Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૦૭. ઉતારવાનું ઔષધ તેને લગાવ્યું, તો ઝેર જ્યાં વ્યાપેલું હતું, તે ઝેર ઉતરી ગયું. અહિં મંત્રીએ તે વિષનું સામર્થ્ય કેટલું છે ? તે જોઈને વાપર્યું, તે તેની વૈનયિકી બુદ્ધિ જાણવી. (૧૧૬)
(સ્થૂલભદ્ર-કથા, ગણિકા અને રથિક) ૧૧૭ - ગણિકા અને રથિકનું સંયુક્ત ઉદાહરણ સુકોશા વેશ્યા શ્રદ્ધાવંત બની સ્થૂલભદ્ર મુનિના ગુણોની પ્રશંસા કરતી હતી. ત્યારે રથિકે આંબાની લૂંબ કળાથી કાપી બતાવી. એટલે સુકોશાએ સરસવના સરી પડતા ઢગલા ઉપર નાચ કરી બતાવ્યો. આ બંનેમાં તેટલી દુષ્કરતા નથી, જેટલી સ્થૂલભદ્રની મહાનુભાવતા અખંડ બ્રહ્મચર્ય પાલનમાં દુષ્કરતા છે. સ્થૂલભદ્રની કથા કહે છે -
નવમાં નંદરાજાના સમયમાં કલ્પકમંત્રિના વંશમાં સૌ સંખ્યાવાળા સંતાનના કારણે તેવા નામથી પ્રસિદ્ધિ પામેલા શકટાલ નામના મંત્રી હતા. તેની પ્રધાનપત્નીની કુક્ષિથી બે જ્ઞાનવંત પુત્રો થયા. તેમાં એક મોટાનું નામ શ્રીસ્થૂલભદ્ર અને બીજા નાનાનું નામ શ્રીયક હતું. તેમજ. (૧) યક્ષા, (૨) યક્ષદરા, (૩) ભૂતા, તથા (૪) ભૂતદત્તા, (૫) સેણા, (૬) વેણા અને (૭) રેણા એ નામની સાત પુત્રીઓ હતી આ સાતે બહેનો અનુક્રમે એક, બે, ત્રણ, ચાર, યાવત્ સાત વખત સાંભળીને યાદ રાખવાની શક્તિ ધરાવતી હતી. અર્થાત કોઈ પણ નવા શ્લોક એક વખત સાંભળીને પ્રથમ પુત્રી તે યાદ રાખી બોલી શકે. તેવી રીતે બીજી બે વખત સાંભળી, તેમ સાતમી સાત વખત સાંભળી કડકડાટ તે બોલી જાય. તેવા પ્રકારનો તીવ્ર લયોપશમ દરેક ધરાવતી હતી. શકટાલ જિનવચન પ્રત્યે એકાંત અનુરાગ ચિત્તવાળો હતો. ત્યાં આગળ સમગ્ર બ્રાહ્મણકુલમાં વિખ્યાત વરરુચિ નામનો બ્રાહ્મણ વિદ્વાન હતો, જે દરરોજ નવા નવા એકસો આઠ શ્લોકોની રચના કરીને રાજાને અર્પણ કરતો હતો. તે સમયે રાજા શકટાલના મુખ તરફ નજર કરતો, પરંતુ મિથ્યાત્વી હોવાથી તેની પ્રશંસા ન કરી જેથી રાજા પણ પ્રસન્ન થતો ન હતો. એટલે તે વરરુચિ શકટાલની પત્નીની સેવા કરવા લાગ્યો તેણે પૂછ્યું કે, “તું મને શા માટે આરાધે છે ?” સાચો સદ્ભાવ જણાવ્યો એટલે કહ્યું કે, “હું તે પ્રકારે કરીશ કે, જેથી તેઓ પ્રશંસા કરશે.” એ વાત સ્વીકારીને પતિને કહ્યું કે, “શા માટે વરરુચિનાં કાવ્યની પ્રશંસા નથી કરતા ?” “તે મિથ્યાત્વી છે માટે.” પત્નીએ દઢઆગ્રહ કર્યો. એટલે પછી તેનાં કાવ્યની પ્રશંસા કરી. કોઈક દિવસે વરરુચિ રાજા પાસે પોતાનું કાવ્ય લાવ્યો અને સંભળાવ્યું એટલે નજીક બેઠેલા શકટાલમંત્રીએ કહ્યું કે, “સારું કાવ્ય બોલ્યા.” રાજાએ તેને ૧૦૮ સોનામહોરો અપાવી, એ પ્રમાણે દરરોજ નવાં નવાં તેટલાં કાવ્યો બનાવી લાવે છે, એટલેકાયમનું તેને ૧૦૮ સોનામહોરોની આજીવિકાનું સાધન મળી ગયું. દરરોજ રાજભંડારમાંથી ધનનો ક્ષય દેખીને અમાત્યે કહ્યું કે, “હે દેવ ! આને દરરોજ કેમ આપો છો ?' તો કે, તે જ તેની પ્રશંસા કરી હતી તેથી, મેં તો “પૂર્વનાં કાવ્યો બરાબર બોલી બતાવે છે તેથી તેની પ્રશંસા કરી હતી. રાજાએ પૂછયું, “કેમ એમ ?” મંત્રીએ કહ્યું કે, જે એ બોલે છે, તે તો મારી પુત્રીઓને પણ આવડે છે. ત્યાર પછી ઉચિત સમયે શ્લોક સંભળાવવા માટે તે રાજા પાસે આવ્યો. પડદાની અંદર શકટાલમંત્રીની સાત પુત્રીઓને બેસારી હતી. એક
