Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧૨૧ કોઈક સમયે અનલગિરિ નામનો હાથી તેને બાંધવાનો સ્તંભ ભાંગીને મદાકુલ બની દોડાદોડી કરવાલાગ્યો - એને પકડી પણ શકાતો નથી, તો રાજાએ અભયને પૂછયું.તેણે પ્રત્યુત્તર આપ્યોકે, “વત્સદેશાધિપતિ ઉદયન નામનારાજા પ્રદ્યોતની પુત્રી વાસવદત્તા જે કળાઓમાં અને સંગીતમાં ઘણી કુશળ છે. તે કાળે ઉદયન સિવાય બીજો કોઈ ગંધર્વકળામાં પ્રધાન નથી,તેને વાસવદત્તાને શીખવવા માટે પકડી લાવવો જોઈએ. તેને ક્યા ઉપાયથી પકડી શકાય? એમ અભયને પૂછયું, ત્યારે કહ્યું કે, “તે જયાં હાથીને દેખે, ગાતાં ગાતાં તેને વશક રીને બંધનસ્થાને લાવે, પરંતુ તેમાં ખેંચાયેલા પોતાને તે ખ્યાલ ન રહે. તેણે પણ યંત્રમય હાથી કરાવ્યો અને મૂક્યો. દેશના સીમાડે તેને ફેરવે છે - ચરાવે છે, વનમાં રહેનાર લોકોથી વૃત્તાન્ત જાણ્યો, એટલે વત્સાધિપ સૈન્યસહિત તેની પાસે ગયો. સૈન્યને છોડીને પોતે મધુર શબ્દથી દિશાઓને પૂરવા લાગ્યો, જ્યાં ગાવા લાગ્યો, એટલે હાથી માટીના લેપવાળો જાણે બનાવેલો ન હોય તેમ સ્થિર બની ગયો. જયાં તેની નજીક ગયો, ત્યારે પહેલા છૂપાવીને રાખેલા પુરુષોએ પકડીને તેને ઉજેણી નગરીમાં પહોંચાડ્યો. ઉદયન રાજાએ પ્રદ્યોત રાજાને કહ્યું કે, “મારી એક કાણી પુત્રી છે, તેને સંગીત શીખવવું, પરંતુ તેને નજરે દેખવી નહિ.કારણ કે, લજ્જા પામે,” વાસવદત્તાને પણ કહ્યું કે, “તને ભણાવનાર અધ્યાપક શરીરે કોઢ રોગવાળા છે, માટે તારે પણ તેને ન દેખવો અને અનાદર પણ ન કરવો, પરંતુ હે વત્સ ! તારે વિનય-આદરથી સંગીતકળા શીખવી.” બંને વચ્ચે પડદો રાખીને તેને શીખવવાનું શરુ કર્યું. ઉદયનના સુંદર સ્વરના શબ્દથી વનનાં હરિયા જેમ ગાયનના શબ્દથી,તેમ વાસવદૂત્તા પણ આકર્ષાઈ. “આ કુઠી છે, તેથી તેને જોઈ શકાતો નથી, જોવાથી અમંગલ થાય,છતાં અત્યંત કૌતુકી બનેલી તે વિચારવા લાગી કે, “આને કેવી રીતે દેખવો?” તેમાં મૂઢ બનેલી વાસવદત્તા સ્વરને બરાબર પકડતી નથી, ત્યારે રોષાયમાન થયેલા ઉદયને કહ્યું કે, “હે કાણી ! આમ ચંચળતા રાખીકેમ ભણે છે ?' તેણે પણ રોષપૂર્વક પ્રત્યુત્તર વાળ્યો કે, “હે કોઢિયા ! તમે પોતાને તો જાણતા નથી.” નક્કી હું જેવો કુછી છું. તેવી જ આ કાણી હશે.” એમ વિચારીને પડદો ખસેડી નાખ્યો. અને દેખું તો નિષ્કલંક ચંદ્ર સરખા ઉજ્જવલ અને આહલાદકા સર્વાગવાળી તેને દેખી, તેમજ તેણે કામદેવ સરખા મનોહર રૂપવાળા ઉદયન રાજાને પણ જોયો. પ્રૌઢ સ્નેહાધીન બનેલા તેઓનું મીલન નિરંકુશપણે થયું. માત્ર કંચનમાલા નામની દાસી, જે તેની ધાવમાતા હતી, તેને આ હકીક્તની ખબર હતી, પરંતુ બીજા કોઈ આ વાત જાણતા ન હતા.
હવે કોઈ વખત હાથી બાંધવાના સ્તંભથી અનલગિરિ હાથી એકદમ મદોન્મત્ત ગાઢ મદવાળો બની છૂટી ગયો, ત્યારે રાજાએ અભયને પૂછયું કે, “શું કરવું?' ત્યારે અભયે કહ્યું, ઉદયન રાજા જો વાસવદત્તા કન્યાની સાથે ભદ્રાવતી હાથણી ઉપર બેસીને ગાયન સંભળાવે,તો હાથી વશ થાય.” તે પ્રમાણે તેમને અનલગરિ પાસે જઈ ગાયન કરવા કહ્યું, ગાયન ગાયું, હાથી વશ થયો, એટલે બાંધી લીધો. ફરી અભયને વરદાન આપ્યું, એટલે નિધાનરૂપે રાખ્યું. (તે જ હાથણી ઉપર બેઠેલા ઉદયન અને વાસવદત્તા સંકેત પૂર્વક ત્યાંથી નીકળી ગયા.)
