Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૧00
ઉપદેશપદ-અનુવાદ નહિ કરીશ.” “આ મહાનુભાવ પ્રવર્તિની સમગ્ર લોકને પૂજવા-નમન કરવા યોગ્ય છે, મેં પ્રમાદથી તેમને અસંતોષ કેમ પમાડ્યો?' આ પ્રમાણે સંવેગ-પરાયણ બનેલી પોતાનું દુશ્ચરિત્ર વારંવાર જેટલામાં નિંદવા લાગી, એટલામાં તેને જગતમાં પ્રધાનભૂત એવું કેવલજ્ઞાન પ્રગટ થયું. ચંદનબાલાને નિદ્રા આવી ગઈ, તેમની હાથ સંથારા બહાર પડ્યો અને તે દિશા તરફ સર્પ આવવા લાગ્યો. જોયો. મૃગાવતીએ તેમનો હાથ ફરી સંથારામાં સ્થાપન કર્યો, એટલે તેઓ જાગૃત થયાં અને પૂછયું કે- “મારો હાથ કેમ ચલાયમાન કર્યો ?' મૃગાવતીએ કહ્યું કે, “હે ભગવતી ! અહીં સર્પ છે,તે આવે છે. તે કેવી રીતે જાણ્યું ? તો કે “જ્ઞાનાતિશયથી.” ફરી પૂછયું કે, પ્રતિપાતિ કે અપ્રતિપાતિ જ્ઞાનથી ? અપ્રતિપાતિ જ્ઞાન-કેવળજ્ઞાન. ત્યારે ચંદનબાલા સફાલાં બેઠાં થઈ એકદમ “
મિચ્છા મિ દુક્કડ આપવા તત્પર બન્યાં. નિદ્રાધીન બનેલી મેં આ ઉત્પન્ન થયેલા કેવલજ્ઞાનવાળાની આસાતના કરી (૧૨૫) આ પ્રમાણે ક્ષણવાર ઉગ્ર વૈરાગ્ય પામેલી ચંદનબાલાને પણ લોકાલોક દેખાડનાર એવા પ્રકારનો જ્ઞાનાતિશય(કવલ જ્ઞાન) ઉત્પન્ન થયું. ત્યાર પછી અનુક્રમે અઘાતી કર્મોનો પણ નાશ કરીને અનંત નિર્મલ એવા પ્રકારનું સિદ્ધિગતિ નામનું ઉત્તમ સ્થાનક બંનેએ પ્રાપ્ત કર્યું.
અહિં. પ્રાયે કેટલુંક પ્રસંગોપાત્ત કહેવાયું છે, પરંતુ આપણો ચાલુ અધિકાર તો વૈનાયિકી બુદ્ધિવાળા સોમક નામના ચિત્રાકારપુત્રનો જ છે. (૧૨૮)
ગાથાનો અક્ષરાર્થ-અહિ વૈનાયિકી બુદ્ધિના વિષયમાં સામ, દામ, દંડ અને ભેદ નીતિસૂચક બૃહસ્પતિ પંડિતે રચેલ અર્થ-ઉપાર્જનના ઉપાય તરીકે પ્રતિપાદન કરેલ અર્થશાસ્ત્ર તેને જ આગળ દ્વાર તરીકે જણાવેલ છે. કલ્પક મંત્રીનું ઉદાહરણ શેરડીના સાંઠા તથા દહીંની માટલીમાં ઉપર-નીચે અનુક્રમે છેદન-ભેદન કરવા, શત્રુએ મોકલેલા પ્રધાનપુરૂષને મતિભ્રમમાં નાખવા માટે ઉપાય યોજયા. સુરપ્રિય યક્ષની વાર્તા,તેમાં નગરલોકનો ક્ષય નિવારવા માટે, યક્ષને ઉપશાંત કરવા માટે જે નવાં પૂજાનાં ઉપકરણો લાવી ખૂબ વિનય કરવા પૂર્વક યક્ષની પૂજા કરી પ્રસન્ન કર્યો, તે સર્વે વિનય કરવાથી ઉત્પન્ન થયેલી વૈનાયિકી બુદ્ધિ જાણવી.
અહિં અર્થશાસ્ત્રની ભાવના આ પ્રમાણે જાણવીઃ – “સામો માણસઆપણું માનતો ન હોય તો, સામાદિક નીતિના ભેદોનો તેમાં ક્રમસર ઉપયોગ કરી ઠેકાણે લાવવો- વશ કરવો. જેમ કે – “હે પુત્ર ! તું સવારે વહેલો ઉઠીને ભણીશ તો, તને લાડુ આપીશ અને તેમ નહિ કરીશ તો, તે લાડુ બીજાને આપી દઈશ અને તારા કાન મરડીશ. સામમાં ચિત્રકાર-પુત્રનો વિનય સમજવો. (૧૦૮)
થિ લીપીનાં ભેદો : લેખ નામનું દ્વાર-લિપિના ભેદો તે અઢાર પ્રકારના છે. ૧ હંસલિપિ, ર ભૂતલિપિ, ૩ યક્ષ, ૪ રાક્ષસ, પ ઉડીયા, ૬ યવન, ૭ ફુડકી, ૮ કીર, ૯ દ્રાવિડી, ૧૦ સિંધી, ૧૧ માળવી, ૧૨ નટ, ૧૩ નાગરી, ૧૪ લાટલિપિ-ગુજરાતી, ૧૫ પારસી-ફારસી, ૧૬ અનિમિત્તલિપિ, ૧૭ ચાણક્યલિપિ અને ૧૮ મૂલદેવલિપિ. તે તે દેશોમાં આ પ્રસિદ્ધ છે.
કોઈક રાજાએ પોતાના પુત્રોને લિપિજ્ઞાન ભણાવવા માટે કોઈક ઉપાધ્યાયજીને સોંપ્યા.
