Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૯૩ નહિતર,સંગ્રામ-યોગ્ય ઉપકરણો હથિયારો કેમ તૈયાર કરાવે ?” (૧૦૦) “રાજાઓ ઘણે ભાગે નીકના પાણી સરખા હોય છે. તેમને ધૂર્તો જ્યાં વાળે છે, ત્યાં વળે છે. પોતાના વિશ્વાસુ પુરષોપાસેતપાસ કરાવીકે, હથિયાર ઘડાવે છે તે વાત બરાબર છે. એટલે અતિકોપ પામેલા રાજાએ આખા કુટુંબસહિત કલ્પકને એક ઊંડા કૂવામાં ઉતાર્યો. તેમાં રહેલા તેઓ સર્વે માટે એક સેતિકા-પ્રમાણ બાફેલા કોદ્રવાની ઘેંશ, તથા પાણીની એક કાવડ અપાતી હતી. એટલે કલ્પને પોતાના કુટુંબને કહ્યું કે - “આપણા કુલનો વિનાશ થવાનો સમય આવ્યો છે. માટે જે કોઈ કુલનો ઉદ્ધાર કરી શકે તથા વેરનો બદલો વાળી શકે, તેણે આ કોદ્રવાની ઘેંશ ખાવી, બીજાએ નહિ. ત્યારે કુટુંબલોકો બોલ્યાકે, “તમારા સિવાય બીજા કોઈની તેવી શક્તિ નથી, માટે તમે જ આનું ભોજન કરો.' બીજા સર્વેએ ભક્ત પ્રત્યાખ્યાનરૂપ અનશન અંગીકાર કર્યું અને દેવલોક પામ્યા. તે ભોજન ગ્રહણ કરીને કલ્પક પ્રાણ ધારણ કરતો હતો. તે દરમ્યાન આસપાસ સીમાડાઓના રાજાઓમાં વાત પ્રસરી કે, “કલ્પક તેના પુત્ર-પરિવાર સહિત મૃત્યુ પામ્યો છે.” તેથી ઉત્સાહિત બનેલા તે રાજાઓએ તરત પાટલિપુત્રની ચારે બાજુ સૈન્ય લાવી ઘેરો ઘાલ્યો. અણધાર્યો નંદ રાજા ઘેરાઈ જવાથી તે બેબાકળો-હોશ-કોશ વગરનો થઈ ગયો. બીજો કોઈ ઉપાય ન પ્રાપ્ત થવાથી કેદખાનાના ઉપરીને પૂછ્યું કે - “પેલા કૂવામાં કલ્પકનો કોઈ સગા-સંબંધી જીવે છે ? તેનો પુત્ર, સ્ત્રી, નોકર ગમે તે હોય પણ તેમના ઘરના માણસોની બુદ્ધિ જગતમાં વખણાય છે.ત્યારેકેદખાનાના રખેવાળોએ કહ્યું કે, “હે દેવ ! અંદર કોઈ છે, તો ખરું જ. હંમેશાં ભોજન નાખીએ છીએ, તો કોઈક ગ્રહણ કરે છે. તેમાં એક માચો મોકલ્યો, દુર્બળ દેહવાળા કલ્પકને તેમાં બેસારી કૂવામાંથી બહાર કાઢ્યો. વિવિધ પ્રકારના ઔષધોપચાર કરી તેનું શરીર આગળ જેવું સારું કર્યું. કલ્પકને કિલ્લા ઉપર ચડાવ્યો. તેને સુંદર વસ્ત્રો પહેરાવ્યાં. સુંદર આકૃતિવાળા કલ્પકને જ્યાં વિરોધી રાજા અને સૈન્યને બતાવ્યો એટલે ભયભીત બની ક્ષણવારમાં પલાયન થઈ ગયા. તો પણ શત્રુરાજાઓ નંદની પાસે ભંડાર અને લશ્કર-ઘોડા વગર ઘટી ગયા છે એમ જાણીને વધારે ઉપદ્રવ કરવા લાગ્યા. ત્યાર પછી નંદરાજાએ તેઓના ઉપર એક લેખ લખી મોકલાવ્યો કે, “તમોને સર્વેને જે કોઈ એક માન્યપુરુષ હોય, તેને મોકલો, જેથી ઉચિત સંધિ કે કરવા લાયક મંત્રણા કરીશું.' ત્યાર પછી નાવડીમાં બેઠેલો કલ્પક અને તેઓએ મોકલેલ પુરુષથોડાક આંતરે એકઠા થયા અને દૂર એકબીજા ઊભા રહ્યા. ત્યાર પછી કલ્પક હાથની સંજ્ઞા-ચેષ્ટાથી તેઓને ઘણું કહે છે કે, “જેમ શેરડીના સાંઠાને ઉપર-નીચે કાપી નાખ્યો હોય, તેમજ દહિના મટકાને ઉપર કે નીચે કાણું પાડી ભૂમિ પર પટકાવ્યું હોય તો તે ભદ્ર ! તેનું ફળ શું આવે ? ગૂચવાડા ભરેલા આવા કલ્પકના શબ્દો સાંભળીને અને ચેષ્ટાઓ જોઈને પ્રતિપક્ષનો પુરુષ કંઈ પણ સમજી શક્યો નહિ. ત્યાર પછી કલ્પક તરત જ પ્રદિક્ષણા ભ્રમણ કરી પાછો આવી ગયો.બીજો પણ તદ્દન વિલખો બની પાછો આવ્યો. તેને પૂછ્યું, પરંતુ લજ્જાથી તે કંઈ પણ બોલી શક્યો નહિ, પરંતુ કલ્પક ન સમજાય તેવું બહુ લપલપ કરતો હતો-એમ કહ્યું. (૧૨) સામા પક્ષવાળા સમજી ગયા કે, “કલ્પ આને વશ કરી લીધો છે, હવે તે આપણા હિતમાં નથી. નહિતર આવો ચતુર કલ્પક છે, તેને બહુપ્રલાપ કરનાર કેમ કહે.” આવી રીતે શંકામાં પડેલા તેઓ દરેક
