Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૯૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
દિશામાં નાસ-ભાગ કરવા લાગ્યા. કલ્પકે રાજાને કહ્યું કે, ‘હવે તેની પાછળ પડીને તેના હાથી, ઘોડા, ઘણું ધન અને છાવણી વગેરે સ્વાધીન કરી લો' રાજાએ ફરી કલ્પકને તેના આગલા પદ પર સ્થાપન કર્યો.
પોતાની બુદ્ધિથી કલ્પકે સર્વ રાય-કાર્યો સ્વાધીન કર્યાં અને પહેલાના વિરોધી મંત્રીને પકડાવી મજબૂત કેદખાનામાં નાખ્યો. ‘અતિતીક્ષ્ણ દાવાગ્નિથી બળીગયેલ હોવા છતાં તેનાં મૂળિયાં કાયમ રહેલાં હોવાથી આખું વૃક્ષ ફરી સજીવન થાય છે પરંતુ અતિમૃદુ-શીતલ એવો જળપ્રવાહ મૂળસહિત વૃક્ષોના સમૂહને મૂળમાંથી ઉખેડીને ફેંકી દે છે.' આ ન્યાયને અનુસરીને તેણે કેવળ સામનીતિથી પોતાના વૈભવને ન સહી શકતા શત્રુઓને મૂળસહિત ઉખેડી નાખ્યા. જેમ અગ્નિમાં નાખેલું સુવર્ણ અતિ તેજસ્વી બની બહાર નીકલે છે, તેમ સંકટમાંથી પસાર થયેલો કલ્પક અધિક તેજસ્વી થયો; અર્થાત્ તેનો પ્રભાવ વૃદ્ધિ પામ્યો. અતિ ઉગ્ર વૈરાગ્ય પામેલા કલ્પકે જિનમંદિરોમાં જિનોના પૂજાદિક મહોત્સવ ક૨વાદ્વારા જૈનધર્મની અને શાસનની મહાપ્રભાવના કરી પવિત્ર શીલવાળી કેટલીક કુલબાલિકાઓ સાથે વિવાહ-લગ્ન કરી પોતાનો વંશ વૃદ્ધિ પમાડ્યો, તેમજ બંધુવર્ગને પણ સંતોષ પમાડ્યો. આ રીતે સમગ્ર અર્થશાસ્ત્રને જાણનારી તેની બુદ્ધિ હોવાથી તેની વૈયિકી બુદ્ધિ જાણવા. યોગ્ય સમયે જિનવચનની આરાધના કરી તે સ્વર્ગે ગયો. (૧૦૩) કલ્પકમંત્રીની કથા સમાપ્ત.
ચિત્રકારનાં પુત્રનું દ્રષ્ટાંત
સોમક નામના ચિત્રકારના પુત્રનું દૃષ્ટાંત જે પ્રકારે તેને આ વૈયિકી નામની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થઈ, તે હવે જણાવીશ. સર્વ અર્થ સાધવા માટે સમર્થ સાકેત નામના નગરના ઇશાન ખૂણામાં અતિ રમણીય સુરપ્રિય નામના યક્ષનું મંદિર હતું ત્યાં રહેલા યક્ષના પટ્ટની આગળ હંમેશાં મનોહર મહોત્સવો ઉજવાતા હતા. વળી પવનની ફરકતી ચલાયમાન ધ્વજા આડંબરથી તે મંદિર સુંદર દેખાતું હતું. પોતાના નજીકના પ્રાતિહાર્ય સહિત યક્ષનું ચિત્રામણ કરી દરેક વર્ષે તેનો મહોત્સવ કરવામા આવતો હતો,પરંતુ ચિત્ર ચિતરનારને જ તે યક્ષ મારી નાખતો હતો.કદાચ ચિત્રામણ ચિતરવામાં ન આવે, તો નગરમાં મરકીનો ઉપદ્રવ ફેલાવતો હતો. પ્રાણ બચાવવા માટે ચિત્રકારો ત્યાંથી પલાયન થવા લાગ્યા, એટલે રાજા વિચારવા લાગ્યો કે, જો આનું ચિત્રામણ નહીં ચીતરાવીએ તો, આપણો પણ વધ થશે.' પલાયન થતા તે ચિત્રકારોને તરત જ માર્ગની વચ્ચેથી જ પકડીને એક સાંકળમાં બધાને જકડ્યા અને તે સર્વેના નામો લખીને તે નામવાળાં પત્રકો (ચીઢિઓ) ઘડામાં નાખી અને તે ઘડા ઉપર મુદ્રાસીલ માર્યું. જે વરસે જે નામની ચીઠ્ઠી નીકળે, તે વરસે તે ચિતારો યક્ષનું ચિત્રામણ કરે. એમ કરતાં ઘણો કાળ પસાર થયો.ત્યાર પછી કોઈક સમયે કૌશંબી નામની શ્રેષ્ઠ નગરીથી ચિત્રકારનો એક પુત્ર પોતાના પિતાને ઘેરથી નાસીને સાકેત નગરીમાં પોતાની માતાની પાસે આવ્યો. આ ડોશી પોતાના પુત્ર અને તેના પુત્ર વચ્ચે તફાવત જાણતી નથી. પોતાના કાર્યમાં તત્પર રહેલા એવા તેઓના દિવસો આનંદમાં પસાર થતા હતા.
