Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૬૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
વાહનવાળો ન ગણાય. દિવસના છેડાનો સમય હોવાથી તડકો ન હોય અને ચાલણીનું છત્ર બનાવેલ હોવાથી છત્ર વગરનો પણ ન ગણાય. આખા શરીરે સ્નાન ન કર્યું, પરંતુ શરીરના અમુક ભાગોનું પ્રક્ષાલન-સાફ કરી નાખ્યું, આખા શરીરે સ્નાન કરે, તે સ્નાન કહેવાય. મસ્તક શિવાયનાં અંગો સાફ કરેલાં હોય, તે સ્નાન ન ગણાય. તેથીસ્નાનકરેલો નથી, તેમ જ શરીર મલિન પણ નથી. આવી રીતે રાજાજ્ઞા અનુસાર જણાવેલાં સ્થાનોનો ત્યાગકરી રાજભવનમાં દ્વારે પહોંચ્યો. (૬૬)
૬૭-રાજભવન-દ્વારે પહોંચીને “રાજા પાસે ખાલી હાથે ન જવાય” કારણ કે નીતિનું એવું વચન છે કે “રાજા, દેવ અને ગુરુ પાસેદર્શન કરવા ખાલી હાથે ન જવાય.” બીજું અમારા સરખા નટ પાસે રાજાને ભેટ આપવા લાયક બીજા પુષ્પ, ફલાદિક મંગલયોગ્ય પદાર્થ કોઈ નથી.’ એમ વિચારીને શું કર્યું ? તે કહે છે : –
૬૮- પૃથ્વી એટલેકુંવારી માટી બે હાથની વચ્ચે રાખી અંજલિ જોડી રાજાને બતાવી. રાજાએ તે માટી હાથમાં લઈ તેને નમસ્કાર કર્યો. પ્રણામ પછી ઉચિત સત્કાર સન્માનાદિ કરી રોહકને આસન આપવાના સમયે રોહકે મધુરસ્વરથી પ્રિય વાક્ય સંભળાવ્યું. (૬૮) તે પ્રિયમધુર પાઠ કહે છે : -
‘હે રાજન્ ! તમારા મહેલમાંકોઈ સાવધાન ચતુરજન પણ ગંધર્વનું ગીત કે મૃદંગના શબ્દોને સાંભળો’- એમ કહ્યું, એટલેરાજા કંઈક તર્ક કરવા લાગ્યા, એટલામાં તરત જ રોહાએ રાજાના મનનો અભિપ્રાય સમજીને ખુલાસો કરનાર વચન સંભળાવ્યું કે- ‘આડી-અવળી ગતિ કરતી, આમ-તેમ મહેલમાં અતિ ભ્રમણ કરતી વિલાસિનીઓના સ્ખલના પામતા ચંચળ પગોમાં પહેરેલાં જે ઝાંઝર, તેના શબ્દનાકારણે ગંધર્વ-ગીત અને મૃદંગના શબ્દો ન સાંભળો' વ્યાજસ્તુતિ નામનો આ અલંકાર છે. (૬૮)
૬૯ --આ પ્રમાણે રોહકે કહેવાથી ખુશ થયેલા રાજાએ પુષ્પ, ફલ,ભોજન વગેરે આપવા રૂપ તેનો સત્કાર કર્યો. રાત્રે વૃત્તાન્ત જાણવા માટે તેને પોતાની પાસે જ સૂવરાવ્યો. માર્ગમાં થાક લાગેલો હતો, જેથી પ્રથમ રાત્રિમાં જ ઘસઘસાટ ઉંઘ આવી ગઈ. રાત્રિના પ્રથમ પહોરના છેડે જાગેલા રાજાએ ‘કેવા જવાબ આપે છે ?’ તે સાંભળવાના કૌતુકથી બોલાવ્યો, છતાં ન જાગ્યો, ત્યારે સોટી અડકાડીને જગાડ્યો. પૂછ્યું કે, ‘તું જાગે છે ?' ત્યારે ઉંઘના અપરાધથી ભય પામીને બોલ્યો કે - ‘જાગું છું, આપના ચરણ પાસે રહીને ઉંઘવાનો અવકાશ કેવી રીતે હોય ?' રાજા- ‘જો જાગે છે,તો પછી તને બોલાવ્યો, છતાં મને તેં જલ્દી ઉત્તર કેમ ન આપ્યો ?'
રોહક - ‘હે દેવ ! ચિંતામાં વ્યાકુલ બની ગયો હતો.'
રાજા- ‘શું ચિંતવતો હતો ?'
રોહક - બકરીઓની લિંડીઓ ગોળપણું શાથી પામતી હશે ?'
રાજા ‘તેની ગોળાશ કયા નિમિત્તે થાય છે, તે તું જ જણાવ.'
રોહક - ‘હે દેવ ! તેની જઠરાગ્નિથી. તેમના ઉદરમાં બળતા તેવા પ્રકારના સંવર્તક
-
