Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૬૯
૭૭- ત્યાર પછી અતિપ્રસન્ન ચિત્તવાળા જિતશત્રુ રાજાએ રોહકને પરિપૂર્ણ નિર્વાહ થાય તેવા પ્રકારની જમીન-જાગીર આપી. વળી કોઈ વખત ઉજ્જયિની નગરીમાંથી મનુષ્યને જાનવરો-ઢોરો, ધન વગેરે લૂટીને પર્વત વનમાં ભાગી જઈ પલ્લીમાં વાસ કરતા હતા, તેઓની સાથે કોઈ પ્રકારે વિવાદ ઉત્પન્ન થયો, ત્યારે ફરી રોહકને તે લૂંટારાઓને પકડવા માટે મોકલ્યો. જ્યારે તેઓ સહેલાઈથી પકડી શકાતા નથી.ત્યારે તેઓને પકડવા માટે એમ સમજાવ્યું કે, “અપુત્રિયાને અગર ગાયોને દુશ્મન પકડી જાય, તેને છોડાવવા, તે તીર્થ અર્થાત્ પુણ્ય અને ધર્મનું કાર્ય છે. કહેવું છે કે – શત્રુઓ અપુત્રિયાને કે ગાયને પકડી ગયા હોય, તેને છોડાવવામાં પૂર્વમુનિઓ મોટું તીર્થ થયું એમ કહે છે.” એવી રીતે ઉજ્જયિની નગરીના રાજાના સૈન્યને સમજાવ્યું. એટલે તે બળવાન સૈન્ય પલ્લીમાં રહેલી ગાયોને પકડી લીધી. તે ગાયોને છોડાવવા માટે પલ્લીના ભીલ્લો બહાર નીકળ્યા. એટલે પલ્લીઓ શૂન્ય થઈ, ત્યારે ત્યાં ધાડ પાડી. તેઓ બહાર નીકળ્યા, એટલે તેમને પકડી લીધા. (૭૭) ત્યાર પછી રાજાએ શું કર્યું ?
૭૮– રોહાએ સમગ્ર સામંતો, મહાઅમાત્યો વિષયક વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કર્યો. ત્યારે રાજાએ દરેક સામંતાદિને પૂછયું કે, “તમારા ચિત્તમાંરોહક સંબંધી સાચો શો અભિપ્રાય છે ?” તેઓએ સાચા અંતઃકરણથી કહ્યું કે- “હે દેવ ! ખરેખર આપના કાર્યોમાં બિલકુલ સર્વથા પૂર્ણ અપ્રમત્ત અને ચીવટવાળો છે. વળી આપણા કે બીજા સામા પક્ષ માટે અનુપદ્રવ કરનાર, પુણ્યશાળી, નિર્ભય-શત્રુપક્ષમાં પણ શંકા વગર જનાર હોવાથી, બીજાએ કરેલા વિચારોનો જાણકાર અને જ્ઞાની છે. (૭૮)
૭૯- તુષ્ટ થયેલા રાજાએ રોહકને સર્વ મંત્રીઓના અગ્રેસર તરીકે સ્થાપ્યો. તેણે પણ બુદ્ધિગુણથી પોતાના પદનું વિધિથી પાલન કર્યું. રોહાની આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરનારી અને વિદ્વાનોના મનને હરણ કરનારી ચેષ્ટાઓથી તુષ્ટ થયેલા જિતશત્રુ રાજાએ ૪૯૯ એવા સર્વે મંત્રિઓના અગ્રેસરપણે-નાયક પણે સ્થાપન કર્યો. રોહાએ પણ મંત્રિનાયકપણાનું પદ વિધિ અને ન્યાયપૂર્વક પોતાની અવસ્થાને ઉચિતરીતિ અને ઔત્પાતિકી નામની બુદ્ધિના સામર્થ્યથી સારી રીતે પાલન કર્યું. કારણ કે, સર્વ ગુણોમાં બુદ્ધિગુણ સર્વથી ચડિયાતો માનેલો છે. જે માટે કહેલું છે કે – “પ્રાપ્ત થયેલી નિર્મલ કામધેનુ સરખી બુદ્ધિ લક્ષ્મી ઉત્પન્ન કરે છે, વિપત્તિઓ આવતી અટકાવે છે, દૂધ સરખો ઉજ્જવલ યશ ફેલાવે છે, અપકીર્તિ ભૂંસી નાખે છે, બીજામાં સંસ્કાર -જળ રેડીને પવિત્ર કરે છે. પૃથ્વી સમુદ્રથી વીંટળાયેલી મર્યાદિત છે,સમુદ્ર સો યોજનના માપવાળો છે, હંમેશાં આકાશમાં પરિભ્રમણ કરનાર સૂર્ય આકાશનું પ્રમાણ નિશ્ચિત કરે છે-એમ જગતના સમગ્ર પદાર્થોને પોતાની હદનું પ્રમાણ પરિમિત હોય છે, પરંતુ સજ્જન પુરુષોની બુદ્ધિનો વૈભવ અસીમ-મર્યાદા વગરનો હોઈ વિજયનો ડંકો વગાડે છે. (૯)
ભરતશિલા નામનું દ્વાર ઘણા વિસ્તારથી સમજાવ્યું હવે પણિત નામનું દ્વાર કહે છે :
૮૦- પણિત-શરત કરવી એ નામનું દ્વાર છે. કોઈક સ્વભાવથી ભોળી બુદ્ધિવાળો ગામડિયો ઘણા ધૂર્ત લોકોવાળી નગરીમાં આખું ગાડું કાકડીથી ભરીને વેચવા માટે નીકળ્યો.
