Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
૬૮
ચંડાલના સરખો આકરો કોપ કરો છો. ૩. માફી આપ્યા વગર પૂર્વના રાજાઓએ નક્કીકરેલા માર્ગને તોડનારાઓનુ સર્વ ધનદંડ કરી હરણ કરો છો. કોની જેમ ? તો કે ધોબી વસ્ત્ર નીચોવે અને તેમા પાણી રહેવા ન દે, તેમ અપરાધીનું ધન નીચોવી લો છો અને તેની પાસે કંઈ રહેવા દેતા નથી ૪. સોટી સ્પર્શ કરવાથી વારંવાર મને ઠોકો છો,તેથી વીંછી જેવા ૫. હે રાજન્ ! તમે રાજાદિકના પુત્ર છો. નીતિથી આવા પ્રકારનું મોટું રાજ્ય પાલન કરો છો, તેથી જણાય છે કે, તમે રાજપુત્ર છો. જે ક્ષત્રિય-રાજબીજ ન હોય, તે આવા નિર્દોષ સુરાજ્યભારની ધુરા ધારણ કરવા સમર્થ બની શકતા નથી. એવી રીતે દાનથી તમે કુબેરના પુત્ર છો, રોષથી ચંડાલપુત્ર છો,દંડથી ધોબીના પુત્ર છો અને સોટી મારવાથી વિંછીના પુત્ર છો. કારણ કે, સમગ્ર કાર્યો. કારણોને અનુસરતાં મળતાં હોય છે. (૭૪)
૭૫- તેની બુદ્ધિના કૌશલ્યથી પ્રભાવિતથયેલા રાજાએ ‘આ પુરુષ ઘણો સારો છે' એમ માનીને તેનો સ્વીકાર કર્યો. તે સમયે કોઈક નજીકના પ્રદેશમાં રહેતા રાજા સાથે કોઈ પણ કારણથી આ રાજાને વૈર બંધાયું હતું. તેની સાથે સંધિ કરવાની રાજાને અભિલાષા થઈ વારંવાર તેવા સંધિ કરાવનારને મોકલી પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુતેનો તે સ્વીકાર કરતો ન હોવાથી આ જિતશત્રુ રાજાને તેના ઉપર કોપ ઉત્પન્ન થયો. ‘હવે રોહક સિવાય બીજાથી આ કાર્ય અસાધ્ય છે' એમ વિચારીરાજાએરોકને ત્યાં આગળ મોકલ્યો. રોહક ત્યાં પહોંચ્યો, દુશ્મન રાજા સાથે મંત્રણા કરી. જ્યારે બીજા ઉપાયોથી સમજાવવા છતાં અવિશ્વાસથી સંધિ કૂબલ ન કરી, ત્યારે૨ોહાએ ધર્મરૂપ ભેટણું ધરીને તેને વશ કર્યો. આનો આ પ્રમાણે ૫રમાર્થ સમજવો. રોહકે તેને આ પ્રમાણે કહ્યું કે - ‘કદાચ મારા રાજા સંધિ કરીને પછી નાકબૂલ કરી ફરી જાય, તો તે રાજાએજે તીર્થગમન, દેવભવન કરાવ્યાં હોય, બ્રાહ્મણાદિકને દાન આપ્યું હોય, વાવ, તળાવ ખોદાવ્યાં હોય-આ વગેરેથી જે ધર્મ ઉપાર્જન કર્યો હોય, તે મેં તમને સમર્પણકર્યો.તે ધર્મરહિત થવાથી આ લોક અને પરલોકમાં થોડું પણ કલ્યાણ-સુખ પામી શકશે નહિં, માટે તમો તેની સાથે સંધિ કૂબલ કરો.કોઈ પણ ધર્મવિષયક આવી પ્રતિજ્ઞાનો ભંગ કરતા નથી.’ એ પ્રમાણે વિશ્વાસમાં લીધા પછી કપટથી ત્યાં જઈને રાજાએ અણધાર્યો હલ્લો કર્યો. દુશ્મનને પોતાના કબજે કરી ઉજ્જયિની નગરીમાં લાવ્યો. ત્યાં પેલા પકડાએલા રાજાએ વિચાર્યું કે, ‘આ રાજાએ પોતાનો ધર્મ મને આપીને કેમ તેનો નાશ કર્યો ?' આ પ્રમાણે તેના ખોટા વિકલ્પને દૂર કરાવવા માટે જિતશત્રુ રાજાએ રોહક ઉપર કૃત્રિમ કોપ કર્યો. (૭૫)
=
૭૬- ત્યાર પછીરોહકેરાજાને કહ્યું કે - ‘નિરપરાધી એવા અમારા ઉપર દેવે આટલો કોપ શા માટે કર્યો ?' તે વિષયમાં જિતશત્રુ રાજાએ કહ્યું કે ‘તે મારો ધર્મ હરાવ્યો, તે માટે.‘ તે ક્યારે રોહાએ કોઈક બીજા મહર્ષિ-વિષયક ધરમ રાજાને આપ્યો. આ કહેવાનો મતલબ એ છે કે - ‘હે દેવ ! જો મેં તમારો ધર્મ બીજાને આપ્યો અને તે જો બીજે જાય, તો આ મહર્ષિએ બાલ્યકાલથી અત્યાર સુધીનો કરેલો ધર્મ મેં આપને આપ્યો.હવે હે પ્રભુ ! મારા ઉપર આપને આવો કોપ કરવાનો અવકાશ રહેતો નથી.' રાજાએ કહ્યુંકે, ‘આ મહર્ષિ સંબંધી ધર્મ મારો કેવી રીતે થાય કે જે મેં કર્યો કે કરાવ્યો નથી.' એટલે રોકે કહ્યું કે, ‘જેમ તમારો ધર્મ મેં શત્રુરાજાને આપ્યો, એટલે તે ધર્મ તેનો થયો તેમ. (૭૬)
