Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
७४
ઉપદેશપદ-અનુવાદ મંત્રી તરીકે તેને સ્થાપન કર્યો. આ પ્રમાણે ત્યાતિકી બુદ્ધિગુણના પ્રભાવથી તે સુખી થયો. (૮૨)
પટનું દૃષ્ટાંત છે. ૮૩-પટ નામના દ્વારનો વિચાર :- કોઈક તેવા બે પુરુષો એક જુનું, બીજો નવું એવા પહેરવાનાં વસ્ત્ર લઈનેનદીકિનારે એક જ સમયે પહોંચ્યા અને શરીર ધોવા લાગ્યા, બંનેએ બંનેનાં વસ્ત્રો નજીકમાં રાખેલાં હતાં. જુના વસ્ત્રનો માલિક લોભથી નવીન વસ્ત્ર બદલાવીને ચાલતો થયો. બીજો પોતાનું વસ્ત્ર તેની પાસે માગવા લાગ્યો.પેલો ખોટું બોલવા અને લડવા લાગ્યો.રાજભવનમાં ન્યાય કરનાર અધિકારીઓ પાસે વિવાદનો નિવેડો લાવવા ગયા. (ગ્રંથાગ્ર ૨૦૦૦)
રાજયાધિકારીઓ આમાં સાચું તત્ત્વ શું છે? તે ન જાણતા હોવાથી કાંસકીથી બંનેનાં મસ્તકો ઓળાવ્યાં અને કાંસકીમાં ઉતરી આવેલા વાળના અનુમાનથી તેઓના વસ્ત્રોમાં તે વાળને મેળવીને જે જેનું વસ્ત્ર હતું, તે તેને આપ્યું. આ રાજ્યાધિકારીની ઔત્પાતિકી બુદ્ધિ, આ વિષયમાં મતાંતર-બીજા આચાર્ય એમ કહે છે કે – અધિકારીઓએ પુરુષોને પૂછયું કે, “આ તમારા વસ્ત્રનું સૂતર કોણે કર્યું છે. તો કે “અમારી સ્ત્રીઓએ' ત્યારે તે બંને સ્ત્રીઓ પાસે સૂતર કંતાવ્યું. ત્યાર પછી બીજા રૂપે દેખવાથી અવળી રીતે સૂતર કાંતતી દેખાવવાથી અધિકારીઓને સાચો નિશ્ચય થયો. એટલે કે જેનું હતું, તે તેને અપાવી દીધું. (૮૩)
સરડાનું દૃષ્ટાંત છે ૮૪-સરડા નામનું દ્વાર કોઈક વણિક કયાંઈક ઘણા બાકોરા-દરયુક્ત પૃથ્વીમાં જંગલ જવા માટે ગયો. દૈવયોગે ત્યાં બે કાચંડાનું યુદ્ધ થયું. તેમાં એક કાચંડો ઝાડે ફરવા બેઠેલા વણિકની પૂંઠના છિદ્રમાં પૂંછડું અફાળીને તેની નીચેના બાકોરામાં પેસી ગયો. બીજો કાચંડો તેના દેખતાં જ પલાયન થયો. પેલા ભોળા અલ્પબુદ્ધિવાળા વણિકને શંકા ઉત્પન્ન થઈ કે, આમાંનો બીજો એક કાચંડો દેખાયો નહીં, એટલે નક્કી મારી પૂંઠના છિદ્રમાંથી પેટમાં પેસી ગયો.” એવી શંકા થવાથી તેના પેટમાં વ્યાધિ ઉત્પન્ન થયો. કોઈક વૈદ્યને જણાવ્યું કે, “મને આ પ્રમાણે ઉદરમાંકાચંડો પેસી ગયો છે.” વૈદ્ય કહ્યું કે, “જો સો સોનામહોર આપે, તો તને હું નિરોગી કરું.' તે વાતનો તેણે સ્વીકાર કર્યો. ત્યાર પછી વૈદ્ય લાક્ષારસથી રંગેલો એક કાચંડો ઘડાની અંદર નાખીને રેચના ઔષધનો પ્રયોગ કરીને તેને ઝાડા કરાવ્યા. તેને ઘડામાં ઝાડો કરાવતાં ઝાડાના વેગથી હણાએલ કાચંડો ઘડામાંથી બહાર નીકળ્યો. એ વણિકે જોયો. તેની શંકા દૂર થવાથી વ્યાધિનો વિનાશ થયો. અહીં મતાંતર, બીજા આચાર્યો આ પ્રમાણે કહે છે – શાકયમતના ભિક્ષુક અને શ્વેતાંબર નાના સાધુને પરસ્પર વાર્તાલાપમાં “આ પુરુષ છે કે
સ્ત્રી' એવો ઉત્તર આપ્યો. આ વાતનો પરમાર્થ એટલો છે કે – “કોઈક પ્રદેશમાં શાક્યમતના ભિક્ષુકે એક કાચંડાને જુદા જુદા પ્રકારના વિકારથી મસ્તક ધૂણાવતો જોયો. ત્યાર પછી તે પ્રદેશમાં એક નાનો શ્વેતાંબર સાધુ આવી પહોંચ્યો. શાક્ય ભિક્ષુકે મશ્કરીમાં પૂછયું કે, “અરે
