Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૭૫
ક્ષુલ્લક ! તું સર્વજ્ઞપુત્ર છે, તો કહે કે “ક્યા કારણે આ કાચંડો-સરડો આમસ્તક ધૂણાવે છે ?” ત્યાર પછી તે જ ક્ષણે ઉત્પન્ન થયેલી ઔત્પાતિકી બુદ્ધિની સહાયવાળા ફુલેકે તેને આવા પ્રકારનો ઉત્તર આપ્યો કે “હે શાક્યભિક્ષુક ! સાંભળ ! આ સરડો તને દેખીને ચિન્તાથી વ્યાપ્ત થયેલા માનસવાળો ઉપર અને નીચે જોયા કરે છે કે – “ઉપરથી દેખે છે, તો દાઢી મૂછ દેખાય છે, તેથી પુરુષ છે અને નીચેથી લાંબી સાડી દેખાય છે, તો સ્ત્રી હશેકે કેમ? અર્થાત્ ભિક્ષુક હશે કે ભિક્ષુણી ?” એમ વિચારે છે. (૮૪)
િકાકનું દૃષ્ટાંત છે ૮૫ - કાક નામના દ્વારનો વિચાર-આગળ કહ્યું તેવા દષ્ટાંતની જેમ કોઈક લાલ કપડાવાળાએ ક્ષુલ્લક સાધુને પૂછ્યું કે, “બેનાતટ નગરીમાં કેટલા કાગડા હશે ?' ત્યારે ક્ષુલ્લકે કહ્યું કે, “અરે ભિક્ષુક ! આ નગરમાં સાઠ હજાર કાગડા વર્તે છે.” ભિક્ષુકે કહ્યું કે, “જો ઓછા કે અધિક થશે, તો શું કરીશ ?” શુલ્લકે કહ્યું કે, ઓછા હોય તો સમજવું કે એટલા દેશાન્તરમાં ગયા છે અને ઉપલક્ષણથી અધિક વધારે હોય તો દેશાન્તરથી પરોણા આવેલા છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે – “જો ઓછા થાય તો બીજા સ્થાને ગયા છે અને અધિક હોય તો પરોણા આવેલા છે. ત્યાર પછી શાક્ય શિષ્ય નિરુત્તર થયો. અહિ જે મતાંતર છે, તે કહે છે. - બીજા આચાર્યો કહે છે કે, કોઈક વણિકે તેવા પ્રકારના અદ્ભુત પુણ્યોદય-યોગે એકાંત પ્રદેશમાં નિધિ જોયો અને ગ્રહણ કર્યો. ત્યાર પછી પોતાની સ્ત્રીની પરીક્ષા કરવા માટે કે, “આ નિધાન રક્ષણ કરી શકશે કે કેમ? ગુપ્ત વાત પેટમાં રાખી શકશેકે પ્રગટ કરશે ?” તે તાત્પર્ય જાણવા માટે પોતાની પત્નીને એમ જણાવ્યું કે - “હું જ્યારે જંગલ ગયો અને ઝાડે ફરવા બેઠો, ત્યારે સફેદ કાગડો અપાનછિદ્રમાં પેઠો.” તેણે પોતાની ચંચળતાથી પોતાની સખીને આ વૃત્તાન્ત જણાવ્યો, તેણે બીજાને કહ્યો, એવી રીતે લોકમુખની પરંપરાથી છેક રાજા સુધી આ વાત પહોંચી આ વાત ફુટી ગઈ-પ્રગટ થઈ એટલે રાજાએ તેને બોલાવી પૂછ્યું કે “હે વણિફ ! એમ સાંભળ્યું છે કે, “તારી પુંઠના છિદ્રમાં સફેદ કાગડો પેસી ગયો છે ? આ વાત સત્ય છે કે કેમ ?” ત્યારે તેણે રાજાને નિવેદન કર્યું કે, “હે દેવ ! મને એક નિધિ મળી આવ્યો છે, સ્ત્રીની પરીક્ષા કરવા માટે મેં આ અસંભવિત વાત તેની પાસેકરી, જો આ ગુપ્ત વાત મનમાં ધારી રાખી શકશે, તો નિધાન-લાભ તેને જણાવીશ' એમ ધારીને આમ કહેલ-આવી રીતે સાચી કિકત રાજાને નિવેદન કરી એટલે રાજાએ તેને નિધાન રાખવાની રજા આપી. (૮૫)
# વૃદ્ધ, બ્રાહ્મણ, તરૂણ સ્ત્રીનું દૃષ્ટાંત છે ૮૨-ઉચ્ચાર નામના તારની વિચારણા-કોઈક વૃદ્ધ બ્રાહ્મણને તરુણ સ્ત્રી મળી. કોઈક સમયે તેવા કોઈક પ્રયોજનથી તેની સાથે કોઈક ગામ જવા પ્રવર્યો. તે સ્ત્રી નવીન તારુણ્યના ઉન્માદ માનસવાળી તે વૃદ્ધ બ્રાહ્મણ પ્રત્યે સ્વપ્નમાં પણ અનુરાગ ન કરતી. તેના ભર્તાર સિવાય બીજા કોઈ ધૂર્ત વિષે અનુરાગ પામી અને ભર્તારનો ત્યાગ કરી તેની સાથે પ્રયાણ કર્યું. કોઈક ગામમાં બ્રાહ્મણ અને ધૂર્તનો વિવાદ ચાલ્યો. રાજાના અધિકારીઓએ તે ત્રણેને આગલા
