Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૬૭
નામના વાયુની સહાયથી ખાધેલા આહારનો ભૂક્કો કરી તેની વિટાની ગોળાકાર ગોળીઓ પાકી થઈ જાય છે. (૬૯)
૭૦-પ્રથમ પહોર માફકબીજા પહોરના અન્તે ફરી પણ સોટીનો સ્પર્શ કરી જગાડીને રાજાએ તેને પૂછ્યું કે - ‘શું વિચારે છે ?’ રોકે કહ્યું - ‘પીપળાનું પાન અને તેનો છેડો બેમાં લાંબુ કોણ ?' રાજાએ કહ્યું કે - ‘તેમાં જે પરમાર્થ હોય, તે તું જ કહે.' ઘણે ભાગે બંને સરખા જ હોય છે. પ્રાયઃ કહેવાથી કોઇક વખત સમાન ન પણ હોય, તે જણાવવા માટે. આ ગાથાના પૂર્વાર્ધમાં સાતમો ગણ પાંચ માત્રાનો છે, છતાં તે બહુલા જાતિનો હોવાથી દોષ નથી. બહુલા વિચિત્ર પ્રકારે થાય છે. બહુલા એટલે પાંચ માત્રાના ગણવાળી. (૭૦)
૭૧- એ જ પ્રમાણે ત્રીજા પહોરના અન્તે જાગીને પૂછયું. રોહક-ખીસકોલી ભુજપરિસર્પ નામના પ્રાણીના શરીર ઉપર કાળા અને સફેદ ચટાપટામાં કયા વધારે હોય ?
રાજા-કયા અધિક ? તે તું જ કહે.
રોહક-કાળી અને સફેદ બંને રેખાઓ (ચટાપટા) સમાન હોય. અહિં મતાંતરમાં કેટલાક આચાર્યે પુચ્છ અને શરીર બેમાં લાંબુ કોણ ? એમ રોકેવિચાર્યું. રાજાએ તેનો જવાબ પૂછતાં રોષકે કહ્યું કે, ‘શરીર અને પૂંછડી બંને સમાન લાંબાં હોય.' (૭૧)
૭૨- રાત્રિના છેલ્લા પહોરમાં ત્રણ પહોર બહુ જાગેલ હોવાથી અતિ મીઠી નિદ્રા કરતા રોહકને સોટીથી લગાર વધારે સ્પર્શ કરાવી જગાડ્યો. રાજાએ પૂછ્યું કે - ‘શું ચિંતવે છે ?' રોહકે કહ્યું કે - ‘હે રાજન્ ! તમારે કેટલા પિતા છે,તેનો હું વિચાર કરું છું.' રાજાએ કહ્યું કે- ‘મારે કેટલા પિતાએ હકીકત તારે જ કહેવી યોગ્ય છે.રોહક-પાંચ. રાજા - કેવી રીતના પાંચ ? રોહક-રાજા, કુબેર, ચંડાલ, ધોબી અને વીંછી ત્યાર પછી સંદેહ પામેલા રાજાએ માતાને પૂછ્યું કે, શું આમ મારે પાંચ પિતાઓ છે ?' માતાએ પણ રોહકે જેમ કહેલ, તેવી જ રીતે નિવેદન કર્યું. (૭૨) તે જ પાંચ પિતા હેતુ-સહિત કહે છે
-
૭૩-૧ પહેલો પિતા રાજા સુરતકાળે બીજ-નિક્ષેપ કરનાર પિતા, ૨ ઋતુસ્નાન કર્યા પછી ચોથા દિવસે કુબેર દેવની પ્રતિમાનું પૂજન કરતાં તેની મનોહર આકૃતિથી આકર્ષાયેલા ચિત્તવાળી થઈ હોવાથી તેના સર્વાંગે તેણે આલિંગન કર્યું. ૩-૪ ચંડાલ અને ધોબીને ઋતુસ્નાન કર્યા પછી કંઈક અથડામણમાં પડવાથી તેઓને દેખ્યા અને સંયોગ કરવાનો થોડો અભિલાષ ઉત્પન્ન થયો, માટે તે બંને પણ તારા પિતા. હે પુત્ર ! તું જ્યારે પેટમાં હતો, ત્યારે મને વિંછી ભક્ષણ કરવાનો દોહલો ઉત્પન્ન થયો. એકાંતમાં ગુપ્તપણે લોટની આકૃતિ તૈયાર કરી મને તેનું ભક્ષણ કરાવ્યું, માટે તે પણ કંઈક પિતાપણું પામ્યો. (૭૩)
૭૪-આ પ્રમાણે પિતા વિષયક સંખ્યાના વિવાદમાં આશ્ચર્ય પામેલા રાજાએ કારણસંબંધી પ્રશ્ન કર્યો કે, તેંકયા કારણથી આ અત્યંત નિપુણ બુદ્ધિશાળીની બુદ્ધિમાં પણ ન આવી શકે તેવો પરમાર્થ જાણ્યો ? રોહકે કહ્યું કે તમે રાજ્ય સામ, દામ, દંડ ભેદ રૂપ રાજનીતિથી પાલન, કરો છો ૧. જેઓ દરિદ્ર, દુ:ખી લોકોહોય, તેમને કુબેરની જેમ ધનનો ત્યાગ કરીને ઉદારતાથી દાન આપો છો ૨. જો કોઈ રાજ્ય કાયદાથી વિરુદ્ધ વર્તાવ કરે. એવા લોકોને
