Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૭૦
ઉપદેશપદ-અનુવાદ બજારના માર્ગમાં કાકડિયો નીચે ઉતારી અને વેચવા માટે ઢગલો કર્યો. ત્યારે કોઈક ધૂર્ત આવીને તેને કહ્યું કે, જો કોઈ આ સર્વ કાકડીયોનું ભક્ષણ કરે તો તેના બદલામાં તારે શું આપવું ?” ન બની શકે તેવી વાત મનમાં માનીને અસંભવિત શરત નક્કી કરી કે, “તેવોને હું નગરના દરવાજામાંથી ન નીકળી શકે તેવો લાડું આપું.” એટલે હવે તે ધૂર્ત ગાડામાં ચડીને દરેક કાકડીને દાંત લગાડીને ખંડિત કરી. ત્યાર પછી ખરીદવા આવતાલોકો કહેવા લાગ્યાકે, “આ તો કોઈથી ભક્ષણ કરાયેલી-એઠી છે. કોઈપણ તે ખંડિત કાકડીને ખરીદતા નથી.કહે છે કે “કોઈથી ખવાયેલી છે એમ- લોકોના પ્રવાદની સહાયથી ધૂર્ત ગામડિયાને જિત્યો. ત્યાર પછી શરત પ્રમાણેનો મોદક માગે છે.બિચારો ગામડિયો એવા પ્રકારનો લાડુ આપવો અશક્ય લાગવાથી તેને રૂપિયો આપવા લાગ્યો,પણ ધૂર્ત લેતો નથી. છેવટે બે, ત્રણ અને સો રૂપિયા આપવા લાગ્યો,તો પણ ધૂર્ત ગ્રહણ કરતો નથી. હવે ગામડિયાએ વિચાર્યું કે, આ ધૂર્તથી હવે સીધી રીતે છૂટી નહિ શકાય. હવે તો આનો ખૂલાસો ચતુર બુદ્ધિવાળા જ કરી શકશે. અને તેવા ચતુરબુદ્ધિવાળા ઘણે ભાગે જુગારીઓ હોય છે. માટે તેની સેવા કરું. એમ વિચારી તેણે તેમ જ કર્યું. જુગારીએ પૂછયું કે- “હે ભદ્રક ! તું હંમેશા અમારી સેવા શા માટે કરે છે ?” તેણે કહ્યું કે - “હું આવા પ્રકારના સંકટમાં ફસાયો છું.” ત્યારે ભુજંગ સરખા જુગારીઓએ તેને શિખવ્યું કે, “કંદોઈની દુકાનેથી મુઠ્ઠી પ્રમાણ એક લાડવો લઈને ધૂર્તો અને બીજા નગરલોકો સાથે દરવાજાના દ્વારમાં જઈને ભુગળ ઉપર લાડવાને મૂકીને બધા સાંભળે તેમ બોલજે કે, “હે મોદક ! બહાર નીકળ, બહાર નીકળ.” જુગારીએ શીખવ્યા પ્રમાણે કર્યું, પરંતુ મોદક દરવાજા બહાર ન નીકળ્યો. એટલે શહેરના ધૂર્તને ગામડિયાએ હરાવ્યો. આવી ધૂતકારની ઔત્પાતિકી બુદ્ધિ જાણવી. (૮૦)
( વૃક્ષ નામનું દ્વાર કહે છે. ૮૧ - કોઈક સ્થાને માર્ગમાં ફલના ભારથી નમી ગયેલી ડાળીવાળા મોટા આમ્રવૃક્ષની નજીકમાંથી પસાર થતા મુસાફરો પાકેલાં આમ્રફલો દેખીને ભૂખથી દુર્બળ કુક્ષિવાળા લોકો તેને તોડવા લાગ્યા, પરંતુ વૃક્ષની ડાળી ઉપર બેઠેલા અતિચપળ વાંદરાઓ આમ્રફળ તોડતાં સ્મલના કરતા હોવાથી કોઈ તોડી શકતા નથી. કોઈક સમયે નિપુણબુદ્ધિવાળા કોઈક મુસાફરે વાંદરા તરફ ઢેકું ફેંક્યું, એટલે કોપાવેશમાં આવી વાંદરાઓ મુસાફરોને મારવા માટે આમ્રફળો તોડી તોડીને ફેંકવા લાગ્યા. એ પ્રમાણે મુસાફરોના મનોરથ પૂર્ણ થયા. આ તેની ઔત્પાતિકી બુદ્ધિ. આ બાબતમાં જે મતાંતર છે, તે કહે છે - બીજા આચાર્યો વૃક્ષદ્વારની આવી વ્યાખ્યા કરે છે કે – કેટલાકમુસાફરોએકોઈક પ્રદેશમાં અણવપરાતાં ફલોને જોઈને વિચાર્યું કે, “આ વૃક્ષનાં ફલો ખાવા યોગ્ય જણાતાં નથી.” સાથી ? તો કે આ માર્ગેથી ઘણા લોકો જાવઆવ કરે છે. જો ફળો ભક્ષણયોગ્ય હોય, તો જરૂર કોઈએ પણ ભક્ષણ કર્યા હોતે. અને કોઈએ ભક્ષણ તો કરેલાં જ નથી. આ પ્રમાણે મુસાફરોની ઔત્પાતિકી બુદ્ધિ. (૮૧).
