Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૬૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ પોતાના પ્રતિબિંબને બીજો કુકડો માની તેની સાથે તીવ્ર મત્સર કરી ઉત્સાહથી લડવા લાગ્યો (૫૭)
તિલનું દૃષ્ટાંત - ૫૮-ફરી ગામ ઉપર રાજાએ આજ્ઞા મોકલી કે, “પોતે ઠગાયા વગર તિલ(તલ) જે માપથી કોઈ ગ્રહણ કરે, તે જ માપથી તેલ પણ આપવું.” રોહકની બુદ્ધિથી આરીસાના માપથી તલનું ગ્રહણ અને ઉપલક્ષણથી તેલ પણ તે માપથી ગ્રહણ કરવાનું. આદર્શથી તલ લે અને તેનાથી તેલ આપે. તો કદાપિ પોતાને ઠગાવવાનું થાય નહિ. કદાચ રાજા પણતલનો માલિક હોય, તો પણ ગામડિયા ઠગાય નહિ. (૫૮)
( રેતીનાં દોરડાનું દૃષ્ટાંત - ૫૯- ફરી કોઈ વખતરાજાએ કહેવરાવ્યું કે, “કૂવામાંથી પાણી ખેંચવા માટે દોરડાની જરૂર છે, તો તમારા ગામની રેતીમાંથી દોરડાં વણીને મોકલી આપો.” રોહકની ઉત્પાદન બુદ્ધિથી ગામલોકોને રાજાને કહેવરાવ્યું કે, એવાં દોરડાં અમે જોયાં નથી, વળી દોરડાં કેટલાં લાંબા, પતળાં, જાડાં તમારે જરૂર છે ? માટે હે દેવ ! તેના નમૂના મોકલી આપો. જેથી તમારી જરૂરપ્રમાણે નાનાં-મોટાં, ટૂંકા, જાડાં, પાતળાં તે પ્રમાણે બનાવીને મોકલીએ. આ પ્રમાણે કહેવાયેલ રાજાએ પ્રત્યુત્તરમાં કહ્યું કે, “વળી રેતીનાં દોરડાના નમૂના ક્યાંય હોય ખરા? તમો ગામડિયા જ રહ્યા. ત્યારે રોહકે ભણાવેલા ગામડિયા રાજાને કહેવા લાગ્યા, એ તો આપ જ જાણો. (૫૯).
છે હાથીનું દૃષ્ટાંત ૬૦ - ત્યાર પછી રાજાએ મરણ નજીક આવેલા એક હાથીને ત્યાં મોકલી આપ્યો. વળી કહેવરાવ્યું કે- “હંમેશા તેના સમાચાર મોકલવા. “હાથી મરી ગયો' એવા સમાચાર ન મોકલવા.” ગામડિયા તે પ્રમાણે રાજાને દરરોજ સમાચાર મોકલતા હતા. કોઈક દિવસ હાથી મૃત્યુ પામ્યો એટલે ગામ મૂંઝવણમાં પડ્યું. એટલેરોહકની બુદ્ધિથી ગામે પ્રત્યુત્તર મોકલ્યો કે, “હે દેવ ! આ બાબતમાં અમને સમજણ પડતી નથી કે, શા કારણથી આપે મોકલેલ હાથી ઉઠી શકતો નથી, બેસી શકતો નથી, આપેલું કંઈ ચાવતો ખાતો નથી, પાણી પીતો નથી,ઉંચોને નીચો શ્વાસ લેતો- મૂકતો નથી, નેત્રોથી સામું જોતો નથી કે પુચ્છ, કાન વગેરે હલાવતો નથી. ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે, “તો શું તે મૃત્યુ પામ્યો છે ?' ત્યારે ગામડિયાઓએ રોહક શીખવેલું કહ્યું કે, “આવા પ્રકારના વૃત્તાન્તમાં જે કંઈ હોય, તે આપ જ જાણી શકો. આ વિષયમાં અમારી ગામડિયાની બુદ્ધિ કેટલી ચાલે ? (૬૦)
કુવાનું દૃષ્ટાંત SS ૬૧ ત્યાર પછી રાજાએ આજ્ઞા કરી કે, “તમારા ગામના કૂવાનું જળ મધુર છે, માટેતે કૂવો અહીં મારા નગરમાં મોકલી આપો. આ નગરમાં ઘણી વસતીના કારણે ખાળ વગેરેનાં
