Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
દેહે અખંડિત શીલ-સહિત પતિ પાસે પહોંચી બનેલો સર્વ વૃત્તાન્ત જણાવ્યો. ખુશ થયેલા પતિ સાથે આખી રાત્રિ સૂઈ ગઈ. પ્રભાત સમય થયો, એટલે મંત્રીપુત્ર વિચારવા લાગ્યો. “ઇચ્છાનુસાર રહેનાર, સારા રૂપવંત, સુખ-દુઃખમાં સમાન ભાગીદાર, ગુપ્ત વાતને ગંભીરતાથી છૂપાવનાર, એવા મિત્રને અને મહિલાને ભાગ્યશાળીઓ જ જાગીને દેખે છે.” એમ વિચારીને તેને સમગ્ર ઘરની સ્વામિની બનાવી.કારણકે, ‘નિષ્કપટ પ્રેમ હૈયામાં રાખનાર પ્રત્યે શું એવું છે કે જે ન સમર્પણ કરાય ?' આ પ્રમાણે પતિ,ચોર રાક્ષસ અને માળીમાંથી કોણે દુષ્કર ત્યાગ કરેલો ગણાય ? તે મને કહો.
જે ઇર્ષ્યાળુઓ હતા,તેમણે કહ્યું કે, ‘હે સ્વામી ! પતિએ દુષ્કર કર્યું, કારણ કે તેણે પરપુરુષપાસે જવા રાત્રે અનુમતિ આપી.' ક્ષુધાતુરો બોલ્યા કે, ‘રાક્ષસે દુષ્કર કાર્ય કર્યું,કારણ કે,લાંબા સમયનો ભૂખ્યોહોવા છતાં પણ તેમ જ ભક્ષ્ય સામે છતાં પણ ભક્ષણ ન કર્યું.’ પરસ્ત્રી ભોગવનારાઓને કહ્યું કે, 'હે દેવ ! એકલો માળી જ દુષ્કરકારક ગણાય.કારણ કે, પોતે મેળવી છતાં પણ જેણે ત્યાગી.' ચંડાળે કહ્યું કે, ‘ગમે તેમ હોય, પણ ચોરોએ દુષ્ક૨ કાર્યકર્યું ગણાય. કારણ કે એકાંત છતાં સુવર્ણના દાગીના સહિત તેને જવા દીધી.’ આ પ્રમાણે ચંડાળે કહ્યું, એટલે અભયકુમારે ચોરનો નિશ્ચય કર્યો. પછી પકડાવીને કહ્યુ કે, ‘બગીચો કેવી રીતે ચોર્ચો ?' ચંડાળે કહ્યું કે, ‘હે નાથ ! મારી વિદ્યાના બળથી.' એ સમગ્ર વૃત્તાન્ત શ્રેણિકને કહ્યો. રાજાએ કહેવરાવ્યું કે, તારી વિદ્યાઓ જો તું મને આપે, તો તું છૂટી શકે, નહિંતર તારા પ્રાણ લેવાશે.' ચંડાળે વિદ્યાદાન કરવાનું સ્વીકાર્યું. હવે શ્રેણિક રાજાએ રાજસિંહાસન ઉપર બેસીને વિદ્યા ભણવાનું શરુ કર્યું. વારંવાર પદો બોલાવી ગોખે છે, ઘણો પ્રયત્ન કરે છે, પરંતુ રાજાને વિદ્યા આવડતી નથી,એટલે રાજા ચંડાળ ઉપર રોષાયમાન થઈને કહે છે કે, ‘તું મને વિદ્યા બરાબર આપતો નથી.' ત્યારે વચમાં અભયે કહ્યું કે, ‘હે દેવ ! આપને વિદ્યા નથી આવડતી,તેમાં તેનો અલ્પ પણ દોષ નથી. વિનયથી ગ્રહણ કરેલી વિદ્યાઓ સ્થિર અને ફળ આપનારી થાય છે તો આ ચંડાળને સિંહાસન ઉપર બેસાડી આપ નીચે પૃથ્વી ઉપર બેસીને વિનય સહિત હવે ભણો. જેથી વિદ્યા આવડી જાય.'
તે જ પ્રમાણે રાજાએ કર્યું, એટલે વિદ્યાઓ જલ્દી રાજામાં સંક્રાન્ત થઈ. ત્યાર પછી અત્યંત સ્નેહીજન માફક તેનો સત્કાર કરી વિદાય કર્યો.માટે જો આ લોકનાં તુચ્છ કાર્ય સાધી આપનાર વિદ્યા પણ હૃદયમાં ભાવ-બહુમાન રાખીને મેળવી શકાય છે અને હીનજાતિના ગુરુનો પણ અતિ વિનય કરવાથી જ મેળવી શકાય છે, તો પછી સમસ્ત મનોવાંછિત પદાર્થ દેવા સમર્થ જિનવચન આપનાર પ્રત્યે ડાહ્યો પુરુષ વિનયથી વિમુખ કેમબની શકે ? (૬૭)
બાકીની સંગ્રહણી ગાથાનો ભાવાર્થ :–
દેવે એકથંભિયો મહેલ બનાવી આપ્યો, તેમ જ મહેલની ચારે દિશામાં વસંત, ગ્રીષ્મ વર્ષા શરદ, હેમંત અને શિશિર એમ છએ ઋતુ સાથે રહે-તેવા પ્રકારનાં ફળ, ફૂલો દરરોજ દરેક ઋતુનાં સાથે ઉત્પન્ન થાય,તેવો બગીચો પણ દેવે કરી આપ્યો. કોઈક સમયે ચંડાલપત્નીને આમ્રફલ ઉત્પન્ન થાયતેવા સમયે આમ્રફલ ખાવાનો દોહલો થયો. ચાંડાલે પોતાની
