Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫o
ઉપદેશપદ-અનુવાદ જ્ઞાન આત્માની સાથે ઐક્યભાવે પ્રાપ્ત થાય છે. અર્થાત્ આત્માને જ્ઞાન આવડી જાય છે. સારો ઉપાય કર્યા પછી પોતાનું સાધ્ય પાર પામ્યા સિવાય રહેતું નથી. તે સિવાય અવિધિ અને ગુરુનો અવિનય કરીને સૂત્ર, અર્થ ગ્રહણ કરે તો, વિપરીત સાધ્યને સાધનારું થાય.સૂત્ર ગ્રહણ કર્યાનું ફલ તો યથાવસ્થિત ઉત્સર્ગ અપવાદ સહિત શુદ્ધ હોય, ઉપાદેય પદાર્થોનું જ્ઞાન અને તેના અનુસાર ચરણ-કરણની પ્રવૃત્તિ સાચી દિશામાં થાય. અવિધિ અને ગુરુનાં વિનયરહિત એવા દોષવાળા આત્માને સૂત્ર ગ્રહણની પ્રવૃત્તિ કદાચ થાય, તો પણ જ્ઞાન અને ચરણ-કરણ વિપરીત થાય (૨૭)
દષ્ટાંત દ્વારા વિપરીત ફલ જણાવે છે –
જવર-તાવ હોયતે વખતે ઠંડું પર્પટક (પિત્તપાપડો) ઔષધ પણ પિત્તાદિના પ્રકોપથી ઉત્પન્ન થયેલ તાવમાં દોષફળ કરનારા થાય છે, તો પછી બીજા-પ્રકોપના કારણભૂત ઘી વગેરે તો સન્નિપાત વગેરે મહારોગના કારણભૂત પદાર્થની શી વાત કરવી ? “હે ભવ્યાત્મા ! આ વસ્તુ તો જગતમાં સિદ્ધ અને પ્રત્યક્ષ છે.”
' આ પ્રમાણે દષ્ટાન્ત બતાવીને દાર્શત્તિકમાં જોડતાં કહે છે. એ પ્રમાણે સર્વજ્ઞ ભગવંતે નિરૂપણ કરેલા જીવ, અજીવ વગેરે પદાર્થોમાં નિત્ય અનિત્ય વગેરે વિચિત્ર પર્યાય-પરંપરા રહેલી છે. તેની વિપરીત શ્રદ્ધા કરવા રૂપ મિથ્યાત્વ, તે મિથ્યાત્વરૂપ જવરનો આત્મામાં ઉદય થાય.
( સાત પ્રકારનાં મિથ્યાત્વ મિથ્યાત્વ સાત પ્રકારનાંકહેલાં છે : ૧ ઐકાંતિક, ૨ સાંશયિક, ૩ વૈયિક, ૪ પૂર્વવ્યક્ઝાહ, ૫ વિપરીતરુચિ, ૬ નિસર્ગ મિથ્યાત્વ અને ૭ મૂઢદષ્ટિ. જિનેશ્વરોએ કહેલા પદાર્થોની અશ્રદ્ધા કરવા સ્વરૂપ ઐકાંતિક આદિ સાત ભેદોવાળું મિથ્યાત્વ કહેલું છે. જીવ સર્વથા ક્ષણિક કે અક્ષણિક, સગુણ કે નિર્ગુણ જ છે-એમ કહેવું તે ૧ ઐકાંતિક મિથ્યાત્વ. વિતરાગે સર્વશે જીવ, અજીવાદિ પદાર્થો કહેલા છે, તે સાચા હશે કે નહિ એમ સંકલ્પ કરવો, તે ૨ સાંશયિક મિથ્યાત્વ સર્વે આગમો-શાસ્ત્રો, લિંગ-વેષવાળા સર્વદેવો, સર્વ ધર્મો હંમેશા સરખા જ છે-એવા પ્રકારની જે બુદ્ધિ હોય,તેને જિનેશ્વરોએ વૈયિક મિથ્યાત્વ કહેલું છે. ચામડીયાના ટોળામાં ચામડાના ટૂકડાનું ભોજન હોય તેવા કુહેતુ અને કુદષ્ટાંતોથી ભરમાવેલો સાચા તત્ત્વને ન પામે, તે ૪ પૂર્વવ્યક્ઝાહી મિથ્યાત્વ.તાવ આવેલાને મધુરરસ ચખાડો તો કડવો લાગે અને કડવો મધુર લાગેતેમ ખોટાને ખરું માને, તે ૫ વિપરીતરુચિ નામનું મિથ્યાત્વ. જન્માંધ પુરુષ જેમ સારા કે ખરાબ રૂપને સર્વથા ન જાણે, તેમ જે તત્ત્વ કે અતત્ત્વને સ્વરૂપથી ન જાણે તે ૬ નિસર્ગ મિથ્યાત્વ. યુક્ત-અયુક્તનો વિચાર ન કરનાર રાગીને દેવકો, સ્ત્રી, પરિગ્રહ આદિના સંગવાળાને ગુરુ કહે, પ્રાણીની હિંસામાં ધર્મ કહે, તે ૭ મૂઢદષ્ટિ મિથ્યાત્વ કહેવાય. આવા ભેદોવાળું મિથ્યાત્વ દુઃખે કરીને નિવારી શકાય તેવાં ગાઢ દુઃખ કરનાર હોવાથી જવર રોગ-વિશેષતેમાં ઉત્પન્ન થાય. આનો તાત્પર્યા એ સમજવો
