Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४८
વિદ્યાના બળથી તે બગીચામાંથી આમ્રવૃક્ષની શાખા નમાવીને આમ્રફલ તોડી લીધાં. ત્યાર પછી શ્રેણિક રાજાએ ફલ વગરની શાખા દેખી કોપ કર્યો અને અભયને ચોર શોધવાની આજ્ઞા આપી. (૨૧) તેની શોધ કરતાં ઇન્દ્રમહોત્સવમાં નટના ખેલ-પ્રસંગે એકઠા થયેલા લોકોને અભયકુમારે એક મોટી કન્યાની કથા સંભળાવી. (૨૨) કોઈક કુમારી પતિ મેળવવા માટે, કામદેવની પૂજા માટે બગીચામાંથી વગર રજાએ પુષ્પો તોડતી હતી, તેને માલીએ અટકાવી. લગ્ન કર્યા પછી પ્રથમ મારી પાસે આવવું” એ શરતે મુક્ત કરી. લગ્ન થયા પછી આગલો વૃત્તાન્ત કહી પતિની રજા લઈ માળી પાસે ગઈ. (૨૩) માર્ગમાં જતાં જતાં ચોરો અને રાક્ષસ મળ્યા. તેમને યથાર્થ હકીકત જણાવી, તેથી તેઓએ પણ વળતાં આવવાની શરતે મુક્ત કરી. અનુક્રમે તે શરત પ્રમાણે માળીની પાસે આવી. માળીએ સ્કૂલના કર્યા વગર, સ્ફટિક ઉપલ સરખી ઉજ્જવલ શીલવાળીને રાક્ષસે ભક્ષણ ન કર્યું, ચોરોએ પણ ન લૂંટી-એવા પ્રકારની અખંડિત શીલવાળીપતિ પાસે આવી પહોંચી. ત્યાર પછી અભયે લોકોને પૂછયું કે, માલી, રાક્ષસ, ચોર અને પતિ આ ચારમાંથી કોણે દુષ્કર કાર્ય કર્યું ? ત્યારે પ્રેક્ષકગણે પોતપોતાના અભિપ્રાયો જણાવ્યા. (૨૪) ઈર્ષ્યાળુ, ભક્ષક, ચોર વિષયક અભયને જ્ઞાન થયું, એટલે માતંગ-ચોરને પકડ્યો. પૂછયું કે, “બહાર રહીને તે કેવી રીતે આમ્રફલો ગ્રહણ કર્યાં ?” વિદ્યાના પ્રભાવથી.” અભયે એ હકીકત શ્રેણિકને નિવેદન કરી. ચંડાલને એ વિદ્યાદાન આપવાની શિક્ષા કરી. ચંડાલે તે સ્વીકાર્યું. શ્રેણિકને વિદ્યાદાન આપવાનું શરુ કર્યું. આસનભૂમિ ચંડાલને આપી, પોતે સિંહાસન પર બેઠા. શ્રેણિકને વિદ્યા ન પરિણમી ન આવડી. (૨૫) તેથી રાજાનેકોપ થયો કે, “તું મને બરાબર વિદ્યાદાન કરતો નથી.' ચંડાલે કહ્યું કે, “તેમાં બિલકુલ વિતથ કરતો નથી.” અભયે કહ્યું કે, વિદ્યા લેનારે વિનય કરવો જોઈએ, અવિનયથી વિદ્યા મળતી નથી.” આપે ભૂમિ ઉપર અને તેને સિંહાસન પર બેસાડવો જોઈ. પછી રાજા પૃથ્વી ઉપર બેઠા. ચંડાલને સિંહાસન પર બેસાડયો. ત્યાર પછી રાજાને ચંડાલની ડાળ નમાવવાની અને ઉંચી કરવાની વિદ્યાઓ આવડી ગઈએ જ પ્રમાણે બીજા વિષયમાં પણ વિદ્યા ગ્રહણ કરનારે વિનય કરવો જોઈએ. જે માટે કહેલું છે કે – “વિનયથી ભણેલું શ્રુતજ્ઞાન કદાચ પ્રમાદથી ભૂલી જાય તો પણ બીજા ભવમાં જલ્દી યાદ આવી જાય, અથવા તો કેવલજ્ઞાન પામે.” (૨૬). આ જ વાત અન્વય અને વ્યતિરેક-સવળી અવળી રીતિથી કહે છે –
અન્વય વ્યતિરેકથી વિનયફળ ભણવાની માંડલી બેસવાની હોય, તે સ્થાન પર કાજો લેવો, ગુરુનું આસન તૈયાર કરવું, દ્વાદશાવર્ત વંદન, કાયોત્સર્ગ કરવો વગેરે સિદ્ધાંતમાંકહેલ વિધિથી, સૂત્ર અને અર્થ આપનાર આચાર્યનો વિનય-આવે. ત્યારે ઉભા થવું, આસન આપવું, પગ પખાળવા, વિશ્રામણાકરવી,યોગ્ય આહાર, પાણી, ઔષધ લાવી આપવાં, તેમના ચિત્તની પ્રસન્નતા રહે, તેમ તેમની ઇચ્છાને અનુસરવું-આવા પ્રકારનો વિધિપૂર્વકનો ગુરુ-વિનય કરવો. આ પ્રમાણે શ્રેણિક રાજાના ન્યાયથી સૂત્ર-પરિણતિ, સૂત્ર-અર્થની પરિપાટી ગ્રહણ કરવામાં આવે, તો તે
