Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
અવસર્પિણીનો જાણવો. ભરતક્ષેત્રમાં અવસર્પિણીની અંદર છ પ્રકારના નામવાળા આરાઓ કહેલા છે. તેના અનુક્રમે નામવિભાગો જણાવીશ. ૧ સુષમાસુષમાકાળ, ૨ સુષમાકાળ, ૩ સુષમદુઃષમાકાળ, ૪ દુઃખમસુષમાકાળ, ૫ દુઃષમાકાળ અને ૬ અતિદુઃષમાકાળ આ જ છ વિભાગો ઉત્સર્પિણીકાળમાં ઉલટા ક્રમે જાણવા.તેમાં સુષમાસુષમા કાળ ચાર કોડાકોડી સાગરોપમ પ્રમાણ, સુષમાકાળ ત્રણ કોડાકોડી, સુષમદુઃખમાકાળ બેકોડાકોડી, દુષમાસુષમાનો કાળ બેંતાળીશ હજાર વર્ષ ન્યુન એક કોડાકોડી સાગરોપમ પ્રમાણ, દુઃષમાકાળ એકવીશ હજાર વર્ષ પ્રમાણ અને અતિદુઃષમાકાળ પણ તેટલા જ એકવીશ હજાર વર્ષ પ્રમાણ સમજવો. એ પ્રકારે ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી બંને મળીને બાર આરા રૂપ કાળચક્ર, તે સમગ્રનો કાળ એકઠો કરતાં વીશ કોડાકોડી સાગરોપમ પ્રમાણ થાય. તેમાં યથોત્તર કાલાનુભાવ સ્વરૂપ બીજા ગ્રન્થોથી જાણી લેવું. વિકલેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અને મનુષ્યોની કાયસ્થિતિ આ ગાથા પ્રમાણે જાણવી. વિકલેન્દ્રિયની સંખ્યાતા હજાર વર્ષની અને પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ મનુષ્યની સાત-આઠભવની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ જાણવી. (૩૭) ઠીક, એકેન્દ્રિયાદિકની લાંબી કાયસ્થિતિ છે, તો પણ કયા નિમિત્તથી ? તે જણાવો. તેના સમાધાનમાં ગ્રન્થકાર જણાવે છે કે -
૪૪
एसा य असइ दोसा - सेवणओ- धम्मबज्झचित्ताणं ।
ता धम्मे जइयव्वं, सम्मं सइ धीरपुरिसेहिं ॥ १८ ॥
ગાથાર્થ→ આ લાંબી કાયસ્થિતિ અનેક ભવમાં વારંવાર દોષો સેવન કરવાથી, તેમ જ શ્રુતચારિત્ર ધર્મથી બહાર ચિત્ત વર્તતું હોય, તેવા આત્માઓને બંધાય છે. માટે બુદ્ધિમાન પુરુષોએ સર્વ પ્રમાદનો ત્યાગ કરીને હમેશાં ધર્મને વિષે ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. ગાથાર્થ કહીને હવે ટીકાર્થ કહે છે
પ્રમાદ ત્યાગ
અનેક ભવોમાં વારંવાર પાપ સેવન કરવાથી ચંદ્ર-કિરણોના સમૂહ સાથે સ્પર્ધા કરનાર અથવા નિર્મલ સ્વભાવવાળા આત્માને પણ ગાઢ વેદોદય, અજ્ઞાન, ભય, મોહાદિક દોષોનું મન, વચન અને કાયાથી કૃત, કારિત, અનુમતિ સહિત જે સેવન થાય અને તેનાથી રાહુમંડલ જેમ ચંદ્રને મલિન કરે, તેમ પાપકર્મો નિર્મલ આત્માને પણ મલિન કરે છે, કોને ? તો કે શ્રુતધર્મ-ચારિત્રધર્મથી જેમનું ચિત્ત બહાર વર્તતું હોય, સ્વપ્નાવસ્થામાં પણ જેઓનું મન ધર્મમાં હોતું નથી તેવાને, આવી કહેલી કાયસ્થિતિ બંધાય છે. માટે એકાંતે એકેન્દ્રિયાદિ જાતિમાં પ્રવેશ નિવારણ કરનાર, તેમ જ ભવમાં ઉત્પન્ન થનારા અનેક દુઃખોરૂપ અગ્નિને ઓલવનાર ધર્મને વિષે સર્વ પ્રમાદસ્થાનનો ત્યાગ કરીને પોતાની શક્તિ અનુસાર માર્ગાનુસારી સમ્યગ્ પ્રવૃત્તિ કરવી જોઇએ. (૧૮) સમ્યધર્મમાં પ્રયત્ન કરવો-એમ કહ્યું, એટલે સમ્યભાવને સમજાવતાં કહે છે
