Book Title: Valmiki Ramayanam Part 01
Author(s): Amar Publication
Publisher: Amar Publication
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020791/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra // anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / // yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH // // kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH // AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira Websiet : www.kobatirth.org Email: Kendra@kobatirth.org www.kobatirth.org punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. zrI jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka : 1 mahAvIra zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara - zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa: 23276249 jaina / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / // cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / amRtaM ArAdhanA tu kendra kobA vidyA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only Wan zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079) 26582355
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Archana Kendra www.kobatirth.org Achana Shri Kalassagarsun Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zrImadvAlmIkIyarAmAyaNam THE VALMIKIYARAMAYANA [dhI-govindarAjIya-rAmAnujoya-tanizloko-mahezvaratIrthIyAkhyavyAkhyA catuSTayAlaGkRtaM manibhAvaprakAzikA satyatIrthIyAdivyAkhyoddhata TippaNI saMvalitam ca] For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir mahApurANam 1. brahma mahApurANam 11. liMga mahApurANam 2. padma mahApurANam 12. vArAha mahApurANam 3. viSNa mahApurANam 13. skanda mahApurANam 4. ziva mahApurANam 14. vAmana mahApurANam 5. nAradIya mahApurANam 15 kUrma mahApurANam 6. mArkaNDeya mahApurANam 16. matsya mahApurANam 7. agni mahApurANam 17 garuDa mahApurANam 8. bhAgavata mahApurANam 18 brahmANDa mahApurANam 6. bhaviSya mahApurANam 16. vAyu mahApurANam 10. brahmavaivarta mahApurANam 20. viSNudharmottarapurANam harivaMza purANam : devIbhAgavatam bAsuki purANam : kAlikA purANama kadikapusaNam : ekAmrapurANam saura purANam : narasiMha purANam mahAbhArata-nIlakaMThI TIkA sahita] vAlmIkIya-rAmAyaNa[zrI govindarAjIya-tanizlokImahezvarI tIrtha cAsyAsyAyoM sahita] For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zrImadvAlmIkIyarAmAyaNam THE VALMIKI YARAMAYANA [bhI govindarAbIya-rAmAnujoya-tanizloko-mahezvaratIrthoyAkhyavyAkhyAcatuSTayAlaGkRtaM munimAvaprakAzikA-satyatIrthoyAdivyAkhyota TippaNI saMvalitaM cha] prathama khaNDa :: bAlakANDama AMAR PUBLICATION VARANASI (INDIA) For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1500.00 Published by: M/s. Amar Publication Satti Chautra Varanasi (U.P.) Printed by: Jain Amar Printing Press Delhi-7 For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Introduction The Ramayana and the Mahabharata are the two great epics (Maha-Kavyas) which served as the two formidable pillars on which rests the edifice of the Indian culture. Of these two, the Ramayapa deals with Rama's victory over Ravana. The Ramayana of Valmiki was meant to give a better tone to religion and to some characteristics of Indian society. It was so comprehensive that it expressed the thoughts and experiences of a whole nation, as it developed with progress of time. Like the primeval and everlasting banyan (Aksayavata) tree it gave its pleasant shade to the Aryans. The ancient and modern scholars accept it as the Adi-Kavya written by the famous poet (Adi-Kavi) Valmiki who by his intellect sharpened by the power of penance, surpassed even the preceptor of gods, Brhaspati. It contains the life history of Rama from his birth to his final conquest of Lanka and his coronation on his return to Ayodhya. The Ramayana is not only a narrative poem of the history of the life of Rama but is also considered to be the first ornate poem of classical Sanskrit. At the end of every canto, it is called an Adi-Kavye-Iti Adi-Kavye prathamah Sargah. The division of the later mahakavyas into sargas cantos) was based on the model of the Ramayana. The main object of a poem is to afford aesthetic pleasure which is technically called Rasa by the rhetoricians. It is predominantly a poem of pathos (Karupa-rasa). As a matter of fact its composition was inspired by the sentiment of pathos which suddenly overwhelmed the mind of the poet Valmiki, the author, when he saw one of the loving pair of Krauncas killed by an arrow of the hunter. The poet at once burst out saying" Ma nishada pratistham tvam agamah sasvati samah/ Yat Kraulica-mithunad ekam avadhi kamamohitam || Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir "Let not glory attend thee, O fowler for eternal years to come for thou hast killed one of the pair of curlews infatuated with love". For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shn Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir The Valmikiya Ramdyana imitate Valmiki in describing the rebuke of Lakpamana to Sugriva, who was making delay in the quest of Sita, This very stamp of pathetic sorrow that became imprinted on the mind the sage is visible throughout the incidents of the Ramayana. The dominant sentiment that pervades the work is unquestionably that of Pathos. Besides other sentiments like the heroic (Vira) the erotic (Spigara) the furious (Raudra) etc. are also to be found in the poem. The verse quoted above contains the suggestion called alaksya-krama-varigya or Vyangya. dhvani which is regarded as the best of all the form of suggestion (dhvani) The eminent rhetorician nanda Vardhana has quoted the following verse as an example of atyanta-tiraskrta-vdcya-dhwani. "Give up the council of newly acquired property and pay heed to the former promise. The veracious appetite of the devouring God of Death will not be satisfied by consumption of Valin alone." How can this elaborate rebuke be compared with the simple but suggestive reproof of Laksamana in the Ramayana "The path which Valin followed in his death is not closed. Mind the promise Sugriva, do not try to tread the foot-steps of Vali." Kalidasa's Raghuvamsa is based on the unique epic poem and for the Meghaduta also be found inspiration from the message of Rama carried by Hanuman to Sita. Ravi-samkranta- saubhagyas fusaravrtmandala / Nisvasandha ivadarsaf candrama na prakasafell Not only this, the Ramayana bristles with figures such as similies, metaphors, alliteration etc. This shows keen observation and the great flight of imagination of Valmiki. This is recognised even by western critics who say "Valmiki is rich in the cumulating of similies." There is hardly a poet who is not influenced by or had not imitated Valmiki. But there is none except Kilidia who had succeeded to stand comparison with him. This fact is best illustrated by a verse in Janaklharana of Kumaradasa who tried to "To call Ramayana the Adi-Kavya' is not merely a platitude or a compliment out of respect for the Adi-Kavi Valmiki, but it had actually served as a model and source for the later poets to compose and derive their themes from it. It is for this reason, Dhananjaya has advised the dramatists to study the Ramayapa before attempting to write a drama. In this way it is described as an 'Upajvya-Kavya' which meant that the later poets earned their bread by resorting to the stories of the Ramayana. For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Introduction There is no ideal, no reality, no fancy and no sentiment which Valmiki has not depicted with a masterly touch, and which has not evoked many admiring tributes from great scholars even in the west. Schlegel calls the Ramayana as "the noblest of the epics." Sir Monier Williams says, "There are in the whole range of the world's literature few more charming poems than the Ramayana. The classical purity, clearness, and simplicity of the style, the exquisite touches of true poetic feeling with which it abounds, its graphic descriptions of heroic incidents and of nature's grandest scenes, the deep acquaintance displayed with conflicting working and most refined emotions of the human heart, all entitle it to rank among the most beautiful compositions that have appeared in any period and in any country". The Ramayana has always been regarded as the first and the foremost Mahakavya in Sanskrit literature. It is a unique representatives poem of Indian culture. In it we see the presence of both national and universal elements. Wintenitz remarks, "the Ramayana has become the property of the whole Indian people and scarcely any other poem in the entire literature of the world has influenced the thought and poetry of a great nation for centuries." The poet Valmiki presents in this poem the entire gamut of the Indian life. It shows a perfect harmony of social life and spiritual Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 3 attainment. The combination of Ahimsa and Vira-rasa and both with Yoga and Bhakti as well as with Jnana is well depicted in the unique work. Valmiki has a clear vision of the geographical unity of India.. Though it was composed in Nothern India, yet it describes southern India and other parts of the country vividly, its forests, rivers etc. Valmiki had also a clear vision of India's culture and political unity. In the Ramayana deep rooted ideas and sentiments and emotional attitudes of Hindus are reflected in a lucid manner. There is an ample record of individual, social and religious customs that have been characteristic of the Indian society all along up to the present day. For Private And Personal Use Only On the social and family life, the Ramayana shows the picture of an unparalled brotherly affection even between children of cowives. During the Ramiyana age, family was patriarchal in which father was the head of the family and his command was supreme. The wife was the mistress of the household but subject to the will of the husband. A young wife could snub her old husband and xercise complete mastery over him. The father exercised complete
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 4 www.kobatirth.org control over his children who were obedient to the parents. Son had priviledged position in the household as being the promoter of the family, daughters too were not unwelcome, though the question of their marriage did cause worry to their parents. Both boys and the girls were properly educated in the sacred lore, smrities, puranas and political science. Women also received some sort of military training. We find Kaikeyi accompanied by husband Dasaratha to the battlefield and rendered help to him. Women of aristocracy and royal families lived in the inner apartment and young girls too were kept in seclusion in the Ramayana age. They were not free to make love nor could young couples meet before marriage. Polygamy was prevalent among the high classes but wives were required to be chaste and true to one husband only. Man of higher caste could marry women of lower caste but not vice-versa. This is evidenced by the caste of Santa and parents of Sravana Kumara. Inspite of all the virtues and vices, the epic had a great ethical value. The leading idea of our social thinkers, legislators and sages was the government of human interest and desire by the social and ethical law, the Dharma, so that it might be made a preparation for spiritual existence. Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir The Valmikiya Ramayana The ethics of the Ramayana are of the highest order and may be studied with profit by the people of all climes and ages. It holds forth to the world a perfect model of humanity in Rama and his brothers, whose lives were as exemplary in filial and fraternal affections as in love for the people they ruled over, whose sense of duty and love of trath outweighed all considerations of personal comforts or safety. They wavered not to court death, rather to break a plighted word even for the most cogent of excuses. Where is to be seen a king more subject loving than Rama's brother most affectionate than Bharata who spurned at sovereignty, when thrust upon him, or more devoted than Laksmana who cheerfully shared Ramas misfortunes in all the trials of life? Sugriva was the typical friend and the far-famed Hanuman was the staunchest and the most devout follower ever known in history or in romance. Even Ravana, the main figure on the dark side of the epic, we have a true and dignified warrior who inspite of his demerits possessed virtues and traits of character not unworthy of his great adversary, the hero of the Ramayana. The name of Rama and Sita are still by words for the model king and the model wife, the most important factors in the social and domestic life of the nation, throughout the length and breadth of this country. The importance of the Ramayana lies in character of Rama, the chief hero which has For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir Introduction been delineated with such perfect art that it has facinated the Indian people for all the times. The reason for this was that in Rama people saw the combination of the grace of God and the ethical height of a great man (Purusottoma). He had exhibited righteousness and renunciation not only in his own person, but had kindled them in others as well, by precept and example. In short we find living example of the highest morality in Ramayana. As such it has inspired in the past, is inspiring today and will inspire in the future millions of ones in India and abroad. country and people were happy and prosperous. Even when Rama returned to Ayodhya after the victory and exile, he ruled the kingdom so well that his reiga has become proverbial for good government Mahatma Gandhi always wished to establish Ramarajya in lodia. During Rama's rule there was no thefts, no diseases, no premature deaths, no widows, and no fear from drought and other calamities as well as from beasts and venomous reptiles The main taxes were levied on land and trade. Other sources of revenue were salt, mines, tolls and customs etc. The taxes and compulsory labour were to be utilised for the good of the people. There is no mention of foreign kings taking part in the war. The study of the Ramayana is also important from historical point of view because it gives us an account of the state of Aryan civilization in ancient times. It also gives an insight into the political conditions of ancient India. During the age of the Ramayana there was no paramount power in the country. The country was divided into small kingdoms ruled by petty kings. The king bad a council of ministers which included the priest (purohita) who had an influential voice in all political matters. The king always consulted him in difficult matters and followed his advice. Order of succession in the epic was by the rule of primogeniture. In Ramayana age the approval of the council of ministers was nece- ssary. During the reign of Dasaratha, there was peace in the The aim of the epic was to popularise philosophical and ethical ideas and cultural practices. Among its objectives was to represent all that was best in the soul and thought or true to the life, or real to the creative imagination and ideal mind. The leading motive of the Ramayana is the Indian idea of Dharma. In this the vedic notion of the struggle between the godheads of truth and light and unity and the powers of darkness and division and falsehood, is brought out from spiritual and religious and eternal into the outer intellectual ethical and vital plane. All the features of vedic religion are portrayed in the Ramayana. That For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir The Valmikiya Ramayana is why the scholars consider Ramayana as the incarnation of the Veda. Ramayana's great importance can be judged from the sympathetic teachings f worldly wisdom which it imparts and which have become part of the mental and moral as well as spiritual outfit of the Hindus. The Ramayapa was translated not only in all the dialects of India but also in all the languages. Of these, the classical Tamil work of Kamban, the Kamba-Ramayana and Rama-caritamanasa of Tulsidasa are the most important. Tulsi's Ramacarita manasa which is totally based on the Ramayana was so popular in India that it had affected the thought and culture of millions of Indians. There are several other adaptations or imitations in other Indian languages. Faizi translated the Ramayana into Persian. No other poem in the world seems to have enjoyed so much popularity as the Ramayana. As we have noted carlier, the Ramayana stands as a precursor to the later ornate mahakavyas. Later writers have profusely borrowed from the storehouse of this tirst epic of classical Indian literature. Even the Tibetan and Chinese translation of Buddhistic-works contain references to the description of Rama's adventure. The Ramayana was popular not only in India but also in Indonesia, more than two hundred scenes from it are inscribed on stone in the bas-reliefs on the Siva temple in Lara Djonggrang. Prambanam and Panataran in Java and Visou temple at Deogarh. There are several works in the Javanese and Malayan literatures that contain the heroic deeds of Rama. The main character of the Ramayana figure in the east of Siam, Bali and other parts of Indonesia. Such influence is also descernible in the cultural life of Thailand. It is possible that this colossal work existed for a long time in the oral tradition of the people and when the whole or the parts were collected to writing, became inseparably mixed up with extrancous matters and legends more or less connected with the subject of the poem There is hardly any doubt about Valmiki's authorship of the Ramayana. He was the poet who composed this work on the basis of floating oral material which existed before him. The Ramayana contains about 24000 verses and is divided into seven books, called Kandas. The first book is called Bala-Kaoda. It narrates Rama's early youth, his accompanying Visvamitra to protect the later's sacrifice, his slaying the Raksasas there and his marriage with Sita. The second book is called Ayodhya Kanda. It deals with the events at For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Archana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kallassagarsur Gyanmandir Introduction the royal court of Ayodhya, preparations for Rama's coronation, Kaikeyi's hostility, Rama's exile, Dasaratha's death in separation and Bharata's futile efforts to bring Rims back to the capital. The third book is named Aranya-Kapda. It describes the life of Rama in the Dandaka forest, his slaying of demons like Viradha, his life in Paricavati, meet with Surpanakhi, slaying of Khara and 14000 demons, Ravana's abduction of Sita and Rama's lamentations. The fourth book is called Kiskindha-Kanda and it narrates Rama's alliance with Sugriva, his slaying of Valin and Hanuman's quest for Sita in company with other monkeys. The fifth is SundaraKanda. It deals with the beautiful island of Lanka, Ravana's magnificient palace, Hanuman's consoling of Sita and his return back with the happy news. The sixth book is called Yuddha-Kanda. It is the most extensive of all and deals with Rama's final victory over Ravana. The seventh and the last Kanda is known as UttaraKanda. It gives an account of Rama's later life and Ayodhya, illreport Sita, her exile by Rama, Sita's grief, birth of Lava and Kusa at Valmiki hermitage and the ultimate end. churning of ocean and the invention of the sloka in the Bala-kanda. The legend of Yayati and Nahusa, slaying of Vrtra by Indra, of Urvast and Pururavas and the story of sudra ascetic Sambuka in Uttara-Kinda. After a close study of the work, Jacobi came to the conclusion that the original story of the Ramayana concluded with the sixth Kanda. The seventh Kanda abounds in myths and legends which have nothing to do with the main story and which considerably interrupts the progress of the story. Similarly the Bala Kanda contains much extraneous matters which could not have belonged to the original Ramayana. So Kandas from II-VI form the kernel of the Ramayana to which Kandas I and VII were added later and several passages were interpolated even in the II-VI Kandas. Several opening cantos of the II Kanda were added to Kanda I. The original Ramayana commenced with what now forms cantos Vth of the Bala-Kanda. On the basis of internal and external evidences collected from Ramayana and other sources, Dr. Jacobi thinks that the original Ramlyana must have been composed before 500 B.C. The Valmiki is aptly described as the trend-setter and his work served as a model. The language is throughout chaste and refined. There are several interesting episodes in the Ramayana more so in Bala kanda and Uttara-Kaada. The more important among them are those the descent of dwarf incarnation of Visnu the birth of Kumara or Kartikeya the descent of Ganga from heaven, the For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobarth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir The Valmiki Ramayana Valmiki is more skilled in the use of upama and rapaka. Simplicity of style and clearness of thought are the chief characteristics of his poetry The Ramayana had come down to us in four recensions viz., Bombay-recension published at Bombay. Bengal-recension, published at Calcutta, was translated with valuable notes by G. Gorresio which was available in five volumes, North-Western recension (Kashmirian recension) is the third work, which was published from Lahore, South-Indian recension was published from Madras. It does not differ much from the Bombay recension. The first three recensions differ from one another considerably. It is not possible to suggest which recension comes closest to the archetype of Valmiki. Schlegel favoured the Bengal recension while Bohtlingk concluded that the most old form is found in the Bombay recension. The story as given in the Harivansa bear more resemblance to Bengal recension. The Ramayana Manjari of Ksemendra presupposes the existence of North-Western recension. The Ramayana-Campu of Bhoja is based on the Bombay recension. In fact these recensions came into existence at a very early date. They might have sometimes influenced one another. Several commentaries which are available on the work speak of the popularity of the Ramayana. But most of them are very recent. The important ones are:1. Ramayana-Tattva-dipika by Mahesvara-Tirtha. 2. Tilaka by Rama 3. Amsta-Kataka by Srirama 4. Bhosana by Govindaraja. 5. Valmiki-hsdaya by Ahobala Appaya-Diksita has commented on the Ramayana in his Ramayana Tatparya-Sangraha and Trayambaka-makhina has done so in his Dhuma-Kota. The present copy is the reprint of the Ramayana which was published by Venkteshwar Pesss Bombay. It consists of four com mentaries. The first commentary is Bhusana written by Govindaraja. The second is entitled Ramanujiya by Ramanuja. The third is known as Tant-Sloki by Ahobala and the fourth is RamayanaTattva-Dipika by Mahesawaratirtha. Besides these, it contains notes from Bhivaprakasika and Satyatirthiya. Govindaraja is a famous commentator on the Valmiki Rami. yaga and stands supreme among the South Indian commentatory. For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir Introduction With his Vaisnava approach to the text he has remained its authoritative exponent by upholding the qualities of Sri-Narayana and main tenets of Sri-Vaispavism. He is known for his profound learning in the various branches of Sanskrit literature. The colophones of his commentary reveal some information about his family and his preceptor, Satakopadesika. Govindaraja explicitly states that he was guided by the Guru, not only in regard to the commentary on the Ramayana but in the spiritual persuits also. In the benedictory verses perfixed to the commentary on the Ayodhya Kanda, he alludes to his having heard repeatedly the inspired exposition of the epic by his teacher. the epic and the literary merits of the composition on which he comments. Hence the commentary is very highly valuable from religious, philosophical, literary and linguistic points of view. The second commentary Ramayana-Tattva-Dipika of the Ramiyana is that of Maheswaratirtha. Maheswara Tirtha was the pupil of Sri Narayana Tirtha. In the beginning of his commentary he had admitted that his work was based on the opinions of other commentators expressed in their various Tikas. At places he has edited the text on the basis of other works. He has quoted profusely from Nighantu of Yaska while explaining the meaning of the words and verses. Quotations from the Puranas viz., Skanda, Narada etc, occur frequently in this commentary. It seems that the author of the commentary was wellversed in the vedic lore and the Puranas. This commentary also covers the entire work. The commentary is very important for the proper understanding of the Ramayana because its language is very lucid and its explanations are vivid and clear. The third commentary is Ramanujam perhaps written by Ramanuja, the great philosopher. It can be inferred from the title of the work that it explains the Ramayana from the vedAntic point of view. Since the meanings and explanations are included in the Bhusana commentary of Govindaraja so it is not given separately Govindaraja's commentary on Valmiki Ramayapa namely Bhusana covers the entire text. It is in barmony with the main doctrine of Srivaisoavism particularly prapatti. The whole poem is like a long discourse on prapatti His references to Vedic rituals go to show that he was acquainted not merely with the theory but also with practical aspects of Vedic ritualism. Thus, his commentary on the Ramayana is veritable treasure house of learning and scholarship. Its importance from the point of view of Vaignava faith is unique. In the course of the commen tary Govindaraja also points out the posularities of the language of For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir The Valmiki Ramayana from literary point of view. in the present edition of the Ramayana, but its inclusion in the Bhusana proves that it was an important commentary. The fourth commentary which goes by the name of Tanisloki was composed by Ahobalacarya. This contains the translation of the Ramayana and is available on whole of the works. In the beginning of the commentary we are told that the Slokas of the Ramayana which were explained by the commentators of the Upanisads in Dravida language, are being explained in the divine language i.e. Sanskrit. Hence Ahobala's explanations follow those which are given in the Dravida literature. It also says that the explanations which were given by Ramanuja and Govinda raja are not given in this Commentary. The commentary is very explanatory and reveals the correct meaning of the epic. It is worth studying These four commentaries are supplemented with notes from Munibhavaprakasika and Satyatirthiya commentaries. Obviously these commentaries donot cover the whole of the work. But they are helpful in the understanding of the Ramayana. In addition to these commentaries, a map of Ramayana-age is being also given for the convenience of the readers to locate places mentioned in the great epic. Dr. Rajendra Nath Sharma, Head of Sanskrit Deptt. Hindu College, Delhi-110007. For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir ki . k . . . . kkaarrilirnnirrrr maa A LA LA LA LA LA LA k k k k k k k k k k k k k k k k k k maasrrrraanrrirrrriyaann maaraarikkullN k BOIKOOSTOSESSENCS&SCCSES aattaa naarrrrikk maat 4 = a atha zrIvAlmIkIyarAmAyaNamAhAtmyaprArambhaH // ssesses maakaaN. aa dh dh dh n nn nnyaa yaa yaa y y y aa y y y n aa y i ep abo s For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrIrAmacandrAya namaH // zrIrAmapaJcAyatana / For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zrIrAmacandrAya namaH // // atha rAmAyaNamAhAtmyam // zrIrAma zaraNaMsamastajagatArAmavinAkAgatIrAmeNapratihanyatekalimalaMrAmAyakArya nmH||raamaat vasyatikAlabhImabhujagorAmasyasarvavazerAmabhaktirakhaNDitA bhavatu me rAma tvmevaashryH||1|| citrakUTAlayaMrAmamidirAnaMdamaMdiram // vaMdeca paramAnaMdaMbhaktAnA mabhayapradam // 2 // brahmaviSNumahezAdyA yasyAMzAlokasAdhakAH // tamAdidevazrIrAmavizuddhaparamabhaje // 3 // RSaya uucuH|| bhagavansa mAkhyAtaMyatpRSTaM viduSAtvayA // saMsArapAzabaddhAnAMduHkhAnisubahUnica // 4 // etatsaMsArapAzasyacchedakaH ktmHsmRtH|| kalovedoktamArgAzcanazyaMtItitvayonitam // 5 // adharmaniratAnAM ca yaatnaashvprkiirtitaaH|| ghorekliyugepraaptevedmaargbhisskRte||6|| pAkhaMDatvaprasiddhavaitatsarvaparikIrtitam / kAmArtA hasvadehAzcalundhA anyonyatatparAH // 7 // kalausarvebhaviSyaMti svlpraayobhuprjaaH| striyaHsvapoSaNaparA veshyaalaavnnyshaalinH||8|| ptivaakymnaahtysdaanygRhttpraaH|| duHzIlAduSTazIleSukariSyaMti sadAspRhAm // 9 // asNvRttaabhvissyNtipurussessukulaaNgnaaH|| paruSAnRtabhApiNyodehasaMskArjitAH // 10 // vAcAlAzca / bhaviSyaMtikaloprAptecayoSitaH // bhikssvshvaapimitraadisnehsNbNdhyNtritaaH|| 11 // anyopAdhinimittena ziSyAnugrahalolupAH // pAkhaMDAlApaniratAH paakhNddjnsNginH|| 12 // yadAdvijAbhaviSyatitadA vRddhiMgataH kaliH // vipravaMzodbhavazreSThaupavItaMzikhAMtyajet // 13 // kthNtnisskRtiyaativdsuut| mahAmate // rAkSasAH kalimAzrityajAyatebrahmayoniSu // 14 // parasparavirudhyati bhagavaddharmabaMdhakAH / dvijAnuSThAnarahitAbhagavaddharmavarjitAH // 15 // MklauvipraabhvissyNtikNcukossnniipdhaarinnH| ghorekaliyugebrahman janAnAMpApakarmaNAm // 16 // manaHzuddhivihInAnAMnipkRtizcakathaM bhavet // zUdrahastodakaM / pakkaMzUdvaizvasahabhojanam // 17 // zaudramannatathAznIyAtkathaMzuddhimavApnuyAt // yathAtuSyatidevezodevadevo jagadguruH // 18 // tannovadasvasarvajJasUtakAruNya vAridhe // 19 // vadasUtamunizreSThasarvametadazeSataH // karthana jAyatetuSTiH sUtatvavacanAmRtAt // 20 // sUta uvAca // zRNudhvamRpayaH sarveyadiSTaMvovadA myaham // gItaMsanatkumArAyanAradenamahAtmanA // 21 // rAmAyaNamahAkAvyaMsarvavedArthasaMmatam // sarvapApaprazamanaMduSTagrahanivAraNam // 22 // duHsvapnanAzanaM dhanyaMbhuktimuktiphalapradam / rAmacaMdraguNopetaMsarvakalyANasiddhidam // 23 ||dhrmaarthkaammokssaannaahtubhuutNmhaaphlm // apUrvapuNyaphaladaMzRNuSvaM susmaahitaaH| // 24 // mahApAtakayuktovAyuktovAsarvapAtakaiH // zrutvaitadAdivyahikAvyaMzuddhimavApnuyAt // 25 // raamaaynneprvrttsjnaayejgditaaH|| taevakRta kRtyaashcsrvshaastraarthkovidaaH||26|| dhrmaarthkaammokssaannaaNsaadhnecdvijottmaaH|| zrotavyaMcasadAbhattyArAmAkhyAnaMtadAnRbhiH // 27 // purArjitAnipApAni / nAzamAyAMtiyasyavai / rAmAyaNemahAprItistasyavaibhavatidhruvam // 28 // raamaaynnevrtmaanepaappaashenyNtritH|| anAdRtyAnyathAgAthAsaktabuddhiHpravartate // 29 // tasmAtturAmAyaNanAmadheyaparaMtu kaavyNshRnnutdvijendraaH| yasminchutejanmajarAdinAzobhavatyadopaH sanaro'cyutaHsyAt // 30 // varavareNyaMvaradaMtubhAvya For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cAmAhA a02 nijaprabhAbhAsitasarvalokam // saMkalpitArthapradamAdikAvyaMzrutvAvajenmokSapadaMmanuSyaH // 31 // brahmezaviSNvAkhyazarIrabhedairvizvasRjatyatticapAtiyazca // 1 tamAdidevaMparamaMparezamAdhAyacetasyupayAtimuktim // 32 // yonAmajAtyAdivikalpahInaHparaHparANAMparamaH paraH syAt // vedAMtavedyaHsvarucAprakAzaHsa vIkSyatesarvapurANavedaiH // 33 // urjemaacesitepkssecaitrecdvijsttmaaH|| navamyahanizrotavyaM rAmAyaNakathAmRtam // 34 // ityevaM zRNuyAdyastuzrIrAmacaritaM zubham / / sarvAnkAmAnavApnotiparatrAmutracottamAn // 35 // trisaptakulasaMyukta sarvapApavivarjitaH // prayAtirAmabhavanaMyatragatvAnazocyate // 36 // caitremAce kAttikecasitepakSecavAcayet // nvmyhnitsmaattshrotvyNcprytntH||37|| rAmAyaNaMcAdikAvyaM svargamokSapradAyakam // tasmAtkaliyugeporesarvadharmA bahiSkRte // 38 // navamyahanizrotavyaMrAmAyaNakathAmRtam // rAmAyaNaparAyetuporekaliyugedvijAH / / 39 // te narAkRtakRtyAzcanakalibAMdhatehi tAn // kathArAmAyaNasyApinityaMbhavatiyadagRhe // 40 // tadagRhaMtIrtharUpaMhiduSTAnAM pApanAzanam // tAvatpApAnidehe'sminnivasaMtitapodhanAH // 41 // yAvanathUyate / / samyakzrImadrAmAyaNaM naraiH / / durlabhaivakathAloke zrImadrAmAyaNodbhavA // 42 // koTijanmasamutthenapuNyenevatulabhyate // UrjemAcesitepakSecaitreca dvijsttmaaH| // 43 // yasya shrvnnmaatrennsaudaaso'pivimocitH||gautmshaaptH prAptaH saudAso rAkSasIMtanum // 44 // raamaaynnprbhaavennvimuktipraaptvaanpunH|| yastveta 7cchRNuyAdbhaktyA rAmabhaktiparAyaNaH / / 45 // samucyatemahApApairupapAtakarAzibhiH // 46 // iti zrIskaMdapurANeuttarakhaMDenAradasanatkumArasaMvAderAmAyaNa mAhAtmyeprathamo'dhyAyaH / / 1 / / RSaya UcuH / / kathaMsanatkumArAyadevarpi rdomuniH| proktavAnsakalAndharmAnkathaMcamilitAvubhau // 1 // kasminzaMtresthitI tAtatAvubhaubrahmavAdinau / / yaduktaM nAradenAmmaitantrAhimahAmune // 2 // sUta uvAca / / sanakAdyAmahAtmAno brahmaNastanayAH smRtaaH|| nirmamAnirahaMkArAHsarve te yUvaretasaH / / 3 // tepaaNnaamaanivkssyaamisnkshvsnNdnH|| sntkumaarshvtthaasnaatnitismRtH||4|| viSNubhaktAmahAtmAnotramadhyAnaparAyaNAH // sahasra sUryasaMkAzAH satyavatomumukSavaH // 5 // ekadAbrahmaNaH putrAHsanakAdyAmahaujasaH // meruzRMgaMsamAjagmurvIkSituMbrahmaNaHsabhAm // 6 // tatragaMgAMmahApuNyAM viSNupAdodbhavAMnadIm // nirIkSyamAtumuTuktA sItAkhyAprathitaujasaH // 7 // etasminnaMtareviprAdevApi radomuniH // AjagAmoccaranAmaharenArAyaNAdi kam // 8 // nArAyaNAcyutAnaMtavAsudeva janArdana // yajJezayajJapuruparAmaviSNonamo'stute // 9 // ityuccaranharenAmapAvayannikhilaMjagat // AjagAma stuvan gaMgAMmuniloMkekapAvanIm // 10 // athAyAMtaMsamudrIkSyasanakAdyAmahaujasaH / / yathArhAmahaNAMcakurvavaMdeso'pitAnmunIn // 11 // athatatrasabhAmadhye nArAyaNaparAyaNam / sanatkumAra provAcanAradamunipuMgavam // 12 // sanatkumAra uvAca // sarvajJo'simahAprAjJamunimAnadanArada // haribhaktiparoyasmA tvattonAstyaparo'dhikaH // 13 // yenedamakhilaMjAtaMjagatsthAvarajaMgamam // gaMgApAdodbhavAyasyakathaMsajJAyatehariH // 14 // agrAhyo'smiyaditatattvato For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir SSSSSSSS vaktumarhasi // nArada uvAca // namaH parAyadevAyaparAtparatarAya ca // 19 // parAtparanivAsAyasaguNAyAguNAyaca // jJAnAjJAnasvarUpAyadharmAdharmasvarU piNe // 16 // vidyAvidyAsvarUpAyasvasvarUpAyatenamaH // 17 // yodaityahaMtAnarakAntakazcabhujAyamAtreNadhAragotram // bhUbhAravicchedavinodakAmatamAdi deivaMraghuvaMzadIpam // 18 // aavirbhuutshcturdhaayHkpibhiHprivaaritH|| hatavAnAkSasAnIkaMrAmaMdAzarathiMbhaje // 19 // evamAdInyanekAnicaritAnimahA tmanaH // tepAnAmAnisaMkhyAtuMzakyatenAbdakoTibhiH // 20 // mahimAnaMtuyannAnaH pAraMgatunazakyate // manavo'pimunIndrAzca kathaMtakSullakobhaje // 21 // yannAmazravaNenApi mahApAtakino'piye // pAvanatvaM prapadyatekathaMstoSyAmikSudradhIH // 22 // rAmAyaNaparAyetupArekaliyugadvijAH // taevakRtakRtyAzcatapA nityaMnamonamaH // 23 // UrjemAsesitepakSecaitremAghetathaivaca // navamyahanizrotavyaMrAmAyaNakathAmRtam // 24 // gautamazApataHprAptaH saudAsorAkSasItanum // rAmAyaNaprabhAveNavimuktiprAptavAnpunaH // 25 // sanatkumAra uvAca // rAmAyaNaMkenaproktaMsarvadharmaphalapam // zaptaH kathaMgItamanaudAsomunisattama // 26 // rAmAyaNaprabhAveNakathaMbhUyovimocitaH // anugrAhyo'smiyAditecedastikaruNAmayi // 27 // sarvametadazepeNamunenovakumarhasi // zRNvA vadatAMcaiva kathA pApUpraNAzinI // 28 // nArada uvAca // zRNurAmAyaNaMviSayadvAlmIkimukhoddhRtam // navamyahanizrotavyaMrAmAyaNakathAmRtam // 29 // AstakRtayugavinodharma karmavizAradaH // somadattaitikhyAto naamnaadhrmpraaynnH||30|| viprastugautamAkhyenamuninAbrahmavAdinA // zrutavAnsarvadharmAnvai gaMgAtIremanorame / / purANa zAstrakathanaistenAsaubodhito'pica // 31 // shrutvaansrvdhrmaanvaitenoktaankhilaanpi|| kadAcitparamezasyaparicaryAparo'bhavat // 32 // upasthitAyApitasmai praNAmanahyakAri ca // satuzAMtomahAbuddhigautamastejasAnidhiH // 33 // mayoditAnikarmANikarotItimudyayau // yastvacitomahAdevaH zivaHsarvajagadguruH // 34 // gautamazcAgatastatranacotthApattatodvijaH // gurvavajJAkRtaMpArAkSasatvenacoktavAn // 35 // bhagavAnsarvadharmajJaH sarvadarzI surezvaraH // uvAcaprAMjali vA vinayAnayakovidam // 36 // kSamasva bhagavansarvamaparAdhaMkRtamayA // gautama uvAca // UrjemAsesitepakSerAmAyaNakathAmRtam // 37 // navamyahanizrotavyaM bhakti bhAvenasAdaram ||naatyNtikNbhvedetdvaadshaabdbhvissyti // 38 // vipra uvAca // kenarAmAyaNaproktaM caritAnitu kasyavai / manasApItimApanovavaMdecaraNauguroH // 39 // etatsarvamahAprAjJasaMkSepAdvaktumarhasi // gautama uvaac||shRnnuraamaaynnNviprvaalmiikimuninaa kRtam // 40 // tacchrutvAmucyate pApAkharUpaMpunaratisaH / / yenarAmAvatAreNa raaksssaaraavnnaadyH||41|| hatAstudevakAryArthacaritaMtasyavaizRNu / kAttikecasitepakSekathArAmAyaNasyatu // 42 // navamyahanizrotavyAsarva / pApapraNAzinI // ityuktvAsarvasaMpannogautamaH svAzramaM yyo||43|| vipro'piduHkhamApannorAkSasItanumAthitaH // kSutpipAsAtivegAtonityaM kodhaparAyaNaH // 44 // kRSNasarpadyuti(mobabhrAmavijanevane ||mRgaaNshvvividhaaNsttr mnussyaaNshcsriisRpaan||45||vihgaanpuvaaNshcaivprshstaaNstaanbhkssyt / asthibhirbahubhi / For Private And Personal Use Onty
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir INI vArA. mAhA vipraH piitrktklevraiH|| 46 // raktAdapretakaizcaivatenAsIdbhUrbhayaGkarI / RtutrayesapRthivIzatayojanavistarAm // 47 // kRtvAnidUSitAMpazcAdanAMnagamaga tpunH|| tatrApikRtavAnnityanaramAMsAzanaMtadA // 18 // jgaamnrmdaatiiresrvlokbhyNkrH|| etsminnNtrpraaptHkshcidvito'tidhaarmikH|| 19 // kATA deshsNbhuutonaamraagrgitishrutH| vahangaMgAjalaMskaMdhestuvanvizvezvaraprabhum // 50 // gAyannAmAnirAmasyasamAyAto'tiharpitaH // tamAgataMmunidRSTvAsudAmA nAmarAkSasaH // 53 / / prAptAna pAraNetyuktvAbhujAvudyamyataMyayau / tenkiirtitnaamaanishrutvaaduurvyvsthitH||52|| azaktastaMdvijahaMtumidamUcemagakSamaH / / rAkSasa uvAca / / ahobhadramahAbhAganamastubhyaMmahAtmane // 53 // nAmasmaraNamAhAtmyAdrAkSasAapidUragAH / mayAprabhakSitAHpUrvaviprAHkoTisahasrazaH // 54 // nAmapraharaNaviprarakSatitvAMmahAbhayAt // nAmasmaraNamAtreNa rAkSasA api bho vayam // 55 // parAMzAMtisamApanAmahimAno'cyutasya kaH // sarvathAntramahA bhAgarAgAdirahitodvijaH // 56 // rAmakathAprabhAveNapAhyasmAtpAtakAdhamAt / gurvavajJA mayApUrvakRtAcamunisattama // 57 // kRtazcAnugrahaHpazcAdguruNa! proktavAnidam / / vAlmIkimuninA pUrvakathArAmAyaNasyaca // 58 // UrjemAsisitepakSe shrotvyaacprytntH|| guruNApipunaHproktaMramyanugubhananaH // 9 // navamyahanizrotavyaMrAmAyaNakathAmRtam // tasmAdbrahmanmahAbhAgasarvazAstrArthakovida // 60 // kathAzravaNamAtreNapAhyasmAtpApakarmaNaH // zrInArada uvAca // ityAkhyAtaMrAkSasenarAmamAhAtmyamuttamam / / 61 // nizamyavismayAviSTobabhUvadvijasattamaH // tatovipra-kRpAviSTorAmanAmaparAyaNaH // 62 / sudAmarAkSasaMnAmacedaMvAkyamathAbravIt // vipra uvAca / / rAkSaseMdramahAbhAgamatistevimalAgatA // 63 // asminnUjeMsitapakSerAmAyaNakathAMzRNu // zRNuna rAmamAhAtmyaMrAmabhaktiparAtmanA // 64 ||raamdhyaanpraannaaNckHsmrthHprbaadhitum // rAmabhaktiparAyatrabrahmAviSNu sadAzivaH // 65 / / atradevAzcasiddhAna rAmAyaNaparAnarAH // tasmAdUjeMsitepakSerAmAyaNakAMzRNu // 66 // navamyahanizrotavyaMsAvadhAnaHsadAbhavan // kathAzravaNamAtreNarAkSasatvamapAkRtam // 67 // vimRjyraaksssNbhaavmbhvddevtopmH|| koTisUryapratIkAzamApano vibudhapabhaH // 68 // zaMkhacakragadApANI rAmabhadraH samAgataH / / stuvaMmtutrAhmaNa samyagjagAmaharimaMdiram // 69 // nArada uvAca // tasmAcchRNudhvaMviSedrArAmAyaNakathAmRtam // navamyahanizrotavyamUrjemAsicakIyaMta // 70 // yannAma smrnnaadevmhaapaatkkottibhiH| vimuktaHsarvapApebhyonaroyAtiparAMgatim // rAmAyaNetiyatrAmasakRdapyucyateyadA // 71 // tadevapApanimuktIviSNulAMka sagacchati // yepaThaMtIdamAkhyAnaMbhaktyA zRNvaMtivAnarAH // gaMgAsnAnaphalaMpuNyaMtepasiMjAyatenavam / / 72 / / iti zrIskaMda nAradasanatkumArasaMvAda rAmA yaNamA0 rAkSasavimocananAmadvitIyo'dhyAyaH // 2 // sanatkumAra uvAca // ahAcitramidaMproktaMmunimAnadanArada // rAmAyaNasyamAhAtmyaMpunastvaMvadavista rAt // 1 // anyamAsasyamAhAtmyaMkathayasvaprasAdataH // kathanojAyatetuSTiInatvavacanAmRtAt // 2 // nArada uvAca // mayUyaMmahAbhAgAHkRtArthA nAtra // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayaH // yataH prabhAvaMrAmasya bhaktitaH zrAtumudyatAH // 3 // mAhAtmyazravaNaMyasyarAghavasyakRtAtmanAm || durlabhaM prAhurityetaM munayo brahmavAdinaH // 4 // zRNudhvamRSayazcitramitihAsaM purAtanam // sarvapApaprazamanaM sarvarogavinAzanam // 5 // AsItpurAdvAparecasumatirnAmabhUpatiH // somavaMzodbhavaH zrImAnsaptadvIpaka nAyakaH // 6 // dharmAtmAsatyasaMpannaH sarvasaMpadvibhUSitaH // sadArAmakathAsevIrAmapUjAparAyaNaH // 7 // rAmapUjAparANAMca zuzrUSurnirahaMkRtiH // pUjyeSu pUjAnirataH samadarzIguNAnvitaH // 8 // sarvabhUtahitaH zAMtaH kRtajJaH kIrtimAnnupaH // tasyabhAryAmahAbhAgAsarvalakSaNasaMyutA // 9 // patitranApatiprANAnAmmrA satyavatIzubhA // tAvubhaudaMpatInityaMrAmAyaNaparAyaNau // 10 // annadAnarataunityaMjaladAnaparAyaNau // taDAgArAmavApyAdInasaMkhyAtAn vitenatuH // 11 // so'pirAjAmahAbhAgorAmAyaNaparAyaNaH // vAcayecchRNuyAdvApibhaktibhAvenabhAvitaH // 12 // evaMrAmaparaM nityaMrAjAnaM dharmakovidam // tasyapriyA satyavatI devA apisadAstuvan // 13 // trilokevizrutau tau ca daMpatyatyaMta dhArmikau // Ayayau bahubhiH ziSyairdraSTukAmovibhAMDakaH // 14 // vibhAMDaka munivA samAmnAtojanezvaraH // pratyudyayausapatnIkaH pUjAbhirvaduvistaram // 15 // kRtAtithyakriyaMzAMtaMkRtAsanaparigraham // nIcAsanagato bhUpaH prAJjalirmuni matravIt // 16 // rAjovAca // bhagavankRtakRtyo'smi tavAtrAgamanenabhoH // satAmAgamanaMsantaH prazaMsati sukhAvaham // 17 // yatrasyAnmahatAM prematatrasyuH sarvasaMpadaH // tejaH kIrtirdhanaMputrAitiprAhurvipazcitaH // 18 // tatravRddhiMgamiSyaMti zreyAMsyanudinaMmune // yatrasaMtaH prakurvatimahatIkaruNAM prabho // 19 // yo mUrdhnidhArayedbahman viprapAdatalodakam // sasnAtaH sarvatIrtheSu puNyavAnnAtra saMzayaH // 20 // mamaputrAzcadvArAzva saMpattvayisamarpitA | samAjJApayazAM tAnmana brahmakiMkaravANite // 21 // vinayAvanataMbhUtaMnirIkSya munIzvaraH // spRzankareNarAjAnaM pratyuvAcAtiharSitaH ||22|| RSiruvAca // rAjanyaduktaM bhavatA tatsarvatvatkulocitam // vinayAvanatAH sarveparaMzreyobhajaMti hi // 23 // prIto'smitavabhUpAlasanmArgeparivartinaH // svastite'stu mahAbhAga yanprakSyAmi taducyatAm // 24 // purANA bahavaH saMtiharisaMtuSTikArakAH / mAghemAsyapyudyato 'sirAmAyaNaparAyaNaH // 25 // tavabhAryApi sAdhvIyaM nityaMrAmaparA yaNA // kimarthametadvRttAMtaMyathAvadvaktumarhasi // 26 // rAjovAca // zrUyatAM bhagavansarvayatpRcchasi vadAmitat // AzcaryabhUtaMlokAnAmAvayozcaritaMmune ||27|| ahamAsItpurAzUdromAlinirnAmasattama // kumArganiratonityaM sarvalokahiterataH // 28 // pizunodharmavidveSIdevadravyApahArakaH // mahApAtakisaMsargI deva dravyopajIvikaH // 29 // gotrazvabrahmahA cauronityaMprANivadherataH // nityaMniSThuravaktA capApIvezyAparAyaNaH // 30 // kiMcitkAlasthitoyevamanAdRtyamaha dvacaH // sarvabaMdhuparityaktoduHkhIvanamupAgamam // 31 // mRgamAMsAzanonityaMtathAmArgavirodhakRt // ekAkIduHkhabahulovasaM nirjanevane || 32 || ekadA kSutparizrAMtonidAghArtaH pipAsitaH // vasiSThasyAzramaM dRSTvA apazyaM vijanevane // 33 // haMsakAraNDavAkIrNe tatsamIpemahatsaraH // paryantevanapuSpaudhe For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA. rA0 mAhA / D chAditaMtanmunIzvaraiH // 34 // apibaMtavapAnIyaMtattaTevigatazramaH / / unmUlyavRkSamUlAnimayAkSuccanivAritA // 35 // vasiSThasyAzrametiSThanivAsaMkRtavAnaham // zIrNasphaTikasaMdhAnaMtatracAhamakAripam // 36 // parNaistRNaizvakApTaizcagRhasamyakprakalpitam // tatrAhavyAdhasattvasthohatvAbaduvidhAnmRgAn // 37 // AjIvaM] vartanaMkRtvApratArANAMcaviMzatim // atheyamAgatAsAdhvIvidhyadezasamudbhavA // 38 // nipAdakulasaMbhUtAnAmrAkAlItuvizrutA // baMdhuvargaHparityaktAduHkhitA jIrNavigrahA // 39 // brahmanakSuttUTparizrAMtA zocantIsukriyAMkiyAm // devayogAtsamAyAtAbhramaMtI vijanevane // 4 // mAsigrISmecatApAtAMcaMtastApa prapIDitA // imAMduHkhavatI dRSTvAjAtAmevipulAghRNA // 11 // mayAdattaMjalaMcAsyamAMsaMvanyaphalaMtathA // gatazramAtutuSTAsAmayAbrahmanyathAtatham // 12 // nyavedayatsvakarmANizRNutAnimahAmune // iyaMkAlItunAmnevanipAdakulasaMbhavA // 43 // dAvikasya sutAvidvananyavasardidhyaparvate / parasvahAriNInityaMsA pezunyavAdinI // 44 // bandhuvarga:parityaktAyatohatavatIpatim // kAMtArevijanebrahmanamatsamIpamupAgatA // 15 // ityevaMsvakRtaMkarmasAcamAnyavedayat / / vasiSThasyAzrame puNyeAhaMceyaM cavaimune // 46 // daMpatIbhAvamAzrityasthitImAMsAzanautadA // ucchiSTArthagaucaivavasiSThasyAzrametadA // 47 // samAjaMtana dRSTvApidevarSINAMcasatrakam // rAmAyaNaparAviprAmAdRSTAdinedine // 18 // nirAhAraucavizrAMtIkSutpipAsAprapIDitau // yadRcchayAgatautatravasiSThasyAzrama prati // 19 // raamaaynnkthaaNshrotunvaahaacaivbhktitH|| tatkAlaevapaMcatvamAvayorabhavanmune // 50 // karmaNAtenahAtmAbhagavAnmadhusUdanaH // spadanAnAtha preSayAmAsamadAharaNakAraNAt // 51 // ArogyAvAMvimAnetuyayuzca paramapadam // aavaaNsmiipmaapnnaudevdevsyckrinnH||52|| bhuktavaMtImahAbhAgAn yAva kAlaMzRNupvame / / yugakoTisahasrANiyugakoTizatAnica // 53 // upitvArAmabhavanebrahmalokamupAgatI // tAvatkAlaMcatatrApisthitvezapadamAgatI // 5 // tatrApitAvatkAlaMcabhuktvA bhogAnanuttamAn // tataHpRthvIzatAMprAptaukrameNamunisattama / / 55 / / atrApisaMpadatulA rAmAyaNaprasAdataH // anicchayA kRta nApiprAptamevaMvidhamune // 56 // navAhAkilazrotayaM rAmAyaNakathAmRtam // bhaktibhAvenadharmAtmannanmamRtyujarApaham // 57 // avazanApi yatkarmakRtaM nusumahAphalam // dadAtinRNAMvireMdrarAmAyaNaprasAdataH // 58 // nArada uvAca // etatsarvanizamyAsauvibhAMDakamunIzvaraH // abhivaMdyamahIpAlaMprayayo svaMtapovanam // 59 // tasmAcchRNudhvaM vidrA devadevasyacakriNaH // rAmAyaNakathAcaipAkAmadhenUpamAsmRtA // 60 // mAghemAsesitepArAmAkhyAnalA // 4 prayatnataH / / nadAdAkilazrotavyaMsarvadharmaphalapradam // 61 // yaidaMpuNyamAkhyAnaMsarvapApapraNAzanam / / vAcayecchRNuyAdApirAmabhaktizcajAyate // 62 // iti zrIskaMdapurANe uttarakhaMDe nAradasanatkumArasaMvAde rAmAyaNamAhAtmye tRtiiyo'dhyaayH|| 3 // nAradauvAca // anyamAsaMpravakSyAmizRNudhvaMsusamA hitaaH| sarvapApaharaMpuNyaM sarvaduHkhanivAraNam // 1 // brAhmaNakSatriyAvizAMzudANAMcaivayoSitAm // samastakAmaphaladasarvatrataphalapradam // 2 // duHsvapna % // For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir nAzanaMdhanyaMbhuktimuktiphalapradam // rAmAyaNasyamAhAtmyaMzrotavyaMcaprayatnataH // 3 // atraivodAharatImamitihAsaMpurAtanam // paThatAMzRNvatAMcaivasarva / / pApapraNAzanam // 4 // vidhyATavyAmabhUdeka kalikonAmalubdhakaH / / paradAraparadravyaharaNesatatarataH // 2 // paraniMdAparI nityaMjaMtupIDAkarastathA // hRtavAnbrAhmaNAngAzvazatazo'thasahasrazaH // 6 // devasvaharaNanityaparasvaharaNetathA // tenapApAnyanekAnikRtAnisumahAMtica ||7||ntessaaNshkytvktuN / saMkhyAvatsarakoTibhiH // sakadAcinmahApApojaMtUnAmaMtakopamaH // 8 // sauvIranagaraMprAptaHsarvezvaryasamanvitam // yoSidbhibhUpitAbhizca sarobhirvimalo dakaiH // 9 // alaMkRtavipaNibhiryayodevapuropamam // tasyopavanamavyastharamyaMkezavamaMdiram // 10 // chAditahemakalazadRSTvA vyAdhomudaM yayau / hIramuktAsurAnibahUnItivinizcitaH // 11 // jagAmarAmabhavanaM vittAzazcauryalolupaH // tatrApazyahijabaraMzAMtatattvArthakovidam // 12 // paricayAM paraviSNoruttaMkaMtapasAnidhim // ekAkinaMdayAlucaniHspRhaMcyAnalolupam // 13 // dRSTvA'saulubdhakomenetaMcauryasyAMtarAyiNam // devasyavyajAtaMtu samAdAtumanAnizi // 14 // uttaMkahaMtumArebhevidhRtAsirmadoddhataH // pAdenAkramyatadvakSojaTAsaMgRhyapANinA // hetukRtamativyAdhamuttaMka prekssycaatrviit|| // 15 / / uttaMka uvAca // bhobho sAdhovRthAmAMtvaMhaniSyasi nirAgasam // mayAkimaparAddhaMtetadvadatvaMcalubdhaka // 16 // kRtAparAdhinI loke hiMsAM kuvati ytntH| na hiMsaMtivRthAsaumyasajanAapyapApinam // 17 // virodhiSvapimUrkheSunirIkSyAvasthitAn guNAn // virodhanAdhigacchaMtisajjanAHzAMtatejasaH // 18 // bahudhAvAcyamAno'piyonaraH kSamayAnvitaH // tamuttamaMnaraMpAhurviSNoH priyataraMtathA // 19 // sujanonayAtivairaMparahitaniratovinAzakAle'pi // chede'picaMdanataruHsurabhayatimukhaMkuThArasya // 20 // ahovidhibalavAnbAdhatebahudhAjanAn / tatrApisAdhUnbAdhatelokevaidurjanA janAH // 21 // mRgamIna sajjanAnAM tRNajalasaMtopavihitavRttInAm // lubdhakadhIvarapizunAniSkAraNavariNojagati // 22 // ahobalavatImAyAmohayatyakhilaMjagat // putramitra kalavAdye sarvaduHkhenayojyate // 23 // paradravyApahAreNakalatraMpopitaMcatat / / aMtetatsarvamutsRjyaekaevaprayAtivai // 24 // mamamAtAmamapitAmamabhAryAmamA tmjaaH|| mamedAmatijantUnAMmamatAbAdhatevRthA // 25 // yAvadarjayatidravyaMtAvadevahibAMdhavAH // dharmAdharmAsahevAstAmihAmutracanAparaH // 26 // apitaMtu dhanaMsarvabhuMjatebAMdhavA-sadA // sarveSvekatamomUThastatpApaphalamaznute // 27 // iti vANatamRpivimRSyabhayavihvalaH // kalikaHprAMjali grAhakSamasvetipunaH punaH // 28 // tatsaMgasyaprabhAveNaharisannidhimAtrataH // gatApolubdhakazcasAnutApo'bhavadhuvam // 29 // mayAkRtAnikarmANimahAMtisubahUnica // tAnisavANinaSTAnividratavadarzanAt // 30 // ahaMvepApakRtrityaMmahApApaMsamAcaram // kathamaniSkRtirbhUyAtkaMyAmizaraNaMvibho // 31 / / pUrvajanmAjitaH pApelundhakatvamavApravam // avApipApajAlAni kRtvAkAMgartimApnuyAm // 32 // itivAkyasamAkarNyakalikasyamahAtmanaH // uttaMkonAmaviprapivAkyaM For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA0 rA0 // 5 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cedamathAbravIt // 33 // uttaka uvAca // sAdhusAdhu mahAprAjJamatistevimalojjvalA // yasmAtsaMsAraduHkhAnAMnAzopAyamabhIpsati // 34 // caitramAsaMsi te pakSekathArAmAyaNasyaca // navAhnAkilazrotavyAbhaktibhAvenasAdaram || 35 || yasyazravaNamAtreNasarvapApaiH pramucyate // tasminkSaNeka liko'saulubdhakovIta kalmaSaH // 36 // rAmAyaNakathAM zrutvAsadyaH paMcatvamAgataH // uttaMkaH patitaMvIkSyalubdhakaMtaMdyAparaH // 37 // etadRSTvA vismitazca astaupatkimalApatim // kathAMrAmAyaNasyApizrutvAcavItakalmaSaH // divyaMvimAnamAruhyamunimetadathAtravIt // 38 // kalika uvAca // uttakamunizArdUlagurustvaMmamasuvrata || vimukta stvatprasAdenamahApAtakasaMkaTAt // 39 // jJAnaM svadupadezAnme saMjAtaMmunisattama // tenamepApajAlAnivinaSTAnyativegataH // 40 // rAmAyaNakathAM zrutvAmamatva muktavAnmune / prApito'smitvayAyasmAttadviSNoH paramapadam // 41 // tvayA'haMkRtakRtyo'smiguruNAkaruNAtmanA // tasmAnnato'smitevidvanyatkRtaMtatkSama svame // 42 // ityuktvAdevakusumairmunizreSThamavAkirat // pradakSiNAtra yaMkRtvAnamaskAraMcakArasaH // 43 // tato vimAnamAruhya sarvakAmasamanvitam // apsaro | gaNasaMkIrNa prapedeharimaMdiram // 44 // tasmAcchRNudhvaMvipradrAH kathAMrAmAyaNasyaca // caitramAse sitepakSe zrotavyaMcaprayatnataH // 45 // navAhnAkilarAmasya rAmAyaNakathAmRtam // tasmAdRtuSu sarveSu hitakRddharipUjakaH // 46 // IpsitaMmanasA yadyattattadApnotyasaMzayam // sanatkumArairyatpRSTaMtatsarvagaditaMmayA // 47 // rAmAyaNasyamAhAtmyaMkimanyacchrotumarhasi // 48 // iti zrIskaMda 0 uttarakhaNDe nAradasana * rAmAyaNa 0 caturtho'dhyAyaH // 4 // sUta uvAca // rAmAyaNasyamAhAtmyaM zrutvAprItImunIzvaraH // sanatkumAraH papracchanAradamunisattamam // 1 // sanatkumAra uvAca // rAmAyaNasyamAhAtmyaMkathitaM vomuniishvraaH| idAnI zrotumicchAmi | vidhirAmAyaNasyaca // 2 // etadapi mahAbhAgamunetattvArthakovida || kRpayAparayAviSToyathAvadvaktumarhasi // 3 // nArada uvAca // rAmAyaNavidhiMcaiva zRNudhvaM / susamAhitAH // sarvalokeSuvikhyAtaM svargamokSavivardhanam // 4 // vidhAnaM tasyavakSyAmi zRNudhvaM gaditaMmayA // rAmAyaNakathAM kurve bhaktibhAvenabhAvitaH // 5 // yenacIrNenapApAnAM koTikoTiH praNazyati // caitremAghe kArttikeca paMcamyAmapicArabhet // 6 // saMkalpaMtutataH kuryAtsvastivAcanapUrvakam // navasvahaHsuzrotavyaM / rAmAyaNakathAmRtam // 7 // adyaprabhRtya rAmazRNomitvatkathAmRtam // pratyahaM pUrNatAmettava rAmaprasAdataH // 8 // pratyahaMdaMtasaMzuddhihyapAmArgasya | zAkhayA // kRtvAstrAyAttu vidhivadrAmabhaktiparAyaNaH / svayaMcabaMdhubhiH sArdhaM zRNuyAtprayateMdriyaH // 9 // snAnaMkRtvAyathAcAraMdantadhAvanapUrvakam // zuklAMbara dharaH zuddhogRhamAgatyavAgyataH // 10 // prakSAlyapAdAvAcamyasmarannArAyaNaMprabhum // nityadevArcanaMkRtvA pazcAtsaMkalpapUrvakam // 11 // rAmAyaNapustakaMca arcaye dbhaktibhAvataH | AvAhanAsanAdyaizva gaMdhapuSpAdibhirvatI // 12 // OM namonArAyaNAyetipUjayedbhaktitatparaH // ekavAraMdvivAraMca trivAraMvApizaktitaH // 13 // || homaM kuryAtprayatnenasarvapApanivRttaye // evaM yaH prayataH kuryAdvAmAyaNavidhitathA // 14 // sayAtiviSNubhavanaM punarAvRttivarjitam // rAmAyaNavratadharodharmakArI For Private And Personal Use Only mAhA0 a0 5. // 5 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir casattamaH // 15 // cAMDAlAnpatitAMzcaivavAGmAtreNApinAlapet // nAstikAnbhinnamaryAdAniMdakAnapizunAMstathA // 16 // rAmAyaNavatadharovAimAtreNApi nAlapet // kuMDAzinaMtApakaM catathAdevalakAzinam // 17 // bhiSajaMkAvyakAraMdevAdvijavirodhanam // parAnnalolupaMcaiva parastrInirataMtathA // 18 // rAmA rAyaNavratadharovAGamAtreNApinArcayet / ityevamAdibhi zuddhovasansarvahiterataH // 19 // rAmAyaNaparobhUtvAparAMsiddhiMgamiSyati // nAstigaMgAsamaMtIrthanAsti mAtRsamoguruH // 20 // nAstiviSNusamodevonAstirAmAyaNAtparam // nAstivedasamaMzAstraMnAstizAMtisamaMsukham // 21 // nAstisUryasamaMjyotinAsti rAmAyaNAtparam // nAstikSamAsamaMsAraMnAstikIrtisamaMdhanam // 22 // nAstijJAnasamolAbho nAstirAmAyaNAtparam // tadaMtevedavidupedadyAccasahadakSi Nam // 23 // rAmAyaNapustakaMcavastrANyAbharaNAnica // rAmAyaNapustakaMyovAcakAyapradApayet // 24 // sayAti viSNubhavanaMyatragatvAnazocati // navAhAni phalaMkartuHzRNudharmavidAMvara // 25 // paMcamyahanicArabhyarAmAyaNakathAmRtam // kathAzravaNamAtreNasarvapApaiH pramucyate // 26 // yadidvayaMkRtaMtasyapuMDarIka phalaMlabhet // vratadhArItusatataMyaH kuryAtsajiteMdriyaH // 27 // azvameghasyayajJasyadviguNaMphalamaznute // catuHkRtvakRtayenaparAkamunisattamAH // 28 // salabhetparamaM puNyamaniSTomASTasaMbhavam // paMcakRtvottamidaMkRtaMyenamahAtmanA // 29 // atyagniSTomajaMpuNyadviguNaMprApnuyAnnaraH // evaMvataMcapakRtvAkuyoM vastusamAhitaH // 30 // agniSTomasyayajJasyaphalamaSTaguNaMbhavet // vratadhArItudharmAtmAsaptakRtvastathA labhet // 31 // azvamedhasyayajJasyaphalamaSTaguNaMbhavet // nArIvApuruSaHkuryAdaSTakRtvomunIzvarAH // 32 // azvamedhasyayajJasyaphalaMpaMcaguNalabhet // narorAmaparovApinavarAtraMsamAcaret // 33 // gomeghayajJapuNyaM slbhetrigunnnrH|| rAmAyaNaMtu yaH kuryAcchAMtAtmA niyateMdriyaH // 34 // sayAti paramAnaMdayatragatvAnazocati ||raamaaynnpraanityNgNgaasnaanpraaynnaaH // 35 // dhrmmaargprvktaaromuktaaevnsNshyH|| yatInAMbrahmacArINAmAcArINAMca sttmH||36 // navamyahanizrotavyAkathArAmAyaNasyaca // zrutvAnaro rAmakathAmati diiptotibhktitH||37|| brahmaNaHpadamAsAdyatatraiva parimucyate ||shraavyaannaaNprmNshraavypvitraannaamnuttmm // 38 // duHsvapnanAzanaM dhnyNshrotvyNytntmttH|| naro'vazraddhayAyuktaHzlokaM zlokArdhameva vA // 39 // paThate mucyate sadyoyupapAtakakoTibhiH // satAmevaprayoktavyaMguhyAdhyatamaM ytH||40|| vAcayedrAmabhAvena punnykssetrecsNsdi|| brhmdvessrtaanaaNcdNbhaacaarrtaatmnaam||4|| lokAnAM bkvRttiinaaNnbyaadidmuttmm|| tyktkaamaadidossaannaaNraambhktirtaatmnaam||42|| gurubhaktiratAnAMcavaktavyaM mokSasAdhanam // sarvadevamayorAmaHsmRtazcArtipraNAzanaH // 43 // sadbhaktavatsalodevobhaktyAtuSyatinAnyathA // avazenApiyannAnA kiirtitovaasmRto'pivaa||44|| vimuktapAtakaHso'piparamaMpadamaznute // saMsAraghorakAMtAradAvAgnirmadhusUdanaH // 45 // smartRNAMsarvapApAni nAzayatyAzu For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA0 sa0 DAAN sattamaH // tadarpakamidaMpuNyakAvyaMsuzrAvyamuttamam // 46 // zravaNAtpaThanAdvApi sarvapApavinAzakRt // yasyAtrasuraseprItirvartatebhaktisaMyutA // 47 // saevakRta mAhA kRtyshvsrvshaastraarthkovidH|| tadarjitaMtutatpuNyaM ttstyNsphlNdvijaaH||48|| yadarthe zravaNeprItiranyathAnahivartate // rAmAyaNaparAye turaannaampraaynnaaH||49|| a. 5 tevkRtkRtyaashvghorekliyugedvijaaH|| navamyahanizRNvaMtirAmAyaNakathAmRtam // 50 // tekRtArthAmahAtmAnastebhyonityaM namonamaH // rAmanAmavanAmavanAmava mamajIvanam // 51 // saMsAraviSayAMdhAnAnarANAMpApakarmaNAm // kalaunAstyevanAstyevanAstyevagatiranyathA // 52 // sUta uvAca // evaMsanatkumArastunAradena mahAtmanA / sampakaprabodhitaHsadyaHparAMnirvRtimApaha // 53 // tasmAcchvAtuvidrA rAmAyaNakathAmRtam // prayAti paramaMsthAnaMpunarAvRttivarjitam // 54 // ghorekaliyugeprApterAmAyaNaparAyaNAH // samastapApanirmuktAyAsyaMtiparamapadam // 55 // tasmAcchRNudhvaMvireMdrArAmAyaNakathAmRtam / / navamyahanizrotavyaM sarva pApapramocakam // 56 // zrutvAcaitanmahAkAvyavAcakaMyastu pUjayet // tasyaviSNu prasannaHsyAcchyiAsaha dvijottamAH // 57 // vAcakeprItimApanne brahma vissnnumheshvraaH|| prItAbhavaMtivipeMdrAnAtra kAryAvicAraNA // 58 // rAmAyaNavAcakAyagAvovAsAMsi kAMcanam // rAmAyaNapustakaM ca ddyaadvittaanusaartH| // 59 // tasyapuNyaphalaMvakSyezRNudhvaM susamAhitAH // nabAtegrahAstasya bhUtotAlakAdayaH // 60 // tasyaivasarvazreyAMsivardhatecaritezrute // nacAgni barbAdhatetasyacaurAdernabhayaMtathA // 61 // koTijanmAnitaiHpApaiHsadyaevavimucyate // saptavaMzasametastudehAMtemokSamApnuyAt // 62 // ityetadvaHsamAkhyAtanAradena prabhASitam / sanatkumAramunayepRcchatebhaktitaHpurA // 63 // rAmAyaNamAdikAvyaMsarvavedArthasaMmatam // sarvapApaharaMpuNyaMsarvaduHkhanibarhaNam // 64 // samasta puNyaphaladesarvayajJaphalapadam // yepaThaMtyatravibudhAH zlokaMzlokArdhamevavA // 65 // nateSAMpApabaMdhastu kadAcidapijAyate // rAmArpitamidaMpuNyaMkAvyaMtusarva kAmadam // 66 // bhaktyA zRNvaMtigAyaMtiteSAMpuNyaphalaMzRNu // zatajanmArjita pApaiHsadyaevavimocitAH // 67 // sahasrakulasaMyuktAHprayAMtiparamapadam // kitIrthagoMpradAnairvAkiMtapobhiHkimadhvaraiH // 68 // ahanyahanirAmasyakIrtanaMparizRNvatAm // caitremAghekArtike carAmAyaNakathAmRtam // 69 // navamyahani zrotavyaMsarvapApaiH pramucyate // rAmaprasAdajanakarAmabhaktivivardhanam // 70 // sarvapApakSayakaraMsarvasaMpadvivardhanam / ystvetcchRnnuyaadvaapiptthedvaasusmaahitH||M sarvapApavinirmuktoviSNulokaMsagacchati / / 71 // iti zrIskadapurANe uttarakhaNDe zrImadrAmAyaNamAhAtmye nAradasanatkumArasaMvAde pNcmo'dhyaayH||5|| // iti zrIvAlmIkIyarAmAyaNamAhAtmyaM samAptam // For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // zrIrastu / / zrIraghunandanaparabrahmaNe nmH| zrImadvAlmIkIyarAmAyaNapradhAnaviSayAnukramaNikA saGgraheNa prakAzyate / ___sargAH // atha bAlakANDAnukramaNikA // viSayAH sargAvAH viSayAH sargAkAH atha viSayabailakSaNyamadarzayattRtIye atha tasya turagavimocanamArabhya saMvatsare pUrNe deva . atha prabandhavailakSaNyaM prAdarzayaccaturthe yajanaM prati prasthAnaM, basivasya sumantatvikprabhRtIn viSayAH atha bhagavadavatArayogya dezamadarzayatpazcame | prati yajJopayikakAryaniyojanaM cAdarzayatrayodaze paramakAruNiko bhagavAn vAlmIkinikhilavedAntAva 13| atha bhagavadavatArayogyaM puruSavaramadarzayatSaSThe __atha tasyAzvamedhAnuSThAnaM saprakAramadarzayaJcaturdaze ditaparatattvanirdidhArayiSayA yadRcchayopAgavaM nAradaM pRSTA 15 avagataparatattvasvarUpastadanuprasannena vidhinA dattasakala atha bhagavadavatArayogyAtmaguNasaMpannasya dazarathasya atha dazarathaprArthitena RzyaGgeNa putrakAmeSTikaraNaM, sAkSAtkAraprabandhanirmANazaktiveMdopabRMhaNamArabhamANasta dharmAnuSThAnasAhAyyasAdhiSThasacivasampattimadarzayatsaptame 7 tayAjena sAdhulokarakSaNAya bhUmAvavanitISoMrbhagavata AnusvArthapradhAnasuhatsaMmitetihAsatAM vyaGgayapradhAnakAntA atha tAdRzasya dazarathasya bhagavadavatAropayukta- panikaduSkRvinAzAya devaiH prArthanaM cAdarzayatpazcadaze 15 saMmitakAvyatAM ca puraskurvan "kAvyAlApAMzca varjayet" tadArAdhanopakramamadarzayadaSTame atha sarvajJasyApi bhagavato devasaGgabahumAnAya tatsaiti niSedhasyAsatkAvyaviSayatAM ca nirdhArayan svagranthe atha tadupayuktatviksampAdanAya purAvRttajJasumantramukhena / kAzAdAvaNavadhopAyazravaNaM, vaitAnikAnadivyapAyasapAtraprekSAvatAM pravRttyarthaM tadaGgAni darzayAmAsa prathamatazcatuH RzyazRGgomapAdasamAgamakathA saMgraheNAdarzayannavame 9 hastaspa prAjApatyapuruSasyotthAnam, dazarathena tatsakAsAt sryaa| tatra viSayaprayojane prAdarzayat prathamasameM atha RzyaGgAnayanaM vistareNAdarzayaddazame 10 pAvasapratigrahaNam , kausalyAdibhyaH krameNa tatpadAnama, atha " iSTaM hi viduSAM loke samAsavyAsadhAraNam " atha RzyazRGgaracitaputrakAmeSTayA dazarathasya putra- tAsAM garbhadhAraNaM cAdarzayatpIDaze ityuktarItyA saMkSepeNoktaM rAmacaritraM punAvastareNa pratiSi- catuSTayalAbha iti sanatkumArakathitakathAzravaNena daza- | ___ athAvatariSyato bhagavataH sahAyArthaM vAnarAdisaSTaya pAdayiSustatra prekSAvatmavRttyarthaM vaktRvailakSaNyaM prabandhala- | rathasya svapuraM prati RzyazaGgAnayanamadarzayadekAdaze 11 | devAn prati brAhmaNo niyojanam , tathaiva devairvAnaramaSTim , | kSaNyaM pratipAdyabailakSaNyaM ceti vailakSaNyatrayaM didarzayiSu- | atha tasya RzyazRGgavasiSThAdibhiH saha cikI- vAnarANAM bhagavatsAhAyyopayuktazoryAdisamRdi cAdarzavaktRvalakSaNyaM tApadAdAvadarzayannAradaspetyAdI dvitIyasameM 2 | pitA'zvamedhasaMkalpamazvavimocanaM cAdarzayadvAdaze 12 | yat saptadaze For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. // 1 // atha bhagavataH saparyasya sahetirAjasya zrIrAmAdi- | atha rAmasya vizvAmitrasakAzAdakha gaNalAbha- | devarantarikSamAgaMNa svargalokanayanAnmArgadvayagamanaM tasyAH / anuka rUpeNAvatAram , lakSmaNAdInAM vizeSataH zrIrAmabhadrasya ca darzayatsaptavize 27 prAdarzayadi yAha pazcatriMza 35TTA kalyANaguNAn , teSAM jAtakarmAApanayanAntasaMskArakara- / athAstropasaMhArakapratigrahamadarzayadaSTAviMze 281 atha gaGgAyA antarikSasvargagamanayoH pratyuktatvAttattR- kAvA.ko.. Nam, tatsamaye vizvAmitrAgamanaM cAdarzayadaSTAdaze 18 atha rAmaM prati siddhAzramasya tatsaMjJAlAbhanimittA tIyapathagamanaM, tasSA divyamAnuSasaMbhavavaibhavaM ca rAmeNa | atha svayAgarakSaNavyAjena rAmAdIna kanyAratnairyuyo- | vagamAyAtravAditikAzyapaSo manAvatArasiddhima, zrIvAma- / pRSTo vizvAmitrastadupayogitayA pArvatIzivasaGgamadhAtujayiSovizvAmitrasya dazarathaM prati rAmalakSmaNAbhyarthanamada- | nasya balinirAsanasiddhim , punarvAmanasyAtra cirakAla skhalanakathAmAhetyAha patrize yadekonaviMze 19 sannidhirUpAM ca siddhim , vizvAmitra kathitAM vivAmi ____ atha pratijJAtaM skandotpAdakatvarUpaM gAyA divya| atha kauzikavacanazravaNAdAmavizleSacintayA daza- | trasya yajJadIkSAM cAdarzayade konaviza 29 rayaviSAdamadarzayadize 20 saMbhavavaibhavamAhetyAha saptatrize atha rAmakRtaM subAhumArIcaprabhRtiduSTanigrahaatha rAmabheSaNavRttAntavyAkulasya rAjJo basiSTena prati- | darzayatrize 30 atha gaGgAyA mAnuSalokasaMbhavaM vistareNa vaktukAmA / bodhanamadarzayadekarvize atha kRtArthena vizvAmitreNa janakasutAtvenAvatIrNayA vizvAmitraH sagarasya putragaNasaMbhavaprakAra, tasyAzvamedho- / | atha prasannahRdayena rAjA vizvAmitreNa saha rAmalakSmaNatriyA rAmaM yojayituM vyAjena mithilAprasthAnaM prastuta pakramaM cAkathayadityAhASTAtriMze 38 preSaNaM, vizvAmitrasakAzAdAmalakSmaNayorcalAtivalAkhya mityahikatrido ___ aya sagarasyAzvamedhIyAzvanAza, tadanveSaNAya pitrA - vidyAdvayalAbhaM nAdarzayavAvido __ atha rAmeNa zoNakUladezabhave pRSTe ayaM madacyAnAM | niyuktaH sAganiraparAdhanAnAjantuhiMsanapUrvakamApAtAlaM arthaSAmajhadezaprAptiM vizvAmitreNa rAma prati tatratya- | deza iti vivakSan svAnvayaM prAdarzayadvizvAmitra ityAha bhUmeH khananaM, tavRttAntasya devebAsakAze kathanaM pUrvavRttakathanavyAjena vyaJjayatrayoviMze / 23 dvAtriMze cAhetyadarzayadekonacatvAriMze / / atha vizvAmitreNa rAmasya maladakarUAdezayosta atha vizvAmitrakathitaM kuzanAbhaspa vAyupIDita atha devAna prati sAgarANAM kApalena nAzo bhaviSyasaMjJAlAbhakAraNam , nATakAsvabhAva cAdarzayaJcaturvize 25 kanyAvacanaM zRNvataH kSamAvizeSa, kanyAnAM pAtravizeSe | tIti brahmaNaH pratyukti, sAgarANAmArasAtaLa bhUmeH khananaatha rAmasya vizvAmitreNa tATakotpattivivAhaputra- pradAnaM cAdarzayatrayastriMze 33 prakAra, teSAM diggajASTakadarzanapUrvaka kapilasakAze lAbhAgastyazApAdikathanama , lokopakAriNyAstasyA | atha vizvAmitreNa pUrvaprasaktA svayazakathA svaparyanta- azvadarzanam, kApalAbhibhavanapravRtti, tadeva teSAM kapivadhe pUrvAcAranidarzanena doSAbhAvakathanaM cAdayatpaJcAze 25/kathanena parisamApitetyA catuviza 34 lena bhasmIkaraNaM cAhetpadarzayaJcatvAriMze | aba tATakAvadhapUrvakaM taddhane tasyAM rAtrau rAmAdInAM atha svapAdodbhavagaGgAvaibhavaM loke pravartayitukAmena | atha sagarapAtraNAMzumatA tanniyuktena savinayaM kapilanivAsamadarzayatpaivize 26/ rAmeNa gAyAtripathagAvaM kathamiti pRSTI vizvAmitro / sevanena tatsakAzasthitAzvAnayanam, sagarasya yajJasamAti, 31 For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir suparNoktanaSTasvaputragaNottaraNopAyakagaGgAnayanA aba hataputrAyA diterindrajetRputralAbhAya vizAlApura- lakSmaNayorahalyAzApamocanadhanujijJAsAparyantavRttAntazaktyaiva tasya svargagamanaM cAhatyakayapadekacatvAriMze 11 samIpe sadasyasaMvatsaraM garbhiNyAstapazcaraNaM, randhrAnveSiNa- kayanaM cAha paJcAze aAMzumadilIpayogaGgAnayanAzaktyaiva sargagamana, ndreNa tasyAH paricaraNam, apAyatpasamaye tadudaraM pravi- ___ aba mAtRzApavimocana zravaNa jAtAnandena zatAnandena tato bhagIracaspa gaGgAnayanAya tapakaraNam, prasannena dena tena saptadhA garbhacchedanam, punastasyAH prasAdanaM c| vizvAmitramahimakayAM jigAdeSatA purA rAjabhAvenAvasthibrahmaNA tasya varapradAnam , rudrazirovataraNamukhena gaGgApA kathitamityAha paTcatvAriMze tasya vizvAmitrasya sasainyasya vasiSThAzramagamanaM kathita- naI pobhUmyAnayananiyojana cAhetpabhyadhAt vicatvAriMze 42| atha diteH saptAnAM garbhacchedAnAM saptavAyuskandharUpe | miti nyadarzapadekapazcAze . | atha punarbhagIrathatapaHprasannena rudeNa zirasA viSNu- NendrasakAzAdaralAbham, alambusAyAmikSvAkUtpannena ___ aba vasiSThena vizvAmitrasya sasainyasyAtithyakaraNapadIvahanaM, bindusarasi tasyA visarjanaM, gaGgAsrotaHmu sapta- | vizAlAkhyena rAjJA vizAlAnagaranirmANaM,taIzaM ca tadAnI prayatnamAhetyadarzayavipaJcAze svekaspa bhagIratharathAnugamanaM, tasya ca madhye jahunA tiro- | tanasumatyAkhyarAnaparyantaM rAmAya kavitavantaM kauzika ____ athAtithyadRSTakAmadhenumAhimno vizvAmitrasya vasiSThabhAvanaM, punarvisarjanam , tena sagaraputagaNazarIrabhasmarAzi- | svapuramAgataM sumatirapUjayAdityAha saptacatvAriMze 47 sakAze madhuropakrameNa nirdhanvAntena vastuvinimayapraznasaMplAvana, tataH sAgarANAM svargagamanaM cAkathayAdityAha 50 __ atheSAM mithilopakaNThe zUnyAzramagamanasamaye tadRttAnta kramaNa kAmadhenuprArthanaM kayitamityAha tripazcAze tricatvAriMze 43 | rAmeNa pRTaH kauzikastatra pUrva gautamasya tapazcaraNam, | atha vizvAmitreNa balAtkAreNa kAmadhenukarSaNa, | aba brahmaNA gaGgAyA bhAgIrathIvyapadezaniyojana, ahalyAyA indreNa dharSaNam, tato gautamasya svapalyAmaha tatkupitayA vasiSThamAhitayA kAmadhenvA balamaSTiM cAkathaya / catuSpaJcAze bhagIrathaM prati piThyasaliladAnaniyojanam, bhagIrathastha lyAyAm adRzyatayA zApam, rAmAgamanasamaye sanmo / atha kAmadhenusaSTavalena vizvAmitrasainyanAza, basipitUna prati saliladAnam , gaGgAvataraNazravaNamAhAtmyaM / | kSaNam, indre nirvRSaNatvena zApaM cotsRjya himavatmAnta chena vizvAmitrasutazatabhasmIkaraNam, tato nirdasya cAheti pratyapAdayaccatuzcatvAriMze 44 gamanaM cAkathayAdityAhASTacatvAriMze 18 vizvAmitrasya punazcirakAlAnuSThitatapovizeSaprasannarudatta| aveSAM gaGgAtaraNapUrvakaM vizAlArupanagarIsamIpagamana- atha pitRdevadattameSavRSaNenendrasya vRSaNalAbha, nikhilAsavargasya vasiSThAzramanirodhanaM cAhetyabhyadhAt samaye tatratyarAjavaMzaM pRSTena vizvAmitreNa taddezIyapUrva- | kauzikAgatavato rAmasya sakauzikastha gautamAzrame paJcapaJcAze vRttAntamapi vaktukAmena tadupayuktatayA kSIrodamathanalabdha- zApavimuktayA'halpayA gautamena ca pUjanam, mithilA- | atha nikhilAkhagrAsadRSTavasiSThabrahmate jovizeSAyaviSNudattAmRtamAzanena sadevasaMghaspendrasyAkhilAsuravivaM- gamanaM cAhai konapazcAze 49 tAdRzabrahmatejaHsaMpAdanecchAmAhetyakathayattApaJcAze 56 sanapUrvakaM trilokIsAmrAjyaM kathitamityakathayatpaJca- aba sarAmalakSmaNasya kauzikasya janakapajJazAlA- aya vizvAmitrasya tAdRzabrAhmaNyasaMpAdanAya dAkSicatvAriMze 45 ' pravezaM, janakena pUjanaM, tasmai vizvAmitreNa rAma- NasyAM dizi tapazcaraNaM tatsamaye trizakoH sazarIra svarga For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.vi. // 2 // 57 jigamiSato vasiSThapratyAkhyAtasya tatputrasakAze tAdRzasvargArthayajanaprArthanaM ca kathayAmAsetyAha saptapaJcAze atha vasiSThaputrairapi pratyAkhyAtasya trizAstAdRza svargArthayajanAya vizvAmitrazaraNAgatimAhetyAhASTapaJcAze 58 atha vizvAmitrasya trizaMkuyajanArthaM ziSyAn prati nAnAdezavAstavya brAhmaNAnayananiyojanaM mahodyavAsi SToktaH svanindAvacanazravaNena mahodayAdiSu zApotsarjanaM cAhetyadarzayadekona paSTitame athAgatairbrAhmaNaiH saha vizvAmitrasya trizaMkuyajanopakra mam, AvAhitadevAnAgamakupitasya tapomahinA trizaneH svargagamanam, punarindreNa nipAtyamAnasyAntarikSe sthApanam, navInanakSatra saptarSisRSTiM tAdRzadeva sRSTiprayatnaca kitaprAcIna| devasaMghadattavaravalena svasRSTanakSatravIbhyAmeva trizaMku svargAnu bhavaniyojanam, tayajJasamApti cAhetyatravItpaSTitame 60 atha vizvAmitrasya pazcimAyAM dizi tapazcaraNa, vatsamaye ambarISasya yajJIyapazuvinAzamAyazcittArthaM narapazutayA zunaHzeSaM gRhItvA gamanaM cAhetyavocadevaSaSTitame 61 atha vizvAmitrasya zunaHzepAdezatayA svaputrAneyo janam, tadanaGgIkurvANeSu teSu zApadAnam, upAyAntareNa zunaHzeparakSaNaM cAhetyakathayadviSaSTitame atha vizvAmitrasya puSkareSu tapasyato menakAsaGgasaMbhavaM vighnam, tato'sya punaH prabuddhasya tIvratapasA brahmaNaH sakAzAt maharSitvavaralAbhaM punarasmin brahmarSitvaM 59 62 www.kobatirth.org prati prayasyati sati devaistadvighaTanAtha rammAniyojanaM cAhetyudairayat tripaSTitame aya vizvAmitrasya rambhAM zaptvA pazcAttApamupagatasya dRDhanizcayapUrvakaM sahasrasaMvatsaratapazcaraNadIkSAmabhyadhAdityavadacatuHSaSTitame atha janakena saMbandhAtvAya vasiSThenekSvAkusaMtAnakIrtanaM kathayAmAsa saptatitame atha vizvAmitrasya brahmarSitvaprAptimuvAcetyAha paJcaSaSTitame atha vizvAmitreNa dhanurdarzanAya rAghavA gamanaM prativedito janako dhanurmahimakathanapUrvakaM dhanurvareM pUrayiSyate rAghavAya sItApradAnaM pratpajJAsIditya kathayatpadpaSTitame atha rAghaveNa dhanurbhaJjanaM, janakena svacikIrSitasItApradAnavRttAntajJApanena dazarathAnayanAyApopa mati dUtapreSaNaM cAha saptaSTitame 6. atha dazarathasya dUtamukhena zrutajanakAbhiprAyasya vasiSThAdibhirAlocya mithilAgamananizcayamAhApaSTitame 68 atha dazarathasya mithilAgamanaM janakena samAgama cAhekonasaptatitame 69 atha vasiSThena varavaMzakIrtanapUrvakaM vadhUvaraNe kRte janakaH svavaMzazuddhatAlApanapUrvakanyAdAnaM pratya jJAsIdityabhyadhAdekatatatitame atha vizvAmitreNa bharatazatrunAyeM kuzadhvajasutAiya 63 For Private And Personal Use Only 64 65 66 70 71 73 varaNaM, rAmAdInAM godAna maGgalakaraNaM cAha dvisaptatitame 72 aba sItAvivAhamAda visaptatitame avAyodhyAM prati prasthAne madhyemArge jAmadamyAgamanaM catuHsaptatitame aba bhArgaveNa rAmamagradhanuH prasaGgavazAtpItAmbarakRttivAsasomaMtho virodhena yuddhArambhe bhagavatA sadhanuhaistarudrastambhanena devAnAM sarSigaNAnAM puruSottame sarvAcikatvanizcayakathanapUrvakaM tAdRzabhagavatparigRhItasvadhanuH pUraNAbhyarvanama kathayatpaJcasaptatitame atha jAmadamya garvanirvApaNamabhyadhAtpaTsaptatitame atha svapuraM prApya sItayA rAmaH sukhamuvAsetyAda saptasaptatitame Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tatra dazarathena cikIrSyamANAbhiSekapayuktatayA rAmasya rAjyAtIpayikakalyANaguNapUrtiH prAdarzi prathame 77 evaM bAlakANDasargANAM pradhAnakathAnukramaNikA pradarzitA / // athAyodhyAkANDAnukramaNikA // atha rAmAbhiSekasya sarvasaMmatatvamakArthe dvitIye aba nizcitarAmAbhiSekasya dazarathasya saMbhAra saMbharaNapravRttipUrvakaM zrIrAme cikIpitAbhiSekakathanaM nyagadi tRtIye 74 1 anukra0 a. kA. // 2 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra atha punardazarathena rAmamAhUya kAlavizeSAdinirNayapUrvakaM svasya duHsvanadarzanena zIghramabhiSekakarta vyatopadiSTetyabhyadhIyata catuyeM aya dazarathapreSitasya vasiSThasyAbhiSekAGgatayA rAmamupavAsavituM rAmamandiraM prati gamanaM rAmAyopavAsamupadizya punA rAjasamIpAgamanaM cAbhASi paJcame atha rAmasya vasiSThopadiSTakrameNopavAsakaraNam, gRhAlaMkaraNam, pauraiH purAlaMkaraNapUrvakaM rAmAbhiSekapratIkSaNaM cAdAze SaSThe atha mantharAyA dhAtrImukhAvagatarAmAbhiSekasannAhAyA: kaikeyyai rAmAbhiSekasyAnartharUpatayA kathanaM, rAmAbhiSekazravaNatuSTayA kaikeyyA tasyai pAritoSikapradAnapUrvakaM zlAghanaM cAbhyaghApi saptame atha punarmantharayA pAritoSikotsarjanapUrvakaM rAmAbhiSekasya kaikeyyanartharUpatvaM vistareNopadiSTamiti nyadarzyaSTame 4. 7 8 atha mantharAyAH svavacanaM hitatayA gRhItavatyai kaikeyai dazarathadattapurAtanavaradvayopadeza taharaNama kAra nidarzanam, tataH kaikeyyAH mancarAprazaMsanapUrvakaM krodhAgArapravezanaM cAdarzi navame 9 atha rAjJaH kaikeyI darzanatanayI nyadarziSAtAM dazame 10 atha mantharopadiSTakrameNa kaikeyyA dazarathaM prati varadvayAbhyarthanaM pratyapAdyekAdaze 11 | www.kobatirth.org atha dazarathasya rAmAbhiSekavizravaNamUrcchitasya punaH prabuddhasya zokakodhabhapsAdizAni kaikeyI prati vacanAni pradarzita dvAdaze 12 atha pazcAttasya dharmapAzabaddhasya dazarathasya punaH kaikeyIsAntvanaM prAdarzi trayodaze 13 atha dazarathasya dharmabhayena rAmavivAsana nirdhAraNaM, tataH sUryodaye bahirAgatavasiSThacoditena sumantreNa praco dhanam, rAjJastadanAbhimukhyam, tadA kaikeyyA rAmAnayanAya sumantrapreSaNaM sumantrasya vahirnirgatasya janasaMghadarzanaM cAdazi caturdaze 14 atha punaH sumantrasya rAmAbhiSeka sAmagrIsahita paurapradhAnametasya rAjJaH prabodhanam rAjJA kaikeyuktarItyA rAmAnayanAtha preSaNam, tataH sumantrasya rAmamandiragamanaM ca pratyavAdi paJcadaze atha sumantramukhena viditarAjaniyogasya rAmasya rAjAntaHpuraM prati prasthAnaM nyagAde poDaze atha rAmasya rAjAntaHpurapradeza saptadaze atha rAjJaH svAnabhibhASaNAdarzanAdijanitasaMtApaM rAmaM prati kaikeyyA vanavAsaniyo janama darzyaSTAdaze 18 athAGgIkRtakai keyukta vanavAsavacanasya salakSmaNasya rAmasya mAtRsamIpagamanamabhyadhArayekonaviMze 19 atha rAmamukhAcchUta vanavAsa vRttAntAyAH kausalyAyA mUrcchAvilApAdiradarzi viMze For Private And Personal Use Only 15 16 17 20 atha lakSmaNoktarAmavanavAsAnaGgakAravacananizcitadhairyayA kausalyA prArthitasya rAmasya kausalyAsAvana lakSmaNasamAdhAnapratipAdanamekaviMze atha rAmeNa lakSmaNasya devavadarzana kekepIviSayakazepazamanopapAdanaM dvAviMze atha lakSmaNena punardevasya nirasanIyatAM pariSasyaivA balamvanIyatAM cAvalambya vistareNopanyastasya pUrvapakSasya rAmeNa dharmamArgamavalambya saMgraheNa siddhAntamadarzanaM trayoviMze atha rAmasya dharmamArge haTAvyavasAyaM samIkSya kog2alyayA kathaMcidvanavAsAbhyanujJAnapratipAdanaM caturvize atha kausalyA vistareNa kRtamaGgalAzAsanasya rAmasya kausalyAbhyanujJApUrvakaM svagRhaM prati prasthAnakathanaM paJcaviMze atha svagRhaM gatasya rAmasya sItAyai svavRttAntakathanaM, tataH zocantyAH sItAyA gRhe sthApanAya samudAcArazikSaNe cAvabhASiSTa paDaviMze Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha rAmaM prati sItayA vistareNa svavananayanaprArthanaM, tasyA rAmeNa saMgraheNa samAdhAnaM cAvAdItsaptaviMze atha rAmeNa punaH sItAyai vistareNa vanadoSa pradarzanamatravIdaSTAviMze atha vanasya doSam balavadAzrayeNa guNatayopapAda 23 24 25 26 27 28
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.vi. anukra // 3 // a. kA.2 RSS yantyA sItayA punaH svavanagamanAbhyarthanaM, rAmeNa | atha rAmasya sItAlakSmaNAnugamanavijJApanAya sAntvanaM cAkayayadekonatrize 29 pitaraM draSTuM lakSmaNasItAmAtrAnugatasya vIthyAM pAda4 atha punaH sItAyAH praNayaroSeNa parikSepapUrvaka cAreNa gamanasamaye paurANAM tAdRzarAmadazAdarzanavidhu bhAvivizleSAsahanena mahati zoke'nubhUyamAne tataH NitamAnasAnAM rAmAdInuddizya bahuvidhazokavacanam, kathaMcidrAmeNa tadananayanamaGgIkRtpeSTajanebhyo'rthadAnA- tataH pitRsamIpaM gataspa taspa mumantramukhena rAjJe svAgabhyanujJAnamupApIpadanize 30 manavijJApanaM ca pratpapAdayatrayastriMze atha lakSmaNasya svavanagamanAbhyarthanaM, rAmeNAnaGgI- J atha sumantravijJApitarAmAgamanaspacirakAladurlabhakaraNaM, punaH sanirbandhamArthanena tasyApi vananayanAGgI- rAmadarzanAyAnItAkhileTadArAdijanasya rAjJo rAmeNa karaNaM, vasiSThasamanikSiptAyudhajAtAnayanAya preSaNam, bandanapUrvakaM vanagamanAnujJAmArthatasya kathaMcidanujJAdAnaM, punarAgataspa tasya yAtrAdAnAya supajJAdibrAhmaNAnayana- zokena mUrchanamityAdi kathayAmAsa caturviMze niyojanamityetadabhyadhAdekAtriMze | aba kaikeyIpAruSyadarzanakupitena sumantreNa tanmAtRatha rAmAjJayA lakSmaNakRtaM vasiSTaputrAya suyajJAyA- vRttAntAdikathanapUrvaka bhanisAntvane, tAvatA'pi nandAdibhUSaNadAnaM, paryavadAnam, mAtuladattazatruJjayArUpa- kaikeyyA akSobhaM cAbhyavadatpazcatriMze kuaradAnam, agastyakauzikakausalyopAdhyAyAdibhyo ___ atha rAjJA rAmAnugamanAya senAparijanadhanadhAnyanAnAratnasuvarNarajatagavAdidAnam, citrarayAkhyAya kozAdiniyojana, tadakhahamAnayA kaikeyyA rAmasyAsamasUtAya ratnavastragavAdivizrANanam, kaThakAlApebhyo avat preSaNavacanam, tadasahamAnena sidArthanAnA mantri mANavakebhyo ratnapUrNAzItyuSTazAlivAhasahasradvizata- pradhAnenAsamanadoSarAmanidoSatApradarzanapUrvakaM kaikeyImahAvRSabhagosahasravitaraNam, kausalyAnuvartanaparabaTu- vinindanamityetat pratyapAdayat padAtrize saMghebhyaH pratyeka gosahasradAnam, gRharakSiNAmanucarANAM atha rAmeNa parijanAdinivAraNapUrvakaM cIrakhAnabahucanapradAnapUrvakaM gRharakSaNaniyojanam, tato mahato prAdyaryanaM, tato rAmalakSmaNayoH kaikeyIdattacIradhAraNaM, dhanarAzervAla vRdvijAtijanebhyo bhUridAnam, trijaTAya svayaM cIradhAraNAsamarthAyAH sItAyAH rAmeNa tadvandhanasakuTumbamAgatAya tatkSiptadaNDapAtaparyantagovRndadAnaM, samaye vasiSThena tatpratiSedhapUrvakaM kaikeyIvinindanaM, tatmasAdanam, tasyAzIrvacanaM cetyetadupapAdayAmAsa sItAyA rAmatulpazIlAbhikAyA cIrAvisarjana 32 | mityetatsaptatriMze atha sItAyAvIradhAraNaparyantadurdazAdarzanacAbhitahRdayairjanavikAreNa dazarathasya kaikeyIM prati nAnAvidhakRpaNavacanapUrvakaM bhuvi patanaM, tadavasthaM taM prati rAmasya kausalyArakSaNaprArthanamityetadakayayadaSTAtriMze atha suduHkhitarAjAjJayA rAmaspa banagamanAya sumaveNa sthAnayanam, rAjAjJasa kozAdhyakSAnItadivyabhUSaNAmnarAlaMkRtAM vanavAsaM prati prasthitAM sItAM prati kausalyayA pAtivratyadharmazikSaNam, sItayA tadanumoda34 nam, rAmasya kausalyAdimAtRjanAnujJApanamityetabravIdakonacatvAriMze atha rAjAnaM pradakSiNIkRtya sumitrAnujJAtena lakSya35 ] Nena sItayA ca saha sumantrAnItaM rathamAruhya vanaM pasthita rAmaM paureSvanugacchatsu yAvacchaktyanugamanena viSaNNayoH kausalyAdazarathayomantrivacanena gamananivRttimudarayacatvAriMze atha rAmasya banagamanenAntaHpurastharAjastrIjanavilApam, ayodhyAnagarasaMkSobhaM ca samupApAdayadekacatvAriMze __atha rAmAdarzanena bhuvi pariluThato macchitasya punarlabdhasaMjJaspa kausalyAdidattahastAvalambanasyAntaHpuraM tatra ca kausalyAgRhaM praviSTasya rAjJaH zokAtireka 37 / jagAda dvicatvAriMze For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir atha rAjJaH samIpavartinyAH kausalyAyAH putrazokAtizayaM, punA rAmAgamanamanoratha, punaH zocanaM covAca tricatvAriMze atha sumitrayA kausalyAzvAsanaM jagAda catuzcatvArize atha bahuzo nivartanaprayatne'pyanivartamAnaiH pari saha rAmaspa tamasAtIre tadrAtrI nivAsamakathayat paJcacatvAriMze atha jalamAtrakRtAhAreNa lakSmaNaM prati pitRmAtavRttAntakathanayApitAtrayAmAyAmatrayeNa rAmeNa lakSmaNasumantrAbhyAmAlocya paurAna vaJcanena visRjya gamanaM pratyapAdayat SaTcatvAriMze atha sUryodayAnantaraM rAmeNa vazcitAnAM paurANAM zokenAyodhyAgamanamadarzayatsaptacatvAriMze atha rAmeNa zUnyAmayodhyA nirIkSya paurANAM zocanaM vistareNopApIpadadaSTacatvAriMze ANI aba rAmasya nAnAgrAmakSetranadIdarzanapUrvakaM punarAga- manAdimanorathapUrvakaM ca kosaladezAtikramaNamabhyadhAdekonapaJcAze | atha darzanIyatamaM svavivAsanAsahanasamudIritanAnAvilApavacanananabharitaM kosaladezamatikrAntasya rAmasyAtiramaNIyapuNyatamabhAgIrathItIragamanaM, muhena samAgarma, togudImUle sItayA saha bhUmau zayanam, lakSmaNaguhAbhyAmabhito rakSaNaM cAcacakSe pazcAze athAtisukumAradivyadehayoH sItArAmayoratikaThina- atha prasthitAn rAmAdIn prati bharadvAjena maGgalA| sthaNDilazayanamanvIkSya pitRmAtprabhRtIMzroddizya gui- zAsanapUrvaka citrakUTamArga kathayitvA nivartanaM, tata| samakSa lakSmaNasyAprabhAtamanuzocanamudairapadekapaJcAze 51 steSAM citrakUTa prati prasthitAnA pUvena kAlindI atha punaH prAtaH zrIrAmaprabodhitalakSmaNAjJaptagRha- | muttIrya vanarAmaNIyakadarzanapUrvakai sAyaMkAle mRgAsana 44 nAvArohaNasamaye rAmasya mAtApitarAvuddizya vistareNa kRtAhArANAM yamunAvane nivasanamityetadadarzayatpazcasaMdezavacanaM, sumantraspa svavizleSAsahanenAnuzocata: samAzvAsanam, muhAnItanyagrodhakSIreNa jaTAkaraNaM, guhA ___ atha punaH sUryodayAnantaraM gamanasamaye mItAM prati bhyanujJAnaM, nAvA gaGgAtaraNam, atidUramArgagamanena banazobhAdarzanakutUhalAtikAntamArgeNa rAmeNa salakSmakhinnAnAM sItArAmalakSmaNAnAM kathaMciitsadezAnati Nena citrakUTaprAnte vAlmIkyAzrame vAlmIkisevanama, kramya sAyaMkAle mRgAdimAMsena kRtAhArANAM kutracidana lakSmaNena rAmaniyuktena parNazAlAkaraNam, gRhapravezAGgaspatimUle rAtrI vAsAya gamanamityetadabhANIhipazcAze vAstuvalya samitpuSpamAMsAdisaMpAdanam, aya rAmeNa | atha rAmasya lakSmaNAbhiprAyajijJAsayA svavivA vAstuzAnti kRtvA sItAlakSmaNAbhyAM saha tatra sukhena sanamuddizya nAnAvidhAnuzocanam, lakSmaNaM pratyayodhyA- ciraM nivasanamityetadabhASata SaTpaJcAze gamananiyojana, punastadabhiprAyajena lakSmaNena rAmasamA atha guhapreSitacAramukhena rAmasya citrakUTagamanazvAsanapUrvakaM sItApAH svasya ca aNamApa rAmavizleSe paryantaM vRttAntaM vijJAya sumantraspAyodhyAgamanam , rAmaM sattAvinAzakathanena dustyajatyopapAdanam, atha tAdRzamahAraNyamadhye parNazayyAyAM nirbhayAnAM trayANAM zayana vinA'gataM sumantramudIkSyAyodhyAjanAnu zocanam , mityetadavocatripazcAze kausalyAniveditasumantrAgamanavRttAntasya dazarathasya atha rAmAdInAM punaH sUryodayAnantaraM gaGgAyamunA zokAtizayena mUrchanamityetadakathayatsaptapazcAze 57 sahame prayAge bharadAjAzramagamana, bharaDAjena teSAmA- __ avAzvastaM dazasthaM prati rAmoktasamAzvAsanarUpadibhirabhipUjanaM, rAmeNaikAntasthalapane bharadvAjena citra- saMdezakathanam, lakSmaNoktarAmavivAsanamUlakakrodhoktikUTAkhyArestAdRzasthalatvena kapanam, punaH prabhAte kathanaM, kimapyantArnegRhya vaktumazaktayA vaidehyA savASpa bharadvAjena citrakUTarAmaNIyakakathanamityetadabhilalApa netrayA sthitamiti sItAsthitikathanamityetadabhaNadaSTa50 | catupaJcAze 54 paJcAze For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. // 4 // a.ka..2 samitI d atha sumantreNa rAje rAmavivAsanAyuktatvasUcanAya / ritarAbhiranta purastrIbhiH saha prabuddhayoH kausalyAsumi- samavizleSeNAyodhyakanikhilacarAcarajantuparimlAnatA- |trayosRtaM rAjAnamuddizya rodanaM kathayAmAsa pazcaSaSTitame kathanam, tacchravaNena dazarayasya pazcAttApena mUrchana aya vistareNa kausalyAyAH kaikeyIvinindanarAmamityetadadarzayadekonaSaSTitame 59 guNastavanatilataNDulitaH pralApaH, pazcAdamAtyaiH putraatha sumantramukhazrutarAmavRttAntAyAH kausalyAyAH mAnIya rAjasaMskAra cikIrSadistailadroNyAM rAjJaH zokAtirekaH, sumantreNa tasyAH samAzvAsanamityetat prakSapaH, rAjasvINAM kaikeyIparikSepapUrvako bAhubhiruropAvavandha paSTitame 60 vizeSaH, ayodhyAsaMkSobhazvetIme'rthAH pravaNAdiSata __atha purA rAjAnaM prAta kausalyAyAH putravivAsana SaTpaSTitame prayukto vilApaH, tacchravaNena rAjJo mUrchanaM cetyetat prAcI . athAparezuH prAtaH sabhAyAM mArkaNDeyamIdralyazAmakazadekaSaSTitame | devAdInAM rAjatvijAM vasiSThamakAze arAjakatAprayuktaatha labdhasaMjJena rAjJA kausalyAsAntvanam, tataH dopavistaravarNanapUrvakaM bharatAnayanaprArthane pAkAzi saptakausalyAyAH svoktavAkyakaTutvanimittaM rAjakSamApa paSTitame Nam, tato rAcyAM zokena rAjJo nidvApAravazyamityanta | atha vasiSThaprAhetAnAM dUtAnAM bharatAnayanAya kekaya | nagaragamanamabhyadhAyyATaSaSTitame nyadarzayAviSaSTitame ___ atha kekayanagare bharatena tasyAmeva rAtrau dRSTasya . atha muhUrtAta prabuddhena rAjJA kausalyA prati pUrva kadAcidrAtrI saravA jalamAdadAnaH kazcidRSiputro mayA duHsvamasya prAtaH suhRdbhavaH kathanamupApAyekona saptatitameM gayAM paryaTatA gajanAntyA hata ityAdivRttAntaH kathita ___ atha tadeva dUtaiH pracoditasya mAtAmahamAtuladattaiti nyadarzayAtriSaSTitame nAnAvidhaparijanaparicchadasenAdikasya bharatasyAyodhyAM _atha RSizApAt putrazokena svasya maraNaM siddha prati prasthAnamAcalyo saptatitama miti kathayatA rAmamevAnuzocatA dazarayenArdharAtre ___ atha bharatasya mArge nAnAnadInagaragrAmavanamahIdharAmaraNamityetatpratipAdayAmAsa catuHSaSTitame dyatikramaNapUrvakamaviratasaptarAtragamanenAyodhyAM pravizato atha pareyuH prAtarAgatamatamAgadhAdeprabodhanenApa- nagaravipAdadarzanaparikSubhitamanamaH pitRbhavana gamanamabhAbuddhe gajJi parIkSayA rAjamaraNaM nizcitya rudantIbhi- |Syekasaptatitame / atha kRtavandanAya pivRttAntaM puchate bharatAya 65/ kaikeyyA pitRmaraNakayanaM, tataH zocantamagraja pRcchantaM prati svakRtarAmavivAsanakathanapUrvaka rAjyAGgIkaraNaniyojanamityetadabhyalApi disaptatitame 72 ____ atha pitRmaraNAgrajapravAsanazvagAyarAdhAma pravRddha gokena ca bharalena sadatathA kaikayIvinindananuktavAn trisaptatitame 73/ aba prdriipe| karatathA kaikapIvinindanaM, karSaNaklizyamAnekavRSabhadarzana viSaNNasurabhinidarzanena kausalyAzokamahattAkathanapUrvakaM zokena mUrchanamitIdaM bhASitavAMzcanuHsaptatitame 75 atha bharatAnayoH kausalyAsamAgama, tasyAH patyAyanAya bharatena vistareNa zapayakaraNam , tatastamyA: patyayapUrvakaM bharatazatrughnAbhyAM saha jhokenana rAjyAtivAhanaM ca patipAditavAn pazcarApatitape atha parepurvasiSThacoditena bharatena dazasthasaMskArakaraNamupapAditavAna SaTlatatiname ___ aya bharatena dvAdaze'hani sapiNDIkaraNAntazrAddhakaraNaM trayodazahAne pitaramuddizya bharatAnayorcahuzocanaM, vasiSThalumantrAdibhistayoH samAzvAsanaM, taddezAcArabhUta dahanadezasecanAdiniyojanaM cAbhihitavAn sAhasaptatitame 70 | atha zatrana mantharAzikSaNaM, kaikeyyA mantharAvA71 | sanaM ca prakAzitavAn aSTamapatitame 78 70 %; For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ba athAmAtyAdibhirbharataM prati rAjyAGgIkaraNamArthanam , | ava tatra gamAvasthAnasamaye rAtrI lakSmaNasya sItA- pAta bharadvAjoktasthalacidrapratyabhitApanama, zahA bharatena tadanabhyupagamya svasya rAmanivartanodyogakathana- rAmayobhUmizayanAdikaM pratyAprabhAtaM zocanam, maryodayA- prati vanavarNanapUrvakaM rAmAzramAnveSaNacodanam , tataH pUrvaka mArgazodhanAya tadoSayika janapreSaNaniyojanaM ca | nantaraM rAmalakSmaNayorjaTAkaraNapUrvakaM bhAgIrathImuttIrya zatrapreSitaH puruSai rAmAzramadhUmAcadapadarzana, bharatAya bodhitavAn ekonAzItitame 79 vane gamanaM ca guhena bharatAyoktamityAha paDazItitame 86 tatkayanaM, tato bharatena tatraiva senAsthApanaM cAha | athAyodhyAmArabhya AjAhnavItIraM mArgasamIkaraNa trinavatitame atha tacchvaNajanitazokAtizayaM bharataM prati jalpitavAnazItitame athApareyuH prabhAte rAjaprabodhanArthamaGgalavAdya ghoSamuddena tatra pUrva rAmaspa jalamAtrakRtAhArasya sItayA saha aba rAmasya citrakUTapravezaprabhRtitAhanaparyanta vRttAntasya pratidinamekarUpatayA tadaharvRttAntakathanena zravaNasaMdhukSitapitAmaraNAgrajavivAsanasmaraNasya bharatasya darbhAstINe idIvRkSamUle mAyana, tadAnoM svasya jJAti yAvAnivRttAnto'pi kathitaH syAditi kRtvA tasmizokAtizayam, prAtaH sabhAmAgatena vasiSTena sumntrdvaaraa| janaparivRtasya lakSmaNena saha jAgaraNapUrvakaM rakSaNaM ca bahAne rAmeNa prAtaranuSThAnAnantaraM sItAM prati citrakUTabharatazatranAmAtyamadhAnAdhazeSarAjaballabhAhAnam , tessaaN| kathitamityAha saptAzItitame rAmaNIyakapadarzanapUrvakamanukUlapatnIbhrAtRlAbhena tAdRzasabhApravezaM caarkhyaatvaanekaashiititme| ___ aba darbhAstINa natra tatra vikIrNasItAbharaNagalita ramaNIyasthalalAbhena cAyodhyAto'dhikaM nitiH kathiteatha sabhAyAM vasiSThena rAjyAGgIkaraNamathitena tAvakanakavinduka sItAparivartanadazAsaktatatkauzeyatantuka tyAha caturnavatitame dasahanakRtatanindanena tIvratamasvIyarAmanivartanAbhilApa- miGgudImUlamudIpa bharatasyAnuzocanamAhASTAzItitame 88 ___ atha rAmeNa sItAyAH mandAkinyAkhyanadIrAmaNIkathanAnanditanikhilajanena tena bharatena vasiSThAdibhiH atha sasainyakSya bharatasya gaGgAtaraNaM bharadvAjAzrama-' | yakamadarzanenApalAlanamAha pazcanavatitame kausalyAdibhiramAtyAdibhirakhilapauravagaizca saha rAma- pravezaM cAha ekonanavatitame ___ atha tatra rAmasya sItayA sAkaM mAMsAbhyavahArasamIpagamanaM prati prasthAnaM kathitavAn ghaashiititme| ___ aba bharatasya bharadvAjadarzanamanyonyakuzalapraznAdika samaya vanyamRgayUthasaMkSobhadarzanena tatkAraNaparijJAnAya atha tIvratamarAmadarzanItkaNThyamAtRjanapramukhapari- cAhanazatitame lakSmaNapreraNam, tata utrataM sAlamAruhya kovidAradhvajavRtAtya bharatasya sasainyasya prasthitamya gaGgAtIre'vasthAnaM / ___ aba bharatasya masainyamya bhandAjena kRtapatithya nina samanyatayA rAmasya hananAyAgataM bharataM manvAprakAzitavAna dhyazItitame 83 mAIkanavAsitama 91 mena lakSmaNena rAmapremNA bharatAjeghAMsAparyantamAtaatha tatra bharataM prati guhenAtithyAbhyarthanaM darzitavAM- ___ atha bharatasya citrakUTa yati prasthAnasamaye bhara zana cAha paNNavatitame caturazItitame 84 dAja prati kausalyAdivyAkinirdezanama, tato bharadvAja- atha rAmeNa kupitasya lakSmaNaspa parisAntvanamAha atha bharanAgamananimittaM bharatamukhena jJAtavatA suhe- manujJApya citrakUTaM prati prayANam , madhye yamunAtIra- saptanavatitame nAgrajamanuzocato bharatasya samAzvAsanamuditavAn pazcA- | vanapravezaM cAi dinavAtitame atha bharatastha zatrunaguhatajjJAtisahitasya pAdacAreNa zItitame 85/ aba bharatasya citrakUTapAntavanamavezam , basiSTa samAzramAnveSaNaM, tacihnadhUmadarzanAnantaraM punastatrAgata 82 10 92 For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.vi. // 5 // janasthApanapUrvakaM guddhaM zatrughnaM cAdAya gamanamAhASTanavatitame atha bharatasya mAtRjanAnayanAya vAsiSThaM saMdizyAgre gacchataH zatrughnaM prati rAmAzramacihnAni nirdizato | rAmadurdazAmanuzocataH zatrutra sumantrasahitasya rAmasamAgamamA Ikonazatatame atha rAmeNa kuzalapraznavyAjena bharatasya bhAvi rAjyarakSaNaupayikatayA rAjanItizikSaNamAha zatatame atha bharatena rAmaM prati dazaratha maraNakathanamA kotarazatatame atha rAmeNa sRtaM dazarathapudizya zokamalApaM, mandAkinyAM saliladAnaM sapiNDIkaraNaM, punA rAmAzrama| mAgatAnAM rAmAdInAM zokapralApaM tacchravaNenAgatAnAM bharatasai nikAyodhyakajanAnAM rAmeNa samAgamaM cAha dattarazatatame atha rAmasya vasiSThAnatarmAtRjanaiH samAgamaM vAsiSThasevanaM, nikhilAmAtyAdijanasamAgamaM sarveSAmapi tatra samupadezanaM cAha tryuttarazatatame atha rAmeNa vanAgamananimittaM pRSTasya bharatasya rAmaM prati rAjyAGgIkAraprArthanam, rAmeNa pitRniyogastyajatvapratipAdanena samAdhAnaM cAi caturuttarazatatame atha punarbharatena svamAtRsAntvanAdikathanena punaH prArthanaM, rAmeNa tattvArthavimarzanamArgeNa samAdhAna cAha paJcocarazatatame athaivaM niruttaramuktavantaM rAmaM prati bharatasya zlAghyatarocitottarakathanapUrvakaM punaH prArthanaM, vasiSThAdInAM mAtRjanAnAmamAtyAnAM purapradhAnAnAM ca bharatena saha rAmaprArthanaM cAha SaDuttarazatatame 106 atha kAmamohena pitrA bhavadivAsanaM kRtamiti pitaraM nindantaM bharataM prati rAmeNa mohahetuprasaktireva nAsti kiMtu kaikeyIvivAhakAle tatsutasya rAjyadAnapratijJAnAdevaivaM kRtavAniti duSparihArahetvantarakathanamAi saptottarazatatame 107 athaivaM rAmeNa niruttarIkRtaM bharatamAlokya hitaparatayA jAbAkhinA cArvAkamatamAzritya rAmaM prati rAjyAGgIkaraNapArthana mAhASTottarazatatame atha jAvA limatanirAsanapUrvakaM rAmeNa vaidikamata102sthApanamAha navottarazatatame atha vasiSThana jAvAlibacanatAtparyapradarzanena vAdaye rAmako nivartyamanuprabhRti dazarathaparyantaM pUrvAcaritamArgapradarzanena jyeSThasyaiva rAjyArdatAkathanarUpaM rAmanivartanopAyamAha dazottarazatatame 98 99 100 101 103 104 www.kobatirth.org 105 atha vasiSThena svavacanamAcAryavacanatayA'vazyaM kara NIyamiti rAmaM pratyukti, rAmeNa pitRvacanaM tato'pi gurutaramiti pratyukti, bharatasya gatyanta rAbhAvAt sthaNDilazayanaM, rAmeNa nivartanapUrvakaM bharatasamAdhAnaM cAhekAdazottarazatatame For Private And Personal Use Only 108 109 110 111 aba bharatasya samAdhAnaM kRtvA prasthApanamAha dvAdazottarazatatame atha bharatasyAyodhyApravezamAha trayodazottarazatatame atha bharatasyAyodhyAnirAnandatAdarzanena zokotyattimAha caturdazottarazatatame atha bharatasyAyodhyAM visRjya nandigrAme rAmarAjyaparipAlanakramamAha pAdukA puraskaraNapUrvakaM paJcadazottarazatatame atha citrakUTe rAmaM prati tatra rAkSasakRtopadrava kathanapUrvakamRSisaMdhaiH sarSikulapatestadAzramaM visRjyAzramAntaragamanamAha SoDazottarazatatame atha zrIrAmasyAjyAzramapravezamAha saptadazottarazatatame Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha sItayA'nasUyopadiSTapAtitratyadharmapratipAdakavacanAnumodanapUrvakaM tatpRSTasvasvayaMvarakathAkathanamAhASTAdazottarazatatame atha rAmasyAnyAzrame rAtrimuSitvA prabhAte nityakarmAnuSThAnAnantaramRSigaNadarzitamArgeNa daNDakAraNyaM prati prasthAnamA konaviMzatyuttarazatatame evamayodhyAkANDAnukramaNikA saMpUrNa / 112 113 114 115 116 117 118 119 anukra* a.ka. 2
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra // athAraNyakANDAnukramaNikA // zrIsItAlakSmaNasametasya praviSTadaNDakAraNyasya zrIrAmasya tatratyaRdhyAzramamaNDaladarzanamra, munibhiryayo citaM zrIrAmapUjanaM ca prathame atha vanamadhye virAdhadarzanaM, virAdhena sItApradaNapUrvakaM raghunandanaveSanindanapUrvakaM ca tannAmagotrAdipraznaH, svanAmakathanaM, sItAbhayadarzanaduHkhitena rAmeNa lakSmaNaM prati tadavasthApradarzanaM lakSmaNena saMdhai virAdhavadhasaulasvapratyuktizca dvitIye 2 aya punaH pRcchantaM virAmaM prati rAmeNa svanAma kulAdikIrtanaM tatI rAmapRSTena virAdhena ca svamAtApitRkathanapUrvakaM svastha brahmavaralabdhazastrAvadhyatvakathanapUrvakaM ca svabalagarvapralapanaM, tato rAmamuktasapta vANatADitaM sItAM bhuvi tyaktvA zUlamudyamyabhiyAntaM virAdhe prati vANAn varSato rAmalakSmaNayoH svasvanvAropaNapUrvakaM virAdhena vanamadhyagamanaM tAbhyAM gantavyamArgAnukutsanaM ca tRtIye atha snehAdantIM sItAM dRSTvA rAmalakSmaNAbhyAM vegena virAdhavAducchedanaM tena ca gamapAdasparzajanitajJAnena svapUrvajanmavRttAntAdikathanaM, zarabhaGgAzramoktirUpavAcikakakaraNaM, tasya svargaprAptizca caturthe 3 www.kobatirth.org 2 atha zrIrAmasya sabhAryasya sAnujasya zarabhaGgAzramasamIpe zarabhaGgabrahmalokaninISAgatasarayasAnu caravAsavadUradarzanapUrvakaM zarabhaGgAzramagamanaM zarabhaGgeNa pUjanaM, tataH zarabhaGgeNa rAmasya sutIkSNAzramamArgopadezapUrvakaM rAmasannidhAvanipravezanena paramavyomaprAptizca paJcame atha zarabhaGgAzramamunijanaiH zaraNAgatipUrvaka rAmAya rAkSasopadravanivedanaM, rAmeNa teSAM rAkSasavadhapratijJAnaM capa atha rAmasya sutIkSNAzrame tatsaMdarzanaM, tataH sutIkSNena rAmAya tatratyamRgopadravakathanaM, tato rAmeNa mRgapratijJApUrvakaM tasminnAzrame tadrAtrI nivAsakalpanaM ca saptame aya sutIkSNAnujJayA rAmasyAzramamaNDaladarzanAya prasthAnamaSTame atha munijanasannidhau rAmakRtAM nikhilarAkSasavacapratijJAM zrutvA dharmahAnibhItayA sItayA'tipremNA rAmaM prati niveranikhilarAkSasavadhAnivartanAya savinayaM vijJApanaM navane atha rAmeNa sItAM prati ArakSaNasya kSatriyadharmatayA zaraNAgatavirodhinAM svavigevittayA svArAdhanabhUtayajJakarmavighaTana rUpamahAparAdhena ca pratijJAtanikhilarAkSasasaMghavadhasyAvazyakartavyatvena pratyuttarakathanaM dazame atha vanamadhye svasahAnuyAyidharmabhRnAmakamuni For Private And Personal Use Only 5 7 8 sakAzAnmANDakA nirmitapazcApsaronAmakasaraHprabhAvaM zrutavatA sarveSvaNi RSINAmAzrameSu kaMcitkAlaM nivAsaM kRtavatA punaH sutIkSNAzramamAgatavatA rAmeNa sutIkSNaM pratyagastyAzramasthAnapraznaH, tataH sutIkSNenAgastyabhrAtrAzramamArgeNAgastyAzramagantabyatA, sanmArgacihnAdikathanaM, tatastenaiva mArgeNa gacchatA lakSmaNa prati vAtApIlvalavidhvaMsanarUpAgastyakathAM kayavatA'gastyabhrAturAzrame eka rAtrimuSitvA prAtaH punarlakSmaNaM prati vindhyastambhanAdyagastyamahimAnaM kathayatA'gastyAzramamAgatya prathamataH svAgamananivedanAya lakSmaNapreSaNaM caikAdaze atha ziSyamukhAdviditarAmAgamana vRttAntena svaniyuktaziSyadvArA AnIyamAnasya svAzramasthabrahmAdidevasthAnAdIn sakautUhalaM prekSamANasya zrIrAmasya sasItAlakSmaNasya saziSyagaNaM pratyutthitvena dattapAdyAsanAdikena vaizvadevapUrvakamAtithyaM ca kRtavatA'gastyena vaiSNavadhAraNIsInAM zrIrAma samarpaNaM dvAdaze Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha kharAdivadhAyAgastyenAnujJAtasya sasItasya lakSmaNasya namasya paJcavaTI prati prayANaM trayodaze atha rAmasya paJcavaTImAgaM svavaMzakramakathanapUrvakaM 10 pitRsakhitvaM niveditavatA jaTAyuSA saha samAgamaH tena saha paJcavaTIgamanaM ca caturdaze 11 12 13 14
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. cA anukra0 A.ko. - atha paJcavaTayAM godAvarItIra lakSmaNanirmitAbhame tato'tibhItAyAH zUrpaNakhAyAH punaH kharasamIpagamanaM kharaM pratyAnukUlyAbhisaMdhijijJAsayA mRdupUrva parupogameNa sItAlakSmaNAbhyAM saha kaMcitkAlaM nivAsaH ca pratyapAdi vize 20 ktibhiH pApakarmaduHkhodakavAdivopana, tataH kharasyAvakRta ityAha paJcadaze | atha zUrpaNakhAmukhAt kharasya svapreSitacaturdaza- tipApiSThatayA mAtRvadhapravRttonmatta pAyena tatpratikSepa ___ atha tatra kadAcit prabhAtavelAyAM godAvarI prati rAkSasavadhazravaNamekaviMze 21 pUrvakaM rAmopari gar3hAprakSepastatA gameNa gadAkhaNDanaM snAnAya gamanasamaye tadanugacchatA lakSmaNena rAma ___ atha kharasya caturdazarAkSasasahasratadanuguNanAnA- caikonatrize pati hemantaRtuvarNanapUrvaka bharataguNakathanapUrvakaM ca vidhAyudhaprabhRtiparikarasahitasya yuddhAya prayANaM dvAviMze 22 __ atha pUrva marvadevasaGgamardanacaNDagadAgarveNAnukUlyAkikeyInindanaM, tadasaimAnena rAmeNa mAtRnindAnivA- ___ atha kharasya sasainyasya prayAtasya divyabhImazArIra- bhAve'pi idAnIM taddhvaMsanadarzanena vApi kimasya vivekegNapUrvakaM bharataguNamazaMsanaM, taddarzanotkaNThAkathanaM ca mahotpAtadarzane'pi dAt prayANAnivRttitrayoviMze 23| nAnukUlyacikIrpA jAteti parIkSiSayA punarapi zrIrA tato godAvaryA rAmAdInAM snAnAdikRtyaM cAha SoDaze 16 ___ atha rAkSasaparAjayahetuna mahotpAtAn svavijaya- meNa kharaM prati nyAyyavacananidarzanaM, tavaH khareNa Ka athAzramamAgatya tatra sukhaM vasataH zrIrAmasya yAha- hetubhUtAni sunimittAni ca dRSTavatA rAmeNa parvataguhAyAM pittopahatakSIranyAyena tatpratikSepapUrvakaM sAlavRkSeNa rAma cchikaM zUrpaNakhAdarzanaM, tato'nyonyakulagotrajJAnAnantaraM sItArakSaNAya lakSmaNapreSaNa, kavacAdidhAraNapUrvakaM praharaNasamudyogastAvatA taM zatazazchindataH zarasahasreNa zrIrAmaM prati zUrpaNakhayA bhAryAtvena svAGgIkArAbhya- yudAya sannaddhatayA'vasthAnaM, rAkSasasenAyAstatsamIpA- svasarvAGgamarmANi kRntato rAmasyAtisamIpe kharasyAbhimarthanaM coktavAn sanadaze gamanaM ca caturvize 24 patanaM, zarasandhAnAvakAzalAbhAya tatkSaNa evaM rAmeNa atha rAmeNa svasya sadAratvena dUrasthadAra lakSmaNa ___ atha rAmasya rAkSasaiH sAkaM tumulaM yuddha, tato rAma- kiMcitpazcAvitrapadakSepapUrvakamatizIghrasaMhitena agastyabhajeti parihAsapUrvakaM lakSmaNaM prati preSitAyAH lakSmaNena prayuktagAndharvAstreNAnekasAhasrarAkSasacitravadhazca pazca- dattena cANavareNa kharahRdayabhedana, tataH kharavadhaparituSTa ca svastha rAmadAsatvena dAsabhAryAtvamanucitamiti punA 25 maharSigaNakRtarAmastutiH, devanabhasaH kusumavarSAbhiSTavarAmaM pratyeva preSitAyAH svAparigrahamUlamiyamiti matyA ___ atha rAmeNa kharatrizarovyatiriktAnAM dUSaNaprabhAta- nAdikaM, tato lakSmaNapUjitaM zrIrAmaM girimuhAto sItAM hantumuTuktAyAH tAvat kruddharAmAjJaptalakSmaNani- senAdhyakSasahitAnAM caturdazasahasrasaMkhyAnAM rAkSasaprathA- lakSmaNasAhAyyena nirgatya svabhartRvikramAnarokSaNanirbhakRtvakarNanAsAyAH zUrpaNakhAyAH kharasamIpagamanamaSTAdaze 18 nAnAM vadhaH SaDviMze 26 ravismayAnandayA jAnakyA vIravraNazramajalaromAJca___ atha zUrpaNakhayA viditavRttAntena khareNa rAmalakSmaNa- ___ atha triziraso vadhaH saptaviMze 27/ zabalazrIrAmadivyamaGgalavigrahasya gADhAliGganaM ca trize jayAya tatsakAzaM prati caturdazarAkSasapravarapreSaNaM, teSAM ___ atha rAmeNa kharasya svarathAzvasArathidhanuHprabhRti- athAkampanamukhena janasthAnasthApitakharadUSaNatrizUrpaNakhayA saha rAmasamIpagamanaM caikonaviMza 19 / sarvaparikarabhaJjanamaSTAviMze 28 ziraprabhRtinikhilarAkSasavadhaM zrIrAmakRtaM zrIrAmasyA__ atha caturdazAnAmapi rAkSasapradhAnAnAM rAmeNa vadhaH, | atha zatruviSaye'pi paramavAtsalyayuktatayA zrIrAmeNa / nanyasAdhAraNa mahimAnaM tasya yuddhenAsAdhyatvaM sItA vize For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander Shn Mahavir Jain Aradhana Kendra pahArasyaiva tavyasanahetutvaM ca zrutavato rAvaNasya rathena | pramANanAnAzAkhAvRtasya svakaragRhItabhakSyArthamahA- / manipAtanaM, svasahAyabhUtapAdAkSasahananaM ca nidazya mArIcAzramagamanaM, taM prati sItApahAre sAhAyyakaraNa pramANagajakacchamahAcalasuparNAgehaNamAtrabhannakazAkhasya mApigakaraNe sarvathA taba vinAzaH sida iti rAbagaM prArthanaM, tato mArIcena zrIrAmeNa vairakaraNe tava sakala- tatkSaNasAvadhAnagRhItatacchAkhAqatapApiSThatamaniSAdagrAma- prati bodhanamaSTAtrine rakSaHkadamvena saha vinAzaH siddhaH,ataH kimaya laGkA- nirmUlanazAkhApApradedAnivAminAnAmunijanazAkhApatana ____ atha punamArIcaH idAnI rAmastha pAhatAdazAyAM rAjyasukhaM svayameva hAtumicchasIti pratibodhanena bhayamoaNarUpaduSTanigrahaziSTaparipAlanalAbhaprahapadvigu- vayaM mRgarUpasya tAdazagAsadvapasahitasya tApasaveSaM punarlayAM prati nivartanaM caikadize NitAcintyabalavaibhavakRtaduSpeanAnAvaraNarakSaNasugupta- gArga paridhibhAvaviSataH tAvadeva rAmaguktareNa rAkSama| atha kharadUSaNatriziraprabhRtIn rAkSasapradhAnAn mahendrabhavanasthAyyamRtakalazAharaNa-puparNa padAnabhUta- yamaragaM pazyataH svasya rAmapAkamajJatayA tatkSaNameva caturdazasahayasaMkhyAkAn ghaTikAtrayeNa tRNapUlalAvaM tacchAkhAbhaGgacihnasya subhadranAmro nyagrodhasya darzana, palAyanena palAyitaM rAmazarApravRtteH kathaMcijIvanaM, svataH zrIrAmasya vikramavaikharI svacakSuSA pratyakSita- tataH kvacit puNyatame deze Azrame muniveSasya mArI- tadAprati tyaktarAkSasavyApAratayA tAnitrayA cAvavatyAstata eva tyaktadhRtyAstvaritagatyAH zurpaNakhAyAH casya darzanaM, tena rAvaNapUjanapUrvaka zIghrAgamananimitta sthAnaM, svasya rephAdinAmoccAraNe'pi mahAbhayaM ca laGkAyAM puSpakavimAnopari nikhilaparijanaparicchada praznazca paJcatrize 25 pradarya, rAvaNaM na rAmavaire pravartasvetyavodhayaditti kathA parivRtasya niHsAdhAraNabhujabalavarabaladulalitasya ___ atha rAvaNena mArIcaM prati janasthAnavRttAntakathana ekonacatvAriMze dazagrIvasya svarUpyakaraNapradarzanapUrvakaM darzana dvAtriMze 32 | pUrvaka svacikIrSitasItApadAre vicitramagarUpeNa sAhAatha zUrpaNakhayA janasthAnasthitayAbadAkSasaniHzeSa | syAbhyarvanaM patriMze __ atha mArIcavAkyaM zrutavatA rAvaNena paruSoktibhivinAze'pi tUSNImavasthAnenAtikruddhayA rAvaNavinindanaM __ aba mArIcenAsakRdanubhUtarAmaparAkrameNa rAvaNa mAgacoktapratyAkhyAnapUrvakaM balAtkAreNa sItApahArayanize hitaiSiNA lokAtItAcintyavIyaryAdiguNazevadhibhUtasya kAryasAhAyyaniyojanaM catvAriMze atha rAvaNena rAmasya nAmarUpAyudhaparAkramaprakArAna zrIgamasya prANadayitAyAH svapAtivratyamahinA icchAyAM ____ atha bhavitavyatAvazena sItApahArabahAnaharUpa pRSTayA zUrpaNakhayA zrIrAmalakSmaNayoryAvatsvabhAvAn satyAM sarvamapi jagat bhasmIkartuM zaktAyAH sItAyAH rAvaNasya vacanaM zrutavatA'pi mArIcena punarapi marmakasya vizeSato'cintyaM parAkramaM ca kathitavatyA sItA- haraNaM taba yAbadAkSasajAtIyayuktasya nirmUlanAmodha- maraNaM prati na zocAmi kiMtu tava saputra mitravAndhavasaundaryakathanapUrvakaM tajighRkSotpAdanaM caturviMze kAraNam , atastacintAM mA kuviti rAvaNaM prAta hito- parivArasya maraNaM pratyeva, tvaM ca bhavitavyatAvazena | atha cirabhAvimRtyudRDhIkRtasItApahAranizcayena rAba- padezaH saptatriMze / mahAkyaM nAGgIkaroSi, AsannamaraNajanAH hitaM na KNena pracchannatayA kAmagarathAtItamahArNavenAtiramaNIya- atha punarIicena pUrva svena vizvAmitrayAgavedyA- gRhanti hItyAdirUpeNa rAvaNaM prati prativacanameka tamasindhurAjAnUpadarzanaM, tathA tatratyasya zatayojana- kramaNaprayatnasamaye atibAlenAkRnAstreNa zrIrAmeNa kRtaM. / catvAriMze 36 34 17 ma For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir anukra A. kaoN.3 vA.rA.vi. / atha svasya rAvaNena badhAdAmeNa vadhaM zreyaskara mancAnena mArIcana rAvaNavAkyamahatabalA rAvaNena // 7 // sApha rathena nAnAnagarAdinirIkSaNapUrvaka daNDakAraNyasvarAmAzramapravezaH, tatra rAvaNAbhya banena kSaNena vicitramRgarUpakaraNapUrvakaM rAmAzamasamIpe gatAgatanivartanamRgayUthAnusaraNAdivicitracASTitakaraNa, diva tasya tatra kusumApacayArthamAgatathA jAnakyA atyAzcaryabharitalayA nirIkSaNaM ca dvicatvArize | atha sItAhatayo rAmalakSmaNayostAhazavicitra- mRgadarzanaM, tadaiva mArIcamAyabeyamiti lakSmaNena kathanaM, tataH zrIrAmeNa sItoktarItyA sAAjinamaganve'pi bhavadutargatyA mArIcamApAtyapi tAdRzamagatyAgrahagArtha gakSasahananArtha va mayA pravartanIyanaMba tvaM tu nItAmAzrame sthitvA pratikSaNaM sarvataH potAsanna mano kSetyuvAca triyatvAriMdA PM artha lakSmaNaM saMdigya nazagcApAsitaNAraM nirgatana mRgarUpamAgananAnAvidhagatibhedarAkRSTana tataH bANana mArIcahananasamaye svambaramahalaM mArIcakRtaM Rela gIte lakSmaNetyevarUpaM zabdaM ca zrutvA ki bhaviSya jAti bhItana rAmeNa svAzramAbhibhavatayaH Agamana catuzcatvAriMze atha mArIcavisRSTamArtasvaraM rAmAnandanaM manvAnayA sItayA lakSmaNa prati rAmasamIpagamanacodana, tadrAkSasa mAyAkRtamiti tRSNI sthitaM lakSmaNaM prati tA rAmasya vyasanamiSTaM yatastvamIzasamaye'pivRSNI tiSThasi tvaM nu svayameva vA bharatAniyakopA gabhavyamanasamaye mAjadhuayava gamamanugataH kathamanyathA bhAdika visajyakAkino samAnugamanama, ahaM tu gamaM vinA kSaNamapi sthAtuM prANAn dhatucanazAma gamAdanya kSuda puruSa padApina spRzAmi ato bharatasya tava ca manoratho na siddha catItyAdiparuSabhApaNam, punarlakSmaNena gamasya nikhilalokapatisamastasarAmaramAnuSagandharva kinnarapizAcapatagamRgaprabhRtibhiH saMdhInagarSa na kicidapi kartu zalpaM vRthA dAi nyana ayaM zabdastu mRgarUpasya mArIcasyakenyAti prativaranaM, tatA digugAkozyA sItayA pUrvoktarItyA atiparuSabhASaNaM, godAvarIpatanaviSapAnabhazupatanAindhanAdikaraNavacanaM, tatastAmA zasya kicitpraNamya mINa svabhAvaM ca vinindha kathamekAkina bana mayA visarjanIyA kimaha kagemIti bazA vicintayatA lakSmaNena gamasamIpagamanaM paJcacatvAniko atha gamalakSmaNApagamanaM pratIkSamANena tammina samaya vRtaparivrAjakaSaNa rAvarNana gamAzrama sItAsamIpa44 mAgatana mAtAlAvaNyadAnavivAhRdayana sItArUpa| prazaMsAdipRSakaM nannAmabhanAmadevAdipraznAnadA dharmajJa Tajana vaMzajanananimasiddhadharmajJAnayA jAnakyAta | brAhmaNaparivAja. manvAnayA tasya gavaNasthAya'pAyA dibhiH pRjanaM ca SaTcatvAriMdA ____ atha gItayA paribAjakapRSTamya uttarAnuktoM sa | apediti mannA sAlagotrabhanunAmAdikathanaM, tatkulanAmAdizA, nadavasaralAbhattaritana gavANena khakulanAgapIrupAdivAdana karaNArthana, tAvatA atikupitA sItA zrIrAlAkAgavaNanikarSayonAnAnidarzanapradarzanapUrvakaMgavaNaM pati dhikkAravacanajAtaM ca saptacatvAriMze atha mItAbacanazravaNakupitena gavaNena svakRtaM sabhrAtRbhUtakujevijayapUrvakaM tadIyapuSpakaharaNaM, sUryacandendraprabhRtinikhiladevamavidrAkaraNakiMcitkopavyApArasana mye na sarUpatrAgAmadhyanalanaM saritAmApi stimidagamanama rANadhiraNasyApi maryasya zItakiraNAmityAdi samudraparighAtadevAdiduSpakSatrikazikharasthamavarNaratnAdimayadivyalakAnagaranityanivAsaniHsAdhAraNadivyabhogabhAgitvamityAdi cAbhidhAya prayatna pAdyaM mAma aprayatnenAgatamavazyamaGgIkuru anyathA tabAtIva paritApo bhaviteti kathanaM, tacchUvaNa| vivRddhakopayA sItayA dharmajJakuveganubandhinastaba pApiSTatamavyApArapravRttiH kathaM kiMbahunA nikhilagakSasajAtivinAzAyaba tavAyaM vyApAra: taba pItAmRtasyApi jIvitAzA na kartavyetyAdirUpeNa vacanena | rAvaNanirbharsanaM cASTacatvAriMza 43 45 - For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir ayAtIva kupitena tatkSaNa para tyaktapArivAjaka- / tAdRzAvasvaM svArvatyaktayANaM jaTAyupaM jAnakI veSeNa rAvaNena nAnAdhikAravacanapUrvakaM sItAM balAda | samIkSya pariSvajya ruroda ceti kathA ekapaJcAze gRhItvA sthamAropya gamanaM, tatsamaye sItAyAH nAnA- ____ atha yuddhasamaye bhUvalatyaktAM jaTAyu mRtamanuvidhAkrandanAdIni janasthAnasthavRkSagirinadIprabhRtI- | zocantIM vRkSAnTaI bAhubhyAmAliGgaya rudantI jAnakI nuddizya svaharaNasya rAma prati zaMsanaprArthanaM, tatra kAstra- punavalAdagRhItvA rAvaNagamanaM, tatsamayetivegAkAzapazcidRze sthitaspa jaTAyordarzanaM, taM prati mahatA duHkhena |gamanena sItAdhRta kusumasaranAnAvidhana purAdidivyabhUpa AkrandanapUrvakaM rAmAya svaharaNakayanabhAna caikAna- NAdInAM bhUmI patanam , tAdRzIM sItAdazA nirIkSya pazcAze 49 vRkSagirinadIprabhRtInAM sthAvarANAM siMhavyAghraprabhRtInAM tiraznAM sItAsaMvArSitAnAM mRgapotakAnAM cAnuzocanaM, atha sItAzokAkandanaM zrutavanamtAvataba prabuddhasya jaTAyoH prathamaM gavaNaM prati dhamAdharmazreyaskarannaduHkha sItAdazAdarzanena vanadevatAnAM gAtrakampanaM, sItAharaNakaratvAdisAmAnyanItimadarzanapUrvakamadhampasItApaharaNA samayasaMjAtajagaha kRtaM ca dvipazcAze nivartanaprayatnastenApyanivRttaM taM prati kaTUktibhista ___ aya rAnaNena hiyamANayA vAcAbhagocare zokAnivartanaprayatnastenAppanivRttaM palAyamAnaM taM prati yudAya gaye mannayA jAnakyA atikaruNamatipayaM ca rAvaNaM nirodhanaM ca pazcAze prati nindyavacanajAlaM tripazcAze avaivaM rAvaNena balAd hiyamANayA kasyApi svaniMI atha jaTAyubhiraM rAvaNena saha kRtasaMgrAmaH rAva- | vartanasamarthasyAdarzanena pravRddhabhayazokayA sItayA taNana bahubhirvANarabhiddataH punA rAvaNasya dhanuHsArathistha | gamanasamaye kasmiMzcigirizRGge paJcavAnaradarzanaM, tatra hayAdIna nirmathya kiMcitparizrAntaH, tAvatA aDrena tatkSaNa evaM devagatyA dRSTAya rAmAya mavRttAntaM mAbhisItAmAdAya palAyamAnaM rAvaNaM punaniru nAnAvidha- jJAnamime vadeyuriti pratyAzayA bhinnottarIyakANDasyAparuSoktibhiH saMtayaM tasya zarIre makhapuraNAdibhiH ntanikSitabhUSaNasya tAn prati bisajanaM, sItApaharaNasarvataH pariti nidhAya tasya sItApariSar3apApiSTha- rUpamaDAsAhasakRtyakaraNa jAnitacitakSobheNa rAvaNena tamAna vahun daza ca tuNDenAcchidya tAvatA'tikRSitena / tatkarmAvadanaM, tato rAvaNena sItAM gRhItaratA nistIrNabhUtalatyaktasItena rAvaNena khaDna nikRpakSaH papAta, | sAgareNa lajhAyAmantaHpure sIdAsthApana, tatra rAkSasI: prati atijAgarukatayA sItArakSaNAlApanaM ca 51 catuSpazcAze ___ atharAvaNena rAghavazarAnaubhasmIkRtanikhilagAsagulmaM janasthAnaM prati valIyasAM gakSasAnAmaSTAnAM preSaNaM, tato'ntaHpuraM praviSTena svasaMpatmadarzanena sItA vazIkartumicchatA tata eva balAtsItAM gRhItavatA tasyai sakIyAnAM nAnAratakhacitavicitracitravAsAdamaNDapagopuracApIkUpoyAnaprabhRtibhogasthAnAnAM prAzanam , etAdRzasaMpatsamadaM mAM bhajasveti prArthanaM ca pazcapaJcAza ___atha rAvaNayAparaNakapinayA aniludgavaNAbhimukhabhASaNa jugupsayA tRNaM kicidantarataH kRtavatyA sItamA svadhara kulagarimaNaH bhartRgatasarvamaGgalaguNabhRmnaH tatra cacAimanasAgovarasya nikhilacarAcarAtmakajagatsapUlanirmUlanapunarutpAdanAdilIlAlezasya zrIrAmaparAkramasya ca pradarzanena tatpatibhaTarAvaNagatadoSarAzipradarzanena ca dhikaraNa, nikhilarAkSasakadambasahitasya tava vinAzaH siddha ityevamAdizapanaM, tataH kupitena rAvaNena dvAdazamAsAntare tvaM yadi madazagAna bhaviSyasi tadA tvAM tu prAvarazanArya madArachetsyantIti pratyuktvA rAkSasIH prati sItAthA azokavanikAnayanapUrvaka tatra tarjanabhartsanAdibhiH svavazIkaraNAjJApana, tAvatA rAkSasIbhirazosvanikAM nItAyAH sItAyAstatkRta| nanibharsanAdivivRddhazokAyAstatra vAsazca paTapacAze 5 meani 53 For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.vi. // 8 // atha mRgarUpaM mArIcaM hatvA pratinivRttena krUra gomAyusvarAdidurnimittadUyamAnamAnasena tata eva nAnAvidhacintAdanturitAntaHkaraNena rAmeNa madhyamArga vivarNavadanasya lakSmaNasya darzanaM tatsamAgamaH kathaM lakSmaNa ! rAkSasabhUyiSThe vane sItAmekAkinoM visRjyAgatI 'sItyAdivacanaM punaH punarddhanimittadarzanena sItAyAH haraNamaraNAdyanyatamaM siddhamiti nizcitavatAnuzocanaM ca saptapaJcAze aya lakSmaNaM prati durnimittAdibhiH sarvathA sItA naSTetyanekamukhamAkrozatA asakRlakSmaNaM pRcchatA atidUradhAvanakRtazrama pipAsA dipIDitena rAmeNa svAzramasamIpapradezaM svAzramaM krIDAsthAnAni ca zUnyAni dRSTvA ananubhUta pUrvavyathA prathamAvezazcASTapaJcAze atha pUrvasaMgRhItaM vistareNa vivakSurmadhyamArga samAgalaM lakSmaNaM prati kimarthaM vijane rAkSasasevite vanaM sItAM visRjyAgato'sIti rAmeNa praznaH tato lakSmaNena ArtasvaraM zrutavatyA tAvat saMjAtamahAzokayA asakRnmayA samAzvAsitayA'pi mAmatIyamairmadabhilApaNaiva tvaM rAmamanugacchatItyAdibhirvacanairadhikSiptavatyA sItayaiva preSito'mAgacchamiti lakSmaNasya pratyuktiH tato rAmeNa tathApi kruddhAyAH striyA vAkyaM zrutvA mAM nikhilarAkSamamaMharaNasamarthaM jAnatA'pi bhavatA tAM tAdRzavane visRjya | yadatrAgataM tadapanaya evaMti punarukti caikona paSTitame 58 www.kobatirth.org atha punaH punarnimitayamAnamAnasena rAmeNa nijAzramasamIrAdivicayana pUrvakaM nAnAvidhavRkSalatAdInacetanAnapi padArthAnAhUyAya sItAgatikathanAbhyarthanaM, tatasteSu niruttareSu mRgagajazArdUlAdyabhyarthanaM teSvapi niruttareSu sarvatrAdarzanenAtyantamavasAdanaM punaH punamargiNaprayatnazdha paSTitame atha punaH parNazAlAdikaM sItArahitaM dRSTvA uccaiH svareNa sItAhnAnapUrvakaM rAmasya nAnAvidhapralApaH, tatI lakSmaNena samAdhAnapUrvakaM punaH samyaka sarvatI mArgeNa prayatna karaNArthanaM, tataH sarvataH kAnanasya prastravaNA khyasya parvatasya ca samyagvicanaM tatra sarvatra sItAlAbhAbhAvanAtIva rAmasya baikuvyapUrvakamuH pralApaH punalakSmaNena sAntvanaM tadanAdRtya rAmasya pUrvavamalAe caikapaTitame aba punaH rAmeNa kAmaparayarzana sItAmapazyatApa purataH pazyateva nAnAvidhaparidevanaM sItAyyanena svamaraNamapi siddhaM kRtvA kaikeyyA manorathasiddhikathanaM sItayA sahAgatasya svasya tayA binA nagaragamanAzakyatAM gamane janakadarzanAzakyatAM svasya maraNe'pyadhIratvApaprathAM prati cAnuzocya khamiha mAM visRjyA yodhyAM gatvA rAmeNAnujJAtastvamayodhyAM pAlayeti bharataM prati kathaya maduktyA kelyA abhi | vAdaya sItAnimittaM mahinAzaM vizeSeNa majjananye kaoNsa 59 For Private And Personal Use Only ? lyAya kathaya iti lakSmaNaM prati niyojanaM tata etAdaza rAmadazAM dRSTvA lakSmaNasya vAcAmagAMca vaiklavyAvAtizca dviSaSTitame aya punarlakSmaNazokavRddhazokena rAmeNa rAjyapraNAzapitRvinAza jananIviyogabandhuviprayogavanavAsAdibhiH sItAvyasanA DicintyamAnairatIva zokaparavazyaM tattadazaguNavanti sadAprabhRtI nyAne rAkSamai mekSitAni bhaveyuriti paridevanaM goTAvarIjalamadhyasthavidyAlazilAtaladarzanena tatrAnubhUtapUrva sItAsarasalIlAvihAravacanAdikaM lakSmaNa sAkSikamidAnImanusmRtyAtIva zocana, godAvarIgamanavanagamanapadminIgamanAdikamAzaGkayAtibhIrutayA ekAkitayA gamanAsaMbhAvanayA punastadabhAvanizcayaH, punarAdityavAyvAdIna prati sItAgatikathanAyAbhyarthanama evamiyattArahitazokAriSTataM zrIrAmamavekSya svazokamapyanAdRtyalakSmaNena samAzvAsanaM tadanAdRtya vimuktaM rAmeNa punarmahAvyasanAvAsiva pitame atha dInena rAmeNa lakSmaNaM prati godAvarIvicayanAyAjJApanaM tato lakSmaNena godAvarItIraM sarve vicitya kApi sIjana dRzyata iti kathanaM, tato rAmeNa svayameva sItAgati brUhIti godAvarImArthanama, sAvatA'pi rAvaNabhayena godAvaryA tUSNIMbhAvenAvasthAnam atha gaNatIya janakAdinirIkSaNAzakyatAdikaM pratyanu Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 62 anukra0 A. kAM. 3 // 8 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir zocatA Azramabhuvi paricitapUrvAn mRgAna prati sItA- | samavatIrNaH tAdRzaguNagaNatyadizeSaduHkhena rAjA prANAgatipraznaH, tatastaidakSiNasyAM dizyAkAzamudIkSya svayaM napi jaddI atastArazasva taba niraparAdhanikhilajagaca kiMcit gatvA tadinitena tadizi sItA hateti dunmUlanaH koSo na yuktaH iha loke yayAtinahuSanalasUcanaM, tAvadevAtibuddhinA lakSmaNena dakSiNAM dizaM mAMdhAtRprabhRtibhirmahAnubhAvapi vasiSThAdibhirdurdazAsu pati gamane sItAdhigamopAyo dRzyeta, ata imAM diza kiM kiM duHkhaM nAnvabhUyata atastatvabuddhyA sampambigacchAvetyatrajaprArthanaM. tathaMbobhAbhyAM gamanaM, tatra mAge cArya svAparAdhisamuddaraNa eva prayatava tvayeva bahuzo sItAdhRtAni patitAni kusumAni dRSTvA'nuzocanaM, tatra , mamaivamupadiSTam, samatItagISpatiprabhRtikanikhilanannihitaM prasravaNAkhyaM giri prati gannihitAM nardI sItA- vijJAnadhuraMdharasya tana kena kimupadezyam / atastvameva gatyakathanAcA vidhvaMsayAmIti vacanama, atha tatra vadhAna, sAttvikaM divyaM prANijAtaM mAnuSaM ca bAhmaNAmahato rAkSasapadavinyAsasya tata inovadhAvanaM kRtavatyAH dikam AnmanaH sakala jagannirmUlanakSama parAkrama sItAyAH padanyAsAnAM ca darzanaM, tataH sarvathA rAkSasa- cAvalokyAparAdhinameboddhamaI sIti prArthayAmAsa bhakSitetyanuzocanaM, tatastatra mahAnubizINa tUNIrI pakSaSTitame mahAntaM gthaM sthAzvAn sArathiM ca bhagAn dRSTvA sarvathA atha lakSmaNavacanaprAtiSThApitadhairyaNa rAmeNa tena sAkaM sundopasundavat sItAviSaye dvayociMgrahaH samajani, kiMcidadUragamanaM, tatra rudhirA, gRnaM zayAnaM dRSTvA tasyaiva sarvathA sItA bhakSiteti nizcitya mahAzokapariNatena sItAbhakSakagRdhrarUparAkSasavizepattvena saMzayaH, tadvadhAya mahatA kopena dharma dharmaphalamadAna devAna svamrAdimAdi- tatsamIpagamanaM, tAvatA gRdhrarAjena rAvaNakRtasvamAraNaguNAMzca prati jugupsanam, aba vivRddhakopena nikhila- sItAharaNakathanam,tacchavaNenAnantaduHkhAvAptiH, lakSmaNa marSi brahmANDaM piNDIkariSyAmIti jagannirmUlanAya prati paridevanaM ca saptaSaSTitame vANasaMdhAnaM ca ctusspssttitme| ___ayAtizokena rAmeNa mumUpu gRdhrarAja prati sItA__ atha lakSmaNena naikasyAparAdhena sarvalokavidhvaMsanaM | gatikavanapraznaH, tatastena saMgrahaNa gavaNakRtamItAharayuktamityAdirUpeNa saMgraheNa rAgamamAdhAnaM pazcaSaSTitame 65 NAdikapanam, sItAharaNamuhUrtabalena punaH sInAmavA atha punalakSmaNaH tvaM dazaratharacitAnanyasAdhyamukRta- ppayasIti kavayitvA rAvaNasthAnAdikathanArambha evaM phalarUpatayA nikhilalokadurlabhakalyANaguNagaNanidhiH jaTAyoH prANotkramaNaM, tAdRzAvasthanadarzanAMvavAhada 66 / pena rAmeNa bahudhA paridevanaM, tatastasyottamagatimAnapUrvakaM saMskArakaraNam, udakadAnaM cASTaSaSTitame atha rAmalakSmaNI punaH prasthitI daNDakAraNyaM tataH krauJcAraNyaM cAtikramya mataGgAthamapUrvadigvanadamiyomukhInAmakarAkSasyAH zUrpaNakhAyA iba karNanAsAdicchedena nirasanaM kRtavantI nAdAtvikadunimittAna cintayantI ativIbhatsabhImamahAkalevarasya yojanAyatabAkasya kavandhasya bAhupAzavadAvanvazocatAmiti kathA ekonasaptatitame atha dezakAlocitajJena lakSmaNena rAmaM prati kavandhavAhudayacchedanAbhyarthanaM, tacchravaNakupitena kabandhana gamalakSmaNabhakSaNaprayatnA, tAbahAbhyAM rAmalakSmaNAsibhyAM kabandhadakSiNasavyavAhurahedana, tAvatsmRtapUrvajanmavRttAntena kabandhana ko yuvAmiti praznA, lakSmaNena svasvarUpavRttAntAdikayanaM, tAvatA'tisaMtuSTena karandhena atisaMmodanapUrvaka svasya virUpazarIramAptihetukathAkathanArambhaba saptatitame __ aba kavandhena purA svasya svataH somsuuryshkaadiinaa| miva divyarUpavatvaM tAdRzasyApi svasya bhayaMkararAkSasa| rupaparigraheNa RSisaMghavitrAsanaM, tataH kadAcittathaiva sthUlazironAmakamuniparparNa, tataH kruddhena tenarSiNA kSasarUpameva tavAstviti zApaH, tato yAcitena tena / yadA rAmasvaTunI chittvA tvAM dahet tadA tava svIya For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.ga.di. anukra 9 // ki.kAM.4 rUpaprAtiriti zApamokSakathanam , atha punaH svasya tATayUpasyaiva svakuladdeSIndrajayAya pitAmahamudizya tapaHkaraNam , tena ca svasya dIrghAyupradAnaM taveMNa svasya zakrapravarSaNam, tAvat kruddhena vAsavena bajeNa bhaziratavidhatayA karaNam, 'tadA svayAcitena tena svasyAmAraNam, bhannAziraHsakthitayA AhArasaMpAdanAya yojanAyatabAhuiyadAnaM kukSAvAsyakalpanam, tadAprabhRti svasya tAdRzacAhudayena svapurasthayAvajantugrahaNabhakSaNaM,zakreNApi yadA rAma etI bhujI chindyAttadA tava svargamAhiriti kathanAta svasya sadArAmAgamatIkSaNam, idAnI bhujadvayanikRntanena yuvAM rAmalakSmaNAva evaM mahopakArakayorbhavatoraI buddhisAcivyaM karidhyAmIti kathanaM, tAvadrAbheNa rAvaNanilayAdikathanamaznA, punaH kAndhena nAdaM rAvaNaM jAne api tu adagdhasya mama divyajJAnAbhAvAt bhavaDyAmasya dehasya dAhe kRte pazcAdutpannadivyajJAnaH san bhavato jAnakIlAbhahetubhUtaM sanmitraM kathayAmIti kayanaM caikasaptatitame aba saMskRtaH kavandhaH svamAeM pratyApannaH vAlinirastamRzyamUkagiristhitaM sUryaputraM pIva sakhAyaM kuru sItAM sa vicitya dAsyato kapIditi kathA disaptatitame aba kavandhena mugrIvasthAnamArga darzayitvA gaa| trisaptatitame | atha kadandhadarzitamArgeNa rAmalakSmaNayoH pampAtIra| sthazavadhimagamanaM, tatrazadaryA pUjanam, rAmAyazavaryA svAcAryabhUtamaGgaziSyAzramadevapUjAsthAnAdipradarzanam, tato rAmAnujJAtayA tayA AtmasamAdhivalena svagurusthAnabhUtaparamapadagamanaM ca catuHsaptatitame - atha lakSmaNena zavaryAzramatadAcAryamahimavRttAnta kathayatA sItAmArgaNatvarAvivRddhasugrIvadikSAyuktena zrIrAmeNa nAnAvidhavRkSagulmalatAdiyuktapampAmArgavanadarzanapUrvakaM mArgamadhyasthamataGgasarasi nAnapUrvakaM punaH pampAtIrasamIpavanadarzanapUrva ca pampApravezaH paJcasaptatitame ekabhAraNyakANDAnukramaNikA samAptA / atha kiSkindhAkANDAnukramaNikA / 75 | vinA mama jIvitadhAraNamityAdirItyA atIvAvasAdanaM tato lakSmaNena bhavAdRzAnAmeva matirevaM cetkathamitare vanteran priyajane atinehaH mahopar3avAya bhavet ato dhairyamavalambya sItAdhigamasAdhanaprayatnaM kurvityAzcA74 | sanaM, tAvatA rAmasya saMparyasya lakSmaNena sAkaM pampA matItya RzyamUkasamIpagamanaM, to hau vilanaNarUpalAvaNyI mahIjasI sarvabhayaMkarazaracApAsidharau dRSTvA sugrIvaspa sasacivasya vAliprerita buddhayA'tIva trAsazca prathame ___ atha rAmalakSmaNI dRSTvA trastasya sunasya tayoH svarUpaparijJAnArthaM tara mIpa mati hanumatlepaNa dinI pe ___ aba sugrIvapreSitasya hanumato bhizurUsa - samIpagatasya gamalakSma rUpalAkamAna karadhAdiprarzanAvyAjena tayoH kulagaMtratAmAdita, tAvattadvAkyanaiSpigugapIkakalyapAvanadAyena zrImeNa svayaM lakSmaNa prati hAkpalAyA tatprativacanakathanApa lakSmaNaniyojana, tato'tivaturega rAmAnujena saMgraheNa mugrIvadarzanArthamevAvayorAgamana miti atyuri tRtIye athAtinipuNaM saumitrivacanaM zrutavatA tatkSaNa eva mugrIvasya rAjyAgamanaM sidaM manyAnena hanumatA sAmAspataH kAryAbite darzite'pi punaH kulanAmarAjyatraMza| nimittAdinaH, tadA niyuktena lakSmaNena piturdaza | atha rAmasya salakSmaNasyAti maNIyapampAsarodarzanaM, tattArazaramaNIyapuSkaraNIdarzana toDopitasItAvirahAnalasya tasya cittakSobhapUrvakaM TamANa prati nAnAvidha| vRkSalatAzulmaramaNIyapuSpAdivazenaM,nAnAvidhahasasArasa72 kocamagumayUranatyUhaprabhRtipakSiNAM mithunIbhUya caratAM darzanana svasya kAmoddIpanakathanam etAdRzavasantaRtu2 samaye atimanoharamalyamArutasaMcAre kayaMtInAM For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassaga Gyan www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra spasya tasya jyeSThaputraspa svAmajasya rAmasya tadAsyaikaniratasya svaspa ca yathocitaM guNanAmAdikathanapUrvakaM zrIrAmasya rAjya_DAM, khena sItayA ca saha bane bAsa rakSasA kenApi tasyA haraNaM, tannAmAdyaparijJAnam, etA zasya rAmasya viSaye sugrIveNaiva sAhAyya kartavyamiti taccharaNavaraNaprayatna coktvA vacaHsamApanaM, tato hanumatA sugrIdo yukyoH sAhAyyaM kariSyatIti pratikavanaM, tato lakSmaNena zrIrAma prati sugrIvasamIpagamanaprArthanaM, tato hunubhatA rAmalakSmaNAbhyAM sAkaM sugrIvasamIpagamanaM ca caturSe | atha hanumatA RzyamUke rAghavI pratiSThApya samIpasthamalayAgiri gatavataH sugrIvasya samIpaM gatvA rAmavRttAntamAveca tena sAkamRzyamUkAgamanaM, tato rAmasya sugrIveNa agnipradakSiNapUrvakasakhyakaraNam,atha sugrIveNa vAlisakAzAdabhayathArthanaM, rAmeNa vAlivadhapratijJAnaM ca paJcame ___ atha mugrIveNa zrIrAma prati sItAmAnIya dAsyAmIti pratijJAna, tataH sItAtpaktAbharaNapradarzanaM, tataH zrIrAmeNa tadarzanakRtaparidevanaM, tatastena rAvaNavAsasthAnAdipraznazca SaSThe / atha sugrIveNa svasya rAvaNasthAnAparijJAne'pirAvaNaM hatvA sItAmAnIya dAsyAmIti pratijJAna, tato rAmeNa so.vaSaNa karaNAnayojana, tataH punarvAlibadhazapathena / kariSyAmIti pratijJAna, taLavaNena sugrIvasantoSazca | sugrIvasya santoSaNaM ca saptame dazame ____ atha sugrIveNa dehAdityAgaM kRtvA mitrakArya kartavya atha punaH sugrIveNa bAlivikramaprakAropaveSaH, tataH miti kathanaM, tataH zrIrAmeNa punaH zapathapUrvakaM vAlibadha kadAcidAlidundubhyoryudaM, bAlinA taM nihatya skhavapratijJAnaM, tataH sugrIveNa svIyayovarAjyadAraharaNAdi dudhirapravAisya tajJayadehasya dUraprakSepaNaM, tatastadudhirakavanaM, tataH zrIrAmeNa sugrIvasya bAlinA sArka vaira vindubhirmataGgAzramadUSaNaM, Rdena mataGgena bAlinaH kAraNapraznaH, tataH sugrIveNa bairakAraNakayanArambhamASTame 8 svAzramapraveze vadho'stviti zApapradAnaM, tadIyavAnarANAM atha mugrIveNa purA svapitRmaraNAnantaraM jyeSThatayA ca tatbhaveze zailIbhavanazApA, tatyAnAM saptasAlAnAM nAlinI mantribhI rAjye'bhiSecanaM, tataH kadAcinmAyAvi- pUrva vAlinA balena randhrIkaraNapradarzanaM, tato dundubhinAnomurastha raNApa vAlyAhAnaM, tataH svena sArka kalevarasya ekena pAdena dhanuzaradayadU prakSepamArthanaM, vAlinirgamanaM, vAlibhItaspa mAyAvinaH cilamavezanaM, rAmeNa pAdAGguSThena dundubhikAyasya zatapojanaparyantaM | tato bAlinA biladvAre svanikSepapUrvakavilAntaHpravezanaM, prakSepaNaM, tAvatA atRptena mugrIveNa mAlabhedanAdanaM tato mahato raktapravAisya darzanenAsuranivAparaNena caikAdaze ca bAlinaM mRtaM matvA ciladvAra gaNDazailenAcchAya - atha zrIgaNakavANena saptara lAgarirasAtalAnAM svasya nagarAgamanaM, tato mantribhiH svasya rAjyAbhiSeca bhedanaM, tataH mugrIveNa pAlivA bAya rAmeNa sAkaM nama, asura nihatya nagaraM pratyAgatasya bAlino namaskArAdipUrvakamajJAnakRtamidamiti sAntvane'pi prasAdA kiSkindhAsamIpagamanaM, tadupakaNThe gamAdInAM vRkSarAtma gopanapUrvakamavasthAna, tato vAlinaH sugrIveNa dvandayudaM, karaNaM ca kathitamiti kathA navame vAlimugrIvayorAkRtyAdibhiratyanta tAdRzyena bhedAjJAnA___ atha punaH mugrIveNa kupitasya vAlinaH bahuzaH drAmeNa tRSNImavasthAnaM, tAvatA munIvasya RSyamUkaM prati sAntvane'pi prasAdAkaraNaM, prakRtIrAnIya mAyAviyuddhe palAyanaM, tato bAlisugrIvabheda darzanArtha mugrIvakaNThe rAjyakAyA bile mAM rurodhetyuktvA mAM nirvAsitavA- lakSmaNena gajapuSpalatAbandhanaM, tataH puna: kiSkindhAM | niti kathanapUrvakamabhayaprArthanaM, tato rAmeNa tayaiva prati rAmAdibhiH saha sugrIvasya prayANopakamazca dvAdaze For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. // 1 // anukra MIki.kAM. - - atha kiSkindhAM prati rAmAdibhiH saha mugrIvasya atha rAmabANena nihataM vAlinaM zrutavalyAstArAyAH gamana, tataH mugrIvaNa rAmaM prati samajanAnAmAzrama- aGgadena sAka vAlimamopagamanamakonatrido mAhAtmyakathanaM ca trayAdaze 13 aba tAmayAH palApo vidyA NI aba kiSkindhopakaNThe gamAdInAM vRkSarAtmagopana- / atha hanumanA tAgasamAcAsanamekaviMze pUrvakamavasthAnaM, mugrIveNa kiSkindhAdAramAvRtya garjanaM ____ aba devAt prAsana manyena vAsinA mugrIvaM prekSya pUrva ca caturdaze 14 svakRtApakAravismAraNapUrvakaM tasminnanAdarakSaNabharagama__ aba yuddhAya vAlinirgamanaM,taba tArayA sugrIvamaha ya- paNaM, svasya mahendranattAmA divyamAlAyAstasmai pAnaM, bhUtena zrIrAmaNa sArka virodhastavAyuktaH, ataH mugrI- tadA punaha pati suzIvaviSaye vartanaprakAzikSaNa, vastha yauvarAjyadAnapUrvakamupalAlanaM kuvityAdi hita- nAbAlinaH prANIkaraNa, vAnarANAM paridevanaM ca ghavacanaM, tAgavacanasya bAlinA anaGgIkaraNaM ca pazcadaze 15 dvAviMze atha tAgazvAsanapUrvakaM nirgatasya vAlinaH sugrIveNa / ayokAntapAgaM vAlinaM nirIkSya tArAyAH palAemAkaM dvandvayuddhakaraNaM, sugrIvacalahAnisamaya eva rAmeNa yoviMze AlcANena vAlibakSasi tADanaM. tatkSaNa evaM vAlino bhuvi ___ atha bAlivadhanAmitaM zokamupagatAM tArAM tAze patanaM ca poDako 16 cAGga nirIkSya sugrIveNa svasthAnipravezAya gadhavaM pratya| atha bhuvi patitasya mumUrSo linaH rAma prati nutAprArthanaM, sugrIvadarzanajanitatAdRzAtinA zrIrAmeNa bahuzo nindAvacanaM, tato bahubhASaNale zazuSkamukhena tArAsamAzvAsanAya bAlisamIpagamanaM, tadA tArayA vAlinA tRSNIbhavanaM ca maptadaze adRSTapUrva-divyasaMhanana-zrIrAmadarzanajanita-divyajJAnena | atha zrIrAmeNa bhUmI nipatitaM vAlina prati dharmazAstra- stutipUrvakaM svasthApi vadhAbhyanaparyanta zokAlApA, nirUpaNapUrvakaM samAdhAnavacanaM, tacchravaNasaJjAtajJAnena / tatastasyA ajhadayauvarAjyadAnAdibhAvisaukhyanidarzanavAlinA svAparAdhakSamApaNapUrvakam aGgade sugrIva iva pUrvakaM zrIrAmaNa samAzvAsanaM ca catuvize sapremavartanaprArthanaM, tadaGgIkRtya rAmeNa vAlinaM prati ___ atha zrIrAmeNa vAlisaMskAraniyamanaM, tataH sumra / devagatedunivAratApradarzanena punaH sAntvanaM cASTAdaze 18 dibhi linaH zidhikAropaNapUrvakaM nadIpuline Agna / dAnaM, tataH sugrIvAGgadAdInAM nadyA' bAnapUrvakamunakadAnaM, 19 mugrIvasya pAdAmasamIpagamanaM 5 paJcaviMze 2. atha zrIrAmeNa vapanUtayA sInAnveSaNAsamayatAprada 21 zanapUrvaka sugrIvasya gajyAbhiye kAnayojana, aGga dAya yoyAbhiSakAnagojanaM.nayeca tayogabhiSecanaM ca pahiyo atha zrIrAmeNa malakSmaNena ki kandhAmamIpavAtinaH pravaNanAmA parvataspa kampAMcidga hAyAmApAdAdimAsa catuSTayamamApana, tato gaNAti maNIyaparvatatAka22 prabhRtyuhIpakavastudarzanasmAgitamItA virahatayA bahuzaH zocanaM, tadA saumitriNA samAzvAsanaM mapravize 27 aba gameNa lakSmaNa prati vistareNa RtuvarNanapUrvaka svasya rAjyAcyAnaM dAranAzaM pacalazatrukatvaM ca vicintyAnuzocanaM, punazca lakSmaNena samAdhAnaM cASTAviMze 28 ___ atha hanumAna varSakAle'tIte mitra kArya vismRtavantaM mugrI samyakmatibodhya janmukhena nIlasya paJcadazarAtrAnantarava sakalasenAmamAnAyanajJApanamekonAdhize atha zaradi prAptAyAmapi sItAnveSaNaprayatnAbhAvamasahamAnena gameNAnuzocanaM, tato lakSmaNenAzvAsanaM, tataH punArAmeNa zaradaguNavarNanapUrvakaM saMketitamAsacatuSTayamatikampApi nirudyama mugrIvaM prati vaktavyatayA lakSmaNaM prati kathanam, tacchutvA sugraci prati lakSmaNasya | nigrahasaMkalpazca trize 17 cA // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shin Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir 36 atha lakSmaNena sugrIvahananArtha gamanoyogaH,tAvatA | saMketitakAlAtikamadoSaprayuktasya gamavAkyasya kacanaM pAnAM mugrIveNa gamasanniSA tattatsvarUpakathanapUrvaka zrIrAmeNa svoktabhISakavacanamAtrakathanAya sugrIvaM prati ca canukhize 34 yathocitavAsasthAnAjJApanaM cakonacatvAriMze 39 lakSmaNasya preSaNa, tataH kiSkindhAsamIpamAgataM pravRddha- ____ atha kupitaM lakSmaNa prati tArAsAntvanaM paJcaviMze 35 atha sugrIveNa zrIrAmapsannidhI AgatavAnarANAM kopaM lakSmaNa prekSya sarvairvAnarairaGgadena ca sugrIvasamIpa ___ atha tArAvAkyena prazAntakopaM lakSmaNaM prati mugrI- kAryaniyojanamArthanaM, tato rAmeNa rAvaNavAsasthAnasya lakSmaNAgamanakathanaM, tatastvatipramattasugrIvapracodhane veNa zrIrAmaguNaprazaMsanaM, tacchravaNasantuSTena lakSmaNena / sItAjIvanasya ca jJeyatvAya sarvAsvapi dikSu vAnarA aGgadena prakSaprabhAvAkhyamantribhyAM saha mugrIvasamIpa ca sugrIcaprazaMsApUrvakaM svotaparuSavacanasya kSamApaNaM ca mArgaNAya preSayitavyA iti sugrIvaniyojana, tataH mAgatya mantrimukhena lakSmaNAgamanAdivRttAntajJApana patriMze mugrIveNa rAma lakSmaNasannidhau vinataM nAma yUtharSa prati caikatriMze 31 atha sugrIveNa pUrva hanumantaM prate bAnaganayanAtha prAcI dizaM gavA sItArAvaNanilayaM cAdhigamyAatha lakSmaNasya dAryavasvAnaM zrutavataH sugrIvasya dazAhAnyavadhI kRtya punardUtapreSaNAjJApana, tatastayaiva gaccheti niyojanaM ca catvAriMze rAmakopaM prati kAraNavicintanAya mantriniyojanaM tAva- / hanumatA itapeparNa,tarvAnaraniketaneSu gatvA teSAM tvaraNa- ___ aba mugrIvaNa hanumannIla jAmbavatmahotrazagaridanumatA svasaMketitakAlAtikrama eva kopanimitta karaNa, tatastattasthAnebhyaH sarvavAnarANAM ca nirga- zaragulmagajagavAkSagakyamupeNarSabhamaindadvividavijayagandhasvacodhanArthameva lakSmaNAgamanam, ato'znali badhvA mana, pUrva nIla mukhena preritAnAM dUtAnAM mAhezvarayajJAya- bhAdanolkAmukhAsaGgAkhyAna vAnarayUthapatInagadasahitAlakSmaNa prasAdAyaraNa svapratijJAtAthai nivartayeti sugrIvaM tanasthamAsaparyantatAptikaraphalAdInAmAharaNa,tatsamarpaNa- navekSya sItA yathA labhyeta tathA prayatnaM kuruteti prati hitopadezana kSatrize 32 pUrvakaM sarvavAnarAgamanavRttAntakacanaM ca saptatriMze dakSiNAM rizaM prati preSaNa, tatpreSaNaprakArakacatvAriMze 41 Ka atha lakSmaNasya kiSkindhAnagararAmaNIyakadarzana- ___ atha dUtAnAM bahumAnapUrvakaM visarjanaM, tataH mugrI- / aba punaH sugrIveNa marIciputraM tArAyAH pitaraM pUrvakaM sugrIvAntaHpurapravezaH, tatra smaNIjananapurArAva- basya lakSmaNena saha zidhikArohaNapUrvaka zrIrAmasamIpa svaJcapuraM muSeNaM ca prati pazcimadizaM gatvA sItA zravaNajanitakopena lakSmaNena jyAsvanakaraNa,tAvajjyA- gamanaM, tataH mugrIvaM prati zrIrAmeNa mitranirasanamitra rAvaNanilayaM ca vicitya nivartadhvamiti niyojana khazravaNaparicakitena sugrIveNa lakSmaNakopazamanAya saMgrahaNAdirUparAjadharmazikSaNapUrvakaM sItAdhigamopAya- vicatvArize prathamatastArApreSaNama, tayA lakSmaNasamIpamAgatayA cintanAjJApana, sAvanmugrIveNa anephasenAparinRtavAnara- 1 atha punaH suprIveNa zatavalinAmAnaM yUthapati prati lakSmaNasAntvanapUrvakaM tasyAntarnayanena lakSmaNasya yUthapAgamanajJApanapUrvakaM tadudyogamadarzanena zrIrAmamana uttara dizaM gatvA tatra rAmapatnI rAvaNanilayaM ca sugrIvasamIpagamanaM ca trayastriMze stoSaNaM cASTAtriMze 28 vicinuteti preSaNaprakArakhicatvAriMze _atha lakSmaNadarzanana vyathitenTriyasya sugrIvasya atha rAmeNa sugrIvavAghanaM, tato'saMkhyeyavAnara ___ atha punaH sugrIveNa sItAdhigamo hunu ratayeti pAkhIjanena sahAsanAdutyAyAvasthAnaM, tAvadeva lakSmaNena golAMgRlanikaraca kArNavIbhavana, ta AgatavAnarayUtha- | nizcitya inu vizeSataH stuAyapuraHsaraM sItAdhigama For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir anu. vA.rA.vi. // 11 // rUpakAryabhAranikSepaparavacanaM, tataH zrIrAmeNa khanAmA- | atha vAnarAn pratyaGgadena mAsAtikramasugrIvo- atha sampAtinA aGga prati munisamIpe svasya zahitAGkalIpakapradAnapUrvakaM tvayaivaitatkArya sAdhanIyAmiti | padaNDatvAdIn pradarya punaH sampagvicayanAyAjJApana, martavyatvAbhilApaH kathita iti kathanamekapASTitame 61 kAryabhAranikSepazca catuzcatvAriMze 44 tato gandhamAdanenApi tAn prati hitavacanakayanaM, tato __atha saMpAtinA punaraGgada pati sItAnveSakavAnarANAM | atha punaH svakRtAjJAkaraNadArcAya sugrIveNa sarvAn rajataparvatAdIna bicitya muhUrta vizramya punaritastato tatsthAnavRttAntakathanena svaspa pakSalAbhaH syAditi vAnarAn pratyApi sAmAnyataH mayA yathoktaM tathA sarva- vicetuM pravRttizcaikonapaJcAyo 49 munigvocaditi kathanaM dviSaSTitame / ciMcetavyamiti punarAjJAkaraNaM tato vAnarANAM prayANa- ___ atha aghile vAnarANAM svayaMprabhAdarzanaM pazcAdI 50 ___ atha vAnarANAM mItAdRttAntakayanena saMpAte: pakSasakAhaM dRSTvA sugrIvasyAtisaMtuSTahRdayatayA'vasthAnaM, tataH atha svayaMprabhayA dAnagana prati RkSAvilavRttAnta- prarohaH, tato vAnagaNAM pItAmveSaNodyogazca tripaSTitame 63| marapi prayANasamaye nAnAvidhavIrabAdakaraNaM ca pazcakathana mekapazcAze ___ atha jaTAyuSaH kRtodakaM sampAti svasthAnamAnIya catvAriMze ____ atha hanumatAbhigamanahetukathanaM dvipazcAne 2 bAnarANAM samudratIragamanaM, tataH samudrataraNe kasya atha sarvavAnaragamanAnantaraM zrIrAmeNa sugrIvaM prati __ atha bilAduttIrNAnAM vAnarANAM nivadAkhipaJcAze kiyatI zaktiriti aGgadena praznakaraNaM ca catuSpaSTitame 64 nikhilabhRmaNDalavRttAnto bhavatA kathaM vidita iti prazna atha vAnarANAmaGgadaspa ca prAyopavezAlAMcana atha vAnarANAM vasvazaktikathanaM pazcapaSTitame karaNaM, tataH sugrIveNa pUrva mAyAviyuddhe ajJAnakRta. mAlokya hanumatA tanmatabhedanapUrvakam aGgadarUpa mugrIva- atha jAmbavatA hanumatprotsAhanaM paTpaSTitameM parAdhena kupitavAlyabhidrutamatpalAyanasamaye mayA samIpagamanAya niyojana catuSpazcAze atha hanumatA samudralaGganAya viz2ambhaNaM saptapaSTitame sarvamapi bhUmaNDalaM dRSTamiti pratyuttarakathanaM ca SaTcatvAdi / ayarINAM prAyopavaMzaH pakSapaJcAze iti kiSkindhAkANDAnukramaNikA samAtA / 1 atha vinatazatavAlasuSeNaH pRtarapazcimadika | atha bAnagaNAM saMpAtezca saMvAdaH paTapaJcAze pitaH svasvadigvicayanapUrvakaM mAmAntaM mamAgatya sItA atha maMgAtipraznasya aGgadena pratyuktikathanaM sapta atha sundarakANDAnukramaNikA / na dRSTA hanumAneva tAM dakSyatIti mugrI prati kathanaM saptacatvAriMza 20 atha maMpAtinA sItAsthAnakathanamapazcAze 8. atha hanumatA mahandrazikharAdAkAzasaraNigamanaM, | atha dakSiNadizi preSitena nAgaGgAdAdimastina / atha AmbavatA pRSna pAninA svapunamupAca- naM prati tatparvatasthavidyAdharamahApagaNakRtamaMstutiH, hanumatA vindhyopAntazUnyAraNyavicadhanapUrvakaM marubhUmi- vacanena rAvaNakrataM mItApadaNamavagatamiti kathana tamya madhyasamudra mainAkaparvatadarzanaM, tasya parAkramaparIvicayanaM, tatra girigahare paMcanAsuraM dRSTvA gavaNa- mekonapaSTitame 19 maNamamunmukadevagaNApanamurasAvijayaH, tatastasya bhrAntyAGgandana hananaM, tatastadAvArAmivicayanapUrvaka atha punaH saMpAtinA agadaM pati nizAkagaruSa. chAyAgrAhisiMhikApramApaNaM, tatastasya lAdvIpaparizramAdekA samUle'vasthAnaM cASTacatvAriMzo 1 8 | maharSisamIpe vapakSadAdAdivRttAntakathanaM paSTitame 6. pravezazca prathame -- -1-00-- For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir 10 athainumato lAdIpaparvatasthanAnAtarugaNanadIpastra- | atha hanumataH rAvaNopAntabhAgeSu vAdanAya mukha- nizcayaH, tataH sItAdhigamasidadhai nikhiladevatAnamavaNAdidarzanaM, tasya nizvAsalezaM vinava sAgaralahanaM, | paNavAdiyAyAvizeSAn pAnanidrApAravazyenAliGgava skAramArthanaM ca trayodaze tasya lakAdarzanaM, sato lApravezApayikanvalpazarIra- svaSantInA strINAM sambagdarzanaM. tatraiva pRthakchayane ____ atha hanumato'zokavanikApravezaH, tatpanAnAvidhaparigrahaNaM, tadA lakSAsamIpopasarpaNaM, tadAnIM candro- bhayAnAM divyasaundaryayuktAM maNDodarI vIkSya sIteti dayazca dvitIye vRkSajAlanadIvApIka DAparvataprabhRtidarzanapUrvakam atyamananaM ca dazame atha hanumataH labAdhidevatayA nirodhanaM, pazcAdeka duvAziMpAvRkSadarzanaM, tatastamAsA taddezarAmaNIyakaM VimuSTiprahArajarjaritAjhyA tayA brahmadattavaraprakArakathana atha hanumataH sItAyAH gamAviSe svaprANatyAga- dRSTvA yadi sItAtra tiSThetItrasandhyAvarSamAgacchaditi pUrvakaM hanumato laGkAmavezAnujJApanaM ca tRtIye | paryantaprayatnakaraNAInAM dRzyamAnAyaH: siyAstAhiruddhA 14 3 cintanaM ca caturdaze aba hanumatoddhAreNa rAnagAmAkAralakhanapUrvaka sukhasuptimattvAdikaM cAlocyAnyeyamiti nizcayakaraNaM, - atha hanumato'zokavanikAmadhyavartiDemastambhaprAsAdalApravezaH, tasyAtyadutarakSogaNadargyamaNDaladarzana tato nAnAmRgamAMsapurAdhivAsitapAnabhUmibhavezapUrvaka | zilpadarzanaM, tato devAttatra rAkSasIgaNaparivRtasItApUrvakaM nagaramadhyanikSiptarAvaNamUlabaladarzanaM ca caturthe / tatratyanArInanazayanakadambadarzanaM, pramulaparadAradarzanena | darzanaM tatastA malinasaMvItatvAdimiliGgaH sIteyami| atha hanumataH viyanmadhyagatacandraprakAzadarzanenA mahAnadharmo jAta iti bhayaprAptiH, SyantarAkhImArgaNA- tyanumAnapUrvakaM sItati nirNayazca paJcadaze modanam, tatastena nAnAvidharAkSasakuTumbinIgaNadarzane zakyatvasvanirvikAracittatvaparyAlocanena punastanni- atha hanumAna sItAyAH vAcAmagocaradurdazA mekSya pa jAnakyadarzanena zocanaM ca pazcame .. vRttiH, antaHpuramArgaNaprayatnazcaikAdaze 11 svayaM zAkhAmRgo'pyatIva vilalApeti kathA SoDajhe. atha hanumataH rAvaNAdhiSThitAnta gAdarzanaM paSThe / - aba hanumataH sAtAdarzanena svakRtasamudralAna- ___ atha hanumAnekAkSiprabhRtI rAkSasIH tAbhiH parivRtAM atha hanumataH rAvaNAntanagaravatigRhagaNadarzanapUrvaka vaiyavintanaM, tatastasya punargamanena jAmbavatthamukha- sItAM ca sampana prekSya tataH sItAdarzanasaMhaSTaH san puSpakavimAnadarzanaM saptame prAyopavezacintanaM, punarapi dherya kRtvA'ntaHpurapradeza- rAkSasyadarzanAya zizupAyaryA gRDho'vasaditi kayA saptadaze 174 | atha hanUmataH puSpakavimAnavarNanamazme vicayanaM tAvatA'pi sItAdarzanAbhAvAdvipAdAgamazca dvAdaze 12 | atha hanumAnapararAtrapravudaM sItAdiTakSayA tasyAH atha hanUmataH rAvaNAntApuradarzanaM, tatratyAdbhuta- __ atha hanumataH azokavanikAmAkArArohaNaM, tato- samIpamAgataM rAvaNaM prekSya zizupAvRkSaspAdhaHzAkhAyAbhavanagaNarAmaNIyakadarzanapUrvakaM puSpakAdhirohaNaM tato- anekavidhamArgaNe'pi sItAyA adarzanAt sItAmaraNAdi- mavaruhya patrapuSpasaMvRto'tiSThaditi kathA'STAdaze 'ntaHpurazayanAnakadevadAnavAdipramadAjanaparivRtarAvaNa- cintanaM, sItAmadRSTvA svastha gamane zrIrAmAdInAM maraNa- __aba rAvaNaH upavAsazokadhyAnabhayAdibhiratIva darzanapUrvakaM tasyaizvaryadarzanavyAmugdhatvaM, tasya sItA- cintanaM, svasya lAparisare viSoindhanAdyupAyaiH prANa- dInAmavAGmanasagocaradurdazApannAM sItAM prekSya viSayAparAdhakaraNaM sadyaH samUlanAzaheturiti cintanaM ca navame 1 tyAgAcantanaM, tato'zokavanikAmAtramArgaNakartavyazeSa- | svAbhiprAyaprakaTanAyopakrAnta iti kathA ekonaviMze 19 For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.ga.vi. // 12 // | atha gavaNaH sItAM prati svavazIkaraNAya nAnAvidha | kAraNaM nizcitya svasthA maraNameva zreya iti nizcita- | noktaM satyamastviti sarvadevatAprArthanaM kRtavatIti kathA thAanukra prArthanamakaroditi kathA vize 20 vatIti kathA padize 26 dvAtriMze ho atha sInAyA rAvaNoktipratyAkhyAnapUrvakaM tasmai atha trijaTAyayA vibhISaNapuJyA zrIgamavijaya- atha zizupAvRkSAdavatIrNena hanumatA sIteyamiti mu.kA.5 svasyAH rAmAya samarpaNaprArthanaM, tadakRtvA yatra kApi rAvaNavinAzamabakasvadRSTasvamavizeSakathana, tato devyA jAnatA'pi tAM prati kA tvamityAdipraznakaraNaM, tataH gamane'pi gameNa vidhvaMsanaM tava siddhamiti samyakathanaM vAmabAhAdisphuraNazArInimittadarzanaM ca saptaviMze mItayA Adata Arabhya banavAsanimittamabhUti gavaNakavidyA atha rAkSatIkRtatarjanabhamanAdibhiratIvajhokamanu haraNaparyantavRttAntakathanaM ca trayambio | atha mIlAM prati rAvaNena mAsadvayAnantaramApa maddhabhavantyAH sItAyAH zizupAsamIpagamanaM, tatastara chAkhA atha hanumatA mItAM prati mAmalakSmaNakuzalakayanaM, nanAnaGgIkaraNe tvAM bhakSayiSyAmIti kathanaM, te prati gRhItvA veNyudgrathanena prANatyAgacikIpaNa, tataH tahatavasyA devapAtIva santoSaNaM, tato hanumatA devIgamAnujJAbhAvAdaha tvAM na bhasmIkagemIti prativacana- zubhanimittaprAdurbhArazcASTAviMze candanAya samIpagamanaM, tataH sItayA ayaM rAvaNa iti kathanaM, tatastena tasyAH svAdhInakaraNAya ekAkSyAdi- ___ atha gItA svavAmAzibhujArusphuraNAdinirminaH matvA pratyAkhyAnapUrvakaM yadi vaM rAmadUtastahi gamarAkSasIniyojanapUrvakamantaHpuragamanaM ca dvAviMze 22 / zakunAdinimittadhAnimatkAbAgamanavaHzravaNaM bhavi guNAn kathayeti niyojana, tato hanumatA rAmaguNakatha| aba sItAM prati ekajadAprabhRtirAkSamInAM sAntvavyatIti praharSa lebha iti kathA ekonaviMza nena devIM paharSavatI kRtvA tAM prati svavacane zraddhApUrvakaM rAvaNabhAryAtvAGgIkaraNaprArthanaM trayoviMze | atha pUrvoktavRttAntAn sAkSatkurvatA hanumatA sItA23 prArthanaM ca kRtaminyetAH kathAzcanukhize samAzvAsanaM prati prathamaM rAmaguNakIrtanaM kartavyamiti | atha punastAsAM mItAM prati gavaNAGgIkaraNaniyonizcitamiti kathA triMze ___ atha hanupatA zrIrAmakalyANaguNakathanapUrvakaM divyajanaM, tataH zizupAMpAntamAtA sItAM prati punastAni____ atha hanumatA dazarathagugaprazaMsApUrvaka zrIrAmaguNa maGgalavigrahacihakayanaM, tasya sugrIvasakhyakathanapUrvaka tarjanAdipUrvaka rAvaNAGgIkaraNaniyojanaM, tato'tIva tena nAnAdikSu prapitavAnareNu dakSiNadinbheSitAGga-dAprazaMsanaM, tatastasya bane saMbhASitasakalavRttAntakathanadanyena tyaktadhairyayA mItayA rodanakaraNaM ca caturvize 24 pUrvakamugrIvamaitrIkaraNakathanaM, tana nAnAdizu vAnara dInAM veSAM kAlAtikramaNa prAyopavezakaraNaprabhRti | atha sItA rAkSamIH prAta mAnupI gakSasasya bhAryA khena zatapojanaparimitamAgaralahanAvazokavanikApravezapreSaNakathana, vAnaprazaMsApUra svena samudrataraNabhavituM nAhatItyuktvA azokazAkhAmAlamvyAtIva laDApravezakayanaM, tataH zizupamUle sItAdarzanakathanaM, paryantavRttAntakathanena sItApatya polpAdanamavArItyetAH zokena vilapanaM kRtavatIti kathA paJcavize 25 sItayA tatvatyA zizupAvRkSe hanumato darzanaM cakaviMze 31 | kathAH paJcatrize 35 // 12 // 01 atha sItA zrIrAmeNa svAnancepaNe bahUni kAraNA- atha mAtA rAmavRttAntAvedane svamatvAdInAgepya ___atha hanumanA sItAyai rAmadattAMgulIyakadAnaM, tato . nyAzaya svaviSayapremarAhitye svabhAgyahInatAmeva | vyaktarUpavAnarakartRkavacanatvAttathAtvaM gatividha bhane- decyA svAnAnayanakAraNapraznakaraNaM, tato hanumana For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra IZA zrIrAmasya sadA sItAzokapAravazyanivedanaM tataH sthAnAparijJAnameva anAnayanakAraNamiti samAzvAsanaM ca patriMze 36 atha sItayA svasthA rAvaNakRtamAsadvayAtmakajIvi tAnugrahakAlanivedanaM tataH svapRSThamAropya rAmasannidhiM nayAmIti hanumatA prArthanaM, tato devyA rAmeNaiva rAvaNavidhvaMsanapUrvakaM svAnayanaM kartavyamiti prativacanadAnaM ca kRtamiti kathA saptatriMze atha hanumatA devIM prati zrIrAmAya pratyabhijJAnaprArthanaM, tato devyA kAkAsura vRttAntakathanapUrvakaM cUDAmaNipradAnaM cASTAtriMze atha devyA hanumantaM prati vAnarasainyasya rAmalakSmaNayozva samudralaGghanaM kathamiti praznakaraNaM, tatastena vAnarANAM sarvatrApratihatagamanakathanaM, svaskandhamAruhya rAmalakSmaNayorAgamanapUrvakaM zrIrAmo rAvaNaM hatvA purIM yAsyatIti samAdhAnaM caikonacatvAriMze atha sItAyA hanumadvacanazravaNena santoSajananaM, punaH kadAcit zrIrAmeNa mRSTatilakAyAH svasthA manaHzilayA tilakanirmANakathanaM, svottAraNatvarAkaraNaprArthanapUrvakaM hanumadramanAbhyanujJAnaM, tato hanumatA svakartavyakAryazeSacintanaM ca catvAriMze atha hanumatA rAvaNahRdayaparijJAnAya tatsamIpagamanabhASaNAdyapekSAcintanaM, vadaupayikatayA azokavanikAvidhvaMsanaM caikacatvAriMze 37 38 39 40 41 www.kobatirth.org atha rAvaNena rAkSasIgaNamukhAdazokavanikAbhaGgavRttAntazravaNaM, tatastena preSitAzItisahasrasaMkhyAkakiGkarAkhyarAkSasAnAM hanumatA vidhvaMsanaM dvicatvAriMze atha hanumatA caityamAsAdastharAkSasavidhvaMsanaM tricatvAriMze atha hanumAn svavidhvaMsitakiMGkarAkhparAkSasagaNavRttAntazravaNakupitarAvaNapreSitaM prahastaputraM jambumAlinAmAnamavadhIditi kathA catuzcatvAriMze atha hanumAn rAvaNapreSitAn saptamantritAn jaghAneti kathA paJcacatvAriMze atha hanumAn rAvaNapreritAn virUpAkSayUpAkSadurdhara prabhAsakarNAkhyAna paJcasenAnAyakAn pramApayAmAsota kathA pacatvAriMze atha hanumAn akSakumAramavaSIditi kathA sapta catvAriMze atha hanumAnindrajitA brahmAstreNa vaddhaH san rAvaNAntikaM nIta iti kathA'STacatvArize atha hanumAna rAvaNaM dRSTvA tadIyatejovizeSeNAtIva vismito'bhUdivi kathA ekonapaJcAze atha prahastena hanumantaM prati kasya dUtastvamiti manakaraNaM, tato hanumatA rAvaNaM prati rAmadUto'hamiti | kathanaM ca paJcAze For Private And Personal Use Only 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha hanumatA rAvaNaM prati rAmavanavAsaprabhRti svAgamanaparyantavRttAntakathanapUrvakaM rAmAya sItAsamarpaNaM disamityupapAdanaM tataH sItAyA apradAne rAvaNaprANatrANaM duHzakyamityupadezakapaJcAze atha rAvaNena hanumavAyAjJApanaM, tato vibhISaNena dUtavardhasya gatitApradarzanapUrvakaM vairUpyakaraNAdereva yuktatApradarzanaM, tato rAvaNena tadaGgIkaraNaM ca dvipaJcAze 52 atha rAkSaseH rAvaNAjJayA jIrNapaTAdibhirhanumatpucchasaMveSTana tela secanAnisaMyojanapUrvakaM laGkAyAM sarvato nayanaM tato rAkSasIbhiH sItAyai taTTattAntakathanaM, tato devyA hanumato dAdAbhAvAyAgnyupAsanaM, tataH pradIptamapi vAlasthamA pIDAmakurvantaM prasamIkSya hanumatA sItArAmamabhAvAdaH zItalatati nizcayakaraNaM, tato' tihasvI bhavanAdvinirdhUtanikhilabandhanatayA nagaraparighanipAtena nikhilarakSovargavidhvaMsanaM ca tripaJcAze atha hanumatA svalAMgUlaprajvaladagninA vibhISaNagRhamantarA rAvaNagRhaprabhRti samastarAkSasagRhabhasmIkaraNaM catuSpaJcAze atha hanumatA jAnakyApa dagdhetyantastApakaraNaM, tatazcAraNavacanaijanapadAha zravaNapUrvakaM pratyakSataH sItAsaMdarzanaM, tataH pratiprayANasaMkalpazca paJcapaJcAze atha hanumatA svacaraNanipIDanena satyamariSTAkhyaM dharaNIdharaM dharaNIsamamAtanvatA''kAzasaraNigamanaM SaTpaJcAze 56
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. 64 atha punaInumatA yathAgataM samudtaraNaM, tataH / atha dadhimukhena sugrIvAGgadAdibhirmadhuvanabhaJjana atha yuddhakANDAnukramaNikA // anukra svacAhUruvegagarjanazravaNasaMmoditanikhilavAnarebhyo dRSTA | vRttAntanivedanam, tataH sugrIveNa aGgadAdibhirmadhuvanasya Myu.kAM.6 sItati kathanaM, tato jAmbavatpramukhaH samudrataraNa- prabhagnatvAt sItAdarzanaM siddhamiti lakSmaNAya kathanaM atha zrutasItAvRttAntaH zrIrAmaH sugrIvAdInAmutsAha prabhRtyuditasakalavRttAntakathanaprArthanaM ca saptapaJcAza 57 tato dadhimukhaM prati tAn dutameva preSayetyuktipUrvakaM madhu vardhayan samAhRtamItAvRttAntaM hanumantaM sarvasvadAnAt ma atha hanumatA vAnarakautukasaphalAkaraNAya svakRta- vanaM prati tatpreSaNaM ca triSaSTitame sahasrazo'tizayitena zrImajana karAjatanayAnubhUtena nijasamudralajanAdivRttAntasya vistareNa nivedanamaSTapazcAze 58 ___ atha punardadhimukhena aGgadAdIn prati sugrIvasamIpa pariSvaGgeNa satkaroti smenyAha prathame marge ol aba hanumatA mItAdurdazAcinintanajanitatvasyA gamanaM, tato hanumatA zrIgAnAdivandanapUrvakaM dRSTA sIteti __atha dustarasAgarAdicinta pA sItAsaMzleSatvarayA ca jAmbavadAdyanujJA kArayitvA taiH saha punalaGgAM gatvA kathanaM, tataH zrIrAmeNa, mabahumAnAnumadaveNaM ca | zocantaM zrIrAmaM yugrIvaH samAnavAsayAmAsetyavocahitIye 2 // gavaNaM hatvA sItAmAdAya rAghavI drakSyAma iti kathanacatuSpaSTitame atha sugrIvavacanapratiSThApitayaNa rAmeNa hanumantaM makonaSaSTitame atha hanumatA zrIrAmasannidhau sItAvRttAntanivedana prati saMhAryazatrupuradurgasvarUpAdi-praznaM, tasya hanumatA athAGgadenApi hanumanmatAnusAreNa svAbhiprAya pUrvakaM cUDAmaNidAnaM paJcaSaSTitame 65 laGkAnagarapAkAradurgasenAmuptiparidhAdIna vivicya prattikathanam, tato jAmbavatA'smAbhiH rAmAzAnusAreNaiva atha maNidarzanena rAmavilApaH SaTpaSTitame 66 pAdayatA uttaradAnaM cAbhpatti tRtIye kartavyamiti hanumadaGgAdayorma tanivartanaM ca pssttitme| atha hanumatA vistareNa sItAsaMdezakathanaM saptaSaSTitame 65 ___atha dhrutalakAdurgaguptivRttAntena zrIrAmeNa tadAnIatha hanumadanadAdibhiH zrIrAnasamIpagamanAtha meva vijayamuhUtaM sugrIvaM prati sakalavAnaramenayA saha atha punarapi numatA- sItAkRtavAnarasamudrataraNopratipayANaM, tatA madhyemArga madhuvanagamanaM, tataH sarve prasthAnAya niyojana, vAnarasenAyA mukhapAdayakukSipAyapraznakathanaM, tatasteSAM samudralahanazaktikathanapUrvaka ragadaM prati madhuyAcanaM, tato'Ggadena tathA'bhyanujJAnapUrvaka jaghanapadezarakSaNAya taducitayathAtiniyojanaM, tataH rAmalakSmaNau matpRSThamArUDhAvevAgamiSyataH tataH sarvathA zrIrAmAjJayA nikhilavAnarasenayA saha mugrIvasya yatheSTamadhupAnaM, tato vanapAladadhimukhapratyAkhyAnaM caika- rAmaH kSiprameva rAvaNaM hatvA tvAM prApya paTTAbhiSikto prasthAna, gamalakSmaNayorhanumantamaGgadaM cArUDhayoH bhaviSyatIti pratikathitamiti rAmasannidhau vijJApana prasthAnaM, tadA saMjAtAni zubhAnimittAni sucayatA lkssm| atha hanumadanadAbhyAM punardattAvalamcairvAnarairmadhu- cATaSaSTitame Nena zrIrAmaM prati harSasaMvardhanavacanajAtamU, atha mArgavanabhaGgAnaM, punardadhimukhena teSAM nivAraNapUrvakaM vanapAla: iti sundarakANDAnukramaNikA samAtA / madhye sthitAn vividhAn vRkSAdIna bhavayatAmasaMkhyAnAM mahAgatya mugrIvacaraNayorvandanaM ca dviSaSTitame | vAnarANAM gamanakolAhalama, evamahorAtraM gacchantyAH papaSTitame // 13 // 68 For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsun Gyarmandir S vAnarasenAyAH sahyAdrisamupatolanapUrvaka mahArNavasamIpa- niraparAdhAM virAdhAdivAlpantavIrajananirasanasabhA gamanam, atha sugrIvAjJayA na lena samudratIre nivezi- gamaprabhAvaMca nivedya sItApatipadAnasyAvazyakartavyatA nAyA vAnarasenAyAH samudraprekSaNakolAhalaM cAbhyAcaSTa jJApayAmAseti tyApayAmAsa navame caturthe ___ aba punaH parasminnahAne kRtadharmArthanizcayena prjnyaa| athAhRtatarataraGgamRdaGgaravamahArNavamahAraGgasamIkSaNa tAdharmamArgadUpaNena vibhISaNena agrajasadanaM gatena tasmai samupajAtasItAsmRteH zrIrAmasya zokavacanajAtaM,lakSma mItAnayanaprabhRti laDhAyA jAtAni nAnAvidhAni divyapaNana tatsamAdhAnaM cAcakhyau paJcame bhImabhautikadunimittAni samyaG nivedya tacchAnti| atha laGkAyAM hanumatkRtavividhavyathAvepitahRdayena rAvaNena gantriNaH prati mantraprakAra vivecanapUrvakam Aga tayA rAmAya sItApadAnaka vyatAyAM punarapadiSTayAM mithyatsasainyarAnaprativAtopAyarUpAviSayapradarzanapUrvaka tadAnI ra vaNajAtakodhana rAvaNena vibhISaNoktaca kartavyadivavicArAya niyojana prAdarzayat pa mArgasyAyuktatAgadarzanapUrvakaM taM vimRjyAntaHpuraM prAvi6 zyatetyadarzayadazame | aba vikSAtarAmazaravegavaibhavaH rAkSasaH pUrva rAvaNakRtadigvina jayAdinidarzanena rAvaNaprazaMsApUrvakamindrajinmAtreNeva atha pazuvibhISaNAyupadezajanitacintArAmajayasya sAdhyatAkathanena nigamanamacIkaratsaptame 7 | vyAkulahRdayena rAvaNena mantrakaraNAya taducitA sabhA / atha punaH prahastadurmukhavajrardazanikumbhaH pratyeka mantribhiH saha praviTetyAhekAdaze svasvavIryavAghApUrvakamekaikagamanenaiva rAmadayasthatAdhyatA ___ aba svAbhimatAnusAreNa mantra cikI' rAvaNaH rAvaNAya niveditati nyavedayatSTame | nagaravanAvidhAnapUrvakaM pariSanmadhye svAbhimataM sItA| atha nikumbharabhasamarthazamuptaprAyAnamahApAca- | mapradAya rAmanirasanaM tadupAyacintAkartavyatAM ca mahodarAgniketurazmikevindrajitmahastavirUpAkSavajradaMSTra- mantribhyaH kathayAmAsa, atha kumbhakarNaH kupitaH san dhUmrAkSAtikAyadurmukhAna rAmajaya lIlAsAdyaM manya- devAttvaM jIvasi / yadasmAbhiranAlocya mahAvIreNa mAnAn gRhItAyudhAn prasthitAMzca dRSTyA nikhalapuruSa- rAmeNa vairamudapAdayaH ata idAnImAlocanAkaraNa sArAsAravivekabhUSaNo vibhISaNastAnnivArya rAvaNAya bhuktavastusadasadvicAratulyam, athApi matparAkrameNa rAmajayasyAsAdhyatAM paradAraniyojanasya deyatAM rAmaspa | ma samIkariSyAmItyabhANIdityavocadvAdaze | atha kupitaM rAvaNaM prati mahApAna sItAM balA tkAreNAnubhavetyupadeza, tato rAvaNena pUrva putrikasthalAvalAtkArasaMbhogakupitapitAmahazApena sItAbalAtkAre ziraHkapAlaM sphuTIbhaviSyAte ataH tathA kartuM cintayitumapi na zakyAmiti pratyuttaradAnaM cAbhyadhatta trayodaze ___ atha tatra punarvibhISaNena zrIrAmasya sarvapi durjayatA pratipAdanapUrvakaM sItAyA apadAne nikhilarAkSamavinAzo rAvaNasya ca vinAzaH sida iti pratipAdana pUrvakaM ca sItAyAH pradAnasyaiva sarvarAkSasakSemahetutA pratipAditeti pratyapAdayazcaturdaza athendrajitA vibhISaNAprikSepaNaM, tato vibhISaNena tadbhartsanapUrvakaM punaH sItApadAnasyaiva kartaSyatopadezanaM 11 copadideza paJcadaze atha paramAptatamasya paramahitamupadizato vibhIpaNasya rAvaNena nirbhartsanaM, tato vibhISaNena apratIkAradaivasaMvidhAnasamAptavinazyadavasthA bhavAdRzAH kathaM hitaM gRhIyuH ayApyucyate sarvathA AtmAnaM lar3AM ca rakSeti pratyuttarapradAnaM ca pratipAdayAmAsa poDaze. avaivamuktavato gadApANeH macivacatuSTayasahitasya | vibhISaNasya muhUrtamAtreNAtikAntasAgarasya rAghava12 | samIpAgamanam, athenaM sAyudhaM catubhiH sahAgacchantaM For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. // 14 // anukra yu.kA. prekSya mugrIvaNAtIva zaktinAnucaraiH saha tadadhAya prayatna, tAvadAkAzasthasyaiva vibhISaNasyAtiduSTarAvaNamaMbandhama, taddhitopadezapratikriyArUpatayA tatkRtamavamAnaM ca puraskRtya parityaktatyAjyasya gRhItagrAhyasya parigRhItamugrIvAdipuruSakArasya svasyAkiJcanasyAnanyagatikasya zrIrAma evaM zaraNamitthuddhoSaNam,tacchatavatA sugrIveNa zrIrAmamannidhI tacchaNAgatinivedanapUrvaka taspa rAvaNAnujatayA madya evaM vadhyatA yukteti sanItivacanam, atha tacchvaNasaMkSubdhamanasA zaraNAgatarakSaNadIkSitena raghuvIreNAGgadajAmbavaccharabhamainda hanumadAdIna prati svasvAbhimatakathanAya niyojanama, 1. athAnandAdibhiH zatrupakSAdadezakAle samAgato'yaM vibhI paNaH sarvathA parIkSAI eveti kathanaM, tato hanumalA mugrIvanyAyena rAjyAbhilASeNaivAyamAgato vibhISaNaH aparigrAhya evati nigamitAmatyabhyadhatta saptadaze ___ atha zrIrAmeNa zaraNAgatasaMrakSaNameva svasya mahA tamiti kathitavatA svapremakaluSitaM sugrIvahRdayaM mbakIyasarvazaktatApradarzanena kapotAruyAnakaNDugAthAnadarzanAdibhizca niSkalmaSIkRtavatA sugrIvaM patti vibhISaNAnayanAya niyojanaM covAcASTAdaze al atha vibhISaNasya zrIrAmasamAgama, tadaiva zrIrAmaniyuktena lakSmaNena vibhISaNasya sarvavAnaramadhye laGkArAjyAdhirAjatayA samudrajalenAbhiSecanam, atha suprIva | lakSmaNAbhimatasya vibhISaNopadiSTasya samudrataraNo- pAyasya taccharaNAgatirUpasya zrIrAmeNAGgIkaraNaM cAkayayadekonaviMze ___ atha zArdUlAkhyena cAreNa samudratIramAgataM sasainya raghunandanaM zrutavatA rAvaNena preSitasya zukaspa zukarUpasya rAkSasasya rAmasenAvakAzamAgatasya sugrIvaM prati rAva. goktabhedakavacanasamarpaNam, tAvadeva vAnaraistaddhananAya prayatna, tatastadIyAtaghoSazravaNadbhutahRdayena sadayena zrIrAmeNa tanmAraNaharaNaM cAha vize atha sAgaratIre trirAtraM darbheSu zayitaspa jAnakIdAyitasya tAvatApyapratyakSaM samudrAdhyakSaM devamuddizyAtikopena sAgaropari kAlAnalakalpAnAM vegenAnalyAnAM vANAnAM prayogaM tena saMjAtaM samudrakSobhaM tAballakSmaNena | rAmakopAnalanirvApaNAya prayatna cAcIkazadekaviMze ___atha tathApyanAvirbhUtaM prabhUtamadamudraM samudra prati | zrIrAmeNa brahmAstramantritasya niyamayantritasya zaravarasya dhanupi saMdhAnaM, tataH sarvalokasaMkSobhaM, tataH pratyakSatAmAgatenApAM nidhinA vidhinA rAmamupapamena setubandhanAya nalaM niyojitavatA svAtmoparipratisaMhitaM brahmAstraM kasmiMzcinmarudeze viyojitavatA'ntardhAnam, tato vAnInalamupadhAya nAnAvRkSalatAzulmagaNDazailazikharazikharinikaraparikaraH paJcabhirahobhirAmuvelamAtavizAlasya | sakalalokamahetoH setonarmANam, atha hanumantamaGgadaM | cAdhirUdAbhyAM rAmalakSmaNAbhyAM sugrIveNa nikhila vAnarasenayA ca saha tenaiva setunA sAgarataraNam, senAyAH 19 suvelAmAnne nivezanaM, tattAdRzaM setubandhanaM nirIkSya vismayaparava0nirjarabAteH zrIrAmasaMstavaM ca samadarzayahAvize evaM rAmo nalasetunA tIrNamahArNavo mahAsamarasUcakAna mahotpAtAn dRSTvA ciramArthitAmISTasiddhirbhavivyatIti saMtuSTo dRSTAni nimittAne lakSmaNAyAdarzayaditi darzayAmAsatrayoviMze athAtyunnatatrikUTazikharizikharAmabhuvi vizvakarmaNA nimitAlako lakSmaNAya saMdarzayatA taddarzanajanitasItAdurdazAsmaraNakandalitasamaratvareNa raghubaraNa balaughasya ziraHpakSapucchAdirUpeNa vibhAgapUrvaka 21 mugrIvaM pati rAvaNacArabhUtazukamocanAya niyojanam, tato vimuktena zukena rAvaNasamIpaM gatena vAnarasenAyA asAdhyatAM sAgareNa setubandhanaM tanmArgeNa tIrNasamudrasya zrIrAmasya sasainyasya suvelopAnte nivezanaM ca nivedya gamAya sItApradAnameva kartavyamiti rAvaNAya vijJApanaM, tAvatparikupitena rAvaNena tadadhikSepaNaM cAha caturviMze atha punA rAvaNahitAbhyAM zukasAraNAbhyAM vAnarasainyaM praviSTAbhyAM vibhISaNena gRhItvA vadhyatvena rAmasamIpaM nItAbhyAM tadA yathArthavacanaprItena zrIrAmeNa | vibhISaNameva sahAyIkRtya sarvavAnarasenAparijhAnapUrvaka 18 // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir 40 paza yatheSTaM gamanAya niyuktAbhyAM punarAgatAbhyAM rAvaNAya ! aba saramayA rAvaNAzayapagjJiAnamupapAdayAmAsa / aba tanendrajitA nAgapAzena rAmalakSmaNoM vadAnisaMgraheNa sarvavRttAnto nyavedIti nivedayAmAsa paJcaviMze 2: catumize 31 pravAha pakSacatvArize atha vAnarasenAdikSayA'tyunataM prAsAdamadhirUTAya atha rAvaNasya mAlyavatA sItAmokSaNakartavyatoSa- __ atha nAgapAzavadvayo rAmalakSma yA samapi sugrIva rAvaNAya sAraNena bAnarayUthapatInAM vIryAdikathanapUrvaka- diSTetyadarzayat paJcatrize 35 vibhISaNAdInAM gamanama, tadavastharAmalakSmaNadarzanena maGgulyA nirdizya tattmadarzanaM darzayAmAsa paviMze 26 atha rAvaNena laGkAguptikaraNa nyadazi patriMze 36 teSAM viSAdaM, vibhISaNena mAyAsAciyenendrajidarzanama, | atha punA rAvaNAya sAraNena uktebhyo'pyutkRSTAH atha rAmeNa svasenAguptikaraNamabhyadhAyi saptatriMze 37 athendrajitA svaprazaMsApUrvakaM nikhila yUthapatAGanam, pradhAnayUthapatayaH pradarzitA ityadarzayatsaptaviMze ___ atha zrIrAmastha lazAdarzanArtha suvelAgehaNamaSTAtriMze 38 | atha tadvastharAmalakSmaNadarzanajanitamahAbhayasya sugrIatha zukena rAvaNAya sAraNAnuktAnAM pradarzanaM atha laGkAdarzanamekonacatvAriMze | basya vibhIpaNena gamalakSmaNamukhaprasAdAdipradarzanana vyavRNutASTAviMze atha sugrIvarAvaNayordvandvayuddhakathanaM catvAriMze 40 | rAyojIvanasiddhi pradarzayatA samAzvAsanapUrvakaM vaanr| atha rAvaNena zukasAraNadhikkArapUrvakaM zArdUlAdInAM atha dvandvayuddha rAvaNaM nijitya punarAgatena sugrIveNa senAsaMstambhanam, indrajitA nagaragatena svapitre rAmacArANAM punaH preSaNaM, tairvAnarasenAM gatavijJAtarAmA- gamasya samAgamaM, tato gameNAsaMkhyayaharirAkSasadhvaMsa- | lakSmaNavandhanakathanaM cAdarzayat padacatvArize gamanavRttAntaiH kathaMciddayAlunA zrIrAmeNa mocitaiH sUcakanimittakathanapUrvakaM rAvaNasakAzaM pratyaGgadasya __ atha rAvaNAjJayA puSpakamAropitAyai raNabhUmi ca punalaMkAM prati gamanaM ca jagAdekonatrize | atha rAvaNAya zArdUlAdibhiH sunelopAntamAgataH dUtatayA preSaNaM, tasya punarAgamanaM, tato rAmeNa nikhila- nItAya sItAya rAkSasIbhivArazayanasthayo gamalakSmasasainyaH zrIrAmo jagada iti jagAda triMze vAnarasenAsahitena lakkAnirodhanaM cAhaikacatvAriMze 41 | NayoH pradarzanamadarzayat saptacatvAriMze atha rAvaNo mAyAvinA vidyAjidena chinnaM rAma atha sItAdurdazAvicintanavidrutahRdayena zrIrAmeNa atha tadavasthayo rAmalakSmaNayordarzanena sItayA ziraH sajyaM dhanuH sItApreSitacUDAmaNi ca mAyayA protsAhitAnAM vAnarANAM rakSasAM ca parasparaM yuddhArambha- | vividhaM pAlapyatetyetadabhyadhAdaSTacatvAriMze nirmAya tatsarvaM sItAyai darzayitvA tAM mohayAmAsetyamakathayavicatvAriMze ___ atha sTasatyatayA prabuddhena rAmeNa lakSmaNaM pratyanuvocadekatriMze ___ atha vAnarANAM rAkSasAnAM ca indayuddhaprakAra prAcI- zocanaM, sugrIvasya sabalasya kRtopakArAMzazlAghanapUrvaka al aba tatsarvaM dRSTvA bhartAraM rAmaM mRtaM manyamAnayA kazatricatvAriMze 43 kiSkindhAM prati gamanAnujJAnam, atrAntare vAnarasenA 1. sItayA pAlapyatetyabhANI hAtrize 32 atha teSAM rAtriyudapravRtti, tadA'denendrajitaH parA- sarvataH paryavasthApitavatI vibhISaNasya rAmasakAzaM | atha vibhISaNabhAryA sItAM samAzvAsayati smetyAda jayam, atha parAjayavivRddhakopa indrajinnAgapAzena / pratyAgamanaM, tadAnImAgacchantaM vibhISaNamindrajitaM yAvize 23 | rAmalakSmaNo nihumupacakrAmetyAha catuzcatvAriMze 44 | manyamAnavaniraH palAyanaM cAkathayadekonapazcAze 42 For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pA.rA.vi. yu.kAM.6 6316 - athAgatena vibhISaNena rAmalakSmaNayostAdRzI dazAM atha hanumatA akampanaH pramApita ityacIkazat atha kumbhakarNena rAvaNaM prati vibhISaNasya mama dRSTavatA bahuzo'nuzocanaM, tasya sugrIveNa samAzvAsanam, SaTpaJcAze 56 cAbhimataM sItApadAnamArga tiraskRtavatA tvayA mahAatha punaH mugrIveNa suSeNaM prati rAmalakSmaNayoH kiSki- aba rAvaNapreSitastatsenApatiH prahasto nAma rAkSasa- nanarthaH saMpAdita ityupAlambham, tato ruSTaM rAvaNaM prati ndhAnayanAya niyojana, tena ca kSIrodasAgarasthitamaho- pravarakhibhAgabalasaMvRto yuddhAya prAtiSThatetyAha saptapazcaze 57 punastadAnukUlyena pratipakSapratikSepapratijJAnaM cAcakhyo padhyAnayanAya vAnarAH preSitavyA iti kathanaM, tatsamaye ___ atha pUrvadvAreNa nirgatasya prahastasya tadvArarakSiNA triSaSTitame garutmata Agamana, nAgapAzavimocanam, aya prabu. | vAnarasenAnAyakena nIlena kRtaM vadhamadarzayadaSTapaJcAze 58 atha mantrikRtAnayapakSamasahamAno mahodaraH kumbhadayo rAmalakSmaNayoH svasakhyamacanakuzalagaznapUrvaka atha svayameva laGkAyA uttaradvArAnirgatasya krameNa karNa nirbhasayadityAha catuHSaSTitame garutmato gamanam, atha rAmalakSmaNanirupadravotthAna- prabhagnanikhilavAnarayUyapajAlasya amoghazakalyAbhihata- atha yuddhAya kumbhakarNaniryANamadarzayatpaJcapaSTitame darzanapravRddhAnandaivAnaraH siMhanAdakaraNaM cAvAdItpaJcAze 50 lakSmaNasya sarvAnapyatikramya svAbhimatamAgatamA atha kumbhakarNasya vAnaraiH saha yudapravRtti, taddha_athanizIthe vAnarasenAgarjanajanitasaMzayena rAvaNena | nikhiladevadAnavadarpaghraspa rAvaNasya kirITarAna zrImatA lAbhihatAnAmatibhItAnAM vAnarANAM palAyanam, aGgadena navijJAtarAmavRttAntena dhumrAkSo yuddhAya preSito nagarAt rAjarAjena radhuvIreNa prAbhanyatetyupApIpadde konapaTisame 59 | teSAM nivartanaM ca prAcIkazapaTpaSTitame saha caturanacalena nirgatya rAmapAlitAM vAnarasenAM atha gamavANavegAn smAraM smAgmadIya vibhyatA athAGgadavacanapratipannadhairyANAM vAnarayUthapAnA yuddhAdadazetyavocadekapazcAze rAvaNena kumbhakarNo rAma jeSyatIti pratyAzAyuktena yAvasthAnaM, koNa teSAM kumbhakarNana parAjaya, tato'Ggaatha lajhAyAH pazcimadvAreNa nirgataspa sasainyasya rAkSasAna prati tatprabodhanAjJApanaM, tatastemahAmayatnena dasya kumbhakarNana parAjaya, pazcAtsugrIvasya kumbhadhUbhrAkSasya tadArasthitena hanumatA vadhamaprathayAvipaJcAze kumbhakarNamacodhanaM, prabuddhena ca tena rAvaNasamIpaM prati karNena saha yuddhaM, tadA zailazRGgAbhihatasya bhUmau pati___ atha zrutadhUmrAkSavadhena rAvaNena vajadaMSTrasya preSaNaM, prasthAnaM cAbhyAcaSTa SaSTitame 60 tasya mugrIvasya visaMjasya kumbhakarNana grahaNam , atha tasya dakSiNadvAre nirgamanaM, tatsainyasya tadvArasthAGgada- ___ athAtmagehAdrAvaNabhavanaM prati gacchantamatipramANa- sugrIvaM dobhyAM gRhItvA kumbhakarNa prayAti laMkArAjasenayA saha yuddha, tato'tikupitenAGgadena rAkSasasenA- | zarIraM kumbhakarNa dRSTavatA rAmeNa kRtaM vibhISaNaM prati vIyIkRtazaityopacAralabdhasaMjJena sugrIveNa tadutsaGgAduvidhvaMsanaM cAkathayat tripaJcAze 53 | ko'yamiti praznaM, vibhISaNena dattaM kumbhakarNaviSayamuttaraM tpatya dAnaH kumbhakarNakarNanAsAdikamapahatavatA punaathAGgadena vajadaMSTra pramApita ityavocaccatuSpaJcAze 54 | cAdarzayadepaSTitame vAnarAnIkasamAgamanam , atha karNanAmAdicchedajAtaatha rAvaNapreSitasyAkampanasya lAyAH pazcima- ___ atha rAvaNabhavanamupAgataM kumbhakarNa prati rAvaNena lajjAkopena nirargalapinigaladrudhiradhArAsekasamupadArAnnirgataspa saptanyasya tadvArasthahanumatsenayA saha sAntvapUrvaka sAMpratikarAmopadravasya dunivArasya pradarzana- jAtahRdayamohaparilulittavaparavibhAgatayA vAnarAniva saMyugaM prAvartatetyabhANItpazcapaJcAze 55 pUrvakaM taduddharaNAya prArthanaM prAdarzayahiSaSTitame 62 rAkSasAMzca bhakSayatA atipatitasaumitriNA sAbhimukha 51 - // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra mAgatena kumbhakarNena saha rAmasya yuddham, athAtiraudravIbhatsa kumbhakarNadarzana jihA sA saMkucitatayuddhalIlAsena zrIgameNa krameNa tadvAdudayaM tadrudayaM ca nikR tavatA tadAsyaM cAsaMrUpeyaiH zaraiH pUritavatA divyena vANavarSeNa sakuNDalasya tacchiraso. haraNaM cAdarzayat saptaSaSTitame atha kumbhakarNa itaM zrutavatA rAvaNena bahuvidha mAlapyatetyabhyAcaSTASTaSaSTitame atha rAvaNena mahodaramahApAzvabhyAM sAkaM preSitAnAM tatkumArANAM narAntakadevAntakatrizirotikAyAnAM caturNA yuddhApAgamanaM teSu prathamato narAntakasyAtijavanatura gArUDhasya svakarAlaMkArabhUtaprAsa vikSepavidhvastasaptazatavAnarayUthapasya tadbhayavidravadvAnarasenAsaMdarzana| samupajAta kopasugrIvapreSitenAGgadalasadvAhunAGgadenaka| muSTiprahAra vidhvastanarAntaka vAhanavAjinAM suSTayantareNa niSpeSaNaM jagAdekonasaptatitame ayAGgadasya narAntakavadha kupitedevAntakatriziromahodabhiH saha tumulaM yuddhaM samIkSya tatsAdyAyA gatayonIla hanumatormadhye hanumatA muSTiprahAreNa devAntakapramApaNam, atha nIlena vRkSaprahAreNa mahodarahananam, atha hanumatrizirasoryuddham, tatra hanumatA svahastatalatADanena vijJasya patitasya triziraso hastAda gRhItenAsinA tacchiratiyakartanam atha mahApArzvasya 67 68 69 www.kobatirth.org RpabhArUpasya vAnaspRzyasya vAyodhanapravRttiM tatrabheNa vAnararSabheNa mahApArzvahastAdAM gRhItvA tathaiva tadvadhaM cAbhyadhatta saptatitame 70 atikAya yuddhapravRtti, atha tadIyavalakSaNyadarzanena tatsvarUpa jijJAsA rAmeNa vibhISaNaM prati praznam, tato vibhISaNenAyaM rAvaNAddhAnyamAlinyAM jAto'tikAyanAmA mahArayo brahmadattavara ityuttarakatha nam, athAtikAyena svAbhimukhAgata nRpa jAtavidhvaMsanapUrvakaM rAmAntikamAgatena yuddhabhISaNam, atha saumitresvasya ca zakhavRndarAyodhanam, athAvazyakavacasya tasya brahmAstreNaiva hantavyatAM vAyumukhAcchrutavatA lakSmaNena brahmAstreNAtikAyasaMharaNaM cAcIkAdekasaptatitame atha rAvaNena zrutAtikAyavadhAdivRttAntena svatAnAM sarveSAmapi rAkSasa pravIrANAmapuna nirvRttyA rAmaparAkramaH sarvalokAtizAyIti vicintya bhRtyAnAM sarvasamayeSvapyapramAdena nagararakSaNavidhAnAjJApanam punaH putravyasanenAntargRhapravezaM cAha dvisaptatitame athAtikAyAdiputravyasaninaM rAvaNaM samAvAsya AbhicArika hutvA prayAtenendrajitA brahmAstreNa rAmalakSmaNaparyantAnAM sarveSAmapi vAnarayUthapAnAM mUcchAMdi paryavamAthi maharaNaM prAdarzayat trisaptatitame atha hanumatA jAmbavadupadiSTakrameNa himavatpAvayoMpAdhiparvatAnayanaM tAdRzadivyauSadhigandhAprANa For Private And Personal Use Only 72 73 mANa sarveSAM vAnarANAM rAmalakSmaNa sudha nyAyena vizalyatayotthAnaM cAbhyadhatta catuHsaptatitame atha tadAnImeva rAtrI prathamaya me sugrIvasamAdirvAnarayUthapairulkA hastairlaGkAprAkAramutyutyAntaH praviSTalaGkAdahanaM, tataH kupitena rAvaNena kumbhanikumbhayoH kumbhakarNasutayoryupAkSazoNitAkSaprajaGghakampanasahi tayoH preSaNam, atha taiH saha rAkSasasenAnirgamanama atha vAnararAkSasa senayostumulaM yuddhaM ca prAdarzayatpaJcasaptatitame aya makarAkSaH kharaputraH kharamAraM mArito rAmeNetyakathayadekonAzItitame Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha kampana prayoraGgadena pramApaNaM, zoNitAkSasya dividena, maindena yUpAkSasya ca pradhvaMsanam, athAGgadamaindadvividAnAM jAmbavatpuSeNavegadarzanAM ca kumbhena parAjitAnAM sAyAyAgatena sugrIveNa kumbhasya nistaNaM cAmpAcaSTa SaTsaptatitame atha nikumbhasya hanumatavAyodhanapravRttiM tatra hanumatA nikumbhasya vadhaM cAha saptasaptatitama aba rAvaNAjJayA kharaputro makarAkSaH satyo yuddhAya niragacchadityavocadaSTasaptatitame atha rAvaNamerito rAvANaH kRtAbhicArikAMmaH punaretya rAmalakSmaNa sarvAzca vAnarAnAkAze'ntarhitaH zarazatairardayati sma, , tatazca tadauSTayamasahamAnena lakSmaNena 74 76 77 78 79
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir 85. a 86 akhilarAkSasavidhvasanAya brahmAstra pryogmnujijnyaasito| | adhendrajitA anya rathamAsthitena saha tadIyarathA anukra gamo niraparAdhanikhilarAkSasasaMhArAdanujaM nivartya rAvaNi- zItitame ntarAnayanalAghavAtizayavismitAnAM lkssmnnvibhiissnnaa||16|| mAraNopAyamevAcintayAdityAhAzItitame ___ atha vibhISaNasaMdarzitAM nikumbhilAyAH paritaH dInAM punayudde lakSmaNenendrajitsArathihananaM, vibhISaNena Myu.kAM.6 ___ athAtikupitarAmalakSmaNabhayAttyaktayuddharaGgeNa purIM sthApitAM rAkSasasenAM lakSmaNahanumadAdibhirvidhvaMsitAM tatyayavidhvaMsanaM, tataH padAtinA tena vibhISaNAya pravizya nikumbhilAyAM durjayAkhabalalAbhAya hotu- zrutvA bahinirgatena asamAptAbhicArikahomakarmaNendra- prayuktayoH zaktizaravarayorlakSmaNena vidalanama , ayokAmena tAvatparyantaM rAmalakSmaNayoryuddhodyoga mandIkartuM jilA saha hanumato yuddhapravRtti, tadA vibhISaNena bhayorvAruNAyanaprayogavAraNakauzalavismApitAkhilakAJcana mAyAmAripsamAnena rAmalakSmaNayoratikRSita- lakSmaNaM pratIndrajito vidhvaMsanAya vijJApanaM cAdarza- vaimAnikayomaiti maM pahAre mahAnubhAvena samAnujena diyatvena durAsadatvAt sItAsvarUpajJasyAnyasyAbhAvAddhanu- yat paDazItitame bANena tanAvagamyendrajitA pramApaNaM ca kathitavAmate mAyAM darzayituM pazcimadvAreNa nirgatenendrajitA tatra __ atha vibhISaNena indrajidomasthAnabhUtanikumbhilA- nekanavatitame hanumadAdivAnarayUthapasannidhau mAyAsItA'cchiyatetyAca- sthanyagrodhamUlasamIpaM lakSmaNaM nItavatA lakSmaNAya ___ atha vibhISaNahanumajAmbavadAdibhiH saha lakSmaNasya khyAvekAzItitame 81 | tatratyamindrAjiddomasthAnaM pradarya tatpravezAt pUrvameva zrIrAmasamIpAgamanAbhivAdanendra jiddhakathanAni, tataH ___ athendrajitkolAhaladarzanAt pratinivRttAn yUtha- sa jetavya iti vijJApana, tadA svamodvATanaM kurvANaM paramAnandabharitena zrIgameNa lakSmaNaM gArTa pAna samAzcAsya taiH saha punA rAkSasasenAM vidrAvya vibhISaNaM dRSTvA'tikupitenendrajitA vibhISaNanindanaM, nipIDaya mRyugAghrAya punaH punaH mapremavIkSaNapUrvaka sItAvipattimindrajitA kRtAM rAmAya vijJApayituM sasai- tasya vibhISaNena pratyukti cAbhihitavAn saptAzItitate 87 tasya vibhISaNAdInAM ca zAsana nato rAmaniyuktamupeNanyena hanumatA prAsthIyatetyakathayaTyazItitame 82 atha lakSmaNendrajitoranyonyavIravAdapUrvaka kevala- nivinmAvizeSagatavedanalakSmaNAdibhiH sarvariSTajanaiH __atha hanumanmukhAdindrajitA kRtAM sItAvipatti zaraiH parasparaM vivyadhanaM vivRtavAnaSTAzItitame 8 maha zrIrAmasya prahalAbhaM ca prakAzitavAn vinavatitame 92 / zrutvA mahAntaM zokamApannasya gamasya lakSmaNenAnA- atha lakSmaNendrajitoH parasparaM arasahasravidhvasta- atha zrutendranidadhena rAvaNena bahuzo vilApAnasanamadarzayatvyazItitame 83 kavacayormahAntaM saMprahAraM prakAzitavAnekonanavatitame / ntaraM marvarAkSasanidhanamUlakAraNamiyameva kila ata ___ athAgatena vibhISaNena rAmasyendrajitprayuktamohana- __ atha vibhISaNena vAnarANAmindrajitparivArahananAya imAM vadhiSyAmIti mItAvadhAya sAsinA'zokavanikAvyApAratattvamupadizatA tadadhAya lakSmaNapreSaNaprArthanaM protsAhanaM, tato lakSmaNendrajitormahati calAte saMpahAre gamanaM, tAvatsupArthAsyamantripravaramuktyupazAntakopA 5 // 16 // vyatRNuta caturazItitame 84 lakSmaNenendrajitsArathividhvaMsanama, tadA pramAdhizarabha- |nalena punagrahaM pratyAgamanaM cAcasyoM trinvtitme| !punaH sampagvibhISaNavAkyasamAgatadhairyaNa rAmeNa | rabhamagandhamAdanarindrajiTyAzvAnAM gthena maha vidhvaMsanaM ___ atha gavaNapreSitasya ekonatriMzalakSAdhikamAlavibhIpaNahanumadaGgadajAmbavatpamukhambhovalImukhasaMvRto |ca vyAkhyAtavAnnavatitame 9. koTisaMkhyAsaMkhyAtastha-viMzatimahavAdhikadAdazalakSA mms For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra caratrayodazakoTisaMkhyAsaMkhyAtakuJjara-paSTisahasrAdhikaviMzatilakSottaradazakoTisaMkhyAsaMkhyAttasArohaturaMgAzItilakSottarapaJcacatvAriMzatkoTayadhikazatakoTisaMkhyAsaMkhyAtapadAniyuktasya mahato mUlavalasya rAmeNApratimazauryArAmeNa kRtaM vidhvaMsanaM vivRtavAn caturnavatitame 94 atha rAvaNApanayamUlakaM sarva rAkSasaGghavinAzamadhikRtya rAkSasIbhirvyalapyatetyamumarthamAkhyApitavAn paJcanavatitame 95 atha karNAruntudrAkSasIjana vilApasaMdhukSita kopAnalena mahAbalena rAvaNena mahommadapA virUpAkSAkhyamantritrayasahitena sasainyena yuddhAyottaradvArato nirgamanam, tadA rAvaNanidhanazaMsinAmutpAtAnAmAvirbhAvaM, tatastAnacintya yuddhabhUmiM gatena rAvaNena irisainyakadanaM cAvocat SaNNavatitame 96 _re eeraat virUpAkSI vikSobhitavAnarakhalo mahAbalena vipulagrIveNa sugrIveNa vaivasvatanagara vAstavyatAM nIta ityAha saptanavatitame 97 atha rAvaNamantrI mahodarasteneva vAnararAjena mahAsinA'cigalaM kadalIlAvaM vyalAvItyabhyadhattASTanavatitame 98 atha rAvaNamantrI mahApArzve rucirAGgadenAGgadena muSTinA niSpiSTadeho naSTaprANo'bhavadityavocade konatame 99 atha rAmarAvaNayoH prathamataH sAdhAraNaiH zarairanyonyayuddhakaraNaM, tato'strairyuddhe rAvaNaprayuktamAsurAkhaM rAmeNa pAvakAstreNa nyahanyatetyAha zatatame 100 www.kobatirth.org atha rAme rAvaNAstrANi nihatya kiMcidvizrAmyati, lakSmaNena vibhISaNasahitena sArdhaM sasArathiM rAvaNasthaM vidhvaMsitavatA tatkopena vibhISaNopari rAvaNaprayuktAyA: zake chedanam athAtikupitena gavaNena mayanirmitAmamogha zakti vibhISaNAya prayokSyamANa dRSTvA lakSmaNena cANavI rAvaNastambhIkaraNaM, tatkopena rAvaNaprayuktayA tayeva zaktyA'bhihatasya lakSmaNasya pattanaM, tadAnImatidhairyeNa rAmeNa hanumadAdIn lakSmaNarakSaNAyAdizyAmitairvANavarSe kaNTavidrAvaNaM cAmmAcaSTako sarazatatame atha rAmazokapraari lakSmaNajIvalakSaNavacanaiH saMmitatA suSeNena prahitasya hanumataH auSadhiparvatAnayanaM, supeNena tathA lakSmaNasya naspapradAnaM tena vizalyatayA lakSmaNamutthitaM dRSTavato rAmasyAnandAbAtiM cAdarzayad dvayuttarazatatame atha devendrameSitaM divyaM rathamArUDhasya rAmasya pUrva lakSmaNavibhISaNamathitaM rathaM visRjyAnyaM rathamArUDhasya rAvaNasya ca yuddhapravRtti, tadA mahatyastrAstrasaMyuge rAvaNena mAtalimavAMzca tADitAn dRSTvA rAmasya mahAkrodhAgarma cAcIkazatyuttarazatatame atha rAmo rAvaNena prayuktaM vajrasAraM mahacchUlamindrapreSitathA mAtalidattakaH zaktyA vinirbhidya rAvaNa For Private And Personal Use Only 101 rathAzvAn rAvaNaM ca vANagaNairvibhedetyavocaccaturuttarazatatame 103 104 atha punA rAvaNenAnekasahasravANe rAmAdenaM, rAmeNa ca tAvatA zarajAlena rAvaNazarAn vAstivatA rAvaNaM prAMta nirbharsana nindanapUrvakaM bahubhirvANavarSastattADanaM tena rAvaNaM vizvaM nirIkSya sUtena tadIyasthasyAnyatrApanayanaM cAha pazcotarazatatame 102 / zatatame Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha nivRttacittamohena rAvaNena sthApanayanapara kupitena satanirbhartsanaM, tatastena rAvaNamAntvanapUrvakaM punastatriyana yuddhamA ca pratyapAdayat SaDuttara dAvatama atha gavaNarathApagama vyAvasareNAgastyena maharSiNIpadiSTenAdityahRdayAkhyena stotravizeSeNa stuvantaM rAmaM prati sahayAMzoH rAvaNavadhAnugrahamadarzayat saptottara 105 106 107 atha rAvaNasArathinA raNabhuvi sthAnayanaM rAmarathasya cazatru prati mAtalinA pratinayanaM tataH punayevApuraM rAmarAvaNayoH saMprahAram tadAnI rAvaNamaraNasUcakAnAM dAruNAnAmutpAtAnAM rAmavijayasUcakAnAM saumyazubhanimittAnAM cAvirbhAvaM tAdRzanimittadarzanena raghunandanasya paramAnandalAbhaM cAkathayadaSTo tarazatatame 108 atha punA rAmarAvaNayormahAkrUra yuddhamavRtti, tadA rAvaNena rAmarathadhvajacchedAya zaraprayogaM tasya zarasya
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Machana Kendra www.kobarth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir anukra yu. kaoN.6 195 vA.rA.vi. rAmarathadAdarzapratidatasya vyarthatayA bhUmI patanama, aga aga dhArasamaniyuktena lakSmaNena sakAyAM rAvaNa- atha brahmAdInAM zrIrAmasannidhau vimAnairAgamanam, rAmeNa rAvaNasyanajacchedanam, athAnyonyaM ya siMhAsane vibhISaNAbhiSecanama. ayAmipitena vibhii.17|| sArathyAdIn ninatostayoH punaH samaraM cAcaNyA AgatastaH sAmAnyena zrIrAmastavanama, atha catupaNenAnurajitaprakRtikena punA rAmasamIpAgamanaM, tato mukhena vistareNa zrIrAmastavanaM cAcIkazadizatyuttaranavottarazatatame unubanne prati zrIrAmeNa sItAye svArijayakathanAya atha punarmahati saMprahAre mahAnubhAvena rAmeNa gavaNa zatatame zirAMsi punaH punarudayamAnAnyekottarazatayAra chivAnI tatsaMdezAharaNAya ca niyojanaM na jagAda paJcadazottara- ___ avAnipuruSeNa citAmadhyAdutyitena sItAcAritra jAnatame syavocadazottAzatatame 110 vAnapUrvaka rAmAya sItAsamarpaNaM, zrIgameNa ca ___ atha mAtalismAritena raghuvIreNAgastyadattasya mAhe atha dumatArakhAM mAvana sItAya zrIrAmastha bhItAcAritraprazaMsApUrvaka tasyAH svIkaraNaM, sena nirandrasyAtmabhUnirmitasya divyasya cANavaraspa brahmAna rAvaNavijayavRtAntanivedanaga, saccutvA mahAnandabharitayAlizayAnandAvApti cAkayayadekaviMzatyunarazatatame 12 mantrAbhimantritasya rAvaNaM prati prakSepaNa,tatastena vANa sItayA hanumAghanaM, punaInusatA sItAkSamAvacana- atha mahezvareNa rAvaNavadhalAdhanapUrvakaM cirakAlaM vareNa dazavadanahRdayaM praviSTena gRhItatadIyapazcaprANena. saMzAmitarAkSasIvadhodhogena zrIrAmadikSAcitaM sItA- komalarAjyAGgIkArabharatAzvAsanAzvamedhAdidharmAnuSThAnataccharIrarataraJjitena punaH zrIrAmaNIpraveza, tataH sarva saMdezaM gRhItavatA zrIrAmasamIpAgamanaM cAkathayat SoDazo- prArthanApUrvakaM ca tadAnI devaH saha vimAnenAgatasya rapi devamahAnandaritaH zrIrAmastavanaM. divyapuSpavRSTi, tarazatatame 116 divyadehayuktaspa piturdazarathaspAhUlyA nirdazapUrvakamugrIvAdAnI mahAnandaritAnAM zrIgamastasmAnita / atha zrIgamaniyana vibhISaNena zirasAna- mabhivAdananiyojanaM, tato gameNa samItena salakSmaNanAbhijadhAbhyadhattaikAdazottarazatatame divyAlaGkArAdiyuktAyAH sItAyAH zrIrAmasamIpAna- vanditasya dazarathasya zrIrAmalakSmaNasItAnAM pratyeka atha bhrAtRvadhadarzanena vibhISaNasya haTAdApatiH yanaM, taba sItayA praharSa vismayatrehabhAratahadayayA zrIrAma- svasvakarmazlAvana pUrvaka hitamanuzAsya vimAnenendralokazokavilApaM, rAmeNa tacchamanaM cAdarzayadvAdazottara- badanasaMdarzanaM cAcaNyI saptadazottarazatatame 110 gamanaM cAbIcamAvizatyuttarazatatame 122 zatatame ___ aya paragRhe cikhAlena samuenata devyA lokApa- ! __adha mahendraprasAdAta muptotthAnanyAyena yuddhamRtAnAM | aba lAyA uttaradvArAnnirgatya yuddhabhUmI nihataM vAI tadanibhavezanena parijihIrSatA ataevAropitA- sarvavAnarANAmutthApana, sarvadevatApasthApanaM cAha trayopApati rAvaNaM pazyantInAM rAvaNapatnInAM vilApaprakAraM bhUtapUrvaroSeNa raghuvIreNa sItAM pati paruSavacanaM prAdarzaya- viMzatyuttarazatatame 123 prAcIkazat trayodazottarazatatame 113 dssttaadshottrshttme| 118 atha vibhISaNena zrIrAma prati maGgalasnAnapArthanaM, atha gavaNapradhAnamahinyAH maNDodaryAHpralApaM rAma- 1 atha rAmapapokInAM pratyuna dattavasyA bhagavatyAH rAmeNa bharataM vinA kimapyahaM nAGgIkaromIti vacanaM, 1. niyuktena vibhISaNena rAvaNasaMskAraM cAbhyadhatta gardazo- sItAyAH zrIrAmapratyayArthamanipravezaMpavRNutaphonaviMza- tataH punabidinaparyantaM laGkAyAmavasthitipArthanaM, tarazatatame 111 syuttarazatatame 119 | tasyApi rAmeNa bharatadidRkSAtvarayA nivartanaM, tato 1. // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rAmAjJayA vibhISaNena puSpakAnayane cakathaJcatu vizatyuttarazataname atha rAmAjJatena vibhISaNena sAmAna tataH svena sahAgantumicchadbhiH sugrIvAdibhiH sasacivena vibhISaNena ca sahAGkAlaMkArabhUtajanakarAja tanayena sAnujena zrIrAmacandreNa puSvakamadhirUdenAyodhyAM prati gamanamupakrAntamityatvatyucAme aya bharatapuSTena hanumatA rAmasya citrakUTanirgama124 | prabhRti punarbharadvAjAzramAgamanaparyantAntakathanapUrvakaM zvaH puSyayogena rAmaM sItaM lakSmaNAdiparivAraM drakSya sIti kayanaM tavana bharatasya paripUrNamanoravatvena svAtmani mahAnandAvAtriM pAvakhyAve konatriMzaduttarazatatame 125 atha puSpakasthena zrIrAmeNa sItAyeM laGkApuraprabhRtya yodhyApuraparyantAna pradezAna darzayAmadhye kiSkindhAsamIpagamanasamaye sItAprArthanena sugrIvAdivAnarapatnIrapi puSvakamAropitavatA yathAgataM bharadvAjAzramaH saMgrAma ityabhyadhatta paDaviMzatyuttarazatatame atha bharadvAjAzrame bharadvAjamukhAdayodhyAsthamAtR bharatAdikSemavAtazrivaNaM, tatastena maharSiNA prArthitasya zrIrAmastha tasmin dine tatrAvasthAnaM tato bharadvAjena svAzramamArabhyAyodhyAparyantamArgatirvapApAnAmakAla| phalamadhukula mAdivivRddhirUpavaradAnaM tyuttarazatatame atha zrIrAmeNa bharataM prati svAgamana vRttAntakathanAya hanumatpreSaNaM, hanumatA nandigrAmaM gatena bharatAya rAmAgamana vRttAntakathanaM tacchravaNena bharatasya mahAnandAvAai cAhASTAviMzatyuttarazatatame 126 www.kobatirth.org 127 atha tayA nikhilanagara vIthIgopukhemAthakaraNapUrvaka sAmantaHpura janAdInAM kAntAnAM rAjaparijanAnAM nAgarikANAM ca zrIrAmasevArtha zatruna niyuktAnAM nandiyAmapravezana atha sarveH sAkaM zrIrAmasiSeviSayA bharatasya pratyuyAnam aya bharatasya zrIrAmanagaram atha zrIrAmasyAtipremNA'GgAropitabharatasya puSpaka vimAnena nandigrAmasyabharatAzramapravezama, aya puSpakaM dhanadAya pratipreSitavatA zrIrAmeNa bharatAzrame vasiSThAdibhiH saha yathocitaM pRthagAsane samupave zanaM cAvariza me aya tasmin sati bharate citra pUrva svakRta pratisUcakAvinyapUrvaka zrIrAmaM prati rAjyAbhiSe kAraNArtha tataH zrIrAmeNa tadanumodanapUrvakaM vizoSitajadena kRtamaGgalasnAnena tAdRze lakSmaNazatrughnaiH sugrIvAdibhizva saha divyarayenAyodhyAmaveza, tatra mahAmANikyamaNDape divyAsiMhAsane jAmbavadanuma128 | dAdisamAnItainikhilanadI samudrasambandhibhiH samasta For Private And Personal Use Only 129 130 malikamitragaNanaH nakAJcana kalazasaMbhRtastadikaH zrIrAmatva vasiSThAdimadivyAbhiSekaM tatra zrIrAmeNa sarveSAM vibhISaNamudrIvAGgadaimadAdInAM saMmAnanaM teSAM yathAgataM svasvanagaragavanan, atha bharataM yavarAjye'bhiSecitavattaH zrIrAmasya | rAjyaparipAlana vaM zrIrAmAyaNapaThanazravaNAdiphalaM ca vistareNa pratyayatriMzaduttarazatatame iti yuddhakANDAnukramaNikA mA athorakANDAnukramaNikA / 14071 aya rAkSasavadhAnantaraM prAptarAjyasya rAmasya samIpe rAvaNavadhajanitAnandena vikasitahRdayapuNDarIkA munaya Agatya saumitriM pratinanditumArabhamANAH zrIrAmeNa rAvaNakumbhakarNAdIn dikhA kathamindrajitaM prazaMsayeti pRSTA ityavAya sarge atha kummasaMbhavaH zakrajitprabhAvaM vaktumuyuktaH pApaNDarIbhUtavivRNa bindutanayAM pulasya udrAdya tasyAM vizvasamajIjana*dityavocadityAcaSTa dvitIye Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha vizravaso bharadvAjasutAyAM devavaNinyAM vaizrava Notpatti, punastasya tapaHsantuSTena pitAmahena lokapAlatvaniSyadhipatitvarUpavaradvayena sAkaM puSpakapadAnaM, 131
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.vi. // 18 // tataH pitrA niveditalaGkAnivAsaM ca tenaiva vimAnena pituH samIpagamanaM cAvarNayatRtIye atha zrIrAghavamanAnuguNaM padmasambhavanirmitasattvAnAM rAkSasatvanAmakaraNaM, tepu hetiprahetisaMbhavaM hetevidyutkezajananaM, vidyutkezaratAbhilASiNyA sAlakaTaGkaTayA tyaktAMzizurodana jAtaghRNApUritAntaHkaraNayogaurIzaMkarayoH sAMnidhyaM, gaurImItye zaMkareNa sukezAyAkAzagapurapradAnaM, gauryA rAkSasAnAM sayo garbhAtpAtarUpamAtRvayaH samAnarUpaparicayadAnaM ca vyAcaSTetyAha caturthe 4 atha mukezabhAryAyAM devavatyAM mAlyavatsumAli mAlInAmudbhavaM teSAM tapasA santuSTena brahmaNA varaprApti, vizvakarmanimitalAvAmaM mAlyavataH munda vajramuSTivirUpAkSadurmukhamunayajJako pattonmattAnAmanalAyAzca sambhavaM mumAleH ketumatyAM prahastAkampanavikaTakAlakArmukAdaNDapArzvasaMhAdiprabhasabhAmakarNAnAM kApuSpotkaTA kakasI kumbhInasInAM cotpatti, mAlevaimudAyAmanalAnilaharasampAtInAM vibhISaNAmAtyAnAmudbhavaM ca prAcIkazatpaJcamaM 3 atha mAlyavadAdInAM vAdhAmasahamAnAnAM devAnAM | mahAdevalabdhamantrAgadhita triyugalavdhAbhayAnAM jayAya teSAM nizicarANAM yuddhayAtrAM tato garuDArUDhasya viSNorAgamanaM taiH saha yuddhaM cAha SaSThe 6 www.kobatirth.org atha rAkSasairabhihanyamAno viSNuH zaraveNa rakSogaNAnvidrAvya mAlisAratheH zirazchedanapUrvakaM turaMgahananAt virathIkRtena mAlinA gadayA'bhihatasya suparNasya pRSThe tiryagAsthita hetirAjena tasya ziro'cchinAditi prAcI kazatsaptame atha rAkSasaHzeSIkaraNAbhilASeNa vajrahastAnujena dhvaMsitaM svaca N nirIkSya mAlyavAn parAGmukhavardha mAkAramayuktamityuktvA svakarazaktyA svayamevAbhihataH saMmRddhitaH punaviSNurathapakSAnila vikSobhitAnIkaH mumAkhinA saha laGkAM vihAya sapatnIkaH saparicchadaH pAtAlamagamadityakathayadaSTame atha kadAcitpAtAlAnnirgatya mahItale vicaratA mAlyavatA puSpakeNa pitaraM dramabhiyAntaM yakSarAjaM vIkSyAyaM prabhAvo'sya vizravasa iti nirdhArya prepitA kesI vizravasaH samIpamAgatya pAdAna likhantI tena kA tvaM kimarthamAgateti pRSTA svAbhiprAyamaniveditavatyapi putrAbhivyApiNIti vijJAtA nijAgamanasamayocitAH putrA utpayerakhiti tenoktA punaH prasAdayantI kazciddhA jAyatetyanugRhItotpAtaH saha viMzatibhujaM dazagrIvaM kumbhakarNa zUrpaNakhA dhami vibhISaNaM cAjIjanadityAcaSTa navame athAtyugratapasAM dazagrIva kumbhakarNavibhISaNAnAM madhye dazamukhasya zirohomasaMtuSTena brahmaNA mAnuSA For Private And Personal Use Only 7 8 te sarvAvadhyatvarUpavarapradAnapUrvakaM chinnAnAM zirasAM punarutpattirUpavarapradAnam, vibhISaNasya dharme'caJcalabuddhitvavaradAnaM ca kumbhakarNAnane sarasvatIpravezAnmohi tena tena nidrAvaraNaM, tathaivAnavaratanidratvavarapradAnaM teSAM zleSmAtakavananivAsaM ca prAvocadazame aya mAlyavatA kucerAdhyuSitalaGkApaharaNAya bodhitena dazakaNThena tadanaGgIkaraNaM, punaH prahastena bodhitenAgrajAya prahastapreSaNaM, tataH prahastavAkyazravaNasamanantaraM yakSarAjaH pitRsamIpagamanaM, pitranujJayA laGkAvisarjanapUrvaka kelAsasthAnagamanaM tato dazagrIvAdInAM laGgAmavezaM cAhekAdaze athAsya laGkAyAmabhiSecanaM zUrpaNakhAvidyudiyaH pariNayaM tato mRgayAyai vidhine'TamAnena TAkaNTena sadRrdikasya mayasya darzanaM tato'nyonyavaMzavicArapUrvakamaH purasvAnmandodarI pANigrahaNaM, kumbhakarNena vargacanadAMDiyA vidyucidvAyAH pANipIDanaM, vibhISaNena tapasya gandharvarAjasya putryAH saramAyAH pANigrahaNaM mandodaya meghanAdajananaM cAha hAdase ava brahmazApAnidrAviSTasya kumbhakarNasyAgraja pragniH zilpibhiH zayanagRhanirmANama varadAnaprAdarzanakadadyamAnatribhuvanaduHkhazamanAya vaizravaNena svadRnamna svasya tapazcaraNakAlasannihitagaurInirIkSaNa Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 11 12 anukra0 u.kAM. 7 112 11
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir 17 dhekSaNamyAtyugratapasA''rAdhitAcchaMkarAtpiGgalekSaNatva- sAmagAnapUrvaka vividhastutijAle zaMkara saMtoSya atha pUrvamAgatena nAradana yamanikaTe gavaNAgamanapAsiM, tena maitrIlAbhanidarzanapUrvakaM dIjanyaM tyaktvA | tenaiva monito'sAvAsman niviMzamAdAyAkhilaloka- nivedana, tatkAla eSa puSpakarimAnadarzanama, Agatena lokamitro bhaneti pratiyodhitasya dazamukhasya triloka- | rAvakA kandanena rAvaNAbhikhyA vahan mahItale rAjJA rAvaNena nArakIcAdhAvimocana, tadarzanakupitAntakajaitrayAtrAmAcaSTa trayodaze 13 | hiMsAyA AjagAmetyAha pAMDaze 16 bhRtyahi sitasvasainyavIkSaNajanitaroSasya rAvaNasya yamaanya mahodarapahastamArIcazukasAraNadhUmrAkSAdibhiH ___ atha rAvaNena himavanirisAnI tapazcarantyAH kasyAzci. kiraiyuddhArambhaM, taividhvaMsinAt puSpakAdabhihatasya saMvRtasya rajanIcarapateH kailAsagamanaM, tatra yakSarAkSasa- corAjinadhAriNyA nAmapraznaM, kuzadhvajasya vedAdhyayana- gavaNasya mRcchidasya patanaM, punarutthitenAnena pAzubalayorAyodhanaM, tatra maMkocakapaTakena mArIcatADanaM. kAle bacaso bedamayabiMdUpanatvAdvedavatIsaMjJAlAbhakathanaM, patAkhamokSaNaM, tena yamakiradahanaM cAhekApaze. punagicena toraNadaNDena yakSadhvaMsanaM cAha caturdaze punastena bhAryAtvaprArthanaM, tadalAbhAt kezagrahaNaM, tayA aba rAvaNabAdhitasvakinArtasvararakSojayadhvani atha rakSaHsaMghanijitayadIyavIkSaNAtularopeNa dhanA- kareNa tadgRhItakezacchedanaM, taba badhAthai punarutpatsye sutavato yamasva yuddhAbhigamanaM, sUtAnItasyAtibhIpaNyadhyakSeNa preritasya maNibhadrasya dazavadanagadAprahAreNa iti zApotsargapUrvakamagnipravezaM cAha saptadaze jvAlAmAlAparItasya pArthayormRtyukAlAbhyAmadhichipArzvamaulitvaM, punArIcAdInAM palAyanaM, tato daza atha rAvaNenozIradeze satraM kurvato maruttasya yuddhA- tasya sathiravarNavAjiyutasya pAzatomara zaktimabhRtyAyudhabadanasya 'yambakasakhena sadabuddhibodhanaM, tadaaNvatA dvAnaM, tadyajJArthamAgatAnAmindrayamavaruNa kuverANAM mayUra- stomaparivRttasya sthasyArohaNaM, mRtyunA rAvaNavadhAya dazAnanena gadAbhihatasya kuverasya palAyanaM, puSpakA- bAyasahasakakalAsarUpaprApti, punaranenAgrajajayaprazaMsanaM, prArthanaM, tannirodhana pUrvaka yona sarvajagatsaMvartakRtkAlapaharaNaM cAkathayatpaJcadaze tacchutavatA maruttena parihAsakaraNapUrvakaM yuddhAbhigamanaM, daNDatolanaM, tatsamaracakitanamaH saha parameSTyAgamanaM, ___ atha dazavadano dhanadaM nijitya jayalakSaNaM puSpaka- saMvartamuninA tannirodhana, jayodghoSaNapUrvaka rAvaNasyA- yamasamIpe brahmaNA'moghasya kA udaNDasyopasaMhAraprArthanamArUdo mantribhiH saha kArtikeyotpattisthAnamati- nyato gamanaM, mayUravAyasahaMsakRkalAsAnAmindrayama- pUrva ke rAvaNasya nijavarapradAna kiTanaM, yamasyAntardhAnaM, zobhAyamAnaM zaravaNamatItya kiMciDUraM gatvA puSparka varuNakucarapradAnaM cAhASTAdaze rAvaNaspa jayavoSeNa yamaloca tU pratinivartanaM cAha viSTandhaM vIkSyAvaruhya mArIcasahAyo nandinA krIDamAnaya : ___ atha rAvaNasya bhUmaNDalabhramaNaM, tatrasthitararAjJAM dvAvize zivayAnivAsabhUtaH parvato'yaM devairapi duravagAhya iti nirbharsanapUrvakamayodhyAdhipasyA naraNyasya svabaMzyenAsya atha yamalokAdAgatena zagena mArIcAdInAM samApratiSiddho'pi dvitIyazaMkaraNAvasthitena nandinA pari- vadhAya zApaprAptiM ca prAcIkAdekonavize garma, punamnana sATalagamana samaye payonidhidarzanaM, sitena madrUpasadRzAkAranirastava kulanAzo bhaviteti atha raavnn| bhUmigatamakalamAnayAhiMsAmasahamA- bhogavatyAM maNiyanInagaramya vAtavaH sahAsya zapto nijabhujasaMcAlitakailAsaparibhramaNakAtarAgarAja nastha nAradasyAgamanaM, punaranena gagajayAya rAvaNameSa- | saMvatsarAntamAyAdhanaM, mataH ti mahaniyaM gena : saha sutAzkSepaparavazabhUtezapAdAGguSTavinyAsavimRditabhujaviMzatiH Nam, tadIkSaNAya nAradasya yamalokagamanaM cAcaSTa vize 20 | maitrIma, azmanagare kAlakeyana naM, tatraiva zUNiratyAH For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra wwwbath.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmand anukra vA.rA.vi. u.ko. 10 // / bhaviyujitasya zira chedana, tataH malilendranIladarzanaM, tatra kSIrodanidAnaM kSIraM yavatyAH pazupativRSabhamAtuzcandrajanayiyAH phenapAnAM jIvAtorAraNyA: pradakSiNapUrvakamanavarataniSyandamAnAmandatoyadhArAkIrNaparimapANDurAdhasadRzamAcetasAlayanirIkSaNAsahiSNudazavadananagardaSAnacalAdhyakSIkSaNasaMjanitakrodhAnAM varuNatanayAnA yuddhAbhigamana,dezamukhasya yuddhavimukhI karaNaM, punamahodareNa teSAM sthabhaJjanaM, tato rAvaNena teSAM pagabhava punaruNAncepaNaM, prahasena baruNamantrigA varuNaspa brahmalokayAtrAkathanama, asya jayaghoSaNa pratinivartanaM cAha trayoviMza ___ atha rAvaNena laGkAgamanavelAyAM pathi devagandharvanAgayakSasiddhanarendrakanyApaharaNaM, tAsAM sajanavizeSaduHkhavazAnirargalanirgatAbhupariSicyamAnAt puSpakAt tAbhiH lavApravezasamaye'zubhasUcakayAbrahmaNyoktyA sahabhUmI patitAyAH samaH zUrpaNakhyA AzvAsanapUrvaka kharadUSaNatriziraprabhRtInAM canurdazasahayANA rAkSasAnAM janasthAnapreraNaM, tatra khareNa rAjyaparipAlanaM cAi / caturvize atha rAvaNasya nikumbhilAgamanaM, tatra pravartitayAgadIkSitasya kRSNAjinadharasya maunavrataspa svasutasya nirIkSaNaM, kimetaditi praznaM, zukreNa mAhezvarayAgakathanaM, tallabdhaspandanazadhumohinImAyepudhiyANacApAkhalAbha nivedanaM, tato bhrAtrA putreNa ca saha samapanagamana, atha sAvitragadAbhasmI tamumAlivInaNajAtA| puSpakAcAsAmapahatAnAmavataraNa, vibhIpaNenamAturgaNaM, marSasya meghanAdasya jayantena mAkaM indayuddha, tato punarindaM jetuM saputrasya sakumbhakarNasya sahavAkSauhiNI- mAtAmahena ayantaharaNaM, rudraH: kumbhakarNazarIradalanaM, sainyaparItasya prasthitasyAsya madhyemAgeM svayazasA gavaNendrayoH parasparaM hetibhiH prahAramapyAhATAviMze 28 saha vasAraM kumbhInasImapahRtavato madhunAmno'surasya atha rAvaNavalasya dazAMza vizeSitatvaM, nato devavadhArya madhupuragamanaM, taba tasyA'lAbhena tadanveSaNaM, | senayA rAvaNAkranaNaM, dIkSAjanitAmarSeNa rAvaNinetataH pAdapatitAya bhartRbhikSAvinya kumbhInaspa abhaya- ndragrahaNa, sarvapo lAgamana bAhikonatrize pradAna, tacchatvA''gatena madhunendrajayAya prasthAnaM, aba brAhmaNo laGkAgamana mindravimocananaimittikarAtrI kailAse senAnivezaM cAha paJcaviMze / mindrajito mAhezvarayAge nirva tite'maratvaM, yAgAsamAptI __ atha puSpitAnekAnokaijAlamaNDitagandharvakRtarama- tatkSaNamaraNamApnuyAmiti paramArthanaM, tathaiva bhavatviti NIyagAnazobhitaparisare kailAse candrodayadarzanAvaze- brahmaNA'GgIkaraNapUrvakamindravimocanaM, tridivagamanAndriyasthAsya saMbhogAmilApasamayasamAgatAyA rambhAyA | zaktasyendrasya vidhAtrA'halyAcalAtkArajanitamunizApabalAtkAra, tadAkarNanakupitanalakUbarazApaM, tataHprabhRtya- nivartanahetubhUtapaiSNavayAgakaraNavoMdhanaM, nirvatitavaiSNavakAmayAnAbalAvalAtkAranirAkaraNaM cAha SaDaviMze , 26 yajJena baciNA tridivAkramaNaM coktavatA'gastyena rAghava___ atha rAvaNasyendralokagamanam, AgataM ripuM zrutvA mahe- | prazaMsanaM cAha trize ndreNa yuddhasahAyArtha viSNuprArthanaM, kAlAntare tasya atha pRSTenAgastyena rAvaNaparAjayakathanamArabhamANena mayaiva maraNaM bhaviSyati tvameva yudhyasvote tena niyogaM, rAvaNasya mAhiSmatIpuragamanaM, tatra vasuretAputrasyArjutato devarAkSasavalayoH saMkulayudaM, mArIcapraistamahA nasya jalakrIDAgamanazravaNAnarmadAgamanaM, tatra sekatapArzvamahodarAkampananikumbhazukasAraNasaMhAdacUmaketu- bedikAyAM suvarNaliGgArcanaM cAhekatrize mahAdaMSTraghaTodarajambumAlimahAhAdavirUpAkSasUryazatra- ___ atha kArtavIryArjunabhujasetupUritajalapravAhasaMpAvimahAkAyAtikAyadevAntakanarAntakasuptannayajJakopadurmukha- tArdhanirvatitamahAdevapUjopakaraNasya mantribhyAM zuka dUSaNatrizirazvaraprabhRtibhiH saha yudhyamAne dazagrIve sAraNAbhyAM vijJAtavRttAntasya rAvaNasya kArtavIryeNa | sAvitreNa basunA sumAlino vadhamabhyAcaSTa saptaviMze 27 | bandhanaM, mAhiSmatInagarabhavezaM cAha dvAtriMze / 24ile PS // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir athArjunabadaM rAvaNaM vijJAya pulastyaina vimocanaM, | atha mAtarizcanA pAdAvezitasya zizorbrahmaNo | mAdanamupeNapanamamandAdividajAmbavadgavAkSavinatavUnatayoranisAkSika sakhyakaraNaM ca nyavedayatrayaviMze 33 | hastasparzanojjIvanama, tataH sarvadikpAlakai svasvAra- prajAsatrAdarImukhAdInAM prazaMsApUrvaka bakhAbharaNaatha rAvaNasya kiSkindhAgamanam, tatra saMdhyArtha khadhyatvam, Adityena svatejasi zAtamikAMzadAna- kanakAdibhiH saMmAnaM, taiH saha bahukAlayApanaM cAhavAlino dakSiNasamudragamanaM zrutvA tatrAspaSTapadavinyAsa pUrvakaM svasminvidyAbhyAsayogyatAya varapradAnam, vizva konayatvAriMza gatvA vAlina grahItumudyuktasyAsya bAlinA kakSapuTe karmaNA svamaSTAdhurekhadhyatvaM, brahmAbapAzupatAkherapya- ___aba munIcAdInAM kiSkindhAya prepaNaM, hanumato'bhigrahaNaM, pazcAtpazcimasamudrayAnaM, tata uttarAdhigamanaM, vadhyatvavaraMpradAtaM, teSAmantardhAnaM, vajraprahAreNAsya hanu- matavarapradAna.lahAya vibhISaNapreSaNaM,hanumate hAradAnama, pUrvasamudre tenaiva saha vigAhya saMdhyAmupAsya kiSkinyo matsaMjJAlAbha, punarastha RSyAzramadhyasana janitaRSi tAjaganatamogajani taduHkhaparitanavANI prayAgapavanasImani prakSepaNaM, tataH kuta iti praznamubhayomaitrI zApena svadalavismAraNam, stoprega svavala kuraNA- prazaMsane cAra gatvAriMza prasaGgam, kiSkindhAnAmekamAyAvadhi vAsaM cAmpAcaSTa nugrahaptaGgam, punaranena hanumatA sunmuikhena pRSThaMgamena mApa unadanaSitapuSpakAgamanaM, puSpakavimAsasUtravRttyarthapadAnAM navavyAkaraNAnAraDayana coktacaturviMza | nena gamavahanApamAyana, pun| gameNa svasmaraNakAlabatA agastyena gamanATujJAyAcana, dAzarathinA yadA| atha zrIrAmeNAtibalazAlino hanumataH sAcivye sAnnidhyaniyojanapUrvakaM kuraM prati preSaNama, amAnupayAgamanamAnaM cAhapatrize satyapi sugrIvavizvAsakAraNaraznaM, punaH kumbhasaMbhavena vimAnakRtapAnAvilakSeNa bharatena gamagadhyaprajAnanda atha prabhAte bandibhirmAgatAlikeviracitakesariNaH kSetre'JjanAyAM jagatmANenAsya jananaM, kSudhi- khotrasya zrIrAmasya zayanAdutthAnaM, tato nirvatitanitya viSayaprazaMsanaM cAdakacatvAriMdo tena zizunA phalabuddhayoditasyAdityasya jivRkSA, kRtyA sabhApraveza, bhrAtRbhiH sugrIvAdibhivibhI atha kadAciccampakAzokapunnAgapanasapATalilodhrasUryabimbasamIpe sUrya grahItumAgataspa vidhu- paNAdibhiH kathAlApaM cAha saptatrize | kovidArarasAlalAla cAlatamAlakurabakamaruvaphAtindutudasya grahaNodyamanaM, tasya rodanamabhijJAyendrAgamana- ___ atha rAmeNa bharatena sArdhaM mithilAyai janakapreSaNaM, kAyanokaha jAlamaNDita padmotpala kuvalayakumudakadvAramindrabAinasyairAvatasyApi jighRH| vIkSya vajiNA lakSmaNena saha yudhAjito rAjagRhAya preSaNaM, tataH nivadaniziDitakApIkUpopakaNThe dhikRtanandanacaitrarathakulizena zizuhananaM, tato bhagavato dAyojagatAM pANaiH sakhyuH pratardanasya kAzya preSaNaM cAhAyAtriMze 38 | rAmaNIya malikAmAlatIkusumapurabhigandhabahavI jite saha zizu itvA udayaguhApraveza, jagamo nizzeSA- ____ atha rAjJAM saragamanaM, bharavalakSmaNazatrughnastaddatta- pramadAyane janakatanayaSA ramamANena rAmeNa putralAbhasUcakavyApArabhItaramaraiH saha sarvabhUtaiH pArivalakArakA- saMmAnadravyAgayata, sahavyANAM sugrIvadhinIpaNayo: samarpa- dorhadasamaye'smin tava kimabhilapitamiti pRSTyA gamanam, guhAyAM vAyunA nItasya zizovIkSaNamabhihita- | Nam, annadahanumanoH prazaMsApUrvaka mugrIvanivedanam , tayoH tayA munInAmAAmAvalokanApakSAkavanaM, tathaiva zvo bhava. mityAcaSTa pazcatrize 35 | khAbharaNAyanamunyArpaNam , nIla narasayamarikumudgandha- sthiti rAmeNa kathitamityAcaTa dvicatvAriMze For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.vi. // 20 // atha vijayamadhumattakAzyapapiGgala kuTasurAjakAliyabhadradantavakramAgadhAdiparihAsakathA varNana samaye rAmeNa paurApavAdaH pure yaH kazcidasti vA na veti pRSTena bhadranAmnA cAreNa sItAviSayakApavAdakathanaM punaH satyamiti sabhyAnAmanuvadanaM cAha tricatvArize / athAnItAnAM bhrAtRNAmA zleSapUrvakaM rAmeNa yuSmatsahAyasaMpattyA rAjyaM paripAlayitAsmi adya mayA yuSmAsu vaktavyamastItyuktAnAM bharatalakSmaNazatrughnAnAM zaGkAkulacittatAmavarNayaccatuzcatvAriMze atha sItAyA Atmanazva kulaprabhAvavarNanaM, laGgAyAM sItAyA agnipravezajJApanaM, sItAvisarjanenApi svasya lokArAdhanavRttamanUdya munyAzramAvalokanAbhilApavyAjena sItAyAstamasAtIre lakSmaNena tvAgApa niyojanaM rAmasya svavacanapratyuttaradAnAbhAvAya zapathaM cAcaSTa paJcacatvAriMze 45 atha prabhAte lakSmaNena sItAyAmajAjJA nivedanapUrvakaM sumantrAdhiSThitasthArohaNaM mAMge durnimittanirIkSaNatrastayA sItayA lakSmaNe tanivedanaM, rAtrI gomatItIre sarveSAM vAsaM, prabhAte sthArohaNaM madhyAhne gaGgAtIre saumitrikRtarodanAtha sItayA samAzvAsanaM gaGgAtaraNAya taraNyArohaNaM cAha SaTcatvAriMze athaiteSAM gaGgAtaraNaM, tato lakSmaNasya duHkhAtirekadarzanena sItAyAH prazramanenAprajAbhiprAya nivedana pUrvaka maMtraiva vAlmIkyAzramopakaNThe vaseti kathitamityAha saptacatvAriMze 43 44 46 47 www.kobatirth.org atha saumitrivAkyazravaNAyAH sItAyAH patanaM, punarlabdhasaMjJAyA rodanaM svasyA araNyavAsapratijJAM punarlakSmaNamantrayoragamana nirIkSaNAdiracitalA cAhASTacatvAriMze atha muniputraiH sItArodanaM zrutavatA vAlmIkinA svAzramAyAnItAyAH sItAyARSipatnI samarpaNa makathayadekonapaJcAze atha sItAganayorduHkhasmaraNamAnasatya lakSma Nasya duHkhanivAraNAya sumantreNa pUrvavRttAntakathanopakramamavaNapat atha mumantraH putrotpatti teSAmAyuHparimANaM ca pRcchate dArathAya durvAsasA patreNa viSNunA svacakreNa bhRgupatnyA hananaM, tataH kupitasya bhRgoH zAyaM - naGgIkaraNAt bhRgoreva bAdhAM punaH pAdapatitastasya jhApAGgIkaraNAttava putratvenAvatIrNasya viSNoH patnIviyogamekAdazahAnaparimitAyuHparimANaM, kuzayo rAjye'bhiSeka cakatyA atha rAjyAmanayoH kezinyAM vAsaM madhyAhneyocyA praveza, lakSmaNena dUyamAnamAnanAya rAmAya nItinidarzanapUrvakaM samAzvAsanaM tato vItaduHkharUpa rAmasya saMtuSTi cAha dvipaJcAze For Private And Personal Use Only 48 aba nRgaH kimakaroditi lakSmaNAkSiptena rAmeNa kathitaM nRgasya mantriSu svaputrasya vaso rAjyAbhiSekaniyojanaM, tasya rAjadharmAnuzAsanaM nidAghavarSahimajJAnAM vANAM nirmANaM tatrAsya pravezaM cAha catuSpaJcAze athAparAM kathAM vakumuyuktena rAmeNa kathita milvAkordvAdazena putreNa tamanA gItamA jayantapuranirmANaM tatra dIrghasavAya vasiSThavaraNaM, punaratryaGgirasabhRgUNAM varaNam indreNa pUrvAhRtasya vasiSThaspa vinAbhAvAdrAjJo gotamena yAgapuraNamanantaramAgatena vasiSThena rAjJo videhatvazApaM, kuddhena rAjJA'pi zApitasya vasiSThasyApi videhatvamApti ca nivedayAmAsa paJcapaJcAze 59 atha videhena vasiSThena i 51 52 svastha zarIrAbhyavanaM tena mitrAvaruNayoH retaH payasvati niyojana, kSIrasAgare varuNalokarAjyAvipatyaM prAptena mitreNa pUrvavRttAyA UrvazyA varuNena punarvaraNaM, tasyA a (na) GgIkArAdvaruNena kumbhe retasa utsarjanaM, tato mitreNorvazyAH pRthyAM purUravasamAptaye | zApotsarga tathaiva pururavo notpatti cAha padmAze 56 atha tasmAtkumbhA nAhaM tava suta iti mitramuktvA agastyasya nirgamanaM tato mitrAvaruNayorvasiSThasaMbhava, jAtamAtrasya vasiSThasyekSvAkuNA paurohityAya varaNaM, nimadeha gandhatalAdibhiH saMrakSya munibhiryAgapUrNa, atha lakSmaNavAkyazravaNasaMtuSTena rAmeNa viracitalakSmaNaprazaMsanaM, tricatura dinAvadhi kAryANAM svasyAdarzanena zApabhItyA pUrva nRganAmro rAjJaH svagodAnajanitavivAdayorviyoH kalaha nivRttyarthamAgatayo rAjadarzanamala 49. 50 bhamAnayoH zApena kRkalAsatAyAta, kAlAntare'vatariSyamANena vAsudevena zApavimocanarUpa kathA kathayitvA kAviNAM vIkSaNArtha lakSmaNamepaNaM cAha tripaJcAze Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 54 anukra0 u. kAM. 7 // 20 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir tuSTena bhRguNA coditavanimaH sarvaprANinetreSu vAsAya | zUlasthaiyAbhyarthanama, pataskUlatA putraspaikasyaiva titu / atha sAketAnigatena pAya dirAmA nAspIke varapradAnam, RSibhirmathitAttahAdutpannasSa mithiriti tathApi yadA vahinirgatpa zulavirahito yuddhacata prathamaM galegAnena zabhuSena tatratyayajJAyAna paMtha jananAjanaka iti vicetaso dehAjanmanA vaideha iti tadA sa mariSyati gulaM manyamIpamAgaviSyatIti na vAlmIkinA yuSmAkaM pUrvakega muddAsapurvaNa vIraca nAmnAM lAbha, mitherAvAsabhUtasya purasya mithileti mahAdevavaramadAnamapi nibAdetavatA ilasva tatputrasya banavAlaya bhava mRgayApAM zArdUlarUpiNordayonizA nAmamApti cAha saptapazcAze | lavaNasya duzceSTitaM kiMbamovavAdheitAH rAvaNavadhaM nAgonirbhagIkatabanayoranyatammya vadhenAvazize gAmo atha lakSmaNena nibherazamasya hetupraznaM, rAmeNa sarve yuvA lavaNAntakasthati manAma nizcitya tvAM zaraNaM nidhatvA moTAnaM vasiSTha ivanAmipamannaM yAcitvA yayAtitulyA na bhaveyuH, puga yamAte bhAyeM tayorekA bhajAma iti kathitamityayocaMdephaparitane mahAnase rUpAntaraNa mRdA bhUtvA mAnuSAma pakvA diteyatanayA zarmiSThA anyA zukraduhitA devayAnI tayoH atha gameNa lavaNaH kimAhAzinAvAsa kutrAsta vaniSThAya dApayitvA'nsamyAt tadannadAnasaSTena vasiSTena krameNa pUrvaduriti dvau putrAvAstAma, rAjJaH zarmiSThApUrvo: iti pRSTamunibhilavaNasyAhAgekAmA mAnupAH savAni dAna rAjA pratizApAya jalAhara,tatpanpA madayantyA mItimasahamAnayoIhitRdohitrayoH prIsya zukreNa yayAtinarvANIti kathinaM zrunavatA gAyaH kasyAMgo'ya- niSidena svapAtAjIkSaNAn kalmASapAdAbhilyAM gatena punaH prathitAimilApavimocitena viracittayaM yajJamiti pRSTayobharatamannayoH pAvana svago mamadAMza jarApIDitArIge bhaveti zapto'bhUditi kathitamityA iti prArthitena rAmeNa zanasya nAmipecananiyo- bhUmiriti kathA nidazitetyAha paJcapaSTitame hASTapaJcAze janaM cAha dviSaSTitame 62 / aba yasyAM rAjyAM zatruprasva parNazAlAyAM vAsaH, atha yayAteruzanaHzApaprAptAM jagaM pUrI vinimayya athAbhiSecanAyAgrajaniyAsdina zanenAgrajayoH tatyAmeva gabhAM sIvAyA dArakadayaprasave, tacchutavatA yauvanagrahaNaM, rAnaH prArthanAmanIkurvata yadave rAkSasa sthitayogyamAbhiSeko mama bIDAnaga'pyagrajAjJAjhya- vAlmIkinA yena kuzamuSTinA lavena ca rakSAbandhanaM svAya zApadAnaM, pUroyauvanaM punardattvA rAjyAbhiSeka nivaNe mama doSo na bhavediti prANitena zrIgameNa kRtaM tAbhyAM kuzalavAbhyAmeva tayoH kuzalavAviti nAmacAhekonaSaSTitame brAhmaNaivasiSThAdibhiRtvimbhina mantribhiH kanyAbhi- karaNa,tayojananaM zrutAnandaparadazasya zaravasya | atha kadAcidvasantasamaye sabhAyAM zrIrAmasannidhau zcAbhiSecitasya zavanasya purAma bhavadhArtha bhagavatA munibhiH saha prayAgaM cAha paTpaSTitame sumantreNa yamunAtIravAsinAM bhArgavacyavanAditapasvinA nArAyaNena mRSTasya zasya pradAna pUrvaka lavaNavadhopAya- ___avadAnena lavaNaH kITakAnAvastasya jhulena mAgamananivedanaM, punaHsthenAntaHpravezitAnAmupAyanabodhana cAha triSaSTitama karihayAta agrena bhAnaveza cyavanena pUrva sarvavijayI grahaNapUrvakamAgamanakAraNapraznaM, zrIrAmakRtakAryanirvahaNa ___athAgrajadattacaturaGgavalamayatA prasthApaya pAkAla suSmA yastA mApAtA marindreNAryAsanagato bhUmI saGgArazravaNasaMtuSTaviracitarAdhavaprazaMsanaM cAha paSTitame 60 lavaNe cahinirgate madhupuradvAra sanAM pRStaH kRtvA bajetA na bhavati madhupure lavaNAsurastvayA na atha bhArgaveNa brahmaNyasya zaraNyasya devapriyasya tvameka evaM nirutsveti gameNa ghoSitaH zavanaH manAM nirjita ityukto yuvanAzvasuto madhupuraM gatvA tena gulena lolAputrasya madhAstapasA''rAdhitena bhagavatA zaMkaraNa prasthApya mAsAt paraM sarvAnnamaskRtya prayANoyukto'bhU- sameno bhasmIkRtaH, vaM vijayI bhaviSpasItyutsAhita svazUla pradAnam, atha rena svavaMzyAnAmapi pAramparyeNa |dityAcaSTa catuHSaSTitame 61 ityAha sasapATeta 6 For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.vi. // 21 // aba prabhAta svAhArasaMgrahArtha purAhilaMbaNagamanaM, atha vinipAtita lavaNaM vIkSyAmyAgataiH puruhUta- / TanapUrvakaM dijabAlamaraNakAraNaM zUdratapazcaraNaM nivedya tataH sAyudhasya zAnasya yamunAnadItaraNapUraka madhupura- | purasavaH zanAya sasainyAya dharmapurapravezAnujJApradAna, tamanveSayati niyojita ityakathayaJcatuHsaptatitame 7 anukra. dvAranirodhanam, ardhadivase bahUnAM sattvAnAM bhAramada- tato vividhapaNyopazobhitApaNacatvaracaityodyAnAbhirA | aba dAzarathidi japutrakalevarasaMrakSaNaM niyujya smaraNa u.kA.7 hatA puradvAramAgatena lavarNana zatrughnanirbharsana, nato geSA- mAyAM nAnAvidhatarujAlazobhitatIrayA vikasitakamala- mAtrAgata puSpakamArA prathama pratIcI tata uttarAM pazcAt viSTasya lakSmaNAnujasya gAtrAdAcinigamana, divi bhuvi kahArakuvalayakumudaNDamaNDiyA yamunAnadyA same- prAcI cAviNa dakSiNasyAM dizi zaivalasyottApAveM samAnaprabhAvasya dazarathasya rAvaNahantudhAtuzca prabhAva- tAyAM madhupuyo rAghavAnujarAjyakaraNaM cAha saptatitame 70 duSkara tapazcarantaM kaMcidIkSya tasya jAtimapRcchadityAhI saMkItanena saha svanAmasaMkItanaM ca tavatA samAtRSvasu- | atha rAmadarzanAmilANa zagnenAyodhyAM prati pazcayAtitame dhAturdazavadanasya hananazravaNAtikupitena lavaNenAyudhA- | prayANaM, madhyemAgeM vAlmIkyAzramagamanaM, tato'bhivAdi- apa dAzarAyaH sazarIrasvargagamanAya duSkaraM tapazcarantaM haraNArthamavakAzapradAnAya yAcana, tadanaGgIkurvatA'nena tena vAlmIkinA lavaNavadhazravaNasaMtuTena viracitazana- zambukanAmA zudra vijJAya tasyAsinA zirachittvA jIvalokaM sudRSTaM kuru prANAstava durlabhA iti prativacanaM | prazaMsanam, anugaiH saha rAmacaritamAnAkarNanaparavaza devaH pUjitasteyudijavAla jIvitAgamaM zrutvA vaiHsahAgacAhASTapaSTitame hRdayasya zannasyopakAryAnavezaM cAhakasaptatitame 71 styAzramaM gatvA'gastyamabhivAdyAgastyenApi stuto atha lavaNazatrughnayordvandayuddhe lavaNakaraviSTamahA atha rAtrau vAlmIkiziSyakRta rAmacaritamAnazravaNa- hastAbharaNaM svIkurviti mArthitaH rAjJaH sasya tarutADitasya mUcchitasya rAghavasya bhUmau patanaM, tadantare- smaraNAdalabdhanidraH zacanaH prabhAte nirvatitanityakRtyo pravigrahAnahatA nivedya tena lokapAlAMzatvena brahmaNA sya svAyudhAharaNAbhilASaM vinA bhakSyodahana, tadantara vAlmIkimabhivAdya tenAklipa visajilo labdhAnujJazcA- sRSTaM rupaM rAjAnaM dRSTAntIkRtyendrAMzatvena pratigRhANeti evotthitena zatrughnena mArganirodhanapUrvakaM saMvartasamayasamu- yodhyAM pravizya zrIrAmaM dRSTvA'bhivAya tena viracita kuzala- prArthitA hastAbharaNaM gRhItvA tasyAgamanakAraNajvalatsUryamaNDalasavarNasyAtibhISaNasyAmodhavANasyadhAra- prazno nAI madhupurI gannumabhilapAmyavAryasamIpe manvapRcchadityAcaSTa padasaptatitame na vibhyato lokAnvIkSyAsasaMbhrama pitAmahamupagatavatAM | sthAtumicchAmIti garma saMprAtri sthAtuM nocitaM sapta- aba ambhananavaH svasya dastAmaraNAgamana kAraNa 1. devAnAM nArAyaNavANaprabhAvavarNanapUrvaka yuddhIkSaNArthaM rAtramihoSitvA tato madhupurI gaccheti niyojito'tha vaktumArabhamAga purA nimanuSye mugativijive bane vidhAturAgamanama, tata AkAMkRSTavimocitasya vANasya saptarAtrAt paraM bharavalakSmaNa dUraganvIyamAno madhu- pharimazcit tapasta gato'haM yojanAyAma kaMcit sarolavaNoro bhittvA rasAtalaM pravizya punaH zatrunakara- puramagamaditi prAvocavisaptatile 72 varaM tatra dRSTvA tasmina sarasi haTapuTA kacicchavaM vIkSya praveza, tatkSaNa evAIpUrvikayA nirgatayolavaNaprANa- atha mRtaM bAlaM sutaM rAjAri gRhItyA patnIsahAyasya cintayAnaH punarAkAze divyavimAne'psarobhiH sarvAbharaNazulayorantakAntakayoH samIpagamanaM, tataH zatrughnazirasi dvijavaryasya rodana, taskRtarAjagaI cAvAdItrisaptatitame 73 | bhUpitAnirviracitanRttagItasukhamanubhavantamA vimAnA paa||21|| puSpavarSapatanaM, rAghavajayanirIkSaNAkasitahRdayaghuNDarI- aba dvijaduHkhasamAnaduHkhaH zrIrAmo vasiSThavAma- dastA samasthitaM zava bhakSamANaM svargiNamAlokya ko kANAM devarSisiddhacAraNagandharvANAM jayadazaM cAhai- devamArkaNDeyanaudalpakAzyapakAtyAyanagautamajAvAli- bhavAn divyapuruSa etAdRzamanahamAhAramazIkara pIti konasaptatitame 69 nAradAdibhirmannibhizca samanma nAradena yugadharmabhaka- pRSTo vRttaM sarva vaktumayatiSTetyAhetyavocatsaptasaptatitame 77 / For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra atha divyapuruSaH svavRttAntaM vaktumArabhamANaH purA vaidarbhako rAjA sudeva ityabhRt tasya kalatradvayamatiSThat tayorekA vetanAmAnaM mAmajanayadanyA mama yavIyAMsaM mukhyamajanayat pitari svargate paurA mAmabhyapivanahaM varSasahakhANi rAjyaM dharmataH paripAlya vijJAtAyuranujaM rAjye'bhiSicya mRgapakSivivarjite'sminvane'sya sarasaH samIpe duSkaraM tapastattvA brahmalokamabhisaMpadya kSutpipAsAturo brahmANaM zaraNaM gatvA brahmaNA bhavAn pUrvaM tapazvaraNakAle zarIraM saMrakSati sma kasmaicidbhikSArthine yataye bhikSAM na dattavAn tasmAtpaGkivaJcanApuSTaM svazarIraM sarogataM bhakSayetyuktastadvimocanamagastyenAcirAdbhavitetyuktaM yadi bhavAnagastyo'si mamAbharaNaM gRhItvA mAM tArayetyavocat, punarahamAbharaNamagRhAM zavaM cAntaraghAt, zveto'pi tRpto divaM jagAma tadidaM istabhUSaNamityAdeti prAcIkazadaSTasaptatitame aya mRgapakSivivarjitasya vanasya vRttAntaM pRcchato rAghavasyAgastyena pUrvaM manoH putrasyekSvAkoH putreNa jJAtamikena daNDena vindhyazaivalayAMmadhye parvatarodhasi madhumantaM nAma puraM labdhamityuktamityAha konAzItitame atha bahuvarSagaNAn rAjyaM pAlayato daNDasya svaguroH zukrasyAzramagamanaM tatraikAkinI zukraputrImarajAM dRSTrA kAmaparavazena tasyA balAtkAraM vepamAnayA tayA zukrAgamanapratIkSaNaM cAhAzItitame athozanasa AzramAgamanaM kSutpipAsAturaNAnena svaduhitRnirIkSaNenAnivAryakrAdhana daNDaH saptarAtreNa 78 79 80 www.kobatirth.org sabhRtya balavAno nAzamaSyati yAvaddaNDaviSayastAvadAcareNa pAMsuvarSeNa nirmanuSyaM mRgapakSivivarjitamaraNyaM bhavaviti ca zApadAnaM tadAprabhRtyasya daNDakAraNyabhi tAkathanaM, sUrye'staM gate'gastyena sandhyAnimitaM gamapreSaNaM cAkAzItitame avApsarovarasevite tasmina sarama vigAhya sa sandhyAnuSThAnapUrvaka zrIrAmasthA gastyAzramAgamanaM kandamUlI padhizAlyannAdibhirAtithyaM tatraiva rAtriyApanaM, prabhAte viracitakAlpakRtyaMnAgastyastotramagalpenApi RSinipaTegamasta, punaragastyAbhivAdana pUrvakaM puruSakArohaNamarthadivase'yodhyA gamanaM gRhamadhyakakSyAyAM puSpakAdavarohaNa, puSpakavisarjanaM, bhagtalakSmaNAbhyAM grAmyapreSaNaM bhAvAMcaDazItitame amodeti samAniyojitena lakSmaNenandramAna viSNunAI pUrva stutastasya inanaM kartuM mama nocitaM mayA vinA yuSmAkaM nAnyA gatistasmAdupacipa AtmAnaM zredhA vibhajyanAzena vajramekenendramanyena bhUtalaM pravizAmi tena vRtraM iniSyatIndra taraghAt tato devAH sendrA yatra vRtra81| tapate tatra gatvA duHkhitA babhUvustadendro vajreNa vRtramahana, tato vAsavaM brahmahatyaH 'nvajadevA viSNuM stutvA viSNunAmIyAzvamedhayAgakaraNAya bodhitA ityuktapicAzItitama atha dvAHsthena kumArayorAnayanaM tayAM galiGganapUrvakaM rAmeNa rAjasUyayAgakaraNAya bAMdhanaM, bharatena vajyAnAM sarveSAM rAjJAM sarvaprajAnAM ca hiMsAmasaddamAnena tannirodhanamavara jenoktaM pUrvajenAGgIkRtamityAha vyazItitame atha lakSmaNenAzvamedhayAgakaraNAya bodhanaM, pUrva vR lokatrayaM svavaze kRtvA kadAcittapaH kRtamatI putraM madhurezvaraM rAjye nivazya duSkaraM tapaH kurvati zakro viSNuM zaraNaM gatvA vRtro'tIva balavAn kiMca duSkaraM tapaJcarati taddhananaviSayaM tvayA vinA nAnyA gAtIrIta prArthitavA niti kathitamityAha caturazItitame For Private And Personal Use Only 82 hatyA parIne vAsave vipranaSTendra lokaM zunyaM dhvastAM bhUmiM nirAnandAH prajAna dRSTvA devA viSNUvaiSNava yatrendraH sthitastatra samAcaran tato brahmahatyA durvA purata Agatya ke me sthAnaM vidhAsyathetyavocat tato devebhyaH svAtmAnaM caturdhA vibhajyakenAMzena pUrNA nadISu catugaM vArSikAnmAsAn darSanI vasiSyAmyekena bhUmyAM sadA vamiSyAmItareNa yuvatiSu mAsi mAti trirAtraM darpantrI nivasiSyAmyanyena ye brAhmaNahantArastatra vamiSyAmIti varAlabdhvA'gaccha| devA indraM praNamya vijvaraM svargamAninyuriti kathAzeSaH pUrita lakSmaNenAzvameghaprabhAva etAdRza iti prakAzitazratyuvAca SaDazItitame 83 aba lakSmaNena vRtraghAtacarite samarpita mo yAM vakkumArabhamANaH pUrva kardamaprajApateH suta ilo nAna dharmiSTho rAjA dharmeNa prajAH pAlayana kadAcinmRgayAM paryaTana hotpattisthAnaM gatastatra devyomayA ramamAgrIna nArIrUpeNa zaMbhunA strIbhUtaM tatratyapuruSavarga dRSTvA 84 Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir anukra pAu.kAM. 7 vA.rA.vi. mAnugamAtmAne casIkRtaM vIkSyAticakitamatistameva | kardamasya pulamtyaktvaSaTakA kAgaH sahAgamanamAga vRSabhadhvaja tRSTA puruSatvaM binA'nyaM vara vagyetyuktaH, tAnAM dvijAnAmilahitaSiNAmanyonyasaMbhASaNam, etaH punarumAprasAdena mAmamekaM puMstvaM mAsameka strItvaM ca | maha kadamena prajApatinA mahAdevaprItye azvamedhayAgapratipadya mAsaM puruSo bhUtvA punarmAsa trilokasundarIlA karaNaM. prasannena zaMbhunelasya strItvavimocanam , zazinAma purandhyabhRdityuvAcetyAha maptAzItitame vindunAmnA putreNAdhiSThitaM vAhimutsRjyelena madhyadeze atha bharatalakSmaNayoH kathAyAM kautUhalaM vIkSya pratiSThAnanagare gajyakaraNam, ante purUravama zrIrAmaH kA pUrayamANaHkhIbhUtelA sAnugA tatra bane pratiSThAne pratiSThApya brahmalokagamanama, azvamedha etAdRzagmamANAtiramaNIya kaMcitsagevaraM vIkSyAnugatAbhi- iti rAmeNa varNanaM cAcaSTa navatitame vihartukAmA jalamadhye tapantaM somasutaM buvama pazyat so'pImA / / atha gamapreritena lakSmaNena vasiSThAdInAmRSINAdRSTvA kAmapagvazo buddhacA vicArya tAH khiya AhUya mAnayanaM, rAmeNAbhivAdanapUrvakamazvamedhakaraNAya svAbhitAsAM kiMpuruSasukhAnubhavasadRzaM kiMpuruSIrUpaM pAdAdi- pAyanivedanam, AzIrvAdapUrvakaM tepAmaGgIkAram, tato tyavAdIditi varNayAmAsASTazItitame 88 rAmeNa sugrIvavibhISaNayo rAjJAM cAhAnAya lakSmaNa | aba kiMpuruSotpatti zrutavatobharatalakSmaNayAbhUyo'pi niyojana, naimizAraNye yajJabATakaraNAya niyojanaM, ka kathaztA rAmeNa vidrutAH sarvA dRSTvA budha ilAM punastaNDulamudgamASAtilamapahAjyAdipUritayAgagardA sundagaM mohaparatazo'ramayata, mAse pUNe suptotthita sAmagrI puraskRtya suvarNapratikRtyA sItayA mAtRbhizca ilastapantaM so'masutaM vIkSya mAmanugatAH kutra gatA saha bharatapreSaNaM, tatrAgacchatAM rAjJAmRSINAmupakAryAityaparata, sopi azmavarSeNa sarve nipAtitA ityavo- nirmANAya codhanaM cAhekanavatitame cat. ilojapi rAjyagamanAya naicchat, budhena saMvatsarAntaM atha sarva saMsthApya rAmeNa kRSNasAramRgavarNAzcasetyutto mAsaM puruSo bhUtvA mAsaM vI bhUtvA navame mocanaM. tadrANAyAzvacaryAya ca Rtviribharbalazca saha mAsi surUvamaM nAma putraM janAyitvA budhAya davA lakSmaNapreSaNaM, tato naimize yajJabATadarzanavikAsita saMvasarAnte puruSatvaprAptikAle tena kathAbhirabhiraJjita hRdayaghuNDarIkeNa rAmeNa tatra nivasatAM rAjJAmupAyanapati kathitamityAcaukonanavatitame .. svIkArapratyarcanApUrvakamupakArikAnivedanaM, sAnugAnA atha puratva prApta ile budhAhatena saMbatena saha cyava- teSAM zanasahAyena bhagtenAnnadAnavastrANAM pradApana, tataH nAmipramodanamodakaraduvAMsaHprabhUtAnAM munInA- praNatarvAnaraH sugrIveNa ca viprANAM pariveSaNam, mAranaM. tevilavRttAntanivedanam, teSAmanyonya saMghadavAM ugratapasAmRSINAM vibhISaNena pUjAvidhAnamevamaharaha rupacIyamAnAyA yajamamuddhaH saMvatmagata avatenaM cAdIrayAmAsa dinavatitama aba yajJabATa prati saziSyasya vAlmIkerAgamanama, RSivATanikaTa uTajaparikalpanaM, tatra phalamUlapUritAnA zakaTAnAM sthApanama, gajA'bhyAMcaMtenApaNA kuzalavayostatra tatropaviSTAnAmRSINAM gajJAmapratamtAlalayasamanvitaM vINAgAnapuraHsaraM rAmAyaNamAdito vizati| sargakrameNAnyUnAtiriktaM pratidinaM yathAkrama gAyethAm, ko yuvAmiti pRSTau cedvAlmIkiziSyAviti brUtAmiti niyojanaM, tanmanasi nighAya tayostatra gatriyApanaM cAha vinavatitame atha tayorgAnamAdhuryazravaNaparavazahadayena rAmeNAhUtAnAM caturvedapAragANAM mUrchArohaNAdisvaralakSaNajJAnAM purANajJAnAM sarvazAstrakuzalAnAM pugtastayorgAnArambhe nAradopadiSTasaMkSepagAnapUrvakaM yAgAbhyantare vizatisargasamApanAbasare rAmatulyayoretayoH rAmeNa aSTAdazasahasrasuvarNadAnAya bhrAtari niyojite phalamUlAzinorAvayomarmA'stviti tAbhyAM tannirodhanaM, tato gameNa granthakartA kutrAste kiMpramANaM kA pratiSThA tasyati pRSTayoH kartA vAlmIkiryajJasavidhamabhyAgataH caturvizatiH zlokAH pramANaM paJcasargazatAni kANDAni paT sottarANi yadi gAne yuSmAkamicchA vinavaM zRNuteti prativacanaM tathaiva zrutvA gamasya RSibhiH saha | karmazAlAgamanaM covAca caturnavatitame 89 // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir - - 98 athaivaM bahuSvahassu gAyatostayogranthAntare sItA- atha sItAyA gmAtalapravezAdAtiyamAnamAnasena putratvavijJAnena sItAzapathanimittaM vAlmIkaye dUta- zrIrAmaNa makopena bhAma prati taba sutAM sItAM jAmAtu paNaM, muninA tathaivAGgIkAra, rAjJAmRSINAM tanivedanaM, mama samIpaM nAnayethA yadi zaraiH sIlavanAM tvAM pate rAmaguNalAdhanaM, tatasteSAM visarjanaM ca vyAcaSTa vidha miSyAmInyuTIraNaM, brahmaNA pUrvaka bhAvaM smara mukhaM paJcanavatitame rasAtalaM praviSTA sItA punaH svarga tvayA saMgAmaSyate VI atha samAhUtAnAM vasimAdInAmRSINAM sarveSAM etatpariSanmadhye tavedaM sottaraM vAlmIkikRtaM kAvyaM janAnAM doSaprayoktRNAM ca madhye vAlmIkinA sItA- zrutaM zeSa bhaviSyaduttaramuttamaH kAvyanAyakastvameva nayanapUrvakaM sItAzudi jJAtavatA sIteyaM niSiA mamA- paramaRpistvamavaSipRjyaH zRNuSvAvAhito munibhiH tarAtmA manaHpaSThAni bhUtAni ca zuddhAM vidanti iya mahati kathanaM, punastaspAntadhAMnaM, zrIrAmeNa vAlmIkaya mazuddhA cedahaM janmaprabhRtyanuSThIyamAnatapaHphalaM nAnubha zvo gApayitavyaM bhaviSyaduttaramiti nivedanaM tataH parNavAmi, zuddhati rAmo'pi vijJAya lokApavAdaM pramAzkAmo zAlAgamanaM cAvocadRSTanavatitame bhavatIti sItAzudedRDhIkaraNaM cAha SaNNavatitame atha prabhAta sarvamunibhirbhaviSyadatta zravaNama, azva medhaM samApya sItAduHkhaM manasi nidhAyAyodhyAgamanaM ML atha bAlmIkinaivamukta brahmavAsavAdisarvadeveSvAga tatrAzvamedhazataM kAJcanamayyA sItayA sahAnekavidhateSu rAjAbhaH pRthvIsurainAMgaraiH zobhitAyAM sabhAyAM yAgAMzca vidhAyAnena svargagatAnAM mAtRNAmaurSadohakasAJjalicandhe rAme munivAkyarevAkalmaSermama pratyaye'pi karaNaM cAvocadekonazatatame sItAzapathAt sarveSAM pratpaye sati mama prItirastIti aba yudhAjitA gAyaMpreSaNam, ayodhyAmAgatena nivedayati divyagandhayutasya vAyoH pracAra, tato rAma gAgyeNa yudhAjiddattapAritoSikAharaNaM, rAmeNa pratyutthAnavinA nAnyaM manasA smarAmi yadi manasA vAcA.vapuSA pUrvakaM pAritoSikasvIkAra rAmapraznAnuguNamuttaraM dattvA rAmameva samarcaye tadA mAdhavI me vivaraM dosthatIta siMdhorubhayapAya phalamUlopazobhitaH kazciddezaH zailUSakApAyavAsinyA sIdhayA zapathakaraNaM.kSaNena bhUtalA- putrairgandharvarAkrAntastanirjitya svavaze kuruSva nAnyaH dutthite nAgairdivyavapuSA dhRte kamanIyasiMhAsane dhRta- praveSTuM zakyata iti yudhAjitA'bhihitamiti badato gAya'sya divyazarIrayA bhUmyA gRhatihastAyAH sItAyA upaveza- bacAzravaNaparituSTena rAmeNa RSaH purata imI bharatanam, AkAzAtpuSpavRSTipatanaM, tasyA rasAtalapavenA, | kumArI takSapuSkalI bharato gRhItvA yudhAjitA balena ca sarvajagatAM vismayaM saMmoha cAvarNayat saptanavatitame 97 / saha gatvA tAnijinya tatra saMsthApya mansamIpamAgamiSya- tItyubhayogabhiSecanaM kRtvA bharatena turaGgacalena saha preparNa, teSAM kekayanagarapApaNaM cAha zatatame ____ aba bharatayudhAjitoyuddhAya gandharvadezagamanaM, bharatamAgataM zrutvA yudAyAgatAnAM gandharvANA bhagtena saptarAtraM yudapravartanaM, tato bharatena saMvartAmeNa kAmarUpiNAM trikoTigandharvANAMhananaM, takSapuSkalayostakSazilApuSkalAvatanagayoM: pratiSThApana, pazcAMdanantaraM bharatamyAyodhyA gamanamazrajAbhivAdanapUrvaka gandharvavadhanivedanaM cAhaikAMnamzatatama avalakSaNAtayogGgadacandraketvogabhiSecanaM, lakSmaNAnugatasyAGgadasya kArupaye pAzcAttyadeze'GgadIyanagarIpraveza, bharatAnugatasya candraketomallaviSaye candrakAntanagarIpraveza, tataH saMvatsarAdanantaraM bharatalakSmaNayoyodhyAgamanamevaM daza varSasahasrANi sukhena tretAnivarcasAmeteSAM dharmAtmajArakSaNamavocaDhyuttarazatatame 102 aya kasyacitkAlasya tApamarUpasya kAlasyAgamana. manena rAmAya lakSmaNena svAgamananivedanaM, tApasadUtasyAntaHpravezanaM, rAmeNAsanAdibhirabhyarcanapUrvaka. mAgamanaprayojanapraznaM, tenAvayoH saMbhASaNazravaNadarzana karvadhAyAjJAM kurviti prativacanaM, tathaiva rAmeNa lakSmaNasya niyojana, svamanISitaM dUtenAkarNanaM cAbhyAcaSTa vyuttarazatatame atha rAmAya svAgamanakAraNanivedanAyopakramamANasya dUtasya tAbake pUrvabhAva sarvasamAharaH putraH purA lokAn saMkSipya mahArNava'psu zayAnaspa bhUdharaNakSama For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org anukra vA.rA.vi. . .kA . 23 // bhogavantaM nAgarAja mAyayotpAdya mAM ca nAbhikamale saSTa- visarjana, tato lakSmaNena sarayUgatena nAtena mANApAna- / yasveti niyojana, hanUmato yAvadAmakathA loke tAvat to dau madhukaiTabhI janayitvA tayorasthikUTAdipari- samIkaraNapUrvakamindriyavazIkaraNaM, tatsamayasamAgate- mukhaM tiSTheti niyojana, jAmbavanmandadividAnAM kalivRtAyAM medinyAM mama prAjApatyaM dattavatastvadAjJAmRSTa- devaiH sazarIrasyAspa svargaprApaNaM cAha paDattarazatatame 106 | yugAvadhivartanAyAnujJAM, tathaiva taiH paJcabhiraGgIkAraM cAhAdevAdisaMrakSaNAyAdityAM putratvaM gataspAnantAcintyA- atha lakSmaNavirahAsAhiSNunA rAmeNa mantriNAM Tottarazatatame 108 ddhatazakteH bhUmau rAvaNaM saputravAndhavaM nihantumavatIrNasya vasiSThasya purato bharataM rAjyabhiSicya svayaM vanaM gatvA __athAyodhyAvAsibhiH sarvaprANibhizvarAcarairbharata-. sahasrAdhikadazavarSasahasrAyuHpUrNasya taba devalokAgamane- lakSmaNagati gamiSyAmIti nivedanaM, tacchvaNamUcchitAnAM zatrughnAbhyAM ca puro vasiSThAdhiSThitAgnihotreNa sAkaM pAyo'bhilAyo yadi sanAthA kyamiti brahmaNA tvatsanidhI prakRtInAmadhaHpatanam, mUcchitena bharatena kosaleghUttara radhigatAbhyAM zrIhIbhyAM rAmasya mahAprasthAnikavijJApanArtha preSita iti nivedana, lokasaMrakSaNArthamava- kosaleSu ca kuzalavayorAbhiSekakaraNAya zatrughnAya dUta- mAcaSTa navAdhikazatatame tINoM yata svAgatastatra gantuM kRtatvaro bhavAmIti preSaNAya ca prArthanaM, basizna bhUmau patitAnAM prakRtInAM . athAvyarSayojane saravAM zrIrAmeNa pAdayovinyastaprativacanaM cAha caturuttarazatatame 104 | nirIkSaNAya rAme nivedanaM, rAghaveNa tAsAmabhimatapraznaM, yoH satomAgamanaM, brahmaNA vaiSNavaM zuddhasattvamAkAzaM atha rAjadAra durvAsasobhigamana,svAgamanaM rAmAya tAbhiH prakRtibhiH putraiH sahAnuyAtrAvaraNaM, tataH prapadyasveti mAthitena zrIrAmeNAnugatAnAM sarveSAM puNyanivedayituM lakSmaNapreSaNaM lakSmaNenAbhivAdanapUrvakaM kiMko kosaleSu kuzamuttarakosaleSu labaM cAbhiSicyAGke nighAya lokamAptaye niyojanaM, tataH sarayUtpaktazarIrANAsmi mahAmune ! sAdhaye tavArthamadya rAmo vyagrastadarza mUryuSAdhAya caturaGgavalasahAyayorubhayoH svapurAbhyAM mabhigatadiSyavapuSAM brahmanidarzitasAntAnikalokaprApti, nAyAsamayaH kAlo'yamiti prArthitasyApyasya zApArambha- preSaNaM cAha saptAdhikazatatame 107 vAnarANAM svasthaponiSu deveSu praveza, sugrIvasva sUryamaNDakamasahamAnena saumitriNA rAmAyAtreyAgamananivedanaM, __atha rAmapreSitAnAM dUtAnAM mathurAgamanaM, zatrunAya gamanaM, yacaM kiMcittiryagApi mAM manasA smaranmuJcati kAlavisarjanaM, durvAsaso darzanAbhivAdanapUrvakamAgamana- lakSmaNatyAga-kuzalavAbhiSecana svargagamanodhamanAdi kalevara tatsarvamapi sAntAnikaM labhetetyanugRhavAgatAn kAraNamazra, varSasadanasamApitatapaso mama sidamakaMdAtu- nivedanaM, tataH zacanena svaputrayoH subAhuzadhAtino- sAntAnike svarga saMsthApya bhagavato devadevasya zrIbhUmimaIsIti tasya prativacanottarakSaNe siddhAnopAharaNaM, madhurAyAM vaidize cAbhiSecanapUrvakaM samAMzena balapradAnaM, nIlAsametasyAcintyAvazaktAvyatajasA bhuktvA saMtuSTaspargamanaM, duHkhasaMtaptena rAmeNa kAla- yathAbhAgaM dhanapradAna, tata ekena rathenAgataspa zamasyA- yaNasya svalokagamanaM cAvocadazottarazatatame vAkyasmaraNaM cAha padAdhikazatatame yodhyAyAM rAmAbhivAdanaM, rAme svAnuyAtrA nivedanaM, tato __ arthatadAlyAnaM paThitRNAM zrotRNAM ca phalamavamAI. atha pratijJAsmaraNaduHkhitamagraja vIkSya lakSmaNena vAnarANAmanugamanAGgIkaraNaM, mugrIvaprArthanAbhyupagama, nijapatijJAnirvahaNena lokAnyAvayeti saharSa prArthitena vibhISaNaspa yAvacandramayA~ tiSThato yAvanmedinI vartate | kAdazottarazatatame rAmeNa mantripuroSasAmAkAraNaM, purodhasA'diSTena svAnuja- | tAvatsarvadevArAdhya khanAcamArAdhayan rAjye prajA dhAra iti uccrkaannddaanukmnnikaa| iti zrImadvAlmIkIyarAmAyaNapradhAnaviSayAnukramaNikA samAptA / % 105 % For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1 30 63 |2 14 44 1 37 , 27 71 99 3 12 47 4 y 31 // zrIsItAlakSmaNa bharata zatrughna hanumatsameta zrIrAmacandra parabrahmaNe namaH // iha tAvada caturviMzatisahasrazloke zrIrAmAyaNe ekaikasyAH sahasralokyAH Adimazloke ekaikamakSaramiti krameNa gAyatrayAcaturviMzatyakSarANi zrIvAlmIkimaharSiNA vinyastAni / ta ime gAyatryakSarAGkitAzcaturviMzatizlokA likhyante // ko katamo varNaH varNavivekaH / zro 1 17 3 37 33 25 8 10 3 1 1 11 " 2 ng 2 32 3 3 14 30 ta sa vi tu va www.kobatirth.org Na yaM bha ga tapaHsvAdhyAyanirataM tapasvI vAgvidAM varam / nAradaM paripapraccha vAlmIkimunipuGgavam // 1 // sa tena paramAstreNa mAnavena samAdataH / sampUrNa yojanazataM kSiptaH sAgarasamve || 2 || vizvAmitro mahAtejA bhUyastepe mahattapaH / tataH kAlena mahatA menakA paramApsarAH // 3 // caturavo rathaH zrImAn nikhiMzo dhanuruttamam / vAhanaM narasaMyuktaM chatraM ca zazisannibham // 4 // vartate cottamAM vRttiM lakSmaNo'smin sadA'naghaH / dayAvAn sarvabhUteSu lAbhastasya mahAtmanaH // 5 // dvAreNa vaijayantena prAvizacchrAntavAhanaH / dvAssthairutthAya vijayaM pRSTastaissahitAM yathaiau // 6 // nirIkSya sa muhUrta tu dadarza bharatI gurum / uTaje rAmamAsInaM jaTAmaNDaladhAriNam // 7 // te vayaM vanamatyugraM praviSTAH pitRzAsanAt / draSTumicchAmahe sarve bhagavantaM nivedyatAm // 8 // mama bhartA mahAtejA vayasA paJcaviMzakaH / aSTAdaza hi varSANi mama janmani gaNyate // 9 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tataH paramasantuSTo hanumAn lavagarSabhaH / pratyuvAca tato vAkyaM rAmaM vAkyavizAradaH // 10 // sa kAminaM dInamadInasattvaM zokAbhipannaM samudIrNakopam / narendrasUnurnaradeva putraM rAmAnujaH pUrvanamityuvAca 11 For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir IPI gAyatrI 1 4 va | rAmAyaNam 1 14 // 1 // tato rAvaNanItAyAH sItAyAH zatrakarzanaH / iyepa padamanveSTuM cAraNAcArate pathi // 12 // tatastasya nagasyAgre hyAkAzasthasya dantinaH / bhI parigRhItasya jAnakI skandhamAzritA // 13 // nAvamAnyA bhavadbhizca hariharaparAkramaH / dRSTA hi harayaH sarve mayA vipulavikramAH // 14 // zrutvA hanumatA vAkyaM yathAvadabhibhASitam / rAmaH prItisamAyukto vAkyamuttaramabravIt // 15 // yastu savyamasau pakSaM rAmamyAzritya tiSThati / rakSAgaNaparikSito rAjA hyepa vibhISaNaH // 16 // tajo vIrya balaM cauja utsAhazca mahAguNaH / pradarzanaM ca buddhizca smRtizca dviguNaM tayoH // 17 // kumbhakarNa hataM dRSTvA rAbaveNa mahAtmanA / rAkSasA rAkSasendrAya rAvaNAya nyavedayan // 18 // vijJAya tu manastasya rAghavasya mahAtmanaH / sannivRtyAhavAttasmAtpravivaMza purI tataH // 19 // maraNAntAni vairANi nivRttaM naH prayojanam / kriyatAmamya saMskAro mamApyepa yathA tava // 20 // prAtarAjyasya rAmamya rAkSasAnAM vadhe kRtaM / AjagmupayaH sarva rAghavaM pratinanditum // 21 // tataH pracodayan sUtastAnazvAn rudhiraprabhAn / prayayau bhImasannAdA yatra rakSaHpatiH sthitaH // 22 // vimRjya ca mahAbAhuRkSavAnararAkSasAn / bhrAtRbhissahito rAmaH pramumoda sukhaM sukhI // 23 // surA hi kathayanti tvAmAgataM zUdraghAtinam / brAhmaNamya tu dharmeNa tvayA jIvApitaH sutaH // 24 // // iti gAyatryakSarAtizlokAH smaaptaaH|| . co yA // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // zriyai nmH| zrIvaiSNavAnAM shriiraamaaynnptthnopkrmaansndheykrmH| prathamataH svasvasaMpradAyanirvAhakAcAryAnusandhAnam / tataH lakSmInAthetyArabhya praNato'smi nityamitpantam / anantaraM zrIzailapUrNaviSayaM pitAmaha zasyeti cokamArabhya zrIbhASyakAraprabhRtisvAcAryaparyantaviSayAH sAmpradAyikazcokA anusandheyAH // jayadvA zrIdharAdisvAcAryaparyantAH prativyakti zlokA anusandheyAH // tataH, kUjantaM rAmarAmeti madhuraM madhurAkSaram / Aruhya kavitAzAkhAM vande vAlmIkikokilam // vAlmIkemunisiMhasya kavitAvanacAriNaH / zRNvan / zarAmakathAnAdaM ko na yAti parAM gatim // yaH pibansatataM rAmacaritAmRtasAgaram / atRptastaM muni vande prAcetasamakalmaSam // goSpadIkRtavArAziM mazakI kRtarAkSasam / rAmAyaNamahAmAlAratnaM vande'nilAtmajam // annanAnandanaM vIraM jAnakIzokanAzanam / kapIzamakSahantAraM vande laGkAbhayaMkaram // manojavaM mArutatulyavegaM jitendriyaM buddhimatAM variSTham / vAtAtmajaM vAnarayUthamukhyaM zrIrAmadUtaM zirasA namAmi // ullaGmaya sindhoH salilaM salIlaM yH| zokavAha jnkaatmjaayaaH| AdAya tenaiva dadAha laGkAM namAmi taM prAJjalirAjaneyam // AJjaneyamatipATalAnanaM kAJcanAdikamanIyavigraham / pAri jAtatarumUlavAsinaM bhAvayAmi pavamAnanandanam // yatra yatra raghunAthakIrtanaM tatra tatra kRtamastakAlim / bASpavAriparipUrNalocanaM mArutiM namata rAkSA sAntakam // vedavedye pare puMsi jAte dazarathAtmaje / vedaH prAcetasAdAsItsAkSAdAmAyaNAtmanA // tadupagatasamAsasandhiyogaM samamadhuropanatAvAkyabaddham / / zaraghuvaracaritaM munipraNItaM dazazirasazca vaghaM nizAmayadhvam // zrIrAghavaM dazarathAtmajamaprameyaM sItApati raghukulAnvayaratnadIpam / AjAnubAhumaravindadalA zayatAkSaM rAmaM nizAcaravinAzakaraM namAmi // vaidehIsahitaM suradrumatale haime mahAmaNDape madhyepuSpakamAsane maNimaye vIrAsane susthitam / agre vaacyti| prabhaanasute tattvaM munibhyaH paraM vyAkhyAntaM bharatAdibhiH parivRtaM rAmaM bhaje zyAmalam // tato yathAzakti zrIkozopari bhagavadArAghanaM kartavyam // For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA. rA. pA. // 1 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // zrIvaiSNavAnAM pArAyaNa samApanakramaH // evametatpurAvRttamAkhyAnaM bhadramastu vaH / pravyAharata visrandhaM balaM viSNoH pravardhatAm || lAbhasteSAM jayasteSAM kutasteSAM parAbhavaH / yeSAmindIvara zyAmo hRdaye supratiSThitaH // kAle varSatu parjanyaH pRthivI sasyazAlinI / dezo'yaM kSobharahito brAhmaNAH santu nirbhayAH // kAverI vardhatAM kAle kAle varSatu vAsavaH / zrIraGganAtho jayatu zrIraGgazrIzva vardhatAm // svasti prajAbhyaH paripAlayantAM nyAyyena mArgeNa mahIM mahIzAH / gotrAhmaNebhyaH zubhamastu nityaM lokAH samastAH sukhino bhavantu // maGgalaM kosalendrAya mahanIyaguNAbdhaye / cakravartitanUjAya sArvabhaumAya maGgalam || vedavedAntavedyAya meghazyAmalamUrtaye / puMsAM mohanarUpAya puNya zlokAya maGgalam // vizvAmitrAntaraGgAya mithilAnagarIpateH / bhAgyAnAM paripAkAya bhavyarUpAya maGgalam || pitRbhaktAya satataM bhrAtRbhiH saha sItayA / nanditAkhilalokAya rAmabhadrAya maGgalam | tyaktasAketavAsAya citrakUTavihAriNe / sevyAya sarvayaminAM dhIrodArAya mngglm|| saumitriNA ca jAnakyA cApabANAsidhAriNe / saMsevyAya sadA bhaktyA svAmine mama maGgalam // daNDakAraNyavAsAya khaNDitAmarazatrave / gRdharAjAya bhaktAya muktidAyAstu maGgalam // sAdaraM zabarIdattaphalamUlAbhilASiNe / saulabhyaparipUrNAya sattvodviktAya maGgalam // hanumatsamavetAya harIzAbhISTadAyine / vAlipramathanAyAstu mahAdhIrAya maGgalam // zrImate raghuvIrAya setUhaGitasindhave / jitarAkSasarAjAya raNadhIrAya maGgalam // AsAdya nagarI divyAmabhiSiktAya sItayA rAjAdhirAjarAjAya rAmabhadrAya maGgalam // aputrAH putriNaH santu putriNaH santu pautriNaH / aghanAH saghanAH santu jIvantu zaradAM zatam // For Private And Personal Use Only vidhi0 Shou MQi Jie maGgalAzAsanaparairmadAcAryapurogamaiH / sarvezva pUrvairAcAryaiH satkRtAyAstu maGgalam // tataH pitAmahasyetyArabhya svAcAryAntAH zrokA anusandheyAH // sItAvivAhapaTTAbhiSekasargayostu - 'iyaM sItA mama sutA sahadharmacarI tava / pratIccha cainAM bhadraM te pANiM gRhISva pANinA / " abhyaSiJcan naravyAtraM prasannena sugandhinA / salilena sahasrAkSaM vasavo vAsavaM yathA // ' iti zlokapaThanAt pUrva madhye vizeSato bhagavadArAdhanaM ca kartavyam //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // smArta- mAdhvAdInAM zrIrAmAyaNapaThanopakramAnusaMdheyakramaH // zrI mahAgaNapatidhyAnam - zuklAmbaradharaM viSNuM zazivarNaM caturbhujam / prasannavadanaM dhyAyetsarvavighnopazAntaye || vAgIzAdyAH sumanasaH sarvArthAnA 7 supakrame / yaM natvA kRtakRtyAH syustaM namAmi gajAnanam // anantaraM zrImacchaGkarabhagavatpAdAdiguruparamparA'nusandheyA // 11 sarasvatIprArthanA - dorbhiryuktA caturbhiH sphaTikamaNimayImakSamAlAM dadhAnA hastenaikena padmaM sitamapi ca zukaM pustakaM cApareNa / bhAsAkundendu zaGkhasphaTikamaNinibhA bhAsamAnA'samAnA sA me vAgdevateyaM nivasatu vadane sarvadA suprasannA // vAlmIkinamastriyA-kUjantaM rAmarAmeti madhuraM madhurAkSaram / Aruhya kavitAzAkhAM vande vAlmIkikokilam // vAlmIkermunisiMhasya kavitA vanacAriNaH / zRNvan rAmakathAnAdaM ko na yAti parAM gatim // yaH pivan satataM rAmacaritAmRtasAgaram / atRptastaM muniM vande prAcetasamakalmaSam || hanumannamastriyA - goSpadIkRtavArAziM mazakIkRtarAkSasam / rAmAyaNamahAmAlAratnaM vande'nilAtmajam // aJjanAnandanaM vIraM jAnakIzokanAzanam / kapIzamakSahantAraM vande laGkAbhayaGkaram // ullaGghaya sindhoH salilaM salIlaM yaH zokavahniM janakAtmajAyAH / AdAya tenaiva dadAha laGkAM namAmi taM prAJjalirAJjaneyam | AJjaneyamatipATalAnanaM kAJcanAdvikamanIyavigraham / pArijAtatarumUlavAsinaM bhAvayAmi pavamAnanandanam / yatra yatra raghunAtha kIrtanaM tatra tatra kRtamastakAJjalim / bASpavAriparipUrNalocanaM mArutiM namata rAkSasAntakam // manojavaM mArutatulyavegaM jitendriyaM buddhimatAM variSTham / vAtAtmajaM vAnarayUthamukhyaM zrIrAmadUtaM zirasA namAmi // 11 11 // zrIrAmAyaNaprArthanA - yaH karNAJjalisaMpuTairaharahaH samyak pibatyAdarAdvAlmIkervadanAravindgalitaM rAmAyaNAkhyaM madhu / janmavyAdhijarAvipattimaraNe OM ratyantasopadravaM saMsAraM sa vihAya gacchati pumAn viSNoH padaM zAzvatam // tadupagata samAsasandhiyogaM samamadhuropanatArthavAkyavaddham / raghuvaracaritaM muni praNItaM dazazirasazca vadhaM nizAmayadhvam / vAlmIkigirisambhUtA rAmasAgaragAminI / punAtu bhuvanaM puNyA rAmAyaNamahAnadI // zlokasArasamAkIrNa sarga kallolasaMkulam / kANDagrAhamahAmInaM vande rAmAyaNArNavam // vedaveye pare puMsi jAte dazarathAtmaje / vedaH prAcetasAdAsIt sAkSAdrAmAyaNAtmanA // zrIrAmadhyAnakramaH - vaidehIsahitaM suradrumatale haime mahAmaNDape madhyepuSpakamAsane maNimaye vIrAsane susthitam / agre vAcayati prabhaJjanasute tattvaM munibhyaH paraM vyAkhyAntaM bharatAdibhiH parivRtaM rAmaM bhaje zyAmalam || vAme bhUmisutA purazca hanumAn pazcAtsumitrAsutaH zatruno bharatazca pArzvadalayo For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir I.C bA. rA. pA.. pA. vAtAdikoNeSu c| sugrIvazca vibhISaNazca yuvarAT tArAsuto jAmbavAna madhye nIlasarojakomalaruciM rAmaM bhaje shyaamlm||nmo'stu rAmAya salakSmaNAya // 2 // davye ca tasyai janakAtmajAye / namo'stu rudendrayamAnilebhyo namo'stu cndraarkmrudgnnebhyH|| / tataH zrIkozopari zrIrAmAvAhanAdinaivedyAntapUjA vidheyA / pArAyaNAvasAne ca punaH pUjA kartavyA // 7 // . ||smaartaadiinaaN paaraaynnsmaapnkrmH|| svasti prajAbhyaH paripAlayantAM nyAyyena mArgeNa mahIM mahIzAH / gobrAhmaNebhyaH zubhamastu nityaM lokAH samastAH sukhino bhavantu // kAle varSatu parjanyaH pRthivI sasyazAlinI / dezo'yaM kSobharahito brAhmaNAH santu nirbhyaaH|| aputrAH putriNaH santu putriNaH santu pautriNaH / aghanAHrAdhanAH santu jIvantu zaradAM zatam // caritaM raghunAthasya zatakoTiyavistaram / ekaikamakSaraM proktaM mahApAtakanAzanam // zRNvana rAmAyaNaM bhattyA yaH pAdaM pada miva vA / sa yAti brahmaNaH sthAnaM brahmaNA pUjyate sadA / / rAmAya rAmabhadrAya rAmacandrAya vedhase / raghunAthAya nAthAya sItAyAH pataye namaH // yanmaGgalaM sahasrAkSe sarvadevanamaskRte / vRtranAze samabhavattatte bhavatu maGgalam / / yannaGga tuparNasya vinatA'kalpayatpurA / amRtaM prArthayAnasya tatte bhavatu mngglm|| maGgalaM kosalendrAya mahanIyaguNAtmane / cakravartitanU jAya sImAya mngglm| amRtotpAdane daityAn prato vajradharasya yat / aditimaGgalaM praadaattte|| bhavatu maGgalam // trInvikamAna prakramato viSNA bhitatajanA yAsInmaGgalaM rAma tatte bhavatu maGgalam // RtayaH sAgarA dIpA vedA lokA dizazca te / maGgalAni mahAbAho dizantu tava sarvadA // kAyena vAcA manasendriyavA budayA''tmanA vA prakRtisvabhAvAt / karomi yadyatsakalaM parasmaipa nArAyaNAyati samarpayAmi // | zrIsItAvivAhapaTTAbhiSekasargayostu-'iyaM sItA mama sutAsahadharmacarI tava / pratIccha cainA bhadraM te pANiM gRhNISa paanninaa||' abhyapiJcan naravyA prasannena sugandhinA / salilena sahastrAkSaM vasavo vAsavaM yathA // ' iti zlokapaThanAt pUrva vizeSato dhyAnAvAinanaivedyAdinIrAjanAntasaparyA saMvidheyA // evaM pAThakrama jJAtvA dhyAtvA rAmaM sazaktikam / kurvan pAThaM sAvadhAnamabhISTaM sAdhayennaraH // For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1444 www.kobatirth.org 44444444 // atha zrImadvAlmIki rAmAyaNe vAlakANDam | zrI govindarAjIya rAmAnujIya tanizlokI-mahezvarI yayAkhyavyAkhyAcatuSTayA kRtaM munimAvaprakAzikA - satyatIrthI yA divyAyo ta DippaNInaMvalitaM ca // ++++ 44 For Private And Personal Use Only 71 Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsurt Gyanmandir S bAlakAMDam // 1 // jAkIladAra SHETTER For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zrIsItAlakSmaNahanumatsametazrIrAmacandraparabrahmaNe nmH|| zrImate rAmAnujAya namaH // AcArya zaThakopadezikamatha prAcAryapAramparI zrImallakSmaNayogivaryyayamunAvAstavyanAthAdikAn / vAlmIki saha nAradena muninA vAgdevatAvallabhaM sItAlakSmaNavAyusUnusahitaM zrIrAmacandraM bhaje // 1 // zrImatyAnabhUdharasya zikhare zrImAruteH sannidhAva veGkaTanAya kasya sadanadvAre ytikssmaabhRtH| nAnAdezasamAgate<
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. kA // 1 // kSINajJAnAn jIvAnavalokya " evaM saMmRticakrasthe bhrAmyamANe svakarmabhiH / jIve duHkhAkule viSNoH kRpA kApyupajAyate // " ityuktarItyA dayamAna TI.bA.kA. manAH "vicitrA dehasaMpattirIzvarAya niveditum / pUrvameva kRtA brahman hastapAdAdisaMyutA // " ityuktaprakAreNa mahadAdisRSTikramaNa teSAM svacaraNakamala sa ? samAzrayaNocitAni karaNakalevarANi dattvA nadItaraNAya dattaiH plavainaMdIrayAnusAreNa sAgaramavagAhamAneSiva teSu tairviSayAntarapravaNeSu teSAM sadasadvive canAya zAsanAcchAstram ' ityuktarItyA svazAsanarUpaM vedAkhyaM zAstraM pravApi tasmintrapratipattivipattipattyanyathApratipattibhistairanAdRte svazAsa nAtilavinaM janapadaM svayameva sAdhayitumabhiyiyArikha vasudhAdhipatiH svAcAramukhena tAn zikSayituM samAdirUpeNa stutititIpurantarA'maragaNe sadruhiNairabhyarthitaH svArAdhakasya dazarathasya manorathamapi pUrayituM catuvitatAra / tatra rAmarUpeNAvatIrya rAvagaM nihatya pitRpacanaparipAlanAdisAmAnya dharmamanvatiSThat, lakSmaNarUpeNa rAvaNiM nirasya bhagavaccheSatvarUpaM vizeSadharmam , bharatarUpeNa gandharvAnniAsya bhagavatpAratanvyarUpam , zatrughnarUpeNa lavaNA suraM dhvaMsayitvA bhAgavatazeSatvam / tAnimAna dharmAn tAnImAni cApadAnAni tatkAlamAtraparyavasitAni bhaviSyantIti manvAnaH sarvalokahitaparaH pitAmaho / bhagavAn brahmA rAmacaritrapavitritaM zatakoTipravistaraM prabandha nirmAya taM nAradAdInadhyApya bhUloke'pi santatarAmamantrAnusandhAnasandhukSitahRdayavAlmIki mukhena saMgraheNa pravattayituM nAradaM preSayAmAsa / taduktaM mAtsye-"vAlmIkinAca yatproktaM rAmopAkhyAnamuttamam brahmaNA cAditaM tacca zatakoTipravistaram / AhRtya nAradeneva vAlmIkAya niveditam // " iti / vAlmIkirapi nikhilavedAntaviditaparatattvanirdidhArayipayA yadRcchayopagataM nAradaM pRSTvAvagata 4 paratattvasvarUpaH tadanuprasannena vidhinA dattasakalasAkSAtkAraprabandhanirmANazaktivedopabRMhaNamArabhamANaH tasyArthapradhAnasuhatsaMmitatihAsatAM vyaGgyapradhAna kAntAsaMmitakAvyatAM ca puraskurvan "kAvyAlApAMzca varjayet" iti niSedhasyAsatkAvyaviSayatAM ca nirdhArayan svagranthe prekSAvatAM pravRttyartha tadaGgAni darzayati prathamatazcatuHsA / tatra prathamasargeNa viSayaprayojane darzayati / tatra ca "tadviddhi praNipAtena paripraznena sevayA" iti vedAntarahasyasya praznapUrvakaM jJeyatvavidhAnAt " nApRSTaH kasyacidayAt" ityapRSTottarasya pratyAdiSTatvAcca praznamAviSkarotyAditaH paJcazlokyA // kartRNAM lekhako'haM na klpkH|| likhitAnyatra nairyAni likhyante tAnyato mgaa| granthacAhulyabhInyAtra kvacicchandamuzodhanam / / nighaNTukathanaM cArthaH padAnAM likhyate // 1 // dhunA / sItArAmau samuddizya viraadhkhrraavnnaiH|| uktAnAM paruSoktInAM vAstavArtho'tra varNyate / / brahmalokaprasiddhaM zatakoTipravistaraM gamacaritaM bhUlokArtinAM catuNId varNAnAM tApatrayavimocanAya saMkSipya racayitumudyuktaH paramakAruNiko brahmA vAlmIkirUpeNa bhUmI svAMzena samabhavat / tathA ca skAnde pArvatI prAna zivavacanama - - For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir atha pAripsitasya granthasva niSpatyUhaparipUraNAya pracayagamanAya ca gurunamaskAra devatAnamaskAraM ca vidadhAti-tapassvAdhyAyeti / tatra "AcAryA deva vidyA viditA sAdhiSThaM prApada" "AcAryavAn puruSo veda" ityAdizrutyA sadAcAryopadezasyaivAtizayAvahatvAtsvagurorAcAryalakSaNapUrti darzayati dvitIyAntapadaiH / tatra vedasaMpannatvamAha tapaHsvAdhyAyaniratamiti / tapazca svAdhyAyazca tapaHsvAdhyAyo "alpActaram" iti tapaHzabdasya pUrva nipAtaH / tapaHcAndrAyaNAdi, svAdhyAyo vedaH / "svAdhyAyo vedatapasoH" iti vaijayantI / tayonirataM nirantarAsatam / AvazyakatvAdetadubhayamuktam / tadAi manu:-"tapo vidyA ca viprasya niHzreyasakaraM param / tapasA kalmaSaM hanti vidyayA jJAnamaznute" iti / yadvA tapo jJAnam / "tapa Alocane" ityasmAdAtorasunpratyayaH / zrutizcAtra bhavati " yasya jJAnamayaM tapaH" iti / yoga iti yAvat / svAdhyAyo vedaHtayorniratam / "svAdhyAyAdyoga mAsIta yogAtsvAdhyAyamAvaset / svAdhyAyayogasampattyA gamipyati parAM gatim // " ityuktaprakAreNa sktmityrthH| yadvA tapo vedaH, "tapo hi svA dhyAyaH " iti zruteH / svAdhyAyo japaH / " svAdhyAyo vedajapayoH " ityukteH| tatra niratam / " svAdhyAyAnmA pramadaH / vedameva japennityam" ityukta rItyA saktamityarthaH / yadA tapo brahma "brahmaitadupAsvaitattapaH" iti zruteH / tapaHpradhAnaH svAdhyAyastapaHsvAdhyAyaH / zAkapArthivAditvAnmadhyama padalopI samAsaH / vedAnta iti yAvat, tatra niratam / "svAdhyAyapravacanAbhyAM na pramaditavyam" ityuktarItyAdhyayanAdhyApanAdiparamityarthaH / yadA tapo vyAkaraNam / tathoktaM vAkyapadIye-"AsannaM brahmaNastasya tapasAmuttamaM tpH| prathamaM chandasAmaGgamAhurvyAkaraNaM budhaaH||" iti, taditareSAmaGgAnA / mupalakSaNam / tatsahitaH svAdhyAyaH tapaHsvAdhyAyaH tatra niratam, sAGgavedAdhyAyinamityarthaH / yadvA tapaH svaM yasyAsau tapaHsvaH, adhyAyo vedaH "iGa adhyayane " ityasmAddhAtoH "adhyAyanyAya-" ityAdinA nipAtanAt / ataeva "svAdhyAyo'dhyetavyaH" ityatra svasya adhyAyaH svAdhyAyaH, svazAkhe tyAcAryayAkhyAtam / tatra nirato'dhyAyanirataH / tapaHsvazcAsAvadhyAyaniratazca tapaHsvAdhyAyanirataH iti karmadhArayaH, tam / yadA tapo brahma, tadrUpaH svAdhyAyaH tapasvAdhyAyaH tasmin niratam, saamgaanlolmityrthH| " vedAnAM sAmavedo'smi" iti bhagavatA gItatvAt / evaM vedAdhyayanamuktam // "vAlmIkirabhavabrahmA vANI vAktasya rUpiNI / cakAra rAmacaritaM pAvanaM caritatrataH // " iti / evava brahmAMzabhUto bhagavAn prAcetasaH svacikIrSitaM zrIrAmacaritaM / gurubhukhAcakotavyamiti nyAyena bhagavatkayopadezena svagurUM nAradaM pratIkSamANa Aste sma / atha brahmaniyogena samAgataM bhagavantaM nAradamabhyarcya vAlmIkiH kondha smitrityAdi papraccha / sa ca devarSiH paramezvarakathApraznamuditamanAH zrIrAmacaritaM saMkSipya vAkyarUpeNopadizya jagAma / tadanu tamasAtIramupasRtya carato vyAdhaviddha P For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 2 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha " yadadhItamavijJAtaM nigadenaiva zabdayate / anagrAviva zuSkedho na tajjvalati karhicit // " iti kevalAdhyayanasya ninditatvAttadarthajJatvamAhavAgvidAM varamiti / vAg vedH| "anAdinidhanA hyeSA vAgutsRSTA svayaMbhuvA" iti vAkzabdasya vede prayogAt / tAM vidanti jAnantIti vAgvidaH vedA arthajJAH teSAM madhye varaM zreSTham / nirddhAraNe SaSThI / yadvA vAk vyAkaraNam / " yazca vyAkurute vAcam / vAgyogaviduSyati cApazabdaiH " ityAdau vyAkaraNa paryAyatvena ziSTairvyavahRtatvAt / etadaGgAntarANAmupalakSaNam, SaDaGgavidAmapresaramityarthaH / etena vedArthAbhijJatvamarthasiddham / yadvA vAgvidaH yAvadvi vikSitArthapratipAdanakSamazabdaprayogavidaH, teSAM varam / pUrva vedAdhyayanamuktam, atra tadadhyApanam / yadvA gobalIvardanyAyena vAcaH vedavyatiriktAni zAstrANi, tadvidAM varam / anena caturdazavidyAsthAnaveditvamuktam / yadvA bhUmavidyopakrame nAradenAtmanaH sarvavidyAbhijJatvamuktam / "RgvedaM bhagavo'dhyemi yajurvedaM sAmavedmAtharvaNaM caturthamitihAsapurANaM paJcamaM vedAnAM vedaM pitryaM rAzi devaM nidhiM vAkovAkyamekAyanaM devavidyAM brahmavidyAM bhUtavidyAM kSatravidyAM nakSatravidyAM sarpadevajanavidyAmetadbhagavo'dhyemi " iti / tadidamucyate vAgvidAM varamiti / yadvA vAk sarasvatI " gIrvAgvANI sarasvatI" iti vacanAt / tayA vidyante labhyanta iti vAgvidaH sarasvatIputrA marIcyAdayaH / "vidalR lAbhe" ityasmAddhAtoH karmaNi kvip / bhagavadbhaktatayA teSAM varam / anenAbhi jAtyamuktam / tapaHsvAdhyAyaniratamityanena vidyoktA / samAhitatvamAha munipuGgavamiti / tena" abhijanavidyAsamudetaM samAhitaM saMskarttAramIpset " ityApastaMvoktamAcAryalakSaNaM jJApitam / munayo mananazIlAH / "maneruJca" iti in pratyayaH / pumAMzcAsau gauzveti puMgavaH "gorataddhitaluki" iti samA! sAntaSTaca pratyayaH / zreSTha ityarthaH / "budhe ca puGgavaH zreSThe vRSabhe bhiSajAM vare / " iti vizvaH / suniSu puGgavo munipuGgavaH / "saptamI" iti yogavibhAgAt | nAgottamAdivatsamAsaH, tm| tapaHsvAdhyAyaniratamityanena vedArthasya zravaNamuktam / vAgvidAM varamityanena mananam / munipuGgavamityanena nididhyAsanam / yadvA tasmAdrAhmaNaH pAMDityannirvidya bAlpena tiSThAset / bAlyaM ca pANDityaM ca nirvidyAtha muniH" ityuktakrameNa tribhiretaiH padaiH pANDityabAlyamaunAnyu ktAni / narasya sambandhi nAram "narAcceti vaktavyam" ityaN, ajJAnamityarthaH / tat dyati khaNDayatIti nAradaH / "do avakhaNDane" ityasmAddhAtoH "Adeca kauvadarzanajanitazokasya vAlmIkervadanAnmAniSAdeti zloka udabhUta / tataH svAzramamAgatya tamevAnusandadhAnaH sArvasmayamAsta / atha bhagavAMzcatumurkha Agatya " macchandAdeva te brahman" ityabhidhAya 'rAmacaritaM sarva viditaM bhavatu' iti varaM pradAya padyaireva rAmAyaNaM kurvityupadizya svadhAma jagAma / atha caturviMzatyakSara gAyatryAkhyaparabrahmavidyAvilAsabhUtaM rAmAyaNaM caturviMzatisahasraiH lokezvakAra / tadidaM vyAkriyate tapaHsvAdhyAyetyAdiH gAyatrIvarNasahita zlokasaGketa:-" catu For Private And Personal Use Only TI.vA.kAM. sa0 [1 // 2 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir upadeze'ziti" ityAtve sati "mAto'nupasarge kaH" iti kprtyyH| ajJAnanivartaka ityrthH| uktaM ca nAradIye-"gAyanArAyaNakayAM sadA pApabhayApa hAm / nArado nAzayanneti nRNAmajJAnajaM tmH||" iti / yadvA nAraM jJAnaM tadadAtIti naardH| yadvA narati sadAti prApayatIti naraH prmaatmaa|"nR naye" ityasmAddhAtoH pacAyaca / taduktaM bhArate " naratIti naraH proktaH paramAtmA sanAtanaH " iti / sa eva nAraH / taM dadAtyupadizatIti nAradaH, tam / evamAcAryalakSaNapUrtimuktvA adhikAritvasaMpUrtipradarzanAya ziSyalakSaNamAi-tapasvItyAdinA / tapo'syAstIti tapasvI / "tapaHsahasrAbhyAM vinInI" iti matvarthIyo vinipratyayaH / bhUmAdayo matvarthAH / taduktam "bhUmanindAprazaMsAsu nityayoge'tizAyane / saMsarge'stivivakSAyAM bhavanti mtubaadyH||" iti / prazastatapaska ityrthH| tena "tapasA brahma vijijJAsasva sa tapo'tapyata sa tapastatvA Anando brahmeti vyajAnAt" iti zrutaM brahmajJAnasAdhanaM tapa uktam / yadA tapo vedo vyAkaraNaM jJAnaM ca, tadvAn / tapazabdAnAM tantrAvRttyekazeSAdyanyatamena arthasmaraNe sati ekapadopAttakRtikAlAdInAmiva anvayabodhaH sulabhaH / tathA ca adhItasAGgasaziraskavedo'dhigatAlpAsthiraphalakevalakarmajJAna ityuktam / nivedazca tpH| "tapasvI tApase zocye" iti vaijayantI / tena sAtamokSAbhilASa ityuktam, tAdRza eva hi brahmajJAnAdhikArI / tapasvItyanena zamadamAdisaMpattirapi siddhaa| yadvA tapo nyaasH| "tasmAnyAsameSAM tapasAmatiriktamAhuH" iti zruteH / nyAsaH zaraNAgatiH praNipAtarUpA, evaM tadviddhi praNipAtena paripraznena sevayA' ityAyuktAni praNipAtapuraHsarANi darzitAni / valmIkasyApatyaM vAlmIkiH / "ata ibh" itIpratyayaH / nanvasau kathaM valmIkApatyam, yato'yaM bhRguputra evaM pratIyate / tathA ca zrIviSNupurANe-"RkSo'bhUdbhArgavastasmAdAlmIkiyo'bhidhIyate" iti / atrApi uttarakANDe vakSyati bhArgavaNeti saMskRtau / bhaarg| veNa tapasvinA" iti ca / anyatra ca praceto'patyatvamabhidhIyate "cakke pracetasaH putrastaM brahmApyanvamanyata" iti / "vedaHprAcetasAdAsIt" iti ca prasiddham / ataH kathamasya valmIkApatyatvam ? ucyate-nizcalataratapovizeSeNAsya valmIkAvRtau jAtAyAM pracetasA varuNena kRtanirantaravarSeNa prAdurbhAvo'bhUditi bhRyuputrasyaivAsya pracetaso'patyatvaM valmIkApatyatvaM ca saGgacchate / nanu kathaM tatprabhavatvamAtreNa tadapatyatvam ? maivam, 'goNIputraH viMzatisayAkA gAyatrIvarNasaMyutAH / ye zlokAH santi tAnatra vilikhAmi yathAkramam / / zloke ca pratisAhanaM prathame prathama kramAt / gAyatryakSaramekaikaM sthApayAmAsa ve muniH|| gAyatryAstrINi catvAri dede trINyatha pada kramAt / catvAri saptakANDeSu sthApitAnyakSarANi tu||" tatra taditi gAyatryAH prthmaakssrm-tpaasvaadhyaayti| atra tapAzabdena cittaprasAdahetubhUtaM vrataniyamopavAsAdi karmocyate, " yasya jJAnamayaM tapaH" iti zruteH / tapazabdena brahmaviSayakajJAnamacyate / svAdhyAyazabdena For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhaH kalazIsutaH' ityAdivyavahArasya tatprabhave'pi bahulamupalabdheH / uktaM ca brahmavaivarte"athAbravInmahAtejA brahmA lokapitAmahaH / valmIkaprabhavo yasmA TI.bA.kA tasmAdAlmIkirityasau // " iti / mAstvapatyArthatvam, tathApi vAlmIkizabdassAdhurekha, gahAdiSu paThitatvAt / yadvA bhRguvaMzyaH kazcit pracetA sarga ? nAma tasyAyaM putraH RkSo nAma / ' cakke pracetasaH putraH ' iti putratvAbhidhAnAt / bhArgavabhRgunandanazabdo rAme rAghavaraghunandanazabdava dunneyau / vAlmIkizabdaH putratvopacArAt / ataeva kvacit 'vAlmIkena maharSiNA' iti sambandhamAtre'N prayujyate / satsvapi nAmAntareSu vAlmIkizabdenAbhidhAnaM jJAnAGgazamadamAdyupetatvasphoraNAya / paripapraccha pari vizeSeNa pRSTavAn / ko nvasminnityAdivakSyamANamiti shessH| tapa iti bhinnaM padaM vA brahmavAci / nAradaM brahma paripapracchetyarthaH / ato na dvikarmakatvahAniH / uktaM hi vRttikRtA-" duhyAcapacdaNDa rudhipracchicizAsujimathmuSAm / " ityAdinA pracchordikarmakatvam / paripapraccheti parokSe liT / praznasya parokSatvaM vivkssitbhgvdgunnaanusndhaankRt| vicityAt, 'supto'haM kila vilalApa'itivat / vibhaktipratirUpakamavyayaM vA / svavinayavyaJjanAya prathamapurupanirdezo vA / "IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze 'rjuna tiSThati" itivat / svasminnanyatvamAropya parokSanirdezo vA / anena-" parIkSya lokAn karmacitAna brAhmaNo nirvedamAyAt nAstyakRtaH kRten|| tadvijJAnArthaM sa gurumevAbhigacchetsamitpANiH zrotriyaM brahmaniSTham / tasmai sa vidvAnupasannAya samyaka prazAntacittAya zamAnvitAya / yenAkSaraM puruSaM veda satyaM / / provAca tAM tattvato brahmavidyAm" ityAtharvaNikI zrutirUpasadanaviSayopavRhyate / tathAhi-tapasvItyanena " parIkSya lokAn karmacitAna brAhmaNo nirvedamAyAt" ityasyArtho'darzi / adhItasAGgasaziraskavedo'dhigatAlpAsthiraphalakevalakarmajJAnatayA sAtamokSAbhilASo hi tapasvizabdArthoM vrnnitH| vAlmIkirityanena "samyaka prazAntacittAya zamAnvitAya" ityasyArtho darzitaH / svAdhyAyaniratamityanena zrotriyapadArtha uktH|"shrotriyN *chando'dhIte " iti zrotriyazabdArthaprakAzanAt / vAgvidAM varamityanena vidvacchandArthaH / munipuGgavamityanena brhmnisstthshbdaarthH| nAradazandena gurushbdaarthH| "guzabdasvandhakAraH syaadrushbdstnnirodhkH| andhakAranirodhitvAdgururityabhidhIyate" iti tnniruktiH| paripapracchetyanena "tadvijJA phalavadarthAvabodhaparyantAdhyayanamucyate / tayorniratam ekAgracittam, anena 'tapa Alocane ' iti dhAtorutpannena tapazabdena jJAnaparyAyeNa "satyaM jJAnamanantaM brahma" iti brahmasmaraNAt viziSTeSTadevatAsmaraNarUpaM maGgalaM kRtamityanusandheyam / tapasvI prazastatapAH / valmIkasyApatyaM vaalmiikiH| taduktaM brahmavaivarte-"athAbravI KnmahAtejA brahmA lokapitAmahaH / valmIkapabhavo pasmAttasmAdvAlmIkirityasau // " iti / nAradam-naraH paramAtmA, taduktam-" naratIti naraH proktaH paramAtmA sanA 7. // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir nArtha sa gurumevAbhigacchet " ityetadupapAditam / "vidhivadupasannaH papraccha" iti zruteH / atrabrahmavAcitapazabdaprayogeNa devatAnamaskArarUpaM maGgala mAcaritam / tathoktam-"a iti bhagavato nArAyaNasya prathamAbhidhAnamabhidadhatA kiMnAma maGgalaM nahAtema" iti / "devatAvAcakAH zandA ye ca bhdraadivaackaaH| te sarve maGgalArthAH syulipitogaNato'pi ca // " iti / nirantaraniratizayAnandarUpaM tapovAnapaM brahma svAdhyAya suSTa dhyAtveti vA devtaanmskaarH| gurunamaskArazca kRto bhavati / katham ? tapaHsu nirataM nAradamAdhyAya paripapraccheti / yadvA pari puujyitvetyrthH| "pariH samantatobhAva vyAptidoSakathAsu ca / bhASAzzeSe pUjane ca varjane vacane zubhe // " iti vacanAt / nAradaM saMpUjya pprcchetyrthH| "parAzaraM munivaraM kRtapauhikakriyam ! mitreyaH paripapraccha praNipatyAbhivAdya c||" itivat // asya zrIrAmAyaNasya gAyatryakSarasaMkhyAnusAreNa caturvizatisahasragranthasaGkhyayA pravRttatvAt prathama sahasropakrame takAraH prayoktavya iti satsvapi brahmavAcakeSu zabdAntareSu tapaHzabdasyaiva prayogaH / prabandhAdau takAraprayogazcAvazyakaH / tasya vakta cikasya ca saukhyakaratvAt / tathoktam " vastulAbhakaro Nastu takAraH saukhyadAyakaH" iti / sAhityacUDAmaNautu-"takAro vinanAzakaH" ityu| tam / kiMca takArasya jalaM bhUtaM vRhaspatirdevatA / ataH zubhAvaho'nena prbndhaarmbhH| ataevoktaM camatkAracandrikAyAm-"varNAnAmudbhavaH pazcAsyaktiH saMkhyA tataH param / bhUtabIjavicArazca tato varNagrahA api // " ityArabhya "etatsarvamavijJAya yadi padyaM vadetkaviH / ketakAruDhakapivat bhvetknnttkpiidditH||" iti / "kAraNAtpaJcabhUtAnAmudbhUtA mAtRkA ytH| ato bhUtAtmakA varNAH paJcapaJca vibhAgataH / vAyvanibhUjalAkAzA paJcAzallipayaH kramAt / paJca hrasvAH paJca dIrghA bindvantAH sandhayastathA / tatra svarezaH sUryo'yaM kavargezastu lohitaH / cavargaprabhavaH kAvyaSTavargAdhana sambhavaH / tavargotthaH suraguruH pavargotthaH zanaizvaraH / yavargajo'yaM zItAMzuriti saptagrahAHkramAt // " iti / atra tapaHsvA iti yagaNaH, AdilaghutvAt / / taduktam-"AdimadhyAvasAneSu yaratA yAnti lAghavam / bhajasA gauravaM yAnti manau tu gurulaaghvm||"iti / yagaNaprayogavArthakara ityuktaM camatkAracandri kAyAm-"karotyarthAnAdilaghuryagaNo vAyudevataH" iti / nanu tapastApaH sutarAmAdhiH svAdhistayorAye niratamiti granthArambhe azlIlavacanamanu citam / taduktam-" azlIlaM yadamAGgalyaM jugupsAbIDabhIkaram" iti / maivam, prasiddhivizeSeNa tapovedayoreva prathamataraM buddhayAroheNAzlIlatvaprasaGgA / tanaH" iti / tasya saMbandhi nAram, paramAtmaviSayakaM jJAna dadAti upadizanIti nAradaH / yadvA narANAM saMbandhi nAraM ajJAnam nata dhani khaNDayati vijJAnopade zeneti nAradaH / tathA coktaM nAradIye-'gAyanArAyaNakayAM sadA pApabhayApahAm / nArado nAzayanneti nRNAmajJAnajaM tamaH // " iti // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. bhAvAt / yathA bhaginIliGgAdiprayogeSu / aba sarvatra prAyeNa pathyAvatraM vRttam / taduktaM vRttaravAkara-"yujorjena saridbhartuH pathyAva prakIrtitam " TI.bA.kAM. iti / vRttavizepAstu tatratatra vakSyante / atra vRttyanuprAmaH zabdAlaGkAraH, tkaaraadiinaamaavRtteH| taduktaM. kAvyaprakAze-"varNasAmyamanuprAsaH "LTRA iti / vizeSaNAnAM sAbhiprAyatvAt prikronaamaarthaalngkaarH| uktamalaGkArasarvasve "vizeSaNAnAM sAbhiprAyale parikaraH" iti / tapaHsvAdhyAya niratatvAdInAM gurUpasattihetujJAnAnuSThAnapratipAdakatvAt padArthahetukaM kAvyaliGgamalaGkAraH / " hetorvAkyapadArthatve kAvyaliGgamalaMkRtiH" iti lakSaNAt / atra vAlmIkinAradayoH svarUpakathanena ziSyAcA-bhyAmevaMbhavitavyamiti dyotanAt vAkyagatavastunA vastucAnaH // 1 // Ka tanizlokI-astu kalyANadaM vastu sItAgamAtmakaM hi naH / yatAdapadmabhajanAlamdhaM sArasvataM mayA // zampAmadhyampharannIlatAyadadyunivigraham / sItayAliGgintaM gama Mkalaye'bhISTasiddhaye // bhaktapatiSThA nIlAdI kalitA yena mRriNA / marvatantramvatantraM taM parAGkuzamuniM bhaje // imiDApaniSadravyAkhyAkAra gamAyaNasya ya zlokAH / vyAkhyAtA ko nvasmin sAMprataM loke guNavAna kazca vIryavAn / dharmajJazca kRtajJazca satyavAkyo dRDhavataH // 2 // miDagirA tAnatha vivRNAmi bhASayA devyaa|| rAmAvaNasya zlokAnAM vyAkhyAM viddvaangmyiim| kagati devavApAmAtrayAhAMbalAhvayaH // tapaHsvAdhyAyetyasya zlokasya tani lokAkhyavyAkhyAna zrIrAmAnujIya vyAkhyAna cApanyatAnAmarthAnAM zrIgovindarAjIyavyAkhyAnAntabhaMtatyAnnAtra tadarthapratipAdakavAkyAni gRhItAni, epamanyatrApi jnyym|| II kathaM paripapracchetyAkAMkSAyAM prazraprakAraM darzayati-ko nvityAdizlokatrayeNa / "nuH pRcchAyAM vikalpe ca " ityamaraH / asmin loke bhUloke sAMpratamasmin kAle "asminkAle'dhunedAnI saMpratyetahi sAMpratam" iti bANaH / lokAntare viSNoviditatvAt / atraiva kAlAntare nRsiNhaadeH|| prasiddhatvAcca tavyAvRttyarthamevamuktam / guNA asya santIti guNavAn / bhUmAdayo matvarthAH / asmin loke asmin kAle ko vA sakala kalyANaguNasampanna ityarthaH / evaM sAmAnyena guNasamudAyaM pRSTvA viziSya tattadguNAzrayaM pRcchati-kazca vIryavAn ityAdinA / yadvA guNyate Avartyata / punaHpunarAzritairanusandhIyata iti guNaH sozIlyam / "guNastvAvRttizabdAdijyendriyAmukhyatantuSu" iti vizvaH / suzIlaM hi nAma mahato mandaiH saha / nIrantreNa saMzeSaH / tasyAdhikyaM sozIlyam, tadvAn / sohIlye guNazabdo'bhiyuktaiH prayuktaH / "vazI vadAnyo guNavAnRjuH zuciH" iti| ko vA | ko nviti / guNavAna aba guNaza-dena dRSTaguNazyatiriktaprazastA guNA unyante / praznaprativacane dRSTaguNavyatiriktaprazastaguNapratipAdanAta / yena svayamakSatassana parAn jayati tavIryam nadvAra / dharmajJaH sAmAnyavizeSarUpadharmajJaH / kRtajJaH yena kanacita svasmai kizcidapi kRtamupakAra banayA jAnAtIni kRtjnyH| satyavAkyaH For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir soshiilyvaanityrthH| sarvatra prazrenu iti kiMzabdo'pi yatra na prayuktastatrAnuSacanIyaH / ekeneva kiMzabdenopapattAvapyAdarAtizayAt punaHpunastatva yogH| "pradAnavadeva taduktam" iti nyAyena pratiguNaM guNyAvRttyabhiprAyeNa vA loke guNasambandhAdguNyatizayaH / iha tu guNisambandhAdguNAtizaya // iti dyotanAya guNinaH prathama nirdezaH "guNAssatyajJAna-" ityukteH| kazca vIryavAn / cakAra uktsmuccye| satsyapi vikArahetuSvavikRtavaM vIryam . auSadhaM vIryavat' ityAdI tathA darzanAta, tadvAn / dharmaH alaukikazreyaHsAdhanam, taM sAmAnyarUpaM vizeSarUpaM ca jAnAtIti dharmajJaH / cakA zaro'nuktasamuccayArthaH / prihaaryaadhrmjnyshcetyrthH| kRtamupakAraM svalpaM prAsaGgikamapi bahutayA jAnAtIti kRtjnyH| apakArAsmaraNaM cshbdaarthH| vakSyati-- "na smaratyapakArANAM zatamapyAtmavattayA / kathaMcidupakAreNa kRtenekena tuSyati // " iti / satyaM kRcchrepvapyanRtazUnyaM vAkyaM vacanaM yasya saH satya vAkyaH / tathA vakSyati-" anRtaM noktapUrva me na ca vakSye kadAcana" iti / dRDhavrataH nizcalasaGkalpaH / "apyahaM jIvitaM jahAM tvAM vA sIte sala| cAritreNa ca ko yuktaH sarvabhUteSu ko hitH| vidvAna kaHkaHsamarthazca kshcaikpriydrshnH||3|| kSmaNAm / na hi pratijJAM saMzrutya brAhmaNebhyo vizeSataH // " iti // 2 // tani0-hamArabindavadAzrayavalakSaNyena niHsImA tyadhikatvaM vakta kI nviti / / prathamaM dharminirdezaH / asmina evaMvidho'prAkRtadivyaloke viSNurvidita eva / atra ka iti sAMprataM nRsiMhAdiH kAlAntara / evaM ca niHsImAzyadhikatvena paraH aMdeza kAlavipakraSTatayA sulabhazca / ka iti / solAye'pi puSkaraparNajalavyAvRttyarthamAha-guNavAniti / guNazabdaH sohIlyavAcI, mozIlyaM nAma mahato mandaH saha nArandhraNa sNshlessH| yadvA guNazabdena heyaguNavyatiriktAnantaprazastaguNA ucyante / praznapativacane heyaguNavyatiriktaprazastaguNapratipAdanAta / vIryavAna svasyAvikatatva sati paravikArakAritvaM vIryavattvam / parAkamasamuccayArthazcakAraH / dharmanaH "ekataH tabassarve samayavaradakSiNAH / ekato bhayabhItasya prANinaH prANarakSaNam // " ityAdyukta vizeSadharmajJAnavAn / cakAraNa rakSaNatyAgAyadharmavizeSamatyantaheyatayA jaanaatiityrthH| kRtajJaH svalpaM prAsanikamapi AzritakatamupakAraM bahutayA jAnAtIti tathA / alasatayA kabhinadapi na karoti tathApyupakarotIti cakArArthaH / satyavAkyaH kRcchreSvapyanRtavacanarahitaH / dRDhavrataH pratijJAtasyAtarakSaNAdestyAnaM svahAni manuta // 2 // caritramAcAraH tadeva cAritram / vaaysraaksssaadivtsvaarthe'nnprtyyH| tena yuktaH, sarvadApyanullasitakulAcAra ityarthaH / sarvabhUteSu sarvaprANiSu vipye| sarvAvasthAsvapi satyavacanaH / dRDhavataH phalaparyanta prAramvatratAparityAgazIlaH // 3 // cAritreNeti / caritrameva cAritraM kulakramAgatAcAraH, tena yuktH| sarvabhUteSu ko hita ityanena sArAdheSapi hitakaraNazIla ityuktaM bhavati / vidvAna vidivasakalavedyaH / samarthaH ananyanirvAhyakAryanirvahaNazaktaH / kazcaika For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir II vA.rA.bha. "bhUtaM kSamAdau ca jantI ca na triyA~ guNasattvayoH" iti vANaH / hitaH hitakaraH / hitazabdAt " tatkaroti" iti Nica. pacAyana, Nilope pUrvarUpe TI. VIca rUpam / bhUtazabdena svaparatAratamyAbhAva uktH| sarvazabdena sAparAdhapvapi hitakaratvamuktam / vettIti vidvAn srvshaastrjnyH| "videH zatu sa. 1 suH" / samarthaH srvkaarydhurNdhrH| priyaM darzanaM yasyAsau priyadarzanaH, ekazcAsau priyadarzanazca ekapriyadarzanaH / ayamiva nAnyo loke priyadarza no'stItyarthaH / yadA ekapriyadarzanaH ekarUpapriyadarzanaH / loke hi kasyaciddarzanaM kadAcitpriyaM bhavati kadAcidapriyaM ca bhavati / " tasmAduHkhA tmakaM nAsti na ca kizcitsukhAtmakam" iti vacanAt / ayaM nuna tathA. kiMtu "kSaNekSaNe yantravatAmupaiti tadeva rupaM ramaNIyatAyAH" ityukta rItyA sadAnubhave'pyapUrvavadvismayamAdadhAna ityrthH| tathaivottarayipyati-sadaikapriyadarzana iti / "eke mukhyAnyakevalAH" ityubhayatrApyamaraH // 3 // AtmavAna ko jitakrodho dyutimAna ko'nmuuykH| kasya bibhyati devAzca jAtaroSasya saMyuge // 4 // AtmavAniti / AtmavAn dhairyavAn / "AtmA jIve dhRto dehe svabhAve paramAtmani " itymrH| agrakampyadhairya ityarthaH / jitakrodhaH vidheyakopa daNDAheSvevAhitakopa ityrthH| "koSamAhAgyattItram" iti hi vakSyati / dyutimAna kAntimAn "rupasaMhananaM lakSmI saukumArya suveSatAma / dadRzu vismitAkArA rAmasya vanavAsinaH // " iti hi vakSyati / guNeSu doSAviSkaraNamasUyA / "asUyA tu doSAropo guNapapi" ityamaraH / avidyamAnAsUyA , yasyAsAvanasUyakaH / "zeSAdvibhASA" iti kapi "Apo'nyatarasyAm" iti hrasvaH / yadA asUyakaH amUGa kaNDAdau ptthitH| tasmAt "kaNDAdibhyo / yaka" iti yakpratyayaH / " akRtsArvadhAtukayoH" iti dIrghaH / tato "nindahisa-" ityAdinA bubh / sa na bhavatItyanasUyakaH / kasyeti / devAzceti / cakAreNAsurAdayaH samuccIyante / jAtaropasya kasya saMyuge devAdayaH sarve vibhytiitynvyH| atona "bhIvArthAnAM-" iti kiMzabdAtpaJcamI / zatruviSayaH kopI mitrANAmapi bhayamAvahatItyarthaH / yadA cakAro'pyarthaH / anukUlA api bibhyati. kiM punaH pratikUlA ityarthaH / yadA saMyuge jAtaroSasya kasya vibhytiityevaanvyH| zeSe SaSTI / "saMjJApUrvako vidhiranityaH" ityapAdAnasaMjJApUrvakapaJcamyabhAvaH / atra zokatraye smRddhimvstuvrnnnaadudaattaalngkaarH||4|| priyadarzanaH ekamadvinIyaM priyaM darzana yamya saH / priyasya viSayadvArakatvAna asadRzAvayavAbhimapya ityarthaH // 3 // AtmavAnini / AtmavAna vazI INkRtAntaHkaraNaH, yadrA pratimAna / jinakrodhA-atra krodhazadaH kAmAdInAmupalakSakaH, jitAriSaDaga ityarthaH / gunimAna prazastakAntimAna / anasyakaH guNA Kelu For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir athAyaM prazno vijigIpAmUlamiti nArado manyetApIti manvAnaH svaprano jijJAsAhetuka iti darzayan prazramupasaMharati-etaditi / etatpUrvoktaguNAzraya bhUtaM vastu ahaM jijJAsuHna vijigISuH, zrotuM na tu kSetumicchAmi. na tu hi iti nirvanAmi / ahaM tAvadicchAmi mayi bhavataH prasAdo'sti cedvaktumarha sIti bhaavH| tatra hetumAha-paramiti / hiha tau / hihaMtAnavadhAraNe" iti baannH| yasmAtkAraNAnme paramutkRTa kautUhalaM vismayo'sti tsmaadicchaami| yadvA hiH prasiddhI / mukhavikAsAdyanubhAvairmama harSastava spaTa ityarthaH / svapraznottaradAne dezikAlAbhAnirviNaH / saMpati bhavadarzanena satrAtAbhilApo ssmi, brUhi matpRSTamiti bhAvaH / "AcAryasya jJAnavattAmanumAya ziSyeNopa(sa)pattiH kriyate" iti nyAyena nAradasya praSTavyaviSayajJAnasambhAvanA mAha-maharSa iti / RSiHjJAnasya pAraM gntaa| "RSI gatau" ityasmAddhAtoH "igupadhAnkit" itIn / gatyartho jJAnArthaH / mahAzcAsau RSizva mhrssiH|| etadicchAmyahaM zrotuM para kautUhalaM hi me / maharSe tva samartho'si jJAtumevaMvidhaM naram // 5 // "AtmahataH samAnAdhikaraNajAtIyayoH' ityAtvam / hetugarbhavizeSaNam / maharSi vAtvamevaMvidhaM naraM puruSaM jJAtumarhasi / brahmaNaH sakAzAdviditasakala vizeSastvaM kathaM me jijJAsonaM vaderiti bhAvaH / atra pUrvA kAvyaliGgamalaGkAraH, uttaravAkyArthasya pUrvanAkyArthahetutvAt / " detovAkyapadArthatve K kaavylinggmlNkRtiH|" iti lakSaNAt / uttarArdai parikara iti anayoH sNsRssttiH| ante cAsyeti karaNaM bodhyam / iti paripapraccheti sambandhaH / navayaM prazno vAlmIkana saMgacchate, tasya viditasakalarAmavRttAntatvena nizcaye saMzayAyogAt / nakSyati bayodhyAkANDe-" iti sItA ca rAmazcata lakSmaNazca kRtAJjaliH / abhigamyAzramaM sarve vAlmIkimabhivAdayan // " iti / kathaM rAmaviSayamadhyavartI bAlmIkistadguNAnna vijAnIyAt ? vakSyati hi-"viSaye ne mahArAja rAmavyasanakarzitAH / api vRkSAH parimlAnAH spusspaangkrkorkaaH||" iti / kathaM vA "rAmo rAmo gama iti prajAnAmabhavana kayAH / rAmabhUtaM jagadabhUdrAme rAjya prazAsati // " iti pRthAjanairapi viditaM rAmavaibhavaM munireSa na jAnIyAta, kathaM cetAvanmAtra satyalokAdAgatA nAradaH pramahati, ya etamuttarapati rAmo nAma janaH zrutaH' iti / tatrocyate nAyamApAtatA bhAsamAnaH prazrArthaH nANuttarArthaH / ana karatalAmalakavAdinitarAmavRttAntasya vAlmIkaH kutUhalAsaMbhavAta "vRkSAdhyAmi" ityuttaravAkyAnupapattezca / kintu vaktaboddhAnuguNyAt doSAviSkaraNamasayA, sAhitaH / kamya saMyuge devAzca bibhyati, cakAgadasurAdayaH // 4 // naditi / etata ukagaNaka naramapaM vasnvindhavaH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bha. vedAnteSu nAnAvidyAsu tattadaNaviziSTatayAvagamyamAnaM paraM tattvaM kiM viSNuH, uta rudrAdiSvanyatama iti prazrArthaH / tadidaM vAlmIke hRdayamAkalayanTI .bA.kA. bhagavAnnArado'pi rAmatvenAvatIrNo viSNureva vedAntavedyaH puruSaH, brahmAdayaH sarve tabhRkuTIbhaTAstatparatantrAH / sadbrahmAtmAdizabdAzca paryavasAna vRttyAvayavavRttyA ca viSNuparA ityevamAzayena sakalavedAntoditaguNajAtaM rAme yojayanuttasyatIti sarvamanavadyam // 5 // tani0-etat pUrvokadeza kAlaguNaviziSTa vastu AtumicchAmi / paraM kautUhalam na kevalamuktaguNaviziSTe kautUhalaM na kevalametaddezakAlasambandha nara, kintubhayAtmake, tasyAzcaryarUpatayA tacchvarNa kautUhalam / hizabdaH prasiddhI / sarvatrAzcaryadarzane kotUhalaM prasiddham / ubhayaM pratyakaM mayA jJAtaM zrutavedAntatvAta na tatra kAtRhalama / nanvatAdRzaM vastu kathaM mayA vana zakyata ityatrAha-tvaM samartho'sIti / kathaM mama sAmarthyam ? tabAha-maharSa iti / Rthayo hyalaukikArthadraSTAraH / tatra maharSitvAnava mano'pi vedAntarahasyajJAnamadhikamiti / evaMvidhaM naraM paramapuruSam // 5 // evaM " tadvijJAnArthaM sa gurumevAbhigacchet" ityuktaM gurUpasadanavidhimupabRMhaya "yenAkSaraM puruSaM veda satyaM provAca tA zrutvA caitat trilokajJo vAlmIkenArado vacaH / zrUyatAmiti cAmanya prahRSTo vAkyamabravIt // 6 // tattvato brahmavidyAm" ityuktaM pravacanavidhimupabRMhayati-zrutvetyAdinA / tatra "nAsaMvatsaravAsine pratyAt " iti niyamasya jyeSTaputravyatirikta viSayatvAt vAlmIkezca bhRguputratayA bhrAtRputratvAt zuthUpAnirapekSaM prItyopadidezetyAha--zrutvA ceti / trayANAM lokAnAM samAhArastrilokam / pAtrAditvAnna DIpa / yadvA tritvaviziSTo lokatrilokaH / " navarasarucirAm" ityatra kAvyaprakAze tathaiva vyAkhyAnAt / yadvA trayo lokA yasmin tatrilokamiti brahmANDamucyate, tajAnAti trilokajJaH / bhUrbhuvaHsvariti trailokyam / yadA viSNupurANoktarItyA kRtakamakRtakaM kRtakAkRtakamiti / / yo lokAH / maharlokaparyantAH kRtakAH |jnolokH kRtkaakRtkH| satyaloko'kRtaka iti / yadA lokA janAH "lokastu bhuvane jane" ityamaraH / / baddhanityamuktAtrayo lokAH / nAradaH brahmaputratayA tjjnyaanaahH| etatpUrvoktarItyA vyaGgayArthagarbha vAlmIkeHsvAbhimatasya putrasya vacaH paripUrNArtha vAkyaM zrutvA nizamya / cakAreNa tadahitvA cetyrthH| pradRSTaH svenopadidikSitasyaiva pRSTatvena santuSTaH zatakoTipravistararAmAyaNe svAvagatasyaivAnena pRSTa / tvAt rAmaguNasmaraNAmRtapAnasabhAdapUrvaziSyalAbhAdA "sohaM mantravidevAsminAtmavit" ityuktarItyA sanatkumAraM prati svasyopasarpaNasmArakatvAdA // zrutveti / etata pUrvoktaM praznajAtam / niTa bilokagocarajJAna ityarthaH / Amantrya aikAmyasiddhayarthamabhimukhIkRtya, prahaSTaH kasya bibhyati devAzceti dRSTadevAdi bhISakatvaguNasaMpatteH brahmAdivaprasakto'yaM prabhaH sakalaguNaviziSTasArvabhaumaviSayaka ityavagamyate, natrApi sArvabhaumamAtre pRSTaprazastasakalaguNasaMpatterasambhavAtsakala For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir tAprahaSTaH san / ktriktH| rAmaguNAnusandhAnajanitaM nijavacitryaM vyAjena parihartuM zrUyatAmityAmantryAbhimukhIkRtya vAkyamuttararUpamabravIt vyakta muktavAn // 6 // vakSyamANasyAsavuttaratvaparihArAyAtmano vAlmIkerAzayAbhijJatvamAi-bahava iti |ydaa vedAntoditaguNAnAM viSNoranyatrAsambhavAtteSAM puruSazabdavAcyatvAsaMbhavAcaturmukhasaMpradAyAca viSNAveva paratattvAM parizeSayannAha-bar3ava iti / bar3avo vipulAH, anekaguNavitatimUlabhUtA ityarthaH / / anenApRSTAnAmapi vakSyamANAnAM guNAnAM nidAnamupadarzitam / yadvA bahavaH aparicchinnA ityarthaH / zrUyate hi apAracchinnatvaM guNAnAm "yato vAco nivartante aprApya manasA saha / AnandaM brahmaNo vidvAnna bibheti kuttazcana" iti / atrAnandasyaikasyAparicchinnatvoktiritareSAmapyaparicchinnatva pradarzanArthA / uktaM hi yAmunAcAryaH-"uparyuparyanjabhuvo'pi pUruSAn" ityAdinA / durlabhAH paramapuruSAdanyatrAsambhAvitAH, anyeSAM "na brahmA nazAnaH ityAdinA asambhAvyatvAdivacanAditi bhAvaH / anena praznasya devatAvizeSaniriNaparatvamAtmanAvagatamiti vyanitam / cakAra uktasamuccayArthaH bahavo durlabhAzcaiva ye tvayA kIrtitA guNAH / mune vakSyAmyahaM buddhA tairyuktaH zrUyatAM nrH|| 7 // anuktasamuccayArtho vA / tena svAbhAvikAnavAdhikAtizayAsaGkhayeyakalyANarUpA ityuktam / evakAra itaratra sarvAtmanA asNbhaavittvmbhivynkti| ya iti vedAntaprasiddhirucyate / guNAH vIryAdayaH kIrtitA ityanena guNAnAM prazrakAle'pi bhogyatAtizayaH sUcyate / tairyuktaH, na tu kalpita iti nirgunnvaadniraasH| naraH purussH|"purussaaH pUruSA narAH" iti nighaNTuH / "ya eSo'ntarAditye hiraNmayaH puruSo dRzyate" "puruSaH puNDarIkAkSaH" iti zrutismRtyanugataH puruSazabdo'nena pratyabhijJApyate / zrUyatAM na tu yathAkathaMcitparikalpyatAm / zRNvityanabhidhAnAt vinayoktiriyam / tAtkAlika kiMcitprakalpyata iti dharma vArayati ahaM bunhA vakSyAmAti / matpiturbrahmaNaH sakAzAt zatakoTipravistararAmAyaNamukhena viditvA vakSyAmi / anena sampradAyAbhijJatvamAtmano darzitam / yadA, rAmaguNAnusandhAnavaicitryena na me kiMcitpratibhAti, kSaNAt buhA vakSyAmItyarthaH / ato madhye vAkyAntara malakArAya / anyathA vAkyagabhitamiti kAvyadoSaH syAt / ahaM vakSyAmi ahaMbhUtvA vakSyAmi, nedAnIM nArado'smi, rAmaguNazravaNazithilatvAt / rAmaguNamano'yaM nadIpravAhamana iva avalambanayaSTimapekSate-he muna iti / yadvA, prazrakAle samavadhAnavizeSamAlakSya zlAghate muna iti / atha kSaNAsandhu kSito nArado vAkyazeSa pUrayati tairiti / nara ityanena paratattvanirdhAraNaM praznaphalitArtha dyotayati / buddhA ityanena zrutisthatattacchandAthoM vivRtH|| 7 // jagadrakSaNArtha nRrUpeNAvatINe paramapuruSa eva sambhavAta diSTayA tadguNakInanaM labdhamiti praharSaH // 6 // bahava iti / budhvA vakSyAmi mahApuruSaM nizcitya vabhyAmi / For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.ko sa01 sA.rA.bhU. tani0-bahavaH pRSTaguNAnAM bacaSTakatve'pi pratyakamakaikasyAnakaguNavitatitayA rAzIkaraNAdasaMkhyAlAH / durlabhAH anIzvare Izvare paramavyomavAmini avatArAntare // // ca durlabhAH kIrtitAH / vAcikavyApArapratipannA api durlabhAH / evaMvidhaprazne anyamya nAdhikAra ityAha-muna iti / munirmananazIlaH, tana zazazRGgaprabhavata nara uktaguNa vaiziSTyaprabhasya dIpamUlatvaM vyudastam / uttare'pi nAnyasyAdhikAra ilyAha-ahamiti / mamApi sahamA vaktuM na zakyamityAha-buddhati / yadvA buddhetyanana ko basminnityAdi prabhavAkyAMdodhitarAmAbhirUpyaguNAnusandhAnena vismRtalokatvaM vyajyate / terasaMkhyepairguNairyukA naraH puruSaH zrUyanAm // 7 // atha vedAntoditaguNAnAM rAme pradarzanamukhena rAmatvenAvatINoM viSNureva vedAntavedyaM paraM tattvamiti darzayati-ikSvAkuvaMzaprabhava ityAdinA sargazeSeNa / tatra vedAntoditaguNagaNAnAM nidhI rAmavenAvatIrNo viSNureveti mahAvAkyArthaH / ikSvAkuvaMzetyArabhya satye dharma ivApara ityantA sAdhaiMkAdazazlokyekAnvathA / ikSvAkunAma vaivasvatamanojyeSThaH putraH, tasya vaMzaH putrapautrAdiparamparA / prabhavatyasmAditi prabhavaH prAdurbhAvasthAnam / ikSvAkuvaMzaH prabhavo yasya saH ikSvAkuvaMza ikSvAkuvaMzaprabhavo rAmo nAma janaiH shrutH| niyatAtmA mahAvIryo dyutimAna dhRtimAn vazI // 8 // prabhavaH / janakAdimahAkuleSu vidyamAneSu kuto'traiva bhagavAnavatIrNa ityapekSAyAmikSvAkupadaM prayuktam / ikSvAkurhi ciraM harimArAdhya tanmUrtivizeSa zrIraGganAthamalabhateti paurANikI gAthA / atastatpakSapAtena tadaMze'vatIrNa iti sUcayitumikSvAkupadam / vaMzetyanena guNavAn ka iti pRSTaM sozIlya muktam / ramayati sarvAn guNairiti raamH| "rAbho smayatAM varaH" ityApanirvacanabalAt kartaryapi kArake gha varNyate / yadvA, ramante'smin sarva janA guNairiti rAmaH / "akartari ca kArake saMjJAyAm" iti pam / tathA cAgastyasaMhitAyAmuktam-" ramante yogino'nante satyAnande cidAtmani / iti rAmapadenAsau paraM brahmAbhidhIyate // " iti / nAmeti prasiddha citrakUTavAsinA bayA vidito hiityrthH| na kevalaM bhavatA, pAmarairapi vidita ityAha KjanaiH zruta iti / zrutaH avdhRtH|"shrutN zAstrAvadhRtayAH " ityamaraH / tATakAlATakeyavadhavizvAmitrAvaratrANAhalyAzApavimokSaharadhanurbhaGgaparazurAma nigrahasaptatAlavedhavAlivadhasindhubandhamUlabalanibarhaNAdibhirakhadhAritanArAyaNabhAva ityarthaH / ya evaMbhUtaH sa eva niyatAtmA sa eva mahAvIrya ityevaM | pratipadaM vakSyamANaM tatpadabhanupajyate / rAmarUpeNAvatINoM viSNurekha vedAntoditatattadguNaka iti sarvatra taatpryaarthH| Adau svarUpanirUpakadhAnAha bhaguNairyukto naraH zrUyatAmiti yojanA / zrUyatAM prAptakAle loT / tamya zravaNaM te prAptakAlamityarthaH // 7 // uktaprazastasamastaguNaviziSTatvena nizcita paramapuruSamupAdizati-ikSvAkuvaMzaprabhava ityAdi rAmo rAjyabhupAsitvA brahAlokaM gamiSyati ityanena / prabhavatyasmAditi prabhavaH utpattisthAnam / ikSvAkuvaMzaH V // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir niyatAtmetyAdinA / niyatAtmA niyatasvabhAvaH, nirvikAra iti yAvat / " nAsya jarayaitajjayite na vadhenAsya hanyate apahatapApmA vijaro vimRtyu vizoko vijighatso'pipAsaH " ityAdizruteH / mahAvIryaH acintyavividhavicitrazaktikaH / " parAsya zaktivividhaiva zrUyate svAbhAvikI jJAnabala kriyA ca " iti shruteH| dyutimAn svaabhaavikprkaashvaan| svayaMprakAzaH jJAnasvarUpa iti yAvat / " vijJAnaghana evaM prajJAnaghanaH iti zruteH / dhRtimAn niratizayAnandaH / "dhRtistu tuSTiH santoSaH" iti vaijayantI / "Anando brahma" iti shruteH| sarvaM jagadvaze'syAstIti vazI, sarvasvAmItyarthaH / " sarvasya vazI sarvasyezAnaH " iti zruteH // 8 // tani0 atha nAradaH prastutadharmadvayasya pratyeka vRttitvamanena jJAtam, ekadharmavizeSaniSThatvaM tvajJAtam, tadevopadeSTavya mityabhiprAyeNottaramAha / tatra prathamaM lokottarAzrayaviSayamabhottarasya vaktavyatayA AzrayasyetaravyAvartakatvamAha- ikSvAkuvaMzaprabhava iti / tapassamAsAditazrIraGganAthA rAdhanaphalatayA tadvaMza evAvatIrNa itIkSvAkugrahaNam / " vaiSNavo naH kule jAtasma naH saMtArayiSyati " ityekavaiSNavajanimAtreNa tadvaMzasya sarvasyApyuttAraH / yatra tu buddhimAnItimAna vAgmI zrImAn zatrunivarhaNaH / vipulAMso mahAbAhuH kambugrIvo mahAhanuH // 9 // sarve gRhArAdhanIkRta zrIraGgannAthAH tasminneva vaMze sa evAvatIrNaH / vaMzasya mahattva kiM vaktavyamiti vaMzapadAbhiprAyaH / prabhavatyasmAditi prabhavaH utpatnisthAnam, ikSvAkuvaMzaH prabhavo yasya sa iti bahuvrIhiH / vaMzaprabhava iti vaMzasyotpattisthAnatvakathanena kausalyAgarbhasyAprAkRtabhagavadvigrahapravezanirgamamAtrahetutvenotpattisthAnatvamiti kathitam / tena "sugrIvamArutivibhISaNa puNyapAdasaMcArapUtabhavanaM praviveza rAmaH" itivatpavitritavaMzapravezo vyaJjitaH / athAzrita bailakSaNyamAha rAma iti / guNaiH ramayatIti rAmaH, ramante yogino'sminniti vA rAmaH / evamAzritasya sakalavastuvilakSaNatvaM paramavyomavigrahavailakSaNyaM coktam " sa u zreyAn bhavati jAyamAnaH " iti zruteH / avatAravailakSaNyaM ca rAmaM satyaparAkramamiti vakSyati / nAmeti prasiddhI prasiddhizva " taM dhIrAsaH kavaya unnayanti svAdhiyo manasA devayantaH " ityAyuktA / devayantaH stutizIlAH / na kevalaM vaidikI prasiddhi:, laukikI cAstItyAha-janaiH zruta iti / niyatAtmA asAdhAraNa divyamaGganyavigrahaH / mahAvIryaH - mahatvaM doSopAdhyavadhisamAtizayarahitatvam vyutimAna atizAyane mnussu| " bhUmanindAprazaMsAsu nityayoge 'tizAyane / saMsarge'stivivakSAyAM bhavanti manuvAdayaH // " ityuktaH / etena nIlatoyadamadhyasthavidyutsadRzI jjvlyvttvmuktm| vakSyati ca "taM tapantamivAdityamupapannaM svatejasA " iti / dhRtimAna dhRtirvivaraNam prazAsanAdhInaloka ityarthaH / vazI guNavazIkRtasarvajanaH hRSIkezoM yA / hRSIkezaH jitendriyaH // 8 // atha sRSTayupayogiguNAnAha- buddhimAnityAdinA / buddhimAn sarvajJaH / "yaH sarvajJaH sarvavit" iti zruteH / nItimAn prabhavo yasya saH tathoktaH / ramante'sminniti rAmaH, nAmazabdaH prasiddhI / niyatAtmA zikSitamanAH / vazI jitendriyaH // 8 // buddhimAniti / buddhimAna prazastadhIH / buddheH prAzastyaM nAma "zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tthaa| UhApohArthavijJAnaM tattvajJAnaM ca dhIguNAH // " ityuktaguNaviziSTatvam / nItimAna atizaye prAzastye / For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. TI.bA.kA. maryAdAvAn / zrutiratra "dhAtA sthApUrvamakalpayat / eSa seturvidharaNa eSAM lokAnAmasaMbhedAya " iti / zobhanA vAgasyAstIti vAgmI / "vAco miniH" iti mminipratyayaH / kutve jaztve ca kRte gakAralAbhAt punargakAra uktizobhanatvajJApanAyati nyAsakAraH / sarvavedapravartaka ityarthaH / "yo brahmANaM vidadhAti pUrva yo vai vedAMzca prahiNoti tasmai" iti zrutiH / zrImAn samRddhobhayavibhUtyaizvaryaH / " zrIH kAntisaMpadorlabhamyAm " iti bANaH / " sarvamidamabhyAttaH" iti zrutiH / zatrun tadvirodhino nibaIyati nAzayatIti zanibaINaH / "baI hiMsAyAm" ityasmAddhAtoH katari lyuTa / "eSa bhUtapatireSa bhUtapAlaH" iti zruteH / atha " ya eSo'ntarAditye hiraNmayaH puruSo dRzyate hiraNyazmazrurhiraNyakezaH ApraNakhAtsarva eva suvrnnstsy| pAyathA kapyAsaM puNDarIkamevamakSiNI / tasyoditi nAma sa epa sarvebhyaH pApmabhya udita udeti ha vai sarvebhyaH pApmabhyo ya evaM veda" ityantarAditya vidyoditaM sarvAGgasundaravigrahaM darzayati-vipulAMsa ityAdinA saarddhshlokdvyen| vipulAMsaH unnataskandhaH / unnataskandhatvaM ca mahApuruSalakSaNamiti / mahorasko maheSvAso gUDhajatrararindamaH / AjAnubAhuH suzirAH sulalATaH suvikramaH // 10 // sAmudrikoktam-"kakSaH kukSizca vakSazca prANaH skandho lalATikA / sarvabhUteSu nirdiSTA unnatAstu sukhprdaaH||" iti / mahAbAhuH vRttpiivrbaahuH| Aya tatvaM tu vakSyati AjAnubAhuriti / "AjAnulambinI bAhU vRttapInau mahIzvaraH" iti sAmudrikalakSaNam / kaMbugrIvaH shktulyknntthH| indumukhItivat zAkapArthivAditvAnmadhyamapadalopI smaasH| "kambugrIvazca nRpatirlambakarNo'tibhUSaNaH" iti lakSaNam / "rekhAtrayAnvitA zrIvA kambugrIveti kathyate" iti hlaayudhH| mahatyau hanU yasyAsI mahAhanuH / "striyAH puMvat" ityAdinA puMvadbhAvaH / hanuH kapoloparibhAgaH / "adhastAccibukaM gaNDau kapolo tatparo hanuH" ityamaraH / "mAMsalau tu hanU yasya bhavatasvISadunnatau / sa naro mRSTamaznAti yAvadAyuH sukhaanvitH||" iti lakSaNam // 9 // mahoraska| iti / mahadvizAlamuro yasyAso mahoraskaH / "uraHprabhRtibhyaH kap" iti kapa / lakSaNaM tu-"sthiraM vizAlaM kaThinamunnataM mAMsalaM samam / vakSo yasya mahIpAlastatsamo vA bhavennaraH // " iti / mAMsalatvaM tu vakSyati-pInapakSA iti / mahAn iSvAso dhanuryasyAsau maheSvAsaH / anena taducitasaMhanana / vA matup / pAragmI prazastavAk / zrImAna sarvAtizAyizrIH "RcaH sAmAni yaSi sA hi zrIramRtA satAm" ityuktazrItazrIratra vivakSitA / vipulAMsaH mAMsa lomatabhujaziraskaH / mahAhanuH pUritakapoloparibhAgavAna // 9 // mahoraska iti / mahadvizAlamuro yasya sa mahoraskaH, " uraH ziro lalATaM ca " ityupakramya "vizAlAste sukhapradAH" ityukteH / gUDajatru:-gaTe nimagne jatruNI bakSosayossandhigato asthivizeSo yasya sa tathoktaH / arIna kAmAdIna damayatItyarindamaH / 7 // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vizeSo lakSyate, ato na prakramavirodhaH / gUDhe mAMsalatvenAprakAze jatruNI aMsadvayasandhigatAsthinI yasyAsau gUDhajantraH / " skandho bhujaziro'so'strI "sandhI tasyaiva jatruNI" ityamaraH / "viSamairjatrubhirniHsvA atisUkSmaizva mAnavAH / unnatairbhogino nimnainiHsvAH piinairnraadhipaaH||" iti lakSaNam / arIn damayati nivarttayatItyarindamaH / " saMjJAyAM bhRtRvRjidhArisahitapidamaH " iti khac / asaMjJAyAmapyArSaH / arizabdena pApmA vivakSitaH, apahatapApme tyarthaH / anenAyaM vigrahaparigraho na karmamUlaH, kintvanugrahamUlaH, " icchAgRhItAbhimatorudehaH " iti smRteH / ataH na prakramabhaGgaH / jAnu Uruparva, tatparyantaM vilaMbibAhurAjAnubAhuH / suSThu samaM vRttaM chatvAkAraM ziro yasyAsau sushiraaH| "samavRttazirAzcaiva chatrAkArazirAstathA / ekachavAM mahIM bhuGge dIrgha mAyuzca jIvati // " iti lakSaNam / sulalATaH / lalATasauSThavaM zektam- "ardhacandranibhaM tuGgaM lalATaM yasya sa prabhuH" iti / zobhanaH vikramaH padavikSepo yasyAsau suvikramaH, zobhanatvaM ca gajAditulyatvam / tathoktaM jagadvallabhAyAm - " siMha bhagajavyAghragatayo manujA mune / sarvatra sukhamedhante sarvatra jayinaH samaH samavibhaktAGgaH snigdhavarNaH pratApavAn / pInavakSA vizAlAkSo lakSmIvAn zubhalakSaNaH // 11 // sadA // " iti // 10 // samaH nAtidIrgho nAtihrasvaH / tathAtvaM ca tatraivoktam- " paNNavatyaGgulocchrAyaH sArvabhaumo bhavennRpaH " iti / samAni anyU nAdhikaparimANAni vibhaktAni azliSTAni aGgAni karacaraNAdyavayavA yasya sa samavibhaktAGgaH / tAni coktAni sAmudrikaiH- "bhruvau nAsApuTe netre karNA voSTau ca cUcukau / kUrparau maNibandhau ca jAnunI vRSaNau kttii| karau pAdau sphijau yasya samau jJeyaH sa bhuuptiH||" iti / snigdhaH snehayukto varNo yasya saH (snigdhavarNaH / tatroktaM vararucinA "netrasnehena saubhAgyaM dantasnehena bhojnm| tvacaH snehena zayyA ca pAdasnehena vAhanam" iti / pratApavAn tejasvI, samudAyazobhAsampanna ityarthaH / pInavakSA mAMsalavakSAH / vizAle padmapatrAyate akSiNI yasya saH vizAlAkSaH / " bahuvIhau sakthyakSNoH svAGgAtpaca" iti paca / atra sAmudrikam - "raktAnteH padmapatrAbhairlocanaiH sukhabhoginaH" iti / lakSmIvAn avayavazobhAyuktaH / zubhalakSaNaH anuktskllkssnnsNpnnH|| 11 // AjAnubAhuH jAnuparyantadIrghabAhuH / suzirA:--" suzirastvaM vRttazirA: " ityAdisAmudrikazAstroktalakSaNalakSitaziroviziSTatvam / sulalATaH- "lalATe yasya dRzyante catukhiyeka rekhikA: " ityuktacatUrekhAsaubhAgyaviziSTalalATatvam / suvikramaH suSThu vikramaH pAdavinyAso yasya saH / vikramasya sauSThavaM nAma-gajasiMhAdi gatisadRzatvam // 10 // sama iti / samaH" SaNNavatyaGgulotsedho yaH pumAna sa prakAzate " ityuktarItyA anyUnAtiriktavigrahaparimANaH / samavibhaktAGgaH samAni anyUnAtiriktAni vibhaktAni pRthakRtAni aGgAni avayavA yasya sa tathoktaH, anenobhayapArzvasthakakSazrotrabAhAdInAmaGgAnAmupAGgAnAM ca samatvamuktaM bhavati For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // 9 // vA.rA.bhU. evamAzritAnubhAvyadivyamaGgalavigrahazAlitvamuktvA AzritarakSaNopayogiguNAnAha - dharmajJa ityAdinA svajanasya ca rakSitetyantena / dharma zaraNA OM gatarakSaNarUpaM jAnAtIti dharmmajJaH / vakSyati - " mitrabhAvena saMprAptaM na tyajeyaM kathaMcana / doSo yadyapi tasya syAtsatAmetadgarhitam // " iti satyA sandhA pratijJA yasya sa satyasandhaH / "pratijJAne vadhau sandhA" iti vaijayantI / "apyahaM jIvitaM jahyAM tvAM vA sIte salakSmaNAm / nahi pratijJAM saMzrutya brAhmaNebhyo vishesstH||" iti / prajAnAM prANinAM hite hitakaraNe rataH tatparaH / yazasvI AzritarakSaNaikakIrttiH / "tasya nAma mahadyazaH" iti zruteH / jJAnasaMpannaH " yaH sarvajJaH sarvavit" ityuktarItyA svarUpataH svabhAvatazca srvvissyjnyaanshiilH| zuciH pAvanaH parizuddho vA, Rjuriti yAvat / vazyaH vazaMgataH / " vazaM gataH" iti nipAtanAdyat / Azritaparatantra ityarthaH / samAdhimAn samAdhiH AzritarakSaNacintA, tadvAn / prajApatisamaH "madhye viriJcigirizaM prathamAvatAraH" ityuktarItyA jagadrakSaNAya prajApatitulyatayAvatIrNaH / zrImAn puruSakArabhUtayA lakSmyA avinAbhUtaH / dhAtA poSakaH / dharmajJaH satyasandhazca prajAnAM ca hite rataH / yazasvI jJAnasaMpannaH zucirvazyaH samAdhimAn / prajApatisamaH zrImAn dhAtA ripuniSUdanaH // 12 // rakSitA jIvalokasya dharmasya prirkssitaa| rakSitA svasya dharmasya svajanasya ca rakSitA // 13 // 'DudhAJ dhAraNapoSaNayoH" iti dhAtostRc / ripUn zatrUna niSUdayati nirasyatIti ripuniSUdanaH / " sudadIpadIkSazca " iti pratiSedhasyAnityatvAt "anudAttetazva hulAdeH" iti yuca, nandyAdipAThAdvA lyuH / suSAmAditvAt patvam / AzritavirodhinirasanazIla ityarthaH // 12 // athAvatAraikAntAna guNAnAha-rakSiteti / loke sArvabhaumaH svakIyajanarakSaNa evaM yatate, ayaM tu na tathA, kiMtu sarvasya prANijAtasya rakSitA / tAcchrIlye tRca / zeSe psstthii|| nanu yadi sarveSAM rakSitA tarhi duSkRtinamapi sukhinamApAdayedityatrAha dharmasya parirakSiteti / AcaraNapracAraNAbhyAM sarvadharmasya vyavasthApayitA / ucchAstrapravarttino'pi cikitsakanyAyena anava ( alaGa ) yitetyarthaH / svasya svakIyasya zaraNAgatarakSaNarUpasya dharmasya vizeSadharmasya viziSya snigdhavarNa:- nirNiktendranIlavarNa ityarthaH / pratApavAna zravaNamAtreNa zatruhRdayavidArakatvena prazastapauruSaH / lakSmIvAna- atra lakSmIzabdena sarvottamAvayavasaubhAgya mucyte| zubhalakSaNaH-zubhAni maGgalAyatanAni lakSaNAni sAmudrikazAstroktAni yasya sa tathoktaH // 21 // dharmaja iti / satyasandhaH-satyA yathArtha sandhA pratijJA yasya saH / jJAnasaMpannaH sarvaviSayajJAnasaMpanna ityarthaH / zuciH bAhyAbhyantarazuddhiyuktaH / vazyaH pitrAcAryavinItaH / prajApatiriti / zrImAn akhaNDitaizvaryasaMpannaH / dhAtA | sakalajagaddhAraNa poSaNasAmarthyayuktaH / ripuniSUdanaH AzritajanAnAM ye ripatraH teSAM nAzakaH // 12 // rakSinA jIvalokasya prajAnAmariSTanirasanapUrvakeSTaprApaNasya For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM sa0 [1 // 9 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir rakSitA / yadvA, dharmasya tattadvarNAzramadharmasya nityaM samantato rakSitA / loke sarvadharmapravarttako'pi "dharmopadezasamaye janAH sarve'pi pnndditaaH| tadanuSThAna samaye munayo'pi na paNDitAH // " iti nyAyena svadharmAnuSThAne skhalati na tathAyamityAhU - svasya dharmasya rakSitA, svAsAdhAraNasya kSatriyadharmasya | rakSitetyarthaH / loke sarvarakSako'pi kazcitsvajanarakSaNaM karttu na pragalbhate / " dAsyamaizvardhabhAvena jJAtInAM ca karomyaham / ardhabhoktA ca bhogAnAM vAgduruktAni ca kSame // " iti bhagavatApyukteH / tadapi kartumIhata ityAha svajanasya ca rakSiteti / svajanasya ca, svajanasyApItyarthaH / anena svajana rakSaNasya durghaTatvaM sUcitam / yadvA, castvarthaH / svajanasya zaraNAgatasya vizeSeNa rakSitA / vizeSastu taduparAdhasahiSNutvam / vakSyati - " mitrabhAvena saMprAptaM na tyajeyaM kathaMcana / doSo yadyapi tasya syAtsatAmetadagarhitam // " iti / yadvA, Thoke kazcitsarvAn rakSan svajanaM pIDayati, asau tu svajana vedavedAGgatattvajJo dhanurvede ca niSThitaH / sarvazAstrArthatattvajJaH smRtimAn pratibhAnavAn // 14 // syApi rakSitetyarthaH / athavA svAvatAraprayojanamAha rakSiteti / gItaM hi - " paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya saMbha vAmi yugeyuge // " iti / svajanasya svazeSabhUtasyeti sarvalokavizeSaNaM rakSaNahetusambandha dyotnaarthm| rakSitA iSTaprApakaH, anena sAdhuparitrANamuktam / cazabdo'nvAcaye / rakSitA ca aniSTanivarttakaH / anenAnuSaGgikaduSkRdvinAza uktaH / dharmasya sAmAnyavizeSarUpasya sthApanamAhetaravAkyadvayena / rakSitA svasya dharmasya sItApariNayamukhena svAzramocitadharmANAmanuSThAtA / yadvA, svasya dharmaH paratvam, tasya rakSitA / haradhanurbhaGgaparazurAmajayAdinA hi paratvaM sthApitam / yadvA, dharmo dhanuH - " svAmyasvabhAvasukRteSvastrI dharme tu kArmuke / " iti bANaH / sadA dhanurddharaH / svajanasya ca rakSitA svabhUto janaH svajanaH jJAnI "jJAnI tvAtmaiva me matam" iti gItatvAt tasya rakSitA; Atmana iva sarvayogakSemAvaha ityarthaH // 13 // athAsyASTAdazavidyAsthAnAbhi jJatvamAha-vedeti / vidantyanena dharmAdikamiti vedaH / karaNe ghaJ / sa caturvidhaH / RgyajuHsAmAtharvaNabhedAt / vedasya kiJcitkarANi vedAGgAni tAni kartetyarthaH / dharmasya parirakSitA dharmasya parirakSaNaM nAma-tasaddharmeSu varNAzramANAM niyojanam / rakSitA svasya dharmasya, atra dharmazabdaH yajanAdhyayanadAnaparaH tatparipAla | yitA / svajanasya rakSitA svajanasya AzritavAndhavAdeH jIvalokasya rakSitetyanenaivAzritAdijanarakSaNe siddhepi punastadrakSaNakathanaM vizeSato rakSaNadyotanA rtham // 13 // vedavedAGgatattvajJaH - vedAnAM caturNA tadaGgAnAM zikSAdInAM pAThato'rthatazca tattvamavAdhitaM svarUpaM jAnAtIti tathA dhanurvede ca niSThitaH astrazastrAdi For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaithong Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir cA.rA.bhU. // 10 // Be ca pada / tathoktam-"zikSA kalpo vyAkaraNaM niruktaM jyotiSAM gatiH / chandasAM vicitizceti SaDaGgAni pracakSate // " iti / tatra zikSAnAma-akArA TI.bA.kA. dInAM vedavarNAnAM sthAnakaraNaprayatnasvarAdibodhikA, yAganiyAkramopadezaH kalpaH, sAdhuzabdavyAkhyAnaM vyAkaraNam "varNAgamo varNalopo varNaviparyayaH" .. ityAdinA nizcayenoktaM niruktam, karmAnuSThAnakAlAdipratipAdakaM zAstraM jyautiSam, chandasA padyAnAM zAstraM chandovicitiH / vedAzca vedAGgAni ca vedavedA GgAni teSAM tattvaM tattvArthaH taM jAnAtIti tthoktH| " igupadhajJAprIkiraH kaH" iti kapratyayaH / dhanurvedo nAma-dhanurhastamuSTisthitivizeSAkarSaNa vimokSaNadivyAstrAdiprayogapratipAdako grnthH| cakAra itaropavedasa jyaarthH| kSatriyo dhanurvedapradhAna iti tasya nirdeshH| te copvedaashctvaarH| tathAhi"Ayurvedo dhanurvedo vedo gAndharva eva ca / arthazAstramiti proktamupavedacatuSTayam // " iti / Ayurvedo bAhaTa vaidikadharmAnuSThAnavirodhiroganivartakopa dhAdipratipAdakam / gAndhavedo bharatazAstraM saamgaanopyogi| arthazAstraM cANakyAdipraNItaM nItizAstra karmAnuSThAneSUpayogyarthasAdhanam, teSu nisstthitH| sarvalokapriyaH sAdhuradInAtmA vicakSaNaH / sarvadAbhigataH sadbhiH samudra iva sindhubhiH // 15 // sarvazAstrArthatattvajJa iti / sarvazAstrANi upAttavyatiriktAni upAGgAni gocalIvardanyAyAt / "dharmazAstraM purANaM ca mImAMsAnvIkSikI tthaa| catvArya tAnyupAGgAni zAstrajJAH saMpracakSate // " iti / tatra dharmazAstraM pUrvakANDopaTUMhaNam, purANaM vedAntopabRMhaNam, nyAyamImAMse sarvavedasAdhAraNyo teSAmartha tattvam arthayAthAtmyam, nigUDhAzayamityarthaH / tat jAnAtIti tathA / aSTAdazavidyAsthAnatattvajJa ityarthaH / smRtimAn jJAtArthaviSaye vismaraNa leshrhitH| pratibhAnavAna vyavahArakAle zrutasyAzcatasya vA jhaTiti sphuraNaM pratibhAnam, tadvAn // 14 // atha sarvadA sadupAsyatvamAha-saveti / srve| lokAH priyA yasya saH sarvalokapriyaH, sarveSAM lokAnAM priyaH sarvalokapriyaH / sarvalokapriyatvAt sadbhirabhigantavya ityarthaH / sAdhuH tatkAryasAdhakaH uN pratyayaH / yadvA sAdhuH ucitaH, sadabhigamanocita ityrthH| "sAdhukhipUcite saumye sajane vAdhuSAvapi" iti vaijyntii| adInAtmA akaarpnnyaatmaa| pratipAdaka zAkhaM dhanurvedaH tasmintriISTitaH niSNAtaH / sarvazAstrArthatatvajJaH-sAMkhyayoganarkavaizeSikapUrvottaramImAMsAvyAkaraNAni smRnayazca sarvazAkhANi, sarveSAmeSA marthatattvajJaH / pAThasthAnatiprayojanavAdavizeSaNam / smRtimAna pUrvAnubhUnArthAvismaraNazIlaH / pratibhAnavAna-"prajJA navanavonmeSazAlinI pratibhA viduH" ityuktapratibhA pratibhAna, sadvAna // 14 // sarvalokapriyaH sarvalokAnAM priyaH, sarve lokAH priyA yasyeti vA / sAdhuH apakAriSapi upakArazIlaH / adiinaatmaa| For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atigambhIra prakRtiriti yAvat / vicaSTa iti vicakSaNaH / nandyAditvAt lyuH " asyusyanecakSiGaH khyAna neti vAcyam " iti khyAJAdezAbhAvaH / vividhaM vaktItyarthaH / ataeva sarvadA sadupAsyamAnatvamAha sarvadeti / sarvadA astrAbhyAsakAleSvapi sadbhiH satpuruSaiH abhigataH parigataH parivArita ityarthaH / kathamiva ? samudraH sindhubhiriva nadIbhiriva / " strI nadyAM nA nade sindhudezabhede'mbudhau gaje / " iti vaijayantI / sarvadAbhigataH sadbhiH khuralIkelizramavizrAnta ekAnte chAyAmavagAhamAne rAme santaH sarve tattadarthavizeSazravaNAya parivRttya sthitA ityarthaH / tathA ca vakSyati--" jJAnavRddha vayovRddhaiH zIlavRddhaizva sajjanaiH / kathayannAsta vai nityamastra yogyAntareSvapi // " iti / atra yogyo'strAbhyAsaH / samudra iva sindhubhiH / evaM sadabhigamanaM na rAmasyAjJAtajJApanAya tasya svata eva pUrNatvAt / kintu sveSAmevA pUrvArthavizeSalAbhAya gatyantarAbhAvAditi bhAvaH / sindhavo hi svasattAlAbhAyaiva AryaH sarvasamazcaiva sdaikpriydrshnH| sa ca sarvaguNopetaH kausalyAnandavarddhanaH // 16 // samudramabhiyAnti na tu tasyAtizayApAdanAya // 15 // tani0- sarvadeti / sadbhiH rAmasambandhalubdhasattAkai vasiSThAdibhiH sarvadA sindhubhirabhigatassamudra iva mahAnadItvasiddhaye sindhavo yathA samudraM parigatAH / evaM svasajjanatvasiddhaye santaH rAmagoSThIM pravizantIti sindhubhissamudra iveti / ekagoSThIniSTheSu satsu nakSatramadhyagataspa candrasyeva rAmasya sarvApekSayA niratizayatejiSThatvaM gamyate / sindhubhiH anargalapravAhAbhiH yathA samudraH akSobhyaH evaM jAbAliprabhRtibhiH kSobhito'pi akSobhya iti vyaJjitam / sarvadeti kAlavizeSe ekadA sindhubhiH parigatassamudraH, ayaM tu sarvadeti vailakSaNyam / sarvadAbhigata iti prayojanavazena matAmabhigamane tessaha jalpavitaNDAdi karaNe te cAsahyatayA nAbhigacchanti loke, rAmastu tathA na karotIti dhvanyate / vakSyati ca " na vigRhyakathAruciH " iti / ratnAkarAbhigatasindhUnAM tadabhigamanadeza eva katipayaratnasambandhaH / evaM guNAkararAmasambandhAdeva satAM katipayaguNAH prakAzyanta ityabhigatapadavyaGgyam / loke rAjakumArAH kadAcidvinodArthamekAntagoSThayAM zRGgArahAsparasavidbhiH parigatA bhavanti, ayaM tu na tatheti satpadavyaGgayam / sindhubhissamudra iveti satAM prApyAntararAhityaM zrIrAmasya saulabhyaM ca vyajyate // 15 // evamabhigamanahetubhUtaM saulabhyAdikaM vizadayati--Arya iti / pUrvAt 'R gatau ' ityasmAddhAtoH karmaNi NyatpratyayaH / abhigantumaI ityarthaH / ativyasanaparamparAyAmapi akssubhitaantHkrnnH| vicakSaNaH tattatkAlakartavyacaturaH sarvadeti / nadIbhiH samudra iva sadbhiH mahAtmabhiH sarvadAbhigataH sevitaH | sarvadetyanena nadInAM samudrasevAyAmitra bhaktAnAM bhagavatsevAyAM kAlaniyamo nAstItyuktaM bhavati / abhigata ityanena prmpraapytvmuktm| samudraiva sindhubhirityanena sata prApyAntararAhityaM dyotpte| prAptAnAM ca satAM tena aikyaM ca pratIyate ||15|| AryaH pUjyaH / sarvasamaH sarveSu zatrumitrodAsIneSu vaiSamyarahitaH / sadaiva (ka) priyadarzanaH For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sa.1 cA.rA.bhU./kiM satAmeva ? netyAha--sarvasamaH, jAtiguNavRttyAditAratamyaM vinA sarveSAmAzrayaNIyatve tulyaH / asya kAdAcitkavaM vArayatyevakAraH / cakAra uktasamuccayArthaH / kiJcidupadezAbhAve'pi saundaryAdabhigantavyatvamAha sadekapriyadarzana iti / sadAnubhave'pi navanavatayA bhAsamAna ityrthH| atha "ighukSayAnivartante nAntarikSakSitikSayAt / matikSayAnivartante na govindaguNakSayAt // " iti bhagavadguNAnAM varSAyutenApi varNayitumazakyatvena saGgraheNa vadannattaramupasaMharati-sa ceti / kosalasya rAjJo'patyaM strI kauslyaa| "vRddhatkosalAjAdAbhyaG" iti bhyaGpratyayaH / " yaGazcApa" iticaap| tasyA AnandaM varddhayatIti kauslyaanndvrddhnH| cazabda evkaaraarthH| kausalyAsutatvenAvatI! viSNurekha vedAntoditasakalaguNasampannaH paramAtmA, na tu brahmAdiSvanyatama ityarthaH / dazarathanandana ityanuktiH putralAbhaphalasya kausalyayaiva lAbhAt / ataeva vakSyati-"kausalyA lokabhAraM suSuve yaM manasvinI" iti // 16 // athAsya nissamAbhyadhikatvaM vaktuM loke prakRSTavastUnAM tadekaikaguNasAmyamAha-samudra ivetyAdizlokadvayena / gAmbhIrya samudra iva gAmbhIrye dhairyaNa himavAniva / viSNunA sadRzo vIrye somavatpriyadarzanaH // 7 // nAma-svAntargatapadArthAprakAzakatvam / yathA samudraH svAntargataM ratnAdikamaprakAzayanneva vartate tathAyamapi svIyaM paratvamaprakaTayanevAsta ityrthH| vakSyati-"AtmAnaM mAnuSaM manye " iti / dhairya nAma-zokahetusadbhAve'pi niHzokatvam / tena himavAniva himvtsdRshH| "girayo varSadhArAbhihanya mAnA na vinythuH| abhibhUyamAnA vysnairythaadhokssjcetsH|" iti yuktam / atra vastutaH samudrAderupamAnatvAbhAve'pi pratipattRNAmupamAnatvaM sambhavatI tyevamuktam / yathA "iSuvadgacchati savitA" ityatra / viSNuneti / vIya viSaye viSNunA sdRshH| viSNorardhatvena rAmasya viSNusAdRzyaM suvacameva / / "sa u zreyAn bhavati jAyamAnaH" ityuktatvena tadaMzasyApi tatsadRzatvaM yuktameva / somavatpriyadarzanaH shoknivRttipuurvkmaalaadkrH|| 17 // sadaiva sarvAvasthAsu muhurmuhuranubhave'pi ananubhUtapUrvavata vismayanIyapriyadarzanaH / sa iti / sarvaguNopenaH uktAnuktasakalaguNasampannaH / kausalyAyA AnandaM vardhaya- tIti tathA // 16 // sa ca sarvaguNopeta iti saMkSepeNoktAnantaguNeSu katipayaguNAnAha-samudra ityAdilokar3hayena / gAmbhIrya agAdhAzayanve samudratalpaH / dhairya manasApyaSyatvam / viSNuneti / yadyapyayameva rAmo viSNuH mAnuSopAdhibhedAdiSNuneti sAdRzyam / yadvA viSNunA svenaiva bIrye sadRzaH, upamAnAntararAhityamanenokam / somavata priyadarzanaH-candravatsarvAnandakaraH // 17 // // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ko kAlAgnisazaH, kAlAnikodhasamakrodha ityarthaH / svaviNyAparAdhameva svayaM sahate / svAzritaviSayAparAdhakaraNe tu jvalajjvalana iva zItala tare'pi hRdaye kopamAvahatItyarthaH / jale hi kAlAnivalati / kSamayA kSamArUpasadRzadharmeNa pRthivIsamaH pRthivItalyakSamaH svasminnapakArakaraNe acetanavadartata ityarthaH / "na smaranyapakArANAM shtmpyaatmvttyaa|" iti vakSyati / tyAge tyAgaviSaye dhanadena kubereNa samaH, tadadAtetyarthaH / kuberasya tyAgitvaM "tyAge ca dhanado yathA" ityAdivakSyamANavacanazatasiddham / na ca tasya lubdhatvaM kutazcisiddham / "tyAge satyapi dhanavadAmyaH" iti vyAkhyAnaM tu prakramaviruddham, na hyAvyatvaM kazcidguNaH / tathA sati lubdhatvamevAsya siddhaM syAt / satye matyavacane aparaH utkRSTavastvantararahitaH dharmaH dharmadevateva sthitaH, dharmadevateva nirapAyasatyavacana ityarthaH / satye aparo dharma iva sthita iti vyAkhyAne prakRtaupamye virodhaH, tasyotprekSArUpa kAlAgnisadRzaH krodhekSamayA pRthivIsamaH / dhanadena samastyAge satye dharma ivAparaH // 8 // tamevaMguNasampannaM rAmaM satyaparAkramam / jyeSTaM zreSTaguNayuktaM priyaM dazarathaH sutam // 19 // vAt / kvacidupamA kvacidullekhaH kvacidutprekSeti vijAtIyasakara ityapyAhuH // 18 // evaM vedAntoditajagatkAraNatvasarvajJatvasarvazaktitvamantiA mitvapramukhasamastakalyANaguNAkaraM brahma kiM rAmatvenApatINoM viSNuH, uta brahmarudrAdipvanyatama iti vAlmIkinA vedopabRMhaNAya pRSTe vedAntoditaguNAnAM tadanyeSvasambhavAttasyaiva sambhavAca sa eva vedAntoditaM paraM tattamityupadiSTam / tatra tatra jagatkAraNaprakaraNeSu prayuktAH svayambhUzivAdizabdAH sAsadvahmAdisAmAnyazabdavadaparyavasAnavRttyA'vayavavRttyA vA paramAtmaparA ityappathasiddham / evaM vedAntasArArthaH sandarzitaH / nanu brahmasvarUpamiva phala svarUpaM tadupAyasvarUpamapi vedArthatvAdupabRMhaNIyam, tadubhayaM kimiti na pRSTaM nopadiSTaM ca / maivam paripapracchetyatra pariNA tadubhayasvarUpamapi pRSTameva / uttare ca "prajAnAM ca hite rataH" ityAdinopAyatvaM "sadaikapriyadarzanaH" ityAdinIpeyatvaM ca tasyaivetyuktam / nanu siddhasyaiva tasyopAyatve kAlAgnIti / anena yuddhAdapyanivAryakopatvamuktam / kSamayA pRthivIsamaH, anena sarvAparAdhasahiSNutvamuktam / dhanadeneti / tyAge satyapi dhanadena samaH / anena akSINa kozatvaM mahodAratvaJcoktam / satye dharma ivApara:-satye matyavacane apage dvitIyo dharma iva dharmAkhyA devaneva // 18 // evaM rAmabhadre sarvaguNAnAbhidhAya nAsmina nad guNAna prakaTAyituM taccaritaM vaktumArabhate-tamevamityAdinA / ina Arabhya ayodhyAkANDapranthasaMgrahaH kriyate / ataHprAktanazlokaiAlakANDArthaH sUcitaH / natra ikSvAka viSamapadavivRti:-mana dadatIti dhanadAH dhanadAtAraH, teSAm inA: adhipatayaH pitAmaNiyApakSapramatapaH, taH mamaH // 18 // - For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 12 // bA.rA.bha. sarvamuktiprasaGga iti cennaH ya upAyApayAdhikArI tasyaiva phalaM dizati nAnadhikAriNa iti vyavasthApanAt / adhikArazca tatprAptyapekSA sAdhanAntara parityAgazvetyuttaragranthe suvyaktam / nanu vedopabRMhaNamidaM rAmAyaNamityuktam / dharmo'pi vedArthaH / sa kathaM nopabRMhitaH, kiJca iyatA granthena vedAntArtha upabRMhitaH, kimataH pareNa granthena ? ucyate-uktAnanuktAMzca kalyANaguNAMstacaritranidarzanamukhena pratipAdayitumuttaragranthaH pUrvabhAgopabRMhaNaM ca rAmAyaNa puruSAcAramukhena hi sAmAnyadharmo vizeSadharmazvapabRMhitaH / nanu tathApi kathaM bAlakANDakathA nopadarzitA ? maivam tatra pradarzanIyaguNavizeSAbhAvAt na ca sApyatyantamapradarzitA / "ikSvAkuvaMzaprabhavaH" ityavataraNam, "mahAvIryaH" iti tATakAtATakeyAdivadhaH, "dhanurvede ca niSThitaH" iti kauzikAdhi gata nikhiladivyAstravattvam, "zrImAn" iti vaidehIlAbhazceti bAlakANDakathA sUcanAt / athAyodhyAkANDakathAM prastauti-tamevamityAdinA / Adau prakRtInAM hitairyuktaM prakRtipriyakAmyayA / yauvarAjyena saMyoktumaicchatprItyA mahIpatiH // 20 // zvokadvayamekAnvayam / dazasu dikSu ratho yasya sa dazarathaH / apratihatarathatvena rAmAya rAjyaM dattam, bhItidattatvAbhAvena punaranAdAtavyatvamuktam / mahI patiH asvAmidattatvAbhAva ucyate / evaM dAtradoSeNa punaranAharaNIyatvamuktvA sampradAnaguNenApyAha tamityAdinA / taM prasiddham / evaMguNasampannaM pUrvokta sarvaguNasamRddham, sarvasya svAmibhUtamiti yAvat / satyaparAkramamamoghaparAkramam, sarvarakSaNazaktamiti yAvat / jyeSThaM janmakrameNApi rAjyArham / zreSThaguNairyuktam nItizAstrotapAdaguNyayuktam, sandhivigrahayAnAsanadvaidhIbhAvasamAzrayAH SaDguNAH kAmandakoktAH / priyaM prItiviSayam / anena tAtkAlikaprItidAna vyAvRttiH / sutaM janmanaiva rAjyArham ||19|| prakRtInAM prajAnAM hitaiH hitakaraNayuktam, anena sarvAnukUlyamuktam / evaMbhUtaM rAmaM prakRtipriyakAmyayA amA tyAdInAM prItikaraNecchayA / icchAyAM kAmyacapratyayaH / " a pratyayAt " ityapratyayaH / "ajAdyataSTApU" / prItyA svaprItyA ca / cakAro'rthasiddhaH / " gAmazvaM puruSaM jagat " itivat / mantrivRddhairAlocanapUrvakaM kRtatvAdapratyAkhyeyatvamucyate / " prakRtiH paJcabhUteSu svabhAve mUlakAraNe / chandaH kAraNa guhyeSu janmAmAtyAdimAtRSu " ityubhayatra vaijayantI / yuvA cAsau rAjA ca yuvarAjaH tasya bhAvaH karma vA yauvarAjyam / trAhmaNAditvAt SyaJ / tena pitari | vaMzaprabhava iti bhagavadAvirbhAvaH sUcitaH / mahAvIryaH zatrunibarhaNa ini ca astrasampattinATakAva dhAdissRcitaH / lakSmIvAniti sItApariNayasaMkSepaH / satyaparAkrama mityanuvAdena bhArgavalokapranibandhAdivyApArassaMkSipto veditavyaH / evaMguNasaMpannam prazastAsAdhAraNakalyANaguNasaMpannam zreSThaguNaiH- abhiSekAIvariSThaguNaizca yuktam satyaparAkramam-amoghaparAkramam // 19 // prakRtInAM prANinAM hitaiaurihAmutra yazaskareH karmabhiryuktam, jyeSThaM sunaM rAmaM prakRtipriyakAmyayA prakRtInAM priyaM kartumicchayA, pitari For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. sa0 [1 // 12 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir rAjyaM nirvahatyeva sarvanirvAhakatvenAbhiSiktaH putro yuvarAjaH, tasya bhAvenetyarthaH / saMyoktuM ghaTayitumaicchat, tatsaMbhArAn samabharadityarthaH // 20 // evaM puna rAdAnA yogyaM rAmAya rAjyapradAnamuktvA apariharaNIyamanantarabhAvi kaikeyyA yAcanamAha tasyeti sArddhazloka ekAnvayaH / atha rAmAya rAjyapradAnecchAna untaraM tasya rAmasyAbhiSekaH karmavizeSaH, tasya saMbhArAnupakaraNAni / "audumbaryAsandI tasyai prAdezamAtrAH pAdAH syuH" ityAdIni "dadhimadhusarpirAtapa varSyA ApaH" ityantAni brAhmaNoktAni dRSTvA mantharAmukhena darzana iva jJAtvA / bhAryA bhartu yogyA, na tu svAtantryAha / pUrva pUrvakAle / vibhaktipratirUpaka mavyayam / tena dazarathena dattavarA zambarAsuravijayakAle sArathyakaraNapAritoSikatayA dattavarA / yAcanahetutvenedamuktam / tacchabdasya dazarathaparAmarzi tayA zambarAsurasamaraM sUcitam / dazasu dikSu apratiruddharatho hi saH / ) dIvyatIti devI / pacAdyac / devaDiti Tittvena pAThAt GIp / bhogopakaraNa tasyAbhiSekasambhArAn dRSTvA bhAryAAtha kaikayI / pUrvaM dattavarA devI varamenamayAcata / vivAsanaM ca rAmasya bharatasyAbhiSecanam // 21 // bhUteti vyAmohamUloktiH / kaikayI kekayAnAM rAjA kekayaH / "kSatriyasamAnazabdAjjanapadAttasya rAjanyapatyavat" ityas / "janapade lupa" / kekayasyA patyaM strI kaikayI / " janapadazabdAtkSatriyAdaJ " ityapatyArthe'J / "TiDDhANaJ-" ityAdinA GIp / nanvabhpratyaye "kekayamitrayupralayAnAM yAde riyaH" itIyAdezaH kiM na syAt ? ucyate - " jarAyA jarasanyatarasyAm" ityato'nyatarasyAmityanuvRttestasya vaikalpikatvAt / na ceyAdezAbhAva ArSa iti vAcyam / kaikeyIkaikayIti zabdabhedaprakAzikAyAmukteH / "prAkU kaikayIto bharatastato'bhUt" iti bhaTTiprayogAt / kekayIti pAThe tu-keka yAna janmabhUmitvenAcaSTa iti kekyii| " tadAcaSTe " iti NijantAdauNAdike striyAmikArapratyaye Tilope Nilope ca kRte "kRdikArAdaktinaH " iti GISityAhuH / " puMyogAdAkhyAyAm " iti vA GIS / tatra yogazabdena / vizeSAjjanyajanakabhAvo'pi gRhyate / kekayazabdo mUlaprakRtirevopacArAt rUyapatye rAjyaM kurvatyeva sarvanirvAhakatvenAbhiSiktaH putro yuvarAjaH, tasya bhAvo yauvarAjyaM tena / saMyoktuM saMyojayitum mahIpatiH dazarathaH aicchaditi zlokadvayamekaM vAkyam // 20 // tasya rAmasya abhiSekasaMbhArAna-saMmriyanta iti saMbhArAH abhiSekArthaM saMbhRtAn dadhyAdimaGgaladravyavizeSAn dRSTvA mantharAvacanAjjJAtvA, pUrva purA dattau varau yasyai / indrasahAyArthaM pravRttadazarathayuddhakAle dazarathe paramayuktAmAsurIM mAyAM dhavalAGgAkhyamunidattavidyayA vArayantyai kaikeyyai tuSTena dazarathena dattaM varadvaya miti paurANikI prasiddhiH / yadvA-pUrva dattavarA devAsurayuddhe dazarathasya sArathyamAcarantyA kaikeyyA saMtuSTAdazarathAdvaradvayaM labdhamiti "tatrApi vikSataH zastraiH patiste 3. For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 13 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varttate / zArGgaravAdipAThAt GIniti nyAsakAraH / kaikayI / evaM dazaratham / "dvitIyATayairasvenaH" ityanvAdeze enAdezaH / rAmasya vivAsanaM bharatasyA bhiSecanaM ca varamayAcata arthitavatI / yAcirdvikarmakaH // 21 // sa iti // rAjA sarvaraJjakaH "rAjA prakRtiraJjanAt " iti prayogAt / auNAdikaH kaninpratyayaH / yadyapi " rajakarajanarajassupasaMkhyAnam " iti vacanAdatra nalopaprasaktirnAsti tathApi rajassAhacaryAdauNAdikasya tatra grahaNam / sa pUrva rAmAya dattarAjyaH, mantripramukhairAlocanapUrvakaM pratijJAtarAmAbhiSeka ityarthaH / dazarathaH / dharmaH pAza iva dharmapAzaH / " upamitaM vyAghrAdibhiH " iti samAsaH / vyAghrAderAkRtigaNatvAt / tena saMpato baddhaH san satyavacanAt strIviSayavacanasiddhiddhetoH priyaM sutaM vivAsayAmAsa. "rAmo vigrahavAn dharmaH " ityuktarItyA prathamamaGgIkRtaM paramadharma parityajyAnantaraM pravRttaM strIviSayaM kSudradharma navalamvitavAnityarthaH / etena "sAGketyaM pArihAsyaM vA stobhaM helanameva vA / sa satyavacanAdrAjA dharmapAzena saMyataH / vivAsayAmAsa sutaM rAmaM dazarathaH priyam // 22 // sa jagAma vanaM vIraH pratijJAmanupAlayan / piturvacananirdezAt kaikeyyAH priyakAraNAt // 23 // vaikuNThanAmagrahaNamazeSAdya vinAzanam // " " Akuzya putramaghavAn yadajAmilo'pi nArAyaNati mriyamANa upaiti muktim " "kAmAgopyAM bhayAtkaMsaH " ityevaM yathAkathaJcit bhagavannAmavatAM muktisiddhau sarvadA rAmaparAyaNasya dazarathasya kathaM na muktiriti zaGkA dUrotsAritA / siddhasAdhanatyAgAta kAza kuzAva lambanAt dharmapAzapratibandhAcca muktiprasaGgAbhAvAt tathA ca mumukSuNA dazarathavanna vartitavyamityuktaM bhavati // 22 // pitRvacana paripAlanamavazyaM karttavyam, etadvAmAcAra sukhena darzayani- sa jagAmeti / sa rAmaH vIro'pi rAjyaparipAlanasamartho'pi kaikeyyAH priyakAraNAt prItihetubhUtAta strIpAravazyenokAdapI tyarthaH / piturvacananirdezAt, vacanameva nirdezaH AjJA / " AjJAyAmapi nirdezaH " iti vANaH / tasmAddhetoH pratijJAM kaikeyIsamakSaM kRtAM pratijJAmanupA layaMzca / " lakSaNahetvoH kriyAyAH " iti hetvarthe zatRpratyayaH / vakSyati tadbrUhi vacanaM devi rAjJo yadabhikAMkSitam / kariSye pratijAne ca rAmo dvi rakSitastvayA / tuSTena tena datau tu ho va zubhadarzane // " iti mantharAvacanAdavagamyate / barAmati jAnAvekavacanam / varadyasvarUpamAha vivAsanamiti // 21 // sa iti / saH dazarathaH satyavacanAddhetoH dharmamayena pAzena saMyataH baddhaH san miyaM tamapi vivAsayAmAsa // 22 // saiti / sa rAmaH vIraH jitendriyaH, anekairaparA mukhatayA yoddhA thaa| kaikeyyAH priyakAraNAta prItinimittam piturvacananirdezAna niyogAta, pratijJAmanupAlayana brUhi vacanaM devi rAjo yadabhikAMkSitam / karipye For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM sa0 [1 1123 11
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bhibhASate" iti svapratijJApAlanArtha pitRvacanapAlanArtha cetyarthaH / vanaM daNDakAvanamuddizya jagAma // 23 // ikSvAkuvaMzetyAdinA samastakalyANaguNa paripUrNatvoktyA paratvamuktam / tamevamityAdinA abhiSekapravRttinivRttikathanAt solabhyamuktam / atha paratvasaulabhyAnuguNaM samAzrayaNamAha-taM brajanta miti / yadvA atha siddhasAdhananiSThaiH lakSmaNavat kaiGkaryaparaibhavitavyamiti vyaJjayannAha taM vajantamiti, sArddhazloka ekAnvayaH / prINAtIti priyaH / rAme prItimAn / "igupadhajJAprIkiraH kaH" iti kH| anenAnugatiheturbhaktiruktA bhrAtA"bhrAtA svA mUrtirAtmanaH" iti mUrtibhUtaH / vinayasampanna: kairya hetuvinyyuktH| vinayaH zeSatvajJAnam rAmakairyyarUpAcAro vA / "vinayo dharmavidyAdizikSAcAraprazAntiSu" iti vaijayantI / sumitrAyAH Ananda varddhayatIti sumitrAnandavarddhanaH, "sRSTastvaM vanavAsAya" "rAmaM dazarathaM viddhi mAM viddhi janakAtmajAm / ayodhyAmaTavIM viddhi gaccha tAta ythaasukhm||" iti sumitrayevoktatvAt / dayitaH raamsyesstttmH| "yamevaiSa vRNute tena labhyaH" ityuktarItyA priyatamatvena varaNIya ityarthaH / lakSmaNaH kekaryalakSmI taM vajantaM priyo bhrAtA lakSmaNo'nujagAma ha / snehAdvinayasampannaH sumitrAnandavarddhanaH // bhrAtaraM dayito bhrAtuH saubhrAtramanudarzayan // 24 // sampanno bhaviSyatIti jJAtvA lakSmaNa iti vasiSThena kRtanAmadheyaH, "sa tu nAgavaraH zrImAn "" antarikSagataH zrImAn" ityukteH / kaiyalakSmI vattvaM "lakSmaNo lakSmisampannaH" iti vakSyati / "lakSmyA aca" iti pAmAdigaNasUtrAnmatvarthIyo napratyayaH, akArazcAntAdezaH / "lakSmIvAn lakSmaNaH zrImAn" iti paryAyapAThazca / subhrAtubhAvaH saubhrAtram / bhAve aNa, anuzatikAditvAt ubhayapada vRddhiH / rAmaM vinA kSaNamapi jIvanAkSamatvaM subhrAtRtvam / vakSyati-"na ca sItA tvayA hInA na cAhamapi rAghava / muhUrtamapi jIvAvo jlaanmtsyaavivoddhRto||" iti / rAmasya lakSmaNavirahAsadatvaM subhrAtRtvam / tacca vakSyati-"na ca tena vinA nidrA labhate puruSottamaH / mRSTamantragupAnItamanAtina hitaM vinA // " iti / tadanudarzayan san / yadvA evaM subhrAtRbhivartitavyamiti darzayanniveti gamyotprekSA / vrajantam ekAnte svAbhimatasakalakaikaryapradhAnapravRttaM bhrAtaram / upalakSaNamidam, "mAtA pitA pratijAne ca rAmo dviAbhibhASate // " ityevaM kaikeyyAH sannidhau pitRvacanaparipAlanaviSayAM svakRtA pratijJA paripAlayana vanaM jagAma // 23 // tamiti / priyaH rAme sahajanItimAna bhrAtU rAmasya dayitaH iSTaH vinayasaMpannaH lakSmaNo bhrAtA saubhrAtraM subhrAtRbhAvam anudarzayana snehAta bhA vaivAnujagAma, na pitrAdinirdezAn // 24 // UP For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA-rA.bhU. // 14 // cAtA ca nivAsaH zaraNaM suhRt / gatirnArAyaNaH " ityuktasakalavidhabandhuH / vatyati-"ahaM tAvanmahArAje pitRtvaM noplkssye| bhrAtA bhartA ca TI .bA.kA bandhuzca pitA ca mama rAghavaH // " iti |haat "bAlyAtprabhRti susnigdho lakSmaNo lakSmivarddhanaH" ityuktarAmabhaktareva hetoranujagAma / "yena yena dhAtA gacchati tena tena saha gacchati" itivadapUrvo'yaM kazcidavRttivizeSa iti RSirvismayate heti| "ha vismaye viSAde ca" iti bANaH / AzAlezamAtreNa svasminnevAdhikapremANaM bhagavantaM kutracit ekAntasthale svamanorathAnurUpaviziSTaviSayasakalakaiGkayalAbhAyAnusarannAdhikAryatra vinirdizyate // 24 // atha sItAyAH sAdhanadazAyAM puruSakAratayA phaladAyAM prApyatayA cAnvayAttathA nityayogaM darzayatti-rAmasyetyAdizlokadvayena / rAmasyAbhirAmasyApi dayitA abhirAmA nityaM bhAryA hRdi santataM dhAryA / bibharneH "RhaloyaMt" iti Nyat / prANasamA uktArthadraye heturayam / hitA cetanahitaparA / "mitra rAmasya dayitA bhAryA nityaM prANamamA hitaa| janakasya kule jAtA devamAyeva nirmitA // 25 // sarvalakSaNasampannA nArINAmuttamA vadhUH / sItApyanugatA rAmaM zazinaM rohiNI yathA // 26 // maupayikaM kartum" ityAdi vakSyati / rAmahitaparA vA / vakSyati-" smAraye tvAM na zikSaye" iti / janakasya kule jAtA, AcArapradhAnetyarthaH / devA mAyava nirmitA / amRtamathanAnantaramasuramohanArtha nirmitA viSNumAyeva sthitaa| "mAyayA mohayitvA tAn viSNuH strIrUpamAsthitaH" ityuktH| zAyadA nirmitA kRtamUrtiH devamAyA viSNorAzcaryazaktiriva sthitA,anena saundaryasya parAkASThoktA / athavA nirmitA kRtAvatArA / devamAyA devasya viSNo lakSmIH / vakSyati uttarakANDe-"Rte mAyAM vizAlAkSI tava pUrvaparigrahAm" iti / ivazabdo vAkyAlaGkAre evakArArthe vA // 25 // sarvalakSaNasampannA sAmudrikoktaiH sarvairuttamastrIlakSaNaiH sampannA / nArINAmuttamA pUrvoktasarvaprakAreNa sarvastrIzreSThA / puruSottamarAmAnurUpanAyuttametyarthaH / vadhUrdazarathasnuSA aciroDhA vA / "aciroTA vadhUH" iti vaijyntii| sItA-"sItA lAgalapaddhatiH" tajanyatvAttavyapadezaH / anenAyonijatvokterdivyaloka vAsakAlikasaundaryAnyUnatoktA / apizabdena lakSmaNAnugatiH samuccIyate / rAmamanugatA niravadhikasaundaryAkRSTahRdayatayAnugatavatI, rohiNI yathA / rAmasya dayitAiTA bhAryA niratizayapremAspadA nityaM hitA hitakAriNI ca janakasya kule gRhe yajJagRhe jAtAAvirbhUtA devamAyeva-sundopasandamohanAtha devairutpAditA sarvottamasaundaryA tilottameSa / yadvA asuraNyAmohanArthamamRtaviniyogasamaye svanirmitAdevasya viSNormAyAvaniteva // 25 // sarvalakSaNasampannA-sAmudrikazAstroktasarva For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org yathAzabda ivArthaH / " yathA tathevaivaM sAmye " ityamaraH / rohiNInAma candrasyAsAdhAraNapatnI / " variSThA sarvanArINAmeSA ca divi devatA / rohiNI na vinA candra muhUrtamapi dRzyate // " iti / na kevalaM rAmasaundaryAkRSTAnugatA, kintu kalaGkinaM rohiNIva pAtivratyasvarUpaprayuktA gatetyarthaH / ayamartho'nasUyAsamakSaM vyaktIbhaviSyati || 26 || rAmabhaktyavizeSAlakSmaNamItAvat paurANAmapyanuvRttiM darzayati- pauroriti / pure bhavAH paurAH anena strIbAlavRddhAvizeSa uktaH / dUramanugataH ityanena virahAsahiSNutvoktyA paurANAM paramA bhaktiruktA / " punarvizleSabhIrutvaM paramA bhaktirucyate " iti vacanAt / paurerityanena tadezavAsa eva rAmabhaktiteturityuktam / pitrA dazarathena ca / cazabdo'nvAcaye / alpamanugata ityarthaH / AdAraM hi tenAnugatam / pivetyanena putrakRtavAtsalyAdanugata ityuktam / evaM paratvataulabhye darzite / atha vAtsalyasauzIlye darzayati-zRGgi berapura iti / dharmoM AzritavAtsalyasauzIlye AtmA svabhAvo yasya saH tathA / AzritavAtsalyasauzIlyasvabhAvo rAmaH zRGgiverapure zRGgiNaH paurairanugato dUraM pitrA dazarathena ca / zRGgiverapure mRta gaGgAkUle vyasarjayat // hamAsAdya dharmAtmA niSAdAdhipatiM priyam // 27 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRSNasArAdayaH teSAM berANi kRtrimazarIrANi / " praticchandaH pratinidhirvairaM ca pratirUpakam " iti vaijayantI / vaJcanena sajAtIyamRgagrahaNArthAni yasmin tat zRGgiberam / tathAtvAt tadAkhye pure gaGgAkUle, zRGgiverapurasannihitagaGgAtIra ityarthaH / etena gaGgAtIratvamAtreNa noddezyatvam, kintu bhakta sevitatvenetyuktam / "sA kAzIti na cAkazIti" ityAdyabhiyuktokteH / nipAdAH pratilomajAtivizeSAH / "niSAdo mRgapAtI syAt " iti vaijayantI / teSAmadhipatiriti jAtyapakarSa uktaH / prINAtIti priyaH tam svasmin prItimantamityarthaH / gUhati gopayati vaJcayati parasvamiti guhaH / igupadhalakSaNaH kapratyayaH / tamU, jAtito vRttito guNataH kuThatazca dInamapi svasminnAnukUlyamAtreNAdaraNIyatvamuktam / niSAdAdhipatimAsAdyetyanena sauzIlyamuktam / mahato mandaissaha nIrandhreNa saMzleSo hi saushiilym| dharmAtmetyanena mahattvamuktam / AsAdyetyatrAbhividhivAcinA AGA arthAnnairandhya strIlakSaNasaMpanA, puruSANAM rAmaH uttamaH nArINAmuttamA vadhUH shrii| 'sItA lAGgalapaddhatiH' tadutthatvAt sIteti nirdizyate // 26 // atha dharmAtmA rAmaH paraiH pitrA dazarathena For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 15 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muktam / zRGgiverapure gur3amAsAdyetyanena doSe'pi bhogyatvarUpaM vAtsalyamuktam / sUtaM sumantram pAramparyeNAnuvarttamAnamapi vyasarjayat vyasRjat / svArthe Nica / sadyaHprasUtavatsavAtsalyAt pUrvavatsaM pariharantyA ghenoriva vAtsalyAtizaya uktaH // 27 // svasminnAzAlezamAtreNa janitaM guhaviSayapremA tizayaM darzayati-guheneti / rAmaH guhena sahitaH san lakSmaNena sItayA ca sahitaH / guhasandhAnAnantarameva lakSmaNasItAbhyAM nityAnapAyibhyAM sAhitya 8 mAsIt / tataH pUrva siddhamapi sadasatprAyamAsIdityarthaH / yadvA dRSTAntArtha lakSmaNasItAsAhityakathanam, tAdRzasauhArda (sneho ) guhe'pyAsIditi bhAvaH / sahitaH saMhitaH / "samovAhitatatayoH" iti malopaH / saH rAmaH lakSmaNena sItayA ca saha guddena hitaH prahitaH gaGgAM tArita ityapyAhuH ||28|| te vanena iti zlokadvayamekAnyayam / te rAmAdayastraya ityanena guhanivarttanaM dyotitam / vanena vanaM gatvA vanAdvanaM gatvA / paJcamyarthe tRtIyA, hetau tRtIyA vA anena nUtanavanAvalokana kutUhalitvaM nagarapravezasya svAdhikAraviruddhatvaM ca dyotyate / yadvA avanena vanaM gatvA anyonyarakSaNena vanaM gatvetyarthaH / vakSyati - guhena sahito rAmo lakSmaNena ca sItayA // 28 // te vanena vanaM gatvA nadIstIrtvA bahUdakAH / citrakUTamanuprApya bharadvAjasya zAsanAt // 29 // " agrato gaccha saumitre sItA tvAmanugacchatu / pRSThato'haM gamiSyAmi tvAM ca sItAM ca pAThayan / anyonyasyeha no rakSA karttavyA puruSarSabha ||" iti / yadvA avanena pitRvacanaparipAlanena hetunA vanaM gatvA, avanena lokarakSaNena hetunA vA / rAvaNAdiduSTanibarhaNamukhena lokarakSaNArthaM hi teSAM vanagamanam / yadvA " tevR devane " iti dhAtorbhAve lyuT / tevanena devanena lIlayA anAyAsenetyarthaH / mRgayAkrIDanena vA / anayaiva vyutpattyA tevanaM pAdasaJcAra iti labhyate, sUtavisarjanAnantaraM rathAdavaruhya pAdasaJcAreNa vanaM gatvetyarthaH / yadvA avanena saha vanaM gatvA madhyemadhye sthaupradezaM vanaM ca gatvetyarthaH / vanena 1 jalena sahitaM vanamU, na tu marukAntAramiti vArthaH / " payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam " ityamaraH / bahUdakAH vipulodakAH adhikodakA vA / " vipulAne kayorbahuH " iti vaijayantI / nautAryA ityarthaH / nadIH gaGgAm tIrtvA uttIrya / "gaGgA nadInAm" iti nadImukhyatvAt nirupapadanadIzabdena ca duurmnugtH| gaGgAkUle vartamAne zRGgiverapure sthitaM niSAdAdhipatiM priyamim / guhamAsAdya rAmavisarjanArthamAgataM gaGgAkUle vyasarjayat atyajata / gRhamAsAdya guhena lakSmaNena sItayA ca sahito rAmaH sumantraM vyasarjayaditi zlokadvayamekaM vAkyam ||27||28|| tevaneneti / tevanaM pAdacAraNamiti saMpradAyaH / te trayaH tevanena pAdacAreNa For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM sa0 [1 // 15 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir MgaGgIcyate / "jAtyAkhyAyAmekasminbahuvacanamanyatarasyAm" iti bahuvacanam, pUjAyA~ bahuvacanaM vaa| "aditiH pAzAn" itivadavayavabahutvAbhiprAyeNa vA bahuvacanam / atra ' agrihotraM juhoti, yavAgUM pacati ' itivadarthakrameNa nadIstI| vanaM gatveti yojanIyam / yadvA apUrvakAle'pi tavApratyayaH 'Asya vyAdAya svapiti' itivat / yadyapi "AsyaM vyAdAya svapiti saMmIlya hasati ityupasaMkhyAnam" iti vAttike sthaladvayameSo / pAttam tathApi nyAsakRtA " parAvarayoge ca" iti pUrvasUtre cakArAta sarvatrAyaM prayogaH sambhavatItyuktam / yadvA te vanenatyanena gaGgAtaraNamarthasiddham / nadIzabdo ymunaaprH| yadvA nadIH gaGgAyamunAmandAkinI / mandAkinInAma citrakUTaparisare parisarantI sravantI / saukaryAya yugapaduktam / yadA pUrvArte sa rAmo lakSmaNena sItayA ca saha guhena hitaH prahitaH, sItAlakSmaNarAmAH guhena gaGgA tAritA ityarthaH / ataH pAdasaJcAreNa vanagamanamatroktam / ramyamAvasathaM kRtvA ramamANA vane trayaH / devagandharvasaGkAzAstatra te nyavasana sukham // 30 // bharadvAjasya zAsanAt citrakUTamanuprApya / prajAbharaNazIlo bhrdvaajH| itthaM niruktamRgAraNyake-"eSa eva bibhradAjaH prajAvai vAjaH tA eSa vibharti yadi bharti tasmAt bharadvAja ityAcakSate" iti / yadrA vAjaM retaH, vAjakaraNamityAdau tathA prayogAt / vibhradvAjaM bharadvAjaH nityabrahmacArItyarthaH / "bharadvAjo laha tribhirAyubhibrahmacaryamuvA(pAsa" iti shruteH| tasya zAsanAniyamanAta citrakUTe bhavadbhiH sthAtavyam, tasyAyameva mArga ityevarUpAt / anu sadRzam "pazcAtsAdRzyayoranu" itymrH| rAjakumArANAM svessaamucitmityrthH| "subhagazcitrakUTo'sau girirAjopamo giriH|ysmin vasati kAkutsthaH kubera iva nandane // " iti vakSyati / pazcAdbhAge vA citrANi AzcaryAvahAni kUTAni zikharANi yasyAso citrakUTaH tam / "AzcaryAlekhyayozvitram" ityamaraH / prApya gatvA // 29 // ramyaM ramaNIyaM jalarAmaNIyakasthalarAmaNIyakAdiyuktam AvasathaM parNazAlArUpaM gRham / "dhiSNyamoko nivasanaM sthAnAvasathavAstu ca" ityamaraH / kRtvA nirmAya / atra parNazAlAnirmANe lakSmaNasya sAkSAtkartRtvam / itarayostu ucitadezapradarzanAdinA prayojakakartRtvam / "samAna kartRkayoH pUrvakAle" ityatra sUtre 'gRhekatvavaduddezyagatatvena dvitvasyAvivakSitatvAdanekakriyAsvapi ktvApratyayassambhavati' iti nyAsakArokteH ktvA prtyybaahulym| tatra vane citrakUTopAntavane ramamANAH lIlArasamanubhavantaH santaH sItArAmayoH puSpApacayasalilakrIDAdikaM rtiH| "vaidehi ramase kacci / / pavanaM gatvA cahRdakA nadIstI| anu pazcAta bharadvAjasya zAsanAta citrakUTa prApya ramyamAvasathaM kRtvA parNazAlA kRtvA naba ramamANA devagandharvasaGkAzAH sukhaM nyavasa For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // 2 // bA.ga.na. citrakUTe mayA saha / pazyantI vividhAn bhAvAn manovAkkAyasaMyutAn / " iti hi vkssyti| lakSmaNasya tu viziSTavipayaGkaryalAbhajA prItiH / vakSyati "bhavAMstu saha vaidehyA girisAnuSu raMsyate / ahaM sarva kariSyAmi jAgrataH svapatazca te||" iti / trayAM ramamANAH ityanenAnandahetubhede'pyAnandAMze taulya OM mucyate "paramaM sAmyamupaiti" "bhAgamAtrasAmyaliGgAcca" itivat / ramamANA iti varttamAnanirdezena nairantaryyamuktam / varttamAnArthakasyApyasya nyavasanniti bhUtapratyayAnta vizeSaNatvam / "dhAtumambandhe pratyayAH" ityanuzAsanAt agniSTomayAjI putraste bhavitA' itivat saMbhavRtti / ataeva devagandharvasaGkAzAH santaH devagandharvA manuSyagandhavebhyo'dhikAnandAH / yadvA devI ca devazva devI lakSmInArAyaNau / "pumAnstriyA" ityekazeSaH / gAnaM dhArayatIti gandharvaH / " etatsAma gAyannAste " ityuktaH sarvadA sAmagAnaparI muktaH / devau ca gandharvazva devagandharvAH tatsadRzAH devagandharvasaMkAzAH / nibhAditvAduttarapadabhUtA citrakUTaM gate rAme putrazokAturastathA / rAjA dazarathaH svarga jagAma vilapan sutam // 31 // eva santaH sadRzavacanAta thAhA mara:-myuruttarapade tvmii| nibhasaMkAzanI kAzapratIkAzopamAdayaH" iti te ta eva santaH sAketavAsinaH eva santaH sukhaM nyavasan / vakSyati " suramyamAsAdya tu citrakUTaM nadIM ca tAM mAlyavatI sutIrthAm / nananda rAmo mRgapakSijuSTAM jahA~ ca duHkhaM puravipravAsAt // " iti yadvA ta eva santaH vanavAsina eva santaH, nAgarikA api ciraM vanacarA ivAvasannityarthaH / mukhaglAnyAdibhisteSAM vaidezikatvagandho'pi nAjJAyateti bhAvaH / sukhaM yathA bhavati tathA nyavasan / kadAcidapi duHkhalezo'pi nAnvabhAvItyarthaH / atra kriyAbhedAt tacchadadvayaprayoga ityadhyAhuH / te tIva jagmuriti kriyApadamadhyAhRtya kecidyojayanti / atra devagandharvasaMkAzA iti padgatenopamAlaGkAreNa kiJcidvastu dhvanyate - yastAvatsvarUpajJAnapUrvakaM bhaga vanyanurakto bhavati taM bhagavAn devyA samAgatya divyaM vimAnamAropyAtivAhikagaNaiH satkArya virajAM tIrtvA tilyakAntAramAsAdyAmAnavenAnujJApya divya loke mahAmaNimaNDapamupetya divyasiMhAsanArUDhaH zriyA saha modamAnastadracitasarvade za sarvakAlasarvAvasthocitasakalavidhaGkaya'smai svAnandasama mAnandaM dattvA tena saha yAvatkAlamAsta iti // 30 // evaM lakSmaNasya bhagavaccheSatvavRttiM pratipAdya bharatasya pAratantryavRttiM darzayati-mRte tu tasminnityA dinA / tadupodvAtanve nAha--citreti / rAme citrakUTaM tathA uktaprakAreNa gate sati dazaratho rAjA putrazokena putrAdarzanajaduHkhenAturaH pIDitaH san suta triti yojanA // 29 // 30 // rAme citrakUTaM gate sati tadA putrazokAtuge rAjA putraM smRtvA vilapan paridevanaM kurvanetra svarga jagAma // 31 // For Private And Personal Use Only TI.bA.kaoN. sa0 1 // 16 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir muddizya hA sutetyevaM vilapan pralApaM kurvan svarga jagAma // 31 // mRte viti / tasmin dazarathe mRte sati / svargaprAtirapi nazvaratvenAnupAdeyeti mRte| ityuktam / mahAbalaH rAjyabharaNasamarthaH ataeva bhrtH| bharata iti rAjyasya bharaNAdityuktarItyA bhAvajJena vasiSTena bharata iti kRtanAmA vasiSThapramukha dijaiH vasiSThAdibhitrAhmaNaiH / rAjyAya rAjyaM kartuM niyujyamAnaH / "kriyArthopapadasya ca karmaNi sthAninaH" iti caturthI / rAjyaM rAjatvam / " ye cAbhAvakarmaNoH" iti pratiSedhAdano na prakRtibhAvaH / naicchat nAbhyalapat / mahAbala ityanena satyAmeva zaktau svarUpaviruddhatvAdrAjyaM nAGgIcakAre tyavagamyate / ataeva vakSyati-"rAjyaM cAhaM ca rAmasya dharma vaktumihArhasi / vilalApa sabhAmadhye jagahe ca purohitam / kathaM dazarathAjAtA bhavedAjyApahArakaH // " iti // 32 // sa jagAmetyarddhamekaM vAkyam / vIryeNa yukto vIraH / vIryamatra zatrubhUtarAgAdijetRtvam / viSayAnAkRSTacitta mRte tu tasmin bharato vasiSThapramukhairdvijaiH / niyujyamAno rAjyAya naicchadrAjyaM mahAbalaH // 32 // sa jagAma vanaM vIro rAmapAdaprasAdakaH // 33 // gatvA tu sumahAtmAnaM rAmaM satyaparAkramam / ayAcabhrAtaraM raammaaybhaavpurskRtH||34|| ityarthaH / yadvA " ebhizca sacivaiH sArdU zirasA yAcito mayA / bhAtuH ziSyasya dAsasya prasAdaM kartumarhasi // " ityuktarItyA caturaGgabalasahitaH sa bharataH raampaadprsaadkH| pAdazabdaH pUjyavAcI / "pUjye tu pAdanAmAGkaH" ityamarazepaH / prsaadkH| "tumunNvulo kriyAyAM kiyArthAyAm " iti| bul / pUjyaM rAma prasAdayitumityarthaH / yadA rAmanaraNayoH prasAdakaH, rAmasyaiva prasAdyatve'pi pAdayoH prasAdyatvoktiHzeSabhUtavyavahArAnusAreNa / rAjAnaM draSTumiti vaktavye rAjapAdau draSTumiti hi bhRtyajano vyavaharati / vanaM jagAma prApa, vastuto rAmasya kopAbhAve'pi bharatAya rAjyaM dattamiti buddhiM nivarta yitumityrthH| "pUjitA mAmikA mAtA dattaM rAjyamidaM mm| taddadAmi punastubhyaM yathA bamadadA mama // " ityuttaratrApi vakSyati // 33 // gatvA sviti / aba sa ityanupajyate / sa AryabhAvapuraskRtaH puraskRtaH AryabhAvaH yena saH / AhitAgnyAditvAt paranipAtaH / yadrA AryabhAvena svasyAyabhAvena tasmin dazarathematebharatastu vasiSThAdibhiH rAjyAya niyujyamAnaH mahAbalaH rAjyaM karta samarthaH / saubhrAtrAta rAjyaM naiccht||3||s jagAmati / vIra vIryeNa yuktaH / aba vIya nAma-antaHzatrubhUtarAgAdijetRtvam viSayAnAkRSTacitta ityrthH| rAmapAdaprasAdakaH pAdazabdaH pUjyavAcI pAbhyaM rAmaM prasanna krtumityrthH||32||gnveti / gamamAbhigama For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 1 // puraskRtaH puujitH| ucitamanena kriyata iti zzASita ityarthaH / "pUjitaH syAtpuraskRtaH" iti bANaH / tathAvidhaH san sumahAna AtmA antaHkaraNaMTI .bA.kA. yasya tam, sumahAtmAnaM svataH prsnnhRdymityrthH| satyaparAkramaM satye parAkramo'pracyutatvaM yasya taM rAmam, gatvA tu prApya, tu vizeSosti / tasyAye sthitirevAlam, yAcanamatiricyata iti bhaavH| prAtaraM rAmamayAcat prArthayAmAsa, svAbhISTamiti shessH| yAcerdikarmakatvAt svritettvaadubhypdii| kriyA bhedAdAmazabdasya na punaruktatA // 34 // svAbhISTamevAha-tvameveti / dharmajJaH jyeSThe vidyamAne na kaniSTho rAjyamahatIti dharma jAnana tvameva rAjA nAnyaH iti rAmaM vaco'bravIt / "akathitaM ca" iti dvikarmakatvam / nanu bharatakRtA prapattiH kuto nAphalat, adhikArikheguNyAdA zaraNyavaiguNyAdA nAdyaH apekSAtiriktasyAbhAvAt / nAntyaH, tasya sarvaguNaparipUrNatvAt: ityAzaya prabalapratibandhakasya prArabdhasya sadbhAvAt na sA phlitetyaah-raamo'piiti| tvameva rAjA dharmajJa iti rAmaM vaco'bravIt / rAmo'piparamodAraH sumukhaH sumahAyazAH / na caicchatpiturAdezAdrAjyaM rAmo mahAbalaH // 35 // apizabdaH prtivishessnnmnveti| rAmo'piramayatIti vyutpattyA svarUparUpaguNairAzritacittaraJjanasvabhAvo'pi paramodAro'pi svaparyantApekSitArthaprado'pi "ya AtmadA baladA" iti zruteH / sumukho'pi arthijanalAbhena prasannamukho'pi sumahAyazAH api "nayarthinaH kAryavazAdupetAH kakutsthavaMze vimukhAH prayAnti" iti zrIviSNupurANoktarItyA mahAkIrtirapi mahAbalo'pi AzritamanorathapUraNe nipuNo'pi rAmaH piturAdezAt balavatpratibandhakAnecchat / rAmam AryabhAvapuraskRtaH vinayapuraskRtassana sumahAtmA su zobhanA mahAnAtmA antaHkaraNaM yasya tam / ayAcata svAbhilaSitamiti zeSaH / " satsa kAryavatA paMsA malamevAmataH sthitiH" iti nyAyena satAmagrato'vasthAnamAtreNa svAbhiprAye nivedita'pi dainyaprakhyApanArtha punarayAcaditi bhAvaH // 34 // abhilaSitamevAha-tvame vti| dharmajJaH sarvaguNazreSThe jyeSThe sati kaniSThasya rAjyAIsA nAstItyamuMdharma tvameva jAnAsi, ataH tvameva rAjetirAmaM vaco'bravIditi smbndhH| rAmo'pIti / rAmo'pi // 17 // ramayatIti vyutpattyA svruupgunnraashritcittrnyjktvsvbhaavo'pi| mumukhaH arthijanalAbhena prsnnmukhH| paramAdAraH yAcakAbhISTapradAnanirataH,mahAyazAH-"na hyarthinaH kAryavazAdupetAH kakutsthavaMze vimukhAH prayAnti " iti zrIviSNupurANoktaprakAreNa prasiddhItirasannapi, mahAbalaH ekazaravimocanena sakalarAkSasanirasanasamarthaH / apizabdaH sarvatra smvdhyte| evambhUto'pi rAmaH piturAdezAniyogAt rAjyaM naiccha deni yojanA / piturvacanagauravAta bharatenArthitaM rAjyAbhiSeka naicchdityrthH|| 35 // For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir - cakArAttavasAne tvaicchadityarthaH / Adezo niyogaH // 35 // sarvathA prapattervephalyamanucitamiti yAvatpratibandhakAnivRtti phalapratinidhi dizati smeityAha-pAduke ceti |cstvrthH| kintu bharatAgrajA phalapradAnocitasambandhazIlaH rAjyAya rAjyaM kartum / "kriyArthopapadasya ca karmaNi sthAnina" iti caturthI / asya bharatasya pAduke nyAsaM svapratinidhiM dattvA, rAmapAduke rAjyaM kurutaH ahaM tayoH paricAraka iti bhAvayati dattvetyarthaH / punaH punarbharataM tasmAddezAnnivartayAmAsa / punaHpunarityanena bharatasya rAmavirahAsahiSNutvaM dyotyate / svArthatvanivRttipUrvakaparasvatvApAdanarUpatvAbhAvAt na caturthI, kintu sambandhasAmAnye SaSThI // 36 // atha prapatrasya yAvatprArabdhanivRtti zeSiNi vRttiM darzayannAha-sa kAmamiti / sa bharataH kAmaM rAmakeya manorathamaprApyeva rAmapAdau rAmasya pAduke / pAdazabdaH pAdukopalakSakaH / upaspRzana pratyahaM sevamAnaH san rAmAgamanakAMkSayA kadA rAma AgamiSya pAduke cAsya rAjyAya nyAsaM dattvA punaH punH| nivartayAmAsa tato bharataM bhrtaagrjH||36|| sa kAmamanavApyaiva rAmapAdAvupasTazan / nandigrAme'karodrAjyaM rAmAgamanakAMkSayA // 37 // gate tu bharate zrImAn satyasandho jitendriyH| rAmastu punarAlakSya nAgarasya janasya ca / tatrAgamanamekAgrodaNDakAna praviveza h||38|| tIti pratyAzayA caturdazavarSarUpapratibandhakamuttIrya kadA rAmakaikaya lapsya iti manorathamabhivardhayannityarthaH / rAmarahitatannivAsasyAtiduHkhAvahata yAyodhyAM vihAya nandigrAme nandiyAmAkhye ayodhyAsannihite kutracit grAme rAjyamakarot / tadAjJAkairyamakarot / parasmaipadena svasya tasmin phalatva nivRttirvgmyte||37||ayodhyaakaannddprtipaadypitRvcnpripaalnsiddhiN nigamayanuttarakANDArtha prastauti-gate viti|anaadtrymekN vaakym|bhrte gate tu vizeSo'sti iti tabhavAha-zrImAn pratijJAbhaGga bhyjnitvissaadvigmaadutpnnkaantivishessH| satyasandhaH bhrtnirbndhenaapyvicaalyprtijnyH|"sndhaa pAduke ceti / bharatAgrajaH asya-bharatasya, rAjyAya-rAjyaM kartuma / ahalyAdRSTavaibhavapAdaspRSTe pAduke nyAsarUpeNa datvA bahuvidhaiH sAntveH punarbharataM nivartayAmAseti. sambandhaH / rAjyasya nikSeparUpatayA svatvanivRttipUrvakaparasvatvApAdanaviSayatvAbhAvAccaturthyA aprasaktarasyeti sambandhasAmAnye SaSThI // 36 // sa kaammiti| sa bharataH kAmam abhiSekArtha rAmapratyAnayanalakSaNaM manorathamanavApyaiva nandigrAme rAmapAdau rAmapAduke anudinamupaspazana namaskurvana rAmAgamanakAbayA nandigrAme sthitvA rAjyamakarot pAlayAmAsa // 37 // gate tviti / bharate gate sati zrImAna-sarvAtizayakAntimAn / satyasandhaH satyapratijJaH, jitandriyaH raajybhoglaulyrhitH| viSama-evalakSaNasya bharatasya ca krameNa zrIrAmaka kArya tApAratantrI ca pradarzitam / zatrughnavRttAntA pradarzanena tasya bhAgavatapAratanya sUcitam // 17 // For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pA.rA.bhU. dI.bA.kA sa01 pratijJA maryAdA" ityamaraH / jitendriyaH mAtRbharatAdiprArthanAvyAje satyapi rAjyabhogalaulyarahitaH rAmaH / nagare bhavo nAgaraH / "tatra bhavaH" itynn|| tasya janasya, tatra citrakUTe, punarAgamanamAlakSya Alocya, cakArAdRSiviprakAradarzanAca tatpradezaM vihAya ekAgraH pitRvacanapAlane dattAvadhAno virodhi bhUyiSThadezatvena sAvadhAno vA daNDakAn praviveza / heti viSAde / "ekaso'nanyavRttirekAgrekAyanAvapi" iti vaijayantI / sItAlakSmaNayozca pravezI 'rthasiddhaH / daNDakasya rAjJo janapado dnnddkH| "tasya nivAsaH" ityaN / "janapade lup" iti lup / zukrazApena vanatAM prAptaH / kutsAyAM kan / avAntavanabahutvAdvahuvacanam / vakSyatyuttarakANDe-"zapto brahmarSiNA tena purA vai daNDako hataH / tataHprabhRti kAkutstha daNDakAraNyamucyate / tapAIM svinaH sthitA yatra janasthAnamato'bhavat // " iti| daNDakAmiti pAThe-daNDako nAma rAjAsyAmaTavyAmastIti daNDakA / " arzaAdibhyo'c " pravizya tu mahAraNyaM rAmo rAjIvalocanaH / virAdhaM gakSasaM hatvA zarabhaGgaM dadarza ha / sutIkSNaM cApyagastyaM ca agastyabhrAtaraM tathA // 39 // ityacapratyayaH / tataSTAe / kSipakAditvAnnaMttvam // 38 // evamayodhyAkANDavRttAntasaGgraheNa pitRvacanaparipAlanarUpasAmAnyadharmaH. zaMSabhUtasya zeSi viSayaka kAryavRttiH, prapannasya bhagavatpAratavyaM ca pradarzitam / zatrughnavRttAntApradarzanena tasya bhAgavatapAratantryaM ca sUcitam / atha brAhmaNeSu viziSya satyapratijJatvapratipAdanaparamAraNyakANDavRttAntaM saMgRhNAti-pravizya vityAdinA / rAmo mahAraNyaM dnnddkaarnnym| pravizya / tu vizapo'sti tamAha-rAjIva locanaH apUrvasaMsthAnavipinavilokanajanitakutUhalena vikasitanayanAravindaH san / tenaivotsAhana virAdhaM rAkSasaM hatvA taddhananamupahArIkRtya zarabhaGgaM dadarza / hetyaitihye / tadanujJayA sutIkSNaM cApItyekanipAtaH smuccyaarthkH| agastyamagastyabhrAtaraM ca dadarza / nathati smuccye|agstybhraataa sudrshnaakhyH| taduktaM sanatkumArasaMhitAyAmagastyena-"yavIyAnepa me bhrAtA sudarzana iti smRtH|" iti / kumbhasambhavasyAgastyasya bhrAtA sahapopaNAditi bodhyam / rAmastviti / nAgarasya janasya ayodhyAvAsino janasya, cazabdAdaratasya ca / tatra citrakUTe punarAgamanamAlakSya piturvacanaparipAlane ekAgracittaH san daNDakAna daNDakAkhyavanaM praviveza, avAntaravanavAhalyAvahuvacanam / heti prasiddhau // 38 // pravizya tu mahAraNyamityAgbhya AraNyakANDakathAsaMgrahaH kriyte| tushbdo'vdhaarnne| rAjIvalocano rAmaH / rAjIvalocanavizeSaNaM gamaga mahAvanapravezasaMbhAvitarAkSasayuddhArambhArjitaM harSa dyotayati / mahAraNyaM daNDakAkhyaM vanaM pravizya tu pravizva vazya For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shrava Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsen Gyarmandir agastyaM ca agastyabhrAtaramityatra sandhikAryAbhAvo vAkye saMhitAyA anityatvAt / tathoktam-"saMhitaikapade nityA nityA ghaatuupsrgyoH| nityA / samAse vAkye tu sA vivakSAmapekSate // " iti // 39 // tani0-virAdhavadhAnantarameva zarabhaGgAdidarzanoktyA virAdhavadhasya zarabhaGgAdidarzane "riktahastena nopayA dAjAnaM daivataM gurum " ityuktamupAyanatvaM vyajyate // 39 // agastyeti / aba rAma itynussjyte|raamH paramaprItaH san / jagadekavIrasya svasya sadRzAyudhajAla lAbhAt bhRzaM santuSTaH san agastyavacanAdeva, na tusvAbhyarthanAt / aindramindreNa dattam "tasyedam" iti sambandhasAmAnye'N / "datto mama mahendreNa" iti vakSyamANatvAt / idaM zarAsanAditrayasAdhAraNaM vizeSaNam / zarA asyante zipyante'neneti zarAsanaM dhanuH / tacca khaDgaM ca akSayasAyako samara sIni sahasrazo viniyoge'pyakSayazarau tUNI niSaGgo jagrAha svIkRtavAn / vacanAjagrAhetyanena khaDgAdikamagastyo na spRSTavAn kintu nirdiSTavAnityu agastyavacanAccaiva jagrAhaindraM zarAsanam / khaGgaM ca paramaprItastUNI cAkSayasAyakau // 40 // vasatastasya rAmasya vane vanacaraiH saha / RSayo'bhyAgamana sarve vadhAyAsurarakSasAm // 41 // cyate // 40 // evaM virodhinirasanAnukUlyadarzanalabdhAvasaramunijanAbhyarthanamAha-yasata iti / bane zarabhaGgavane tasya vasataH, tsminvstiityrthH|| "SaSThI ca" iti yogavibhAgAt "yasya ca bhAvena bhAvalakSaNam" ityasminnarthe psstthii| yadvA SaSThayarthasambandhasAmAnyasya uktavizeSe paryavasAnam / "zarabhaGgAzrame rAmamAbhijagmuzca tApasAH" iti vakSyamANatvAcca zarabhaGgavana iti siddham / sarve vaikhAnasavAlakhilyAdaya RSayaH zarabhaGgAzramavAsino vana caraicitrakUTapampAvanaprabhRtivanavAsibhiH saha / vakSyati-"pampAvananivAsAnAmanumandAkinImapi / citrakUTAlayAnAM ca kriyate kadanaM mahat // " iti / yadvA vanacaraiH saha vane vasatastasya / "SaSTI cAnAdare" ityanAdare SaSTI / "savizeSaNe hi-" iti nyAyena tasya vane vAsamanAityetyarthaH / vakSyati hi-"te vayaM bhavatA rakSyA bhvdvissyvaasinH| nagarastho vanastho vA tvaM no rAjA janezvara // " iti / yadvA vane vasatastasya samIpamityupaskAryam / AsurANi asuraprakRtIni rakSAMsi / anena "vibhISaNastu dharmAtmA na tu rAkSasaceSTitaH" ityuktvibhiissnnvyaavRttiH| yadA asurAzca rakSAMsi ceti zarabhaGganAmAnaM muniM dadarza tathA sutIkSNAdInapi dadarza // 39 // agastyeti / zarAsanAdi pratigRhANetyevaMrUpAgastyavacanAt / indraH paramezvarI viSNuH tasyema maindram / nijAdhalAbhAta paramaprItaH / akSayAH sAyakAH yayostau / tUNI-daSudhI ca jagrAha // 40 // vasata iti / sarve RSayaH asurarakSasAM vadhAya vanacarairvAnaprastha For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. dvndvH| asurAH kabandhAdayaH, tatra danuzabdaprayogAt / yaddhA asUnprANAn rAnti gRhNanti ityasurANi. asurANi tAni ca rakSAMsi ceti karmadhArayaH / teSAM TI.bA.kA. // 19 // vadhAya vadhaM kArayituM prArthayituM vA / "kiyArthopapadasya ca karmaNi sthAninaH" iti cturthii| abhyAgaman abhimukhatayA aagtaaH| na hyAbhimukhyAdanyat / sa01 shrnnaagtinaamaasti| "satsu kAryavatAM puMsAmalamevAgrataH sthitiH"| yadvA asurarakSasAM vane vasatastasya asurarakSasAM vdhaayaabhyaagmnnityubhytraapynvyH| kAkAkSinyAyAt madhyamaNinyAyAdA // 41 / / munInAM durdazAmAlokya tadvirodhinirasanaM pratijJAtamityAha-sa teSAmiti / sa rAmaH rAkSasAnAM vane daNDakAraNye teSAmRSINAM tathA pratizuzrAva, yathA tairathitaM tathA pratijajJa ityrthH| "AzravasaGgarasandhAH pratizravaH saMzravaH pratijJA ca" iti halAyudhaH // 42 // munibhirathito rAmeNa pratijJAtazca ko'rtha ityatrAha-pratijJAtazceti / rAmeNa pratijJAto'rthastu. agnikalpAnAmIpanyUnamanisAdRzyaM prAptAnAm / sa teSAM pratizuzrAva rAkSasAnAM tathA vane // 42 // pratijJAtazca rAmeNa vadhaH saMyati rakSasAm / RSINAmagnikalpAnAM daNDakAraNyavAsinAm // 43 // tena tatraiva vasatA jnsthaannivaasinii| virUpitA zUrpaNakhA rAkSasI kAmarUpiNI // 44 // "IpadasamAptau kalpandezyadezIyaraH" iti kalpapratyayaH / ataeva daNDakAraNyavAsinAmRSINAm / caturthyarthe sssstthii| saMyati yuddhe / "samudAyaH striyAM saMyat / samityAjisamidyudhaH" ityamaraH / rakSasAM vdhH| "kartRkarmaNoH kRti" iti karmaNyarthe SaSThI / pratijJAtaM sviti pAThe-sAmAnye napuMsakam / pratijJAtaM vastu vadha ityrthH||43|| atha pratijJAnirvAhabIjamupakSipati-teneti / tatraiva janasthAne vasatA tena rAmeNa / janasthAne nivasatIti janasthAnanivAsinI / "supyajAtau NinistAcchIlye" iti nniniH| kAmenecchayA rUpamasyA astIti kAmarUpiNI / zUrpatulyA nakhA yasyAH sA zUrpaNakhA / "pUrvapadAta munibhiH saha vane vasatastasya rAmasyAbhyAgaman / samIpamiti zeSaH / yadvA anAdare sssstthii| hiMsAnaha rAmasya tApasarUpeNAvasthAnamanAdRtya sarvezvaro'yaM duSTAna saMhatya // 10 // asmAn rakSiSyatIti nizcitya rAghavaM zaraNamAgatA ityarthaH // 41 // sa teSAmiti / sa rAmaH rAkSasAnAM vane-rAkSasAvAsabhUte bane / teSAm RSINAm tathA prArthanA vacanaM pratizuzrAva aGgIcakAretyarthaH // 42 // aGgIkRtamarthamAha-pratijJAtazceti / rAmeNa agnikalpAnAm-agnisadRzAnA daNDakAraNyavAsinAmRSINAm / sannidhAvini pazeSaH / saMyati yuddhe prAptakAle rakSasAM vadhaH pratijJAtazceti sambandhaH // 43 // teneti / tena rAmeNa natraiva daNDakAraNyAnta napaJcavaTayAmeva vasatA / janasthAnanivA For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir |saMjJAyAmagaH" iti Natvam / "nakhamukhAtsaMjJAyAm" iti ngiissprtissedhH| zUrpaNakhAkhyA rAkSasI virUpitA karNanAsikAcchedena vairUpyaM praapitaa| "rAmasya dakSiNo bAhuH" iti lakSmaNasya rAmabAhutvAt rAmasya virUpakaraNakartRtvoktiH zUrpanakhIti pAThe nasAsaMjJA // 44 // tata ityAdisAIzlokamekaM vAkyam / tataH zUrpaNakhAvairUpyakaraNAnantaram zUrpaNakhAvAkyAta udyuktAna yuddhArtha sannaddhAn / sarvarAkSasAna caturdazasahasrasayAkapradhAnarAkSasAn teSvapi pradhAna kharaM trizirasaM caiva dUSaNaM caiva raaksssm| caiveti nipAtadvayasamudAyaH smuccyaarthH| teSAM pUrvoktAnAM rAkSasAnA kharAdInAM ca padAnugAn anucarAMzca raNe yuddhe nijaghAna hatavAn / yadA kharAdIna teSAM padAnugAn sarvarAkSasAMzca nijaghAneti yojanA // 45 // itAna rAkSasAna parisaJcaSTe-pana iti / tasminvane niva satA rAmeNetyanenAsahAyatvaM darzitam / janasthAnanivAsinAmityanenAraNyavartitvenAtighoratvamuktam / rakSasAM caturdazasahasrANIti yogapadyamuktam / nihatA tataH zUrpaNakhAvAkyAdudyuktAna sarvarAkSasAn / kharaM trizirasaM caiva dUSaNaM caiva rAkSasam / nijaghAna raNe rAmasteSAM caiva padAnugAn // 45 // vane tasminnivasatA janasthAnanivAsinAm / rakSasAM nihatAnyAsana sahasrANi caturdaza // 46 // tato jJAtivadhaM zrutvA raavnnHkrodhmuunychitH| sahAyaM varayAmAsa mArIcaM nAma rAkSasam // 47 // niitiniHshesstvmucyte| sahasrANIti saGkhyAsaGkhyeyayorabhedena nirdeshH| caturdazasahasrasaGkhyAkAni sainyAni vaa||46|| evaM rAmasya satyapratijJatve darzite, sItAyAH puruSakAratvaM vaktuM bIjamupakSipati-tata iti / tataH kharAdivadhAnantaraM jJAtiva, kharakhadham / kharasya jJAtitvaM svamAtRSvasurvizravaso jAtatvA dityAraNyaparvaNi vyaktam / zrutvA akampanazUrpaNakhAmukhena jJAtvA / rAvaNaHroti rAvayatIti rAvaNaH / vakSyatyuttarakANDe-"yasmAlokatrayaM hyetadvAvita bhayamAgatam / tasmAttvaM rAvaNo nAma nAnA tena bhaviSyasi // " iti / yadA vizravaso'patyaM raavnnH| zivAdigaNe "vizravaso vizravaNaravaNa" iti pAThAt pasinI-janasthAnaM nAma daNDakAraNye rAvaNasya balanivezasthAnam / kAmarUpiNI-kAmena icchayA rUpamasyA astIti tathA / zUrpaNakhA virUpitA-karNanAsAcchedena | varUpyaM prApitA // 44 // tata iti / tataH zUrpaNakhAvairupyakaraNAnantaram / zUrpaNakhAvAkyAduTuktAna yuddhArtha sannaddhAn / sarvarAkSasAna caturdazasahasrasaGkhyAkapradhAna rAkSasAn / teSvapi pradhAnabhUtAnnirdizati-svaramiti / teSAM pUrvoktarAkSasAnAM kharAdInAM ca padAnugAn anucarAMca raNe nijaghAneti sambandhaH // 45 // hatAna pradhAnAna saMcaSTe-vana iti / tasminnivasatA, rAmaNoti shessH||46|| tata iti|ttH kharAdivadhAnantaram jJAtivadham akampanazUrpaNakhAmukhena zrutvA krodhamUJchitaH krodhena vyAptaH For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // 20 // vA.rA.bhU. ravaNAdezaH aN ca / krodhamUrcchitaH krodhena mUrcchitaH mUDhaH / "mUrchito mUDhasocchrAyo" iti vaijayantI / na cAyaM pratyayo mUrkhaterniSThA mUrtta iti tadrUpatvAt, kintu mUrcchAsya saJjAteti muurcchitH| tArakAditvAditaca / mArIcaM nAma rAkSasaM sahAyaM varayAmAsa ||47|| vAryamANa iti / atrAnte itikaraNaM draSTavyam / sa rAvaNaH / he rAvaNa! te tena balavatA kharAdiSu dRSTApadAnavatA balIyasA rAmeNa virodho na kSamo na yuktaH / "kSamastriSu hite yogye yukte zakte paTAvapi " iti zabdaratnAkare / iti subahuzo muhurmuhuH vAryamANo'bhUt // 48 // anAdRtyeti / rAvaNaH kAlacoditaH kAlena mRtyunA preritaH san / tadvAkyaM mArIca vAkyamanAdRtya sahamArIcaH mArIcasahitaH / "tena saheti tulyayAMge " iti samAsaH / " vopasarjanasya " iti sahazabdasya sabhAvAbhAvaH / tadA tasminneva kAle tasya kharadUSaNAdihantRtvena prasiddhasya rAmasya AzramapadamAzramasthAnam / padaM vyavasitatrANasthAnalakSmAGghrivastuSu" ityamaraH / jagAma prApa // 49 // vAryamANaH subahuzo mArIcena sa rAvaNaH / na virodho valavatA kSamo rAvaNa tena te // 48 // anAdRtya tu tadvAkyaM rAvaNaH kAlacoditaH / jagAma sahamArIcastasyAzramapadaM tadA // 49 // tena mAyAvinA dUramapavAhya nRpaatmjau| jahAra bhAryau rAmasya gRdhraM hatvA jaTAyuSam // 50 // gRca nihataM dRSTvA tAM zrutvA ca maithilIma / rAghavaH zokasantapto vilalApAkulendriyaH // 51 // teneti / mAyAvinA prazastamRgamAyAvatA / " asmAyAmeghAstrajAM viniH " iti vinipratyayaH / lobhanIyavicitrakanaka mRgavepadhAriNetyarthaH / tena mArIcana prayojyena, nRpAtmajau dazarathaputrau dUraM yathA bhavati tathA apavAhya apasArya dRzyAdRzyatayA rAmam rAmasvaratulyamvaraNa lakSmaNaM ca dUraM niHsAryetyarthaH / madhye sItAvimocanAya prAptaM jaTAyuSaM jaTAyurnAmikaM gRtraM hatvA maraNaparyavasAyinI hiMsAM kRtvA rAmasya bhAryA nityAnapAyinIM sItAM jahAra hatavAn / atra 'AsyaM vyAdAya svapiti' itivadapUrvakAle ktvApratyayaH / sItAM hRtvA jaTAyupaM japAnatyarthaH / atra mAyAnirmitA sItaivApahatA svayamagrAvantarhitA. ataeva mAyA sItAyAmagnipraviSTAyAM nijasItAyA utthAnaM yathAkathaJcit lokApavAdAtpunaH saMtyAgazcApapadyata ityAhuH // 50 // gRdhaM ceti / mRgarUpamArIca hananaM parNa san / mArIcaM nAma rAkSasaM sItAharaNe sahAyaM varayAmAseti yojanA // 47 // vAryamANa iti / he rAvaNa lokavAdhaka ! aprameyabalena tena rAmeNa virodhI na kSama iti bahuzAM vAryamANo'pi sa rAvaNaH kAlacoditassan tadvAkyamanAdRtya sahamArIcaH tasya-kharadUSaNahantutvena prasiddhasya rAmasyAzramapadaM jagAmeni yojanA // 48-50 // gRthaM ceti / For Private And Personal Use Only TI.bA. kA sa0 [1 // 20 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zAlAyAM sItAyA adarzanena tadanveSaNaM ca cakAreNa samuccIyate / nihataM mumUrSu gRdhaM jaTAyuSaM dRSTvA tadvacanAnmaithilI sItAM hRtA rAvaNenApahRtAM zrutvA rAghavaH / zokena santaptaH samyak taptaH san / sItAyA adarzanena taptaH, jaTAyumaraNena sutarAMtaptaH / ata eva vyAkulendriyaH kaluSitasarvendriyaH san vilalApa pariza devanamakarot, "vilApaH paridevanam" ityamaraH / "rAjyAjhaMzo vane vAsaH sItA naSTA ito dvijaH / IdRzIyaM mamAlakSmInirdahedapi pAvakam // " iti / atra rAghavamaithilIzabdAbhyAM kuladrayAvadyakaramidamapaharaNamiti shokaatishyheturucyte| nanu viSNvavatArabhUtasyAsya kathaM zokamohI sambhavata iti ? saMbhavata eva puruSadhoreyasya / yadi hi lokottaraguNaviziSTavastuvinAze'pi to nasyAtAMtarhi sa kathaM puruSadhaureyaH syAt, tacca kathamatisundaraM syAt ? tayorubhayornamaskAra eva syAt / vakSyati ca mahApuruSaguNamaNivarNanaprakaraNe-"vyasaneSu manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH" iti / mArutizca vakSyati tatastenaiva zokena gRdhaM dagdhvA jaTAyuSam / mArgamANo vane sItAM rAkSasaM saMdadarza ha / kabandhaM nAma rUpeNa vikRtaM ghoradarzanam // 52 // "duSkaraM kRtavAn rAmo hIno yadanayA prabhuH / dhArayatyAtmano dehaM na shokenaavsiidti|" iti // 51 // tata iti arddhavayamekaM vAkyam / tenaiva zokena / gRdhahananajanitenaiva zokena, sItApaharaNajazokAdapyadhikenetyarthaH / tataH vyApto rAmaH gRdhaM tiryavizeSamapi jaTAyuSaM pitRsakhatvAt zeSikAryAya tyaktaprANatvAca dagdhvA brahmamedhena saMskRtya, "yattu pretasya martyasya kathayanti dvijaatyH| tatsvargagamanaM tasya kSipraM rAmo jajApa h||" iti vakSyamANa tvaat| muktatyaktazarIratvAccedaM brhmmeghmhtiiti| tathoktaM nRsiMhapurANe-"matkRte nidhanaM yasmAttvayA prAptaM dvijottama / tasmAttvaM matprasAdena viSNulokamavA psysi||" iti sAmAnyatazcoktam / yathAgneye--"viSNoH kArya samuddizya dehatyAgo yataH kRtH| tato vaikuNThamAsAdya mukto bhavati maanvH||" iti |aashv medhike ca-"prANAMstyajati yo matyoM mAM prapanno'pi matkRte / bAlasUryaprakAzena brajedyAnena mdgRhm||" iti / atrApi vakSyati-"yA gatiryajJazIlAnA mAhitAgnezca yA gtiH| aparAvartinAM yA ca yA ca bhUmipradAyinAm / mayA taM samanujJAto gaccha lokAnanuttamAn // " iti / atrAparAvRttiH"na ca puna nihataM kaNThagataprANaM zrutvA, gRdhramukhAditi zeSaH / vilalApa-paryadevayat / AkulendriyaH-AkulAni zokaparavazAni indriyANi yasya sa tthaa||51|| tata iti / tataH pralApAnantaram tenaiva zokena rAvaNena sItA hateti nivedya mRtajaTAyuviSayazokenaiva upalakSitaH jaTAyuSaM dagdhvA-vidhinA saMskRtya, sItAM vane mArgamANa rUpeNa For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 21 // www.kobatirth.org rAvarttate" ityuktA muktireva, na tu yuddhe apalAyanam / tatphalasya svataH siddhatvena tadanugrAhyatvAbhAvAt / na ca saMskArAbhAve sukRtaphalasyAnutpattyA tatkara na tadanugrAhyatvameveti vaacym| tirazvo yajJAnadhikAreNa tasya tadabhAvena tasya tadanugrAhyatvAt / aGgiphalasyaivAGgaphalatvena upAsanAGgAnAM yajJadAnA dInAmapi muktireva phalamityabhiprAyeNa 'yA gatiryajJazIlAnAm' ityAdyuktam / yadvA "imAn lokAn kAmAn nIkAmarUpyanusaJcaran" ityAdizrutyuktarItyA muktasya sarvalokasaJcArasambhavAt yA gatirityAdyuktaM kramamuktiparamidaM vacanam / nanu 'AtmAnaM mAnuSaM manye' iti manuSyatvaM bhAvayataH kathaM paratvAsAdhA raNacihnaM mokSapradatvamucyata iti cenna; "satyena lokAn jayati" ityuktasya sarvalokajayastha mAnupatve'pyavirodhAt / evaM jaTAyuSaM dagdhvA vane sItAM mArga mANaH anveSaNaM kurvan / " mRga anveSaNe " ityasmAddhAtoH zAnac / "A dhRSAdvA" iti vikalpANNijabhAvaH / rUpeNa zarIreNa vikRtaM vikArayuktam / taM nihatya mahAbAhurdadAha svargatazca saH // 53 // sa cAsya kathayAmAsa zabarIM dharmacAriNIm / zramaNIM dharmanipuNAmabhigaccheti rAghavam // 54 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir "yenAGgavikAraH" iti tRtiiyaa| kukSinikSiptamastaka mityarthaH / ghoradarzanaM bhayaGkaradarzanam / kabandhaM kabandhAkAratvAtkabandhanAmakaM rAkSasaM dadarza / heti khede / amRtamanveSatA kAlakUTamalambhItyarthaH / yadyapyayaM dAnava eva tathApi rAkSasaprakRtitvAttathoktamiti jJeyam // 52 // tamiti / mahAbAhuH kabandhabhujanikartana kSamabhujo rAmaH taM kabandhaM nihatya tatprArthanayA dadAha dagdhavAn sa ca kabandho dAhena hetunA svaH svarge gataH / idamardhamekaM vAkyam // 53 // sa ceti / saH svarga gacchan kabandho'pi, Asya upakArasmRtyA kSaNamAkAze sthitvA dharmacAriNI guruzuzrUSAdidharmAcaraNazIlAm AcAryAbhimAnarUpa caramaparva | niSThAmityarthaH / " pAdamUlaM gamiSyAmi yAnahaM paryacAriSam" iti vakSyamANatvAt / dharme atithisatkArarUpe nipuNAM samarthA dharmasUkSmajJAmityarthaH / rAmaH vikRtaM kabandhaM saMdadarzati saMbandhaH // 52 // tamiti / taM kabandhaM nihatya dadAha ca / sa ca svargataH svargaprAptavAna. svargagamanayogyaM svakIyaM gandharvarUpaM prAptavAnityarthaH // 53 // sa kabandhaH he rAghava ! zabarI zabarastriyaM dharmacAriNIm zravaNakIrtanAdibhagavaddharmAcaraNazIlAm dharmanipuNAm sAmAnyavizeSarUpadharmanipuNAm zramaNI caturthAzramaM praaptaam| jitendriyatva pUrvakamokSopayuktAcAraniSThAmityarthaH / evaMbhUtAM bhaktAmabhigaccheni asya rAmasya kathayAmAseti yojanA / prathamAntapAThe tvayamuttarazeSaH // 54 // 10 For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM ma0 1 // 22 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir samAgamiSyatIti svAdUni phalAnyAsvAdyAsvAdya parIkSya nikSiptavatIti prasiddhiH / zramaNI paritrAjikaoNma / " caturthamAzramaM prAptAH zramaNA nAma te smRtAH " iti smaraNAt / / zabarI prati (vi) lomastriyam / taduktaM nAradIya - " nRpAyAM vaizyato jAtaH zabaraH parikIrtitaH / madhUni vRkSAdAnIya vikrINIte svavRttaye // " iti / " jAterastrIviSayAt -" iti GIp / abhigaccha abhimukhyena gaccheti rAghavaM kathayAmAsa / rAghava iti pAThe tasyottara lokenAnvayaH / rAghaveti pAThe he rAghava ! zabarImabhigaccheti asya rAmasya kathayAmAsetyarthaH / atra bhAgavatabhaktimahinA hInajAterapyabhigantavyatva muktam // 54 // sa iti / mahAtejAH caramaparvaniSThajanalipsa yAti santuSTaH sa rAghavaH zatrusUdanaH " gamiSyAmyakSayAn lokAn tvatprasAdAdarindama | ityuktarItyA tatprAptipratibandhakanivarttakaH / " sAtpadAdyoH " iti patvAbhAvaH / zabarI nIcatva sImAbhUmibhUtAmabhyagacchaditi sauzIlyAtizayoktiH / sobhyagacchanmahAtejAH zavarI zatrusUdanaH / zavaryA pUjitaH samyagrAmo dazarathAtmajaH // 55 // pampAtIre hanumatA saGgato vAnareNa ha / hanumadvacanAccaiva sugrIveNa samAgataH // 56 // dazarathAtmajaH rAmaH zabaryA samyak pUjitaH / paSTivarSasahasrANi vandhyasya dazarathasya prasAde'tyantAdarakRta bhojanAdRpyatizayitaM tatkAlamAtra samAgata zabarI samarpita sRSTAnnamiti bhAvaH / zarabhaGgAdibhiragastyAntaiH kRtaM pUjAmAtram, zabaryyA kRtaM tu samyak pUjA, tasyAzvaramaparvaniSTatvAditi bhAvaH uktaM hi - "mama madbhaktabhakteSu prItirabhyadhikA bhavet " iti / yadvA samyak pUjanaM parIkSitarasaiH phalaibhojanam / pUjita ityatra "matibuddhipUjArthebhyazva" iti varttamAne ktaH / tathA ca zabayyaityatra "tasya ca varttamAne " iti kathaM na paSThIti cet ? atra kecidAhuH- ArthaH SaSThayabhAva iti / anye tu nAyaM varttamAne ktaH kintu bhUte / tadyoge ca "na lokAvyaya-" ityAdinA SaSThIpratiSedhAttRtIyaiveti / vastutaH pUjAsya saJjAteti pUjitaH / tArakAditvAdi tatra pratyayaH / anena tRtIyA bhavatyeva // 55 // evaM satyapratijJatvapradhAnamAraNyakANDacaritaM saMgRhya mitrakAryanirvAhakatvaparAM kiSkindhAkANDakathAM saMgRhAti-pampeti / pampAnAma padmasaraH tasyAstIre taTakAnane ityuddIpaka saMnidhAnoktiH / hanumatA prazastahanunA, vIrakiNAGkitamukhenetyarthaH / vAna reNa saGgataH saMyuktaH / rAma iti zeSaH / heti hrsse| virahijanaprANApahAriNi pampopavane svakAminIghaTakasamAgamo'yaM corairvane'paddhata sarvasvasya svajana so'bhyagacchaditi / spaSTametat / zabaryeti / samyak pUjitaH yathAvidhi ardhyaadiphlsmrpnnaantopcaarennaarcitH||55|| pampAtIra ityAdinA kiSkindhAkANDakathAsaMgrahaH For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha.12mukhAvalokanavadatIvAzvAsanamiti muneharSaH / hanumatA kA gatirihedAnImiti atimAtraparyAkulatAdazAyAM vijayakiNAGkitavadanavatA puruSeNa saGgamo TI.vA.kA. // 22 // yahacchayA straatH| vAnareNeti vizeSaNena rAvaNavatsaMnyAsiveSarahitatayA svavepaNa samAgamAdvizvasanIyatA dyotyate / hanumadacanAtsugrIveNa smaagtH| praveti nipAtasamudAyassamuccayArthaH / anukUlapuruSakAralAbhAducitamitralAbho jAta iti bhAvaH // 56 // atha sakhyatuM rahasyodbhedaM darzayati--sugrI|| vAyeti / mahAbala ityanena vRttasmaraNakAlikakAtaryagopanahetudhairyamucyate / rAmaH AditaH janmana Arabhya tatprasiddhaM sarva vRttaM sugrIvAya zaMsat / "anitya mAgamazAsanam" ityaDabhAvaH / akathayadityarthaH / sItAyAH tadRttaM ca rAvaNa hatatvAdikaM yathAvRttaM vRttamanatikramya / padArthAnativRttAvavyayIbhAvaH / tada nveSaNasyAvazyakarttavyatayA vizeSeNAzaMsat // 57 // sugrIva iti / cApIti nipAtasamudAyaH samuccayArthaH / vAnaraH sugrIvo'pi rAmasya sambandhi tatsarvaM pUrvoktaM sugrIvAya ca tatsarva zaMsadrAmo mhaablH| AditastadyathAvattaM sItAyAzca vizeSataH // 57 // sugrIvazcApi tatsarva zrutvA rAmasya vAnaraH / cakAra sakhyaM rAmeNa prItazcaivAgnisAkSikam // 58 // tato vAnararAjena vairAnukathanaM prti| rAmAyAvaditaM sarva praNayAduHkhitena ca // 59 // vRttAntaM zrutvA prItaH rAmasya prayojanApekSitvAnmAmakamapi prayojanaM nivartayiSyatIti santuSTaH san / aniH sAkSI sAkSAdadraSTA yasya tadanisAkSikam / / "zeSAdvibhASA" iti kappratyayaH / rAmeNa sakhyaM sakhitvam / "sakhyuryaH" iti bhAvArthe yapratyayaH / cakAra kRtavAn / vAnararAmazabdAbhyAM sakhyasyA sahazatvaM vyAnitam, tena ca rAmasya sozIlyAtizayo vyajyate / guhasya hInamanuSyajAtitayA tatsakhyaM sauzalyahatuH, tatrApi strItvena zavabhigamana tatastarAM sozIlyam, sugrIvasya tiryaktvena tatastamA sauzIlyamiti bhAvaH / / 58|| tata iti / tataH sakhyakaraNAnantaram, duHkhitana paramasuhRdbhUtarAma kriyate / pampAtIra iti / saGgataH rAma ityanuSajyate / heti hauM / hnumditi| hanumadracanAta sugrIvo yupmatsaGgamapekSana ityAdirUpaM hanumadvacanam // 56 // sugriivaayeti| mahAvalo rAmaH AditaH janmana Arabhya tata prasiddham vRttaM sInAyAstavRttaM ca rAvaNahatatvAdi sarvam, sugrIvAya vizeSataH vizeSeNa yathAvRttaM vRttamanatikramya zaMsat / aDabhAva aarssH| mahAbala iti vizeSaNasAmarthyAtsahAyamantareNa sarvanirvAhakatve'pi lokarInimanusRtya sugrIvasahAyamuddizya sarvamakathayadityavagampane // 5 // suprIva iti / vAnaraH sugrIvo'pi rAmasya sambandhi tatsarva zrutvA svasamAnaduHkhamahAcalasambandhalAbhAta suprItaH sana gameNa agnisAkSikameva-agniHsAkSI sAkSAdRSTA yasya tattathoktaM sakhyaM sakhitvaM cakAreti yojanA // 58 // nata iti| vAnararAjena sugrIveNa duHkhitena suhanmannidhI mmRtaduHkhena vairampAnukathanaM praznaM pani / vAlinA l For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sanighAnAdududdhapUrvavRttAntatayA bASpaM muJcatetyarthaH / vAnararAjena sugrIveNa / " kartRkaraNayostRtIyA" iti kartari tRtIyA / vairasya vAlivirodhasya anu kathanam anukUlakathanaM, praznAnukUlamuttaramityarthaH / vAlinA saha taba kuto vairamAsIdityevaM prshnH| taM prati vaktavyaM sarva rahasyaprakAzarUpaM praNayAtsnehAda vismbhaadaa| "prnnyaastvmii| vinambhayAcbhApremANaH" itymrH| rAmAyAveditam A samantAduktaM kAtsnyenoktamityarthaH // 59 // pratijJAtaM ceti / cazabdo bhinnakramaH / rAmeNa ca tadA AvedanAnantarakAle vAlivadhaM prati pratijJAtam, vAlivadhapratijJA kRtetyrthH| bhAve ktH| vAnaraH sugrIvazca tatraRzya / mUke vAlino balam "samudrAtpazcimAt pUrva dakSiNAdapi cottaram / kAmatyanudite sUrye vAlI vyapagatalamaH / / " ityAdinA vakSyamANaM balam utsAha vardanAya kathayAmAsa // 60 // sugrIva iti / sugrIvo rAghave viSaye vIryeNa hetunA nityaM darzanamArabhya sAlabhedanaparyantaM muhurmuhuH zaGkita AsIca, ayaM / pratijJAtaM ca rAmeNa tadA vAlivadhaM prati / vAlinazca balaM tatra kathayAmAsa vaanrH||60|| sugrIvaH zaGkitazcAsI / nityaM vIryeNa raaghve||6||raadhvprtyyaarthtu dundubheH kaaymuttmm| darzayAmAsa sugrIvo mahAparvatasannibham // 62 // | vAlitulyavIryo naveti zaGkitavAnityarthaH / nityazabdasya vIpsAparatvaM mahAbhASye-" nityaprahasito nityaprajalpitaH " iti / "mtibuddhi-"| ityAdisUtre zaGkitAdayo'pyarthasiddhAH iti sUcanAt kartari niSThA // 61 // rAghaveti / tuzabdo vizeSavAcI / na kevalaM zaGkito'bhUt, kintu pratyayArtha / sAmanyaddarzayAmAsa cetyarthaH / rAghavapratyayAthai rAmaviSayajJAnArtham, rAmabalavijJAnArthamityarthaH / rAmaviSayavizvAsajananArthamiti vA |"prtyyo'dhiinshpth jJAnavizvAsahetuSu" ityamaraH / dundubheH dundubhyAkhyasya vAlihatasyAsurasya uttamam azithilam ataeva mahAparvatasannibham uttamamunnataM vA kAya kAyAkArAsthi darzayAmAsa / rAmAyeti zeSaH / vAlI etadasthi pAdAye nyasya UrdhvaM kSipatItyuktvA darzayAmAsetyarthaH // 12 // saha saba vairaM kathamabhUdityevaMrUpaM pratItyarthaH / rAmAya praNayAt pratyuttaramAveditam sAkalyenoktamityarthaH // 59 // pratijJAtamiti / tadA vairavRttAntazravaNAnantarakAle rAmeNa vAliSadhaM prati uddizya avazyaM vAlinaM badhiSpAmIti pratijJAtam / vAlina iti / tatra RzyamUke / vAnaraH sugrIvaH / vAlino balam aruNodayamArabhya 1 sUryodayAtpUrvameSa catussamudrAbhigamanAdikaM vAlipauruSaM rAmasyotsAhavardhanArthamakathayadityarthaH // 60 // sugrIva iti / apica rAghave rAghavaviSaye vIryeNa hetunA| nityaM zaGkitaH sugrIva AsIta, rAmasya vAlihananasAmarthyamasti vA na veti sugrIvo nityamazaddiSTetyarthaH // 61 // rAghaveti / rAghavavalaparijJAnArtha mahAparvata sannibhaM dundubheH kArya vAlinA hatasya dundubhinAmno'surasya dehaM rAmAya darzayAmAsa, idaM zarIraM vAlinA etAvadUra kSiptamityaktvA tadarzayAmAsetyarthaH // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.ga.bha. // 23 // www.kobatirth.org utsmayitvati / mahAbalaH aparimeyabalaH / mahAbAhuH balAnuguNakArya karaNasamarthabhujaH rAmaH asthi prekSya ut smayanyA kiyanmAtrametadityanAdRtya smitvA / iDArpaH / pAdAGguSThena saMpUrNamanyUnaM dazayojanam / pAtrAditvAtsamAhAra GIvabhAvaH / atyantasaMyoga dvitIyA / uccikSepa udyamya nikSepa / " vyavahitAzva" iti upasargasya vyavahitaprayogaH / vAlinA pAdena kSiptam, rAmeNa tu pAdAGguSThena utkSipyate / tena dve dhanuHzate. anaMna dazayojana miti vizeSaH // 63 // ciraM yuddhaparizrAntena vAlinA Ardra zarIraM prakSiptam tvayA tu svasthena zuSkamityanAzvasantaM prati pratyayAntaramakarodityAhavibhedeti / atra rAma ityanupajyate / punazca sapta sAlAn sarjakatarUna tatsamIpasthaM giri rasAtalam adholokeSu paSThalokaM ca pratyayaM vizvAsaM janayan pratyayajananArtham / "lakSaNahetvo:--' iti zatRpratyayaH / ekena maheSuNA vibheda / maheSuNetyanena sugrIva kAryasAdhanAya rAmeNa taptaparazudhAraNaM kRtamiti utsmayitvA mahAbAhuH prekSya cAsthi mahAvalaH / pAdAMguSTena cikSepa sampUrNa dazayojanam // 63 // vibheda ca punastAlAna saptaikena mahepuNA / giriM rasAtalaM caiva janayan pratyayaM tadA // 64 // tataH prItamanAstena vizvastaH sa mahAkapiH / kiSkindhAM rAmasahito jagAma ca guhAM tadA // 65 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir dhvanyate // 64 // tata iti / tataH sAlAdibhedanAnantaraM tenAtimAnupacaritreNa vizvastaH ayamavazyaM vAlinanakSama iti vizvAsaM prAptaH prItamanAH acirA deva rAjyaM upmya iti santuSTacittaH, mahAkapiH AtmAnaM kapirAjaM manyamAnaH sa sugrIvaH rAmasahitaH san tadA tasminneva kAle kiSkindhAM kiSkindhAkhyAM utsmayitvetiM / mahAcAduH- bAhvormahatvaM nAma-aGgulyekadezena lokavirodhisakala daityAdihananazaktatvam / tathA yuddhakANDe pizAcAna dAnavAn yakSAna pRthivyAM caiva rAkSasAn / aGgulyapreNa tAn inyAmicchan harigaNezvara // " iti / mahAbalaH aparicchedyavalo rAmaH jAnino'pi muhyanti kiM vanakapirityutsmayitvA udAramISaddhAsyaM kRtvA asthinicayarUpaM zarIraM prekSya dazayojana parimitaM dezaM saMpUrNa yathA tathA pAdAGguSThena cikSepa kSiptavAn // 63 // bibheda cetei / tadAnImAI zarIramidAnIM zuSka miti sugrIvasya vimarze sati punaH pratyayaM vizvAsaM janayan / hetau zatRpratyayaH / tadA tasmin kAle saptasAlavRkSAna giri tatsamIpaparvataM ca rasAtalaM ca / SaSTho loko rasAtalam / ekena maheSuprayogeNaiva vibheda / rAma iti zeSaH / ekasAlamAtra bhedane asya vAlinA sAmyazaGkA jAyate tanmAbhUditi tannivRttyarthamacoditAnA mapyanyasAlagiriprasthAdInAM bhedanamiti mantavyam // 64 // tata iti / tataH sAlabhedanAna ntaraM nena sAlAdibhedanena, vizvastaH vizvAsaM prAptaH sarvAtmanA rAmo darzanamAtreNa For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM sa0 1 // 23 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir yahAM guhAvatparvatamadhyavartinI purI jagAma / cakAreNa punargamanaM samuccIyate // 65 // tataH kiSkindhAgamanAnantaram harivaraH AtmanaH kapivaratvanizcaya vAn, hemapiGgalaH svarNavatpiGgalavarNaH. harSaprakarSeNa nivRttavaivarNya ityarthaH / sugrIvo grjitaanugunnknntthdhvniH| agarjat ghopaM cakAra mahatA pUrvagajita vilakSaNena / tena nAdena hetunA harivaro vAlI gRhAnijaMgAma // 66 // anumAnyeti / vAlI tadA nirgamanakAle, tArAm-adya vanAdAgatenAGgadena sugrIvorAma sahAyastiSThatIti kathitam adya parAjito nirgataH punarAgataH atastvadgamanamanucitamiti vArayantI tArAm / anumAnya dhArmikAgresarorAmaH kathaM mAmanaparA dhinaM hanyAditi parisAntvya sugrIveNa samAgataH, ayudhyatetyarthaH / rAghavaH mahAkulaprasUtatvena dharmasUkSmajJaH tatra yuddhabhUmo enaM pareNa yuddhakRtamapi vAli nam, tadA pareNa yuddhkaale| co'vadhAraNArthaH / ekenaiva zareNa nijaghAna / dvitIyazaraprayoge tadAbhimukhyena tadvadho durlabha iti bhaavH|yuddhe'bhimukhsy balaM / / tato'garjaddharivaraH sugrIvo hempingglH| tena nAdena mahatA nirjagAma harIzvaraH // 66 // anumAnya tadA tArA sugrIveNa smaagtH| nijaghAna ca tatrainaM zareNaikena rAghavaH // 67 // tataH sugrIvavacanAddhatvA vaalinmaahve| sugrIvameva tadrAjye rAghavaH pratyapAdayat // 68 // saca sarvAna samAnIya vAnarAn vaanrrssbhH| dizaH prasthApayAmAsa didRkSurjanakAtmajAm // 69 // vAlinamava gacchatIti varaprasiddhiH // 67 // tata iti / sugrIvavacanAt-"vAlinaM jahi kAkutstha mayA baddho'yamaJjaliH" iti sugrIvaprArthanAvacanAt / Ahave sugrIvasya yuddhe vAlinaM hatvA / tataH vAlivadhAnantaraM rAghavaH tadrAjye vAlirAjye sugrIvameva pratyapAdayat sthaapyaamaasetyrthH||68|| atha sugrIvasya pratyupakAraM darzayati-sa ceti / vAnarapabhaH vAnararAjatvenAbhiSiktaH sa ca sugrIvo'pi janakAtmajAM didRkSuH draSTumicchuH san sarvAn nAnAdezanivAsino vAlina haniSyatIti vizvAsaM prAptaH, prItamanAH kapirAjyamacirAdeva mama hastagataM bhaviSyatIti santuSTAntaraGga ityrthH| tadA tasminneva kAle kiSkindhA guhAM parvatAntarAvakAze tatra nirmitatvAt kiSkindhApi guhAzabdenocyate / jagAma ceti yojanA // 65 // nata iti / sugrIvaH agarjat siMhanAdaM kRtavAn / tena siMha nAdena hetunA harIzvaraH vAlI gRhAnnirjagAma // 66 // anumAnyota / tadA nirgamanasamaye tArAmanumAnya sugrIvaM rAmasahAyamaGgadamukhAdavagatya yuddhanirgamanaM vArayantI / tArAM dharmajJo rAmo mamApakAraM na kariSyatItyAdisAntvavacanairanumati prApayya sugrIveNa saha yuddhAya samAgato'bhavat , tatrainamekenaiva zareNa nijaghAna // 6 // tata iti|| ghAsugrIvavacanAt 'vAlina jahi kAkutstha-" ityevarUpAta Ahave vAlinaM hatvA tadrAjye vAlirAjye sugrIvameva pratyapAdayat pratiSThApitavAn // 68 // sa coti / saca For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.ga.bha. vAnarAn samAnIya AhUya dizazcatasraH prati prasthApayAmAsa.zIghra sItAM dRSTvAgacchatati AdievAnityarthaH // 69 // tataH sundarakANDakathA saMgRhNAti- TI.bA.kA. tata iti / tataH prasthAnAnantaraM balI aparicchedyabalaH / bhUmAthai manvayaH / hanumAna prazastahanuH / anvarthasaMjJayam / tathA candrA vakSyati-"matkaro sa01 tsRSTavajreNa hunustasya tadA kSataH / nAnepa harizArdUlo bhavitA hanumAniti // " iti / AbhyAM padAbhyAM pUrvakathAprastAvana jAmbavatA kRtotsAha tvam, tadudbhUtaniravadhikabalavattvaJca yonyate / sampAteH sampAtinAmakasya jaTAyujyeSThasya pakSiNI vacanAt / itaH zatayojanAt para samudramadhye laGkAyAM sItA vartate, tara samudraM tAM pazyasIti vacanAt / zatayAMjanavistIrNa lavaNArNavaM puplu. plutvA tatAretyarthaH // 70 // tatrati / hanumAn rAvaNapAlitAM laGkAM purI samAsAdya tatra laGkAyAmazakivanikAm antaHpurAMdyAnaM gatAM dhyAyantI rAmameva narantaryeNa smarantI sItA tato gRdhrasya vacanAtsampAterhanumAna balI / zatayojanavistIrNa pupluve lavaNArNavam // 70 // tatra laGkAM samAsAdya purI rAvaNapAlitAm / dadarza sItAM dhyAyantImazokavanikAM gatAm // 71 // nivedayitvAbhijJAnaM pravRttiM ca nivedya ca / samAzvAsya ca vaidehIM mardayAmAsa toraNam // 72 // dadarza // 7 // nivedayitveti / tato hanumAn abhijJAnam aGkalIyakarUpaM rAmacihna nivedayitvA samarpya / anityatvAnsamAse'pi lyababhAvaH / / ata eva nyAsakAraH "vA chandasIti vaktavye ktvApi chandasIti vacanamasamAsaM'pilyabartham |tnaay' devAnAgata iti siddham" iti / anena vyabhicAreNa / samAse lyavidheranityatvaM siddharmava / pravRtti sugrIvasakhyakaraNasanAsamUhIkaraNaprabhRtirAmAgamanavRttAntam / "vArtA pravRttivRttAntaH" ityamaraH / cakArAt, "nava daMzAna makAna kITAna sarImRpAn / rAghavA'panayanAcAttvadgatanAntarAtmanA / / " iti rAmasya sItakaparAyaNatyAdikaM samuccIyate / nivedya uktvA ca / vaidehIM samAzvAsya sadyastai kAntaH samAgamiSyatIti sAntvayitvA tAraNamazokavanikAbahira mardayAmAsa / "tAraNo'strI bahidvAram" itymrH||72|| vAnararSabhaH / janakAtmajA dikSuH sarvAn vAnarAna samAnIya sarvA dizaH prasthApayAmAsa / / 69 // nata ini / gRdhrasya sampAnervacanAta 'tasyAM vasati vaidehI ityevaMrUpAta / zatetyAdinA sundarakANDakathAsaMgrahaH / hanumAna zatayojanavistIrNa lavagArNavamullAtinavAna // 70 // naveti / laGkAM purIM samAsAdya tatra laGkAyAma azokavanikAma azokavanikAyarAvaNapramadAvanaM gatAM prAtA rAmameva dhyAyantI sItA dadarza // 71 // nivedapitvati / abhijJAnamahalIyakarUpaM jJApaka niSedAyitva | // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir paJceti / agregacchantItyagragAH, senAyA agragAH senAgragAH / antAdivapAThe'pi "anyeSvapi dRzyate" iti ddprtyyH| tAn paJca piGgalanetrapramukhAna,M jambumAlipramukhAn sapta mantrisutAnapi hatvA zUramakSam akSakumAraM rAvaNadvitIyaputraM niSpitya cUrNIkRtya,grahaNam indranitprayuktabrahmAstreNa bandhanam |smuM pAgamat prAptaH // 73 // atreNetyAdizlokadvayamekAnvayam / vIraH surAsurApradhRpyarAvaNapAlitalakApradharSaNAdinA prakhyAtavIryaH / mahAkapiH svayamakSata zaevAnekarAkSasahananakSama ityarthaH / paitAmahAt pitAmahadattAdvarAt AtmAnaM yadRcchayA prayatnaM vinA astreNa brahmAstreNa unmuktaM parityaktaM jJAtvA yantriNaH AtmAnaM rajjuyantreNa bahA itastataH kRSata ityrthH| rAkSasAna marSayan, taduparAdhAn kSamamANa ityarthaH / maithilI mithilarAjasutAM sItAmRte vinA / kula prabhAvAttanmAtramadagdhvA laGkAM purI dagdhvA rAmAya priyaM sItAdarzanapriyamAkhyAtuM vaktuM punarAyAt // 74 // 75 // so'bhigamyati / ameyAtmA aparicchedya / paJca senAgragAna hatvA sapta mantrisutAnapi / zUramakSaM ca niSpiSya grahaNaM samupAgamat // 73 // araNonmuktamAtmAnaM jJAtvA paitAmahAdarAt / marSayana rAkSasAn vIro yantriNastAna yadRcchayA // 7 // tato dagdhvA purIM laGkAmRte sItAM ca maithilIm / rAmAya priyamAkhyAtuM punarAyAnmahAkapiH // 75 // so'bhigamya mahAtmAnaM kRtvA rAmaM pradakSiNam / nyavedayadameyAtmA dRSTA sIteti tattvataH // 76 // buddhiH| sa hanumAna mahAtmAnaM sItAviyogajvare'pyavAryadhairya rAmamabhigamya Abhimukhyena prApya / anena hanumataH kRtakAryatvaM dyotitam / pradakSiNaM c| kRtvA / sItA tattvato yathAvat dRSTeti nyavedayat akathayat / sItA dRSTeti vaktuM zakyatve'pi dRSTA sItetyuktiH rAmasya sItAdarzanajIvanAdiviSaya saMzayo mA bhUditIti vadanti / anye tvadRSTeti pratibhAsateti dRSTatyuktamiti / apare tu santoSAtizayaprakaTanAya prathamaM kRtakAryanirdeza iti // 76 // sanIvasakhyavRttAntaM ca nivedya ca vAcA jJApayitvA vedehI samAdhAsya toraNam azokavanikAbahiAra cakArAdazokavanaM ca mardayAmAsa // 72 // pakSa seneti / pava senApragAna senApatIna akSaM rAvaNakumAram, nippiSya cUrNIkRtya, grahaNaM samupAgamat indrajitmayuktabrahmAstreNa bandhana praaptH||73|| akhaNetyAdi zlokadvayamekA vAkyam / yadanAspAmoghalayA bandhanamA pavaghaTikAnantaraM tanmokSazca bhavatIti brahmaNA hanumate barodattaH, ataH pakSaghaTikAnantarameva brahmANonmuktamAtmAnaM jJAtvA, yahachayA-kAryAntaraprasaGgena rAvaNadarzanApekSayA, yantriNa AtmAnaM baddhvA sthitAna rAkSasAna, vIra:-hantuM samayo'pi, marSaSana-kSama kurvana, tataH-rAvaNadarzanaNyApArA nantaraM maithilI sItAm mate tadavasthAnapradezaM vinA lA dagdhvA rAmAya priyaM priyavArtAm AkhyAtuM vaktuM punarAyAt mahAkapiriti yojanA / / 75 // 5 // sa iti| For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirh.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. atha yuddhakANDakathAM saMgRhNAti-tata ityAdi / tataH hanumadvAkyazravaNAnantaraMsugrIvasahitaH san mahodadheH zatayojanavistIrNasindhostIraM gatvA Aditya TI.vA.kA. zasaMnibhaH zaraiH samudraM mArgadAne udAsInam kSobhayAmAsa ApAtAlamAkulIcakAra // 7 // darzayAmAseti / saritAM nadInAM patiH / anena rAmakopazAntayesa.1 kAlIya iva samudraH sapatnIkaH samAgata iti dhanyate / samudraH AtmAnaM nijarUpaM darzayAmAsa, rAmAyeti zeSaH / samudravacanAdeva nalaM setumakArayacca nalena / asatuM kArayAmAsa / "hakoranyatarasyAm" iti prayojyakartuH karmatvam // 78|| teneti / rAmastena setunA laGkA purI gatvA Ahave yuddha rAvaNaM hatvA sItAM prApya anu pazcAt parAmatizayitAM vIDaoN lajAmupAgamat paurupanirvahaNAya ripuinanapUrvakaM sItA punaH prAptA / paragRhasthitAM katham aGgAkariSyAmIti tataH sugrIvasahito gatvA tIraM mhoddheH| samudraM kSobhayAmAsa zarairAdityasannibhaiH // 77 // darzayAmAsa cAtmAnaM samudraH saritAM ptiH| samudravacanAccaiva nalaM setumakArayat // 78 // tena gatvA purIM laGkA hatvA rAvaNamAhave / rAmaH sItAmanuprApya parAM vIDAmupAgamat // 79 // tAmuvAca tato rAmaH paruSaM janasaMsadi / amRSyamANA sA sItA viveza jvalanaM satI // 8 // (lokApavAdazaGkayA) lajito'bhUdityarthaH // 79 // tAmiti / tataH briiddaapraaptehetoH| "yattadyatastato heto" ityamaraH / tA tAdRzapAtivratyAM sItA janasaMsadi devAdisabhAyAM paruSaM vacanamuvAca / "akathitaM ca" iti dvikarmakatvam / janasaMsadItyanena pratyayotpAdanArtha zapathaM kurviti sUcitam / ameyaatmaa-apricchedydhairyH| sa hanumAna mahAtmAnam mahAzcAsau AtmA ca tama, paramAtmAnamityarthaH / rAmamabhigamya pradakSiNaM kRtvA dRSTA sIteti tattvataH, sArva vibhaktikastasiH / tatvaM nyavedayadityarthaH / tatra sItA dRSTeti vaktuM zakyatve'pi dRSTA sIteti padaprayogo rAmasya sItAdarzanaviSayasaMzayo mA bhUditi // 76 // tataH, 17.pIyamAhita hatyArabhya yuddhakANDakathAsaMgrahaH kriyate-tata iti| samudra kSabhiyAmAsa-mAgadAna AdAsAnyAta smudrmaapaataalmaakulaackaartyyH|| 77 // dazayA .... // 35 // mAseti / AtmAnaM nijarUpaM darzayAmAsa samudravacanAt "eSa setuM mahotsAhaHkarotu mayi vaanrH| tamahaMdhArayiSyAmi tathA hyeSa yathA pitA // " ityevaMrUpasamudravacanA deva nalaM setumakArayata, nalena setuM kArayAmAsetyarthaH // 78 // teneti / nena setunA laTThI purIM gatvA Ahave yuddha rAvaNaM hatvA sItA prApya anu pazcAt parI bIhArakSoda rahe ciroSito punargahItavAniti lokApavAdazaTyA lajAmupAgamat // 79 // tAmiti / tataH anantaram rAmo janasaMsadi-vAnararAkSasasabhAyAM paruSam " dIpo mi For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir satI pativratA sItA amRSyamANA rAmoktaparupavacanamasahamAnA jvalanaM lakSmaNAnItamagniM viveza // 80 // " tato'grivacanAtsItAM jJAtvA vigata kalmapAm / babhau rAmaH saMprahRSTaH pUjitaH sarvadevataiH" ityeva krmH| anyastu lekhkprmaadkRtH| tata agnipravezAnantaram / agnivacanAtsItAM vigata kalmaSAM karaNatraye'pi doSagandharahitAM jJAtvA rAmaH saMpradRSTaH san babhau sarvadevataiH pUjitazca babhUva / aho rAmasya dharmApekSiteti stuto'bhuudi| tyarthaH // 81 // karmaNeti / mahAtmano mahAsvabhAvasya rAghavasya tena karmaNA rAvaNavadhena sacarAcaraM sthAvarajaGgamasahitaM sadevarSigaNaM trailokyaM / trilokii| svArthe pyam / tuSTaM santuSTamAsIt / sthAvarasya santoSaH pallavodmAdinAvagamyate / "antaHsaMjJA bhavantyete" iti zrIviSNupurANam // 8 // tato'gnivacanAtsItAM jJAtvA vigatakalmaSAm / babhau rAmaH saMprahRSTaH pUjitaH sarvadaivataiH // 8 // karmaNA tena mahatA trailokyaM sacarAcaram / sadevarSigaNaM tuSTaM rAghavasya mahAtmanaH // 82 // abhiSicya ca laGkAyAM rAkSasendraM vibhISaNam / kRtakRtyastadA rAmo vijvaraH pramumoda h|| 83 // abhipicyeti / yadyapi sItAsamAgamAt pUrva vibhISaNAbhiSekaH, tathApyatra kramo na vivakSita iti jJeyam / rAmaH / vibhISayatIti vibhISaNaH / nndyaadi| vAllyuH / zatrubhayaMkara ityarthaH / taM laGkAyAM cAbhiSicya / samudratIre'bhiSekaH samuccIyate / yadvA co'vadhAraNArthaH / abhiSicyaiva kRtakRtyaH, na tu rAvaNaM itvaiva / laGkAyAM vibhISaNamabhipicya, suhivanaM chittvA sahakAraM sthApayitvetivat / yatA co'nvAcaye / pradhAnatayApavargamanugRhyAnupa GgikatayA rAjye'bhiSicyetyarthaH / "zarIrArogyamarthAzca bhogAMzcaivAnupAGgikAn / dadAtidhyAyatAM puMsAmapavargaprado hriH||" iti vacanAt / abhiSicya netrAturasyeva pratikalAsi me dRDham" ityAdikam uvAca / amRSyamANA-pAtivratyaviSayasaMzayavacanamasahamAnA sItA jvalanaM jvalantamagniM viveza // 80 // tata iti / agnivacanAt "vizuddhabhAvAM niSpApAM pratigrahIpva" ityevaMrUpAta, gatakalmaSAM svayaM jJAtvA lokasya ca tathAtvaM prtyaayy| sItAmaGgIcakAreti zeSaH / kecinu HI'tato'gnivacanAt' ityasmAdanantaraM "babhau rAmaH saMprahRSTaH" ityardha pAGkameva paThitvA tataH karmaNA tena' iti zlokaM paThanti / tasmin pAThe-vigatakalmaSAM sItA jJAtvA saMgrahRSTaH sarvadevataizca pUjito rAmo babhUveti yojanA // 81 // karmaNeti / rAghavasya mahatA tena karmaNA rAvaNavadhena sacarAcaram carAcaraprajAsahitaM trailokyaM tuSTaM tutoSa // 82 // abhiSicyeti / laGkAyo laGkArAjyapada ityarthaH / kRtakRtyaH-" ahaM hatvA dazagrIvaM samahastaM sabAndhavam / rAjAnaM tvAM kariSyAmi laGkAyAM rAkSase 1 karmaNA tena mahatA trailokyaM sacarAcaram / sadevarSigaNaM tuSTaM rAghavasya mahAtmanaH / babhau rAmaH saMprahaH pUjitaH sarvadevataiH // iti tIrthIyapAThakramaH / For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ...rA.bhU. tadA rAmaH abhiSekAtpUrva kathaM syAditi vivarNo'bhUt, atha ramaNIyo'bhUt tadA rAmo raamo'bhuut| vijvaraH bharato yathA rAjyaM na svIkRtavAn tathAyamapiTI .bA.kA // 26 // cet kiM kuryAmiti pUrva jvaro'bhUt / sa idAnI nivRtta ityrthH| yaddhA nAgapAzaprabhRtiSu "yanmayA na kRto rAjA rAkSaptAnAM vibhiissnnH| tacca mithyApralapta / mAM pravakSyati na sNshyH||" iti yo'yamantastApaH sa idAnI nivRtta ityarthaH / na kevalaM vijvaraH, pramumodaM ca prakarSaNa modaM prAptazca / cakSiGo GitkAra raNAdanityamanudAtteta Atmanepadatvam / ato'tra parasmaipadaprayogaH / anena rAmasya rAvaNavadhasItAprAptI AnuSaGgikaphale / svAzritavibhIpaNAbhiSecana meva paramapuruSArtha ityavagamyate / yadvA vau pakSiNi jaTAyuSi jvaro yasya saH / yathA loke kasyacit putrasyotsave kathaJcinmodamAno'pi pitA pUrvAtIta putrasmaraNAt santapta eva bhavati, evaM sarvalokapitA svAmI ca vibhISaNAbhiSekasamaye vinAbhiSekamatItaM jaTAyuSaM smaran kiJcidantamtApopapanna eva / devatAbhyo varaM prApya samutthApya ca vAnarAn / ayodhyA prasthito rAmaH puSpakeNa suhddhtH|| 84 // bharadvAjAzramaM gatvA rAmaH stypraakrmH| bharatasyAntikaM rAmo hanUmantaM vyasarjayat // 85 // mumuda ityarthaH / yadvA vijvara ityaniSTanivRttiruktA, pramumodetISTaprAptiH / heti prasiddhau. vismaye vA / hanta rAmasya satyapratijJatvamityarthaH // 83 // tani-pradhAnAbhilaSitakaiyasAmrAjyalAbhena yadi lakaizcaryamanAyupagataM syAnadA " ahaM hatvA dazagrIvaM sapahastaM sabAndhavam / rAjAnaM tvAM kariSyAmi laGkAyAM rAkSasezvara // " iti katA pratijJA viphalA syAditi mahAna jvaraH pravRttaH, ma idAnI nivRtta iti pramumoda // 83 // devatAbhya iti / rAmaH devatAbhyaH rAmavijayazlAgha KInAyAgatAbhyaH / varaM prApya, tena vareNa vAnarAn raNe mRtAn samutthApya, suptAnivotthApya suhRdbhiH sugrIvavibhISaNAdibhivataH san puSpakeNa kuMbaraM vijitya rAvaNena samAnItena puSpakAkhyavimAnena ayodhyA prati prsthitH||8|bhrdvaajeti|stypraakrmH satyaviSayaparAkramavAn / rAma iti kriyAbhedAt dviruktiH| zvara // " iti pratijJAtasya kRtatvAta kRtakRtyatvam, ata eva vijvaraH, vigatamanastApa iti yAvat / pramumoda ha prakaSTo madamApa // 8 // devatAbhya iti / rAmaH1 sarvajagatkaNTakarAvaNavadhajanitaharSavazAt rAmadidRkSayA samAgatAbhyo devatAbhyo vAM prApya "nIrujo nirbaNAcaiva saMpannavalapauruSAH / samutthApyantu harayaH suptA nidrAkSaye yathA // " ityuktaprakAraM varaM lgdhvaa| rAkSasaItAn vAnarAna samutthApya, suhadbhiH-sugrIvAdibhiH saMvRtaH puSpakeNa ayodhyAmuddizya prasthitaH jagAmetyarthaH // 8 // bharadvAjAzramamiti / rAmo bharadvAjAzramaM gatvA bharatasyAntikaM prati hanumantaM vyasarjayat / "caturdaze hi saMpUrNa varSehani rayattama / na drakSyAmi yadi tvA tu For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bharadvAjAzramaM gatvA bharatasyAntikaM samIpaM prati hanUmantaM vyasayata vyasRjat / hanUzabda ukArAnto'pyasti / bharadvAjenAtra sthAtavyamiti prArthite / tadivasena caturdazavarSapUrteH "pUrNe caturdaze varSe AgamiSyAmi" iti bharataM pratyukteH satyatvarakSaNAya hanUmantaM preritavAniti bhAvaH / / 85 // punariti / rAmastatpuSpakaM samAruhya sugrIvasahitaH san tadAgamanakAle AkhyAyikA pUrvavRttakathAm / "AkhyAyikopalabdhArthA" ityamaraH / punaH punaH jalpana kathayan arthAt bharataviSayAkhyAyikA sugrIveNa jalpanniti gamyate / nandigrAmaM bharatasthAnaM tadA tasminneva kAle zIghramityarthaH / yayau prApa // 86 // nandigrAma iti / anaghaH samyaganuSTitapitRvacanaH / yadvA" zirasA yAcatastasya vacanaM na kRtaM mayA" ityuktapAparahita ityarthaH / yadvA nirastasamasta vyasanaH / "duHkhenovyasaneSvayam" iti vaijayantI / rAmaH bhrAtRbhiH shitH| "kadAnvahaM sameSyAmi bharatena mahAtmanA / zatrughnena ca vIreNa tvayA punarAkhyAyikA jalpana sugrIvasahitastadA / puppakaM tatsamAruhya nandigrAmaM yayau tadA // 86 // nandigrAme jaTAM hitvA bhraatRbhisshito'nghH| rAmaH sItAmanuprApya rAjyaM punaravAptavAn // 87 // prahRSTamudito lokastuSTaH puSTaH sudhArmikaH / nirAmayo hyarogazca durbhikSabhayavarjitaH // 88 // Mca rghunndn||" ityuktamanorathapUrNa ityarthaH / nandigrAma jaTAM hitvA zodhayitvA / upalakSaNametat / "vishodhitjttHsvaatshcitrmaalyaanulepnH| mhaaii| vasano rAmastasthau tatrAzriyA jvln||" ityuktarUpaH sItAmanuprApya sarmApe prApya / "rAmaratnamaye pIThaM sahasItaM nyavezayat" ityAyuktarItyA divyasiMhA sana sItayAbhiSekaM prApyetyarthaH / rAjya punarakhAptavAn piturvacanAtpUrva prAptaM viziSya punaradya prAptamityarthaH / / 87 // rAmasya rAjyaprAptikRtaM lokasyAtizayaM pravakSyAmi hutAzanam / / " iti bharatena pratijJAtatvAt / bharadvAjAzrame paJcamyAM caturdazavarSasamAtyanantaraM munivacanena prakadinavilambasya prAptatvAtsvAgamanabodha nAya hunumadvisarjanam // 8 // punariti / apareyuH sugrIvasahita iti vibhISaNAdInAmupalakSaNam / tata puSparka samAruhya punarAkhyAyikA pUrvavattaviSayakathAm " atra sIte tvayA dRSTA tApasI dharmacAriNI" ityAyuktaprakAreNa punarjalpan kathayan / sItAyA iti zeSaH / nandigrAma yayAviti yojana // 86 // nandigrAma iti / rAmaH nandigrAme jaTA bharatAdibhiH sahitaH hitvA tyaktvA sItAmanuprApya sItAsAdRzyaM prApya muniveSatyAgena sItAmanurUpa prApyeti yAvata / rAjyaM punaravAptavAn pitR vacanAtpUrva prAptaM viziSya punaH adya prApta ityarthaH // 87 // etadantaM caritaM vRttatvenopadizya devarSirataHparamuttarakANDaviSayaM bhaviSyatvenopadizati-prahRSTeti / anena rAvaNavadhAnantaraM rAme rAjyaM prazAsati sati vAlmIkinA rAmAyaNaM kRtamityanusandheyam "prAptarAjyasya rAmasya vAlmIkirbhagavAnRSiH / cakAra caritaM kRtsnaM vicitra 1 praSTo muditaH / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org vA:rA.ma. // 27 // darzayati-pradRSTeti / lokaH jnHprdRssttmuditH| tadAnImAsAditi shepH| evamuttaratrApi / pradRSTaH sNjaatromaanycH| "dRpeloMmasu"iti aniTatvavidhAnAt / TI.bA.kA mudita iti tnmuulsntussttaantHkrnntvmucyte| tuSTaH smstkaamlaabhjnitpriitiyuktH| yadvA "icchAmo hi mahAbAhuM raghuvIraM mahAbalam / gajena mahatA sa0 / yAntaM rAmaM chatrAvRtAnanam / " ityabhilaSitalAbha ucyate / puSTaH "vipaye te mahArAja raamvysnkrshitaaH| apivRkSAH parimlAnAH sapuSpAkurakorakAH // "d inyuktarAmavirahajakAryatyAgAt pussttH|sudhaarmikH sudharmaHrAmabhaktipUrvakaM karma, taccaratIti sudhaarmikH| "dharma carati" iti Thak / "triyo vRddhAstaruNyazca" ityuktadharmaphalabhAgityarthaH / nirAmayaH shaariirrogrhitH| arogHmaansvyaadhirhitH| durbhikSabhayavarjitaH / bhikSANAM vyaddhiH durbhikSam / vyuddhAvavyayI bhAvaH / durbhikSAt bhayaM durbhikSabhayaM tena varjitaH / anena pUrva sItAviziSTarAmaviyoge prajAnAmAmayAdikamAsIt / tadidAnI nivRttamityucyate / M na putramaraNaM kiJcidrakSyanti puruSAH kvacit / nAryazcAvidhavA nityaM bhaviSyanti pativratAH // 89 // prahRSTatyAdirAmAbhiSekadarzanasantoSo na varNayituM zakya ityAha kaviH-prahRSTamudito lokastuSTaH puSTa iti / atha prItikAritakaiyasiddhi darza yati--sudhArmika iti / zobhano dharmoM viziSTaviSayakaiGkaryameva / atha kaiGkaya'virodhinivRttimAha-nirAmayo hyarogazceti / kaiGkoMpakaraNasamRddhi mAha-durbhikSeti // 88 // atha varNAzramadharmaparipAlanapradhAnAmuttarakANDakathA saMgRhNAti-na putretyAdi / kecidapi puruSAH kvacit kutrApi deze kiJcit / kAdAcitkamapi putramaraNaM na drakSyanti / na drakSyantatyinena brAhmaNaputra iva kadAcitprAptamapi parihariSyatIti bhaavH| nAryazcAvidhavAH nityaM pativratAzca / padamAtmavAn // " iti vakSyamANatvAt / "tataH pazyati dharmAtmA tatsarva yogamAsthitaH / purA yattatra nirvRttaM pANAbAmalakaM yathA // " ityAdyuparivakSyamANatvAta / lokaH-sarvajanaH / prahRSTaH-saMjAtaromAJcaH / muditaH-muditAntaHkaraNaH / tuSTaH-sarvakAmalAbhajanitasantuSTaH, anena pUrva sarvakAmasaMpattI vidyamAnAyAmapi rAmavizleSaNA tuSTasya " icchAmo hi mahAbAhuM raghuvIraM mahAbalam / gajena mahAtayAntaM rAmaM chatrAvRtAnanam // " iti prArthitarAmAbhiSeka eva paramatuSTirityavagamyate / pussttH-vissye| te mahArAja rAmavyasanakarzitAH / api vRkSAH parimlAnAH spusspaangkrkorkaaH||" ityuktaprakAreNa rAmavizleSakarzitaH sarvo'pi cetanavargaH idAnI rAmasaMzleSasaMvA tisarvAGgo'bhUdityarthaH / sudhArmikA-"khiyo vRddhAstaruNyazca sAyaM prAtaH samAhitAH / sarvAn devAn namaspanti rAmasyAphe yazasvinaH / / " iti iSTadevatAnamaskA rAdirUpadharmasya phalalAbhAta sudhArmikatvoktiH / nirAmayaH manaHpIDArahitaH / arogaH vyaadhirhitH| durbhikSabhayavarjitaH-durbhikSaM samRddharabhAvaH, tasmAdbhaya durbhikSa bhayama, tena varjitaH // 48 // na putramaraNamityAdinA uttarakANDakathAsaMgrahaH kriyate-na putreti / kividapi kacitkutrApi puruSAH putramaraNaM na drakSyanti pitari jIvati For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bhaviSyanti / yadA vividhA dhavA yAsa tAH vidhavA vyabhicAriNyaH, avyabhicAritve'pi patyAvapyanarAmaH kAmAMcitsyAtsa netyAha pativratA iti kosalyAdayastu putravattayA vRddhatayA ca na vidhavA iti bhAvaH // 89 // tatra rAjye tApatrayagandho'pi na bhavi-tanyAhana cetyAdyarddha trayam / anija bhayaM na kiJcinna bhaviSyati / jantavaH nApsu majjanti / matavA na mariSyantItyarthaH / evamAdhidevikanivRttiruktA / mAdhyAtmikAdinivRttimAha-nApi jvarakRtaM tathA na cApi kSudbhayamiti / na taskarabhayamityAdhibhautikopalakSaNam // 90 // tani- cAnija bhaya kiJcita pAkA pAMgAdadhikamagnirna jvalati / anena " bhISAsmAdagnizcandrazca " iti zrutirdhvanitA / nApsu majjanti jantavaH pramAdAdapsu majantamapi jantumunnajanana bahiH kSipati // 90 // tatra rAmarAjya aniSTanivRttimuktveSTasidimAha-nagarANIti / nagarANi dhanayutAni rASTrANi dhAnyayutAni ca bhaviSyanti / ataeva sarve nAgarikA jAnapadAzca yathA kRtayuga / / na cAgnijaM bhayaM kiJcinnApsu majjanti jntvH| na vAtajaM bhayaM kiJcinnApi jvarakRtaM tthaa| na cApi kSudbhayaM tatra na taskarabhayaM tathA // 90 // nagarANi ca rASTrANi dhanadhAnyayutAni ca / nityaM pramuditAH sarve yathA kRtayuge tthaa||9|| azvamedhazatairiTvA tathA bhusuvrnnkaiH| gavAM koTyayutaM dattvA brahmalokaM prayAsyati / asaGkhyeyaM dhanaM dattvA brAhmaNebhyo mahAyazAH // 92 // tathA tretAyAmapi nityaM pramuditA bhaviSyanti / "gatyarthAkarmaka-" ityAdinA katariktaH // 91 // evaM kSatriyAsAdhAraNaM prajApAlanarUpaM dharmabhuktvA dvijAtidharmAnAha-azvamedheti, arddhavayamekAnvayam / mahAyazAH prajApAlanalabdhamahAkIrtiH, anena dravyazudviruktA / azvamedhazataiH anekAzvamedhaiH / "dazavarSasahasrANi vAjimedhamupAkarota" iti vkssymaanntvaat| tathA bahusuvarNakai bahusuvarNakAkhyakatuvizeSaizca / "subahUni suvarNAni ytropkrnntvtH| vindate sa kratuH sadbhiH smRto bahusuvarNakaH // " iti vacanAt / evamuttarakanvanuSThAnapradarzanena pUrvakratavo'gniSTomAdayo'pi hyanuSThitA iti siddham / putrA na mariSyantItyarthaH // 8 // tApatrayasambandhaM nirAkaroti-na cAgnijamiti / AdhidevikaduHkhanivRttimuktvA AdhyAtmikaM nirAkaroti-nApi jvarakRtamiti / na taskarabhayamityAdinAdhibhautika nirAkaroti // 9 // nagarANIti / nagarANi puraNi, rASTrANi-janapadAH dhanadhAnyayutAni bhaviSyantItyatuSaGgaH // 91 // azvamedha zateriti / azvamedhAnAM zatairazvamedhazataiH, aparimitAzvamedherityarthaH / iSTA devAn pUjayitvA / bahusuvarNakai:-bahusuvarNadakSiNAkairyAgavizeSaiH iSTvA asaGkhayeyaM dhanaM dattvA brahmaloka prayAspati iti yojanA / brahauva lokaH taM paramAtmasvarUpaM saguNasya brahmaNo viSNoH svastha loka vaikuNThArUpaM ca prayAsyatItyarthaH // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. gavA koTayayutaM dattvA dazasahasrakoTiparimitAH gAH brAhmaNabhyAM dattvA brahmalokaM brahmaNaH svasya lokam aprAkRtasthAnaM paramapadaM prayAsyati / atra mahA TI.vA.kA. yazA ityanena yatkicidapavAdazravaNamAtreNa sItAtyAgaH sUcitaH / dazavarSasahasrANi azvamaMdhAnuSThAnakAla ityuktyA sItAM vinava katvanuSThAnasya vakSya mANatvAcca abhiSekAtparaM svalpa eva varSasahasrakAle sItAviyoga ityvsiiyte| azvamedhArambhazca-rAvaNavadharUpapApanibarhaNArthatayA prasakta ityvilmvitH| tataH pUrvameva sItAviyogaH. prathamAzvamedhe sItApratirUpakaraNAt / pratikRtyApi yajJAnuSThAnasya prAmANikatvaM vakSyati darbhazayanaprakaraNAdau // 92 // evaM dharmAnuSThAtRtvamuktvA dharmapravartakatvamAha-rAti / asmin loka rAghavaH rAjavaMzAna kSatriyavaMzAna zataguNAn zataguNitA (sthApayiSyati / zataguNaM rAjavaMzAJchataguNAna sthApayiSyati rAghavaH / cAturvarNya ca loke'smin svesve dharme niyokSyati // 53 // dazavarSasahasrANi dazavarSazatAni ca / rAmo rAjyamupAsitvA brahmalokaM gamiSyati // 94 // idaM pavitraM pApaghnaM puNyaM vedaizca saMmitam / yaH paThedrAmacaritaM sarvapApaiH pramucyate // 95 // vivRddhAn rAjavaMzAn pratyeka rAjyapradAnena pAlayiSyatItyarthaH / catvArAMvAMzcAturvarNyam / svArthe pyabha / va svaM svasvavarNAzramAcita dharma / pUrvAditvAtsarva nAmatvavikalpaH / niyokSyati pravarttayiSyati // 93 // dharmasaMsthApanAtizayadarzanAya rAjyaparipAlanakAlabahutvaM darzayati-darzati / dazavarpasahasrANi dazavarSazatAni ca / ekAdazasahasrasaMvatsarAnityarthaH / upAsinvA upaamy| "vA chandasi" iti vaktavya "kyApi chandasi" iti prayogAdanityA lyavAna deshH| sAntvapUrva janAnuvattanana paripAlyatyarthaH / anyantasaMyoga dvitIyA rAjyapAlana vyaasnggaabhaav| dAMzataH / brahmalokaM kuNThaMgamiSyati // 94 // tanika-rAjyena khalu rAmaH svayamupAsyaH svayamanyannAnukalyAcagNana gajyAMpAmanaM cakAMgata mAzIlyamukam / brahmaNaH vigAH svampa laMka bakuNTAmpaM gamiSyati // 14 // arthatatpaThanasya mokSasAdhanatvamAha-idamiti / pUyate'nanati pavitram / "kartari capidavatayAH" iti karaNa itrprtyyH| prishuddhisaadhnmityrthH| na kevala zuddhayApAdakama. kintu pApanam / "amanuSyakanaka ca" iti TakUpratyayaH / puNyam-lAgalaM jIvanabhitivata puNyasAdhanam / anena prAyazcittavyAvRttirutA / naddhi pApameva nivartayati / uktArthatraya hetumAha vadazca samitamiti / sarvavedasahamityarthaH / idaM gamacaritraM saMkSepampaM yaH paThet vedavata saniyamaM pratidina rAjavaMzAniti / rAjavaMzAna zanagaNAna viddhAna pratyeka ganyapradAnena myApayiSyatItyarthaH / cAturvarNya ca caturvaNAna va mba dharme niyokSyani vanayiSyati // 13 // dazavarSeni / ekAdazavarSasahasrANi gAyamupAsityA paripAlya brahmaloka gami' pani // // imini / idaM pavitrama antaHkaraNazodhakama, puNyaM pugyamAdhanaM, vedezva For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir paThet sa sarvapApaiH pUrvottarAcaiH pramucyate / taduktaM rAmopaniSadi - " brahmahatyAsahasrANi vIraityAzatAni ca / svarNasteyasurApAna gurutalpAyutAni ca / koTikoTisahasrANi upapAtakajAnyapi / sarvANyapi praNazyanti rAmacandrasya kIrttanAt // " iti // 95 // evaM rAmacaritapAThasya mokSaM phalamuktvA Anu pati-kaphaloktipUrvakaM tasya sambandhisambandhaparyantatAmAha-etaditi / AyuH prayojanamaspAyuSyam / "svargAdibhyo yadvaktavyaH" iti yatpratyayaH / AkhyAna mAkhyAyikArUpam etadrAmAyaNaM bAlarAmAyaNaM rAmasyAyanaM rAmAyaNam / "aya gatau" iti dhAtorbhAve lyuT / rAmacaritamityarthaH / rAmaH ayyate prApyate anena iti vA rAmAyaNam / rAmaH ayanaM pratipAdyo yasyeti vA rAmAyaNam / "pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH" iti Natvam / paThannaraH varNAzramAdiniyamaM vinA yo'pi ko'pi saputrapautraH dazapUrvAparasahita ityarthaH / sagaNaH sabhRtyavandhuH pretya AtyantikazarIranAzaM prApya svarge paramapade / "tasyA' hiraNmayaH kozaH etadAkhyAnamAyuSyaM paThan rAmAyaNaM naraH / saputrapautraH sagaNaH pretya svarge mahIyate // 96 // paThan dvijo vAgRSabha tvamIyAtsyAt kSatriyo bhramipatitvamIyAt / vaNigjanaH paNyaphalatvamIyAjjanazca zUdropi mahattvamIyAt // 97 // ityArSe zrIrAmAyaNe AdikAvye bAlakANDe zrIrAmAyaNakathAsaMkSepo nAma prathamaH sargaH // 1 // svargo loko jyotiSAvRttaH " iti tasminsvargazabdaprayogAt / vimuktasarvapApaM prati svargamAtrasyA phalatvAcca / mahIyate pUjyate "taM paJcazatAnyapsarasAM pratidhAvanti zataM mAlAhastAH zataM cUrNahastAH " iti zruteH // 96 // atha cAturvarNyavyatiriktasya nAdhikAra iti sUcayan varNavizeSaniyatAni phalAni darzayati-paThanniti / syAdityetadavyayaM yadyarthe / idaM bAurAmAyaNaM paThan dvijo yadi vAvRSabhatvaM vAci zreSThyaM vedavedAGgapAragatvamIyAta prApnuyAt / "I gatau" ityasmAddhAtoH liG / paThan kSatriyo yadi bhUmipatitvaM cakravartitvamIyAt / paThan vaNigjano yadi paNyaphalatvamIyAt paNaM mUlyaM tadarhatIti paNyaM krayavikrayAI vastu tadeva phalaM lAbho yasya saH paNyaphalaH, tasya bhAvaH paNyaphalatvam / "paNo dyUtAdiSUtsRSTe bhRtau maulye dhane'pi ca " ityamaraH / paNa zabdAdarddhArthe yatpratyayaH / "avadyapaNya - " ityAdinA paNateryatpratyayAnto nipAto vaa| paThan zUdro'pi jano yadi mahattvaM svjaatishresstthtvmiiyaat| yadvA syAdi tyetadalpArthe'vyayam / syAt kSatriyaH alpanRpatiH bhUmipatitvamakhaNDabhUmaNDalezvaratvamIyAt / evamalapatrAhmaNa ityAdi neyam / yadvA syAcchandaH kathaJci saMmitam tulyam, sarvavedArthapratipAdakatvAttulyatvam // 95 // etaditi / etadAkhyAnam AkhyAyikAm AyuSyam AyuvRddhikaram etadvAmAyaNAkhyaM prabandhaM paThan paThanAdeva putrapautra sahitaH iha bhogAn bhuktvA pretya svargaloke mahIyate / " maha pUjAyAm / tatra pUjito moina ityarthaH // 26 // varNAnAM pratiniyana phalAnyAhapaThanniti / syAditi yadyarthakamavyayam / paThana dvijaH syAt brAhmaNo yadi vAgRSabhatvamIyAt prAnuyAta zabdabrahmapArago bhavet / kSatriyaH sthAta bhUmipatitvaM sAmrAjya For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. darthe nipAtaH, "myAdasti syAnAsti-" ityAdisaptamaGgIvyAkhyAne taaktvaat| tathA ca kazcitpaThan zAstrokaniya vinAdi paTannityarthaH / ekadeza TI. // 29 // paThanniti vaa| athavA vAgRpabhatvAdikamIyAt / syAca sattA labhata ceti sarvasAdhAraNaM sattAlAbharUpaM phalam / "asti brahmeti cedana santamenaM tatosa ! zaviduH" iti zruteH / kazcit-" syAtpabandhe cirAtIte " iti vacanAta syAtazabdaH prabandhapara ityAha, sadajJAnavijRmbhitam / " syAtprabandhe cirA tIte nikaTAgAmike purA" iti vAkyazegAt purAzabdasya nAnArthatvaM hi tatrocyata iti / yadyapi "zrAvayaccaturo varNAn kRnvA brAhmaNamagrataH" iti zUdra syetihAsapurANayoH zrAvaNamAnaM smRtibhiranujJAtam, natu paThanam tathApi paThanityAdiRpivacanaprAmANyAta " vacanAdradhakArasya" iti nyAyenA Kalsmin saMkSepapAThamAve'dhikAro'stIti siddham / tathA sahasranAmAdhyAyAnte ca dRzyate-"ya idaM zRNuyAnnityaM yazcApi parikIrtayet / " ityaarbhy| "vedAntago brAhmaNaH syAt kSatriyo vijayI bhavet / vaizyo dhanasamRddhaH sthAt zUdraH sukhamavApnuyAt // " iti / yadvA vedopabRMhaNe zUdrasya sarvathAnadhi kArAt zUdra ityatra paThanniti nAnupajyate, kintu zRNvannityacyAhriyate |"shRnnvn rAmAyaNaM bhaktyA" iti zravaNasyApi mahAphalatvavacanAt / atra A saMkSepetakAreNopakrampa yAditi samApanAt gAyatrIrUpatvamasya gamyatA atra zoke upjaativRttm| "syAdindravatrA tatajAstato gAvupendravajA jatajAstato gau| anantarodIritalakSmabhAjaH pAdA yadIyA upajAna yastAH // " iti lkssnnaat||97|| prathamasargamupasaMharati-itIti / RSiNA proktmaarpm| "tena proktam"| ityaNa / zrIrAmAyaNe zrIrAmAyaNAkhyaM AdikAvya prathamakAvye bAlakANDa saMkSepAnAmaprathamaH sargaH, samAtaH iti zeSaH / kAvyalakSaNaM sagalakSaNaM coktaM daNDinA kAvyAdarza-"nagarANavazelatucandrAkAdayavarNanaH / udyAnasalilakIDAmadhupAnaratotsavaiH / vipralambhaviSAhazca kumArAdayavarNanaH / mantrAtA prayANAjinAyakAbhyudayairapi / alaMkRtamasaMkSiptaM rasabhAvanirantaram / sagairanativistIrNeH zrAvyavRttaH susandhibhiH / sarvatra bhitravRttAntairupetaM lokaraJjanam / kAvyaM kalpAntarasthAyi jAyate sadalaMkRti // " iti // // // iti zrIkauzikagovindarAjakRte zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne saMparAmAyaNaM nAma prathamaH sargaH // 1 // mIyAta / vaNigUjanaH syAta pAyaphalatvaM paNyaphalasamRddhimAyAna / paThana dAdaH syAta brAhmaNAcapvanniti vyAcakSane / pATha anadhikAriNAM zadrANAM zravaNAdeva phalam - zRNvavAmAyaNaM bhaktyA ' iti smaraNAta / yadvA paThana zadro janaH syAta mahattva sajAnIyeSu sarvottamatvaM pAyavIyAna / cakAgadavAntarajAnissamuccIyane / catu vizatisahasrazlokaH zrIrAmAyaNaM cikIrSavAlmIkigAyacyA AdimAkSareNopakramya antimAkSareNa nigamanaM kRtavAna // 97 / / | iti zrIparamahaMsaparivrAjakAcAryazrInArAyaNatIrthaziSyamahezvaranIkRtI zrIrAmAyaNa tatvadIpikAra yAyAM bAlakAyAyAyo saMkSepAnAma prathamaH sargaH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrImacchaTAriguruNA guruNopadiSTaM rAmAyaNasya hRdgaM sarasaM gRhItvA / zrI kauzikAnvaya kulendUra zepa bandhu govindarA bhavibudhAM vizadIkaroti // 1 // atha paramakAruNiko vAlmIkiH " iSTaM hi viduSAM ThIke samAsavyAsadhAraNam" ityuktarItyA saMkSepeNokaM rAmacaritraM punavistareNa pratipipAdayipustatra prekSAvatpravRttyarthaM vavailakSaNyaM prabandhavailakSaNyaM pratipAdyavailakSaNyaM ceti vailakSaNyatrayaM nididarzayiSurva vailakSaNyaM tAvadAdau darzayati-nAradasyetyAdinA (dvitIyasargeNa / vaktRvailakSaNyaM tu paramAptatvam / AptatvaM ca yathArthadarzitve sati yathArthavAditvam, tasya paramataM tu pitAmahavaraprasAdalabdhatvam, tadetadupadarza yitumupodyAtatvenAi-nAradasyatyAdi / tuzabdo vailakSaNyaparaH / "tu syAdbhede'vadhAraNe" itymrH| sa ca kAkAGkSinyAyenobhayatrAnveti / trilokajJatayA itara vilakSaNasya nAradasya zabdato'rthatazcetaravAkya vilakSaNotkarSam tat pUrva saMkSeparUpeNoktam / vAkyaM saMpUrNArthapratipAdakapadasamUhaM prArUpottaram zrutvA nizamya, vAkye vizArado vidvAn "vidvatsupragalbho vizArado" ityamaraH / vAkyavizeSajJa ityarthaH / dharme AtmA buddhiryasyAsau dharmAtmA dharmasvabhAva nAradasya tu tadvAkyaM zrutvA vAkyavizAradaH / pUjayAmAsa dharmAtmA sahaziSyo mahAmuniH // 1 // yathAvatpUjitastena devarSirnAradastadA / ApRdvaivAbhyanujJAtaH sa jagAma vihAyasam // 2 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA / atra prakaraNAta gurvanuvartanadharmajJa ityarthaH / mahAmuniH vedAntArthanirNayasampattyA sarvotkRSTamunirvAlmIki, sahaziSyaH ziSyasahitaH san / "vopa sarjanasya " iti pakSe sahazabdasya sabhAvAbhAvaH / pUjayAmAsa aho vAkyavaikharIti tadvAkyaM zvApayAmAseti vAkyavizAradatvAtibhaGganyAvagamyate / mahA munimiti pAThe vAlmIki padAdhyAhAraH / tamiti prayoktavye anyanyapratItikaramahAmunipadaprayogAsvArasyam // 1 // yathAvaditi / devazvAsau RSizva devarSirnAradaH / " nAradAdyAH surarSayaH " ityukteH / tena vAlmIkinA yathAvat yathAn pUjitaH pradakSiNanamaskArAdibhiracitaH san / tadA pUjAvasAne ApRdA ApRcchya / " ktvApi undasi" iti lyababhAvaH / abhyanujJAtaH gaccha tvamiti vAlmIkinA kRtAbhyanujJAnaH vihAyasamAkAzaM jagAma // 2 // nAradasyeti / tadvAkyam praznAnurUpamuttaram / zrutvA nizamya / vAkye vizArado vidvAna vAkyavizeSajJa ityarthaH / mahAmuniH vaalmiikiH| pUjayAmAsa tadvAkyaM zlAghayA viSaya-mahAmitakoTivistararAmAyaNamananazIna nAtaM pUjayAmAsa // // 1 mahAmunim iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // 30 // ... OM sa iti / tasminnArade muhUrtam alpakAlam muhUrtamalpakAle syAt " iti nighaNTuH / anyantasaMyoge dvitIyA / devaloke ke garne vAlmIka rAma bhakti brahmaNe kathayituM prApte sati sa munirvAlmIkiH, tadA nAradgamanottarakAle, jAhnavyA gaGgAyA avidUrataH samIpaM / saptamyarthe tasiH / sthitamiti / zeSaH / tu gaGgAto'pi vilakSaNaM tamasAtIraM jagAma mAdhyAhnikAbhiSekAya prAptaH // 3 // sanviti / sa munistamasAyA vilakSaNaM tIramAsAdya, tadA AsAdana kAle / akardamamapaGkam | tIrthaM jalAvataraNam / "tIrtha mantrAdyupAdhyAya zAstrambuni pAvane / pAtrAMpAyAvatAraMSu " iti vaijayantI / dRDDA pArzva sthitaM ziSyamAha ||4|| akardamamiti / bharadvAja iti vAlmIkeH pradhAnaziSyasya nAma / he bharadvAja ! akardamamapaGkam adhaHpradeza paGkarahitamityarthaH / anyatra | pAparahitam / prasannAmbu prasannasalilaM loke kiJciddhaH paGkarahitatve'pi jalaM lupameva bhavati kiMcinnirmalAdakatve'pyathaH saGgameva dRzyate, na tathedamiti sa muhUrta gate tasmin devalokaM munistadA / jagAma tamasAtIraM jAhnavyAstvavidUrataH // 3 // sa tu tIraM samAsAdya tamasAyA munistadA / ziSyamAha sthitaM pArzve dRSTvA tIrthamakardamam // 4 // kardamamidaM tIrthaM bharadvAja nizAmaya / ramaNIyaM prasannAmbu sanmanuSyamano yathA // 5 // nyasyatAM kalazastAta dIyatAM valkalaM mama / idamevAvagAhipye tamasAtIrthamuttamam // 6 // evamukto bharadvAjo vAlmIkena mahAtmanA / prAyacchata munestasya valkalaM niyato guroH // 7 // bhAvaH / anyatrAmbuvatprasannam / ataeva ramaNIyam sanmanupyamano yathA satpuruSahRdaya sadRzamidaM tIrtha nizAmaya pazya / "zamAM darzane " iti manyAbhAvAdarzanA rtho'yaM zabdaH / sammanuSyamanovanprasannAmbbiti vA yojanA // 5 // nyasyatAmiti / he tAta vatsa ! kalazaH udapAtraM nyasyatAM bhUmI sthApyatAm mama valkalaM khAnazATyarthI vRkSatvaka dIyatAm / kimarthamityAha- idameveti / uttamam akardamanvAdiguNayAMgana jAhnavItIrthAt zreSThamidameva tamasAtIrthamavagA hiSye atraiva nAsyAmi, mAdhyAdikakAlAtikamAdganyA. jAhnavImiti zeSaH / tvamapyatreya sAhItyarthaH // 6 // evamiti / mahAtmanA mahAmanasA vAlmIkena | mAsetyarthaH // 1 // 2 // sa muhUrtamini / muhUrtamAna devaloka garne tasminnityarthaH / avirala Asanam akamamityavataraNapradezasya paGkagahityamucyate // 3 // 4 // akardamamiti / | nizAmaya pazya / manasaH prasannamAtreNa sAya viti // // nyasyanAmiti / idameva gaGgAtIrthamatyAmantramapi mAdhyAhikakAlAtikramAtyeti zeSaH // 6 // evamiti / For Private And Personal Use Only TI.bA. kA sa0 [2] ||j
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vAlmIkinA / "tasyedam" iti sambandhamAtre'N / sambandhazvAtra putratvam / evaM pUrvoktarItyA uktaH gurorniyataH paratantraH bharadvAjaH munestasya vAlmIkeH valkalaM prAyacchata prAdAt / dANaH yacchAdezaH / chandasi bahulagrahaNAdAtmanepadam / sambandhasAmAnye SaSThI / tasmA ityarthaH // 7 // sa iti / niyatendriyaH nigRhItendriyA'pi sa vAlmIkiH ziSyahastAdvalkala mAdAya / vipulaM vizAlam / vanaM sarvataH pazyan san vicacAra / heti vismaye, nigRhItendriyasya vipula vanAvalokanaM daivakRtatvAdvismayanIyamityarthaH // 8 // tasyeti / bhagavAn mAhAtmyavAn bhagaH zrIkAmamAhAtmyavIryayatrArkakIrtiSu " ityamaraH / zApAnugrahasamartha ityarthaH / vAlmIkiH tatra vane, tasya tIrthasyAbhyAze samIpe carantaM vartamAnam anapAyinam avinAbhUtam / kSaNavirahAsahiSNu sa ziSyahastAdAdAya valkalaM niyatendriyaH / vicacAra ha pazyaMstatsarvato vipulaM vanam // 8 // tasyAbhyAze tu mithunaM carantamanapAyinam / dadarza bhagavAMstatra krauJcayozcAruniHsvanam // 9 // tasmAtta mithunAdekaM pumAMsaM pApa nizcayaH / jaghAna vairanilayo niSAdastasya pazyataH // 10 // taM zoNitaparItAGgaM veSTamAnaM mahItale / bhAryA tu nihataM dRSTvA rurAva karuNAM giram // 11 // viyuktA patinA tena dvijena sahacAriNA / tAmrazIrSaNa mattena patriNA sahitena vai // 12 // kauJca mithunamiti prasiddham / cAruniHsvanamiti ratikAlikasvarottatyA ratidyatyate / krauJcayormithunaM dvandvam / puMliGgatvamArSam / dadarza // 9 // tasmAttviti / pApanizcayaH ratisamaye'pi hananakaraNAt krUranizcayaH / vairanilayaH sarvajantuviSaya sahajazAtravayuktaH niSAdaH tasmAnmithunAttanmithuna mAsAdya / lyablope paJcamI / pumAMsamekamavayavaM tasya pazyataH taM pazyantaM munimanAdRtya / " SaSThI cAnAdare " ityanAdare SaSThI / jaghAna hatavAn | // 10 // tamiti / bhAryA krauJcI nihataM vyAdhahatam ataeva mahItale bhUtale veSTamAnaM ghUrNamAnam / zoNitaparItAGgaM rudhiravyAptazarIraM taM krauJcaM dRSTvA karuNa zrotuH kAruNyAvahAM giraM rurAva karuNazabdamakarot / ' odanapAkaM pacati ' itivat / arodIt // 11 // viyukteti / patinA patyA / nAbhAva ArSaH / sahacAriNA sahacArazIlena / tAcchIlye NiniH / sahitenetyanena manassaGgatirucyata iti na tena punaruktiH / tAmrazIrSeNa raktazirasA / "uttamAGgaM ziraH prAyacchata prAdAt / niyataH sevAparaH | 7||8|| tasyeti / tasya tIrasyAbhyAze samIpavanapradeze, carantam anapAyinamavizliSTam / puMlliGgatvamArSam // 9 // tasmAditi / tasya pazyana ityanAdare SaSThI // 10 // 11 // viyukteti / patriNA zobhanapakSavatA sahitena saGgatamanasA, sahacAriNeti pUrvamuktatvAta sahiteneti manaH sAhityamucyate / For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bha. zIpam" ityamaraH / matena, rtiprvshenetyrthH| patriNA prazastapakSeNa tena dvivena pakSiNA / "dantaviprANDajA dijAH" ityamaraH / bhAyAM viyuktA virA .bA.kA. hitA satI karuNAM giraM jharAveti puurvennaanvyH| ve iti pAdapuraNe / "tu hi ca sma ha vai pAdapUraNe" ityamaraH / atra vizeSaNAni bhAryAyAH zokAtirekasa.2 hetutvena nirdiSTAni // 12 // tatheti / tathA zoNitaparItAGgamityAdhuktarItyA niSAdena nipAtitam. hiMsitamityarthaH / taM dvijaM dRSTvA sthitasya dharmAtmanaH dharmasvabhAvasya parvAlmIkeH / karuNaiva kAruNyam / svArtha Syam / dayA samapadyata AsIt // 13 // tata iti / tataH kauzIviSayakAruNyasampattyanantaraM / / dvijaH sahajakAruNyasvabhAvo muniH / rudatI koccI nizAmya dRSTvA / karuNaveditvAt kAruNyabhAktvAta / "vidla lAbhe" ityasmAta NiniH / ayaM rati kAle hiMsanamadharma iti matvA idaM vakSyamANaM vacanamabravIt // 14 // tadeva vacanamAha-mA nipAdeti / he nipAda ! tvaM zazvadeva zAzvatyaH / svArthe aga , tato tathA tu taM dvijaM dRSTvA nipAdena nipAtitam / RSerdhAtmanastasya kAruNyaM samapadyata // 13 // tataH karuNaveditvAdadharmo'yamiti dvijH| nizAmya rudatI krauJcImidaM vacanamabravIt // 14 // mAniSAda pratiSThAM tvamagamaH zAzvatIH smaaH| yatkrauJcamithunAdekamavadhIH kAmamohitam // 15 // 19/ddiip|taaH anAratA ityarthaH / samAH saMvatsarAn / "saMvatsarA vatsarA'ndo hAyano'strI zaratsamAH" ityamaraH / atyantasaMyoga dvitIyA / pratiSThAM kacitsthAna S"pratiSThA sthitimAhAtmya-" iti vaijyntii| mAgamaHmA praamuhi| "AzaMsAyAM bhUtabacca" iti luGatidezAt luha lUdityAda kA nAyaM mAGa, apitu mAzabdA iti kAzikAkAraH, tenADAgame'pi na virodhaH / durghaTavRttikAraratu ameni pdcchedH| he ama he alakSmIka : iti niSAvizeSaNam / tato "na mAGyAge"| ityaDabhAva ityAha / evaM pUrvAndena zApa uktaH, tatra heturuttarAInocyate-yadyasmAtkAraNAta kauzcamithunAva kauJcamithunamAsAdya / lyanlope paJcamI / eka kAmamohitaM kAmana mAhaM pApitam , ratikrIDAvivazamityarthaH / ekamavayavamavadhIH hisitavAnasi tasmAtadeva pratiSThAM mAgama iti yojanA / caturmukha prasAdena vAlmIkimukhAta prathamodito'yaM zlokaH kevalaM zApaparo na bhavitumaitIti bhagavanmaGgalAzAsanaparatayA maGgalAcaraNaparo'yaM prAthamika zloka asya zlokasya pUrvaNAnvayaH // 12 // tatheti / samapadyata-samajAyata // 13 // tata iti / karuNavaditvAta sanAtakAruNyatvAta // 14 // mAniSAdeti / kauvahanta pratyakSadazyamAnaniSAdazApamapo'rthastu spaSTa patra / mA lakSmIH niSIdatyasminini mAniSAdaH tatsambodhanam / he mAniSAda viSNo ! yadyasmADetoH krodhamidhunAta-II For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir iti pUrvAcAryA varNayanti / tathAhi-niSIdantyasminniti niSAdo nivaasH| adhikaraNe ghAmA lakSmI,tasthA niSAdo mAniSAdaH zrInivAsaH, tatra sambuddhiH he zrInivAsa ! tvaM zAzvatIH samAH sarvakAlaM pratiSThAM mAhAtmyamagamaH gcch| lakAravyatyayaH / yadyasmAta kauzcamithunAt rAkSasamithunAdrAvaNa mandondarIrUpAt kAmena manmathena mohitaM sItApahAramakaM rAvaNamavadhIH, rAvaNaM hatvA kRtatrailokyatrANastvaM yAvatkAlaM vijayIbhavetyarthaH / vAkyArthahetukaM kaavylinggmlngkaarH| evamanena zlokeneSTadevatAsmaraNarUpaM maGgalamAcaritam / "kAvyArthasUcanaM kaizcinnAnyAmeva nirUpyate" iti vacanAdasminneva zloke vakSyamANakAvyArthaH saMkSepeNa drshitH| tathAhi-"mAniyAda " ityanena sItApariNayaparyavasAyinI bAlakANDakathorodhitA / "pratiSThAM tvamagamaH" ityanena pitRvacanaparipAlanapratiSThAbhidhAyinyayodhyAkANDakathAveditA / "zAzvatIH samAH" ityanena RSigaNaviSayapratijJAnivahaNena rAmasya pratiSTA nuvRttimabhidhatyAraNyakANDakathA suucitaa| "kruJcagatikauTilyAlpIbhAvayoH" ityasmAddhAtoH "Rtvika-"ityAdinA kinnipAtanAt nalopaH saMyogAnta lopazca na bhavati / kuJceva kaunycH| svArthe aN / tathA ca kauJcayoH kuTilayAstirazcostArAvAlinomithunAdekaM kAmamohitaM sugrIvabhAryApahAra vAlina mavadhIriti kiSkindhAkANDakathAbhihitA / kauJcau alpIbhUtau kRzAviti yaavt| tayoranyonyavirahaklezakazIyasoH sItArAmayArekamavayavaM sItArUpa mavadhIH bhRzaM pIDitavAnasIti sItAvirahaduHkhAtizayavarNanaparA sundarakANDakathA bodhitaa| krauJcau kuTilau rAkSasau, tanmithunAdekaM kAmamohitaM rAvaNa| mavadhIriti yuddhakANDakathA suucitaa| daNDakAraNyavAsiRSipatnIdarzanAbhilASamohitasItApIDAbhidhAnenottarakANDArtho'pi saMkSiptaH / nanu mRgpkssyaadi| vadhasya vyAdhakuladharmatvAt kathamanaparAdhinamenaM muniH zanumahati ? vakSyati rAma eva vAlivadhaprastAve-"pramattAnapramattAn vA narAmAMsAthinobhRzam / vadhyanti vimukhAMzcApi na ca dopo'tra vidyte||" iti| satyam; tathApi ratiparavazatAdazAyAM tadvadho dopa evati muneraashyH| sUcayati hiratiparavazatAM kAma mohitamiti padena / ataeva bhArate pANDaM prati muni:-"asvaya'mayazasyaM tvamanutiSThasi bhaart| kohi vidvAnmRgahanyAcarantaM maithunaM vane // " iti / nanvidaM bhalayaM gacchato mandarapathopavarNanam, yadayamAtmano vailakSaNyaM paramAtatvaM vaktumArabhya svacaritravarNanaM karoti,brahmAgamanavarapradAnAdereva tadarthaM vaktavyatvAt / ucyate-thUyatAmavadhAnena / "arthataHzabdato vApi manAkAvyArthasUcanam" iti darzitarItyA kAvyArthasUcanamiyatA granthasandarbheNa kriyte| tathAhi-"aka damam" ityAdinA pAvanaM smudrsetusthlmucyte| "tasyAbhyAze" ityAdinA tattIre mandodaryA saha carantaM bhogAn bhuJAnam anapAyinaM caturmukhavarapradAnena palabdhacirAyuSkaM cArunisvanaM ramyavINAdivinodaM krauJcayo rAkSasayomithunaM dadarza dharmabalenAlokitavAn / "tasmAt" ityAdinA pApanizcayo nizcita For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir jA-rA.bhU. // 32 // rAvaNapApaH, vairanilayaH hiraNyakazipurAvaNazizupAlarUpajanmatrayAnusAritvAtsahajazAtravaH niSIdantyatra sarvANi jagantIti niSAdo vissnnuH| pumAMsaM rAvaNaM TI.vA.kA. japAnetyucyate |"bhaaryaa tu" ityAdinA mandodarIpralApaH / dvijena pulastyavaMzatvAt brAhmaNena, tAmrazIrSeNa ratnamukuTadhAritvAt, patriNA vAhanapAraccha sa02 |dAdimatA, sahitena kumbhakarNendrajidAdisahAyasampannena / kAruNyaM jugupsaa| "jugupsA karuNA ghRNA" itymrH| adharmo'yamiti rAvaNakRto'yamadharma iti / etatsarve rAvaNavadhavRttAntamavalokya paulastyavadhAbhidhAnaM tadviSayaprabandha niramimIteti mAniSAdetyasya rAmAyaNArthasaGgrahaparatvaM coktam / athavA aka damamityAdinA godAvarItIrthamucyate / tattIre paJcavaTayAM rAmasya sItayA saha vartanaM tayorekasyAH sItAyA rAvaNena durAtmanA hiMsanaM pIDanamityetatsavai sAkSAtkRtya vidhicodito muniH sItAyAzcaritamiti tadvipayaM prbndhmkrodityrthH| tasmin pakSe-anapAyinamAdyantazunyam / cAruniHsvanaM sarva vedAntapravartakam / krauJcayoH kRzayoH tapasvinoH siitaaraamyoH| pApanizcayA vairanilayo nipAdo lokahiMsako rAvaNaH sItAmapajahAra sAca ruroda / dvijena kSatriyeNa tAmrazIrSaNa ratnamukuTAruNena patriNA zareNopalakSitena sahitena lokahitapareNa / anyatsarva samAnam / mAniSAdetyAdyarthaHzApArthana darzitaH // 15 // tanika-he niSAda ! tvaM zAvatIH mamAH pratiSThAM mAgamaH / yadyasmAta kauJcamithunAMdakaM kAmamAhita striyA saGganaM pumAMmamavadhIH / atra bhUte laGga / yahA he niSAda ! tvaM zAzvatIH samAH pratiSThA mA gamaH / na gato'sIti kAkuH / bhAryAmahita ekatra nivAme sthitvA mAMmArikasukhaM nAnubhUtabAnityarthaH / yadyasmAt kIzcamithunAdakaM kAma mAhitamavadhIH / evaM duHmahajIvanAdapi bahananameva zreya iti bhAvaH / ayaM vAlmAkiMvuddhipUrvakavAkyArthaH / IzvaganugrahapravRttAkArthastu vyaGgyaH / mAniSAda lakSmIniyAma !! zAzvanIH mamAH anantakAlaM praniSThAmagamaH vijayIbhavanyarthaH / yadyammAta kAJcamithunAta / yadyapi vaganagaTTIpabhedeSu kAJcazabdA vartate, tathApi kAmamohitapaTamamabhi vyAhArabalapAnana kAmamAhitatvaguNana "kuJca gatikATilyAlpIbhAvayAH" iti kuTilagativAcakatvana kanacidguNayAMgana ca gakSasaparaH / ekaM pumAMmaM gavaNamavadhIgita.patana. vakSyamANazAstrapratipAdyapradhAnAkSipaH / mAniSAdati lakSmyAH prathamopAnatvAta "mItAyAgniM mahata" iti pradhAnaprabandhanAyikAnirdezaH / "kAmamohitamavadhIH" ityanena pAlamsyavadhamityavati vigaMdhirAvaNanirdezaH / "kAvyaM gamAyaNaM kRtsam" iti kalAprabandhamya vyaGgyapadhAnatvAta pratipAdyAnAM nAnAvidhavyaGganyArthAnAM kAvyabIjabhUta / zAMka mUcyatvAt / mAniSAdati zabdazaktyudbhavadhvaniH / mAniSAdati parivRtya mo'yaM zabdaH na niSAdati nipAdamati vA prayoga vyaGganyasyApratIteH " anekArthamya zabdamya // 1 lavAcakatvaM niyantrita / maMyogAdyagyAcyArthadhIkadhyAtiraJjanama " iti lakSaNAta / kAmamAhitamiti rAvaNamya kAmanApratInegarthazaktyudbhavadhvAnaH, kAJcapadena kuTila gatitvamambandhena rAvaNalakSaNatayA tampa mAyAvAditvadurjayatvAdiprayojanapratItelakSaNAmUlavyaGgayabhedaH zabdArthobhayAnanimkAbhayazaktyubadhvanizca sUcitaH / arthavyavanayA For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAlaGkAraH / nana vastvalaGkAradhvanirUpAnakadhvanibhedAH / saMlakSyakramavyaGgyabhedAmtu sUcyante-mAniSAdeti nAyikAnAyakapratItaH zRGgAraramaH / kAmamohitamiti paranArI viSayatayA gmAbhAsadhvaniH / zokarupaprabandhavyaGganyatayA karuNaramaH / avadhIriti bIraraudrabhayAnakAH / kAntAzliSTakAJcahiMsAdarzanarUpeNa bIbhatsAddhatahAsparamAH panirvedapratItirapi // 15 // tasyeti / vIkSataH tanmithunaM vIkSamANasya / " saMjJApUrvako vidhiranityaH " iti vA cakSio'nudAttasya GitkaraNa jApitAnityatvena vA parasmaipadam / evaM mAnipAdetyevaM bruvataH, krauJcI dRSTvA mAnipAdetyevaM vadata ityarthaH / tasya vAlmIke hadi asya zakunaretatpakSi nimittaM zokAtena mayA vyAhRtamidaM vAkyaM kiM kiMrUpamiti cintA babhUva // 16 // cintayanniti / prakarSeNa jAnAtIti prajJaH uuhaapohsmrthH| prajJa tasyaivaM bravatazcintA babhUva hRdi viiksstH| zokArtenAsya zakuneH kimidaM vyAhRtaM mayA // 16 // cintayan samahAprAjJazcakAra matimAna matim / ziSyaM caivAbravIdrAkyamidaM sa munipuGgavaH // 17 // pAdabaddho'kSarasamastantrIlayasamanvitaH / zokAtasya pravRtto me zloko bhavatu nAnyathA // 18 // eva prAjJaH / "prajJAdibhyazca" iti svArthe'N / yadvA prajJA dhiiH| "dhIH prajJA zemuSI matiH" ityamaraH / sAsyAstIti prAjJaH / "prajJAzraddhArcAbhyo NaH" iti matvarthIyo nnH| mahAMzcAsau prAjJazceti mahAprAjJaH / matimAna zAstrajJAnavAn / sa vAlmIkiH matimuttarazloke vakSyamANaM nizcayaM cakAra / sa munipuGgavaH ziSyamidaM vAkyamatravIca / "bUzAsu" ityAdinA dvikarmakatvam |ayogvyvcchedk evakAraH // 17 // pAdeti / zokArtasya kauJcIzoke-4 nAtasya me pravRtto mattaH pravRtto'yaM sandarbha ityrthH| pAdabaddhazcaturbhiH paadyuktH| akSarasamaH pratipAdaM smaakssrH| tantrI vINAguNaH, layaH toryatrikasyaika kAlavirAmaH / "nAze saMzleSaNe tauryatrikasAmye bhavellayaH" iti rtrmaalaa| tAbhyAM samanvitaH, tavyAmAropya vAdyaiH saha gAtuM zakya ityrthH| zloko -mandAdarIrAvaNamithunAta eka kAmamohitaM rAvaNam avadhIH hatavAnasi tasmAt zAzvatIH samAH anekasaMvatsarAn / atyantasaMyoge dvitIyA / pratiSThAm akhaNDita varyAnandAvAptim, agamaH prAmuhi / anena aba "arthataH zabdato vApi manAkAvyArthasUcanam" ityukteH rAmeNa kRtarAvaNavadharUpaH kAMcyArthaH kAvyAdAvavazyakarta vyAzIrvAdazca sucita ityavagantavyam // 15 // tasyeti / mithunaM vIkSataH pshytH||16|| cintayanniti / asya zakuneheMtozcakAra matimAnmati mAniSAdetivacanaM loko bhavanviti saGkalpaM cakAra // 17 // pAdabaddha iti / tanvIlayasamanvitaH-tantrI vINAguNaH, layastAlaveNumRdaGgAdInAmekakAlavirAmaH, tAbhyAM samanvitaH 2-bakkA jIrNadukUlabadasumatI baddho'myudhivinduvadANAgreNa jaratkapotaka isa vyApAdito rAvaNaH / laGkA kApi vibhISaNAya sahasA mudreva haste'pitA asvaivaM raghunAyakamya caritaM ko vA naro nAcati // iti / For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 33 // bhavatu zlokalakSaNalakSitatvAta zlokazabdavAcyo bhavatu / nAnyathA zlokAdanyaH kevalapadasandarbho na bhavati iti matiM cakAreti pUrveNAnvayaH // 18||Mttii.vaa.kaa nani-akSaraiH pratipAdamaSTabhirakSaraiH samaH, tena varNAdhikyAdidoSarAhityaM vyaJjitam // 18 // ziSyastviti / ziSyaH bharadvAjaH tasya muneva'vataH tasminmunau bruvati / sa02 sati / "yasya ca bhAvena bhAvalakSaNam" ityasminnarthe sssstthii|anuttmN sarvarAmAyaNArthasaMgraharUpatvena svApekSayottamAntararahitam / vAkyaM mAnipAdetyAdikaM |saMhaSTaH san pratijagrAha, vAgvidheyaM cakAretyarthaH / guruvAlmIkistasya tuSTo'bhavat, vazlokadhAraNAttasmin prIto'bhavadityarthaH // 19 // sa iti / tataH ziSyAvepayasantopAnantaram / sa muniH tasmin tIrtha "akardamamidaM tIrtham" ityAdinA vaNite tItheM / yathAvidhi vidhimanatikramyAbhiSekaM mAdhyAhnika nAnaM kRtvA tamevArthamavazAt zlokotpattirUpamevArtha cintayansannupAvartata AzramamAgacchat / abhiSekavidhistu vyAsasmRtI vizepato darzitaH-"tato ziSyastu tasya avato muneAkyamanuttamam / pratijagrAha saMhRSTastasya tuSTo'bhavadguruH // 19 // so'bhiSekaM tataH kRtvA tIrtha tasmin ythaavidhi| tameva cintayannarthamupAvateta vai muniH|| 20 // bharadvAjastataH ziSyo vinItaH zrutavAna muneH| kalazaM pUrNamAdAya pRSThato'nujagAma ha // 21 // madhyAhnasamaye sAnArtha mRdamAharet / puSpAkSatAn kuzatilAn gomayaM gandhameva ca / nadISu devakhAteSu taTAkeSu sarassu ca / vAnaM samAcarannityaM nadI prasravaNeSu ca / mRdekayA ziraH kSAlya dvAbhyAM nAbhastathopari / adhazcatasRbhiH kSAlyaM pAdau paDbhistathaiva ca / mRttikAca samAdiSTA tvaamlkmaatrtH| gomayasya pramANaM tat tenaangglepyetttH| lepayedatha tIrasthastaliGgaMnaiva mantrataH / prakSAlyAcamya vidhivattataHsAyAtsamAhitaH / abhimaMtrya jalaM mantra rabliGgavAruNaH zubhaiH / Apo nArAyaNodbhUtAstA evAsyAyanaM punaH / tasmAnnArAyaNaM devaM srAnakAle smaredudhaH / prekSya soGkAramAdityaM vinimaje jalAzaye / athopatiSTedAdityamUrvaM puSpaM jalAnvitam / prakSipyAlokayeddevamRgya juHsAmarUpiNam // " ityAdi // 20 // tani-namevArthaM zApApadezena pratra namya vAkyasya vyaJjitaM lokonaracamatkAra lakSmIpatipratiSThArUpam // 20 // bharadvAja iti / tataH muneH upAvartanAnantaraM vinItaH vinayasaMpannaH zrutavAn zAstra pa. // 33 // nantrIlayasamanvitaH, tandhyAmAropya vAdyaissaha gAtuM yogya ityarthaH / zokArtasyeti / zloko bhavatu zlokatvena prathayatAm // 18 // ziSya iti / munervAkyaM mAni zApAdeti zApalokam / pratijagrAha gRhItavAn // 19 // sa iti / tameva cintayatrarthamavazAta zlokotpanimpamartham / upAvartata-nyavartata // 20 // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vAn avadhRtavAn vA / "zrutaM zAstrAvadhRtayoH" ityamaraH / dhRtaguruzloka ityarthaH / munirmananavAn bharadvAjaH bharadvAjAkhyaH ziSyaH pUrNa jalapUrNa kalaza mAdAya pRSThataH pazcAdanujagAma, anugamanako pRSThata ityuktiravyavadhAnasUcanArthA // 21 // sa iti / sa vAlmIkiH ziSyeNa sahAzramapadamAzramasthAnaM pravizya dharmavit kRtadevapUjAdidharmaH upaviSTaH kRta sukhAsanaH san dhyAnam avazotpanna zlokaviSayacintAmAsthitaH prApta eva san anyAH kathAH purANa pArAyaNAni cakAra // 22 // AjagAmeti / lokakartA lokasraSTA prabhuH svAmI caturmukhaH vedacatuSTayoccAraNopayogimukhacatuSkaH mahAtejAH mahA prabhAvo brahmA, sunipuGgavaM nAradoktavaibhavaM vAlmIkiM draSTuM kutUhalAtsvayamAjagAma / svasthAnasthita eva rAmAyaNapravartanasamartho'pyAdarAtizayena svayamevA jagAmetyarthaH // 23 // vAlmIkiriti / atha brahmAgamanAnantaram taM brahmANaM dRSTvA sahasA utthAya " UrdhvaM prANA yutkramanti yUnaH sthavira Agate / pratyu sa pravizyAzramapadaM ziSyeNa saha dharmavit / upaviSTaH kathAzcAnyAzcakAra dhyAnamAsthitaH // 22 // AjagAma tato brahmA lokakarttA svayaM prabhuH / caturmukho mahAtejA draSTuM taM munipuGgavam // 23 // vAlmIkiratha taM dRSTvA sahasotthAya vAgyataH / prAJjaliH prayato bhUtvA tasthau paramavismitaH // 24 // pUjayAmAsa taM devaM pAdyArthyAsanavandanaiH / praNamya vidhivaccainaM pRSTvAnAmayamavyayam // 25 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tthAnAbhivAdAbhyAM punastAn pratipadyate // " iti vacanAt svaprANA utkrAmeyuriti sahasotthAyetyarthaH / paramavismitaH san / vAgyataH ytvaak| Ahi tAgnyAditvAt paranipAtaH / prayataH niyatamanaskaH / prakRSTaH aJjaliryasyAsau prAJjaliH sa ca bhUtvA tasthau sthitavAn // 24 // tani0 - paramavismitaHprathamamatarkitaM nAradAgamanam tato lokottaraviSayapraznaH, tadanurUpasutaram, atarkitameva zakunamithunadarzanam, tatra ca karuNArasodayaH / etatsarvaM devatantramiti vismitaH, anantaramatarkitacaturmukhAgamanena paramavismitaH // 24 // pUjayAmAseti / muniH taM devaM brahmANaM pAdyArthyAsanavandanaiH pAdyaM pAdodakapradAnam, ardhyA ardhajala samarpaNam, vandanaM stutiH etairupacAraiH pUjayAmAsa / enaM brahmANam / anvAdeze idama enAdezaH / vidhivat zAstroktarItyA praNamya avyayam avicchinnam, sa pravizyeti / dhyAnaM krauJcavadhacintAm etacchokaviSayacintAM vA // 22 // AjagAmeti / taM munipuGgavaM zApavAkyavazAt zloka ityanUktavantam ||23|| vAlmIkiriti / vAgyataH yatavAk ||24|| pUjayAmAseti / pAdyArthyAsanavandanaiH atra bandanazabdaH stutiparaH / anAmayaM kuzalam, avyayaM devam, ataH praNamyetyanena na paunarutyam // 25 // // For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.rA.bhU. // 34 // anAmayaM kuzalaM pRSTvA ca pUjayAmAseti yojanA / praNAmazAstraM tu-"manobuddhayabhimAnena saha nyasya dharAtale / kUrmavaccaturaH pAdAna zirastatraiva TI.bA kA paJcamam / pradakSiNasametena hyevaMrUpeNa sarvadA / aSTAGgena namaskRtya hyupavizyAgrataH prbhoH||" iti| yadvA tamenaM devaM vidhivatpraNamyAnAmayaM pRSTvA ca sa2 pAdyAAsanavandanaiH pUjayAmAsa / "vadi abhivAdanastutyoH" iti dhAtuH // 25 // atheti sArghazloka ekaH / atha pUjAnantaram / bhagavAna brahmA paramAcite paramaM yathA bhavati tathA vAlmIkinAcite brahmopavezArtha pUjite, Asane viSTare upavizya sthitvA / maharSaya vaalmiikye| Asanam upavezanaM |saMdideza AjJApayAmAsa / so'pi brahmaNA samanujJAtaH san, Asane ucitanIcAsane upAvizat / AsanAnujJAnaM lokahitArthamanena kAvyaM kArayitum / / "vAlmIkaye maharSaya" ityatrAyuji pAde pathyAvakSasya gaNaniyamAbhAvAttathAkam / nanvardhatrayakaraNam "IdRzaiH karavANyaham" ityanena virudhyate / maivam athopavizya bhagavAnAsane paramArjite / vAlmIkaye maharSaye sandidezAsanaM tataH / brahmaNA samanujJAtaH so'pyu paavishdaasne||26|| upaviSTe tadAtasmin sAkSAllokapitAmahe / tadgatenaiva manasA vAlmIkiAnamAsthitaH // 27 // pApAtmanA kRtaM kaSTaM vairagrahaNabuddhinA / yastAdRzaM cAruravaM krauJcaM hanyAdakAraNAt // 28 // zocanneva muhuH krauJcImupa zlokamimaM punH| jagAvantargatamanA bhUtvA shokpraaynnH||29|| lakhakadoSaNArdhAntarapatanasambhavAt ||26||upvisstt iti / lokapitAmahe tasmin sAkSAtpratyakSatayA upaviSTe'pi tadA tadgatena kauzcahananagatena manasA dhyAnamAsthitaH tdvissycintaamkriit||27||paapaatmneti / varagrahaNabuddhinA vaireNa kauJcagrahaNabuddhinA pApAtmanA pApasvarUpeNa vyAdhena kaSTaM kutsitaM karma kRtam / kathamityavAha-ya iti / yo vyAdhaH tAdRzaM rtilaalsmitygraahytvoktiH| cAruvaM ramyaratikUjitaM krauJcam akAraNAt niSkAraNam "nimitt| kAraNahetUnAM prayoge sarvAsAMprAyadarzanam" ityukteH paJcamI / hanyAta hantuM zaknuyAt / zaki liG // 28 // zocanniti / zokaparAyaNaH krauJcavadhadarzanena | duHsaparavazaH punaH koccI gatamanA bhUtvA, krauJcI vicintyetyarthaH / muhuH zocanneva vAlmIkiH imaM mAniSAdetyAdizlokam antaH manasi upajagAvitya / atheti / lokahitArtha kAyaM kArayitumicchan AsanaM dalavAna // 26 // upaviSTa iti / tadgatena-audhagatena // 27 // pApAtmaneti / hanyAta hantuM zaknuyAt / akA kAraNAta kAraNa binA // 8 // zAnniti / antargatamanA haDne avazotpannazlokArtha eva nivezitacitta ityarthaH / upazlokam upazabdasya jagAvityanena smbndhH||29|| For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir nvayaH / "vyavahitAzca" ityupasargasya vyvhitpryogH||29|| tmiti| tataH manasi zlokapAThazravaNAnantaram, munipuGgavaM prahasana maniyogena svajihvAgre 'vatINAM sarasvatImayaM na jAnAtIti prahasanuvAca / mAniSAdetyasya zlokatvanizcayaM draDhayati-zloka iti / tvayA baddho mAniSAdetyAdiH zloka eva / atra zlokaviSaye vicAraNA cintA na kAryA // 30 // tani-prahasya manmukhena zrIrAmAyaNapravartanarUpaM bhagavadanugrahamayaM na jAnAtIti prakRSTaM hAmaM kRtvA zloka eba yazo'bhivyaJjakaM padyameva na tu kevalapadasamudAyo nApi kevalaniSAdazAparUpArthazca // 30 // akAraNakAryotpattikRtavismayaM vArayati-maditi / he brahman ! te iyaM sarasvatI mAniSAdetyAdirUpA macchandAdeva madabhiprAyAdeva, na tu kAraNAntarAt pravRttA / pravartanaprayojanamAha-rAmasyeti / he RSisattama nAnRSiH kurute kAvyam" ityuktarItyA pratilandhakAvyanirmANazaktika! sarva rAmasya caritaM rAmacaritaviSayaprabandhaM kuru / IdRzaiH zlokairiti zeSaH / tamuvAca tato brahmA prahasana munipuGgavam / zloka eva tvayA baddho nAtra kAryA vicAraNA // 30 // macchandAdeva te brahman pravRtteyaM srsvtii| rAmasya caritaM kRtsnaM kuru tvamRSisattama // 31 // dharmAtmano guNavato loke rAmasya dhiimtH| vRttaM kathaya dhIrasya yathA te nAradAcchratam // 32 // iMdRzaiH karavANyahamityanuvAdAt // 31 // tani0-macchandAt bhagavacchandAnuvRttamatsaGkalpAdeva, na tu ghuNAkSaranyAyAt / pravRnA "svayamevAgatA yaga" iti| pisvArasikatayA prvRttaa| iyaM rasabhAvAlaGkAravastubhedabhinnadhvanisamudAyAzrayatayA pravRttA sarasvatI " mRgatI" iti dhAtorutpannaH sarazzabdaH pravAha vartate / saro'syAstIti sarasvatI, tena anargalapravAhatayA srvtomukhtvmuktm|ruuddhyaa devatAvizeSoktiH / vAgadhiSThAnadevataiva jihvAgre vartata iti bhAvaH / marasvatItyantavAhinItvapratItyA kAvya syAnekadhvanigarbhitatvaM dyotyate / rAmasya ramata iti ramante'treti ca svayamAnandapUrNatayA svatararamayitRtvena ca prasiddhasya / etena "nAyakA yadi vayeta lokottaraguNAnaraH" iti prasiddhalokAnaranAyakatvaM yotyate / kRtvaM caritaM rahasyaprakAzAtmakaM sarva caritaM vaM kuru gamamantrAnusandhAnajanitajanmaparizuddhistvameva kurvityarthaH / RSi sacama ! janmAntarasahasratapodhyAnAdiparipakvakaSAyatayA niSpannabhagavadbhaktiparIvAhapravRttarAmAvatArarahasyajJAnena cikArSitaprabandhe mAmarthya tavaivAstIti bhAvaH // 33 // evaM sAmAnyena rAmacaritaviSayaprabandhanirmANamanujJAya saMkSepakaraNamAdizati-dharmAtmana iti / atra vizepaNaiH prabandhanAyakasya rAmasya nAyakaguNAH tamiti / prahasana madAjJAnusAreNAvatIrNA sarasvatI na jAnAtIti hAsaM kurvana // 30 // macchandAditi / macchandAta mama saGkalpAdeva, na tu svataH / rAmacaritaM tvayA prabandhamukhena pravartanIyamityevaMrUpAnmadIyasaGkalpAdityarthaH / rAmasya caritaM kuru, rAmasya vRttaM kathayetyatra prathamavAkyasya rAmacaritakaraNamAtraparatvam, For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir paa,ro.bh.shdrshitaaH| nAyakaguNavarNanena hi kAvyaM prathate / uktaM hi bhojena-"kaberalpApi vAgvRttirvidvatkarNAvataMsati / nAyako yadi vayeta lokottrgunnottrH||" TI.pA.kA. iti / nAyakaguNAstu-"mahAkulInataujjvalyaM mahAbhAgyamudAratA / tejasvitA vidagdhatvaM dhArmikatvAdayo gunnaaH||" ityuktaaH| tatra dharmAtmana ityanena / dhArmikatvamuktam / loke lokamadhye guNavataH bahuguNakasya, anena udAratoktA / rAmasyetyanena tejasvitvamaujvalyaM ca / dhImata ityanena paNDita tvam, dhIrasyetyanena vasundharAdhurandharatvarUpaM mahAbhAgyam / anyadguNazabdena jJeyam / evaMbhUtasya rAmasya vRttaM caritraM "vRttaM padye caritre ca" itymrH| yathA yena prakAreNa nAradAtte tvayA zrutaM tena prakAreNa kathaya, saMkSepeNa kathayetyarthaH // 32 // punarvistareNa rAmacaritravarNanaM niyokSyamANastadvipayajJAnalAbha manugRhNAti-rahasyamityAdinA, zlokadvayamekavAkyam / dhImata iti rahasyavRttasaMbhavahetutayoktam / sumitrAyA apatyaM pumAnsaumitriH / bAhyAditvAdi / rahasyaM ca prakAzaM ca yavRttaM tasya dhImataH / rAmasya sahasaumitra rAkSasAnAM ca sarvazaH // 33 // vaidehyAzcaiva yavRttaM prakAzaM yadi vA rahaH / taccApyaviditaM sarva viditaM te bhaviSyati // 34 // nate vAganRtA kAvye kAcidatra bhaviSyati / kuru rAmakathA puNyAM zlokavaddhAM manoramAm // 35 // saha saumitraH saumitrisahitasya dhImatastasya rAmasya rahasyamAnetaraviditaM ca, prakAzaM sarvaviditaM ca. yadRtta rAkSasAnAM rAvaNAdInAM ca, sarvazaH sarva / prakAraM rahasyaprakAzarUpaM yadRttaM tat vaideyAH sItAyAzca / apizabdAdbharatAdInAM ca, prakAzaM yadi vA raho rahasyaM vA yavRttaM tacca sarvamaviditamapi nAradamuI khenAjJAtamapi te viditaM bhaviSyatIti yojanA // 33 // 34 // evaM yathArthadarzivamanugRhya yathArthavAditvamanugRhNAti-na ta iti / atra kariSyamANe kAvye tevAkAcidapi, kizcidapi vAkyamityarthaH / anRtA bAdhitArthA na bhaviSyati / yadvA vAk padam, kadAcidapi anRtA duSTA na bhaviSyati / tena kAvya doSatvenoktapadavAkyatadarthadoSazUnyatvamuktam / ataH rAmakathAM rAmaviSayaprabandhakalpanAM kuru / kAvyanirmANaprayojanamAha-puNyAM pApaharAm // 35 // prayojanAntaramAha-manoramAM zabdazravaNasamanantarameva vigalitavedyAntarabhAnandaM janayantImityarthaH / zlokabaddhAmityanena gadyaprabandhebhyo hrsscritjaatii| dvitIyavAkyasya nAradoktivizeSaparatetyapaunarutyam // 31 // 32 // rahasyaM ceti / anena tatkaraNayogyatAdAnam tena mAniSAdetivadavazAnismRtApi tava vAka For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir yebhyo mizrapravandhebhyo nATakAdibhyazca vyAvRttirutA // 36 // yazo'pi kaavynirmaannpryojnmityaah-yaavditi| girayaH saritazca mahItale bhUtale yAvatI sthAsyanti tAvada rAmAyaNakathA rAmAyaNarUpA kathA lokeSu saptasu pracariSyati / yAvattvatprabandhapracArastAvattava yazo bhaviSyatIti hRdayam // 36 // yazasaH svataH puruSArthatvAttatphalamAha-yAvadrAmeti / kiMca tvatkRtA rAmasya kathA yAvatpradariSyati tAvanmallokeSu madhye yAvaccharIrapAtam adhaH bhUmI tadupari UrdhvaM ca nivatsyasi // 37 // ityuktveti / tatraiva Asana eva // 38 // tasyeti / tataH munivismayAnantaram / sarve tasya vAlmIkeH ziSyA muhu muhuH prIyamANAH santaH, imaM mAniSAdeti zlokaM punarjayaH / bhRzaM vismitA anya taM vismitAH sntH| avyayamAtrasya samAse tu lopaH' iti mlopH| prAhuzca, anyonyamidamadbhutamiti prAhuzcetyarthaH / Azrama eva sthitAbhyAM kuzalavAbhyAM bharadvAjena cAtra bhuvcnm||39|| sameti / yasamAkSariti viSama yAvasthAsyanti girayaH saritazca mahItale / tAvadrAmAyaNakathA lokeSu pracariSyati // 36 // yAvadrAmAyaNakathAtvatkRtA pracaripyati / tAvadUdhvamazca tvaM mallokeSu nivatsyasi // 37 // ityukkA bhagavAna brahmA ttraivaantrdhiiyt| tataH saziSyo vAlmIkimunivismayamAyayA // 38 // tasya zipyAstataH sarve jaguH zlokamimaM punaH / muhurmuhuH prIyamANAH prAhuzca bhRzavismitAH // 39 // samAkSarezcaturbhiryaH pAdaiIto maharSiNA / so'nulyAharaNAyaH zlokaH zlokatvamAgataH // 40 // vRttavyAvRttiH / catubhirityardhasamavRttavyAvRttiH / pAdazcaturthAMzaH maharSiNA, gItaH uktaH sa zlokaH anuvyAharaNAta ziSyaiH punaH punarvyavahriyamANatvAt / bhUyaH zlokatvamAgataH iti / pUrva zlokalakSaNalakSitatvAta zlokataM gataH, saMprati zAkyamAnatvAt punaH zlokatvaM gata ityarthaH / zokaHzlokatamAgataH iti pAThe-zokakRtazloka eva zoka ityucyata iti jJeyam / yaH zlokaH maharSiNA samAkSarezcatubhiH pArbaddhaH zlokaH krauJcIviSayaH tAdRzazlokatvamAgataH, sa zoka nAnyathA bhaviSyati, kintu satyava bhaviSyatIti dhvanitam // 33-36 // yAvaditi / tAvata nAvakAlaparyantam / Umadhazca ye mallokAH mayA sRSTAH lokAH teSu sarva lokeSu apranihataganimmana savaripyasi. tataHparaM mukti prApsyasItyarthaH // 3 // 38 // tamyati / prAhuzca-paThanti ca. pAThena AnandaM cAnvabhUvannityarthaH // 39 // sameti / ananyAharaNAtpunaH punaH pAThAta / okAyokatvamAgata iti zlokaH dhokanvena prativadro'bhavana / muharmuhuH ziSyaiH paThinatvAta zlokaHzlokatvaM prApta ityarthaH // 40 // For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.ga.bha. // 36 // gAdutpanna ityathaH / kathamavagamyata ? anuvyAharaNAt / anu pazcAt zAkAnantaram uccAraNAt. zoke sati jaattvaadityrthH||10|| atha muneH kRtipraNI .bA.kA. yanaviSayasaGkalpamAha-tasyeti |bhaavitaatmnshcintitprmaatmnH, anenArambhakartavyaM vinavighAtakaM maGgalaM muninA aacritaamtyuktm| tasya vAlmIke iyaM buddhiAMtA / idaMzabdArthamAha-kRtsramityAdinA / sarva rAmAyaNAkhyaM kAvyamIdRzaimAnipAdeti zokaprakAraH shlokH| karavANi iti iyaM buddhiritynvyH| izArati prAyikAbhiprAyametat ,vRttAntarANAmapi tatratatra pryogaat||4||ath yathAsaGkalpaM kAvyaracanAmAha-udAreti / kIrtirasyAstIti kItimAn / anena "kAvyaM yazase'rthakRte vyavahAraviMda shivtrksstye| sadyaH paranirvRtaye kaantaasNmittyopdeshyuje||" ityAlaGkArikoktakAvyaprayojanepvasya yaza eva pradhAna prayojanamiti darzitam / kAvyanirmANAnantaraM bhAvino yazasaH pUrvabhAvotyAtizayoktirutA / udArA mahatI dhIryasyAsau udAradhIH / "udaaro| tasya buddhiriyaM jAtA vAlmIkAMvitAtmanaH / kRtsnaM rAmAyaNaM kAvyamIdazeH karavANyaham // 41 // udAravRtnArtha pademanoramaistataH sa rAmasya cakAra kIrtimAna / samAkSaraiHzlokazatairyazasvino yazaskaraM kAvyamudAradhImuniH // 42 // 131 dAtRmahatoH" itymrH| tena kavitvabIjabhUtA nipuNatoktA / taduktaM kAvyaprakAze-"zaktinipuNatA lokakAvyazAstrAyavekSaNAt / kAvyajJazikSayAbhyAma iti hetustadudbhave // " iti / muniH mananazIlaH, anena viviktasevitvamarocakitvaM coktam / taduktaM vAmanena-"dvaye hi kavayaH arocakinaH satRNA'bhyavahAri-1 Nazca" ityAdi / tadA brahmavarapradAnAnantarakAle / anena kavitvahetubhUtA shktiruktaa| yazasvino'pi rAmasya yazaskaram / taduktaM daNDinA-"AdirAjayazo bimbamAdarza prApya vAGmayam / tepAmasanidhAne'pi na svayaM pazya nshyti||" iti / itarakIrtyapekSayA kAvyanAyakatvakRtA kItiranupamenyarthaH / kaavym| kavilokottavarNananipuNaH, kaveH karma kAvyaM, zabdArthayugalam / tathoktam-"saguNau sAlaGkArau zabdArthoM doSavarjitau kAvyam / " iti / atra kAvya zabdena kAvyasandarbharUpaM mhaakaavymucyte| tallakSaNamuktaM kAvyAdarza-"sargabandho mahAkAvyamucyate tasya lakSaNam / AzInamaskiyA vastunirdezo vApi tanmukham / itihAsakathodbhUtamitaradvArasaMzrayam / caturvargaphalAyattaM caturodAttanAyakam / nagarANavazailatuMcandrAkoMdayavarNanaiH / udyAnasalilakrIDAmadhupAna ratotsavaiH / vipralambharvivAhezca kumaarodyvrnnneH| mantradyUtaprayANAjinAyakAbhyudayairapi / alaMkRtamasaMkSipta rasabhAvanirantaram / sagairanativistINaH zrAvya nasyeni / razaH mAniSAdeni lokprkaaH||41|| udAravRttArthapar3heH prasiddhaH / udAradhIH mahAbuddhiH // 4 // vA For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vRttaiH susandhibhiH / sarvatra bhinnasantaiirupetaM lokaraJjanam / kAvyaM kalpAntarasthAyi jAyate sadalaMkRti // " iti / evambhUtaM kAvyaM zlokazatairavayozcakAra zlokazabdena gadyapadyamizraprabandheSu svagranthasya padyarUpatA darzitA / zaterityanena shtkaadikssudrprbndhvyaavRttiruktaa| bahuvacanArtha ca svayameva vivariSyati caturvizatisahasrANIti / kIdRzaiH zlokazataiH udAravRttArthapadaiH-udArANi mahAnti vRttArthapadAni yeSAM taiH / vRttAni pathyAvakopajAtivaMzasthavasanta tilakAdIni, teSAmudAratvaM naam-tttdrsaabhivynyjktvm| arthAH vAcyalakSyavyaGgayAH, teSAmudAratvam-drAkSApAkanArikelapAkarasAlapAkeSu drAkSA pAkavattvam / etallakSaNamuktaM rudraTena-"drAkSApAkaH sa kathito bahirantaHsphuradrasaH" iti / padAni vAcakalakSakavyaJjakAni, teSAmudAratvam-" yA padAnAM parA'nyonyaM maitrI zayyeti kathyate" ityuktalakSaNazayyAvattvam / punaH kIdRzaiH ? manoramai ramaNIyaH, anena vaidarbhAgoDIpAJcAlI cetyuktAsu tadupagatasamAsasandhiyogaM samamadhuropanatArthavAkyabaddham / raghuvaracaritaM munipraNItaM dazazirasazca vadhaM nizA mayadhvam // 43 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe dvitIyaH sgH||2|| tiSu vaidarbhIrItimattvamuktam / tallakSaNaM coktam-"bandhapAruSyarahitA zabdakAThinyavarjitA / nAtidIrghasamAsA ca vaidarbhI rItiriSyate // " iti / smaa| kSaraiH pratipAdaM samAnAkSaraiH, anena viSamavRttAdirUpatA vyAvRttA // 42 // evaM prabandhanirmANamabhidhAya kuzalavAdibhyastatpratipAdanaM saMgraheNa darzayatitaditi / svagranthasyottamakAvyatvapradarzanAya nirdoSatvamAha upagatasamAsasandhiyogamiti / samAsAstatpuruSAdayaH, sandhayaH saMhitAH, yogaH padavyu tpattiH, upagatAH zAstrAnurUpeNa prAptAH samAsasandhiyogA yasmin tattathoktam ; anena samAsadoSasandhidoSapadadoSazUnyatvamuktam / pradhAnamallanivarhaNa / nyaayenettsrvdossraahitysyoplkssnnm| atha kAvyamuNAna prAdhAnyena darzayati sameti / samairmadhurairupanatAthaikyibaddhaM racitam / tatra samatAlakSaNa muktaM daNDinA-"samaM bandheSvaviSamaM te mRdusphuTamadhyamAH" iti / mAdhuryalakSaNaM ca tenaivoktam-"madhuraM rasavadAci vastunyapi rssthitiH| yena mAdyanti dhImanto madhuneva mdhuvrtaaH||" iti / upntaarthtvmrthvyktiH| tatsvarUpaM ca tenaivoktm-"arthvyktirmeytvmrthsy"iti| raghuvaMzyA raghavasteSu taditi / upagatAH saGgatAH samAsAH sandhiyogAH sandhibandhAzcAsminniti tathoktam / samaiH anyanAtiriktairmadhurairmanoharI upanatA! kyaiH baddham, vastutastu samaH sarvopAdAnatvena sarvAnugA, madhuraH AnandaikarasaH, upanataH nityAparokSatayA prAptaH / "yatsAkSAdaparokSAdbrahma" iti zruteH / arthaH zrIrAmabrahmarUpArtho yeSAM tervAkya viSama-aba raMghargasyAniSpanara vazandana tasya sarvAntayAmitva vanitama. tena tazAstasya svargamokSa disarvapuraSArthasAdhanAvamukta bhavati // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 3 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir viro rAmastacaritaM taccaritaviSayakaM muninA vAlmIkinA mayA praNItaM muninA nAradena vA praNItam / dazazirasI rAvaNasya manikRtya kRtaM grantham "adhikRtya kRte granthe " iti vihitasyANo lup / nizAmayadhvam - nizAmayadhvaM nizAmayadhvamiti nyajJAmayatetyarthaH / " kriyAsamabhihAre loloTo "hisvo vA ca tadhvamoH" iti tathyamahiMsvAdezasya vaikalpikatvAttadhyamaH pAkSikaH svAdezAbhAvaH / "mitAM hasvaH" iti vihitasya hrasvasya " ghaTAdayo "mitaH " iti saMjJApUrvakatvAt " saMjJApUrvako vidhiranityaH " iti anityatvAt hrasvAbhAvaH kintu Nici dIrgha eva, azrAvayadityarthaH / ziSyAniti zeSaH / " Nicazca" ityAtmanepadam / yaH paracaritaM cakAra tannizAmayadhvamiti ziSyAnprati parokSatayocyate / zravaNe'pi caritastha darzana | samatayA bhaanaannishaamydhvmityucyte| "ciranirvRttamapyetatkSama darzitam" iti hi vakSyate / pUrvazloke vaMzasthavRttam "jatItuvaMzasthamudIritaM jarI" vAstu marmAtmA dharmasaMhitam / vyaktamanveSate bhUyo yadvRttaM tasya dhImataH // 1 // upaspRzyodakaM samyadamuniH sthitvA kRtAJjaliH / prAcInAgreSu darbheSu dharmeNAnveSata gatim // 2 // iti lkssnnaat| atra puSpitAgrAvRttam "ayujinayugarephato yakAroM yujicanajI jaragAzca puSpitAyA" iti lakSaNAt // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyA rUpAne dvitIyaH sargaH // 2 // pUrvasminsarge svagranthasyAtyantAdaraNIyatvadyotanAya paramAtmatarUpaM vaktRvailakSaNyaM prAdhAnyenoktam / samprati tadarthameva viSayavailakSaNyaM darzayati / viSayasya vailakSaNyaM nAma-samyagjJAnAvadhRtatvaM lokottaranAyakaguNapariSkR tatvaM ca / tatra prathamaM samyagrajJAnAvadhRtatvaM vivakSastadvastvanveSaNamAha zrutveti / dharme AtmA svabhAvo yasyAsI dharmAtmA, ityanveSaNahetuktiH / dharmasaMhitaM dharmasahitam / "samovAhitatatayoH " iti vikalpitattAnmakAralopAbhAvaH / samayaM kRtsram / tat nAradoktaM vastu kathAzarIraM zrutvA bhUyastato'dhikaM dhImato rAmasya yadavRttaM caritramasti tathyataM yathA bhavati tathA anveSate paryAlocayati sma "vartamAnasAmIpye vartamAnavadA" iti laT // 1 // dharmAtmetyanena sUcitamanveSaNaprakAramAha-upaspRzyeti / muniH samyagyathAzAstramudakamupaspRzya, AcamyetyarthaH / "upasparzastvAca ganam" ityamaraH / prAcInAyeSu darbheSu beddhm| dazazirasazca vadham-dazaziraso vadhamatipAdakaM dazaziraso vadho'smin kAvye vidyata ityupacAreNa, kAvyaM tathocyate-raghuvaracaritaM kAvyaM nizAmayadhvam nirI | kSadhvam // 43 // iti zrIparamahaMsa parivAjakAcArya zrI nArAyaNatIya ziSyamahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM dvitIyaH srgH||2|| zrutveti / samagra vastu kRtsnaM rAmacaritam nAradoktaM zrIrAmavarUpaM vastu tattvaM zrutvA prapaJcena vaktuM yathA vyaktaM bhavati tathA anveSate vicAra yatisma / laDArSaH // 1 // upa For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. dingi // 3 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir MsthitvA nijagurumuddizya kRtAJjaliH san / dharpaNa brhmprsaadruupshreyHsaadhnen| gatiM rAmAdivRttam anvesste||2|| gatizabdArtha vivRNvandharmeNa anveSaNaphala maah-raameti| rAmAdibhiryatprAptaM tatra viSayetattvataH tattvena, samprapazyati samantAtprakarSeNa pazyati, tatsarva vizadataraM pshytiitynupjyte||3||kiN prAptam? tatrAi-hasitamiti / pUrvoktarAmAdInAM yaddhasitaM hAsaH yacca bhASitaM bhASaNam / bhAve ktaH / yA ca gatirgamanaM yacca ceSTitaM ceSTA, yuddhAdikamiti yAvat / / tatsarva dharmavIryeNa brahmavaraprasAdazaktyA yathAvRttaM tattvena smppshyti| atra yogajadharmasthAnIyatvAt brahmaprasAdo dharmazabdenocyate / sa ca sAkSAtkArahetuzcakSu rAdivaditi pramANato'dhyavasIyate ||4||ngrnivaaskaalikcritaavloknmbhidhaay vanavAsakAlInavRttAntanirIkSaNamAcaSTe-strIti / strI tRtIyA yasya tena, siitaalkssmnnshitenetyrthH| vane daNDakAraNye caratA satyasandhena satyapratijJena rAmeNa yatprAptaM tatsarvaM cAnyavekSitaM sAkSAtkRtam, vAlmIkineti shessH|) rAmalakSmaNasItAbhI rAjJA dazarathena ca / sabhAryeNa sarASTreNa yat prAptaM tatra tattvataH // 3 // hasitaM bhASitaM caiva gatiryA yacca ceSTitam / tatsarvaM dharmavIryeNa yathAvat saMprapazyati // 4 // strItRtIyena ca tathA yatprAptaMcaratA vane / satyasandhena rAmeNa tatsarva cAnvavekSitam ||5||ttH pazyati dharmAtmA tatsarva yogamAsthitaH / purA yattatra nivRttaM pANA vAmalakaM yathA ||6||ttsrvN tattvato dRSTvA dharmeNa sa mhaadyutiH| abhirAmasya rAmasya caritaM kartumudyataH // 7 // dharmavIryeNeti siddham // 5 // evaM rAmAdivRttAntadarzanasya vizadatamatvamAha-tata iti / tataH avekSaNAnantaram dharmAtmA vAlmIkiH yogaM brahmaprasAdarUpo pAyamAsthitaH san / "yogaH mantrahanopAyadhyAnasaGgatiyuktiSu" ityamaraH / tatra rAmAdau purA yatrita niSpannaM tatsarva vRttaM pANI Amalakamiva pazyati sm||6|| atha darzanaphalagranthanirmANodyogamAi-tadityAdi, zlokadvayamekAndayam / mahAdhutiH rAmaguNAnubhavajanitaharSaprakarSakRtadyutiyuktaH sa vAlmIkina tatsarvaM rAmavRttAntam tattvato dharmeNa pUrvoktena dRSTvA / abhirAmastha niravadhikabhogyasya, caritaM caritaviSayaprabandhaM kartumudyataH udyukto'bhUt // 7 // spRzyeti / dharmeNa-caturmukhaprasAdarUpeNa, gati rAmavRttam // 2 // rAmalakSmaNetyAdi zlokadvayamekaM vAkyam / rAjJA tatra-rASTre / tattvataH yadvRttaM jAtaM dharmavIryeNa| pAcaturmukhaprasAdavalena yathAvat saMprapazyati // 3 // 4 // ayodhyAnivAsakAle yatavRttam tannirIkSaNamabhidhAya ayodhyAto nirgamanAnantaraM vanavAse yadyUttamasti tannirI kSaNamAhe-zrItRtIyeneti / dvitIyo lakSmaNa ityvgmyte||5|| rAmanuttasthAnyatonirIkSaNamuktvA tasyaiva pratyakSanirIkSaNamAha-tata iti / nirvRttm-jaatm||6|| tditi| For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. man www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir kIdRzaM caritramityatrAha- kAmArtheti / kAmazcArthazca kAmArthoM, guNazabdenAprAdhAnyamucyate / apradhAnAbhyAmarthakAmAbhyAM saMyuktam, tyAjyatApradarzanArthe tatra tatrA rthakAmapratipAdakamityarthaH / dharmArthayordharmamokSayorguNo'tizayastaM vistRNAtIti dharmArthaguNavistaram / pcaadyc| prAdhAnyena dharmApavargapratipAdakamityarthaH / "arthaH syAdviSaye mokSe zabdavAcye prayojane " iti vaijayantI / ataeva ratnADhyaM samudramiva sthitam samudro yathA zaGkhazuktyAdiyukto'pi prAdhAnyena ratnAni vahati tathA sthitamityarthaH / sarveSAM janAnAM zrutimanasI zrotrahRdaye haratIti sarvazrutimanoharam, zabdamAdhuryAcchrotrAkarSakam arthasauSThavAccittAkarSaka | mityarthaH // 8 // yathodyogaM prabandhanirmANamAha-sa iti / bhagavAn sa RSiH raghuvaMzasya raghuvaMzodbhavasya rAmasya / caritaM pUrvaM nAradena maharSiNA yathA kathitaM yena | prakAreNoktaM tathA cakAra || 9 || atha vistareNa brahmopadiSTarItyA rAmacaritanirmANaM darzayati-janmetyAdinA sargazeSeNa / dvitIyAntAnAM tatpratipAdakaparatvaM kAmArthaguNasaMyuktaM dharmArthaguNavistaram / samudramiva ratnADhyaM sarvazrutimanoharam // 8 // sa yathA kathitaM pUrvaM nAradena maharSiNA / raghuvaMzasya caritaM cakAra bhagavAnRSiH // 9 // janma rAmasya sumahadvIrya sarvAnukUlatAm / lokasya priyatAM kSAntiM saumyatAM satyazIlatAm // 10 // bodhyam / vAlmIkirbhagavAn RSizvakAreti vakSyamANe kartRkriye anuSaJjanIye / janmeti / janmanaH sumahattvaM dazaratha mahAtapobalalabhyatvaM viSNorakhatAratvaM c| vIrye tATakAtATake yAdihananakSamaM balam / sarvAnukUlatAM sarvAnuvartitvam Arjanamiti yAvat / lokasya priyatAM premAspadatvam / kSAnti aparAdhasahiSNutAm / saumyatAM ramyatAmanuyatAM vA / "saumyaH pumAn budhe vipre triSu syAtsomadaivate / ramye'nugre ca " iti ratnamAlA / satyazIlatAM (arthavit) abhirAmasyetyanena rAmavRttakathanasya rAgaprAptatvaM dyotyate // 7 // kAmArtheti / kAmArthaguNasaMyuktam- kAmaprayojakaguNasaMyuktam / dharmArthaguNavistaram dharmArthayoraupayikA ye guNAsteSAM vistareNa pratipAdakam / ratnADhyam-ratnatulyaiH padairarthairATacaM saMpUrNam / sarvazrutimanoharam sarvAbhiH parajAdisvara sambandhi nIbhiH kAntAprabhAvatIprabhRtibhiH dvAviMzatizrutibhirmanoharama, zrutizabdena nADIsamudbhavassukhaheturdhvanivizeSa ucyate / yadrA sarvazrutimanoharaM sarveSAM zrutIH zrotrANi | yatheti / manAMsi ca harati svAbhimukhAni karotIti tathA / yadvA sarvAsAM zrutInAmupaniSadAM mano hRdayaM tAtparya harati gRhNAti pratipAdayatIti tathA // 8 // raghuvaMzasya raghuvaMze'vatIrNasya bhagavato rAmasya // 9 // dharmavIryeNa svena dRSTaM kRtsnaM rAmacaritaM pratipAdayiSyan " iSTaM hi viduSAM loke samAsavyAsadhAraNam" iti nyAyena pratipattisaukaryArtha saMkSipya pratipAdayati-janma rAmasyetyAdinA / vIryam svayamakSatasya parAbhibhavanasAmarthyam, sarvAnukUlatA iSTAnuvartanarUpAmapriyatA For Private And Personal Use Only TI.bA.ka. ma0 3 113411
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir satyasvabhAvatAm / zIlaM svabhAva sadvRtte" ityamaraH // 10 // nAneti / vizvAmitrasamAgame vizvAmitreNa rAmalakSmaNayoH saMyoge sati, anyA rAmacaritA danyAH / nAnA-nAnAprakArAH citrakathAH AzcaryAvihakathAzca / jAnakyAzceti cakAreNormilAdayaH samuccIyante / dhanuSo haracApasya vibhedanaM bhaGgaM ca // 11 // // rAmeti rAmeNa parazurAmeNa / rAmasya rAghavasya vivAdam / rAmeNa rAmavivAdamityatra tRtIyeti yogavibhAgAtsamAsaH / ato naikazepaprasaktiH / daashrthe| guNAn ayodhyAkANDAdau vRkSyamANAn / tatheti samujayArthaH sarvatra draSTavyaH / rAmasyAbhiSekam abhiSekodyogam, kaikeyyA duSTabhAvatAM duSTahRdayatvaM ca // 32 // vighAtamiti / abhiSekasya rAmAbhiSekasya / vidhAtaM kaikeyI duSTahRdayasvakRtaM vighnaM ca rAmasya vivAsanaM ca rAjJo dazarathasya zokena vilApa pralApa nAnAcitrakathAcAnyA vizvAmitrasamAgame / jAnakyAzca vivAhaM ca dhanuSazca vibhedanam // 11 // rAmarAmavivAda ca guNAn dAzarathestathA / tathAbhiSekaM rAmasya kaikeyyA duSTabhAvatAm // 12 // vighAtaM cAbhiSekasya rAmasya ca vivAsanam / rAjJaH zokavilApaM ca paralokasya cAzrayam // 13 // prakRtInAM viSAdaM ca prakRtInAM visarjanam / niSAdAdhipasaMvAda mRtopAvartanaM tathA // 14 // gaGgAyAzcApi santAraM bharadvAjasya darzanam / bharadvAjAbhyanujJAnAccitrakUTasya darzanam // 15 // vAstukarma vivezaM ca bharatAgamanaM tathA / prasAdanaM ca rAmasya pituzca salilakriyAm // 16 // pAdukAgryAbhiSekaM ca nandigrAmanivAsanam / daNDakAraNyagamanaM virAdhasya vadhaM tathA // 17 // na rAjJaH paralokasya svargasyAzrayamAzrayaNaM ca // 13 // prakRtInAmiti / prakRtInAM prajAnAM viSAdaM duHkham / prakRtInAM visarjanaM vaJcanena niryApaNaM ca / niSAdAdhipasaMvAdaM guhena saha saMbhASaNam / sutasyopAvatanaM punarAgamanaM ca // 14 // gaGgAyAzceti spaSTam // 15 // vAstviti / vAstukarma zAstroktaprakA gNa yathocitamandiranirmANam / vivezaM zAstroktavAstupUjAdipUrvakaM gRhe pravizyAvasthAnam / rAmasya prasAdanam, bharateneti zeSaH / salilakriyAM salila dAnam // 16 // pAduketi / pAdukAgryayoH pAdukA zreSThayoH / traiSThayaM dhRtatvAt / abhiSekaM rAjyaniyantRtayA sthApanam / nandigrAme nivAsanaM nivasanam / vizleSAnparyavasAyinI prItividheyanAma, kSAnnim ucyamAno'pi paruSaM nottaraM pratipadyate " ityuktarUpAm, saumyatAm niratizayapriyadarzanatAm // 10 // 11 // rAmati / abhiSekama abhiSeka sAmagrIm // 12 // 13 // prakRtInAmiti / prakRtInAM vaJcanApUrvakaM visarjanaM prakRtIrvisarjayitvA gamanam niSAdAdhipasaMvAdaM guhena saha saMbhASagama sopAnam // 24 // 25 // vaavini| vAstukarma-citrakagRhanirmANama nivezanam tatra gRhe'vasthAnam // 16 // pAduketi pAdukAyyAbhiSekam pAdukA For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // 39 // bA.rA.bhU.svArthe'N / pAdukayoH sthApanaM vA // 17 // darzanamiti / anasUyayA atripatnyA sahAsyAM sahAsanam, sItAyA iti zeSaH / "AsyA tvAsanamAsInam - " ityamaraH / yadyapyetadvirAdhavadhAtpUrvameva, tathApi atra sarvatra kramo na vivakSitaH, rAmAyaNapratipAdyasaMkSepamAtre tAtparyAt / aGgarAgasya candanasya // 18 // agastyeti / zUrpaNakhyA iti GIbatrArthaH // 19 // kharatrizirasoriti dUSaNAdInAmupalakSaNam / utthAnaM nirgamanam ||20|| mArIcasyeti / evakAraH pAda pUraNArthaH / evamuttaratra sarvatra draSTavyam // 21 // kabandheti / cApItyekanipAtaH samuccayArthaH // 22 // Riyeti / RzyamUkasyeti karmaNi SaSThI / pratyayotpA darzanaM zarabhaGgasya sutIkSNenAbhisaGgamam / anasUyAsahAsyAmapyaGgarAgasya cArpaNam // 18 // agastyadarzanaM caiva zUrpaNakhyAzca darzanam / zUrpaNakhyAzca saMvAdaM virUpakaraNaM tathA // 19 // vadhaM kharatrizirasorutthAnaM rAvaNasya ca // 20 // mArIcasya vadhaM caiva vaidehyA haraNaM tthaa| rAghavasya vilApaM ca gRdhrarAjanibarhaNam // 21 // kabandhadarzanaM cApi pampAyA zvApi darzanam / zabaryA darzanaM caiva hanUmaddarzanaM tathA / vilApaM caiva pampAyAM rAghavasya mahAtmanaH // 22 // Rya mUkasya gamanaM sugrIveNa samAgamam / pratyayotpAdanaM sakhyaM vAlisugrIvavigraham // 23 // vAlipramathanaM caiva sugrIvapratipAdanam / tArAvilApaM samayaM varSarAtranivAsanam // 24 // danaM sAlabhedanAdibhiH sugrIvasya vizvAsajananam / vAlisugrIvavigrahaM vAlisugrIvayuddhaM vAlisugrIvayorvairAnukathanaM vA // 23 // vAlIti / vAlipramathanaM vAli vdhm| sugrIvapratipAdanaM sugrIvAya rAjyapradAnamityarthaH / tArAvilApaM taaraaprlaapm| samayaM zaradi sItAnveSTavyeti rAmasugrIvayoH sngketm| "samayaH kAla siddhAntapratijJAzapatheSu ca / saGketAcArayozca " iti ratnamAlA / tArAvilApasamayamiti pAThe "sarvo indro vibhASayaikavadbhavati" ityekavadbhAvaH / varSarAtra nivAsanaM varSe vRSTistayuktA rAtrayo varSarAtrAH / "rAtrAhnAddAH puMsi" iti puMliGgatvam, teSu nivAsanaM nivasanam | svArthe'N / varSadineSvityarthaH / rAtrizabdasya zreSThayorabhiSecanam, nandigrAmanivAsanaM nandigrAme bharatasya nivasanam // 17 // 18 // agastyasakAzAddhanuSo grahaNam // 19-22 // Rzyamakasyeti / vAlisugrIvavigrahaM tayoryuddham // 23 // vAlipramathanamiti / sugrIvapratipAdanam sugrIvasya rAjyasaMsthApanam / 'tArAvilApaM samayam' iti pAThe zaradi daNDayAtrA kartavyeti rAmasumI viSama0 utthAnam jAnakIharaNodyogam // 20 // 1 agastyadarzanaM caiva jaTAyArAbhasagamap / 'darzanaM cApyagasyasya dhanuSo grahaNaM tathA paMcavaTayAca gamanaM zUrpaNakhyAzca darzanam // iti pAThAntaram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only TI.cA. kAM su0 3 // 39 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir divasa paratvaM trirAtrAdau dRSTam // 24 // kopamiti / rAghava siMhasya rAghavANAM zreSThasya / koSaM sugrIvaviSayakocaM, balAnAM senAnAmupasaMgraha saMmelanam / dizaH prati vAnarANAM prasthApanam / pRthivyAzca nivedanam pRthivyAH dvIpasamudrAdisaMnivezakathanam // 25 // aGkuTIyati aGgulIyakadAnam hanumata iti zeSaH / RkSasya bilaM svayaMprabhAvilam, tasya tathA saMjJA / prAyopavezanaM-prAyAya maraNAya upavezanaM zayanam / sampAterjaTAyvayajasya // 26 // parvateti / parvatArohaNaM | samudralaGghanAya mahendraparvatArohaNam / samudravacanAcceti cakAreNa devAnujJA smucciiyte| mainAkasya himavatputrasya gireH ||27|| siMhikAyA iti / siMhikAyA hati rAghavasiMhasya balAnAmupasaMgraham / dizaH prasthApanaM caiva pRthivyAzca nivedanam // 25 // aMgulIyakadAnaM ca RkSasya bildarzanam / prAyopavezUnaM caiva sampAtezcaiva darzanam // 26 // parvatArohaNaM caiva sAgarasya ca laMghanam / samudravacanAccaiva mainAkasya ca darzanam // 27 // siMhikAyAzca nidhanaM laGkAmalayadarzanam / rAtrau laGkApravezaM ca ekasya ca vicintanam // 28 // ApAnabhUmigamanamavarodhasya darzanam / darzanaM rAvaNasyApi puSpakasya ca darza nam // 29 // azokavanikAyAnaM sItAyAzcaiva darzanam / abhijJAnapradAnaM ca sItAyAzcAbhibhASaNam // 30 // rAkSasItarjanaM caiva trijaTAsvapnadarzanam / maNipradAnaM sItAyA vRkSabhaGgaM tathaiva ca // 31 // asurastriyaH / laGkAmalayasya laGkAdhAraparvataikadezasya / "malayaH prvtaantre| parvatAMze priyodyAne" iti ratnamAlA / ekasya hanumataH // 28 // ApAneti / ApAnabhUmiH madyapAnabhUmiH / avarodhasyAntaHpurasya // 29 // azoketi / azokavanikAyAnaM hanumato azokavanikAgamanam / abhijJAnapradAnaM sItAyai aGgulIyakadAnam // 30 // rAkSasIti / rAkSasInAM tarjanam / sItAM pratIti zeSaH / trijaTA vibhISaNaputrI, tasyAH svapradarzanaM rAmazreyoviSayasvA vayoH saGketaH // 24 // koSamiti / upasaMgraham-vAnaramelanam pRthivyAzca nivedanaM sugrIveNa vAnarAna prati pRthivIsaMsthAnakathanam ||25|| aGgulIyakaMdAnamiti / prAyeNa anaMzanena vAnarANAmupavezanam samudrasamIpe vAsaH // 26 // 27 // siMhikAyA iti / laGkAmalayadarzanam laGkAdvIpasthamalayagiridarzanamityarthaH / ekasya vicinta nam ekasyAsahAyasya vicintanam // 28 // avarodhasya antaHpurasya // 29 // abhijJAnapradAnam abhijJAyate'nenetyabhijJAram aGgulIyakam, abhiSekAbhyudayaM rAmA 1 darzanam / rAkSasItarjanaM caiva chAyAgrAhasya darzanam / sihikAyAti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir dazanam / maNipradAnaM hanumate cUDAmaNipradAnam / vRkSabhaGgam azokavanikAzamaGgam // 31 // rAkSasIvidravam ekAkSyekakapribhRtirAkSasInAM palATI .bA.kAM. tionyanam, hanumadbhayAditi shessH| kirANAM rAvaNabhaTAnAm / vAyusUnohanumataH / grahaNam, indrajiteti zeSaH / laGkAdAhenAbhigarjanam rAkSasAnAmityarthaH / ma. 3 V // 32 // pratiplavanaM punaH samudralayanam / madhUnAM madhuvanasthamadhUnAM grahaNam. vAnareriti shessH| maNiniyAtanaM rAmAya cUDAmaNipradAnam / / 33 / / saGgamaM ceti / nalasetoHnalena bandhanIyasetoH pratAraM prataraNam // 31 // vibhISaNeneti / vadhopAyanivedanam indrajidAdivopAyadarzanam // 35 // rAkSasIvidravaM caiva kiGkarANAM nibarhaNam / grahaNaM vAyumUnozcalaGkAdAhAbhigajanam // 32 // pratiplavanamevAtha madhUnAM haraNaM tthaa| rAghavAzvAsanaM caiva maNiniyAtanaM tathA // 33 // saGgamaM ca samudreNa nalasetozca bandhanam / pratAraM ca samudrasya rAtrau laGkAvarodhanam // 34 // vibhISaNena saMsarga vadhopAyanivedanam / kumbhakarNasya nidhanaM meghanAda nivahaNam // 35 // rAvaNasya vinAzaM ca sItAvAptimareH pure| vibhISaNAbhiSekaM ca puSpakasya ca darzanam // 36 // ayodhyAyAzca gamanaM bharatena samAgamam / rAmAbhiSekAbhyudayaM sarvasainyavisarjanam / svarASTraraJjanaM caiva vaidehyAzca visarjanam // 37 // anAgataM ca yatkiJcidrAmasya vasudhAtale / taccakArottare kAvye vAlmIkirbhagavAnRSiH // 38 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe tRtIyaH sargaH // 3 // . are pura iti zauryAtizayoktiH, uttaratra cAnvayaH // 36 // ayodhyAyAzceti / rAmAbhiSekAbhyudayaM rAmAbhipekamahotsavam / svarASTratyarddhamadhikam / vizvAzca visarjanamityantaM cakAra bhagavAna RSiH iti pUrveNa sambandhanIyam // 37 // sItAbhUpravezaprabhRtyuttarakANDakathAmAi-anAgataM ceti / vAlmIki nAmA bhagavAn RSiH rAmasya vasudhAtale anAgataM bhAvi yatkiciccaritamasti brAhmaNaputrajIvanAzvamedhAdikaM taduttare kAvye uttarakANDe cakAra prati / nisskotsvm| 'janma rAmasya' ityAdi : vaideyAzca visarjanam' ityetadantaM ' cakAra bhagavAnRSiH' iti pUrveNa sambandhanIyam // 30-37 // anAgataM ceti / 2 nivaINama / paccasanAmyanidhanaM sapramanvinivaraNama / tathAjamyApi nidhanaM tAraNamya vibhajanam / / praNa-uti pAThAntarama / I.O // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir pAditavAn / yatkiJcidityanena sItA visarjanAtpUrvakAlasya bhUyastvamanantarakAlasyAlpatvaM ca dyotyata ityAhaH / etaduttarakANDe vicArayiSyate // 38 // // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne tRtIyaH sargaH // 3 // pUrvasmin sarge pratipAdyavailakSaNyamuktam, samprati prabandhavailakSaNyaM kathyate / prabandhasya vailakSaNyaM nAma-paramAptapraNItatvaM puNyazlokaviSayatvaM mahAjanaparigRhItatvaM prabandhanAyaka zlAghitatvamityAdi / paramAptapraNItatvaM puNyazlokaviSayatvaM cAnenocyate / prAptarAjyasya svIkRtarAjabhAvasya / purohitAditvAdyaka pratyayaH / lokarakSaNAya raghukule'vatIrNasye tyarthaH / rAmasya sakalaguNAbhirAmasya, anena pratipAdyamahimA kAvyasya AdaraNIyatAtizaya uktH| taduktaM bhAmahena - "upazlokyasya mAhAtmyAdujjvalAH prAptarAjyasya rAmasya vAlmIkirbhagavAnRSiH / cakAra caritaM kRtsnaM vicitra padamAtmavAn // 1 // caturviMzatsahasrANi zlokAnAmuktavAnRSiH / tathA sargazatAn paJca SaTrANDAni tathAttaram // 2 // kAvyasampadaH" iti / vicitrapadaM AzvaryapadasaMnivezam / anena kAvyasyAtmabhUtA rItiruktA / tadukaM vAmanena - "rItirAtmA kAvyasya / viziSTapadaracanA rItiH / samagrairojaH prasAdaprabhRtibhirguNairuditA vaidarbhI nAma rItiH" ityAdinA / yadvA vividhAnAM vicitrANAM zabdArthAlaGkArANAM padaM sthAnaM kRtsnaM caritaM pratipAdakagranyasandarbham anena vijJAnAdyanekaphala supuruSa caritratvamuktam / tathoktam- "parivaha viNaNaM sambhAvijaya jaso visappandi guNA / suvyai | supuritacAriaM kiMtajjeNa Na haranti kavvAlAvA // chA0-parivarddhate vijJAnaM sambhAvyate yazo visarpanti guNAH / zrUyate supuruSacaritaM kiM tadyena na haranti kAvyAlApAH // " iti / bhagavAn brahmaprasAdalabdhadivyajJAnavAn / AtmavAn prabandharacanAnukUlayatravAn / RSiH " nAnRSiH kurute kAvyam" ityukta rItyA kAvyanirmANapaTuH vAlmIkiH, cakAra paropakArAya kRtavAn / udAradhIriti pUrvamuktam / prAtarAjyasyetyanena rAmarAjyakaraNakAle rAmAyaNakaraNa miti gamyate / etajjJApanAyaiva punarArambhaH || 1 || atha prakSepabhraMzasambhAvanAparihArAya nAtisaMkocavistara lokasagaMkANDavattayAtyantAdaraNIyatvAya anAgataM yatkiJcidityanena sItAnisarjanAtpUrvakAlasya bhUyastvam anantarakAlasyalpanA yotyate // 38 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikA rUpAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM tRtIyaH sargaH // 3 // prAptarAjyasyeti / sambandhasAmAnye SaSThI "te vayaM bhavatA rakSyA bhavadviSayavAsinaH" iti RSibhirevokatvAta rAmasya viSaye vasana vAlmIkirityaryAllabhyate / caritaM caritrapratipAdakaM kAvyam // 1 // caturviMzaditi / zatazabdaH putrpuNskH| caturvizatsahasrANi ' iti zlokapari gaNanaM tapaHsvAdhyAyetyArabhya tadbrahmApyanvamanyatetyantasya lokasamudAyasya / sargazatAna paJcetyetat SaTkANDAnAmeva, na tu sonarANAm / tathAhi zrImadvAlakANDe For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pA.rA.bha. TI.bA.ko. | sa04 cAra-caturviMzaditi / RSirvAlmIkiH tapaHsvAdhyAyetyArabhya tadbrahmApyantramanyatetyantena cikISite rAmAyaNAkhye prabandhe zlokAnAM caturvizatsahasrA yuktavAn / ikaarlopshcaandsH| "pativiMzati-" iti sUtre vizatItyeva nipAtanAt / "AdazataH saGkhyAH saGkhyeye vartante, tataH paraM saGkhyAne saGyeye ca vartante" iti niyamAt / sahakhazabdotra saMkhyAparaH / caturvizatisahasrasaGkhyAka shlokaaNshckaaretyrthH| tatheti samuccaye / paJcasargazatAMzca kRtvaan| "zatAyutaprayutAH puMsi ca" iti liGgAnuzAsanavacanAta pulliGgatvam / sargazataM paJcati pAThe zatamityetat " paGktiviMzatitriMzacatvAriMzatpaJcAzatSaSTi / saptatyazItinavatizatam" iti sUtre zatamiti bahutve nipAtanAtsAdhu / SaTakANDAni uttaraM ca SaDbhyaH uttaraM saptakANDaM ca kRtavAn, paratvamokSaprada tvAdInAM vyaktatayA pratipAdanena sarvottaratvAduttaramiti pRthaguktiH / yadyapyAdhunike pAThe zlokAnAM sargANAM ca viparyAso dRzyate tathApi bahucaturyugA Antaritatvena viplavo yuktaH / yadA saGkalpamAtraparo'yaM zokaH / kRtavAn karttamudyukta ityarthaH / granthasamAptidazAyAM kApi vRddhirupajAteti na ko'pi virodhaH / yadvA anyUnAbhiprAyamidaM vacanam, paJcazatasargeSu caturvizatisahasralokeSu ca na nyUnatetyarthaH / yadvA alpIyasImadhikasaGkhyAmanAhatya prakRSTa saGkhyayA vyapadezo'yam / yathA " manvantaraM tu divyAnAM yugAnAmekarAptatiH" ityamaraH / " caturyugasahasrANi brahmaNo dinamucyate / " ityuktabrahma dinasya caturdazamanvanusAreNa caturdazadhA vibhAge manvantarasyaikasaptatyAdhikyAt / vartamAnasaGkhyA tu-"bAlakANDe tu sargANAM saptasaptatirIritA / ayodhyAkANDagAssarzitaMcaikonaviMzatiH / AraNyakANDe sargANAM paJcasaptatirIritA / kiSkindhAkANDagAssargAssappaSTirudIritAH / sagANAM sundare kANDe tvaSaSTirudIritA / ekatrizaicchataM sargA dRzyante yuddhakANDagAH / dazottarazataM sagA uttare kANDa IritAH / 647 // atra sarga zatAn paMca ityetat SaTkANDAnAmeva, na tu sAMttarANAm, SaTkANDAnItyetatpratyAsatteH / caturvizatisahasrazlokAtmakatA tu saptakANDApekSaye tyapyAhuH / "bAlakANDagatAH zlokAzcamarAriprakIrtitAH (2256) / ayodhyAkANDagAH zlokAzzukabhAvAH prabhASitAH (4415) / AraNya kANDagAH zlokAH khagasArAH pradarzitAH (2732) / kiSkindhAkANDagAH zlokA nIracArAH prakIrtitAH (2620) / zlokAstu sundara kANDe tAnA nAgA prabhASitAH (30.6) / yuddhakANDagatAH zlokA nidhidhIzAH praveditAH (5990) / zlokAH syuruttare kANDe balarAgAH prabhASitAH (3234) dvisahasrAdupari dvizataM cAzItimranthAH (2280), zrImadayodhyAkANhe catussahana.Ni catuHzatAni pakSadazagranthAH (4415), zrImadAraNyakANDe-dvisahasrA pari saptazatAni dvAtriMzadnyAH (2732), zrImatkiSkindhAkANDe-dvisahasrAdupari SaTzanAni viMzatigranthAH ( 2620), zrImatsundarakANDe-trisahasrA // 4 // HTML For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir lokAH 24253 / tatraivamavadhAtavyam-bAlakANDe triMze sarge "sa tena paramAtreNa mAnavena samAhataH" ityataH pUrvamekaM sahasram / triSaSTitame "vizvAmitro mahAtejA bhUyastepe mahattapaH" ityataH pUrva dve sahasre / ayodhyAkANDe caturdaze" caturazvo sthaH zrImAn nistriMzo dhanuruttamam" ityataH pUrva trINi sahasrANi / catuzcatvAriMze "vartate cottamA vRttiM lakSmaNo'sya sadAnaghaH' ityataH pUrva catvArisahasrANi / ekasaptatitame "dvAreNa vaijayantena prAvizacchrAnta vAhanaH" ityataH pUrva pnycshsraanni| ekonazatatame "uTaje rAmamAsInaM jaTAmaNDaladhAriNam" ityataH pUrva paTsahasrANi / AraNyakANDe dvAdaze "tevayaM vanamatyugraM praviSTAH pitRzAsanAt" ityataH pUrva saptasahasrANi / saptacatvAriMze "mama bhartA mahAtejA vayasA paJcaviMzakaH" ityataH pUrva cApTau sahasrANi / kiSkindhAkANDe caturthe "tataH paramasaMhRSTo hanUmAn plavagarSabhaH" ityataH pUrva navasahasrANi / ekatriMze "narendrasUnurnaradevaputra rAmAnujaH pUrvajamityu vAca" ityataH pUrva dazasahasrANi / kiSkindhAkANDasamAptAvekAdazasahasrANi / sundarakANDe saptaviMze "tatastasya nagasyAye" ityataH pUrva dvAdazasaha srANi / SaTcatvAriMze "nAvamAnyo bhavadbhizca haridhIraparAkramaH" ityataH pUrva trayodazasahasrANi / sundarakANDasamAptau caturdazasahasrANi / yuddhakANDe aSTAviMze "rakSogaNaparikSipto rAjA hyeSa vibhISaNaH" ityataH prAk paJcadazasahasrANi / paJcAze "pradarzanaM ca buddhizca smRtizca dviguNaM tayoH" ityataH prAk SoDazasahasrANi / uttarabhAgArambhe "kumbhakarNa hataM dRSTvA rAghaveNa mahAtmanA" ityataH prAk saptadazasahasrANi / azItyantena aSTAdazasahasrANi / dvAdazazatatame "maraNAntAni vairANi" ityataH prAk ekonaviMzatissahasrANi / yuddhakANDasamAptau viMzatissahasrANi / uttarakANDe dvAviMze "tataH prAcodayatsUtastAna hayAtruciraprabhAn" ityataH pUrva ekaviMzatissahasrANi / catvAriMzatsamAptyA dvAviMzatissahasrANi / parasaptatitame "brAhmaNasya ca dharmeNa tvayA vai rakSitassutaH" ityataH pUrva trayoviMzatissahasrANi / tataH prabandhasamAptyA caturviMzatissahasrANItyAhuH // 2 // dupari SaT granthAH ( 3006 ), zrImayuddhakANDe-pazcasahasrANi navazatAni navanizca anyAH ( 5990 ), zrImaduttarakANDe-trisahasrANi dvizataM saptamaptatizca granthAH (3277) / atra yadetadhikaM saptasaptatyuttaradvizataM tatriSTuHjagatyAdichandovRttAnAmakSarAdhikyena janitam / sargAstu-zrImadvAlakANDe saptasatatiH (77), zrImadayodhyAMkANDe ekonaviMzatyuttarazatam ( 119), zrImadAraNyakANDe paJcasaptatiH (75), zrImatkiSkindhAkANDe saptapatiH (67), zrImatsundarakANDe'STaSaSTiH (68), zrImAna kANDe ekatriMzaduttarazatam (131), tadevaM paJcazatAni saptaviMzatsargAH / zrImaduttarakANDe tu dazottarazatam ( 110 ), padakANDAni tathonAmini uttarakANDasya pAkANDe: sahAkathanamAdarAtizayena / tathAhi-yadyapatra kANDeSu gamamya paratvAnusandhAnama nathApi urADe pAcuryeNa paratvAbhivyaktiH / kosalAnAM sarveSAmapi S For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir adhAsya kAvyastha mahAjanapariyA pIThikAmAracapati-kRtveti / mahAprAjJaHprakarSaNa jaanaatiitiprjnyH| prajJa eva praajnyH| prajJAdibhyazca" iti svArthe'Na TI.vA.ko // 42 // pratyayaH / yadvA prajJA dhAH, "yI prajJA zevI matiH" ityamaraH / sAsthAstIti prAjJaH "prajJAzraddhAbhyo NaH" iti matvarthIyo NapratyayaH / mahAMzcAsau sa04 prAjJa ti mahAyAjJaH, nitizayajJAnasaMto vAlmIkiH sahottaraM samAbhiSekAduttareNa vRttAntena sahitam / vikalpAta sahazabdasya sbhaavaabhaavH| sabhaviSya mazvamedhottarabhAvivRttAntasahitam,azvamedhapUrvakAle asya kAvyasya pravRttatvAt / tatkAvyaM kRtvApi patatkAvyaM prabhuH smrthH| "prabhuH zaktAdhipA"iti bhAskara / kaH puruSaH prayunIyAt vAgvidheyaM kuryAt iti cintayAmAsa / prayujIyAdityavAnmanepadAbhAvo'nityatvAt / sabhaviSyamityatra auNAdika syapratyaye iNanimittaM sstvm||shaatsyeti / tataH vAlmIkicintAnantaram.muniveSo vastutI rAjakumArI. kuzIlavau kuzalavA / IkAra chAndamaH / cintA kRtvApi tanmahAprAjJaH sabhaviSyaM sahottaram / cintayAmAsa ko nvetatprayuJjIyAditi prabhuH // 3 // tasya cintayamAnasya mhrbhaavitaatmnH| agRhItAM tataH pAdau muniveSo kuzIlavau // 4 // kuzIlavau tudharmajJau rAjaputrI yazasvinau / bhrAtarau svarasampannau dadAzramavAsinau // 5 // nayamAnasya bhAvitAtmanazcintitaparamAtmanaH, tadanukUlaziSyalAbhAya kRtaparamAtmanamaskArasyetyarthaH / tasya maharSaH pAda! agRhNItAm. rAmAyaNagrahaNArtha smnvvrtetaamityrthH||4||kushiilvaaviti| dharmajJau guruzuzrUSAdharmajJau rAjaputrau AsamApteH vIryavantau yazasvinI vidyAntarAbhyAsajakIrtiyuktI, bhrAtarau tulya svaro, svarasampannauzArIravanto,AzramavAsino svAzramavAsitvena snehaviSayabhUtau kazIlavo kuzalavA dadarza / updeshyogyaavaaklyaanyckaaretyrthH| anena rAmAbhiSekAnantarakAle rAmAyaNakaraNaM"prAptarAjyasya rAmasya" iti sargAdAvuktam / anantaraMkuzalavotpattiriti sUcitam, etajjJAnvaiva vAlmIkyAzrame bhagavatA saha tallokaprAptizca aparA'tizayo gamyate, ataeva sarvottaratvAtamya unakANDatvasaMjA // 2 // kRtvApAni / bhaviSyam-sItAbhapravezakupitaM zrIgama mudikSya brahmaNAvazeSa kArya zRSTikam-" praviSTAyAM tu vaideyAM bhUtalaM satyasaMsadi" ityAdhavaziSTaM kAvyam / prayunIyAta-paThituM zaknuyAt // 3 // tasyeti / bhAvi tAtmanA-zuddhacittasya / kuzIlavI kuzalavI // 4 // kuzIlavAviti / kuzIlavo gAyakI / pRSodarAditvAsAH / kuzalavI dadarza / vAlmIkiriti zeSaH // 5 // viSama-bhaviSyeNa mahita yadanarama nena bhAratam / / 3 / / sabhaviSyamahottararAma ni pAThaH / / 4 // For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sItA tyaktA rAmeNa // 5 // sa tviti / vedeSu RgyajuHsAmAtharvaNalakSaNeSu caturSu viSaye, medhAvino medhA dhAraNakSamA buddhiH / " meghA ghIrdhAraNakSamA " iti yaadvH| tadvantau "asmAyAmeghAsrajo viniH" iti matvarthIyo vinipratyayaH / anenaakssrraashigrhnnphlmdhyynmuktm| parito niSThA pariniSThA sAGgAdhyayanaM sA'nayoH saJjAteti pariniSThitau / tArakAditvAditac / anena vizeSaNadvayenAdhItasAGgavedatvAdApAtapratipannavedArthatvAcca tadupabRMhaNApekSitvamuktam / tau | kuzalavau / prabhuH svatantro vAlmIkiH vedopabRMhaNArthAya vedopabRMhaNarUpaprayojanAya, vedopabRMhaNarUpasvagranthapaThanAyetyarthaH / upabRMhaNaM nAma- nAnAzAkhAnu sAreNa nirNItavedArthapratipAdako granthaH / agrAhayata agRhNAt | svArthe Nic // 6 // tani0- tuzabdena itaravailakSaNyamuktam / mevAvinau grahaNadhAraNasamarthoM / vedeSu parinitritau, anena svarAnuguNArthajJAnavattvaM sAmamAnaveditvaM tadAdareNaiva gAndharvazAstrAbhyAsazva gampate / vedopabRMhaNaM- vedArthavyaktIkaraNam // 6 // kAvyamiti / carita sa tu medhAvinau dRSTvA vedeSu pariniSThitau / vedopabRMhaNArthAya tAvagrAhayata prabhuH // 6 // kAvyaM rAmAyaNaM kRtsnaM sItAyAzcaritaM mahat / paulastyavadhamityeva cakAra caritatrataH // 7 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vrataH caritavratatvena niratizayajJAno vAlmIkiH / kAvyaM kaveH karma / kavayate varNayatIti kaviH / " kavi varNane " ityasmAddhAtoroNAdika ipratyayaH / lokottaravarNananipuNa ityarthaH / yadyapi " igantAcca laghupUrvAt " iti aNA bhavitavyam, tathApi " brAhmaNAditvAt SyaJ " iti kAzikAkAraH / yadvA tasmAdeva dhAtoH " RhalorNyat " iti Nyatpratyaye AdivRddhau ca kAvyamiti rUpam / doSavarjitaM guNAlaGkArasahitam, zabdArthayugalamityarthaH / taduktaM kAvyaprakAze-" tadadoSau zabdArthoM saguNAvana laGkRtI punaH kvApi " iti / vedopabRMhaNatve'pi kAntAsammitatvAdasya kAvyatvavyapadezaH / tathAhi trividhaH sandarbhaH, prabhusammitaH suhRtsammitaH kAntAsammitazceti / zabdapradhAno vedaH prabhusammitaH, arthapradhAna itihAsAdiH suhRtsaMmitaH, vyaGgyapradhAnaM kAvyaM kAntAsaMmitam / mahaditi kAvyavizeSaNam / tasya mahattvamuttamakAvyatvam / tadapyuktaM tatraiva - " idamuttamamatizAyini vynggye| vAcyAddhanirbudhaiH kathitaH" iti / yadvA mahatkAvyaM mahAkAvyam / tallakSaNamuktaM daNDinA - " sargabandho mahAkAvyamucyate tasya lakSaNam ityAdinA / nanu kAvyaM nArambhaNIyaM " kAvyAlApAMzca varjayet " iti niSedhAdityAzaGkayAha - rAmAyaNamiti / ramayatIti rAmaH / " rAmo ramayatAM sa tvityAdizlokadvayamekaM vaakym| vedopabRMhaNArthAya vedArthavyaktIkaraNAya / sItAyAzvaritaM paulastyavadhamiti yaccakAra tatkAvyaM tAvagrAhayateti yojanA // 6 // 7 // " For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 43 // varaH " ityApanirvacanAt / yadvA ramante'smin sarve janA iti raamH| "akartari ca kArake saMjJAyAm " iti paz / saH ayyate pratipAdyate aneneti rAmAyaNam "aya gatau" iti dhAtoH karmaNi lyuT / "pUrvapadAt saMjJAyAmagaH" iti Natvam / samastaguNasaMpannarAmaviSayatvAvAsya niSiddhatvam, kintUpAdeyatvamevetyarthaH / taduktaM bhAmahena-"upazlokyasya mAhAtmyAduttamAH kAvyasampadaH" iti / pratipAditaM codbhaTena-" guNA laGkAracArutvayuktamapyadhikovalam / kAvyamAzrayasaMpattyA merunnevaamrdrumH||" iti / rudraTenApyuktam-"udAracaritanibandhanAta prabandhapratiSThA" iti / niSedhastvasatkAvyaviSaya iti bhAvaH / idaM ca rAmacaritapratipAdanamaprAdhAnyena, prAdhAnyena tu sItAcaritameva pratipAdyata ityAha kRtsnaM sItAyAzcarita miti| kRtsnaM rAmAyaNaM sItAcaritaparam / ata evoktaM zrIguNaratnakoze-"zrImadrAmAyaNamapi paraM prANiti tvacaritre" iti / AbhANakazca-"prAtardUta prasaGgena madhyAhne striiprsnggtH| rAtrau coraprasaGgena kAlo gacchati dhImatAm // " iti / upAyapuruSakArayormadhye upAyasvarUpaM bhArate darzitam, puruSakAra svarUpaM zrIrAmAyaNe iti rahasyapadavI / ataeva "kRpAvAnavikatthanaH" ityAdhuktalakSaNadhIrodAttarUpo rAmaH kuzalavAbhyAM rAmAyaNaM zrutavAn / rAmA zAyaNasya rAmaikaparatve svenaiva sadasi zravaNaM na saGgacchate, sItAparatve tu saMgacchate; virahiNaH kAminIkathA(carita)zravaNasya svAbhAvyAt / evaM vyaJjanA dR yA sItArAmayoH pratipAdanamuktvA zabdavRttyA siddhamitivRttamAha paulastyati / pulastyasya gotrApatyaM paulastyaH / gargAditvAdyam / tasya vadhaH, "parasa phalatvAttena vypdeshH| paulastyavadhamadhikRtya kRto granthaH paulstyvdhH| "adhikRtya kRte granthe" ityaN / " lubAkhyAyikAbhyaH pratya spa bahulam" iti tasya lupa / yadvA'Ni punarAdivRddhau tadeva rUpam / vadhapradhAnatvAditivRttasya phalena vypdeshH| tathAhi-paJca kaavyprtipaadyaani| duktam-"bIjabindupatAkAkhyAH prakarIkAryamityapi / arthaprakRtayaH paJca pnycaavsthaasmnvitaaH||" iti / "ArambhayatraprAptyAzAniyatAptiH phalAgamaH" ina paJcAvasthAH / tatra "svalpAdiSTaH kAryaheturbIjaM vistAryate tthaa|" tacca bAlakANDoktaM vissnnvvtrnnsiitaaprinnyaadi| "vastunaH sati vicchede| binduracchedakAraNam" iti / yathA ayodhyAkANDe abhiSekavRttAntena rAvaNavadharUpakAryavicchede prApte vanavAsakaraNamacchedakAraNam / "yadantarAnuvRttaM syAtsA patAketi kIrtyate / " yathA sugriivvRttaantH| "kathAntaraprasaGgena prakarI syAt pradezabhAka" yathA vibhiissnnaadivRttaantH| "samagraphalasampattiH phalayogo ythocitH|" yathA rAvaNavadhaH / evaMphalatvAtpaulastyavadhamiti nirdeshH| ityevetyasyAyamarthaH-paulastyavadhavyAjenApradhAnarAmacaritaM pradhAnasItA caritaM kRtavAniti / yaccakAra tadvApayAmAseti yojanA, uttarazloke agAyatAmityanuvAdAt // 7 // tani0-kalaM mautAyAzcaritamiti sItAyAH prabandhanAyikAtva For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org muktam, tasyaivopapAdakaM rAmAyaNamiti kallasya sItAcaritatve'pi rAmAyaNavyapadezaH rAmacaritasya tadupayuktArthatvajJApanArthaH / ramAyA idaM caritaM rAmam, tasyAyanamiti vA vyutpttiH| rAmazabdasya lakSmIpatyAdizabdavatstrIpuraHsaranirdezaH prabandhasya lakSmIprAdhAnyajJApanArthaH, tena sItAyAzvaritamiti suSTutam / hAridramAkSikAdizabdavaNU pratyayopapani TavyA / " hAridrabhaGgAya vitIrNabhaGgam " iti zrIharSaH / mahata nArAyaNakathAvyapekSayA mahat, sAparAdheSvapi rakSaNapravaNatvapratipAdanAnmahattvam / " mAtamaithili rAkSasI stvayi tadaivArdrAparAdhAstvayA rakSantyA pavanAtmajAlaghutarA rAmasya goSTI katA / kAkaM taM ca vibhISaNaM zaraNamityuktikSamau rakSatassA naH sAndramahAgasaH sukhayatu kSAntistavA ksmikii||" ityabhiyuktoH / anena zaraNAgatimantropabRMhaNatvamasya prabandhasya vyaJjitam / aSTAkSaropa bRMhaka zrIbhAgavatAdiSu hi bhagavatprAdhAnyam, ataeva "nArAyaNakathA | mimAm" iti tatroktam // 7 // yathopadezamagAyatAmityAha-pAThyetyAdi zlokadvayena / pAThyaM pAThaH / bhAve Nyat / kevloccaarnnvishessH| taduktaM bharatena- "paDalaGkAra pAye gaye ca madhuraM pramANaistribhiranvitam / jAtibhiH saptabhirvaddhaM tantrIlayasamanvitam // 8 // rasaiH zRGgArakAruNyahAsyavIrabhayAnakaiH / raudrAdibhizca saMyuktaM kAvyametadagAyatAm // 9 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir saMyuktaM kalAkAlasamanvitam / yatpaThyate nATakAdau tatpAThyamabhidhIyate // " iti / geyaM svaravizeSasamanvitaM gAnam / bhAve yat / tatrobhayatra / madhuraM zrAvyam, loke kAnicit padyAni pAThadazAyAM madhurANi na gAnadazAyAm / aparANi punargAnadazAyAmeva na pAThadazAyAm, idaM tUbhayatrApItyarthaH / itaH paraM trINi kriyAvizeSaNAni / tribhiH pramANairgAnadhvani pariccheda keH vyazracaturazra mizrasaMjJikaiH drutamadhyavilambitairvAnvitaM viziSTam / saptabhirjAtibhi baddhaM zuddhavikRta saGkIrNAdiSvaSTAdazasu jAtiSu pradhAnabhUtAbhiH saptabhirbaddham / taduktaM zANDilyena - " sarvagItasamAdhAro jAtirityabhidhIyate / pAijI caivAtha nepAdI dhaivatI pAJcamI tathA mAdhyamI caiva gAndhArI saptamI svArSabhI matA / " iti / tantrIlayasamanvitam tantrIzabdena tantrIyuktavINA lakSyate, layazabdena tAlaveNumRdaGgAdInAmekakAlavirAma ucyate, tAbhyAM samanvitam // 8 // punaH kAvyavizeSaNamAha - rasairiti / Adizabdena bIbhatsAdbhuta zAntA gRhyante / raso nAma sthAyIbhAvarUpacittavRttyabhivyaktiH / sthAyIbhAvazca navavidhaH / taduktam- " ratisava zokazva krodhotsAhau bhayaM tathA / jugupsAvismayazamAH sthAyIbhAvAH prakIrtitAH // " iti / tadabhivyaktiva vibhAvAdibhiH / taduktam- " vibhAvairanubhAvaizva sAttvikairvyabhi pAThye geye cetyArabhya rAmadehAttathA parAvityantaM kulakam / pAThye geye ca madhuram- pAThyaM svarUpoccAraNamAtram, geyaM svaravizeSasamanvitaM gAnam, pramANaistribhiranvitam For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA-rA.bhU. sa cAribhiH / AnIyamAnaH svAdutvaM sthAyIbhAvo rasaH smRtaH // " iti / vibhAvAdisvarUpaM saGgraheNoktam-"kAraNAnyaya kAryANi sahakArINi yAniTI .bA.kA. ca / ratyAdeH sthAyino loke tAni cennATayakAvyayoH // vibhAvA anubhAvAzca kathyante vybhicaarinnH| vyaktaH zatervibhAvAdyaiH sthAyIbhAvo rasaH sa04 smRtaH // " iti / tatra zRGgAro dvividhH| sambhogo vipralambhazceti / "saMyuktayostu sambhogo vipralambho viyuktayoH" ityukteH| asya zRGgArAdi / / sarvarasasaMyuktatvaM pradaryate / tatra-"rAmastu sItayA sArddham" ityArabhya sItApaharaNavRttAntaparyantena saMbhogo darzitaH / tataHpareNa viprlmbhH| vikRtAcAravAkyAGgavikArakhepedhUrtapralApaizca hAsyaraso vyajyate. sa ca zUrpaNakhAdivRttAntena sugamaH / iSTaviyogAdaniSTasambandhAdA karuNaH, saca dazarathAdivRttAnte / vyavasAyAviSAdAsaMmohAdibhiriH, yathA lakSmaNAdivRttAnte / pATanatADanAdibhI raudraH, yathA rAvaNAdivRttAnte / vikRtakrUra tau tu gAndharvatattvajJau muurcchnaasthaankovidau| bhrAtarau svarasampannau gandharvAviva rUpiNI // 10 // darzanAdibhirbhayAnakaH, yathA mArIcAdivRttAnte / kutsitadarzanAdibhirvIbhatsaH, yathA virAdhakabandhAdivRttAnte / vicitrazilpavAkyAdibhiradbhutaH, yathA rAmarAvaNayuddhAdiSu / zAntarasaH shrmnniivRttaantaado| alaM vistareNa / atra kecit "zokaHzlokatvamAgataH" ityuktyA'sminpravandhe zokarasa eva prAdhAnyenocyate. anye tadaGgatayetyAhuH / anye tu vIra eva pradhAnabhUtaH "polastyavadhaH" iti kAvyanAmakaraNAt ityAhuH / vayaM tu brUmaH! zRGgAra evaM pradhAnarasa:, "sItAyAzcaritaM mahat" ityukteH| tathoktam-"eko raso bhavedaGgI viirshRnggaaryorddhyoH| aGgAnyanye rasAH sarve tasya nirvhnnodytaaH||" iti // 9 // atha kuzalavayorgAnasAmathyamAha-to vityAdizlokadvayena / asyAgAyatAmiti pUrveNa smbndhH|gaandhrv gAnazAstram / "gAndharva gAnazAsanam" iti vaijayantI / tasya tatvaM tAtparyArthaH, tat jAnIta iti gAndharvatattvajJo / mUchanA vINAdivAdanam / "vAdane mUrchanAnanA" iti vaijayantI / sthAnAni mandramadhyatArarUpasvastrayotpattisthAnAni / yathoktaM zANDilpena-"yadUya hRdayagrantheH kapAlaphalakAdadhaH / prANasaJcaraNa sthAnaM sthAnamityabhidhIyate / uraH kaNThazzirazceti tatsvarAtrividhAH smRtAH / mandraM madhyaM ca tAraM ca nAma teSAM yathAkramam // " iti / teSu kovidau // 44 // pramANAni gAnadhvaniparicchedakAni vyatracaturazramizrasaMjJikAni drutamadhyavilambitAni vA jAtibhiH saptabhicaMddham-jAtayastu zuddhasaGkIrNavikRtarUpAH aSTAdaza, tAsa pradhAnabhUtAbhiH parAdibhiH sAtajAtibhiryaddhama // 8 // 9 // gAndharvananyajJaiH-gAndharva nAma padAvasthinatAlaparinanedayuktAvadhAnena prayuktapahajAdisvarasamu For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tadviSayasamIcIna jJAnayuktau, etena gAnazAstrajJAnatadanuguNavINAdivAdanatadanuguNoccAraNanipuNAviti darzitam / bhrAtarAvityanena zrAvyatAhetusamasvaratva muktam / svarasampannau zArIra saMyukta, ataeva rUpiNo manuSyaveSadhAriNau gandharvAviva sthitau / rUpalakSaNasampannau nATakalakSaNajJau / gatyarthA jJAnArthAH / rUpaM svabhAve zukAdo saundarya nATake pazau" iti bhAskaraH / gAnakAlikAbhinayaprakArajJAvityarthaH / madhuravaraM yathA bhavati tathA bhASituM zIlamanayoriti / madhurasvarabhASiNI / tAcchIlye NiniH / kevalabhASaNakAle'pi madhurasvarau, kimuta gAnakAla iti bhAvaH / uktasakalaguNasampattimUlaM rAmaputratvamAra vimbAditi / rAma deharUpAt vimbAt tathA utthitau uddhRtau bimbo prativimbAviva sthitau / yadvA pratimA nirmANArthe cAturyeNa nirmitA pratikRtirvimbaH, rAmadehAkhyAta tasmAt tathA utthitau utkIrNo aparau vimbAviva sthito| "pratibimbe tatkRtau ca pratikRtyAM ca maNDale / lAJchane'pi ca bimbo'strI " rUpalakSaNasampannau madhurasvarabhASiNau / vimvAdivotthitau vimbau rAmadehAttathAparau // 11 // tau rAjaputrau kAtsnrtsnyena dharmyamAkhyAnamuttamam / vAcovidheyaM tatsarvaM kRtvA kAvyamaninditau // 12 // RSINAM ca dvijAtInAM sAdhUnAM ca samAgame / yathopadezaM tattvajJau jagatustau samAhitau / mahAtmAnau mahAbhAgau sarvalakSaNalakSitau // 13 // iti bhAskaraH / evambhUtau / kuzalavAvetatkAvyamagAyatAmiti sambandhaH // 10 // 11 // na kevalaM tasyAdhyayanaM dhAraNaM prakAzanaM ca kRtamityAha-tAvi tyAdi sArddha zlokadvayamekAnvayam / kriyAbhedAttacchandAvRttiH / yadvA rAjaputrau santau tau muniputrau muniputraveSadharAvityarthaH / aninditau yathopadezaM gAnena nindA nahIM / yathopadezaM gurUpadezamanatikramya tattvajJau pAThazuddhijJau samAhitau sAvadhAnau, kutrApyaMze vismRtirahitAvityarthaH / mahAtmAno mahAbuddhI / mahAbhAgau etAdRzaguNahetubhUtamahAbhAgyau / " bhAgA bhAgyazatulyAMzAH " iti vaijayantI / sarvalakSaNalakSitau lakSitasarvalakSaNau, jJAtarArvazabdalakSaNA ccayaH / tadAha dattila:- "padasthasvarasaGghAtastAlena samitastathA / prayuktazvAvadhAnena gAndharvamabhidhIyate // " iti / mUrcchanAsthAnakovidAviti - mUrcchanA SaDjAdi svarasaMpUrNatA / taduktaM zANDilyena " yatraiva susvarAH pUrNA mUrcchanA setyudAhRtA / " iti / sthAnam dhvanivizeSotpattisthAnam, "uraH kaNThaH zirazceti tatpunakhi vidhaM bhavet / mandraM madhyaM ca tAraM ca nAma teSAM yathAkramam // " iti / vimbAdiveti / pratimAnirmANArtha cAturyeNa nirmitAkAravizeSo vimbaH tasmAdrAmadehAd vimbAt rAmadehAkhyAdvimbAt utthitAvutkIrNau aparau vimbAviva AkRtivizeSAviva sthito| agAyatAM jagatuH, abhyAsaM cakratuH // 10 // 11 // tau rAjaputrAviti For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vaa.raa.bh.pvityrthH| tau kuzalayo kAtsnyena dharmya dharmAdanapetam uttamamAkhyAnaM purAvRttakathanarUpaM tadrAmAyaNAkhyaM sarva kAvyaM vAcovidheyam AvRttibAhulyena TI.bA.ko // 45 // vAgvazavarti kRtvA, RSINAM ca sAdhUnAM dvijAtInAM ca samAgame sadasi jagatuH // 12 // 13 // atha tasya kAvyasya mahAjanaparigRhItatvaM darzasa0 4 yitumAha-tAvityAdi / to kuzalavau kadAcit rAmAzvamedhakAle / bhAvitAtmanAM nizcitadhiyAm / sametAnAm azvamedhe saMmilitAnAm / AsI nAnAM kriyAkalApAvasAne sukhamAsInAnAm RSINAM samIpasthau santau idaM kAvyamagAyatAm // 14 // sAmAnyataH kAvyaprazaMsAmAha-taditi / / tatkAvyaM zrutvA paraM vismayamAgatAH bASpaparyAkulekSaNAH sarve munayasto sAdhu sAdhviti UcuH, prazazaMsurityarthaH // 15 // gAtRprazaMsAmAha-ta iti / tau kadAcitsametAnAmRSINAM bhAvitAtmanAm / AsInAnAM samIpasthAvidaM kAvyamagAyatAm // 14 // tacchrutvA munayaH sarve bAppaparyAkulekSaNAH / sAdhusAdhviti tAvUcuH paraM vismayamAgatAH // 15 // te prItamanasaH sarve munayo dhrmvtslaaH| prazazaMsuH prazastavyau gAyamAnau kuzIlavau // 16 // aho gItasya mAdhurya zlokAnAM ca vizeSataH / ciranivRttamapyetatpratyakSamiva darzitam // 17 // dharmavatsalAH, nimatsarA ityarthaH / te sarve munayaH prItamanasaH santaH gAyamAnau ata eva prazastavyo prazaMsitumahI kuzalavo prazazaMsuH // 16 // kAvyaprazaMsAprakAramAha-aho iti / gItasya gAnasya mAdhuryamaho Azcaryam / zlokAnAM tu mAdhurya vizeSataH aho Azcaryam, gAnato'pi zlokamAdhuryam atizayitamityarthaH / tameva vizeSamAha cireti / etatkAvyapratipAdyaM kathAzarIraM ciranirvRttamapi bahukAlAniSpannamapi, pratyakSamiva pratyakSatayAnubhUya mAnamiva, darzitam anena kAvyena bodhitam / pAkavizeSAtsadyaH sarvArtha vizadataramavagamayatIdaM kAvyamityarthaH // 17 // sArdhazokamekaM vAkyam / susamAhitI to kAvyaM vAcovidhayaM vAgvazaM kRtvA etadagAyatAmiti sambandhaH / susamAhitI to rAjaputrau taba svecchayA agAyatA mityarthaH // 12 // 13 // atha kadAcidvAlmIkiniyogAta rAmayajJavATagataSisabhAdiSu tAbhyAM kRtagAnaprakAramAha-to kadAciditi / tau kadAcita rAmAzvamedha kAle bhAvitAtmanA zuddhacittAnAm // 14 // tadini / tata gAnam // 15 // 26 // aho iti / ciranirvRttamapi cirAtItamapi // 17 // cA T For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir gAtRprazaMsAprakAramAha-pravizyeti / sahitau samalayAdiyuktAvityathaH / tAvubhau kuzIlavau / tadA munijanazravaNakAle, bhAvaM suSTha pravizya, rati hAsAdibhAvo yathA prakAzito bhavati tathAvagAthetyarthaH / svarasampadA par3anAdisvarasampadA sampannam ataeva madhuraM ramaNIyaM raktaM rAgayuktaM ca yathA bhavati tathA agAyatAm // 18 // prazaMsAjanitotsAho punaratizayenAgAyatAmityAha-evamiti / tapaHlAdhyaiH zlAdhyatapaskaiH, anasUyakairiti yAvat / mahAtmabhiH mahAbuddhibhiH, vizeSajJairiti bhAvaH / tAdRzairevamuktarItyA prazasyamAnau zlAghyamAnau tau saMraktataram atizayena samIcInarAgayuktam pravizya tAvubhau suSTutadAbhAvamagAyatAm / sahitau madhuraM raktaM sampanna svarasampadA // 18 // evaM prazasyamAnau tau tapaHzlAghyairmahAtmabhiH / saMraktataramatyarthaM madhuraM tAvagAyatAm // 19 // prItaH kazcinmunistAbhyAM saMsthitaH kalazaM dadau / prasanno valkale kazciddadau tAbhyAM mahAyazAH // 20 // AzcaryamidamAkhyAnaM muninA saMprakIrtitam / paraM kavInAmAdhAraM samAptaM ca yathAkramam // 21 // atyartha bhRzaM madhuraM ca yathA bhavati tathA tAvagAyatAm / kriyAbhedAttacchandAvRttiH // 19 // atha prItikAritayathocitapAritopikapradAnamAha-prIta iti / saMsthitaH utthitaH / "saMsthA sthitau vyavasthAyAm" iti bhAskaraH / kalazaM jalAharaNapAtram, prItyatizayenotthAya dadAvityarthaH / mahAyazAH gAnazAstraviSayakIrtimAn, gItitAratamyajJa ityarthaH // 20 // evaM munijanaprazaMsAmuktvA taditarasakalajanaprazaMsAmAha-AzcaryamityAdinA, zloka RSikRtaprazaMsAnantaraM punastayorgAnaprakAramAha-pravizyeti / bhAvaM pravizya sugAyatAmiti sambandhaH / bhAvapuraskAreNa kAvyakarturabhiprAyaM hRdi nidhApa zRGgArAdirasA virbhAvo yathA bhavati tathA agaaytaamityrthH| madhuraM pAThatogAnatazva, ata evaraktaM rakhanaM svrsNpdaa||18 evamiti / evamuktaprakAreNa tairmunibhiH prazasyamAnau tausaMrakka tara samIcInarAgayuktam agAyatAmiti sambandhaH // 19 // zrIrAmAyaNazravaNajanitAnandAnubhavaparavazAnA munInAM ceSTAmAha-prIta iti / saMsthitA-utthitaH // 20 // Azcaryamiti / AzcaryamityAdizlokatrayamekaM vAkyam / kavInAmAdhAramAlambanabhUtam yathAkramaM samAptaM samAhitam abhigItam / abhiH pUjArthe / AyuSyamAyuSkaram , 1 mahAyazAH / anyaH kRSNAjinaM pAdApAsUtramadhAparaH / kamikamaNDalu prAdAnmaulImanyo mahAmuniH / / vasImanyastadA pAdAkopInamaparo muniH / tAbhyAM dadau tadA hAH kuThAramaparI muniH / / kASAyamaparo vazvaM cIramanyo dadau muniH / jaTAbandhanamanyastu kASTharaju mudAnvitaH / / yatrabhANDamRpiH kazcitvApThabhAraM tathAparaH / audumbarI bRsImanye svasti kecittadAvadan / AyuSyamapare prAhurmudA vatra maharSayaH / iduzcaiva parAn sarve munayaH satyavAdinaH / ityadhikaH pAThaH / / For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrn.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir pA.rA.bha.pavayamakaM vAkyam / AkhyAnaM prbndhvishessH| "kayA tvAkhyAyikAkhyAnam" iti yAdavaH / itihAsa ityarthaH / muninA vAlmIkinA saMprakIrtitaM samyakA TI.bA.kI. Ival lakSaNavattayA prakarSeNa vistareNa kIrtitaM kathitam / kavInAM paramAghAram-"kAvyaMkAvyasya lakSaNam" ityuktarItyA kavInAM kAvyanirmANamUlamityarthaH / sa04 yathAkrama kramamanatikramya samAptam, madhye vicchinnamityarthaH / yathAkRtamiti pAThe-yathA kartumArabdhaM tathA samAptamityarthaH / idamAzcaryamAzcaryAvaha mityrthH||2||prvndhN prazasya gAtArau prazaMsati-abhigItamiti / he sarvagIteSu kovido samayoM ! yuvAbhyAm AyuSyaM AyurvaIkam, puSTijanakaM satyapi Ayupi kAzyaM tasyAkizcitkaratvAt puSTikaram, sarvAbhiH zrutibhiHsvarArambhakAvayavarmanoharama tadaktam-"prathamazravaNAcchandaH zrayate yaH svamAtrataH sA zrutiHsaMparijJeyA svraavyvlkssnnaa||"iti|idN gItam abhigItaM zobhanaM gItam / abhiH pUjAyAm / yadvA idaM gItaM sarvagIteSu abhigItamityanvayaH 22 _abhigItamidaM gItaM sarvagIteSu kovidau / AyuSyaM puSTijanakaM sarvazrutimanoharam // 22 // prazasyamAnI sarvatra kadAcittatra gAyako / rathyAsu rAjamArgaSu dadarza bhrtaagrjH||23|| svavezma cAnIya tato bhrAtarau ca kuzIlavau / pUjayAmAsa pUjA) rAmaH zatrunibarhaNaH // 24 // AsInaH kAJcane divye sa ca siMhAsane prabhuH / upopaviSTaH sacivaitRbhizca paraMtapaH // 25 // prazasyamAnAviti / asyaadaavitishbdo'dhyaahaaryH| tatra yajJavATerathyAsu rAjamArgeSu ca sarvavetthaM prazasyamAnau tau kadAcidbharatAgrajo rAmo dadarza, bharata mukhena dadazaityarthaH // 23 // sveti / tato darzanAnantaraM zanibaINo rAmaH pUjAhI svaprabandhagAtRtvena zvAghAhI bhrAtarau kuzIlavau / tulyavayorUpAdi mattvenAzcaryakaro / svaveima svazAlAgRhamAnIya / nayatirdikarmakaH / pUjayAmAsa zvAdhayAmAsa // 24 // athAsya prabandhasya prabandhanAyakabhUtamahApuruSa parigrahamAha-AsIna ityAdinA, dyaarekaanvyH| prabhuH svaamii| tadanurUpatayA kAJcane sauvarNe divye svargAdazarathenAnIte siMhAsane AsInaH / scivaiH| puSTijanakam abhyudayakAraNam, AzcaryamAzcaryakaram , idamAkhyAnaM shriimdraamaaynnm| he sarvagIteSu kovido! yuvAbhyAM sarvazcatimanoharama-zrutayaH kAntAprabhRtayaH tAbhi manoharaM yathA tathA gItam / rathyAmu rAjamArgeSu evaM sarvatra prazasyamAnau gAyako kuzIlayo kadAciddharatApajaH zrIrAmaH tataH radhyAdiSu dadazetyanvayaH // 21-24 // AsIna ityAdi zlokatrayamekaM vAkyam / siMhAsane AsInaH sa rAmaH AtmarUpasampannau AtmasadRzI to kuzalabo dRSTvA lakSmaNAdIna anayordevavarcasoH vicitrA For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mantribhirbhrAtRbhizva upopaviSTaH parivRta ityarthaH / "prasamupodaH pAdapUraNe " iti dviruktiH / paraM zatruM tApayatIti parantapaH / "dviSatparayostApeH" iti| khac / " khaci hrasvaH " ityupadhAhasvaH / "arurdviSadajantasya mum" iti mumAgamaH / anena vyAsaGgarahitatvaM sUcitam / niyataH azvameghe dIkSitaH sa rAmaH rUpasampannau bhrAtarau dRSTvA lakSmaNAdInuvAca // 26 // 26 // zrayatAmiti / devavarcasoH devatulyatejasoH, rUpasampattirapi gItirasyatAsAmagrIti bhAvaH / anayoH kuzIlavayoH sambandhi vicitrArthapadam / idamAkhyAnaM zruzrUyatAmityuktvetyupaskAryam / samyaggAyinau tAvacodayat, gAnAya prerayAmAsetyarthaH ||27|| tAviti / sarvANi kriyaavishessnnaani| madhuraM pAThato gAnatazca mnohrm| raktaM rAgavat / svaJcitaH sutarAM pUjitaH Ayato dIrghaH niruvana AlApo yasmin / / tantrIlayavat tantryAropalayAbhyAM yuktamatyarthaM bhRzaM vizrutArthaM vispaSTArtham // 28 // hrAdayaditi / sarvagAtrANi sarvAvayavAn hRdayAni gAtrAntaravartIni dRSTvA tu rUpasampannau tAvubhau niyatastadA / uvAca lakSmaNaM rAmaH zatrughnaM bharataM tathA // 26 // zrUyatAmidamAkhyAna manayordevavarcasoH / vicitrArthapadaM samyagAyinAM tAvacodayat // 27 // tau cApi madhuraM raktaM svacitAyataniH svanam / tantralayavadatyarthaM vizrutArthamagAyatAm // 28 // vAdayat sarvagAtrANi manAMsi hRdayAni ca / zrotrAzraya sukhaM geyaM tadbabhau janasaMsadi // 29 // imau munI pArthivalakSaNAnvitau kuzIlavau caiva mahAtapasvinau / mamApi tad bhUtikaraM pravakSyate mahAnubhAvaM caritaM nibodhata // 30 // manodhiSThAnAni manAMsi ca dvAdayat sukhayat / zrotrAzrayasukham - zrotraM karNazaSkulI, tadAzrayaM zrotrendriyaM tatsukhaM tatsukhakaram / tatkuzalavakRtaM geyaM gAnam / bhAve yat / janasaMsadi sabhAyAm / janazabdo maNDapavyAvRttyarthaH / babhau pracakAze, ajRmbhatetyarthaH // 29 // uktamevArthI vRttAntareNa sargAnte saMgRhNAti - imAvityAdizlokadvayena / imau munivedhAvapi pArthivalakSaNAnvitau / kuzIlavAvapi gAyakAvapi mahAtapasvinau mahAntau tapasvinau bhavataH / tattasmAt mamApi priyAvirahakRzasyApi, bhUtikaraM zreyaskaram dhArakamityarthaH / mahAnanubhAvo yasya tat mahAnubhAvaM caritam sItAcaritramityarthaH / pravakSyate padaM vicitrA arthAH padAni ca yasmin tat idamAkhyAnaM zrUyatAmityuvAca / mAthako kuzalaboM ca samacodayat / gAyanAmiti zeSaH // 25-27 // tAviti / mvacittA patanisvanaM svecchAnurUpasvarAyAmaM, vizrutArthaM prasiddhArtham // 28 // yaditi / manaso'dhiSThAnaM hRdayam / zrotrAzrayakhaM zrotrendriyasukham // 29 // mahatA pra 1 gAyakI samacodayan / 2 svacittAyata iti pAThAntaram // For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sa.4 pA.rA.bha. pAbhyAM vyaktaM paThiSyate, tannibodhata tcchRnnutetyrthH| ava paurANikAH-vaktArau mahAtmAnau vakSyamANaM ca macaritaM mahAnubhAvam atstnnibodhtetyaahuH| TI.bA.ka. uTVvaM hyAtmaprazaMsA syAt sA ca na yuktA, ayaM hi rAmo dhiirodaattH| tasya cApikatvana iti lakSaNam / tasya ca svaviSayapravandhazravaNaM mhaanubhaavtvoktishc| na kathamapyupapannam / loke hi kSudro'pi kazcitsvaviSayaprabandhazravaNe lajate / ato'nyathA yojayantyAcAryAH-nAyaM prabandho rAmacaritraparaH, kintu sItA caritraparaH 'sItAyAzcaritaM mahat' iti pUrvamuktatvAt / "zrImadrAmAyaNamapi paraM prANiti tvacaritre" ityabhiyuktavacanAt / strIprasaGga ityAbhANakazca / tadviSayastu prabandho rAmeNa zrAvya eva / virahiNo hi kAntAcaritragAthAH zRNvanti zrAvayanti ca / ataeva 'bhamApibhUtikaram' ityuktam / virahiNo'pi tatastu tau rAmavacaHpracoditAvagAyatAM mArgavidhAnasampadA / sa cApi rAmaH pariSadtaH zanairdubhUSayAsaktamanA / babhUva ha // 33 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe caturthaH sargaH // 4 // me sattApradamityarthaH / yaddhA "aprameyaM hi tattejo yasya sA janakAtmajA" ityuktarItyA mamApyatizayAvahamityarthaH / mahAnubhAvamityasya ca praNayinyasannidhAnadazAyAmapi dhArakamityarthaH / yadA mahAnubhAvam "laghutarA rAmasya goSThI kRtA" ityuktarItyA svavipaye nikhadhikAparAdhakArirAkSasIrakSa na svasmAdapyatizayitavaibhavamityarthaH / yadvA "doSo yadyapi tasya syAtsatAmetadagarhitam" iti mayoktam / anayA tu"na kazcitrAparAdhyati" iti| atomtto'pyutkRssttcritmityrthH| yadvA svacaraNe nigaDaM bahA devastrIcaraNanigaDavicchedakAritayA mtto'pyaashritrkssnne'tishyittvraayuktmityrthH| yadA pitRtvaprayuktahitaparatayA mayi sAparAdhaviSaye kaluSadhiyi mAtRtvaprayuktavAtsalyena mAnapi kSamApayannyAzcaritatvena mahAnubhAvamityarthaH // 30 // ni0-munI mananazIlau / pRthivyAH patiH pArthivaH tasya lakSaNAnyasAdhAraNAyayavasaMsthAnavizeSAH tairanvitI kuzIlavI gAyakI imAvatibAlIka munitvaM karAjyAhatA ka mahAtapasvitvaM ka gAyakatvaM keme guNAH kAtibAlAvimAviti virodhAlaGkAradhvaniH, bhAyamAnau cApi mahAtapasvinAvityAzcaryAlaGkAradhvanina / tapasvinI kuzIlavAvitya nana gAnasya vaMzaparamparAgatatvAbhAvena tatprayuktAhaGkArAdyabhAvaH kevalezvaraprasAdasiddhatvaM ca vyaJjitam / mamApi bhUtikaram ubhayavibhUtinAyakasyApi bhUtikaraM sampatkaram, kimuta anyeSAm / yadvA tadabhAve mamApi sattA na nivahatItyarthaH / mahAnubhAvam mahAmahimavat / mamApi mahAnubhAvamiti, "mo aGga veda yadi vA na veda" ityuktarItyA durvijJeyamahimayuktamityarthaH // 30 // tata iti / tataH zrotRprotsAhanAnantaraM rAmasya vacasA pracodito na tu ceSTayetyAdarAtizayoktiH / tau kushiilvau| uktama zlokadvayana nigamayati-imAvityAdi / kuzIlavogAyako tathApi mhaatpsvinii| mamApibhUtikaraM zreyaskara caritram patAbhyAM pravakSyate tannibodhata // 30 // tata For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir mArgavidhAnasaMpadA-dezI mArgazceti dvau gAnaprakAro / tatra mArgaH sArvatrikaH. dezI kvAcitkaH / tayormadhye mArganirvAhasAmayyA agAyatAm / sa rAmo'pi zanaiH pariSadgataH jhaTityutthAya gamane pariSado'pyutthAnAsabhaGgo bhaviSyatIti mandamandaM siMhAsanAdavatIrya pariSadaM prAptaH / "ekaH svAdu na bhuJjIta" iti nyAyAdunnatasiMhAsanAvasthAnena svAtmAnamekAkinaM manyamAnaH sbhaamdhygtH| bubhUpayA anububhUSayA, zrotrasukhAnubhavecchayetyarthaH / yadvA / MbubhUpayA bhavitumicchayA, kAntAkathAzravaNena svasattAlAbhecchayetyarthaH / saktamanAH gAnazravaNAsaktacittaH babhUva ha / svaziSyoktaprabandhazravaNe rAmaH svayameva sAdaraM prasakta iti munistuSyati / atra zlokaddhaye vaMzasthavRttam / "jatau tu vaMzasthamudIritaM jarau " iti lakSaNAt // 3 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUpaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne caturthaH sargaH // 4 // - idaM ca tapaHsvAdhyAyetyArabhya sargacatuSTayaM mahatparigrahasiddhaye uktalakSaNyatrayapratipAdanaparatvena prabandhopohAtatvAt zrIrAmAyaNAntargataM kathA zarIrAnupraviSTaprastAvanAgranthavat / nanu rAmAyaNanirmANAnantarabhAvinaH kathAzarIrasyAsya kathaM tatpUrvabhAvaH ? iti cet na, anantarabhAvitve'pi trikAlajJena mahArpaNA prathama tannirmANasambhavAt / nanvAtmaprazaMsAparamidaM sargatrayaM kathamRSiH svayameSa vaktumarhati ? iti cet na; anyAparijJAtasyaitasya vRttAntasya prekSAvatpravRttyarthamAdAvavazyaM vaktavyatvAt / yadvA sargatrayanidaM kenacit vAlmIkiziSyeNa rAmAyaNanivRttyanantaraM nirmAya vaibhavaprakaTanAya saGgamitam yathA yAjJavalkyasmRtyAdau tathaiva tatra vijJAnezvareNa vyAkRtam / nanvetasya sargatrayasya rAmAyaNAditve kuzalavAbhyAM etadgAne prathama / kiyamANe tau rAmeNAdAveva svaputrAviti parijJAtau syAtAm, tathA ca tadaiva sItAnayanApattiH / " bimbAdivotthitau bimbau rAmadehAttathAparau / to rAjaputrau" ityAdinA hi rAmaputratvamanayoH sUcyate / tasmAdidamasaGgatamiti cenna; sItAputratvAderavAkathanAt / rAmasAdRzyamAtrasya raajputraantre| pvapi saMbhavAt / ayaM ca prabandho vedopabRMhaNarUpo vedAntArthamupavRhayati / "prAyeNa pUrvabhAgArtho dharmazAstreNa kathyate / itihAsapurANAbhyAM vedAntArthaH / iti / mArgavidhAnasampadA, mArgazca dezI ceti gAnaprakAroM dvau / tatra mArgassArvatrikaH, dezI kAcitkaH dezavizeSanarapekSyeNa zAstrapratipAdito maargmsaarv| JAMvikarAgaprakAraH / tayormadhye mArganirvAhasAmanyA agAyanAm / sa rAmaH bubhUSayA zravaNAnandAnubhavecchayA AsaktamanA babhUvetyarthaH // 31 // dati zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM cAlakANDavyAkhyAyAM caturthaH sargaH // 4 // viSama-prAkRtAvalambi gAne dezI, saMskRtAvalambi tu mArgaH / svayaM zravaNe cottarottara lokAnAmupadezaubuddhayA zravaNe pravRttau tasya sthiratvaM bhavatIti tadAzayaH // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. YEAN prakAzyata" iti vacanAt / tatra " yato vA imAni bhUtAni jAyanta yana jAtAni jIvanti yatprayantyabhisaMvizanti tanijijJAsA tadbrahma " iti , TI.bA.kA. zrutam / tatkiM jagajanmAdikAraNaM brahma viSNuH uta brahmarudrAdipvanyatamaH ? ityapekSAyAM rAmatvenAvatINoM viSNureva vedAntavayaM prbrhmetyucyte| "upakamo ma.. pasaMhArAvabhyAso'pUrvatAphalam / arthavAdopapattI ca liGgaM tAtparyanirNaye // "inyuktapaDavidhatAtparyaliGgasambhavAt / tathAhi, upakrame tAvat " ko| vammin" ityAdinA vedAntoditasakalaguNasampannaH kiM viSNurutAnyo brahmAdipvanyatama iti vAlmIkinA pRSTa " ikSvAkuvaMzaprabhavo rAmaH" inyA dinA rAmatvenAvatINoM viSNureveti nAradenoktam / upasaMhAre ca catumukhaH prAha-" tabAha pUrvaka bhAve putraH prpurcy| saMkSipya ca purA lokAn / mAyayA svayameva hi // mahArNave zayAno'psu ma. tvaM pUrvamajIjanaH / padme divya kasaGkAze nAbhyAmutpAdya mAmapi / prAjApatyaM tvayA kama mayi sarva nivezitam // " ityAdinA sarvajagatkAraNaprajApatijanakatvena sakalajagatkAraNaM brahma viSNuvetyuktam / abhyAsazca tasyaiva dRzyate / bAlakANDe"etasminnantare viSNurupayAto mahAdyutiH / zaGkhacakragadApANiH pItavAsA jgtptiH||" iti jagatkAraNatvamuktam / tata uttaratra devAH-"vaM gatiH paramA deva sarveSAM naH paraMtapa / " ityAhuH, tena paratvAsAdhAraNaM sarvazaraNyattamuktam / tata uttaratra-"tato devarSigandharvAH sarudrAH sApsarogaNAH / / stutibhiArdavyarUpAbhistuSTuvumadhusUdanam / / " iti sarvastutyatvamuktam / tato vizvAmitra:-"ahaM bemi mahAtmAnaM rAmaM satyaparAkramam / vasiSTho'pi mahAtejA ye ceme tapasi sthitAH // " iti / "vedAhamataM purupaM mahAntam / tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividipanti yajJana dAnana tapasAnAzakena" iti zrutyuktarItyA mahApuruSatvaM tapobalaM vinA tasya durjeyatvaM cAha / sItAvivAhe vasiSTho'pi-" avyaktaprabhavA brahmA zAzvato nitya avyayaH / / tasmAnmarIciH saJajJe marIceH kAzyapaH sutaH // " iti sarvamUlakAraNatvaM prAcIkazat / parazurAmo'pi "adhikaM menira viSNuM devAH sapiMgaNAstadA // "| iti sarvAdhikatvaM nidAtivAn / ayodhyAkANDe-"sa hi devarudIrNasya rAvaNasya vadhAthibhiH / ArthitI mAnupe loke jajJa viSNuH snaatnH||" iti sanAtanatvamuktam / uttaratra "AkAzaprabhavo brahmA zAzvato nitya avyyH|" ityAkAzazabdana svayaMprakAzatvaM vyApakatvaM cAha / AraNya | kANDe mArIcena-"aprameyaM hi tattejo yasya sA janakAtmajA" iti paricchedAtItamahimattvamuktam / kiSkindhAkANDa tArAvacanam-"tvama prameyazca durAsadazca nitendriyazcottamadhArmikazca / akSayyakIrtizca vicakSaNazca kSitikSamAvAna kSatajopamAkSaH // nivAsavRkSaH sAdhUnAmApannAnAM praa|| gtiH| AttInAM saMzrayazcaiva yazasazcaikabhAjanam // jJAnavijJAnasaMpannA nideza nistaH pituH / dhAtUnAmiva zailendro guNAnAmAkarA mahAn // " iti / For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir anena ca jJAnAnandAdisamastakalyANaguNAkaratvamuktam / sundarakANDe "brahmA svayambhUzcaturAnano vA rudrastrinetratripurAntako vA / indro mahendraH suranAyako vA trAtuM na zaktA yudhi rAmavadhyam // " iti sarvasaMhartRtvaM ghotitam / uttaratra :" kiMvaiSNavaM vA kapirUpametya rakSovinAzAya paraM sutejH| anantamavyaktamacintyarUpaM svamAyayA sAMpratamAgataM vaa||" dvitIyo vaakaaro'vdhaarnnaarthH| anenAnantarUpatvamuktam / yuddhakANDe-viSNurekha kathaM jagatkA raNam ? anyeSAmapi "hiraNyagarbhassamavartatAye" "yadA tamastantra divA na rAtrina sanna cAsacchiva eva kevlH|" "indro mAyAbhiH pururUpa Iyate" ityA dinA tattvazravaNAta ityAzaGkaya tebhyaH sarvebhyaH zreSThatvapratipAdanAddhiraNyagarbhazivendrAdizabdAHsadbrahmAtmazabdavadviSNuparA evetyAzayenocyate-"vyaktameSa mahAyogI paramAtmA snaatnH| anAdimadhyanidhano mahataH paramo mahAn // tamasaH paramo dhAtA shngkhckrgdaadhrH| zrIvatsavakSA nityazrIrajayyaH zAzvato dhruvH||" iti / anena ca paramAtmatvazriyaHpatitvAdikamuktam / uttaratra brahmA-"bhavAnnArAyaNo devaH zrImAMzcakrAyudho vibhuH / ekazRGgo varAhastvaM bhUta bhvysptnjit||" ityAdi / anena tasya nArAyaNazabdavAcyatvamuktam / apUrvatA ca pramANAntarAprAptiH, na hi paratattvasya viSNutvaM pramANAntarAdanagantuM zakyam / phalaM ca bhagavatsAlokyAdikamityante suvyaktam / arthavAdopapattI ca bAlakANDe darzite / "ime dve dhanuSI zreSThe" ityAdinArthavAdamuktvA "jRmbhitaM taddhanurdRSTvA zevaM viSNuparAkramaiH / adhikaM menire viSNuM devAH sarSigaNAstadA // " ityAdinA brahmapramukhaissarSigaNairdevairmImAMsApUrvakaM viSNurudayo madhye vissnnoraadhikynirnnyoktruppttiruktaa| na ca vAcyam-"menire" iti vacanAt "mahAzUratarastathA" iti varadAnakRtamidamAdhikyamiti / tathAtve tasya roSAnupapatteH / "dhanU rudasya saMkruddhaH" iti yuktam / kiM cAgastyAzrame "sa taba brahmaNaH sthAnaM viSNoHsthAnaM tathaiva ca / aneH sthAnaM mahe ndrasya sthAnaM caiva vivsvtH| somasthAnaM bhagasthAnaM sthAnaM kauberameva c||" ityAdinA brahmAdInAm agastyopAsyatvamuktvA rudrasya tadakathanAdapUjyatva mucyate / na cemAnyagastyapUjakabrahmAdisthAnAnIti vAcyam, asambhavAt / "aba devAH sagandharvAssiddhAzca paramarSayaH / agastyaM niyatAhAraM satataM paryupAsate // " iti vacanaM brahmAdivyatiriktakevaladevaviSayam / kiJca yathA gRhasthasya gRhe devagRhasattve gRhasthasyaiva pUjakatvaM svarasataHpratIyate, eva mevAtrApi naaplaapaavkaashH| kiJca dakSayajJavadhe-"yasmAdAgArthino bhAgaH kalpito naiva me surAH / varAGgAni mahAhANi dhanuSA zAtayAmi vaH // " iti rudrasya yajJabhAgAkalpanAdapUjyatvAdava tasya sthAnAnirdezaH / nanu yadi viSNuH parA devatA kathaM tarhi tasya rAmatvena janma ? iti cennaH "ajA yamAno bahudhA vijAyate" ityuktarItyA lokAnujighRkSAkRtaM taditi codyAnavakAzAt / mokSapradatvaM ca paradevatAsAdhAraNam / atrocyate-" yA gati For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // 49 // yajJazIlAnAmAhitAgnezca yA gatiH / aparAvartinAM yA ca yA ca bhUmipradAyinAm / mayA tvaM samanujJAto gaccha lokAnanuttamAn // " iti| atrAparAvartitvaM TI.bA.kA punarAvRttizunyatvam, muktiriti yAvat / "naca punarAvartate" iti zruteH / na ca raNAdapalAyanamucyata iti vaktuM zakyate, tasya svataHsiddhatvena ttphl| N M .5 syAnanugrAhyatvAt / tathA ca yajJAdiphalAvadhibhUtAM mukti praapnuhiityrthH| ataeva nRsiMhapurANe-"matkRte nidhanaM yasmAttvayA prAptaM dvijottama / tasmAttvaM matprasAdena viSNulokamavApsyasi" iti / evamupakramAdiSaDavidhatAtparyaliGgaivedAntavedyaM paratattvaM viSNureveti zrIrAmAyaNenopabRMhyate / evamevAnte / brahmApyAha-"asyAH pariSado madhye yadvImi nibodha tat / etadeva hi kAvyaM te kAvyAnAmuttamaM zrutam // sarva vistarato rAjan vyAkhyAsyati na sNshyH| AdikAvyamidaM rAma tvayi sarva pratiSTitam / na hyanyo'Iti kAvyAnAM yazobhAyAghavAhate // " iti / evaMsthite yatkenacinnavInena jalpitaM vyaJjanAvRttyA zivaparaM rAmAyaNamiti tadapahAsyameva. na hyanyo'haMtIti pratiSiddhadasya pratipAdyakoTayanta vavacanasya kevalabAlizapralapitatvAt / yacca rAmeNAdityopasthAnAdikaM kRtaM tatsarva vizvAmitrAdyupAsanavanmanuSyabhAvanAnusAreNeti vijJeyam / vizeSatazca tatra tatra vakSyAmaH / "zrIviSNoH prathame kANDe jagajananahetutA / dvitIye sthitihetutvaM tRtIye mokSadAyitA / caturthe guNasampattiH paJcame sarvahantRtA / paSTe vedAntavedyatvaM saptame shetutaa| evaM viSNuH paraM tattvaM rAmAtmeti sunizcitam / zrIzailapUrNAdyatizekhareNa zrutAn purASTAdazadhA prabhinnAn / rAmAyaNArthAna kramazaH karomi vyaktAcha ThArAtigurupadiSTAn // " gata eko'rthaH // 1 // dvitIyastu-evambhUtaM paratatvaM kena prApyata ityAkAGkSAyAM tatprAptyupAyabhUtAM zaraNAgati "yo brahmANaM vidadhAti pUrva yo vai vedAMzca prahiNoti tasmai / tara ha devamAtmabuddhiprasAdaM mumukSurve zaraNamahaM prapadye " iti zrutimupabRMhayana vAlmIkiTasmin rAmAyaNe / upakramaprabhRtyupasaMhArAntamanekAdhikAriphalavizeSAdipradarzanamukhenAkhilaphalasAdhanatayA pratipAdayati / tathAhi-upakrame tAvat "etasminnantare viSNu rupayAto mahAyutiH / zaGkhacakragadApANiH pItavAsA jagatpatiH // " iti sarvazepI sarvezvaro rakSApekSApratIkSA rakSaNasamayA labdha iti smudbhtojjvlyo| |rakSaNopakaraNeH saha sannaddho'bhyetya tastho, tadA "devagandharvayakSAzca tatastvAM zaraNaM gatAH" iti rAvaNavadharUpaphalArtha brahmarudrAdidevagaNazaraNA gatiruktA / tatastrizaGkuzuna zephAdivRttAnteSu vizvAmitrAdivyApAravizeSAnurya zaraNAgatarakSaNaM paramo dharmaH samarthakAruNikaviSayA zaraNAgatiH phalAvinAbhUteti pradarzitam / tatazca "sa bhrAtuzcaraNoM gADhaM nipIDaya rghunndnH| sItAmuvAcAtiyazA rAghavaM ca mahAnatam // " iti puruSakArapura skaraNapuraHsarA zaraNAgatiH kAryatyudIritam / tato bharataH "zeSye purastAcchAlAyA yAvanme na prasIdati" iti rAmAbhiSekaphalAya zaraNavaraNa For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir makarot / atra rAvaNavadhAya kRtadevagaNaprapattiphaladAnAya nirgamanAt tadAnIM rAmassvapratinidhibhUtapAdukApradAnena tattaphalaM kRtvA pazcAt devagaNamano sthapUraNAnantaramAtmAnamabhyASizcat ato na zaraNAgativephalyaM codyam / atha daNDakAraNyavAsibhivirodhinirasanAya zaraNAgatiranuSThitA, "te vayaM bhavatA rakSyA bhvdvissyvaasinH| nagarastho vanastho vA tvaM no rAjA janezvara // " iti / atra kosalajanapadavAsinAmiva bhagavadviSayavAsa evaM shrnnaagtiH| tadanantaraM "sa pitrA ca parityaktA suraizca smhrssibhiH| trIn lokAn saMparikramya tameva zaraNaM gtH| sa taM nipatitaM bhUmau zaraNyaH zaraNAgatam / vadhAI mapi kAkutsthaH kRpayA paryapAlayat // " iti kAkavRttAntanAgrataH patanameva zaraNAgatirityadarzi / tadanu sugrIvavRttAntena "kRtAparAdhasya hi te nAnyat pazyAmyahaM kSamam / antareNAJjaliM bahA lakSmaNasya prasAdanAt // " iti zaraNAgatiraznalirUpoktA / atha sItAvacanena " mitramaupAyakaM kartuM rAmaH sthAna parIpsatA / vadhaM cAnicchatA ghoraM tvayAsau puruSarSabhaH // viditaH sa hi dharmajJaH zaraNAgatavatsalaH / tena maitrI bhavatu te yadi jIvitumicchasi // " ityanenAnukUlyameva zaraNAgatirityabodhi / upari "so'haM paruSitastena dAsavaJcAvamAnitaH / tyaktvA putrAMzca dArAMzca rAghavaM zaraNaM gataH // " iti] vibhISaNazaraNAgatyA virodhiparityAgapUrvakatvamuktam / " tataH sAgarakhelAyAM darbhAnAstIrya rAghavaH / aJjaliM prAimukhaH kRtvA pratizizya mhoddheH||" iti rAmazaraNAgatyA yogyasya nAyogyatAnveSTavyA, ayogyasya ca na yogyatetyuktam / azucibhUtalaGkAnirgatamAtra eva hi vibhISaNazzaraNamavRNot / rAmazaraNAgataH phalAbhAvaH samarthakAruNikaviSayatvAbhAvAdityAhuH / uttaratra "abhiyAcAma vaidehImetaddhi mama rocte| rAghavAddhi bhayaM ghoraM rAkSasAnA supasthitam // " iti trijaTAvacanAnumatimAtreNa hanumadbhayAt sarvAsAM rakSitatvakathanAdanyaviSaye'nyenApi kRtA zaraNAgatiH phalavatIti nidarzitam / vibhISaNazaraNAgara va tatsacivAnAM rakSaNAt zaraNAgatasambandhino'pi bhagavatkaTAkSapAtrabhUtA eveti niraNAyi / evamanyatrApi draSTavyam / evamupakrama prabhRtyopasaMhArA pratipAditA zaraNAgatireva sarvaphalapradA; saiva mukterapi heturityuktam / vizeSastu tatra prakaraNe prapaJcayiSyate // 2 // asya copAyasya prApyaM bhAlpAnipUrvakaM tatkaikayameveti rAmAyaNena pratipAdyate / tathAhi-upakrame devajAtIyazaraNAgate rAmakaikaya pradhAnaphalamityucyate, apsaraHprabhR|| taSvavatIya taistadanuvartanopadezAt / raavnnvdhstvaanussnggikH| lakSmaNo'pi prapadyAha-"ahaM sarva kariSyAmi jAgrataH svapatazca te| bhavAstu saha vaidehyA girisAnuSu rmyte||"iti / tena sarvadezasarvakAlasarvAvasthocitamarvayaphalamiti vynyjitm|bhrto'piraamkaingkaayaiv tadabhiSekaM prArthya pAdukAviSaya kAyadAmeNa manISitamalabhata / daNDakAraNyavAsinI zaraNAgaterapi vAcikAdirUpameva kaiyaM phalamityAgamyate / "te taM somamivodhantaM dRSTvA vai dharma For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.vA. // 5 // McAriNaH / maGgalAni prayuAnAH pratyagRhan dRttvtaaH||" ityukteH| sugrIvavibhIpaNAdiprapatterapi mukhyaM phalaM keyam anyadAnuSaGgikamiti spaSTam; "atha harivaranAthaH prApya saGgrAmakIrti nizicarapatimAjI yojayitvA zrameNa / gaganamativizAlaM lavayitvAkasUnuharivaragaNamadhye rAmapArzva jagAma // "" pari tyaktA mayA laGkA mitrANi ca dhanAni ca / bhavadgataM me rAjyaM ca jIvitaM ca sukhAni c|" ityAdinA / evaM prANArthinaH kAkasya prANapradAnena tatpapattiH saphalA / asatprakRterasya punarapyevaM duritapravRttimAbhUditi zikSaNarUpAnugrahAyekAkSinirasanenAstraM nivartayAmAsa; yathA parazurAmaM prati prayukago tasmin prAtikUlyAnivRtte tanmanISitavirodhisukRteSu prAyuGga, yathA ca samudraM pratyupAttamA tasmin sAnutApe zaraNAgate dviSatsu AzritAnA pApakRtyApana zananyAyena tadvirodhyasureSu prayuyuje / rAmaprapattistvAkiJcanyAnanyagatitvarUpAdhikArarahitena kRtatvAilpajJAlpazaktikaviSayatvAcca nikalAMta yaMyam / / "samudraM rAghavo rAjA zaraNaM gantumarhati" iti vibhISaNAktistu khaprapatteH phldrshnkRtaa| tasmAdanena prakAreNa zaraNAgaterdezakAlAdhikAriphalaniyamA bhAve'pi viSayaniyamo'stItyuktam / iyaM ca prapattirasmin prabandhe pradhAnatayA pratipAdyate / ataeva "zrIrAmAyaNaM dIrghazaraNAgatiH " ityAbhANakaH / tadupayuktatayetareSAmarthAnAM pratipAdanam / tathAhi. samarthakAruNikasuzIla viSayiNI zaraNAgatiH phaladAyinI / tatra raudradhanurbhaGgaparazurAmajayasAlabhedana samudrabandhanAdibhiruktaparatvapratipAdanaizca sAmarthya sarvajJatvAdikaM coktam / sItAviyogakAlikavRttAntavizeSaH paramakAruNikatvam. guhazavarIsugrIvA dibhi randhrasaMzlaSeNa sauzIlyam, vizvAmitrAdhvastrANadaNDakAraNyavAsimunijanarakSaNarAvaNavAdhitendrAdisakaladevagaNaparipAlanaiH nijajanapada janAnAmAtma saundaryazIlAdibhiH prItimutpAdya svapadaprAtirUpasAkSAdavatAraprayojanabhUtamokSapradAnaizca sarvarakSakatvam, ataH samarthaparamakAruNikasuzIlabhagavatprapatteH sakalaphalasAdhanatve'pi adhikArivizeSAnuSTitAyAstasyA bhagavatprAptipUrvakatankai karyarUpamokSa eva mukhyaM phalam, AnupaGgika phalAntaramiti suspa em / evaM sarvatra draSTavyam // 3 // iyaM ca prapattiH puruSakAreNa vinA na phalAya bhavatItyartho'sminprabandhe pradhAnatayA pratipAyate / " sAtAyAzcaritaM mahat" iti yuktam / tasyAzca vizleSatrayeNa kRpApAratantryAnanyAhatvarUpapuruSakAradharmapratipAdanAt / tatsannidhAnena kAkaH ziro lebhe. tadabhAvAnna rAvaNaH / vibhISaNo'pi "nivedayata mAM kSipraM vibhISaNamupasthitam" iti ghaTakamukhenaiva rAmaM zaraNamavRNuta / rAmo'pi "AnayanaM harizreSTha" iti ghaTaka mukhenaiva vibhISaNaM viSayAcakAra / evaM sugrIvo'pi rAmabhaktahanumanmukhana rAmaM zaraNaM yayo, ityevaM jJAtavyam // 4 // evambhUtopAyAdhikArisvarUpaM zeSatvaM pAratantryaM ca / tatra zeSatvaM lakSmaNAcAreNa prAcIkazata " ahAsyAvaro bhrAtA guNairdAsyamupAgataH / kuruSva mAmanucaraM vaidhaye neha vidyate / kRtArtho'haM / For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir SANSAR bhaviSyAmi tava cArthaH prakalpate // " ityAdinA // 5 // bharatamukhena pAratantryaM prakaTIkRtam "vilalApa sabhAmadhye jagahe ca purohitam / rAjyaM cAhaM / ca rAmasya dharma vanumihAhA~se / / " ityAdinA " sarvAtmanA paryanunIyamAno yadA na saumitrirupaiti yogam / niyujyamAno bhuvi yauvarAjye tato'bhya picadarataM mahAtmA // " ityantena // 6 // zrIzaunavyApAreNa bhAgavatapAratantryaM prAcIkAt-"gacchatA mAtulakulaM bharatena tadAnaghaH / shtruno| nityazatrughno nItaH prItipuraskRtaH // " ityAdinA // 7 // asya cAdhikAriNo jJAtavyamarthapaJcakamatrocyate / tathoktam-" prApyasya brahmaNo rUpaM prAptuzca pratyagAtmanaH / prAptyupAyaM phalaM prAptestathA prAptivirodhi ca // vadanti sakalA vedAH setihaaspuraannkaaH| munayazca mahAtmAno vedvedaanggpaargaa|" iti / tatra rAmaprastAvena parasvarUpam, lakSmaNAdivRttAntena pratyagAtmasvarUpam, zaraNAgativarNanenopAyasvarUpam, vibhISaNAdikathayA bhagavatkaikaya rupayasvarUpam, rAvaNAdivattAntena virodhisvarUpaM coktamiti jJeyam // 8 // asyAdhikAriNa Akizcanyama ananyagatitvaM cApekSitamiti vakta brahmAdedattavarasya rAvaNasya vadhena brahmarudrAdidevatAntarANAm, dazarathacaritena pituH, kaikeyyAdi (kAkAdi) vRttAntena mAtrAdeH, vibhISaNameghanAdAdi vRttAntana mAtRputrAdezcArakSakatvoktiH // 9 // asya ca bhagavajjJAnalAbha AcAryamUla iti hanumacaritena dArzitam / tadeva sundarakANDa vakSyAmaH // 10 // anena cAdhikAriNA "kRtakRtyAH pratIkSante mRtyuM priyamivAtithim" ityuktarItyA zarIrapAtAvAdhikAlaH pratIkSaNIya iti sItAdhyavasAyenocyate / zaraistu saGkalAM kRtvA laGkAM prvlaardnH| mAM nayedyadi kAkutsthastattasya sadRzaM bhavet // " iti yuktam / laGkAnAma zarIram, rAvaNakumbhakarNAvaha KAramamakAro: indrajidAdayaH kAmakrodhAdayaH, vibhISaNo vivekaH, tatra rudA sItA cetanaH, tasya ca bhagavajjJAnam hanumatA AcAryeNa, tAdRzazarIra dhvasapUrvakaM tadantaniruddhacetanoddharaNaM bhagavataveti vistaro bhaviSyati // 29 // asya ca-yAvaccharIraM kartavyaviSaye rAmAdivartitavyam, na rAvaNAdiyA vidityupadezazca yathAyoga kiyate // 12 // asya ca vAsayogyo dezo bhagavatsannidhimAn deza eveti kosalajanapadasthajanavRttAntenoktam // 13 // asya ca kAlakSepo'pi rAmAyaNaneva, dayavivaraNarUpatvAt / ataeva "rAmAyaNaM dIrghazaraNAgatiH" ityabhiyuktarutam / "dvayamAMnusandhAnena saha sadavaM vaktA" iti ca bhASyakAraH / tatra bAlakANDena zrImacchabdArtha uktaH, ayodhyAkANDena nArAyaNazabdArthaH, kalyANaguNAnAmupavarNanAt / AraNya kANDena "tetaM somAmivoyantam" ityAdinA divymngglvigrhvrnnnaaccrnnshbdaarthH| kiSkindhAkANDasundarakANDAbhyAM zaraNazabdArthaH / yuddhakANDena prapadya ityasyArthaH uttarakANDena muktiphalakIrtanAduttarakhaNDArthaH // 14 // asya cAdhikAriNaH sadA japyaM rAmAyaNameveti darzayituM gAyavyartho'tra pratipAdyate / tathAhi-bAlakANDe vedaprasiddhajagatprasUtihetubhUtabhagavatsvarUpavarNanAt tatsavitazabdArthaH / ayodhyAkANDakiSkindhAkANDayoHguNagaNa For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.ga.bhU. // 52 // www.kobatirth.org yy varNanAt varaNyazabdArthaH / AraNyakANDe tejomayazarIravarNanAt bhargazabdArthaH / sundarakANDe divyamaGgalavigrahalakSaNavarNanAt devazabdArthaH / yuddha kANDa dhImahizabdArthaH zaraNAgatyukteH / uttarakANDe muktiphalakIrtanAnRtIyapAdArtha iti // 15 // etena cAdhikAriNA cArvAka bauddhAdidarzanA sacchAstraspazo'pi na kArya iti jAbAlilakSmaNavacanatatpratyA dezAdinA nirNayate // 16 // mahatAmapi vyasanaM bhavati, ataH saMsAre jihAsA kAryeti vairAgyasaMpattaye nAgapAzatrahmAstrabandhasItApaharaNarAjyabhraMzAdinA vyaktamuktam / vistarastu tatratatra pradarzayiSyate, diGmAtramatra pradarzitam // 17 // lokavyavahArAya catuHpaSTikalArtho'pi saMgrahaNAtra pratipAdyate, "yadihAsti tadanyatra yannehAsti na tatkvacit" iti nyAyAt / tathAhi pratipAditayA sarvApUrvamiyaM yeSAmAsItkRtsnA vasundharA / prajApatimupAdAya nRpANAM jayazAlinAm // 1 // dizA vedArtho darzitaH / hanumadvacanazlAghAyAM " anayA citrayA vAcA tristhAnavyaJjanasthayA" ityAdau zIkSArthaH / azvameghAdiprakaraNaM kalpasUtrArthaH / "nUnaM vyAkaraNaM kRtsramanena bahudhA zrutam " ityAdau vyAkaraNArthaH / evamanyatsarvamatra sUkSmabuddhayA jJAtavyam / evamete'STAdazArthI AcAryopadiSTAH // 18 // tatra prathamaM rAvaNanibarhaNaphalAM gIrvANagaNazaraNAgatiM darzayituM pIThikAmAracayati vAjimedhaparyantavRttAntena / agnipurupotthAnamArabhya rAvaNa vadhaparyanto vRttAntastatphalam / uttarakANDe svAvatAraprayojanaM dharmasthApanaM muktipradAnaM ca // ' vaktavyamanyattAtparya tatratatrAbhidhIyate / santo'tyukta manuktaM ca samAdhAtumihArhatha / namaH zaThArigurave namo valmIkajanmane / namo nArAyaNAyedaM namo rAmAya viSNave // ' itthaM saMkSepeNa AcAryavAna puruSo veda / AcAryAdvaiva vidyA viditA sAdhiSTaM prApat" iti zrutyuktarItyA AcAryadeva vidyA prAptavyetyamumarthamabhi vyaJjayan svena nAradAdviditamartha prAcIkazat / atha sargava yeNAcAryaprasAdakArya sarvavastusAkSAtkAra stadviSaya prabandhanirmANacAturya cAbhihitam // atha paramakAruNiko bhagavAna vAlmIkiH rAmAyaNAkhyaM kAvyamArabhamANaH prAripsitaprabandhasya nirvighnaparisamAptyarthaM pracayagamanArthaM ca "AzI namaskiyA vastunirdezo vApi tanmukham " ityuktarItyA kAvyamukhatvenAdau kartavyaM vastunirdezaM kurvan arthAdviSayaprayojane ca darzayan kartavyaM evaM sargacatuSTayena upodAnamunA "AzIrnamaskriyA vastunirdezo vApi tanmukham ityAlaGkArikokteH kAvyamukhe kriyamANaM vastu nirdizati sarvApUrvamiti / iyaM kRtsnA vasundharA prajApatiM vaivasvatamanumupAdAya Arabhya yeSAM nRpANAmadhInA pUrvamAsIt, avidyamAnaH pUrvI yasmAdapUrva sarveSAM rAjJAmapUrvam / prathamamiti yAvata / munibhAvaprakAzikA - rAmavAkuvaMzyAnAM nRpANAM kRtsnA iyaM vasundharA sarvApUvaM yathA bhavati tathA AsIt / sarveSuvAkuvaMztheSu rAjasu apUrva nUtanaM yathA tathA AsIt / tatra sammatiH- " manu pratibhirmApairmukA yadyapi rAjabhiH / tathApyAyayurveva tasminnAsIdvamundharA // " iti // 1 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM ma0 5
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir - - pratijAnAnaH satparigrahamarthayate sarvApUrvamityAdizlokacatuSTayena / sarveti / kRtvA saptadvIpAtmikA iyaM vasundharA bhUmiH / jayena zAlante bhAsanta, iti jayazAlinaH tepAm / yeSAM nRpANAM prajApati manum " manuH prajApatiH pUrvamikSvAkustu manoH sutH|" iti vakSyamANatvAt / upAdAya Arabhya sarvApUrva sarveSAmitareSAM rAjJAmapUrva durlabhaM yathA bhavati tathA AsIt. mvamAsIdityarthaH / / 1 / / jayazAlitvaM kutracidudAhRtya dazayatiyapAmiti / yeSAM nRpANAM madhye sAprasiddhaH sagaraH / prasiddhimavAha--mAgarassamudraH svanAmAGkitaH yena sagaraNa sAnitaH pazyA putrshmevdaa| ritH| nAma prsiddh|| kiMca yAntaM daNDayAtrayA gacchantaM yaM paSTiH putrasahasrANi paryavArayan parito'gacchan / ikSvAkuyabhUtiSu vidyamAneSu magara mAtrakIrtanaM tenAkhilAyAH bhUmeH punaruddhRtatvAt / paSTiriti patisUtra nipAtitaH / ata ekavacanasyApi bahuvacanavizeSaNanvam // 2 // ikSvAkuNA yeSAM sa sagaro nAma sAgaro yena khAnitaH / SaSTiH putrasahasrANi yaM yAntaM paryavArayan // 2 // ikSvAkUNAmidaM teSAM rAjJAM vaMze mahAtmanAm / mahadutpannamAkhyAnaM rAmAyaNamiti zrutam // 3 // tadidaM vartayiSyAmi sarva nikhilamAditaH / dharmakAmArthasahitaM zrotavyamanasUyayA // 4 // miti / mahAtmanAM mahAprabhAvAnAm ikSvAkUNAmikSvAkuvaMzyAnAm / "tadAjasya bahuSu tenaivAstriyAm" iti tadrAjapratyayasya babarthatvAlluk / teSAM rAjJAM vaMze vaMzye rAma viSaye rAmAyaNamiti zrutaM prasiddhaM mahat pUjanIyam idamAkhyAnaM kathAprabandhaH utpannam. brahmaNaH prasAdAditi shpH| tatra nimittamAtramahamiti vinayoktiH / atra varNanIyasya nAyakasya sarvApUrvamityanena mahAbhAgyatvaM nAma guNa uktaH / yepAmityAdizlokadayana mahA kulInatvam // 3 // brahmaprasAdAdevotpannatve tava kiM kRtyam ? tabAha-taditi / tat brahmaprasAdonpannam idaM rAmAyaNaM vartayiSyAmi pravarttayiSyAmi / kriyAvizeSaNametat // 1 // yeSAmini / kina yeSAM gajJA madhye sagaro nAma / jAta ityadhyAhAreNa yojanA / 'mAgaro yena bAnitaH iti samudramya mAgagzabdapravRni rapi yadadhIneti bhAvaH / yAntaM digvijayArthaM gacchantaM yaM sagaraM SaSTiH putrasahasrANi paryavArayan // 2 // teSAmikSvAkRNAM vaMze gamAyaNamiti mahadAkhyAnamutpannamini yojanA / rAmamayati jJApayanIti gamAyaNam / 'aya paya gato 'sarve gatyA jJAnArthAH // 3 // tadidamiti / dharmakAmArthasahitaM dharmakAmArthapratipAdakama, idaM tu avA | viSama-tadidaM buddhisthama / Adita: AdibhAramya nikhilam uttarakANDAntam / sarva varNapadacyutirahinan, dharmakAmArthAH sahitAH yasmAt tat / sahitA ityatra kenatyAkAMkSAyA mogAne myate / nena puruSArtha cA STiyasAdhanaM vartaviSyAva: gAsthAvaH / tat bhanasUpatA bhamayatItyamUSan na atyan anasyan vaspAgyaspa copatApamAna, tenAnazyanA zrotavyamityarthaH / "asu upatA" kavAdiyAnasya zatarikapana | 1 vartaviNyAvaH / 2oNnasUyatA iti ca pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir .bha. // 2 // dharmakAmArthasahitaM tatpratipAdakaM tatphalakaM vA sarva rAmAyaNam AditaH tadavatAradezAtprabhRti nikhilamanyUnaM yathA bhavati tathA / anasUyayA asUyA- TI.bA.kA. bhinnayA, zraddhayetyarthaH / zrotavyam na tu svayaM likhitapAThena nirIkSitavyam / brahmaNa evotpannAmidam. mama tu tatpravartana evaadhikaarH| ataH prekSAvadbhiratrA | sUyA na kartavyA, kintu bhaktyaiva zrotavyamiti bhAvaH / atra teSAM vaMza ityanena viSaya uktaH. dharmakAmArthasahitamityanena prayojanamuktam, anasUyaye / / tyanena anasUyavo'dhikAriNaH, kAryakAraNabhAvaH sambandha ityAdi bodhyam / atra mokSasyApi prayojanatvaM siddham, "sarvapApaiH pramucyate" ityuktatvAta // 4 // atha rAmacaritraM pratijJAtaM vaktuM tavataraNayogyadezavaibhavaM darzayati-kosala iti / muditaH santuSTajanaH / maJcAH kozanti ' itivllkssnnaa| sphItaH samRddhaH / "sphAyaH sphI niSThAyAm" iti sphIbhAvaH / prabhUtAni bahUni ca tAni dhanadhAnyAni ca tadvAn / karmadhArayAdapi matvarthIyo kosalI nAma muditaH sphIto janapado mahAn / niviSTaH sarayUtIre prabhUtadhanadhAnyavAn // 5 // ayodhyA nAma nagarI tatrAsIllokavizrutA / manunA mAnavendreNa yA purI nimitA svayam // 6 // AyatA daza ca de ca yojanAni mhaapurii| zrImatI trINi vistIrNA suvibhaktamahApathA // 7 // srH| yathA"kokaprIticakorapAraNapaTujyotipmatI locane" ityAdi / prabhUtadhanazcAsau dhAnyavAMzcati karmadhArayo vA / atra dhanadhAnyasamRddharukta sAtvAta sphIta iti janasamRddhirucyate / kosalo nAma kosala iti prasiddhaH / mahAna vistIrNaH janapado dezaH / " nIvRjanapadA dezavipayo" itymrH| sarayUtIre sarayUnAmakanadyA ubhayatIre niviSTaH sthitH||5|| tatrAvatArayogyanagaraM varNayati-ayodhyeti, lokatrayamekaM vAkpam / ayodhyati nagarI tatra kosale AsIt asti / lakAravyatyayaH / loke vizrutA prasiddhA yA purI mAnavAnAM manuSyANAm indreNa svAminA manunA svayaM svasaGkalpena nirmitA nAma // 6 // Ayateti / daza ca dve ca yojanAni dvAdaza yojanAni / atyantasaMyoge dvitIyA / AyatA dIrghA / maNDalapramANamidam / mhaa| taraphalAbhiprAyeNoktama basnunA mokSa evaM prmphlm|srv nikhilaM kAyaM pratipAdyArtheSu pekArthAnuktAvapi sarvazabdaprayogasambhavAna nikhilamityuktam / vartayiSyAmi. zrotavyamini nadhyapratyayena rAmAyaNasya zravaNavidhiH, zrayamANatvenAzravaNe pratyavAyasambhavAta / dharmakAmArthasahitaM dharmakAmArthapradaminyanenAsyaiva sarvapuruSArthasAdhana // 2 // tvAmAnyatma parityayedamevAtyAdaraNa zronayamini nAtparyam / anasUyayA-asyAmakurvatA, anena zrIgamAyaNazravaNe asayArAhinyamAtrameva adhikArivize paNamityuktaM bhavati // 8 // kosala ini / paramadhArmikezvAkuvaMzagajyaparipAlanena prabhUnadhanadhAnyavAna ata eva mphItaH puSTaH, muditaH tuSTaH, mamyUnIre niviSTaH sthitaH janapado dezo'mnAni zeSaH // // ayodhyenyAdiyokatrayamekaM vAkyam / natra sagyUnIre AyanA daza ca dve ca, dvAdazayojanAyaneti yAvat / purImAvAsayA -- For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrn.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir purI mUlanagaram, upanagarasAhitye tvanekayojanAstIti bhAvaH / zrImatI kaantimtii| trINi yojanAni vistIrNA yojanatrayavaipulyavatI / sutru vibhaktAH sAubhayapAzvavRkSAvalImattayA kluptAH mahApathA: nAnAjanapadagAmimAgAH yasyAssA // 7 // rAjamAgaNati / mahatA AnagarAnnena suvibhaktana Rja] tayA kluptena, muktapuSpAvakIrNena mukteH asUtrayathiteH puSpevakIrNana / nityazaH sarvakAle'pi / saptamyartha zamapratyayaH / jalasiktena vAsu svataeva, anyadA manuSyaiH / rAjamArgeNa rAjagRhadArAt pravRttena mArgeNa zobhitA // 8 // atha nagaryA mahArAjAdhiSTitanvarUpaM guNamAha-tAM tviti / mahaja nadrASTra rAjamArgeNa mahatA suvibhakena zobhitA / muktapuppAvakINena jalasiktena nityazaH // 8 // tAM tu rAjA dazaratho mahArASTravivarddhanaH / purImAvAsayAmAsa divaM devapatiyathA // 9 // kavATatoraNavatI suvibhaktAntarApaNAm / sarvayantrAyudhavatImupetAM sarvazilpibhiH // // mUtamAgadhasambAdhAM zrImatImatulaprabhAm / uccATTAladhvajavatIM zataghnIzatasaMkulAm // 1 // ca mhaaraassttrm| "AnmahataH-" ityAtvam / tadvivaddhayati dharmeNa pAlayatIti mhaaraassttrssivrdnH| kartari lyuTa / mahAMzcAso rAdavivarddhanazceti vA / pUrvarAja bhyo'dhika ityarthaH / dazarathAkhyo rAjA divaM svargam, amarAvatI devapatiryathA indra satAM purIm / tu pUrvanRpavailakSaNyena, AvAsayAmAsa sthApayAmAsa / " hetumati ca" iti Nic // 9 // vailakSaNyameva dazayanayodhyAM varNayati sagazepeNa-kavATeti / toraNo vhidvaaraalngkaardaaruvndhH| prazastakavATatoraNa yuktAm / prazaMsAyA~ matup / suvibhaktaM parasparAsaMzliSTam antaraM madhyapradezA yeSAM tAdRzA ApaNAH nipadyAH yasyAM sA tAm / "ApaNastunipadyAyAm" ityamaraH / sarvANi sarvavidhAni yantrANi zilAkSepaNIprabhRtIni, AyudhAni bANAdayaH, loka yAni yAni yanvAyudhAni santi tadvatImityarthaH / zilpibhi zcitrakAraprabhRtibhiH upetAM yuktAm // 10 // sUteti / sUtAH bndinH| "mUto nA takSiNa sArathau / kSatrAdvipAsute vyAsaziSye paardbndinoH||" iti bhAskaraH / mAgadhAH rAjaprabodhakAH / "mAgadhaH syAdvAragmI rAjaprabodhakaH" iti yAdavaH / taiH sambAdhAM nirantarAM zrImatI dhanadhAnyasamRddhimatIm atula mAsa vAsaM kRtavAna // 6-10 // sUteti / sUtamAgadhasambAdhAm-satAH stotrapAThakAH, mAgadhAH vaMzazaMsakAH / zatapnInAma-bhAkArasaMrakSaNArtha nirmito yantravizeSaH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ San Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyamandir RAM sa05 vA.rA.bha. prabhA nirupamakAntim / aTTAhAlazabdau paryAyau / "syAdaTTaH kSomamantriyAm" itymrH| maNDapoparinirmitagRhANItyarthaH / unnatairavAladhvajairyutAm / TI.bA.kAM. 353 // zatabhI praakaarsthyntrvishessH| "zatanI tu catustAlA lohakaNTakasaJcitA" iti yAdavaH / zatazabdo'nantavacanaH / " zataM sahasramayutaM sarvamAna / / tyavAcakam" ityukteH / anekazatatIsaMvRtAm // 11 // vadhiti / sarvataH purImiti "ubhasarvatasaH-" iti dvitIyA / sarvatra puryA vadhUnAM ye nATakAH anatayitArastatsadde saMyuktAm / AmrANAM cUtAnAM vanamAmravaNam / "pranirantaH-" ityAdinA Natvam, AhitAgnyAditvAtparanipAtaH / AmravaNa rUpAyAnopetAm / sAlaH prAkAraH, mekhalA-mekhalAvadAvaraNabhUtA yasyAstAm / " prAkAro varaNaH sAlaH " ityamaraH / mahatImiti sAladvArA nagaravizeSaNam // 12 // durgeti / atra durgazabdena vizAlatIcyate / vizAlAgAdhaparicAM durgA sthaladurgabhUtAm, ataevAnyaiH zatrubhiH durAsadAM vadhUnATakasaMdhaizca saMyuktAM sarvataH purIm / udyAnAmravaNopetAM mahatIM sAlamekhalAm // 12 // durgagambhIraparighAM durgAmanyairdurAsadAm / vAjivAraNasampUrNA gobhiruSTraH kharaistathA // 13 // sAmantarAjasaMdhaizca valikamabhirAvRtAm / nAnAdezanivAsaizca vaNimbhirUpazobhitAm // 14 // prAsAda ratnavikRtaH parvatarUpazobhitAm / kUTAgArezca sampUNAmindrasyevAmarAvatIm // 15 // durAkramAm / vAjibhiriGgazca sampannAM samRddhAm, gobhirutaiH kharaiH kharavizaMpaizca tathA. sampannAmityarthaH // 13 // sAmantarAjasajheriti / samantAdbhavAH saamntaaH|" sAmantA rAjyasandhisthAH" iti vaijayantI / tAdRzarAjasaGghaH / kIdRzaiH ? balikarmabhiH baliH karaH, " bhAgadheyaH karo baliH " ityamaraH / balizabdena balipradAnamucyate tatkarma yeSAM taiH / nAnAdezanivAsaiH kayavikrayArthamAgataH vaNigbhizca upazobhitAm // 14 // prAsAderiti / ratnavikRtaiH-ravaiH vikRtaiH vizeSeNa kRtaiH| prAsAdaiH rAjagRhaH. parvataiH krIDApateH kUTAgAraiH vlbhibhiH| " kUTAgAraM tu valabhiH " ityamaraH / sampUrNA vadhviti / vadhUnATakasabaizca-nATayantIti nATakAH nanaMkAH vadhUnAM nATakAnAM sazca / udyAnAmravaNApenAma-krIDArthamasAdhAraNatvena nirmitAnyudyAnAni, Amra vaNAni tu sarvajanopabhogyatvena kalpitAni / sAlamekhalAma prAkAramekhalAm // // durgeti / durgagambhIraparighAM durgA gambhIrA parighA yasyAM nAm ata eva durgAm Aju 13 // sAmanteti / balikarmabhiriti sAmantagajasavizeSaNama / balikarmabhiH balipradegnyirthaH // 14 // prAmAderini / ratnavikRtaiH rbnirminaiH| kUTAgAraiH 1-30 For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ataeva indrasyevAmarAvatIm, indrapAThitAmamarAvatImiva sthitAmityarthaH // 15 // citrAmiti / citrAM nAnArAjagRhavatIm / aSTau padAni sthAnAni yasya tadaSTApadam, " aSTanaH saMjJAyAm " iti dIrghaH / " aSTApadaM zAriphalam " ityamaraH / tadAkArAm, tatsadRzasaMsthAnAmityarthaH / madhye rAjagRhaM caturdikSu rAjavIthayaH tanmadhyeSvavakAzAzvetyevaMvidhasaMsthAnAmityarthaH / varanArIgaNaiH sundarastrIgaNaiH yutAM saMyuktAm / sarvaratnaiH samAkIrNI vyAptAm / tAni tu " gArutmataM marakatamazmagarbho harinmaNiH / zoNaratnaM rohitakaM padmarAgo'ruNopalaH / vidrumo nA pravAlo'strI vo'strI hIrakaH pumAn / indranIlaM mahAnIlaM vaiDUrya vAlavAyajam / kuruvindAstu kalmASA ratnabhedAstu mauktikam / mANikyaM pauSyakaM zaGkhaH" ityAdinighaNTuparyAyoktAni / vimAnAkhya citrAmaSTApadAkArAM varanArIgaNairyutAm / sarvaratnasamAkIrNA vimAnagRhazobhitAm // 16 // gRhagADhAmavicchidrAM samabhUmau nivezitAm / zAlitaNDulasampUrNAmikSukANDara sodakAm // 17 // dundubhIbhirmRdaGgaizca vINAbhiH paNavaistathA / nAditAM bhRzamatyarthaM pRthivyAM tAmanuttamAm // 18 // vimAnamiva siddhAnAM tapasAdhigataM divi / sunivezitavezmAntAM narottamasamAvRtAm // 19 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir gRhaiH zobhitAm / " vimAno'strI devayAne sArvabhaumika sadmani " iti bhAskaraH || 16 | gRhagADhAmiti / gRhaiH kuTumbigRhaiH gADhAM niviDAma, avicchidrAM nidUSaNAm, "chidraM randhre dUSaNe'pi " iti bhAskaraH / samabhUmau animnonnatapradeze nivezitAM nirmitAm | zAlayaH zvetataNDulA trIhayaH / "zAlayaH zveta taNDulAH" iti vaijayantI / teSAM taNDulaiH sampUrNAm / ikSukANDasya ikSudaNDasya yo rasastattulyamudakaM yasyAM tAm // 17 // dundubhIbhiriti / dundubhIbhi bhairIbhiH / IkArAntatvamArSam / mRdaGgaiH mRta aGgaM yeSAM taiH paNavaiH maddaleH / tatheti samuccaye / bhRzaM nAditAm pRthivyAm atyarthamanuttamAM zreSThAM tAM prasi ddhAm || 18 || vimAnamiti / siddhAnAM tapaHsiddhAnAM puruSANAM divi svarge tapasAdhigataM labdham vimAnamiva devayAnasamUhamiva sthitAm / jAtAvekavacanam / kUTArUyairagAraiH // 15 // citrAmiti / aSTApadAkAroM dyUtaphalakAkArAM svarNAkArAM vA / vimAnagRhazobhitAM vimAnatulyairgRherupazobhitAm // 16 // gRheti / graha gADhAM gADhagRhAm, acchidrAM nirantarAm, ikSukANDarasodakAma ikSukANDarasasadRzodakAm // 17 // dundubhIbhiriti / bhRzaM nAditAm atyarthamanuttamAmiti bhRzAtyartha zabdayoH sambandhaH // 18 // vimAnamiti / sunivezinavezmAntAma suSThu nivezitAH vezmanAmantAH pradezAH yasyAM nAm // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.kA. 194 // sa05 bharAbha. sunivazitAH supTha nirmitAH vezAtAH gRprAntA yasyAM sA / sarvataH smpnirmitgRhaamityrthH| narottamaH vidvadbhiH samAvRtAm // 19 // ye ceti, zloka vayamekAnvayam / laghuhastAH zikSitAH |"lghuhstH suhastatha kRtAstrakRtapurakaH" iti vaijyntii| vizAradAH samAH, upAyajJA iti yAvat / tathA bhUtA api ye rAjAnaH viviktaM vijanam, asahAyamiti yaavt| "viviktau pUtavijanau" itymrH| aparAparam avidyamAnaparAparam / pare pitrAdayaH, apare / putrAdayaH tehanim. vaMzasyaikatantumiti yAvat zabdavedhyaM zabdena lakSyeNa vedhyam,etena pracchannavedhanamupalakSyate / vitataM palAyitaM ca bANezcana vidhynti| na praharanti, kiMpunaryantrAdibhiriti bhAvaH // 20 // siNheti| mattAnAM vane svadeze nardatAM garveNa garjatAm, siMhavyAghravarAhANAM balAt manobalena bAhubalairapi ye ca vANaina vidhyanti viviktamaparAparam / zabdavedhyaM ca vitataM laghuhastA vizAradAH // 20 // siMhavyAghravarAhANAM mattAnAM nardatAM vane / hantAro nizitaiH zastrairbalAdAhubalairapi // 23 // tAdRzAnAM sahasrestAmabhipUrNA mahArathaiH / purImAvAsayAmAsa rAjA dshrthstdaa||22|| tAmagnimadbhiguNavadbhirAvRtAM dvijottamevaMdaSaDaGgapAragaiH sahasradaHsatya ratairmahAtmabhirmaharSikalpairRSibhizca kevlaiH||23||ityaare zrIrA vAlmI AdikAvye bAlakANDe paJcamaH sargaH // 5 // sahakAribhiH nizitaistIkSNaH zasrAyudhaiH krnnairhntaarH| "zastramAyudhalohayoH" itymrH||21|| taadRshaanaamiti| mahArathaiH "AtmAnaM sArathiM cAzvAn rakSan yuddhayeta yo naraH / sa mahArathasaMjJaH syAt" ityuktalakSaNaH / tAdRzAnAM teSAM sahasraiH abhipUrNI tAM tathAtvena prasiddhAM purIm AvAsayAmAsa // 22 // tAmiti / agnimadbhiH aahitaagnibhiH| guNavadbhiH shmdmaadigunnvdbhiH| vedAnAM paDaGgAnAM ca pAramantamadhyayanena gacchantIti tthaa| "antAtyanta-" ityA ye ca bANarityAdi / viviktaM sahAyarahitam / aparApara pare pitrAdayaH, apare putrAdayaH tehIMnam, vaMzasyaikatantumiti yAvat / zabdavedhyaM zabdena jJAnyA veDhuM yogyama. anena pracchannavedhanamupalakSyane / sparadarzina eva vidhyantItyarthaH / vinataM bhItyA samUhAtpalAyitam, laghuhastAH-zIghravedhinaH / ye vivikAdIna bANairna vidhyanti katairmahArathairabhipUrNAmityuttaratra sambandhaH / blaat-kaayblaat| bAhubalairavazikSAlabdhabhujabaleH // 20-22 // nAmiti / agnimadbhiH aahitaagnibhiH| guNavadbhiranasyAdi / VI muni-ya iti / ye bhayodhyAvAsinaH zUrAH bANA dhiktam ekAntanthama, pulamini vA / " viviktau pUnavijanau " ityamaraH / parazca aparazca parAparI tIna jigate yasya sa tathoktaH tam / vaMzasyakAkiyA sthitaM pitRnAtUputrAdirahitamityarthaH / zabdavedhyam parona prakAre nuelakSyate / aparasparadarzana evaM vizcantItyarthaH / vitataM viprakoNa janam / laghuhastAH-zIpravedhinaH / vizAradAH samarthAH // 20-22 / / For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dinA DapratyayaH / sahasraraiH bhupdaiH| satye satyavacane rataiH nirtaiH| mahAtmabhiH mahAmatibhiH / kevalaiH RSibhirapi / maharSikalpaiH vasiSTAdiMmaharSitulyaiH / / ISadasamAptau kalpappratyayaH / dvijottamaiH AvRtAM tAm, AvAsayAmAsetyanuSajyate / atra vaMzasthavRtte prathamacaraNe jagaNAbhAvenopajAtivRttamiti bodhyam / / AcAryAH prAhuH- " tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJena dAnena tapasAnAzakena " iti zrutiranenopavRhyate / dvijottamaiH " aSTavarSe brAhmaNa mupanayIta " ityuktarItyA kRtopanayanaiH, vedavaDaGgapAragaiH aghItasAGgasaziraskavedaiH: agrimadbhiranuSThitayajJaiH sahasradaiH yathAzaktitrAhmaNasAtkRtadravyaiH, mahAtmabhiH mahAyattraiH, kRtatapaskairityarthaH / guNavadbhiH zamadamAdyupetaiH " zAnto dAnta uparatastitikSussamAhito bhUtvA " ityukta zamadamAdimadbhiH / satyarataiH "satyasya satyam" ityukte brahmaNi bhaktirUpApannajJAnavadbhiH, kevalaiH "tasmAdrAhmaNaH pANDityaM nirvidya bAlyena tiSThAset " ityuktarItyAnA | tasyAM puryAmayodhyAyAM vedavitsarvasaMgrahaH / dIrghadarzI mahAtejAH paurajAnapadapriyaH // 1 // ikSvAkUNAmatiratho yajvA dharmarato vazI / maharSikalpo rAjarSistriSu lokeSu vizrutaH // 2 // 10 Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir visskRtsvruupaiH| RSibhiH "bAlyaM ca pANDityaM ca nirvidyAtha muniH" ityuktasvarUpaiH / maharSikalpaiH " yatrarSayaH prathamajA ye purANAH " ityuktarItyA sUrisadRzaiH, AvRtAm avatariSyati bhagavAnatreti samAgamya saMsevitAM tAmAvAsayAmAsa / yadvA he kevala parizuddhacitta ! aiH tvamapi vAsAya gaccheti kavirAha, tadupagatetivat // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paJcamaH sargaH // 5 // evaM bhagavadavatArayogyadezo darzitaH, atha tadyogyaM puruSaM darzayati sarge SaSThe -tasyAmityAdi zlokacatuSTayamekAnvayam / dazarathaH tasyAM vasan san jagat apAlayat / sa kIdRzaH ? vedaM vedArtha vettIti vedavit, saMgRhNAti dhanapradAnAdinA svIkarotIti saGgrahaH / pacAdyac / sarveSAM zUrANAM viduSAM ca saMgrahaH sarvasaMgrahaH / dIrghadarzI dIrgha cirakAlabhAvipadArthaM draSTuM zIlamasyAstIti tathA / tAcchIlye NiniH / mahAtejAH mahApratApaH "tejaH parAkrame prANaM varcasya ciSi retasi " iti rtnmaalaa| puraM bhavA janAH paurAH, janapade bhavA jAnapadAH, te priyA yasya sa tathA ||1|| ikSvAkUNAmiti / ikSvAkUNAM madhye ati rathaH bahubhirmahArathaireko yoddhA rathI / yajvA vidhinessttvaan| dharmeSu taTAkakhanana rAmapravartanAdiSu rataH / vazI svAdhInasarvajanaH / "triSvadhIne vazAM vAJchA guNayutaiH / kevalaiH mukhyaiH // 23 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM paJcamaH sargaH // 5 // tasyAmiti / sarvavita For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra khA.rA.bhU. www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prabhutvAdhInatAsu nA" iti bhAskaraH / maharSikalpaH maharSitulyaH / rAjarSiH rAjarUpaRSiH / triSu lokeSu bhUrbhuvaH svalokeSu vizrutaH prasiddhaH // 2 // balavAna caturaGgasamAyuktaH ataeva nihatAmitraH nihatazAtravaH / mitravAn prazastamitrayuktaH / vijitendriyaH niSiddheSu zabdAdiSvapravartitendriyaH / dhanai hiraNyaratnAdivyAmbarAbharaNAdibhiH anyaH tadapekSayAnyaiH / saMgraheH saMcayaiH nidhibhiriti yAvat / zakravaizravaNApamaH yathAkramam indrakuvaMropamaH // 3 // yathA manuH vaivasvatamanuH lokasya parirakSitA tathA dazaratha rAjA tasyAM vasan jagadbhUlokam apAlayat // 4 // evaM rAjaguNAH uktAH lokapAlanaM cokam / saMprati puraparipAlanamAha taneti / satyaM sandhA abhiprAyo yasya tena trivarga dharmArthakAmAn anutiSThatA anusaratA pAlitA satyAdipurassaraM trivagArtha pAlitetyarthaH // 5 // pAlanaphalaM darzayati tasminnityAdinA mAnavendreNa dhImatetyantena / hRSTAH vAsasaukhyena prItAH dharmAtmAnaH bahuzrutaM zAstra valavAnnihatAmitro mitravAn vijitendriyaH / dhanaizca saMgrahaizcAnyaiH zakravaizravaNopamaH // 3 // yathA manurmahAtejA lokasya parirakSitA / tathA dazaratho rAjA vasan jagadapAlayat // 4 // tena satyAbhisandhena trivargamanutiSThatA / pAlitA sA purI zreSThA indreNevAmarAvatI // 5 // tasmin puravare hRSTA dharmAtmAno bahuzrutAH / narAstuSTA dhanaiH svaiH svairalubdhAH satyavAdinaH // 6 // nAlpasannicayaH kazcidAsIttasmina purottame / kuTumbI yo siddhArtho'gavAzvavana dhAnyavAn // 7 // kAmI vA na kadaryo vA nRzaMsaH puruSaH kacina / draSTuM zakyamayodhyAyAM nAvidvAnna ca nAstikaH // 8 // zravaNaM yeSAM te bahuzrutAH / svaiH svaiH dhanaistuSTAH, paradhanAnabhilASiNa ityarthaH / vIpsayA svavarNasvAzramocitadhanamAtraparigrahaH sUcyate / alubdhAH dAne prApta lobharahitAH / satyavAdinaH satyavacanazIlAH, AsannitizeSaH // 6 // neti / tasminpurottame purazreSThe alpasannicayaH alpakozavAn, agavAzvadhana dhAnyavAn asiddhArthaH dhanAdibhiraprAptadharmArthakAmarUpapuruSArthaH yaH kuTumbI sa kazcinnAsIt / " mAtA pitA khupa putra putrI patnyatithiH svayam / dazasaMkhyaH kuTumbIti viSNu dvijottama / " // 7 // kAmIti / kAmI kAmaikaparaH puruSaH ayodhyAyAM kvacita koNe'pi draSTuM na zakyam / zakya sarvajJaH / sarvasaMgrahaH sarvAna saMgRhNAti zIkarotIti tathA || 1 || ikSvAkRNAmiti / vazI niyatendriyaH // 2-4 // teneti / satyAbhisandhena satyapratijJena // 5 // 6 // nAlpa sannicaya iti / satAmutkRSTadhanAnAM nicayaH sannicayaH alpaH sannicayo yasmAttathA sa nAsti, agavAzvadhanadhAnyavAniti chedaH // 7 // kAmIti / kAmI kAryakaparaH / For Private And Personal Use Only TI.bA.kA. sa0 6 // 55 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org miti nipAtaH / "zakyamaravindasurabhiH" iti kAlidAsenApi prayuktaH / kadaryo vA draSTuM na zakyam / "AtmAnaM dharmakRtyaM ca putradArAMzca pIDayet / lobhAdyaH pitarau bhrAtRRn sa kadarya iti smRtaH // " nRzaMsaH krUro'pi na dRSTuM shkym| "nRzaMso ghAtukaH krUraH" ityamaraH / avidvAn vidyArahitaH / para loko nAstIti yo manyate sa nAstikaH / "asti nAsti diSTaM matiH" iti Thak // 8 // sarva iti / ayodhyAyAM sarve narAH sarvA nAryazca dharmazIla svAdiviziSTA bhavanti / susaMyatAH sudu niyatendriyAH zIlavRttAbhyAm uditAH utpannAH, sahajazIlavRttA ityarthaH / zIlaM satsvabhAvaH, vRttamAcAraH / " zIlaM svabhAva sadvRtte / vRttaM padye caritre ca " ityubhayatrApyamaraH / amalAH nirmalamanaskAH // 9 // nAkuNDalI | ayodhyAyAM na vidyate evamuttaratrApyanvayaH / alpabhogavAn alpsukhvaan| " bhAMgaH sukhe khyAdibhRtAvaheca phaNakApayoH " ityamaraH / nAmRSTaH anabhyaGgastrAna sarve narAzca nAryazca dharmazIlAH susaMyatAH / uditAH zIlavRttAbhyAM maharSaya ivAmalAH // 9 // nAkuNDalI nAmakuTI nAsragvI nAlpabhogavAn / nAmRSTo nAnuliptAGgo nAsugandhaJca vidyate // 10 // nAmRSTabhojI nAdAtA nApyanaGgadaniSkadhRk / nAhastAbharaNo vApi dRzyate nApyanAtmavAn // 11 // nAnAhitAgnirnAyajvA na kSudro vA na taskaraH / kazcidAsIyodhyAyAM na ca nirvRttasaGkaraH // 12 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir zuddhaH nAnuliptAGga ityatra suprasupeti samAsaH / candanAdyananuliptAGga ityarthaH / atrApi nabhanuSajyate / sugandhazabdena kuGkumakastUryAdikamucyate // 10 // nAmRSTeti / mRSTaM pUrNam annAbhAvaprayuktAlpabhAjanavAnayodhyAyAM na dRzyate / evamuttaratrApi yojyam / dAtA prakaraNAdannadAtA / aGgadaM bAhubhUSaNam, nisskmurobhuussnnm| "sASTe zate suvarNAnAM hemnyurobhUSaNe pale / dInAraM'pi na niSko'strI" ityamaraH / te gharatIti aGgadaniSkadhRk / dhRgityeva pAThaH / hastA bharaNaM kaTakAGgulIyakAdi / anAtmavAn ajitAntaHkaraNaH ||11|| neti / AhitAgniH ajasrAgnihotrI / yajvApi hi kazvidvicchinnAnirbhavati / ayajvA kadaryaH atilobhI, AtmAnaM pucAdIca yo vati sa kadaryaH / zakyamiti vastusAmAnyena napuMsakaliGganirdezaH // 8 // 9 // nAkuNDalIti / amRSTaH anirmalazarIraH, | zobhano gandhaH svAbhAvikazarIrA modI grasya niSkamurobhUSaNam // 10 // 11 // nota / ayajvAnAma yAgarahitaH, AhitAgniH kevalAgnyAdhAnavAna / nirvRttaH saGkaraH varNasaGkaro yasya // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 56 // somayAgarahitaH / kSudraH alpavidyaizvaryavAn, tiraskArArha iti yAvat / nivRttaH anuSThitaH saGkaraH parakSetre bIjAvApAdiryena saH // 12 // svkrmeti| adhya TA.bA.kAM. yanaM jpruupaadhyynm| saMyatAH saGkucitAH / / 13 // neti / anRtam asatyaM kAyati vktiitynRtkH| "ke zabde" ityasmAdAtve "Ato'nupasarge kaH" || iti kprtyyH| zrutaM zravaNam / bhAva niSThA / bahuprakArazAstrazravaNarahita ityrthH| asuuytiitysuuykH|"knnddaadibhyo yaka" iti yaki dhAtusaMjJAyAM / / azaktaH aihikaamussmikaarthsaadhnaashktH| tadA dazaratharAjyapAlanakAle / anenAyaM zloko jAnapadaviSaya iti gamyate, tenAtra na paunarutyAzaGkA // 14 // svakarmaniratA nityaM brAhmaNA vijitendriyAH / dAnAdhyayanazIlAzca saMyatAzca pratigrahe // 13 // na nAstiko nAnRtako na kshcidbhushrutH| nAsUyako na vAzakto nAvidvAna vidyate tadA // 14 // nASaDaGgavidatrAsInnAvato nAsahasradaH / na dInaH kSiptacitto vA vyathito vApi kazcana // 5 // kazcinnaro vA nArI vA nAzrImAnnApyarUpavAn / draSTuM zakyamayodhyAyAM nApi rAjanyabhaktimAn // 16 // varNepvagryacaturtheSu devatAtithipUjakAH / kRtajJAzca vadAnyAzca zUrA vikramasaMyutAH // 7 // nati / paDaGgAni-zikSA kalpo vyAkaraNaM nirukti chandovicitijyotipAmayanaM ca / avataH cAndrAyaNAdivatarahitaH / asahasradaH abahupradaH / dAnA dhyayanatyatra vidyAdAnamuktam, atra hiraNyAdidAnam / kSitacittaH vyAkulamanamkaH vyathitaH / vyAdhyAdinA piidditH|| 15 // kazciditi / aAmAn kaantirhitH| apavAna saundaryarahitaH / nArIpakSe azrImatI arUpavatI abhakimatI cetyUhyam / rAjani dazarathaM abhaktimAna bhaktirahitaH bhaktiradhika mAnyaviSayastrahaH // 16||vnnessviti / aye bhavo'vyaH / "agAyata"brAhmaNaH sa catuthoM yeSAM teSu varNaSu vartamAnAH narAH / devatAtithipUjakAH zUdrANAM devatApUjA tAntrikamantraNa, atithipUjanaM hiraNyAdidAnena / kRtajJAH upakArajJAH / vadAnyAH daanshiinnddaaH| "vadAnyA dAnazANDaH syaat"| // 6 // parigraha-svabhAryAyAM mayatAH niytaaH||1|| neti / ananaH antavAdI // 14 // nani / kSipracinaH vikssincinH||1||16|| prathamaM gajAnaM stunvAnantaraM bAhmaNaprazaMsA paramA ini nArthayAra / For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir iti vizvaH / zUrAH brAhmaNeSvadhyayanazUratvam / vikramasaMyutAH parAkramasaMyutAH, brAhmaNAnAM parAkramI vAdakathAsu / Asanniti zeSaH // 17 // dIgheti / tammin purottame sarve narAH dharma satyaM ca saMzritAH, ataeva hetoH dIrghAyuSaH strIbhiH putrapautraizca saMyutAH Asan // 18 // kSatramiti kSatraM kSatriyajAtiH brahmamukhaM brAhmaNapradhAnamAsIt. tadAjJAnuvartIti yAvat / "mukhaM niHsaraNe vaktre dvAyupAyapradhAnayoH" iti yAdavaH vaizyAH ksstrmnuvrtaaHksstrsyaanuvrtinH||el zudrAstrIn varNAnupacAriNaH trayANAM varNAnAsupacArazIlAH santaH svadharmaniratA Asan // 19 // etatsarva dazarathapAlanakRtamityAha-seti // 20 // yodhAnA| miti| agnikalpAnAM zautizayAdAnitulyAnAm, pezalAnAmakuTilAnAm / amarSiNAM parAbhibhavAsahiSNUnAm / kRtavidyAnAM shikssitshstraastraadividyaa| dIrghAyuSo narAH sarve dharma satyaM ca sNshritaaH| sahitAH putrapautraizca nityaM strIbhiH purottame // 18 // kSatraM brahmamukhaM cAsIdvaizyAH kSatramanuvratAH / zUdrAH svadharmaniratAstrInvarNAnupacAriNaH // 19 // sA tenekSvAkunAthena purI supari rakSitA / yathA purastAnmanunA mAnavendreNa dhImatA // 20 // yodhAnAmagnikalpAnAM pezalAnAmamarSiNAm / sampUrNA kRtavidyAnAM guhA kesariNAmiva // 23 // kAmbhojaviSaye jAtaiAhIkaizca hayottamaiH / vanAyajainadIjaizca pUrNA hAra hayottamaiH // 22 // vindhyaparvatajairmattaiH pUrNA haimavatairapi / madAnvitairatibalairmAtaGgaiH parvatopamaH // 23 // nAm / yoghAnAM bhaTAnAm / "pUraNaguNa-" ityAdinA psstthii|saa purI yodhaiH sampUrNA, guhA kesaribhiH siMhariva, tathA durddharSAbhUdityarthaH // 21 // evaM caturaGga / / sampattiSu padAtisampattimuktvA turnggsmpttimaah-kaambhojeti| kAmbhojaviSaye kAmbhojAkhyadeze jAtaiH, bAhrIMkaH baahriikdeshbhvaiH| "tatra bhavaH' ityaNa / vanAyujaiHvanAyudezajAtaiH, nadIjaiH sindhudezodbhavaH, harerindrasya yo harihayaH uccaiHzravAstadvaduttamaH harihayottamarazvazreSTeHsA pUrNAbhavat / / 22 // gajasampatti mAha--vindhyetyAdinA, lokadvayamekAnvayam / mattairvindhyaparvatajairmAtaGgai haimavataiH himavati jAtaiH / "tatra jAtaH" iti zaiSiko'Na / madAnvitaiH atibalaiH kRtA / idAnI kSatriyAdayastrayo varNAH prazasyante-varNeSvatryacaturthevityAditribhiH zlokaH / azyAbrAhmaNAzcaturthA yeSAM varNAnAM te agryacaturthAH // 17 // 18 // ksstrmiti| kSatraM brahmamukha brAhmaNAnuvartItyarthaH / vaizyAH kSatramanuvratA:-kSatrasyAnusAriNaH, trIna varNAna trayANAM varNAnAmupacAriNo'bhavanniti zeSaH // 19 // 20 // yodhAnAmiti / 1. yodhaiH pUrNatyarthaH / pezalAnAM kuzalAnAM kRtavidyAnAmabhyastavidyAnAm // 21 // kAmbhojeti / vanAyujaiH banAyudezajAtaharihayottamaiH-harihayaH uccaiHzravAH tadvaduttamaH, For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir . vA.rA.bha. mAtaGgaigajerapi prvtopmH||23|| airAvatakulInaH airAvatakulodbhavaiH / "kulAt khaH" / dvipaizca mahApadmaH puNDarIkAkhyA diggajaH tasya kulaM yeSAM taiH / dipezca aJjanAt varuNadiggajAta niSpannapirapi, vAmanAt yamadiggajAniSpannaH dvipairapi sA puurnnaasiit||24|| bhadrerityAdisAzloka ekaanvyH| bhadrAH mandrAH mRgAzceti gajajAtitrayam / "bhadro mandro mRgazceti vijJayAtrividhA gjaaH|" iti hlaayudhH| bhadramandro bhadramRgo mRgamandrazceti dviprakRtikA saGkIrNa jAtayastisraH, bhadramandramRgAstriprakRtikAH saGkIrNagajAH / tallakSaNamuktaM vaijayantyAm-"aGgapratyaGgabhadratvaM saMkSiptaM bhadralakSaNam / pRthutvaM zathatA sthaulya saMkSiptaM mandralakSaNam // tanupratyaGgadIzca prAyo mRgaguNo mataH / bhadramandro bhadramRgo bhadramandramRgopi ca / mRgamandrAdayopyevamiti sngkrjaatyH||" iti / airAvatakulInaizca mahApadmakulastathA / aJjanAdapi niSpannaiminAdapi ca dvipaiH // 24 // bhaTTaimandremuMgezcaiva bhadramandra | mRgaistathA / bhadramandrarbhadramRgairmaMgamandrezca sA purii| nityamattaiH sadA pUrNA nAgairacalasannibhaiH // 25 // sA yojane ca dve bhUyaH satyanAmA prakAzate / yasyAM dazaratho rAjA vasana jagadapAlayat // 26 // evambhUtanityamattairacalasannibhaiH nAgaiH sA sadA pUrNAbhavat // 25 // atirathamahArathAdizabdaiH rathasampattirapi suucitaa| evaM caturaGgabalasampattyA na nagara mAtramapradhRSyam, kintvabhito dve yojane durgame ityAha-sati / sA nagarI bhUyaH nagarAt bahirapi dve yojnedvyoryojnyoH| anyantasaMyoge dvitIyA / satya nAmA yathArthanAmA ayodhyaanaamaa| " DAbubhAbhyAmanyatarasyAm" iti DAp / atra hetumAha yasyAmiti / yojanatrayavistAravatyAM tasyAM madhye yojana nadIjaiH sindhunadIsamudbhavaH // 20-24 // vindhyahimavadAdijAtAnA gajAnAM saGkIrNAnAM ca sampattimAha-bhadreriti / bhadrAdayo gajavizeSAH / yathAha halAyudhaH "bhadro mandro mRgazceti vijJeyAkhividhA gajAH" iti / bhadramandramRgaH triprakRtikA saGkINoM gajaH, tathA bhadramandro bhadramRgo mRgamandrazca // 25 // sA yojaneti / MI muni-mariti / talakSaNam " polana sapta mApa de pamaSTIca hastAH pAraNAhamAnam ! ekadivAstha mandrabhadro saGkIrNanAgo'nisanapramANaH // " aba pUpAya mApasa jampa lakSaNamunam, mgaayaa| japramANAta ekahastamAtrabaddhI manDAgyAja yuvate / mandrAyagajAta vihastAnI bhadrampAja inyusyate / bhadrAmyA jAna nisdI bhadramandamAgamyagaja isyusyane / bhaDamandraH mahAsyarAja aujayadeNyA 17 // 7 // pariNAhAdipramAgairmandrAkhyagajasya aunapada pAraNAhAdipramANatha yukA gajAH bhAnandrAH / madranaga: madrAsyamugAmyayojayoH pramANayukA gaja' madranagAH te: / mRgamantraH mRgAmyamandrAkhyayogaMjayoH pramANa yuktA majA: mAmandrAH taH / saGkIrNanAgAH itammAjAH aniyatapramANAH // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * iyamatyantaM yoddhumazakyetyartha itypyaahuH|| 26 // pAlanaM cAbrAdanapUrvaka mityAzayenAha - tAmiti // 27 // sarvotamartha saMkSepeNa saganti punardarzayati- tAmiti / argalaM nAma kavATa nizcalatvAya tinibaddho dAruvizeSaH / "tadviSkambho'galaM na nA" ityamaraH / zivAM maGgalavatIm / vaMzasthApajAtivRttam ||28|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUpaNaM maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paSTaH sargaH // 6 // athoktaguNasampannasya dazarathasya dharmA |nuSThAnasahAyasAdhiSThasacivasampatti darzayati saptame-tasyetyAdi / mahAtmanaH mahAmateH tasya ikSvAko dazarathasya tadvaMzajatvAttacchandaH / mantrajJAH kAya vicArajJAH / iGgitaM parAbhiprAyaH taM mukhavikAsasaGkocavyaGgyavacanAdibhijanantIti iGgitajJAH / amAtyAH amA rAjJaH sarvarAjyavyApAreSu sahabhavantI purI sa mahAtejA rAjA dazaratho mahAn / zazAsa zamitAmitro nakSatrANIva candramAH // 27 // tAM satyanAmAM dRDhatoraNArgalAM gRhairvicitrairupazobhitAM zivAm / purImayodhyAM nRsahasrasaMkulAM zazAsa vai zakrasamI mahIpatiH // 28 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe SaSTaH sargaH // 6 // tasyAmAtyA guNairAsannikSvAkostu mahAtmanaH / mantrajJAceGgitajJAzca nityaM priyahite ratAH // 1 // aSTau vabhUva vIrasya tasyAmAtyA yazasvinaH / zucayazcAnuraktAzca rAjakRtyeSu nityazaH // 2 // dhRSTirjayanto vijayaH siddhArthI hyArthasAdhakaH / azoko mantrapAlazca sumantrazcASTamo'bhavat // 3 // tyamAtyAH / "avyayAttyap" / guNaiH vakSyamANamantriguNaiH upetA Asan // 1 // "mantriNaH sapta vASTau vA prakurvIta parIkSitAn " iti manunoktarItyAhaaSTAviti / zucayaH sarvAtmanA svAmidroha cintArahitAH, nityazaH rAjakRtyeSu tadanuSTAneSu anuraktAH tatparAH, aSTAvamAtyA babhUvuH // 2 // teSAM nAmAni darzayati- dhRSTiriti / dhRSTiH prathamo'bhavat jayanto dvitIyo'bhUt iti krameNa yojayitvA sumantro'STamo'bhavaditi yojyam // 3 // sA purI antardvayoryojanayorbhUyaH satyanAmA atizayena yoddhumazakyetyanvarthanAmetyarthaH // 26 // 27 // tAmini / dRDhatAraNArgalAm agalaMnAma kavATAvaSTambhaka tiryaksthApito dAruvizeSaH // 28 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM SaSThaH sargaH // 6 // tasyAmAtyA iti / guNaiH prajJAdibhiH mantrajJA rAjakAryavicArAtmakaM mantraM jAnannIti tathA / priyamya rAjJaH hite ratAH / iGginajJAH mugvatrikAsAdiliGgaiH parAbhiprAyavedinaH // 1 // aSTAviti / zucayazcAnuraktAzva rAjyakAryeSu nityazaH ityanena svaprayojanaM vihAya svAmikAryanignatvamucyate // 2 // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.bha. // // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir RtvijAviti / vasiSThaH vAmadevazca dvau RSisattamau Rtvija purohito abhimato pradhAnau AstAm tathA abhimatAH apare mantriNaH RtvijaH jAvA liprabhRtayazcAsan ||4|| atha mantriguNAn prapaJcayati sargazeSeNa vidyeti / vidyAsu AnvIkSikIprabhRtiSu vinItAH zikSitAH hrImantaH akRtyakaraNeSu lajjAvantaH kuzalAH nItau samarthAH, niyatendriyAH avihitaviSayebhyo nivRttAH zrImantaH lakSmIsamRddhAH, mahAtmAnaH mahAbuddhayaH, zAstrajJAH nIti zAstrajJAH, dRDhavikramAH apratihataparAkramAH // 5 // kIrtimanta iti / praNihitAH rAjakRtyeSvapramattAH yathAvacanakAriNaH yathoktavantastathaiva kurvanti, na tu" manasyanyadvacasyanyat karmaNyanyat " iti nyAyata iti bhAvaH / tejaHkSamAyazAMsi prAptAH / " dvitIyA zrita-" ityAdinA samAsaH / atra Rtvijau dvAvabhimatau tasyAstAmRSisattamau / vasiSTho vAmadevazca mantriNazca tathA'pare // 4 // vidyAvinItA hrImantaH kuzalA niyatendriyAH / zrImantazca mahAtmAnaH zAstrajJA dRDhavikramAH // 5 // kIrtimantaH praNihitA yathAvacanakAriNaH / tejaH kSamAyazaH prAptAH smitapUrvAbhibhASiNaH / krodhAtkAbhArthahetorvA na brUyuranRtaM vacaH // 6 // teSAmaviditaM kiJcit sveSu nAsti pareSu vA / kriyamANaM kRtaM vApi cAreNApi cikIrSitam // 7 // kuzalA vyavahAreSu sauhRdeSu parIkSitAH / prAptakAlaM tu te daNDaM dhArayeyuH suteSvapi // 8 // yazaH pratApakSamAjanyA prathA / kIrtimanta ityatra kIrtistu mantrajJatAkRtA prathA / smitapUrvAbhibhASiNa ityanena nirmatsaratvamucyate / jAsanU, mantriNa iti zlokadrayazeSaH / krodhAditi arddhamekAnvayam / krodhAdvA kAmahatArthatAva anRtamasatyaM vaco na brUyuH // 6 // teSAmiti / teSAM mantriNAM sveSu svarASTrIyavRttAnteSu pareSu pararASTrIyavRttAnteSu ca kRtaM kriyamANam. cikIrSitaM karttumiSTam kariSyamANamiti yAvat / yatkiJcidapi vA vRttaM cAreNa cAramukhena aviditaM nAsti, sarvo'pi svarASTrapararASTravRttAntabhedastairjJAti ityarthaH // 7 // kuzalA iti / vyavahAreSu nizcitArthapratipAdaneSu RtvijAviti / pradhAnaRtvijorvasiSThavAmadevayorapi mantrimadhye pAThAt mantraparyAlocanAyAmapyantarbhAvo dyotyate // 4 // vidyeti / vidyAvinItAH vidyayA vinItAH / zastrajJAH zastraprayogatipAdUkadhanurvedavid ityarthaH / dRvikramAH zAstraprayogAdinA parAbhibhavasAmarthyavantaH / praNihitAH sarveSvapi kAryeSu sAvadhAnAH / kAmArtha hetoH kAma hetorarthahetoriti hetuzabdaH pratyekaM sambadhyate // 5 // 6 // teSAmiti / cAreNa hetunA aviditaM kiJcinnAstIti saMbandhaH / sveSu nAmni pareSu vA svakI namukhena sarvaM jAnannItyarthaH // 7 // kuzalA iti / sohadeSu mitrabhAveSu / prAptakAlam avasara prAptaM daNDam // 8 // [ For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. 207 ||58
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir kuzalAH smrthaaH| sohRdeSu viSayeSu parIkSitAH rAjJA bahudhA parIkSitAste mantriNaH suteSvapi prAtakAlaM prAptamAparAdhatvalakSaNakAlam. daNDaM dhArayayuH pravartayeyuH // 8 // kozeti / kozasya arthanicayasya. saGgrahaNa sampAdane / balasya caturvidhasainyasya / parigraha arthapradAnena saMrakSaNa ca yuktA avahitA ssantaH ahitaM zatrumapi, adUSakam anaparAdhinaM na vihisyuH na pIDayeyuH / zaki liG ||9||viiraashcti / vIrAH shnivaarnnkssmaaH| niyatItsAhAH zatrujaye nityotsaahaaH| rAjazAstraM nItizAstram anuSThitAH anuSThitavantaH, ataeva viSayavAsinAm-svarAjyavAsinAm, zucInAM sAdhUnAM nityaM rakSitAraH, azucInAM tu nihantAra iti ca siddham / te Asannityanupacyate // 10 ||brhmeti / brahma bAhmaNAn zatraM kSatriyAMzca AhisantaH vinAparAdhaM tattvamanapa harantaH / satyapyaparAdhe puruSasya aparAdhinaH, balAbalam aparAdhatAratamyaM zaktitAratamyaM vA saMprekSya aparAdhagurutvaM sutIkSNadaNDAH aparAdhAlpava nRdu kozasaMgrahaNe yuktA balasya ca parigrahe / ahitaM vApi puruSaM na vihiMsyaradUSakam // 9 // vIrAzca niyatotsAhA rAjazAstramanuSTitAH / zucInAM rakSitArazca nityaM viSayavAminAm // 3 // brahmakSatramahiMsantaste kozaM samapUrayan / sutIkSNadaNDAH maMprekSya puruSasya kalAvalam // 1 // zucInAmekabuddhInAM sarveSAM saMprajAnatAm / nAsItpure vA rASTre vA mRpAvAdI naraH kvacita // 12 // daNDAzca / zaktatve sutIkSNadaNDAH azaktatve mRdudaNDAzca kAzaM samapUrayan // 11 // atha mantriguNasampattiphalaM darzayani-zucInAminyAdizAkadrayana / zucInAm ekampakaraNatrayavatAm / ekabuddhInAm ekakaNThAnAM saMveSAM mantriNAM. saMprajAnatAM rAjyatanvaM vicArayatAm / bhAvalakSaNamAmyarthaM paSTI / "paSThI cAnAdare" ityatra yogvibhaagen| sarveSu mantriSu rAjyatantraM vicArayatsvityarthaH / pure vA rASTra vA kacitkoNa'pi mRSAvAdI asatyavAdI naro nAsIt // 2 // kozeti / kozasaMgrahaNe arthasaMpAdane ahitamapyadRSakam anapagadhinama, na vihisyuH, zatrumapyana parAdhinaM na daNDayantItyarthaH // 9 // bogazcati / gajazAmyamana SThitA:-nItizA khAnusAriNaH // 10 // brahmeti / abhiparayanniti abhAva ApaH / puruSamya balAbalaM maMprekSya, sunINadAdAH " dezakAlavayAzanImmaniyA daNDakarmaNi" iti vacanAt // 11 // zucInAmityAdI bhAvalakSaNaM matamyartha SaSThI / eka dvInAmekamanyavanAM sapvamAtyAyakamanyamupaganeSu mats pUre ga bA| bhUSAvAdI naro nAstIti yojanA // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir rA.rA.bha. kazciditi / kiJca tatra purarASSu kazcitraraH duSpaH kuTilaH pagdAstazca nAmIt, anyuta yadrASTra puravaraM ca tat sarva prazAntameva AzIta TI. nagarajanapadavAsinaH mave'pyanyAyAdharmarahitA evAsana ityarthaH / / 13 // punastAvizeSayati-suvAsasa ityAdinA sAInokatrayaNa / suvAsasaH zubhra pravAsasaH suvepAH zobhanAlaGkArAH. suzIlinaH susadRttAH. narendrasya svAminaH hitArtha nayacakSupA jAgrataH jAgarUkAH, sarvadA nItiSu dattAnacAnA ityaH // 14 // gurAviti / gurau guruSu / jAtyekavacanam / guNagRhItAH gRhItaguNAH. guNamAtragrAhiNo dopamapazyanta ityrthH| parAkrama tipaya pasyAtAH, vide kazcinna duSTastatrAsIt paradArarato naraH / prazAntaM sarvamevAsIdrASTra puravaraM ca tat // 13 // suvAsa suveSAzca te ca sarve suzIlinaH / hitArthaM ca narendrasya jAgrato nayacakSuSa // 14 // gurau guNagRhItAzca prakhyAtAzca praakrme| videzepvapi vijJAtAH sarvato buddhinizcayAt // 15 // sandhivigrahatattvajJAH prakRtyA sampadAnvitAH / mantrasaMvaraNe zaktAH zlakSNAsmukSmAsu buddhipu // 16 // nItizAstravizeSajJAH satataM priyavAdinaH // 17 // IdRzaistairamAtyaizca rAjA dazaratho'naghaH / upapanno guNopetairanvazAsadasundharAm // 18 // zeSu dezAntarepvapi sarvataH sarvatrAtItAnAgatavipayeSu. buddhinizcayAt nizcayarUpabuddhahetoH vijJAtAH vikhyaataaH||15|| sandhIti / sandhiH sAmantaH samAdhAna nam , vigrahaH taiH kalahaH, tayostattvaM dezakAlAdhucitatvam tajAnantIti tathA / uktaM ca manunA-"yadA vevAlpikA pIDA tadA sandhi samAzrayet / / abhyucchyo yadAtmAnaM tathA manyeta vigrhm||" iti / prakRtyA svabhAvena, sampadA aizvaryaNa anvitAH, sampadabhAve tacApalanAnyathA kuryuriti bhaavH| mantro rAdhakAryacintA, tasya saMvaraNe bahiraprakaTane zaktAH, sampatkAryamidam / sUkSmAsu buddhiSu sUkSmArthavizeSavicAreSu akSaNAH aparupAH, sadyaHpratibhAvanta / ityarthaH // 16 // nItizAstreti / nItizAstravizeSajJAH nItyA zAsanavizeSajJAH "granthazAsanayoH zAntram" iti bhAskaraH / satataM rAjJaH priyavAdinaH, hitavacanasyaiva rAjJaH priyatvAt / Asanniti pUraNIyam // 17 // IdRzairiti / idRzaiH uktaguNaviziSTeH guNopateH uktaguNAtiriktaguNopetaiH taiH amAtyaiH // 9 // prazAntama-nirbAdham // 1 // amAtyAneva vizinaSTi-suvAsasa iti // 14 // guNeti / guNAguNagRhInAH gRhInaguNadoSAH / ayaM guNavAna ayaM doSavAniti jJAna 1 guNAguNagRhotAca iti tAyapAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org upapannaH / anaghaH vyasanarahitaH / uktaM manunA -"daza kAmasamutthAni tathASTau krodhajAni ca / vyasanAni durantAni prayaMtrana vivarjayet // " iti / vyasana svarUpaM coktam- "mRgayAkSI divAsvApaH parivAdaH striyo madaH / tauyadhikaM thATyA ca kAmajAM dazako guNaH // paizunyaM sAhasaM droha iipyaasuuyaarthduussnne| vAgdaNDanaM ca pAruSyaM krodhajo'pi gunno'ssttkH||" iti / dRzasthAM rAjA vasundharAM bhUmim / anvazAsaditi luGa / "sartizAstyatibhyazca" ityAha // 18 // avekSamANa iti kayamekAnvayam / cAreNa cakSuHsthAnIyana avakSamANaH svapararASTra vRttAntAn pazyan / jAtyekavacanamidam anekacAjJayanvavaca avekSamANazcAreNa prajA dharmeNa raJjayan / prajAnAM pAlanaM kurvannadharma parivarjayan // 19 // vizrutastriSu lokeSu vadAnyaH satyasaGgaraH / sa tatra puruSavyAghraH zazAsa pRthivImimAm // 20 // nAdhyagacchadviziSTaM vA tulyaM vA zatrumAtmanaH / mitravAnnatasAmantaH pratApahatakaNTakaH / sa zazAsa jagadrAjA divaM devapatiryathA // 21 // mantribhirmantrahite niyukta vRto'nuraktaiH kuzalaiH samartheH / sa pArthivo dIptimavApa yuktastejomayairgobhirivodito'rkaH // 22 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe saptamaH sargaH // 7 // nAt / yathAha manuH- " vane vanacarAH kAryA zramaNATavikAdayaH / parapravRttijJAnArthaM zIghrAzvAraparamparAH // " iti / dharmeNa daNDayadaNDanAdinA prajA raJja yan AhlAdayana, pAlanamaniSTanivRttipUrvakeSTaprApaNam / adharmam adaNDacadaNDanAdi vizrutaH dAnavikramAdibhiH prasiddhaH / vadAnyaH dAnazIlaH / satya saGgaraH satyapratijJaH / "saGgaro nA kriyAkAle pratijJAvipadoryudhi / " iti yAdavaH / saH puruSavyAghraH puruSazreSThaH / tatra ayodhyAyAm vasanniti zeSaH | // 19 // 20 // nAdhyagacchaditi / viziSTamadhikaM tulyaM vA AtmanaH zatruM nAdhyagacchat na jJAtavAn / tatra hetumAha-mitravAn natasAmantaH pAdAnata samAnasIbhAdhipatikaH / pratApena hatAH kaNTakAH zatravo yasya sa tathA / " veNI drumA romAJca kSudrazatrau ca knnttkH|" iti yAdavaH / sa iti zeSaH / uktamartha sadRSTAntamAha- sa iti arddhamekam // 21 // sargArthaM saGgraheNa darzayati-tairiti / mantrahite mantre hitaM ca niyuktaiH kuzalaiH buddhikuzalaiH samarthaH vantaH // 15 // sandhIti / mantrasaMvaraNe mantrarakSaNe sakSmAsu buddhiSu zaktAH sUkSmArthaviSayeSu nizvayeSu zaktAH // 16-18 // avekSamANa iti / streSu pareSu ca vRttAnta mitizeSaH // 19 // vizruta iti / satyasaGgaraH satyapratijJaH // 20 // neti / nAdhyagacchat na jJAtavAn / pANTakaH iti pAThe - pratApena samantAnnihana kaNTaka ityarthaH // 21 // tairiti / mantrahite nividhaiH manye hite ca niviSTaH kuzalaiH sUkSmArthadarzananipuNaiH samarthastatsAdhanazaktaiH gobhirmayUkhaistejomayaiH parAbhibhava For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir yy
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA. rA. bha. // 60 // www.kobatirth.org kAryakaraNasamarthaiH mantribhirvRtaH nRpaH / tejAMmayaiH, svArthe mayaTa / gAMbhiH kiraNairyuktaH udito'rkaH bAlasUrya iva dIptimavApa / triSTupajAtivRttam // 22 // OM TI.bA.kA. iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne saptamaH sargaH // 7 // evaM dhArmikatvena dazarathasya bhagavadavatAra yogyatvamuktvA atha tadupayuktatadArAdhanopakramaM darzayatyaSTame tasyeti / uttarazlokavakSyamANacintA yukteti sUcayituM rAjJAM vizeSaNAni / tapyamAnasya tapazvarataH / yadvA putrotpAdanAnuguNadRSTasAmagrIsattve'pi putrAbhAvAt paritapyamAnasya // 1 // cintayAnamyeti / cintayAnasya putrAnpattyupAyaM mArga ma0 8 tasya tvevaMprabhAvasya dharmajJasya mahAtmanaH / sutArtha tapyamAnasya nAsIdvaMzakaraH sutaH // 1 // cintayAnasya tasyaivaM buddhirAsInmahAtmanaH / sutArthI vAjimedhena kimarthaM na yajAmyaham // 2 // sa nizcitAM matiM kRtvA yaSTavyamiti buddhimAn / mantribhissaha dharmAtmA sarvareva kRtAtmabhiH // 3 // tato'bravIdidaM rAjA sumantraM mantrimattamam / zIghramAnaya me sarvAn guruMstAna sapurohitAn // 4 // tataH sumantrastvaritaM gatvA tvaritavikramaH / samAnayat sa tAn sarvAna samastAna vedapAragAn // 5 // suyajJaM vAmadevaM ca jAbAlimatha kAzyapam / purohitaM vasiSTaM ca ye cAnye dvijasattamAH // 6 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir mANasya / mugabhAva ArpaH / evaM vakSyamANarItyA na yajAmi nAyAkSipam // 2 // sa ityAdi lokadvayamakAntrayam / kRtAtmabhiH paryAptabuddhibhiH "kIbe kRtaM yuge'pi syAt phalaparyAptayorapi / " iti bhAskaraH ||3|| tAn prasiddhAn // 4 // tata iti / tvaritaM tatkSaNa eva / tvaritavikramaH svastigamanaH samastAn saMmilitAn samAnayat rAjagRhamiti shessH|| 5 // gurUnevAha - suyajJamiti / samAnayaditi pUrveNAnvayaH / suyajJAdInAM gurunyamAnvijyakaraNAt // 6 // sAmabhyaMpracurairmantravizeSametata // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIgamAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM matamaH sargaH // // tasya tvamiti / tapyamAnasya putrAnuguNyadRSTasAmagrIsadbhAvepi putrAlAbhAtparitapyamAnasya // 1 // cinnayAnasyeti / cintayAnasya putrAnpanyupAyaM mArgamANamya na yajAmi na yakSya // 2 // sa iti / nizcitAM nizcitArthAm // 3 // 4 // tata iti / tvaritavikramaH svastigamanaH / sarvAna gumana nAna samastAna vedapAragAMzca // // 6 // For Private And Personal Use Only // 60 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir mAtAniti / atha gurvAgamanAnantaram / zlakSNaM madhuram // 7 // mameti / lAlapyamAnasya bhRzaM vilptH| lAperyaGatAcchAnac // 8 // taditi / tat / putrecchuttvAt yaSTuM dIkSitum, zAstradRSTena karmaNA vidhinA, prakAreNeti yAvat / karmaNA kriyAkalApeneti vaa| kAmaM kAmyamAnaM yajJam / kathaM prApsyAmi, vighnabhUyastvAditi bhaavH| atra nirvighnyaagkrnne| buddhiH upAyaH, vicAryatAm // 9 // tata iti / pratyapUjayan tuSTuvuH / pArthivasya mukhA yutam, sAkSAdAjJoktamityarthaH / Ucurityarddhamekam / dazaraMthaM vaca UcuH / "bhazAsu-" ityAdinA dvikarmakatvam // 10 // sambhArA iti / te tAna pUjayitvA dharmAtmA rAjA dazarathastadA / idaM dharmArthasahitaM vAkyaM zlakSNamathAbravIt // 7 // mama lAlapya mAnasya putrArtha nAsti vai sukham / tadartha hayamedhena yakSyAmIti matirmama // 8 // tadahaM yaSTamicchAmi zAstradRSTena karmaNA / kathaM prApsyAmyahaM kAmaM buddhiratra vicAryatAm // 9 // tataH sAdhviti tadvAkyaM brAhmaNAH pratyapUjayan / vasiSThapramukhAH sarve pArthivasya mukhAcyutam / Ucuzca paramaprItAH sarve dazarathaM vcH||10|| sambhArAH samdhriyantAM te turaGgazca vimucyatAm // 11 // sarvathA prApsyase putrAnabhipretAMzca pArthiva / yasya te dhArmikI buddhiriyaM putrArtha mAgatA // 12 // tataH prIto'bhavadrAjA zrutvaitaddhijabhASitam / amAtyAMzcAbravIdrAjA harSaparyAkulekSaNaH // 13 // sambhArAH sambhriyantAM me gurUNAM vacanAdiha / samAdhiSThitazcAzvassopAdhyAyo vimucyatAm // 14 // prasiddhAH sambhArAH yajJopakaraNAni yUpapAtrAdIni / sambhriyantAM sampAdyantAm / turaGgaH azvamedhIyo'zvaH // 11 // sarvatheti / ekaputrasyAputraprAya zatvAt "eSTavyA bahavaH putrAH" iti vacanAcca putrAniti bahuvacanam / prApsyasa iti karmakartaryAtmanepadam / dhArmikI "dharma carati" iti Thak / dharmAlA caraNaviSayiNItyarthaH / / 12 // tata iti / harSeNa harSAzruNA paryAkule vyApte IkSaNe yasya saH, harSeNa vyAkuladRSTimAn / kiyAbhedAdAjapadadvayamiti na.1 KIvirodhaH // 13 // sambhArA iti / me guruunnaamitynvyH| iha idAnIM samarthaH "catuHzatArakSanti yajJasyAghAtAya" ityuktarItyA rakSaNasamathaiH / adhisstthitH| taaniti| dharmArthasahitaM dharmaprayojanasahitaM, lakSNaM mnohrm||7|| mameti / lAlapyamAnasya bhRzaM vilptH||8|| tadahamiti / zAkhadRSTena zAstroktena, karmaNA kriyAkalA pena / buddhiratretyatra buddhirupAyaparaH nizcayaparo vA, pratyapUjayan tuSTuvuH // 9-11 // srvtheti| dhArmikI-dharmaprayojanA // 12 // 13 // sambhArA iti / atra samartha / / For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir cA.rA.bhU. rakSitaH sopAdhyAyaH adhvaryuprabhRtiRtviksahitaH // 14 // savA iti / anena sarayUdakSiNatIre ayodhyeti gamyate / zAntayaH vighanivArakANi TI.bA.kI ||6||1kmaanni, abhivadantAm abhivarddhayantAm / antarbhAvitaNyanto'yaM shbdH| yathAkalpaM yathAkramam "kramastu kathyate kalpe" iti bhAguriH / ythaavidhi| prasAda yathAzAstram // 15 // zakya iti / ayaM yajJaH ashvmedhH| sarveNApi rAjamAtreNApi / mahIM kSayatIti mahIkSit / "zi nivAsaganyoH" ityasmAt kvim / tena prAptuM zakyaH kaSTaH kezakaraH anarthakaro vA / aparAdhaH apacAraH yadi na bhavet, pramAde satyanarthaH siddha eveti bhItyA kSudrA rAjAno na kurvantI sarayyAzcottare tIre yajJabhUmirvidhIyatAm / zAntayazcAbhivardhantAM yathAkalpaM yathAvidhi // 15 // zakyaH prApThamayaM yajJaH sarveNApi mahIkSitA / nAparAdho bhavetkaSTo yadyasmin kratusattame // 16 // chidraM hi mRgayante'tra vidvAMsA brhmraaksssaaH| nihatasya ca yajJasya sadyaH kartA vinazyati // 17 // tadyathA vidhipUrva me kratureSa samApyate / tathA vidhAnaM kriyatAM samarthAH karaNaSviha // 18 // tatheti cAbruvan sarva mantriNaH pratyapUjayana / pArthivendrasya tadrAkyaM yathAjJaptaM nizamya te // 19 // tyarthaH // 16 // chidramiti / vidvAMsaH ashvmedhsvruupaabhijnyaaH| brahmarAkSasAH akRtaprAyazcittApratigrAhyapratigrahAyAjyayAjanAdipApaiH rAkSasatvaM prAptAH brAhmaNAH / yajJasvarUpatadaparAdhajJatvAdatrAzvamedhe chidramaparAdham, mRgayante anveSayante / "mRga anveSaNe" iti dhaatuH| 'chidraM randhrAparAdhayoH" iti / vaijayantI / aparAghadarzane yajJamAtmasAtkRtya nAzayantIti bhAvaH / kiM tata ityata Ai nihatasya ceti // 17 // phalitamAha-taditi / vidhipUrvam / / anaparAdhaM yathA bhavati tathA, yathA samApyate tathA vidhAnaM yatnaH kriyatAm / iha karaNeSu yajJAnuSThAneSu samarthAH, yUyamiti zeSaH / yUyaM samarthAH khalviti stutiH // 18 // tathati / te sarve mantriNaH pArthivendrasya tadvAkyaM nizamya yathA AjJaptam AjJApitam / "vA dAnta-" ityAdinA vaikalpika iDabhAvo zabdena "zataM kavacinaH" ityAdikalpasUtroktogasUtagrAmaNyAdaya ucyante / upAdhyAyazabdena adhvaryuprabhRtayazcatvAraH pradhAnA Rtvija ucyante // 14 // sarayvA / iti / zAntayaH vighnanivArakakarmANi / yathAkalpam yathAkramama "kramastu kathyane kalpe" iti bhAguniH / yathAvidhi zAkhAnatikrameNa // 15 // zakya ityAdi / sarveNa yena kenApi / aparAdhaH mantralopakriyAlopAdirUpaH, kaSTaH anarthakaraH aparAdho yadi na syAta yena kenApi prAtuM zakyata ityarthaH / apacArasamudbhavAdananya // 6 // sulabha ityrthH|| 16 // chidra hIti / chidram apacAraM yajJAdiSu mantralopakriyAlopAdinA rAkSasatvaM prAptA brAhmaNA brahmarAkSasA ityucyante // 17 // tadyayeti / vidhipUrva zAstroktaprakAreNa chidrAnveSiNAM brahmarAkSasAnAmavakAzo yathA na bhaveta tathA kartavyamiti bhAvaH / samarthAH, yUyamiti zeSaH // 18 // nayeti / yathAjaptam / For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir nipAtitaH / tathA kurma ityabruvan samIcIno mahArAjasyAdhyavasAya iti pratyapUjayaMzca // 19 // tatheti / varddhayantaH, AzIrbhiriti zeSaH / dvijAH RtvijaH / bhAvinyAM caitra paurNamAsyAM tathaiva kariSyAma ityuktvA jagmurityarthaH // 20 // visarjayitveti / kratuH kratusambhAraH / ApyatAM sampAdyatAm // 21 // itIti / mahAdyutiriti prItyatizayadyotanam // 22 // tata iti / tAH prasiddhAH kausalyAdyAH patnIH yajJAhaH "patyurno yajJasaMyoge " iti patizabdasya yajJaphUla bhoktRtvarUpayajJasaMyoge nakArAdezavidhAnAt / dIkSAM dIkSAdhyavasAyaM, vizata gacchatetyarthaH / sutakAraNAt sutArtham / "nimittakAraNahetUnAM prayoge sarvAsA miSTiH" iti paJcamI // 23 // tAsAmiti / atikAntena atyantamiSTena / mukhapadmAni sundarANi mukhaaniityrthH|| 24 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA tathA dvijAste dharmajJA varddhayanto nRpottmm| anujJAtAstataH sarve punarjagmuryathAgatam // 20 // visarjayitvA tAna viprAn sacivAnidamabravIt / RtvigbhirupadiSTo'yaM yathAvat RturApyatAm // 21 // ityuktvA nRpazArdUlaH sUcivAn samupasthitAn / visarjayitvA svaM vezma praviveza mahAdyutiH // 22 // tataH sa gatvA tAH patnIrnarendro hRdayapriyAH uvAca dIkSAM vizat yakSye'haM sutakAraNAt // 23 // tAsAM tenAtikAntena vacanena suvarcasAm / mukhapadmAnyazobhanta padmAnIva himAtyaye // 24 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe aSTamaH sargaH // 8 // etacchrutvA rahaH suto rAjAnamidamabravIt / RtvigbhirupadiSTo'yaM purAvRtto mayA zrutaH // 1 // sanatkumAro bhagavAna pUrvaM kathitavAn kathAm / RSINAM sannidhau rAjana tava putrAgamaM prati // 2 // yaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne aSTamaH sargaH // 8 // atha bhagavadavatArAsAdhAraNakAraNaM putreSTimupakSipati sargatrayeNa etacchutvetyAdi / sUtaH sArathitvena mantritvena ca sthitaH sumantraH / raha ekAnte idamatravIt antHpurmaagtyoktvaanityrthH| ayaM azvameghapravRttirUpaH putraarthopaayH| RtvigbhiH vasiSTAdibhiH upadiSTaH, mayA tu purAvRttaH itihAsarUpaH yaH zrutaH // 1 // kathamityatrAha - sanatkumAra ityAdi / bhagavAn bhvissyjjnyaanvttvruupmaahaatmyvaan| AjJAnatikrameNa // 19 // tathA dvijA iti vardhayantaH, AzIrbhiriti zeSaH // 20 // visarjayitveti / RtuH RtusambhAraH / ApyatAM samApadyatAm // 21 // 22 // patnIH yajJArhAH // 23 // 24 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNana svadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAm aSTamassargaH // 8 // etacchrutveti / etada sutAI 2 kapyatAm / ca bhava samarthAH karaNevita / zyAdhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.bha. // 6 // kathA bhaviSyadviSayiNIm // 2 // kazyapamyeti / khyAto bhaviSyatItyatra "dhAtusambandhe pratyayAH" iti bhUtabhaviSyatoH sAdhutvam // 3 // sa iti / anya To.bA.kA grAmagrAmINAdikam, na jAnAti na jJAsyati // 4 // vaividhyamiti / daividhya daivIbhAvaH, strIsaGgakRtIbhaGga ityarthaH / lokeSu prathitamityatra brahmacaryamityatu / paGgaH / yadvA mekhalAjinadaNDAdinA lokeSu prathitaM. vipraiHsmartRbhiH kathitamRtugamanalakSaNaM ca brahmacaryasya daividhyaM bhaviSyati / Aha yAjJavalkyaH -"pAdazI pAtunizAH strINAM tasmin yugmAsu saMvizet / brahmacAryeva parvANyAdyAzcatasrazca vrjyet||"iti // 5 // tathAvidhasya dvitIyabrahmacaryasya prAliM darzayati-tamya nyAdinA / tasya ApriM yazasvinaM pitaraM cAturUMca zudhupamANamya prathame brahmacarye vartamAnamyanyarthaH / kAlaH katipayakAlaH samabhivartana bhaviSyadarthe laG / kazyapasya tu putro'sti vibhaNDaka iti shrutH| RzyazRGga iti khyAtastasya putro bhaviSyati // 3 // sa bane nitya saMvRddho munirvanacaraH sadA / nAnyaM jAnAti viprendro nityaM pitranuvartanAt // 4 // dvaividhyaM brahmacaryasya bhaviSyati mhaatmnH| lokeSu prathitaM rAjana vipraizca kathitaM sadA // 5 // tasyaivaM vartamAnasya kAlaH mamabhivartata / agniM zuzrUSa mANasya pitaraM ca yazasvinam // 6 // etasminneva kAle tu romapAdaH pratApavAn / aGgeSu prathito rAjA bhaviSyati mahAbalaH // 7 // tasya vyatikramAdrAjJo bhaviSyati sudAmaNA / anAvRSTiH sughorA vai sarvabhUtabhayAvahA // 8 // chandasi luGlaliTaH" iti sarvalakArApavAdatana laDo'pi vidhAnAt. aDabhAvazcArSaHkSA etsminniti| etasmin kAlaM tasya brahmacaryadazAyAm / / aGgeSu anggdeshessu||7||tsyeti / vyatikramAt dharmAtikamAt / sudAruNA bahukAlavyApinI, sughorA tadIyasarvarASTravyApinI ataeva sarvabhUtabhayAvahA // 8 // hayamedhaM kariSyAmIti rAjavAkyam, sUtaH sumanvaH / tatkimityata Aha-Rtviribhariti / ayamazvamedharUpaprakAraH / RtvigbhirvasiSThAdibhiH, purAvRttaH itihAsalakSaNa // 32 // // 1-3 // sa vana iti / nAnyaM jAnAtIti bhaviSyadarye laT // 4 // dvavidhyamiti / daividhyaM brahmacaryasyeti dvaividhyaM vibhAgaH, gRhastho bhaviSyatItyarthaH / lokeSu prathitaM. brahmacarya vaividhyamityanuSaGgaH / yadvA vivAhAtparva tatparaM ceti brahmacaryadvaividhyam / vivAhAtparaM brahmacarya kathaM saGghaTata iti ceta, niyatakAlabhAryopagamasyApi brahmacarya rUpatvAta // 5 // tasyeti / kAlaH samabhivartata iti bhaviSyadarthe lar3a // 6 // 7 // nasyeti / vyatikramAt vidhiniSedhollaGghanAta / sudAruNA baDukAlavyApinI, For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir anAvRSTayAmiti / zrutana vRddhAH zrutavRddhAH, bahubhyo bahudhA zrutazAstrA ityarthaH / pravakSyati cetynvyH||9|| bhavanta iti / zrutadharmANaH "dharmAdanica kalAt" ityanica / lokacAritravedinaH lokAcArajJAH, ataH anAvRSTimUlasya matpApasya prAyazcittaM yathA bhavet tAdRzaM niyamamanuSTheyadharmam, Adi zantu / / 1 / / zuddhabrahmacAriNaM kanyApradAnamava paramaM prAyazcittamiti vakSyantItyAi-vakSyantItyAdinA / sarvopAyaiH nAnAvidhopAyaiH // 11 // AnA yeti / RzyazRGgam ityatra "RtyakaH" iti prakRtibhAvaH / AnAyyeti AGapasRSTAt "NIbha prApaNe" ityasmAddhetumaNNyantAllyapa / prayaccha| anAvRSTayAM tu vRttAyAM rAjA duHkhsmnvitH| brAhmaNAn zrutavRddhAMzca samAnIya pravakSyati // 9 // bhavantaH zruta dharmANo lokacAritravedinaH / samAdizantu niyamaM prAyazcittaM yathA bhaveta // 10 // vakSyanti te mahIpAlaM brAhmaNA vedapAragAH / vibhaNDakasutaM rAjana sarvopAyarihAnaya // // AnAyya ca mahIpAla RzyazRGgaM susatkRtam / prayaccha kanyAM zAntAM vai vidhinA susamAhitaH // 12 // teSAM tu vacanaM zrutvA rAjA cintAM prapatsyate / kenopAyena vai zakyamihAnetuM sa vIryavAn // 13 // tato rAjA vinizcitya saha mantribhirAtmavAna / purohitamamAtyAMzca tataH prepyati satkRtAn // 14 // te tu rAjJo vacaH zrutvA vyathitA vinatAnanAH / na gacchema RSItA anunepyanti taM nRpam // 15 // vakSyanti cintayitvA te tamyopAyAMzca tatkSamAna / AnepyAmo vayaM vipraM na ca doSo bhaviSyati // 16 // ni / RzyazRGgAyatipaH / susatkRtamityAnayanakriyAvizeSaNam / susamAhitaH nirvicAra iti yAvata / / 12 // teSAmiti / cintAprakAramAha kneti| bIyavAn niyatabrahmacaryaH / / 13 // tata iti / vinizcinya brAhmaNaM brAhmaNA evAnapyantIti nizcintya / tataH tasmAiMzAt / preSyati graMpayiSyati / bhavi pyadarthe laT / "kAlasAmAnye lavaktavyaH" iti vacanAt // 14 // te viti / vyathitAH khinnAH ataeva vinatAnanAH namramukhAH, RSevibhaNDakAta bhItA ityanantarabhitikaraNaM bodhyam / anunaSyanti na vayaM gantuM zaktAH kintu tadAnayana upAyaM vicinnya vakSyAma iti sAntvayiSyanti // 15 // vakSyantIti / sughorA-svakIyasarvarASTravyApinI, ataeva marvabhUtabhayAvahA // 4-10 // teSAmiti / vIryavAna-vazIkRtendriyaH // 13 // tata iti / tataH prepyati praSayiSyati // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.bha.nakSamAna RzyazRGgAnayanAcitAna upAyAMzcintayitvA tAn tasya rAjJA vakSyanti / etairupAyavayaM viprmaanpyaamH| na ca doSo bhaviSyati RzyazRGgasya TI.bA.ko brahmacaryavekalyadopazca na bhaviSyati / tatra bhavatA na zaGkanIyam, yathA gaNikAsampakoM na bhavet tathA AnaMSyAma ityarthaH, RSizApadApo na bhaviSya Falma tItivArthaH, anAvRSTidopA na bhaviSyatIti vA / iti vakSyannIti pUrveNAnvayaH // 16 // sanatkumAroktaM samApya svayamAha-evamiti / yathA Ana yiSyAma inyuktamevamAnItaH / devaH parjanyazcAvarSayata / zAntA rAmapAdakanyA ca, asmai RzyazRGgAya / pradIyate prAdIyata / kAlasAmAnya laTa // 17 // evamaGgAdhipenaiva gaNikAbhiSeH sutaH / AnIto'varSayaddevaH zAntA cAsmai pradIyate // 17 // RzyazRGgastu jAmAtA putrAn tava vidhAsyati / sanatkumArakathitametAvadyAhRtaM mayA // 18 // atha hRSTA dazarathaH sumantraM prtybhaasst| yatharyazRGgastvAnIto vistareNa tvayocyatAm // 19 // ityAce zrIrAmA vAlmI AdivAla* navamaH sargaH // 9 // sumantrazcodito rAjJA provAcedaM vcstthaa| yatharyazaGgastvAnItaH zRNu me mantribhiH saha // 1 ||rompaadmuvaacedN shaamaatypurohitH| upAyo nirapAyo'yamasmAbhirabhicintitaH // 2 // RzyazRGgo vanacarastapaHsvAdhyAyane rtH| anabhijJaH sa nArINAM viSayANAM sukhasya ca // 3 // RzyazRGga iti / jAmAtA romapAdasya dazarathasyApi vA / dazarathasthaurasI zAntA dattA romapAdasya / sanatkumArakathitametAvat / evamaGgAdhipane tyAdi tu mayA vyAhRtamityarthaH / yadvA sarva sanatkumAravacanameva / avarSayat varSayiSyati / pradIyate pradAsyate // 18 // arthatyuttarazeSaHzlokaH / atra saga / vicchedo lekhakadopakRta iti pratibhAti // 19 // iti zrIgovindarAjaviracita zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne navamaH sargaH // 9 // sumantra ityAdi / ma mattaH, ma RzyazRGgaH yathA mantribhirAnItaH tathA zRNu / heti prsiddhau|| 1 // rometi / nirapAyaH avyabhicAriphalaH // 2 // RzyazRGga iti / tapaHsvAdhyAyane tpHsvaadhyaayyoH| "sarbo indro vibhApayaikavadbhavati" ityekavadbhAvaH / "anyeSAmapi dRzyate " iti ne viti / na gacchema ityatra itizabdo draSTavyaH // 15 // vakSyantIti / doSaH-tapovaikalyAdirUpaH anAvRSTirUpadoSo vA // 16 // evamaGgAdhipenetyAdi sumantravacanam / yathA AnepyAma iti teruktam evmaaniitH| pradIyate-prAdIyateti bhUtArtha laTa // 17 // RzyaGga iti / etAvadyAhatam etAvanmAtrameva kathitam, na samastaM vizeSatazca vakSyate // 28 // 19 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM navamaH sargaH ||9||sumntrshvodit iti / Man For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir dIrghaH / tena purANetihAsAdimukhenApi na strIsvarUpaM jAnAtIti bhAvaH / nArINAmanabhijJa iti karmaNi SaSThI / viSayANAM zabdasparzarUparasagandhAnAM sambadhinaH sukhasya cAnabhijJazca bhavati // 3 // indriyati / naracittapramAthibhiH naracittAkarSake, tamiti shessH| kSipraM zIpramAnAyayiSyAmaH / adhyvsii| yatAM nizcIyatAm, asmaduktaprakAra iti zeSaH // 4 // ke indriyArthAH, kathaM tairAnayanam ? tabAha-gaNikA iti / gaNikA vezyAH / pralobhya vaJcayitvA satkRtAH asmAbhiH kRtabahumAnAH, RzyazRGgeNa vA // 5 // zrutveti / rAjA purohitaM tatheti pratyuvAca / purohito'pi mantriNastatheti pratyuvAca / / teca mantriNastathA cakuH, teSAmevAdhikArAt vAramukhyAH preSayAmAsurityarthaH / vAreti aImekam / vArazabdena vArastriya ucyante, nAmakadeze nAmagraha / indriyaarthrbhimtainrcittprmaathibhiH| puramAnAyayiSyAmaH kSipraM cAdhyavasIyatAm // 4 // gaNikAstatra gacchantu rUpavatyaH svlNkRtaaH| pralobhya vividhopAyairAnayiSyanti stkRtaaH||5||shrutvaa tatheti rAjA ca pratyuvAca puro hitam / purohito mantriNazca tathA cakruzca te tdaa| vAramukhyAstu tacchrutvA vanaM pravivizumahat ||6||aashrmsyaa vidUre'smin yatnaM kurvanti drshne| RSiputrasya dhIramya nityamAzramavAsinaH // 7 // pituH sa nityasantuSTo nAti cakrAma cAzramAt ||8||n tena janmaprabhRti dRSTapUrva tapasvinA / strI vA pumAn vA yaccAnyatsarva nagararASTrajam // 9 // tataH kadAcittaM dezamAjagAma ydRcchyaa| vibhaNDakasutastatra tAzcApazyadvarAGganAH // 10 // tAzcitraveSAH pramadA gAyantyo madhurasvaraH / RSiputramupAgamya sarvA vacanamabruvan // 11 // NAt // 6 // Azramasyeti / asminvane aashrmsyaaviduure| darzane RSyazRGgadarzane / yatnam avadhAnam, kurvanti akurvan / RSiputrasyetyAdivizeSaNatrayaM / yatnasya kartavyatve hetuH // 7 // uktahetuM vivRNoti-piturityardaina / pituH sakAzAnnityasantuSTaH / pitRzupaNakarata ityarthaH // 8 // itvantaramAi-I na teneti / janmaprabhRti janmArabhya, nagarajamazvAdi, rASTrajaM kukkuTAdi // 9 // tata iti / yadRcchayA daivavazAt // 30 // tA iti / citraveSAH nAnA me mattaH ||1||2||kshyshRngg iti / viSayANAM zabdAdInAM sukhasya viSayamukhasya ca // 3 // indriyArthariti / naracinapramAthibhiH naracittakSobhakarahetubhiH / adhyavara sIyatA nikIyatAm // 4-6 // vAramukhyA iti sArdhazlokamekaM vAkyam / asmin darzane RSyazRGgadarzanasya suddhisthatvAdamminiti nirdezaH / kurvanti akurvan // 7 // pituriti / pituH santuSTaH / pituriti tRtIyArthe SaSTI / viSayAntarAnapekSa iti yAvat / nAnicakAma na niragAna ||8||9||tt iti / yahacyA devaLAta // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir .rA.bhU. TI.vA.ko ma010 lngkaaraaH||1|| kastvamiti / kastvaM kiMjAtiH, kasya putra ityarthaH / kiM kimartha vartase / icchAmaha ityAtmanepadamArSam / bhavAn kiMjAtiH kinAmadheyaH kasya putraH tvaM ghore'sminvane kimartha vatase kimarthamekazvarasIti yojanA // 12 // adRSTeti / yasmAnkAraNAt kAmyarUpAH kAmyamAnarUpAH taaH| viyo bane tenAdRSTarUpAH tasmAt hAdati darzanajavehAt. pakaM pitaraM pitrAdikam AkhyAtuM matirjAtA // 13 // piteti / asmAkamiti mRgAdyapekSayA nhuvcnm| kiMtavadroNaH putro'si ? netyAha-aurasa iti / purA kila mahAbhUtataTAkAkhye sarasi upaspRzato vibhaNDa kastvaM kiM vartase brahmana jJAtumicchAmahe vayam / ekastvaM vijane ghore bane carasi zaMsa naH // 12 // adRSTarUpAstA stena kAmyarUpA bane striyH| hAdottasya matirjAtA hyAkhyAtuM pitaraM svakam // 13 // pitA vibhaNDako'smAkaM tasyAhaM suta aursH| RzyazRGga iti khyAtaM nAma karma ca me bhuvi // 14 // ihAzramapado'smAkaM samIpe zubha drshnaaH| kariSye vA'tra pUjAM ve sarveSAM vidhipUrvakam // 15 // RSiputravacaH zrutvA mAsAM matirAsa vai / tadAzrama padaM draSTuM jagmuH sarvAzca tena tAH // 16 // AgatAnAM tataH pUjAmRSiputrazcakAra ha / idamayamidaM pAdyamidaM mUlamidaM phalam // 17 ||prtigRhy tu tAM pUjAM sarvA eva smutsukaaH| RSeItAstu zIghra tA gamanAya matiM dadhuH // 8 // kasya urvazI dRSTvA reto'skhalat / tanmRgI jalena saha pItvA gabhiNyAsIt / tasyAM jAtaH RyagatulyazRGganyAdRzyazRGgAkhyo'bhUditi paurANikI kathA ! me RzyazRGgati nAma khyAtam / me taporUpaM karma ca bhuvi vanabhuvi khyAtam / / 14 // iheti / iha vanamamIpa pradeze / asmAkamAzramapadaH / puMstva mArSam / atra vaH pUjAM kariSye. Agantavyamiti bhAvaH / sarvapAmiti puMlliGganirdezaH sviisvruupaaprijnyaankRtH||15|| RSIti / draSTuM matirAsa abhUt / aste bhAvAbhAva ApaH / tena saha tadAzramapadaM jgmushc!||16|| AgatAnAmiti / AgatAnAm-AzramapadamAgatAnAm, ante itikaraNaM draSTavyam // 17 // pratigRhyati / samutsukAH tatsaMlApasAbhilApAH tAH sarvAH tAM pUjAm RSiputradattAM pUjAm / pratigRhya RvibhaNDakAdrInAsmanyaH zIghraM gamanAya mani Mkati ! ki vartama kasmAddhenArya se // 12 // araSTApA iti / nAH zriyaH bane nena yato'STarUpAH anaH hAta kautahalAna // 13 // pineni / karma taporUpam | H // 14 // iti / iha Azramapade iti liGgavyatyaya ArSaH / zyaGgamyatrIsvarUpAparijJAnAt sarveSAmiti palDiGganirdezaH / zubhadarzanAiti sambodhanam ||15-17||pni M // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ She Maha Jain Aradhana Kendra www.kobarth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir ddhuH||18|| asmAkamiti / pratigRhANetyanvayaH / "chandasi pare'pi" iti pratItyasyopasargasya dhaatorprissttaatpryogH| chandovatpurANAni bhavanti" iti nyAyAt / mAciraM vilamba mA kuru // 19 // tata iti / atrAdau ityuktvetyupaskAryam, snehijanavat sIkArArthamAliGgaca ||20||taaniiti / vane nitya nivAsinAm anAsvAditapUrvANi taiH pUrvamanAsvAditAni phalAnImAnIti manyate sma / apUrvarasatvAt "nAga-" iti samAsapratiSedhAdeva jJApakAta tRtIyArthe sssstthii||21|| ApRcchayeti / vratacaryo nivedya asmAbhiH kiJcidvatamanuSTeyamastIti vratAnuSTAnaM nibadya, tsmaadpdeshaadvyaajaat| tasya piturbhItAH asmAkamapi mukhyAni phalAnImAni vai dvija / gRhANa pratibhadraM te bhakSayasva ca mAciram // 19 // tatastAstaM samAliGgaya sarvA hrsssmnvitaaH| modakAn pradadustasmai bhakSAMzca vividhAn shubhaan||20|| tAni cAsvAdya tejasvI phalAnIti sma mnyte| anAsvAditapUrvANi vane nitynivaasinaam||21||aapRcchy tu tadA vipraM vratacaryA nivedya ca / gacchanti smApadezAttAH bhItAstasya pituH striyaH // 22 // gatAsu tAsu sarvAsu kAzyapasyAtmajo dvijaH / asvasthahRdayazcAsIduHkhaM sma parivartate // 23 // tato'paredhustaM dezamAjagAma sa vIryavAn / manojJA yatra tA dRSTA vAramukhyAH svlNkRtaaH||24|| dRSTvaiva ca tadA vipramAyAntaM hRSTamAnasAH / upasRtya tataH sarvAstAstamUcuridaM vacaH / // 25 // ehyAzramapadaM saumya hyasmAkamiti cAbruvan / tatrApyeSa vidhiH zrImAn vizeSeNa bhaviSyati // 26 // satyo gacchanti sma // 22 // gatAsviti / kAzyapasya kazyapaputrasya vibhaNDakasya, asvasthahRdayaH karSitacittaH duHkhaM yathA bhavati tathA parivattate sma saJcarati sma // 23 // tata iti / tataH asvsthcitttvaadetoH||23|| dRSTveti spaSTam // 25 // ehiiti| ammAkamAzramapadamehIti pUrveNAnvayaH / roti / RSerbhItAH vibhnnddkaagiitaaH|| 18 // asmAkapiti / gRhANa pratigRhANa / mAniramityUcuH / avilambana RSerAgamanAtpUrvameva bhakSaNIyamityabhi praayH|| 19-21 // ApRcchati / pratacaryA niyamAcaraNam / apadezAta-vrataca vyAjAta // 22 // gatAsviti / duHkhAta tAsAM vizleSajAt // 23-25 // pahIti / 1 duHkhAta iti tIrthIyapAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.rA.bhU. tatrApi zrImAn samRddhimAn eSa vidhiH satkAraH svadezatvAdizepeNa bhaviSyati iti cAvanniti yojanA // 26 // zrutveti / hRdayaGgamaM manojJam / khaza TI.bA.ka prakaraNe "gameH supyupasaGkhyAnam" iti khshuu| ninyuH, nAvamAropya gaGgApravAheNeti zeSaH / tathaiva bhArate pratipAdanAt // 27 // tatreti / tatra aGgandeza sAtha sa. 10 ityarthaH // 28 // harSeNeti / svaM vipayaM svadezaM prahaH vinItaH // 29 // ayaM ceti / arghaH pUjA tadarthamudakamadhyam, " pAdAbhyAM ca" iti yatpratyayaH / nyAyataH zAstrakrameNa / viprendrAta RzyazRGgAt / prasAdaM gaNikAbhiH pralobhyAnayanakRtakopanivRttim bane / kathaM vo ? vipraM tvAM manyuH kopo mAvize zratvA tu vacanaM tAsAM sarvAsAM hRdayaGgamam / gamanAya matiM cakre taM ca ninyastadA striyaH // 27 // tatra cAnIyamAne / tu vipre tasmin mahAtmani / vavarSa sahasA devo jagatprahAdayaMstadA // 28 // harSeNaivAgataM vipraM viSayaM svaM nraadhipH| pratyudgamya muniM prahvaH zirasA ca mahIM gataH // 29 ||ayN ca pradadau tasmai nyAyataH susmaahitH| vave prasAdaM vipre ndrAnmA virghamanyurAvizat // 30 // antaHpuraM pravizyAsmai kanyAM dattvA yathAvidhi / zAntAM zAntena manasA rAjA harSamavApa saH // 31 // evaM sa nyavasattatra sarvakAmaiH supUjitaH // 32 // [RzyagRGgo mahAtejAzzAntayA saha bhaaryyaa|] ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe dazamaH sargaH // 10 // diti, mAvizatvityarthaH / lkaarvytyyH| yadA vidhavibhaNDakaM manyuH putravikSepakRtaH kopaH mAvizediti / evaM prasAdanAdeva vibhaNDako na cukopa putra prasAdavaraNAdeva pitA trilokajJastuSyatIti yUvameva mantriAbhinirNItaM ceti bodhyam / kathamanyathAupAyaM cintayantaHprAjJAH apAyamapi na cintayeyuH // 30 // antaHpuramiti / pravizya tena saheti siddham / zAntena nirduHkhena manasopalakSitaH / prasAdakAryopadarzanAt prasannatvaM siddham // 31 // evamiti / evaM sarva kAmaiH supuujitH| tatra rompaadaantHpure||32|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne dshmHsrgH||30|| eSa vidhiH pUrveyuH kRto bhakSaNapradAnAdirUpasatkAraH / tatrApi bhaviSyatIti cAbuvanniti sambandhaH // 26-28 // varSeNeti / prahaH vinItaH // 29 // arghya ceti // 5 // vane prasAdamiti gaNikAmukhenAyaM vratI abhyAnItaH, atazzapediti bhItaH RzyazRGgatprasAdaM vane / anugRhANetyayAcatetyarthaH / prasAdaprArthanAyAH phalamAha meti / vipramazyazRGkha manyu vizat / yadvA nAvizadityatra nAvizatviti lakAravyatyayaH / itishbdshcaadhyaahaaryH| tathAcetya yojanA-vidha vibhaNDakaM manyu vizatviti For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir evaM dazarathapraznasyottaramuktvA kathAzeSa sumantraH prastauti-bhUya ityAdi / devapravaraH sanatkumAraH, kathAyAM kathAprasaGge, evaM vakSyamANarItyA yathA uktavAn tathA zRNu // 1 // ikSvAkUNAmiti / dhArmiko bhaviSyatItyanvayaH / satyapratizravaH satyapratijJaH // 2 // aGgeti / asya aGga bhUya eva ca rAjendra zRNu me vacanaM hitam / yathA sa devapravaraH kathAyAmevamabravIt // 1 // ikSvAkUNAM kule jAto bhaviSyati sudhArmikaH / rAjA dazaratho nAma zrImAn satyapratizravaH // 2 // aGgarAjena sakhyaM ca tasya rAjJo bhaviSyati / kanyA cAsya mahAbhAgA zAntA nAma bhaviSyati // 3 // putrastvaGgasya rAjJastu romapAda iti shrutH| aGgarAja dazaratho gamiSyati mahAyazAH // 4 // anapatyo'smi dharmAtmana zAntAbhartA mama Rtum / Aha reta tvayAjJaptaH santAnArtha kulasya ca // 5 // rAjasya // 3 // putra iti / aGgasya rAjJaH aGgarAjasya // 4 // anapatya iti / ahamanapatyo'smi, tasmAt mama kulasya santAnArthamavicchedArtha viprendrAt RzyazRGgAdevaM prasAda vane, tvadAnayanena tvapiturvimaNDakasya mayi manyuryathA nodeti tathA sa tvayA prArthanIya iti RzyaGgameva narAdhipaH prArthayAmA seti // 30 // antaHpuramiti / antaHpuraM pravizya-pravezya // 31 // 432 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo bAlakANDavyAkhyAyo dazamaH sargaH // 10 // bhUya eveti / devapravara: devazreSTha prakRtaH sanatkumAra ucyate / kathAyAM pUrvakathAyAM samAptAyAM satyAM yayeti yaditya tadabavIt // 1 // ikSvAkUNA miti / satyapratizravaH satyapratijJaH // 2 // aGgarAjeneti / aGgarAjena tasya dazarathasya sakhyaM bhaviSyati // 3 // tamevAGgarAjaM vizinaSTi-putrastviti / aGgasya aGgAkhyasya rAjA romapAda iti zrutaH prasiddhaH putraH, asya zAntAnAma kanyA ca bhaviSyatIti pUrvakriyayA pratyekamabhisambadhyate |trompaadm // 4 // anapatya iti / | tilakam-evamiti / nanu gaNikAspatispRSTaphalamakSaNAdibhirasya tapohAnau kathaM tadAgamanamAtreNa dRSTiH, na ca zrItvAyajJAnAnna tapohAniH / SadoSastu tapasaiva dagdha pati vAcyam, nirmalabahAcaryeNa vidita nikhilavedazAsvatanasya zAkhataH bIsvarUpajJAnasya brahmAcarye tatparihAravAnaspa dunivAravAn sarvathA ajJatve anumahazaktyamAvApattevati cenna, nirmalanacaryeNa nakSatayA sarvatra nanadRSTapA ra doSalezasyApyasparzAt prAramdhavazAt patripakSIsambandha bhAvinaM tadvAra jAnaleva gaNikAmistathA vyavajahe tAsAM bhavAnutpattaye, ata eva na teneti navamaloMke tathA vyavatamAniti zeSaH pUrito'smAbhiH / etatsarva jAnan pitApi tamanuvAya na zatamAn rAjAnamityevAna tanam / manena tavajJasya sarvadoSAsambandho dhvanitaH / pramaje dAnasakUlpamAtreNa phalasiddhirityAdi sUcitam // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. OM zAntAbhatAM RtumAhareta anuti itei vakSyatIti zeSaH // 5 // zrutveti / sa romapAdaH manasA vicintya, na tu mantribhiH / putravantaM putrapradAnasamartha // 66 // putrayuktaM vA // 6 // pratigRhyeti / hariSyati kariSyatItyarthaH / antarAtmanA manasA upalakSitaH // 7 // tasmin yajJe tameva RtvijaM kariSyatItyAhataM ceti zlokadvayamekavAkyam / yaSTuM kAmA yasya sa yaSTukAmaH / "lumpedavazyamaH kRtye tuM kAmamanasorapi " iti makAralopaH / evambhUto rAjA taM varayi Syati / vaze varaNam / "tatkaroti" iti Nic / allopasya sthAnivattvAdRddhaya bhAvaH // 8 // kimartham ? yajJArthaM putrakAmeSTyartham, tadddvArA prasavArthaM putrArtham, zrutvA rAjJo'tha tadvAkyaM manasA sa vicintya ca / pradAsyate putravantaM zAntAbhartAramAtmavAn // 6 // pratigRhya ca taM vipraM sa rAjA vigatajvaraH / AhariSyati taM yajJaM prahRSTenAntarAtmanA // 7 // taM ca rAjA dazaratho yaSTukAmaH kRtAJjaliH / RzyazRGgaM dvijazreSThaM varayiSyati dharmavit // 8 // yajJArthaM prasavArthe ca svargArthaM ca janezvaraH / labhate ca sa taM kAmaM vipramukhyAdvizAMpatiH // 9 // putrAzcAsya bhaviSyanti catvAro'mitavikramAH / vaMzapratiSThAnakarAH sarvalokeSu vizrutAH // 10 // evaM sa devapravaraH pUrva kathitavAn kathAm / sanatkumAro bhagavAn purA devayuge prabhuH // 11 // sa tvaM puruSazArdUla tamAnaya susatkRtam / svayameva ca rAjendra gatvA sabalavAhanaH // 12 // anumAnya vasiSTaM ca sUta vAkyaM nizamya ca / [ vasiSThenAbhyanujJAto rAjA saMpUrNamAnasaH / ] sAntaHpuraH sahAmAtyaH prayayau yatra sa dvijaH // 13 // tadvArA svargArtham / "nAputrasya loko'sti" iti zruteH / kAmaM kAmyakatum // 9 // putrAzveti / amitavikramAH aparicchinnaparAkramAH // 10 // eva miti / pUrva pUrvakAle / vibhaktipratirUpakamavyayam / purA purANaH / devayuge kRtayuge / yadvA he deva ! purA yuge, kRtayuga ityarthaH // 11 // sa iti / sa tvaM putrArthI tvam susatkRtaM sustkaaraarhm| svayameva, na tu purohitAdidvArA // 12 // anumAnyeti / anumAnya kRtAnumatikaM kRtvA, anyathA mayi sthite katha mayamanyamAhvayatIti vasiSThaH kupyet, ataH sumantroktakathoktipUrvakamanumAnyetyarthaH / anumAnya vasiSThaM ca sutavAkyaM nizamya ca iti vacanabhaGgayA Aharet nirvahet / santAnArthaM vaMzAvicchedArtham // 5 // zrutveti / putravantaM putraphalakarmavantaM saJjAtaputraM vA / yadvA tapomAhAtmyAtputrakAmeSTayA putrapradAnasamartha tvAtputravantamityuktiH // 6 // // taM ceti zloka ke vAkyam / prasavArthe santAnArtham / kAmam kAmyakratum // 8-10 // evamiti / devayuge kRtayuge // 11 // 12 // anu For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM sa0 [11 // 66 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir punarvasiSThasannidhau sA kathA prastAvitA sumantramukhenevoti gamyate / ato vasiSThenAnumatiH kRteti mantavyam / sAntaHpuratayA gamanaM jAmAtrupalAlanarItyA zAntayA sahAnayanArtham / yatra rompaadngre|| 13 // vanAnIti / vanAdivilokanakutukritvaM zanaiHzanairityanena dyotyate // 14 // AsAdyoti / taM deza mAsAdya, taM RSiputram / Adau romapAdadarzanAt pUrva dadarza, tasmin bhaktyatizayadyotanArtham // 15 // tata iti|raajaa romapAdaH, rAjJo dazarathasya // 16 // vanAni saritazcaiva vyatikramya shnaiHshnaiH| abhicakrAma taM dezaM yatra vai munipuGgavaH // 14 // AsAdya taM dvijazreSTaM romapAdasamIpagam / RSiputraM dadAdau dIpyamAnamivAnalam // 15 // tato rAjA yathAnyAyaM pUjAM cakre vizeSataH / sakhitvAttasya vairAjJaH prahRSTenAntarAtmanA ||16||rompaaden cAkhyAtamRSiputrAya dhImate / sakhyaM sambandhakaM caiva tadA taM pratyapUjayat // 17 // evaM susatkRtastena sahoSitvA nararSabhaH / saptASTadivasAn rAjA rAjAnamida mbrviit||18|| zAntA tava sutA rAjana saha bharcA vishaaNpte| madIyaM nagaraM yAtu kArya hi mahadudyatam // 19 // tatheti rAjA saMzrutya gamanaM tasya dhiimtH| uvAca vacanaM vipraM gaccha tvaM saha bhaaryyaa||20||RssiputrH pratizrutya tathetyAha nRpaM tdaa| sa nRpeNAbhyanujJAtaH prayayau saha bhaaryyaa||2||taavnyonyaanyjliN kRtvA snehAtsaMzliSya corasAnanandata dazaratho romapAdazca vIryavAn // 22 // tataH suhRdamATacchaca prasthito raghunandanaH / pArebhyaH preSayAmAsa dUtAna vai zIghragAminaH // 23 // kriyatAM nagaraM sarva kSiprameva svalaMkRtam / dhUpitaM siktasaMmRSTaM patAkAbhiralaMkRtam // 24 // romapAdeneti / sambandhakaM zAntAyA janakapitRtvarUpaM sambandham / pratyapUjayat, RzyazRGga iti zeSaH // 17 // evamiti |ten romapAdena saptASTeti loka vacanaparipATI saMkhyAniyamopekSA kRtA // 18 // zAnteti / udyatam udyuktam // 19 // tatheti / tasya RzyazRGgasya gamanaM saMzrutya pratijJAya // 20 // RSIti / pratizrutya AkarNya / nRpaM romapAdam // 21 // tAviti / anyonyamanalimityarthaH // 22 / / tata iti / suhRdaM romapAdam // 23 // kriyatA, mAnyeti / anumAnya anujJAM prApya // 13-15 // tata iti / rAjA romapAdaH / rAjJaH dazarathasya // 16 // romapAdeneti / taM dazaratham / pratyapUjayat / zya For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.kA ma0 12 . ... vA.rA.bhU. miti / siktaM ca saMmRSTaM ca siktasaMmRSTam / "pUrvakAla-" ityAdinA smaasH| svalaMkRtaM puSpakadalIkANDAdibhiH // 24 // tata iti / Aga // 6 // tam AgataprAyaM, rAjJA yadyathA preSitaM tattathA tadA zravaNakAla eva cakruH // 25 // tata iti / dvijarSabhaM puraskRtya zaGkhadundubhinirghoSaH saha praviveza // 26 // tata iti / nAgarAH nagaravAsinaH / narendreNa dazarathena / satkRtya nagarAlaGkArAdibhiH saMmAnya pravezyamAnaM taM dvijaM dRSTvA pramuditAH sntussttaaH| tataH prahRSTAH paurAste zrutvA rAjAnamAgatam / tathA pracakrustatsarva rAjJA yatpreSitaM tadA // 25 // tataH svalaMkRtaM rAjA nagaraM praviveza ha / zaGkhadundubhirnirghoSaiH puraskRtya dvijarSabham // 26 // tataH pramuditAH sarve dRSTvA taM nAgarA dvijam / pravezyamAnaM satkRtya narendraNendrakarmaNA // 27 // antaHpuraM pravezyainaM pUjAM kRtvA vidhaantH| kRtakRtyaM tadAtmAnaM mene tasyopavAhanAt // 28 // antaHpurastriyaH sarvAH zAntAM dRSTvA tathAgatAm / saha bharnA vizAlAkSI prItyAnandamupAgaman // 29 // pUjyamAnA ca tAbhiH sA rAjJA caiva vizeSataH / uvAsa tatra sukhitA kazcitkAlaM sahatvijA // 30 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekAdazaH sargaH // 11 // tataH kAle bahutithe ksmiNshcitsumnohre| vasante samanuprApte rAjJo yaSTuM mano'bhavat // 1 // Asan / indrasyeva karma parAkramAdikaM yasya saH indrakarmA tena // 27 // antaHpuramiti / upavAhanAt AnayanAt // 28 // antariti / bharnA sahA gatAm anena pUrva kanyAtvadazAyAmapi kadAcidAgamanaM vyajyate // 29 // pUjyamAneti / vizeSataH janakatvasambandhAt RtvijA RzyazRGgeNa pitRgRha tvAt zAntAyAH prAdhAnyam // 30 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne ekAdazaH sargaH // 11 // evaM dazarathaH sarvakAmasamRddho'pi putrAlAbhasantaptastanmUlAni pApAni svAdhikArAnurUpeNAzvamedhena vinA na vinazyantIti manvAnaH "sarva pAppAnaM tarati zRGga iti zeSaH // 17 // 18 // zAnteti / udyatam upakrAntamasti // 19 // 20 // RSiputra iti / pratizrutya AkarNya // 21-26 // tata iti / indrakarmaNA indra NaezakarmaNA // 27 // antaHpuramiti / upavAhanAta AnayanAta // 28 // antaHpurastriya iti / tathAgato tAdRzavaibhavayuktAm // 29 // 30 // iti zrImahezvaratIrtha viracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM bAlakANDamyAkhyAyAmekAdazaH srgH||11|| tata iti / tataH kazyazRGgAnayanAnantaram / kAle bahutithe analpe, gata - - // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir tarati brahmahatyAM yo'zvamedhena yajate" iti zrutyA "rAjasArvabhaumo'zvamedhena yajeta" iti smRtyA ca vihitamazvamedha yaSTuM saGkalpya tadAnImuddhasaMskAreNa sumantreNodIritavacanAjAmAtrupalAlanavyAjena zAntayA saha RzyazRGganmAnIya prAptakAle pUrva saGkalpitamazvamedhaM kartumArabhataMtyAha-tataH kAla ityaadi| tataHRzyazRGgAnayanAnantaraM, bahutithe analpa kAle gate / saGkhyAsaMjJAdahuzabdAt pUraNArthe DaTi "bahupUgagaNasaGghasya tithuka" iti tithugAgamaH / kasmi |zcit malimlucatvAdidoparahitatayA vilakSaNe, sumanohare paurNamAsyAH kAlatvenAtimanojJe, vasante samanuprApta prArabdha. caitryAM paurnnmaasyaamityrthH|raajnyaa dazarathasya yaSTuM sAGgrahaNImiSTiM kartumanaH manorathaH abhuut| "caitryAM porNamAsyAM prAtarazvamedhena yakSye iti saGkalpya sAGgrahaNyeSTayA yajate" iti smrnnaat||1 atha sAGgrahaNImiSTiM kartumRvivaraNa prApte prathamamRtyazRGgaM brahmatvena vRtvaanityaah-ttHprsaadyeti| devavaNinaM devavarcasam ||2||ttheti / sa ca RzyazRGga tataHprasAdya zirasA taM vipraM devavarNinam / yajJAya varayAmAsa santAnArtha kulasya vai // 2 // tatheti ca sa rAjAnamuvAca ca susatkRtaH / sambhArAH sambhriyantAM te turagazca vimucyatAm // 3 // tato rAjAbravIdvAkyaM sumantra mantrisattamam / sumantrAvAhaya kSipramRtvijo brhmvaadinH||4|| suyajJaM vAmadevaM ca jAbAlimatha kAzyapam / purohitaM vasiSTaM ca ye cApyanye dvijAtayaH // 5 // c||3|| atha "apadAtInRvijaH samAvahantyAsubrahmaNyAyAH" iti vihitamadhvaryuprabhRtivaraNamAha-tato rAjetyAdinA / asyAH zruterayamarthaH-tasyatasya] gRhe gatvA somapravAkavRtAnadhvaryubrahmahotanAgrIdhaM ca hastyazvAdikamAropya rAjagRhamAnayanti rAjapuruSAH anantarAyAmamAvAsyAyAM pUrvavRtA eva te saMjJAne Tyartha punarviyante / atha vezAkhyAM paurNamAsyAM prAjApatyarSabhapazvartha pUrvavat somapravAkavRto metrAvaruNapratiprasthAtAro hastyAdikamAropyAnayanti rAjapu russaaH| anantarAyAmamAvAsyAyAM tathaiva vRtamadAtAraM hastyAdibhirAnayanti / athAgAmini vasante paJcadazyAM hastyAdibhiHprastotAramAnayanti / traidhAta vIyAthai yatra dIkSArambhastadivasAdUrva tRtIyAdiSvahasvanvahamitarAnaSTAvRtvijo hastyAdikamAropyAnayanti brAhmaNAcchaMsinamacchAvAkaM neSTAraM pratihAra grAvastutaM potAraM unnetAraM subrahmaNyamiti somArtham / evamAsubrahmaNyAhvAnAdapadAtInRtvija AvahantIti / evaM krameNa karttavyAni RtvigvaraNAni kAryakara vAtsaGgraheNa darzayati sumantrAvAhayeti / AvAhaya Anaya / Rtau yajantIti RtvijaH / brahmavAdinaH vedapAThakAn // 4||RtvijH parigaNayati-suyajJa iti zeSaH / sumanohare malimlunatvAdidoSarahite / mano'bhavata manogataM pravRttam // 1 // tataH prasAdyeti / devavarNinam devavarcasam / santAnArtham avicchedArtham / For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA-rA.bhU. // 6 // miti ||5||tt iti tvaritavikramaH tvaritapadanyAsaH // 6 // vAniti / dharmArthasahitaM dharmArtharUpaprayojanayuktam, zukSNaM madhuram // 7 // mameti TI.vA.kA. vyAkhyAtam // 8 // tditi| yaSTumicchAmi pratibandhakaduritazAntyartham / RSiputrazbhAvena RSyazRGgakRtayajJaprabhAvena, pazcAtkAmAna, putrAn prApsyAmi ca // 9 // tata iti / RzyazRGgazlAghAgarbhavAdasiSThapramukhA ityuktam // 10 // RzyazRGgetyAdi vyAkhyAtaprAyam // 11 // sarvatheti / sanatkumAra vacaHzravaNAccatura ityuktam // 12 // tata iti / kriyAbhedAnna rAjapadapunaruktiH // 13 // gurUNAmiti / saMghiyantu saMbhiyantAm, Apa parasmai tataH sumantrastvaritaM gatvA tvaritavikramaH / samAnayatsa tAna sarvAna samAna vedapAragAna // 6 // tAna pUjayitvA dharmAtmA rAjA dazarathastadA / dharmArthasahitaM yuktaM zlakSNaM vacanamabravIt // 7 // mama lAlapyamAnasya putrArtha nAsti vai sukham / tadarthaM hayamedhena yakSyAmIti matirmama // 8 // tadahaM yaSTumicchAmi zAnadRSTena karmaNA / RSiputraprabhAvena kAmAna prApsyAmi cApyaham // 9 // tataH sAdhviti tadvAkyaM brAhmaNAH pratyapUjayan / vasiSThapramukhAH sarve pArthivasya mukhAcyutam // 10 // RzyazRGgapurogAzca pratyUcurnRpati tdaa|smbhaaraaH sambhriyantAMteturagazca vimucyatAma // 1 // sarvathA prApphyase putrAMzcaturo'mitavikramAn / yasya te dhArmikI buddhiriyaM putrArthamAgatA // 12 // tataH prIto'bhava drAjA zrutvA tu dvijabhASitam / amAtyAMzcAbravIdrAjA harSeNedaM zubhAkSaram // 3 // gurUNAM vacanAcchIghra sambhArAH sambhriyantu me / samAdhiSThitazcAzvassopAdhyAyo vimucyatAm // 11 // padam / atra sambhArAH yajJIyAzvamocanopakaraNAni " dvAdazAratnI razanA bhavati" ityuktyA dvAdazAraniparimitA muAkhyatRNavizeSanirmitA razanA " catuSTayya Apo bhavanti" ityanuvAkoktAH AtapativAH kRpyAH sthAvarA vahantyazca iti caturvidhA Apa ityAdIni / samarthaH // catuHzatAnam vipramuzyazRGgam // 2 // 3 // tata iti / AvAhaya matsamIpaM prApaya / RtI yajantItrya'tvijaH // 4-7 // mabha lAlapyamAnasyetyAdi rAjA pUrvamapyuktama, na tu kRtama / saGkalpamAtreNa antarA sumantrakathA prastutA. ato nAnuSThitam / idAnImanuSThAnAya tatpunarapyupanyasyane // 8 // taditi / RSiputraprabhAvana-RSiputraH zyaGgaH, tatpra For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir zarakSanti " iti yUyamANe rAjaputrAdyaiH adhiSThitaH rkssitH| sopAdhyAyaH upAdhyAyaizcaturbhiH RtvigbhiH sahitaH / azvo vimucyatAm catvAra RtvijI samukSantItyArabhya zatena rAjaputraiH saha adhvaryuH zatenArAjabhirugreH sahabrahmA zatena sUtagrAmaNIbhiH saha hotA zatena kSatrasaGkahItRbhiH sahodgAtA" iti zruteH saMgRhItaM ca bhaTTabhAskaraiH-"sannAivantaH kSitipAlaputrAH sannaddhasUtAH zatamasya talpyAH / gopAyitAraH zatamevamugrAH sannAhinastAdRzamRnuyuktAH / vaishyaaH| zataprAntacarAH pathi syurvarUthinastaiH zatameva shuudraaH||"iti||14||ath "puNyanAmadevayajanamadhyavasyati" ityuktarItyA yAgAIpuNyasthalaparigrahaM darzayati-1 sarayvAzcottare tIre yajJabhUmirvidhIyatAm / zAntayazcAbhivarddhantAM yathAkalpaM yathAvidhi // 15 // zakyaH kartumayaM yajJaHsarveNApi mahIkSitA / nAparAdho bhavetkaSTo yadyasmin Rtusattame // 16 // chidraM hi mRgayante'tra vidvAMso brhmraaksssaaH| vinitasya hiyajJasya sadyaH kartA vinazyati // 7 // tadyathA vidhipUrva me RtureSa samApyate / tathA vidhAnaM kriyatAM samarthAH krnnessvih|| 18 // tatheti ca tataH sarve mantriNaH pratyapUjayan / pArthivendrasya tadvAkyaM yathAjJaptamakurvata // 19 // tato dvijAste dharmajJamastuvan pArthivarSabham / anujJAtAstataH sarve punrjgmurythaagtm||20|| gatepvatha dvijAyeSu mantriNastAnarAdhipaH / visarjayitvA svaM vezma praviveza mahAdyutiH // 21 // - ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe dvAdazaH sargaH // 12 // punaH prApte vasante tu pUrNaH saMvatsaro'bhavat / prasavArtha gato yaSTuM hayamena vIryavAn // 1 // saravA iti / uttaraM viviktamiti tatparigrahaH / zAntayaH zAntikarmANi / abhivaIntAM pravartantAm, yathAkalpaM yathAkrama, yathAvidhi yathAzAstram // 15 // zakya iti / kaSTaH keshkrH||16|| chidrAmiti / chidram apraadhmityrthH|| 17 // taditi / yatheti chedH||18|| tatheti / akurvata sAGkahaNeSTiprabhRtya-bhavimo canAntamakurvannityarthaH // 19 // tato dvijA iti / anujJAtAH, teneti zeSaH // 20 // gateSviti / svaM vezma, agnigRhAdantaHpuramityarthaH // 21 // iti zrIgo vindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaMJIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne dvAdazaH sargaH // 12 // evaM prathamavasante caitrapaurNamAsyAM sAGgrahaNeSTiM vidhAya bhAvena // 9-14 // yathAkalpaM yathAkramam / yathAvidhi yathAzAstram // 15-20 // gateSviti / narAdhipaH dazarathaH / svaM svakIyam vedama, agnigrahAdantaHpuraM praviveza pravezayAmAsa // 21 // iti zrImahezvaratIrthakRtAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM dvAdazaH sargaH // 12 // punaH prApta iti / yasmin vasante For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bha. // 69 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir | dvitIye'hni brahmodana medhyAzvabandhanastrApanaprokSaNavimocanAdikam " catvAra RtvijaH samukSanti " ityuktarItyA kRtvA "sAvitramaSTAkapAlaM prAtarnirvapati" ityuktarItyA pratidinaM sAvitrAdiSu karmasvanuSThIyamAneSu saMvatsare pUrNe devayajanaMprati prasthAnaM darzayati trayodazaM punaH prApta ityAdi / punarvasante dvitIya vasante prApte saMvatsaraH pUrNo'bhavat, amAvAsyA prAptetyarthaH / tatra bhAvinyAM paurNamAsyAM prasavArtha hayamedhena yaSTuM hayamedhAkhyaM yajJaM kartum gataH, devayajana mitizeSaH / prathama saMvatsarAntimAmAvAsyAyAM ukhAsaMbharaNadhAtavIyadIkSaNIyAdikaM devayajana eva hi karttavyam / yathoktaM bhAskaraiH- "saMvatsarasyAsya tu yA'ntimAmAvAsyA vidheyAmiha dIkSaNIyAm / traidhAtavIyAM pravadanti sapta dinAni dIkSAhutayastathASTau ||" iti // 1 // evametatsargapratipAdyaM devayajanagamanaM abhivAdya vasiSThaM ca nyAyataH pratipUjya ca / abravItprazritaM vAkyaM prasavArtha dvijottamam / yajJo me kriyatAM vipra yathoktaM munipuGgava // 2 // yathA na vighnaH kriyate yajJAGgeSu vidhIyatAm // 3 // bhavAna strigdhaH suhanmahyaM guruzca paramo mahAn / voDhavyo bhavatA caiva bhAro yajJasya codyataH // 4 // saGgraGgeNoktatvA punastadvistareNa vamupakramate sargazeSeNa / tatra brahmaudanamArabhya yAvadazvamedhasamApti yajamAnasya svAtantryapratiSedhena svayaM yajJopakaraNasaMpAda nAdyayogAdadhvaryuNaiva tasya sarvasya kartavyatvAdadhvaryutvena vRtaM vasiSThaM prati prArthayate-abhivAdyetyAdinA / taduktaM bhaTTabhAskaraiH - " razanA anataH pazcAdadhvaryuH parivIyate / rAjyAya sa ca rAjA syAdyAvat santiSThate kratuH // " iti / yeyaM " dvAdazAratnI razanA bhavati pokhI bhavati " ityazvabandhanarajjurvihitA. tasyAH "yadAjyamucchiSyate tasmin razanAnyunatti " iti yadbrahmodanaziSTa jyenAbhyaJjanam vihitaM tataH pazcAdityarthaH / arddhatrayamekAnvayam / vasiSThaM abhivAdya ca nyAyataH zAstrataH pratipUjya ca / prazritaM vinayayuktaM vAkyamatravIt / katham? prasavArtha putrArtham / ArapI me yajJaH yathoktaM zAstroktamanatikramya kriyatAm // 2 // yatheti / yajJAGgeSu dravyadevatA karmAdirUpeSu yathA vighno na kriyate, rAkSasairiti zeSaH / tathA kriyatAmityarthaH // 3 // bhavAniti / bhavAn mahyaM zRGgAdiRtvijo vRtAH tata Arabhya sambhArasambharaNayajJabhUmividhAna zAntikarmAnuSThAnapUrvakamacaM vimucya tena sahaiva gacchadbhirudrAtradhvaryuhotRbrahmabhiH rAjaputra saMgRhItasUtagrAmaNyuprAkhyaiH pratyekazatasaGkhyAkairanugamyamAnaismAvitrAdikarmasu anuSThIyamAneSveva saMvatsare pUrNe punarvasante prApta ityarthaH / hayamedhena azvamedhena, prasa vArya prasavaphalaM bhAvayituM / gataH gantumupakrAnta ityarthaH // 1 // abhivAdyetyardhatrayamekaM vAkyam / vasiSThamabhivAdya nyAyataH pratipUjya ca prasavArthamArabdho yajJo yathoktaM kriyatAmiti prazritaM vinayayuktaM vAkyamabravIditi sambandhaH // 2 // yatheti / yajJAGgeSu dravyadevatAkarmAdirUpeSu yathA vighno na kriyate rAkSasAdibhiriti zeSaH / tathA vidhIyatAM kriyatAmityarthaH // 3 // bhavAniti / snigdhaH avicchedasnehaH / suhata zobhanahRdayaH / mahyamiti SaSThayarthe caturthI / mayA udyato bhAraH bhavatA voDavya For Private And Personal Use Only TI.vA.ko sa0 13 // 65 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir snigdhaH avicchinnasehaH suhRt, paramaH vAmadevAdibhya utkRSTaH, mahAn vastuto nirUpamaH, guruH ataH udyataH upakAntaH yajJasya bhAro bhavataiva voDhavyaH cakAraNAtvijyaM ca kartavyamityucyate // 4 // tatheti / samarthitaM samyak prArthitam // 5 // tata iti sAIzlokatrayamekAnvayam / yajJakarmasu yajJaprayo geSu / sthApatye tadravyAnayanasvAmye / niSTitAna pUrva rAjJA niyuktAn // 6 // kAntikAniti / karmaNAmantaH samAptiH sa epAmastIti karmA ntikaaH|"at iniThano" iti Than / bhRtakAnityarthaH / zilpakarAn iSTakAdinirmAtRn / varddha kIn takSNaH / mukavacamasagrahayUpAdinirmAtan / khana kAna vApIkUpAdikRtaH, gaNakAn lekhakAn, zilpinaH citrAdikarAn, naTAH rasAbhinayakRtaH, nartakAH bhAvAbhinayakRtaH, zAstravidaH prayogazAstra tatheti ca sa raajaanmbrviiddrijsttmH| kariSye sarvamevaitadbhavatA yatsamarthitam // 5 // tato'bravIdadijAna vRddhAna yajJakarmasu niSThitAn / sthApatye niSThitAMzcaiva vRddhAn paramadhArmikAn // 6 // kAntikAna zilpakarAna varddhakIna khanakAnapi / gaNakAna zilpinazcaiva tathaiva naTanartakAn / tathA zucIna zAstravidaH puruSAn subahuzrutAn // 7 // yajJakama samIhantAM bhavanto rAjazAsanAt / iSTakA bahusAhasrIH zIghramAnIyatAmiti ||8||aupkaaryaaH kriyantAM ca rAjJAM bahuguNAnvitAH / brAhmaNAvasathAzcaiva kartavyAH zatazaH zubhAH // 9 // vidH||7|| athAjJApanaprakAramAha assttbhiH-yjnykrmtyaadi| RtvijaH pratyAha yajJakameti / samIhantAM vyApriyantAm / zilpakarAn pratyAha iSTaketi / jAtyekavacanam / ityabravIditi pUrveNAnvayaH // 8 // aupakAryA iti, saptazloka ekAnvayaH / aupakAryA rAjasadanAni / "svAthai pyad" ityabIditi dvijottamamiti pUrvasyAnuSaGgaH // 4 // tatheti / samarthitam-prArthitam // 5 // tato'bravIdityAdi / yajakarmasu yajJaprayogeSu, sthApatye tattavyAnayana svAmye, niSThitAna niyuktAn / kAntikAna karmAntaH karmasvarUpaM tanizcayo vA tannA, karmakarAniti yAvata / zilpakarAna citrakarAna / varddhakIna tvapUna khanakAna vApIkapanirmAtUna / gaNakAna lekhakAn / zilpinaH bitAnAdyalaGkArakAna, naTanartakAna-naTAn nATayitRRna, nartakAn nRtyakAriNaH // 6 // 7 // yajJakarma samIhantAma, nirvartayitumiti zeSaH / iSTaketi / AnIyatAmityatretizabdaH abravIditi pUrveNa sambadhyate / yadA pareNa sambadhyate yatheSTakAnayanamevApayikAzca kriyantAmiti bahusAhasrAH bahusahasrasaGkayAkAH AnIyatAmiti vyatyayenaikavacanam // 8 // aupakAryA ityAdi / aupakAryAH rAjasadanAni / bahuguNAnvitAH bahUpakaraNayuktAH viSama-sthApatyaM sthapateH rathakArasya karma / tatra niSTitAn pravINAn // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir karA.bhU. // 7 // "rAjasadanamupakAryopakArikA" ityamaraH / bahuguNAnvitAH aunatyavizAlatvAdibahuguNAnvitAH brAhmaNAvasathA iti ApoM linggvytyyH|| 9 // ii .bA.ko kaThinaphalAdi bhakSyam / suniSThitAH vAtavarSAdibhiraprakampyAH // 10 // sarvakAmaiH sakacandanAdibhiH upasthitAH saMyuktAH bahu adhikaM vidhivat yathAsa. 13 vidhi satkRtya gandhAdibhirabhyarcya // 11 // lIlayA anaadrennetyrthH| yathA pUjAM prApnuvanti tathA kartavyamityarthaH // 12 // kAmakrodhavazAt snehadveSa / vazAt / apizabdena lIlA samuccIyate // 13 // vizeSeNa atyAdareNetyarthaH / yathAkramaM yathAvRddham / te cetyatra cazabdo bhitrakramaH / te bhojanena vasubhiH bhakSyAnapAnarbahubhiH samupetAH sunissttitaaH| tathA paurajanasyApi kartavyA bahuvistarAH // 10 // AvAsA bahubhakSyA vai srvkaamairupsthitaaH| tathA jAnapadasthApi janasya baTu zobhanam // 10 // dAtavyamannaM vidhivat satkRtya na tu liilyaa| sarvavarNA yathA pUjAM prApnuvanti susatkRtAH // 12 // na cAvajJA prayoktavyA kAmakrodhavazAdapi / yajJa karmaNi ye vyagrAH puruSAH zilpinastathA // 13 // teSAmapi vizeSeNa pUjAkAyAM yathAkramam / te casyuH sambhRtAH sarve vasubhirbhojanena ca // 14 // yathA sarva suvihitaM na kiMcit parihIyate / tathA bhavantaH kurvantu prItisnigdhena cetasA // 15 // tataH sarve samAgamya vasiSThamidamabravana / yathoktaM tatsuvihitaM na kizcit parihIyate // 16 // yathoktaM tatkariSyAmo na kiJcit parihIyate / tataHsumantramAnIya vasiSTo vAkyamabravIt // 7 // dhanaizca saMbhRtAstRptAzca syuH||14|| sarvamapi yathA suvihitaM suSTu anuSThitaM syAt kizcidapi na parihIyate na tyakSyate prItisnigdhena nehANa // 15 // yathoktapravRttiM darzayati tata iti / tat pUrvoktakAryajAtam / evamupakaraNaniSpattyanantaraM rAjAhAnamAjJApayati-tata ityAdinA / / 16 // 17 // suniSThitAH sunirmitAH / sarvakAmairupasthitAH kAmyamAnassarvapadArupetAH / jAnapadasya grAmAntarAdAgatasya // 9-11 // lIlayA avajJayA anAdareNa tu naiva deya mityarthaH / sarvavarNA ini sarve varNAH yathA pUjA prApnuvanti tathA kartavyamityarthaH // 12 // 13 // teSAmapi vizeSeNa-teSAM tu vizeSeNa kartavyamityarthaH / yathAkramaM yathA m / te cetyatra cazabdo bhinnakramaH / vasubhibhojanena na yathA saMbhRtAzca myuH tathA kartavyamityarthaH // 14 // 15 // nana ityAdi sArdhazlokamekaM cAkyam / yathoktaM yathA 1 parivAgate / iti nArthIyapAThaH / ami.mamm OMOMOMOM --m For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shn Mahar Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir zanimantrayasva Ahvaya // 18 // brAhmaNAniti / sarvadezeSu sthitAniti zeSaH // 19 // mithileti zlokadvayamekaM vAkyam / taM prasiddha svayameva, na tu dUta mukhen| pUrvasambandhinaM cirantanasuhRdaM tataH pUrvoktebhyo nRptibhyH||20||23|| tatheti / svayameva gamane hetavo vishessnnaani||22|| tatheti / kekayarAjAna miti samAsAntavidheranityatvAhajabhAvaH // 23 // aGgeti / samAnaya, tvameveti zeSaH // 24 // prAcInAniti / prAcInAna prAgdezavartinaH / sindhudeze nimantrayasva nRpatIna pRthivyAM ye ca dhArmikAH // 18 // brAhmaNAna kSatriyAn vaizyAna zUdrAMzcaiva sahasrazaH / samAna yasva satkRtya sarvadezeSu mAnavAn // 19 // mithilAdhipati zUraM janakaM satyavikramam / niSTitaM sarvazAstreSu tathA vedeSu niSThitam // 20 // tamAnaya mahAbhAgaM svayameva susatkRtam / pUrvasambandhinaM jJAtvA tataH pUrva bravImi te // 23 // tathA kAzIpati nigdhaM satataM priyavAdinam / vayasyaM rAjasiMhasya svayamevAnayasva ha // 22 // tathA kekayarAjAnaM vRddhaM paramadhArmikam / zvazuraM rAjasiMhasya saputraM tvmihaany||23|| aGgezvaraM mahAbhAgaM romapAdaM susatkRtam / vayasya rAjasiMhasya samAnaya yshsvinm||24||praaciinaan sindhusauvIrAna saurASTreyAMzca pArthivAn / dAkSiNAtyAnarendrAMzca samastAnAnayasva ha // 25 // santi snigdhAzca ye cAnye rAjAnaH pRthivItale / tAnAnaya yathAkSipraM sAnugAna saha bAndhavAn // 26 // vasiSTavAkyaM tacchrutvA sumantrastvaritastadA / vyAdizatpuruSAMstatra rAjJAmAnayane zubhAn // 27 // sauvIradeze ca bhavAH sindhusauvIrAH / saurASTreyAna surASTra dezabhavAn / dAkSiNAtyAna dakSiNadezabhavAn / Anayasta, dUtamukheneti zepaH // 25 // santIti / yathAkSipraM zaiSyamanatikramya // 26 // vasiSTeti / zubhAna antaraGgAn // 27 // zAstramuktaM tvayA yaduktaM tat na kiJcita parihIyate na kiJcillupyate / yathA na kizcitparihAsyate kiJcidapi yayA parityaktaM na bhaveta tathA nasuvihitaM svanuSThitaM. kariSyAma ityarthaH // 16-19 // mithilAdhipamiti / svayamevAnayeti smbndhH| pUrvasambandhinaM cirantanasambandhi jJAtvA tataH pUrva tatpUrvakaM bravImi rAjAhAna viSama-mAnavAn caturvargAtiriktAn saGkarajAtIyAn // 19 // 1 sai devamAzam / 2 tamihAnava / 3 mahe-yAsa / 4 samIpagam / idi va pAThAntaram // - For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .rA.bhU. svayamiti / mahIkSitaH vasiSThena viziSyoktAn // 28 // te ceti / upalakSaNametat / zilpakArAdInAM yajJaM yajJanimittaM yadupakalpitaM nirmitaM OM tatsarve nivedayanti sma / avazyaM zikSaNIyAMzaM punaH zikSayati- tataH prIta iti / ardhamekAnvayam || 29 || avajJayeti / lIlayA vinodena // 30 // tata iti / tataH dazarathanirgamanAnantaram ratnAni zreSTavastUni maNimuktApravAla vastrAbharaNacandanAdIni // 31 // tata iti / spaSTam // 32 // // 72 // svayameva hi dharmAtmA prayayau munizAsanAt / sumantrastvarito bhUtvA samAnetuM mahIkSitaH // 28 // te ca karmAntikAH sarve vasiSTAya ca dhiimte| sarve nivedayanti sma yajJe yadupakalpitam / tataH prIto dvijazreSTastAna sarvAna punarabravIt // 29 // avajJayA na dAtavyaM kasyacillIlayApi vA / avajJayA kRtaM hanyAdAtAraM nAtra saMzayaH // 30 // tataH kaizvihorA rupayAtA mahIkSitaH / bahUni ratnAnyAdAya rAjJo dazarathasya hi // 31 // tato vasiSThaH suprIto rAjAna midamabravIt / upayAtA naravyAghra rAjAnastava zAsanAt // 32 // mayA ca satkRtAH sarve yathAhai rAjasattamAH / yajJiyaM ca kRtaM rAjan puruSaiH susamAhitaiH // 33 // niryAtu ca bhavAn yaSTuM yajJAyatanamantikAt / sarvakAmairupahatai rupetaM vai samantataH // 34 // draSTumarhasi rAjendra manaseva vinirmitam // 35 // tathA vasiSThavacanAdRzyazRGgasya cobhayoH / zubhe divasanakSatre niryAto jagatIpatiH // 36 // mayeti / yajJamarhati iti yajJiyam / " yajJaviMgbhyAM ghakhanau " iti ghaH / yajJAya yatsampAdyaM tatsarvaM sampAditamityarthaH // 33 // niryAtviti / anti kAtsamIpe / " dUrAntikArthebhyo dvitIyA ca " iti cakAreNa paJcamI / samIpe upahRtaiH sarvakAmaiH sarvopakaraNaiH upetam // 34 // draSTumityardhamekA anvayam / manaseveti kSiprasiddhatve dRSTAntaH // 35 // tatheti / vasiSThetyavibhaktiko nirdezaH / vasiSThasya RzyazRGgasya cobhayorityarthaH / RzyazRGgasya * mupadizAmItyarthaH // 20-26 // vasiSThavAkyamiti / zubhAn kuzalAn / / 27-29 // avajJayeni / avajayA anAdareNa / lIlayA azraddhayA // 30 // tata iti / AdAya upAyanArtham // 31 // 32 // mayApIti / yajJiyaM yajJopayogi skavAdyapa karaNajAtamityarthaH // 33 // antikam antike sthitam / sarvakAmaiH sarvopa For Private And Personal Use Only TI.bA.ka sa0 13 // 72 // vlv
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir brahmatvena vRtatvAt tadvacanamapyapekSitam / zubhe divase somasaumyavArAdo, zubhe nakSatre rohiNyAdau, niryAtaH, gRhAt yajJazAlAM prati ityarthasiddham / atrAhu:-- " zaGkhadundubhimRdaGgavAdanairmaGgalaiH paTahakAhalAdibhiH / svastivAdamukharairmakhakSitiM brAhmaNaizca saha samprapadyate // " iti // 36 // tata iti sArddhazlokaH / Arabhanniti chAndasaH / yajJavATagatAH sarve yajamAnatvigAdayaH yathAvidhi yathAkramaM yathAzAstraM sarve yajJakarmArabhan svasvakarmA rabhantetyarthaH // 37 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne trayodazaH sargaH // 13 // pUrvasargAnta zAlApravezAnantarama zvamedhArambhassaGghaGgeNa darzitaH / tadanuSThAnaM vistareNa darzayiSyan tasyAzvAgamanapUrvakatvAttadanuvAdapUrvakaM yajJAnuSThAnaM darzayati caturdaze - athetyAdi / atha azvavimocanAnantaram / turaGgame prApte krameNa prApte / tasminsaMvatsare pUrNe rAjJo yajJaH abhyavartata prAvartata / azvAgamana tato vasiSThapramukhAH sarva eva dvijottamAH / RzyazRGgaM puraskRtya yajJakarmArabhastadA / yajJavATagatAH sarve yathAzAstraM yathAvidhi // 37 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIya AdikAvye bAlakANDe trayodazaH sargaH // 13 // atha saMvatsare pUrNe tasmin prApte turaGgame / sarayvAzcottare tIre rAjJo yajJo'bhyavartata // 1 // RzyazRGgaM puraskRtya karma cakrurdvijarSabhAH / azvamedhe mahAyajJe rAjJo'sya sumahAtmanaH // 2 // kamastu-vimuktamazvaM svairaM carantaM rAjaputrarAjograsUtagrAmaNikSatrasaGgrahitArazcatuHzatAH paripAlayanto nAvartayanto'nucaranti / brahmAdhvaryuhonudgAtAra zcatvAra RtvijastaM rathakAragRhe samAnIya badhvA tasya caturSu padeSu " iha dhRti svAhA " ityAdyAhuticatuSTayaM juhvati / tathAdduH- "rathakAragRhe'zvasya vasataH sAyamasya tu / caturSu patsu hotavyAzvatastro dhRtayaH kramAt // " iti / athaikAdazamAsAdUrdhvaM taM sadasyAH samAnIya Azvatyai baje badhnanti / tathAha ApastambaH " UrddhamekAdazAnmAsAdAzvatthe vraje'zvaM babhIyAt " iti / tato dvAdaze mAse zAlAnirmANAdisakalasambhArAn saMbhRtya phAlgunAmAvA syAyA mRtvigbhiH zAlAM pravizya pratipadamArabhyAzvamedhaM prArabhante // 1 // RzyazRGgamiti / anena pradhAnArtvijyaM brahmatvaM tasyeti gamyate // 2 // karaNaiH // 34 // draSTumiti / manaseva vinirmitamiti avilambena lokottaratayA ca nirmANaM sUcitaM bhavati // 35 // tathA basiSThavacanAditi luptavibhaktiko nirdezaH / vasiSThasya RzyazRGgasya cobhayoriti ca sambandhaH / yajJavATagatA ityarthaM bhinnaM vAkyam / atrApyArabhannityanuSajyate / yathAzAstram vedoktamanatikramya / yathAvidhi - kalpasUtrAnusAreNa // 36 // 37 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM trayodazaH sargaH // 13 // atheti / etena pUrvokta For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pA.rA.bhU. pratipadamArabhya saptasu dineSa kartavyAn "trINi trINi vaizvadevAni juhoti" iti vihitAnekaviMzatihomAn "pUrNAhutimuttamA juhoti" iti vihitaM karma TI.bA.kA // 72 // vizeSaM cAbhipretyAha-karma kurvantIti / yAjakAH RtvijaH vedapAraM tadarthAvabodhaH, tadgacchantIti vedapAragAH / karma pUrvoktaM vidhivatkurvanti sma yathAvidhi yathAvedoktam, yathAnyAyaM yathAmImAMsam zAstrataHkalpamUtrAnusAreNa / parikAmanti pracaranti / "nAma sthite soma'vayuH pratyAsadotIyAt" ityAyukta kamamatilacyaRtvijo na vihrntiityrthH||3|| atha somakrayAnantaraM somarAjApyAyanakarmavizepAna darzayati-pravamiti / dvijA RtvijH| pravayaM "devA / va satramAsata" ityAdipravayetrAhmaNoktaM karmavizeSam / zAsvataH vidhimImAMsAkalpamUtrAnusAreNa kRtvA upasadam iSTivizeSam / tathaiva zAstrata eva / kRtvA, zAsvataH upadezazAstrAt / adhikam atidezataHprAptaM sarvaM karma ca ckruH| "tisra eva sAhnasyopasadoM dvAdazAhInasya " iti prAptA dvAdazavaryopasadazca / karma kurvanti vidhivadyAjakA vedapAragAH / yathAvidhi yathAnyAyaM parikAmanti zAstrataH // 3 // pravarya zAstrataHkRtvA tathaivopasadaM dvijaaH|ckrushc vidhivatsarvamadhikaM karma shaastrtH||2|| abhipujyatato hRSTAH sarve ckruythaavidhi| prAtaHsavanapUrvANi kamANi munipuGgavAH // 5 // aindrazca vidhivadatto rAjA caabhissttuto'nghH| mAdhyandinaMca savanaM prAvartata yathAkramam // 6 // rityrthH||4||ath somaprayogaM drshyti-abhipuujyti|bhisspvmaanaadibhisttttkrmdevtaaH abhipUjya tataH prvgyopsdnaavsaane| prAtaHsavanapUrvANi prAtaH savanamAdhyandinasaknatRtIyasavanAni karmANi ckruH||5|| aindra iti / aindraH indragrahaniSTaH somAMzaH, sa vidhivadindrAya dttH| anaghaH paapnivrtkH| rAjA somraajH| abhiSTutaH stotrazastraiHstutaH / yadA aindraH indradevatAko havirbhAgaH / dhAnAH karambhaH parivApaH puroDAzaH payasyeti prAtaHsavanahavIMSi / indrAya evArthassUcyate, na punaH saMvatsarAntaraprAptiriti jJeyam // 1 // 2 // karmeni / yAjakA vedapAragAH iti / yAjakA RtvijaH, vedapAragAH vedasyAdhItasya pAra phalavadarthAvabodhaH tagacchantIti tathA / yathAvidhi utpattyAdividdhayanusAreNa, yathAnyAyaM-mImAMsAzAstragatanyAyAnusAreNa / yathAvidhItyaneneva siddhe zAstrata ityenata yathAnyAyatvavidhAnArtham / tathA ca yathAvidhi parikrAmanti zAstrato yathAnyAyaM parikrAmantIti vAkyabhedena nivADhavyam // 3 // pravAmiti / prvrmym-aaraadupkaark| karmavizeSaH / zAstrataH kalpasUtrAnusAreNa kRtvA / upasata upasanAmakarmavizeSaH / pUrva prakRtI sthitatayA Adicham, adhika vidhivat zAstrato vihitaM cetyarthaH / / // 72 // For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir harivate dhAnAH, indrAya pUSaNvate karambhaH, sarasvate parivApaH, indrAya puroDAzaH, mitrAvaruNAbhyAM payasyeti hotavyAnIndramuddizyaiva "atha kasmAde teSAM iviSAmindrameva yajanti" ityaadishruteH|maadhyndinsaayntnsvnyoH payasyAvarjamanyatsarva samAnam / abhiSuta iti pAThe-catasRSu dikSu caturbhiH RtvigbhiH pASANerabhihatya niHsAritasArA somltaabhuudityrthH| tathA hi sUtram-" somaM rAjAnaM dRpadi nidhAya dakSiNato brahmA pazcAdadhvaryuruttarato hotA prAyuddvAtA sthitvA dRSadbhirabhihanyAt" iti / anaghaH aMzuskandanarahitaH // 6 // tRtIyeti / tathA zAstraprakAreNa, prAtaHsavanapUrvANi ityuktasyaivAyaM prapaJcaH // 7 // na ceti / ahutaM skhalitam anyathA hutaM vA kiJcana nAbhUt / sabai homAdikaM brahmavat mantravat dRzyate sma / hi yasmAt zakSemayuktaM nirvighnaM cakrire / atrAnahomAdikamazvamedhIyaM sUcitam, teSAM bahutvena skhAlityAdisambhAvanayA tatparihArasya vaktavyatvAt / tathAhuryAjJikAH tRtIyasavanaM caiva rAjJo'sya sumahAtmanaH / cakuste zAstrato dRSTvA tathA braahmnnpunggvaaH||7|| na cAhutamabhUttatra skhalitaM vApi kiJcana / dRzyate brahmavatsarva kSemayuktaM hi cakrire // 8 // na teSvahassu zrAnto vA kSudhito vApidRzyate / nAvidvAna brAhmaNastatra nAzatAnucarastathA // 9 // brAhmaNA bhuJjate nityaM nAthavantazca bhuJjate / tApasAbhuJjate cApi zramaNAbhuJjate tthaa||1|| "patrIsaMyajanAnte'hanyaniSTome tu saMsthite / prajApatisame gIte viinnaagnnikibhinRpe|| astaM gate shsraaNshaavaaruhyaashvtthnirmitaaH| ptriNshtmthaasndii| jastAvanto'dhvaryavo vRtaaH|| aprAkRtaiH muverdIrghadaNDaiH khadirasambhavaiH / sarvo tAM rAtrimannAni dazAjyAdIni juhvati // saMkhyAhutIstA sakRdeva hutvA parAI paryantamatha krameNa / hutvAzvanAmaprabhRtIni rAtrezzeSokthyasaMkhyAhutibhiH smaapyH||" iti / / 8 // atha tatrAnadAnasamRddhiM darzayatyaSTabhiH-na tessvityaadi| yadyapi krIte some yajJAnaM na bhojyam, tathApi sarvavyasya vasiSTasAtkRtatvena na dossH| teSvahassu yajJIyadineSu / zrAntaH pipaasitH|kssudhitHbubhukssitH| na dRzyate nAdRzyata / azatAnucaraH zataziSyarahitaH // 9 // brAhmaNA iti / nAthavantaH dAsAH, zUdrAdaya iti yAvat / zramaNAH digmbraaH|"shrmnnaa adhikamityanenAnyUnatvaM vA // 4 // 5 // pendra iti / pendraH indradevatAko havirbhAgaH / rAjA somalatA / abhiSTutaH stotrazasvaiH stutH|| 6||7||n ceti / tatra yAge / svalitaM skannam / pAtrAditi zeSaH / brahmavat mantravat / kSemayuktam-vighnarahitaM vighnnivaarkrkssonmnvaayupetmityrthH|| 8 // na tepviti / azatAnucaraH 1 puGgavAH / Aha cAkire tatra zAdIna viSuSottamAn / RbhyazRGgAdayo mantraiH zikSAkSarasabhAnvitaiH / gItibhirmadhuraiH sinniAhAnaiyathArthataH / honAro nadurAvA havirbhAgAna divaukasAm / ityApakaH / / ani naa For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.kA. pA.rA.bha. // 73 // vAtavasanAH" iti nighaNTuH / yadvA "caturthamAzramaM prAptAH zramaNA nAma te smRtaaH|" iti smRtiH||10|| vRddhA iti / vyAdhitAH sanAtavyAdhayaH anizaM bhunamAnAnAM bhunAneSvapi yajamAnasya tRptiH, alNbuddhirnaasiidityrthH| yadvA rasyatAtizayAt bhuktyanantaramapi,bhojanecchA jAyata ityrthH||11|| dIyatA|7|| miti| tathA cakaH, dadurityarthaH / / 12 / / anneti / vidhivat pAkavidhyuktakameNa siddhasya pakkasya / atreti luptaSaSThIvibhaktikaM padam / annasya khAdyabhakSya lehyacoSyabhedabhinnasya / kUTA rAzayaH // 13 // nAneti / suvihitAH sutrpitaaH||14|| annamiti / annaM vidhivat upacAravat svAdu ca anena tRptAH sm| aho idaM varNituM na zakyam / iti dvijarSabhAH prazaMsanti prAzaMsan / tadrApavaH zuzrAva / na teSvahaHsvityArabhya prazaMsAprakAraH, na tu kavivAkyam / anena | vRddhAzca vyAdhitAzcaiva striyo bAlAstathaiva ca / anizaMbhuJjamAnAnAM na tRptirupalabhyate // 11||diiytaaN dIyatAmannaM vAsAMsi vividhAni ca / iti saJcoditAstatra tathA cakaranekazaH // 12 // annakUTAzca bahavo dRzyante prvtopmaaH| divasedivase tatra siddhasya vidhivattadA // 13 // nAnAdezAdanuprAptAH puruSAHstrIgaNAstathA / annapAnaiH suvihitA stasmin yajJe mhaatmnH||14|| annaM hi vidhivatsvAdu prazaMsanti dvijrssbhaaH| aho tRptAH sma bhadraM ta itizuzrAva rAghavaH // 15 // svalaMkRtAzca puruSA brAhmaNAn paryaveSayan / upAsate ca tAnanye sumRssttmnnikunnddlaaH|| 16 // "brAhmaNo vINAgAyinI gAyataH" ityArabhya "ityadadA ityayajathA ityapaca iti brAhmaNo gAyet" ityuktastutizravaNamuktam // 15 // svalaMkRtA iti / brAhmaNAn brAhmaNebhyaH paryaveSayan,bhakSyAnapAnAdIniti shessH| sumRSTamaNikuNDalAH uttejitaratnakuNDalAH, anye puruSAH sAhAyyArtha taansevntetyrthH||16|| shtshissyrhitH||9|| brAhmaNA iti / nAthavanta ityanena brAhmaNazuzrUSakA: zadrA ucyante / zramaNA:-caturthAzramaM prAptAH // 10 // anizamiti / na tRptiruplbhyte| mojyapadArthAnA rasAtizayalAbhAtRpti bhuudityrthH| yadvA anizaM bhunAneSvapi janeSu yajamAnasya tRptiH alambuddhirnAbhUdityarthaH // 11 // 12 // annakUTA iti / atra anneti luptaSaSThayantaM mitraM padaM siddhasyetyasya vizeSaNam / siddhasya niSpannasya // 13 // nAnAdezAditi / suvihitAH sutarAM trpitaaH|| 14 // annaM hIti / aho tRptAH sma iti zabdaM rAghavaH zuzrAva / hi yasmAtkAraNAt svAdu vidhivadattamannaM dvijarSabhAH prazaMsantIti sambandhaH // 15 // svalaMkRtA iti / brAhmaNAna | munibhAva-anizamiti / bhojyapadArthAnAM rasyatAtizayAna anizaM bhuJjamAnAnAmapi tRpti!palabhyata ityarthaH / yahA dazarathasya tRtirnAsti, ata eva dIyatAmannamityuktam // 11 // 11 For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir karmAntara iti / karmAntare savanayorantarAlakAle / dhIrAH dhImantaH, vAgminaH paTuvAcaH, viprA RtvijaH parasparajigISayA bahUn hetuvAdAn prAhuH sma / Manena brahmodyamuktam / yathA "kiravidAsItpUrvacittiH" ityAdi hotabrahmaNoH praznapativacanAni // 17 // atha "umodyakAvyAdhidevatyAni dinArAzaMsanaM prAtaHsavanaM dinArAzaMsanaM mAdhyandinaM savanaM sakRnArAzaMsanaM tRtIyasavanam" iti vihitAni trikAlakarmANi darzayati-divasedivasa iti / divasedivase azvamedhAheSu pratyahaM saMstare AstIrNabarhiSi / "saMstarau prastarAvarau" ityamaraH / sarvakarmANi umAdidevatyakarmANi / yathAzAstraM vRddhaH pracoditAH santaH ckruH| "umA UrdhyAzca kAvyAzca pitaraH svntrye"| nArAzaMsananAma sakRdbhakSitApyAyitAsAditacamasam // 18 // neti / atra karmAntare taMdA viprA hetuvAdAna bahUnapi / prAhuH sma vAgmino dhIrAH parasparajigISayA // 17 // divasedivase tatra saMstare kuzalA dvijAH / sarvakarmANi cakruste yathAzAstraM pracoditAH // 18 // nApaDaGgavidavAsInnAvato naabhushrutH| sadasyAstasya vai rAjJo nAvAdakuzalA dvijAH // 19 // prApte yUpocchye tasmin SaDabailvAH khAdirAstathA / tAvanto bilvasahitAH parNinazca tathA'pare // 20 // yajJe apaDaGgavikazcitrAsIt / avatazca kazcinnAsIt / abahuzrutazca kazcinnAsIt / tasya rAjJaH sadasyAH sadasi samavetA dvinAH avAdakuzalAH nAsan / // 19 // athopavasathyadinakRtyaM pazvAlambha vatuM yUpocchrayaNaprakAramAha-prApta iti, zlokadvayamekAnvayam / tasmin azvamedhe yUpAnAmucchyo yUpocchayaH / uccTayaH unkSepaNam, uddhRtya sthApanamiti yAvat / tatkAloja lakSyate / "yUpAyocchIyamANAyAnubahi" iti prapa prApta ityrthH| bilvasya vikArA baillaaH| "bilvAdibhyo'N" ityaNa / bailvA yUpASpada, ucchritA iti zeSaH / khadirasya vikArAH khaadiraaH| tatheti samuccaye / khAdirA yUpAzca / tApantaH paDeva / billasahitA iti khAdirANAM vilvasamIpatitvam, natu paNisamIpavartitvamityucyate / pada khAdirA yathA bila sahitA bhavanti tayocchritA ityrthH| apare uktebhyo'nye parNinaH, parNI plaashH| " palAze kiMzukaH parNI" ityamaraH / tatprakRtikAH parNina phyaveSayana grAmaNebhyo bhakSyabhojyAdikaM pradarityarthaH / anye sumRSTamaNikuNDalAH pariveSayitAraH tAna sahAyArthamasevantatyarthaH // 16 // karmAntara iti / viprAH atvijaH / prakRtathAgAnuSThAnopayogavAdAMzcakruH // 17 // divasa iti / saMstare yajJa // 18 // nASaDaGgaviditi / vratAni prAjApatyAdIni // 19 // prApta iti zloka For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir ityucyante / paNino yUpAH tathA, pada ucchritA ityarthaH // 20 // zleSmAtakamaya iti / zleSmAtakamayaH rAjjudAlavikAraH eko yUpa ucchitH| devATI.vA.kA. dArumayastathA devadAruvikArazca yUpa ucchitaH / atraikatvamavivakSitam, dvayoH zrutyA coditatvAt / "rAjjudAlamaniSThamminoti potadvavAbhito sa014 bhavataH" iti shrutiH| rAjjudAlaH zleSmAtakaH, pautudravo devdaaruu| ayamatra vinyAsakramaH-rAjjudAlo'niSThaH / anI tiSThatItyati / agnikAra detA agnisthAnavedirucyate / "arddhamantavaidi minuyAda bahirvedi" iti shruteH| sa agniSThaH prathamayUpaH "tAnaniSTaprathamAna mantraNaniti" iti sUtrAt / tasya dakSiNottarapArzvayordevadAsyUpo tena trayANAM dakSiNatatrayo bailA uttaratamyaH / teSAM navAnAM dakSiNatastrayaHkhAdira, ysrvnyH| teSAM paJcadazAnAM dakSiNatatrayaH pAlAzAH uttrttryH| prathama pAlAzapadakamante billaSadakaM vA / sarvathA khAdirA eva bilvasahitAH, nataH pAlAmAH / tamima zleSmAtakamayastveko devdaarumystthaa| dAveva tatra vihitI bAhuvyastaparigrahau // 21 // kAritAH sarva evaite zAstrajJairyajJakovidaiH / zobhAyaM tasya yajJasya kAJcanAlaGkRtAbhavan // 22 // martha granthakAro billasahitA ityasUcayat / ApastambazvAsUtrayat-" rAjjudAlamekaviMzatyarani saMminoti pautuvAvabhitastrayo baillA dakSiNatatraya, uttaratatrayaH khAdirA dakSiNatatraya uttaratastrayaH pAlAzA dakSiNatatraya uttarataH" iti / evaM yUpAnAmucchyaNakramamuktvA teSAmantarAlapradezavistAra / darzayati dAviti / tatra yUpeSu / dvau dvau bAhuvyastaparigrahI vihito kRtau| vyastau bAhU bAhuvyastau tAbhyAM parigrahaH spoM yyosto| do dvau yUpI vyastavAhaspRzyo vir3ito, vyaammaatraantrprdeshaavityrthH| tathAi dharmanirNayakAraH "paNNavatyamulaM bAhudaNDamaSTottaraMtu vA ! yUpAntarAlaM tanmAtra mazvamedhe mahAkato" iti // 21 // yUpanirmANamAi-kAritA iti / ete sarva yUpAH zAstrajJaiH yajJazAstrajJaH, yajJakovidaH yajJaprayogakuzalaH / kAritAH dvayamekAnvayam / prApta tasmin yajJe / yUpocchraye yUSasthApane prApte tAvantaH pUrvoktAH, SaTUsaGkhyAkAH / paNinaH palAzAH bilvasahitAH ekena vilvayUpena shitaaH| mAtakamaya iti / diSTaH azvamedhe vihitaH / zreSmAtakamayo'gniSTha iti pAThe-agniSThaH-agnyabhimukhaH tAvantaH bilvasahitA lidaH / tathA cAyaparthaH-abilyo| bilvAdanyA, pUpayogyavRkSo devadAruH, tena sahitAH devadArumayastathA, tathA devadArumayo yUpa ityarthaH / evaJca dI devadAruppI ubhayataH sthitI, nayormadhye zleSmA takapUpA ityuktaM bhavati / tathA ca zrutiH "rAjudAlamagniSThaM minoti, pautuvAvAmito bhavataH" iti| tathA cAzvamedhakalpasUkSama- "rAjadAlamekAzatyarartina saMminoti pautudravAvamitatrayo belyA dakSiNatatraya uttaratakhayaH, khAdirAH dakSiNatatraya uttaratastrayaH" eSazca pahabailvAH, SaT svAdeza, SaT pAzAH , pautudravau dvau, rAjjudAla I74 For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAJcanaiH kAJcanapaTTevAlaMkRtAH bhavan / "bahulaM chandasyamAGyoge'pi " iti aDabhAvaH / alaGkAro'pi kiM zAstrIyaH ? netyAha-tasya yajJasya zobhA darthamiti / yajJabhUmeH zobhArthamityarthaH // 22 // teSAM saMkhyApramANe darzayati- ekaviMzatIti / te yUpAH ekaviMzati / " supAM suluk" ityAdinA sulopaH / ekaviMzatyasttrayazca ekaviMzatyaratnyunnatA ityarthaH / "ekaviMzatyaratnirazvamedhasya " iti zruteH / "caturviMzatyaGgulayo'rattiH" iti sUtram / ekviNsh| ddhiritIkAralopabahuvacane ArSe / ekaikamiti sAmAnye npuNskm| eko grupa ekena vAsasati krameNa sarve'pi vAsobhiralaGkRtA ityarthaH // 23 // ekaviMzati grUpAste ekaviMzatyaratnayaH / vAsobhirekaviMzadbhirekaikaM samalaGkRtAH // 23 // vinyastA vidhivatsarve zilpibhiH sukRtA dRDhAH / aSTAzrayaH sarva eva zukSNarUpasamanvitAH // 24 // AcchAditAste vAsobhiH puSpairgandhaizca pUMjitAH / saptarSayo dIptimanto virAjante yathA divi // 25 // iSTakAzca yathAnyAyaM kAritAzca pramANataH / cito'bhirbrAhmaNaistatra kuzalaiH zulbakarmaNi // 26 // grupasthApanavizeSamuktAnuvAdapUrvamAha - vinyastA iti / zilpibhiH sukRtAH suSThu kRtAH anyUnAtiriktatayA kRtA dRDhAH suSirAdidoSarahitAH aSTAzrayaH aSTakoTayaH / " striyaH pAlyazrikoTayaH " ityamaraH / zrakSNarUpasamanvitAH yUpAbhyaJjanena trigdharUpayuktAH sarva eva vinyastAH sthApitAH / yadvA prApte nyU pocchrayaityAdizlokatrayamekAnvayam / zAstrajJeH kAritA bailvAdayaH sarve ete kAJcanAlaMkRtAH bhavanniti yUpanirmANamuktam / ekaviMzatItyanena saMkhyA pramANe drshite| vinyastA ityanena sthApanamucyate // 24 // yUpAn varNayati-yAcchAditA iti / divi saptarSaya iva te yUpA virAjante sma, dIptimAtre dRssttaantH| saptAnAM saptAnAM vA // 25 // yUpocchrayapUrva bhAvi cayanamAha-iSTakA iti / zulbakarmaNi yajJakarmaNi / "zulvaM tAmre yajJakarmaNyAcAre jalazannidhau / " iti dhUpa ekaH sambhUya ekaviMzatiyUpA azvamedha iti vivekaH / bAhuvyastaparigrahau vyastavAhuparigrahoM prasAritobhayabAhupariNAhAvityarthaH // 20-22 // ekaviMzati yUpA iti / ekaviMzatyaratnayaH- ekaviMzatyara tnisaMmitocchrayAH / arabirnAma caturviMzatyalayaH // 23 // vinyastA iti / aSTAzrayaH aSTakoTiyuktAH / zlakSNam snigdham // 24 // 25 // iSTakA iti / yajJakarmaNi cito'gnirityatra agnizabdenAgnyAdhArabhUto deza ucyte| sabrAhmaNairiSTakAbhiH cito baddha ityarthaH / zulvakarmaNIti 1] rUpasamanvitAH 2 bhUSitAH / 2 zilpakarmaNi yajJakarmaNi / ityapi pAThaH // For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.bha. TI.bA.kA. sa. 14 // 75 // vijyntii| prakRte cayanaM vivakSitam / zulbamekasarA rjjuH| zulbasAdhyaM karma zulvaM cayanam, ata evAha rudradattaH-"rajjUnAM viharaNasAdhanatvAdetatkama zulbamAcaSTa AcAryaH" iti / tatra kuzalaH brAhmaNaiH yathAnyAyaM yathAzAstram / pramANataH pramANena viziSTA iSTakAH kaaritaaH| atra sUtram-"pAdamAtro ImAtro'NukamAtra RjurekhAdakSiNAvRtAsavyAvRtAsyAlikhitAzca" iti / aniH ashyaadhaarvediH| citaH tAbhiriSTakAbhiH kRtacayanaH abhUt // 26 // cayanasaMsthAnamAha-sa iti / sa cityaH cayananirvatyo'gniH rAjasiMhasya rAjazreSThasya / anena pUrvamanekadhAnuSThitakratutvaM sUcyate / kuzalaiH gatibhedaM vinA cayananirmANasamathaiH dvijaiH brAhmaNaiH RtvigbhiH saJcitaH samyagyathAzAstraM citaH / kathaM cita ityatrAha-garuDa iti / garuDaH garuDAkAra pakSo pucchaMca prasAryA'dho vIkSamANaH prAGmukhaM tiSThan garuDa iva sthitaH, "iyenacitaM cinvIta" iti zrutau iyenazabdo garuDapara eva, "suparNo'si garutmAn" iti mantra sacityo rAjasiMhasya saJcitaH kuzalairdvijaiH / garuDo rukmapakSo vai triguNo'STAdazAtmakaH // 27 // niyuktAstatra pazavastattaduddizya devatam / uragAH pakSiNazcaiva yathAzAstraM pracoditAH // 28 // liGgAt / yadvA garuDaH gruddprtikRtiH| "jIvikArthe cApaNye" iti vAsudevAdivatpratikRtau vihitasya kano lup| rukmapakSaH svrnngrbhpkssH| "sahasraM hira NyazakalaiH pratidizamagniM prokSati" iti sUtrAt / triguNaH triguNaprastAraH,prakRtau padaprastArAtmakasya cityAgnerazvamedhe traiguNyavidhAnAt / "pada citayo bhavanti" iti zruteH / " tristAvo'gnirbhavatItyazvamedhe vijJAyate" iti sUtrAcca / ataevATAdazAtmakaH aSTAdazaprastArAtmakaH / nanu padaprastArA tmakalya cityasya traimuNyavidhAnenaiva aSTAdazaprastArAtmakatvaM siddham, kiM punastadupadezena ? ucyate-triguNa ityukte paJcadazAtmakatvaM pratIyate, taittirIyake "paJca citayo bhavanti" iti vidhAnAt / tadidaM vAjasaneyakapakSAvalambanaM dyotyitumssttaadshaatmktvoktiH| evambhUtazcita itynvyH||27|| atha pUrvokteSu yUpeSu pazuniyojanamAha-niyuktA iti / yathAzAstraM shaastrmntikrmy| pracoditA vihitaaH| pazava uragAH pkssinnshc| tattadaivatamindrAdidevatA / pAThe-zulbamekasarA rajaH / zulvAnAM yajJe viharaNasAdhanatvAt // 26 // sa citya iti / cityaH cayananirvayaH sa iSTakAbhizcito deza ityarthaH / sazcitaH samyaka citaH, saMpUrNa kRta ityrthH| tamevAha-garuDha iti / garuDaH garuDAkAreNa iSTakAbhizcito deshH| rukmpkssH-rukmgrbhpkssH| triguNaH prakRtI SaTprastArAtmakasya cityAgnerazvamedhe vaiguNyavidhAnAta triguNaH ataevASTAdazAtmakaH / aSTAdazaprastArAtmaka ityarthaH // 27 // yathAzAstram-"indrAya rAje sUkaro varuNAya rAjJe kRSTa" // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org muddizya tatra yUpeSu niyuktA baddhAH / yUpeSvityAro kaannaamuplkssnnm| "yUpeSu grAmyAmpazUnniyuJjanti / bhArovAraNyAn dhArayanti " iti zruteH / atrAzakyAnAmuragAdInAM niyojanaM paJjaradvArA / etaM ca pazavastattadevatAzca "indrAya rAjJe sukaraH" ityAdyanuvAkeSu pratipAdyante // 28 // tatra " paryami kRtAnAraNyAnutsRjantyahiMsAyai" iti zruteH AraNyAn pazUn paryanikRtAnutsRjya grAmyANAM pazUnAM zAbhitra niyAjanamAha-zAmitre tviti / tuzabdena AraNyebhyo vailakSaNyamucyate / hayaH azvamedhIyaH / ye jalacarAH kUrmAdayaH te ca tadanyatsarvaM ca grAmyapazujAtaM, tatra yajJa / tadA vizasanakAle RtvigbhiH zAmitre vizasanakarmaNi zAstrato niyuktam ||29|| yUniyuktAnAM pazUnAM saGkhyAmAha-pazUnAmiti / tatra yUpeSu pazUnAM trizataM niyataM baddham / tadA rAjJo dazarathasya azvaratrottamam azvazreSThottamaM ca niyataM trizatamiti pradhAnApekSayA adhikAnAmapi zravaNAt / tathAha bhAskaraH- 'azvamedha pazusaMkhyA tu paJca zAmitre tu hayastatra tathA jalacarAzca ye / RtvigbhiH sarvamevaitanniyuktaM zAstratastadA // 29 // pazUnAM trizataM tatra yUpeSu niyataM tadA / azvaratnottamaM tatra rAjJo dazarathasya ca // 30 // kausalyA taM hayaM tatra paricarya samantataH / kRpANaiviMzazA mainaM tribhiH paramayA mudA // 31 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatamekonaviMzatizva iti / azvaratnottara iti pAThe - ratnottaro ratnapradhAno'zva iti paranipAtena yojanA / tathAha bhAskaraH - "sauvarNAni mahiSI maNIn dazazatAnasyAvayatyAvahAdvAvAtA vayate maNIn dazazatAn pratyagvaddAdrAjatAn / pratyakzroNisahasrameva parivRttyasyAvayenmauktikAn sakhyaH zaGkhamaNI nathaiSu samupagrazrantyavisrastayaH // " iti / Avayati utAnkaroti // 30 // mRtAzvopacAramAha- kausalyeti / kausalyA mahipI tatra zAmitrapradeze taM mRtaM hayaM samantataH paricarya pradakSiNA pradakSiNam saJcArya / atra sUtram "dakSiNAn kezapakSAnudravya savyAn pragravya dakSiNAnUrUnAnAnA idaM madhvidaM madhviti japantyaH striyo mahiSyazvAzvatUbara gomRgANAM parikramya savyAnudradhya dakSiNAn pragravya savyAtUkanAmAnA satyasvapradakSiNaM parikramya pradakSiNamantra to ityAdyanuvAkeSu pratipAditAH // 28 // zAmitra iti / zAmitre-vizasanakarmaNi // 29 // pazUnAM vizatamiti rAnadhikam pazUnAM vizanaM tatra niyuktaM tattadahastu viniyojitam / tatra-yUpeSu baddham // 30 // kausalyetyAdi / taM hayaM paricarya prokSaNAdibhiH saMskRtya paraM kRpAviMzazAseti / asibhirvadhaM muni0kRpaannairaayuH| viniH // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // 76 yayApurastAnavakRtvaH sampAdayanti" iti kRpANenibhistrimRbhiH sauvarNIbhiH sUcIbhiH enaM paramayA mudA niravadhikazraddhayA vizazAsa asipathAn kalpayA gAsa, kausalyeti itarAsAmupalakSaNam / "sauvarNIbhiH sUcIbhiH patnayo'zvasyAsipathAna kalpayanti prAkkoDAt pratyaJcIbhiH" iti suutraatt| koDaM vakSaH 20 // 3 // mahiSyAH kartavyAntaramAha-patatriNeti / tadA vizasanottarakAle kausalyA dharmakAmyayA dhrmsiddhiicchyaa| kAmyajantAdakArapratyaye TApa / susthi tina susthireNa cetasA upalakSitA satI, zavasparzakutsArahitA satItyarthaH / patatriNA azvena sAIm ekAM rajanImavasat / atra sUtram "ambe ambAlya ambike' iti japantI mahiSyazvamupasaGgamya 'gaNAnAM tvA gaNapatiM havAmahe' ityabhimanya 'utsakthyodaM dhehi' iti prajanane prajananaM sabidhAyopavizati / subhage kAmpIlavAsinI'ti kSomena vAsasAdhvaryumahiSImazvaMca pracchAdya vRpAvAM retodhA reto dadhAtu' iti japatyAgrIdha etAM rAtrimRtvijo yajamAnaM jAgara patatriNA tadA sArddha susthitena ca cetasA / avasadrajanImekAM kausalyA dharmakAmyayA // 32 // hotAdhvaryustathodgAtA hastena samayojayan / mahiSyA parivRttyA ca vAvAtAmaparAM tathA // 33 // patatriNastasya vapAmuddhRtya niyatendriyaH / Rtvika paramasaMpannaH zrapayAmAsa zAstrataH // 34 // panti" iti // 32 // tAdAttikadakSiNAmAha-hoteti / tthetynuktsmuncyaarthH| brahmA cetyarthaH / ete brahmAdayazcatvAraH pradhAnavijo mahiSIpAra vRttibhyAM saha vAvAtAmaparAM pAlAkalI ca rAjJo dakSiNArtha parigRhya hastena samayojayan, ramaNavaddhastenAgRhNanityarthaH / atra zrutiH "ambe ambA lyAmbike iti patnImudAnayati" ityAdi / udAnayati hastena gRhNAtItyartha iti bhaaskrH| sUtraM ca-"mahiSI brahmaNe dadAti bAvAtA ho| parivRtti mudrAtre pAlAkalImadhvaryave" iti / pazcAtpratinidhidravyadAnena nivatyairan / "kRtAbhiSekA mahiSI parivRttirupekSitA / vAvAtA bhoginI pAtrapradA pAlA kalI matA // " iti vaijyntii|| 33 // patatriNa iti / tasya patatriNaH azvasya " patatrI pakSituragau" ityamaraH / vapAM vapAsthAnIyAM tejanIm. "nAzvasya vapA vidyate" iti sUtrAt "nAnyeSAM pazUnAM tejanyA avadyantyavadyantyazvasya" iti zrutezca / uddhRtya AdAya / niyatendriyaH ekAmaH INitu savakAretyarthaH / yadvA kausalyA sauvarNAdibhiH sUcIbhiH asipathA azvasya cakAretyarthaH // 31 // patatriNA azvana / / 32 // hotetyAdi / kRtAbhiSekA mahiSI / upekSitA 1 aMce ambike'mbAlika / 2 utsavathyA avagudaM dhehi / 3 vaSo bAjI / iti vAjasaneyapAThaH / / For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parama saMpannaH parameNa prayogacAturyeNa saMpannaH / Rtvik adhvryuH| zAstrataH zrapayApAsa papAca / "zrA ke zAstraM ca svayameva vakSyati - prakSeti // 34 // atha vipAhomaM sUcayannAha - dhUmeti / narAdhipaH dazarathaH yathAkAlaM homakAlamanatikramya / yathAnyAyaM yathAzAstram | AtmanaH pApaM nirNudan nivartayan san vapAyA dhUmagandhaM jiprati sma // 35 // vapAhomamuktavA aGgahomamAha - hayasyeti / sarvANi trAhmaNA ityatra mAm / sarvANItyanena sarvasya drutatvena zeSabhakSaNaM nAstItyuktam / aGgahomaphalaM zrUyate- "aGgeaGge vai puruSasya pApmopaviSTaH / aGgAdaGgAdevainaM pApmanastena muJcati" iti / yajamAnasya sarve pApaM nivartata ityaryaH // 36 // pUrva zAstrataH zrapayAmAsetyuktam, tadavadAnamAha-prakSeti / anyeSAM yajJAnAM sambandhi haviH vapA / prakSazAkhAsu kriyate avadIyate / azva / medhasya yajJasya bhAgaH ivirbhAgaH / vaitasaH vaitase kaTe avadAtavyo bhavati / zaiSiko'N / atra yajJazabdena pazavo lakSyante / tathA ca zrutiH- "pukSazAdhUma va pAyAstu triti sma narAdhipaH / yathAkAlaM yathAnyAyaM nirNudana pApamAtmanaH // 35 // yasya yAni cAGgAni tAni sarvANi brAhmaNAH / agnau prAsyanti vidhivatsayantrAH poDazavijaH // 36 // plakSazAkhAsu yajJAnA manyeSAM kriyate haviH / azvamedhasya yajJasya vaitasI bhAga iSyate // 37 // tryaho'zvamedhaH saGkhyAtaH kalpasUtreNa brAhmaNaiH / catuSTomamahastasya prathamaM parikalpitam / ukthyaM dvitIyaM saGkhyAtamatirAtraM tathottaram // 38 // khAyAmanyeSAM pazUnAmatradyanti vetasa zAkhAyAmazvasya " iti / atra vetasazAkhAzabdA vaitasakaTaparaH / vetasasya zAkhA vaitasI / vaitasyAM saMskRto vetasaH / " yasyeti ca " iti IkAralopaH / vaitasakaTastu pazvAsAdanArthaH / "vedasaH kaTo bhavati apsu yonirvA azvaH apsujo vetasaH sva evainaM yonau "pratiSThApayati " iti zruteH / " vaitasakaTe'vaM prAcamAsAdayati " iti sUtrAcca / ato vaitasakaTe vapAvadAnamiti vyAkhyAnaM cintyam // 37 // atra savanIyadinAni katItyAkAGgAyAmAha - yaha iti / " azvamedhasya trINi savanIyAnyahAni " iti kalpasUtreNa brAhmaNaiH tanmUlabhUtatrAhmaNavAkyaizva parivRttiH, vAvAtA bhujiyA / vAvAtAparivRttibhyAM saha mahiSI hotrAdayaH azvena samayojayanniti sambandhaH // 33 // patatriNaH azvasya // 34-36 // plakSazAkhA sthiti ' anyeSAM yajJAnAM yajJasambandhinAM pazUnAM haviH plakSazAkhAsvavadIyate / azvamedhasya azvamedhamadhAnapazoH, azvasyetyarthaH / bhAgo havirbhAgaH vaitasa ipyate / vaJjulazAkhAyAM vidhAyAgyadAtatratveneSyata ityarthaH // 27 // tryo'zvamedha iti sArdhalokamekaM vAkyam / kalpasUtreNa tanmUlabhUtairbrAhmaNavAkyaizvetyarthaH / tAnyeva For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 77 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azvameghaH tryahaH saGkhyAtaH / azvamedhasyAne kAhasAdhyatve'pi savatIyAhAnAM prAdhAnyAttadragrahaH / trINi ahAni yasya sa vyahaH / " acapratyanvavaityatra yogavibhAgAdac / idamarddhamekaM vAkyam / tAnyahAni parigaNayati catuSTomamiti / trivRtpaJcadazaH saptadaza ekaviMza iti stomacatuSTayayukta tvAdagniSTomazvatuSToma ityucyate / tadanuSThAnayuktatvAttadvayapadezaH / ekaviMzeokavyayuktatvAdukthyamiti jyotiSTomasya dvitIyA saMsthA tadyuktaM dvitIya mahaH, sarvastomo'tirAtraH tadyuktamuttaramahaH, dvitIyAduttaraM tRtIyamaha ityarthaH // 38 // evamazvamedhasya vyUhalena trayANAM kartavyanye'pi prakRte'zvamedhe zAstrAntaradarzanAt vihitA anye'pi bahavaH kratavo rAjJA kAritA ityAha- kAritA inpadena / / 39 / / ke te tava ityapekSAyAmAha - jyotiSTometi / atirAtrAviti dvivacanena tasyAvRttirucyate / vinirmito anuSTitau / anyavApi vibhaktivipariNAmenAyaM zabda anupajyatAm / uktadinatrayAduttareSva kAritAstatra bahavo vihitAH zAstradarzanAt // 39 // jyotiSTomAyuSI caitramatirAtrau vinirmitau / abhijidvizva jiccaivamAtaryAmI mahAkratuH // 40 // prAcIM hotre dadau rAjA dizaM svakulavarddhanaH / adhvaryave pratIcIM tu brahmaNe dakSiNAM dizam // 41 // udgAtre vai tathodIcI dakSiNeSA vinirmitA / hayamedhe mahAyajJe svayambhUvihite purA // 42 // RtuM samApya tu tathA nyAyataH puruSarSabhaH / Rgbhyo hi dadau rAjA gharAM tAM RtuvarddhanaH // 43 // hassu jyotiSTomAdayaH paT kratavaH kAritA ityarthaH / zAstrAntare jyotiSTomAdInAmapi vihitatvena poDazigrahaNavatteSAmapyanuSThAne mahAnabhyudaya iti manvAnena rAjJA te'pi kAritA ityarthaH / atra cacanayupocchraya pazu niyojana va pAhomacatuSTAmasavanAni krameNa vaktavyAnIti tatkrameNa zlokAH paThitavyAH / vyutkramapATho lekhakapramAdakRtaH / Rpi vA kamamavivakSan praNinAya // 40 // atha dakSiNAdAnamAha prAcImiti dayamekam svakulasya ikSvAkukulasya varddhanaH, bahudakSiNA dAnaM dyucitamivAku kulasyeti bhAvaH // 43 // etAvadakSiNAdAne kiM pramANa tatrAha eSA dakSiNA vinirmitA vihitA, "pratidizaM dakSiNAM dadAti prAcI digyotudakSiNA trahmaNaH pratIcyadhvayoMrudIcyugAtuH " ityAdisUtreNeti zeSaH / svayambhU vihite brahmanirmite / " prajApatirazvamedhamasRjata "iti zrutaH // 42 // RtumityAdizlokayamekAnvayam / nyAyataH zAstrataH hi yasmAdrAjA dadau // 77 // trINyahAni darzayati catuSTomamityAdi // 38 // itAH kratavo'nuSThitA ityAha-kAritA iti / kAritAstatra bahavo vihitAH ) zAstradarzanAta zAstreNa coditatvAta, vihitAH vedavihitAH bahavaH tadArina anuSThitA ityarthaH // 39 // tAneva RtUna parigaNayati-jyotiSTometi / AyurAyurnAma, atirAtrA For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM ma0 14
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tasmAdRtvijo'bruvannityanvayaH / yadyapi " mahApRthivI na deyA " iti idaM niSiddhaM tathApyatra pradezavizeSa eva datta iti jJeyam, pratiSedhavadatra vidhe rapi darzanAt kesaridAnava dvikalpo vA // 43 // 44 // na bhUmyeti sArddhazlokaH / azaktau hetuH -ratA iti / svAdhyAyakaraNe svAdhyAyAdhyayane // kathaM dattasya punarapahArastatrAha - niSkrayamiti / niSkrayaM mUlyam kRtsnapRthivyA mUlyaM kuto labhyate ? tabAha kiJciditi / ythoppnnmityrthH||46|| kiJcidityasya prapaJcaH - maNIti / maNiratnaM maNizreSTham, samudyataM samupasthitam / evamiti / narapatirevamuktaH san dazazatasahasrANi dazalakSamiti yAvat / dadau // 47 // dazetyarddhamekaM vAkyam / nRpa ityasya pUrvazlokasthasyAtrAnvayaH / caturguNaM caturdazakoTIrityarthaH / atra rajatAni pratinidhitvana RtvijazcAnuvan sarva rAjAnaM gatakalmaSam / bhavAneva mahIM kRtsnA meko rakSitumarhati // 44 // na bhUmyA kAryamasmAkaM na hi zaktAH sma pAlane / ratAH svAdhyAyakaraNe vayaM nityaM hi bhuumip| niSkrayaM kiJcideveha prayacchatu bhavA niti // 45 // maNiratnaM suvarNa vA gAvo yadvA samudyatam / tatprayaccha narazreSTha dharaNyA na prayojanam // 46 // eva mukto narapatirbrAhmaNairvedapAragaiH / gavAM zatasahasrANi daza tebhyo dadau nRpaH // 47 // dazakoTI suvarNasya rajatasya caturguNam // 48 // Rtvijastu tataH sarve pradaduH sahitA vasu / RyazRGgAyamunaye vasiSTAya ca dhImate // 49 // tataste nyAyataH kRtvA pravibhAgaM dvijottamAH / suprItamanasassarve pratyUcurmuditA bhRzam // 50 // dattAni, na tu dakSiNAtvena / ataH - " x tasmAta hiraNyamadakSiNyam" iti zrutyA na vizeSaH // 48 // Rtvija iti / sarve RtvijaH sahitAH santaH vasu dakSiNAprAptaM dhanam aMzIkRtya dAnAya RzyazRGgAya vasiSTAya ca daduH // 49 // tata iti / nyAyataH zAstrataH " yAvadadhvaryave dadAti viti dvivacanena atirAtrasya dvirAvRttirgamyate // 40-43 // Rtvija ityAdi / amUlyamimAM pRthvIM niSkriyeNa kathaM krINIyAmityatrAha niSkrayaM kiJcideveti / tava / zaktyanusAreNAsmadabhilaSitAnusAreNa vetyarthaH / niSkrayate'neneti vyutpanyA mUlyamucyate // 44 // 45 // maNIti / maNiratnaM maNizreSTham / samudyatamupasthitam // 46 // evamukta iti / narapatizabdo yaugikaH, nRpazabdo rudayAM vartate, ato na paunruttym| dazakoTIrityarthaM pUrveNa sambadhyate // 47 // 48 // Rtvija iti x yadavazIyata jasaM hiraNyamabhavat tasmAdrajatara hiraNyamadakSiNyama hi yo barhiSi dadAti purAsya saMvatsarAgRhe rUpati tasmAdvarhiSi na deyam / iti zrutiH / For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // 7 tadaddha pratiprasthAna tRtIya neTre caturthavece patalatareSAM dAnamukaM bhavati" ityuktakameNa / tataH RzyazRGgavAsiSThamukhena pravibhAgaM kRtvA / suprIta TI.), kaI manasaH pratyUnuH / suprItamAnasa iti vizeSana sarva vayaM prItAH sma iti prativacanaprakAro'vagamyate // 50 // tata iti / prasapakebhyaH yajJadarzanAyA , maagtbhyH| " yAvanto salyAsta sarvadaliyAH" iti zruteH / jAmbUnadaM jAnadIprabhavamiti hiraNyavizeSaNam // 51 // daridrAyeti / hastA bharaNaM yAcamAnAya kasmaicit daridAya, tadeva da matyarthaH // 52 // tata iti / tataH yatheSTadAkSiNAdAnenetyarthaH // 53 // tasyeti / tasya tasmai // 54 // tataH prasapakebhyastu hiraNyaM susmaahitH| jAmbUnadaM koTisaGkhyaM brAhmaNebhyo dadau tadA // 5 // daridrAya dijAyAtha hastAbharaNamuttamam / kasmaicidyAcamAnAya dadau raaghvnndnH||52|| tataH prIteSu nRpatirdijepu dijvtslH| praNAma makarotteSAM hrsspryaakulekssnnH||53|| tasyAziSo'tha vidhivabrAhmaNaiH samudAhRtAH / udArasya nRvIrasya dharaNyAM praNa tasya ca // 54 // tataH prItamanA rAjA prApya yajJamanuttamam / pApApahaM svarnayanaM duSkaraM pArthivarSabhaiH // 55 // tato'bravI dRzyazRGgaM rAjA dazarathastadA / kulasya varddhanaM tvaM tu kartumarhasi suvrata // 56 // tatheti ca sa rAjAnamuvAca dvija sattamaH / bhaviSyanti sutA rAjazcatvAraste kulodrahAH // 57 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlakANDe caturdazaH sagaH // 14 // patita iti / pApaM putrotpattipratibandhakaduritamapahantIti pApApaham / "ape zatamasoH" iti hanterDapratyayaH / tamaHparyAyo'tra pApazabdaH / svarnayanaM putraprApaNadvArA svargaprApakam / itaraiH pArthivarSamaH duSkaram, na vidyate uttamamasmAdityanuttamaM sarvottamaM yajJamazvamedhaM prApya prItamanAH, bhuveti zeSaH // 55 // evaM putrotpattipratibandhakasakaladuritanivAraNakSame bhagavadaGgabhUtabrahmAdidevatArAdhanarUpe'zvamedhe nivRtte sAkSAdbhagavadArAdhana putraprAptikAraNaM RtuM sumantroktaM manapti nidhAya RzyazRGgamarthayate-tata iti / kulasya vadanaM putrotpattihetubhUtaM krmetyrthH| tvaM tu kartumahasItyanta itirdhyaahaaryH||56|| tatheti / putrIya karma kariSye sutAzca bhaviSyantItyuvAcetyanvayaH // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNibhajIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paturdazaH sargaH // 14 // pradaduH puro nyastavantaH // 49 // tataste nyArata iti / pratyucurmuditA bhRzam atyantaM muditAH sma iti pratyUcuH etadevAlamityucuH // 50 // tata iti / prasapa kebhyo' pAgatebhyaH / jAmbUnadaM jambUnadIprabhavam // 51-50 // iti zrImahezvaratIrtha zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyA bAlakANDavyAkhyAyAM caturdazaH sargaH // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir atha dazarathArAdhanavyAjena sAdhulokarakSaNAya bhUmAvavatitIrghabhaMgavAnAnuSaGgikaduSkRvinAzAya devairabhyarthyate paJcadaze medhAvItyAdi / tataH pratijJAna | antaram / medhAvI meghA dhAraNakSamA dhIH, tadvAn / "asmAyAmedhAsrajo viniH" iti vinipratyayaH / vedajJaH atharvaNavedajJaHsa Rzya-zRGgaH kizcid ghyAvA kiM karma kartumatrocitamiti kSaNaM vicintya, medhAvitayA tataH taduttarakSaNa eva landhasaMjJaH prAptasmRtiH san taM nRpamidamuttaramatravIt, dvik| mako aviH // 1 // iSTimiti / putrIyAM putrotpattinimittabhUtAm, "putrAccha ca" iti chapratyayaH / iSTiM yAgavizeSam / te putrakAraNAt putranimittam / / 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyadarzanam" iti paJcamI / kariSyAmItyuktavAn / mantradRSTena vedAvagatena karmaNA agnau juhAva ca / zAstradRSTakrameNa medhAvI tu tato dhyAtvA sa kiJcididamuttaram / labdhasaMjJastatastaM tu vedajJo nRpamabravIt ||1||issttiN te'haM kariSyAmi putrIyAM putrakAraNAt / atharvazirasi proktairmantraiH siddhAM vidhAnataH // 2 // tataH prArabdhavAniSTiM putrIyAM putrakAra NAt / juhAva cAgrI tejasvI mantradRSTena karmaNA // 3 // tato devAH sagandharvAH siddhAzca prmrssyH| bhAgapratigrahArtha vai samavetA yathAvidhi // 4 // tAH sametya yathAnyAyaM tasmin sadasi devatAH / abruvan lokakariM brahmANaM vacanaM mahat // 5 // bhagavana svatprasAdena rAvaNo nAma raaksssH| sarvAnno bAdhate vIryAcchAsituM taM na shknumH||6|| tvayA tasmai varo dattaHprItena bhagavan puraa| mAnayantazca taM nityaM sarvaM tasya kSamAmahe // 7 // ekAmAhutimakarodityarthaH // 2 // 3 // etaccheSaM tato ve yajamAnasya' ityAdinA vRkSyati / madhye bhagavadavataraNasya nimittAntaraM devatAbhyarthanaM drsh| yati-tata ityAdinA / tataH tatrAzvamedhe, devAdayaH yathAvidhi yathAkramaM bhAgapratigrahAthai svasvahavirbhAgasvIkArArtha, samavetAH saMmilitAH, yajJasadasIti zeSaH / anuktasamuccayArthena cakAreNa brahmApi smucciiyte||4aataa iti| tAH devatAH tasmin / prakRte sadasi azvameghasadasi / yathAnyAyaM yathAkramam |smety lokakatAraM svasvAminaM brahmANaM mahat phaladvArA gurutaraM vacanamabruvan // 5 // bhagavaniti / tvatprasAdena janitAdvIryAdityanvayaH // 6 // ko matprasAdaH kathaM medhAvIti |atiindriyaarthdrshii sAdhyAtvAdazarathasya putrasiddhi kena karmaNA bhavediti vicintya / lbdhsNjnyaapraaptnishcyH||1||issttimiti| putrIyAM putrotpattinimittabhUtA putrakAraNAta putrotpAdanakAraNatvena vidhaanaat| atharvazirasi siddhAM niSpannAm vidhAnataHzAstroktaprakAreNa mantradRSTena mntrprkaashiten||2-6|| tvayeti / ttvdttvrm| taM viSama-nakArAhApi samucIyate // 4 // sametya antanizamyA itarAnavalokamiti zeSaH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 7 // bhavatAM tatpratIkArAzaktistatrAhuH-tvayeti / varaH asmaabhirvdhyttvruupH|t vrN| mAnayantaH puujyntH| sarva pIDanam ||7||baadhnmevoppaadynti-uddhettii .vA.kA. jayatItyAdinA / uddejayati bhISayati ucchUitAn unnatAn lokapAlAn, tridazarAjAnam / samAsAntasya anitytvaattttjbhaavH| pradharSayituM tiraskartumsa 015 sthAnAtpracyAvayitumityarthaH ||8||Rssiiniti / asurAn rAhuprabhRtIn / atikrAmati, pIDayatIti yaavt||9|| nainamiti / enaM rAvaNaM prati na pratapati mandakiraNo bhavati, kIDAparvatasaJcArAdidazAyAmiti bhAvaH / pArthe, asyeti shessH| na vAti puSpavATikAdiSu,puSpapatanAdibhayAditi bhaavH| clomi| udrejayati lokAMstrInucchritAna dveSTi durmtiH| zakra tridazarAjAnaM pradharSayitumicchati // 8 // RSIna yakSAn saga ndharvAnasurAn braahmnnaaNstthaa| atikAmati durdhaSo varadAnena mohitaH // 9 // nainaM sUryaH pratapati pArzve vAti na maartH| calomimAlI taM dRSTvA samudro'pi na kampate // 10 // tanmahannobhayaM tasmAdrAkSasAdghoradarzanAt / vadhArtha tasya bhagavannupAyaM kartumarhasi // 11 // evamuktaH suraiH sarvezcintayitvA tato'bravIt / hantA'yaM viditastasya vadho pAyo durAtmanaH // 12 // tena gandharvayakSANAM devadAnavarakSasAm / avadhyo'smIti vAguktA tathetyuktaM ca tanmayA // 13 // nAkIrtayadavajJAnAttadrakSo mAnuSAMstadA / tasmAtsa mAnuSAdhyo mRtyu nyo'sya vidyate // 14 // eta chutvA priyaM vAkyaM brahmaNA smudaahRtm| sarve maharSayo devAHprahRSTAste'bhavaMstadA // 15 // etasminnantare viSNu rupayAto mahAdyutiH / zaGkhacakragadApANiH pItavAsA jgtptiH|| 16 // mAlI sadA caJcalasvabhAvataraGgapaDimAn na kampate. garvito'yamallalatIti zoSaNabhayAditi bhAvaH // 10 // taditi / bhayAditi bhaavH| bhayaM utpanna / miti zeSaH / kartu cintayitum // 11 // evamiti / uktaH, brahmati shessH| cintayitvA, upAyamiti zeSaH / hantetyupAyasmaraNajaharSe ||12||ayNshbdaarth / mAha-teneti / tattathoktamityanvayaH // 13 // nAkIrtayaditi / tadA avadhyatvavaraNAvasare / avajJAnAt avamAnAt / mAnuSAt mAnuSeNa / mRtyuH mArakA 14 // etaditi / prahRSTAH, yathAkathaMcidvadhopAyasambhAvanayeti bhAvaH // 15 // atha paramakAruNiko bhagavAn "paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca 1 jagatpatiH / vanatayaM samAruhya bhAskarastoyadaM yathA / tamahATakakeyUro vandAmAnaH surottamaiH // ityadhikaH pAThaH kacit / // 79 // For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya sambhavAmi yugeyuge // " ityuktarItyA dharmasaMsthApanAdivayakRte svAgadhakadazarathamanorathaparipUraNAya cAvatitIrgharAja gAmetyAi-etasminniti / etasminnantare rakSApekSAsamaye / anena ciramasyAvasarapratIkSatvaM gamyate / "sarvajJo'pi hi devezassadA kAruNiko'pi san / saMsAratantravAhitvAdrakSApekSA pratIkSate // " iti yuktam / viSNuH sarvAntaryAmitayA jyApya vartamAnaH, bhogAdapyAsedhanameva varamiti sthita ityarthaH / "tvaM me'haM meM" ityAdi / mahAdyutiH rakSaNAvakAzalAbhasamuditaharSaprakarSakRtakAntivizeSayuktaH / anenetaHpUrva saMsArijanadurdazAvalokanena dUyamAnamAnasattva muktam / "sa ekAkI na rameta" iti zruteH / zaGkhacakragadApANiH-AzritAnAM rakSaNApekSAyAM rakSaNopakaraNagrahaNAya vilambo mAbhUditi sarvadA trupetH| "pAtu praNatarakSAyAM vilambamasahanniva / sadA paJcAyudhI vivatsa naH zrIraGganAyakaH // " ityabhiyuktoktam / pItavAsAH AzritarakSaNatvarayA bddhkkssH| jagatpatiH-uktasakalavizeSahetubhUtasvasvAmibhAvasambandhavAn / upayAtaH vaikuNThAt dazarathayajJabATamAjagAma // 16 // tani0-etasminnantare teSAM rakSApekSAvasare / etasminnantare kSaNaM vilaMbitaM cet ta evAgacchanti tataH pUrvameva gantavyamiti / etasminnantare devagoSThayAM yadA rakSAprasaGga jAtastadeva jJAtamiti | sarvajJasyAsyAzritarakSAnukUlyamArjavaM ca vyajitam / etasminnantare anyasya cedrakSaNamanumatam , svastha rakSyalAbho na syAditi " atandhitacamUpatipAhitahastam" ityAdivat tvarAdhikyaM gamyate / upayAtaH devAnAmapi tvarAtizayena madhyemArga melanaM yathA na syAcathopayAtaH / yasya phalApekSA sa eva phalaprAptyartha svayamevAgacchatI tyupekSAmakRtvA upayAtaH / rakSaNaprasaGgavicchedabhayena yAvadAsanamaparijJAta evopayAtaH / "sa cApi rAmaH pariSadgataH zanaiH" ityAdivat / viSNurupayAtaH / pUrvameva tatra sthito'pi idAnI vigraheNAbhivyaktassannupayAtaH / sarvezvaro'pyupayAta iti saulAyamuktam / etasminnantare viSNurupayAta iti devAH vidhizivAdiSu kaJcana rAvaNahanane prArthayeyuH, tadA te tadananAzaktyA nocaraM brUyuH, tadA teSAmavamatizzaraNAgatArakSaNajanyamAnasasedazca syAtAmiti teSAmavamAnamAnasakhedI maabhuutaamityvilmbitmupyaatH| mahAdyutirupayAta iti " divi sUryasahasrasya bhvedyugpdutthitaa| yadi bhAssadRzI sA syAdAsastasya mahAtmanaH // " ityAdyuktaduHsahApameyatejovattve'pi tAdRzatejasassarva janAlAdakatvaM vyajyate / viSNumahAdyatiriti svarUpavahacuterapyaparimeyatvaM dhvanitam / viSNurupayAta iti upagamanasamakAlameva zivAdInAmavamAnabhayamindrAdInAM rAvaNa bhayaM ca nivRttamiti dhvanitam / zaMkhacakragadApANiH " nainaM sUryaH pratapati " ityAyuktarItyA svasvavyApAreSvapi saGkocavantassvapada zazatino devAssabhAsu niHzaGka kila rAvaNavadhopAyamAlocayanti / tadAnImeva cedrAvaNastatra Agacchati tadA sakaladevazirazchedakaH syAt, sakalalokazaraNyatvahAnissvasya bhavediti tataH pUrvamevA yudhAdisakalayuddhaparikarayukta evAgataH, na tu bhojanaparika ukta iti / bhAgapratigrahArthatvaM tvAnuSaGgikam / pItavAsAH "tamya mahArajataM vAsaH" ityAyuktapItAmbarayuktaH / Sha For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir bA.rA.bhU. jagatpatiH jagatpoSakaH,ja-taH poSaNaM nAma anya yaH paribhavanivAraNam / evaMvidhasyopAsyatvaM zaraNAgatimantroktacaraNapadopalakSitaprapatnavyavigrahavaiziSTacaM ca vyaJjitam // 36 // TI.bA.kAM. brahmaNeti / tatra sadasi brahmaNA samAgamya samAhitaH kariSyamANarakSaNakRtye ekAgraH tsthau| tam AzritarakSaNasannaddham / sarve surAH brhmaadyH|| MUVAsa.15 pitAmahapurogamAnityupasaMhArAt / samabhiSTraya samyak stutvA / saMnatAH samyak natAH praNatAH santaH abruvan // 17 // tvAmiti, arddhamekaM vAkyam / / he viSNo ! lokAnAM hitakAmyayA hitecchayA tAM niyokSyAmahe utsAhayiSyAmahe / "yogaH sannahanopAyadhyAnasaGgatiyuktipu" ityamaraH / "smAraye tvA na zikSaye" itivata / kevalaM tvAM protsAhayiSyAmaH / svayameva svakIyarakSaNe pravRttatvAditi bhAvaH / yadi niyojanamevArthaH syAt tadA pUrvazlokoktam brahmaNA ca samAgamya tatra tasthau samAhitaH / tamabruvan surAH sarve samabhiSTraya saMnatAH // 17 // tvAM niyokSyAmahe viSNo lokAnAM hitakAmyayA // 18 // rAjJo dazarathasya tvamayodhyAdhipatervibhoH / dharmajJasya vadAnyasya mhrssismtejsH|| 19 // tasya bhAryAsu tisRSu dvIzrIkIyupamAsu ca / viSNo putratvamAgaccha kRtvAtmAnaM catu vidham ||20||ttr tvaM mAnuSo bhUtvA pravRddhaM lokakaNTakam / avadhya daivatairviSNo samare jahi rAvaNam // 21 // sa hi devAna sagandharvAna siddhAMzca RSisattamAn / rAkSaso rAvaNo mUkhoM vIryotsakena bAdhate // 22 // RSayastu tatastena gndhrvaapsrsstthaa| krIDanto nandanavane krUreNa kila hiMsitAH // 23 // abhiSTraya sannatA ityetadviruddhayate, kiMca niyojanamatra prArthanameva / evamuttaratra bhagIrathavacane 'harastatra niyujyatAm' iti vakSyati // 18 // kiM niyojya mityavAha dvAbhyAm-rAjJa ityAdi / pitRbhAvayogyatvaparANi vizepaNAni / tasyeti yajamAno hastena nirdizyate / hrIzrIkartiyo dakSakanyAH tA upamA yAsAM taastthaa| cAturvidhyavidhAnaM rAvaNarAvANilavaNagandharvavinAzAya // 19 // 20 // mama putrabhAvena bhavatAM ki prayojanam tabAhuH-tatreti / tatra dazaratha bhaaryaasu| pravRddhaM varabalabhujabalairabhivRddham / mAnuSabhAvaH kimartha bhajanIyastatrAhuH avadhyaM devatairiti / "kRtyAnAM kartarivA" iti pakSe tRtIyA // 21 8 // sa kimartha hantavyastatrAhuH-sa hIti / vIyotsekena vIryakRtagarveNa // 22 // RSaya iti / tataH vIryotsekAt / kareNa tena rAvaNena RSayo hisitaaH| nityamiti tadvaradAnarUpaM tvayoktaM vAkyam . sarva dorjanyamiti zeSaH // 7-11 // evamukta iti / inteti harSe / badhopAyo mRtyuH // 12-17 // svAmiti / niyokSyA For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir - - - kIDantaH kriiddntyH| liGgaviparyaya ASaH / mithunadayA caratAM hiMsanAt krUreNetyuktam / kiletyaitiye // 23 // vadhArthamiti / tasya vadhArtha vayaM munibhiH sahAyAtAH, tvatsamIpamiti zeSaH / siddhAdayazcAyAtAH tataH rAvaNavadhArtha tvAM zaraNamupAyaM gatAH // 24 // rudrAdiSu vidyamAneSvahameva kimarthamarthya ityatrAhuH-tvamiti / he deva ! tvaM naH paramA gatiH upAyaH, nAnye / parAn zatrUn tApayatIti paraMtapaH / "dipAlI tparayostApeH" iti khan / anena zatruvadhasAmarthyamuktam / manaH kuru, avataritumiti zeSaH / devazaNAmiti bahuvacanena rAvaNarAvaNilavaNagandharvA / vadhArya vayamAyAtAstasya vai munibhiH saha / siddhagandharvayakSAzca tatastvAM zaraNaM gatAH // 24 // tvaM gatiH paramA deva sarveSAM naH parantapa / vadhAya devazatrUNAM nRNAM loke manaH kuru // 25 // evamuktastu devezo vissnnustridshpunggvH| pitAmahapurogAMstAna srvloknmskRtH| abravIt tridazAna sarvAna sametAna dharmasaMhitAn // 26 // bhayaM tyajata bhadraM vo hitArtha yudhi rAvaNam / saputrapautraM sAmAtya samitrajJAtibAndhavam // 27 // hatvA krUraM durAtmAnaM devarSINAM bhayAvaham / dazavarSasahasrANi dazavarSazatAni ca / vatsyAmi mAnuSe loke pAlayan pRthivImimAm // 28 // evaM dattvA varaM devo devAnAM viSNurAtmavAn / mAnuSe cintayAmAsa janmabhUmimathAtmanaH // 29 // tataH padmapalAzAkSaH kRtvAtmAnaM caturvidham / pitaraM rocayAmAsa tadA dazarathaM nRpam // 30 // dInAmapi vadho'thitaH / anenAbhiprAyeNa pUrva kRtvAtmAnaM caturvidham ' ityuktam // 25 // evamityAdisAIzloka ekAnvayaH / pitAmahapurogAn brahma pradhAnAn dharmasaMhitAna zaraNAgatirUpadharmasaMyutAn // 26 // bhayamityAdisAI zlokadvayamekAnvayam / bhayaM tyajata vaH yuSmAkaM bhadramastu, yasmAdaha sarveSAM hitArtha rAvaNaM hatvA dharmasaMsthApanAya dazavarSasahakhANi vatsyAmIti yojanA / zaGkhacakragadApANirupayAta iti hi pUrvamuktam // 27 // 28 // evamiti / AtmavAn srvaatmshessii| mAnuSe manuSyeSu / jAtyekavacanam / cintayAmAsa yathA devairAjJaptaM tatheti zeSaH / janmabhUmi janmasthAnam // 29 // lAnata iti / tataH cintAnantaraM padmapalAzAkSaH dazarathaguNasmaraNakRtanayanavikAsoktiH / yadvA padmapalAzAkSaH sarvaiH spRhaNIyanayanayugala, tathA ca sarva | mahe-prArthayAmahe // 18 // 19 // viSNo iti / kRtvAtmAnaM caturvidhamiti cAturvidhyavidhAnaM rAvaNendrajillavaNagandharvavadhAdInAM pratyeka devakAryANAM sadbhAvAta // 20-24 // NRNA For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bha. // 81 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir spRhaNIyaH svayamanyaM spRhayAmAsa / yadvA " tasya yathA kapyAsaM puNDarIkamevamakSiNI " ityuktarItyA paratvacihnapuNDarIkAkSatvayuktaH / evaJca sarvasmAt paro'pi janma rocayAmAsa, yathA janimato janmahAnirabhilaSitA tathA janirahitasyApi janirabhilaSitetyarthaH / durlabhaM hyabhilaSitaM bhavati / kRtvA''tmAnaM caturvidhaM janmAbhilASe'pi dazarathaguNAtirekeNa caturvidhazarIraparigrahamabhilaSitavAn / AtmAnaM svazarIraM caturvidhaM pAyasavibhAgakrameNa / pitaraM "pitA putreNa pitRmAnU yoniyono" ityuktarItyA sarvapitA svaputraM kaJcitpitaramabhilalApa rocayAmAsa aicchat / tadA rakSaNodyogasamaye / dazarathaM nRpam "guNai dazarathopamam" ityuktarItyA janitvArjitaiH svAbhAvikaizva guNaiH svasadRzaM devoktaM dazarathameva svajanmabhUmittena nizcitavAnityarthaH // 30 // tata the| iti / tataH bhagavadicchAnantaram, sarudrA ityanuvAdAt pUrvaM rudro'pi zaraNAgata iti siddham / divyarUpAbhiH divyAtmasvarUpaviSayiNIbhiH stutibhiH tato devarSigandharvAH sarudrAH sApsarogaNAH / stutibhirdivyarUpAbhistuSTuvurmadhusUdanam // 31 // tamuddhataM rAvaNa mugratejasaM pravRddhadarpa tridazezvaradviSam / virAvaNaM sAdhutapasvikaNTakaM tapasvinAmuddhara taM bhayAvaham // 32 // tameva hatvA sabalaM savAndhavaM virAvaNaM rAvaNamugrapauruSam / svarlokamAgaccha gatajvarazciraM surendraguptaM gatadoSakalmaSam // 33 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe paJcadazaH sagaH // 15 // stutirUpaprabandhaiH tuSTuvuH zvASayAmAsuH / madhusUdanamiti madhuvayamapi nirasanIya ityAzayenoktam // 31 // uktamartha sargAnte punaH saMgRhNAti - tamiti uddhataM janmata evoddhatam / taM prasiddham ugratejasaM ugrapratApaM varadAnena pravRddhadarpam / lokAn virAvayatIti virAvaNam, sarvalokAnAmAkrandayitAraM, tapasvinAM kaNTakaM shtrum| "kSudre zatrau ca kaNTakaH" iti vaijayantI / ataeva tapasvinAM bhayAvahaM taM rAvaNaM sAdhu niHzeSam uddhara unmUlaya // 32 // tameveti / evakAreNa vibhISaNavyavacchedaH / svalokaM vaikuNTham / kvacitsvalokamiti pAThaH / ciraM cirakAlasthAyi / anena brahmalokAdivyAvRttiH / surendreti sambodhanam / guptam asmadAdibhiH duradhigamam / "atyakaniladIptaM tat sthAnaM viSNormahAtmanaH / svayaiva prabhayA rAjan duSprekSaM devadAnavaiH // " iti tvamiti / nRNAM loke manaH kuru / avataritumiti zeSaH // 25 // evamiti / mAnuSe manuSyeSu // 26-29 // tata iti / rocayAmAsa aicchat // 30 // 31 // tamiti ugratesama dIptavikramam / virAvaNaM vigavayati lokAniti virAvaNaH tam / uddhara utpATaya ||32|| tameveti 'gatajvaraH vinivrtitaashrittaapaadiH| gatadoSakalmaSaH For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM. sa0 [15] #1<201
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pA mahAbhAratokteH / gatadoSakalmaSaM dopA rAgadveSAdayaH, gatAni tadrUpakalmapANi yasmAttattathA / anenendrlokaadivyaavRttiH| gatajvaraH AzritasaMrakSaNena / gatavyathaH / anena punaH prAptiparyantaM saMsAriviSaye kadaite nistariSyantIti cintAkulatvamuktam / Agacchetyanena vaikuNThAdavatIrNatvaM gamyate / atra svaloMkapadasyendralokaparatve guptatvagatadopakalmapatvAdivirodhaH / antarikSAduparitanalokamAvasya svargapadavAcyatvAt / ataeva hi kvacidbrahmalokAdA vapi svrgpdpryogH| "brahmalokaM prayAsyati" ityatrApi brahmaNaH svasya lokam aprAkRtasthAnam paramapadamiti vyAkhyAtam / svalokamiti samyak pAThaH / surendraH viSvaksenaH // 33 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paJcadazaH sargaH // 15 // tato nArAyaNo viSNurniyuktaH sursttmaiH| jAnanapi surAnevaM zlakSNaM vacanamabravIt // 1 // upAyaH ko vadhe tasya raaksssaadhiptessuraaH| yamahaM taM samAsthAya nihanyAmRSikaNTakam // 2 // evamuktAH surAH sarve pratyUcurviSNumavyayam / mAnuSI tanumAsthAya rAvaNaM jahi saMyuge // 3 // sa hi tepe tapastIvaM dIrghakAlamArindama / yena tuSTo'bhavadramA lokkRllokpuurvjH||4|| evaM manuSyaloke dazarathaputratvenAvatIrya rAvaNavadhaH kartavya ityuktam, tatra kiM mayA upendrAdivat svasvarUpeNa sthAtavyam , uta prakArAntaraNati bhagavAn bahumAnArtha pRcchti-ttityaadi| na riSyanti na nazyantIti narAH, nityavastUni / "anyebhyo'pi dRzyate" iti ddprtyyH| supsupeti nagarne / kAdivat smaasH| narANAM samUho nAram / "tasya samUhaH" ityaN / nAramayanaM vAsasthAnaM yasyAsau nArAyaNaH / "pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH" iti nntvm|| sarvAntaryAmItyarthaH / yadA nArANAmayanaM naaraaynnH| idhmabrazcanaH palAzazAtana ityAdivallyuDantasyApi puMlliGgatvam, evaM sarvasmAtparo'pi surasattamaiH / niyukta ityAzritapAratantryamucyate / tAdRzo viSNuH jAnannapi uttaranizcayajJo'pi sammAnArtha zukSNaM madhuraM vacanamabravIt // 3 // upAya iti / AsthAya / svIkRtya yamupAyamAsthAya taM nihanyAM sa upAyaH ka itynvyH||2|| evamiti / mAnuSI na tu devIm // 3 // tatra hetumAha-sa hIti / lokakRtve hetuH doSazabdena rogAdayo lakSyante / surendra he upendra ! ataeva svalokamAgaccheti prArthanA yujyate / guptam tvatprabhAveneti zeSaH // 33 // iti zrImahezvaratIrthavira citAya0 bAlakANDavyAkhyAyo paJcadazaH sargaH // 15 // tato nArAyaNa iti / niyuktaH prArthitaH / jAnan, vadhopAyamiti zeSaH // 1 // devatvaM vihAya manuSyatvaM 1 dekho niyuktaH / 2 rAvaNasya durAtmanaH / 3 mAna rUpamAsthAya / iti ca pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir sa.16 vA.rA.bhU. lokapUrvaja iti / lokazabdoca devaadijnprH|| 4 // santuSTa iti / mAnuSAdanyatra mAnuSaM vinA / nAnAvidhebhyo bhUtebhyo bhayaM neti varaM pradadAvityA ||82nv yH||5||abhyN kuto na dattaM mAnuSebhya ityatrAha-avajJAtA iti // 6 // evamiti / darpitaH snaatdrpH||7|| prakRtamupasaMharati-tasmAditi / / itIti / pitaramiti manuSyarUpeNAvataritumiti shessH||8||s cApIti / tasmin kAle bhagavadavatitIrpAkAle / putriyAmityatra hrasva aapH||9|| sa iti / nizcayaM manuSyabhUta evAvatariSyAmIti nizcayam / Amanya sAdhayAmItyuktvA // 10 // atha putrakAmeSTiphalaM bhagavatazcaturdhAvatAraM sUcayana santuSTaH pradadau tasmai rAkSasAya varaM prbhuH| nAnAvidhebhyobhUtebhyo bhayaM nAnyatra mAnuSAt // 5 // avajJAtAH purA tena varaMdAne hi maanvaaH||6|| evaM pitAmahAttasmAdaraM prApya sa dNrpitH| utsAdayati lokA~svIna striyazcApyavakarSati // 7 // tasmAttasya vadho dRSTomAnuSebhyaH paraMtapa / ityetadvacanaM zrutvA surANAM viSNurAtmavAn / pitaraM rocayAmAsa tadA dazarathaM nRpm||8||s cApyaputro nRpatistasmin kAle mhaadyutiH| ayajatputriyAmiSTiM putrepsurrisuudnH||9|| sa kRtvA nizcayaM viSNurAmannya ca pitAmaham / antardhAnaM gato devaiH pUjyamAno maharSibhiH // 10 // tato vai yaja mAnasya pAvakAdatulaprabham / prAdurbhUtaM mahadbhutaM mahAvIrya mahAbalam // 11 // kRSNaraktAmbaradharaM raktAkSaM dundubhi svanam / nigdhaharyakSatanujazmazrupravaramUrddhajam // 12 // prajApatipreritapuruSeNa pAyasapradAnaM darzayati-tato vA iti, lokapaJcakamekAnvayam / tataH viSNorantAnAnantaram / yajamAnasyeti vartamAnanirdezana dravyatyAgakAla eva prAdurbhAvaH suucitH| pAvakAt AhavanIyAt / bhUtaM puruSavizeSaH / snigdhAH cikaNAH haryakSasyeva tanujAH lomAni imathupravarA mUrddhajAH prApyeva rAvaNo hantavya ityatra ko heturityabhiprAyeNa pRcchati upAyaH ka iti // 2-4 // santuSTa ityAdi / mAnuSAdanyatra nAnAvidhebhyo bhUtebhyo bhayaM na bhavediti varaM dadAvityanvayaH / / 5-7 // tasmAditi / dRSTo nizcitaH // 8-10 // tata ityAdi zlokapabakamekAnvayam / mahadbhutaM puruSavizeSaH / kRSNarakteti / snigdhAH 1 varadAnena mAnavAH / 2 garvitaH / 3 nRpaM dazarathaM bhRzama / ini ca pATAntaram / // For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir kezAzca yasya tattathA / samutsedhaH unnatiH / dRptazArdUlavikramaM tadvadbhayaGkaram / prabhAmaNDalavattayA divAkarasamAkAram, taikSNyAtizayena dIptAnalA zekho pmm| taptajAmbUnadamayIM drutakanakamayIm / rAjataH rajatavikAraH ante upari paricchadaH pidhAnapAtraM yasyAstAn / pAtryAsstrIliGgatvena patnIsAmyam / mAyAmayImiva asambhAvitatvenAzvaryAvahAmityarthaH / svayaM pragRhya prAdurbhUtamityanvayaH / vipulataratvena hastamAtreNa gRhItumazakyatvAt bAhubhyAmityuktamU // 11- 15 // samavekSyeti / dazarathaM samavekSpedamatravIt / katham ? ihAgataM mAM prAjApatyaM prajApaterAgatam / dityadityAdityapatyuttarapadANNyaH" iti prAgdI zubhalakSaNa sampannaM divyAbharaNabhUSitam / zailazRGgasamutsedhaM dRptazArdUlavikramam // 13 // divAkarasamAkAraM dIptAnala zikhopamam / taptajAmbUnadamayIM rAjatAntaparicchadAm // 14 // divyapAyasasampUrNA pAtrIM patnImiva priyAm / pragRtra vipulAM dorbhyAM svayaM mAyAmayImiva // 15 // samavekSyAbravIdvAkyamidaM dazarathaM nRpam / prAjApatyaM naraM viddhi mAmihAbhyAgataM nRpa // 16 // tataH paraM tadA rAjA pratyuvAca kRtAJjaliH / bhagavana svAgataM te'stu kimahaM karavANi te // 17 // atho punaridaM vAkyaM prAjApatyo naro'bravIt / rAjannarcayatA devAnadya prAptamidaM tvayA // 18 // idaM tu narazArdUla pAyasaM devanirmitam / prajAkaraM gRhANa tvaM dhanyamArogyavarddhanam // 19 // bhAryANAmanurUpANAmazrIteti prayaccha vai / tAsu tvaM lapsyase putrAn yadarthe yajase nRpa // 20 // tatheti nRpatiH prItaH zirasA pratigRhya tAm / pAtrI devAnna sampUrNI devadattAM hiraNmayIm // 21 // vyatIyo NyapratyayaH / naraM viddhi // 16 // tataH paramiti / tataH param, tadanantaramiti yAvat / 'prAjApatyaM ca mAM viddhi' ityuktayanantaramityarthaH / tadA tadeva // 17 // atho iti / atho atheti paryAyau / arcayatA, azvamedhaputrakAmeSTibhyAmiti zeSaH // 18 // idaMzabdArthamAha- idaM tviti / devanirmitaM devena viSNunA nirmitam / dhanyaM dhanakaram / svargAditvAdyat // 19 // bhAryANAmiti / anurUpANAm savarNAnAmityarthaH / caturthyarthe SaSThI // 20 // tatheti / devAnaM deva haryakSasya siMhasyeva tanujAni lomAni zmazrupravarAH mUrdhajAzca yasya / " haryakSaH kesarI hariH " ityamaraH / haryakSasya rAkSasasyeti vA, samutsedhaH-usatiH, TamazAla vat vikramaH padavinyAso yasya tat / rAjatAntaparicchadAma- rAjatAH rajatanirmitAH ante paricchadAH racanAvizeSAH yasyAstAm / mAyAmayImitra vicitrakA karI miva // 11-15 // samavekSyeti / prAjApatyaM prajApatisambandhinam / prajApatinA preSitamiti yAvat / naraM pumAMsam // 16 // 17 // atho iti / arcagatA ja For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. nirmitAnam / devadattAM devapraritAm // 21 // abhivAdyeti / abhitaH pradakSiNamabhipradakSiNam // 22 // tata iti / prApya labdhvA // 23 // tata iti / adbhuta TI.bA.kA. prakhyaM gaddhatAkAram / saMvatayitvA samApyAtakarma pAyasapradAnarUpaM krm|ttr ano||24|| iti / harSarazmibhiH irsskRtkaantibhiH| udyotam udbhutaprakAsa.16 zam / ataHpuram antaHpurastriyaH zAradasya shrdibhvsy| abhirAmasya niSkalaGgasyAayaM hapaH paaysprdaankRtH||25|| sa iti / putrIyaM putrotpatti nimittam // 26 // atha rAjJaH patnIbhyo vibhajya pAyasapradAnamAha vibhiH-kausalyAyA ityAdi / pAyasasyA pAyasAIm / arddhazabdo'tra samAMza abhivAdya ca tadbhUtamaddhataM priyadarzanam / mudA paramayA yuktazcakArAbhipradakSiNam // 22 // tato dazarathaH prApya pAyasaM devanirmitam / babhUva paramaprItaH prApya vittamivAdhanaH // 23 // tatastadadbhutaprakhyaM bhUtaM paramabhAsvaram / saMvartayitvA tatkarma ttraivaantrdhiiyt||24|| harSarazmibhirudyotaM tasyAntaHpuramAbabhau / zAradasyAbhirAmasya candra syeva nbho'shubhiH||25|| so'ntaHpuraM pravizyaiva kausalyAmidamabravIt / pAyasaM pratigrahISva putrIyaM tvidamAtmanaH // 26 // kausalyAyai narapatiH pAyasAI dadau tdaa| ardhadaI dadau cApi sumitrAyai nraadhipH| kaikeyyai cAvazi dhAI dadau putrArthakAraNAt // 27 // vacanaH / "abai sameiMzake " ityamaraH / dadau jyeSTha patrItvAditi bhAvaH / addhAt pRthakRtya ajhai sumitrAyai dvitIyamahiSye dadau, caturthAzamityarthaH / / vaziSTasya pAyasasyAImavaziSTAIm, aSTamAMzamityarthaH / kaikeyya tRtIyamahiSya dadau / putrArthakAraNAt putrarUpaprayojananimittAt / idaM viSvapi mAnena // 18-23 // tata iti / adbhutaprakhyam adbhutakAntim / saMvartayitvA nirvayaM samApyetyarthaH / karma pAyasadAnarUpam / taba-agnikuNDe // 24 // harSarazmibhiH haSoMdUtamukhakAntibhiH // 25 // sa iti / putrIyam putrotpattinimittam // 26 // kausalyAyA ityAdi / kaikeyyai cAvaziSTAIma avaziSTasya caturthAzasyArddha pradadau // 27 // II munibhAva0-kausalyAyA yAdi / mahIpatiH dazarathaH kausalyAyai pApasAdhe pAvasasya artha dadau / adima avaziSTArdhAdadha sumitrAya dadau / avaziSTAdardham kepa dadau / bhavaziSTAm ava 18zA P Ta ca tat adhaca tatpunaranucintya sumitrAya dadI / kausalyArya avAMzam, sumitrAyai catarthabhAgamaSTamabhAga ca, kaike aSTamamAgaM dadAvityarthaH / jananaprakAra.- kausalyA'jamAma sarvalakSaNasaMyutam / / pyora mahAmAgaM putramikSvAkunandanam / bharato nAma kaipheyyAM jajJe satyaparAkamaH / sAmAdigozvanurbhAga: naIH samudito guNaH / "mAkSA gozcaturbhAgaH ityatra 'camukhAMza bhAgaH caturbhAgaH, aSTamAMza ityarthaH / For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir daanessvnveti||27|| pradadAviti / anucintya kaikeyyapekSayA sumitrAyAH adhikAMzabhAktavaM bhavediti vicaayeNtyrthH| tasyApi hi kaikeyyai dAne kaikayIsumi yoH samAMzatA syAt / tanna yuktam / anyathA jyeSThAkaniSThAveSamyaM na syAt / kaikeyI hi kaniSThA "na te'mbAmadhyamA tAta garhitavyA kathaJcana"ityatre tarapanyapekSayA madhyamAtvamuktam / vallabhAyAmapi kaikeyyAM sambhogaviSaye pakSapAtaH, na tu dharmyasaMvibhAge / ato bahumAnAya jyaiSThyakamAt bhAgatAratamyaM kRtam, ataeva 'sammAna menire' iti vkssyti| tato'nena bhAgena rAmo viSNoradozaH, lakSmaNaH pAdAMzaH, bharatazacanau pAdasyAddhAzau / nanvevaM sati katha suttaratra bharataH sAkSAdviSNozcaturbhAgaH, lakSmaNazatrughno viSNoraIsamanvitAvityucyate ? satyam, 'sAkSAdviSNozcaturbhAgaH' ityatra sAkSAdviSNoH viSNoraIsya rAmAzasya caturthoM bhAga ityarthaH / yadvA caturthasya bhAgazcaturbhAgaH, aSTamAMza ityarthaH / arddhasamanvitAvityatrApyarddhazabda ekadezavAcI / "bhittaM zakala pradadau cAvaziSTAI pAyasasyAmRtopamam / anucintya sumitrAye punareva mahIpatiH // 28 // khaNDa vA pusyAI sameIzake" ityekadeze'pi pulliGgAIzabdasyAnuzAsanAt / atra prAzanAdikramavazAt bharatasya lakSmaNazatrughnAbhyAM jyeSThayam / nanu lakSmaNasya bharatAt jyaiSTayamaMzAdhikyAt prthmpraashnaacc| ataeva vakSyati-"tato lakSmaNamAsAdya vaidehI ca prntpH| abhyavAdayata prItAM bharato nAma cAbravIt // " iti / mevam, kaikeyyA eva prathamaprAzanaM sumitrAyA dvitIyAMzagrahaNavilambena prAzanavilambAt, utpattikame tathokteH / 'na saMkhye bharatA avaziSTArddham avaziSTamaSTamAMzaM sumitrAya punardadAviti sambandhaH / ardhazabdo'tra smprvibhaagprH| anucintya kaikeyyA api sumitrAyA adhikAMzabhAvatvaM vicArya, atra kausalyAyAH sumitrAkaikeyIbhyAm adhikAMzadAne jyeSThAtvam, sumitrAyAH pAdonArdhAzadAne madhyamAtvam, kaikeyyAH premAspadatve'pi kaniSThAtvamaSTamAMzadAne Ka atha lakSmaNazanI sumitrA'janayatsutau / sarvArthakuzalau vIrau viSNorardhasamanvinau / / " ardhasamanvidAvitpatra ardhazabdaH aMze vartate, niyamAbhAvAta, aMzasamanvitAvinyathaH / yadvA kausalyAce artha dadau, amitrAya / ardhAdardam zeSe'. ardhAdarbham , aSTamAzamityarthaH / kaikeya avaziSTArdham aSTamAMza vinA avaziSTAdhaM bhAganityayaH / punaH sumitrArya avaziSTA zeSamaSTamAMza dadau / kausalyAthai ardhAzana, sumitrAya dvivAra / sudhAMzam, kaikeyyai caturthAza dadAvityarthaH / jananaprakAra:-kausalyA viSNoracaM rAmamajanayata, kaikeyI sAkSAdviSNozcaturyamAgaM bharatamajanayat / viSNorardhasamanvitau aMzasamanvitau sutAvajanayadityarthaH / yahA " viSNo putratvamAgancha kRtvA''tmAnaM caturvidham " iti devaiktatvAt kausalpApa nAyasAyaM dadau / sumitrAya adidhama, kaumatyApai yadartha dattaM tasmAdevAdha dadAviparyaH / kaikelyai avaziSTArdham , avaziSTa ardhe ardha caturSAza dadAviyarthaH / sumitrAya punaravaziSTArtham , avaziSTaM ca tadardha ca catuyAzaM dadAjityarthaH / kosa-vAya caturthAza subhitrAyai dvivAramAzaM kaikeyyai caturthAMza dadau / jananaprakAra:-viSNoradhamityatra balAMze ardhasamanvita rAmamajanapadityarthaH // 29 // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir .rA. bhAnujaH" ityuktatvAt / abhivAdanaM tu sItAyAmevAnveti / lakSmaNamAsAdya aalinggyetyrthH| rAmAnujatvavyavahAra AsaktyAdhikyAt / evaMsati kvacit bharA ||44||[tsy lakSmaNAnujatvoktiH bahuvrIhisamAsena smaadheyaa| bharatAnuja iti lakSmaNasyAbhidhAnAt sarvaprAzanAnantarameva sumitrayA bhuktamiti / purANAntarama virAdhaH kalpabhedena prihaaryH| rAmAdimUrtayazca pAyasapariNAmAH, natu zakazoNitapariNAmAH / tatrAzanAnantaraM garbhadhAraNavacanAt "na tasya prAkRtA mUtiH" " na bhUtasaGgasaMsthAno deho'sya paramAtmanaH / " ityAdismaraNAt / pAyasaM ca bhagavataH pADaNyavigraha eva / tadRddhizca nAnapAnAdi evaM tAsAM dadau rAjA bhAryANAM pAyasaM pRthak // 29 // tAstvetatpAyasaM prApya narendrasyottamAH striyH| sammAnaM / / menire sarvAH praharSoditacetasaH // 30 // tatastu tAHprAzya taduttamastriyo mahIpateruttamapAyasaM pRthak / hutAzanAditya / samAnatejaso'cireNa garbhAna pratipedire tadA // 31 // tatasturAjA prativIkSyatAHstriyaH prarUDhagarbhAH prtilbdhmaansH| babhUva hRSTatridive yathA harissurendrasiddharSigaNAbhipUjitaH // 32 // ityArSe zrIrAmAyaNe bAlakANDe SoDazaH srgH||16|| kRtA, kiMvicchAkRtetyAdikaM sarvamavaseyam // 28 // upasaMharati-evamiti // 29 // tA iti / sammAnaM rAjakRtapAyasapradAnakramarUpaM bahubhAnam / menire anumenire / prahapoMditacetasaH uditapraharSamanasaH / tAratamyena dAnaM paurvAparya ca jyeSThAnukramakRtatvena sarvAsAM sammatamevAsIditi bhAvaH // 30 // vaktavye'pi yajJavRttAntazeSe prasaGgAt sokaryAya nagarapravezAnantarabhAvikathAzeSa saMgraheNa darzayati-tata iti / tat paaysmitynvyH| hutAzanAditya zabdo tattejaHparau // 31 // tata iti / pratilandhamAnasaH svasthacittaH // 32 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne SoDazaH sargaH // 16 // kAraNam / vallabhAyAM saMbhogakarmaNi hi pakSapAtaH, na dharmavibhAgakarmaNi, ato'nena bharatazatrughno pAdasyArdham // 28-31 // tata iti / pratilabdhamAnasaH pratiSThita usa cittH| yadvA pUrNamanoratha ityrthH| surendretyAdi rAjavizeSaNam / bhagavadaMzagarbhasambhavena taiH pUjito manasA stutaH // 32 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM / zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM SoDazaH sargaH // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir viSNorantAnAnantaraM kAryadvayaM pravRttam, pAyasahastasyAgnipuruSasyotthAnaM devAn prati brahmaniyogazca / tatra vAcaHkramavartitvena prathamopasthitamamisa puruSotthAnaM tatprasaktaM ca sarvamuktvA atha brahmaniyogatatphale darzayati saptadaze-putratvamityAdi / gate gantuM pravRtte / bhagavAn bhAvikAryajJaH // 1 // satyeti / saha aprAdhAnyena ayanta iti sahAyAH kiGkarAH tAn / kAmarUpiNaH kapaTarAkSasayuddhakSamazarIriNaH // 2 // uktasahAyAna vizeSayati tribhiHmAyetyAdi / mAyA AzcaryazaktiH, tdvidH| jave vege viSaye / nayajJAnnItijJAn / asaMhAryAna, parairiti shessH| upAyajJAn anAgatavidhAnajJAn / yadA naya putratvaM tu gate viSNau rAjJastasya mhaatmnH| uvAca devatAH sarvAH svayambhUrbhagavAnidam // 1 // satyasandhasya vIrasya sarveSAM no hitaissinnH| viSNoH sahAyAna balinaH sRjadhvaM kAmarUpiNaH // 2 // mAyAvidazca zUrAMzca vAyu vegasamAna jave / nayajJAna buddhisampannAn viSNutulyaparAkramAn // 3 // asaMhAnupAyajJAna siMhasaMhananAnvi tAn / savAMtraguNasampannAnamRtaprAzanAniva ||4||apsrssu ca mukhyAsu gandharvINAM tanUpu ca / sRjadhvaM harirUpeNa putrAMstulyaparAkramAn // 5 // pUrvameva mayA sRSTo jAmbavAnRkSapuGgavaH / jRmbhamANasya sahasA mama vaktrAdajAyata // 6 // jJAna yuktizAlinaH / upAyajJAna sAmAdhupAyajJAn / siMhasaMhananAnvitAn siMhatulyasaMsthAnayuktAn / sarvAstrANAM yo guNaH zaktistena sampannAn / amRta prAzcantItyamRtaprAzanAHkartari lyud| pItAmRtAniva, mRtyurahitAnityarthaH / harirUpeNa vAnararUpeNopalakSitAn / prAyikAbhiprAyamidam / tulyaparA kamAna AtmasahAparAkamAn // 3-6 // devatvAvizeSAt bhavatApi putrotpAdana kAryamiti mAvocavAmityAha-pUrvamiti / sRSTaH, bhAvirAmasahAyabuddhayeti / puSatvamiti / gate gantumupakrAnte / / 1-3 // asaMhAryAn paraiH saMhartumazakyAn / divyasaMhananAnvitAn divyadehayuktAn / sarvAstraguNasampannAn astrpryogopsNhaaraadi| guNasaMyuktAn / amRtaM prAntIti amRtaprAzanAn / gandharvINAM gandharvapatnInAm / sRjadhvam / harirUpeNetyabhidhAnaM "tasmAnmapasaMyuktA madvIryasamatejasaH / utpatsya|nti vadhArthaM tu kulasya tava vAnarAH // " iti rAvaNaviSayaM nandikezvaravAkyaM hRdi kRtvA / tulyaparAkramAna svAnurUpaparAkramAna // 4 // 5 // pUrvameveti / pUrvamava rAvaNa 1 divyasaMhananAnvitAn / iti tIrthAvapAThaH / 2 tanUpu ca / yakSapannagakanyA bhavidyAvarISu ca / kimaroNAM ca gAtreSu vAnarANAM tanUSu ca / / ityadhikaH pAThaH / / For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 85 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zeSaH / sRSTiprakAramAha-jRmbhamANasyeti / sa iti zeSaH / atra pArvatIzApena svakSetre putrotpAdanAsambhavAdapsaraHprabhRtayaH kSetratayoktAH / guNavatputralAbhAya mukhyAsvityuktam / ayonijatvena sadyaHpravRddhatvasiddhaye tanuSvityuktam / nandikezvarazApAnusAreNa harirUpeNetyuktam / vakSyati hi digvijaye rAvaNaMprati nandI "tasmAnmadrUpasaMyuktA madvIryasamatejasaH / utpatsyanti vadhArthaM hi kulasya taba vAnarAH // " iti // 6 // te tatheti / pratizrutya aGgIkRtya / evaM vakSyamANarItyA // 7 // RSaya iti / vanacAriNaH vAnarAn // 8 // vAnarendramiti / mahendrAbhaM mahendraparvatAbham / nanu vAlinaH kathaM rAmasahAyArthatva raamvdhytvaat| ucyate-aGgadotpAdanadvArA tasya sAhAyyakaraNAt / kiMca yadi vAlI nayeta tadA sarveSAM vAnarANAM sahAyatvaM na syAt sati te tathoktA bhagavatA tat pratizrutya zAsanam / janayAmAsurevaM te putrAn vAnararUpiNaH // 7 // RSayazca mahAtmAnaH siddhavidyAdharoragAH / cAraNAzca sutAnvIrAn sasRjurvanacAriNaH // 8 // vAnarandra mahendrAbhamindro vAlinamUrjitam / sugrIvaM janayAmAsa tapanastapatAM varaH // 9 // bRhaspatistvajanayattAraM nAma mahAharim / sarvavAnaramukhyAnAM buddhimanta manuttamam // 10 // dhanadasya sutaH zrImAn vAnaro gandhamAdanaH / vizvakarmA tvajanayannala nAma mahAharim // 11 // pAvakasya sutaH zrImAnnalo'gnisadRzaprabhaH / tejasA yazasA vIryAdatyaricyata vAnarAn // 12 // rUpadraviNasaMpannA vazvinau sammatau / maindaM ca dvividaM caiva janayAmAsatuH svayam // 13 // vAlini sugrIvavirodhini sugrIvamaicyA vAnarasahAyasiddhiH / vAlimaitryAM tu rAvaNaH kSaNAdeva sItAM dadyAt / ataH sugrIvasakhyanimittatvAdvAlino rAmasahAyatvamiti / tapanaH sUryaH // 9 // bRhaspatiriti / sarvavAnaramukhyAnAmiti nirddhAraNe SaSThI / bRhaspatiputratvAdanuttamaM buddhimantam // 10 // dhana |dasyeti / kuberaputratvAt zrImAnityuktam / mahAhAreM sarvakAryanirmANadakSam ||11|| pAvakasyeti / atyaricyata atizayito'bhUt // 12 // rUpeti / rUpa vidhArthI viSNuravatariSyatIti jAmbavAn mayA sRSTaH / jAmbavataH sRSTiprakAramAha-jRmbhamANasyeti // 6-8 // vAnarendramiti / pUrvameva mayA sRSTa iti zlokasthaM pUrvamitipadamatrApyanuSaJjanIyam / yathAzrutatve bhagavadavatArasamaye vAlisuzrIvayoranutpattiriti / rAmasahAyasRSTiprakaraNe vAlisRSTiprakathanaM sAkSAgrAmasahAyakatvA bhAve'pi "AtmA vai putranAmAsi " iti zrutyuktaprakAreNa tasyApi svaputrabhUtAGgadadvArA sahAyakatvAt / atyaricyata atizete sma // 9-12 // rUpadraviNasampatro For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM sa0 17 // 85 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir meva draviNaM dhanaM tena sampano ataeva rUpasammatArUpeNa prkhyaatii| svayamityanena mAnasasRSTiotyate // 13 // varuNa iti / parjanyo varSAbhimAnidevatA JumlmArutasyeti / vasaMhananApetaH vdbhedyshriiryuktH||15|| rudo brahmaNA niyukto'pi rakSaHpakSapAtitvAna kazcana sRSTavAn / evaM pradhAnavAnarasRSTi muktvA kSudravAnarasRSTiM saGkadeNAha-ta iti / ratA aasktaaH||16|| evaM vAnarasRSTimuktvARkSAdisRSTiM prAdhAnyenAi-meviti / vapuSmantaH dRDhavapuSkAH ataeva merumandarasAzAH / RkSA bhallUkAH, gopucchA golAMgUlAH / abhijajJire jaataaH| zipramityanena mAnasasRSTirucyate // 17 // yasyeti / rUpaM varuNo janayAmAsa suSeNaM nAma vAnaram / zarabhaMjanayAmAsa parjanyastu mahAbalam // 11 // mArutasyAtmajaH zrImAn hanumAnAma vAnaraH / vacasaMhananopeto vainateyasamo jave // 15 // te sRSTA bahusAhasrA dazagrIvavadhe rtaaH| aprameyabalA vIrA vikrAntAH kAmarUpiNaH // 16 // merumandarasaGkAzA vapupmanto mahAbalAH / RkSavAnaragopucchAH kSipramevAbhi jajJire // 17 // yasya devasya yadrUpa veSo yazca praakrmH| ajAyata samastena tasya tasya sutaH pRthak // 18 // golAMgUlISu cotpannAH kecitsmmtvikrmaaH| RkSISu ca tathA jAtA vAnarAH kinnarISu ca // 19 // devA maharSigandharvAH tAyA yakSA yazasvinaH / nAgAH kimpuruSAzcaiva siddhavidyAdharoragAH // 20 // saundaryam, veSaH saMsthA-viDogaH / tasya tasya devasya tena rUpAdinA samaH sutaH, pRthak anyonyavilakSaNaH ajAyata, mukhamAtre vAnarAkAratve'pi saMsthA / nAdau sarve pitRtalyA ekAtyarthaH // 18 // vijAtIyAsapi vaanrotpttipaar-molaaNguuliiviti| sammatavibhA. prasiddhavikramAH kecidvAnarA golaa| mUlIpUtpannAH, cisAkSIpUtpannAH, kecidvAnarAH kinarISu cotpannA iti yojanA // 19 // utpAdaka kSetravaividhyamAi-devA ityAdiznAMkatraya draviNaM nAma balaM nau capasammato rUpeNa sammatI prasiddhau 13 // varuNa iti / parjanyaH vRSTacabhimAnidevatA gandhamAdanasuSeNazaramANAmatra pratipAditajanma prakAra eka vAstaSaH buddhakANDe rAvaNaM pratizArdUlena "suSeNazcAtra dharmAtmA putro dharmasya vIryavAn" ityAdinA prakArAntareNotpattikathanaM tasya yathAvasthitajanma parijJAnAbhAvAta // 14-17 // yasya devasyeti / rUpaM saundarya, veSaH saMsthAnavizeSaH // 18 // 19 // devA ityAdi / tAAH tAyavargIyAH / nAgA mahAkula 1 vAnararSabham / iti pAtAntarama / 2 jave / mavAnara mukhyeSu buddhimAna balavAnapi / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. mekAnvayam / tAyAH garuDAdayaH / nAgA diggajAH , uragAH vAsukyAdayaH / taba viSNvavatArakAle // 20-22 // teSAM prabhAvamAha paJcabhiH-kAmeti / / TA.bA.ko. REETsarvatra sarve ityanuSacanIyam / sarve kAmarUpabalopetA abhavannityevaM yojanIyam / sastrikovidAH devAMzatvena svayaMpratibhAtAnaprahAraparihAropAyAH, na sa017 vstrpryoktaarH| zilApraharaNAH' ityukteH / vicAlayeyurityAdiSu "zaki lina ca" iti liG / "kampane caliH " iti mittve'pi hatyA bhaavshchaandsH| AplaveyuH santareyuH! patrAtaH vegena gacchataH // 23-27 // anyeSAmaparicchedyatvAyUthapasaGkhyAnamAha-IzAnAti / zataM zatA bahavo janayAmAgahaSTAstana msrshH| vAnarAn sumahAkAyAna sarvAna vncaarinnH||23|| asA saca mukhyAsa tathA vidyAdharISu ca / nAgakanyAmu ca tathA gandharvINA tanRSu ca // 22 // kAmarUpavalopetA yathAkAma vicaarinnH| siMhazArdUlasadRzA dapeNa ca balena ca // 23 // zilApraharaNAH sarve sarve paadpyodhinH| nakhadaMSTrAyudhAH sarve sarvesarvAstra kovidaaH||24|| vicAlayeyuH zailendrAna bhedayeyaH sthirAna dramAna / kSobhayeyuzca vegena samudraM saritAMpatim // 25 // dArayeyaH kSiti padyAmAplaveyumahArNavam / nabhaHsthalaM vizeyazca gRhNIyarapi toyadAna // 26 // gRhIyApi mAta GgAn mattAna pravrajato vane / nadamAnAzca nAdena pAtayeyurvihaGgamAn // 27 // IdRzAnAM prasUtAni harINAM kAma rUpiNAm / zataM zatasahasrANi yuthapAnAM mahAtmanAm // 28 // te pradhAneSu yUtheSu harINAM hriyuuthpaaH| babhUvu!thapa zreSTA vIrAMzcAjanayana harIna // 29 // anye RkSavataH prasthAnupatasthaH sahasrazaH / anye nAnAvidhAna zailAna kAnanAni ca bhejire // 3 // sahasrANi. zatalakSANItyarthaH // 28||prdhaanprdhaanaanaah-t iti / te prAguktAH mugrIvAdisupeNAntA yUthapAH / pradhAneSu harINAM yUtheSu samUheSu // 6 // yUthapazreSThAH babhUvuH, vIrAna harInajanayaMzca // 29 // teSAM sthAnamAha-anya iti / RkSavataH parvatatizeSasya, prasthAna sAnUni // 30 // prasUtAH sarvAH // 20-24 // cAlayeyuH cAlayituM shknuyuH||25|| AplaveyuH shossyeyuH||26|| pravrajataH anargalapracArAn / na mAnAna zabdAyamAnAna ||27-29||any For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir rAjayuvarAja mantriNo darzayati-sUryetyAdisArddhazlokena / sugrIvaM yuvarAjaM vAlinaM rAjAnaM, nalAdIna mantriNaH // 31 // teSAM duHzAsanatvamAha ta iti / tAkSyoM garuDaH // 32 // sarveSAM zAsitAramAha- tAMzceti // 33 // sAhAyyasampattipauSkalyaM darzayati tairiti / arNavaH arNavavadvIpam / vividhasaMsthAnaiH sthUlasUkSmahasvadIrghAdivividhadeha saMsthAnavadbhiH / nAnAvyaJjanalakSaNaiH nAnAtvAbhivyaJjakAsAdhAraNadharmavadbhiH // 34 // uktamevArthe punaH sargAnte saMgRhya darzayati tairiti / bhImazarIrarUpaiH bhayaGkarazarIkhaMpaiH / rAmasahAyahetoH rAmasAhAyyArtham / bhAvapradhAno nirdezaH // 35 // nanvasminsarge " dhanadasya 11 sUryaputra ca sugrIvaM zakraputraM ca vaalinm| bhrAtarAvupatasthaste sarva eva harIzvarAH / nalaM nIlaM hanUmantamanyAMzca hari yUthapAn // 31 // te tArkSyabalasampannAH sarve yuddhavizAradAH / vicaranto'rdayana darpAtsiMhavyAtramahoragAn // 32 // tazca sarvAna mahAbAhurvAlI vipulavikramaH / jugopa bhujavIryeNa RkSagopucchavAnarAn // 33 // tairiyaM pRthivI zUraiH saparvatavanArNavA / kIrNA vividha saMsthAne nAnAvyaJjanalakSaNaiH // 34 // tairmeghavRndAcalakUTakalpairmahAbalairvAnarayUtha pAlaiH / babhUva bhUrbhImazarIrarUpaiH samAvRtA rAmasahAyahetoH // 35 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe saptadazaH sargaH // 17 // sutaH zrImAn vAnaro gandhamAdanaH / varuNo janayAmAsa suSeNaM nAma vAnaram / zarabhaM janayAmAsa parjanyastu mahAvalam ||" ityucyate / yuddhakANDe tu prati zArdUlazakye " suSeNazcAtra dharmAtmA putro dharmasya vIryavAn / putrA vaivasvatasyAtha paJca kAlAntakopamAH / gajo gavAkSo gavayaH zarabho H parvatasya prasthAna sAnna / avatasthuH asevanta // 30-33 // tairiti / nAnAbhyaJjanalakSaNaiH parAkramaprayuktAsAdhAraNadharmo vyaJjanama, tattaccharIrA sAdhAraNadharmo lkssnnm| yadvA vyaJjanaM tattaccharIrAsAdhAraNo dharmaH, lakSaNam tattajAtIyAsAdhAraNo dharmaH / rAmasahAyahetoH bhImazarIrarUpaiH bhagajanakazarIrA kRtibhiH // 34 // 35 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM saptadazaH sargaH // 17 // muni0- nanvatra dazarathaya mAgArthamAgatena brahmaNA AdiSTA devAH RSividyAdharoragacAraNAzca putrAn samRjurityanena dazarathayajJAnantaraM vAliprabhRtayo jAtA iti yotyate / rAmasya ekacatvArize varSe rAvaNo hataH / etanmadhye vAlI jAto mRtazvAbhavadityuktizva na saGgacchate, purANAntareSu vAliyugrIvAdayo amRtamathanAdiSvapi sthitA ityuktatvAt kathamidAnIM jAtA ityuktamiti cet ucyate trahmA indrAdIn prati miti pUrvamaMtra indrAdibhiH sukhAna, kintu rAmasAhAyyArtha bahuvAnarasRSTrayarthaM cAraNakavividyAdharAdIn sAmAnyadevAn sarvAvasujadhvamityuktavAn ataeva RSisiddhavidyAdharoragAdayazca sakhajurityuktam / For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. gndhmaadnH||" iti / kathamidaM saGgacchate ? ucyate-atra vAlmIkinaktimeva tathyam / "na te vAganRtA kAvye kAnidana bhaviSyati " iti TI.bA.kA. brahmavaraprasAdAt / zArdUlastu bhrAntyoktavAn " rudhirAsiktasarvAGgo vihvlclitendriyH|" iti tatraivokteH / atredaM zaGkayate RzyazRGgeNa / // 87 // NIsa017 putreTayupakramAnantaraM devAdisaMmelanam, tato viSNorakhatitIpA, putratvaM tu gate viSNI vAnarotpattirityuktam / tadvirudayate, vAlisugrIvayo rAvaNa digvijayakAlikatvAt / vakSyatyuttarakANDe "arjunena vimuktastu rAvaNo rAkSasAdhipaH" ityArabhya "tataH kadAcitkiSkindhA nagarI vAlipAlitAm / gatvAhvayati yuddhAya vAlinaM hemamAlinam // " ityAdinA / tathA ca kArtavIryArjunakAliko vAlI kathaM rAmasamavayaskaH syAt ? kizca "bhagavana rAkSasaH / / karo yadAprabhRti medinIm / paryaTat kiM tadA lokAH zunyA Asan dvijottama // rAjA vA gajamAtro vA kiM tadA nAtra kazcana / dharSaNAM yena ne prAptI rAvaNo raakssseshvrH||" iti digvijayavRttAnta rAmeNa pRSTe agastyenArjunavAlibhyAM paribhava ucyamAno'rjunavAlinorekakAlatvamavagamayati / api ca KImayo rAvaNAya mandodarIpradAnakAle " dvau sutau tu mama tvasyAM bhAryAyAM saMbabhUvatuH / mAyAvI prathamastAvad dundubhistadanantaraH" ityuktavAn / tatra dundubhiryovanamadAdvaradAnAcca matto vAlinA hata ityucyate, ato vAlino rAvaNadigvijayakAlikatvaM vyajyate / sugrIvazca vAlibhayAt paribhraman dundubhi kalevaraprakSepakRtamataGgazApAnantaram RzyamUke pratyatiSTat / ataH sugrIvasyApi vAlitulyakAlatvaM gamyate / evaM maindadividAdayo'pi cirakAla sthAyino'vagamyante / vakSyati rAvaNaM prati zArdUla:-"maindazca dvividazcobhau tAbhyAM nAsti samo yudhi| brahmaNA samanujJAtAvamRtaprAzinAvubhau // " iti / tena tayoramRtamathanakAlavartitvaM pratIyate / sAraNavAkye ca-" epa gandharvakanyAyAmutpannaH kRssnnvrtmnH| tadA devAsure yuddhe sAhyAthai tridivaukasAm" iti krodhanasya devAsurayuddhe vyApArakathanAta cirantanatvam / tatprAyapaThitAnAmanyepAmapi vAlisugrIvamantriprabhRtInAM siddha cirakAlatvam / evamanyatrApi vAnarayUthapAnAmaticirasthAyitvaM vyaJjanAvRttyAvagamyate / ataH kathameSAM rAmAvatArakAlikatvamatrocyate ? iti / atrAsmadgurucaraNAH yadyapi pUrvasargAnte viSNorgarbhapravezamuktvA "putratvaM tu gate viSNo " ityArabhya brahmAnuzAsanaM kAyitam, tathApi " uvAca devatAH sarvAH svayaMbhUbhaMgavAnidam / ityAdinA sAmAnyena devatA uddizya brahmA sandiSTavAn / "te tathoktA bhagavatA tatpratizrutya zAsanam / janayAmAsurevaM te putrAn vaanrruupinnH||" iti / sAmAnyena devAnarasRSTizcoktA / atha brahmaNo jAmbavanmRSTivat pUrvasiddhAmindrAdibhyo vAlyAdisRSTimanuvadati-" vAnarendra mahendrAbhamindro vAlina vAnarendaM narendrAmamindro bAlinajitam / sugrIvaM janapAmAsa sapanastapatAM varaH // " iti kimarthamatroka miti cet indraputro bAlI, maryapatraH mugrIvaH, vAyuputro hanumAniyAdiprakAreNaitaraNa putro'pagiti viSA vijJAnArthamiti na kathitirodhaH / tasmAdindrAdayo vAliprabhatIn pUrvamedha janayAmAsuriti tAtparyam // 14 // 31 // .. .: - TAM // 87 // For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sUjitam" ityAdinA / ataeva hi vAlinaM janayAmAsetyuktam, na tu tadA janayAmAseti / anyatra tu "bar3avA janayAmAsuhRSTAstatra sahasrazaH" iti natkAlavAcI tatrazabdaH prayuktaH / indrAdayaH khalvevamamanyanta brahmaniyogAnantaraM kimapUrvasargeNa pUrvamanyArthasutpannA eva sAhAyyaM kariSyantIti / yastu pUrva putrA notpAditAste punastadA janayAmAsuH / ataeva " eSa gandharvakanyAyAmutpannaH kRSNavartmanaH / tadA devAsure yuddhe sAhyAthai tridivaukasAm // " ityA dinA kodhanAdInAmanyAthai sRSTirucyate / tasmAna ko'pi virodha ityAhuH / yadvA rAmAvatArakAla eva vAlyAdijanma / vAlijayazca nArjunajayAvyavAhito ttarakAlikA, tataHzandasyAnantaryamAcaparatvAt / ataeva "tataH kadAcit" ityuktam / agastyenArjunavAlivijayayoyugapankathanaM rAvaNajayanvana, kRSNaH kaMsazizupAlo jaghAnetivat / dundubhizca varadAnena sadA yuvA mattazca / tatazca tasya bahukAlAnantaramapi vAlinA yuddhaM sambhavanyeva / evaM manyadapyUhyam / sarvathopakramAvagataH kramo na bAdhitavyaH / devAsure yuddhe sAhyArthamityatrApi sAhAyyasamartha ityoM bodhyaH | amRtaprAzinI amRtaprAzitulyAvityarthaH / yadvA ayaM brhmaanushaasnprkaarH| prAcIna evaM prasaGgAdadya kavinopavarNyate / putratvaM tu gate viSNau, gantuM vyavamita ityarthaH / vyavasAyazca viSNorbrahmaNA vivikte prArthanAt / ataeva pUrvasarge " hantAyaM viditastasya vadhopAyo durAtmanaH" ityuktam / ataevAmuM vRttAntaM sanatkumAro viditvA sumantrAyovAcati bodhyam / brahmaprAthanaM ca rAvaNasya mAnuSAdanyatra bhayaM nAsti, tvam RzyazRGgaNa yakSyamANamya dazA rathasya putro bhaveti / ataeva kRtasaGketatayA viSNurupayAta ityuktam / yadA "tato devAH sagandharvAH" ityAdikAt pUrvasargAnprabhRti brahmaloka vRttAntaH / tasminsasi brahmasadasItyarthaH / ataeva svalokamAgacchetyuktam / na tu gaccheti / tathA caivaM saGgatiH-putrakAmeSTiparyantamuktvA tatrAni puruSAvirbhAvopoDAtatvena cirantanavRttAntamupakSipati tato devA ityAdi / tata iti prastAvAntarArambhArthaH / atha " pitaraM rocayAmAsa tadA dazarathaM nRpam " ityante viSNuvRttAnte'bhihite putratvaM tu gate abhyupagate iti putratvAGgIkArAnantaraM devAMzavAnarotpattevaktavyatve'pi taM / / vRttAntaM tatrAvasthApya "sa kRtvA nizcayaM viSNurAmantrya ca pitAmaham / antAnaM gato devaiH pUjyamAno mhrssibhiH||" ityAdinA viSNuvRttAntamevA nukramya garbhapravezaparyantamuktvA prAgavasthApitaM devavRttAntameva "putratvaM tu gate" ityAdinA punaH pratipAdayati / etAvadRttAntakAlasya devamAnenA lpatve'pi manuSyamAnena bahuvarSA gatAH, revatIvaraprArthanAvat / atA bhAgagrahArtha samavetya brahmasadAsi gatvA kArya vijJApya tato'zvamedhabhAgAna gRhItvA MgatA devA iti sarva samaJjasam // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne saptadazaH sargaH // 17 // For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir thA.rA.bhU. 'kosalo nAma muditaH sphIto janapado mahAn' ityArabhya bhagavato'vatAranimittAnyuktAni / athAvatAraMdarzayatyaSTAdaze-nirvRtte svityAdi / atra TI.bA.kAM. 'putrotpatti vicintayan ' ityevamanto granthaH 'hutAzanAdityasamAnatejaso'cireNa garbhAn pratipedire tadA ' ityetaccheSo'nUyate / nirvRtte samApte sa. 1 - shriiraamaavtaarghttttH| - nivRtte tu katau tasmin hayamedhe mhaatmnH| pratigRhya surA bhAgAn pratijagmuryathAgatam // 1 // samAptadIkSAniyamaH patnIgaNasamanvitaH / praviveza purI rAjA sabhRtyabalavAhanaH // 2 // yathArha pUjitAstena rAjJA vai pRthiviishvraaH| muditAH prayayurdezAn praNamya munipuGgavam ||3||shriimtaaN gacchatAM teSAM svapurANi purAttataH / balAni rAjJAM zubhrANi prahRSTAni ckaashire||4|| gatepu pRthivIzeSu rAjA dazarathastadA / praviveza purIM zrImAna puraskRtya dvijottamAna ||5||shaantyaa prayayau sArddhamRzyazRGgaH supuujitH| anvIyamAno rAjJAtha sAnuyAtreNa dhImatA // 6 // evaM visRjya tAna sarvAn rAjA smpuurnnmaansH| uvAsa sukhitastatra putrotpattiM vicintayan / tato yajJe samApte tu RtUnAM SaT smtyyH||7|| tatazca dvAdazemAse caitre nAvamike tithau / nakSatre'ditidaivatye svoccasaMstheSu paJcasu // 8 // hayamedhe, putreSTisahita iti zeSaH // 1 // samApteti / dIkSArtho niyamo diikssaaniymH| praviveza prvessttumupckrme| AdikarmayotakaH prazabdaH // 2 // yatheti / munipuGgavaM vasiSTham ||3||shriimtaamiti / zubhrANi dazarathadattavastrAdibhiH // 4 // gateSviti / dvijottamAna vasiSThAdIn // 5 // zAntayeti / atha nagara pravezAnantaram / sAnuyAtreNa sabhRtyena rAjJA romapAdena anvIyamAnaH anugamyamAnaH // 6 // evamiti / evam RzyazRGgavat / tAn dvijottamAn, sampUrNa mAnasaH smpuurnnmnorthH| tata ityardhamekam // 7 // atha bhagavataH prAdurbhAvaM darzayati tribhiH-tatazcetyAdi / tataH azvameghasamAptyapekSayA pAyasopA VI prAsaGgikadevatAvatAramukyA prakRtaM pradhAnAvatAramAha-nitta ityaadi| putrotpatti vicintayanityanto vRttAnuvAdaH // 1 // samAteti / praviveza praveSTumupacakrame, utta|| ratra pravezaspa vakSyamANatvAt // 2 // yathAI miti / munipuGgavaM vasiSTham // 3-5 // zAntayeti / sAnuyAtreNa sabhRtyena // 6 // 7 // tatazcetyAdi / nAvamike navamyAm / / zRGgaH supUjita dazarathastadAsapurANi purAttajJA vai ethivInayama 18 For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir yogAdA / sa ca vaizAkhAdI bhavet / dvAdaze "tasya pUraNe-" iti DaT / caitrI paurNamAsyasminniti caitraH / "sAsmin paurNamAsIti" iti saMjJAyAma / cakAro vArasamuccayArthaH / nAvamike navamyAm / vinayAditvAtsvArthe uka / "tithayo yoH" iti tidhizabdasya pulliGgasyApi sambhavAt ngiivbhaavH| aditirdevatA yasya taditidevatam, tasmAt / devanAntAttAyeM yaka chaandsH| nakSatre punrvsvorityrthH| "punarvasUnakSatramaditirdevatA" iti shruteH| paJcasu graheSu svoccasaMstheSu sUryaguruzukAGgArakazaniSu svoccasthAnasthiteSu satsu / uccasthAnalakSaNamukaM varAhamihireNa "ajavRSabhamRgAGganAkulIrA jhapa graheSu karkaTe lagne vAkpatAvindunA saha / prodyamAne jagannAthaM sarvalokanamaskRtam // 9 // kausalyAjanayadrAmaM sarvalakSaNasaMyutam / viSNoraI mahAbhAgaM puttramevAkavarddhanam // 10 // vaNijau ca divAkarAdituGgAH" iti / karkaTe karkaTakAkhye lame raashyudye| " rAzInAmudayo lamam" ityamaraH / vAkpatau vRhaspatI / indunA saha prodyamAne udayati sati / ArSamAtmanepadam / atra prodyamAna ityuktatAtpunarvasunakSatrasya karkaTarAzitvAcca tanduH sthita ityavagamyate / karkaTakastu guroruccasthAnam, indunA vartamAnI gurustatra vartata iti gururucasthaH / caitramAse sUryasya meSapravezAta sUryo'pyuccagata eva / budhaH sadA ravisannihitAna tdoccsthaansthH| candrazca karkaTago noccasthaH / tathA ca parizeSAnmandAGgArakazukAstulAmakaramInasaMsthA iti paJcAnAmuccasthatvam / nAmakIrtanaM / vinA paJcoccasthatvakIrtanaM tatphalavizeSapratipAdanAya / yathAhuH "ekagrahoccajAtasya sarvAriSTavinAzanam / dvigrahocce tu sAmantastrigrahAce mhiiptiH|| sAcatugrahoce samrAT syAt paJcoce loknaaykH||" iti / pratyekoccaphalaM cAhaH-"sUrya svAJcagate jAtassanApatyamavApnuyAt / bhaume svoccagate jAto savane rAjA bhaviSyati / gurau svoccagate jAto dhanI rAjyAdhipo bhavet / zukra svoccagate jAto rAjyAzriyamavApnuyAt / zanI svoccagate jAto rAjA (jyA) dhipasamo bhavet / " iti / gurucandrayogaphalamuktaM mihireNa-"dRDhamohado vinItaH svabandhusaMmAnakRddhanezazca / zaziguvorguNazIlaH suradvijebhyo rato bhavet purussH||" iti / ravivudhayogaphalaM ca tenaivoktam- "vedAntavisthiradhano ravijJayoH prAyazo yazorthI syaat| AryaH kSitipatidayitaH satAM ca balarUpa prAvidyAvAn ||"caitrmaasjnmphlm-"caitre madhurabhApI syaadhkaarsukhaanvitH|" navamIjanmaphalam-"dIrghavairI bhuvi khyAto vazyaH zUrazca pnndditH| 1 divyalakSaNamaMyunam / 2 mahAbhAgamaikSvAkakulavardhanam / iti ca pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bha.nirbhayaH sarvabhUtebhyo navamyAM jAyate nrH||" punarvasunakSatraphalam-"sahiSNuDavRttizca zreSmalo nATayakovidaH / agRnuralpasantuSTaH zIghrago'diti TI.bA.ko. dhissnnyjH||" caturthapAdajanmaphalam-"kAntapriyavapuH zukSNaHsajanaH priyadarzanaH / lakSmIvAn priyavAdI ca AdityAnte prjaayte||" uccaspena bRhsp| sa018 tinA samaM candrasya sthitiH karkaTaka iti punarvasucaturthapAdatvaM siddhm| caitrapunarvasU zukRpakSa eveti siddham / karkaTakalamajanmaphalam-"karkaTe lagnake candra yukte dRSTe ca bhogavAn / guruNA vIkSite yukte dhanADhyo bhubhogvaan||" tAnimAna phalavizeSAna sUcayituM maastithyaadikiirtnm| tathaivAha jagannAthamityA dinA / jagannAthamityanena "paJcIce lokanAyakaH" ityuktaM phalaM darzitam / lagrasya guruyogaphalamAha sarvalokanamaskRtamiti / yathA horApradIpe-"kaviH sugItaH priyadarzanaH sukhI dAtA ca bhoktA nRpapUjitaH zuciH / devadvijArAdhanatatparo'tha bhavennaro devagurau tnusthite||" rAmaM pazcAdrAmAkhyam / yadvA rAma zyAmavarNam, "athorAmo sAvitrI" ityatrAthazyAmAviti vyAkhyAnAt / anena karkaTe kanyAze jAta iti vyajyate / kanyAyA budhAMzatvAta budhasya lAca zyAmatvAt zukrAMzatvAdvA / yathAha mihiraH-"raktazyAmo bhAskaro gaura indu tyuccAGgo raktagaurazca vkH| dUrvAzyAmo jJo gurugauragAvaH zyAmaH zukro bhAskariH kRSNadehaH // " iti / sarvalakSaNasaMyutam sarvalakSaNaiH sAmudrikoktaiH pUrNam / idaM lapacandraphalam "pUrNa zItakare lagne tejasvI nityagarvitaH"| iti horAzAstrAt / viSNorarddham-viSNumayasya pAyasasyAdIzapariNAmabhUtam / putra-punnAmro narakAtrAyata iti putraH tam / punastaM vizeSayati pekSvAka varddhanamiti / aikSAkasya dazarathasya varddhanam / anena lagrasya saumyagrahayogaphalaM darzitam / yathA-" narazcirAyupapUjitaH sukhI lagnaM bhavetsomyayutaM yathA tathA / lagne tathA svAminirIkSite dhanI kuzAgrabuddhiH kulakIrtivarddhanaH // " mahAbhAgaM mahAbhAgyayuktam, anena lagnacandrakRto'pi doSo guru yogAt parihiyata iti sUcyate / yathAhuH dorApradIpe-"janmakAlikalanAMze candraH kendragato yadi / jAtasya vinayo vittaM jJAnaM buddhizca naipuNam // dInaM / / paNapharasthe'smin madhyAnyetAni tasya ca / ApokkimasthacandrazcedutkRSTAni bhavanti hi // svAMze'dhimitrasya navazike vA candre tu vAcaspatinA ca dRSTe / evaMvidhe zItakare va rAtrI zukeNa dRSTe dhanavAna sukhI syAt // " evaM kemadrumayogo'pi nAstItyucyate / kemadrumo nAma-candralagrasyobhayapAdhai grhaabhaavH| nachatra mithune siMhe vA kazcit graho'sti / tathAha gArgya:-"vyayArthIbhayagazcandrAdinA bhAnuM na cedgrahaH / yogaH kemadrumo nAma jAtaH syAdava garhitaH santAnabandhujanavarasuhRdihIno dAridyadenyagadaduHkhamalerupetaH / preSyaH khalaH sakalalokaviruddhavRttiH kemadrume bhavati pArthivavaMzajo'pi // " etatsarva mAtmAnubhAvena parihiyata ityucyate mahAbhAgazandena / yayAi maNibandha:-"lamArakendragate candra graharekAdibhiyute / kemadrumaphalaM na syAtkecita / For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra wwe.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir kendrnaashke||" evaM doSAntaraparihAro'pi / yathA-"aSTameze kalavasthe suteze vA kltrge| maGgale vA kalatrasthe bhAryAnAzaM prkurvte||" iti // 8-10 // kausalyeti rAmAvatAro na kevalaM yajJakRtaH, kintu kausalyAtapaHkRta ityAha / kausalyA tena shushubhe| kutaH putreNa putratvenAvatINena, putratvenAvIrya svamanorathapUraNAditi bhAvaH / amitatejasA "sa u zreyAn bhavati jAyamAnaH" ityuktarItyA janmalandhaniravadhikatejasA / yathA aditiH vajrapANinA paratvacihnabhUtarekhAmayavajrayuktapANitalena devAnAM vareNa upendreNa zuzubhe tathA / yathA pUrvajanmanyaditiranuSThitavratavizeperviSNuM putraM labdhavatI tatheyamapI tyarthaH / yadA amitatejasA jagatprakAzakAdityasya kulasyApi prakAzakena, "sUryasyApi bhavetsUryaH" itivat / "tato'khilajagatpadmabodhAyAcyuta bhAnunA / devakIpUrvasandhyAyAmAvirbhUtaM mahAtmanA // " ityuktAcyutabhAnorappatizayitatejasA / devAnAM vareNa indreNa vajrapANinetyubhayavizeSaNam / vana kausalyA zuzubhe tena putreNAmitatejasA / yathA vareNa devaanaamditirvjpaanninaa||11|| bharato nAma kaikeyyAM jajJe satyaparAkramaH / sAkSAdripNozcaturbhAgaH sarveH samudito guNaiH // 12 // atha lakSmaNazatrughnI sumitrAjanayatsutau / sarvAstrakuzalau vIrau viSNorarddhasamanvitau // 13 // hastena vajrarekhAyuktahastena ca, anenaiva sAdhAraNadharmeNopamAnopameyabhAvaH / yadvA laukikAnAmindra zreSThatvabuddhayA tadanusAraNopamA, iSuvadgacchati savite tivat / yadvA dRSTidoSaparihArAya hInopamApi kriyate / yadvA ayaM zlokaH pUrvazeSatayA mAriSTabhaGgena tadatizayAvahatvadyotanAya / tathAhi-mAtRkAraka zcandraH, sa ca vardiSNuguruNA yukto mAtaramabhivarddhayati // 11 // atha pAyasopayogakrameNa kausalyAnantaraM kaikeyIprasavamAha-bharata iti / sAkSAdviSNoH pratyakSaviSNoH rAmasya caturbhAgazcaturthAzaH, rAmasya viSNvaddhatvAt / tasya caturthAzaH, viSNoraSTamAMza ityarthaH / yadvA sAkSAdviSNopakuNThavAsinazcaturthAza caturthasyAMza, aSTamabhAga ityarthaH / yadA sAkSAtpratyakSabhUta iti saulabhyamucyate / yadvA sAkSAvyavadhAnena jajJe rAmAdanantaraM jajJa ityarthaH / sarvaH rAmasambandhitayoktaiH guNeH samuditaH yuktaH // 12 // atheti / atha bharatajananAnantaram / dvivacanena yamalatvamucyate / arddhasamanvitau samanvitAddhA, para -svArthe ThagArSaH / aditidevatye punarvaso / pakSasu sUryAGgArakazaniguruzukreSu svoccasthAnasthiteSu / lagne rApyudaye / vApatI bRhsptii| prodyamAne udayaM gacchati sati // 8-11 // bharata iti / caturbhAgaH caturthasya bhAgaH, aSTamAMza iti yAvat // 12 // atheti / ardhasamanvitau / kiviyanArdhasamanvinA viSama-bhava bharatajanmAnantaraM, viSNoroGkArasya ardhI ardhAzau akArokArI vizvalejasau virATiravyagI tAnyAM samanvitI, tadAtmakAviti vAvan / sarvAvazalI ukSmaNaza agnau gunI mupiyA apanapati For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pA.rA. nipaatH| addhshbdoddshmaatrvaacii| smnvitcturthbhaagaaembhaagruupau| "bhittaM zakalakhaNDe vA pasyo'dai sameIzaka" itymrH| anyathA pAyasapradAnaTI .bA.ko krmaapraadhH| samanvitazabdena yugapatupAktatvamucyate // 13 // trayANAM janmakAlabhAha-puSya iti / puSye puSyayukte tithau / "nakSatreNa yuktaH kAlaH "IA INIsa018 iti vihitasyANapratyayasya "lubavizaSe itiM lupa / mInasya gurukSetratvAttajanmaphalamAi-prasannadhIriti / sA sarpadevatAke nksstre| "AzeSAnakSatra sadeivatA" iti zrutiH / sumitrAyAH putro saumitrI / bAbAditvAdibh / kulIre karkaTake / kho abhyudite / bharatajananasyodayAtpUrvatvajJApanAyAbodita / puSye jAtastu bharato mInalane prsnndhiiH| sA jAtau casaumitrI kulIre'bhyudite khau||14|| ityuktam, anyathA caitrakarkaTakasya mAdhyAhnakAlikatvena virodhAt / yadA udite pravRddhe madhyAhnakAla ityarthaH / paJcoccatvaM gurucandrayogaH ityAdi | sarvatra samAnam / rAmasya punarvasUnakSatram, tithirnavamI / bharatasya puSyanakSatram, dazamI / saumitryozca dazamI, AzleSA tAreti vishessH|| 14 // vityarthaH // 13 // puSya iti / sAce sarpadaivatye AlepAnakSatre / kulIre karkaTakalagne / rakho abhyudite abhyudayaM prApte, uccastha iti yAvat // 14 // tyannayaH / uktaM cAvaNavere zrIrAmottaratApinIye praNapanyAzyAyAma, tokA bhAnti-"akArAkSarasaMbhataH saumitrivizvabhAvanaH / ukArAkSarasambhUtaH shtrughnstejsaatmkH| prAkSAtmakastu bharato makArAkSarasambhavaH / / amAtrAtmako rAmo mahAnandakavigrahaH // " iti / prajApatipreSitapApasa tu niyasiddhacidAnandavihe nopAdAnabhAvamahati / apitu bhApadAvirbhAvasUcanena dazarathamanugRhNAti / api ca "lokavatu lAlAkavalpamA riti nyApAnugRhItazrutipurANetihAsAdI zrIrAmakathA prasiva / tI tAta-" pUrvApara carato mAyayaitau zizU krIDantI pariyAto bhavaram / vidhApanyo bhuvanA'bhivaSTa katanAyo vidayamApate punH||" iti / etA.. zrIrAmalakSmaNI vastutaH purANapuruSAyeva / mASayA mAyAbhivasvazakyA, zizU dazaratharAjakumArI bhUtvA, avara vizvAmitrayAm anekarazovikSiptama, pArapAtaH prAptI, rakSaNAyetyarthaH / kayambhUtI krIDantI tATakA suvAhAdivadhapramukhakIDAsato, punaH kathambhUtau ra pUrvAparaM carataH amajaravamanujatvaM prAptA vityarthaH / tayormadhye anyaH ekaH zrIrAmaH, vizvAni sarvANi, bhuznA bhuvanAni, abhicaSTe prakAdAyati, sthAvyastavizvaprakAzaheturityarthaH / anyaH lakSmaNaH RtUna nivat punarjAyate / ayamarthaH-lakSmaNaspa zeSAvatAratvAn zeSasya ca kAlAtmakatvasya " yo'yaM kAlo mayArUSAtaH so'nantaH " iti purANAdavagataH / kAlasya cAkhaNDadaNDApamAnampa vasanta pramukha kAraNatvAt katUnvidavadityuktam / punAreti punaH punArityarthaH / yadA yadA zrIrAmo jAyate tadA tadA zeSAtmA rakSmago'pi jApata iti / atha viSNureva kosa yAyAM zrIrAmarUpeNAvatI! guNaradhika visruce ityAha zruti:-" nabo navo mavati jAyamAno'hAM keturuSasAmetya(ya)yam / mAgaM devenyo vidadhAtyApan pracandramAstirate dIrghamAyuH" iti / sa AdinArAyaNaH zrIrAmarUpeNa jAyamAnaH / navo nako mapati mundaratayA | pratikSaNaM navaprekSaNIyo bhavatItyarthaH / kRta ityata Aha-candramA iti / candrazamdAbhirUpa ityarthaH / rAma candrati vyapadezo hi zrIrAme prekSaNIpatamatvamevAheti bhAvaH / kathambhUtaH 1 mA dinAnAM tuH vizeSakaH, yAni dinAni zrIraghunAthopAsanayopayAnti tani viziSTAnIti bhAvaH / patha zrIrAmaH upasAmA prAtaHkAlAnAmane nAmamahataM prati cintanIpAyena prAmotItyarthaH / tadA zrIrAmasmRtervadazo vihita vAditi bhAvaH 11 // 9 // | yakSa jAyamAno devebhyo mAgaM yajJabhAgama, vidadhAti rAvaNAdikatamatipandhazUnyaM karonIyarthaH / yaca Apan-smRtimAgalchan svabhaktAnAM dIrghamAyurilyupalakSaNam / saMpadaH pratirate dadAtItyarthaH / evaM purAgAdiSu dAvyama / " rAmataca vijAnAti hanumAnadha lakSmaNaH / tatimA tu phA zaktiritarasya ra kasyacit // " iti // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir rAjJa iti / ekatve'pi pRthgvrtmaanaaH| ekasya caturdAvasthAne upmaanmaah-prosstthti| proSTho gauH tasyeva pAdA yAsa taaHprosstthpdaaH| "suprAta-" ityAdisUtre acapratyayAnto nipaatitH|rucyaa kAntyA prosstthpdopmaaH| rAjJo'nurUpAzcatvAraH putrA jajJire, yajJaphalaM nivRttamiti bhAvaH pRthagguNavanta iti vA pratyeka | mananyasAdhAraNaguNavanta ityrthH| rAmasya sAmAnyadharmarUciH, lakSmaNasya zeSatvajJAnam, bharatasya bhagavatpAratantryadhI, zatrughnasya bhAgavatapAratantryamiti parasparavilakSaNaguNavanta ityarthaH // 15 // jananakAlikazubhanimittAni darzayati-jaguriti / kalam avyaktamadhuraM yathA bhavati tathA jaguH / khAt rAjJaH putrA mahAtmAnazcatvAro jajJire pRthak / guNavanto'nurUpAzca rucyA prosstthpdopmaaH||1||jguH kalaMcagandharvA nantazcApsarogaNAH / devadundubhayo neduH puSpavRSTizca khAcyutA // 16 // utsavazca mahAnAmIdayodhyAyAM janA kulaH // 17 // rathyAzca janasambAdhA naTanartakasaDulAH / gAyanaizca virAviNyo vaadnaishctthaa'praiH|| 18 // pradeyAMzca dadau rAjA mRtamAgadhavandinAm / brAhmaNebhyo dadau vittaM godhanAni sahasrazaH // 19 // atItyaikAdazAhaM tu nAma karma tathA'karot // 20 // jyeSThaM rAmaM mahAtmAnaM bharata kaikayIsutam / saumitri lakSmaNa iti zatrughnamaparaM tthaa||23|| AkAzAta // 16 // atha jAtakotsavamAha-utsavazceti / ayodhyAyAmityanena pratigRhamutsavo'bhUdityucyate / janAkulaH AkulajanaH / idama makam // 17 // rathyAzceti / gAyana gAyakaiH, vAdanaH vAdyazilpaH, aparaiHmUtamAgadhavandibhizca, virAviNyaH zabdavatyaH rathyA Asan // 18 // atha dAnasamRddhimAha-pradeyAniti / pradeyAn pAritoSikAn / mUtamAgadhavandinAmiti zeSe paSThI / sUtAH paurANikAH, mAgadhAH vaMzAvalikIrtakAH, vandinaH stutipAThakAH / sutAdInAM pradeyAn dadAvityanvayaH / godhanAni gorUpadhanAni sahasrazaH sahasrANi // 19 // atItyeti arddhamekam / lakSmaNajanma dinApekSayA ekAdazAhatvam, rAmajanmadinApekSayA dvAdazadinaM tat / tadatyaye prathamatakenaiva nivRttena sarvasatakanivRtteAdazAhe nAmakaraNavacanamapapanna meva / anyathA "kSatriyasya dvAdazAhaM mRtakam" iti shrutiH| "yAdaza rAjJAM nAmakaraNam" iti smRtizca virudhyeta / nAmakarma nAmakaraNama / tathA jAtakarmavadityutsavAtizayo'tidizyate // 20 // kasya kiM nAmAkarodityavAha-jyeSThamiti / rAmaM rAmanAmAnam ramante sarve janAH guNairasminitina rAjJa iti / proSThapadopamAH caturNA sAhazyAta proSThapadazabdena pUrvottaramoSThapadarUpANi catvAri nakSatra puNyante // 15-19 / / atItyakAdazAhaM tu aba ekAdazAha For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.ga.bha. // 9 // vyutpanyoti bhAvaH / mahAtmAnaM mahAsvabhAtam, niravadhikaguNamiti yAvat / anena rAmapadapravRttinimittamuktam / rAjA jyeSThaputraM rAmanAmAnamakarot / TI.bA.ko kaikayIsutaM bharatanAmAnamakarot / bharata te rAjyasya bharaNAditi sahasrAnIkoktarItyA / rAjani mRte rAme ca vanaM gate araajkraajybhrnnaaditi|| sa0 18 bhaavH| evaM maumitri sumitrAputra lakSmaNa iti nAmayuktamakarot / rAmakaikaryalakSaNasampayuktatvAlakSmaNaH / "lakSmyA acca" iti paamaadipaagdi| kArasyAkAraH matvarthIyo naH / ataeva 'lapaNo lakSmisampannaH' iti vakSyati / aparaM saumitri zatrughnaM zatrughranAmAnamakarot / zatrUn hantIti zatrughnaH // 21 // nanu kSatriyasya nAmakaraNe'nadhikArAt purohitakartRkatvasmaraNAt kathaM dazarathasya nAmakarmakartRtvam ? ityAzaGkaya purohitadvArA kartRtva // vasiSThaH paramaprIto nAmAni kRtavAMstadA // 22 // brAhmaNAn bhojayAmAsa paurajAnapadAnapi / adadadbrAhmaNAnAM ca ratnaughamamitaM bahu // 23 // teSAM janmakriyAdIni sarvakarmANyakArayat // 24 // teSAM keturiva jyeSTo rAmo rati karaH pituH| babhUva bhUyo bhUtAnAM svayambhUriva smmtH||25|| sarve vedavidaH zUrAH sarve lokahite ratAH / sarve jJAno papannAzca sarve samuditA guNaiH // 26 // mityabhipretyAha-vasiSTha iti / tadA dvAdaze'hni, ataevAkArayaditi vakSyati // 22 // nAmAdi nAndIkaraNamiti niyamAnAmakarmaNi nAndIkaraNa mAha-brAhmaNAniti / pauretyAdi brAhmaNavizeSaNam / rAjJeti zeSaH / brAhmaNAnAmiti sambandhasAmAnye sssstthii| amitam asngkhyeyN| bahu bahuprakAram // 23 // uktAnuvAdapUrvakamitarasaMskArakaraNaM darzayati-teSAmityarddham / AdizabdenAnnaprAzanacaulopanayanAdIni gRhyante // 24 // uktaM rAmasya mahAtmatvamupara pAdayati-teSAmiti / teSAM sutAnAM madhye vayasA jyeSThaH / keturikha dhvaja iva nijakulaprakAzakaH / piturbhUyo ratikaraH santoSakaraH, bhUtAnAM svayambhUrikha, sammataH nityapremAspadaM babhUva // 25 // upanItAnAM teSAM vedAdhyayanAdikamAha-sarva iti / vedavidaH adhItavedAH / "vidla lAbhe" ityasmAt kvim|| zurA ityanenApItadhanurvedatvamucyo / lokahite ratA ityanena dhanurvedAbhyAsakAryaparatvam / vedArthajJAnasiddhimAha jJAneti / jJAnakAryaguNasampattimAha samuditA guNeriti / guNairdayAdibhiH, Asanniti zeSaH // 26 // zabdaH sUtakAntopalakSaNam / anyathA kSatriyasya dvAdaze'hanIti vacanAvirodhAta // 20-23 // teSAmiti / janmakriyAdIni jAtakarmAdIni, nAmakaraNAnantaraM jAta // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir apa pratyekamasAdhAraNAna guNAn vakumAdau rAmaguNAnAha--teSAmiti / apizabdenAnyeSAM raghuvaMzyAnAmapi madhya ityarthaH / mahAtejA mahApratApaH / satyaparAkramaH amoghviiryH| nirmalaizazAGkaiva sarvalokasya iSTaH sarvadA darzanIyaH, abhavaditi zepaH // 27 // gaja iti / atra rAma ityanupajyate / gajaskandhe sthitvA tatpreraNasammataH rAma iva gajaskandhArohaNAdau na ko'pi samartha iti gajasAdibhiH zlApita ityarthaH / evamuttaratrApi yojyam // 28 // atha lakSmaNaguNavizeSAnAha-vAlyAdityAdibhizcaturbhiH / lakSmI varddhayatIti lkssmivrddhnH| "DyApoH saMjJAchandasorbahulam" iti hrsvH| kaikaya sampadvarddhakaH lakSmaNaH rAmasya bAlyAtprabhRti baalymaarbhy| prabhRtiyoge'pi paJcamI prayujyate / sumnigdhaH sutarAM snigdhaH, aGkurAt prabhRti parimalenai teSAmapi mahAtejA rAmaH satyaparAkramaH / iSTaH sarvasya lokasya zazAGka iva nirmalaH // 27 // gajaskandhe'zvaSTaSThe carathacaryAsu smmtH| dhanurvede ca nirataH pituH shushruussnnertH||28|| bAlyAtprati susnigdho lakSmaNo lkssmivrddhnH| / rAmasya lokarAmasya bhrAtujyeSThasya nityshH||29|| sarvapriyakarastasya rAmasyApi shriirtH| lakSmaNo lakSmi / sampanno bahiHprANa ivaaprH||30|| na ca tena vinA nidrA labhate purussottmH| mRSTamannamupAnItamaznAti na hitaM vinaa||3|| votpannastulasIkANDa iva janmanaHprabhRti niravadhikabhaktisampannaH / yadvA susnigdhaH rAmaparyaGkaNa svaparyaGkAyojane bAlye'pi na nidraatiityrthH| anena / svarUpaprayuktatvaM dAsyasyoktam / atha guNakRtatvamAda-lokarAmasya lokAna ramayatIti lokarAmaH / NyantAtakarmaNyaNa / "guNerdAsyamupAgataH" ity| nyatroktam / tasya dhAtuH jyeSThasyetyanena janmakRtadAsyamuktam / nityazaH nityaM susnigdha ityanvayaH // 29 // sarveti / zarIrata ityupalakSaNam / trividha karaNairapi rAmasya sarvapriyakaraH / yadvA svazarIrAdapi rAmasya priyakaraH, svazarIramupekSyApi priyakara ityarthaH / yadvA zarIrato bahiH sthitaH aparaH prANa iva sthitH| yadvA zarIrataH rAmazarIrasya "sAvavibhaktikastasiH" ityukteH| lakSmaNasya dakSiNabAhutvAdrAmasarvAvayavAnAM sarvapriyakara ityrthH|| "rAmasya dakSiNo bAhurnityaM prANo bahizcaraH" iti vakSyamANatvAt / asmin pakSe apizabdena rAmasya svaviSayapriyakaratvaM samuccIyate / lakSmi sampanna ityanena lakSmaNazabdArtha uktaH // 30 // rAmasya lakSmaNe'nurAgaM darzayati-na ceti / tena vinA / "pRthagvinAnAnAbhistRtIyAnyatarasyAm" karmAbhidhAnaM kramasyAvivakSitatvAt // 24 // teSAM keturiti / ratikaraH AnandakaraH, bhUpaH atizayena saMmataH // 25-28 // bAlyAditi / lakSmivarddhanaH AryoM For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 92 // iti tRtiiyaa| nidrA na labhate prANaM vinA kathaM nidrA labhetetyarthaH / kiJca kausalyayA AnItaM mRSTAnnaM taM vi|| nAnAti / dakSiNabAhuM vinA kathA ! manAtIti bhaavH| puruSottamaH premazAliviSaye sarvAtmanA vizleSAsaha ityrthH| "kSaNe'pi te yadviraho'tiduHsahaH" iti yuktam // 31 // ydaa| TI.vA.kA. zahIti / rAghavo rAmaH yadA hayamArUDhaH san mRgayAmAkheTamuddizya yAti tadA tadAnImeva enaM rAmaM sadhanuH san pAlayan / asthAne bhayazaGkitayA sa018 pRSThataH vegavaddhayasamIpa evAbhyeti / hiH prasiddhau // 32 // atha bharatazatrughnayoH parasparAnurAgaM darzayati-bharatasyApIti / hi yasmAt sa zaTano lakSmaNAvarajaH, tasmAttattulyaprakRtikatvAt bharatasyApi prANaiH prANebhyo'pi priyatara AsIt / tasya za unasya ca bharataH tathA priya AsIt // 33 // yadA hi hayamArUDho mRgayAM yAti raaghvH| tadainaM pRSThato'bhyeti sadhanuH paripAlayan // 32 // bharatasyApi zatrughno lakSmaNAvarajo hi sH| prANaiH priyataro nityaM tasya cAsIttathA priyaH // 33 // sa caturbhirmahAbhAgaiH putrairdazarathaH priyaH / babhUva paramaprIto devairiva pitaamhH||34|| te yadA jnyaansmpnnaassrvsmuditaagunnaiH| hImantaH kIrtimantazca sarvajJA diirghdaarshinH||35|| teSAmevaMprabhAvAnAM sarveSAM dIptatejasAm / pitA dazaratho hRSTo brahmA lokAdhipo ythaa||36|| te cApi manujavyAtrA vaidikAdhyayane ratAH / pitRzuzrUSaNaratA dhanurvede ca niSThitAH // 37 // dazarathasya svArAdhakasya manorathaparipUraNametadavatArasya prathamaprayojanam / tannivRttimAha-psa caturbhirati / devazcatubhirdikapAleH // 34 // pUrva lAbha, kRtaprItiruktA / atha teSAM jJAnAdisampattikRtaprItivizeSamAha-ta iti. zlokadvayamekAnvayam / yadA yasmin vayasi jJAnaM zAstrajJAnam / hrImantaH apramAdAtprAptARtyacintAsu lajAvantaH / kIrtimantaH jJAnakRtaprathAvantaH / sarvajJAH sakalalokikamajJAvantaH / dIrghadarzinaH nityabhAvijJAnavantaH Asanniti zeSaH / tadA teSAM pitA dRSTo babhUva / / 35 // 36 // pitRprItiM dRSTvA punarapi vidyAratAste AsannityAha-te cApIti / te cApi picUpa svaH / lokarAmasya lokAna ramayatIti tathA // 29 // sarvapriyakara iti / rAmasya zarIratopi svazarIrAdapi / sarvapriyakaraH sarvadA priyakara ityarthaH / bahizvaraH prANa ivAsIt // 30-32 / / bharatasyApIti / tathA zatrughno bharatasya prANaiH prANebhyo'pi priyataraH, tasya cApi tathA priyatara ityarthaH // 33 // sa catubhiriti / devaH // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir lAlitA api vaidikAnAM vedasambandhinA smRtItihAsapurANanyAyAdInAmadhyayane ratA nirtaaH|| 37 // atheSAM samAvartanocitakAlapAptiM darzayatiatheti / dAraviSayiNI kriyA dArakriyA, vivAha ityrthH| cintayAmAsa tulyazIlavayovRttAbhijanalakSaNakanyAnveSaNaM kRtavAn / ayamarthoM dharmAtmetyane / nAvagamyate // 38 // iyatA prabandhana bhagavadvatAro drshitH| atha bhagavadavatAraprayojanAni sAdhuparitrANaduSkRddhinAzanadharmasthApanAni darzayatyAzAstra samApteH / tatra sAdhuparitrANaM pradhAnam, karSakasya sasyavRdirikha / duSkRdvinAzastvAnuSaGgikaH, sasvapratibandhakatRNonmUlanavat / ato duSkRtinA zanAntarIyakaM sAdhuparitrANaM vaktumupakramate vizvAmitravRttAntena, arthAddharmasaMsthApanamapi sidhyatIti bodhyam / tasyeti / cintayamAnasya cintayamAne / atha rAjA dazarathasteSAM dArakriyAM prati / cintayAmAsa dhamAtmA sopAdhyAyaH sabAndhavaH // 38 // tasya cintaya mAnasya mantrimadhye mahAtmanaH / abhyAgacchanmahAtejA vizvAmitro mhaamuniH|| 39 // sa rAjJo darzanAkAMkSI dvArAdhyakSAnuvAca ha / zIghramAkhyAtamA prApta kozikaM gAdhinandanam // 40 // tacchutvA vacanaM tasya rAjJo vezma pradudruvuH / sambhrAntamanasaH sarve tena vAkyena coditaaH||41|| te gatvA rAjabhavanaM vizvAmitramRSi tdaa| prApta mAvedayAmAsurnupAyaikSvAkave tadA // 42 // teSAMtadvacanaM zrutvA sapurodhAH samAhitaH / pratyujagAma taM hRSTo brahmANa miva vAsavaH // 43 // taM dRSTvA jvalitaM dIptyAtApasaM saMzitavratam / prahRSTavadano rAjA tato'ya'mupahArayat // 44 // svayaM tatkAryasamartho'pi rAmavaibhavaprakaTanAya tadAgamanamiti sUcayati mahAtejA iti // 39 // sa iti / kauzika kuzikagotrajam // 40 // taditi / tena vAkyena coditAstacchrutvA vezma prati pradudruvuH // 11 // ta iti / aikSvAkave ikSvAkuvaMzyAya / kriyAgrahaNaM karttavyam iti saMpradAnatvam, abhyAgatavilambAsahiSNava iti bhAvaH // 42 // teSAmiti / sapurodhAH purohitasahitaH / brahmANaM caturmukham // 43 // tamiti / jvalitam / akarmakatvAt "gatyarthAkarmaka-" iti kartari ktH| saMzitavrataM tIkSNaniyamam / ayaM pUjArthodakam / upahArayat, vasiSTe dikpAlakaiH // 34-37 // atha rAjeti / sopAdhyAyaH sapurohitaH // 38 // tasya cintayamAnasyeti bhAvalakSaNe SaSThI / mahAtejAH mahAprabhAvaH / / 39442 // teSA For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 93. neti zeSaH / aDabhAva aapH||44||s iti / zAstradRSTena karmaNA, samarpitamiti zeSaH / kuzalam apUrvArthaprAptim, avyayaM tasyAkSayam // 45 // purAnI iti / kuzalam anupadavam // 46 // ati / devaM yajJAdikam, mAnuSam atithisatkArAdikam // 47 // vasiSThaM ceti / samAgamya samIpaM gatvA RSIna vAmadevAdIn / yathAnyAyaM yathAkramam // 18 // ta iti / nivezanaM sabhAm / pUjitAH vizvAmitreNeti shessH| yathAItaH yathAnyAyam / prathamArtha tsiH||49|| sa. atheti / hRSTaH pulkitH| " dRpelomasu" itiiddbhaavH| paramodAraH paramadAtA / abhipUjayan stuvan // 50 // yathetyAdizlokadvayamekAnvayam / sa rAjJaH pratigRhyAr2yA zAstradRSTena karmaNA / kuzala cAvyayaM caiva paryapRcchannarAdhipam // 45 // pure koze janapade bAndha veSu suhRtsu ca / kuzalaM kauziko rAjJaH prypRcchtsudhaarmikH||46|| api te sannatAH sarve sAmantA ripavo jitaaH| daivaM ca mAnuSaM cApi karma te sAdhvanuSThitam // 47 // vasiSTha ca samAgamya kuzalaM munipunggvH| RSIzcAnyAn yathA nyAyaM mahAbhAgAnuvAca ha // 48 // te sarve hRSTamanasastasya rAjJo nivezanam / vivizuH pUjitAstatra niSeduzca ythaarhtH||49|| atha hRSTamanA rAjA vizvAmitraM mahAmunim / uvAca paramodAro hRSTastamabhipUjayan // 50 // yathA'mRtasya samprAptiryathA varSamanUdake / yathA sadRzadAreSu putrajanmAprajasya ca // 51 // praNaSTasya yathA lAbho yathA haSoM mahodaye / tathaivAgamanaM manye svAgataM te mahAmune // 52 // kaM ca te paramaM kAma karomi kimu harSitaH / pAtra bhUto'si me brahman diSTyA prApto'si dhArmika // 53 // amRtasya sudhaayaaH| anUdake anudake "anyeSAmapi dRzyate" iti dIrghaH / aprajasya aputrasya / praNaTasya nidhyaadeH| mahaH putrvivaahaadyutsvH| "maha uddhava utsavaH" itymrH| tsyodye| svAgatam acintitopanatam, te AgamanaM tathA manye // 5 // 52 // kaM ceti / kAmam abhISTam / kimu kena prakA miti / samAhitaH ekAgraH // 43 / / tamiti / saMzitavratam-tIkSNaniyamam aryamupahArayat / vasiSTheneti zeSaH // 44 // sa iti / avyayaM rAjyAneSu kssemm||45||46|| // 93|| api te sannatA iti / apiH prazne / devaM ca mAnuSaM ca karma-devaM karma homadevatAcanAdikam, mAnuSaM karma sAmadAnabhedAdikam gajabandhanAdikaM ca // 47 / / vasiSThaM / cati / RSIna vAmadevAdIna / yathAnyAyaM yathAIm // 48 // 49 // ayeti / hRSTaH pulakitaH praNaSTasya. vastuna iti zeSaH // 50 // 51 // svAgataM ta iti bhinnaM 5 For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir raNa, karomi karavANi / pAtrabhUtaH dAnayogyaH / diSTyA zubhAdRSTavazena / diSTayetyAnandadyotakamavyayamityapyAhuH // 53 // adyetyarddhamekam // 54 // pUrvI miti / rAjarSizabdenopalakSitaH rAjarSizabdavAcya ityarthaH / anu pazcAt tapasA dyotitaprabhaH san brahmarSitvaM prApto'si / ataH bahudhA rAjarpitvena brahmarpitvena ca pUjyo'si // 55 // taditi / he brahman ! tadidamAgamanaM mama paramaM pavitraM paramamadbhutaM ca / he prabho ! tava sandarzanAduI zubhakSetragataH puNyakSetragataH, MtvadarzanAdidaM matkSevaM tIrthabhUtaM jAtamityarthaH // 56 // bahIti / tubhyamiti tRtIyArthe cturthii| AgamanaM prati tvayA yatkArya yatphalaM prArthitaM tadahi / ahaM / adya me saphalaM janma jIvitaMca sujIvitam // 54 // pUrva rAjarSizabdena tapasA dyotitprbhH| brahmarSitvamanuprAptaH pUjyo'si vahudhA myaa||55|| tadadbhutamidaM brahman pavitraM paramaM mm| zubhakSetragatazcAhaM tava sandarzanAtprabho // 56 // brUhi yatprArthitaM tubhyaM kAryamAgamanaM prati / icchAmyanugRhIto'haM tvadarthaparivRddhaye // 57 // kAryasya na vimarza ca gantumarhasi kaushik| kartA cAhamazeSeNa daivataM hi bhavAn mama // 58 // mama cAyamanuprApto mahAnabhyudayo dvij| tavAgamanajaH kRtsno dharmazcAnuttamo mama // 59 // iti hRdayasukhaM nizamya vAkyaM zrutisukhamAtmavatA vinItamuktam / prathitaguNayazA guNeviziSTaH paramaRSiH paramaM jagAma hrssm||60|| ityAre zrIrAmAyaNe bAlakANDe assttaadshHsrgH||18 tvayAnugRhItaH san tvadarthaparivRddhaye icchAmi, tvadarthaparivRddhiM kartumicchAmItyarthaH / " rucyAnAM prIyamANaH" iti caturthI // 57 // kAryasya vimarza kAryaviSayaM saMzayam // 58 // mameti / ayaM vdaagmnruupH|| 59 // itIti / hRdayasukham arthasauSThavAyasukhakaram / zrutisukhaM zabdamArdavAcchati sukham / AtmavatA buddhimatA vinItaM vinayavadyathA bhavati tathA uktaM vAkyaM nizamya, prathitaguNayazAH pRthutaraguNaviSayakIrtiH, na kevalaM kIrtimA guNe vAkyam / kaM ca te paramaM kAmaM karomi kimu harSitaH, ke parama kAmaM kimu kena prakAreNa karomItyarthaH / diSTayetyavyayamAnandadyotakam // 52-54 // pUrvamiti / rAja zarSizabdena sahitaH // 55 // tadabhutamiti / tadidaM tava sandarzanam adbhutamacintitopamAnatvAdAzcaryAvaham / pavitraM zuddhikaram / zubhakSetragataH puNyakSetragataH / idaM / sthalaM tvadarzanAtpavitraM jAtamityarthaH // 56 // bruuhiiti| AgamanaM prati kArya phalabhUtaM yatmArthitaM tbhi| tvadarthaparivRddhaye tvatmayojananiSpAdanAya // 54 // kAryaspeti / M vimarzam urulAghavacintA kuryAdvA naveti vicAraM vA // 58 // 59 // iti hRdayeti / prathitaguNayazAH prasiddhena guNena prAptaM yazo yasya sa tathoktaH / prathitaguNa For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vaa.raa.bhuu.vishissttH| paramaRSirityA "RtyakaH" iti prakRtibhAvaH / puSpitAyAvRttam // 60 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimazrIrAkhyAne TI.bA.kA. // 9 bAlakANDavyAkhyAne aSTAdazaH sargaH // 18 // atha vizvAmitrAbhyarthanamekonaviMze-tacchutvetyAdi / advatasya vistaro yasmin tadadbhutavistaram / dRSTa sa. 15 romA pulakitaromA // 1 // sazamiti / nAnyathA na mithyocyata ityarthaH / vasiSTena vyapadezaH kIrtiH upadezo vA / tRtIyeti yogavibhAgAta smaasH| so'syAstIti tathA // 2 // yattviti / me hRdgataM yatkArya vAkyaM vaktavyaM tasya nizcayaM karaNAdhyavasAyam kuruSva,satyapratizravaH satyapratijJaH // 3 // tacchrutvA rAjasiMhasya vAkyamadbhutavistaram / hRSTaromA mahAtejA vizvAmitro'bhyabhASata // 1 // sadRzaM rAjazArdUla tavaitadbhuvi nAnyathA / mahAkulapramRtasya vasiSThavyapadezinaH // 2 // yattu me hRdtaM vAkyaM tasya kAryasya nizcayam / kuruSva rAjazArdUla bhava satyaprati zravaH // 3 // ahaM niyamamAtiSTe siddhayartha purussrssbh|tsy vinakarau dvau tu rAkSasau kAmarUpiNI ||4||vrte me bahuzazvINesamAptyAM rAkSasAvimau / mArIcazca subAhuzca vIryavantau suzikSitau / samAMsa rudhiraugheNa veditAmabhyavarSatAm // 5 // avadhUte tathAbhUte tsminniymnishcye| kRta zramo nirutsAhastasmAddezAdapA krame // 6 // na ca mekrodhamutsraSTuM vuddhirbhavati pArthiva / tathAbhUtA hi sA caryA na zApastatra mucyate // 7 // hRdtaM kAryamAha-ahamityAdinA / siddhayartha phalArtham / niyamaM yajJadIkSAm / AtiSTe Asthito'smi / tasya niyamasya / vighnakarau kAmarUpiNo dvau rAkSasau, sta iti zeSaH // 4 // vrata iti / vrate dIkSArUpe / cINe anuSThite / vighnakaraNaprakAramAha mArIca iti / samAMsarudhiraugheNa mAMsayuktaraktapravAheNa / to vedi yajJavedim / abhyavarSatAm abhyssinyctaam||9|| avadhUta iti / tathAbhUte bahuzazvINeM / niyamanizcaye vratasaGkalpe / avadhUte vinite| apAkrame / / Agato'smi // 6 // tarhi kuto na to zaptau ? tatrAha-na ceti / tatra hetumAha tatheti / sA caryA yjnyaacaarH| tathAbhUtA hi zApAnaIkAlA hi / ataHtatra mArIca zabdena trizaGkusvargArohaNanUtanasvargasRSTayAdihetubhUto brahmarSitvaprAptyanuguNo dikacatuSTayanirvatitacirakAlasampAditatapAzaktivizeSa ucyate / guNaviziSTaH zama damAdyAtmaguNaiviziSTaH // 60 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM aSTAdazaH sargaH // 18 // tacchutveti / adbhuta vistaram adbhutaprapakSam // 1 // sahamiti / etattavaiva sahazam / nAnyataH nAnyasvetyarthaH / tatra hetugarbha vizeSaNam mahAvaMzetyAdi / vasiSThavyapadezinaH vasiSThoM / pidezavataH // 2 // yaditi / kAryasya kartavyasya / nizcayamaGgIkAram // 3 // ahamiti / AtiSThe AcariSye // 4 // 5 // avadhUta iti / niyamanizcaye vrtsngklpe|| For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir subAhvoH zApo na mucyate // 7 // tatra mayA kiM karttavyaM tatrAha svaputramiti / kAkapakSaH bAlasya zikhA, kAkapakSadharamapItyarthaH // 8 // bAlo'yaM kathaM to nAzayiSyati ? tatrAha zakta iti / mayA kartrI tejasA karaNena / vikarttAraH viprakartAraH teSAm / na kevalaM tayoriti bhAvaH // 9 // zreyazveti / bahurUpaM bahuvidham / kIdRkzreyastatrAha - trayANAmiti / lokAnAM madhye khyAtiM vizvAmitrAdhvaratrAtA ahalyAzApamokSadaH haradhanurbhaJjaka ityevaMrUpAM kIrtim // 10 // kathaM bAlastannirasane prabhaviSyati ? tatrAha-na ceti / ahameva tadarthaM yAsyAmItyatrAha na ca tAviti // 11 // tathApi mahAvIyoM to svaputraM rAjazArdUla rAmaM satyaparAkramam / kAkapakSadharaM zUraM jyeSThaM meM dAtumarhasi // 8 // zakto hyeSa mayA gupto divyena svena tejasA / rAkSasA ye vikartArasteSAmapi vinAzane // 9 // zreyazcAsmai pradAsyAmi bahurUpaM na saMzayaH / trayANAmapi lokAnAM yena khyAtiM gamiSyati // 10 // na ca tau rAmamAsAdya zaktau sthAtuM kathaJcana / na ca tau rAghavAdanyo hantumutsahate pumAn // 11 // vItsiktau hi to pApau kAlapAzavazaM gatau / rAmasya rAjazArdUla na paryAptau mahAtmanaH // 12 // na ca putrakRtasnehaM kartumarhasi pArthiva / ahaM te pratijAnAmi hatau tau viddhi rAkSasau // 13 // ahaM vedmi mahAtmAnaM rAmaM satyaparAkramam / vasiSTho'pi mahAtejA ye ceme tapasi sthitAH // 14 // 1 kathaM jetuM zakyAvityAzaGkaya pApavazenAsannakAlau na rAmasya paryAptAvityAha- vIryati / utsiktau garvitau / kAlaH yamaH sa eva pAzaH tadvazaMgatau // 12 // na ceti / putrakRtaM putratvakRtam / itAviti bhUtapratyayena vadhasya sukaratvaM sUcitam // 13 // rAmasya parabrahmatvaM sUcayannAha - ahamiti / ahaM bahugurUpAsanena labdhajJAnaH / yadvA yogabalasAkSAtkRta parAvaratattvayAthAtmyaH / bhavAMstu kevalakarmaThaH / ahaM jaTAvalkaladhArI, tvaM tu koSabharAkrAntaH / ahaM sAttvika | apAkrame nirgato'smi // 6-8 // zakta iti / vikartAraH vighnakartAraH / teSAmapi na dvayoreveti bhAvaH / divya tejo vaiSNavam tena / yukta iti zeSaH // 9 // zreya iti / bahurUpaM bahuprakAram / lokAnAM lokeSu yena mahattAkhAdinA // 10 // AsAdya yuddhe iti zeSaH // 11 // vIryotsiktau haptau // 12 // neti / putrakRtaM kohaM putratvena kRtaM snehaM kartuM nArhasi, kintu parAvaravastutvena kartumarhasi / itau viddhIti bhUtapratyayena vadhasya sukaratvaM sUcitam // 13 // ahaM vedmItyAdinA paratvameva vizadapati For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.ga.bhU. // 95 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakRtiH, tvaM tu raajsH| ahaM 'garbhabhUtAstapodhanAH' ityuktarItyA rAmasya garbhabhUtaH, tvaM tu rAme garbhatvAbhimAnI / yogakramajJAnavAnaham, nvaM tu bhogakramajJaH ahaM mokSakAmeSTikRt tvaMtu putrakAmeSTikRt / ahaM dharmamokSaparaH, tvaM tu arthakAmaparaH / etatsarvaM prasiddhaparAmarzinA ahamityanena sarvanAmazabdenocyate nanu "so aGga- veda yadi vA na kileti vedassandegdhyana rdhavimAtmani raGganAtham / " "vidhizivasanakAdyairdhyAtumatyanta dUram" ityuktarItyA aparicchinnaM OM vastu kathaM tvayA jJAtamityatrAha mahAtmAnam, aparicchinnamahimatayA vedmItyarthaH / tathA ca zrutiH " vedAhametaM puruSaM mahAntam ' iti zrutau etamiti OM saulabhyamucyate / puruSamiti parAkramaH, tadubhayamapyAha rAmaM satyaparAkramamiti / paratvasaulabhye hi rAjJaichatracAmaravadasAdhAraNaM / yadvA "tejasAM hi na vayaH samIkSyate" iti bAlye'pi niravadhikavaibhavam / yadvA mahAtmAnaM "satyasya satyam" itivadAtmano jIvasyApyAtmAnam "ya Atmani tiSThan " ityAdi OM zruteH / yadvA AtmA dehaH " AtmA jIve dhRtau dehe " ityamaraH / aprAkRtadivyamaGgalavigrahamityarthaH / " na tasya prAkRtA mUrtiH " itismRteH / yadvA OM mahAtmAnaM mahAsvabhAvam "abhayaM sarvabhUtebhyo dadAmyetadvrataM mama" iti vakSyamANatvAt / yadvA rAmaM mahAtmAnam avatArakRtamahA svabhAvayuktam "sa u zreyAn bhavati jAyamAnaH" itizruteH / satyaparAkramaM sadaikarUpaparAkramam "nAvijitya nivartate" iti vakSyate / yadvA satyaparAkramaM paramArthaparAkramam / yadvA satyAtparAnAkramatIti tathA "gacchAnujAnAmi " iti bahuvAraM prakRtisambandhakRta prAtikUlyanivartane yatnaM kRtvA tathApyananukUlatvaM tAn hantItyarthaH / yadvA OM ayanakAlepi zatrubhayaGkaraH "sukhasuptaH parantapaH" iti vakSyati / saMsthAnavizeSaujjvalyadarzanena zatruhRdayavidAraka itibhaavH| nAhaM kAryavazena vadAmItyAha OM vsisstthopiiti| Aptatamo hi bhavataH kulAcAryo vsisstthH| apizabdo virodhe, asmadvirodhyapItyarthaH / yadvA samuccaye / mahAtejAH sarasvatIvallabha putraH yogsiddhjnyaanH| 27 yadvA yadvAkyenAhaM brahmaRSirabhavaM sopItyarthaH / yadvA " dharme cara" iti tava upadizya svayamanuSThAtA / nanu "yadrAhmaNazcAtrAhmaNazca prazrameyAtAM brAhmaNA yAdhibrUyAt" iti tava mama ca vivAde asya tvayi pakSapAtaH syAditrAha ye ceti / rAjadvArasambandharahitatayA pakSapAtazUnyAH "tasya dhIrAH parijAnanti yo nim" iti avatArarahasyavedinaH / ye ceme 'pulastyo'gastyaH' iti prasiddhAcAryapada nirvaahkaaH| yadvA 'garbhasthaRSivamadevaH pratipede' 'saptakalpasthitomuniH' ityAdinottarottaraM brahmavidagresarA vAmadevamArkaNDeyAdayaH tiSThantyete tava priyakarAH / kevalapara maikAntinoM vijAnantItyAha tapasi sthitAH / kAyikavyApA rAdIn vinA sadA tapasi sthitaaH| tAnekaikazo rahasi pRSTvA tairanumataM cet rAmaM me dehIti bhAvaH / tapasi sthitAH kAyakle zasa hAH / yadvA jJAna yoganiSThAH "tapa For Private And Personal Use Only TI.bA.ka. ma0 19. // 95 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir aalocne"|"tsmaanyaasmessaaN tapasAmatiriktamAhuH" ityuktanyAsaniSThA vA // 14 // yadIti / dharmalAbhaM dharmavRddhim / sthitaM sthiram // 15 // yadi hItira visarjaya preSaya // 16 // abhipretamiti / abhipretaM abhISTam Atmajam, yajJasya yajJAya / dazarAtraM dehi asaMsaktaM avilambitamiti kiyAvizeSaNam // 17 // nAtyetIti |mmaayN yajJasya kAlo yathA nAtyeti tathA kurupvetyanvayaH // 18 // itIti / dharmArthasahitaM dharmArthaparam / / 19 / / sa iti / zokaM duHkhaM vyaSIdatu duHkhitobhUt, viSaNNamukhobhUdityarthaH // 20 // itIti / hRdayaM manodhiSThAnam / atIva atyartha vyathitamanAH / mahAn kulena mahAn / vicacAla mumUccha| yadi te dharmalAbhaM ca yazazca paramaM bhuvi / sthitamicchasi rAjendra rAmaM me dAtumarhasi // 15 // yadi hyanujJAM kAkutstha dadate tava mntrinnH| vasiSTapramukhAH sarve rAMghavaM me visarjaya // 16 // abhipretamasaMsaktamAtmajaM dAtumarhasi / dazarAtraM hi yajJasya rAmaM rAjIvalocanam // 17 // nAtyeti kAlo yajJasya yathA'yaM mama rAghava / tathA kuruSva bhadraM ta mA ca zoke manaH kRthAH // 18 // ityevamuktvA dharmAtmAdharmArthasahitaM vcH| virarAma mahAtejA vizvAmitro mahAmuniH // 19 // sa tannizamya rAjendro vizvAmitravacaH zubham / zokamabhyagamattIvaM vyapIdata bhayAnvitaH // 20 // iti hRdayamanovidAraNaM munivacanaM tadatIva zuzruvAn / narapatirabhavanmahAMstadA vyathitamanAH pracacAla cAsa nAt // 21 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekonaviMzaH sargaH // 19 // tyarthaH / mahaditipAThe-mahadatyartha vyathitamanAH atIva vidAraNamiti sambandhaH / vRttamupajAtibhedaH // 21 // iti zrIgovindarAjaviracitaM zrIrAmAyaNa bhUSaNe maNimajIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne ekonaviMzaH sargaH // 19 // mahAtmAnaM paramAtmAnam // 14 // 15 // yadIti / yadi dadate dadIran // 16 // abhipretamiti / yajJasya dazarAtraM dazadinAnyeva, ataH abhipretam abhimatam Atmana iSTa rAmasaMsaktamavicAraM yathAtathA // 17 // nAtyeti nAtikramipyati // 18-20 // inIti / hRdayamanovidAraNaM hRdayaM manaso'dhiSTAnam / atIvetyetadRdayamano pAvidAraNamityanena smbdhyte| mahadatyartha vyathitamanA iti smbndhH||21|| iti zrImahezvaratIrtha0 zrIrAmAyaNatatva bAlakANDavyAkhyAyAM ekonaviMzaH sargaH // 10 // 1 sthirabhinchasi / 2 tato rAmaM visarjaya / 3 vidhAmitramukhAMdatam / 4 zokena manAviSTazcacAla ca mumAha ca / laraparsazastatotthAya vyApIdata bhayAnvitaH // iti ma hRdaya / ini ca pAThAntarama / For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. (196 // kauzikavacanazravaNAdazarathavipAdo vize-tacchutvetyAdi / niHsaMjJa iva cetanArahita iva, mUcchita ityrthH||1||"yjnyvinkr hanyAm" ityukta TA.vA.kA. rItyA nijayajJavinanivartako'yaM bhaviSyatIti matvA Agatya prArthayamAne vizvAmitre vatsalo dazarathaH premAndhatayA kalupita hRdayaH ahaMvenIti taduktamapira manasyakurvan rAmasya bAlyameva puraskurvannAha-uneti / UnA asampUrNAH poDazavapI thasya sa tathoktaH, dvAdazavarSa iti yAvat / "bAlo dvAdazavaSA yamakRtAstrazca rAghavaH" iti viziSyavakSyamANatvAt / paripUrNapoDazavoM hi yuddhakSamo bhavati / dvAdazavo bAlaH kathaM yuddhAya prabhavatIti bhAvaH / / evaM vayaHsvarUpe vicAryamANe nAsya yuddhayogyatetyuktam / rAkSasastu sutarAM netyAha-rAjIvalocana iti / padmatulyanayanaH, padmaM hi rAtrI mukulIbhavati. tattulyatoktau rAtrau nidrAlaso rAmo rAtriMcaraiH kathaM yoddhuM shkrotiitibhaavH| me rAmaH sadA madutsaGgaparivartitayA madirahAsahiSNurityarthaH / yadvA putrA tacchutvA rAjazArdUlo vizvAmitrasya bhASitam / muhartamiva niHsaMjJaH saMjJAvAnidamabravIt // 1 // UnaSoDazavarSoM me rAmo rAjIvalocanaH / na yuddhayogyatAmasya pazyAmi saha rAkSasaiH // 2 // lAbhena paSTivarSasahasrANi lAlapyamAnasyAtikezenotpannaH / rAmaH "rAmo ratikaraH pituH" iti ratikaraH srvsvbhuutH| asya-kAkapakSadharatvAdiSayuto vidyAbhyAsAdapi krIDanakasvIkArakutUhalIti hastena nirdizati / yuddhayogyatAM na pazyAmi, kiMtu kIDanakasvIkArayogyatAmeva pazyAmItyarthaH / yuddha yogyatAM rAkSasazabdazravaNamAtreNaiva vibhyatAM kathaM yuddhyogytaa| saharAkSasaH manuSyeNApi yuddhavyApAramajAnataH kathaM rAkSasaH yuddham / ekenApi rAkSasena na yogyatA kuto bahubhiH / atra zaGkayate-atra dazarathena pitrA unapoDazavarSa ityuktam / UnatvaM ca mAsena mAsatrayeNa paNmAsarvA syAt, na tveka| varSadvivAdibhiH / tasminneva varSe siitaavivaahH| tadanu dAdazavapANyayodhyAvAsaH / "samA dvAdaza tatrAhaM rAghavasya nivezane / bhunAnAmAnupAn / bhogAn sarvakAmasamRddhinI" iti sItayA vakSyamANatvAt / tathAca vanapravezakAle rAmasyASTAviMzativapINIti pratibhAti / tadanupapannam-"mama bhartA mahAtejA vayasA paJcaviMzakaH / aSTAdaza hi varSANi mama janmani gaNyate // " iti sItAvacanAt / kausalyayA ca vanapravezasamaye procyate // tacchutyeti / niHsaMjJa iba niSpANa iva // 1 // unaSoDazavarSa iti / unaSoDazazabdasya dvAdazAbde paryavasAnam / tatkatham ? kauzikayAgasaMrakSaNArthamAgata / rAmavayovizeSamudizya "bAlo dvAdazavarSoyamakRtAsvaca rAghavaH" ityAraNyakANDe rAvaNaM prati mArIcenoktatvAt / yogyatAM kSamatAm // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'daza sapta ca varSANi jAtasya tava putraka / AsitAni prakAMkSantyA mayA duHkhaparikSayam // " iti / tasmAt aSTAviMzateH paJcaviMzateH saptadazAnAM ca kathamavirodha iti / atra kecit, kausalyAvAkye jAtasyeti dvitIyaM janmocyate -kSatriyasyApi dvijatvAt / dvitIyaM janma ca upanayanam, tacca vRddhena dazarathena kAmyapakSamAzritya garbhASTama eva kRtam / tathA ca dvitIyajanmApekSayA saptadRzatvam / upanayanAtpUrva saptavarSANIti " vayasA paJca viMzakaH " iti sItAvacanamapyupapannam / " UnaSoDazavarSaH " ityatra pAdonatvam, dvAdazavarSa ityanyatroktatvAt / ataH sarvathA vanapravezakAle paJca viMzativarSa eva rAma ityAhuH / anye bahukkezaM sahamAnA evaM vyAcakhyuH - aSTAviMzativarSa eva vanapraveze rAmaH / UnaSoDazavarSa iti yatkiJcinmAsona poDazavarSavayaska ityarthaH / " bATho jhakRtavidyazva na ca vetti balAbalam " iti dazarathavacane bAlyayauvanasandhau bAla iti vyavahartuM zakya iyamakSauhiNI pUrNA yasyAhaM patirIzvaraH / anayA saMvRto gatvA yoddhA'haM tairnizAcaraiH // 3 // tvAt / " bAla ASoDazAdvarSAtpaugaNDazceti kIrtyate " iti vcnaat| " bAlo dvAdazavarSo'yamakRtAstrazca rAghavaH / ajAtavyaJjanaH zrImAn padmapatranibhekSaNaH // " iti mArIcavacanantu yuddhabhIrutayA bhrAntikRtam rAvaNavibhISikayoktaM vA, ataeva svayaM vAyavyAstrabhagro'pyakRtAstra ityAha / ajAtavyaJjanatvaM ca nirudarA kanyetivadalpazmazrutvam / " ekavastradharo dhanvI zikhI kanakamAlayA " ityapi dRDhaparihitottarIyatayA sannaddhatvamAha / vayasA paJcaviMzaka iti tu paJcaviMzatulyatvamAha / ivArthe kano vidhAnAt / tena nityayauvanatvaM jJApayati / devA hi sadA paJcaviMzativArSikA ityu cyante / kausalyAvAkyamapi " garbhekAdazeSu rAjanyam " iti vihitopanayanApekSayA / tasmAnna kiJcidanupapannamiti / vastuto vayasA paJcaviMzaka iti sItAyAH zApabhItAyAH saMnyAsinaM prati vacanameva yathArtham / daza sapta ca varSANIti kausalyAvAkye tu cakAreNa saptavarSANi samuccIyante, tena janmApekSayaiva paJcaviMzatitvasiddhiH / nanu vivAhAnantarameva sambhogaH zrUyate "rAmastu sItayA sArddhaM vijahAra bahunRtan" iti| sa kathaM dvAdazavarSasya bAlasya sambhavati ? sambhavatyeva, saukumAryAtizayena prauDhazarIratayA / ataeva hi devyAzca padavarSa eva yauvanArambhaH / "aSTAdaza hi varSANi mama janmani gaNyate " iti vana praveze'STAdazatvam vivAhakAle sItAyAH SaDvarSatvamavagamayatIti sarva sustham // 2 // tarhi taba pratijJA vyarthA syAttatrAha - iyamiti / akSo rathAvayavaH, tasya UhaH / tadyogAdiniH / " Rnnebhyo GIp " iti GIpi " pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH " iti Natvam / "akSAdUhinyAm-" iti vRddhiH / akSauhiNI 17 For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.kAM. // 9 // sa020 vA.rA.bhU. svarUpamuktamAdiparvaNi "eko ratho gajazcaiko narAH paJca padAtayaH / vayazca turagAstajjJaiH pattirityabhidhIyate / pattiM tu triguNAmekaM viduH senAmukhaM / IMbudhAH / trINi senAmukhAnyeko gulma ityabhidhIyate / trayo gulmA gaNo nAma vAhinI tu gaNAstrayaH / smRtAstisrastu vAhinyaH pRtaneti vickssnnH|| pacamUstu pRtanAstisrastAzca timrstvniikinii| anIkinI dazaguNAM prAhurakSauhiNI budhAH // " iti / yasyAhaM patiriti sndhiraassH| patiH paalyitaa| paateddtiH| IzvaraH niyantA / yoddhA yotsye, luT / tairyjnyvighnkraiH||3|| ima iti / vikrAntAH aksstvikrmaaH||4|| ahamiti / goptA, yajJasyeti shessH| ime zUrAzca vikrAntA bhRtyA me'travizAradAH / yogyA rakSogaNeryoddhaM na rAmaM netumarhasi // 4 // ahameva dhanuSpANi goptA samaramUddhani / yAvatprANAna dhariSyAmi tAvadyotsye nizAcaraiH // 5 // nirvighnAvatacaryA sA bhaviSyati surakSitA / ahaM tatra gamipyAmi narAmaM netumarhasi // 6 // bAlo hyakRtavidyazca na ca vetti balAvalam / nacAlavalasaMyukto naca yuddhvishaardH|| 7||n cAsau rakSasAM yogyaH kUTayuddhA hi te bhRzam // 8 // viprayukto hi rAmeNa muhUrtamapi notsahe / jIvituMmunizArdUla na rAmaM netumarhasi // 9 // yadi vA rAghavaM brahmana netumicchasi suvrt| caturaGgasamAyuktaM mayA ca sahitaM naya // 10 // SaSTivarSasahasrANi jAtasya mama kauzika / duHkhenotpAditazcAyaM na rAmaM netumrhsi||11|| senAnAM vA // 5 // nirvipreti / ahaM gamiSyAmi, tena surakSitA bhaviSyatIti yojanA // 6 // bAla iti / bAlaH UnaSoDazavarSaH, ataeva akRtavidyaH ashi| kSitadhanurvidyaH / balAbalaM, zatrUNAmiti shessH| "yeSAM ca virodhaH zAzvatikaH" iti ekavadbhAvaH // 7 // na ceti / rakSasAM, yuddha iti zeSaH / kUTayuddhAH kapaTa yuddhAH / idamarddham // 8 // tiSThatu rAmasvabhAvaH, matsvabhAvazcaivamityAha-viprayuktaH vishlissttH||9|| yadIti / catvAri aGgAni caturaGgAni / "diksaGghaye saMjJAyAm " iti samAsaH // 10 // SaSTiriti / varSasahasrANi, atItAnIti zeSaH / tadanantaraM duHkhena upavAsadIkSAdikezena utpAditaH // 11 // -iyamiti / yasyeti puMlliGga ArSaH / IzvaraH svayaM samarthaH / yoddhetyatra asmIti zeSaH // 3 // ima iti / vikrAntAH akSatavikramAH // 4 // ahameveti / goptA, ava / rasyeti zeSaH / prANAna dharipyAmi, jIviyAmItyarthaH // 5-7 // na ceti / kUTayuddhAH kpttyuddhaaH|| 8 // 9 // yadiveti / catvAryaGgAni caturaGgAni // 10 // SaSTiriti / // 17 // For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturNAmiti / caturNA putrANAM madhye rAme paramikA prItiH / svArthe kapratyayaH / "pratyayasthAt kAt-" itIt / tasmAjyeSThatvAdezca na netumarhati yojanA // 12 // atha sarvathA rAmanayanamayuktamiti vaktuM yoddhavyasvarUpaM pRcchati-kimiti / ke ca kiMnAmadheyAH / kathaMpramANAH, kIdRzAka rA ityarthaH / ke rakSanti, ke teSAM pradhAnA ityarthaH // 13 // kathaM ceti / pratikartavyaM pratividheyam // 14 // sarvamiti / teSAM raNe kathaM mayA sthAna nya caturNAmAtmajAnAM hi prItiH paramikA mama / jyeSTaM dharmapradhAnaM ca na rAmaM netumarhasi // 2 // kiMvIryA rAkSasAste ca kasya putrAzca ke ca te / kathaMpramANAH ke caitAna rakSanti munipuGgava // 13 // kathaMca pratikartavyaM teSAMrAmeNa rakSasAm / mAmakairvA valaibrahmana bhayA vA kUTayodhinAm // 11 // sarva me zaMsa bhagavan kathaM teSAM mayA raNe / sthAtavyaM duSTabhAvAnAM vIryotsitA hi rAkSasAH // 15 // tasya tadvacanaM zrutvA vizvAmitro'bhyabhASata // 16 // paulastyavaMzaprabhavo rAvaNo nAma rAkSasaH // 17 // sa brahmaNA dattavaratrailokyaM vAdhate bhRzam / mahAvalo mahAvIyoM rAkSasaibahubhirvRtaH // 18 // zrUyata hi mahAvIyoM rAvaNo rAkSasAdhipaH / sAkSAdvezravaNabhrAtA putro vizravaso muneH // 19 // yadA svayaM na yajJasya vighnakartA mahAbalaH / tena saJcoditau dvau tu rAkSasau vai mhaavlau| mArIcazca subAhuzca yajJavighnaM krissytH||20|| ityukto muninA tena rAjovAca muniM tadA / na hi zakto'smi saMgrAme sthAtuM tasya durAtmanaH // 21 // miti vyUhaprakArapraznaH // 15 // 16 // paulastyeti / rAkSasaH astIti zeSaH // 17 // kiMvIyAM ityasyottaramAha-sa iti // 18 // prasiddhazcAyamityAha-zrUyata iti // 19 // yadeti arddhavayamekAnvayam / yadA yajJasya svayaM na vinakartA, alakSyatyAdineti zeSaH // 20 // itIti / duHkhenotpAditaH-pratopavAsayajJAnuSThAnaprayAsenotpAdita ityarthaH // 11 // caturNAmiti / prItiH paramikA mama / asminniti zeSaH / dharmapradhAna-dharmaH pradhAna makhya yasya sa tathoktaH // 12 // kimiti / kiMvIryAH-kIDazavIryAH / te kinAmadheyAH kathaMpramANAH kIdagvidhazarIrapramANAH / etAna ke rakSanti / svAmitvanati el zeSaH // 13 // kathamiti / pratikartavyam-pratividheyam // 14-10 // yadeni / yadA mvayaM yajJasya na vinakartA svayaM vinAya nAgacchati tadA tena rAvaNena laH / tena sonAkSamAdhipaHlasyaM bAdhate bhUzAmiyo'bhyabhApata teSAM mayA ra For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsurl Gyanmandir vA.rA.bhU. 118.CH tasya rAvaNasya // 23 // sa iti / alpabhAgyasyeti, tvanniyogAkaraNeneti zeSaH / prasAdukaraNe hetuH devatamiti // 22 // deveti / rAvaNasaGkAma TI.vA.kA. mukhyaM na doSAya, sarvAzakyatvAdityAzayaH // 23 // sa hIti, aIvayam / vIryamAdatte svIkaroti, naashytiityrthH| tasya balaiH maariicaadibhiH||24|| kathamiti / kathamiti prve| rAkSasAn pratIti zeSaH // 25 // atheti / atha zatrusvarUpajJAnAnantaraM sundopasundayoH suto mArIcasubADU, sundaputraHmArIcaH sa. upasundaputraH subaahuH| putrakam, anukampAyAM kan / ato na dAsyAmItyupaskAryam // 26 // mArIca iti / spaSTam // 27 // uttarasarthamante saMgRhNAti satvaM prasAda dharmajJa kuruSva mama putrke| mama caivAlpabhAgyasya daivataM hi bhavAn guruH // 22 // devadAnavagandharvA yakSAH ptgpnngaaH|n zaktA rAvaNaM soDu kiM punarmAnavA yudhi // 23 // sa hi vIryavatAM vIryamAdatte yudhi rAkSasaH / tena cAhaM na zaknomi saMyoddhaM tasya vA blaiH| sabalo vA munizreSTha sahito vA mamAtmajaiH // 24 // kathamapyamaraprakhyaM saMgrAmANAmakovidam / bAlaM me tanayaM brahman naiva dAsyAmi putrakam // 25 // atha kAlopamo yuddhe suto sundopa sundayoH / yajJavighrakarau tau te naiva dAsyAmi putrakam // 26 // mArIcazca subAhuzca vIryavantau suzikSitau / tayo ranyatareNAhaM yoddhAsyAM ssuhRdnnH||27|| iti narapatijalpanAdijendra kuzikasutaM sumahAna viveza manyuH / suhuta iva samidbhirAjyasiktaH samabhavadujjvalito mhrssivhniH||28|| ityAce zrIrAmAyaNe bAlakANDe viMzaH sargaH // 20 // itIti / jalpanAt asnggtokteH| kopAviSTatve dRSTAntamAha suhuta iti / Adau samidbhiH suhutaH tat Ajyasikto vahnikhi maharSivahnirmaharSizreSThaH ujjvalitassamabhavat saJAtavAlo babhUva / munipakSe kossvRddhiH| puSpitAgrAvRttam "ayuji nagarephato yakAro yuji ca nanau jaragAzca puSpitAyA"| iti lakSaNAt // 28 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne viMzaH sargaH // 20 // saMcodito mArIcaH suvAhuzca yajJavighnaM kariSyata iti sambandhaH // 20 // 21 // sa iti / alpabhAgyasya tvaniyogAkaraNeneti zeSaH // 22 // 23 // sa hi vIryavatAmiti / vIryamAdatte svIkaroti, nAzayatItyarthaH // 24 // kathamiti / putrakaM punnAmro narakAta bAyata iti putrakam, anena putratanayazabdayorna paunaru One kyam // 25 // atheti / to yajJavighnakarau yuSmadyajJavinakAriNI ceti sutaM naiva dAsyAmIti sambandhaH // 26 // mArIca iti / tayoranyatareNa yoddhA syAmiti kAku J // 27 // ujjvalitaH roSajajvAlAkhyacinavRttiyuktaH // 28 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo bAlakANDavyAkhyAyo viMzaH srgH||20|| 1 putrakam / vo hi yakSasya kanyAyAM jAtI daityakuloDahI / mArIcazca / 2 samudaNaH / anyathA tvanunepyAmi bhavantaM saha bAndhavaH / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir evaM rAmapreSaNavRttAntavyAkulaM rAjAnaM vasiSThaH pratibodhayati ekaviMze-tacchutveti / saMDena putrasnehena paryAkulAni skhalanti akSarANi yasmin // 1 // pUrva miti artha praarthitaarthm| ayaM viparyayaH pratijJAhAniH, rAghavANAmasya kulsyaayuktmaashaaydiidmiti| idaM prtijnyaataanyyaakrnnm| sukhIbhaveti vyaGgayoktiH ||3||tsyeti / roSaparItasyeti SaSThI saptamyarthe / bhayaM pUrva kopenAnyathAkRtajagadayamadya kiM kariSyatIti bhayam // 4 // trastati / trastarUpam atizayena / tacchatvA vacanaM tasya snehaparyAkulAkSaram / samanyuH kauziko vAkyaM pratyuvAca mahIpatim // 3 // pUrvamartha pratizrutya pratijJA hAtumicchasi / rAghavANAmayukto'yaM kulasyAsya vipryyH||2|| yadIdaM te kSamaM rAjan gamiSyAmi yathA gatam / mithyApratijJaH kAkutstha sukhI bhava sabAndhavaH // 3 // tasya roSaparItasya vizvAmitrasya dhiimtH| cacAla vasudhA kRtsnA viveza ca bhayaM surAn // 4 // trastarUpaM sa vijJAya jagatsarva mahAnRSiH / nRpati suvrato dhIro vasiSTho vAkyamabravIt // 5 // ikSvAkUNAM kule jAtaH sAkSAddharma ivAparaH / dhRtimAna suvrataH zrImAnna dharma hAtumarhasi // 6 // triSu lokeSu vikhyAto dharmAtmA iti rAghavaH / svadharma pratipadyasva nAdharma voDhumarhasi // 7 // saMzrutyaivaM kArapyAmI tyakuvoNasya rAghava / iSTApUtevadhI bhUyAttasmAdrAma visajaya // 8 // kRtAramakRtAkhaM vA nainaM zakSyanti raaksssaaH| guptaM kuzikaputreNa jvalanenAmRtaM yathA // 9 // vastam / prazaMsAyAM rUpA / dhIraH dhImAn // 5 // ikSvAkUNAmiti / tvamiti zeSaH // 6 // viSviti / dharmAtmA itItyatra vAkye saMhitA'nityA / svadharma| pratizrutanirvAharUpam // 7 // saMzrutyati / evaM kariSyAmIti saMzrutya tathA'kurvANasvetyarthaH / iSTamazvamedhAnto yaagH| pUrta vApyAdinirmANam / taduktaM " vApIkUpataDAgAdipratiSThAsetubandhanam / annapradAnamArAmaH pUtamityabhidhIyate // " iti / tayorvadhaH niSphalatvam // 8 // kRteti / kRtAstraM zikSitAstraM tacchatveti / snehena putrasnehena paryAkulAni skhalanti akSarANi yasmin // 1 // pUrvamiti / viparyayaH pratiznutArthatyAgaH // 2 // yaditi / idaM pratibhutAkaraNam, te kSama yuktaM yadi sukhI bhaveti vynggyoktiH||3|| tasya kopaparItasyeti saptamyarthe SaSThI // 4 // prasteti / bastarUpam atizayena trastam / jagata trailokyam // 5 // MI sAkSAddharma iva, ivazabda evArthe, dRDhAropaM rUpakamidam // 6 // triSviti / dharmAtmeti guNAbhAva ArSaH // 7 // saMzvatyeti / iSTApUrtavadho bhUyAta-iSTaM yAgadevatArcanAdikam, pUrta vApIkUpataTAkAdinirmANAdikam tayorvadhaH niSphalatvam // 8 // kRtAstramiti / kRtAstram zikSitAstram / na zakSyanti na prasahipyanti // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 9 // na zakSyanti dharSitumiti zeSaH / jvalanena agnicakreNa / 'amRtamagnicakreNa surakSitam ' iti bhArate vyaktam // 9 // rAjJo bhayanivRttaye vizvAmitra dI.bA.kA mAhAtmyamAha-eSa iti / parAyaNaM paramasthAnam / etatsadRzaH ko'pi tapasvI nAstItyarthaH // 10 // epa iti / avAniti puMlliGgatvamApam / scraacr|| ityanena sAmastyaM gamyate / enam etavagatamasrasamUham // 13 // kecanetyuktaM prapaJcayati-na devA iti // 12 // sarvAviditaM kathamayaM vettItyatrAha-savaiti / eSa vigrahavAna dharma eSa vIryavatAM varaH / eSa buddhayAdhiko loketapasazca parAyaNam // 10 // eSo'vAn vividhAn vetti trailokye sacarAcare / nainamanyaH pumAna vetti na ca vetsyanti kecana // 11 // na devA RSayaH kecinnAsurA na ca raaksssaaH| gandharvayakSapravarAH skinnrmhorgaaH||12|| sarvAstrANi kRzAzvasya putrAH prmNdhaarmikaaH| kauzikAya purA dattA yadA rAjyaM prazAsati // 13 // te'pi putrAH kRzAzvasya prajApatisutAsutAH / naikarUpA mahAvIryA dIpti manto jyaavhaaH||14|| jayA ca suprabhA caiva dakSakanye sumadhyame te suvAte'strazastrANi zataM paramabhAsvaram // 15 // kRzAzvaH prajApatiSvekaH / paramadhArmikAH paramadharmaniSTAH, pApinamaspRzanta ityarthaH / dattAH kRzAzvena / prazAsati prazAsti, ayamiti zepaH // 13 // mitrAzastyabhuktvA mAtRprAzastyamAha-te'pIti / prajApatiH dkssH| tasya sutayoH kanyayoH sutAH // 14 // ke prajApati nA jayA ceti / na kevalaM vizvAmitrakRtasaMrakSaNenaivAsya raghunAthasya duSpasahatvam, kintu svarUpaparyAlocanayApItyAha-eSa vigrhvaaniti| eSaHrAmabhadraH vIryavatAMvara ityanena sahaja vIrya tasyaivoktaM bhavati / eSa vidyAdhika ityanena sahajajJAnazaktiH pratipAditA / parAyaNaM paramaprApyam tapasaH vividiSAsAdhanatvAt "tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJena dAnena tapasA'nAzakena" iti zruteH / eSo'strAna vividhAn vettItyanena sarvezvarasya bhUtalAvatArasamaye tadIyAni divyAyudhAnyapi sahavAga tAnIti gamyate / tathA ca vakSyati-"zarA nAnAvidhAkArA dhanurAyatavigraham / anuvrajanti kAkutsthaM sarve puruSavigrahAH // " iti / "nainamanyaH pumAn veti" ityatra" saheva santaM na vijAnanti devAH" ityAdizrutiH pramANam / 'naca vetsyanti' ityanena na viduzceti yamyate / yadvA evaM sahajaprabhAve varNite'pi putra dbuddhacA tirohitaraghunAthaprabhAvAparijJAnAta dazarathasya pratyayo notpadyata iti vicArya rAjJo bhayanivRttiM rAghavasya bhaviSyacchyAprAptiM ca hRdi nidhAya goturvidhA mitrasyApi rakSaNasAmarthyamupapAdayitumAha eSa vigrahavAnityAdinA / eSaH vizvAmitraH / devAdayo'pi na vetsyantIti yojanA // 10-12 // sarvAstrANIti / prazAsati prazAstItyarthaH / tadA dattAH ziveneti zeSaH // 13 // te'pIti / prajApatisutAsutAH prajApatisute dakSakanyake tayoHsutAH // 14 // jayeti / te sute suvaate||15|| 1 bhRzAzvasya / 2 paramadurjayAH / 3 prajApatimutaH samAH / iti ca pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir suvAte amuvAtAm / zastrANi vizasanakartRNi / paramabhAsvaramiti zatAbhiprAyeNekavacanam // 15 // kA katyasUyatetyatrAha-paJcAzatAmiti / ameyAna apa / / ricchedyavaibhavAn / / 36|| suprabheti / saMhArAn anvarthasaMhArasaMjJAn / duIpani parairabhibhavitumazakyAn / durAkAmAn amoghAnityarthaH // 17 // tAnIti / / yathAvat kAtsnyena apUrvANAmatrANAm saH viditsklaastrH||18|| evamiti zlokadvayaM spaSTam / / 19 // 20 // itIti / bhAsvarAGgaH bhAsanazIlaH, prasanna / mukha iti yAvat / mumoda mumude / vyatyayAtparasmaipadam / rAghavasya gamanamabhiruroca rAghavaM kuzikAtmajAya dAtuM buddhyAcintayaditi upaskAryam / pUrva paJcAzataM sutaoNllemejayA nAma parAn purA / vadhAyAsurasainyAnAmameyAn kAmarUpiNaH // 6 // suprabhAjanayaccApi sutAna paJcAzataM punH| saMhArAnnAma durddharSAna durAkAmAn bliiysH|| 17 // tAni cAstrANi vatyaSa yathAvat kuzi kAtmajaH / apUrvANAM ca janane zakto bhUyassa dharmavit // 18 // evaMvIyoM mahAtejA vizvAmitro mhaayshaaH| na rAmagamane rAjana saMzayaM gantumarhasi // 19 // teSAM nigrahaNe zaktaH svayaM ca kuzikAtmajaH / tava putrahitArthAya tvAmupetyAbhiyAcate // 20 // iti munivacanAt prasannAMcattA raghuvRSabhazca mumoda bhAsvarAGgaH / gamanamabhimaroca rAghavasya prathitayazAH kuzikAtmajAya buddhyaa||20|| ityAre zrIrAmAyaNe bAlakANDe ekaviMzaH sargaH // 20 // tathA vasiSTe bravati rAjA dazarathaH sutam / prahRSTvadano rAmamAjuhAva salakSmaNam // 1 // kRtasvastyayanaM mAtrA pitrA dazarathena ca / purodhasA vasiSThena maGgalairabhimantritam // 2 // vtpusspitaayaavRttm||21|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUpaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAna ekaviMzaH sargaH ||23||ath prasannahRda yena rAjJA rAmavisarjanaM dvAviMze-tathetyAdi / salakSmaNaM rAmamiti tayoravinAbhAvajJAnAditi bhAvaH // 1 // kRtetyAdi zlokadvayamekAnvayam / pitrA daza paJcAzatamiti / parAna anyAn / arUpiNaH adRzyarUpAn // 16 // suprabheti / durAkAmAna amoghAna / dIrgha ArSaH // 17 // nAnIti / yathAvata kAtsnyena / apUrvANAma askhavizeSANAmiti shessH|| 18-20 / / itIti / kuzikAtmajAya kuzikAtmajArtham gamanaM ruroca aicchat // 21 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAm ekaviMzaH sargaH // 21 // tathA vasiSTha iti / salakSmaNaM rAmamAjuhAva / tayArabinAbhAvajJAnAditi bhAvaH // 1 // kutetyAdi 1 jayA lavavarA varAna / 2 abhayAna kAmarUpiNaH / 3 tenAsya munimunyasya sarvazvasya mahAtmanaH / na kiJcidRSyaviditaM bhUtaM bhavyaM ca rAdhava / evaM / iti pAThAntaram // For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 // TI.vA.kA. rathena, svanati zepaH / kRtasvastyayanaM kRtamaGgalAnuSThAnam / maGgalaimaGgalasUtaiH / "svasti no mimItAm" ityAdibhiH // 2 // 3 // atha yAtrAyA zubha pAnimittasampatti darzayati-tata ityAdi / gatam anugatam // 4 // puppati / prayAte prayAtamupakrAnte / deSadundubhinisvanazca avatAraprayojanopakramatvAta. sa.22 zaGkadundubhiniSoMpo dazasyIyaH // 5 // vizvAmitra iti / dhanvI dhanuSmAn / briihyaaditvaadiniH||6|| kalApinAvimyAdimAIzoka ekaanvyH| kalApinI / / tUNIradhAriNI "kalApha bhUpaNe baheM tUNIra saMhatAvapi " ityamaraH / zabhiyAnau prakAzayantau / Ane mugabhAva chaandsH| vizvasya mitraM vizvAmitraH "mitre / sa putraM madhyapAtrAyarAjA dazarathaH priyam / dadau kuzikaputrAya suprItenAntarAtmanA // 3 // tato vAyuH sukhasparzI virajasko vA tdaa| vizvAmitragataM rAmaM dRSTvA rAjIvalocanam // 4 // puSpavRSTimahatyAsIdevadundubhiniHsvanaiH / zaGkhadundubhinidhASaH prayAte tu mahAtmani // 5 // vizvAmitro yayAvagre tatorAmo mhaayshaaH| kAkapakSadharodhanvI taM ca saumitriranvagAt // 6 // kalApinI dhanuSpANI zobhayAnau dizo daza / vizvAmitraM mahAtmAnaM trizIrSAviva pannagI / anujagmaturakSudrI pitAmahamiyAzcinau // 7 // tadA kuzikaputraM tu dhanuppANI svalaMkRtau / baddhagodhAMguli trANI khaDgavantI mhaadyutii|| 8 // kumArI cAstrapuSo bhrAtarau raamlkssmnnau| anuyAtI zriyA dIptyA zobhayetA maninditau / sthANuM devamivAcintyaM kumArAviva pAvakI // 9 // capoM" iti vizvazabdasya dIrghaH / zrutizca-"tasyoM vizva mitramAsIyavidaM kiJca tasmAdvizvAmitra ityAcakSate" iti / pratyakaM tUNIradayadhAraNAcchirobhyAM / ca trizIpAvivenyupamAnam. dhanustUNIrazaratharatvAdA / akSudro analparUpavIyaryAdivaibhavau // 7 // tadetyAdimAdazlokadayamekAnvayam / baddhaM godhaa| dazAna, svayamiti zeSaH / kampamayayanaM kramamadrAlAbAgama / malaiH maGgalasaktaiH mantritama // // 2 // mana ni / vizvAmitraM gatam anugatama // 4 // puSpavRSTi riti / prayAni pAtamapakrAta. devadahaminimpanabhAvanAgnayojanApakramandhAna ||5||6||klaapinaavilyaaniklaapinautuunniirdhrii| zobhayAnI prakAzayanloNaYIn2001 Mvizvamya mitraM vizvAmitraH " mitre cA " iti vizvazatamba dIrghaH / pratyeka taNIraddhayadhAraNAta trizIrcAvinyupamAnam / "paJcazI vivoragI " ini pAThe-tUNIradvayaM bhujadvayaM zirazceti pratyekaM paJcakamya vidyamAbhanvAna paazI visyuniH // 7 // matyAdi / godhA hastatrANam / pAvakI skana vizAkhau // 8 // 9 // antarAmanA / nanA bhUSA amina Barfinivani | AdAya pinI dRSTo'bhUna nidazA bivarAbhavama / tI dhanuH / / dIyA / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir carmakRtAGkalitrANaM yayostau tathA / godhA istatrANamityeke / cutiH sAmAnyazobhA, zrIH vizeSazobhA, zobhametAM vyatyayena laGatheM loT / vizvAmitramanu yAto rAmalakSmaNau sthANumanuvAtau kumArAvinAzobhetAmityarthaH / sthANuM ruI, pAnakI pAca kAtprAdubhUtI skandavizAkhI "tato'bhavaJcatumUrtiH kSaNena bhaga vAn prabhuH / skando vizAlaH zAkazca naigameSazca pRSThataH // " iti bhAratAteH / abhimtvam acintyavaibhavam ||8||9|| adhyati / adhikamarddha yasmin tadadhyarddha, adhyarddha ca tat yojanaM ca adhyarddhayojanam, sArddhayojanamitiyAvat / tAvadgamanena nAvoH kSutadapIDA mAbhUditi tannivartaka vidyAzyopadezAma adhyarddhayojanaM gatvA sarayyA dakSiNe ttte| rAmeti madhuraM vANIM vizvAmitro'bhyabhASata // 10 // gRhANa vatsa salilaM mAbhUt kAlaviparyayaH / mantragrAmaM gRhANa tvaM balAmativalAM tathA // 11 // na zramo na jvaro vA te na rUpasya viparyayaH / na ca suptaM pramattaM vA dharSayiSyanti nairRtAH // 12 // na bAhvoH sadRzo vIrye pRthivyAmasti kazcana / triSu lokeSu vai rAma na bhavet sadRzastava // 13 // na saubhAgye na dAkSiNye na jJAne buddhinizvaye / nottare prativaktavye samo loke tavAnagha // 14 // etadvidyAye labdhe bhavitA nAsti te samaH / balA cAtibalA caiva sarvajJAnasya mAtarau // 15 // kSutpipAse na te rAma bhaviSyete narottama / balAmatibalAM caiva paThataH pathi rAghava // 16 // Ahvayate - rAmeti / madhurAM bhaktipUrvakoJcAraNAt rAmanAmraH zravaNAnandakaratvAcca // 10 // gRddAneti / salilaM gRhANa, buddhAcamanaM kuSityarthaH / vipa yo'tikramaH, vilamba iti yAvat / mantragrAmaM mantrasamaSTirUpAm, idaM balAtibalayoH pratyekaM vizeSaNam // 11 // kalamA-na zrama ityAdi / viparyayaH anyathAbhAvaH, bhaviSyatItizeSaH / suptaM, tvAmitizeSaH // 12 // na bAhvoriti / balAtibalAM ca paThataH, tavetizeSaH / assi, svAdityarthaH / triSvityatra sarvaguNaiH niHsImatvamucyate // 13 // neti / saubhAgye saundayeM / dAkSiNye sAmadhye buddhinizvaye bukhacA kAryanidhaye samaH, bhavatIti zeSaH // 14 // sAmAnyenopasaMharati- etaditi / te samaH nAsti, na bhavitA cetyarthaH / mAtarau kAranabhUte // 15 // zuditi / te bhaviSyete bhaviSyataH // 16 // adhyardhayojanam ardhAdhikayojanam, SaTkrozamiti yAvat // 10 // gRhANeti / kAlasya paryayaH atikramaH / mamA maham / balAtibalArakhyA vidya gRhANeti sambandhaH / viparyayaH anyayAbhAvaH // 11 // na zrama iti / pramataM mamAdayuktam, kAryAntaravyAsaGgAdinA asAvadhAnamiti yAda // 12 // neti / jJAne sUkSmArthadarzane / buddhinizvaye buddhacA kAryanizcaye // 13 // 14 // etaditi / sarvajJAnasya mAtarI sarvamantrajanyajJAnasya kAraNabhUtau // 15 // kSuditi // 16 // 1 bhramo / 2 gRhANa sarvalokasya gupaye raghunandana / vidyA / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra A.rA.bhU. // 101 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sa0 [22 vidyeti / adhIyAne tvayi bhavediti zeSaH / tejaHsamanvite prabhAvasamanvite // 17 // pradAtumiti / tava pradAtuM tvameva sadRzI nAnya iti yojanA || 18 || TI.vA.kAM. etadupapAdayati- kAmamiti / ete pUrvoktAH saubhAgyAdayaH / kAmaM prakAmaM tvayi santi / yadyapi tathApi tapasA sambhRte labdhe ete vidye / tvadupadezAt bahu rUpe loke bahudhA vistRte bhaviSyataH // 19 // tata iti / jalaM spRSTvA, AcamyetyarthaH / bhAvitAtmanaH dhyAtAtmasvarUpAt // 20 // vidyeti / vidyAsamu ditaH samuditavidyaH, labdhavidya iti yAvat // 21 // gurviti / gurukAryANi gurau kartavyAni pAdasaMvAhanAdIni kuzikAtmaje niyujya kRtvA, trayaH svayaM vidyAdvayamadhIyAne yazazcApyatulaM tvayi / pitAmahasute hyete vidye tejaHsamanvite // 17 // pradAtuM tava kAkutstha sadRzastvaM hi dhArmika // 18 // kAmaM bahuguNAH sarve tvayyete nAtra saMzayaH / tapasA sambhRte caite bahurUpe bhaviSyataH // 19 // tato rAmo jalaM sSTaSTvA prahRSTavadanaH zuciH / pratijagrAha te vidye maharSabhAvitAtmanaH // 20 // vidyAsamudito rAmaH zuzubhe bhUrivikramaH / sahasrarazmirbhagavAn zaradIva divAkaraH // 21 // gurukAryANi sarvANi niyujya kuzikA tmaje / USustAM rajanIM tatra sarayvAM susukhaM trayaH // 22 // dazarathanRpasUnusattamAbhyAM tRNazayane'nucite tadoSitAbhyAm / kuzikasutavaconulAlitAbhyAM sukhamiva sA vivabhau vibhAvarI ca // 23 // ityArSe zrIrAmA * bAlakANDe dvAviMzaH sargaH // 22 // tau ceti trayaH / tatra sarayvAM sarayUtIre susukhamUSuH / yadvA etadardhasya pUrveNAnvayaH / kuzikAtmaje gurukAryANi niyujya vidyAsamudito rAmaH zuzubha | iti // 22 // dazaratheti / caturthyarthe "bahulaM chandasi " iti SaSThyarthe caturthI / dazarathaputrayorvibhAvarI sukhamiva vibabhau prabhAtetyarthaH / ivazabdo vAkyA laGkAre / atra rAmAya vidyAdAnaM lakSmaNasyApyupalakSaNam / pazcAdrAmo vA lakSmaNAyopadidezeti bodhyam / pUrvavatpuSpitAgrAvRttam // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne dvAviMzaH sargaH // 22 // vidyeti / vidyAdvayamadhIyAne / tvayIti zeSaH / bhavedityadhyAhAryam / pitAmahasute vidye // 17 // pradAtumiti / tava tvameva sadRzaH // 18 // kAmamiti / ete pUrvoktAH saubhAgyAdyo guNAH / tapasA niyamena / saMbhRte bahurUpe bahuphalaprade // 19 // 20 // vidyAsamudita ityAdi sArddhazlokamekaM vAkyam / gurukAryANi guru ||viSayakAryANi pAdopasaMgrahaNAdIni kuzikAtmaje niyojya kRtvA, vidyAsamuditaH zuzubhe iti sambandhaH // 21 // 22 // dazaratheti / nRpasUnusattamAbhyAmiti SaSThayarthe caturthI / vibabhau vibhAtetyarthaH // 23 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM dvAtriMzaH sargaH // 22 // For Private And Personal Use Only // 101 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir athaiSAmaGgadezaprApti pUrvavRttakathanavyAjena vyaJjayati trayoviMze-prabhAtAyAmityAdi / parNasaMstare parNamayAstaraNe / pUrvasargAnte tRNazayanasyoktatvAdatra tRNamizraparNazayane iti bodhyam // 1 // ubhayaprabodhanArthamAgato vizvAmitro rAmasya "sa mayA bodhitaH zrImAna sukhasuptaH paraMtapaH" ityuktarItyA nidrAkAlikI zriyamavalokya tadAsaktaH san svAgamanakArya vismRtya imaM prasUtavatI kausalyA kiMvA tapastaptavatIti vismayate / kausalyA suprajAH bodhanakAleM vismitamukho munirAsIt / zobhanA prajA putro yasyAH sA suprajAH / "nityamasic pranAmedhayoH" ityasi / tvajananI kausalyA suputrA / yadvA svagatavacanam / etajjananI kausalyA suprjaaH| "kausalyA zuzubhe tena putreNAmitatejasA" itivat / yadvA kausalyAyAH suprana iti sambodhanam / karmadhAraye'pyArpo'sica "ThUlope pUrvasya dIrgho'NaH" iti diirghH| "supAM sulucha" ityAdinA pUrvasavarNadIpoM vaa| parazurAmavyAvRttyartha prabhAtAyAM tu zarvaryA vizvAmitro mhaamuniH| abhyabhASata kAkutsthau zayAnau parNasaMstare // 3 // kausalyA suprajA rAma pUrvAsandhyA pravartate / uttiSTa narazArdUla karttavyaM devamAhnikam // 2 // vizeSaNam / kausalyAdazarathayorubhayorapi tapaHphalatvenAvatIrNatve'pi kathaM kausalyAsuprajA ityuktiH ? ucyate-"mAtA putrasya bhUyAMsi krmaannyaa| zarabhate" ityuktarItyA "mAtRdevo bhava pitRdevo bhava" itiyat mAtRprAdhAnyokteH / "pituHzataguNaM mAtA" iti smRtezca / yadvA kausalyAdaza rathayormahadantaramasti / dazaratho hi "ahaM veni mahAtmAnam " iti paratvena nivedyamAne'pi tadakiJcitkRtya " duHkhenotpAditazcAyaM na rAma netumarhasi" iti rAme kevalaM putratvaM manvAno vasiSThasandhukSitahRdayo rAmaM prepitavAn / kausalyA tu kevalavAtsalyaparA'pi drutaM sAdaraM preSitavatI / tadidaM tAratamyamavalokya muditahRdayo munirAha-kausalyA suprajA iti / mAtRvAkyaM pitRvAkyaM ca pAlanIyamityamuM dharma loka pravartayituM svayaM tadanuSThAtRtvena suprajA ityuktam / atha krameNa guNAntarAvagAhAnnistIrya prabodhayati rAmetyAdi / rAmetyanena svApakAlikasaundaryamucyate / pUrvA prabhAtAyAmiti / pUrvasante tRNazayane ' ityuktvA idAnIM parNasaMstare' ityuktatvAcchayanasyobhayAtmakatvaM veditavyam // 1 // kausalyA suprajA rAmeti / he rAma! tvA prasRtavatI kausalyA suprajAH zobhanaputrA / athavA svagatametat / asya mAtaiva suputreti / rAma pUrvAsandhyetyArabhya prazravacanam / devam devatAkRtyam // 2 // 1 kAkutsthaM zayAnaM / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirm.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir bA.rA.bha. // 10 // TI.bA.kAM. sa023 sandhyA pravartate / pUrvA sandhyA divAkaramita rAmadivAkaraM tvAM kausalyA janitavatIti bhAvaH / yadvA mAtRvatpUrvasandhyAmapyupalAlayeti / yaddhA pUrvA sandhyA pravartate Adityasyeva bhavato'yaM virodhinirasanArambhasamaya iti / yaddhA pUrvA sandhyA pravartate ajJAnAndhakAro gataH, bhagavatsAkSAtkAroM meM jAtaH, aba me supra bhAtamiti / yadA jagataH sarvasya bhagavadavatArotsavodrekakAlo jAtaH / "adya me saphalaM janma suprabhAtA ca me nishaa| yadunnidrAbjapatrAkSaM viSNodrakSyAmpa mukham // " uttiSTha nidrAzrIravalokitA, prabodhazriyamapyavalokitumicchAmi / narazArdUla narazreSTha, narazreSThatayA bhavatApi sandhyopAsyA " yadyadAcarati zreSThastattadevetaro janaH" ityukteH| uttiSTha narazArdUla AzritavirodhinirasanazIlasya kiM nidrAvakAzopyasti ? narazArdUla mayajJanihika ! utthAna prayojanamAi kartavyaM devamAhnikam, devena sarvezvareNa vihitaM nityakarma kartavyam / yadA devazando bhavadarthakaH / bhavadIyamAhnikaM bhavadAjJArUpaM karma mayA tasyarSeH paramodAraM vacaH zrutvA narottamau / sAtvA kRtodakau vIrau jepatuH paramaM japam // 3 // kRtAhiko mahAvIryo / vizvAmitraM tapodhanam / abhivAdyAmisaMhRSTau gmnaayaabhitsthtuH||4|| tau prayAtau mahAvIyoM divyAM tripathagA nadIm / dadRzAte tatastatra sarayvAH saGgame zubhe // 5 // tatrAzramapadaM puNyamRSINAmugratejasAm / bahuvarSasahasrANi tapyatAM paramaM tpH||6|| taM dRSTvA paramaprItau rAghavI puNyamAzramam / UcatustaM mahAtmAnaM vizvAmitramidaM vacaH // 7 // kasyAyamAzramaH puNyaH ko nvasmin vasate pumAna / bhagavan zrotumicchAvaH paraM kautUhalaM hi nau // 8 // kartavyam, ttsviikurvityrthH| yahA devaM devArAdhanabhUtam jAtikam, malA nirvayamekasutyAtmakaM karma yajJAtmakam, kartavyamityarthaH // 2 // tsyeti| paramodAram, prmgmbhiirmityrthH| kRtodako kRtaarthyprkssepau| yadA kRtdevrssitrpnnii| japyata iti japaH tam / gAyatrImiti yAvat / tasyA eva paramatvAda "nasAvitryAH paraM vayam" iti vacamAt // 3 // kRteti / ahi bhavamAlikam / "kAlAha" kRtpraatHkRtyaavityrthH| sndhyopaasnbrhmyjnysmidaadhaa| nAni prAtaHkRtyAni / abhitasyatuH abhimukhaM sthitii||4||taaviti / tataH tasmAddezAt prvaatii| tatra prasiddha sarayvAH saGgame / tripathagAM gaGgAM nadI dazAte // 5 // tatreti / tatra gaGgAsaravoH saGgame, dadRzAte ityanupajyate / tapyatA tapatAm, kartari yat chaandsH||6|| tamiti spaSTam // 7 // ksyeti| 1 nRpAtmajau / 2 matejasAm, bhAvitAtmanAm / 3 vacaH / kautUhalAtI dharmako bIryavanta tapodhanama | kasyAtha / iti paatthaantrm| 102 // For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vasate vasati ||8||tyoriti / praznamAdhuryAt prhaasH| yadA mAnuSabhAvanaTanAt / yasyAyamAzramaH sa zrUyatAmiti yojanA / rAmeti sambodhanaM - prAdhAnyAt // 9 // kandarpa iti arddham / yaH kAma ityucyate sa kandarpaH purA mUrtimAnAsIt // 10 // tapasyantamiti sArddhazlokaH / tapasyantaM tapa zvarantam / "karmaNo romanthatapobhyAM varticaroH" iti kyaD / iha Azrame tapasyantam / niyamena avicchedena / samAhitaM samAdhimantam / kRtodvAiMkRta pArvatIpariNayam,gacchantaM zuzrUSaNArtha pArvatI prApnuvantam, devezaMsthANurudam, durmedhAH kAmo dharSayAmAsa / kRtodvAhamiti kriyAvizeSaNam, yadA ayaM kRto tayostadvacanaM zrutvA prahasya munipuGgavaH / abravIcchyatAM rAma yasyAyaM pUrva aashrmH||9||kndrpo mUrtimAnAsIt kAma ityucyate budhaiH||10|| tapasyantamiha sthANuM niyamena samAhitam / kRtodvAhaM tu devezaM gacchantaM smrudgnnm| dharSayAmAsa durmedhA huMkRtazca mahAtmanA // 1 // avadagdhasya raudreNa cakSuSA raghunandana / vyazIryyanta zarIrAta svAt / sarvagAtrANi durmteH||12|| tasya gAtraM hataM tatra nirdagdhasya mhaatmnaa| azarIraH kRtaH kAmaH krodhAddevezvareNa hi // 13 // dAho bhavati tadA taM pArvatyAM saamilaapcittmkrodityrthH| samarudgaNamityapi kriyaavishessnnm| tdnumtipuurvkmityrthH| mahAtmanA huNkRtshcaasiit||11|| avdgdhsyeti| vyazIryanta vizIrNAni / " hiMsAyAm" ityataH kartari shyn||12|| tsyeti| taba tadA mahAtmanA nirdagdhasya zarIraM hatam, ataH kAmaH -tasyeti / kRtodako-kRtAya'pradAnAdiko / paramaM japaM sAvitrIm // 3-7 // kasyeti / vasate vasati // 8 // kandarpaH kutsitadarpaH, purA mUrtimAnAsIt / pUrva vigraha viziSTo'bhUdityarthaH // 9 // 10 // tapasyantamityAdi / kRtodvAhaM kariSyamANodvAhama, niyamena samAhitam tapasyantam tapazcaryAyuktam ata eva iha Azrame tapasaH AtmanaH kokSitatvAta gacchantam Agacchantam samarudgaNam sthANuM kAmo dharSayAmAsaMti dvayAranvayaH / yadvA kRtodvAI gacchantam udAhaM kRtvA gamiSyantam / varta mAnasAmIpye bhaviSyati laT / tAvadihAzrame, tapasyantaM tapaH kurvANaM sthA' dharSayAmAseti / huMkRtA-hukAreNa nirAkRtaH // 11 // avadagdhasyeti / vyazIryanta viSama-kRtodAI samAdhaH kRtavyutthAnam / kAlocitavilAsadezaM gavantam // 11 // munibhAva-tapasyantamiti / saH marudgaNamiti padacchedaH / saH manmadhaH gantamantavahiH savantam marudgaNaM pacaprANavAyugaNaM prati, katodAhamityatra niyamitavAyumaNaM pahilanta vAyugaNamantaHpUrayantam vAsanirodha kRtAntamityarthaH / ata eva evaMprakAreNa niyamena samAhita samanvitaM tapasvantaM sthANuM dharSayAmAsa / ataeva mahAmanA karAvA yadA tapasi tapoviSaye antaM siddhi gaNanta prAptavantam ataeva samandraNa 7.marudaNasahitama, katohAhaM kRtAbhyutthAnama, kataprasthAnamityarthaH / sthANaM varSayAmAsa / yadvA iha gacchantaM kalAsAdiha AgatavantaM tapasyanta tapaHkurvantaM kRtodAhaM pAsyA manasA kRtaprAyobAham / yadA gahantamita statassazalansa mAdraNaM prANAdivAyugaNaM prati kRtodvAha kRtaniyamanaM tapasyanta sthANaM niyame niyamaviSaye na samAhita samAdhirahitaM yathA tathA sa kAmo dharSayAmAsa // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 10 // azarIraH kRtaH // 13 // anaGga iti| kAmastadAprabhRti anaGga iti vikhyaatH| so'GgaviSayaH aGgadezazca vikhyaatH| tatra hetumAha yatreti / yasmAtkAraNA TI.bA.kAM. dava kAmo'Gga mumoca tasmAdayaM dezo'Gga ityucyata ityarthaH // 14 // tasyati / tasya kAmasya sthANovA / ayamAzramaH ime munayaH tsy| purA pUrvakAla / sa0 23 mArabhya santAnaparamparayA ziSyAH, ataeva dharmaparAH, ataeva ca teSAM pApaM na vidyte| pUrva rudaziSyA api saMprati tacchiSyatvakRtapApaM na vidyata ityarthaH / etena prazradvayasyApyuttaramuktam / himavati tapasyantaM kAmo'dharSayadityuktiH purANAntare kalpAntaramapekSya // 15 // iheti / iha aGgaviSaye / anaGga iti vikhyAtastadAprabhRti rAghava / sa cAGgaviSayaH zrImAn yatrAGgaM pramumocaha // 14 // tasyAyamAzramaH puNyastasyeme munayaH purA / zipyA dharmaparA nityaM taSApApaM na vidyate // 15 // ihAdya rajanI rAma vasema shubhdrshn| puNyayoH saritormadhye zvastariyAmahe vayam // 16 // abhigacchAmahe sarve zucayaH puNyamAzramam / snAtAzca kRta japyAzca hutahavyA narottama // 7 // teSAM saMvadatAM tatra tapodIXNa cakSuSA / vijJAya paramaprItA munayo harSamAga man // 18 // ayaM pAdyaM tathAtithyaM nivedya kushikaatmje| rAmalakSmaNayoH pazcAdakurvannatithikriyAm // 19 // satkAraM samanuprApya kathAbhirabhiraJjayan / yathArhamajapana sandhyAmRSayaste samAhitAH // 20 // tariSyAmahe, gaGgAmiti shessH||16|| abhIti / nAtAH ataeva zucayo bhUtvA puNyamAzramamabhigacchAmahe / vyatyayAttaH / / 17||tessaamiti / teSAM saMvadatAM / teSu sNvdtsu| tapasA dIpeNa viprkRssttaarthgrhnnsmrthen| cakSuSA jnyaanen| vijJAya dRSTvA, teSAmAgamanaM tATakAdinirAsanimittaM, tapojanyajJAnema viditvetyarthaH harSa harSapulakam // 18 // ardhyamiti / aye pUjArthamudakam, pAdyaM pAdArthamudakam, "pAdAbhyAM ca" iti yatpratyayaH / Atithyam AcamanIyapUrvakaM bhojyapradAnam / atithikriyAm atithipUjAm // 19 // satkAramiti / satkAraM kuzalapraznAdikaM vizvAmitrAtsamanuprApya abhiraJjayana abhyaraJjayan atithibhUtAniti zeSaH / krameNa sAyaM sandhyAgame sati, te tadvAsino vizvAmitrAdayazca / chatrinyAyena RSaya ityuktam , samAhitAH ananyaparAH // 10 // vizIrNAni gAtrANi avayavAH // 12 // 12 // anaGga iti / aGgaviSayaH aGgadezaH vikhyAta ityanuSajyate // 14 // tasyeti / tasya kAmasya // 15-17 // teSAM saMvadatAM teSu saMvadansu satsu tapodIgheNa cakSuSA viprakRSTArthagrAhiNA cakSuSA jJAnena // 18 // 19 // satkAramiti / samanuprApya prApayya / abhiraJjayana abhyapAlayana For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sandhyAm ahorAtrayoH sandhim / atyantasaMyoge dvitiiyaa| yathAI yathAyogyam, yathAzaktIti yAvat / "sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazAvarAm" iti vacanAt / ajapan, gAyatrImiti shessH||20|| tatreti / AnItAH nidrAyai svAzramaM prApitAH / kAmAzramapade kAmadAhAtkAmAzramanAmakasya pade sthAne // 21 // kathAbhiriti / kathAbhiH tadAzramavaibhavaparAbhiH // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDa vyAkhyAne trayoviMzaH sargaH // 23 // evaM kAmAzramapadaM rAmacaraNanalinavinyAsena kRtArthIkRtya tATakAvanamapi niSkalmapIkartu rAmaM prApayati muni | tatravAsibhirAnItA munibhiH suvrataiH saha / nyavasana susukhaM tatra kAmAzramapade tadA // 21 // kathAbhirabhirAmAbhi rabhirAmau nRpAtmajau / ramayAmAsa dharmAtmA kauziko munipuGgavaH // 22 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye 10 AdikAvye bAlakANDe trayoviMzaH sargaH // 23 // tataH prabhAte vimale kRtvAhnikamarindamau / vizvAmitra puraskRtya nadyAstIramupAgatau // 1||te ca sarve mahAtmAno munayaH sNshitvrtaaH| upasthApya zubhAM nAvaM vizvAmitramathAbravan // 2 // Arohatu bhavAnnAvaM raajputrpurskRtH| ariSTaM gaccha panthAnaM mAbhRtkAlaviparyayaH // 3 // vizvAmitrastathe tyuktvA tAnRSInabhipUjya c| tatAra sahitastAbhyAM saritaM sAgaraGgamAm // 4 // caturvize-tata ityAdi / vimale sUryodaya ityarthaH / nadyAH gaGgAyAH // 1 // te ceti / upasthApya AnAyya // 2 // Arohatviti / rAjaputrAbhyAM pura skRtaH puujitH| tATakAvadhAbhiprAyeNAhuH ariSTamiti / ariSTaM zubhaM yathA bhavati tthaa| "ariSTaM pApazubhayoH" itihlaayudhH| kAlaviparyayaH kAlavilamba itiyaavt||3||vishvaamitr iti|ttaar tarituM prvRttH| saritaM gaGgI, sAgaraM gacchattIti sAgaraGgamAm / khazUprakaraNe "gamessupyupasaGkhyAnam" itikhsh||4|| vizvAmitrarAmalakSmaNA iti zeSaH // 20 // tatravAsibhiriti / AnItAH svAzramaM prApitAH / kAmAzramapada iti prakaraNaparyAlocanayA sthANvAzramapada ityevocita kAmAzramapada itIdaM dRzyate / tadvicAraNIyam // 21 // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM vAlakANDavyAkhyAyAM trayoviMzaH srgH||23|| tataH prabhAta iti / nadyAH bhaagiirthyaaH|| 1 // ta iti / upasthApya AnAyya // 2 // Arohatviti / ariSTaM zubhaM yathA bhavati tathA gacchetyarthaH // 3 // vizvAmitra For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir sa.24 vA.rA.bhU. Mtata iti / atisaMrambheNa taraGgaparasparasaGghanakSobheNa / varditam atipravRddham // 5 // ayeti| bhidyamAnasya parasparaM militasya vaarinnH| tumalaH niviDosa.vA.kA ||10||MyN dhvaniH / kiM vArisambhedakRtaH utAnyakRta itiprshnH||6|| rAghavasyeti / nizcayaM kAraNanizcayam // 7 // asya dhvaneH kAraNaM vArisambheda evoti vakSyan kasyA vAriNa iti prakSyatIti matvA sarayyA iti vaktuM sarayUvaibhavamAha-kailAsati / kailAsaparvate kuberabhavane / brahmaNA manasA nirmitaM saro'stiosa. tena manasA nirmitatvena idaM saraH mAnasamityucyate // 8 // tasmAditi / upagUhate AvRtya prabahate / ayodhyAyAH pazcimabhAgamArabhya uttaradigbhAgena pUrvabhAgamAgatya aGgadeze gaGgayA saha yujyate sarayUH, tayoH nadyoH sambhede sthANvAzramaH, tasmAt sarayUyuktagaGgAtaraNadazAyAM sarayUjalamunnatAt bhAgI tataH zuzrAva vai zabdamatisaMrambhavarddhitam / madhyamAgamya toyasya saha rAmaH kanIyasA // 5 // atha rAmaH sarinmadhye papraccha munipuGgavam / vAriNo bhidyamAnasya kimayaM tumulo dhvaniH // 6 // rAghavasya vacaH zrutvA kautUhalasama nvitaH / kathayAmAsa dharmAtmA tasya zabdasya nizcayam // 7 // kailAsaparvate rAma manasA nirmitaM saraH / brahmaNA narazArdUla tenedaM mAnasaM srH||8|| tasmAtsusrAva sarasaH sA'yodhyAmupagRhate / saraHpravRttA sarayU: puNyA brahma sarayutA // 9 // tasyAyamatulaH zabdo jAhnavImabhivartate / vArisaMkSobhajo rAma praNAmaM niyataH kuru // 10 // tAbhyAM tu tAvubhau kRtvA prnnaammtidhaarmiko| tIraM dakSiNamAsAdya jagmaturlaghuvikramau // 1 // rathyAM patatIti tasya dhvaniriti jJeyam / sarayUzandaM nirvakti sara iti / sarasA yotIti sarayUH / pAThAntaraM-saraso yAtAti sryuuH| sakArasya zaka vAditvAtpararUpam. "uhutaH" iti khIpratyaya ukaarH| kasmAtsarasaH pravRttetyata Aha brahmasaraRyuteti // 9 // tasyeti / yA gaDAmabhivartata gaGgayA saMyujyate / ayamatulaH zabdaH tasyAH vArisaMkSobhajaH / sndhiraarssH| niyataH niyatamanaskaH san tAbhyAM nadIbhyAM praNAmaM kuru / ko'yaM dhvani riti rAmeNa pRSTe sarayUvArisana iti vaktavye tadutpattikathanaM nantavyatvAya // 10 // tAbhyAmiti / tIraM dakSiNamiti nadIsambhede rAtrimupitvA iti / tatAra tartumupakrAnta ityarthaH / sarinaM gaGgAm // 4 // 5 // atheti / bhidyamAnasya sabhidyamAnasya parasparaM militasyetyarthaH / vAriNo'yaM dhvaniH kiM kutratyaH // 10 // IS6 // rAghavasyeti / nizcayaM nidhitaM hetuma // 7 // 8 // tasmAditi / yA sughAva saa'yodhyaamupghte| AvaNuta iti sambandhaH / saraHpravRtteti sarapzanda niruktiH / tasyAyamiti mndhiraassH| yA jAhavImabhivartane tayA saha saGgacchane / tasyA ayaM tumulaH zabdaH // 2 // 10 // tAbhyAmiti / tAbhyo gnggaasryuubhyaam||??[Ka For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir prAtardakSiNAbhimukhA gaGgA teruH| tato gaGgAdakSiNatIre tATakAvanamiti jJeyam // 11 // sa iti / saGkAzata iti saGkAzaH, ghorasaGkAzaM ghorarUpamiti / yAvat / aviprahatam akSuNNam, janasaJcArarahitamityarthaH // 12 // aho ityAdizlokatrayam / jhillikA bhUtalAdyantaritakITavizeSaH / bhairvaiHbhyngkraiH|| zvApadaiH krUramRgaiH / zakuntaiH bhaasaiH| " zakuntau bhAsapakSiNI" ityamaraH / zakunaiH pakSibhiH / vAzyadbhiH kutsitaM zabdAyamAnaH / dhavaH azvakarNaH kakubhaH marutindukaH pATalaH idaM vanametAdRzam / aho idaM vanaM dAruNam / kinu kinAmakamityanvayaH // 13-15 // tamiti / etaddAruNaM vanaM yasya, sa vanaM ghorasaGkAzaM dRSTvA nRpavarAtmajaH / aviprahatamaikSvAkaH papraccha munipuGgavam // 12 // aho vanamidaM durga jhillikAgaMNanAditam / bhairavaiH zvApadaiH pUrNa zakuntairdAruNAstaiH // 13 // nAnAprakAraiH zakunairvAzyadbhirbharavaiH svanaiH / siMhavyAghravarAhezca vAraNezvopazobhitam // 14 // dhavAzvakarNakakubhamarutindukapATalaiH / saGkIrNa badarIbhizca kiM nvetaddAruNaM vanam // 15 // tamuvAca mahAtejA vizvAmitro mahAmuniH / zrUyatAM vatsa kAkutstha yasyaitadAruNaM vanam // 16 // etau janapadau sphItau pUrvamAstAM narottama / maladAzca karUzAzca devanirmANanirmitau // 17 // purA vRtravadhe rAma malena samabhiplutam / kSudhA caiva sahasrAkSaM brahmahatyA samAvizat // 18 // ziprANinaH sa zrUyatAmiti yojanA // 16 // etAviti / sphItI pravRddhadhanadhAnyo / maladAzca karUzAzca maladakarUzanAmadheyau / avayavabahutvAdahuvacanam / matsyAH pAJcAlA itivat / devanirmANena devanirmANatulyanirmANena nirmitI, devalokasamasaMsthAnAvityarthaH // 17 // maladakarUzasaMjJAnimittamAhapuretyAdi / vRtravadhe kRte sati, malena azucitvena kSudhA bubhukSayA ca samabhiplutaM vyAptam indraM brahmahatyA samAvizat / brahmahatyAvazena malakSudhAvindrasyA sa vanamiti / avimahatamANisadhArAbhAvAdavikSuNNam // 12 // aho iti / jhillikAH kITavizeSAH, zvApadaiH zArdUlAdikaramRgaiH / zakuntaiH bhaasaiH| dAruNArutai NArAvaiH / vAzyadbhiH kutsitaM zabdAyamAnaH // 13-16 // etAviti / sphIto samRDau / maladAzca karUzAzceti bahuvacanam / aho dArA itivacchabdasvabhAvakRtam / 1 gaNasaMyutam / 2 kIrNa / 3 vAruNasvanaiH / 4 visvakizuka / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bhUtAmityarthaH // 18 // tamiti / sApayan gaGgAditIrthaSu nApayan, punamantrapUtaiH kalazaiH kalazodakaiH nApayAmAsuH / tena nApanenAsyendrasya malaM cakArAt / kArUzaM pramocayana praamocyn||19|| iheti / karuzameva kArUzam / sthAnapramANAta kssudhmityrthH||20|| nirmala iti / zuciH brahmahatyAtaH puutH||23|| varamevAha-imAviti / malaM dyati khaNDayatIti mldH| "anyebhyopi dRzyate" itikhac / karuzamasyAstIti kruushH| aGgamaladhAriNI karuzasyApyupa sa0.24 lakSaNamidam / etau mamAGgamalakarU zadhAraNAnmaladAH karUzAzveti khyAti gamiSyata ityarthaH // 22 // sAdhviti / spaSTam // 23 // etAviti / ata tamindraM nApayan devA RSayazca tpodhnaaH| kalazaiH snApayAmAsurmalaM cAsya pramocayan // 19 // iha bhUmyAM malaM dattvA dattvA kAruzameva ca / zarIra mahendrasya tato harSa prapedire // 20 // nirmalo niSkarUzazca zucirindro yadA / 'bhavat / dadI dezasya suprIto varaM prabhuranuttamam // 21 // imau janapadau sphItau khyAti loke gmissytH| maladAzca karUzAzca mamAGgamaladhAriNau // 22 // sAdhusAdhviti ta devAH pAkazAsanamabruvan / dezasya pUjAM tAM dRSTvA kRtAM zakreNa dhImatA // 23 // etau janapadosphIto dIrghakAlamarindama / maladAzca karUzAzca muditau dhndhaanytH||24|| kasyacittvatha kAlasya yakSI vai kAmarUpiNI / bala nAgasahasrasya dhArayantI tadA hyabhUt / tATakA nAma bhadraM te bhAryA sundasya dhiimtH||25|| mArIco rAkSasaH putro yasyAH zakraparAkramaH // 26 // ityAdAvadhyAhAryam // 24 // evaM pAlanIyatvAya dezasya puNyatvamuktvA tasya dAruNatvahetumAha-kasyaciditi arddhavayam / kasmiMzcitkAle gate sati / tadA / janmakAla eva / nAgasahasrasya gajasahasrasya / balaM dhArayantI tATakAnAma yakSI abhUt / te tubhyaM bhadramastu, tATakAto bhayaM mAbhUdityarthaH // 25 // mArIca devanirmANanirmitI devayatnena nirmitI // 17 // 18 // tamindramiti / devA RSayazca tamindraM snApayan gaGgAdisarvatIrtheSu snAnamakArayan / anantaraM kalazaiH mnApa yAmAsuH, mantrapUtaiH kalazodakaiH snApayAmAsurityarthaH // 19 // iheti / malaM mAlinyam, karuzameva kAruzaM kSudityarthaH / maladhAriNAvityatra malazabdena kAruzamapi| munibhAvala-devAzca phaSadha tamindra snApayan gaGgAditIpU snAnamakArayan, abhAva AghaH / tadante taM kalazaiH snApayAmAsuH mantrIH kalazodakaH snApayAmAmuriyarthaH // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ityardam // 26 // vRtteti / atra ya iti shessH| yaH prajAH nityaM trAsayate sa mArIco yasyAH putraH sA yakSI abhUditi pUrveNAnvayaH // 27 / / astu / / tATakA, kiM tataH tatrAha-imAviti // 28 // seyamiti / AvArya AvRtya / yataH yasminmArge tATakAyAH vanam / ataeva mArgeNa gantavyam // 29 // kheti / niSkaNTakaM nirupadravam ||30||n hIti / IdRzam atIva puNyam, asahyayA itarairajeyayA // 31 // etaditi / yathA yena prakAreNa / dAruNaM yathA vRttabAhumahAvIyoM vipulAsyatanurmahAn / rAkSaso bhairavAkAro nityaM traasyteprjaaH||27|| imau janapadaunityaM vinA zayati rAghava / maladAMzca karUzAMzca tATakA duSTacAriNI // 28 // seyaM panthAnamAvArya vstydhyrddhyojne| ata evaM ca gantavyaM tATakAyA vanaM ytH||29||svbaahublmaashrity jahImAM duSTacAriNIm / manniyogAdimaM dezaM kuru niSka NTakaM punH||30|| na hi kazcidimaM dezaM shnotyaagntumiidRshm| yakSiNyA ghorayA rAma utsAditamasahyayA // 31 // etatte sarvamAkhyAtaM yathaitaddAruNaMvanam / yakSyA cotsAditaM sarvamadyApina nivartate // 32 // ityArSe zrIrAmA0 vA. AdikAvye bAlakANDe caturvizaHsargaH // 24 // atha tasyAprameyasya munervacanamuttamam / zrutvA puruSazArdUlaH pratyu / vAca zubhAM giram // 1 // alpavIryA yadA yAH zrUyante munipuGgava / kathaM nAgasahasrasya dhArayatyabalA balam // 2 // ca utsAditaM nirjanIkRtaM yathA cotsAdanAna nivarttate tadetatsarvamAkhyAtamiti yojanA // 32 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNi maJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne caturvizaH sargaH // 24 // striyA api sarvalokavinAzinyA vadhe na doSa ityAha paJcaviMze-adhetyAdi / aprameyasya aprameyaprabhAvasya // 1 // alpeti / yadA yasmAt, yadAyavAdayo hetAvapi munibhiH prayujyante / yasmAcchyante tasmAt abalA strI kathaM nAgasahayasya gRhyate // 20-24 // kasyacit kasmiMzcitkAle // 25-28 // seyamiti / AvRtya nirudhya / ata eveti / yataH yasminmArge tATakAyA vanam atastATakAnirAsAt pUrva gantumazakyatvAna gantavyamityuktiH / ata eva ca gantavyamiti pAThe-yataH yasmin mAgeM tATakAyA vanam ata pavAnenaiva mArgeNa gantavyamityarthaH // 29 // 30 // na hIni / utsAditaM vijanIkRtam / adyApi na nivartate dezopaplavAt / pUrvasthitajana iti zeSaH // 31 // 32 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattva dIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM caturviMzaH sargaH // 24 // atha tasyeti / aprameyasya aprameyaprabhAvasya // 1 // alpeti / yadA yakSAssRSTAH te tadAprabhRtyalpa 1 mahAzIrSo / 2 mAvRtya / 3 eva na gaMtavyaM / 4 vakSI zrUyate itipaa0| 5 balam / ityuktavacanaM zru-vA raaghvsyaamitaujsH| harSayana azNayA vAcA salakSmaNamarindamam / ityadhikaH kacit / For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 106 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir balaM dhArayati // 2 // vizvAmitra iti / yena hetunA baDhottarA bhavati taM zRNu / tasyA varadAnakRtaM vIrya balamasti ato'valApi balaM dhArayati // 3 // varadAnaprakAra mAha pUrvamityAdi // 4 // pitAmaha iti / nAma prasiddhau // 5 // dadAviti / yakSAya suketave // 6 // tAmiti / vivarddhantIM vivarddhamAnAm / vizvAmitro'bravIdvAkyaM zRNu yena belottarA / varadAnakRtaM vIryaM dhArayatyabalA) balam // 3 // pUrvamAsInmahAyakSaH suketurnAma vIryavAn / anapatyaH zubhAcAraH sa ca tepe mahattapaH // 4 // pitAmahastu saMprItastasya yakSapatestadA / kanyAratnaM dadau rAma tATakAM nAma nAmataH // 5 // dadau nAgasahasrasya balaM cAsyAH pitAmahaH / na tveva putraM yakSAya dadau brahmA mahAyazAH // 6 // tAM tu jAtAM vivarddhantIM rUpayauvanazAlinIm / jaMmbhaputrAya sundAya dadau bhAryA yaza svinIm // 7 // kasyacittvatha kAlasya yakSI putrmjaayt| mArIcaM nAma durddharSa yaH zApAdrAkSaso'bhavat // 8 // sunde tu nihate rAma sAMgastyaM munipuGgavam / tATakA saha putreNa pradharSayitumicchati // 9 // bhakSArthaM jAtasaMrambhA garjantI sA'bhyadhAvata // 10 // ApatantIM tu tAM dRSTvA agastyo bhagavAnRSiH / rAkSasatvaM bhajasveti mArIcaM vyAjahAra saH || 11 || agastyaH paramakruddhastATakAmapi zaptavAn // 12 // | bhAryA dadau // 7 // kasyaciditi / kasmiMzcitkAle gate sati / ajAyata ajanayat // 8 // zApaprakAramA - sunde tviti / nihate, agastyeneti zeSaH / pradharSayituM hantum icchati aicchat // 9 // bhakSeti / jAtasaMrambhA svabhartRvadhajanitakopA ataeva bhakSArthamabhyadhAvata / arddham ||10|| ApatantImiti / vIryAH zrUyante, abalA yakSI nAgasahasrasya balaM kathaM dhArayati kena kAraNena dhArayati / pAThAntare-yadA yasmAdyakSI alpavIryA zrUyate tasmAdavalA nAgasahakhavalaM kathaM dhArayati kena kAraNena dhArayati // 2 // vizvAmitra iti / atra balamAtrepyuttaratvena vaktadhye vIryasyAbhidhAnaM vIryazauryAdayo'nyepi guNAH santIti jJApayitum // 3 // varamadAnameva vivRNoti pUrvamAsIdityAdinA // 4-6 // tAmiti / vivarddhantIM vivarddhamAnAM bhAryA bhAryAtvena dadAvityarthaH // 7 // kasyacitviti / durdharSe durA viSama0 nadamisaMhitaguNatratA putreNAtyantajanapIDA mavediti vicArya putraM na dadI // 6 // 1 balotkaTA / 2 / 3 agastyamRSisattamam 4 ApatantIM tu tAM dRDDA punastasyAstamAtmajam / kruddhaH kRzAnusa gayo bhagavAnabhUt / rAkSasatvaM / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. sa0 [25 // 106 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir spaSTam // 11 // agastya ityarddham // 12 // puruSAdIti / puruSAdI manuSyabhakSiNI / tvamidaM rUpaM vihAya puruSAdItyAdivizeSaNayuktA bhava / atha te. dAruNaM krUraM rUpaM zarIram astu // 13 // saipeti / agastyacaritam, tadAnImiti zeSaH // 14 // enAmiti / jahi nAzaya // 15 // na hIti / zApasaMspRSTAM zApayuktAm // 16 // na hIti / te tvyaa| ghRNA jugupsA / kartavyam, karmeti zeSaH // 17 // nRzaMsamiti / nRzaMsaMrakarma / sadoSa sApavAdaM karma / puruSAdI mahAyakSI virUpA vikRtAnanA / idaM rUpaM vihAyA'tha dAruNaM rUpamastu te // 13 // saiSA zApakRtAmarSA tATakA krodhamUJchitA / dezamutsAdayatyenamagastyacaritaM zubham // 14 // enAM rAghava durvRttAM yakSI paramadAruNAm / gobrAhmaNahitArthAya jahi duSTaparAkramAm // 15 // na hyenA zApasaMspRSTAM kazcidutsahate pumAn / nihantuM triSu lokeSu tvAmRte raghunandana // 16 // na hi ta strIvadhakRte ghRNA kAryA narottama / cAturvarNyahitArthAya kartavyaM rAja sUnunA // 17 // nRzaMsamanRzaMsaM vA prajArakSaNakAraNAt / pAtakaM vA sadoSaM vA kartavyaM rakSatA satAm // 18 // rAjya bhAraniyuktAnAmeSa dharmaH snaatnH| adhA jahi kAkutstha dharmo hyasyA na vidyate // 19 // zrUyate hi purA zakro virocanasutAM nRp| TathivIM hantumicchantI mantharAmabhyamUdayat // 20 // viSNunA ca purA rAma bhRgupatnI dRDhavatA / anindraM lokamicchantI kAvyamAtA niSaditA // 21 // rakSatA rAjaputreNa / prjaarkssnnkaarnnaakrttvym||18||raajpti| sanAtanaH nityH| adhAm adharmAdanapetAm / etadevAha dharma iti // 19 // strIvasya / kartavyatve itihAsadayamAha-zrUyata ityAdinA / mantharAM mantharAbhidhAnAm // 20 // viSNuneti / kAvyamAtA zukramAtA / iyaM kathA matsyapurANe darzitAsvaputre zuke devazikSArtha rudasamIpe tapasyati sati devapIDitA asurAH zukramAtaraM bhRgupatrIM zaraNamagacchan / sA cAsurarakSaNArtha devAna hantumudyuktA sadam // 8 // sunda iti / nihate / agastyenetizeSaH / pradharSayituM hantum // 9 // 10 // ApatantImiti / spaSTo'rthaH // 11 // 12 // puruSAdItyAdau rAkSasatvaM bhaja sveti caitau zabdAvanuSajyate / yataH puruSAdanAdiguNayuktA ato rAkSasatvaM bhajasveti zaptavAna / vihAya tyaktvA // 13 // saiSeti / amarSA asahamAnA // 14 // 15 // neti / zApasaMspRSTA zApena vyAptAm // 16 // na hIti / strIvadhakRte strIvadhakaraNe / ghRNA jugupsaa| na kAryA prjaarkssnnkaarnnaadityuttrennaanvyH|| 17 // nRzaMsamiti For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 107 // sa0 26 cA.ga.bha. / 1. tAM cendraprArthito viSNurAsAdya tasyAH zirazcicchedeti // 21 // etairiti / etaiH etAdRzairityarthaH // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNa TI.bA.kaoN. bhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paJcaviMzaH sargaH // 25 // atha tATakAvadhaH paDavize-munerityAdi / akkIcaM dhRSTam // 1 // pituriti / pitu sarvacananirdezAt niyogAt, kauzikavacanaM tvayA kartavyamityevaMrUpAt pitRvacanagauravAt / bahumAnAcca / iti uktaprakAraM kauzikasya vacanaM kartavya etaizcAnyaizca bahubhI rAjaputra mahAtmabhiH / adharmasahitA nAryo hatAH puruSasattamaiH // 22 // tasmAdenAM ghRNAM tyaktvA jahi macchAsanAnnRpa / ] ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe paJcaviMzaH sargaH // 25 // munervacanamakkI zrutvA naravarAtmajaH / rAghavaH prAJjalirbhUtvA pratyuvAca dRDhavrataH // 1 // piturvacananirdezAtpiturvacana gauravAt / vacanaM kauzikasyeti kartavyamavizaGkayA // 2 // anuziSTo'smyayodhyAyAM gurumadhye mahAtmanA / pitrA dazarathenAhaM nAvajJeyaM ca tadvacaH // 3 // so'haM piturvacaH zrutvA zAsanAdbrahmavAdinaH / kariSyAmi na sandehastATakA vadhamuttamam // 4 // gobrAhmaNahitArthAya dezasyAsya sukhAya ca / tava caivAprameyasya vacanaM karttumudyataH // 5 // evamuktvA dhenumadhye vadhvA muSTimarindamaH / jyAghoSamakarottIvaM dizaH zabdena nAdayan // 6 // tena zabdena vitrastA stATakAvanavAsinaH / tATakA ca susaMkruddhA tena zabdena mohitA // 7 // taM zabdamabhinidhyAya rAkSasI ko mUrcchitA / zrutvA cAbhyadravadvegAdyataH zabdo vinissRtaH // 8 // miti mAnasavyApAraH || 2 || muniM pratyAha- anuziSTa iti // 3 // so'hamiti / zrutvA sthitaH so'hamityanvayaH // 4 // gotrAhmaNeti / udyataH, ahamiti zeSaH // 5 // evamiti / spaSTam // 6 // teneti / susaMkruddhA prakRtyA atikopanA / mohitA kiMkartavyamiti sambhrAntA AsIt ||7|| tamiti / abhinighyAya kartavyaM karmeti zeSaH / sadoSaM sApavAdam // 18 // rAjyeti / sanAtanaH nityaH // 19-21 // etairiti / etairetAdRzaH // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM paJcaviMzaH sargaH // 25 // munervacanamiti / aklIvaM mahArtham // 1 // strIvasyApi tribhirhetubhiH kartavyatAM pratipAdayati- piturvacaneti / piturvacananirdezAdityanena avicAreNa karnavyatA gamyate / piturvacanagauravAta bahumAnAt / satpathapravartakatveneti zeSaH / bhagavanaH | kauzikasya vacanamiti hetozca etanmayA kartavyamiti / kuta ityatrAha-anuziSTo'smi iti / kauzikasya vacanaM kartavyamiti // 26 // teneti / mohitA vyAku For Private And Personal Use Only // 207 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shn Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirm.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir AkarNya krodhamUJchitA AsIt zrutvA kuddhA saa'bhydrvcc||8|| tAmiti / pramANena aunatyena // 9 // pazyati / bhairakhaM bhayaGkaram / dAruNaM vikRtm||10|| enAmiti / mAyAbalam antAnabalam / vinivRttAM parAGmukhIm / etAvataiva guruvacanAnuSThAnasiddheriti bhAvaH // 11 // na hIti / vIryagatihananaM hst| tAM dRSTvA rAghavaH kruddhAM vikRtAM vikRtAnanAm / pramANenAtivRddhAM ca lakSmaNaM sobhyabhASata // 9 // pazya lakSmaNa yakSiNyA bharavaM dAruNaM vapuH / bhidheran darzanAdasyA bhIrUNAM hRdayAni ca // 10 // enAM pazya durAdharSI mAyAbala samanvitAm / vinivRttAM karomyadya hRtakarNAgranAsikAm // 11 // na hyenAmutsahe hantuM strIsvabhAvena rakSitAm / vIrya cAsyA gatiM cApi haniSyAmIti me matiH // 12 // evaM bravANe rAme tu tATakA krodhmuunychitaa| udyamya bAhU garjantI rAmamevAbhyadhAvata // 13 // vizvAmitrastu brahmarSihuMGkAreNAbhibhatya' tAm / svasti rAghavayorastu jayaM caivAbhyabhASata // 11 // uddhRnvAnA rajo ghora tATakA rAghavAvubhau / rajomohena mahatA muhUrta sA vyamohayat // 15 // tato mAyAM samAsthAya zilAvarSeNa rAghavau / avAkiratsumahatA tatazcakrodha rAdhavaH // 16 // zilAvarSa mahattasyAH zaravarSeNa rAghavaH / pratihatyopadhAvantyAH karo ciccheda patribhiH // 17 // paadbhnyjnen|| 12 // evamiti / spaSTam // 13 // vizvAmitra iti / astvityatra itishbdaa'dhyaahaaryH| atimAnupazaktiM jAnanapi tATakAyAH krauryAti / zayaM dRSTvAtizayA maharSirmaGgalamAzAstaM // 14 // undhAneti / unvAnA utkirantI // 15 // tata iti / mAyAm antardAnazaktim // 16 // shileti|| litA // 7 // tamiti / abhinidhyAya vicintya // 8 // 9 // pazyati / bhairavaM bhayaGkaram / dAruNaM dhorama / asya vapuSaH abhIrUNAM ceti sambandhaH // 10 // panAmiti / vinivRttAm-vizeSeNa nivRttAm, palAyitAmiti yAvat // 11 // na hIni / vIrya pagabhibhavanazakima, gatima AkArAdigatima // 10 // 13 // gamalakSmaNayorati mAnuSIM zakti jAnanapi tATakAyAH krauryAtizayaM dRSTvA atizayA maharSirmaGgalamAzAste vizvAmitrastviti / asthityatra itizabdo dRSTavyaH // 14 // uddhRtvA / bAneti / rajomohena rajo'ndhakAreNa // 15 // tana iti / mAyA mAyAnimitAntrama / mAyAvidyAmiti yAvata // 16 // zilAvarSamini / kagai ciracheda patribhirini For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrh.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bha. // 10 pratihatya bhavatvA karo ciccheda shilaavrsshetutvaat| patribhiH zaraiH // 17 // tata iti / abhyAza samIpe / garjatI gajantIm / numabhAva ArSaH // 18 // TI.vA.kA. kaameti| kAmarUpadharA kAmarUpadharaNazaktA, ataevAnekazo rUpANi kRtvA mAyayA antaddhAnaM gatA satI bhairakhamajhamavarSa vimuJcantI mohayantIva vicacArasa 26 arddhavayam // 19 // tata iti / zrImAn svata eva tATakAvadhahetuprAptikRtaharSeNa kAntimAn // 20 // alamiti / duSTacAriNI duSTaM yathA tathA AcaraNa zIlA, antardAnazaktyA azmavarSazIletyarthaH / etena aihikanAzakatvamuktam / pAralaukikanAzakatvamapyAha-yajJavinakarIti / purA paddhati bardiSyate | tatazchinnabhujAM zrAntAmabhyAze parigarjatIm / saumitrirakarot krodhAtakarNAgranAsikAm // 8 // kAmarUpadharA sadyaH kRtvA rUpANyanekazaH / antardhAnaM gatA yakSI mohayantIva mAyayA / azmavarSa vimuJcantI bhairavaM vicacAra h||19|| tatastAvazmavarSeNa kIyamANo samantataH / dRSTvA gAdhisutaH zrImAnidaM vacanamabravIt // 20 // alaM te ghRNayA vIra pApaiSA duSTacAriNI / yajJavinakarI yakSI purA barddhati mAyayA // 21 // vadhyatAM tAvadevaiSA purA sandhyA pravartate / rakSAMsi sandhyAkAleSu durddharSANi bhavanti vai // 22 // ityuktastu tadA yakSImazmavRSTayAbhivarSatIm / darzayana zabdavedhitvaM tAM rurodha sa sAyakaiH // 23 // sA ruddhA zarajAlena mAyAvalasamanvitA / abhidudrAva kAkutsthaM lakSmaNaMca vinedussii||24|| tAmApatantIM vegena vikrAntAmazanImiva / zareNorasi vivyAdha sApapAta mamAra c||25|| tAMhatAMbhImasaGkAzAM dRSTvAsurapatistadA / sAdhusAdhviti kAkutsthaM surAzca samapUjayan // 26 // "yAvatpurAnipAtayorlaTa " // 21 // vadhyatAmiti / sandhyA purA pravartate pravartiSyate tAvat pUrvameva vadhyatAm / sandhyApravRttau kA hAnistatrAha rakSA sIti / / 22 / / itIti / abhivarSatIm / abhivarSantI zabdavedhitvaM zrutaH zabdo yasmAdutpannaH tadvedhitvam // 23 // seti / abhidudrAva aprayojakamantAnaM / vihaayetyrthH| vineduSI nAdaM kurvantI // 24 // tAmiti / azanIm / "sarvato'ktinAdityeke" iti GIS // 25 // tAmiti / bhImasaGkAzAMbhImarUpAm / 108 // bahuvacanaprayogaH / lIlayA ekaikasya bahudhA khaNDanAbhiprAyeNa // 17 // 18 // kAmarUpeti / anekarUpANi kRtvA antardhAnaM gatA satI bhairavaM vicacAra heti hai| sambandhaH // 19 // kIryamANo asthamAnI // 2 // 21 // vadhyatAmiti / purA vardheta yAvadvardheta tAvatpuraiva vadhyatAm / purA sandhyA prvrtteprvrtyissyte||22-25|| tA // For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir surapatiH surAdha samapUjayan // 26 // sAyeti / spaSTam // 27 // sune iti / sarve vayamiti shessH| snehaM darzaya snehakArya pravartaya // 28 // etadevAi-1 prajApateriti // 29 // pAtreti / ayamiti zeSaH / anugamane zuzrUSaNe / dhRtaHsthiradhIH // 30 // evamiti / puraskRtya pUjayitvA jagmuH / sandhyA sAyaMsandhyA pravartate sma // 31 // tata iti / spaSTam // 32 // iheti / tat pUrvoktam // 33 // vizvAmitreti / spaSTam // 34 // mukteti / muktazApaM muktopadravam / uvAca paramaprItaH sahasrAkSaH purndrH| surAzca sarva saMhRSTA vishvaamitrmthaabruvn||27|| mune kauzika bhadraM te sendrAH sarve mrudgnnaaH| toSitAH karmaNAnena snehaM darzaya rAghave // 28 // prajApateH kRzAzvasya putrAn satyaparAkramAn / tapobalabhRto brahmana rAghavAya nivedaya // 29 // pAtrabhRtazca te brahman tavAnugamane dhRtaH / kartavyaM ca mahatkArya surANAM rAjasUnunA // 30 // evamuktvA surAH sarve jagmuhRSTA yathAgatam / vizvAmitraM puraskRtya tataHsandhyA pravartate // 3 // tato munivaraH priitstaattkaavdhtossitH| mUni rAmamupAghrAya idaM vacanamabravIt // 32 // ihAdya rajanI rAma vasAma zubhadarzana / zvaHprabhAte gamiSyAmastadAzramapadaM mama // 33 // vizvAmitravacaH zrutvA hRSTo dazarathAtmajaH / uvAsa rajanI tatra tATakAyA vane sukham // 34 // muktazApaM vanaM tacca tasminneva tadA'hani / ramaNIyaM vivabhrAja yathA caitrarathaM vanam // 35 // nihatya tAM yakSasutAM sarAmaH prazasyamAnaH surasiddhasaMghaH / uvAsa tasmina muninA sahaiva prbhaatvelaaNprtibodhymaanH||36|| ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvya bAlakANDe paDaviMzaH sargaH // 26 // tasminnahani / tadeva tatkSaNa eva / caitrarathaM kuberodyAnam // 35 // nihatyeti / pratibodhyamAnaH, muninati shessH| kausalyA suprajArAmanyevaM prabodhitA'bhUdi tyarthaH / upajAtivRttam // 36 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAna bAlakANDavyAkhyAna SaDaviMzaH sargaH // 26 // miti / bhImasaGkAzA bhayaGkarAmityarthaH // 26 // 27 / / mune iti / toSitAH / vayamiti zeSaH / neham anugraham // 28 // prajApatariti / nivaMdana jApagya // 29 // pAtreti / dhRtaH niyataH // 30 // evamunaveti / pravartate prAptA // 31-34 // muktazApamiti / muktazApa muktopaplavam // 3 // nihatyeti / prabhAtavelA pratibodhyamAnaH munineti zeSaH / / 36 // iti zrImahezvaratIryaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM paziH sargaH // 26 // 1 bhRzAzvasya / 2 hani / campakAzokapunAmamalikAyaiH suzobhitam / cUtaizca panauH pUgairnAliketra zobhitam / vApIkRpataTAkaiza dIdhikAbhiralatama / malikA maphTaizca maNDapenapazobhitam / rama0 i0pAlA For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 109 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir asvagaNalAbhaH saptaviMze- athetyAdi / uSya uSitvA / prahasya praharSeNa mandadAsaM kRtvA // 1 // parIti / mahAyaza iti sambuddhitvAnna dIrghaH / prItyA para mayA yukta iti parituSTo'smItyasyAnuvAdaH / sarvazaH sarvANi // 2 // deveti / Ajau yuddhe / jayiSyasi, svArthe Nic // 3 // tAnIti / daNDacakrAdayazcaka bhedAH // 4 // dharmeti / sArddhazlokadvayamekAnvayam / zUlavaraM zUlazreSTham / brahmaziraH brahmAstrAdanyat // 5 // 6 // gade iti / modakI zikharIsaMjJe ye dve gade atha tAM rajanImuSya vizvAmitro mahAyazAH / prahasya rAghavaM vAkyamuvAca madhurAkSaram // 1 // parituSTo'smi bhadraM te rAjaputra mahAyazaH / prItyA paramayA yukto dadAmyastrANi sarvazaH // 2 // devAsuragaNAn vApi sagandharvorigAnapi / yairamitrAn prasahyAjau vazIkRtya jayiSyasi // 3 // tAni divyAni bhadraM te dadAmyastrANi sarvazaH / daNDacakraM maha divyaM tava dAsyAmi rAghava // 4 // dharmacakraM tato vIra kAlacakraM tathaiva ca / viSNucakraM tathAtyugramaindramastraM tathaiva ca // 5 // vajramastraM narazreSTha zaivaM zUlavaraM tathA / astraM brahmazirazcaiva aiSIkamapi rAghava / dadAmi te mahAbAho brAhma matramanuttamam // 6 // gade dve caiva kAkutstha modakI zikharI ubhe / pradIpte narazArdUla prayacchAmi nRpAtmaja // 7 // dharmapAzamahaM rAma kAlapAzaM tathaiva ca / pAzaM vAruNamastraM ca dadAmyahamanuttamam // 8 // azanI dve prayacchAmi zuSkArde raghu nandana / dadAmi cAstraM painAkamastraM nArAyaNaM tathA // 9 // AgneyamastraM dayitaM zikharaM nAma nAmataH / vAyavyaM prathanaM nAma dadAmi ca tavAnagha // 10 // astraM hayaziro nAma krauJcamastraM tathaiva ca / zaktidvayaM ca kAkutstha dadAmi tava rAghava // 11 // staH te ubhe dAsyAmIti sambandhaH // 7 // dharmeti / vAruNamityasya kAkAkSinyAyenobhayatrAnvayaH // 8 // azanI iti / zuSkAzanirArdrAzaniritya nvayaH / pinAkina idaM painAkam // 9 // Agneyamiti / Agneyam agnidevatAkam / dayitam, agreriti zeSaH // 10 // astramiti / zaktidvayaM viSNuzaktiH | atha tAmiti // 1 // parituSTo'smIti / sarvazaH sAkalyena // 2-6 // gade iti / modakI zikharI ca pradIpte dve gade vidyete te ubhe prayacchAmIti sambandhaH // 7-9 // Atreya -1.4 For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. sa0 27 // 105 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir rudrazaktizceti // 11 // kahAlamiti spaSTam // 12 // vaidyAdharamiti vaidyAdharaM nandanaM nAmAsiratraM, mahAstramityarthaH / asirhi vidyAdharAstram // 13 // gAndharvamiti / prasthApanaprazamane ca gAndharve // 14 // darpaNamiti / vilApayati paridevayatIti vilApanam / madayatIti madanam // 15 // paizAca kaGkAlaM musalaM ghoraM kApAlamatha kaGkaNam / dhArayantyasurA yAni dadAmyetAni sarvazaH // 12 // vaidyAdharaM mahAsyaM ca nandanaM nAma naamtH| asiratnaM mahAbAho dadAmi nRvarAtmaja // 13 // gAndharvamatraM dayitaM mAnavaM nAma naamtH| prasvApanaprazamane dami sauraM ca rAghava // 14 // darpaNaM zoSaNaM caiva sntaapnvilaapne| madanaM caiva durddharSa kandarpadayitaM tathA // 15 // paizAcamastraM dayitaM mohanaM nAma naamtH| pratIccha narazArdUla rAjaputra mhaayshH|| 16 // tAmasaM narazArdUla saumanaM ca mahAbala / saMvarta caiva durddharSa mausalaM nAma naamtH|| 7 // satyamatraM mahAbAho tathA mAyAdharaM param / ghoraM tejaHprabhaM nAma paratejo'pakarSaNam // 18 // saumyAstraM ziziraM nAma tvASTramatraM sukAmadam / dAruNaM ca bhagasyApi zIteSumatha mAnavam // 19 // etAn rAma mahAbAho kAmarUpAn mahAbalAna / gRhANa paramodAsana kSiprameva nRpAtmaja // 20 // sthitastu prAGmukho bhUtvA shucimunivrstdaa| dado rAmAya suprIto mantragrAma manuttamam // 21 // sarvasaMgrahaNaM yeSAM daivatairapi durlabham / tAnyastrANi tadA vipro rAghavAya nyavedayat // 22 // miti / pratIccha gRhANa // 16 // tAmasamiti / musalAnmausalamanyat // 17 // satyamiti / spaSTam // 18 // saubhyeti / zIteSu zIteSunAmakam I // 19 // etAniti / kAmarUpAna aicchikazarIrAn // 20 // sthita iti / mantragrAmamityanena pUrvoktAnapradAnaM nAma tattanmantrapradAnamityuktaM bhavati / tessaaN| miti / dAyitama, agneriti shessH| zikhara nAma nAmataHzikharamiti prasiddham / prathanaM mukhyam // 10 // 11 // kaGkAlAdIni asuradhAryAstrANi // 12 // vaidyAdharamiti / vaidyAdhara vidyAdharadevatAkam / nandanaM nAma asiratnaM mahAkhaM dadAmIti sambandhaH // 13 // prazamanaM ripUNAM krodhazAmakam // 14 // madanaM zatrUNAM madajanakam // 15 // paishaacmiti| 1 mohanaM / 2 varSaNaM / 3 mAnavaM / 4 savadhaM / 5 sudAmanaM / 6 mAna / iti pAThAntaram / // saumyAcaM zizira // satyamacaM mahAna nRpAtmajAumatha mAnavam // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sA.rA.bhU. // 11 // sa0 kRzAzvajanyatvamadhiSThAtRdevatAdvArA // 21 // saveti / sarvasaMgrahaNaM kAtsnyana saMgrahaNam // 22 // japata iti / astramantrAn dattvA mantradevatA api rAmA jJAnuvartinI kArayituM tAH smRtvA japato vizvAmitrasyAjJayA rAghavam upatasthuH sipevire||23|| Ucuriti / rAghavetyanantaramitikaraNaM bodhyam // 24 // 13 pratigRhya astrasevAmaGgIkRtya / samAlabhya saMspRzya "AlambhaH sparzahiMsayoH" itymrH| mAnasAH mano'nusAriNaH, cintAmAtre upasthitA iti yAvat / japatastu munestasya vizvAmitrasya dhiimtH| upatasthurmahAeNi sarvANyatrANi rAghavam // 23 // Ucuzca muditAH sarve rAma prAJjalayastadA / ime sma paramodArAH kiGkarAstava rAghavaM // 24 // pratigRhya ca kAkutsthaH samAlabhya ca paanninaa| mAnasA me bhaviSyadhvamiti tAnabhyacodayat // 25 // tataH prItamanA rAmo vizvAmitraM mahAmunim / . abhivAdya mahAtejA gmnaayopckrm||26||ityaarsse zrIrAmAyaNe vAlmI Adi bAlakANDe saptaviMzaH srgH||27|| pratigRhya tato'strANi prahRSTavadanaH shuciH| gacchanneva ca kAkutstho vizvAmitramathAbravIt // // gRhItAstro'smi bhagavan durAdharSaH suraasuraiH| astrANAM tvahamicchAmi saMhAraM munipuGgava // 2 // bhaviSyadhvaM bhavata, mAnasAssantI mAM prAmuteti vaarthH| "bhU prAptau" itidhaatuH||25|| tata iti| gamanAya gamtum"tumaca bhAvavacanAt"ili cturthii||26|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhvAne bAlakANDavyAkhyAne saptaviMzaH sargaH // 27 // bhavasaMgharakapratigraho'zAbiMzapratigRhyatyAdi / gacchan gamiSyan / "vartamAnasAmIpye vartamAnavA" iti laT // 1 // gRhIteti / saMhAram avagataprayogAnAlakhANAM punaruktaMhAram, pratIccha pratigrahIpta // 16-31 // sarvati / sarvasaMgravaNaM kAtsyena saMgrahaNam // 22 // japata iti / upasA sivire||2shaasve akhaaremH|mudinaaH svAdhidevasarAna sambandhena tuSTAH // 24 // pratiyoti / samAlabhya saMspRzya / mAnasAH manonusAriNaH // 25 // 2 // iti zrImahendharatIpicinAyo zrIrAmAyaNalAvadIpikA khyAyAM bAlakANDapyAkhyAyAM saptaviMzaH sargaH // 27 / pratigRhoti / gacchan gamiSyan // 1 // sahItAta iti / upasaMhArAparinAne punaH yogAItayA amApta rAghava / vadinchami bhana te tatsarvaM karavAma vai / tato rAmaH prasavAtmA rityulo mApI / tyadhikaH / / // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shn Mahavir Jain Aradhana Kendra wwakabatirh.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir tattadakhamULamantravartitattadakhApasaMhAramantrajAtamityarthaH / jAtvaMkavacanam // 2 // evamiti / dhRptimAn prItimAn // 3 // satyavantamityAdisaptadhokye kAnvayA / satyavadAdIni upasaMhArANAM naamaani||4-6|| sArciAlItyAdiSu prathamA dvitiiyaa||7-9||mm mttH||10|| bADhamiti arddham / bADhamityaGgI evaM bravati kAkutsthe vizvAmitro mahAyazAH / saMhAraM vyAjahArAthadhRtimAna suvrataH zuciH // 3 // satyavantaM satya kIrti dhRSTaM rabhasameva ca / pratihArataraM nAma parAGmukhamavAGmukham // 4 // lakSAkSaviSamau caiva dRDhanAbhasunAbhako / dazAkSazatavaktrau ca dazazIrSazatodaroM // 5 // padmanAbhamahAnAbhau dundunAbhasunAbhako / jyotiSa kRzanaM caiva nairAzya vimalAvubhau // 6 // yogandharaharidroca daityaprazamanau tthaa| sAciAlI dhRtirmAlI vRttimAna rucirastathA // 7 // pitRsaumanasaM caiva vidhUtamakarAvubhau / karavIrakaraM caiva dhanadhAnyau ca rAghava // 8 // kAmarUpaM kAmaruciM mohamAvaraNa tathA : jumbhakaM sarvanAbhaM ca santAnavaraNau tathA // 9 // kRzAzvatanayAna rAma bhAsvarAn kAmarUpiNaH / pratIccha mama bhadraM te pAtrabhUto'si rAghava // 10 // bADhamityeva kAkutsthaH prahRSTenAntarAtmanA // 1 // [jagrAha mantragrAma te'pyu patasthazca rAghavam / ] divyabhAsvaradehAzca muurtimntHsukhprdaaH| kecidaGgArasadRzAH kecidamopamAstathA // 12 // kAre / prahRSTenAntarAtmanA pratijagrAhetizeSaH // 11 // mantrasvInArAnantaraM mantradevatAsAkSAtkAraM darzayati-divyatyAdizlokadrayena / divyAH zvAdhyAH bhAsvarAzca deDA yeSAM te tathA / mUrtimantaH zarIrakAThinyavantaH "mUrtiH kAThinyakAyayoH" ityamaraH / sukhapradAH AhvAdakAH / prahAH nmraaH| anali prAyatvAttajjJAnecchA / saMhAro nAma-prayuktasyAkhasya mambavizeSeNa punaH svAdhInIkaraNam // 2 // evamiti / saMhAramuddizya vAkyaM vyAjahAra / timAna dhAraNazakti mAna // 3 // satyavanta mityAdi / sAcirnAlItyAdi prathamAnteSu yaccayavAbhyAhAraNa te pratIccheti yojanIyam / mama mattaH / / 4-10 // bADhamiti / bADhamityatrI 1 mahAmuniH / 2 ra saMraMbhameva ca / 3 labAlasvAvimau / / vinidrI / 5 tathA / zucirvAdumahAbAdunilivikacistathA / 6 saMdhAna / 7 bhagAya / iti pAThAnnAma: For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.kI. vA.rA.bha. puTAH analipuTayuktAH / arzaAditvAdac / prAJjalayaH kRtAJjalayaH / madhurabhASiNaH madhurabhASaNazIlAH, kecitpuruSAH rAmamabruvan // 12 // 13 // // 11 // ima iti arddham / smetyApaH salopaH / zAdhi AjJApayA "zAho" iti zAsteH shaadeshH||14||maansaa iti / yatheSTaM gmytaamitynvyH||14 atheti / te puruSAH // 16 // sa ceti / tAna upasaMhAramantrAn / zlakSNaM vyaktam // 17 // kiM nviti zlokadvayam / itaH asmin pradeze / kautUhale candrArkasadRzAH kecita prbaanyjliputtaastthaa| rAmaM prAJjalayo bhUtvAbravana madhurabhASiNaH // 13 // ime sma narazArdUla zAdhi kiM karavAma te ||14||maansaaH kAryakAlepu sAhAyyaM me kariSyatha / gamyatAmiti tAnAha yatheSTaM raghunandanaH // 15 // atha te rAmamAmanthya kRtvA cApi pradakSiNam / evamastviti kAkutsthamuktvA jagmuryathAMgatam // 16 // saca tAn rAghavojJAtvA vizvAmitraM mahAmunim / gacchannevAthamadhuraM zlakSNaM vcnmbrviit||17||kiN nvatanmeghasaGkAzaM prvtsyaaviduurtH| vRkSaSaNDamito bhAti paraM kautUhalaM hi me // 18 // darzanIyaM mRgAkIrNa manoharamatIva ca / nAnA prakAraiH zakunavalgunAdairalaGkRtam // 19 // nismRtAH sma munizreSTha kAntArAdromaharSaNAt // 20 // anayA tvava gacchAmi dezasya sukhavattayA / sarve me zaMsa bhagavana kasyAzramapadaM tvidam // 21 // zrotumiti zeSaH // 18 // 19 // nissRtA iti / kAntArAt tATakAvanAt / romaharpaNAt romAJcakarAta, bhayaGkarAditi yAvat / arddhamekam / IN20 // anayeti / anayA dezasya sukhavattayA imAzramapadamityavagacchAmi, kasyeti na jAnAmi, tatsarvaM zaMsa, AditaHprabhRti vadetyarthaH // 21 // kaar| prahaSTanAntarAtmanA, pratyagrahIditizeSaH // 11 // divyatyAdi zlokadayamekaM vAkyam / praddhAJjalipuTAH kecidityanuSajyate // 12 // 13 // ima iti / zAdhi AjJApaya // 14 // gamyatAma, idAnImiti zeSaH // 15 // 16 // sa ca nAniti / tAna upasaMhAramanvAna jJAtvA // 17 // meghasaGkAzaM kAntriviDyAca vRkSaSaNDaM vRkSasamaham, kiM vanasambandhi, uta AzramasambandhIti praznaH / kautuhalaM, zrotumiti zeSaH // 18-20 / / anayetyAdi / anayA dezasya sukhavatayA iva // 1.11 // 1vadhAgatam / tatastu rAmaH kAkutstha: zAsanAihmavAdinaH / lakSmaNAya ca tAna mAna varAmbAna raghunandanaH / saMhArAna sa ca saMhATaH zrImAMstasmai nyavedayat / / ityadhikaH / For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir samprAptA ityAdizlokadvayam / te puurvoktaaH| tava yajJasya vinAya yatrAzramapade samprAptAH sA ca tava yAjJikI kriyA yatra rakSitavyA rAkSasAzca vdhyaaH| tasyAzramasya ko deshH||22||23|| etadityardham // 24 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne aSTAviMzaHsargaH // 28 // atha siddhAzramasya nityaM bhagavatsannidhimattvena divyadezatvaM tatsannidhAne pUrveSAM siddhatapaskatvaM bhagavaddezasyaiva vastavyatva samprAptA yatra te pApA brahmAnA duSTacAriNaH / tava yajJasya vinAya durAtmAno mahAmate // 22 // bhagavaMstasya ko dezaH sA yatra tava yaajnyikii| rakSitavyA kriyA brahman mama vadhyAzca raaksssaaH||23|| etatsarva munizreSTha zrotumicchAmyahaM prabho // 24 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe aSTAviMzaH sargaH // 28 // atha tasyAprameyasya tadanaM paripRcchataH / vizvAmitro mahAtejA vyAkhyAtumupacakrame // 1 // iha rAma mahAbAho viSNurdevavaraH prbhuH| varSANi subahUnyeva tathA yugazatAni ca / tapazcaraNayogArthamuvAsa sumahAtapAH // 2 // eSa pUrvA zramo rAma vAmanasya mahAtmanaH / siddhAzrama iti khyAtaH siddho hyatra mahAtapAH // 3 // mityetatpratipAdanamukhena sthANvAzramAdvailakSaNyaM darzayatyekonatriMze-arthatyAdi / aprameyasya acintyavaibhavasya, mAnuSabhAvanayA pUrvavRttamajJAtamiva pRcchata ityarthaH / caturthyatheM SaSThI // 1 // iheti saarddhshlokH| tapazcaraNayogArtha tapazcaraNaphalasiddhayartham / yadvA tapazcaraNaM ca yogazca tadubhayArtham / keci diha ihazabdadvayaM paThanti / tadA iha vane tatrApi iha pradeza ityrthH||2|| eSa iti / vAmanasya vaamnruupennaavtrissytH| pUrva viSNutvena rUpeNeha tapa mAzramapadamityavagacchAmi / kasyedaM sarva zaMsetyanvayaH // 21 // saMprAptA ityAdi / yatrAzramapade taba yajJasya vinAya rAkSasAH saMprAptA bhavanti, sA ca yAjJikI kriyA yatra rakSitavyA rAkSasAzca vadhyA yatra tasyAzramasya ko dezaH, kiM sthAnaM sarva me zaMseti pUrveNAnvayaH // 22-24 // iti zrImahezvaratIrthakRtAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikA khyAyo bAlakANDavyAkhyAyAm aSTAviMzaH srgH||28|| atha tasyetyAdi / tasya rAmasya paripRcchato vacanaM zrutveti zeSaH / vyAkhyAtum uttaramiti zeSaH // 1 // iheni| munibhAva-iheti sAlokadvayam / iha tapaHsAdharaNArtham ihobAseti ihazabdadvayasya nirvAhaH / viSNuH kAraNaviSNuH / bahuyugazatAni iha bane / tapazvaraNaM nAma tapo'nuSThAnama, yogo nAma aSTAGgayogaH, ubhayorapi ihaiva siddhaparthamuvAseti zabdayasya nirvAhaH / bhAdarAdviruktirvA / iha sthitaH viSNuH tapaH kRtvA vAmanarUpamAsthAya baliM jilA indrAya lokAn damyA iha sidi sarvakAryasiddhi prAptaH, ata evaM 7 For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmand cA.rA.bha. 5112 // TI.bA.kA~. sa. 29 zvacAra, pazcAdvAmanarUpeNApIti tasyAzramasyAtizayo drshitH| viSNoratra tapazcaraNaM loke tapasaH pravarttanAya, badarikAzrama iva nArAyaNasya / siddhA zramatvaM nirvakti siddha iti / mahAtapAH kAzyapaH atra hi yasmAt siddhaH tapaHphalaM prAptaH tasmAdeSa siddhAzramo nAma / / 3 / / etasminniti sAIzlokaH etasminkAle vissnnostpshcrnnkaale| virocanaH prahAdasutaH, tasyApatyaM vairocniH| samarudgaNAn savAyugaNAn / kArayAmAsa mantribhiriti zeSaH / tadrA jyam indrarAjyam // 4 // baleriti / bhAvalakSaNe SaSThI / balau yajamAne yAgaM kurvaanne| sAgnipurogamAH purogamenAminA sahitAH, agnimukhatvAddevAnAm / svaya etasminneva kAle tu rAjA vairocanirbaliH / nirjitya daivatagaNAn sendrAMzca samarudgaNAn / kArayAmAsa tadrAjya triSu lokeSu vidyutH||4|| balestu yajamAnasya devAH saanipurogmaaH| samAgamya svayaM caiva viSNumUcurihAzrame // 5 // balivarocanirviSNo yajate yajJamuttamam / asamApte Rtau tasmin svakAryamabhipadyatAm // 6 // ye cainamabhi vartante yAcitAra itastataH / yacca yatra yathAvacca sarva tebhyaH prayacchati // 7 // meva samAgamya ihAzrame tapazcarantaM vissnnumuucuH||5|| baliriti / yajJaM yajate yajJaM karotItyarthaH / odanapAkaM pacatItivat / asamApta iti, samAptazcet na sa jetuM zakya ityrthH| svakArya devakAryam, AzritakAryasya svkaarytvaattthocyte| abhipadyatAm abhitaH kAtsnyena sampAdyatAm / / 6 // nanu kathamasurasya yajJAnuSThAnam ! "yasyai devatAyai havihItaM syAttAM dhyAyedvapadakariSyan sAkSAdeva taddevatAM prINAti" itizruteH / tataddevadhyAnapUrvakaM tattanmantreNa ttt| iha vane tapazcaraNAya tapazcaraNArtham iha pradeze uvAseti ihazabdadvayasya nirvAhaH // 2 // 3 // patasminniti / samarUNAna AvahapravahAdivAyugaNasahitAn / kArayAmAsa kRtavAna // 4 // balerini / yajamAnasya yajJaM kurvANasya / agnipurogamAH purogamenAgninA sahitAH // 5 // baliriti / svakArya devakAryam // 6 // ye siddhAzramaH / " eSa pUrvAzramo rAma bAmanasya mahAtmanaH / siddhAzrama iti rUpAtasiddho patra mahAtAH // " ityuktan vAmanAcamaH / kathamiti cet , ihastho viSNureva bAmano'bhavata, viSNuvAmanayorabhedAt vAmanAzrama ityuktam / pUrvAzrama ityatra bAmanasya pUrvAzramaH, viSNurUpeNa svitasyAzrama ityarthaH / yahA iha bane viSNuH sAkSAdviSNudeva, iha-daha basata! tapasaH caraNam anuSThAnaM yeSAM te tapazcaraNAH, teSAM yogasiddhayartham aSTAGgayoga siddhayarthamuvAsa, ataeva pUrvam RSayaH viSNumannidhAnAdatoH midAH, anantaramiramtho viSNuH vAmanarUpamAsthAya gataH, anantaraM vizo jAtaH, punarapi tadAgamanAt mahAtapAH kazyapaH pUrvavat siddho'bhavat tasmAt middhAzrama iti // 2 // 3 // 1 vibhutaH / yajJa cakAra matimAnasurendro mahAbAliH / ityadhikaH / 2 asamAnatate / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Duddezena tattaddhaviHpradAnasya yAgatvAttasya ca devazatrorayogAt / naca caturthyantaHzabdo devatetivAcyam / acetanaprINanAsambhavAt tatprItimUlaphalA siddhezvaH ata eva kevalA kiyaiva phaladeti pratyuktam / ato'rthavAdAdyanurodhena zabdakriyAtiriktA sacetanA vajrahastatvAdiviziSTavigrahavatI devatA / naca vigrahavattve yugapadanekayAgasannidhAnAsambhavaH / divyazaktimattvena nAnAzarIraparigrahasambhavena teSAM sarvayAgasAnnidhyasya sulabhatvAt / tasmAnna devatA | vairiNo yAgasambhava iti / ucyate-nAthaM balinA kriyamANo yAgaH indrAdidevatArAdhyakaH, yenoktadoSaH syAt / kintu bhagavadArAdhanabhUtaH kazvidyAga vizeSaH / tasya viSNubhaktatvena prasiddhatvAt / tarhi bhaktayajJavinaM viSNuH kathaM kuryAt ? svabhaktasyApi svabhaktavirodhitvaM bhagavato'sahyam / tataH putrAntara satvaM surahitArthAya mAyAyogamupAgataH / vAmanatvaM gato viSNo kuru kalyANamuttamam // 8 // etasminnantare rAma kazyapo'gnisamaprabhaH / adityA sahito rAma dIpyamAna ivaujasA // 9 // devIsahAyo bhagavAn divyaM varSasahasrakam / vrataM samApya varadaM tuSTAva madhusUdanam // 10 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir virodhiputrazikSaNavat svAzritadevavirodhizikSaNaM yuktameva / ataevoktam- " mama madbhaktabhakteSu prItirabhyadhikA bhavet " iti / tahi tasya dhArmikasya kathaM nigrahaH syAttatrAha ye cetyAdizlokadvayena / ye yatra vastuvAhanAdiSu yadvastu yAcitAraH yAciSyamANAH santaH / itastataH dezAdezamabhivartante tatsarva tebhyaH yathAvatsatkArapUrvakaM prayacchati // 7 // sa iti / mAyA viSNutvAcchAdikA zaktiH, tasyA yogaM sambandhamupAgataH / vAmanatvaM vAmanarUpatvaM gataH / kalyANam asmatkArya kuru / tasminnaudAryAkhyo mahAguNo vartate, tena tvaM vAmanaveSo bhUtvA yAcyApadezena tadrAjyamapahRsya dehItibhAvaH // 8 // etasminniti zlokadvayam / etasminnantare devaprArthanAvasare / kazyapaH adityA sahito vrataM samApya viSNudezena kRtaM vrataM samApya / varadaM varadAnAya sanni OM hitaM viSNuM devIsahAyaH san tuSTAva / atra rAmapadadvayaM rUDhayA yogena ca nirvAhyam / vratAnuSThAnakAle varakAle ca devIsAhityadyotanAya dviHprayogo devyAH / ayamatra kramaH - "so'kAmayata bahusyAM prajAyeyeti / sa tapo'tapyata" ityuktarItyA viSNurjagadrakSaNacintAparo'tra deze ciramadRzya uvAsa / tadviditvA tameva putraM labdhukAmaH kazyapo devyA saha divyavarSasahasranirvartya viSNvArAdhanarUpaM kiJcidratamanuSThAya tadante varadAnAya dRzyamAnaM viSNuM tuSTAva / tasminne cetyAdi / itastataH AgatAH yatra yAge yacca yadvastu yathAvata yAvaJca yAcitAraH yAcipyamANAH, evamabhivartantebhyastatsarvaM nava yathAvaJca prayacchatItyarthaH // 7 // 8 // etasmi For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.ga.bhU. vAvasare devAzcAgatAH prArthitavanta iti // 9 // 10 // tapomayamiti / tapomayaM tapaHpracuram, prAcurya cArAdhyatvena / tapasArAdhyamityarthaH / taporAziM tapo TI.vA.kA. rAzisvarUpam / tapaHphaladamiti yAvat / tapomUrti jJAnasvarUpaM "tapa Alocane" itidhAtorasunpratyayaH / tapAtmakaM tapaHsvabhAvam, jJAnaguNakAmina sa. 29 tyarthaH / uktAdAtoH 'ghanarthe kavidhAnam'iti kH| puruSottamaM baddhamuktobhayAvasthAjIvAdilakSaNam, tvAM sutaptena ananyaprayojanatayAnuSThitena tapasA ArA dhanena / pazyAmi sAkSAtkaromi / sarvakarmasamArAdhyaM sarvakarmaphalapradaM jJAnasvarUpatvena samastaheyapratyanIkajJAnAnandAdyaparimitaguNavattvena ca sarvasmAda tapomayaM taporAziM tapomUrti tapAtmakam / tapasA tvAM sutaptena pazyAmi puruSottamam ||11||shriire tava pazyAmi jagatsarvamidaM prbho| tvamanAdiranirdezyastvAmahaM zaraNaM gataH // 12 // tamuvAca hariHprItaH kazyapaM dhUtakalmaSam / varaM varaya bhadraM te varAho'si mato mama // 13 // tacchrutvA vacanaM tasya mArIcaH kazyapo'bravIt // 14 // adityA devatAnAM ca mama caivAnuyAcataH / varaM varada suprIto dAtumarhasi suvrata // 15 // vilakSaNaM tvAM sAkSAtkaromi / etadeva me paramaprayojanamityarthaH // 11 // zarIra iti / idaM cetanAnetanAtmakaM srvjgt| tava zarIre'smin pazyAmi / evaMnu gItam-"pazyAmi devAMstava deva dehe sAstathA bhUtavizeSasAn / brahmANamIzaM kamalAsanasthamRSIzca sarvAnuragAMzca divyaan||" iti / yadA "jagatsave zarIram" ityuktatvAt zarIratayA pazyAmItyarthaH / tvamanAdiH utpttirhitH| anirdezyaH etAvAniti paricchettumazakya ityrthH| atastvAmahaM zaraNaM / rakSitAraM gataH // 12 // tamiti spaSTam // 13 // tacchutvetyarddham / maariicHmriiciputrH|| 14 // adityA iti / adityA yAcamAnAyAH / devatAnAM niti / adityA 4 sahito vrataM samApya devyA tayaiva sahitastuSTAvetyanvayaH // 9 // 10 // tapa iti / tapomayaM tapaHpracuram / tapa AtmakaM tapassvabhAvam // 11 // zarIra iti / pazyAmi sAkSAtkaromi / anidezyaH idaM tvayA nirdeSTumazakya ityarthaH // 12 // varam abhISTam / varAhaH divyavarSasahasratapasA varadAnayogyaH // 13 // taditi / mArIcaH marIciputraH // 14 // adityA iti / anuyAcata ityasya itarayorapi liGgavacanamyatyayena sambandhaH // 15 // muni-padA saH hita iticchedaH / adityAH hitaH saH tuSTAvetyanvayaH // 9 // 10 // tapomayamiti / tapomayaM jJAnapracura, taporAzi tejorAzim / " tapo vIryamahAzIrSajJAnatejasma kIrtyate" halAyudhaH / tapomartim jJAnazarIran / tapAtmakaM jJAnasvarUpam / chAndasaH salopaH / evaMvidhaM puruSottama vA sutamena sAGgamanuSThitena tapasA pazyAmItyarthaH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir yAcamAnAnAmityUgam // 15 // putratvamityAdisAIzoka ekaanvyH|| 16 // dezepyanugrahaH kriyatAmityAha-ayamiti / te prasAdAt karmaNi mattapasi siddhe sati / tvayi me putratvaM prApta ityarthaH / ayaM siddhAzramo nAma bhaviSyati tasmAdita AzramAduttiSTha, avatArAyetizeSaH // 17 // atheti / spssttm||18|| trIniti zlokadvayamekAnvayam |krmaan padavikSepAn / bhikSitvAyAcitvA / pratigRhya, mAnaM dyati khaNDayatIti mAnadaH, nirabhimAno bhikSitve tyarthaH / lokAMkramaNe hetuHlokAtmeti / vAmanarUpeNa yAcitvA sarvalokavyApizarIreNa kraantvetyrthH| niyamya vadhvA / trailokyasyApi padayakAntatvena putratvaM gaccha bhagavannadityAmama caangh| bhrAtA bhava yavIyAMstvaM zakrasyAsurasUdana / zokArtAnAM tu devAnAM sAhAyyaM kartumarhasi // 16 // ayaM siddhAzramo nAma prasAdAtte bhvissyti| siddha karmaNi deveza uttiSTa bhagavannitaH // 17 // atha viSNurmahAtejA adityAM samajAyata / vAmanaM rUpamAsthAya vairocanimupAgamat // 18 // trIna kramAnatha bhikSitvA pratigRhya ca mAnadaH / Akramya lokA~llokAtmA sarvalokahite rataH // 19 // mahendrAya punaHprAdAnniyamya blimojsaa| trailokyaM samahAtejAzcake zakravazaM punH||20|| tenaiSa pUrvamAkAnta AzramaH zramanAzanaH / mayA tu bhattyA tasyaiSa vAmanasyopabhujyate // 21 // etamAzramamAyAnti rAkSasA vighnakAriNaH / atraiva puruSavyAghra hantavyA duSTacAriNaH // 22 // adya gacchAmahe rAma siddhAzramamanuttamam / tadAzramapadaM tAta tavApyetadyathA mama // 23 // pravizannAzramapadaM vyarocata mhaamuniH| zazIva gatanIhAraH punarvasusamanvitaH // 24 // tRtIyapadAlAbhAttadartha bdhvetyrthH|| 19 // 20 // prakRtamupasaMharati-teneti / tena vAmanena / zramanAzanaH sNsaarshrmnivrtkH| sannihitaM sthANvAzrama vihAya bhavAn kimarthamatra sthita ityatrAha-mayA viti / mayA tu devatAntareSu paratvabuddhirahitena / bhaktyA vissnnubhktyaa| tasya vAmanasya / epa AzramaH upabhujyate AzrIyate, vAmanasyeyaM bhUmiriti kevalaM tAmevAjighanvata ityrthaa23||etmiti spssttm||22||adyeti / gacchAmahe gcchaamH| taatetyuplaalne| tadetadAzramapadaM yathA mama tathA tava / svamitizeSaH // 23 // pravizanniti / gatanIhAraH gthimH| punarvasubhyAM samanvita iti raamlkssmnnsaamyaapekssyaa||24|| sAyAcyamAnamabhISTaM niruupyti-putrtvaametyaadi| saahaayyvlicchlnaatmkm||16|| aymiti| siddhe karmaNIti prvnnaanvyH| itaH asmina kaayeN| uttiSTha ytsv||17||18|| mAkA tribhiH padeH sarvAta lokAna vyaapy| niyamya bddhaa| trailokymityaadi| yazcaketana vAmanena tasmatamminabAmane bhanayA upabhujyate ||19-21||dviniiyprshnmyo For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir // 114 // tamiti / utpatyotpatyeti prItyatizayoktiH, AgatyAganyetyarthaH / anena nirantaraM tadAgamanottayA munibahutvamucyate // 25 // yathAhamiti / yathAI muni.TI.cA.kA. yogyatAmanatikamya // 26 // muhUrtamiti / muhUrtam alpakAlaM, vizrAntAviveti manuSyabhAvanocyate // 27 // ayeveti / adyaiva pravaMzadina eva / ayaM / / siddhAzramaH siddhaH syAt / tvadyajJasiddhayA anvarSasiddhasaMjJo'stu, satyamastu vacastava / " atraiva puruSavyAghra hantavyA duSTacAriNaH" iti vaca ityrthH|| taM dRSTvA munayaH sarve siddhaashrmnivaasinH| utpatyotpatya sahasA vizvAmitramapUjayan // 25 // yathAI cakrire pUjAM vizvAmitrAya dhImate / tathaiva rAjaputrAbhyAmakurvannatithikriyAm // 26 // muhUrtamiva vizrAntau rAjaputrA varindamau / prAJjalI munizArdUlamUcatU raghunandanau // 27 // adyaiva dIkSAM praviza bhadraM te munipuGgava / siddhAzramo'yaM siddhaH syAt satyamastu vacastava // 28 // evamukto mahAtejA vizvAmitro mhaamuniH| praviveza tato dIkSA niyato niyatendriyaH // 29 // kumArAvapi tAM rAtrimuSitvA susamAhitau / prabhAtakAle cotthAya pUrvI sandhyAmupAsya ca // 30 // spRSTodako zucI japyaM samApya niyamena ca / hutAgnihotramAsInaM vizvAmitramavandatAm // 31 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekonatriMzaH sargaH // 29 // rAkSasAna sarvathA iniSya itibhAvaH // 28 // evamiti / niyataH nigRhiitaantHkrnnH||29|| kumArAviti zlokadrayam / spRSTodako dattAyo / niyamena japyaM samApya / anahotraM homaH opaasnhomH| dIkSAmadhye 'nAgnihotraM na darzapUrNamAsAbhyAM yajata iti' ityagnihotrasya niSiddhatvAt mAnasamanihotra mityeke // 30 // 31 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAnebAlakANDavyAkhyAne ekonatriMzaH sargaH // 29 // saramAha-patamiti // 22 // anuttamaM sarvotkRSTa / tadetadAzramapadaM yathA mama svabhUtaM nathA navApi, viSNvavatAratvAditi gaDho'bhiprAyaH // 23-27 // adyaiveti / dIkSA // 114 // praviza svIkuru / siddhaH anyarthaH // 28 // 29 // kumArAviti / kumArAviva skandavizAkhAviva // 30 // 31 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyaryA bAlakANDavyAkhyAyAm ekonatriMzaH sargaH // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsurl Gyanmandir subAhumArIcaprabhRtiduSTanigrahastriMze-atha tAvityAdi / dezakAlajJAviti hetugarbham / dezakAlajJatvAducite deze ucita kAle cAvRtAm // 1 // bhgvniti|| saMrakSaNIyo nivaarnniiyo|dhaatuunaamnekaarthtvaat viparItalakSaNA vA / yadvA iSTaprAptiraniSTanivRttizca rakSaNam / atra aniSTanivRttiH-tankSaNaM sa kaalH| nAtivarteta ajJAto nAtikAmet ||2||evmiti / yuyutsayA yoddhumicchyaa| prshshNsuHprocuH||3|| adyeti / rakSatamiti loNmadhyamapuruSadvivacanam / etadinamArabhya par3AvaparyantaM munimAnitvaM gamiSyati, ato vayaM vadAma ityarthaH // 4 // taaviti| paDahorAtraM SaNNAmahorAtrANAM samAhAraH paDahorAtram atha tau dezakAlajJau rAjaputrAvarindamau / deze kAle ca vAkyajJAvabrUtA kauzikaM vacaH // // bhagavan zrotu micchAvo yasmin kAle nishaacrau| saMrakSaNIyau tau brahmannAtivarteta tatkSaNam // 2 // evaM bruvANI kAkutsthau tvaramANau yuyutsyaa| sarve te munayaH prItAH prazazaMsurnRpAtmajau // 3 // adyaprabhRti SaDrAtraM rakSataM rAghavau yuvAm / dIkSAM gato hyeSa munirmonitvaM ca gamiSyati // 4 // tau ca tadvacanaM zrutvA rAjaputrau yazasvinau / anidrau SaDahorAtraM tapovanamara kSatAm // 5 // upAsAJcakraturvIrau yattau paramadhanvinau / rarakSaturmunivaraM vizvAmitramarindamau // 6 // atha kAle gate tasmin SaSThe'hani samAgate / saumitrimabravIdrAmo yatto bhava samAhitaH ||7||raamsyaivN avANasya tvaritasya yuyu tsyaa| prajajvAla tato vedissopAdhyAyapurohitA // 8 // tat // 5 // upAsAJcakaturiti / upAsAJcakratuH uuptuH| yattI sanaddhau / paramaM dhanuryayosto paramadhanvinau / briihyaaditvaadiniH||6|| atheti / kAle paJca dinAtmake gate / tasmin pradhAne ahani sutyaadine| samAhitaH ekaagrcittH| atrAdyaprabhRti pAtramityuktyA pUrvasarge tatpUrvadine dIkSApravezAttyA ca sapta rAtranirvartyaH satravizeSo'yamiti gamyate // 7 // rAmasyeti / vediprajvalanamutpAto rAkSasAgamasUcakaH / upAdhyAyaH vishvaamitrH| purohitA RtvijH||8|| atheti / kozikaM vco'bruutaamitynvyH||1|| bhagavanniti / saMrakSaNIyo nivAraNIyo / tatkSaNaM sa kAlaH nAtivataMta ajAnano nAnikAmana // // evamini / prazazaMsuH procuH / evaM vizvAmitre pRSTe dIkSayA tasya maunitvAhaSaya ucurityarthaH // 3 // adyeti / adyApi dIkSitatvAta maunyeva. ataHparamapi par3AvaparyantaM maunitvaM / prApyatItyarthaH // 4 // 5 // upAsAMcakratuH uptuH| parasmaipadamArSam / yattI satraddhau ||kssaa atheti / tasminahani pradhAnakarmasambandhini // // rAmamyenyAdi / aba viSama-upAdhyAyo brahmA / purohita upadraSTA / ismRttiAntarANAma yupalakSaNam // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.bA.ka vA.rA.bhU. // 115 // etdvivRnnoti-sd:ti| camasaM nAma paanpaatrm|buk homapAtram |uccyH smuuhH| kusumoccyo'lngkaaraarthH||9|| mantravaditi / nanu rakSopramantrajape kriyamANe kathaM rAkSasAgamanaprasaktiH ? na kathaMcit, kintu dUrata evAkAze meghavadrudhiraM vvrssH| tadidamAha AkAza iti / bhayAnakA bhyngkrH||10|| AvAyeti / prAvRSi varSAkAle nirgato megho yathAtathAbhyadhAvatAm // 11 // mArIca iti / bhImasaGkAzAH bhayaMkarAH // 12 // seti / abhidrutaH abhi sadarbhacamasanukA ssmitkusumoccyaa| vizvAmitreNa sahitA vedirjajvAla savijA // 9 // mantravacca yathAnyAyaM yajJo 'sausmprvrtte| AkAze ca mahAna zabdaH prAdurAsIdbhayAnakaH ||10||aavaary gaganaM megho yathA prAvRSi nirgtH| tathA mAyAM vikurvANI rAkSasAvabhyadhAvatAm // 11 // mArIcazca subAhuzca tayoranucarAzca ye / Agamya bhImasaGkAzA rudhiroghamavAsRjana // 12 // sA tena rudhiraugheNa vedirjavAla maNDitA / sahasA'bhidruto rAmastAnapazyattato divi // 13 // tAvApatantI sahasA dRSTvA raajiivlocnH|lkssmnnN tvabhisamprekSya rAmo vacanamabravIt // 14 // pazya lakSmaNa durvRttAn rAkSasAna pishitaashnaan|maanvaastrsmaadhuutaannilen yathA ghanAn // 15 // mAnavaM paramodAramatraM paramabhAsvaram / cikSepa paramakruddho mArIcorasi rAghavaH // 16 // mukhaM dhAvan // 13 // tAviti svaSTam // 14 // pazyati / pizitAzanAn mAMsabhakSakAn / etadvidhUnanArtha mAnavAce prayokSya iti bhaavH||15|| mAnava miti / atrAdAvityuktvetyupaskAryam / nanu sarvarAkSaseSvastraprayogaM pratijJAya mArIcorasi tatprayogaH kathamiti cennaH pUrvazloke rAkSasazabdasya mArIcamAtra vaidiprajvalanaM rAkSasAgamanasUcaka utpAtaH / upAdhyAyo vizvAmitraH purohitA RtvijaH / etaca uttarazlokena vistriyate // 8 // 9 // mantravaditi / samutpanne utpAte rAmo rakSatIti vizvAsAta yajJo'yaM saMpravartata iti sambandhaH // 10 // AvAryeti / megho meghadhvaniH / kArye kaarnnopcaarH||11|| mArIca iti / avAsRjana vavaSuH // 12 // seti / maNDitA cihnitA / abhidrutaH abhitaH zAlA pradhAvan / tatrAdRSTvA tato divi tAnapazyat ||1shaaaaptnto svasaMmukhamAgacchantau // 14-16 // 1 maNDitA / dRSTvA bedi tathAbhUtAM sAnuzaH krodhasaMyutaH / 2 panAn / kariSyAmi na sandeho notsahe hantumarmAdRzAn / ityuktvA vacanaM rAmadhApe sandhAya vegavAna / mAnava / iti pAThAntaram / // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir paratvAt // 16 // sa iti / sAgarasaMpUve smudrpuure| aba gAyatrIdvitIyAkSaraM saH // 17 // vicetanamiti / zIteSuzando'vayavavRttyA mAnavAne vartate / dRzya dRSTvA / mArIcasya prANarakSaNaM bhAvikAryAntarasAdhanAya // 18 // imAniti / vadhaprayojakAni nirpaNatvAdIni // 19 // saMgRhyeti / adbhutaM yathAtathA sa tena paramAtreNa mAnavena smaahtH| sampUrNa yojanazataM kSiptaH sAgarasamplave // 17 // vicetanaM vighUrNantaM zIteSu balatADitam / nirastaM dRzya mArIcaM rAmo lakSmaNamabravIt // 18 // imAnapivadhiSyAmi nighRNAna duSTacAriNaH / rAkSasAna pApakarmasthAna yajJannAna rudhirAzanAn // 19 // saMgRhyAstraM tato rAmo divyamAneyamaddhatam / subAhUrasi cikSepa sa viddhaHprApatadbhuvi // 20 // zeSAna vAyavyamAdAya nijaghAna mhaayshaaH|raaghvH paramodAro munInAM muda mAvahan // 21 // sa hatvA rAkSasAna savAn yajJanAna rghunndnH| RSibhiH pUjitastatra yathendro vijaye purA // 22 // atha yajJe samApte tu vizvAmitro mhaamuniH| nirItikA dizo dRSTvA kAkutsthamidamabravIt // 23 // kRtArtho'smi mahAbAho kRtNguruvcstvyaa| siddhAzramamidaM satyaM kRtaM rAma mhaayshH||24|| ityAre zrI. bA. triMzaH srgH||30|| cikssep||20|| zeSAniti / nijaghAna hiMsitavAn // 21 // sa iti / purA vijaye asuravijaye // 22 // atheti / nirItikAH nirvAdhAH // 23 // kRtArtha iti / guruvacaH pitRvacaH // 24 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne triMzaH sargaH // 30 // gAyatryAH sa iti dvitIyAkSaram / sa tenetyasya zlokasyAdimAkSareNa sa ityanena saMgrahAti / saMplave pUre // 17 // vicetanamiti / dRzya dRSTA / vicetanaM caitanya rahitam / ata eva vipUrNamAnaM, zIteSumiti mAnavAstranAmAntaram // 18-22 // pazyeti / zIteSu mAnavAstram na vyayujyata, mArIca iti zeSaH // atheti / nirItikAH nirupadravAH // 23 // kRtArtha iti / tvayA hetunA kRtArthosmIti caanvyH| satyaM kRtam anvarthanAmakaM kRtamityarthaH // 24 // iti zrImahezvara tIrthakRtAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyo triMzaH sargaH // 30 // 1 matravIt / * pazya lakSmaNa zIteSU mAnava dharmasaMhitam / mohayitvA nayasyenaM na ca prANairvyayujyatta / imA / 2 saMgRhya sumahacAnamAgneyaM raghunandanaH / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir // 116 // evaM kRtArtho vizvAmitro janakasutAtvenAvatIrNayA zriyA rAma yojayituM vyAjena mithilAprasthAna prastotyekatriMze-athetyAdi / kRtArthoM kRtavizvATI .vA.kaoN. mitraprayojanau / prahRSTena santuSTena antarAtmanA antaHkaraNena upalakSitau // 1 // prabhAtAyAmiti / sahitau avinAbhUtau // 2 // abhivAdyati / sa.. madhurodAroktI hetuH madhurabhASiNAviti // 3 // imAviti / smeti bhUtArthasUcakamavyayam / imo sma AjJApitaM sarvamanuSThitavantAvityarthaH / munizArdUla atha tAM rajanIM tatra kRtArthoM rAmalakSmaNau / USaturmuditau vIrau prahRSTenAntarAtmanA // 1 // prabhAtAyAM tu zarvaryA kRta paurvAhnikakriyo / vizvAmitra munIzcAnyAna shitaavbhijgmtuH||2||abhivaady munizreSThaM jvalantamiva pAvakam / UcaturmadhurodAraM vAkyaM madhurabhASiNau // 3 // imo sma munizArdUla kiGkarau samupasthitau / AjJApaya yatheSTaM vai zAsanaM karavAva kim // 4 // evamuktAstatastAbhyAM sarva eva maharSayaH / vizvAmitra puraskRtya rAmaM vacanamabruvan // 5 // maithilasya narazreSTha janakasya bhaviSyati / yajJaH paramadharmiSThastasya yAsyAmahe vayam // 6 // brahmadhyAyiSu zreSTha ! anena niravadhikabhaktimattvaM sUcitam / kiGkarau "bhaktikrIto janArdanaH" ityuktarItyA tvayA kItI / samupasthitI bhkt| tvAM vinA kSaNamapi sthAtumakSamo, "zaratalpagato bhISmaH zAmyanniva hutAzanaH / mAM dhyAti puruSavyAghastato me tadgataM manaH // " itivat / / AjJApaya yatheSTa kSAmakAle alpadravyAya kIto rAjaputraH punarnivartayituM nAhaH kila / zazAsanaM karavAva kima, kartavye na socaH kArya ityarthaH / / anena svabhaktAya svAnyaM na dadAti AhUya na dadAti svayaM gatvaiva dadAti svAtmAnamiSTaviniyogAI karotItyuktam // 1 // evamiti / atra vizvAmitreNa prativaktavye RSibhirniyojanaM rAmabhaktyatirekeNa / puraskRtya tadanujJA labdhvetyarthaH / yadA vizvAmitrapramukhA munaya ityrthH||5|| maithi lasyeti / mithilAyA Izvaro maithilaH "tasyedam" ityaN / paramadhArmiSTaH atizayena dharmavAn, bhagavatkayarUpatvena kAmyanityAbhyAmutkRSTa ityrthH| ayeti / tatra yajJazAlAyAm // 1 // abhijAmatuH abhivAdanAmiti zeSaH // 2 // munizreSTham vizvAmitram // 3 // 4 // tayoriti tAbhyAmityarthe // 5 // maithilasyeti / dharmiSThaH / 1 evamukta tayorvAkye / iti pAThAntaram / Aal // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tasya tasyakRte // 6 // tvamiti / gamiSyasi yadIti zeSaH / dhanuratnaM dhanuH zreSTham / dIrghAbhAva ArSaH / cakArAdyajJaM cetyarthaH / tat prasiddham // 7 // tasya dhanUranaM kutaH samAyAtam ? tatrAha taddhIti / makhe sadasi daivatairdattamityanvayaH // 8 // nAsyeti / AropaNaM jyAropaNam // 9 // dhanuSa iti / | jijJAsantaH jijJAsamAnAH // 10 // taditi / yajJaM drakSyasi tatra taddhanuzca drakSyasItyanvayaH // 11 // makhe kimarthe dattam ? tatrAha taddhIti / sunAbhaM tvaM caiva narazArdUla sahAsmAbhirgamiSyasi / adbhutaM dhanuratnaM ca tatra taddraSTumarhasi // 7 // taddhi pUrva narazreSTha dattaM sadasi daivataiH / aprameyabalaM ghoraM makhe paramabhAsvaram // 8 // nAsya devA na gandharvA nAsurA na ca rAkSasAH / kartumAropaNaM zaktA na kathaJcana mAnuSAH // 9 // dhanuSastasya vIryaM tu jijJAsanto mahIkSitaH / na zekurAropayituM rAjaputrA mahAbalAH // 10 // taddhanurnarazArdUla maithilasya mahAtmanaH / tatra drakSyasi kAkutstha yajJaM cAdbhutadarzanam // 11 // taddhi yajJaphalaM tena maithilenottamaM dhanuH / yAcitaM narazArdUla sunAbha sarvadaivataiH // 12 // AyAgabhUtaM nRpatestasya vezmani rAghava / arcitaM vividhairgandhairmAlyaizcAgarugandhibhiH // 13 // evamuktvA munivaraH prasthAnamakarottadA / sarvisaMghaH sakAkutstha Amantrya vanadevatAH // 14 // zobhanamuSTibandhanasthAnam / daivataiH daivatebhyaH / yAcitaM dattaM cetyarthaH // 12 // AyAgeti / AyAgabhUtaM dhanurutsave prAdhAnyenArcitaM dhanurAyAga ucyate / atra vizvAmitreNaivAnuktiH sarvasammatatvadyotanAya // 13 // evamiti / pUrva vizvAmitraM puraskRtyetyuktatyA prAdhAnyAt vizvAmitra uktavAnityanUdyate // 14 // atizayitadharmavAna / "ciNmatorluk" iti matublopaH / tatra taM dezam // 6 // tvaM caiveti / tatra yajJe / tat prasiddham / cakAro'nuktastrIratnasamuccayaparaH // 7 // taddhIti / sadasi daivatairdattam // 8-10 // tatra mithilAyAm / cakAreNa jAnakIsvIkArasamuccayaH // 11 // taddhIti / sunAbhaM zobhanamadhyam / sarvadevataiH sarvadevatebhyaH // 12 // viSama0 pUrvapUrvasmin kAle devarAtAkhyaprAcIna janakasya yajJe sadasi daivatairdakSayajJavace prasAditAt zivAlubdham / yajJaprasAditaiH zivasahitairdevatairdevarAtahaste tadaprameyabalaM dhanurdattam / atastatra tiSThatIti zeSaH // 8 // ayamatra dhanurAgamanakramaH -pUrva devAstripuravadhAya vizvakarmaNA nirmitaM dhanurmahAdevAya daduH / tadbhagavatorbalAcalaparIkSAnimittakavizvarodhe viSNupadAkramairjaDIkRtam / devaiH prArthito mahAdevo dhanuricchato devarAtasya haste nyastavAn / tataH prabhRti nyAsabhAvena vartamAnaM janakena svayajJe svatvena yAcyamAnaM devaistasya yajJaphalatvena dazamiti // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 117 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir svastIti / jAhnavItIre sthitaM himavantaM gamiSyAmItyanvayaH / ziloccayaM parvataM siddhAzramAddhimavagamanaM mithilAmArgeNetijJeyam // 15 // pradakSiNamiti / tataH vanadevatAmantraNAnantaram / / 16 / / tamiti / anusAriNam uttaradiganusAriNaM tam / prAyeNa bAhulyena / brahmavAdinAM zakaTIzatamAtraM zakaTayaH 7 zakaTAni teSAM zatamAtraM zatapramANam / anvayAt anvagAt / yadvA zatamAtramanvayAt, itaratsarve siddhAzrama eva sthitamityarthaH / atra zakaTIzabdena svasti vo'stu gamiSyAmi siddhaH siddhAzramAdaham / uttare jAhnavItIre himavantaM ziloccayam // 15 // pradakSiNaM tataH kRtvA siddhAzramamanuttamam / uttarAM dizamuddizya prasthAtumupacakrame // 16 // taM prayAntaM munivaramanvayAdanusAriNam / zakaTIzatamAtraM ca prAyeNa brahmavAdinAm // 17 // mRgapakSigaNAzcaiva siddhAzramanivAsinaH / anujagmurmahAtmAnaM vizvAmitraM mahAmunim // 18 // nivartayAmAsa tataH pakSisaMghAna mRgAnapi // 19 // te gatvA dUramadhvAnaM lambamAne divAkare / vAsaM cakrurmunivarAH zoNAkUle samAgatAH // 20 // te'staMgate dinakare snAtvA hutahutAzanAH / vizvAmitraM puraskRtya niSeduramitaujasaH // 21 // rAmo'pi saha saumitrirmunIstAnabhipUjya ca / agrato niSasAdAtha vizvA mitrasya dhImataH // 22 // atha rAmo mahAtejA vizvAmitraM mahAmunim / papraccha narazArdUlaH kautUhalasamanvitaH // 23 // bhagavan kasya dezo'yaM samRddhavanazobhitaH / zrotumicchAmi bhadraM te vaktumarhasi tattvataH // 24 // / zakaTyAropitAgnihotra sambhArAdikamucyate // 17 // mRgeti / tadbhaktayeti bhAvaH // 18 // nivartayAmAsetyarddham / atra pakSyAdinivartanena munInAM gamanaM dyotitam // 19 // ta iti / zoNaH puMnadaH, sa eva zoNetyapi vyapadizyate // 20 // ta iti / zoNe snAtvA dinakare'staMgate sati hutahutAzanA ityanvayaH // 21 // rAma iti / abhipUjya abhivAdya // 22 // atheti / spaSTam || 23 || bhagavanniti / ayaM zoNakUlasthaH // 24 // AyAgabhUtaM dhanuH makheSu prAdhAnyenArcitaM dhanurAyAgaH tadbhUtam || 13 ||14|| svastIti / himavantaM gamiSyAmItyanvayaH / himavataH svAzramatvAditibhAvaH // 15 // prada kSiNamiti / upacakrame gantumiti zeSaH || 16|| anusAriNAm uktadiganusAriNAm, pazcAGgAminAM vA / zakaTIzatamAtraM zataparicchitrazakaTayAropitAgnihotrasambhArAdi 01 For Private And Personal Use Only A TI.bA. ka sa0 31 // 117 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir codita iti / nikhilaM vRttAntamityarthaH // 25 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAna ekatriMzaH srgH||31||M VevaM zoNakUladezavaibhave pRSTe ayaM madazyAnA deza iti vivakSana svAnvayaM pradarzayati dvAtriMze-brahmayonirityAdi / brahmA yoniH kAraNaM yasya saH brahmayoniH ayonijo brhmputrH| mahAn jJAnazauryAdibhiritarabrahmaputravilakSaNaH / ko bhUmau zeta iti kushH| nAradAdivat brahmaloke'navasthAya prajApAlane dattAdara codito rAmavAkyena kathayAmAsa suvrtH|tsy dezasya nikhilamRSimadhye mhaatpaaH||25|| ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekatriMzaH sargaH // 31 // brahmayonimahAnAsIt kuzo nAma mhaatpaaH| akliSTavatadharmajJaH sjjnprtipuujkH|| // sa mahAtmA kulInAyA~ yuktAyAM suguNolbaNAn / vaidA janayAmAsa sadRzAzcaturaH sutAn / kuzAmba kuzanAbhaM ca AdhUrtarajasaM vasum // 2 // dIptiyuktAna mahotsAhAna kSatradharmacikIrSayA / tAnuvAca kuzaH putrAn dharmiSThAna satyavAdinaH // 3 // kriyatA pAlanaM putrA dharma prApsyatha puSkalam / RSestu vacanaM zrutvA catvAro lokasammatAH / nivezaM cakrire sarve purANAM nRvarAstadA // 4 // kuzAmbastu mahAtejAH kauzAmbImakarotpurIm / kuzanAbhastu dharmAtmA puraM cakre mahoda yam // 5 // AdhUrtarajaso rAma dharmAraNyaM mhiiptiH| cakre puravaraM rAjA vasuzcakre girivrajam // 6 // eSA vasumatI rAma vasostasya mahAtmanaH / ete zailavarAH paJca prakAzante smnttH||7|| tayA bhUmAvavasthAnAt kuza ityasya nAma, ata eva kSatriyavyApArAt kSatriyo'yam / akiSTaM nirbAdhaM vrataM yasya so'viSTavataH akiSTavatazcAsau dharmajJa zveti karmadhArayaH // 1 // sa iti sAIzlokaH / yuktAyAm anuruupaayaam||2|| dIptIti saaiishlokH| kSatradharmaH prajApAlanam / puSkalaM samagram // 3 // RSaH kuzasya nivezaM sannivezam // 4 // kuzAmba ityAdizlokadrayam // 5 // 6 // eSeti / eSA shonnkuulsthaa| zailavarAH girivrjsNjnyaamuulaaH||7|| mat / brahmAdInAM yUthamanvagAt // 14-24 // codita iti / nikhila vaktavyaM sarvam // 25 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM bAlakANDa vyAkhyAyAm ekatriMzaH sargaH // 31 // brahmayoniriti / akriSTavataH amnggvtH||1|| sa iti / yuktAyAm-anurUpAyAm // 2 // 3 // RSeriti / nivezaM snniveshm||4|| For Private And Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 11 // sumAgadhIti |mgdhdeshaadaagtaa mAgadhIti zoNa evocyte| aayyaaviticchedH||8|| saiSeti / pUrvAbhicaritA pUrvadezAtpratyakmukhavAhinI / sukSetrA ubhaya / / TI.bA.ko. pArzvata iti shessH||9|| kuzanAbha ityaadi| ghRtavatpuruSaM dRSTvA dravatIsatyaJcatIti ghRtaacii| kuzanAbhabhAryA ghRtavatpuruSaM kRtvAJcatIti vaa| apsrsH||10|| sa032 tAstviti zlokadvayam / udyAnabhUmimAgamya zatahadA iva sthitaaH| zatahadAH vidyutaH / nRtyamAnAH nRtyantyaH vAdayantyaH, vINA iti zeSaH / AmodaM sumAgadhI nadI ramyA magadhAna vizrutA yyau| paJcAnAM zailamukhyAnAM madhye mAleva zobhate // 8 // saiSA hi mAgadhI rAma vasostasya mhaatmnH| pUrvAbhicaritArAma sukSetrA ssymaalinii||9|| kuzanAbhastu rAjarSiH kanyAzatamanu ttamam / janayAmAsa dharmAtmA ghRtAcyA raghunandana // 10 // tAstu yauvanazAlinyo rUpavatyaH svalaMkRtAH / udyAna bhUmimAgamya prAvRSIva shthrdaaH||11|| gAyantyo nRtyamAnAzca vAdayantyazca srvshH| AmodaM paramaM jagmurvarA bhrnnbhuussitaaH||12|| atha tAzcArusaGgiyo rUpeNApratimA bhuvi| udyAnabhUmimAgamya tArA iva ghanAntare // 13 // tAHsarvaguNasampannA rUpayauvanasaMyutAH / dRSTvA sarvAtmako vAyuridaM vacanamabravIt // 14 // ahaM vaH kAmaye sarvA bhAryA mama bhaviSyatha / mAnuSastyajyatAM bhAvo dIrghamAyuravApsyatha // 15 // calaM hi yauvanaM nityaM mAnuSeSu vishesstH| akSayaM yauvanaM prAptA amaryazca bhaviSyatha // 16 // tasya tadvacanaM zrutvA vaayorklissttkrmnnH| apahAsya tato vAkyaM kanyAzatamathAbravIt // 17 // santoSam / svalaMkRtAH kusumcndntilkaadibhiH||11||12|| atheti / tArA iva babhuritizeSaH // 13 // tA iti| sarvaguNasampannAH srvaalngkaarsmpnnaaH| sarvatra AtmA svarUpaM yasya saH sarvAtmakaH, sarvatra saJcArItyarthaH // 14 // ahamiti / vaH bhavatIH / mAnuSe bhavo mAnuSaH / bhAvaH anurAgaH / tyajyatAM // 11 // tathA sati dIrghamAyurakhApsyatha // 15 // calamiti / nityaM sarvadA akSayamiti madbhAryAtva itishessH||16|| tasyeti / akliSTakarmaNaH apratihata mahodayaM mahodayanAmakam // 5-8 // saiveti / pUrvAbhicaritA pUrvavAhinI // 9 // kuzanAbha iti / pRtAcyAmapsarasi // 10 // 11 // gAyantya iti / AmodaM santo For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir karmaNaH / tataH tadvAkyazravaNena / apahAsya athaabrviit||17|| antariti / antazcarasi prANarUpeNa / bhUtAnAM prANinAM prabhAvajJAH evaMvidhaprabhAvajJAna asmAn jJAtabhavatprabhAvAn // 18 // kuzeti / sthAnAta adhikArAt / devaM bhavantam // 19 // mAbhUditi / saH naH pitA te kAlaH mRtyuH maabhuut| antazcarasi bhUtAnAM sarveSAM tvaM surottm| prabhAvajJAH sma te sarvAH kimasmAnavamanyase // 18 // kuzanAbhasutAH sarvAH samAstvAM surottama / sthAnAcyAvayituM devaM rakSAmastu tapo vayam // 19 // mAbhUtsa kAlo durmedhaH pitaraM satyavAdinam / nAvamanyasva dharmeNa svayaM varamupAsmahe ||20||pitaa hi prabhurasmAkaM daivataM paramaM hi nH| yasya no dAsyati pitA sa no bhartA bhaviSyati // 2 // tAsAM tadvacanaM zrutvA vAyuH paramakopanaH / pravizya sarvagAtrANi bamA bhagavAn prbhuH||22||taaH kanyA vAyunA bhagnA vivizurnRpatergRham / prApatana bhuvi sambhrAntAH salajjAH sAzrulocanAH // 23 // sa ca tAdayitA dInAH kanyAH prmshobhnaaH| dRSTvA bhanAstadA rAjA sambhrAnta idamabravIta // 24 // kimidaM kathyatAM putryaH ko dharmamavamanyate / kubjAH kena kRtAH sarvA veSTantyo nAbhibhASatha // 25 // he durmedhaH durbuddhe ! pitaraM nAvamanyasva / dharmeNa pitRprdaanruupenn| varaM svayadhupAsmahe pratIkSAmahe, pitA svayaM yasmai dAsyati taM pratIkSAmaha ityarthaH // 20 // uktaM vivRNoti-piteti // 21 // tAsAmiti / babhanna kunjIcakAra // 22 // tA iti / salajAH zarIravairupyAditibhAvaH // 23 // sa ceti / sambhrAntaH payo / cam // 12 // atheti / udyAnabhUmimAgamya, virejuriti zeSaH // 13-18 // kuzanAmeti / sthAnAta adhikArAta / devamindram // 19 // mAbhUdityAdi / saH pitA munibhA0-zanAmakanyakAzataM svaviSayaniratizayAbhilASavizeSAkRSTacita svayameva prativAcamAnaM vAyu pratyAha-mAbhUditi / durmedhA durmate vAyo / dharmeNa gAndharvavivAharUpadharmeNA svameva vidyamAnapitRcaraNA bhapi tadahitA iva svatantrAH satyaH varaM pati yadA upAsmahe majAmA, saH kAlaH mAbhUt tAdRzakAla vizeSaH kadApi notpadyatAm / nena satyavAdinaM pitaraM nAvamanyasa, asmaripaturavamAnaM nAcaretyarthaH / yadvA saH bhasmapitA te kAla: antakaH mAbhUta, ata eva taM nAvamanyasva / pitRmAyo vayaM na svacchanda sthitAH, ataeva dharmeNa pitRmatyanurodhanadharmeNa svayaMvaramupAsmaha ityarthaH / / 19 // 20 // 1 prabhuH / aravimAtrAkRtayo bhanadA bhayArditAH / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.rA.bhU. kulcittH||24|| kimiti| ko dharmamavamanyate, balAtkAra krotiityrthH| kubjAH vkrshriiraaH||25|| evmiti| pRSTveti zeSaH vinizvasya vythitvaa| samAdhi TI.bA.kA. // 11 // kiMvakSyantIti tdvcnshrvnnaavdhaanm||26|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne dvAtriMzaH srgH||32||MIs. 33 atha kuzanAbhasya kanyAvacanaM zRNvataH kSamAvizeSa ucyate trayastriMze-tasyetyAdi / zirobhizcaraNo spRSTvA, pAdayoH praNamyetyarthaH // 1 // vAyuriti / evaM rAjA vinizvasya samAdhi sandadhe tataH // 26 // ityAre zrIrAmAyaNe Adi bAlakANDe dvAtriMzaH sargaH // 32 // tasya tadvacanaM zrutvA kuzanAbhasya dhiimtH| zirobhizcaraNau sTaSTvA kanyAzatamabhASata // 1 // vAyuHsarvAtmako rAjana prdhrssyitumicchti| azubhaMmArgamAsthAya na dharma pratyavekSate // 2 // pitRmatyaHsma bhadraM te svacchande na vayaM sthitaaH| pitaraM no vRNISva tvaM yadi no dAsyate tava // 3 // tena pApAnubandhena vacanaM na prtiicchtaa| evaM bruvantyaH sarvAH sma vAyunA nihatA bhRzam // 4 // tAsAM tadvacanaM zrutvA rAjA paramadhArmikaH / pratyuvAca mahAtejAH kanyAzatamanu ttamam ||5||kssaantN kSamAvatAM puzyaH kartavyaM sumahatkRtam / aikamatyamupAgamya kulaM cAvekSitaM mama // 6 // pravarSayitum abhibhavitum icchati / vartamAnasAmIpyAllada / azubhaM balAtkArarUpam // 2 // pitRmatya iti / pitRmatyaH sma, ataH svacchande| svAtantrye kizcitpatisvIkAraviSaye / vayaM na sthitAH ato naH pitarameva vRNISva / sa yadi naH asmAn, tubhyaM dAsyati tadA tava bhaviSyAmaH / te bhadramastu // 3 // teneti / evaM bruvantyo vayam / asmAkaM vacanaM na pratIcchatA anaGgIkurvatA / pApAnubandhena pApAnusAriNA tena vAyunA nihatAH // 4 // tAsAmiti / anuttamaM kSamAvattvAt ||5||kssaantmiti / he putryaH ! kSamAvatAM karttavyaM kartumarha "kRtyAnAM kartarivA" itiSaSThI / kSAntaM kSamA / te kAlo mRtyuH mAbhUt / tena taM nAdhamanyastha, dharmeNa pitRpradAnarUpeNa varaM patimupAsmahe pratIkSAmahe / prabhuH vAyuH // 20-25 // evmiti| evaM vinizvaspa vyayitvA // 119 // samAdhi sandadhe, samAdhiryathitasya mnsHsmaadhaanm||26||iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyo dvAtriMzaH srgH||32|| tasyeti / caraNI spRSTA namaskRtya // 1 // vAyuriti / icchati aicchat / pratyavekSate pratyavekSata // 2 // pitRmatya iti / svacchande svAtanaye yadi naH asmAna dAsyate dAsyati, tarhi vayaM tvadIyAH // 3 // teneti / pApAnubandhena pApAnuvartanahetunA vacanaM na pratIcchatA anaGgIkurvatA vAyunA nihatAH // 4||5||kssaant / For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir bhAve niSThA / kRtam idaM sumahatkarma, deve prArthayamAne pyavikRtacittatvaM zarIraM bhaJjayati sati niSkoSatvaM ca duSkaramiti bhAvaH / kulaM cAvekSitam | kulAnurUpaM kRtyaM kRtamityarthaH // 6 // uktamarthe vivRNoti - alaGkAra iti arddham / kSamA aparAdhasahiSNutvam // 7 // duSkaramiti / vaH tat kSAntaM kssmaa| duSkaraM tridazeSu rUpaizvaryasaMpanneSu vizeSato duSkaram / yAdRzIti sarvAsAmavizeSataH yA kSamA sApi duSkaretyanvayaH / kSamaiva duSkarA, tatastri dazeSu duSkarA, tatopi sarvAsAmavizeSeNa kSamA duSkaraivetyarthaH // 8 // kSamAM prazaMsati kSameti / kSamA dAnaM dAnena yatphalaM prApnoti tat kSamayA alaGkAro hi nArINAM kSamA tu puruSasya vA // 7 // duSkaraM taddhi vaH kSAntaM tridazeSu vizeSataH / yAdRzI vaH kSamA putryaH sarvAsAmavizeSataH // 8 // kSamA dAnaM kSamA satyaM kSamA yajJazca putrikAH / kSamA yazaH kSamA dharmaH kSamayA viSThitaM jagat // 9 // visRjya kanyAH kAkutstha rAjA tridazavikramaH / mantrajJo mantrayAmAsa pradAnaM saha mantribhiH / dezakAlau pradAnasya sadRze pratipAdanam // 10 // etasminneva kAle tu cUlI nAma mahAmuniH / UrdhvaretAH zubhA cAro brAhmaM tapa upaagmt|| 11 // tapyantaM tamRSiM tatra gandharvI paryupAsate / somadA nAma bhadraM te UrmilAtanayA tadA // 12 // prApnotItyarthaH / evamuttaratrApi yojyam / dharmaH taTAkArAmanirmANAdiH / kSamayA bhUmisambandhinyA / jaganJcarAcaraM viSThitaM sthitaM bhavati // 9 // visR jyeti arddhatrayam / pradAnaM kanyApradAnam / cintAprakAramAha- dezaiti / pradAnasya kanyApradAnasya / ucitau dezakAlau / sadRze svakulasya sadRze pAtre pratipAdanaM ca mantrayAmAsetyarthaH // 10 // etasminniti / etasminneva kAle kuzanAbhIyakAle, uttaratrAnvayaH / UrdhvaretAH askhalitaretAH / brAhmaM tapaH vaidikaM tapaH brahmoddezyakaM vA // 11 // tapyantamiti / tatra tsmindeshe| tadA tatkAle / tapyantaM dAhArthe'pi vyatyayAcchyan / gandharvI jAtivAcitvAt / paryu |mityAdi / kSamAvatI kartavyaM mahat kSAntaM dhairya bhavatIbhiH kRtam // 6 // 7 // duSkaramityAdi / yat kSAntaM tat duSkaram / yAdRzI vaH kSamA dhRtiH sA duSkarA tridazeSu vizeSato duSkarA / kutaH ? teSAmAbhirUpyAdikamanIyaguNabAhulyAt / sA bhavatIbhiH kRtA / yadvA parakRtAparAdhasahiSNutvaM kSamA aparAdhasadbhAvepi zApApradAnarUpaM cittasaMyamanaM kSAntaM bhavatIbhiH kRtam / sthAnAccyAvayitumityAdinA tAsAM zApadAnasAmarthya vyaktam / ayaM bhAvaH- duSkarA kSamA sarvatra kartavyA, tridazeSu viSaye vizeSataH kartavyA / sA bhavatIbhiH kRtA // 8 // 9 // visRjyeti / pradAnaM kanyApradAnam / cintAprakAramAha-dezeti / pradAnasya pradeyasya kanyA zatasya sadRze vare pratipAdanaM kartavyamiti // 10 // etasminniti / brAhma vaidikam tapaH upAgamat kRtavAn / UrdhvaretAH brahmacArI // 12 // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 120 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir pAste azuzrUSata / madhyemadhye bhadramastviti prayogaH zubhottaratvAya // 12 // sA ceti / kAle kiyati kaale| tuSTo'bhavat / brahmarSitvAdgururityuktiH // 13 // sa ceti / kAlayogena zuzrUSAparipAkakAlasambandhena / karomi kuryAm // 14 // parituSTamiti / vAkyakovidaM vAkye vacane kovidaM samartham // 15 // lakSmyeti / brAhmyA lakSmyA brahmavarcasena / samuditaH zreSThaH ataeva brahmabhUtaH brahmatulyaH mahAtapA asi / asmAttvattaH putramicchAmi / 'dIpyase parayA lakSmyA' sA ca taM praNatA bhUtvA zuzrUSaNaparAyaNA / uvAsa kAle dharmiSThA tasyAstuSTo'bhavadguruH // 13 // sa ca tAM kAla yogena provAca raghunandana / parituSTo'smi bhadraM te kiM karomi tava priyam // 14 // parituSTaM muniM jJAtvA gandharvI madhurasvarA / uvAca paramaprItA vAkyajJA vAkyakovidam // 15 // lakSmyA samudito brAhmyA brahmabhUto mahAtapAH / brAhmeNa tapasA yuktaM putramicchAmi dhArmika // 16 // apatizcAsmi bhadraM te bhAryA cAsmi na kasyacit / brAhme NopagatAyAzca dAtumarhasi me sutam // 17 // tasyAH prasanno brahmarSirdadau putramanuttamam / brahmadatta iti khyAtaM mAnasaM cUlinaH sutam // 18 // sa rAjA saumadeyastu purImadhyAvasattadA / kAmpilyAM parayA lakSmyA devarAjo yathA divam // 19 // sa buddhiM kRtavAn rAjA kuzanAbhaH sudhArmikaH / brahmadattAya kAkutstha dAtuM kanyAzataM tadA // 20 // tamAhUya mahAtejA brahmadattaM mahIpatiH / dadau kanyAzataM rAjA suprItenAntarAtmanA // 21 // || iti kozAntare // 16 // apatiriti / vidhavApyapatirbhavati, tatrAha - bhAryeti / upagatAyAH zaraNaM gatAyAH me / brAhmaNa tapomahinA ||17|| tasyA iti / brahmaNA tapoyogena / datto brahmadattaH / vUlinaH svasya mAnasaM manassaGkalpajaM sutaM dadau // 18 // sa iti / rAjA kSatriyaH kSatrajatvAt / lakSmyA sampadA yuktaH / etasminnantare purImadhyAvasaditi smbndhH|| 19 // sa buddhimiti / tadA brahmadattasya kAmpilyAkhyAyAM puryAmAvAsakA le|| 20 // tamiti / rAjA rnyjkH|| 21 // // seti / kAle kiyati kAle // 13 // sa ceti / kAlayogena prasAdakAlayogena / kiM karomi kiMkaravANi // 14 // 15 // lakSmyeti / brAhmyA lakSmyA samuditaH brahmabhUto mahA tapAH tvam ato brAhmaNa brAhmazaktiyogena yuktaM putramicchAmi // 16 // apatirityAdi / pUrva cApatirasmi, idAnIM na kasyacidbhAryAsmi / naiSThikabrahmacAriNItyarthaH / ato brAhmaNa dharmeNa upagatAyAH zaraNaM gatAyAH me sutaM dAtumarhasi // 17 // 18 // sa rAjA gandharvyAH somadAyAH ksstriyaatyaat| kAmpilyAm kampilena nirvRttAm // 19 // viSama0 nanu putraprArthanA patyAnucitA, ata Aha-apatizcAsmIti / itaH paramapi asmi aham ahamaye asmItyanyayam, na kasyacidbhAryA bhaviSyAmItizeSaH adhApi naiSTikahmacAriNyAH upagatAyAH kiGkaratvaM prAptAyA me brAhmaNa sambandhinopAyena sutaM dAtumarhasi / sanakAdaya iva mAnasaH putro deya iti bhAvaH // 17 // For Private And Personal Use Only TI.vA.kAM. sa0 33 // 120 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org yatheti / tAsAM pANIn jagrAha / devapatiryathA devapatisadRzaH, tattulyavibhava ityarthaH // 22 // spRSTeti / tatazvalisUnunA / pANAviti jAtyekavacanam / vikubjAH vigata kubjabhASAH zataM kanyA babhuH / visargalopa ArSaH / babhuH kanyAzatamiti pAThaH // 23 // sa iti / vAyunA muktAH, kanyA iti zeSaH / paramaprItaH anukUlavaraMlAbhena paramaprItaH / harSe vikubjatvakRtam ||24|| kRteti / preSayAmAsa kAmpilyAmiti zeSaH ||25|| somadeti sArddhazlokaH / somadA cUliputra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yathAkramaM tataH pANIagrAha raghunandana / brahmadatto mahIpAlastAsAM devapatiryathA // 22 // spRSTamAtre tataH pANau vikubjA vigatajvarAH / yuktAH paramyA lakSmyA vabhuH kanyA zataM tadA // 23 // sa dRSTvA vAyunA muktAH kuzanAbho mahIpatiH / babhUva paramaprIto harSaM lebhe punaHpunaH // 24 // kRtodvAhaM tu rAjAnaM brahmadattaM mahIpatiH / sadAraM preSa yAmAsa sopAdhyAyagaNaM tadA // 25 // somadApi susaMhRSTA putrasya sadRzIM kriyAm / yathAnyAyaM ca gandharvI snuSA stAH pratyanandata / spRSTvAsSTaTvA ca tAH kanyAH kuzanAbhaM prazasya ca // 26 // ityArSe zrI0 vA0 trayastriMzaH sargaH // 33 // kRtodvA gate tasmin brahmadatte ca rAghava / aputraH putralAbhAya pautrImiSTimakalpayat // 1 // iSTyAM ca vartamA nAyAM kuzanAbhaM mahIpatim / uvAca paramodAraH kuzo brahmasutastadA // 2 // putra te sadRzaH putro bhaviSyati sudhA rmikaH / gAdhiM prApsyasi tena tvaM kIrtiM loke ca zAzvatIm // 3 // 21 maataa| putrasadRzIM kriyAM dArakriyAm, dRttvetishessH| yathAnyAyaM yathAkramam / snuSAH kanyAH kuzanAbha putrIH // 26 // i0 zrIgo0 zrIrA0 trayastriMzaH sargaH // 33 // evaM prAsaGgikaM parisamApya prakRtakathAzeSamAha catustriMze - kRtodvAha ityAdi / aputraH kuzanAbhaH / putrAyeyaM pautrI tAm // 1 // iSTayAmiti / kuzaH kuzanAbhapitA // 2 // putreti / sadRzaH, guNairitizeSaH / sa putraH kiMnAmakaH ? tatrAha - gAdhimiti / gAdhinAmAnaM putraM prApsyate, tena gAdhinA / zazvadbhavA sa iti / dAtuM buddhiM nizvayaM kRtavAn // 20-22 // spRSTeti / vikubjAH vigatakubjabhAvAH, asya brahmatejamsampattirevAtra kAraNaM vijJeyam / vAyunA bhagnAH pUrva miti zeSaH (vAyunA bhagnAH iti pAThaH) // 23-25 // somadeti / sadRzakriyAm sadRzavivAham / sadRzakriyAmityasya pratyanandateti pareNa sambandhaH // 26 // iti zrImahe 0 zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM trayastriMzaH sargaH // 33 // kRtodvAha iti / aputraH kuzanAbhaH // 1 // 2 // putreti / tena gAdhinA / / 3-6 // For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.ma. // 12 // shaashvtii| bhavArthe aN / bahiSaSTilopavacanAdavyayAnAM bhamAtra TilopaH kvaacitkH| atra na tato GIp / tAm // 3 // evamiti / anena sadA brahmaloka TI.vA.kA. vAsI kuzaH putrAnugrahArtha bhuvamAgata ityavagamyate / sanAtanaM nityam // 4 // kasyaciditi / kasyacitkAlasya kasmiMzcitkAle gate sati / gAdhisa034 rityeva yathA pitroktaM tathaivetyarthaH / jajJe ghRtAcyAM bhAryAyAm // 5 // sa iti / yataH kuzavaMzaprasUto'smi ataH kauzikasaMjJo'smi / kuzazabdAt gotrA evamuktvA kuzo rAma kuzanAbhaM mahIpatim / jagAmAkAzamAvizya brahmalokaM sanAtanam // 4 // kasyacittvatha kAlasya kuzanAbhasya dhImataH / jajJe paramadharmiSTo gAdhirityeva nAmataH // 5 // sa pitA mama kAkutstha gAdhiH paramadhArmikaH / kuzavaMzaprasUto'smi kauziko raghunandana // 6 // pUrvajA bhaginI cApi mama rAghava suvratA / nAmnA satyavatI nAma RcIke pratipAditA // 7 // sazarIrA gatA svarga bhrtaarmnuvrtinii| kauzikI paramodAga pravRttA ca mhaandii|| 8 // divyA puNyodakA ramyA himavantamupAzritA |loksy hitakAmAthai pravRttA bhaginI mm||9|| tato'haM himavatpAA vasAmi nirataH sukham / bhaginyAM snehasaMyuktaH kauzikyAM raghunandana // 1 // sA tu satyavatI puNyA satye dharma pratiSThitA / pativratA mahAbhAgA kauzikI saritAM varA // 11 // patye Thak // 6 // pUrvajeti / pUrvajA jyesstthaa| Rcaki RcIkAkhyamunaya ityarthaH // 7 // sazarIreti / bhartAramanuvartinI bhatranuvartanadharmaprabhAvAditi bhaavH| na / kevalaM svargagamanamasyAH,mahAnadItvaM ca jAtamityAha-kozikIti // 8 // divyeti|divyaa zlAghyA / hitamAmuSmikam, kAmaH aihikam tadubhayAthai prvRttaa| nadIrUpeNa svargAddhimavantamupAzritetyarthaH // 9 // tata iti / yato himavantamAzritA tata ityrthH|| 10 // satyavatInAmanimittamAha-sA tviti // 11 // pUrvajeti / RcIke RcIkAya / pratipAditA dattA // 7 // sazarIreti / anuvartinI zuzrUSamANA / na kevalaM sazarIrataH svargagamanam apitu asyA mahAnadItvamapi // 12 // jAtamityAha kauzikItyAdinA // 8 // divyeti / divyA ananyasAdhAraNA / hitakAmA hitamAmuSmikaM, kAmaH aihikam tadartham, yataH sA himavantamupAzritA ata ityarthaH // 9 // 10 // itazca tatra vAsa ityAha-sA tviti / satye dharme pratiSThitA tajjalapAnAdinA satyAnmano na nivartata iti bhAvaH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir evambhUtasya siddhAzramAgamananimittamAha-ahaM hIti / niyamAt yaagniymaadetoH| samupAgataH siddhAzramamitizeSaH // 12 // eSeti / mama svasya vaMzasya cotpattiH prasaGgAtkIrtitA, yattvayA pRSTaM tat / dezasya girijadezasya vaibhavaM coktam // 13 // itaHparaM na praSTavyamityAzayenAi-gata iti / ajhai rAtrararddharAtraH / anapuMsakatvapi "arddha napuMsakam" ityApaH smaasH| "ahaH sarva-" ityAdinA samAsAnto'c / "rAbAhna-" iti puMlliGgatA / / ahaM hi niyamAdAma hitvA tAM smupaagtH| siddhAzramamanuprApya siddho'smi tava tejsaa||2|| eSA rAma mamotpattiH svasya vaMzasya kIrtitA / dezasya ca mahAbAho yanmAM tvaM paripRcchasi // 13 // gato'ddharAtraH kAkutstha kathAH kathayato mama / nidrAmabhyehi bhadraM te mAbhUdvighno'dhvanIha naH // 4 // niSpandAstaravaH sarve nilInA mRgpkssinnH| naizena tamasA vyAptA dizazca raghunandana // 15 // zanairviyujyate sandhyA nabho netrarivAvRtam / nakSatratArAgahanaM jyotibhiravabhAsate // 16 // uttiSThati ca zItAMzuH zazI lokatamInudaH / hrAdayan prANinAM loke manAMsi prabhayA vibho // 17 // naizAni sarvabhUtAni pracaranti tatastataH / yakSarAkSasasaMghAzca raudrAzca pizitAzanAH // 18 // MavArddhazabdo'zavAcI / ukta hi-"bhittaM zakalakhaNDa vA puMsyo'rddha samezake" iti / yAvati rAtribhAga nidrA niSiddhA tAvAn gata ityarthaH / jAga raNe ko doSa ityatrAha-mAbhUditi / zvo gantavyAdhvani nidrAbhAvaprayuktAlasyakRtavighno maabhuudityrthH| mama kathAH kthytH| mayi kathA kathayati // 14 // atha nizAmukhaM varNayati caturbhiH-niSpandA ityAdi / niSpandAH pakSisaJcArAbhAvAditi bhAvaH / nilInAH nidrAM prAptA ityarthaH / nezena sandhyA tiriktakAlikena / sandhyA viyujyate viyuktA / vartamAnasAmIpye laT / nakSatraiH azvinyAdibhiH, tArAbhiH kevalanakSatraizca gahanaM vyAptam / namaH jyotirbhiH ahamiti / niyamAta adhvaraniyamAddhetoH // 12 // eSA iti / 'kuzavaMzaprasRto'smi' ityAdinA svasyotpattiH 'brahmayoniH' ityAdimahAprabandhena svavaMzotpatiH eSA) vasumatI' ityAdinA dezasyotpattiH kIrtitetyarthaH // 13 // gato'rdharAtra iti / atra ardharAtrazabdena pradoSo lakSyate, anyathA 'zaneviyujyate sandhyA' ityuttaratra tadvacanaM / virudhyeta, kathAntarazravaNakautuhalatadarthaprArthanavirAmArthakAlaviprakarSa prItyA prakAzayati na punaH paramAryeneti / yathAzrutArthagrahaNe tu zanairviyujyate sandhyetyatra bhUtArthe laT // 14 // 15 // zanairityAdi / nakSatratArAgahanaM nakSatragrahargahanam ata eva netrarAvRtamiva nabhaH jyotirbhiH uDubhiH teSAM razmibhirvA avabhAsate / nezAni For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bha. // 122 // TI.vA.ko. TI. sa. jyotiSmadbhinetrarAvRtamivAvabhAsate / uttiSThatIti "udonUkarmaNi" iti parasmaipadam / tamo nudAti tamonudaH "igupadhalakSaNaH kaH" / nizAyAM prabhavanti nezAni / "prabhavati" ityaN / bhUtAni uluukaadyH| tatastataH tatra tatra / paurNamAsyAM yajJaM samApya dvitIyAyAM prasthAnamiti caturghaTikA nantaraM candrodaya iti sarvathArddharAtrazabdaH pradoSapara eva // 15-18 // evmiti| abhyapUjayan astuvan // 19 // kuzikAnAmiti / gAdheH kuzika evamuktvA mahAtejA virarAma mahAmuniH / sAdhusAdhviti taM sarve RSayo hyabhyapUjayan // 19 // kuzikAnAmayaM vaMzo mahAn dharmaparaH sadA brahmopamA mahAtmAnaH kuzavaMzyA narottamAH // 20 // vizeSeNa bhavAneva vizvAmitro mhaayshaaH| kauzikI ca saricchRSTA kulodyotakarI tava // 21 // iti tairmunizArdUlaiH prazastaH kuzikAtmajaH / nidrAmupAgama cchImAnastaMgata ivAMzumAn // 22 // rAmo'pi sahasaumitriH kinycidaagtvismyH| prazasya munizAlaM nidrA samupa sevate // 23 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe catustriMzaH sargaH // 34 // upAsya rAtrizeSaM tu zoNAkUle maharSibhiH / nizAyAM suprabhAtAyAM vizvAmitro'bhyabhASata // 1 // iti nAmAntaram / kuzikAnAM taddvotrajAnAm / brahmopamAH caturmukhopamAH // 20 // vizeSeNeti / vizvAmitraH vizvAmitrasaMjJaH / bhavAneva mhaatmetynupnggH| kozikI ca tava kulodyotakarI kulprkaashkrii||21|| itIti / prazastaH stutH| "zaMsu stuto" "yasya vibhASA" iti neTa / " aniditA-" iti nlopH| zrImAn prazaMsAkRtaharSajanitazrImAn / astaGgatorDazumAniva tadvatparaprabodhAjanaka ityarthaH // 22 // rAmopIti / kizcidAgatavismayaH nidrA pAravazyAditibhAvaH / samupasevate adhvazramavazAta samyak prAptaH // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDa vyAkhyAne caturviMzaH sargaH // 34 // atha svapAdodbhavagaGgAvaibhavaM loke pravartayituM pRcchati paJcaviMze-upAsyetyAdi / upAsya sthitvA, zayitveti nizAyAM carantIti tathA // 16-19 // stutiprakAramAha-kuzikAnAmityAdi / brahmopamAH brahmarSitulyaH // 20 // he mahAyazaH vizvAmitra ! yastapasA brahmarSitvaM prApta iti bhAvaH // 21 // 22 // rAma iti / nidrA samupasevate bhUtArthe laTa // 23 // iti zrImahezvaratIyaviracitAryA zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDa vyAkhyAyAM caturviMzaH sargaH // 34 // upAsyeti / rAtrizeSam upAsya nidrAmupagamya / atyantasaMyoge dvitIyA // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir evamuktatA dhImatAmA dazayAstIre / yAvat / rAtrizeSamiti atyantasaMyoge dvitIyA / suprabhAtAyA, nivRttAyAmiti yAvat / atra rAtrizeSamityanuvAdAt pUrvasarge gato'rddharAtra ityatra nizItha paratvaM svarasamiti gamyate / yadvA rAtrizeSaM brAhma muhUrte / upAsya paramAtmAnamiti zeSaH / "brAhma muhUrta utthAya cintayedAtmano hitam " itismRteH // 1 // suprabhAteti / gamanAya gantum "kriyArthopapadasya-" iti caturthI // 2 // taditi / pUrvAhna bhavA paurvAhikI tAm // 3 // ayamiti / gAdhaH svlp| suprabhAtA nizA rAma pUrvA sandhyA pravartate / uttiSTottiSTa bhadraM te gamanAyAbhirocaya // 2 // tacchrutvA vacanaM tasya kRtvA paurvAhikI kriyAm / gamanaM rocayAmAsa vAkya cedamuvAca ha // 3 // ayaM zoNaH zubhajalo gAdhaH pulina maNDitaH / katareNa pathA brahmana santaripyAmahe vayam // 4 // evamuktastu rAmeNa vizvAmitro'bravIdidam / eSa panthA mayoddiSTo yena yAnti maharSayaH // 5 // evamuktA maharSayo vizvAmitreNa dhImatA / pazyantaste prayAtA vai vanAni vividhAni ca // 6 // te gatvA dUramadhvAnaM gate'ddhadivase tdaa| jAhnavIM saritAM zreSThAM dadRzurmunisevitAm // 7 // tAM dRSTvA puNyasalilAM haMsasArasasevitAm / babhUvarmunayaH sarve muditAH shraaghvaaH|| 8 // tasyAstIre tatazcakrusta AvAsaparigraham // 9 // tataH snAtvA yathAnyAyaM santarya pitRdevatAH / hutvA caivAgnihotrANi prAzya cAmRta baddhaviH // 10 // vivizurjAhnavItIre zucau muditmaansaaH| vizvAmitraM mahAtmAnaM parivArya samantataH // 11 // jalaH, ataeva pulinamaNDitaH saiktaalNkRtH| tathA ca nAvaM vinA gantuM shkyte| katareNa pathA santariSyAmahe // 4 // evamiti / uddiSTaH gantavyatvena nizcitaH // 6 // evamiti spaSTam ||6||t iti / jAhnavIM gaGgAm // 7 // tAmiti / sAraso iMsavizeSaH // 8 // tasyA iti arddham / AvAsAya parigRhyata ityAvAsaparigrahaH taM, saMmArjanAdinA vAsasthAnaM carityarthaH // 9 // tata ityAdi zlokadvayam / yathAnyAyaM yathAzAstram, aghamarpaNamuktAdi japapUrvakamityarthaH / pitRdevatA iti RSINAmapyupalakSaNam / agnihotrANi agnau hotavyAni paJcamahAyajJAdIni / amRtavat amRtatulyam / haviH yajJa suprabhAteti / gamanAya gamanaM kartum // 2 // 3 // ayamiti / agAdhaH gambhIraH / katareNa pathA saMtariSyAmahe ityarthaH // 4 // uddiSTaH gantavyatvena nizcitaH // 5-9 // amRtavat / 1 samantataH / viSThitAzca yathAnyAyaM rAghavA ca badhAhataH / ityadhikaH / saharAdhavA mAM dadRzubhiyAtA vai vanA For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 123 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir ziSTamannam "yajJaziSTAmRtabhujo yAnti brahma sanAtanam" itismRteH / zucau dRSTadoSarahite bhojanasthAnAdanyatra // 10 // 11 // atheti / atha upavezA TI.bA.kAM. anantaram / tatra deshe| tadA tasminneva kAle / dvitIyo'thazabdaH prazne / "maGgalAnantarArambhapraznakAtsnyaiSvatho atha" ityamaraH / gaGgAM gaGgAvRttAntam // 12 // trailokyamityarddham || 13|| codita iti / vRddhiM trailokyamityaneno kAma, janma gaGgAM zrotumityuktam ||14|| zailendra iti / dhAtUnAm ayastAmrAdInAm dingseu atha tatra tadA rAmo vizvAmitramathAbravIt / bhagavan zrotumicchAmi gaGgAM tripathagAM nadIm // 12 // trailokyaM kathamAkramya gatA nadanadIpatim // 13 // codito rAmavAkyena vizvAmitro mahAmuniH / vRddhiM janma ca gaGgAyA vaktumevopacakrame // 14 // zailendro himavAnnAma dhAtUnAmAkaro mahAn / tasya kanyAdvayaM rAma rUpeNApratimaM bhuvi // 15 // yA meruduhitA rAma tayorbhrAtA sumadhyamA / nAmnA manoramA nAma patnI himavataH priyA // 16 // tasyAM gaGgeyamabhavajjyeSThA himavataH sutA / umA nAma dvitIyAbhRnnAmnA tasyaiva rAghava // 17 // atha jyeSThAM surAH sarve devatArthacikIrSayA / zailendraM varayAmAsurgaGgAM tripathagAM nadIm // 18 // dadau dharmeNa himavAMstanayAM lokapAvanIm / svacchandapathagAM gaGgAM trailokyahitakAmyayA // 19 // astIti zeSaH / kanyAdvayam AsIditizeSaH // 15 // yeti / yA meruduhitA himavataH priyA patnI manoramAnAma prasiddhA sA tayormAtetyanvayaH // 16 // kanyAdvayasya nAmanI darzayati-tasyAmiti // 17 // atheti / devatArthacikIrSayA devatArthasampAdane cchayA, prayojanaM ca snAnapAnAdi vakSyamANasenApati jananaM vA paradevatArcanArtha vA, ataeva svapadenAnuktiH // 18 // dadAviti / dharmeNa yAcakA na pratyAkhyeyA iti dharmeNa / jalapravAharUpAyA nadyAH katha mAkAze gamanam ? tatrAha - svacchandapathagAmiti / svacchandaH svecchA tadAyattaH panthAH svacchandapathaH "RkpUrandhUH -" ityAdinA apratyayaH samAsAntaH / // 123 // amRtatulyaM paJcayajJAdyavaziSTamannam / yadvA amRtavat tatsadRzaM gaGgAjalaM havizva prAguktaM prApyetyarthaH // 10-13 // vRddhiM trailokyavyAptirUpAm // 14 // dhAtUnAM svarNA dInAma // 15-17 // atheti / devatArthacikIrSayA devatArthazva kumArajananAdiH / tripathagAM svargabhUpAtAlamArgagAm // 18 // dadAviti / dharmeNa svasrukRtena / tanayAM tanayAtvaM For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir taM gacchatIti tathA / meghajalavadvAragativizeSeNAkAze'pi gatiH sambhavatIti bhAvaH // 19 // pratigRhyeti / trilokahitakAriNaH, devA itizeSaH / prtigRhy| sviikRty| AdAya svessvntrbhaavy||20|| gaGgAvRttAntaprasaGgena tadanujAvRttAntamapyAha-yA ceti / kanyA alpbhrtRkaa||21|| ugraNati / aprtiruupaay| anukUlAya, rudrArthaM tapasyantImumA prasannAya tasmai dadAvityarthaH // 22 // upasaMharati-ete iti // 23 // evaM gaGgotpattiprakAraM prathamaprazrottaramuktvA dvitIya pratigRhya trilokArtha trilokhitkaarinnH| gaGgAmAdAyate'gacchan kRtArthenAntarAtmanA // 20 // yA cAnyA zailaduhitA kanyA''sIdraghunandana / ugraM sAvatamAsthAya tapastepe tapodhanA // 21 // ugreNa tapasA yuktoM dado zalavaraH sutAm / rudAyApratirUpAya umAM lokanamaskRtAm // 22 // ete te zailarAjasya sute lokanamaskRte / gaGgA ca saritAM zreSThA umA devI ca rAghava // 23 // etatte sarvamAkhyAtaM yathA tripathagA nadI / khaM gatA prathamaM tAta gatiM gati matAM vara // 24 // saiSA suranadI ramyA zailendrasya sutA tadA / suralokaM samArUDhA vipApA jalavAhinI // 25 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe pazcatriMzaH sargaH // 35 // uktavAkye munau tasminnubhau rAghavalakSmaNau / abhinandya kathAM viiraavuucturmunipunggvm|| 1 // prazrottaraM tripathagAmitvamucyata ityaah-etditi| prathamaM tAvat khaM khAtmikAM gatiM gtaa| gatimatAM sundrgtimtaam||24||ath suralokaM ca samArUDhetyAhaHSeti // 25 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimatrIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paJcatriMzaH srgH||35|| "bhagavan zrotumicchAmi gaGgAM tripathagA nadIm" iti gaGgAyAtripathagAtvaprakAre pRSTe antarikSasvargagamanayoH pratyuktatvAttatra tRtIyapathagamanaM kathamityAzayena punaH pRcchantaM zrIrAma pratyAha padatriMze-uktavAkya ityaadi| muno uktavAkye uktottare sti|atrobhaavityukteH pUrvasagai rAmapadaM lakSmaNasyApyupalakSaNaM veditvym| kathA pUrvoktAm |M gatAm / svacchanna svecchayA kutaH panthAH svacchandaSayaH nena gacchantIma, anargalAmiti yAvata // 19 // trailokyahitakAriNaH, devA iti zeSaH / gaNchana agacchan 20-23 // etadityAdi / tripathagA nadI yena prakAreNa vaM gatiM gatA, AkAzamArga ganetyarthaH // 24 // seni / vipApA vidhatalokakalmaSA, kimu vaktavyaM svaya miti // 25 // iti zrImahezvaratIyaviracinAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyo paJcatriMzaH sargaH // 35 // uktavAkya iti // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rA.ga.bha. www.kobatirth.org dharmeti arddhatrayam / dharmayuktaM, dharmaphalaka zravaNamityarthaH / idaM vRttaM jyeSThAyA duhituH vRttaM tvayA kathitam / tasyA divyamAnuSasambhavaM divyaloke mAnuSaloke ca . TI. vA. kaoN. sambhavaM vistaraM vaktumarhasi ||2|| trIniti / trIn pathaH bhUrbhuvaH svarmArgAn / kena hetunA lAvayet plutA / bhAvayedityapi pAThaH / lakAravyatyayaH / itarayoH pUrvasarga evoktatvAtkena hetunA tRtIyapathaM gatati dvitIyapraznArthaH // 3 // tRtIyaprazramAha- kathamiti / tripathagA gaGgA kathaM vizrutA kaiH karmabhiH vyApAraiH sa0 36 dharmayuktamidaM brahman kathitaM paramaM tvayA / duhituH zailarAjasya jyeSThAyA vaktumarhasi / vistaraM vistarajJo'si divya mAnuSasambhavam // 2 // trIna patho hetunA kena plAvayelo kapAvanI // 3 // kathaM gaGgA tripathagA vizrutA sari duttamA / triSu lokeSu dharmajJa karmabhiH kaH samanvitA // 4 // tathA bruvati kAkutsthe vizvAmitrastapodhanaH / nikhi na kathAM sarvAmRSimadhye nyavedayat // 5 // purA rAma kRtodvAho nIlakaNTho mahAtapAH / dRSTvA ca spRhayA devIM maithunAyopacakrame // 6 // zitikaNThasya devasya divyaM varSazataM gatam / [ tasya saMkrIDamAnasya mahAdevasya dhImataH / evaM manmatha yuddhe tu tayornAsItparAjayaH // ] na cApi tanayo rAma tasyAmAsItparantapa // 7 // tato devAH samudvignAH pitAmahapurogamAH / yadihotpadyate - bhUtaM kastatpratisahiSyate // 8 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sariduttamA AsIt // 4 // prathamapraznottaramAhetyAha- tatheti / kAkutstha iti lkssmnnsyaapyuplkssnnm| nikhilena vistareNa / sarvo divyasambhavAM mAnuSa | sambhavAM ca // 5 // nikhilenetyuktaM gAGgeyasambhavamAha-pureti / kRtodrAha iti paraparigrahavyAvRttiH / dRSTvA spRhayA mahAtaponiSThatve'pi kAmabANavazAt tasyAmabhilASeNa / maithunAya mithunakarma kartu upacakrame // 6 // zitIti / divyaM varSazataM gataM maithunenaiveti zeSaH / tanayaH tanayaprApakaretovisargaH // 7 // tata iti / pitAmahapurogamAH devAH samudvinA bhiitaaH| pAThAntare samudyuktAH udyogaM ckruH| kimartham ? iha pArvatyAM yadbhUtaM putraH utpadyate utpatsyate / vartamAna dharmayuktamiti / zailarAjasya jyeSThAyA duhituridaM kathitamityanvayaH // 2 // trIn patha ityAdinA pRSTasyaiva punaH prazno gaGgAkathAzravaNakutUhalAtizayAditi draSTavyam // 3 // | karmabhiH vyaapaarvishessaiH|| 4 // tatheti / nikhilena vistareNa ||5||6|| zitikaNThasyeti / devasya krIDataH / bhAvalakSaNe SaSThI / divyam amAnuSam // 7 // tata iti / For Private And Personal Use Only // 124 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandit sAmIpye vartamAnavatprayogaH / tat kaH pratisahiSyata iti vicArya tanivartanAya samuyuktA ityarthaH // 8 // tamevAdyogamAha-abhigamyati / mahAdevamiti zeSaH // 9 // devadeveti / devadevetyanena mahAdevazabdArthaH uktaH! praNipAtena paadmuulptnen|| 10 // neti / tejaH tejassamudbhutaM putraM na dhArayiSyanti na sahiSyante, ato brAjhega vedAvagatena tapasA yogena yuktaH san, tadaGgatayA devyA saha tpshcr| na tejaH pArvatyAM moktumarhasIti bhaavH||11|| trailokyati / abhigamya surAH sarve praNipatyedamabruvana // 9 // devadeva mahAdeva lokasyAsya hite rata / surANAM praNipAtena prasAda kartumarhasi // 10||n lokA dhArayiSyanti tava tejaH surottm| brAhmaNa tapasA yukto devyA saha tapazcara // 11 // trailokyahitakAmArthaM tejastejasi dhAraya // 12 // [rakSa sarvAnimA~llokAnAlokaM krtumrhsi|] devatAnAM vacaH zrutvA srvlokmheshvrH| bADhamityabravIt sarvAna punazcedamuvAca ha // 13 // dhArayiSyAmyahatejastejasyeva shomyaa| tridazAH pRthivI caiva nirvANamadhigacchatu // 14 // yadidaM kSubhitaM sthAnAnmama tejo hyanuttamam |dhaaryissyti kastanme bruvantu sursttmaaH||15|| evamuktAstato devAH pratyUcurvRSabhadhvajam / yattejaH kSubhitaM hyetattaddharA dhaaryissyti||16|| evamuktaH surapatiHpramumoca mhiitle| tejasA pRthivI yena vyAptA sagirikAnanA // 17 // trailokyahitameva kAmaH kAmyamAnaH puruSArthaH tadartha / tejaH retaH, tejasi tejomayanijazarIre dhAraya, na munycetyrthH||12|| devatAnAmiti / sarvalokamahezvaraH / sarvalokAnAM paramaniyantA / sarvalokapitAmaha iti pAThAntaram // 13 // bADhamityaGgIkRtAMzamAha-dhArayiSyAmIti / tejaH akSubhitAMzam / umayA umApya kSabhitaM zoNitarUpaM tejo dhArayatvityarthaH / pRthivIzabdena lokA ucyante / nirvANaM sukham / / 14 / 'punazcedamuvAca' ityuktamaMzaM darzayati-yadidamiti / sthAnAt retaHsthAnahRdayasampuTAt / anuttamaM durbhrN| me mahyaM bruvantu // 15 // evamiti / dharA sarvadhAraNazaktimatI, anena dharAtadAraNArtha devaiHprArthiteti siddham // 16 // evamiti / surapatiH rudraH / pramumoca teja iti siddham / yena tejasA pRthivI vyAptA tatpramumoca // 17 // iha pArvatyAm / yahabhatamutpadyate kastatmatisahippata iti bhayodviprAH bhayena bhItyA udvignAH // 8-11 // trailokyeti / nejastejasi dhAraya tejaH retaH, tejaH AtmA tasmin // 12 // 13 // dhArayiSyAmyahaM teja iti / sthAnAdakSumitamiti bhAvaH / umayA saha vartamAna iti zeSaH / tejasi Atmani // 14 // yadidamiti / dhAra For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.ga.bha. // 125 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tataH pRthivyAM vyAptatvAdeva hetoH / pRthivI bhadmA bhaviSyatIti hutAzanamUcuH / punarUcurityanenAgreH pravezabhItatvaM gamyate, avicAraNahetutayA vAyu samanvita ityuktam ||18|| taditi arddhatrayam / tattejaH agninA vyAptaM sat zvetaparvataH snyjaatH| tataH kAlaparipAkena zaravaNaM ca saJjataM / zarANAM vanaM shrvnnm| "pranirantazzara-" iti Natvam / zaravaNaM vizeSayati-yatreti / kRttikAnAmapatyaM pumAn kArtikeyaH / "strIbhyo Dhak" / stanyadAnAtkRttikA tato devAH punaridamUcuzcAtha hutAzanam / praviza tvaM mahAtejA raudraM vAyusamanvitaH // 18 // tadagninA punarvyAptaM maJjAtaH zvetaparvataH / divyaM zravaNaM caiva pAvakAdityasannibham / yatra jAto mahAtejAH kArtikeyo'grisambhavaH // 19 // athomAMca zivaM caitra devAH sarpigaNAstadA / pUjayAmAsuratyarthaM suprItamanamastataH // 20 // atha zailasutA rAma 'tridazAnidamatravIta / mamanyurazapatsarvAn krodhasaMraktalocanA // 21 // yasmAnnivAritA caiva saGgatiH putrakAmyayA / ariyaiyapAdayiSyatha // 22 // adyaprabhRti yuSmAkamaprajAH santu patnayaH / evamukkA surAna mena zazApa pRthivImapi // 23 // avane naikarUpA tvaM bahubhAya bhaviSyasi / na ca putrakRtAM prIti matkrodha kaluSIkRtA / prApsyasi tvaM sudurmedhe mama putramanicchatI // 24 // putratvam / agninA dhRtvA sukttvaaddmismbhvH|| 19 // atheti / pUjayAmAsuH maithunavinakRta kopshaantyrthmityrthH|| 20 // atheti / atravIdityetadviziSyo ucyane azapaditi // 23 // yasmAditi / putrakAmyayA mayA / maGgatiH bhartRsaMyogo maithunarUpaH sA yasmAnnivAritA tasmAt yUyamapi sveSu dAreSu apatyaM putraM notpAdayipyatha // 22 // adyeti / pUrvarddhana pUrvazlokapaThitamucyate / pavaya ityApai hasvatvam ||23|| avana iti sArddhazlokaH / naikarUpA UparatvAdirUpeNa vipyani dhArayituM zaknuyAta / / 25|| 26 // evamiti / yena nejamA pRthivI vyAptA na pramumoca // 17 // nana iti / praviza saMgRhANa // 18 // naditi / punarvyAptaM punaHpunaH saMgRhItama // 19 // kriyamANAmapi pUjAmA devI nAGgIkaroti sma, pratyuta kruddhaivAbhUdityAha atheni // 20 // kimavadadityAha azapaditi / zAparUpaM vaco'vavIdityarthaH // 21 // manyukAraNamAha yasmAdini / zApasvarUpamAha apatyamityAdi // 22 // adyeti / amajAH prajotpAdanazaktirahitAH // 23 // 24 // navIna adhivasya kRtatvAya merA pavana bhAskaramA samanyuH iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only TI.bA.kaoN. sa0 36 // 125 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir www.kobatirth.org naanaavidhaa| bahubhAryA bahUnAM rAjJAM bhaaryaa| mama putram anicchatI anicchantI tvaM makrodhena zAparUpeNa kaluSIkRtA viparyastaprakRtiH satI, puvakRtAM prIti , na prApsyasIti bhAvaH // 24 // tAniti / surapatiH rudH| tAnsurAn svakIyazApena vIDitAn lajitAn / dRSTvA priyAzApasya duSpariharatvAt svIyazApa duHkhasya draSTumazakyatvAcca varuNapAlitAM dizaM himavataH pratIcI prati / gmnaayopckraam| parasmaipadamArSam // 25 // sa iti / himavatprabhave tasya himavato gireruttarapArzvabhUte zRGge devyA saha tapa AtiSThat, sadA tpovtmsngklpydityrthH|26|| nanu 'duhituH zailarAjasya jyeSThAyA vaktumarhasi iti pArvatI tAn sarvAn vIDitAna dRSTvA surAna surapatistadA / gamanAyopacakrAma dizaM varuNapAlitAm // 25 // ma gatvA tapa AtiSThat pAdyaM tasyottare gireH / himavatprabhave zRr3e saha devyA mahezvaraH // 26 // eSa te vistaro rAma zailaputryA niveditaH / gaGgAyAH prabhavaM caiva zRNu me shlkssmnnH||27||ityaa zrI bAlakANDe SaTatriMzaH srgH||36|| tapyamAne tapo deve devAH sarSigaNAH purA / senApatimabhIpsantaH pitAmahamupAgamana // 1 // tato'bravana surAH sarve bhagavantaM pitAmaham / praNipatya surAH sarve sendrAH saagnipurogmaaH||2|| vRttAntamupekSya gaGgAvaibhava eva mayA pRSTe tadihAyopekSitameva pArvatIvRttAntaM kimartha kathitavAnasIti rAmasya zaGkA pariharati-eSa iti / zailaputryAH / / pArvatyAH sambandhI kathAvistaro niveditH| vakSyamANagaGgAvaibhavakathanopayogitvenoktaH / gaGgAyAH prabhavaM prabhAvaM tvaM zRNu / caH prAdhAnye // 27 // iti / zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paTatriMzaH sargaH // 36 // atha pratijJAtaM skandotpAdakatvarUpaM divya sambhavavebhavamAi saptatriMze-tapyamAna ityAdi / tapyamAne tapaHkarmakanyAdAtmanepadakamavadrAvo / devasenApatitvaM vihAya kevalatapaHpravaNa ityrthH||3||tt tAniti / upacakrAma pAinyAsaM kRtavAn // 25 // sa matveti / unale giro himavati / nasya pA pArzvamdhe himava-prabhave ne napa nAniSThadityanvayaH || zailapucyA iti gaGgAyA vizeSaNam / vistaraH niveditaH / prabhava kumArotpatti ca // 27 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatanyadIpikAkhyAyo cAla kANDavyAkhyAyAM paThAtriMzaH sargaH // 30 // tapyamAna iti / deve-zive // 2 // nana iti / mAnipagegamAH agninA pugaMgamaMna mahinAH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. OM iti / agrinA purogamena sahitAH sAgnipurogamAH / surAH sarve praNipatya surAH sarve annuvanniti kriyAbhedAnna punaruktiH // 2 // yAM na iti / bhagavatA ( 126 / / 67 bhavatA / yaH senApatirasmabhyamAdikAle dattaH sa idAnImumayA saha tapyate / smeti prasiddhau // 3 // yaditi / anantaraM senApatAvanyaparaM sati / atra senA pativiSaye / yatkArye tatsaMvidhatsva Alocaya / tamevAhUya sainApatye nivezaya, anyaM votpAdayetyarthaH // 4 // devAnAmiti / sAntvayan ugre tapasi varta yo naH senApatirdeva datto bhagavatA purA / tapaH paramamAsthAya tapyate sma sahomayA // 3 // yadatrAnantaraM kArya lokAnAM hitakAmyayA / saMvidhatsva vidhAnajJa tvaM hi naH paramA gatiH // 4 // devatAnAM vacaH zrutvA sarvalokapitAmahaH / sAntvayan madhurairvAkyaistridazAnidamabravIt // 5 // zailaputryA yaduktaM tannaM prajAH santu patriSu / tasyA vacanamakliSTa satyametanna saMzayaH // 6 // iyamAkAzagA gaGgA yasyAM putraM hutAzanaH / janayiSyati devAnAM senApatimarindamam // 7 // jyeSThA zailendraduhitA mAnayiSyati tatsutam / umAyAstadbahumataM bhaviSyati na saMzayaH // 8 // tacchrutvA vacanaM tasya kRtArthA raghunandana / praNipatya surAH sarve pitAmahamapUjayan // 9 // te gatvA parvataM rAma kailAsaM agaNDatam / agniM niyojayAmAsuH putrArthaM sarvadevatAH // 10 // samAnasya tasya rudrasya nivartanamazakyam, tatra nAbhinivezaH kArya iti samAdadhAna ityarthaH // 5 // anyaM vAtpAdadyetyatra prativakti - zaileti / zailaputryA pArvatyA devAnAM pattriSu prajA na santviti yaduktaM tdvcnm| akkiSTam amogham / mayA satyamevocyate atra saMzayAM bhavadbhina kartavyaH // 6 // tarhi kA gati rityatrAha - iyamiti / iyaM buddhisthA / astIti zeSaH // 7 // kathamidaM gaGgA saMmanyate, kutovomA na kupyaMttatrAha - jyeSTheti / tatsutam agreH sutaM mAnayi sadhyati, bahumatipUrve janayiSyatItyarthaH / tadumAyA bahumataM svajyeSThAyAH priityrthtvaaditibhaavH|| 8 // taditi / kRtArthAH kRtaarthpraayaaH||9|| ta iti / daivata yena rudreNa / senApatiH bIjAtmanA dattaH sa paramamAsthAya paraM maunamaGgIkRtya tapastapyate anutiSThati // 35 // zailaputryeti / yacchelaputryA uktaM tattena kAraNena na prajAsyathana prajanayiSyatha / putrAniti zeSaH / akliSTam amogham ||6|| 7|| jyeSTheti / tatsutam agnikSiptaM garbha / mAnayiSyati dhArayiSyati / umAyA iti, tadrbhadhAraNam umAyA bahumataM devatodezena svakRtazApasya vaikalyAbhAvo rudratejasaH svajyeSThabhaginyA dhAraNaM ca asyA api bahumAnahetuH // 8 // 19 // ta iti / devatAH daivatAni / 1 pena senApatiH / 2 purA sa na jAtaca bhagavannaramaMdari nibarhaNaH / utthitA bhagavAn zahare va taraH 3 na prajApa iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only TI.bA. kI. ma0 37 / / 926 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zabdaH puMlliGgopyasti / "devatAni pusi vA" ityanuzAsanAt / dagdharudatejaso'gre sthAna kailAsaH / putrArtha putrotpAdanArtham agnimUrtyantaraM dagdha rudatejaHstham // 10 // deveti / saMvidhatsva smpaady| asya vivaraNamuttarArddham / prathama saamaanyenoktirnihRdyjnyaanaay| mahAteja iti sambodhanam / tejH|| ritH|| 11 // devatAnAmiti / devatAbhyastayeti pratijJAyAkAzagaGgAM gatvA he devi garbha dhAraya ityuvaacetishessH| kimarthamityata Aha-devatAnAmidaM priyamiti // 12 // tasyeti / divyaM rUpaM divytriivessm| so'gnistasyA mahimAnaM saundaryAtizayaM dRSTvA samantAtsarvAvayavebhyaH avakIryata avAkirat / / devakAryamidaM deva saMvidhatsva hutAzana / zailaputryAM mahAtejogaGgAyAM teja utsRja // 11 // devatAnAM pratijJAya gaGgAmabhyetya pAvakaH / garbha dhAraya vai devi devatAnAmidaM priyam // 12 ||tsy tadvacanaM zrutvA divyaM rUpa mdhaaryt| dRSTvA tanmahimAnaM sa samantAdavakIryata // 13 // samantatastadA devImabhyaSizcata pAvakaH / sarva srotAMsi pUrNAni gaGgAyA raghunandana // 14 // tamuvAca tato gaGgA sarvadevapurohitam / azaktA dhAraNe deva tava tejaH samuddhatam / dahyamAnAminA tena sampravyathitacetanA // 15 // athAbravIdidaM gaGgAM sarvadevahutAzanaH / iha haimavate pAde garbho'yaM sannivezyatAm // 16 // ArSaH zyanpratyayaH / hRtavIryo'bhUt / " aGgArasadRzI nArI ghRtakumbhasamaH pumaan|" iti nyAyAt // 13 // samantata iti / samantataH savaviyaveSu abhyapiJcata retaH sarvAvayaveSu yathA vyAptaM bhavati tathA siktavAnityarthaH / tena sarvasrotAMti sarvAvayavAH pUrNAni vyAptAni // 14 // taminyavayam / / tenAminA anitejasA dahyamAnA ataeva sampravyathitacetanA atiduHkhitacittA gaGgA / sarvadevAnAM purohitam / "agnimIDe purohitam" iti shrutH| tamanimuvAca / katham ? he deva / tava tejaH samuddhataM abhivRddhaM bhavati asya dhAraNe azaktAsmIti // 15 // atheti / sarvadevAnAM yat hutaM tamanAtIti srvdevaa| devatAni pusivA" itymrH||10|| devakAryamiti / mahAtejaH iti sambodhanam // 11 // devatAnAmiti / idaM priyamityuvAceti shessH|| 1 // tasyeti / / avakIryata avAkirata / teja iti zeSaH // 13 // samantata iti / pAvakaH tejorUpaH / abhyaSizcata vyAptavAna / srotAsi karNanAsAdIni / pUrNAni no mahinetira shessH||14|| tamityAdi / azaktA dhAraNe tava tejaso dhAraNe azaktA / taddhi tejssmuddhtN| tenAgninA tena tejsaa| saMpavyathitacetanAsmIti zeSaH // 15 / / ayeti / / For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. hutAzanaH / pAde paryantaparvate agnidagdhazvetaparvatIkRtarudatejorAzAvityarthaH // 16 // zrutveti / mahAteja iti sambodhanam / srotobhyaH, utkRssyetishessH| TI.vA.kA, // 17 // IM // 17 // yaditi / asyAH gnggaatH| nirgataM yat zoNitAdi dharaNIM gataM tasmAttaptajAmbUnadaprabhaM drutasvarNavizeSakAnti kAJcanaM / amalaM zubhaM hiraNyaM rajataM ca / abhavaditi vkssymaannmnussjyte| amalamiti nirgatavizeSaNaM vA // 18 // tAmramiti / gaGgAto nirgatAt tekSaNyAt kSArAt / nAmra kAyasaM cAbhya / jaayt| tasyA gaGgAtaH, abhavat nirgacchati sm| malaM tatrabhUmau trapu sIsakaM caabhyjaayt| kRSNAyasameva kArNAyasam // 19 // upasaMharani-tadetaditi / tade / zrutvA tvagnivaco gaGgA taM garbhamatibhAsvaram / utsasarja mahAtejaH srotobhyo hi tadAnagha // 17 // yadasyA nirgataM tsmaattptjaambuundprbhm|kaashcn dharaNI prApta hiraNyamamalaM zubham // 18 // tAnaM kASNAyasaM caiva taikSaNyAdevAbhyajA yata |mlN tasyAbhavattatratrapusIsakameva ca // 19 // tadetaddharaNIM prApya nAnAdhAturavarddhata // 20 // nikSiptamAtre garbhe tu tejobhirbhirnyjitm| sarva parvatasannaddhaM sauvarNamabhavaddhanam // 21 // jAtarUpamiti khyAtaM tadAprabhRti gaghava / suvarNa puruSavyAghra hutAzanasamaprabham // 22 // tRNavRkSalatAgulmaM sarva bhavati kAJcanam // 23 // taM kumAraM tato jAtaM sendrAH saha marudgaNAH / kSIrasambhAvanArthAya kRttikAH samayojayan // 24 // tat gaGgAto nirgatam // 20 // evaM garbhotsarjanakAle gaGgAto nirgatAnAM zoNitAdInAM sauvarNAdibhAvamuktvA garbhatejoraJjanAt kepAMcitsvarNabhAvamAha nikSipteti / garne gaGgayA nikSiptamAtre tasya tegobhirabhirabhitaM vyAptaM parvatasannaddhaM pUrvokta zvetaparvatasahitam / sarva tadanaM zaravaNam / sauvarNa svarNamayaM abhavat / 21 // jAtati / yadA suvarNa jAtaM tadAprabhRti hutAzanasamaprabha suvarNam, jAtaM rUpaM yasyeti vyutpattyA jAtarUpamiti vikhyAttamabhUt / / 22 // upasaMharatitRNeti // 23 // evaM gaGgAyotsRSTasya garbhasya poSaNaprakAramAha-tamiti / tataH gaGgotsarjanAnantaram / jAtaM taM kumAraM marudgaNAH devagaNAH saha yugapat / / sarvadevahutAzanaH sarvadevArya hutamanAtIti tathA / srotobhyo hi tadAnaghetyuttarazlokazeSaH // 16 // 17 // yaditi / asyAH srotobhyo yannirgana ( tejaH) retaH // 17 // tasmAdetasaH taptajAmanavamarma kAthanaM hiraNyaM ca abhavat / hiraNyaM rajatam // 18 // tAmramiti / teNyAta kSAraguNAta / kRSNAyasameva kArNAyasam / malaM kiTTa baca sIsakam // 19 // 20 // nikSipteti / amirajitam vyAptam // 21 // jAtarUpamiti / suvarNa tadAprabhUti jAtarUpamityucyata ityanvayaH // 22 // 23 // tamiti / / For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir kSIrasambhAvanArthAya kSIreNa varddhanaprayojanAya kRttikAH samayojayan / NyantatvAdvikarmakatvam // 24 // tA iti / kRttikAH ayamasmAkaM sarvAsA putro bhavasviti devaiH saha samayaM saGketaM kRtvA nizcitAH kRtanizcayAH styH| jAtamAtrasya tasya kSIraM daduH daatumudyuktaaH||25|| tata iti| uktavizeSaNaH putraH kArtikeyaH kRttikAputro bhaviSyati iti / bruvan abruvan // 26 // teSAmiti / kRttikAH garbhaparinave garbhodake / skannaM patitam / nApayan atrApayan / / tAHkSIraM jAtamAtrasya kRtvAsamayamuttamam / daduHputroyamasmAkaM sarvAsAmiti nizcitAH // 25 // tatastu devatAH sarvAH kArtikeya iti bravana / putratrailokyavikhyAto bhaviSyati na saMzayaH // 26 // teSAM tadravacanaM zrutvA skanaM garbhaparisrave / snApayana parayA lakSmyA dIpyamAnaM yathAnalam // 27 // skanda ityabruvana devAH skana garbha parisravAt / kArtikeyaM mahAbhAgaM kAkutstha jvalanopamam // 28 // prAdurbhUtaM tataH kSIraM kRttikAnAmanuttamam / SaNNAM SaDAnano bhUtvA jagrAha stanajaM pyH||29|| gRhItvA kSIramekAhA sukumAravapustadA / ajayatsvena vIryeNa daityasainyagaNAn vibhuH // 30 // surasenAgaNapatiM tatastamatuladyutim / abhyaSiJcana suragaNAH sametyAnipurogamAH // 31 // eSa te rAma gaGgAyAM vistaro'bhihito myaa| kumArasambhavazcaiva dhanyaH puNyastathaiva ca // 32 // garbhavavanivRttyartham // 27 // skanda iti / skanatvAt skanda ityanvarthanAma, cakkurityarthaH // 28 // prAdurbhUtamiti / tataH nApanAnantaraM / SaNNAM kRttikAnAM zIraM prAdurbhUtam / tava stanajaM payaH SaDAnano bhUtvA jagrAha // 29 // gRhItveti / ekAGkSati TajabhAvaH samAsAntasyAnityatvAt / ekadinena stanyaM pItvA kameNa sukumArakhapurapi daityagaNAnajayat // 30 // sureti / sursenaagnnptitvenaabhypinycnnityrthH| prathamamabhiSekastato jaya ityarthakramaH // 31 // eSa iti / IMkSIrasambhAvanArthAya kSIreNa sambhAvanaM parsanam // 24 // tA iti / samayaM kRtvA asmAkaM putra iti samayaM kRtvA kSIraM daduriti sambandhaH // 25 // tata iti / tataH samayakaraNAt kArtikeya iti bruvan tamiti zeSaH / aDAgamAbhAva aarssH| ityabruvanniti padadvayam / asya zlokasyAnte na saMzaya ityupari draSTavyam / yuSmAkaM putraH trailokyavikhyAto bhaviSyatItyabuvannityanvayaH // 26 // teSAmiti / garbhaparinave skannaM garbhaparisraveNa patitaM snApayana, kRttikA iti zeSaH // 27 // 28 // prAdurbhUta mityardvamekaM vAkyam / anyathA uttarArdhasthapayAzabdena punaruktiH syAt // 29 // evaM tadA paibhimukhairyAvadapekSitaM kSIraM gRhItvA ekAhA ekadinenaiva sukumAravapu rapi svatejasaiva daityasainpagaNAnajayata // 30 // surasenAgaNapatitvena tamabhyaSizcannityarthaH / tataH sakalAsurajayAdetoH // 31 // 32 // For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bA.rA.bhU. OM vistaraH divyasambhavaH / tamevAha kumAreti / evametadAkhyAna zravaNaphalamuktam dhanya ityAdinA // 32 // atha prasaGgAttadbhakti phalamAha - bhaktazveti / saloka eva sAlokyam / svArthe SyaJ / tasya bhAvaH sAlokyatA, skandasamAnalokatvamityarthaH // 33 // iti zrI govindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjI rAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne saptatriMzaH sargaH // 37 // evaM divyasambhavaM vistaraM pratipAdya mAnuSalokasambhavavistaraM vaktumupakramate'STAtriMze - tAmityAdi / // 128 // bhaktazca yaH kArtikeye kAkutstha bhuvi mAnavaH / AyuSmAn putrapautraizca skandasAlokyatAM vrajet // 33 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe saptatriMzaH sargaH // 37 // tAM kathaM kauziko rAme nivedya kuzikAtmajaH / punarevAparaM vAkyaM kAkutsthamidamabravIt // 1 // ayodhyAdhipatiH zUraH pUrvamAsInnarAdhipaH / sagaro nAma dharmAtmA prajAkAmaH sa cAprajaH // 2 // vaidarbhaduhitA rAma kezinI nAma nAmataH / jyeSThA sagara patnI sA dharmiSThA satyavAdinI // 3 // ariSTanemiduhitA rUpeNApratimA bhuvi / dvitIyA sagarasyAsIt patnI sumatisaMjJitA // 4 // tAbhyAM saha tathA rAjA patnIbhyAM taptavAMstapaH / himavantaM samAsAdya bhRgupravaNe girau // 5 // atha varSazate pUrNe tapasArAdhito muniH / sagarAya varaM prAdAdbhRguH satyavatAM varaH // 6 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir rAme rAmAya / kauzikazabdArthamAha kuzikAtmaja iti // 1 // ayodhyeti / aprajaH ata eva prajAkAmaH // 2 // vaidarbheti / yA vaidarbhaduhitA sAM jyeSThapatnyAsIt // 3 // ariSTeti / ariSTanemiH kazyapaH || 4 || tAbhyAmiti / bhRgvadhiSThitaM prakhavaNaM vAripravAho ysmiNstthaa| girau paryantaparvate // 5 // atheti / varSazate dhanyatva puNyatve vivRNoti - bhaktazceti / aihalaukikaphalena dhanyatvamAmuSmikena puNyatvam putrapautraizcetyasya yukta iti zeSaH / skandasAlokyatAM dehatyAge brajet // 33 // iti zrImahezvaratIrtha0 zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM saptatriMzaH sargaH // 37 // atha "vIna patho hetunA kena" ityAdipraznasyottaraM vakumupakramate- tAM kathAmiti / aparaM vAkyaM vakSyamANaM praznottaram // 1 // ayodhyeti / majAkAmaH santatikAmaH / sa ca aprajaH, abhUditi zeSaH // 2 // vaidarbheti / jyeSThapatnI AsI diti zeSaH // 3 // ariSTanemiH kazyapaH // 4 // tAbhyAmiti / bhRguprasravaNe bhRguprAvaNAkhye himavataH pAde // 5 atha varSazate pUrNe tapasyata iti zeSaH // 6 // // For Private And Personal Use Only TI.bA.kI. sa0 [38 // 128 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir pUrNe, tapasyata itizeSaH // 6 // aptyeti| subaDvapatyaviSayatvAtsumahattvam / kIrtimiti teneti shessH||7|| eketi|jnyiteti luT |taatetyuplaalne // 8 // bhASamANamiti / rAjapudhyA neti chavinyAyAdukam / sumateH kazyapaputrItvAt // 9 // eka iti / tava vacaH satyamastu, yasyA ekamicchasi tasyA emH| yatyA vaDUnicchati tasyA bahavaH santityarthaH / / 10 // tayoriti / atra putraviSaye / svacchandaH svecchA / vidhIyatAM jJApyatAm // 11 // tadeva apatyalAbhaH sumahAna bhaviSyati tavAlaya / kIrti cApratimAM loke prApyase puruSarSabha // 7 // ekA janayitA tAta putraM vaMzakaraM tava / SaSTiM putrasaTalAgi aparA janayiSyati // 8 // bhASamANaM mahAtmAnaM rAjapugyau prasAdya tam / UcatuH paramaprIte kRtAJjalipuTe tadA // 9 // ekaH kasyAssuto brahmana kA bahUn janayiSyati / zrotu micchAvahe brahman satyamastu vacastava // 10 // tayostadvacanaM zrutvA bhRguH prmdhaarmikH| uvAca paramAM vANI svacchando'tra vidhIyatAm // 11 // eko vaMzakarI vA'stu bahavo vA mahAbalAH / kIrtimanto mahotsAhAHkA vA kaM varamicchati // 12 // munestu vacanaM zrutvA kaizinI raghunandana / putraM vaMzakaraM rAma jagrAha nRpasannidhau // 13 // paSTiM putrasahasrANi suparNabhaginI tdaa| mahotsAhAn kIrtimato jagrAha sumatiH sutAn // 14 // pradakSiNamRSi kRtvA zirasAbhipraNamya ca / jagAma svapuraM rAjA sabhAyoM raghunandana // 15 // atha kAle gate tasmin jyeSThA putraM vyajAyata / asamaJja iti khyAtaM kezinI sagarAtmajam // 16 // sumatistu naravyAghra garbhatumbaM vyajAyata / paSTiH putrAH sahasrANi tumbabhedAdiniHsRtAH // 17 // vivRNoti-eka iti // 12 / / muneriti / jagrAha varayAmAsa / / 13 // SaSTimiti / suparNabhaginI garuDabhaginI // 14 // pradakSiNamiti / RSi bhRgum | // 15 // atheti| vyajAyata prasUtavatI // 16 // sumatiriti / garbhatumbam vRttAkAraM garbhapiNDam / kathaM tataH putrodaya ityata Aha SaSTiriti / tumba ekA janayitA janayiSyati / vaMzakaraM kulasyAvicchedakaram // 8 // 9 // eka iti / icchAbahe icchAmaH / satyaM nirNAyakam // 10 // tayoriti / vidhIyatAM jJApya tAm // 11 // eka iti / bahavo vA mahAbalAH ityanena vaMzakarA iti gamyate // 12-16 // sumatiriti / garbhatumba tumbaphalAkAraM garbhapiNDaM vyajAyata vyajana| For Private And Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbabirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandit vA.rA.bha. bhedAt, na tu gAndhAryA iva pazcAdvibhajanIya ityarthaH // 17 // ghRteti / ghAyaH upmaatrH| tAna vibhaktatumbAn // 18 // atheti / dIrSaNa kAlaneti TI.bA.kAM. yauvanazAlitve hetutvAttRtIyA / yauvanazAlina iti puMliGgatvamAryam // 19 // saceti arddhatrayam / jyeSThaH asamanaH / prahasan, sthita itishessH||20|| sa0 39 evamiti / nirvAsitaH vivAsyate sma // 21 // tasyeti / aMzumAtrAma, AsIditizeSaH // 22 // tata iti / yajeyamiti nizcitA mtiH| samabhijAyata / ghRtapUrNeSu kumbheSu dhAnyastAna smvrddhyn| kAlena mahatA sarve yauvanaM pratipedire // 18 // atha dIryeNa kAlena rUpayauvanazAlinaH / SaSTiH putrasahasrANi sagarasyAbhavaMstadA // 19 // sa ca jyeSTho narazreSThassagarasyAtmasambhavaH / bAlAn gRhItvA tu jale sarayvA raghunandana / prakSipya prahasannityaM majjatastAna samIkSya vai // 20 // evaM pApa samAcAraH sjjnprtibaadhkH| paurANAmahite yuktaH putro nirvAsitaH purAt // 21 // tasya putro'zumAtrAma asamaJjasya vIryavAn / sammataH sarvalokasya sarvasyApi priyaMvadaH // 22 // tataH kAlena mahatA matiH samabhijA yata / sagarasya narazreSTha yajeyamiti nizcitA // 23 // sa kRtvA nizcayaM rAma sopaadhyaaygnnstdaa| yajJakarmaNi vedajJo yaSTuM samupacakrame // 24 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe aSTAtriMzaH sargaH // 38 // vizvAmitravacaH zrutvA kathAnte rghunndnH| uvAca paramaprIto muni dIptamivAnalam // 1 // samabhyajAyata // 23 // sa iti / yajJakarmaNi nizcayaM kRtvA yaSTuM samupacakame // 24 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne aSTAtriMzaH srgH||38|| atha rAmeNa svapUrvakavRttAntaprastAvena kutUhalAtpRSTe sati vizvAmitreNa taduttarakathanamekonacatvAriMze-vizvAsa yat // 17 // 18 // atheti / dIrgheNa yauvanazAlitvahetutvAttRtIyA // 19 // sa cetyAdi / prahasana sthita iti zeSaH // 20 // evamiti / nirvAsitaH niSkAsitaH // 12 // sajanapratibAdhakaH sajanapIDakaH // 21 // tasya asamaJjasya / etadvAcI asamanazabdaH adantaH sAntazceti bodhyam // 22 // tata iti / samAbhijAyata smbhy| jAyata // 23 // 24 // iti zrImahezvaratIyaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAravAyAm aSTAviMzaH sargaH // 38 // vizvAmitreti / kathAnte / For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir kara mitretyAdi / kayAnte yajJopakramakathanAnantaram // 1 // zrotumiti / imAM yajJakayAm / pUrvakaH mdNshkuuttsthH| samupAharat kRtavAn // 2 // vizvAmitra iti / prahasanniva prasannavadana ityarthaH / svavivakSitasyaiva pRSTatvAt prahAsaH ajAnanniva pRSTavAniti vaa| vistara iti, yajJasyetizeSaH // 3 // zaGkareti / / vindhyaparvatamAsAdya madhye mahAgirinirodhAbhAvAt prApya tathA vindhyo'pi himavantam / ityevaM parasparamAsAdya vIkSAnirodhAbhAvAt nirIkSete, parasparam / zrotumicchAmi bhadraM te vistareNa kathAmimAm / pUrvako me kathaM brahman yajJaM vai samupAharat // 2 // vizvAmitrastu kAkutsthamuvAca prahasanniva / zrUyatAM vistaro rAma sagarasya mahAtmanaH // 3 // zaGkarazvazuro nAma himvaanclottmH| vindhyaparvatamAsAdya nirIkSete parasparam // 4 // tayormadhye pravRtto'bhUdyajJaH sa purussottm| sa hi dezo naravyAghra prazasto yajJakarmaNi // 5 // tasyAzvacI kAkutstha dRDhadhanvA mahArathaH / aMzumAnakarottAta sagarasya mate sthitaH // 6 // tasya parvaNi taM yajJaM yajamAnasya vAsavaH / rAkSasI tanumAsthAya yajJIyAzvamapAharat // 7 // hriyamANe tu kAkutstha / tasminnazve mahAtmanaH / upAdhyAyagaNAH sarve yajamAnamathAbruvan // 8 // ayaM parvaNi vegena yjnyiiyaashvo'pniiyte| hAraM jahi kAkutstha hayazcaivopanIyatAm // 9 // nirIkSamANAviva sthitaavityrthH||4|| astvevam, tataH kimityatrAha-tayoriti / hi yasmAt sa dezaH yajJakarmaNi prazastaH "AryAvartaH puNyabhUmimadhyaM / vindhyahimAgayoH" iti vacanAt / atastayormadhye yajJaH pravRtto'bhUt // 5 // tasyeti / azvacaryAm azvAnucaraNam, mate AjJAyAm // 6 // tsyeti| taM, yjnyN| yajamAnasya tasya sagarasya / yajJIyA zvaM yajJAzvim / rAkSasI mAyAmayIM tanumAsthAya parvaNi ukthyAhe "tithibhede kSaNe parva" iti nighaNTuH / apAha jAsta apahRtavAn // 7 // hriyamANa iti / upaadhyaaygnnaaHRtviggnnaaH||8||aymiti| apanIyate "vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA" iti laT // 9 // yajJopakramakathAnte // 1 // zrotumiti / imA sagarayajJasambandhinIm samupAharat kRtavAn // 2 // vizvAmitra iti / prahasaniva vikasitavadanaH / atra ca kAraNaM svAvi pAvakSitameva sagarayAgavRttAntaM svapUrvajavRttAntatayA zravaNakutUhalAtizayena pRSTavAn rAmabhadra iti / vistara iti yajJasyeti zeSaH // 3 // zaGkarazvazura iti / M AsAdya sthita iti zeSaH / Asanna ityarthaH / nirIkSate parasparamiti / tAvubhau parvato aunnatyAtizayena parasparaM nirIkSamANAviva sthitAvityarthaH // 4 // tyoriti| prazastaH phalAtizayapradaH // 5 // tasyeti / azvacaryAm azvAnucaraNam sagarasya mate AjJAyAm // 6 // tasyeti / parvaNi ukthyAhe / rAkSasI tanum yajavighnakaraNa For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir 3130 // NI yajJeti / etayajJacchidraM yajJAparAdhaH "chidaM sthAparAdhayoH" iti vaijayantI / sarveSAM naH azivAya bhavati / tasmAt katuryathA acchidro bhavettathaiva TI.vA.kA. kiyatAm // 10 // upAdhyAyeti / pArthivaH sagaraH // 11 // gatimiti / he putrAH! hi yasmAnmahAkratuH mantrapUtairmahAbhAgeH AsthitaH anu .. rASTitaH / tasmAdAsAM gatim AgamanaM na pazyAmi, prasaktyabhAvAditi bhAvaH // 12 // ataH kena prakAreNa gato'zva iti vicitudhvamityAha-taditi / / yajJacchidraM bhvtyettsrvessaamshivaaynH| tattathA kriyatAM rAjana yathA'cchidraH kraturbhavet // 10 // upAdhyAyavacaH zrutvA tasmin sadasi pArthivaH / SaSTi putrasahasrANi vAkyametaduvAca ha // 11 // gatiM putrA na pazyAmi rakSasAM puruSa rssbhaaH| mantrapUtairmahAbhAgairAsthito hi mhaakrtuH||12|| tacchata vicinvadhvaM putrakA bhadramastu vH| samudramAlinI sarvI pRthivImanugacchata // 13 // ekaikaM yojanaM putrA vistAramabhigacchatu // 14 // yAvatturagasandarzastAvat khanata medinIm / taM caiva hayahoraM mArgamANA mamAjJayA // 15 // dIkSitaH pautrasahitaH sopAdhyAyagaNo hyaham / iha sthAsyAmi bhadra vo yAvatturagadarzanam // 16 // ityuktA hRSTamanaso rAjaputrA mhaablaaH| jagmurmahItalaM rAma piturvacanayantritAH // 17 // [gatvA tu pRthivIM sarvAmadRSTvA taM mhaablaaH| ] yojanAyAmavistAramekaiko dharaNI talam / bibhiduH puruSavyAghra vajasparzasamainakhaiH // 18 // yA ahaM karmavyayaH sthitaH, azvApahartRNAM rakSasAM gatiM gantavyadezam, na pazyAmi / vicinudhvamityAha taditi / samudra eva mAlA AvaraNa masyA iti samudramAlinI tAm / anugacchata anveSadhvam // 13 // eketi, aImekam / prathamamekaM yojanaM vicitya pazcAdyojanAntaramiti krameNa vivinudhvamityarthaH / yadvA eka eka gojanamiti krameNa vicinudhvamityarthaH // 14 // yadi bhUtale na dRzyate tadA kartavyamAha-yAvaditi // 15 // mAtu gamanaM na yuktamityAha dIkSita iti // 16 // itIti / yantritAH niyuktAH // 17 // yojaneti / AyAmaH deya'm, vistAraH vizAlatA / samarthAm / yajJIyAM yahAIH // 7 // 8 // apanIyate apahiyate ato hartAramancahartAraM jahi azvazca zIghramupanIyatAm // 9 // yajJacchidram yajJasya vinH||10||11|| gatimiti / rakSasAM gatimAgatinimittam na pazyAmi prasatyabhASAt // 12 // taditi / anugacchata carata // 13 // 14 // yAvaditi / khanateti yadi bhUtale na dRzyate nahItizeSaH // 15 // dIkSita iti / iha yajJabATe // 16 // 17 // yojaneti / vacasparzasamaiH vavasparzasamasparzaH nakhaiH // 18 // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vajrasparzasamaiH vajrasparzasamarUpa zairityarthaH // 18 // zUlairiti / azanikalpaiH vajratulyaiH // 19 // nAgAnAM sarpANAm / asurarAkSasAH pAtAlavA zinaH // 20 // yojanAnAmiti / rasAtalaM pAtAlaM yathA bhavati tathA dharaNIM bibhiduH // 21 // evamiti / sambAdhaM niviDam // 22 // tata iti / spaSTam // 23 // ta iti / prasAdya stutvA // 24 // bhagavanniti / talavAsinaH rasAtalavAsinaH || 25 || ayamiti / yajJaharaH yajJahantA / yajJahana itipAThe-hantIti zUlairazanikalpaizca halaizcApi sudAruNaiH / bhidyamAnA vasumatI nanAda raghunandana // 19 // nAgAnAM badhyamAnAnA masurANAM ca rAghava / rAkSasAnAM ca durddharSaH sattvAnAM ninado'bhavat // 20 // yojanAnAM sahasrANi SaSTiM tu raghunandana / bibhidurdharaNIM vIrA rasAtalamanuttamam // 21 // evaM parvatasaMbAdhaM jambUdvIpaM nRpAtmajAH / khananto nRpazArdUla sarvataH prickrmuH|| 22 // tato devAH sagandharvAH sAsurAssahapannagAH / sambhrAntamanasaH sarve pitAmahamupAgaman // 23 // te prasAdya mahAtmAnaM viSaNNavadanAstadA / UcuH paramasaMtrastAH pitAmahamidaM vacaH // 24 // bhagavan pRthivI sarvA khanyate sagarAtmajaiH / bahavazca mahAtmAno hanyante talavAsinaH // 25 // ayaM yajJaharo'smAkampanenAzvo'panIyate / iti te sarvabhUtAni nighnanti sagarAtmajAH // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe bAlakANDe ekonacatvAriMzaH sargaH // 39 // devatAnAM vacaH zrutvA bhagavAn vai pitAmahaH / pratyuvAca susantrastAn kRtAntabalamohitAn // 1 // yasyeyaM vasudhA kRtsrA vAsudevasya dhiimtH| kApilaM rUpamAsthAya dhArayatyanizaM dhraam| tasya kopAgninA dagdhA bhaviSyanti nRpaatmjaaH|| 2 // inaH / pacAyaca // 26 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne ekonacatvAriMzaH sargaH // 39 // devatAnAmityAdi / kRtaH anto jananAzo yaiste kRtAntAH sagaraputrAH // 1 // yasyeti sArddha zlokaH / AsthAya ya iti zeSaH // 2 // nAgAnAmiti / durdharSaH durbharaH // 20 // yojanAnAmiti / rasAtalaM pAtAlaM yathA bhavati tthaa||21-25 // ayamiti / hantIti hanaH / yajJasya hanaH / hanteH pacAdyac // 26 // iti zrImahe0 viracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAm ekonacatvAriMzaH sargaH // 39 // devatAnAmini / kRtAnnabalamohimAna daivabalamohi tAna // 1 // yamyeyamityAdi / yadadhInA vasudhA / kApilamiti, ya iti zeSaH / " tasya kopAgninA dagdhA bhaviSyanti nRpAtmajAH " ini namyaiva svAmitvaM For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.ga.bha.pa prathivyA iti|snaatnH pratikalpamavazyambhAvI / dRSTaH nishcitH| ato na tatrApi zokaH kArya iti bhAvaH / adIrghajIvinAmiti chedaH / vinAzaH dRSTa.TI.bA.ko, // 11 // itynussnggH||3|| pitAmaheti / trayastriMzaddevAH aSTau vasava ekAdaza rudrA dvAdazAdityA azvinau ca / idamupalakSaNaM gandharvAdergamanasyApi // 4 // sagara sa0 50 speti / nirghAtaH utpAtavizeSaH // 5 // tata iti / sarve mahIM pradakSiNaM kRtvA pitaraM gatvA sarve pitrmbuvn||6|| parikAnteti,lokadvayam / sattvavantobalaM pRthivyAzcApi nirbhedo dRSTa eva snaatnH| sagarasya ca putrANAM vinAzo'dIrghajIvinAm // 3 // pitAmahavacaH zrutvA trayastriMzadarindama / devAH paramasaMhRSTAH punarjagmuryathAgatam // 4 // sagarasya ca putrANAM prAdurAsInmahAtma nAm / pRthivyAM midyamAnAyAM niryAtasamaniHsvanaH // 5 // tato bhittvA mahIM sarve kRtvA cApi pradakSiNam / sahitAH sAgarAH sarve pitaraM vAkyamabruvan // 6 // parikAntA mahI sarvA sattvavantazca suuditaaH| devadAnavarakSAMsi pizAcoraga kinnraaH||7|| na ca pazyAmahe'zvaM tamazvahArameva c| kiM kariSyAma bhadraM te buddhiratra vicAryatAm // 8 // teSAM tadvacanaM zrutvA putrANAM raajsttmH|smnyurbrviidvaakyN sagaro raghunandana // 9 // bhUyaH khanata bhadraM vo nirbhidya vasudhAtalam / azvahAramAsAdya kRtArthAzca nivartatha // 10 // piturvacanamAsAdya sagarasya mahAtmanaH / SaSTiH putrasahasrANi rasAtala mabhivan // 11 // khanyamAnetatastasmin dadRzuH prvtopmm| dizAgajaM virUpAkSaM dhArayantaM mahItalam // 12 // vantaH / kariSyAmeti visargalopa chaandsH||7||8|| teSAmiti / samanyuH azvAlAbhakRtakodhavAn // 7 // bhUya iti / bhUyo nirbhidya khntetynvyH| nivartaSa nivartamam // 10 // pituriti / abhiyan abhyadravan // 11 // khanyamAna iti / dizAgaja "vaSTi bhAgariH-" ityApa / virUpAkSaM virUpA svAbhAvikama, itareSAM tu abhidhAnamAtram / ataH sa evAsmatprArthanAmantareNApi sAgarAna daNDayiSyatItyabhiprAyaH // 2 // pRSivyA iti / sanAtanaH avazyambhAvI yo nishcitH| adiirghjiivinaamilicchedH| vinAzo dRSTa iti sambadhyate // 3 // pitAmaheti / trayastriMzadevatA:-aSTau vasavaH, ekAdaza rudrAH, dvAdazAdityAH, azvinau c||4|| sagarasyati / nirghaatsmnisvnH-nirghaatnisvnsmH|| 5 // tata iti| abhipradakSiNam amitaH sathAram // 6 // 7 // kiMkaripyAmeti / buddhirupAyaH // 8 // 9 // bhUya iti / nivartatha nivarnadhvam // 10 // 1 // vanyamAna iti / SaSTiyojanasahasraparamapItizeSaH // 12 // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zAkhyam // 12 // uktaM vivRNoti-seti // 13 // yadeti / parvaNi kaale| khedaadetoH| vizramArtha zramazAntyartham / cAlayate cAlayati // 14 // tamiti / / mAnayantaH puujyntH|| 15 // tata iti / tata ityasya vivaraNaM pUrvI dizaM bhittvati // 16 // mahAgaja vizeSayati-mahati / sumahadityArSam // 17 // tata zaiti / dizabdena deza ucyate // 18 // pazcimAyAmiti / saumanasaM saumanasAkhyam // 19 // tamiti / nirAmayaM kuzalam / samupakrAntAH gtaaH| haima saparvatavanAM kRtsnA pRthivIM raghunandana / zirasA dhArayAmAsa virUpAkSo mahAgajaH // 13 // yadA parvaNi kAkutstha vizramArtha mhaagjH| khedAcAlayate zIrSa bhUmikampastadA bhavet // 14 // taM te pradakSiNaM kRtvA dizApAlaM mahAgajam / mAnayanto hi te rAma jagmurmitvA rasAtalam // 15 // tataH pUrvI dizaM bhittvA dakSiNAM vibhiduH punaH / dakSiNasyA mapi dizi dadRzuste mahAgajam // 16 // mahApadmaM mahAtmAnaM sumahatparvatopamam / zirasA dhArayantaM te vismayaM jagmuruttamam // 17 // tataH pradakSiNaM kRtvA sagarasya mahAtmanaH / SaSTiH putrasahasrANi pazcimAM bibhidurdizam // 18 // pazcimAyAmapi dizi mahAntamacalopamam / dizAgajaM saumanasaM dadRzuste mhaablaaH||19||tN te pradakSiNaM kRtvA dRSTvA cApi nirAmayam / khanantaH samupakAntA dirza haimvtiiNttH||20|| uttarasyAM raghuzreSTha dadRzurhimapANDaram |bhdrN bhadreNa vapuSA dhArayantaM mahImimAm // 21 // samAlabhya tataHsarve kRtvA cainaM pradakSiNam / SaSTiH putrasahasrANi bibhidurvasudhA talam // 22 // tataHprAguttarAM gatvA sAgarAHprathitAM dizam |rossaadbhykhnn sarveSTathivIM sagarAtmajAH // 23 // sAvartI himavatsambandhinIm // 20 // uttarasyAmiti / bhadraM bhadrAkhyam / bhadreNa zobhanena // 21 // samAlabhyeti / samAlabhya spRSTvA / "AlambhaH MsparzahisayoH" ityamaraH // 22 // tata iti / prAguttarAm aizAnI dizam / prathitAm azvamamanayogyatAvatIm / gamanakhananakiyAbhedAsAgarasagarAtmaja lAyadeti / yadA parvaNi yasmin kAle bhavet bhavati / yadvA padAparvaNi yasmin kSaNe / "tithibhede kSaNe parva" ityamaraH // 14-16 // mahApadmamini / dhAgyantaM pRthivImitizeSaH // 17 // pradakSiNaM kRtvA diggajamiti zeSaH // 18 // 19 // namiti / nirAmayaM kuzalam // 20-23 // For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA. bha. // 132 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir 14 TI.bA.kAM. padaprayogaH // 23 // te tviti / mahAtmAnaH mahAkAyAH / kapilaM kapilAvatAram // 24 // iyaM ceti / carantaM tRNAni bhakSayantam // 25 // tamiti sArddha zlokaH / taM kapilam // 26 // asmAkamiti / durmedha iti sambodhanam // 27 // zrutveti / spaSTam // 28 // tata iti / aprameyena apra 4 sa0 41 meyavaibhavena // 29 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne catvAriMzaH sargaH // 40 // te tu sarve mahAtmAno bhImavegA mahAbalAH / dadRzuH kapilaM tatra vAsudevaM sanAtanam // 24 // iyaM ca tasya devasya caranta mviduurtH| praharSamatulaM prAptAH sarve te raghunandana // 25 // te taM hayaharaM jJAtvA krodhaparyAkulekSaNAH / khanitralAGgala dharA nAnAvRkSazilAdharAH / abhyadhAvanta saMkruddhAstiSTha tiSTheti cAbruvan // 26 // asmAkaM tvaM hi turagaM yajJIyaM hRtavAnasi / durmedhastvaM hi samprAptAna viddhi naH sagarAtmajAn // 27 // zrutvA tu vacanaM teSAM kapilo raghunandana / roSeNa mahatA''viSTa huMkAramakarottadA // 28 // tatastenAprameyena kapilena mahAtmanA / bhasmarAzIkRtAH sarve kAkutstha sagarAtmajAH // 29 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe catvAriMzaH sargaH // 40 // putrazciragatAn jJAtvA sagarI raghunandana / naptAramabravIdrAjA dIpyamAnaM svatejasA // 1 // zUrazca kRtavidyazca pUrvaistulyo'si tejasA / pitRRNAM gatimanviccha yena cAzvo'pavAhitaH // 2 // antabhamAni sattvAni vIryavanti mahAnti ca / teSAM tvaM pratighAtArthaM sAMsiM gRhNISva kArmukam // 3 // putrAniti / naptAraM pautram // 1 // zUra iti / pUrvaiH pitRbhiH / pitRRNAM kaniSThapitRRNAm / gatiM mArgam / anviccha anveSaya | azvo yenApavAhitastasya | ca gati manviccha // 2 // antariti / antamAni bhUmerantarjAtAni / bhUvilamAzritAnItyarthaH / yAnIti zeSaH // 3 // ta iti / kapilam-kapilarUpadhAriNam // 24 // tasya kapilasya // 25 // te taM yajJahanamiti / hantIti hanaH pacAdyac / avicAranaH tameva azvApahAradvArA yajJahantAraM | jJAtvetyarthaH // 26-29 // iti zrImahezvaratIrtha0 zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM catvAriMzaH sargaH // 40 // putrAniti / naptAram-pautram ||1|| zUra // iti / gatiM mArgam / anviccha anveSaya / yena azvo'pahAritaH apahRtaH tasya ca gatim // 2 // antariti / antarbhImAni bhUmerantarjAtAni / sattvAni prANinaH // 3 // For Private And Personal Use Only // 132 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org abhivAdyeti / pAragaH samAptikaraH // 4 // evamiti / laghuvikramaH zIghragamanaH // 5 // sa iti / khAtaM klRptamityarthaH // 6 // daityeti / apazyata apazyat // 7 // sa iti / paripapraccha, kvAsta itizeSaH // 8 // dizeti / AsamakSa asama aputra ! ibhabhAva ArSaH // 9 // tasyeti / samupacakrama abhivAdyAbhivAdyastvaM hatvA vighnakarAnapi / siddhArthassannivartasva mama yajJasya pAragaH // 4 // evamukto'zumAna samyaka sagareNa mahAtmanA / dhanurAdAya khaGgaM ca jagAma laghuvikramaH // 5 // sa khAtaM pitRbhirmArgamantarbhImaM mahA tmabhiH / prApadyata narazreSThastena rAjJA'bhicoditaH // 6 // daityadAnavarakSobhiH pizAcapatagoragaiH / pUjyamAnaM mahAtejA dizAgaja mapazyata // 7 // sa taM pradakSiNaM kRtvA pRSTvA caiva nirAmayam / pitRRna sa paripapraccha vAjihartArameva ca // 8 // dizAgajastu tacchrutvA pratyAhAMzumato vacaH / AsamaJja kRtArthastvaM sahAzvaH zIghrameSyasi // 9 // tasya tadvacanaM zrutvA sarvAneva dizAgajAn / yathAkramaM yathAnyAyaM praSTuM samupacakrame // 10 // taizca sarvedizApAlairvAkyajJairvAkya kovidaiH / pUjitaH sahayazcaiva gantAsItyabhicoditaH // 11 // teSAM tadvacanaM zrutvA jagAma laghuvikramaH / bhasmarAzIkRtA yatra pitarastasya saagraaH|| 12 // sa duHkhavazamApannastvasamaasutastadA / cukroza paramArtastu vadhAtteSAM suduHkhitH|| 13 // iti savinayatvaprakaTanam // 10 // taizceti / vaktumarha vAkyaM " RorNyat " " cajoH ku piNNyatoH " iti kutvam / vAkyakovidaiH kAladezo citavaktavyArthajJeH / yadvA paravAkyAzayajJaH, svayaM vAkyaprayogakuzalaizcetyarthaH / sahayaH pitAmahasamIpaM gantAsItyabhicodito'bhUt // 11 // teSAmiti / tasya aMzumataH / pitaro yatra bhasmarAzIkRtAstaM dezaM jagAma // 12 // sa iti / pUrvamadarzanAdduHkhavazamApannaH teSAM vaghAt vadhadarzanAt / suduHkhitaH paramArtaH bhRzaM taptaH / cukoza ruroda // 13 // 23. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhivAdyeti / pAragaH samAptikaraH / abhivAdyAn namaskArArhAn mama yajJasya pAragaH pAraprApakazca bhavetyarthaH // 4 // 5 // pitRbhiH khAtaM bhUmerantarvidyamAnaM mArgam pitRvRttAntaparijJAnAya prApadyana prAptaH // 6 // 7 // nirAmayaM kSemam // 8 // Asamana asamaJjaputra ! // 9 // 10 // abhicoditaH bodhitaH // 11-13 // For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU.. // 133 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir yajJIyamiti / zokaH vilApaH // 14 // sa iti / jalakriyA tarpaNam // 15 // vidyAyaiti / vitArya samantAtprasArya / nipuNAM dUravIkSaNakSamAm / anilopamam, vegeneti zeSaH // 16 // sa ceti / lokasammataH lokahitaH // 17 // kapileneti / hi yasmAt kapilena hatAH laukikaM lokataH prAptam yajJIyaM ca hayaM tatra carantamavidUrataH / dadarza puruSavyAghro duHkhazokasamanvitaH // 14 // sa teSAM rAjaputrANAM kartukAmo jalakriyAm / salilArthI mahAtejA na cApazyajjalAzayam // 15 // visArya nipuNAM dRSTiM tato'pazyat khagAdhipam / pitRRNAM mAtulaM rAma suparNamanilopamam // 16 // sa caivamabravIdvAkyaM vainateyo mahAbalaH / mA zucaH puruSavyAghra vadho'yaM lokasammataH // 17 // kapilenAprameyena dagdhA hIme mahAbalAH / salilaM nArhasi prAjJa dAtumeSAM hi laukikam // 18 // gaGgA himavato jyeSThA duhitA puruSarSabha / tasyAM kuru mahAbAho pitRRNAM tu jalakriyAm // 19 // bhasmarAzIkRtAnetAn plAvayellokapAvanI / tayA klinnAmidaM bhasma gaGgaya lokakAntayA / SaSTiM putrasahasrANi svargalokaM nyissyti||20|| salilaM dAtuM nAIsi / " caNDAlAdudakAtsarpAt vaidyutAdbrAhmaNAdapi / daMdibhyazca pazubhyazca maraNaM pApakarmaNAm / udakaM piNDadAnaM ca etebhyo yadvidhIyate / nopatiSThati tatsarvamantarikSe vinazyati // " iti smRteH / kapilo brAhmaNaH // 18 // gaGgeti / gaGgA astIti zeSaH // 19 // na kevalaM tatra jalakriyA, tathA secanIyaM cetyAha- bhasmeti sArddha zlokaH / yadi plAvayetsecayet tadA tayA kkinaM siktaM bhasma nayiSyati neSyati // 20 // zokaH vilApaH // 14 // 15 // visAryeti / nipuNAM vivecanasamarthAm / pitRRNAM mAtulam, suparNabhaginI sumatiriti prAguktatvAt / anilopamam vegena vAyUpamam // 16 // lokasaMgataH lokahitaH / etanmUlakatayA sarvalokahitakAriNyA gaGgAyA bhUloke avataraNAt // 17 // hi yasmAtkapilena dagdhAH yatazca mahAbalAH mahAbalavattvena prAyazcittamaryAdAtikrAntapApavantaH / ato laukikaM lokataH prAptaM, salilaM dAtuM nArhasi // 18 // 19 // bhasmeti / ktriM siktam / nayiSyati neSyati anena sagaraputrANAM manvAdyuktaprAyazcittAviSayatvaM sUcitam / tatprAyazcittaviSayANAmapi pApinAM pudgalasya gaGgAjalasparzaH sarvapApaprAyazcittamiti sUcitam / akRtaprAya zcisAnAmapi mahApAtakinAmardhvadehikakarmAyogyAnAM gaGgAjalaspRSTapudgalAnAM vinApi prAyazcittAntaraM sakalordhvadehikakriyAyogyatvaM ca sUcitam // 20 // 1 gaGgAmAnaya bhadraM ta devalokAnmahItalam / kriyatAM yadi zakto'si gaGgAyAstava tAraNama ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only TI.bA.kA sa0 [41 // 133 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir www.kababirth.org gaccheti / saMvartayituM samApayitum // 21 // suparNeti / AyAt Agacchat // 22 // tata iti| vRttaM pitRvRttAntaM suparNavacanaM ca yathA tathA nyavedayaditya nvayaH // 23 // tacchutveti / yathAkalpa yathAkramam // 24 // sveti / nizcayam upAyam // 25 // akRtvati / mahatA kAlena divaMgata ityanvayaH // 26 // itizrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUpaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne ekacatvAriMzaH sargaH // 11 // atha gaGgAyAtripathagamana gaccha cAvaM mahAbhAga taM gRhya purussrssbh| yajJaM paitAmahaM vIra saMvartayitumaIsi // 23 // suparNavacanaM zrutvA soDazumAnati vIryavAn / tvaritaM hayamAdAya punarAyAnmahAyazAH // 22 // tato rAjAnamAsAdya dIkSitaM raghunandana / nyavedayadyathA vRttaM suparNavacanaM tathA // 23 // tacchrutvA ghorasaGkAzaM vAkyamaMzumato nRpaH / yajJaM nivartayAmAsa yathAkalpaM yathA vidhi // 24 // svapuraM cAgamacchImAniSTayajJo mahIpatiH / gaGgAyAzcAgame rAjA nizcayaM nAdhyagacchata // 25 // akRtvA nizcayaM rAjA kAlena mahatA mahAn / triMzadvarSasahasrANi rAjyaM kRtvA divaM gataH // 26 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekacatvAriMzaH srgH||41|| kAladharma gate rAma sagare prkRtiijnaaH| rAjAnaM rocayAmAsuraMzumantaM sudhArmikam // 1 // sa rAjA sumahAnasI daMzumAna raghunandana / tasya putro mahAnAsIdilIpa iti vishrutH||2|| hetupraznasya pUrvaprakRtasya sAkSAduttaramAi-kAladharmamityAdi / jAtamAtrasya kAlenAvazyaMprAptavyo dharmaH kAladharmaH, maraNamiti yAvat / prakRtIjanA 31 ityatra diirghshchaandsH| amaatyvrgaaH| "prakRtiH sahaje yonAvamAtye paramAtmani" iti vaijyntii| rocayAmAsuH nyAyaprAptatvAdecchan // 1 // sa iti / saH saMvartayitum samApayitum // 21 // 22 // tata. iti / vRttaM pitRvRttAntam suparNavacanaM yathA tathA nyavedayat // 23-25 // akRtveti / nizcayamupAyam // 26 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAya zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAm ekacatvAriMzaH sargaH // 41 // kAladharmamiti / prakRtIjanAH amaatyaaH| rocayAmAsuH aicchan // 1 // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir bA.rA.bhU. TI.bA.ko. // 134 lIpe raghunandanAma vargalebha kathaM gaGgAvATatAtmanaH / rAjyamakAraka gatI ra ma.42 yA buddhayA // tasya bahubhiriSTavAdala kAlayamA bhagIrathastu sumahAn rAjAsIdityanvayaH // 2 // tasminniti / tepe gaGgAvatAraNAyetizeSaH // 3 // dvAtriMzaditi / svarga lebhe na tu gaGgAm // 4 // dilIpa iti / vadham apamRtyum / duHkhopar3atayA pitrA duzvare tapasi kRte'pi teSAM gati bhUdityevaMrUpayA / nAdhyagacchat nAdhyagacchata // 5 // nizcayAnadhigamamevAha tasmin rAjyaM samAvezya dilIpe rghunndn| himavacchikhare puNye tapastepe sudAruNam // 3 // dvAtriMzacca sahasrANi varSANi sumahAyazAH / tapovanaM gato rAma svarga lebhe tapodhanaH // 4 // dilIpastu mahAtejAH zrutvA paitAmahaM vadham / duHkhopahatayA buddhacA nizcayaM nAdhyagacchata // 5 // kathaM gaGgAvataraNaM kathaM teSAM jalakriyA / tArayeyaM kathaM cainAniti cintAparo'bhavat // 6 // tasya cintayato nityaM dharmeNa viditAtmanaH / putro bhagIratho nAma jajJe paramadhArmikaH // 7 // dilIpastu mahAtejA yajJairbahubhiriSTavAn / triMzadvarSasahasrANi rAjA rAjyamakArayat // 8 // agatvA nizcayaM rAjA teSAmuddharaNaM prati / vyAdhinA narazArdUla kAladharmamupeyivAn // 9 // indralokaM gato rAjA svArjitenaiva karmaNA / rAjye bhagIrathaM putramabhiSicya nrrssbhH||10|| bhagIrathastu rAjarSirdhArmiko raghunandana / anapatyo mahAtejAH prajAkAmaH sa cAprajaH // 11 // mantripvAdhAya tadrAjyaM gaGgAvataraNe rataH // 12 // kathamityAdinA // 6 // tasyeti / dharmeNa prayojakena cintayataH // 7 // dilIpa iti / akArayat akarot // 8 // agatveti / upeyivAn yayau / // 9 // indroti / abhiSicya indralokaM gataH // 10 // bhagIratha iti / anapatyaH ataeva prajAkAmo'bhUt / sa cApraja ityuttarazeSaH // 13 // 12 // tasminniti / tapastepe gaGgAyA bhUlokAvataraNArthamiti zeSaH // 3 // 4 // dilIpa iti / duHkhopahatayA buddhacA pitrA duzcare tapasi kRtepi teSAM gati bhaditi / nAdhyagacchata nAdhyagacchat // 5 // nizcayAnadhigamamevAha-kathamityAdinA // 6 // 7 // dilIpastviti / akArayat kRtavAn // 8 // vyAdhinA pitRNAmuddharaNA lAmajanyaduHkhajena / tadilIpavaMzajo raghuputro dilIpaH kAlidAsokto'nya paveti bodhyam // 9 // 10 // sa cAmajaityasya mantripvAdhAyetyuttareNAnvayaH / prastAvA dvAjyaM ca manviSvAdhAya gaGgAvataraNecchastapa AtiSThata // 11 // 12 // // 114 For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sa iti / gokarNe himavatpAdavizeSe / paJcAmayaH catuSu pArzveSvanaya upari sUryazca, teSAM madhye tapo yasya saH pnyctpaaH| mAsasya sakRdAhAro yasya / saamaasaahaarH| ubhayatra madhyamapadalopI smaasH| pRSodarAditvAtsAdhutvam // 13 // tasyeti / tasya rAjJo mahAtmana ityuttarazeSaH // 14 // suprIta ityarddham // 15 // tata iti / atha upagamanAnantaram // 16 // bhagIratheti / te tapasA priitH||17|| tamiti / mahAtejAH tapaHkRtaniravadhikatejAH // 18 // sa tapo dIrghamAtiSTagokarNe raghunandana / UryavAhuH paJcatapA mAsAhAro jitendriyaH // 13 // tasya varSasahasrANi ghore tapasi tiSThataH / atItAni mahAbAho tasya rAjJo mahAtmanaH // 14 // suprIto bhagavAna brahmA prajAnAM pati rIzvaraH // 15 // tataH suraguNeH sAddhamupAgamya pitaamhH|bhgiirthN mahAtmAnaM tapyamAnamathAbravIt // 16 // bhagIratha mahAbhAga prItate'haM janezvara / tapasA va sutaptena varaM vasya suvrata // 7 // tamuvAca mahAtejAH sarvalokapitAmaham / bhagIratho mahAbhAgaH kRtAJjalirupasthitaH // 18||ydi me bhagavan prIto yadyasti tapasaH phalam / sagarasyAtmajAH / sarve mattassalilamApnuyuH // 19 // gaGgAyAH salilaklinne bhasmanyeSAM mahAtmanAm / svarga gaccheyuratyantaM sarve me prapitAmahAH // 20 // deyA ca santatideva nAvasIdetkulaM ca naH / ikSvAkUNAM kule deva eSa me'stu varaH paraH // 21 // uktavAkya tu rAjAnaM srvlokaaNptaamhH| pratyuvAca zubhA vANI madhura madhurAkSarAm // 22 // vIti / tapasa ityanvayaH // 12 // na kevalaM salilAptiranyaccetyAha-gaGgAyA iti / atyantam akSayyam // 20 // dayA ceti / ikSvAkUNAM kule jAtasya / ma santatidayA.yayA naH kulaM nApasIdet / eSa varaH paraH dvitIyo vro'stvitynvyH| tapase nirgamadazAyAmapi hi prajAkAma ityuktm||23||ukteti / zubhAM / sa iti / paJcatapAH paJcAnAmagnInAM madhye tapo yasya |maamaahaarH mAse gate AhAro yasya saH // 13 // tasya rAjJo mahAtmana ityasya suprIta ityuttareNa smbndhH||14-16|| bhagIratheti / tapatA pitAmahodAraprakRttyA ceti cakArasyArthaH // 17 // 18 // yadi me bhgvnnityaadi| asandigdhe sandigdhavacanaM 'vedAzcetpramANam' itivata / salilamsparzamAtreNa svargatisAdhanaM salilam // 19 // gaGgAyA iti / svarga gccheyurtyntmiti| atyntmkssyym||20||deyeti / ikSvAkUNAM kule jAtasya me santatirdeyA, yayAnaH For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 135 // sa043 zubhahetum / madhurAm arthato manojJAm // 22 // manoratha iti / manorathaH, tAvakaH iti zeSaH // 23 // iyamiti / iyaM sannihitA / hemavatI himavatsanni / hitA / dhArayituM zaktaH haraH tatra dhAraNe niyujyatA prArthyatAm // 24 // gaGgAyA iti / dhArayituM, zaktamiti zeSaH // 25 // tamiti / AbhASya vatse / manoratho mahAneSa bhagIratha mhaarth| evaM bhavatu bhadraM te ikSvAkukulavarddhana // 23 // iyaM haimavatI gaGgA jyeSThA himavataH sutaa| tAM vai dhArayituM zakto harastatra niyujyatAm // 24 // gaGgAyAH patanaM rAjan pRthivI na shissyti| tAM vai dhArayituM vIra nAnyaM pazyAmi zUlinaH // 25 // tamevamuktvA rAjAnaM gaGgAM cAbhASya lokakRt / jagAma tridivaM devassaha devairmarudgaNaiH // 26 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe dvicatvAriMzaH srgH||42|| devadeve gate tasmina so'GguSThAgranipIDitAm / kRtvA vasumatI rAma saMvatsaramupAsata // 1 // atha saMvatsare pUrNe sarva lokanamaskRtaH / umApatiH pazupatI raajaanmidmbrviit||2|| prItaste'haM narazreSTha kariSyAmi tava priym| zirasA dhArayiSyAmi zailarAjasutAmaham // 3 // tato haimavatI jyeSThA sarvalokanamaskRtA / tadA sA'timahadUpaM kRtvA vegaM ca dussaham / AkAzAdapataMdrAma zive zivazirasyuta // 4 // rAjAnaM yathAkAlamanugRhANa' ityuktveti yAvat / marudgaNaiH vaayugnnaiH||26|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDa vyAkhyAne dvicatvAriMzaH sargaH // 42 // atha gaGgAplavanena sAgarANAM svargagatistricatvArize-devadeva ityAdi / upAsata upAsta / zivamiti shessH||1|| atheti / umApatirityanenomayA sahAgata ityucyate // 2 // prIta iti / priyaM kariSyAmItyetadvivRNoti-ziraseti // 3 ||tt iti, arddhatrayamekAnvayam / kalaM nAvasIdeta eSa varaH paro dvitiiyo'stvitpnvyH||21-23 // iyamiti / iyaM haimavatI gaGgA / kathamiti ceta, himavataH jyeSThA sutA // 24 // gaGgAyA iti / pRthivI tAM dhArayituM na sahiSyati / tatra pRthivIsthAne haro niyujyatAm prAya'tAm // 25 // tamevamiti / gaGgAmAbhASya 'asya manorathaM pUraya' iti gaGgAmAbhASya gaGgA pratyuktvA / devaiH AjAnajaiH / marudgaNaiH karmadevaiH // 26 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyaryA bAlakANDavyAkhyAyAM dvicatvAriMzaH M sargaH // 42 // devadeva iti / upAsata upAsta / umApatimiti zeSaH // 1-3 // tadeti IzvareNa dhAraNAGgIkAre kRte, ga,dityarthaH / zive zobhane // 4 // 5 // 1 sata / UrvavAhanirAlambo vAyubhakSo nirAzrayaH / acala: sthANuvasthitvA rAtriMdivamariMdama / / 2 priyam / tamanavAnRpavaro gaGgAM bhAraya ve hara / ityukto vacanaM bhargaH kariSyAmi priyaM tava / / ityadhikaH // // 135 // For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir zAhamavatI himvtknyaa| zive zuddhe / uteti prasiddhau // 4 // mahArUpaduHsahavegakaraNe nimittamAha-acintayaditi / durddharA dhartamazakyA / gRhyA gRhItvA // 5 // tasyA iti / valepanaM garvam / vaSTi bhAyuriH-" ityllopH| tirobhAvayituM tirohitAM ketum // 6 // seti / jaTAmaNDalameva gahvaraM guhA yasmistasathA // 7 // seti / nirgamanaM jaTAmaNDalAnissaraNamAtramapi, jaTAmaNDale mohitA sanAtamohA // 8 // tati / avambhramat punaHpunarabhramat / acintayacca sA devI gaGgA paramadurddharA / vizAmyahaM hi pAtAlaM srotasA gRhya zaGkaram // 5 // tasyA valepanaM jJAtvA kruddhastu bhagavAn haraH / tirobhAvayituM buddhiM cakre triNayanastadA // 6 // sA tasmin patitA puNyA puNye sadasya muurddhni| himavatpratimerAma jaTAmaNDalagahvare // 7 // sA kathaJcinmahIM gantuM nAzanodyatnamAsthitA / naiva nirgamanaM lebhe jaTAmaNDalamohitA // 8 // tatraivAvambhramaddevI saMvatsaragaNAna bahUn / tAmapazyan punastatra tapaH parama mAsthitaH // 9 // anena toSitazcAbhUdatyartha raghunandana / visasarja tato gaGgAM haro vindusaraHprati // 10 // tasyAM visRjyamAnAyAM sapta srotAMsi jajJire // 11 // hAdinI pAvanI caiva nalinI ca tathA'parA / tisraH prAcI dizaM jagmurgaGgArizavajalAzzubhAH // 12 // sucakSuzcaiva sItA ca sindhuzcaiva mhaandii| tisrastvetA dizaM jagmuH pratIcI tu shubhodkaaH|| 13 // saptamI cAnvagAttAsAM bhagIrathamatho nRpam // 14 // bhagIratho'pi rAjarSidivyaM syandana mAsthitaH / prAyAdagre mahAtejA gaGgA taM cApyanuvrajat // 15 // yaGalugantAlaG / AsthitaH rAjeti zeSaH // 9 // aneneti / anena tapasA toSitazcAsIt visasarja ca / bindusaronAma himavati brahmanirmitassarovizeSaH 10 // tasyAmityarddham / srotAMsi prvaahaaH||11|| srotasAM nAmanirdezapUrvakaM gatibhedamAha-hAdinIti / zubhAH zobhamAnAH // 12 // sucakSuriti / / mahAnadIti sarvavizeSaNam / // 13 // saptamItyaIm / tAsAM madhye // 14 // bhgiirtho'piiti| syandanaMratham / anuvrajat anvavrajat / aba svargAkAza tasyA iti / tasyA valepanaM garvam // 6 // seni / jaTAmaNDalagahvare-jaTAmaNDalena gahare gambhIre / himavata-himabinduvata patitA // 7 // 8 // tareti / acambhamat-punaH For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalssagarsur Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // 136 // bhUmigamanAt tripathagAtvamityake, diktrayagamanAdityapare // 15 // evaM trIn pathaH kena hetunA' ityasyottaramabhidhAya 'karmabhiH kaiH samanvitA' ityasya , TI.bA. caritabhedapraznasyottaramAi-gaganAditi / tIvazabde heturym||16|| matsyeti / ziMzumAraH ambukrii|"shiNshumaarstvmbukrii" iti vaijayantI / anyaiH / sa043 jalajantuvizeSaiH // 17 // tata iti / gaganAt rudajaTAgaganAt / gAM bhUmim // 18 // vimAnairiti / nagarAkAraiH nagaravadvipulaiH / pAriplavagataiH pAriplavaM / / gaganAcchaGkarazirastato dhrnnimaashritaa| vyasarpata jalaM tatra tIvazabdapuraskRtam // 16 // matsyakacchapasaGghazca ziMzumAragaNestadA / patadbhiH patitaizcAnyairvyarocata vasundharA // 17 // tato devarSigandharvA yakSAH siddhgnnaastdaa| vyalokayanta te tatra gaganAdgAM gatAM tthaa||18|| vimAnairnagarAkArairhayairgajavaraistadA / pAriplavagataizcApi devatAstatra viSThitAH // 19 // tadadbhutatamaM loke gaGgApatanamuttamam / didRkSavo devagaNAH smiiyurmitaujsH||20|| sampatadbhiH suragaNaisteSAM cAbharaNaujasA / zatAdityamivAbhAti gaganaM gttoydm||21|| ziMzumAroragagaNairmInairapi ca cnyclaiH| vidyudbhiriva vikSiptamAkAzamabhavattadA // 22 // pANDaraiH salilotpIDaiH kIryamANaiH sahasradhA / zAradAbhrerivAkIrNa gaganaM hNssmplvaiH||23|| kvacidrutataraM yAti kuTilaM kvacidAyatam / vinataM kvacidudbhUtaM kvacidyAti shnaiHshnaiH||24|| sambhramaM gatairiti vimAnAdivizeSaNam / tatra gaGgApatanapradeze / viSThitAH vizeSeNa sthitAH // 19 // tditi| loke bhUloke / amitaujasa ityanena pradhAna / devA ucyante // 20 // smptdbhiriti| suragaNaiH amitatejobhiriti siddham / AbhAti abhAt // 21 // ziMzumAreti / AkAzaM caJcalaiH ziMzumArAdibhiH vidyudbhiriva vikSiptaM vyAptam abhavat // 22 // pANDarairiti / vegavazena sahasradhA kIryamANaiH salilotpIDaiH phenaiH isasaplavaiH iMsasaGkalaiH zAradAdekhi gagana M mAkIrNamityanvayaH // 23 // kvaciditi / atra gaGgetyanupajyate / drutataramityAdi kriyAvizeSaNam / Ayatam Rju, vinataM nibhena saGkucitam / uddhRtaM men punarabhramat / anena bhagIrathena anuvrajat / aDabhAva ArSaH // 9-18 // vimAnairiti / gaganAkAraH gaganavadvipulairityarthaH / pAriplavagatAH-pAritavaM sambhramam gatAH // 19-21 // ziMzumAreti / zizumAraH nakraH / vikSiptaH paritaH shrutaiH|| 22 // pApaDarairiti / kIryamANeH slilotpiidd:-slilsmuuhai| isasaMtavaiH isasabAraibAkIrNa vyAptam abhavata // 23 // kaciditi / Ayatam Rtu / vinataM namram / utam Urdhvamukham / etAni kriyAvizeSaNAni // 24 // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pASANaskhalanAdinA Urdhvamukham / sarvatra vyatyayena bhUte lada // 24 // salileneti / abhyAitaM vAtavyAvartitam, trnggslilenaabhimukhmaaitmityrthH|| // 25 // taditi / zaGkarazirasi bhraSTaM patitamapi tataHbhUmitale patitamapi nirmalam, mataM kalmaSaM yena tadgatakalmaSam, paapaaphmityrthH||26|| ttreti| pApavitraM pAvanam, tatra jJApakahetumAi bhavAGgapatitamiti / bhavena rudreNa zirasA dhRtatvAta pavitramiti jJAtvA pspRshurityrthH| pavitramiti sAmAnyAtyA bhavasyAnyeSAM ca pavitramityuktam, ataeva " harasya gAtrasaMsparzAt pavitratvamupAgatA" ityatrApi harasya shuddhiprdtvmupaagtetyrthH|anye'pyssy UcuH zrImadbhAgavate-"yacchaucaniHsRtasaritpravarodakena tIrthana mUrdhni vidhRtana zivaH zivo'bhUta" iti / bhArate-" tadambu patitaM dRSTvA dadhAra zirasA haraH | salilenaiva salilaM kvacidabhyAitaM punH| muhurUrddhamukhaM gatvA papAta vasudhAtalam // 25 // tacchaGkarazirobhraSTaM bhraSTaM bhUmitale punaH / vyarocata tadA toyaM nirmalaM gatakalmaSam // 26 // tatra devarSigandharvA vasudhAtalavAsinaH / bhavAGga patitaM toyaM pavitramiti paspRzuH // 27 // zApAtprapatitAye ca gaganAdvasudhAtalam / kRtvA tatrAbhiSekaM te babhUvurgata kalmaSAH // 28||dhuutpaapaaH punastena toyanAtha subhaasvtaa| punarAkAzamAvizya svAna lokAn prtipedire||29|| mumude mudito lokastena toyena bhaasvtaa| kRtAbhiSeko gaGgAyAM babhUva vigatakmaH // 30 // pAvanArtha jaTAmadhye yogyo'smItyavadhAraNAt // " iti / avApyayodhyAkANDe vakSyati-"viSNupAdodravAM divyAm" iti| gaGgAyA viSNupAdodbhavatvena pavitratvarUpaM divyatvaM bhavAGgAtpatitamiti vaarthH| "dvitIyAzritAtItapatita-" iti dvitIyAsamAsavidhAnAt paJcamIsamAsAnupapattezca bhavena dhRtatvAt / asmAbhirapi pAryamiti paspRzurityevArthaH / yadvA bhavAGgapatitatvAt pavitram na tu pUrvavadatipavitram, ataeva paspRzuH, na tu sasnuH / yadA yadyapi / bhavAGgAt patitaM tathApi viSNupAdodbhUtatvAtpavitramiti vA "nadI vegena zuddhayati" iti nyaayaat| bhavasamparkavigame pavitramiti vA pspRshuH||27|| zApAditi / zApAdetoH // 28 // dhUteti / AkAzamAvizya, AkAzamArgeNetyarthaH // 29 // mumuda iti / muditaH mumude, punaHpunarjahatyarthaH // 30 // taditi / zaGkaraziraH zaGkarazirasi, bhraSTaM patitam / gatakalmaSaM kalmaSApaham // 26 // tatreti / toyaM paspRzuH, sasnurityarthaH // 27 // zApAditi / zApAdenoH gaganAta svasthAnAt / gatakalmaSAH zApavimuktAH // 28 // 29 // mumuda iti / mudito mumude, punaHpunarjahatyarthaH // 30-35 // For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.ga.bhU. // 137 // bhagIratha iti / spaSTam // 31 // devA iti zokadvayam / bhagIratharathAnugAM gaGgAmanvagaman // 32 // 33 // yata iti / yataH yatra / tataH jATA tatra // 34 // tato hIti / adbhutakarmaNa iti vakSyamANagaGgApAnAbhiprAyam / yajJavATa yajJakSetram // 35 // tasyA iti / valepanaM garvam / paramAsa0 4 bhagIratho'pi rAjarSidivyaM syandanamAsthitaH / prAyAdare mahAtejAstaM gaGgA pRSTato'nvagAt // 31 // devAH sarSi gaNAH sarve daitydaanvraaksssaaH| gandharvayakSapravarAH sakinnaramahoragAH // 32 // sarvAzcApsaraso rAma bhagIratharathAnu gAm / gaGgAmanvagaman prItAH sarve jalacarAzca ye|| 33 // yato bhagIratho rAjA tato gaGgA yazasvinI / jagAma saritA zreSThA sarvapApavinAzinI // 34 // tato hi yajamAnasya joradbhutakarmaNaH / gaGgA saMplAvayAmAsa yajJavATa mahAtmanaH // 35 // tasyA valepanaM jJAtvA kruddho jahvazca rAghava / apibacca jalaM sarva gaGgAyAH paramAdbhutam // 36 // tato devAH sagandharvA RSayazca suvismitaaH| pUjayanti mahAtmAnaM jahuM puruSasattamam / gaGgAM cApi nayanti sma duhitRtve mahAtmanaH // 37 // tatastuSTo mahAtejAH zrotrAbhyAmasRjat punH| tasmAjasutA gaGgA procyate jAhna vIti c||38||jgaam ca punargaGgA bhgiirthrthaanugaa|saagrN cApi samprAptA sAsaritpravarA tdaa| rasAtalamupAgacchat siddhayartha tasya krmnnH|| 39 // bhagIratho'pi rAjarSirgaGgAmAdAya ytntH| pitAmahAn bhasmakRtAnapazyaddInacetanaH // 40 // atha tadasmanAM rAziM gaGgAsalilamuttamam / plAvayadbhUtapApmAnaH svarga prAptA raghUttama // 11 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe tricatvAriMzaH sargaH // 43 // drutamiti kriyAvizeSaNam // 36 // tata iti sArddha zlokaH / duhitRtve nayanti sma, duhitaramakurvannityarthaH // 37 // tata iti / tataH duhitRtvaprApa N // 137 // rANAt / zrotrAbhyAm, narAvayaveSu zrotrasyAtipAvanatvAditibhAvaH // 38 // jagAmatyaddhatrayam / tasya karmaNaH bhagIrathayavasya // 39 // bhagIraya iti / / zatasyA iti / paramAataM yayA bhavati tathA // 36 // tata iti / jaI pUjayanti stuvanti sma / duhitatve nayanti duhitRtvamanayanniti yAvat // 37 // tata iti| For Private And Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bhasmakRtAn bhasmatvena kRtAn // 10||atheti / tatsalilaM pAvayat appAvayat / prAptAH sagaraputrA iti shessH|| 11 // iti zrIgovindarAjaviracitega zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne tricatvAriMzaH srgH||13|| pUrvasargAnte sahadeNoktaM vistRNIte catuzcatvArize-sa gatve satyAdi / bhUmestalaM pAtAlam / bhasmasAtkRtAH sarvAtmanA bhasmasvabhAvApattaye smpaaditaaH| " vibhASAsAti kAtsnye " itisaatiH||1|| bhasma sagatvA sAgaraM rAjA gnnyaanugtstdaa| praviveza talaM bhUmeryatra te bhsmsaatkRtaaH||1|| bhasmanyathAplute rAma gaGgAyAH salilena vai| sarvalokaprabhurbrahmA rAjAnamidamabravIt // 2 // tAritA narazArdUla divaM yAtAzca devvt| SaSTiH putrasahasrANi sagarasya mahAtmanaH // 3 // sAgarasya jalaM loke yAvat sthAsyati pArthiva / sagarasyAtmajA stAvat svarge sthAsyanti devavat // 4 // iyaM hi duhitA jyeSThA tava gaGgA bhaviSyati / tvatkRtena ca nAmnAtha loke sthAsyati vizrutA // 5 // gaGgA tripathagA rAjana divyA bhAgIrathIti ca / trIna patho bhAvayantIti tatatripathagA smRtaa||6|| pitAmahAnAM sarveSAM tvamatra manujAdhipa / kuruSva salilaM rAjan pratijJAmapavajaya // 7 // pUrvakeNa hi te rAjastenAtiyazasA tdaa| dharmiNAM pravareNApi naiSa prApto manorathaH // 8 // tathaivAMzumatA tAta loke pratima tejasA / gaGgAM prArthayatA netuM pratijJA nApavarjitA // 9 // nIti / spaSTam // 2 // tAritA iti / tAritAH pretabhAvAnmocitAH // 3 // svargaprAptevizeSazcAha-sAgarasyati // 4 // iyaM ceti / vatkRtena nAmA loke vizrutA // 5 // tadeva nAmadvayaM darzayan tripathagAzabdaM vyutpAdayati-gaGgeti // 6 // pitAmahAnAmiti / pratijJA gaGgAsalilapradAnana sAgarAna | tArayiSyAmIti pratijJAm / apavarjaya samApaya // 7 // pUrvakeNeti / pUrvakeNa sagareNa // 8 // tatheti / nApavajitA na samApitA // 9 // yato duhitRtvamanayana tasmAdetoH jAsutA jAhIni nAmadvayaM samAsavRtyA taddhitavRttyA ca // 28-41 // iti zrImahezvaratIryaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpi kAkhyAyo bAlakANDavyAkhyAyAM tricatvAriMzaH sargaH / / 43 // sa gatveti / bhUmestalam pAnAlam // 2 // iyamityAdi / divyA gaGgAnAma sA vipathageti bhAgI rathIti ca tvatkRtena nAnA vizrutA sthAsyati / tripathagAzabdaM nirvakti-cInityAdinA / yataH bIna payaH svargAdIna bhAvayantI lAvayantI pravakte, tano heto tripathageti smRtA // 5 // 6 // kurupmeti / pratijJA gaGgAsalilapradAnena sAgargastArayiSyAmItyevaMrUpAma, apavarjaya samApaya // 7 // pUrvakeNa sAgareNa / / 4-10 // ka For Private And Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bhA.rA.bhU. 1138 // rAjaviNeti lokadayam / gaGgA prArthayatApi sA punanetuM na zahitA, na vicaaritetyrthH||10||11|| seti / samatikAntA nistIrNA // 12 // yaJceti / AyatanaM prtissttaam||13|| plaviyasveti / pAvayasva srAna kurvityarthaH / sadocite sadA khAnayogye / anyAsAmeva hi nadInAM rajodoSa iti bhaavH||14||pitaa sa044 rAjaSiNA guNavatA mahAsayatejasA / mattalyatapasA caiva kSatradharmasthitena ca // 10 // dilIpena mahAbhAga tava pitraatitejsaa| punarna zaGkitA netuMgaGgAM prArthayatAnadha ||11||saa tvayA samatikrAntA pratijJA puruSarSabha / prApto 'si paramaM loke yazaH paramasammatam // 12 // yacca gaGgAvataraNaM tvayA kRtamarindama / anena ca bhavAna prAptI dhamesyAyatanaM mahat // 13 // plAvayasva tvamAtmAnaM narottama sadocite / salile puruSavyAghra zuciH puNyaphaloM bhava // 14 // pitAmahAnAM sarveSAM kuruSva salilakriyAm / svasti te'stu gamiSyAmi svaM lokaM gamyatAM nRpa // 15 // ityevamukkA devezaH sarvalokapitAmahaH / yathAgataM tathAgacchaddevaloka mahAyazAH // 16 // bhagIrathA'pi rAjaSiH kRtvA salilamuttamam / yathAkramaM yathAnyAyaM sAgarANAM mhaayshaaH||17|| kRtodakaH zucI rAjA svapuraM praviveza h| samRddhAoM narazreSTha svarAjyaM prazazAsa h||18|| pramumoda ca lokastaM nRpamAsAdya rAghava / naSTazokaH samRddhArthI vabhUva vigatajvaraH // 19 // eSa te rAma gaGgAyA vistaro'bhihito mayA / svasti prAptahi bhadraM te sndhyaakaalo'tivrtte||20|| mahAnAmiti / gamyatAM tvyaapiitishessH|| 15 // itIti / yathAgataM tathAgacchata eka evetyarthaH // 16 // bhagIratha iti zlokadvayam / yathAkramaM kRt| dakaH, anyeSAmapAtizapaH / prazazAsaha prazazAsa cetyarthaH // 17 // 18 // pramumodeti / vigatajvaraH nirAmaya ityarthaH // 19 // upasaMharati-epa iti / |dilIpeneti / gaGgAmAnetuM na zahitA na vicaaritaa| pratijetizeSaH / cintAviSayamapi na praapitetpryH|| 11 // seti / sAgarAdibhirdustarA pratijA samatikrAntA| |nistIrNA // 12 // yacca ganeti / Ayatanam Ayatanasamam / yadvA dharmasyAyatanaM dharmaprApyasthAnam / mahata brahmalokarUpam // 13 // yathAsyA brahmalokamApakatvaM tadAha-IN prAvayasveti / AtmAnaM svadeham / sadocite siMhakarkaTamadhye'pi snAnAdivyavahArocite, bhUpravahanadInAmeSa tatkAle bhaumatvamularajAsambandhAta mnAnAdhanahatvamA anena snAnamAtreNa gaGgA brahmalokaprAptikarIti sacitam // 14-17 // kRtodaka iti / anyeSAmapIti zeSaH / sAgarANAM kRtvA salilamiti pUrvamuktatvAta // 18 // 19 // upasaMharati eSa iti / svastibhadrayoHhaNaM tatpItyAdarasUcanArtham // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bhadraM testviti vacanaparipATI / sandhyAkAlo'tivartate, itaH paraM na praSTavyamitibhAvaH // 20 // atha gaGgAvatArazrAvaNaphalamAi-dhanyamiti / dhanAdi pradamityarthaH / sarvatra sAdhutvArthe yatpratyayaH / idamAkhyAnamityanuSajyate / ardhatrayam // 21 // zrAvayituH phalamuktam, samprati zrItuH phalamucyate idamiti / gaGgAvataraNaM gaGgAvataraNAkhyam / arddhatrayam // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne catuzcatvAriMzaH sargaH // 44 // evaM dazabhiH sargegaGgAgAGgeyasambhavavarNanavyAjena dhAtumokSaNagaGgApUtatvanimittakaM devatAntarAvaratvaM darzitam / atha dhanyaM yazasyamAyapyaM putryaM svaya'matIva ca / yaH zrAvayati vipreSu kSatriyevitareSu c| prIyante pitaramtasya prIyante daivatAni ca // 21 // idamAkhyAnamavyagro gaGgAvataraNaM zubham / yaH zRNoti ca kAkutstha sarvAn kAmAnavApna yAt / sarve pApAHpraNazyanti AyuH kIrtizca vaddhate // 22 // ityAre zrI bAlakANDe catuzcatvAriMzaH srgH||44|| vizvAmitravacaH zrutvA rAghavaH sahalakSmaNaH / vismayaM paramaM gatvA vizvAmitramathAbravIt // // atyadbhutamidaM brahman kathitaM paramaM tvayA / gaGgAvataraNaM puNyaM sAgarasyApi pUraNam // 2 // kSaNabhRteva nau rAtriH saMvRtteyaM mahA tapaH / imAM cintayatassarvA nikhilena kathA tava // 3 // tasya sA zarvarI sarvA saha saumitriNA tdaa| jagAma cintayAnasya vizvAmitrakathA zubhAm // 4 // tataH prabhAte vimale vizvAmitraM mahAmunim / uvAca rAghavo vAkyaM kRtAhikamarindamaH ||5||gtaa bhagavatI rAtriH zrotavyaM paramaM zrutam // 6 // tribhiH sargaH mahendrasyAvaratvamupapAdyate-vizvAmitretyAdi // 1 // atyadbhutamiti / pUraNaM khananenAbhivarddhanam // 2 // kSaNabhUteva nau rAtririti zokola gatA bhagavatItyardhAtparamanusandheyaH // 3 // tasyeti / kSaNabhUteva jgaametyrthH|| 4 // tata iti / vimale prabhAte samyakaprabhAta ityarthaH // 5 // gatenyada trayam / bhagavatI satkathAyuktatvAta pUjyA // 6 // etadAkhyAnAvapituH phalamAha-dhanyamiti // 21 // ayazrotaH phalamucyata-padamiti / avyapraH sAvadhAnamanAH // 2 // iti zrImahe zrIgamAyaNa cAlakANDa vyAkhyAyAM catuzcatvAriMzaH sargaH // 44 // vizvAmityAdi / paraNaM gaGgayeti shessH||1-5|| gateti / bhagavanI rAtriH gaDAvanANAnucintanAditi bhAvaH // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha.patarAmeti avayam / RSINAM nauH RSitaraNArhA noH||7||tspeti / sa rAghavaH sarpisaGkaH / kArayAmAsa akarot / svArthe Nica // 8 // uttara TI.bA.ka. // 139 // miti / RSigaNaM nautAraNArthamAgataM sampUjya pUjApUrvakaM nivartya / niviSTAH kSaNaM sthitAH // 9 // tata iti / vizAlA pratIti shessH||10||atheti| vizAlAM vizAlAmAhAtmyam // 11 // vizAlAyAM vartamAnorAjavaMzaH katara iti dvitIyaH praznaH // 12 // tasyati / vizAlasya vizAlAkhyanagarasya / sa tarAma saritAM zreSThAM puNyAM tripathagA nadIm / naureSA hi sukhAstIrNA RSINAM puNyakarmaNAm / bhagavantamiha prAptaM jJAtvA tvaritamAgatA // 7 // tasya tadvacanaM zrutvA rAghavasya mahAtmanaH / santAraM kArayAmAsa sarSisaGghaH sarA ghavaH // 8 // uttaraM tIramAsAdya saMpUjyarSigaNaM tadA / gaGgAkUle niviSTAste vizAlAM dadRzuH purIm // 9 // tato munivarastUrNa jagAma saharAghavaH / vizAlA nagarI ramyAM divyAM svargopamA tadA // 10 // atha rAmo mahAprAjJo vizvAmitraM mahAmunim / papraccha prAJjalirbhUtvA vizAlAmuttamA purIma // 1 // kataro rAjavaMzo'yaM vizAlAyAM mhaamune| zrotumicchAmi bhadraM te paraM kautUhalaM hi me // 12 // tasya tadvacanaM zrutvA rAmasya munipunggvH| AkhyAtuM tatsamArebhe vizAlasya purAtanam // 13 // zrUyatAM rAma zakasya kA kathayataH zubhAm / asmin deze tu yadvRttaM tadapi zRNu rAghava // 14 // pUrva kRtayuge rAma diteH putrA mahAbalAH / aditezca mahAbhAga vIrya vantaH sudhArmikAH // 15 // tatasteSAM narazreSTha buddhirAsInmahAtmanAm / amarA ajarAzcaiva kathaM syAma niraamyaaH||16|| purAtanaM karma prathamapRSTaM vaibhavaM AkhyAtuM samArebhe // 13 // zrUyatAmiti / asmindeze yadRttaM tacchRNu / taccheSatayA zakasya kathA kathayato mattaH sA yatAm // 14 // pUrvamiti / pUrva kRtayuge diteH putrA mahAbalA Asan / aditeH putrA vIryavanto dhArmikAzcAsan // 15 // tata iti / mriyanta | iti mraaH| pacAdyaca / amarAHmaraNarahitAH, ajarAH jarArahitAH, teSAM devAsurANAm // 16 // rAmeti / bhagavantamiha prApta jJAtvA ye prAptAH teSAmRSINAM zeSabhUtA iyaM naustvaritamAgatA tarAma, anayetizeSaH // 7 // tasyeti / santAraM kArayAmAsa, nAvika // 19 // riti zeSaH // 8 // uttaramiti / saMpUjyarSigaNamiti / yaunItA teSAM gaNaM saMpUjya niviSTAH sthitaaH||9-11|| katara iti| vizAlAyAM yo'dhikatvena vartate ayaM rAjavaMzaH katara ityarthaH // 12 // tasyeti / vizAlasya purAtana miti vizAlo nAma tanagarasya nirmAtA rAjA tasya purAtanaM prAktanaM vRttamiti zeSaH // 13-16 // For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir teSAmiti / rasam amRtam / tatra kSIrode // 17 // tata iti / yo mathanarajuM / manthAnaM mayanadaNDam // 18 // atheti / dhanvantarirutpapAta / apsarAzca utpeturiti zeSaH / AkArAntatvamArSam // 19 // apviti / apsarazandaM nirvakti-atrApazabdena tadvikArabhUtaM kSIramupalakSyate / apsu yannirmathanaM tasmAdyo rasastasmAdasAdhata utpetustasmAdapsaraso'bhavan / pRSodarAditvAtsAdhuH // 20 // paSTiriti / tAsAM pradhAnabhUtAnAm // 21 // na tAH teSAM cintayatAM rAma buddhirAsInmahAtmanAm / kSIrodamathanaM kRtvA rasaM prApmyAma tatra vai|| 17 // tato nizcitya mathanaM yoktraM kRtvA ca vAsukim / manthAnaM mandaraM kRtvA mamanthuramitaujasaH // 18 // atha varSasahasreNa sadaNDaH skmnnddluH| pUrva dhanvantarinAma apsarAzca suvrcsH|| 19 // apsu nimathanAdeva rsstsmaadrstriyH| utpetu manujazreSTa tasmAdapsaraso'bhavan // 20 // SaSTiH koTayo'bhavaMstAsAmapsarANAM suvarcasAm / asaGkhyeyAstu kAkutstha yAstAsAM paricArikAH // 21 // na tAH sma pratigRhNanti sarve te devadAnavAH / apratigrahaNAdeva tena sAdhAraNAH smRtAH // 22 // varuNasya tataH kanyA vAruNIraghunandana / utpapAta mahAbhAgA mArgamANA parigraham // 23 // smeti / na tAH sma pratigRhNanti na sAdhAraNyena pratigRhNanti smetyarthaH / kutaH apratigrahaNAt, ko vA mama patiriti mArgaNAkaraNAdityarthaH / tenaasaayaa| raNyena parigrahAkaraNena // 22 // varuNasyeti / varuNasya smudraadhidevtaayaaH| vAruNI suraadhidevtaa| parigrahaM mameyamiti parigrahasya karim // 23 // teSAmiti / rasam amRtam prApsyAma ityatra itizabdo dRSTavyaH // 17 // tata iti / yokam mathanarajum // 18 // atha devA mahAdevamiti sArddhazlokameka vAkyam / prAdurAsIdityardhamekaM vAkyam // atha varSeti / apsarAH / ajantatvamArSam / utpeturiti zeSaH // 19 // asviti / nirmathanAdapsu yo rasaH tasmAisAdyata utpetustasmAdapsaraso'bhavannityanvayaH // 20-22 // varuNasyeti / vAruNI surAdhidevatA / parigraha kenacitsvIkAram // 23 // 24 // aba varSasANa yonAsazirAMmi ca / vamantyativiSaM tatra dardazurdazana: zilA: / / utpapAtApresavAza hAlAhalamahAviSama / tena varSa jagarama sardavAsuramAnuSam / atha devA mahAdevaM zaGkaraM zaraNArthinaH / jagmuH pazupati rudra vAhitrAhIti tuH / evamuktamnato devadevadevezvaraH prabhuH / prAdurAsIttato'vaiva zaGkhacakadhage hariH / vAcena smitaM kRtvA rudraM zUlabhRtaM hariH / devatemadhyamAne tu yatpUrva samupasthitam / tatva dIrya surazreSTha surANAmamajosi yan / / apapUjAmimAM matvA gRhANedaM viSaM prabho / ityuktvA ca surabhanustavaivAntaradhIyata / devatAmA bhayaM dRSTvA zrutvA vAkyaM tu kAhaNaH / hAlAhalaviSaM ghoraM sa japAhAmRtopamam // vAnvisya devezo jagAma bhagavAn haraH / tato devAsurAH sarve mamanbU rghunndn| pravivazAya pAtAlaM manthAnaH pvtaangh| tato devAH samanyavAstuzavamadhusUdanam / vaMgatiH sarvabhUtAnAM vizeSeNa divaukasAm / pAlayAma smAnmahAvAho girimaddhartumaIsi / iti zrutvA ipIkezaH kAmaThaM rUpanAsthitaH / parvataM pRSThataH kRtva, zizza tabodadhau hAraH / parvatAgraM tu lokAtmA hastenAkramya kezavaH / devAnAM madhyataH sthitvA mamanya purussottmH| udAtAsadharmAmA AyurvedamayaH pumAn / ityadhikaH pAThaH / 2 apratigrahaNAtAzca sarvAH sAdharaNAH smRtAH / iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.vA.ko. sa045 vA.rA.bhU.diteriti / spaSTam // 24 // prasaGgAtsurAsurazabdo nirvakti-asurA iti / tena surAyAH parigrahaNena surAH / arzaAditvAdajantaH / piSTAdivikRti pariva surA ninyA / hRSTAH pulakitAH // 26 // uccaiHzravA iti / uttamaM pUrvotpannebhyaH zreSTham // 26 // atheti / tasya kRte, amRtasya grahaNAmi tyarthaH / kulakSayaH ubhayapakSe'pi sngghaatvinaashH| tadevopapAdayati-aditerityAdinA // 27 // ekata iti / anantaramasurA ekataH ekatAmabhyA diteH putrA na tAM rAma jagRhurvaruNAtmajAm / aditestu sutA vIra jagRhustAmanindatAm // 24 // asurAstena deteyAH surAstenAditeH sutAH / hRSTAH pramuditAzcAsana vAruNIgrahaNAtsurAH // 25 // uccaizzravA haya zreSTho maNiratnaM ca kaustubham / udatiSTannara zreSTha tathaivAmRtamuttamam // 26 // atha tasya kRte rAma mhaanaasiitkulkssyH| adite stu tataH putrA diteH putrAnamRdayan // 27 // ekato'bhyAgamana sarve hyasurA rAkSasaissaha / yuddhamAsInmahAghoraM vIra trailokyamohanam // 28 // yadA kSayaM gataM sarvaM tadA viSNurmahAbalaH / amRtaM so'haratUrNa mAyAmAsthAya mohinIma // 29 // ye gatAbhimukhaM viSNumakSayaM puruSottamam / sampiSTAste tadA yuddhe viSNunA prabhaviSNunA // 30 // gaman balavRddhaya iti bhAvaH // 28 // yadeti / mohinI kAmamAhajananIm / mAyAm Azcaryazaktim / AsthAya avalambya / svamAyayAdbhutayopidA / kRti parigRhya tadrUpeNa tAn vaJcayitvA tebhyA'mRtamaharadityarthaH / yadvA sarvamAhakarImanta nazaktimAsthAyAmRtamAharadityarthaH / puraannaantrvRttaantH|| kalpabhedenetibodhyam // 29 // ya iti / aba sandhirASaH / ye asurAH akSayam asti jAyate pariNama vivaddhate apakSIyate vinazyatItyuktaSaDbhAva vikAraiH zunyam / purupottamaM sarvapuruSepUttamam / viSNumabhimukhaM gatAH abhimukhatayA prAtikUlyana gtaaH| te viSNunA sampiSTAH cUrNitAH / saMviSTA itipAThe-ye amumabhimukhaM gatAH zaraNAganAH devAste yuddha saMviSTAH AviSTAH, ApyAyitabalA AsannityarthaH // 30 // NIsAiti / tena surAyA aparigrahaNAsurAH / arza AditvAtpratyayaH // 20-27 // ekata iti / ekato'bhyAgamana balavRddhaye iti bhAvaH / vAreti rAmasambo dhanam / mohanam bhayAvaham // 28 // yadeti / mohinI mohajananIma, mAyAmAsthAya mvamAyayAdbhutayopidAkRti parigRhya // 29 // ya iti / akSayama bar3abhAva vikArazanyam / puruSonama kSarAkSarapuruSebhyaH uttamama // 30 // // 15 For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir aditiriti / diteH putrAn, avshissttaanitishessH| yadvA aditerAtmajA ApyAyitabalAH santaH tasmin deteyAdityayordevAsurayoyuddhe asurAnnijamire // 31 // nidatyeti / cakArAdamRtamapItyarthaH // 32 // asminsameM dvAtriMzat zlokAH / anye klpitaaH| yadyapyatra kAlakUTAyutpattirapekSitA tathApyu ttarakathAzeSatvena sarvAsurakSaya eva pradhAnatayopAtta iti bodhyam // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimIrAkhyAne baalkaanndd| aditerAtmajA vIrA diteH putrAnnijanire / tasmina yuddhe mahAghore daiteyAdityayobhRzam // 31 // nihatya diti putrAMzca rAjyaM prApya purndrH| zazAsa mudito lokAn sarSisaGghAn sacAraNAn // 32 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe paJcacatvAriMzaH sargaH // 45 // hateSu teSu putreSu ditiH prmduHkhitaa| mArIcaM kAzyapaM rAma bhartAramidamabravIt // 1 // hataputrAsmi bhagavaMstava putraimahAvalaiH / zakrahantAramicchAmi putra dIrva taporjitam ||2||saahN tapazcariSyAmi garbha me dAtumarhasi / IzvaraM zakrahantAraM tvamanujJAtumarhasi // 3 // tasyAsta dvacanaM zrutvA mArIcaH kaashypstdaa| pratyuvAca mahAtejA ditiM paramaduHkhitAm // 4 // evaM bhavatu bhadraM te zuci bhava tapodhane / janayiSyasi putraM tvaM zakrahantAramAhave // 5 // pUrNe varSasahasre tu zuciyadi bhaviSyasi / putraM trailokyabhartAraM mattastvaM janayiSyasi // 6 // vyAkhyAne paJcacatvAriMzaH srgH|| 45 // viSNupakSavirodhe mahAnapi yatno viphalaH syAdityAha padacatvAriMze-hateSvityAdi / mArIcaM marIciputram // 1 // teti / taporjitaM tapasA UrjitaM dRDham / ApaH sndhiH||2|| sAhamiti / garbha putram / IzvaraM trailokyaniyantAram / IdRzamitipAThe'pyayamoM vivkssitH| anujJAtuM, tapa iti zeSaH / bhatranujJAM vinA tapasi striyA asvAtantryAditibhAvaH // 3 // tasyA iti // 4 // evamiti / zucirbhava, yAvat aditeriti / deteyAdityayoH asurasuravargayoH // 31 // 32 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyo paJcacatvAriMzaH sargaH // 45 // hateSviti / mArIcaM marIcibrahmaputram // 1-6 // 1 marhasi / balavantaM mahepvAsa sthitinaM samadarzinam / IzvaraM / itipAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 141 // www.kobatirth.org IVI putrotpattIti zeSaH // 5 // pUrNa iti / mattaH madanugrahAdityarthaH // 6 // evamiti / mamArjetyAzvAsanaprakAraH / tataH mArjanAnantaram / udaraM samAlabhya svasti putrotpattirUpaM zubhaM bhavatvityuktvAnugRhya sa kAzyapastapase yayau // 7 // gata iti / kuzaplavanaM vizAlAyAH pUrvasthAnam // 8 // tapa iti / guNasampadA vinayAdisamRddhayA // 9 // agnimiti / paricaryAprakAraH // 10 // gAtreti / mAtRtvAt gAtrasaMvahanAni, zramApanayanaiH vyajanavIjanAdibhi evamuktvA mahAtejAH pANinA sa mamArja tAm / samAlabhya tataH svastItyuktvA sa tapase yayau // 7 // gate tasmi nnarazreSTha ditiH paramaharSitA / kuzaplavanamAsAdya tapastepe sudAruNam // 8 // tapastasyAM hi kurvantyAM paricaya cakAra hU~ / sahasrAkSo narazreSTha parayA guNasampadA // 9 // agniM kuzAna kASThamapaH phalaM mUlaM tathaiva ca / nyavedayat sahasrAkSo yaccAnyadapi kAMkSitam // 10 // gAtrasaMvahanaizcaiva zramApanayanaistathA / zakraH sarveSu kAleSu ditiM pari cacAra ha // 11 // atha varSasahastre tu dazone raghunandana / ditiH paramasamprItA sahasrAkSamathAbravIt // 12 // yAci tena surazreSTha pitrA tava mahAtmanA / varo varSasahasrAnte mama dattaH sutaM prati // 12 // tapazcarantyA varSANi daza vIryavatAM vara / avaziSTAni bhadraM te bhrAtaraM drakSyase tataH // 14 // tamahaM tvatkRte putraM samAdhAsye jayotsukam | trailokyavijayaM putraM saha bhokSyasi vijvaraH // 15 // evamuktvA ditiH zakraM prApte madhyaM divAkare / nidrayApahRtA devI pAdau kRtvAtha zIrSataH // 16 // riti zeSaH // 11 // atheti / dazone dazavarSone // 12 // yAciteneti / zuzrUSAkRtaprItyatizayAdvairaM vismRtavatIti bhAvaH // 13 // tapa iti / tataH dazavarSAnte // 14 // tamiti / samAdhAsye vigatavairaM bhrAtRsnehavantameva kariSyAmItyarthaH / trailokyavijayaM tvaddhAtRkRta mitizeSaH / amoghabhanugraheNA pratibandhasutotpattiM manvAnA RjutayA zuzrUSAphalamuktavatI // 15 // evamiti / madhyaM gaganamadhyam / zIrSataH zirasi pAdau kRtvA, sthitetizeSaH / evamuktveti / pANinA samAlabhya spRSTvA / mamArja AzvAsayAmAsa // 7 // gata iti / kuzaplavanaM vizAlAyAH pUrvasthAnaM tapovanam // 8 // tapa iti / guNasampadA zuzrUSo |payogiguNasamRddhayA // 9 // 10 // gAtreti / sarveSu kAleSu paricacAra, tasyA azucitvapratIkSayeti bhAvaH // 11 // atheti / dazone dazavarSAMne // 12-15 // evamiti / / / / / / 141 / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only TI.bA.kA. sa0 46
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir madhyAhnazayanaparigrahaprasaGgAbhAvenAsana evopavizantyAstasyA nidrApAravazyena nanaM ziraH pAdayoH saMsaktamabhavadityarthaH // 16 // dRSTveti / pAdataH kRt| mRrddhA pAdau kRtvAtha zIrSata ityasya vivaraNam, ata eva azuciM tAM dRSTvA ziraHsthAne kRtau pAdau ziraHspRSTau pAdAviti mumoda, tena jahAsa ca / yadvA prApte madhyaM divAkara ityanena divAsvAparUpAzaucaM darzitam / zIrSataH ziraHsthAne, ziraHsthAna itynuvaadaat| pAdataH paadsthaane| zayanapari dRSTvA tAmazuciM zakaH pAdataH kRtamUrddhajAm / ziraHsthAne kRtau pAdau jahAsa ca mumoda ca // 17 // tasyAH zarIravivaraM viveza ca purndrH| garbha ca saptadhA rAma vibheda paramAtmavAn // 8 // bhidyamAnastato garbho vajeNa zataparvaNA |srod susvaraM rAma tato ditirabudhyata // 19 // mA rudo mArudazceti garbha zako'bhyabhASata / vibheda ca mahAtejA rudantamapi vAsavaH // 20 // na hantavyo na hantavya ityevaM ditirabravIt / niSpapAta tataH zakro mAturvacanagauravAt // 21 // prAJjalirvacasahito ditiM zakro'bhyabhASata / azucirdevi suptAsi pAdayoH kRtamUrddhajA // 22 // grahAbhAve'pi kRSNAjinAdyAstaraNe pAdasthAne ziraH ziraHsthAne ca pAdau kRtvA suptavatItyarthaH / pAdopadhAne zIrSa zIrSopadhAne pAdau ca kRtvetyarthaH / / zAstrAnveSaNaphalaM jAtamiti modaH, vRthAgarviteyamiti haasH|| 17 // tasyA iti / zarIravivaraM yonivivaram / AtmavAna dhairyavAn // 38 // bhidyamAna iti / zataparvaNA zatakoTinA // 19 // mA ruda iti / "rudira azruvimocane" ityasmAlluG / mAjhyogAdaDabhAvaH // 20 // na hantavya iti / na divAkare madhyaM prApte sati / zIrSataH zayyAyAM zIrSasthAne pAdau kRtvA nidrayApahRtA nidrayA gRhItetyarthaH / ( anena divAsvAparUpapApena zayyApAdasthAne mastakakaraNena cAzucitvaM sacitam / kecittu upaviSTAyA pava prahatayA pAdaparyantaM zirassambandhena zIrSe pAdasambandhaH / tena brAhmaNasya zudrasparza iva zirasa pAdasparze'zucitvaM suucitm| tapasi sthitAyAzzayyAsambandhAbhAvena pUrvavyAkhyAyA ayukttvaadityaahuH| pare tu bhUzayane'pi dakSiNapUrvadizoH zirasthApanayogyatAyAH || smRtipUkteH tadvaiparItyena zayanasyAzucitvasUcakatvamasyaivetyAhuH) // 16 // dRSTveti / ziraHsthAne kRtau pAdau, pAdataH pAdasthAne kRtamUrddhajo ata evAzuciM tAM dRSTvA For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir INI - 3142 // hantavyaH / bhedane kRte'pi prANaviyojanaM maakurdityrthH||23|| praanliriti||22|| taditi / antaramavakAzam / zantumaIsi svahiMsAparAM gAmapi hiMsyAt itinyAyena yuktatvAditibhAvaH // 23 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paTcatvAriMzaH sargaH // 46 // VIR047 saptadhetyAdi / durAdharSa durjayam // 1 // mameti / aparAdhAt pramAdAt / viphalIkRtaH zakalIkRtaH // 2 // priyaM viti / grbhvipryye| tadantaramahaM labdhvA shkrhntaarmaahve| abhidaM saptadhA devi tanme tvaM kSantumarhasi // 23 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe SaTcatvAriMzaH sargaH // 16 // saptadhAtu kRte garbha ditiH paramaduHkhitA / sahasrAkSaM durAdharSa vAkyaM sAnunayAbravIt // // mamAparAdhAd garbho'yaM saptadhA viphalIkRtaH / nAparAdho'sti deveza tavAtra balamUdana // 2 // priyaM tu kartumicchAmi mama garbha vipryye| marutAM sapta saptAnAM sthAnapAlA bhavantvime // 3 // vAtaskandhA ime sapta carantu divi putraka / mAstA iti vikhyAtA divyarUpA mamAtmajAH // 4 // brahmalokaM caratveka indralokaMtathAparaH / divi vAyuriti khyAta stRtIyo'pi mhaayshaaH||5|| upar3atagarbhaviSaye / priyaM zreyaH kartumicchAmi / tadeva zreya Aha-marutAmiti / saptAnAM marutAM vAtaskandhAnAm ime saptabhAgAH sthAnapAlAH lokapAlAH bhavantu / saptamarutazcoktAH-"gaganasparzano vAyuranilazca tathAparaH / prANaH prANezvaro jIva ityete sapta mArutAH // " iti / viSNupurANe tu "Avaha pravaisaMvar3odavivahaparivahaparAvahAH saptamArutAH" ityuktam // 3 // vAteti / vAtaskandhAH vAtaskandhAbhimAnidevatAH / marudabhimAnidevatAtvAnmA rutA iti vikhyAtAH / tvatkRtena mAruda ityuccAraNena iti vikhyAtAH / pRSodarAditvAdvarNavyatyaya ityAhuH // 4 // saptamarutaH kutra vartante tepAM sthAna RT jahAsa ca mumoda cetynvyH| napazcaryA pathA gamiteti hAsaH / randhAnveSaNaM saphala jAnamiti modaH // 17-23 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatatta dIpikAkhyAyA bAlakANDavyAkhyAyA~ paTcatvAriMzaH sargaH // 46 // 1 // 2 // priyamini / marutA sapta samAna sthAnapAlA bhavantvime' marunAmAvahAdIno santAna For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pAlanaMca kayamityatrAi-brahmeti / divi antarikSa viSNupadAruye viSNuloke / caratityanuSaGgaH // 5 // catvAra iti saashcokH||6|| tasyA iti / / ditigarbhakhaNDanena saisAkSatvAdIni siddhAnItibhAvaH // 7 // sarvamiti / yathoktamitvasya vivaraNaM vicariSyantIti // 8 // evamiti / naH asmAbhi catvArastu surazreSTha dizo vai tava zAsanAt / saJcariSyantu bhadraM te devabhUtA mamAtmajAH / tvatkRtenaiva nAmnA ca mAstA iti vishrutaaH|6 // tasyAstadvacanaM zrutvA sahasrAkSaH purandaraH / uvAca prAJjalirvAkyaM ditiM balaniSU dnH||7|| sarvametadyathoktaM te bhaviSyati na sNshyH| vicariSyanti bhadraM te devruupaastvaatmjaaH||8|| evaM to nizcayaM kRtvA mAtAputrau tapovane / jagmatustridivaM rAma kRtArthAviti naH zrutam // 9 // eSa dezassa kAkutstha mahe ndrAdhyuSitaH puraa| ditiM yatra tapassiddhAmevaM paricacAra saH // 10 // ikSvAkostu naravyAghra putraH prmdhaarmikH| alambusAyAmutpanno vizAla iti vishrutH|| 11 // tena cAsIdiha sthAne vizAleti purI kRtaa| vizAlasya suto rAma hemacandro mahAbalaH // 12 // sucandra iti vikhyAto hemacandrAdanantaraH / sucandratanayo rAma dhUmrAzva iti vishrutH|| 13 // dhUmrAzvatanayazcApi sRJjayaH smpdyt| sRJjayasya sutaH zrImAna sahadevaH pratApavAn // 14 // kuzAzvaH sahadevasya putraH paramadhArmikaH / kuzAzvasya mahAtejAH somadattaH pratApavAn // 15 // rityarthaH / " kasya ca vartamAne" iti SaSThI // 9 // prakRtamupasaMharati-eSa iti / sa eSa ityanvayaH / saH indraH // 10 // atha kataro rAjavaMza iti dvitIyapraznasyottaramAha-ikSvAkorityAdinA // 11-13 // dhUpreti / munayaH samapadyata mRJjayanAmA AsIt // 14 // 15 // mama putrakA: ime saptasthAnapAlAH skandharakSiNo bhavantu // 3 // vAtaskandhA iti / vAtaskandhAH vAtAbhimAninyo devatAH // 4 // 5 // tvatkRteneti / yatastvayA mAruda ityuktam ato mArutA iti saMjJAsteSAmiti bhaavH||6-9|| astu tarhi kiM tatrAha-eSa deza iti / yasya me mama / viSayaM dezaM gtH| AvahAdInAM nAmAni-"AvahaH prabahazcaiva sNvhshcodvhstthaa| vivahAkhyaH parivahaH parAvaha iti kramAt / saptaite mArutaskandhA maharSibhirudAhRtAH / Avaho vartayedvAyurmedholkA For Private And Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir mA.ga.bha. // 43 // somadattasyeti arddhamekam // 16 // " upAnvadhyAvasaH" ityAdhArasya karmatvam // 17 // kathaM katipayaireva puruSairidAnImikSvAkuvaMza ityatrAha-1 TI.o.kA. ikSvAkoriti / vizAlA nivAsa epa te vaizAlikAH / kumudAditvAt Thak / vizAlaprArthanamikSvAkuprasAdanimittam // 18 // ihati / vatsyAmahe / ArSamAtmanepadam // 19 // sumatiriti / pratyudgacchat pratyudgacchat // 20 // pUjAM ceti // 21 // dhanya iti / viSayaM sthAnaM darzanaM ca prApta itynupnggH| somadattasya putrastu kAkutstha iti vizrutaH // 16 // tasya putro mahAtejAH saMpratyeSa purImimAm / Avasatyamara prakhyaH sumatinAma durjyH|| 17 ||ishvaakostu prasAdena sarve vaizAlikA nRpAH / dIrghAyuSo mahAtmAno vIryavantaH sudhaarmikaaH|| 18 // ihAdya rajanI rAma sukhaM vatsyAmahe vayam / zvaH prabhAte narazreSTha janakaM draSTumarhasi // 9 // sumatistu mahAtejA vizvAmitramupAgatam / zrutvA naravarazreSThaH pratyadacchanmahAyazAH // 20 // pUjAM ca pazyAM kRtvA sopAdhyAyaH sabAndhavaH / prAJjaliH kuzalaM pRSTvA vizvAmitramathAbravIt // 21 // dhanyo'smyanugRhIto'smi yasya me viSayaM muniH| samprApto darzanaM caiva nAsti dhanyatarI mayA // 22 // ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIya AdikAvye bAlakANDe saptacatvAriMzaH sargaH // 17 // dRSTvA tu kuzalaM tava parasparasamAgame / kathAnte sumatirvAkyaM vyAjahAra mahAmunim // 1 // mayA sadRza itizeSaH // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNa maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne saptacatvAriMzaH sargaH // 4 // atha rAmasya paramapAvanatvaM darzayatyaSTacatvArize-pRSTvA svityAdi / prspretyvibhktiknirdeshH| parasparaM kuzalaM pRSTvA kathAnte taduttarAnte iti yojanA vRssttividyutH| vartayetmavahazcaiva tathA mArtaNDamaNDalam / saMvaho mArutaskandhastathA zItAMzumaNDalam / vartayedudahazcApi tathA nakSatramaNDalam / paJcamo vivahAsyazca tathaiva grahamaNDalam / saptarSicakraM svargaGgA SaSThaH parivahastathA / parAvahastathA vAyurvartayeddhavamaNDalam // " ini // 1.19 // iti zrImahezvaratIyaviracitAyAM zrIrAmA yaNatattvadIpikhyAyA~ bAlakANDavyAkhyAyAM saptacatvAriMzassargaH // 47 // pRSTreti / sumati ma rAjA tatra parasparasamAgame sati kuzalaM pRSThA kathAnte mahAmuni For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir imAvityAdipaJcazekI / imo kumArI ko'yaM kumArabhAva iti vismayate / dRSTidoSo mAbhUdityAha-bhadraM ta iti / devatulya kimo. saMsthAnavizeSadarzanena nUnameto viSNutulyaparAkramAviti manyAmahe / gajasiMhagatI vIro zArdUlavRSabhopamo / catutitvamucyate; gAMbhIrya gamane gajatulyo, parAbhibhavanAIgamane siMhatulyau, bhayaGkaragamane zArdUlatulyauH sagarvagamane vRSabhasadRzAvityarthaH / vizeSeNa rAvayataH niti / vArI, anubhavitRNAM virodhinivartakAvityarthaH / padmapatravizAlAkSau draSmRNAmAkarSakAvayavavizeSo / nayanasaundarya hi lAvaNyaparamakASThA / khddgtuunnii| dhanurdharAviti AbharaNakoTau AyudhakoTau ca eSAmantarbhAvaH / azvinAviva rUpeNa-rUpavatsu azvinau prasiddhau / rUpeNAsAdhAraNadharmeNa tAviva / / imau kumArau bhadraM te devatulyaparAkramau / gajasiMhagatI vIrau shaarduulvRssbhopmau||2|| padmapatravizAlAkSI khaDgatUNI dhnurddhrau| azvinAviva rUpeNa smupsthityauvnau||3|| yadRcchayaiva gAM prAptau devlokaadivaamrau| kathaM padyAmiha prAptau kimartha ksyvaamune||4|| bhUSayantAvimaM dezaM candrasUryAvivAmbaram / parasparasya sadRzau prmaannenggitcessttitaiH||5||M sthitau / samupasthitayauvanau rUpAnurUpaM prAdurbhavadyauvanau / yadRcchayaiva bhAgyavazAdeva / devalokAda gAM bhuvaM prAptau amarI kauniddevavizeSAviva sthito, tejasA devakumAratulyAvityarthaH / etattejovizeSavilokanenetau mayAvapi amAviti pratibhAtItibhAvaH / kathaM padbhyAm iha prAptau atIva komalAbhyAM padyAmiha durgame pathi kathaM prAptAvityudaraM parispRzati / kimartham etadrUpadarzanenaivAvAptasamastakAmAviti nizcinumaH, kasya vA putrA pAvityarthaH / yadA kasya puruSasya katamaprayojanAya iha prAptAvityarthaH / mune! sarvajJo bhavAn imamartha jAnAtyevetyarthaH / candrasUryAvambaramiva imaM dezaM bhUpA zayanto zaityapratApAbhyAmubhAvapi candrasUryatulyo / ayaM loko vissnnupdmaasiiditibhaavH| bhUSayantI; nijatejasetibhAvaH / pramANaM zarIronnatyAdi, inggit| antargatabhAvasUcakasmitAdi, ceSTitaM gamanabhASaNavilokanAdi etaiH parasparasadRzI tulyapuruSAntarAbhAvAt / narazreSThAvapi durgame pathi kimartha / / saMprAptau / pUrva padyAM kathaM prAptAvityuktam , saMprati durgamaM vanaM kimartha prAptAvityucyate / varAyudhadharau AyudhazreSThadhanurAdidharau, pUrvamAbharaNAnvayena / vizvAmitraM prati vyAjahAra / nayanAnandakasya zrIrAmasya praSTuM yogyatayA parasparakuzalapraznaM saMkSipya uvAcetyarthaH // 11 // imAvityArabhya zrotumicchAmi tattvata itya MntamekaM vAkyam / devatulyaparAkramI indratulyaparAkramI / gajasiMhagatI gajavadgambhIragamanau / siMhavadapratihatagamanAvityarthaH / zArdUlavRSabhopamo-aghRSyatve zArdUlo| ppo savilAsagamanatve vRssbhopmo| padmapatravizAlAkSAvityanena bhAgyasampattissUcitA / vIradharma sUcayati-badreti / samupasthitayauvanI praaptyauvno| yadRcchayA komalAyAsya puruSasya katamA ayaM loko viSNupa para For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.vA.kA. cA.rA.bhU. // 144 // A A .. khanAdikamuktam / idAnI tAnyevAyudhatayocyante / yadvA pUrvoktAnAM varAyudhatvamucyate / vIrau vIryayuktau / pUrva vIrazando'nyathA vyAkhyAtaH / zrotu michAmi tattvataH, yadyapi rAjaputrau kasyacidinasya zAntaye AgatAviti sAmAnyato jAnAmi tathApi vizeSato jJAtumicchAmItyarthaH // 2-6 // kimarthaM ca narazreSThau samprAptau durgame pathi / varAyudhadharau vIrau zrotumicchAmi tattvataH // 6 // tasya tadvacanaM zrutvA yathAvRttaM nyavedayat / siddhAzramanivAsaM ca rAkSasAnAM vadhaM tathA // 7 // vizvAmitravacaH zrutvA rAjA prmhrssitH| atithI paramau prAptau putrau dazarathasya tau / pUjayAmAsa vidhivat satkArArho mahAbalau // 8 // tataH paramasatkAra sumateH prApya rAghavI / uSya tatra nizAmekA jagmaturmithilAM tataH // 9 // tAna dRSTvA munayaH sarve janakasya purI zubhAm / sAdhu sAdhviti zaMsanto mithilAM samapUjayan // 10 // mithilopavane tatra AzramaM dRzya rAghavaH / purANaM nirjana ramyaM papraccha munipuGgavam // 11 // zrImadAzramasaGkAzaM kiM nvidaM munivarjitam / zrotumicchAmi bhagavana kasyAyaM pUrva AzramaH // 12 // tasyeti / svasya siddhAzramanivAsaM tatra svayajJavinakararAkSasAnAmetAbhyAM vadham cakArAdimau dazarathakumArau haradhanurdarzanAya mithilAM gacchata ityetatsamu| cIyate / etatsarve yathAvRttamabravIditi yojanA // 7 // vizvAmitrati saaiishcokH|| 8 // tata iti / uSya uSitvA / tataH prAtaHkAle / mithilAM prati itishessH|| 9 // tAniti / tAn mithilAM prati prasthitAn rAmAdIn / pUjAprakAraH sAdhu sAdhviti // 10 // mithileti / mithilAyA upa samApa vartamAnaM vanaM mithilopavanaM tasmin / zUnyam uttjsNsthaanrhitm| dRzya dRSTvA // 11||shriimditi / AzramasaGkAzam AzramavadbhAsamAnam / kinvida / svecchayA devalokAtsamApto bhuvamavatINI / amarAvidha sthitI candrasUryAvambaramAkAzamiSa imaM dezaM bhUSayanto / kiva pramANaGgitaceSTitaH pramANaM zarIra syonnatyam, iGgitaM gAmbhIrya ,ceSTitaM harSAmarSayorapi nirvikAratvam taiH / parasparasya sahazo anyonyasahazo, na tvanyonyayossadRzo'stItibhAvaH / kimarthaM kasmai / prayojanAya / kasya vA putrAviti zeSaH / AdarAdAzcaryAzca punaH punaH pRcchati-kimarthamiti / durgame papi kAntAra ityarthaH // 2-6 // tasyeti / yathAvRttaM nyavedayadi / tyanena dazarathatanayAvimAviti kadhitavAnityavagamyate / rAkSasAnAM ca taddhaM sa cAso vadhazceti tadvadhA, taM lokaprasiddhaM vadhamityarthaH // 7 // 8 // tata iti / sumate| riti paJcamI // 9 // 10 // mithileti / dRzya dRSTA // 11 // zrImaditi / AzramasaGkAzam AzramabadbhAsamAnam tathApi munijanavarjitam idaM kinvityaashcrym||12||13|| maa.||14|| For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir mityasya vivaraNaM kasyAyamiti // 12 // taditi // 13 // hanteti / ahalyAnugrahahetukAlasmRtijasantoSe inteti / mahAtmanA kopAcchaptaM prAptazApam / idamAzramapadaM yasya bhavati taM kathayiSyAmi tattvena zRNu // 14 // gautamasyeti / divyasaGkAzaH divyatvena bhaasmaanH||15||||s ceti / varSapUgAn varSasamUhAn // 16 // tasyeti / antaraM munirahitakAlam / muniveSadharaH gautamavaSadharaH // 17 // Rtviti / RtukAlaM "poDazartunizAstrINAm"ityukta tacchatvA rAghaveNoktaM vAkyaM vAkyavizAradaH / pratyuvAca mahAtejA vizvAmitro mahAmuniH // 13 // hanta te kathayiSyAmi zRNu tattvena rAghava / yasyaitadAzramapadaM zataM kopAnmahAtmanA // 14 // gautamasya narazreSTa pUrvamAsI nmahAtmanaH / Azramo divyasaGkAzaH surairapi supuujitH|| 15 // sa ceha tapa AtiSThadahalyAsahitaH puraa| varSapUgAnanekAMzca rAjaputra mahAyazaH // 16 // tasyAntaraM viditvA tu sahasrAkSaH shciiptiH| muniveSadharohalyAmidaM vacanamabravIt // 17 // RtukAlaM pratIkSante nArthinaH susmaahite| saGgamaM tvahamicchAmi tvayA saha sumadhyame // 18 // muniveSaM sahasrAkSaM vijJAya raghunandana / matiM cakAra durmedhA devarAjakutUhalAt // 19 // athAbravItsurazreSThaM kRtaarthenaantraatmnaa| kRtArthAsmi surazreSTha gaccha zIghramitaH prabho // 20 // AtmAnaM mAM ca deveza sarvadA rakSa mAnada / indrastu prahasana vAkyamahalyAmidamabravIt // 21 // suzroNi parituSTo'smi gamiSyAmi yathAgatam // 22 // evaM saGgamya tu tayA nishckraamottjaatttH| sa sambhramAttvarana rAma zaDito gautamaM prati // 23 // kAlam / arthinaH kAmAdbhogArthinaH / anRtukAlatvAnnAyamavasara ityahalyayA pratiSiddhamityavagamyate / susamAhite samyak brahmaNA nirmite ! atisundarI tyarthaH // 18 // munIti / sahasrAkSaM vijJAya kadAcidapi muninevamarthanAbhAvAdanyasyAtra praveSTumazakterindrasyaivAtmani bahukAlamabhilApazravaNAccatibhAvaH) M // 19 // athati / kRtArthena santuSTenetyarthaH / antarAtmanA manasA upalakSitA // 20 // AtmAnamiti / rakSa aprakAzagamanAditibhAvaH // 21 // suzroNI tyarddham / / 22 // evamiti / saH indraH sambhramAt bhayAt "sambhramo hyAdare bhaye" itinighaNTuH / zaGkitaH zaGkAvAn // 23 // hanteti-harSe // 14 // 15 // saceti / varSapUgAna saMvatsaragaNAn // 16 // tasyeti / antaram avakAzam // 17 // RtukAlamiti / arthinaH sutArthinaH / susamAhita For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.ma. // 145 // gautamamiti zokadvayam / atha uTajAniSkamaNakAlaeva / parikkinna vaatvaagtmityrthH| tatra aashrm||24||25||dRssttvetyrddhm / vivrnnvdnHshusskmukhH||26||ii .bA.ka atheti| muniveSadharaM svaveSadharam // 27 // mameti / svabhAryAsaGgamasya duHzIlatvenAvAcyatvAdidamityAha-viphalaH vigtvRssnnH| "lAbhaniSpattibhogeSu bIne phAle dhane phalam" itinighaNTuH // 28 // gautameneti // 29 // tatheti // 30 // kathaM nivAsamAtrasya zApatvamiti tadvivRNoti-vAyubhakSeti / nirAsa gautamaM sa dadarzAtha pravizantaM mahAmunim / devadAnavadurddharSa tapobalasamanvitam // 24 // tIrthodakapariklinnaM dIpya mAnamivAnalam / gRhItasamidhaM tatra sakuzaM munipuGganam // 25 // dRSTvA surapatistrasto vivarNavadano'bhavat // 26 // atha dRSTvA sahasrAkSaM muniveSadharaM muniH / durvRttaM vRttasampanno roSAdvacanamabravIt // 27 // mama rUpaM samAsthAya kRtavAnasi durmate / akartavyamidaM tasmAdiphalastvaM bhaviSyasi // 28 // gautamenaivamuktasya saroSeNa mhaatmnaa| petaturvRSaNI bhUmau sahasrAkSasya tatkSaNAt // 29 // tathA zaptvA sa vai zakramahalyAmapi zaptavAn / iha varSasahasrANi bahUni tvaM nivatsyasi // 30 // vAyubhakSA nirAhArA tapyantI bhasmazAyinI / adRzyA sarvabhUtAnA mAzrame'sminnivatsyasi // 31 // yadA caitadanaM ghoraM rAmo dazarathAtmajaH / Agamipyati durddharSastadA pUtA bhavi Syasi // 32 // tasyAtithyena durvRtte lobhamohavivarjitA / matsakAze mudA yuktA svaM vapurdhArayiSyasi // 33 // hArA annapAnAdirahitA / tapyantI tapyamAnA / bhasmazAyinI bhasmazayanA / ava buddhipUrvakavyabhicArasya vidhIyamAnaM prAyazcittaM zApApadezenocyate / / / evaM vyaktatayA vAlmIkivacane sthite zailI bhavati zApo rAmapAdasparzAt zilAtvamuktiriti purANakathA kalpAntaravRttamanusRtyetibodhyam // 31 // yadeti / pUtA bhaviSyasi, tatpAdaparAgaspAditibhAvaH / etena bahuvarSaprAyazcittakaraNamapi bhagavatpAdareNusparzasya kalA nAItItyuktam // 32 // pUta ve'pi pUrvarUpaprAptistatpAdapUjAM vinA na sambhavatItyAha-tasyoti / matsakAze matsamIpe, sthitetizeSaH / svaM vapuH dRzyaM vapuH / kecididaM zlokadvayaM sandari ! // 18-27 // mameti / viphalaH vigatavRSaNaH // 28-31 // zApAntaM kathayati-yadeti / ghoramityanena ilevana munivarjitaM bhavatviti gautamena // 14 // zatamiti gamyate, ata eva kopAcchataM mahAtmanetyuktam / vanaM pratyAgamiSyati pAdavikSepa kariSyati, tadA zrIrAmacandrapAdAravindarajaHkaNaspazaviSa pUtA bhaviSyasIti bhAvaH // 32 // tasyeti / svaM vapurdhArayiSyasItyanena pApurANoktapASANAvasthAsUcyate, tathAca pacchApaparimAptapASANAvasthA vihAya nijazarIraM For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir prakSiptamityAhuH / tanna, smarantI gautamavacaH ityaadyuttrsrgvcnvirodhaat||3||evmiti saaiishlokH| tapastepe tacchApakRtapApaprAyazcittArtham // 34 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne'STacatvAriMzaH sargaH // 48 // anayoIyoH zApayorekaH pUrvameva muktaH / aparastvayA mocanIya ityAzayenAha ekonapaJcAze-aphala ityAdi / agnipurodhasaH agnipurogamAn / vastavadanaH vastazabdena tatkAyeM denya evamuktvA mahAtejA gautamo duSTacAriNIm / imamAzramamutsRjya siddhcaarnnsevite| himavacchikhare ramye tapastepe mahAtapAH // 34 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe aSTacatvAriMzaH sargaH // 48 // aphalastu tataH zako devaangnipurodhsH| abravIt trastavadanaH sarSisaGghAna sacAraNAn // 1 // kurvatA tapaso vighnaM gautamasya mahAtmanaH / krodhamutpAdya hi mayA surakAryamidaM kRtam // 2 // aphalo'smi kRtastena krodhAt sAca nirAkRtA / zApamokSeNa mahatA tapo'syApahRtaM mayA // 3 // tasmAtsuravarAH sarve sarSisaGghAH sacAraNAH / surasAhyakaraM sarve saphalaM kartumarhatha // 4 // zatakratorvacaH zrutvA devAH sAgnipurogamAH / pitRdevAnupetyAhuH sarve saha marudgaNaiH // 5 // mucyate // 1 // kurvateti / mahAtmanaH gautamasya tapasaH asmatpadacyavanakAraNasya vighnaM krodhamutpAdya tasya krodhajananamukhena kurvatA mayA idaM gautama tapobhaGgarUpam / surakArya kRtaM sarvadevapadacyavanAI tapo gautamena kRtam, tasya taponAzakamahAkrodhotpAdanAya tadbhAryayA tu mayA vyabhicAraH kRta ityarthaH / // 2 // aphala iti / tena gautamena / sA ahalyA nirAkRtA zApamokSapUrvakaM tyaktA / zApamokSaNa mayi ahalyAyAM ca zApadAnena // 3 // tasmAditi / / he sarve suravarA iti saMbodhanam / dvitIyasarvazabdasya sarve yUyamiti sambandhaH / sAhyaM saahaayym|sphlN, maamitishessH||4||shtkrtoriti / pitRdevAna agni prApsyasIti bhAvaH / tathA ca pAne-sA tatastasya rAmasya pAdasparzAnmahAtmanaH / abhUtsurUpA vanitA samAkrAntA mahAzilA // " iti // 33 // 34 // iti / zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAm aSTacatvAriMzaH srgH|| 48 // aphala iti / aphala: apagatavRSaNaH / agni purogamAn agnipurassarAn // 1 // indraH surAn vazcayati-kurvateti / surakArya gautamatapobhaGgarUpam // 2 // astu tataH kim ? tatrAha-aphala iti / tena gautamena aphala: aSaNaH kRto'smi, sAca nirAkRtA zaptA, tathApi kathaM surakArya kRtama, tabAha zApeti / zApamocanena tadIyatapobhaGgArthameva mayA akArya kRtamiti bhAvaH // 3 // tasmAditi / he sarve suravarAH sarve yUpamiti sarvazabdadvayanirvAhaH // 4 // pitRdevAH kamyavAhanAdayaH, tAnupetya havyavAhanAgnimukhenAhuH / agnestu For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bA.rA.bhU. kavyavAhanAdIn // 5 // ayamiti / ayamidAnIM yajJe yuSmabhyaM niyujyamAno meSaH / gRhya gRhItvA // 6 // taddAne'smatuSTivaikalyaM syAdityatrAha- aphala ityarddham / pradAsyatItyanugRhanti // 7 // dAtRNAmapi phalanyUnatA na bhavatvityanugRhNanti bhavatAmiti / dAsyanti avRSaNamitizeSaH // 8 // agreriti / anipuraHsarANAmityarthaH / meSasya tadA yUpe niyuktasya meSasya vRSaNau ||9|| tadeti / tadAprabhRti vRSaNadAnAtprabhRti / dattasajAtIyatvAdvRSaNauM vinA meSAn // 146 // ayaM meSaH savRSaNaH zakro hyavRSaNaH kRtaH / meSasya vRSaNau gRhya zakrAyAzu prayacchatha // 6 // aphalastu kRto meSaH parAM tuSTiM pradAsyati // 7 // bhavatAM harSaNArthe ca ye ca dAsyanti mAnavAH // 8 // astu vacanaM zrutvA pitRdevAH samAgatAH / utpATya meSavRSaNau sahasrAkSe nyavezayan // 9 // tadAprabhRti kAkutstha pitRdevAH samAgatAH / aphalAn bhuJjate meSAna phalaisteSAmayojayan // 10 // indrastu meSavRSaNastadAprabhRti rAghava / gautamasya prabhAvena tapasazca mahAtmanaH // 11 // tadAgaccha mahAteja AzramaM puNyakarmaNaH / tArayainAM mahAbhAgA mahalyAM devarUpiNIm // 12 // vizvAmitravacaH zrutvA rAghavaH sahalakSmaNaH / vizvAmitraM puraskRtya tamAzramamathAvizat // 13 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhuJjate teSAM savRSaNAnAm / phalaiH savRSaNamepadAnaphalairityarthaH / ayojayan dAtRnitizeSaH // 10 // indrastviti / gautamasya tapasaH prabhAvena vRSaNa ! | hAnyA meSavRSaNo'bhUdityarthaH // 11 // taditi / tat tvadAgamanAvadhitvAdahalyA zApasyetyarthaH // 12 // vizvAmitreti // 13 // vacanaM zrutveti vakSyamANatvAt // 5 // ayamiti / ayaM meSaH pitRdevatAnAM bhavatAM haviTrena kalpito meSaH // 6 // aphalastviti / aphalo meSaH / bhavatAM parAM tuSTi pradAsyati / kiJca bhavatAM harSaNArtham aphalameSapalalamiti zeSaH / dAsyantIti bhavatAM parAM tuSTiM dAsyantIti yojanA // 7-9 // tadAprabhRtIti / yataH pitRdevAH samAgatAH santaH indraM prati / teSAM phalaiH teSAM tasya meSasya phalaiH, phalAbhyAmayojayana, tadAprabhRti tasmAtkAraNAta aphalAn meSAn bhuJjata iti yojanA / teSAM phalairiMti bahuvacanamekavacanatve // 10 // 11 // tditi| mahAtejA he rAma ! enAM tAraya // 12 // 13 // nibhAvatadAprabhRti indravRSaNasampatyarthaM meSANDakozagrahaNakAlamAranya aphalAn meSAn bhuJjate, avayavavizeSavihInAn meSAn haviSvena svIkurvanti, tathAvidhAste phalaisteSAmayojayan / teSAmiti dvitIyArthe SaSThI nirvRSaNIkRtAn meSAn svAnugrahalayaistAdRzairavayavavizeSaiH samayojayannityarthaH / indrasya vRSaNasampanyarthaM kasyacideva meghasya aNDakozaviyojane'pi vAyasAdiSu upanatarAmanigrahasyeva tadviyojanasya tajAtIya For Private And Personal Use Only TI.vA.kAM. sa0 49 // 146 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Archana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAma sthitaampit| rAmasannidhAnamAtreNAdalyA muktazApA svarUpa prAptatyAha-dadarza ceti, sAIzlokadvayam / tapasA vAyvAhAravAditapasA / yotitaprabhA atizayita prabhAm / ataeva lokarmAnuSaiH surAsurairapi samAgamya samIpamAgatya durnirIkSyAM divyAM atimAnuSarUpAM mAyAmayImiva mAyAnirmitAmiva sthitAm / vRkSa / dadarza ca mahAbhAgAM tapasA dyotitaprabhAm / lokairapi samAgamya durnirIkSyAM surAsuraiH // 14 // prayatnAnirmitA dhAtrA divyAM mAyAmayImiva / satuSArAvRtAMsAbhrAM pUrNacandraprabhAmiva / madhye'mbhaso durAdharSA dIptA sUryaprabhAmiva // 15 // sA hi gautamavAkyena durnirIkSyA babhUva ha / trayANAmapi lokAnAM yAvadrAmasya darzanam / zApasyAntamupA gamya teSAM darzanamAgatA // 16 // latAkusumAntarvartitvena satuSArAvaraNAM sAnAM candraprabhAmiva sthitAm / AvRtazabda AvaraNArthakaH / bhAve niSThA / sa iti bhinnaM padaM vA / madhya iti akauryadurnirIkSyatvAbhyAM pratibimbasUryaprabhAtulyAm // 11 // 15 // adRzyA sA kathamidAnIM dRzyAsIdityavAha sArdhana-sA hItyAdi // 16 // dadarzetyAdi sArdhazlokadvayamekAnvayam / satuSArAvRtAmityatra sa iti chedaH / sa rAmo mahAbhAgaH ahalyAM ddshenynvyH| ahalyAM vizinaSTi-tapaseti / tapasA napomahinA / dyotitaprabhA bahiradRzyatve'pi antareva bhAsamAnAmityarthaH / surAsuraistadUpaiH lokerjaneH samAgamyApi dunirIkSyAM divyAma amAnuSalAvaNyazAlinI mityarthaH / mAyAmayImiva mAyAnirmitAmiva, vismayakarImityarthaH / kiJca madhya iti ambhasaH lakSaNayA jalAdhArasya medhasyetyarthaH / madhye sthitAmiti zeSaH / / dIptAM sarvaprabhAmiva durAdharSA duSpApAm / niviDajaladharasaMbhRtAM sUryaprabhAmiva draSTumazakyAmityarthaH // 14 // 15 // sA ahalyA yAvadrAmadarzanaM sAvanirIkSyati puurvennaanvyH| zApasyeti / zApasyAnna, rAmadarzanAditi zeSaH / teSAM vizvAmitrAdInAM darzanamAgatA prAptA // 16 // mavaviSayatvAt sarvasyA api meSajAtavizleSitAvyavasaMyojana kRtamiti bhAvaH / yadA indrasya meSabIjapradAnakAlAnantaraM zrAddhakAle pitRdevAH bhAgatAH aphalAn ye bIjarahitAn meghAn bhutate / meghavIjasya indrA cInatvAt / aphalAna bhuktvA, teSAM tAn karmakatan / karmaNi dhaSThI / phalaiH pUrva saphalamedhakRtakarmabhiryAni phalAni bhavanti taiH phalaiH samapojayan / yahA teSAM karmakartRNAM anuSThAnamiti zeSaH / phalaiH karmaphalaiH samayojayanityarthaH // 10 // 19 // 1 bhiva / dhUmenApi parItAGgI dIptAmagnizikhAmiva / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. TI.bA.kA. rAghavau viti / tasyAH vRddhmuniplyaaH| gautamavacaH 'tasyAtithyena duvRtte' ityAdikam / pratijagrAha puujniiytvenetishessH||17|| pAdyamiti / vidhidRSTena zAstradRSTena / karmaNA prakAreNa pAdyAdikaJcakAretyanvayaH // 18 // puSpeti / raamsyetishessH| samyagAgamaH samAgamaH, nRtyagItAdikamiti yAvat // 19 // rAghavau tvatithI tasyAH pAdau jagRhatustadA / smarantI gautamavacaH pratijagrAha sA ca tau // 17 // pAdyamarthya tathA ''tithyaM cakAra susamAhitA / pratijagrAha kAkutstho vidhidRSTena karmaNA // 18 // puSpavRSTirmahatyAsIddevadundubhi niHsvanaiH / gandharvApsarasAM cApi mahAnAsItsamAgamaH // 19 // sAdhusAdhviti devAstAmahalyAM samapUjayan / tapo balavizuddhAGgI gautamasya vazAnugAm // 20 // gautamo hi mahAtejA ahalyAsahitaH sukhii| rAmaM sampUjya vidhivat tapastepe mahAtapAH // 21 // rAmo'pi paramAM pUjAM gautamasya mahAmuneH / sakAzAdidhivat prApya jagAma mithilA ttH||22|| ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekonapaJcAzaH srgH||49|| tataH prAguttarAM gatvA rAmaH saumitriNA saha / vizvAmitraM puraskRtya yajJavATamupAgamat // 1 // sAdhviti / gautamasya vazAnugAmityanena gautamastadA rAmAgamanaM viditvA samAgata itpvgmyte||20|| gautama iti / tepe tatraivAzrama iti zeSaH // 21 // raamo'piiti| tataH tsmaaddeshaat||22|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne ekonpnycaashHsrgH||19|| evaM rAmasya paramapAvanatvamuktam / atha tasya sItAvivAhavRttAntaM prastauti zriyaHpatitvaM pratipAdayituM paJcAze-tataHprAgityAdi / prAcyA uttarasyAzca rAghavAviti / tathetyuttarazeSaH / sA ahalyA, gautamavacaH-zrIrAmadarzanAnantaraM tava zApanivRttirmaviSyatIti gautamavAkyaM smarantI satI tau rAmalakSmaNau prati jagrAha pratyupacacAretyarthaH // 17 // pAdyamiti / susamAhitA apramattetyarthaH / vidhidRSTena zAstradRSTena // 18 // puSpavRSTiriti / devadundubhinissvanaH sahetizeSaH // 19 // 20 // gautama iti / ahalyAsahitaH / sukhItyanena yogabalAdAmAgamanaM jJAtvA tadvalAdeva jhaTiti tadAzramaprAptirgautamasyeti bodhyam // 21 // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo bAlakANDavyAkhyAyAM ekonapaJcAzaH sargaH // 49 // tata iti / prAguttarI prAcyudIcyo 1tu tatastasyAH / iti pAThAntaram / // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandit www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dizo'ntarAlaM yatsA prAguttarA tAm, pezAnI dizamityarthaH / tataH tasmAdAzramAt / yajJavATa janakasyeti zeSaH // 1 // rAmastviti / yajJasamRddhiH yajJasambhArasAmagrI // 2 // tAmevAi-bahUniti / brAhmaNAnAM shsraanniitynvyH| dRzyanta iti vakSyamANamanupajyate // 3 // RSIti / RssivaattaaH| RSinivAsAH vidhIyatAM kalpyatAm / bahusaGkhalatvenaivamuktam // 4 // rAmasyeti / vivikte vijane pUte vA / " vivikto pUtavijanau " itymrH| rAmastu munizArdUlamuvAca shlkssmnnH| sAdhvI yajJasamRddhirhi janakasya mahAtmanaH // 2 // bAnIha sahasrANi nAnAdezanivAsinAm / brAhmaNAnAM mahAbhAga vedAdhyayanazAlinAm ||3||RssivaattaashcdRshynte zakaTIzatasaGkalAH / dezo vidhIyatAM brahmana yatra vatsyAmahe vayam // 4 // rAmasya vacanaM zrutvA vizvAmitro mhaamuniH| nivezamakaroddeze vivikte slilaayute||5|| vizvAmitramanuprAptaM zrutvA sa nRpatistadA / zatAnandaM puraskRtya purohitamaninditam / / prayutjagAmasahasA vinayena samanvitaH // 6 // Rtvijo'pi mahAtmAnastvaya'mAdAya satvaram / vizvAmitrAya dharmeNa ddurmntrpurskRtm||7|| pratigRhya tu tAM pUjAM janakasya mahAtmanaH / papraccha kuzalaM rAjJo yajJasya ca niraamym||8|| Ayute yukte / yautermizraNArthAt ktaH // 5 // vizvAmitramiti sArbazlokaH / pratyujagAma dIkSitavimitapradezasImAnamanatilaGmayanityarthaH // 6 // Rtvija iti / ayamityAtithyasyopalakSaNam / mantrapuraskRtamityanena madhuparkakaraNamucyate // 7 // pratigRhyeti / nirAmayaM nirupaplavattam // 8 // parantarAlam // 1 // 2 // sAdhutve hetu:-bahUnIti / nAnAdezanivAsinI bAhmaNAnAM bahUni sahasrANi / iha janakasya yajJabhUmo santIti zeSaH // 3 // RSIti / kiza zakaTIzatasaGkalAH munivAhanabhUtAnAM zakaTInAM zatena saGkalAH RSivATAH muninivAsasthAnAni dRzyanne, tathA ca adhikaH saMmo'stIti bhAvaH / phali tamartha zrIrAmo vijJApayati-vidhIyatAmiti / dezo nivAsasthAnam / vidhIyatAM kalpyatAm // 4 // rAmasyeti / vivikke asmbaadhe| salilAyute salilavani // 5 // vizvAmitra iti / anuzatamAgatam // 6 // vizvAmitrAyeti / dharmeNa dharmazAstroktamArgeNa // 7 // pratigRhyeti / nirApayana avikalatvam // 8 // viSama-vizvAmitramityAdisAjhokaDUvamekA vayam / Rtvijo'dhItyatra puraskRtyetyanukarSaH / mahAtmAna iti ditIpArthe prathamA / dharmeNa dharmazAstramAga / amiti zeSaH / dharmapuraskRtamityayaviza VSaNam | "mahAjaM vA mahokSaM vA protriyAyopakalpayet " iti zAstroktena dharmasAdhanena puraskRtama, tatsahitamiti yAvat (dharmapuraskRtami tapAThaH) // 6 // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir bA.ga.bhU. sa iti / tAn arghyadAtRn / sopAdhyAyapurodhasaH-upAdhyAyA RtvijaH, purodhAH zatAnandaH tatsahitAMstAn, kuzalaM pRSTvetyarthaH / savaijanaiHo .bA.kAM. zatAnandaRtvigAdibhiH / prahRSTavat saharSamityarthaH / bhASe niSThA / yathAnyAyaM yathAkramaM pRssttvetynvyH||9|| atheti // 10 // janakasyeti / rAjA ceti vizvAmitravacanAdityarthasiddham // 11 // AsaneSviti / upaviSTAn tAnitizeSaH // 12 // adyeti / yajJasamRddhiH samagratA jAtatizeSaH / sA daivataiH / sa tAMzcApi munIn dRSTvA sopAdhyAyapurodhasaH / yathAnyAyaM tataH sarvaH samAgacchata prahRSTavat // 9 // atha rAjA munizreSTaM kRtAJjalirabhASata / Asane bhagavannAstAM sahebhimunisattamaiH // 10 // janakasya vacaH zrutvA niSasAda mhaamuniH| purodhA Rtvijazcaiva rAjA ca saha mantribhiH // 1 // AsaneSu yathAnyAyamupaviSTAna samantataH / dRSTvAsa nRpatistatra vizvAmitramathAbravIt // 12 // adya yajJasamRddhimeM saphalA daivataiH kRtA / adya yajJaphalaM prApta bhagavadarzanAnmayA // 13 // dhanyo'smyanugRhIto'smi yasya me munipuGgava / yajJopasadanaM brahmana prApto'si munibhiH saha // 14 // dvAdazAhaM tu brahmarSe zeSamAhumanISiNaH / tato bhAgArthino devAna draSTumarhasi kauzika // 15 // ityuktvA munizArdUlaM prhRssttvdnstdaa| punastaM paripapraccha prAJjaliH praNato nRpaH // 6 // imau kumArau bhadraM te devtulypraakrmau| gajasiMhagatI vIro zArdUlavRSabhopamA // 7 // padmapatravizAlAkSI khddgaatuunniidhnurddhrau| azvinA viva rUpeNa samupasthitayauvanau // 18 // saphalA kRtA ca / tiSThatu yajJaH, bhavadarzanamava yajJaphalamityAha-adya yajJaphalamiti // 13 // dhanya iti // 14 // dvAdazati / dvAdaza ahAni samAhRtAni / dvAdazAI"rAjAhaH sakhibhyaTan" iti Taca / "na saMkhyAdeH" ityhaadeshaabhaavH| dvAdazadinAnyavaziSTAni yajJasyeti manISiNaH Rtvija aahuH| tataH bhAgArthino devAniti dvAdazadinAnte sutyAhAmo bhaviSyatItyarthaH / / 15 / / itIti / prahRSTeti kutUhalavizeSaH sUcyate // 16 // imAvityAdizloka // 18 // sa iti / yathAnyAyaM yathAI taissamAgacchat // 9-12 // adyeti / yajJasamRdbhiryajAnAM bAhulyam // 13 // yajJopasadanam devayajanam // 14 // dvAdazAhamityAdi / manISiNaH RtvijaH dvAdazAham dvAdazadinAni / zeSa yajJazeSam / / 15-18 // For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir paJcakaM vyAkhyAtam // 17-21 // tasyeti / to dazarathasya putrAviti nyavedayadityarthaH // 22 // siddhetyAdivayaH / avyayaM rakSa saikhAvRte mArge nirbhayAgamanam / jijJAsAM sArAsAraparIkSAm // 23-25 // iti zrIgovindarAja zrIrAmA maNimazrIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paJcAzaH srgH||50|| yadRcchayaiva gAM prAptau devalokAdivAmarau / kathaM pajhyAmiha prAptau kimartha kasya vA mune // 19 ||vraayudhdhrau vIrau kasya putrau mhaamune| bhUSayantAvimaM dezaM candrasUryAvivAmbaram // 20 // parasparasya sadRzau prmaannenggitcessttitaiH| kAkapakSadharI vIrau zrotumicchAmi tattvataH // 21 // tasya tadvacanaM zrutvA janakasya mahAtmanaH / nyavedayanmahA tmAnau putrau dazarathasya tau // 22 // siddhAzramanivAsaM ca rAkSasAnAM vadhaM tathA / taccAgamanamavyagraM vizAlAyAzca darzanam // 23 // ahalyAdarzanaM caiva gautamena samAgamam / mahAdhanuSi jijJAsAM kartumAgamanaM tathA // 24 // etatsarva mahAtejA janakAya mahAtmane / nivedya virarAmAtha vizvAmitro mahAmuniH // 25 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmI kIye AdikAvye bAlakANDe paJcAzaH sargaH // 50 // tasya tadvacanaM zrutvA vizvAmitrasya dhImataH / hRSTaromA mahAtejAH zatAnando mhaatpaaH||1|| gautamasya suto jyeSThastapasA dyotitaprabhaH / rAmasandarzanAdeva paraM vismayamAgataH // 2 // athAcAryavebhavasya zeyatvAbhiprAyeNa vizvAmitracaritraM prastauti-tasya tadvacanamityAdibhiH paJcadazabhiH sargaH / tasyetyAdidau / hRSTaromA sAtaromAJcaH / vismayamAgataH, aho mahimA rAmasya yanme mAtA kRtArthIkRteti vismayaM prApto'bhUdityarthaH // 1 // 2 // kathamiti, kimarthaM kasmai prayojanAya, kasya vA puruSasya kArya sAdhayitum // 19 // bhUSayantAviti / inggitm-suukssmaanggbyaapaarH| ceSTitaM hAsAdisthUlAGgabyApAraH In 20-22 // taceti / avyagraM rakSassamAkrAnte'pi mArge bhayarahitamAgamanam / mahAdhanuSi jijJAsA sAraparIkSAm // 23-25 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo / zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM paJcAzaH sargaH // 50 // tasyati / hRSTarometyatimAnuSazrIrAmadarzanenetyarthaH // 1 // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir cA.ga.bha.sa iti| niSaNNAvityasya vivaraNaM sukhAsInAviti // 3 // svamAtari rAmakRtAnugrahasya zrutasya vismayAvahatayA punaH pRcchati-apItyAdi / apiTI .bA.kA. 49 // prazne / te tvyaa| dIrgha tapa upAgatA pUrvoktabhasmazAyitvAdilakSaNaM tapaH prAptA / anena pASANIbhUyasthiteti pakSo na vAlmIkaH // 4 // apIti / rAme rAmaviSaye / vanyaiH kandamUlaphalAdibhiH / anena pUrvamapi vanyairetasya jIvanamiti gamyate / sarvadehinAM pUjAI ityanena paratvaM vyanti | sa to niSaNNI samprekSya sukhAsInau nRpAtmajI / zatAnando munizreSThaM vizvAmitramathAbravIna / 3 // api te muni zArdUla mama mAtA yazasvinI / darzitA rAjaputrAya tapo dIrghamupAgatA // 4 // api rAma mahAtejA mama mAtA yazasvinI / vanyairupAharatpUjAM pUjAhe sarvadehinAm // 5 // api rAmAya kathitaM yathAvRttaM purAtanam / mama mAtu mahAtejo devena duranuSThitam // 6 // api kauzika bhadraM te guruNA mama saGgatA / mAtA mama munizreSTha rAmasandarzanA ditH||7|| api me guruNA rAmaH pUjitaH kuzikAtmaja / ihAgato mahAtejAH pUjAM prAptI mahAtmanaH // 8 // api zAntena manasA guruma kuzikAtmaja / ihAgatena rAmeNa prayatenAbhivAditaH // 9 // tacchutvA vacanaM tasya vizvAmitro mahAmuniH / pratyuvAca zatAnandaM vAkyajJo vAkyakovidam // 10 // nAtikAntaM munizreSTha yatkartavyaM kRtaM mayA / saGgatA muninA patnI bhArgaveNeva reNukA // 11 // tam // 5 // apiiti| he mahAtejaH vizvAmitra ! mama mAturviSaye devena indreNa vidhinA vA / duranuSThitaM duranuSThAnarUpam / purAtanaM vRttaM caritam / yathA yathA vat / kathitaM cApi kathitaM kim // 6 // apIti / guruNA pitrA / itaH asmAdupasthitAdrAmasandarzanAt / yadA rAmasandarzanAditaH rAmasandarzanAdinA / tRtIyAthai tsiH| pUjA apizabdArthaH // 7 // apIti / iha asmadAzrame / AgataH mahAtejA guruH| mahAtmanaH rAmAt pUjAM ahalyAlAbharUpAm / api praaptH||8|| apIti / zAntena koparahitena manasopalakSito guruH / iha asmdaashrme| Agatena prayatena manaHsaktirUpayatnavatA / rAmeNa abhivAditaH kim // 9 // tacchutveti ||10||naaNt / nAtikAntaM mayA samayAtikamo na kRtaH / samaye yatkartavyaM tatkRtam / tadevAha saGgateti / nAtikAnta sa tAviti / niSaNNo AsIno // 3 // apIti ! apiH prazne / te tvayA // 4 // 5 // api rAmAyetyAdi / devena vidhinA yadanuSThitaM mAtuH sambandhi yaddhRttaM rAmAyApi kaSitam niveditam // 6 // apIti / rAmasandarzanAt rAmasandarzanamArabhya // 7 // api ma iti / pUjAM prApya pUjA svIkRtya // 8-20 // bhArgaveNa jmdgninaa||11|| For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir sandheyA // 34 // etadevAha-nAstAmacintyetyAdi / tapasA brahmapiH tapasArAmamAtevetibhAvaH // 11 // taditi // 32 mityasya vivaraNa yatkartavyamiti / tasya vivaraNaM saGgateti / bhArgaveNa jamadagninA / reNukA parazurAmamAtevetibhAvaH // 11 // taditi // 12 // svAgata miti / diSTayA devayogena // 13 // vizvAmitra stauti-acintyetyAdi / tapasA brahmarSiH tapasA prAptabrahmarSibhAvaH / paramAM gatiM tava paramahitapradam / vatsItyatra kAkuranusandheyA // 34 // etadevAha-nAstIti / dhanyatve hetuH gopteti / yena kuzikaputreNa // 15 // zrUyatAmiti / balaM tapobalam / tacchrutvA vacanaM tasya vizvAmitrasya dhiimtH| zatAnando mahAtejA rAmaM vacanamabravIt // 12 // svAgataM te narazreSTha diSTayA prApto'si rAghava / vizvAmitra puraskRtya mhrssimpraajitm||13||acintykrmaa tpsaabrhmrssirtulprbhH| vizvAmitro mahAtejA vetsyenaM paramAM gatim // 14 // nAsti dhanyataro rAma tvatto'nyo bhuvi kazcana / goptA kuzikaputraste yena taptaM mhttpH||15|| zrUyatAmabhidhAsyAmi kauzikasya mhaatmnH| yathA balaM yathA vRttaM tanme nigadataH shRnnu||16||raajaabhuudess dharmAtmA dIrghakAlamArindamaH / dharmajJaH kRtavidyazca prajAnAM ca hite rataH // 17 // prajApatisutastvAsIt kuzo nAma mhiiptiH| kuzasya putro balavAn kuzanAbhaH sudhArmikaH // 18 // kuzanAbhasutastvAsIdAdhirityeva vishrutH| gAdheH putro mahAtejA vizvAmitro mahAmuniH // 19 // vizvAmitro mahAtejAH pAlayAmAsa mediniim| bahuvarSasahasrANi rAjArAjyamakArayat // 20 // kadAcittu mahAtejA yoja yitvA varUthinIm / akSauhiNIparivRtaH paricakrAma medinIm // 21 // yathA yAdRzam, vRttaM caritraM ca / yathA yAdRzaM tathA tatsarvaM me mattaH zRNu // 16 // rAjeti // 17 // kasya rAjJaH putra ityatrAha-prajApatItyAdizloka trayam / pAlayAmAsetyasya vivaraNaM vahviti // 18-20 // kadAcidityAdyaSTau shlokaaH| varUthinI caturaGgabalam / yojayitvA upasthApya / prazAntatva taditi / bhASitam vyaktamuktam // 12 // svAgataM ta iti / aparAjitam avihataprabhAvam // 13 // acintyeti / tapasA brahmarSiH tapasaiva brahmarSitvaM praaptH||14||15|| zrUyatAmiti / balaM kSatrabalam, yathA yAhazaM, vRttaM taporUpam , yathA yAdRzam // 16-19 // akArayata-svAyeM NiH // 20-25 // For Private And Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir / 5 / pA.rA.bha. vizeSaNAya punaIriNopAdAnam / anbhaH ammAvabhakSaH / dAntarniyatamanaskaiH / bAlakhilyAH brahmaNo vAlajA RSayaH / vaikhAnasAstannakhajAnA TI.vA.kA. 'ye nakhAste vaikhAnasAH ye vAlAste bAlakhilyAH " iti zruteH / vasiSThAzramavaibhavavarNanam evambhUtenApi sammAnito vizvAmitra iti tasya vaibhava ma050 nagarANi ca rASTrANi saritazca tathA girIna / AzramAna kramazo rAma vicarannAjagAma ha // 22 // vasiSTha syAzramapadaM nAnAvRkSasumAkulam / nAnAmRgagaNAkIrNa siddhacAraNasevitam // 23 // devadAnavagandharveH kinnarai rupazobhitam / prazAntahariNAkIrNa dvijasaGghaniSevitam // 24 // brahmarSigaNasaGkIrNa devarSigaNasevitam / tapa zcaraNasaMsiddhairagnikalpairmahAtmabhiH // 25 // abbhakSairvAyubhaHzca zIrNaparNAzanaistathA / phalamUlAzanedantaiirjitaroSa jitendriyaiH|| 26 // RSibhirvAlakhilyaizca jphompraaynnaiH| anyaivaikhAnasaizcaiva samantAdupazobhitam // 27 // vasiSThasyAzramapadaM brahmalokamivAparam / dadarza jayatAM zreSTho vizvAmitro mahAbalaH // 28 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekapaJcAzaH sargaH // 51 // sa dRSTvA paramaprIto vizvAmitro mhaablH| praNato vinayAdIro vasiSThaM japatAM varam // 1 // svAgataM tava cetyukto vasiSTena mhaatmnaa| AsanaM cAsya bhagavAn vasiSTho vyAdideza h||2|| kathanArtham // 21-28 // iti zrIgovindarAjavirAcite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyA. ekapaJcAzaH sargaH // 51 // vizvAmitrasammAnaM dvipaJcAze-sa dRSTvetyAdi / vasiSTaM dRSTvA, praNataH praNanAma // 1 // svAgatamiti / uktaH uce / vyAdideza dApayAmAsetyarthaH // 2 // abhkssairiti| apa eva bhakSayantItyabbhakSA, bhakSyasthAne apAmeva svIkArAta / AhArAntaranivRttirAdgamyate / dAntaniyatamanaskaiH / vAlakhilyaiH vaalkhilyaakhyaiH| vekhAnasaiH vAnaprasthAvizeSaH / jayatAM zUrANAm // 26-28 // iti zrImahezvaratIrtha bAlakANDavyAkhyAyAmekapaJcAzaH sargaH // 51 // sa iti / praNataH kRtprnnaamH||1|| svAgatamiti / vyAdideza ha AjJApayati mma // 24 // // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir upaviSTAyetyAdicatvAraH / phalamUlamiti "jAtiraprANinAm" ityekavattvam / rAjasattamaM prtiitishessH|| 3-6 / / kaccidityAditrayaH / kaJciditi kAmapravedane'vya yam " kaJcitkAmapravedane " ityamaraH / tava kuzalaM mamepsitamityamumarthe dyotayati / rAjavRttena caturvidhena upalakSitaH / yathAhuH- " nyAyenArjanamarthasya upaviSTAya ca tadA vizvAmitrAya dhImate / yathAnyAyaM munivaraH phalamUlamupAharat // 3 // pratigRhya ca tAM pUjAM vasiSThA drAjasattamaH / tapognihotraziSyeSu kuzalaM paryyaSTacchat // 4 // vizvAmitro mahAtejA vanaspatigaNe tathA / sarvatra kuzalaM cAha vasiSTho rAjasattamam // 5 // sukhopaviSTaM rAjAnaM vizvAmitraM mahAtapAH / papraccha japatAM zreSTho vasiSTo brahmaNaH sutaH // 6 // kaccitte kuzalaM rAjan kacciddharmeNa raJjayan / prajAH pAlayase vIra rAjavRttena dhArmika // 7 // kaccitte sambhRtA bhRtyAH kaccittiSThanti zAsane / kaccitte vijitAH sarve ripavo ripusUdana // 8 // kaccidraleSu kozeSu mitreSu ca parantapa / kuzalaM te naravyAghra putrapautre tavAnagha // 9 // sarvatra kuzalaM rAjA vasiSTaM pratyudAharat / vizvAmitro mahAtejA vasiSThaM vinayAnvitaH // 10 // kRtvobhau suciraM kAlaM dharmiSThau tAH kathAzzubhAH / mudA paramayA yuktau prIyetAM tau parasparam // 11 // tato vasiSTho bhagavAn kathAnte raghunandana / vizvAmitramidaM vAkyamuvAca prahasanniva // 12 // varddhanaM pAlanaM tathA / satpAtre pratipattizva rAjavRttaM caturvidham // " iti| sambhRtAH poSitAH, tiSThantItizeSaH / baleSu caturaGgabaleSu / kozeSu arthasamUheSu / putrapautra iti gavAzvaprabhRtitvAdekavattvam // 79 // sarvatreti / sarvatra vasiSTapRSTa sarvaviSayaityarthaH / vasiSThaM dhanikam // 10 // kRtveti / tAH kathAH anyonya kuzalapraznottararUpAH / prIyetAM aprINayatAm // 11 // tata ityAditrayaH / prahasanniva prasannamukha ityarthaH / sampratIccha pratigRhANa / udyatAM cikIrSi vanaspatizabdena vRkSamAtram, na tu vinA puSpaM phalavanta etadviSaye'pi kuzalaM paryapRcchata / sarvatra tatpRSTasarvaviSaye // 5 // japatAM tapasvinAm // 6 // kaJciditi / kaJcidityavyayaM kAmapravedana parama tava kuzalaM mamepsitamityamumartha dyotayati / rAjavRttena caturvidhena / yathAhuH "nyAyenArjanamarthasya vardhanaM pAlanaM tathA / satpAtre pratipattizva rAjavRttaM caturvidham" iti| sambhRtAH toSitAH / bale caturaGgabale / koze arthasamUhe // 79 // sarvatreti / vasiSThaM vinayAnvitam ' ityatra vasiSThamatizayena vasumantam, tapodhanasamRddhamiti yAvat / yadvA vasiSThazabdo variSThavacanaH // 10 // kRtveti / kathA anyonyakuzalapraznottarAdirUpAH parasparaM prIyetAM prINayataH sma // 11 // tata iti / prahasanniva ayaM mahAnatithirlabdha iti harSeNa // 12 // 26 For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandit Lalsa052 vA.rA. tAm // 12-14 // evamiti trayaH / priyavAkyena AtithyaM kariSyAmItyanena vacanena / AtithyaM kRtaM tavAzrame yadvidyate tena phalamUlena supUjitaH TI.ba // 151 // ityanvayaH / pUjANa tvayetizeSaH / maitreNa kheddyukten| matvarthIyAjantaH // 15-17 // evaM bruvantamiti dvau / punaH nyamantrayata bhojanArtha prArthanamakarot / AtithyaM kartumicchAmi balasyAsya mahAbala / tava caivAprameyasya yathArha sampratIccha me // 13 // sakiyAM hi bhavAnetA pratIcchatu mayodyatAm / rAjA tvamatithi zreSThaH pUjanIyaH prayatnataH // 14 // evamukto vasiSThena vizvAmitro mahAmatiH / kRtamityabravIdrAjA priyavAkyena me tvayA // 15 // phalamUlena bhagavana vidyate yttvaashrme| pAyenAca manIyena bhagavadarzanena ca // 16 // sarvathA ca mahAprAjJa pUjAheNa supUjitaH / gamiSyAmi namaste'stu maitreNekSasva cakSuSA // 17 // evaM bruvantaM rAjAnaM vasiSThaH punareva hi / nyamantrayata dharmAtmA punaH punarudAradhIH // 18 // bADhamityeva gAdhayo vasiSThaM pratyuvAca ha / yathApriyaM bhagavatastathAstu munisattama // 19 // evamukto mahAtejA vasiSTho japatAM vrH| AjuhAva tataH prItaH kalmASIM dhUtakalmaSaH // 20 // ehyehi zabale kSipraM zRNu cApi vaco mama / sabala sthAsya rAjarSeH kartu vyavasito'smyaham / bhojanena mahArheNa satkAraM saMvidhatsva me // 21 // yasyayasya yathAkAmaM SaDraseSvabhipUjitam / tatsarva kAmadhuka kSipramabhivarSa kRte mama // 22 // punaHgunarityatra nyamantrayatetyanuSajyate / bahuzaH pratyuttare'pi punaHpunamantrayatetyarthaH / gAyaH gAdhiputraH / bADhamityasyaiva vivaraNaM yatheti / V18 // 19 // evamiti / kalmASI citravarNA, zabalAmiti yAvat / "citra kirmIrakalmASa-" ityamaraH // 20 // ehIti sAInokaH sabalaspAsya rAjarSeH satkAraM kartuM vyavasito'smi / saMvidhatsva tadupayogivastujAtaM sampAdaya // 21 // yasyati / SaDraseSu yadyasyayasya saMmatIccha aGgIkuru // 13 // udyA cikIrSatAm // 14 // evamiti / priyavAkyenAtithyaM kRtam // 15 // 16 // maitreNa snehayuktena // 17 // evaM bruSanta / miti / nyamantrayata bhojanArtha niyamanaM kRtavAn // 18 // 19 // evamukta iti / kalmASI citravarNAm homadhenum // 20 // pahIti / sabalasyeti rAjassatkAra kartu vyavasitaH udyuktaH / me mama kRte / saMvidhatsva tadupayogipadArthajAtaM saMpAdaya // 21 // yasyayasyetyAdi / paDUseSu madhurAdiSu / yadyasyayasyAbhipUjitam vi munikAva katamityAvIdrAjA ityatra turutamityetatpadaM rAjapadAdupAra vAkyAdau nivezyam / vasiSenaivamukto mahAmatiH vizvAmitro rAjA / kRtaM vAkyena me pUjA tvayA kataivetyAvIt // 11 // ARS // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir abhipUjitam abhimatam / tasatvaM yathAkAmaM mamakRte abhivtynvyH| " arthe kRte ca tAdarthe nipAtayamavyayam" itinighaNTuH // 22 // raseneti / rasena rasAyanabhedena, annena bhakSyena zaSkulIlAjAdinA, pAnena peyena pAnakarasAdinA, lejhacoSyeNa leyena jihvAsvAyena kSaudAdinA, coSyeNa adharapuTayAhyeNa dadhyAdinA ca samanvitam / "sarvo dvando vibhASayakavadbhavati" ityekavadbhAvaH / annAnAM zAlyannAdInAm / nicayaM rAzim / rasenAnnena pAnena lehyacoSyeNa saMyutam / annAnAM nicayaM sarva sRjasva zabale tvara // 23 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe dvipaJcAzaH sargaH // 52 // evamuktA vasiSThena zabalA zatrusUdana / vidadhe kAmadhukkAmAna yasyayasya yathepsitam // 1 // ikSuna madhUMstathA lAjAna maireyAMzca varAsavAna / pAnAni ca mahArhANi bhakSyAMzvoccAvacAMstathA // 2 // uSNADhayasyaudanasyAtra rAzayaH prvtopmaaH| mRSTAnnAni camUpAzca dadhikulyAstathaiva ca // 3 // anena bhakSyabhojyaleyacoSyapeyakhAdyarUpapavidhAbhyavahArA darzitAH // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAla kANDavyAkhyAne dvipaJcAzaH sargaH // 52 // kAmadhenuprArthanaM tripaJcAze-evamuktetyAdi / yasyayasya yathepsitaM tathA kAmAn kAMkSitAn vidaghe // 1 // uktameva prpnycyti-ikssunityaadi| madhUniti puMliGgatvamArSam / maireyAH madyavizeSAH maireyAkhyAnityarthaH / "mereyamAsavo dhAtrIghAtakIguDavAribhiH " iti vaijyntii| atra kRtamiti zeSaH / pAnAni pAnakAdIni, bhakSyAn apUpavizeSAn, uccAvacAn nAnAprakArAn / "uccAvacaM naikabhedam" itymrH| vidadha ityanupajyate // 2 // uSNeti / Asanniti zeSaH / mRSTAnnAni iSTAnnAni, pAyasabhedA iti yAvat // 3 // abhimataM tatsarva yathAkAmaM mamakRte abhivarSa pravarSasvetyarthaH // 22 ||rseneti / rasena rasavatA annena bhakSyeNa zakulyAdinA, pAnena peyena pAnakarasAdinA / lekhena jihvAsvAdyena kSaudrAdinA / coSyeNa adharapuTagrAhyaNa dadhyAdinA / annAnAM nicayaM zAlyatrAjyAdimojyasamUham / sarvamuccAvacam / zabale iti dhenu sambodhanam // 23 // iti zrImahezvaratI viracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM dvipakSAzaH sargaH // 52 // evamiti / yasya yasya yathA yathepsitam, tathA tathA kAmAn kokSitAn vidadhe nirmame // 1 // initi / uccAvacAna anekavidhAna // 2 // uSNeti / uSNAvyasya uSNasparzavataH / For Private And Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha.nAneti / nAnAvidhAH svAdavo rucyA rasAH mAdhuryAdayo yeSAM teSAm / SADavAH SaDsavikRtAH bhakSyavizeSAH / zaiSiko'Na / teSAM pUrNAni taiH pUrNATI .bA.kI. // 152 // zanItyarthaH / " pUraNaguNa-"ityAdinA tRtIyArthe paSThI / gauDAni guDavikArAH / atrApyAsanniti zeSaH // 4 // sarvamiti / pUrvameva hRSTapuSTajanAyutaM vizvA zamitrabalaM sarva susntussttmaasiiditynvyH||5|| vizvAmitra iti / hRSTaH AdareNa, puSTaH bhojanAdinA ||6||saamaaty iti / amAtyAH karmaNi shaayaaH| sa053 nAnAsvAdurasAnAM ca SADavAnAM tathaiva ca / bhAjanAni supUrNAni gauDAni ca sahasrazaH // 4 // sarvamAsItsusantuSTaM hRSTapuSTajanAyutam / vizvAmitrabalaM rAma vasiSThenAtitarpitam // 5 // vizvAmitro'pi rAjarSihaSTaH puSTastadAbhavat / sAntaHpuravaro rAjA sbraahmnnpurohitH||6|| sAmAtyo mantrisahitaH sabhRtyaH puujitstdaa| yuktaH paramaharSaNa vasiSThamidamabravIt // 7 // pUjito'haM tvayA brahman pUjAheNa susatkRtaH / zrUyatAmabhidhAsyAmi vAkyaM vAkya vizArada // 8 // gavAM zatasahasreNa dIyatAM zabalA mama // 9 // ratnaM hi bhagavannetadranahArI ca paarthivH| tasmAnme / / zabalA dehi mamaiSA dharmato dvija // 10 // evamuktastu bhagavAna vasiSTho munisttmH| vizvAmitreNa dharmAtmA pratyuvAca mahIpatim // 11 // nAhaM zatasahasreNa nApi koTizatairgavAm / rAjana dAsyAmi zabalA rAzibhI rajatasya vA // 12 // mantriNaH mantrasahAyAH // 7 // pUjita iti / pUjANa asmadAdibhiriti zeSaH / pUjitaH bhuukRtH| susatkRtaH Atithyena satkRtaH // 8 // gavAmiti / / zatasahasreNa niSkrayabhUtena / arddham // 9 // ratnaM hIti / hi yasmAt etat ratnaM svajAtizreSTham / "ratnaM svajAtizreSThe'pi " ityamaraH / yataH pArthivo / ratrahArI tasmAddharmataH nyAyataH yamaiSA me dehItyanvayaH // 10 // evamityAdi SaT / parityAgaM vizleSam prAptuM naahiiN| AtmavataH mnsvinH| kIrtiriva / mahyaM maSTAnnAni iSTAnnAni // 3 // nAneti / nAnAvidhAH svAdavo rucyA rasA mAdhuryAdayo yeSAM teSAM pADavAnA paDUsakRtabhakSyavizeSANI sNpuurnnaani| teH pUrNAnItyarthaH / gauDAni guhakRtAni / uSNAdayasyetyAdinA goDAni ca sahasrazaH ityantasya abhUvanityadhyAhRtakriyayAnvayaH // 4 // sarvamiti / puSTajanAyutaM puSTajanAzritam // 5 // vizvAmitra iti / tuSTaH AdareNa / puSTaH bhojanAdinA // 6 // sAmAtya iti / sAmAtyA-amAtyAH krmshaayaaH| pUjitaH bahakRtaH // 7 // pUjita iti // 11 // susatkRtaH Atithyena satkRtaH // 8 // 9 // ratna hItyAdi / yasmAdetadnaM yataH pArthivo ratnahArI tasmAcchavalo dehi / dharmato nyAyataH / eSA mama madIyA // 10 // eSamiti / parityAga vizleSaM mApta nArhA, AtmavataH mnsvinH| kItiriva zabalA mahyaM mama / zAzvatI nityasambandhA / / 11-13 // // evamuktastu bhagavAna // ratnaM hi bhagavannaitAnAmadhAsyAmi vAkyaM vAkya For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir MmamA zabalA zAzvatI nitysmbndhaa||11-13|| havyaM devArtham / kavyaM pitrartham / prANayAtrA prANAgnihotram / agnihotraM sAyaM prAtaHkartavyo homvishessH|| MbaliH bhuutbliH| homA darzapUrNamAsAdina etatsarvam asyA Ayattam etddhiinm||14||svaahaakaarH svAheti mantraH, vaSaTkAro vaSaDiti mntrH| vividhAH vidyAH vedAyAzca asyaamaayttaaH| etatpayAdiprAzanena cittazuddhaH prANatRptadehabalAdezca sAdhyatvAttadekamUlatvam / avArthe na saMzayaH // 15 // satyena / / na parityAgamaheyaM matsakAzAdarindama / zAzvatI zabalA mahyaM kIrtirAtmavato yathA // 13 // asyAM havyaM ca kavyaM ca prANayAtrA tathaiva ca / AyattamagnihotraM ca balihomastathaiva ca // 14 // svAhAkAravaSaTkArau vidyAzca vividhAstathA / Ayattamatra rAjarSe sarvametanna sNshyH||15|| sarvasvametatsatyena mama tuSTikarI sadA / kAraNairbahubhI rAjanna dAsye zabalAM tava // 16 // vasiSTenaimuktastu vishvaamitro'brviitttH| saMrabdhataramatyarthaM vAkyaM vAkyavizAradaH // 17 // hairaNyakakSyAgraiveyAna suvarNAGkuzabhUSitAn / dadAmi kuJjarANAM te sahasrANi caturdaza // 18 // hairaNyAnAM sthAnAMte zvetAzvAnAM caturyujAm / dadAmi te zatAnyaSTau kiGkiNIkavibhUSitAn // 19 // badAmItyarthaH / kAraNesaktairanuktaizca // 16 // vasiSTheneti / saMrabdhataram atyantAbhinivezayuktam // 17 // hairaNyeti / hairaNyAni hiraNmayAni kakSyA aveyANi yeSAM te| kakSyA madhyabandhanArthA rajjuH / "kakSyA prakoSThe hAdeH kAzyAM madhyebhabandhane" ityamaraH / aveyANi grIvAbandhanarajavaH / "grIvAbhyo'Na ca"|| iti cATTam / sahasrANItyasya puMlliGgavizeSaNamArSam // 18||hernnyaanaamiti / caturyujAM caturbhirazvairyuktAnAm / gamakatvAtsamAsaH / saGgyAniyamaparatvAna asyAmityAdi |hvyN devArtham / kavyaM pitrrthm| prANayAtrA prANadhRtiH / agnihotraM pratidinaM sAyaMprAtaH kartavyo homvishessH| blibhuutvliH|homo darzapUrNamAsAdiH, etatsarvamasyAmAyattametadadhInam // 14 // svAhAkAra ityAdi / svAhAkAraH svAheti mantraH / vaSaTakAraH vapaDiti mNtrH| vividhA vidyA vedtryii| dadhipayaHprabhRtIno hatya kanyAdInAM tatsAdhyakarmaNAM tadviniyuktamaMtrANAM ca saMbhavAdetadadhInatvam / atrArthe na saMzayaH satyena vadAmItizeSaH / bahubhiruktairanuktezca // 15 // 16 // vasiSTheneti / saMrabdhataram atyantAbhinivezayuktam // 17 // hairaNyakakSyetyAdi / sahasrazabdasya nityanapuMsakatvAnna sAmAnAdhikaraNyavirodha: / hairaNyAH hiraNmayAH kakSyAH madhyabandhanArthA rajjuvizeSAH / aveyAH prIvAbandhanarajavazva yeSAM te tathoktAH / kunnarANAM kuJjarAna // 18 // hairaNyAnAmiti / catuyuMjAma-caturbhirazvayuktAnAm / For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. TI.bA.kA. // 25 // punruktiH| kiGkiNIkaivibhUSitAn // 19 // hayAnAmiti / dezAH kAmbhojabAhIkAdayaH / kulajAnAM gandharvakulajAtAnAm "gandharvakulajAtastvam" w a li iti purANavacanAt // 20 // nAneti / kalAvaNeH vibhaktAnAmanyonyavilakSaNAnAm // 21 // yAvaditi / yAvatpramANamicchasi tAvatpramANaM sarva dadAmi / / 22 // evamiti / he rAjan ! zabalA na dAsyAmItyanvayaH // 23 // etadityAditrayam / adomUlAH etanmUlAH / pralApena, bhavata iti shessH| hayAnAM dezajAtAnAM kulajAnAM mahaujasAm / sahasramekaM daza ca dadAmi tava suvrata // 20 // nAnAvarNavibhaktAnAM vayaHsthAnAM tathaiva c| dadAmyekAM gavAM koTiM zabalA dIyatAM mama // 21 // yAvadicchasi ratnaM vA hiraNyaM vA dvijottm| tAvaddadAmi tatsarva zabalA dIyatAM mama // 22 // evamuktastu bhagavAna vizvAmitreNa dhImatA / na dAsyAmIti zabalAM prAha rAjan kathaMcana // 23 // etadeva hi me ratnametadeva hi me dhanam / etadeva hi sarvasvametadeva hijIvitam // 24 // darzazca pUrNamAsazca yjnyaashcaivaaptdkssinnaaH| etadeva hi me rAjana vividhAzca kriyAstathA // 25 // adomUlAH kiyAH sarvA mama rAjanna sNshyH| bahunA kiM pralApena na dAsye kAmadohinIm // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe tripaJcAzaH sargaH // 53 // kAmAn dogdhuM zIlamastyasyA iti kAmadohinIm / " supyajAtau NinistAcchIlye" iti NiniH // 24-26 // iti zrIgovindarAjavira zrIrAmA yaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne tripaJcAzaH sargaH // 53 // azvAnAM saGgyAniyamAthai caturyujAmitivizeSaNam / kiGkiNIkavibhUSitAniti SaSThayarthe dvitIyA // 19 // hayAnAmiti / dezajAtAnAm dezaH kaambhojbaahiikaadiH| kulajAtAnAm gandharvakulajAtAnAm "gandharvakulajAtastvam" iti purANavacanAt // 20-22 // evamiti / he rAjan ! zabalA na dAsyAmIti prAhetyanvayaH // 23 // etat zabalArUpaM vastu // 24 // AptadakSiNA ityanena havyAdivadakSiNApyetadadhIneti sUcitam // 25 // kriyAstathetyasyaiva vivaraNam-adomUlA iti / sarvathA dAnAbhAve hetugarbhavizeSaNam / kAmadohinIm icchAviSayadohanazIlAm / kaavylinggmlngkaarH|| 26 // iti zrImahe zrIrAmA0 bAlakANDa tripaJcAzaH sargaH // 53 // / For Private And Personal Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir AL atha balAtkArakupitavasiSThaprahitakAmadhenorbalasRSTizcatuHpaJcAze-kAmadhenumityAdidazakam // 1||2||hiyeym, karmaNi saMprane ling| kathamapi hiyeyami tyrthH| bhRzaduHkhitA bhRzaM duHkhitaa| vRttiviSaye makAralopo bhRzamAdimAntAvyayasyeSyate // 3-5 // krozantI ArtasvaraM kurvantI // 6 // rAjabhRtAH raaj| kAmadhenuM vasiSTho'pi yadA na tyajate muniH| tadAsya zabalAM rAma vizvAmitro'nvakarSata // 1 // nIyamAnA tu zabalA rAma rAjJA mahAtmanA / duHkhitA cintayAmAsa rudantI zokakarzitA // 2 // parityaktA vasiSThena kimahaM sumhaatmnaa| yA'haM rAjabhaTaidInA hiyeyNbhRshduHkhitaa||3|| kiMmayA'pakRtaM tasya mhrssebhaavitaatmnH|ynmaamnaa gasaM bhaktAmiSTAM tyajati dhArmikaH ||4||nirdry tAMstadA bhRtyAna zatazaH zatrumUdana / jagAmAnilavegena pAda mUlaM mhaatmnH||5|| zabalA sA rudantI ca krozantI cedamabravIt / vasiSThasyAgrataH sthitvA meghadundubhirAviNI // 6 // bhagavan kiM parityaktA tvayAhaM brahmaNaH sut| yasmAdrAjabhRtA mAM hi nayante tvatsakAzataH // 7 // evaM muktastu brahmarSiridaM vcnmbrviit| zokasantaptahRdayAM svasAramiva duHkhitAm // 8||n tvAM tyajAmi zabale nApi me'pakRtaM tvyaa| eSa tvAM nayate rAjA balAnmatto mahAbalaH // 9 // na hi tulyaM balaM mahyaM rAjA tvadya vishesstH| balI rAjA kSatriyazca pRthivyAH patireva ca // 10 // bhttaaH| tvatsakAzataH tvatsamIpataH // 7 // 8 // mattaH matsakAzAt // 9 // mahyaM mama / tarhi tapobalena kimiti na daNjyate ? tabAha rAjA tvadya vizeSata iti| kAmadhenumiti / na tyajate nAtyajat / anyakarSata balAtkAreNa nItavAn // 1 // parityakteti / rAjabhaTeH raajbhRtyaiH| dviyeyam apahiye // 2 // 3 // kimiti / bhaktAm anuraktAm // 4 // 5 // zabaleti / krozantI ArtasvaraM kurvantI / abhitaH abhimukham // 6-8 // neti / mattaH mansakAzAt balAnayata iti sNbndhH||9|| nahItyAdi / mahyaM mama tulyaM balaM na, tarhi tapobalena kimiti na daNyate ! tabAha-rAjA tvadya vizeSata iti / rAjA tapovalena na daNDya iti bhAvaH / taduktaM 1 dhArmikaH / iti sA cintayitvA tu vinivasya punaH punaH / ityadhikaH pAThaH / 2 vasiSThasyAbhitaH / iti tIrghAyapAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir // 154 // vA. rA. bhU. rAjA tapobalena na daNDya ityarthaH // 10 // iyamityAdi paJca / savAjirathasaGkulA vAjisadditarathaissaGkulA / tubhyaM tava / svayA tvattaH / tvadbrahmabalena tvanmantrabalena sambhRtAM saMvarddhitaprabhAvAm // 11-15 // ityukta ityAdyaSTau / Arujati hinastItyArujam // 16 // 17 // balaM sainyam / iyamakSauhiNI pUrNA savAjirathasaGkulA / hastidhvajasamAkIrNA tenAsau balavattaraH // 11 // evamuktA vasiSThena pratyu vAca vinItavat / vacanaM vacanajJA sA brahmarSimatulaprabham // 12 // na balaM kSatriyasyAddurbrAhmaNo balavattaraH / brahman brahmavalaM divyaM kSatrAta balavattaram // 13 // aprameyabalaM tubhyaM na tvayA valavattaraH / vizvAmitro mahAvIryastejastava durAsadam // 14 // niyuGkSva mAM mhaatejstvdbrhmblsmbhRtaam| tasya darpabalaM yattannAzayAmi durAtmanaH // 15 // ityuktastu tayA rAma vasiSThastu mahAyazAH / sRjasveti tadovAca balaM parabalArujam // 16 // tasya tadvacanaM zrutvA surabhiH sAsRjattadA // 17 // tasyA humbhAravotsRSTAH paplavAH zatazo nRpa / nAzayanti balaM sarva vizvAmitrasya pazyataH // 18 // balaM bhagnaM tato dRSTvA rathenAkramya kauzikaH / sa rAjA paramakruddhaH krodhavisphAritekSaNaH / paplavAn nAzayAmAsa zastrairuccAvacairapi // 19 // vizvAmitrArditAna dRSTvA paplavAn shtshstdaa| bhUya evAsRjatkopAcchakAn yavanamizritAn // 20 // tairAsItsaMvRtA bhUmiH zakairyavanamizritaiH / prbhaavdbhirmhaaviiryairhemkinyjlksnnibhaiH||21|| humbhAravaH pazUnAM humbhAzabdaH / utsRSTAH nirmitAH paplavazakayavanAdizabdAH mlecchajAtivizeSavacanAH / pazyata ityanAdare paSThI // 18 // visphA ritaM vivRtam // 19 // arditAn hiMsitAn // 20 // hemaki alkasannibhaiH hemazabdazcampakaparaH, tasya kanakAhvayatvAt / tatkesaratulyairityarthaH // 23 // kiSkindhAkANDe - " durlabhasya ca dharmasya jIvitasya zubhasya ca / rAjAno vAnarazreSTha pradAtAro na saMzayaH // tAna hiMsthAna cAkrozennAkSepenAmiyaM vadet / devA mAnuSarUpeNa carantyete mahItale // " iti // 10 // iyamiti / hastidhvajAH hastiSu sthitAHdhvajAH taiH samAkIrNA // 11 // evamiti / vinItavat- vinItA // 12 // neti / kSatriyasya balaM na balam alpabalamAhuH / brahmannityAdi / brahmabalaM kSatrAt kSatriyabalAta, balavattaram adhikataram ||13|| aprameyamiti / tubhyaM tava balam / vizvAmitro mahAvIyapi, tvayA tvattaH na balavAn // 14 // niyuGkSveti / brahmabalena saMbhRtAm vardhitaprabhAvAm // 15-17 // tasyA iti / humbhAravotsRSTAH humbhAravAH // 154 // For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. sa0 54
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir paTTizaH asivizeSaH // 22 // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne catuHpaJcAzaH sargaH // 54 // apa punardivyAstralAbhapUrva vizvAmitreNa vasiSThAzramasaMrodhaH paJcapaJcAze tatastAnityAdi / he kAmadhuka ! yogataH yogamahinA,tirazco'pi brahmaprasAdAdyoga dIrghAsipaTTizadharaihemavarNAmbarAvRtaiH / nirdagdhaMtadralaM sarva pradIptairiva pAvakaiH // 22 // tato'strANi mahAtejA vizvAmitro mumoca ha / taistairyavanakAmbhojAH paplavAzcAkulIkRtAH // 23 // ityA bAlakANDe catuHpaJcAzaH sargaH // 54 // tatastAnAkulAna dRSTvA vizvAmitrAstramohitAn / vasiSThazcodayAmAsa kAmadhuksRja yogataH // 1 // tasyA humbhA ravAjjAtAH kAmbhojA rvisnnibhaaH| Udhasastvatha sajAtAH paplavAH zalapANayaH // 2 // yonidezAcca yavanAzaka dezAcchakAstathA / romakUpeSu ca mlecchA hArItAssakirAtakAH // 3 // taistairniSUditaM sarva vizvAmitrasya tatkSa NAt / sapadAtigajaM sAzvaM sarathaM raghunandana // 4 // dRSTvA niSUditaM sainyaM vasiSThena mahAtmanA / vizvAmitrasutAnAM tu zataM nAnAvidhAyudham / abhyadhAvatsusaMkruddhaM vasiSThaM japatAM varam // 5 // huGkAreNaiva tAna sarvAn dadAha bhagavA nRSiH // 6 // te sAzvarathapAdAtA vasiSTena mahAtmanA / bhasmIkRtA muhUrtena vizvAmitrasutAstadA // 7 // zaktirastIti jnyeym||3||tsyaa ityAdi citvAraH / UdhasaH stanAt ||2||haariitaaH kirAtajAtivizeSAH // 3 // 4 // dRSTvetyAdiSada / vasiSThamabhyadhAvat tasya sarvavinAzamUlatvAt iti bhAvaH / japatAM varam iti huGkAreNa nirAse hetuH||5||6|| muhUrtenati mAsenAnuvAko'dhItaitivadupasarge tRtIyA // 7 // 8 // gavAmanukaraNazabdAsterutsRSTAH nirmitaaH| paplavazakayavanAdizabdAH mlecchjaativishessvcnaaH||18-23|| iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo bAlakANDavyAkhyAyAM catuHpaJcAzaH sargaH // 54 // tata iti / AkulAn palAyamAnAn / he kAmadhuka ! yogataH yogamahimnA // 1-3 // vizvAmitrasya sarvam tatsainyam // 4 // vizvA| mitrasutAnA zatam RSireva dhenorbalamato'yameva nAzanIya ityAzayena vasiSThamabhyadhAvat // 5 // huGkAreNa tapobalasaMbhRtena, kSatriyatvepi pRthivIpatitvAbhAvAttadvadhe + anena vyAyAnena lokacatuSTayasakAvaH pratIyate, upalabhyante tu traya eSa bhokAH / anyo'pi gaveSaNIyaH / For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sA.rA.bha. // 15 // TI.vA.kA. sa. 55 nivegaH yuddhapravRttirahitaH / uraga iva niHzaktiriti shessH| uparaktaH rAhugrastaH // 9||nirvedN duHkham // 10 // sa ityaadictvaarH| ekamavaziSTamiti zeSaH / rAjyAya rAjyaM kartum / pRthivIM kSatradharmeNa pAlayetyanvayaH // 11 // 12 // darzayAmAsa AtmAnamiti shessH||13||14|| evmityaadictvaarH||15|| dRSTvA vinAzitAna putrAn balaM ca sumhaayshaaH| savIDazcintayAviSTo vizvAmitro'bhavattadA // 8 // samudra iva nirvego bhagnadaMSTra ivoragaH / uparakta ivAdityaH sadyo niSprabhatAM gtH||9|| hataputrabalo dIno lUnapakSa iva dvijaH / hata dappo hatotsAho nirvedaM samapadyata // 10 // saputrameka rAjyAya pAlayeti niyujya ca / pRthivIM kSatradharmeNa vana mevAnvapadyata // 11 // sa gatvA himavatpArzva kinnaroragasevitam / mahAdevaprasAdArtha tapastepe mahAtapAH // 12 // kenacittvatha kAlena devezo vRssbhdhvjH|drshyaamaas varado vizvAmitraM mahAbalam // 13 // kimarthaM tapyase rAjana brUhi yatte vivakSitam / varado'smi varo yaste kAMkSitaH so'bhidhIyatAm // 14 // evamuktastu devena vizvAmitro mhaatpaaH| praNipatya mahAdevamidaM vacanamabravIt // 15 // yadi tuSTo mahAdeva dhanurvedo mamAnagha / sAGgopAGgopa niSadaH sarahasyaH pradIyatAm // 16 // yAni deveSu cAkhANi dAnaveSu mhrssissu| gandharvayakSarakSassu pratibhAntu mmaangh| tava prasAdAdbhavatu devadeva mamepsitam // 17 // evamastviti devezo vAkyamuktvA gatastadA ||18||praapy cAstrANi rAjarSivizvAmitro mahAbalaH / darpaNa mahatAyukto darpapUrNo'bhavattadA // 19 // sAGgopAGgopaniSada ityakArAntatvamArSam / aGgaM sannipatyopakAram / upAGgaM ArAdupakArakam / upaniSat rahasyamantraH / sarahasyaH updeshgmyaary| shitH| pratibhAntu tAnIti shessH| mamepsitaM anyadapIti shessH||16-18|| praapyetyaadispt| darpapUrNa iti ksstriytvaadidrpyuktH| vishessaastrlaabhaa| alpaprAyazcittam, AtatAyitvAcceti bhAvaH // 6-8 // samudra iti / uparaktaH raahuprstH||9|| hateti / nirvedaM caturaGgAbale niSphalatvabuddhim // 10 // sputrmiti| ekamava / ziSTam / kSatradharmeNa pRthivIM pAlayeti, anyathA ahamiva bhaviSyatItyAzayaH / rAjyAya rAjyaM kartuM niyujya // 11 // 12 // kenciditi| darzayAmAsa, AtmAnamiti zeSaH 13-15 // yaditi / aGgaM karaNam / upAGgaM tadanugrAhakam / upaniSat vedAntaH / rahasyamupadezagamyArthaH / samAsAntaH RSiprayogato veditvyH||16-18|| praapyoti| 155 // For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir rAnI drppuurvo'bhdityrthH||19||20||yerstraiH| atratejasAsvatejasA // 23 // udIyamANaM prayujyamAnam ||22||bhyaat bhayadAdakhAtAnAnAdigbhyaH iti / tyayena dvitIyArthe caturthI / nAnAdigbhyaH svasvasthAnebhya iti vA / AzramapadaM vanam / zUnyaM nistarugulmam / iriNam uuprm||23||24|| vasiSThe rakSake vivarddhamAno vIryeNa samud iva parvaNi / hatameva tadA mene vasiSThamRSisattamam // 20 // tato gatvAzramapadaM mumocAstrANi pArthivaH / yaistattapovanaM sarva nirdagdhaM cAtratejasA // 21 // udIryamANamastraM tadvizvAmitrasya dhiimtH| dRSTvA vipradrutA bhItA munayaH zatazo dishH||22|| vasiSThasya ca ye ziSyAstathaiva mRgpkssinnH| vidravanti bhayAdrItA nAnAdigbhyaH sahasrazaH // 23 // vasiSThasyAzramapadaM shuunymaasiinmhaatmnH| muhUtamiva niHzabdamAsI diriNasannibham // 24 // vadato vai vasiSThasya mAbhairiti muhurmuhuH / nAzayAmyadya gAdheyaM nIhAramiva bhaaskrH||25|| evamuktvA mahAtejA vasiSTho japatAM vrH| vizvAmitraM tadA vAkyaM saroSamidamabravIt // 26 // AzramaM cirasaMvRddhaM yadinAzitavAnasi / durAcAro'si tanmUDha tasmAttvaM na bhaviSyasi // 27 // ityuktvA paramAddho daNDamudyamya satvaraH / vidhUmamiva kAlAniM yamadaNDamivAparam // 28 // ityArSe zrIrAmAyaNe bAlakANDe paJcapaJcAzaH sargaH // 55 // vidyamAne kuto vidravantItyavAda-padata iti| bhAvalakSaNe SaSThI anAdare vA / gAdheyaM nAzayAmimA bhairiti vadato vasiSThasya vacanamanAdRtya vidavantIti pUrveNAnvayaH // 25 // evmityaaditryH| uktvA svAniti zeSaH // 26 // na bhaviSyasi naziSyasIti yAvat / udyamyatasthAviti zeSaH // 27 // 28 // iti zrIgovindarAjavira0 zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne paJcapaJcAzaH srgH||55|| pUrvameva darpayuktaH tadAnI darpapUrNo'bhavat // 19 // 20 // tata iti / yairabairavatejasA svakIyatejasA ca nirdagdhaM tAni mumocetyanvayaH // 21 // udIryamANaM prayujya mAnam // 22 // vasiSThaspeti / bhayAgayajanakAkhAta, nAnAdigbhyaH nAnAdizA, vyatyayena dvitIyArthe caturthI / iriNasaMnibham UparasthAnasaMnibham , nistambagulma vadityarthaH // 23 // 2 // vadato vasiSThaspeti bhAvalakSaNe SaSThI // 25-28 // iti zrImahezvaratIrSa0 zrIrAmAyaNatattvabAlakANDavyAkhyAyAM paJcapaJcAzaH sargaH // 55 // For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. atha sarvAstrabalasampUrNakSatravIryAdapi brahmabalaM balIyaityAha SaTpaJcAze evamukta ityAdi / tiSThatiSTheti bhayajananAthaktiH // 1 // brahmadaNDamityAditrayo // 156 // viMzatiH / brahmadaNDamiti / brahmadaNDaM brAhmaNAsAdhAraNaM daNDam // 2 // kSatrabandho kSatriyAdhama ! te darpa tava zastrasya darpa ca nAzayAmItyanvayaH / kSatriya evamukto vasiSThena vizvAmitro mahAbalaH / AgneyamastramutkSipya tiSThatiSTheti cAbravIta // 1 // brahmadaNDaM samutkSipya kAladaNDamivAparam / vasiSTho bhagavAn krodhAdidaM vacanamabravIt // 2 // kSatrabandho sthito'smyeSa yadvalaM tadvidarzaya / nAzayAmyadya te darpa zastrasya tava gAdhija // 3 // kva ca te kSatriyavalaM ka ca brahmabalaM mahat / pazya brahmabalaM divyaM mama kSatriyapAMsana // 4 // tasyAstraM gAdhiputrasya ghoramAne yamudyatam / brahmadaNDena tacchAntama ivAmbhUsA // 5 // vAruNaM caiva raudraM ca aindraM pAzupataM tathA / aiSIkaM cApi cikSepa kupito gAdhinandanaH // 6 // mAnavaM mohanaM caiva gAndharva svApanaM tathA / jRmbhaNaM mAdanaM caiva santApanavilApane // 7 // zoSaNaM dAraNaM caiva vajramastraM sudurjayam / brahmapAzaM kAlapAzaM vAruNaM pAzameva ca // 8 // painAkAstraM ca dayitaM zuSkAI azanI ubhe / daNDAstramatha paizAcaM krauJcamastraM tathaiva ca // 9 // dharmacakraM kAlacakraM viSNucakraM tathaiva ca / vAyavyaM mathanaM caiva astraM hayazirastathA // 10 // zakti dvayaM ca cikSepa kaGkAlaM musalaM tathA / vaidyAdharaM mahAstraM ca kAlAstramatha dAruNam // 11 // trizUlamastraM ghoraM ca kApAlatha kaGkaNam / etAnyastrANi cikSepa sarvANi raghunandana // 12 // vasiSThe japatAM zreSThe tadadbhutamivAbhavat // 13 // tAni sarvANi daNDena grasate brahmaNaH sutaH // 14 // teSu zAnteSu brahmAstraM kSiptavAn gAdhinandanaH // 15 // tadastramudyataM dRSTvA devAH sAgripurogamAH / devarSayazca sambhrAntA gandharvAH samahoragAH // 16 // pAMsanetyanantaraM vasiSTho'bravIditi anukRSyate // 3- 12 // vasiSThe japatAM zreSTha ityanena japavaibhavamidaM prasanamiti dyotitam / tat astrakSepaNam / adbhuta mivAbhavat kAryalezasyApyadarzanAditibhAvaH // 13 // adbhutamevAha-tAnIti / grasate agrasata ||14|| 12 || sambhrAntA AsannitizeSaH // 16 // evamukta iti // 1 // 2 // kSatrabandho iti / kSatrabandho kSatriyAdhama ! kSatriya pAMsanetyataH paramabravIdityanukRpyate / / 3-16 / / For Private And Personal Use Only TI.bA.kI. ma0 56 | / / 156 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org samudIrite prayukte // 17 // brAhmeNa tejasA brahmavidyAbhyAsajanitatejasA / upabRMhitena brahmadaNDenetyarthaH / atra grAsAkiyAyAM na daNDasyAnvayaH / putre gardabhI bhAraM vahatItivat / ato na vakSyamANena virodhaH // 18 // trailokyasya mohanaM bhayAnmUcchajinakam / raudraM smaraNe'pi bhayaGkaram / sudAruNaM durda trailokyamAsIt santrastaM brahmAstre samudIrite // 17 // tadapyastraM mahAghoraM brAhmaM brAhmeNa tejasA / sarve brahmadaNDena raaghv|| 18 // brahmAstraM grasamAnasya vasiSThasya mahAtmanaH / trailokyamohanaM raudraM rUpamAsIt sudA ruNam // 19 // romakUpeSu sarveSu vasiSThasya mahAtmanaH / marIcya iva nippeturagnerdhUmAkulAciSaH // 20 // prAjvalad brahmadaNDazca vasiSTasya karodyataH / vidhUma iva kAlAgniryamadaNDa ivAparaH // 21 // tato'stuvana munigaNA vasiSThaM japatAM varam / amoghaM te balaM brahman tejo dhAraya tejasA // 22 // nigRhItastvayA brahman vizvAmitro mahAtapAH / prasIda japatAM zreSTha lokAH santu gatavyathAH // 23 // evamukto mahAtejAH zamaM cakre mahAtapAH // 24 // vizvA mitro'pi nikRto viniHzvasyedamabravIt // 25 // dhigbalaM kSatriyavalaM brahmatejovalaM balam / ekena brahmadaNDena sarvAstrANi hatAni me // 26 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir m // 19 // etadevAha - rometi / agreriva marIcyo visphuliGgA niSpeturiti yojanA // 20 // daNDaca prAjvalat, pUrvAstrayAsenetizeSaH // 21 // tejaH brahmAstratejaH / tejasA mahinA / dhAraya upazamaya // 22 // 23 // zamaM kopazAntim // 24 // nikRtaH apakRtaH / tiraskRta iti yAvat // 25 // dhigiti / kSatriyabalaM balaM dhik nindyaM balamityarthaH / " dhiguparyAdiSu " itidvitIyA / trahmatejasaH brAhmaNyarUpatejasaH balaM balam, tadeva prazastamiti trailokyamiti / samudIrite prayukte // 17-19 // romakUpeSviti / agreriva vasiSThasya romakUpeSu romakUpebhyo marIcyo jvAlAH nippetuH nizcakramuH // 20 // 21 // tata iti / tejo dhAraya / tejaseti / tejo brahmAkhatejaH, tejasA svamahimnA dhAraya upazamaya // 22-24 // vizvAmitra iti / vinikRtaH paribhUtaH ||25|| dhigbalamiti 23 For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ZMTS vA.rA.bhU. yAvat / sarvAstrANi brahmAstrabhinnAni // 26 // brahmatvakAraNaM brAhmaNyApAdakam / prasannendriyamAnasaH parityaktakSatraropa ityarthaH // 27 // iti zrIgovinda TI.bA.kA. // 157 // - rAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne SaTpaJcAzaH sargaH // 56 // evaM pazupativitIrNasarahasyasAMstravaighaTyadarzanana // sa057 rudrasyAparatvamupapAditam / atha pUrvaprastutabrAhmaNyasyAtyantadurlabhatvaM darzayati navabhiH srgH| tatra trizaGkuzaraNAgatyanuguNazaktimattvaM darzayati sapta tadetat samavekSyAhaM prasannendriyamAnasaH / tapo mahat samAsthAsye yadai brahmatvakAraNam // 27 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe SaTpaJcAzaH sargaH // 56 // tataH santaptahRdayaH smaran nigrahamAtmanaH / viniHzvasya viniHzvasya kRtavairo mahAtmanA // // sa dakSiNAM dizaM gatvA mahipyAsaha rAghava / tatApa paramaM ghoraM vizvAmitro mahattapaH // 2 // athAsya jajJire putrAH stydhrmpraaynnaaH| havipyando madhupyando dRDhanetro mahArathaH // 3 // pUrNe varSasahasre tu brahmA lokapitAmahaH / abravInmadhuraM vAkyaM vizvAmitraM tapodhanam // 4 // jitA rAjarSilokAste tapasA kuzikAtmaja / anena tapasA tvAM tu rAjapiriti vidmahe // 5 // evamukkA mahAtejA jagAma saha daivataiH / triviSTapaM brahmalokaM lokAnAM prmeshvrH||6|| lapaJcAze-tataH santaptahRdaya ityAdi, zlokadvayamekAnvayam / mahAtmanA vasiSTena / kRtavaraH anenAsya taponAzamUlaM darzitam / brahmavidapacAro hi sarvazreyo laavinaashkH| dakSiNAM zarAvatyapekSayA / mahiSyetyanena bhAviyAjakatvAnuguNagAIsthyaM darzitam / mahattapaH paramaM yathAtathA ttaapetynvyH||1||2|| kAmakrodhAdyanuvRtti darzayati-atheti // 3 // ata eva tapaso mandaphalatvaM darzayati-pUrNa iti // 4 // jitA iti / vidmahe ArSamAtmanepadam // 6 // eva kSatriyavalaM dhik nindyamityarthaH / brahmatejobalaM balam, prazastaM balamiti yAvat / brahmatvakAraNaM brAhmaNyasaMpAdakam // 26 // 27 // iti zrImahezvaratIya viracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM paTapazcAzaH sargaH // 56 // tata iti zlokadvayamekAnvayam // 1 // 2 // ' ghoraM tapastatApa' ityuktam , tadevAha-phalamUlAzana iti // 3-5 // evamuktveti / devataiH saha triviSTapaM svarga gatvA tadanu svalokaM gtvaanityrthH||6|| 1 mhttpH| phalamUlAzano dAntazvakAra paramaM tapaH / ityAdhikaH / // 157 // For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir mityAdi catvAraH / brahmA brahmalokaM jagAma, triviSTapaM devA jagmurityarthaH // 6 // samanyuH sadenyaH "manyudainye katau aghi " ityamaraH // 7 // naasti| manye tapaHphalam / etanmAtra mattapaH phalaM na bhavati, brAhmaNyasyaiva madAbhimatatvAditi bhAvaH // 8 // paramaM tapaH pUrvakRtatapasopyatizayitaM tpH| paramAtmavAn atizayitayatnavAn // 9 // etasminniti / vikhyAtaH, abhuuditishessH|| 10 // tasyeti / sazarIreNa, AtmanetizeSaH / paramAM gati / vizvAmitropi tacchrutvA hriyA kiJcidavAGmukhaH / duHkhena mahatAviSTaH samanyuridamabravIt // 7||tpshc sumahattaptaM rAjarSiriti mAM viduH / devAH sarSigaNAH sarve nAsti manyetapaHphalam // 8 // evaM nizcitya manasA bhUya eva mahA tpaaH| tapazcakAra kAkutstha paramaM paramAtmavAn // 9 // etasminneva kAle tu satyavAdI jitendriyaH / trizaGkuriti vikhyAta ikssvaakukulvrddhnH|| 10 // tasya buddhiH samutpannA yajeyamiti rAghava / gaccheyaM sazarIreNa devAnAM paramAM gatim ||11||s vasiSTaM samAhUya kathayAmAsa cintitam / azakyamiti cApyukto vasiSThena mahAtmanA // 12 // pratyAkhyAto vasiSTenasa yayau dakSiNAM dishm| tatastatkarmasiddhayartha putrAMstasya gato nRpH||13||vaasisstthaa dIrghatapasa stapA yatra hi tepire / trizaGkaH sumahAtejAH zataM paramabhAsvaram / vasiSThaputrAn dadRze tapyamAnAn yshsvinH||14|| svargamiti yAvata // 11 // sa iti / cintitam sazarIrasvargasAdhanayajJamityarthaH / azakyaM sazarIrasvargasAdhanayajJakaraNamitizeSaH / azakyatvaM ca na / RSarasAmA nApi tAhAkarmavidhAnAbhAvAt, "sazarIra ena svarga lokameti" itishruteH| kintu trizostAdRzasvargaprAptinAstIti pUrvakalpavRtta tajjJAnAniti mantavyam / uktaH abhuuditishessH||12||prtyaakhyaat iti| tatkarmasiddhayartha sshriirsvrgsaadhnkrmsiddhyrthm||13shaavaasissttaa iti saadhH| vizvAmitra iti / samanyuH sdainyH|| 7-9 // etasminniti / vizaGkariti vikhyAtaH, ya iti zeSaH // 10 // tasyati / paramAM gatim sshriirsvrggmnm||11||12|| pratyAkhyAtaH niraakRtH| tasya vasiSThasya // 13 // 14 // viSama-paramAtmavAn paramAtmadhyAnavAn paramavIratha // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 15 // yatra tepire tatra gatteti shessH| zataM vAsiSThAniti bahvathai zatamiti nipAtanAt sAmAnAdhikaraNyam // 14 // sa iti sArddhaH / hriyA vasiSThapratyAdI .bA.kI. khyaankRtyaa| mahAtmAnaH sumahAtmAna iti vyatyayena prathamA // 15 // zaraNamiti / zaraNaM rakSitAram AgataH "zaraNaM gRharakSitroH" itivacanAt / |rakSitrapekSayA Agato'ham / zaraNyAna zaraNasamarthAn / zaraNaM prapadye rakSitRRn prAnomItyarthaH / yadvA zaraNAgataH pratyAkhyAta ityuttareNAnvayaH / tayA / sa0 57 so'bhigamya mahAtmAnaH sarvAneva guroH sutAn / abhivAdyAnupUvryeNa hiyA kinycidvaangmukhH|abrviitsmhaatmaanH sarvAneva kRtAJjaliH // 15 // zaraNaM vaH prapadye'haM zaraNyAda shrnnaagtH| pratyAkhyAto'smi bhadraM vo pasiSTena mahA tmanA // 16 // yaSTakAmo mahAyajJaM tadanujJAtumarhatha / guruputrAnahaM sarvAnnamaskRtya prasAdaye // 17 // zirasA praNato yAce brAhmaNAMstapasi sthitAn / te mAM bhavantaH siddhayartha yAjayantu samAhitAH / sazarIro yathAhaM hi devaloka mavApnuyAm // 18 // pratyAkhyAto vasiSTena gatimanyAM tapodhanAH / guruputrAnRte sarvAnnAhaM pazyAmi kAMcana // 19 // ikSvAkUNAM hi sarveSAM purodhAH paramA gatiH / purodhasastu vidvAMsastArayanti sadA nRpAn // 20 // tasmAdanantaraM sarve bhavanto daivataM mama // 23 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe saptapaJcAzaH srgH||17|| cArya eva gantavya ityatrAha pratyAkhyAta iti // 16 // kimarthaM zaraNAgatistatrAha-yaSTukAma iti / tat yajJAnuSThAnam // 17 // ziraseti sArddhaH / / brAhmaNAna brhmvidH| samAhitAH avahitAH // 18 // pratyAkhyAta iti / guruputrAnRte anyAM kAMcana gatiM yajanopAyaM na pazyAmItyanvayaH // 19 // ikSvAkaNAmiti / purodhAH purohitaH vasiSThaH // 20 // tasmAdityaham / tasmAt vasiSThAt / anantaraM pazcAt / tasyArakSakale bhavanta eva rakSakA itibhaavH||21|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne saptapaJcAzaH sargaH // 27 // | 12:4|3 sobhigamyeti / mahAtmAnaH mahAtmanaH // 15-19 // ikSvAkUNAmiti / purodhAH vasiSThaH // 20 // tasmAditi / tasmAdasiSThAdanantaraM pazcAt // 21 // iti zrImahezvaratIrthakatAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikArakhyAyo bAlakANDavyAkhyAyo saptapacAzaH sargaH // 57 // For Private And Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsurl Gyanmandir gurutyAginAM phalaM darzayatyaSTapaJcAze-tatastrizorityAdi / krodhasamanvitamiti shtvishessnnm||1|| pratyAkhyAta iti / zAkhAntaram aashryaantrm||2|| ikSvAkUNAmiti / na zakyaM tvayA ikSAkuNetizeSaH / satyavAdinaH, tsyetishessH||3|| azakyamiti / ya kamiti zeSaH // 4||baalish iti / bAlizaH tatatrizaGkorvacanaM zrutvA krodhasamanvitam / RSiputrazataM rAma rAjAnamidamabravIt // 1 // pratyAkhyAto hi durbuddhe guruNA satyavAdinA / taM kathaM samatikramya zAkhAntaramupeyivAn // 2 // ikSvAkUNAM hi sarveSAM purodhAH paramo guruH| na cAtikramituM zakyaM vacanaM satyavAdinaH // 3 // azakyamiti-covAca vasiSTho bhgvaanRssiH| taM vayaM vai samAharta RtuM zaktAH kathaM tava // 4 // bAlizastvaM narazreSTha gamyatAM svapuraM punaH / yAjane bhagavAna zaktastrailokyasyApi pArthiva // 5 // avamAnaM ca tatkartu tasya zakSyAmahe katham // 6 // teSAM tadvacanaM zrutvA krodhaparyAkulAkSaram / sa rAjA punarevaitAnidaM vacanamabravIt // 7 // pratyAkhyAto'smi guruNA guruputraistathaiva ca / anyAM gatiM gamipyAmi svasti vo'stu tapodhanAH // 8 // RSiputrAstu tacchrutvA vAkyaM ghorAbhisaMhitam / zepuH paramasaMkruddhAzcaNDAlatvaM gamiSyasi // 9 // evamuktvA mahAtmAno vivizuste svamAzramam // 10 // atha rAtryAM vyatItAyAM rAjA caNDA latAM gataH / nIlavastradharo nIlaH paruSo dhvstmuurddhjH| cityamAlyAnulepazca AyasAbharaNo'bhavat // 11 // kAmUrkhaH "mUrkhavedheyavAlizAH" itymrH||5|| avamAnamityarddham / tat asAdhyArthasAdhanarUpam ||6||tepaamiti dau| anyAM gati yAjakAntaram // 7 // 8 // RSIti / ghorAbhisaMhitaM mAkSAtkulaguruM brahmaputra vasiSThamatikramya purohitAntarAzrayaNarUpaghorAbhiprAyayuktamityarthaH / gamiSyasItyanantaramitikaraNaM draSTavyam // 9 // evamityarddham // 10 // atra caNDAlatvaM na tatsAdRzyamAtram, kintu kSatriyatvaprahANena cnnddaaltvjaatipraaptiH| brAhmaNatvAdijAteH tata iti / krodhasamanvitamityetadRSiputrazatavizeSaNam // 1 // pratyAkhyAta iti / zAkhAntaram avalambAntaram // 2 // 3 // azakyamiti cobAca yaM Rtu miti zeSaH // 4 // bAliza iti / trailokyasyApi vipvapi lokeSu // 5-8 // RSiputrA iti / ghorAbhisaMhitaM ghorAbhiprAyasaMyuktam // 9 // 10 // paruSaH] 1 svamAzramam / tathyakRtvA ghorasaGkAzamRpiputrasya bhASitam / prAvizatsvapuraM rAjA cintayAmAsa duHsthitaH / / SadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir .rA.bha. karmamUlatvena tadapAye tadapAyAdityAha-athetyAdi saarddhH| caNDAlatAM gataH, vakSaHsthaM yajJopavItameva vdhyaasiidityrthH| nIlavastradharaH kaTisthapItAmbara TI.bA.kI. meva caNDAlAInIlavastraM jAtamityarthaH / nIlaH pUrva sthitarAjateja eva nIlavarNo'bhavadityarthaH / evamuttaratrApi yojyam / paruSaH rUkSAGgaH ghastamUrddhajaH hsvkeshH| cityamAlyAnulepaH citA imazAnam, tatra bhavaM cityaM tAdRzaM mAlyam anulepaH citAbhasmarUpo'GgarAgazca yasya sa tathA / AyasAbharaNaH taM dRSTvA mantriNaH sarve tyajya caNDAlarUpiNam / prAdravana sahitA rAma paurA ye'syAnugAminaH // 12 // eko hi rAjA kAkutstha jagAma paramAtmavAn / dahyamAno divArAnaM vizvAmitraM tapodhanam // 13 // vizvAmitrastu taM dRSTvA rAjAnaM viphalIkRtam / caNDAlarUpiNaM rAma muniH kAruNyamAgataH // 14 // kAruNyAt sa mahAtejA vAkyaM paramadhArmikaH / idaM jagAda bhadraM te rAjAnaM ghorarUpiNam // 15 // kimAgamanakArya te rAjaputra mahAbala / ayo dhyAdhipate vIra zApAccaNDAlatAM gtH||16|| atha tadAkyamAjJAya rAjA caNDAlatAM gtH| abravItprAJjalirvAkyaM vAkyajJo vAkyakovidam // 17 // pratyAkhyAto'smi guruNA guruputraistathaiva ca / anavApyaiva taM kAmaM mayA prApto viparyayaH // 18 // sazarIro divaM yAyAmiti me saumya darzanam / mayA ceSTaM kratuzataM tacca nAvApyate phalam // 19 // ayovikaaraabhrnnH||11|| tamiti / spaSTam // 12 // eka iti / paramAtmavAn paramadhRtimAna bhUtvA / dahyamAnaH, duHkhenetishessH| vizvAmitraM vasiSTha vairiNaM jagAma // 13 // vizvAmitra iti / viphalIkRtaM vaasissttvinaashithikaamussmiksghnmityrthH|| 14 // kAruNyAditi / svavaMzAvamAnaprakaTanena rAmasya kopo bhaviSyatIti sAntvayati-bhadraM ta iti // 15 // kimiti / caNDAlatAM gataH, kena hetunetishessH||16|| atheti| AjJAya shrutvetyrthH||17|| pratyAkhyAta iti / taM kAma, yamuddizya gurvAyupAsanaM kRtmityrthH| viparyayaH viparItaprayojano hetuvishessH||18|| kaste kAma ityatrAha-sazarIra iti / / makSAkAraH / dhvastamUrdhajA-kharvamUrdhajaH / cityaM citAham / AyasAni ayomayAni AbharaNAni yasya // 11 // tamiti / tyajya tyaktvA // 12 // 13 // vizvAmitra iti / viphalIkRtaM vasiSThavAsiSTeviphalIkRtamanoratham // 14-17 // pratyAkhyAta iti / viparyayaH jAtibhraMzaH // 18 // sazarIra iti / darzana For Private And Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir saumyeti sambuddhiH / darzanaM buddhiH / tacca phalaM kratuzataphalaM sazarIrasvargaH // 19 // vasiSTapratyAkhyAnamUlaM pApaM mayi nAstItyAzayenAha - anRtamiti / yadvA 'yajJo'nRtena kSarati ' iti vacanAt kratunAzakatvenAvagata manRtamapi mayi nAstItyAha / me mayA / tatsAkSitayetyarthaH / kRcchreSvapi gataH Apatopi te purata iti zeSaH // 20 // yajJairiti / pUrva sazarIratvasAdhanakratuzatamuktam, atra nityakarmeti bhidA / pUrva kratuzatam iSTam, yaSTu anRtaM noktapUrvaM me na ca vakSye kadAcana / kRcchreSvapi gataH saumya kSatradharmeNa te zape // 20 // yajJairvahuvidhairiSTaM prajA dharmeNa pAlitAH / guravazca mahAtmAnaH zIlavRttena toSitAH // 21 // dharme prayatamAnasya yajJaM cAhartumicchataH / paritoSaM na gacchanti guravo munipuGgava // 22 // daivameva paraM manye pauruSaM tu nirarthakam / daivenAkramyate sarva daivaM hi paramA gatiH // 23 // tasya me paramArtasya prasAdamabhikakSitaH / kartumarhasi bhadraM te devopahatakarmaNaH // 24 // nAnyAM gatiM gamiSyAmi nAnyaH zaraNamasti me / daivaM puruSakAreNa nivartayitumarhasi // 25 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe aSTapaJcAzaH sargaH // 58 // mupakrAntamityarthaH / tacca nAvApyate tAdRzakatvanuSThAna manoratho nAvApyata ityarthaH / zIlavRttena zIlayuktavRttena / zIlaM saguNaH, vRttamAcAraH // 21 // dharma iti / prayatamAnasyeti saptamyarthe SaSThI / mametizeSaH // 22 // daivamiti / ata ityupaskAryam / daivamatra prArabdhaphalamadRSTam / paraM zreSTam, purupahitAhita prApakamityarthaH / pauruSam idAnIntanadharmAnuSThAnam / nirarthakaM prArabdhakarmatiraskArAnaI mityarthaH / Akamyate abhibhUyate / paramA gatiH, itaratira skAreNaiauhika sukhaduHkhAdiprApakamityarthaH // 23|| tasyeti / prasAdaM devAnukUlyam ||24|| neti / gatiM zaraNam / vasiSThena svayamAhUta zretkiM kariSyasI tyatrAha - nAnyaH zaraNam astIti puruSakAreNa tvatprasAdarUpAnukUlyakaraNena // 25 // iti zrIgo0 zrIrAmaNi bAla 0 aSTapaJcAzaH sargaH // 58 // saGkalpam / mayeti / tacca phalaM kratuzataphalam / nAvApyate na bhujyate // 19 // anRtamiti / yajJo'nRtena kSarati" iti vacanAt kratuzatanAzakatvenAvagata manRtamapi mAye nAstIti bhAvaH / me mayA kRcchreSvapi gataH Apadgato'pi te purataH kSatradharmeNa zaSe // 20-22 // devamiti / devaM bhAgadheyam / paramA gatiH pradhAna kAraNam // 23-25 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmayaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAm aSTapaJcAzaH sargaH // 58 // For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.bhU. // 160 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAticaNDAlasya kadAcittadbhAvanivRttirasti, natu karmacaNDAlasyetyAha ekonaSaSTitame-uktavAkyamityAdi / sAkSAJcaNDAlarUpiNaM caNDAlacihnadhAri tvAnna zAstragamyacaNDAlabhAva ityarthaH // 1 // aikSvAketyAdi catvAraH / yajJasAhyakarAn yajJasahAyakarAn / gamiSyasi svargamitizeSaH / anenetyanena RSi zApakRtarUpasya brahmaNApyavAryatvena jAti caNDAlatAbhAvena mattapomahimopabRMhitayajJena sazarIraH svarge gamiSyasIti bhAvaH / hastaprAptam anAyAsena uktavAkyaM tu rAjAnaM kRpayA kuzikAtmajaH / abravInmadhuraM vAkyaM sAkSAJcaNDAlarUpiNam // 1 // aikSvAka svAgataM vatsa jAnAmi tvAM sudhArmikam / zaraNaM te bhaviSyAmi mA bhaiSIrnRpapuGgava // 2 // ahamAmantraye sarvAn maharSIna puNyakarmaNaH / yajJasAhyakarAn rAjaMstato yakSyasi nirvRtaH // 3 // guruzApakRtaM rUpaM yadidaM tvayi vartate / anena saha rUpeNa sazarIro gamiSyasi // 4 // hastaprAptamahaM manye svarga tava narAdhipa / yastvaM kauzikamAgamya zaraNyaM zaraNAgataH // 5 // evamuktvA mahAtejAH putrAn paramadhArmikAn / vyAdideza mahAprAjJAn yajJasambhArakAraNAt / sarvAna ziSyAn samAhUya vAkyametaduvAca ha // 6 // sarvAnRSigaNAn vatsA AnayadhvaM mamAjJayA / saziSyasuhRda. caiva satvijaH sabahuzrutAn // 7 // yadanyo vacanaM brUyAnmadvAkyavalacoditaH / tatsarvamakhilenoktaM mamAkhyeyamanA tam // 8 // tasya tadvacanaM zrutvA dizo jagmustadAjJayA / Ajagmuratha dezebhyaH sarvebhyo brahmavAdinaH // 9 // te ca ziSyAH samAgamya muniM jvalitatejasam / Ucuzca vacanaM sarve sarveSAM brahmavAdinAm // 10 // sadyolabdham / tatra hetuH yastvamiti // 29 // evamiti sArddhaH / ziSyAn bhRtyAn // 6 // sarvAniti / suhRdaH matsuhRdaH zobhanahRdayAnvA // 7 // yadanya iti / madvAkyabalena coditaH AhUtaH yaH kazcanAnyaH anAhatamupekSArUpaM caNDAlaM yAjayatIti nindArUpaM vA, yadvAkyaM brUyAt tenoktaM tatsarva makhilena mamAkhyeyam // 8 // tasyeti dvau / brahmavAdinaH ziSyAH / brahmavAdinAM vacanamityanvayaH // 9 // 10 // uktavAkyamiti // 1-3 // guruzApakRtaM guruzApena kRtam // 4 // hastaprApyam anAyAsalabhyam // 57 // yadanya iti / madvAkyabalena coditaH AhRtaH anyopi yaH kazcana madvacanamanAdRtam AhatamAdaraH tadrahitam akhilena sarveNApyuktam / tatsarvamAkhyeyam // 8-10 // For Private And Personal Use Only TI.bA. kAM. sa0 59 // 160 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir / yadAha tasya suSamatadvacanane yA krodhasa yadanAdakhacanaM munInAM tadapi vaktavyamityuktatvAttadapi vadanti-zrutvetyAdiSaT / sarvadezeSu sthitA iti zeSaH / mahodayamiti tadAkhyam RSi mityarthaH / vAsiSThazataM ca varjayitvati dRSTavyam // 11 // vAsiSThaM yadAityatra mahodayazcetyapi boddhayam / upasaMhAre tathA darzanAt // 12 // kSatriyo / yAjako yasyeti / viprasyaiva yAjanAdhikArAt caNDAlasya yAjyatvAnadhikArAt tasya sadasi devatA- kAya ivibhoktAraH / luT / Rpayazca kth| zrutvA te vacanaM sarve samAyAnti dvijAtayaH / sarvadezeSu cAgacchan varjayitvA mahodayam // 11 // vAsiSTaM tacchataM sarva krodhaparyAkulAkSaram / yadAha vacanaM sarva zRNu tvaM munipuGgava // 12 // kSatriyo yAjako yasya caNDAlasya vishesstH| kathaM sadasi bhoktAro havistasya surarSayaH // 3 // brAhmaNA vA mahAtmAno muktvA caNDAlabhojanam / kathaM svarga gamiSyanti vizvAmitreNa paalitaaH||14|| etdvcnnairymuucuHsNrktlocnaaH| vAsiSThA munizArdUla sarve te smhodyaaH|| 15 // teSAM tadvacanaM zrutvA sarvaSAM munipuGgavaH / krodhasaMraktanayanaH saroSamidamabravIt // 16 // ye dUSayantyaduSTa mA tapa ugraM samAsthitam / bhasmIbhUtA durAtmAno bhaviSyanti na saMzayaH // 17 // adya te kAlapAzena nItA vaivasvatakSayam / saptajAtizatAnyeva mRtapAH santu srvshH|| 18 // MmiSTaziSTabhoktAra itibhAvaH // 13 // pAlitA iti kSepoktiH / ayAjyayAjayitAraH RpayaH kathaM svarga gamiSyantItibhAvaH // 14-16 // ya iti / teSAM tejovizeSeNa pratyavAyo na vidyate' iti nyAyena caNDAlayAjanamapi jIryatItyavijJAya ye dUSayanti te bhasmIbhUtA bhaviSyantItyarthaH // 17 // ayetyAdipaJca / kSayaM gRham / saptajAtizatAni saptajanmazatAni / mRtapAH zavabhakSakAH / muSTikAH hiinjaativishessaaH| vikRtAH vikRtavacana / zrutveti / sarveSu dezeSu sthitA iti zeSaH / dvijAtayaH mahodayaM mahodayAkhyaM muni varjayitvA AyAnti Agacchanti, Agacchan / kecaneti zeSaH // 11 // 12 // kSatriyo yAjaka iti / vipasyaiva yAjanAdhikAratvAta, caNDAlasya vizeSata iti tasya tavAnadhikArAt / kathAmiti / surarpayo bhoktAra iti surANAM devatAtvena bhokRtvam, RSINAmRtvikatvena iSTaziSTavibhAgatayA bhotkRtvam / vizvAmitreNa pAlitA ityAkSepoktiH / lokazAstraninditaM na kartavyamiti bhAvaH // 13 // 14 // samahodayAH-mahodayamunisahitAH // 15-17 // adya ta iti / saptajAtizatAni satajanmazatAni / mRtapAH-zavAMsabhakSakAH zavadAhakA vA, muSTikAnAma hIna| yAHvAmiNa lasyamA For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ghA.rA.bha. // 16 // vyApArAdayaH / virUpAH vikRtaveSAH / adRSyam uktanyAyenetibhAvaH / mahodayazcetyanena pUrva zaptA vasiSTaputrA eveti gamyate // 18-20 // TI.bA.ka. prANAtipAtaH balAtprANanAzanam / niranukrozatAM nighRNatAm / vartayiSyati prApsyati / nangratapasvilepi atriyasya caNDAlayAjanaM sarvathAma.60 anyAyyameveti kathaM yathArthavAdiSu zApapravRttiriticet, atrottaram-vasiSThavairaniryAtanakAmasya vizvAmitrasya tapaHphalamidamiti // 21 // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne vAlakANDavyAkhyAne ekonaSaSTitamaH sargaH // 59 // zvamAMsaniyatAhArA muSTikA nAma nighRNAH / vikRtAzca virUpAzca lokAnanucarantvimAn // 19 // mahodayazca durbuddhiAmadUpyaM hyadUSayat / dUSitaH sarvalokeSu niSAdatvaM gamiSyati // 20 // prANAtipAtanirato niranukrozatAM gataH / dIrghakAlaM mama krodhAdurgatiM vartayiSyati // 21 // etAvadukkA vacanaM vizvAmitro mhaatpaaH| virarAma mahAtejA RSimadhye mahAmuniH // 22 // ityA. zrIrAmAyaNe bAlakANDe ekonaSaSTitamaH sargaH // 59 // tapobalahatAna kRtvA vAsiSThAna samahodayAna / Rpimadhye mahAtejA vizvAmitro'bhyabhASata // 1 // ayamikSvAku dAyAdastrizaGkuriti vizrutaH / dharmiSThazca vadAnyazca mAM caiva zaraNaM gtH| tenAnena zarIreNa devlokjigiissyaa||2|| yathA'yaM svazarIreNa svargalokaM gamiSyati / tathA pravartyatAM yajJo bhavadbhizca mayA saha // 3 // atha sazarIrasya vizaGkoH svargaprApaNaM paSTitame -tapa ityAdi // 3 // apamiti saaiiH|daaymttiiti dAyAdaH, putrapautrAdiH / pacAdyan / vaMza iti yAvat / tena pUrva kSatriyarUpeNa / anena idAnI caNDAlarUpeNa zarIreNa / devalokajigISayA svarga svvshiikrtumicchyaa| mAM zaraNaM gtH||2|| yatheti paJca // 3 // jaativishessaaH| vikRtAH vikRtavacanavyApArAdapaH / virUpAH vikRtAkArAH // 18 // 19 // mahodaya ityaadi| prANAtipAtanirataH prANAnAmatipAto vinAzaH tatra nirataH / niranakrozatvaM niSkapatyaM vartayiSyati prApsyati // 20-22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAma ekonaSaSTitamaH sargaH // 5 // tapobalahatAniti / vAsiSThAna vasiSThapuvAna // 1 // ayamini / yataH ikSvAkudAyAdaH ikSvAkuvaMzyaH dharmiSTho badAnyazca ato | // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir zatruH anyonyamitizeSaH // 4 // samyakAryamityanvayaH // 5 // 6 // samadhitiSThata svasvArvijyamitizeSaH // 7 // evamiti / tAstAH kriyAH | svasvAvinyakarmANi / yAjakaH adhvryuH| muvamudyamyeti vakSyamANatvAt // 8 // Rtvija iti / mantravaditi kriyAvizeSaNam / yathAkalpaM kalpasUtra / / vizvAmitravacaH zrutvA sarva eva mhrssyH| UcuH sametya sahitA dharmajJA dharmasaMhitam // 4 // ayaM kuzikadAyAdo muniH paramakopanaH / yadAha vacanaM samyagetatkArya na saMzayaH // 5 // agnikalpo hi bhagavAn zApaM dAsyati rossitH| tasmAtpravartyatAM yajJaH sazarIro yathA divam // 6 // gacchedikSvAkudAyAdo vizvAmitrasya tejasA / tathA pravartyatAM yajJaH sarve samadhitiSThata // 7 // evamuktvA maharSayaH cakrastAstAH kriyAstadA / yAjakazca mahAtejA vizvAmitro'bhavat katau ||8||Rtvijshcaanupuussynn mantravanmantrakovidAH / cakruH sarvANi karmANi yathAkalpaM yathAvidhi // 9 // tataH kAlena mahatA vizvAmitro mhaatpaaH| cakArAvAhanaM tatra bhAgArtha sarvadevatAH // 10 // nAbhyAgamastadAtA bhAgArtha sarvadevatAH // 11 // tataH krodhasamAviSTo vizvAmitro mhaamuniH| suvamudyamya sakrodhastrizamidamabravIt // 12 // pazya me tapaso vIrya svArjitasya narezvara / eSa tvAM sazarIreNa nayAmi svargamojasA / duppApaM svazarIreNa divaM gaccha narAdhipa // 13 // svArjitaM kiJcidapyasti mayA hi tapasaH phalam |raajn svatejasA tasya sazarIro divaM baja // 14 // manatikramya / yathAvidhi yathAzAstram // 9 // tata iti / mahatA kAlena dvikhimantrAvRttyA sarvadavatAH pratItizeSaH // 10 // netyarddham / nAbhyAgaman / anadhikAriNA anyAyena ca kRtamakRtamiti nyAyAditibhAvaH // 11 // tata iti / yuvodhamanaM kopajaceSTAvizeSaH // 12 // pazyeti sArdaH / tvadA bhimatayAgasvAstAmitibhAvaH / epa ityavyavadhAna / ojasA tapovIryeNa / duppApam , anpairitizeSaH // 13 / sveti| svArjitaM sudArjitam / / yAgAdhikArIti bhAvaH // 2-6 // samadhitiSThata prArabhadhvam // 7 // evamuktvatyAdi / yAjakaH adhvryuH| yathAkalpaM mukhyakalpAnusAreNa / yathAvidhi yathA MzAkham // 8 // 9 // tata iti / tatra karmaNi bhAgArtha sarvadevatAH pratIti zeSaH // 10-12 // pazya me napaso vIrya yAgastiSThatviti bhAvaH // 13 // tapasaH For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.. svatejasA svAsAdhAraNaprabhAvana / / 10 / uktati / munInAM pazyatAM bhuniSu pazyatsu satsu // 15 // deveti ctvaarH||16|| svargakRtAlayaH svargAlA .bA. ||162||NyaaiiH // 17 // 18 // AhArayat akarot // 19||Rpiiti / mujan abhAditizeSaH / amRjadityarthaH // 20 // nakSatreti / munimadhye sthita evama.. dakSiNAM dizamAsthAya tAmadhikaraNaM kRtvA / nakSatramAlAM saptaviMzatinakSatramAlAm / yathottarato dhruvo'calastiSThati, evaM trizastiSThatu, taM parito yathA / / uktavAkye munau tasmin sazarIro narezvaraH / divaM jagAma kAkutstha munInAM pazyatAM tadA // 15 // deva lokagataM dRSTvA trizaGku pAkazAsanaH / saha sarvaH suragaNairidaM vacanamabravIt // 16 // trizaGko gaccha bhUyastvaM nAsi svrgkRtaalyH| guruzApahato mUDha pata bhUmimavAkchirAH // 17 // evamukto mahendreNa trishngkrpttpunH| vikrozamAnasrAhIti vizvAmitraM tapodhanam // 18 // tacchrutvA vacanaM tasya krozamAnasya kaushikH| krodhamAhAraya ttIvaM tiSThatiSTeti cAbravIt // 39 // RSimadhye sa tejasvI prajApatirivAparaH / sRjana dakSiNamArgasthAna saptarSI naparAn punaH // 20 // nakSatramAlAmaparAmasRjat krodhamUcchitaH / dakSiNAM dizamAsthAya munimadhye mahA yshaaH||2|| sRSTvA nakSatravaMzaM ca krodhena klussiikRtH| anyamindraM kariSyAmi loko vA syAdanindrakaH / devatA nyapi sa krodhAt sraSTuM samupacakrame // 22 // saptarSiNDalaM tadvadyApi bhavatu, tatra yathA nakSatrANi nvaapiityrthH|| 21 // sRSTveti sArddhaH / nakSatravaMzaM kSudranakSatragaNam / dvitIyAnti iti sngklpyetyu| paskAryam / anyamindaM kariSyAmi vidyamAnalokasyAnyendra kariSyAmi / anindrako loko vA syAt / indrarahitaM lokAntaraM vA kariSyAmItyarthaH / ataevAhurAcAryAH-"anrokaM bhuvanamanyadanindrakaM vA kartu kSame kavirabhUdayamanvavAye" iti / asminnatheM indraM nAzayiSyAmItyarthaH / syAt so'nu citaH, mRSTayantaropakramaviropAta / devatAnyapi sa krodhAttraSTuM samupacakrame ityanantaravirodhAcca / ataevAyamoM bhavitumarhati-mayA mRjyamAnasya 162 // phalama-muktam // 15-16 // nAsi gvargakRtAlapaH vargAlayAhoM nAsItyarthaH / / 17-19 // sajana dakSiNamAgasyAniti / yatra vizastiSThati tatra svargAntara vakSyAmAti tAtparyAditi bhAvaH // 20 // 21 // nakSatravaMzaM nakSatracakram / loko vA syAdanindraka iti / iti prajJAyeti zeSaH / indrazcenmatsaGkalpavighnakaraH For Private And Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org svargasyAnyamindraM kariSyAmi, athavA mayA sRjyassvargaloko'nindrako vAstu / tatra trizaGkarevendro bhavatu, tatparivArAn sRjeyamiti tAdRzadevAn sraSTu mupacakrama ityarthaH // 22 // tani0 - anyamindraM kariSyAmi vidyamAnabhuvanasyendrAntaraM kariSyAmi / loko vA syAtsendraM lokAntaraM vA syAdityarthaH / anindrakaH syAt vidyamAnaM bhuvanaM indrarahitamanAyakaM vA syAdityarthaH / idaM ca "anyentrakaM bhuvanamanyadanindrakaM vA kartuM kSame kavirabhUdayamanvavAye" iti vedaantaacaaryoktisvaarsyaayuktm||22|| tata iti / paramasambhrAntAH svapratisRSTeratiduHsahatvAditi bhAvaH / sAnunayaM sasAntvam // 23 // anunayamevAha - ayamityAdi / nArhati tataH paramasambhrAntAH sarSisaGghAH surAsurAH / vizvAmitraM mahAtmAnamUcuH sAnunayaM vacaH // 23 // ayaM rAjA mahA bhAga guruzApaparikSataH / sazarIro divaM yAtuM nArhatyeva tapodhana // 24 // teSAM tadvacanaM zrutvA devAnAM munipuGgavaH / abravIt sumahadvAkyaM kauzikaH sarvadevatAH // 25 // sazarIrasya bhadraM vastrizaGkArasya bhUpateH / ArohaNaM prati jJAya nAnRtaM kartumutsahe // 26 // svarge'stu sazarIrasya trizaGkorasya zAzvataH / nakSatrANi ca sarvANi mAmakAna dhruvANyatha // 27 // yAvallokA dhariSyanti tiSThantvetAni sarvazaH / matkRtAni surAH sarve tadanujJAtumarhatha // 28 // evamuktAH surAH sarve pratyUcurmunipuGgavam // 29 // bhavatu bhadraM te tiSThantvetAni sarvazaH / gagane tAnyanekAni vaizvAnarapathAdvahiH // 30 // Dha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aduSTatraivarNikalabhyatvAtsvargasyetibhAvaH // 24 // teSAmiti catvAraH // 25 // bhadraM va iti pratisAntvam // 26 // svarge'stu ayaM trizaGkusthitideza evetizeSaH / matkRtAni matsRSTAni / ataeva mAmakAni lokAH bhUrAdayaH yAvaddhariSyanti sthAsyanti / sarvazaH sarvaprakAreNa dhruvANi bhavantu / prArtha nAyAM loT / tat pUrvoktam / anujJAtumaGgIkartum // 27 // 28 // evamuktA ityAdisArddhAH paJca / sarvazaH sarvANi / vaizvAnarapathAt vaizvAnaraH jyotiH tatpathAt tamapi mattapaH sAmarthyAtsvargabhraSTaM karomIti bhAvaH / devatAni devagaNAn // 22 // tata ityAdi / tataH indrAdisargopakramAt / svargo'stviti sazarIrasyAsyai vetyanvayaH // 23-26 // mAmakAni mayA sRSTAni sarvazaH sarvaprakAreNa / dhariSyanti sthAsyanti / anujJAtum aGgIkartum // 27 // 28 // evamityAdi / vaizvAnarapathAduttarAyaNamArgAdvahiH nakSatrANi tvayA nirmitAnItyarthaH // 29 // 30 // For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir bA.rA.bha. // 163 // prasiddhAnAdijyotizcakamArgAta / teSu tvatsapTeSu / jAjvalan atizayena prakAzamAnaH / avAkchirAH gurvapacAraphalaprakaTanAyAdhomukhaH / amarapATI.vA.ko sannibhaH tejasA amrtulyH| tiSTatu dhruva iveti bhAvaH / anuyAsyanti svarganakSatrANi dhruvamiveti bhAvaH / svargalokagataM yathA svargalokagatamiva kRtArtha / sa061 mitynvyH||29-32|| vADhamityaGgIkAradyotakaM vacanam // 33 // yajJasyAnta ityanena vizvAmitreNa yajamAnapratinidhi kRtvA yajJaH samApitaH / deva rbhAgazca gRhIta iti gamyate // 34 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne SaSTitamaH sargaH // 6 // nakSatrANi munizreSTa teSu jyotipSu jAjvalan / avAkchirAstrizaGkazca tisstthtvmrsnnibhH|| 31 // anuyAsyanti caitAni jyotIMSi nRpasattamam / kRtArtha kIrtimantaJca svargalokagataM tathA // 32 // vizvAmitrastu dharmAtmA sarva devairbhisstttH| RSibhizca mahAtejA bADhamityAha devatAH // 33 // tato devA mahAtmAno munayazca tpodhnaaH| jagmuryathAgataM sarve yajJasyAnte narottama // 34 // ityA zrIrAmA0 vA. A. bAlakANDe SaSTitamaH sargaH // 60 // | vizvAmitro mahAtmAtha prasthitAn prekSya tAnRSIn / abravInnarazArdUlassarvAstAna vnvaasinH||1|| mahAn vighnaH pravRtto'yaM dakSiNAmAsthito dizam / dizamanyAM prapatsyAmastatra tapsyAmahe tapaH // 2 // pazcimAyAM vizAlAyAM puSkareSu mahAtmanaH / sukhaM tapazcariSyAmA varaM taddhi tapovanam // 3 // atha zaraNAgatazunaHzeparakSaNocitazaktiM vaktuM tapo'ntaramAhekaSaSTitame vizvAmitra ityAdi / tAn svAjJayA samAgatAn / vanavAsinaH svatapodana vaasinH|| 1 // mahAniti / yo'haM dakSiNAM dizamAsthitaH tasya me mahAna vighnaH prvRttityrthH||2|| pshcimaayaamiti| vizAlAyAM vizAlatapovana / jyotiSu prAcIneSu / amarasannibhA-tejasA amaratulya ityarthaH // 31 // nRpasattamamanuyAsyanti-anusarantu, svargalokagataM yathA-svargalokagatamiva kRtArtha sthita Kal16 // mitizeSaH // 32-34 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM SaSTitamaH sargaH // 60 // vizvAmitra ityaadi| tAra svAjJayA yajJArthamAgatAn RSIn prasthitAn prekSyasvatapovanasthAnabravIditi tacchabdadvayasya nirvAhaH // 1 // mahAniti / mahAna vighnaH pravRttaH // 2 // vizAlAyAm For Private And Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org * vatyAM pazcimAyAM dizi vartamAneSu puSkareSu puSkaratIrtheSu tattIreSvityarthaH / mahAtmanaH he mahAtmAnaH // 3 // evamityAdi // 4 // 5 // vipraH puro hita iti yAvat // 6 // pazuriti / durnayAt anavadhAnAdityarthaH / hRtaH kenApIti zeSaH / praNaSTaH adRSTaH / " Naza adarzane " itidhAtorniSTA / || doSAH pazunAzAdayaH // 7 // prAyazcittamiti / prAyazcittam etat pazunAzanimittakam / naraM vA Anayasva, gobhiH krItvA pazupratinidhitveneti zeSaH / evamuktA mahAtejAH puSkareSu mahAmuniH / tapa ugraM durAdharSaM tepe mUlaphalAzanaH // 4 // etasminneva kAle tu ayo dhyAdhipatirnRpaH / ambarISa iti khyAto yaSTuM samupacakrame // 5 // tasya vai yajamAnasya pazumindro jahAra ha / praNaSTe tu pazau vipro rAjAnamidamabravIt // 6 // pazuradya hRto rAjan praNaSTastava durnayAt / arakSitAraM rAjAnaM ghnanti doSA narezvara // 7 // prAyazcittaM mahaddhayetannaraM vA puruSarSabha / Anayasva pazuM zIghraM yAvat karma pravartate // 8 // upAdhyAya `vacaH zrutvA sa rAjA puruSarSabha (bhaH) / anviyeSa mahAbuddhiH pazuM gobhiH sahasrazaH // 9 // dezAn janapadAMstAMstAna naga rANi vanAni ca / AzramANi ca puNyAni mArgamANo mahIpatiH // 10 // sa putrasahitaM tAta sabhAryaM raghunandana / bhRgutunde samAsInamRcIkaM saMdadarza ha // 11 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir yAvatpravartate pravartiSyate / "yAvatpurAnipAtayoH -" iti laT / tAvat tataH pUrvameva / azvamedhe pazuvisarjanAnantaraM karmakAlasya vyavahitatvAditi bhAvaH / vAkAreNa pazuM vAnviSyAnayasveti labhyate // 8 // upAdhyAyeti / sahasrazaH sahasrasaGghayAbhiH / mUlyabhUtAbhiritizeSaH // 9 // dezAnityAdi / dezAniti janapadAdisarvavizeSaNam // 10 // sa iti chedaH / bhRgutunde bhRgorgiritaTasya tunde abhyantare, bhRgvAkhyaRSivAsasthAnapradeze vA // 11 // asambAdhAyAmitiyAvat / puSkareSu tIrtheSu / mahAtmanaH he mahAtmAnaH ! // 35 // tasyeti / vipraH purohitaH // 6 // pazuriti / hRtaH apahRtaH, taba durnayAta tvatpramAdAta // 7 // prAyazcittamiti / etatpazunAzanimittaM prAyazcittaM mahaduduSkaram, prakrAntaM karma yAvatpravartate pravarttiSyate tAvattataH pUrvameva naSTaM vA pazu manviSyAnaya, tatpratinidhitvena krItvA naraM vA pazumAnayetyarthaH // 8 // gobhirmUlyabhUtAbhiH // 9 // 10 // bhRgutuGge bhRgutuGgAkhye parvate (bhRgu tuGga iti pAThaH) // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 16 // sa061 tamiti, sAI ekaanvyH| taM munim / idaM vakSyamANaM vaca uvAca / (bravIti) bruvtirdikrmkH||12|| gavAmiti / pazoH arthe prayojanAya, pazupratinidhyartha mityarthaH / yadi vikrINISe vikrINIthAH / tadA kRtakRtyo'smi kRtArthaH syAm // 13 // sarva iti / parimRtAH snycritaaH| yAjJIyaM yajJAya hitam / "tasmai | tamuvAca mahAtejAH praNamyAbhiprasAdya ca |brhmrssi tapasA dIptaM raajrssirmitprbhH| dRSTvA sarvatra kuzalamRcIkaM tamidaM vcH|| 12 // gavAM zatasahasreNa vikrINISe sutaM yadi / pazorarthe mahAbhAga kRtakRtyo'smi bhArgava // 13 // sarve parisRtA dezA yAjJIyaM na labhe pazum / dAtumarhasi mUlyena sutamekamito mm||14|| evamukto mahAtejA RcIka stvabravIdvacaH / nAhaM jyeSThaM narazreSTha vikrINIyAM kathaMcana // 15 // RcIkasya vacaH zrutvA teSAM mAtA mahAtmanAm / uvAca narazArdUlamambarISaM tapasvinI // 16 // avikreyaM sutaM jyaSTaM bhagavAnAha bhArgavaH / mamApi dayitaM viddhi kaniSThaM zunakaM nRp| tasmAtkanIyasaM putraM na dAsye tava pArthiva // 17 // prAyeNa hi narazreSTha jyeSThAH pitRSu vallabhAH |maatRnnaaN ca kanIyAMsastasmAdrakSe kanIyasam // 18 // uktavAkye munau tasmina munipanyAM tathaiva ca / zunaHzepaH svayaM rAma madhyamo vAkyamabravIt // 19 // pitA jyeSThamavikreyaM mAtA cAha kanIyasam / vikrItaM madhyamaM manye rAjana putra nayasva maam||20|| gavAM zatasahasreNa zunaHzepaM narezvaraH / gRhItvA paramaprIto jagAma raghunandana // 21 // ambarISastu rAjarSI rathamAropya stvrH|shunHshepN mhaatejaajgaamaashumhaayshaaH||22||ityaarsse bAlakANDe ekssssttitmHsrgH||6|| hitam" iti chaH / vRddhirApI / itaH eteSu suteSu / saarvvibhktikstsiH||14|| evamiti / kathaMcana bahumUlyenApi / itarayorapratiSedhAdanumatirgamyate / "apratiSiddhamanumataM bhavati" iti nyAyAt / zAstreNApatyadAnavikrayayoniSepi mUlAvasAne dharmAyApatyadAnavadyajJAyApatyavikrayo na doSAyeti | bhAvaH // 15 // 16 // kanIyasamityakarAntatvamArSam // 17-22 // iti zrIgo zrIrAmA0 maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyA0 ekapaSTitamaH srgH||6|| idaM vakSyamANaM vacaH abavIditi zeSaH // 12 // yadi vikrINISe vikrINIyAH tahiM kRtakRtyo'smIti kRtArthaH syAmityarthaH // 13 // sarva iti / itaH eteSu suteSu madhye ekaM sutam // 14 // nAhamiti / jyeSThaM kathazcana mahatApi mUlyena na vikrINIyAm, anenetarayorapratiSedhAdanumatirgampate / apratiSiddhamanumataM bhavati iti nyAyAt // 15-22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM tattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyo ekaSaSThitamaH srgH|| 61 // // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir atha zunaHzepasya zaraNAgatirucyate dviSaSTitame---zunaHzepamityAdi // 1|| tasya vizramamANasya tasminvizrAmyati sati / Agamyetyatra "vA lyapi" ityanu nAsikalopAbhAvaH pakSe / mAtulaM "RcIkAya kauzikI pratipAditA" ityuktatvAt // 2 // tRSNayA pipAsayA, prANaparitrANalobhena vA / zrameNa adhyazrameNa / zunaHzeSaM narazreSTha gRhItvA tu mahAyazAH / vyazrAmyat puSkare rAjA madhyAhne raghunandana // 1 // tasya vizramamANasya zunaHzepo mahAyazAH / puSkarakSetramAgamya vizvAmitraM dadarza ha / tapyantamRSibhiH sArddhaM mAtulaM paramAturaH // 2 // vivarNavadano dInastRSNayA ca zrameNa ca / papAtAGke munerAzu vAkyaM cedamuvAca ha // 3 // na me'sti mAtA na pitA jJAtayo bAndhavAH kutaH / trAtumarhasi mAM saumya dharmeNa munipuGgava // 4 // trAtA tvaM hi munizreSTha sarveSAM tvaM hi bhAvanaH // 5 // rAjA ca kRtakAryaH syAdahaM dIrghAyuravyayaH / svargalokamupAznIyAM tapastaptvA hyanuttamam // 6 // tvaM me nAtho hyanAthasya bhava bhavyena cetasA / piteva putraM dharmAtmaMstrAtumarhasi kilbiSAt // 7 // tasya tadvacanaM zrutvA vizvAmitro mahAtapAH / sAntvayitvA bahuvidhaM putrAnidamuvAca ha // 8 // yatkRte pitaraH putrAn janayanti zubhA rthinaH / paralokahitArthAya tasya kAlo'yamAgataH // 9 // || mAtulatvAdaGkapatanam // 3 // neti / nAsti arakSakatvAdasatprAyA ityarthaH / dharmeNa dharmarUpaprayojanoddezena // 4 // trAtetyarddham | bhAvanaH hitaprApakaH // 6 // rAjeti / yathA ca rAjA kRtakAryaH syAt ahaM ca avyayaH avinAzaH dIrghAyuH anuttamaM tapastatvA svargalokamupAzrIyAM tathA kuruSveti zeSaH // 6 // tvamiti / bhavyena zubhena / kilbiSAt tanmUlakavipatterityarthaH // 7 // tasyeti spaSTam // 8 // yaditi / yasya prayojanasya kRte yatprayoja nAya / taadrthe'vyym| putrAn janayanti / mama yuSmAkaM ca paralokahitArthAya dharmAya, tasya vaakykrnnsy| ayaM kAla AgataH / " jIvatorvAkyakara // 1 // tasya vizramamANasya vizrAmyataH // 2 // vivarNeti / tRSNayA prANaparitrANalobhena / aGke samIpe // 3 // 4 // trAteti / tvaM hi trAtA / bhAvanaH hitaprApakaH // 5 // rAjA ceti / rAjA ca yayA kRtakAryaH syAt, ahaM ca dIrghAyuryathA syAM tathA kurvityarthaH // 6-8 // yaditi / yatkRte yasya prayojanasya kRte prayojanaM ca pitRvAkya karaNam " jIvatorvAkyakaraNAt " iti smRteH / mama yuSmAkaM ca paralokahitArthAya paralokahito'rthaH prayojanaM yasya tasmai dharmAya / tasya vAkyakaraNasya ayaM For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.koba .org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bha. TI.bA.kA. NAt" iti smRteH||9|| ayAmiti / zaraNaM rakSaNam / jIvitamAtreNa jIvanapradAnamAtreNa // 10 // svaniyogakaraNArthamupazlokayati-sarva iti / prayacchateti bahuvacanena yuSmAsu yaH kazcana bhavatviti mucyate // 11 // nAthavAniti / mayA rakSito nAthavAn bhavatu / kRtaM syAditi zeSaH // 12 // muneriti / sAbhimAnaM sagarvam / salIlaM saparihAsam // 13 // kathamiti / bhojane bhojye prApte tatparityAgena shvmaaNsbhkssnnmivaakaarymityrthH| dvitIya ayaM munisuto bAlo mattazzaraNamicchati / asya jIvitamAtreNa priyaM kurata putrkaaH||10|| sarve sukRtakarmANaH sarve dhrmpraaynnaaH| pazubhUtA narendrasya tRptimagneH prayacchata // 11 // nAthavAMzca zunaHzepo yajJazcAvinito bhavet / devatAstarpitAzca syurmamacApi kRtaM vacaH // 12 // munestu vacanaM zrutvA madhuSyandAdayaH sutaaH| sAbhimAnaM narazreSTa salIlamidamabruvan // 13 // kathamAtmasutAna hitvA trAyase'nyasutaM vibho / akAryamiva pazyAmaH zvamAMsamiva bhojane // 14 // teSAM tadvacanaM zrutvA putrANAM munipuGgavaH / krodhasaMraktanayano vyAhartumupacakrame // 15 // nissAdhvasamidaM proktaM dharmAdapi vigarhitam / atikramya tu madrAkyaM dAruNaM romaharSaNam // 16 ||shvmaaNsbhojinH sarve vAsiSThA iva jAtiSu / pUrNa varSasahasraM tu TathivyAmanuvatsyatha // 17 // kRtvA zApasamAyuktAna putrAna munivara stthaa| zunaHzepamuvAcArta kRtvA rakSAM nirAmayam // 18 // [idamAha munizreSTho vizvAmitro mhaatpaaH|] ivazabdo vAkyAlaGkAre // 14 // teSAmiti // 15 // niHsAdhvasaM pitRprativacanabhayarahitam / dharmAt jIvatorvAkyakaraNarUpadharmAt / vigarhitaM bhraSTam / idamubhayaM kriyAvizeSaNam / dAruNaM pitRbhaktirahitatayA parupam / ataeva romaharSaNaM romAJcavikArakaram // 16 // zvamAMsetyAdi / atrAdau tasmAdityupaskAryam / jAtiSu muSTikajAtiSu // 17 // kRtveti / nirAmayaM nirbhayaM yathA bhavati tthaa| rakSA mantritabhasmadhUlyAdiprakSeparUpAm // 18 // kAla aagtH||9|| aymiti| jIvitamAtreNa jIvanapradAnamAtreNa // 10-12 // muneriti / sAbhimAnaM sagarvam / salIla sAvajJam // 13 // kathamiti / zvamAMsamiva bhojane bhojye prApte tatparityAgena zvAMsabhakSaNamiva akAryamityarthaH // 14-16 // zvAMseti / jAtiSu muSTikajAtiSu // 17 // kRtveti / nirAmayaM ta // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pavitreti / pAzaiH drbhrshnaadibhiH| AsaktaH baddhaH / vaiSNavaM viSNudevatAkam "vaiSNavo vai devatayA yUpaH" itishruteH| vAgbhiH vakSyamANagAthAdvaya rUpAbhiH / agni pratyudAhara stuhi, agnyabhimukhobhRtvA indramindrAnujaM ca stuhItyarthaH // 19 // gAthe darzayati-ime iti / gAthe indropendravipaye ekA indraviSayA, anyA upendraviSayA / tataH gAthAbhyAM siddhi jIvitasiddhim // 20 // zunaHzepa ityAdi // 21 // sadaH yajJabATamityarthaH // 22 // 23 // sada pavitrapAzairAsakto raktamAlyAnulepanaH / vaiSNavaM yUpamAsAdya vAgbhiragnimudAharaM // 19 // ime tu gAthe / divye gAyathA muniputraka / ambarISasya yajJe'smiMstataH siddhimavApsyasi // 20 // zunaHzepo gRhItvA te dve gAthe susmaahitH| tvarayA rAjasiMhaM tamambarISamuvAca ha ||21||raajsiNh mahAsattva zIghraM gacchAvahe sdH| nivartayasva rAjendra dIkSAM ca samupAviza // 22 // tadvAkyamRSiputrasya zrutvA hrsssmutsukH| jagAma nRpatiH zIghraM yajJavATamata ndritH|| 23 // sadasyAnumate rAjA pavitrakRtalakSaNam / pazuM raktAmbaraM kRtvA yUpe taM samavandhayat // 24 // sa / baddho vAgbhiragryAbhirabhituSTAva vai surau / indramindrAnujaM caiva yathAvanmuniputrakaH // 25 // tataH prItaH sahasrAkSo rhsystutitrpitH| dIrghamAyustadA prAdAcchunaHzepAya rAghava // 26 // syAnumate sadasyAnAm upadraSTaprabhRtInAm anumate anumatau sthititishessH| pavitrairdabharajjubhiH kRtalakSaNaM kRtalAJchanam / kRtapazutvajJApanamityarthaH / / / pazuM kRtvA upAkaraNAdisaMskArasaMskRtaM kRtvA // 24 // saiti / indraM pazubhoktAram / indrAnujaM yUpadevaM tuSTAva / indrAnujaM puruSakArIkRtya phalapradamindra stutavAnityarthaH // 25 // tata indrasyaiva phalapradatvamAha-tata iti / prItaH svastutyA tuSTaH / rahasyastutitarpitaH svasvAmibhUtaviSNurahasyastutyA bhayarahitam // 18 // pavitreti / pavitrapArzaH darbharazanAdibhiH / vaiSNavaM viSNusambandhinaM yUpaM / yUpasya vaiSNavatvam-"vaiSNavo vai devatayA yUpaH" iti zrutiprasiddham / vAgbhiH AgneyIbhiH RgbhiH agnimudAhara stuhi // 19 // ime iti / gAye indropendraprakAzake / siddhiM jIvitasiddhim // 20-23 // sadasIti / sdaas| yajJasadasi / pavitredarbharajubhiH / kRtalakSaNaM kRtalAJchanam / taM zunazzepham / pazuM pazusaMsaskArasaMskRtaM kRtvA samabandhayat samayojayat // 24 // sa baddha iti / amituSTAva vai surAvityupadezasamaye agniM vAgmirudAhara ime dve gAye gAyathA iti muninoktatvAt / vAgbhiragnimabhiSya tadanantaragAthAdvayagAnena indropendrAvami | 1 mudAhara / indrAviSNU surazreSmI stuAhe tvaM muniputraka / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir jA.rA.bhU. toSitaH // 26 // sa ceti / samAptavAn prAptavAn / natu 'harizcandro ha vaidhasa aikSvAko rAjaputra Asa' ityAdivacatrAhmaNo ketihAsaviruddho'yaM kathamupa 166||pdyt iticet, ambarISasyaiva harizcandra iti saMjJAntaramityavirodhasya neyatvAt // 27 // 28 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne dviSaSTitamaH sargaH // 62 // putraviSayakrUrazApadAnena krodhanirjayAbhAvAnna brahmarSitvasiddhirityAha triSaSTitamesa ca rAjA narazreSTha yajJasya ca smaaptvaan| phalaM bahuguNaM rAma sahasrAkSaprasAdajam // 27 // vizvAmitro'pi dharmAtmA bhUyastepe mahAtapAH / puSkareSu narazreSTha dazavarSazatAni ca // 28 // ityArSe zrIrA * bAlakANDe dviSaSTitamaH sargaH // 62 // pUrNa varSasahasre tu tatrAtaM mahAmunima / abhyAgacchan surAH sarve tapaHphalacikIrSavaH // 1 // abravIt sumahAtejA brahmA suruciraM vacaH / RSistvamasi bhadraM te svArjitaiH karmabhiH zubhaiH // 2 // tamevamukttA devezastridivaM punarabhyagAt // 3 // vizvAmitro mahAtejA bhUyastepe mahattapaH // 4 // tataH kAlena mahatA menakA paramApsarAH / puSkareSu narazreSTha snAtuM samupacakrame // 5 // tAM dadarza mahAtejA menakAM kuzikAtmajaH / rUpeNApratimAM tatra vidyutaM jalade yathA // 6 // pUrNa ityAdi / vratastrAtaM vratAnte nAtam, samAptapurazcaraNamitiyAvat / tapaHphalacikIrSavaH tapaH phalaM dAtumicchavaH // 1 // abravIditi / RSistvamasi pUrvatapasA rAjarSirasi idAnImRSirevAsi, anena rAjapadAprayogeNa kSatriyatvavizleSaH kiyAn kRta itigamyate // 2 // vizvAmitro mahAtejA bhUyastepe mahattapa iti / atra gAyatrItRtIyAkSaram || 3||4 // athAsya jitendriyatvAbhAvakhyApanAya kathAntaraM prastauti- tataH kAlenetyAdi / apsaraizabda eka vacanAntopyasti / devapreSiteti siddham // 5 // tAmiti / tatra sarasi srAntI menakA jalada maNDalamadhyavartinI vidyudiva sthiteti bhAvaH // 6 // 7 // tuSTAveti veditavyam / sahasrAkSa ityanena agnyupendrayorupalakSaNam // 25 // 26 // sa ceti / phalaM samAptavAna ||27|| 28 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmA yaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM dviSaSTitamaH sargaH // 62 // pUrNa iti / vratasnAtaM vratAnte snAtam / tapaHphalacikIrSavaH taddAtukAmAH // 1 // abravIditi / RSiH tvamasi pUrvatapasA rAjarSirasi, idAnImRSirevAsItibhAvaH // 2 // 3 // gAyatryAstRtIyAkSaraM vizvAmitra ityasya zlokasya prathamAkSareNa vItyanena saMgRhNAti vizvAmitro mahAtejA iti // 4 // 5 // tAmiti / vidyutaM jalade yathA, sarasi snAntI menakA jaladamaNDalavartinI vidyudiva sthiteti / For Private And Personal Use Only TI.cA.kAM. 2063 1166 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir al anugRhISva matkAmatApaM zamayetyarthaH // 8 // 9 // tasyAmiti / paJcapaJcaceti dazetyarthaH / sukhena vasantyAmityanvayaH // 10 // atheti / sabIDa ivetyatra iva zabdo vaakyaalngkaare||11||buddhirityaadidikm / ahorAtrApadezena ahoraatrtulytyaa| ante itikaraNamadhyAhAryam / itibuddhirutpnetynvyH||12||13|| dRSTvA kandarpavaMzago munistAmidamabravIt // 7 // apsaraH svAgataM te'stu vasa ceha mamAzrame / anugRhNISva bhadraM te madanena sumohitam // 8 // ityuktA sA varArohA tatra vAsamathAkarot // 9 // tasyAM vasantyAM varSANi paJcapaJca ca rAghava / vizvAmitrAzrame rAma sukhena vytickrmuH||10|| atha kAle gate tasmin vizvAmitro mhaamuniH| savIDa iva saMvRttazcintAzokaparAyaNaH // 11 // buddhirmuneH samutpannA sAmarSA raghunandana / sarva surANAM karmetattapopaharaNaM mahat // 12 // ahorAtrApadezena gatAH saMvatsarA daza / kAmamohAbhibhUtasya vino'yaM pratyupasthitaH // 13 // vinizvasana munivaraH pazcAttApena duHkhitH| bhItAmapsarasaM dRSTvA vepantIM prAJjaliM sthitAm // 14 // menakAM madhurai vAkyavisRjya kuzikAtmajaH / uttaraM parvataM rAma vizvAmitro jagAmaha // 15 // sa kRtvA naiSThikI buddhiM jetukAmo mhaayshaaH| kauzikItIramAsAdya tapastepe sudAruNam // 16 // tasya varSasahasraM tu ghoraM tapa upaastH| uttare parvate rAma devatAnAmabhUdbhayam // 17 // Amantrayana samAgamya sarve sarSigaNAH suraaH| maharSizabdaM labhatAM sAdhvayaM kuzikAtmajaH // 18 // devatAnAM vacaH zrutvA sarvalokapitAmahaH / abravInmadhuraM vAkyaM vishvaamitrNtpodhnm||19|| vinizvasannityAdidikam / vepantI vepamAnAm / madhuraiH tvayA kiM kRtam ? kAmaparatantrasya mamaivAparAdho'yamityevaMrUparityarthaH / uttaraM parvataM himavantam | // 14 // 19 // sa iti / naiSThikI vratasamApanaparyantAm / jetukAmaH indriyANIti zeSaH // 16-19 // bhAvaH // 6-9 // tasyAmiti / paJca pazca dazetyarthaH // 10 // 11 // buddhiriti / ahorAtrApadezena-ahorAtracchamanA ahorAtrasAdRzyeneti yAvat // 12 // 13 // vinizvasanniti / vepantIma-vepamAnAm // 14 // 15 // sa iti / naiSThikI vratasamApanaparyantAm-buddhi vyavasAyAtmikAm // 16-22 // 1 karot / tapaso hi mahAvighno vizvAmitramupAgataH / ityadhikaH pAThaH / - - For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.ga.bha. mahattvAmatyarata // 167 // TI.vA.kA. sa. 63 mahattvamityasya vivaraNam-RSimukhyatvamiti // 20-22 // tato'haM vijitendriyaH yadi maharSitvaM bhavatA dattaM tato'haM vijitendriyazcAsmItyarthaH // 23 // na tAvattvaM jitendriyaH vikArahetusannidhAnepi yAvanna vikaroSi tAvantaM kAlaM tava jitendriyatvaM nAstItyarthaH // 24 // 25 // AkAzasaMzrayaH varSAvaraNa maharSe svAgataM vatsa tapasogreNa tossitH| mahattvamRSimukhyatvaM dadAmi tava kauzika ||20||brhmnnss vacaH zrutvA sarvalokezvarasya ha |n viSaNNo na santuSTo vizvAmitrastapodhanaH // 21 // prAJjaliH praNato bhUtvA sarvalokapitA maham / pratyuvAcatato vAcaM vizvAmitro mhaabhuniH||22||mhrssishbdmtulN svArjitaiH karmabhiH zubhaiH / yadi me bhagavAnAha tato'haM vijitendriyaH // 23 // tamuvAca tato brahmA na tAvattvaM jitendriyH| yatasva munizArdUla ityuktvA tridivNgtH|| 24 // viprasthiteSu deveSu vizvAmitro mahAmuniH / UrddhabAhunirAlambo vAyubhakSastapazcaran // 25 // gharma paJcatapA bhUtvA vrssaasvaakaashsNshryH| zizire salilasthAyI rAjyahAni tapodhanaH // 26 // evaM varSasahasraM hi tapo ghoramupAgamat // 27 // tasmina saMtapyamAne tu vizvAmitre mahAmunau / sambhramaH sumahAnAsIt surANAM vAsavasya ca ||28||rmbhaampsrsN zakrassaha sarvamarudgaNaiH / uvAcAtmahitaM vAkyamahitaM kauzikasya ca // 29 // ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe triSaSTitamaH sargaH // 63 // rahitadezasthaH // 26 // 27 // sambhramaH kimasmatpadaM kAMkSata iti asthAne bhayazaGkA // 28 // ahitaM kauzikasya cetyanena tadviSayavairaniryAtanArtha paca rambhApreraNamityapi gamyate // 29 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne triSaSTitamaH srgH||6|| maharSIti / tato'haM vijitendriyaH yadi maharSitvaM bhavatA dattaM tato'haM vijitendriyazcAsmItyarthaH // 23 // tamiti / na tAvattvaM jitendriyaH, vikArahetusannidhAnepi yAvanna vikaroSi tAvantaM kAlaM tava jitendriyatvaM nAstIti bhAvaH // 24 // 25 // ghameM grISme / AkAzasaMzrayaH anAvRtadezasthaH // 26-29 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikhyAkAyAM pAlakANDavyAkhyAyAM triSaSTitamaH sargaH // 63 // // 167 // For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org natha rambhayA tapovinazcatuHSaSTitame-surakAryamityAdi / lobhanaM pralobhanam / kAmamohena kAmakRtacittyena / samanvitaM yuktam / iha asmin kAle / kauzikapralobhanarUpaM sumahat surakArya karttavyamityanvayaH // 1 // brIDitA azakyArthavacananimittala jAvatI // 2 // utsRjate utvakSyati / tataH tasmAt surakAryamidaM rambhe kartavyaM sumahattvayA / lobhanaM kozikasyeha kAmamohasamanvitam // 1 // tathoktA sApsarArAma sahasrAkSeNa dhImatA / vIDitA prAJjalirbhUtvA pratyuvAca surezvaram // 2 // ayaM surapate ghoro vizvAmitro mhaamuniH| krodhamutsRjate ghoraM mayi deva na saMzayaH // 3 // tato hi me bhayaM deva prasAdaM kartumarhasi / evamuktamtayA rAma rambhayA bhItayA tdaa| tAmuvAca sahasrAkSo vepamAnAM kRtAJjalim // 4 // mA bhaiSi rambhe bhadraM te kuruSva mama zAsanam // 5 // kokilo hRdayagrAhI mAdhave sacirame / ahaM kandarpasahitaH sthAsyAmi tava paarshvtH||6|| tvaM hi rUpaM bahuguNaM kRtvA paramabhAsvaram |tmRssi kauzika rambhe bhedayasva tapasvinam // 7 // sA zrutvA vacanaM tasya kRtvA ruupmnuttmm| lobhayAmAsa lalitA vizvAmitraM zucismitA // 8 // kokilamya tu zuzrAva valgu vyAharataH svanam / samprahaSTena manasA tata enaamudeksst||9||ath tasya ca zabdena gItenApratimena c| darzanena carambhAyA muniHsndehmaagtH||10|| zodhotsarjanAt / me mama / bhayaM bhItiH / prasAdaM niyoganivRttirUpam ||3||4||maabhaissi rambhe ityatra ASoM hrasvaH // 5 // kokila iti / ahaM kokilo / bhUtvA mAdhave vasante sati sthaasyaami||6||ruupN saundaryam / bahuguNaM bahavaH zRGgAraceSTArUpA guNA yasya tathoktam / bhedayasva calacittaM kaary||7|| seti / / lalitA sundarI // 8 // valgu manoharam / samprahRSTena kokilakhazravaNajasantoSavatA // 9 // atheti / tasya kokilasya / gItena rambhAyA itynussjyte| surakAryamiti / lobhanaM pralobhanam / kAmajanitena mohena Andhyena samanvitaH // 1 // 2 // ayamiti / utsRjate utsrakSyate // 3 // tataH krodhAta me bhyN| bhItiH // 4 // 5 // kokila iti / hRdayagrAhI kokilaH / mAdhave vasante sati // 6 // tvamiti / rUpaM saundaryam / bahuguNaM lokottaram / bhedayasva pralobhayasva M // 7 // 8 // kokilasyeti / valgu manoharam // 9 // atheti / tasya kokilasya zabdena kUjitenaca rambhAyA gItena darzanena ca sandeham etat kinimittamiti saMzayaM MI For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir cA.rA.bhU. TI.bA.kA. sandehaM sahasrAkSaritA svayamAgatA veti // 10 // tat sambhApralobhanam / sahavAsasya karmati vijJAya saGgItAdipralobhanena hetunA nizcitya // 11 // zailI / zilApratimA / dubhaMge duSTaprayo ! "bhagaH zrIkAmamAhAtmyavIryayavArkakIrtiSu" ityamaraH // 12 // svAmiparatantrAyAH kimasyAH zApeneti pazcAttApenAnI sahasrAkSasya tatkarma vijJAyamunipuGgavaH / rambhAM krodhasamAviSTaH zazApa kuzikAtmajaH // 11 // yanmAM lobhayase rambhe kAmakrodhajayaiSiNam / dazavarSasahasrANi zailI sthAsyasi durbhage // 12 // brAhmaNaH sumahAtejAstapobalasama nvitH| uddhariSyati rambhe tvAM matkrodhakalupIkRtAm // 13 // evamuktvA mahAtejA vizvAmitro mhaamuniH| azaknuvan dhArayituM krodhaM santApamAgataH // 14 // tasya zApena mahatA rambhA zailI tadAbhavat // 15 // vacaH zrutvA ca kandarpo maharSeH sa ca nirgtH|| 16 // kopena sumahAtejAstapopaharaNe kRte / indriyairajitai rAma na lebhe zAnti mAtmanaH // 17 // babhUvAsya manazcintA tapopaharaNe kRte // 18 // naiva krodhaM gamiSyAmi na ca vakSye kathaJcana / athavA nocchasiSyAmi saMvatsarazatAnyapi // 19 // ahaM vizoSayiSyAmi hyAtmAnaM vijitendriyaH / tAvadyAvaddhi me prAptaM brAhmaNyaM tapasArjitam / anucchrasannabhuAnastiSTheyaM zAzvatIH samAH // 20 // gRhNAti-brAhmaNa iti / brAhmaNo brahmaputro vasiSTha ityAhuH // 13 // santApaM zApanimittapazcAttApam // 14 // 15 // vacaH rambhAzAparUpam / sa ca indrazca // 16 // indriyairAjiteriti / uktarItyA kAmakrodhAhatatvAditibhAvaH / indriyaiH hetubhiH AtmanaH mnsH| zAnti duHkhopazamam // 17 // babhUveti / manazcintA tAsaGkalpaH // 18 // naivetyAdi / na ca vakSye kathaJcana maunameva kariSyAmItyarthaH / nocchasiSyAmi kevalaM kumbhakaM kariSyAmItyarthaH / ucchAsena khalu / / krodhAdayo bhaviSyantIti bhAvaH // 19 // ahamiti / yAvatparyantaM brAhmaNyaM prAptaM bhaviSyati tAvatparyantam, AtmAnaM zarIraM zopayiSyAmi // 20 // gataH // 10 // 11 // yaditi / zailI zilArUpA durbhage duSTaprayatne ! // 12 // 13 // azakuvan krodhaM dhArayituM zamayitumazaktaH san , zatvA santApaM gataH // 14 // 15 // vaca iti / maharvacaH rambhAzApavacaH zrutvA kandarSaH sa ca indrazca nirgataH // 16 // kopeneti / ajitairindriyahetubhiH AtmanaH manasaH, zAnti duHkhopazamanam / na lebhe // 17-19 // ahamiti / AtmAnaM deham / nAvadvizoSayiSyAmi yAvat yAvatA kAlena brAhmaNyaM prApnaM bhaviSyati / anucchsana ucdAsa For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir nhiiti| mUrtayaH zarIrAvayavAH kSayaM na yAsyanti, tpHprbhaavaaditibhaavH||21||evmiti| varSasahasrasya varSasahasrasambandhinI vrssshstraanuyaayiniim| dIkSAm | anucyAsAbhojanasaGkalpam uddizyetizeSaH / apratimA nistulAm / pratijJA evameva sarvadA kariSyAmItyadhyavasAyaM cakAra // 22 // iti zrIgovindarAja viracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne catuHSaSTitamaH sargaH // 64 // atha vizvAmitrasya brahmarSitvaprAptiH paJcaSaSTitame-atha na hime tapyamAnasya kSayaM yAsyanti muurtyH||21|| evaM varSasahasrasya dIkSAM smunipunggvH|ckaaraaprtimaa loke pratijJA raghunandana // 22 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe catuHSaSTitamaH sargaH // 6 // atha haimavatI rAma dizaM tyaktvA mhaamuniH| pUrvI dizamanuprApya tapastepe sudAruNam // 1 // maunaM varSasahasrasya kRtvA vratamanuttamam / cakArApratimaM rAma tapaH paramaduSkaram // 2 // pUrNe varSasahasre tu kASThabhUtaM mahAmunim / vighnairbahubhi rAdhUtaM krodho nAntaramAvizat // 3 // sa kRtvA nizcayaM rAma tapa AtiSThadavyayam // 4 // tasya varSasahasrasya vrate pUNe mhaavrtH| bhoktumArabdhavAnannaM tasmin kAle raghUttama / indro dvijAtibhUtvA taM siddhamannamayAcata // 5 // hamavatImityAdi // 3 // varSasahasrasya varSasahasrasambandhi, tatsAdhyamityarthaH / maunavrataM maunarUpaM vratam / kRtvA saGkalpyetyarthaH // 2 // kASThabhUtaM.d kASThavadavasthitam // AdhUtaM AkulIkRtamapi / AntaraM antaravantam , dRDhAntaHkaraNavantamiti yAvat / yadvA taM prati krodhaH antaraM avakAzaM nAvi / / zat // 3 // 4 // tasya pUrvasaGkalpitasya / varSasahasrasya sambandhini vrate pUNe / tasmin kAle pAraNakAle / siddhaM pakvam / yaacirdikrmkH||5|| makurvana, zAzvatIH samAH bahUna saMvatsarAn tiSTheyamiti, manazcintA manaHsaGkalpo babhUvetyanvayaH // 20 // na hIti / mUrtayaH avayavAH // 21 // evamiti / varSa sahasrasya dIkSAM varSasahasrAnuvartinI dIkSAm anucchsanAdivatasaGkalparUpAm / pratijJA pratijJAtAm cakAra // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyo bAlakANDavyAkhyAyAM catuHSaSTitamaH sargaH // 64 // athoti / atha pratijJottaram / haimavatI dizam uttarAm // 1 // maunamiti / varSasahasrasya varSasahasrasya sambandhi, tatsAdhyAmiti yAvata / maunaM maunarUpaM vratam // 2 // pUrNa iti / kASThabhUtaM kASThavadavasthitam / AdhUtam AkulIkRtamapi antaram antr| vantama, dhIrAmiti yAvat / arza AditvAdatta prtyyH| yadvA taM prati krodhaH antaramavakAzaM nAvizat // 3 // 4 // tasyeti / asmina kAle vratapAraNakAle // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // 169 // nizcitaH tapaHsiddhaye sarvathaivAnaM dAtavyAmiti nishcyvaanityrthH| nizcitaH azaGkita iti vA niHzeSita ityanena sarvamannamindreNa yAcitamiti gamyate / abhu TI.bA.kA tveti punaH pAkAItaNDulAsampAdanAditi bhaavH||6||7|| AdIpitaM tAratam // 8 // tata ityAdi / tapasA tejasA taporUpAgninA / mohitA muuchitaaH| sa065 tasmai dattvA tadA siddhaM sarva viprAya nizcitaH / niHzeSite'nne bhagavAnabhukkaiva mhaatpaaH| na kiJcidavadadvipraM mauna vratamupasthitaH // 6 // atha varSasahasraM vai nocchrasana munipuGgavaH // 7 // tasyAnucchrasamAnasya mUrdhni dhUmo vyajA yt| trailokyaM yena sambhrAntamAdIpitamivAbhavat // 8 // tato devAssagandharvAH pannagAsurarAkSasAH / mohitA stejasA tasya tapasA mandarazmayaH / kazmalopahatAH sarve pitAmahamathAbruvan // 9 // bahubhiH kAraNairdeva vizvAmitro / mhaamuniH| lobhitaH krodhitazcaiva tapasA cAbhivarddhate / na hyasya vRjinaM kiJcidRzyate sUkSmamapyatha // 10 // na dIyate yadi tvasya manasA ydbhiipsitm| vinAzayati trailokyaM tapasA sacarAcaram // 11 // vyAkulAzca dizaH sarvA na ca kiJcitprakAzate / sAgarAH kSubhitAH sarve vizIryante ca parvatAH // 12 // MkazmalopahatAH duHkhopdd'taaH||9|| lobhitaH lobhakAraNaiH rambhAdarzanAdibhiH prlobhitH|krodhitH krodhakAraNairvarSasahasrAntasiddhakRtsnAnnayAcanAdibhiH / MkodhitH| vRjinaM pApaM rAgadveSAdilakSaNam / sUkSmaM svalpam // 30 // vinAzayati vinAzayet / asAvitiH pH||11||vyaakulaa ityAdi / na pratijAnImaH tasmA iti / siddhaM pakvam / nizcitaH azaGkitaH // 6 // atheti / nocchasat nopAzvasat // 7 // tasyati / yena dhUmena AdIpitamiva santapyamAnAmiva, saMbhrAntaM vyAkulitam // 8 // tata iti / tapasA tejasA taporUpeNAgninA, mandarazmayaH kssiinntejskaaH| kazmalopahatAH mohAkrAntAH // 9 // bahubhiriti / kaarnnairlobhkaarnnaiH| lobhitaH krodhitaH sannapi tapasAbhivardhate asya sUkSmamapi vRjinaM skhalanaM na dRzyam // 10 // neti / vinAzayati vinAzayeta // 11 // vyAkulA iti / nAstikaH nAsti paro loka iti manyamAnaH, kAryAkAryavivekazUnyatvAt na pratijAnImaH tatpatIkAraM na jAnImaH // 12 // 13 // 1 sthitaH / tathaivAsItpunarmonamanucchvAsaM cakAra ha / ityadhikaH / For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pratikriyAmitizeSaH / nAstiko jAyata iti uktasaMkSobhavazAnAstika iva karmAnuSThAnazUnyo jAyata ityarthaH // 12 // 13 // uktArthAnuvAdapUrvakamanuSTe yAMza ucyate saMmUDhamivetyAdi // 14 // buddhimiti / he deva brahman ! ataHparaM vizvAmitraH nAze jagatkSaye yAvat buddhiM na kurute tAvatprasAdyaH anu / prakampate ca pRthivI vAyuti bhRshaakulH| brahmana pratijAnImo nAstiko jAyate janaH // 13 // sammUDhamiva trailokyaM samprakSubhitamAnasam / bhAskaro niSprabhazcaiva maharSestasya tejasA // 14 // buddhi na kurute yAvannAze devmhaamuniH| tAvatprasAdyo bhagavAnagnirUpo mahAdyutiH // 15 // kAlAgninA yathA pUrva trailokyaM dahyate'khilam / devarAjyaM cikIrSata dIyatAmasya yanmatam // 16 // tataH suragaNAH sarve pitaamhpurogmaaH| vizvAmitraM mahAtmAnaM vAkyaM madhuramabruvan / brahmarSe svAgataM te'stu tapasA sma sutoSitAH // 17 // brAhmaNyaM tapasogreNa prAptavAnasi kauzika / dIrghamAyuzca te brahmana ddaamismrudgnnH| svasti prApnuhi bhadra te gaccha saumya yathAsukham // 18 // pitAmahavacaH zrutvA sarveSAM ca divaukasAm / kRtvA praNAma mudito vyAjahAra mahAmuniH // 19 // brAhmaNyaM yadi me prAptaM dIrgha mAyustathaiva ca / oGkArazca vaSadAro vedAzca varayantu mAm // 20 // kSatravedavidAM zreSTho brahmavedavidAmapi / brahmaputro vasiSTho mAmevaM vadatu devatAH / yadyayaM paramaH kAmaH kRto yAntu surarSabhAH // 21 // grAhyaH / / 16 // kAlAnineti / pUrva pralayakAle / kAlAgninA trailokyaM yathA adahyata tathaiva trailokyamanena dahyate dhakSyate / ayaM devarAjyaM cikItApi ataH asya yat brahmardivaM matam , taddIyatAmityarthaH // 16 // tata ityAdi / tataH devavijJApanAnantaram / / 17 // brAhmaNyamityAdi / brahmavacanaM prAdhAnyena M // 18 // 19 // vasyantu adhyApanayAjanAhare bhavantu ityarthaH // 20 // brahmAnugrahe'pi sajAtIyaparigrahArthamAha-kSatreti / kSatravedAH kSatriyANAM zAnti samUhamiva saMprAntamiva sthitam / saMprakSubhitamAnasaM vyAkulIkRtacittam // 14 // buddhimiti / deva brahman ! nAze trailokyanAzane // 15 // kAlAgninati / pUrva kAlAgninA trailokyaM yathA adahyata idAnImanenaiva tathA trailokyaM dahyata, dhakSyata ityarthaH / devarAjyaM cikItApi ataH asya yat brahmarSitvaM mataM taddIyatAmityarthaH brahma ityaadi||16||17|| brAhmaNyamiti / mAM varayantusvataH evAyAntu // 18-20 // ksstreti| kSatraveda: avarSaNavedA, brahmavedAH itaravedAH // 21-23 // viSama-prasAyanumahepi jAtimAsappAbhAvAisiSTenAnaGgIkAre arthameva sarvamata Aha-kSanetyAdi // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir TI.vA.kA. sa. 65 bA.rA.bhU. puSTayAdiprayojanA aathrvnnvedaaH| tadidAM zreSThaH sUryavaMzAnAdipurohitatvAditibhAvaH / brahmavedAH brahmapratipAdakA vedAH, vedAntA ityarthaH / yadvA brAhmaNa MINmAtrapravacanArhA vedAtrayIrUpAH / evaM vadatu brahmarSiriti vadatu / yadIti / ayaM kAmaH vasiSThamukhena brahmarSitvavAdarUpaH kAmaH / yadi kRtaH tadeva madviSaye tataH prasAdito devairvasiSThojapatAM vrH| sakhyaM cakAra brahmarSirevamastviti cAbravIt // 22 // brahmarSistvaM na sandehaH sarva sampatsyate tava / ityuktvA devatAzcApi sarvA jagmuryathAgatam // 23 // evaM tvanena brAhmaNyaM prAptaM gama mahA tmanA / eSa rAma munizreSTha eSa vigrahavAMstapaH / eSa dharmaparo nityaM vIryasyaipa parAyaNam // 24 // ekA mahA tejA virarAma dvijottmH|| 25 // zatAnandavacaH zrutvA rAmalakSmaNasannidhau / janakaH prAJjalirvAkyamuvAca kuzi kAtmajam // 26 // dhanyo'smyanugRhIto'smi yasya me munipuGgava / yajJaM kAkutsthasahitaH prAptavAnasi dhArmika // 27 // pAvito'haM tvayA brahman darzanena marhAmune / guNA bahuvidhAH prAptAstava sndrshnaanmyaa||28|| vistareNa ca te brahmana kIrtyamAnaM mhttpH| zrutaM mayA mahAtejo rAmeNa ca mahAtmanA // 29 // sadasyaiHprApya ca sadaHzrutAste bahavo guNAH // 30 // aprameyaM tapastubhyamaprameyaM ca te valam / aprameyA guNAzcaiva nityaM te kuzikAtmajaM // 3 // kRtakRtyA yAntu nAnyayetyarthaH // 21 // 22 // evamastvityasya vivrnnm-brhmrssistvmiti| sarva brAhmaNyaM tvadRtayAjanAdhyApanAdikaM ca // 23 // atha zatA nandavacanam-evamityAdi / tapa ityakArAntapuMlliGgatvamArSam // 24-29 // sadasyairiti / sadaHprApya sthitaiH sadasyaiH // 30 // aprameyAH iyattayA jJAtu pavamiti / tapaH ityayaM zabdaH akArAntatvena pu~lliGgopyastIti kRtvA vigrahavAMstapaH iti pAThaH // 24-29 // sadasyairiti / sadaH prApya sthitaiH sadasyaiH // 30 // aprameyamiti / aprameyAH iyattayA jJAtumazakyAH // 31 // A // 17 // yathAgatam / vidhAmitro'pi dharmAtmA lagAyA brAhaNyamuttamam / pUjayAmAsa brahmarSi vasiSTaM japatAM varam / kRtakAmo mahI sarvA cacAra tapAsa sthitaH / 2 mune / vivAmitra mahAbhAga prANAM varottama / kuzakAramA / pitAmahasya ra yathA yathA caipa mumApateH / ityapikA paatthH| For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir mshkyaaH||31|| kathAnAmiti "pUraNaguNa-" iti tRtIyAthai sssstthii| tRptiH alNbuddhiH| svAgatamiti / tvadAgamanaM zubhakRjAtamityarthaH // 32-36 // svavATa svanivezam // 36 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAna paJcaSaSTitamaH sargaH // 65 // zaevaM svamAtRzApamocanaghaTakatvakRtopakArasmRtyA zatAnandapratipAditena prAsaGgikena vizvAmitracaritreNa upakArakaguruvaibhavo jJeyaH, kAmakrodhau srvdaa|| tRptirAzcaryabhUtAnAM kathAnAM nAsti me vibho / karmakAlo munizreSTha lambate ravimaNDalam ||32||shvHprbhaate mahAtejo draSTumarhasi mA punH| svAgataM tapatAM zreSTha mAmanujJAtumarhasi // 33 // evamukto munivaraH prazasya puruSarSabham / visasarjAzu janakaM prItaM priitmnaastdaa|| 34 // evamuktvA munizreSThaM vaideho mithilAdhipaH / pradakSiNaM cakArAzu sopAdhyAyaH sabAndhavaH // 35 // vizvAmitro'pi dharmAtmA sarAmaH sahalakSmaNaH / svavATamabhicakrAma pUjyamAno maharSibhiH // 36 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe paJcaSaSTitamaH sargaH // 65 // tataH prabhAte vimale kRtakarmA narAdhipaH / vizvAmitraM mahAtmAnamAjuhAva sarAghavam // 1 // tamarcayitvA dharmAtmA zAstradRSTana kmnnaa|raaghvaa ca mahAtmAnA tadA vAkyamuvAca ha // 2 // bhagavan svAgataM te'stu kiM karomi tavAnagha / bhavAnAjJApayatu mAmAjJApyobhavatA hyaham // 3 // evamuktastu dhamAtmA janakena mahAtmanA / pratyuvAca munivaraM vAkyaM vAkyavizAradaH // 4 // putrau dazarathasyemau kSatriyo lokavizrutau / draSTakAmau dhanuHzreSThaM yadetattvayi tisstthti||5|| dunirodho, jitakAmakodha eva brAhmaNottamaH, brAhmaNyaM ca na sulabham, brahmavidapacAraH sarvArambhanirodhakaH ityAdivyajitamiti prabandhagatavastunA vastu dhvaniH / atha svayameva samastajanarakSaNAvasarapratIkSo bhagavAna devazaraNAgati vyAjIkRtya rAvaNavadhAyAvatINastadavAntaropAyabhUtAM vedavatyavatAre svataH kRtasaGkalpAM lakSmI tulyazIlavayovRttAbhijaneva kanyA varaNIyetyamumarthavizeSa pravartayiSyan janakakule'vatArya tatpariNayanAya pravRttastatprINa nAya tATakAtATakeyAdiduSTavaSaM kozikAdhvaratrANAhalyAzApamokSAdirUpaM ziSTaparipAlanaM ca vidhAya sAkSAtsItAlAbhopAyAya yatata ityAha-tataH tRptiriti / kathAnA zravaNa iti zeSaH / tRptiH alaMbuddhiH // 32 // svAgatam-tvadAgamanaM svAgataM jAtamityarthaH // 33-36 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyA zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyA~ bAlakANDavyAkhyAyAM paJcaSaSTitamaH sargaH // 65 // tata iti / kRtaM karma yena saH // 1-5 // For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. 3171 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir prabhAta ityAdinA sargadvayena // 1 // tamiti / rAghavau cArcayitvetyanvayaH / karmaNA arghyapradAnAdinA // 24 // draSTukAmau bhavata iti zeSaH // 5 // asya darzanAdeva kRtakAmau bhUtvA pratiyAsyata ityanvayaH // 6 // 7 // zrUyatAmiti / dhanuH yadarthaM yatprayojanAya / iha asmadgRhe tiSThati / asya dhanuSaH etaddarzaya bhadraM te kRtakAmau nRpaatmjau| darzanAdasya dhanuSo yatheSTaM pratiyAsyataH // 6 // evamuktastu janakaH pratyuvAca mahAmunim // 7 // zrUyatAmasya dhanuSo yadarthamiha tiSThati // 8 // devarAta iti khyAto nimeSSaSTho mahIpatiH / nyAso'yaM tasya bhagavan haste datto mahAtmanA // 9 // dakSayajJavadhe pUrvaM dhanurAyamya vIryavAn / rudrastu tridazAna roSAta salIlamidamabravIt // 10 // yasmAdbhAgArthino bhAgAnnAkalpayata me surAH / varAGgANi mahArhANi dhanuSA zAtayAmi vaH // 11 // tato vimanasaH sarve devA vai munipuGgava / prasAdayanti devezaM teSAM prIto'bhavadbhavaH // 12 // prItiyuktaH sa sarveSAM dadau teSAM mahAtmanAm / tadetaddevadevasya dhanuratnaM mahAtmanaH / nyAsabhUtaM tadA nyastamasmAkaM pUrva vibho // 13 // atha me kRSataH kSetra lAGgalAdutthitA mayA / kSetraM zodhayatA labdhA nAmnA sIteti vizrutA // 14 // tatprayojanaM zrUyatAmityarthaH // 8 // nimeH janaka kUTasthasya / nyAsaH nikSeparUpam // 2 // uktamarthaM vivRNoti - dakSetyAdinA / Ayamya AkRSya // 10 // bhAgArthinaH sviSTakRdAdibhAgArthinaH / me mametyanvayaH / varAGgANi zirAMmi / atra tasmAdityupaskAryam / zAtayAmi chinadhi // 11 // vimanasaH dInAH / bhavaH rudraH || 12 || dadau dhanuritizeSaH / dhanUranaM dhanuHzreSTham / pUrvake devarAte / nyAsabhUtaM nyastaM devairitizeSaH // 13 // atheti / atha vRttAntAntarA rambhe / kSetraM yAgabhUmim / me kRSataH mayi karSatItyarthaH / cayanArthamitizeSaH / 'lAGgalaM pavIrakhamiti dvAbhyAmRSabheNa kRSati' ityAdizAstrAt / lAGgalAt etaditi / kRtakAmau prAptakAmI // 6 // 7 // zrUyatAmiti / dhanuryadarthaM yatprayojanArthaM tiSThati asya dhanuSaH tat zrUyatAmityarthaH // 8 // devarAta iti / tasya devarAtasya / ayam idaM dhanuH // 9 // dakSayajeti / Ayamya AkRSya // 10 // yasmAditi / varAGgANi zirAMsi // 11 // 12 // prItiyukta ityAdi / dadau teSA | mityatra dhanaratnaM karma / tadetaditi / etaddhanaratnam / asmAkaM pUrvake devarAne nyAsabhUtaM nyastam devairiti vijJeyam // 13 // atheti / kSetraM yAgabhUmiM kRSataH karSati sati / lAGgalAdutthitA AvirbhUtA / kSetraM zodhayatA gayA labdheti nAmnA sIteti vizrutA / sItA lAGgalapaddhatiH tataH prAdurbhUteti tathocyate // 14 // For Private And Personal Use Only TI. bA. kaoN. sa0 66 112921
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lAGgalapaddhaterityarthaH / utthiteti, kanyetizeSaH / sA ca kSetraM zodhayatA mayA labdheti hetornAmA savizrutA AsIt / sItA lAGgalapaddhatiH / sItAyAM jAtatvAtsItetyucyate // 14 // vyavarddhata matkRtapopaNAditi zeSaH / ato mamAtmajA / vIrya dhanurAropaNaM tadeva zulkaM mUlyaM yasyAH sA vIrya zulkA / iti hetau / vIryazulkatvAtsthApitA na kasmaiciddatteti bhAvaH // 15-17 // vIryajijJAsavaH dhanuH sArajijJAsavaH / abhavanniti zeSaH // 18 // bhUtalADutthitA sA tu vyavarddhata mamAtmajA / vIryazulketi me kanyA sthApiteyamayonijA // 15 // bhUtalA dutthitAM tu varddhamAnAM mamAtmajAm / varayAmAsurAgamya rAjAno munipuGgava // 16 // teSAM varayatAM kanyAM sarveSAM STathivIkSitAm / vIryazulketi bhagavana na dadAmi sutAmaham // 17 // tataH sarve nRpatayaH sametya munipuGgava / mithilAmabhyupAgamya vIryajijJAsavastadA // 18 // teSAM jijJAsamAnAnAM vIrya dhanurupAhRtam / na zekurgrahaNe tasya dhanuSastolane'pi vA // 19 // teSAM vIryavatAM vIryamalpaM jJAtvA mahAmune / pratyAkhyAtA nRpatayastannibodha tapo dhana // 20 // tataH paramakopena rAjAno nRpapuGgava / nyarundhan mithilA savai vIryasandehamAgatAH // 21 // AtmAnamavadhUtaM te vijJAya nRpapuGgavAH / roSeNa mahatAviSTAH pIDayana mithilA purIm // 22 // tataH saMvatsare pUrNe kSayaM yAtAni sarvazaH / sAdhanAni munizreSTha tato'haM bhRzaduHkhitaH // 23 // teSAmiti / vIrye jijJAsamAnAnAM teSAM kRte dhanuH upAhataM AnItam / grahaNe dhAraNe / tolane bhAraparIkSArthaM hastena cAlane // 19 // teSAmiti / tannibodheti tadityavyayam / tasmAtkAraNAt anantaraM yadvRttaM tannibodhetyarthaH // 20 // vIryasandehaM vIryazaithilyam // 21 // mithilAvarodhe nimittAntaramAha-AtmAna miti / te nRpAH / AtmAnaM svAtmAnam / mayA avadhUtaM vIryazulkakaraNena tiraskRtaM vijJAya, pIDayan apIDayan // 22 // sAdhanAni durgarakSaNa vIryazulkA vIrya dhanurAropaNarUpaM zulkaM vivAhe deyaM yasyAH // 15-17 // mithilAmiti / vIrya dhanussAra jitsavaH abhavanniti zeSaH // 18 // teSAmiti / vIrya jijJAsamAnAnAM grahaNe dhAraNe, tolane tolanaM nAma bhAraparIkSArthI muhurmudurutkSepaNam // 19 // teSAmiti / tannibodha tasmAnnibodha // 20 // tata iti / OM vIryasandehaM vIryazaithilyam / / 21 / / 22 / / tata iti / sAdhanAni durgarakSaNasAdhanAni // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cA.rA.bha. // 172 // TI.vA.kA. sa067 -- - - sAdhanAni // 23 // prasAdayaM prAsAdayam // 24 // vIrthasandigdhAH sandigdhavIryAH / pApakarmaNaH paapkrmaannH||25-27|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne padapaSTitamaH sargaH // 66 // atha dhanurbhaGgAdivRttAntaH saptaSaSTitame-janakasyetyAdi // 1 // tato devagaNAn sarvAn tapasA'haM prasAdayam / daduzca paramaprItAzcaturaGgabalaM surAH // 24 // tato bhanA nRpatayo hanyamAnA dizo yayuH / avIryA vIryasandigdhAH sAmAtyAH pApakarmaNaH // 25 // tadetanmunizArdUla dhanuH parama bhAsvaram / rAmalakSmaNayozcApi dazayiSyAmi sutrata // 26 // yadyasya dhanuSo rAmaH kuryAdAropaNaM mune / sutAmayo nijAM sItAM dadyA dAzaratheraham // 27 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmI AdibAlakANDe SaTSaSTitamaH srgH||66|| janakasya vacaH zrutvA vizvAmitro mhaamuniH| dhanurdarzaya rAbhAya iti hovAca pArthivam // 1 // tataH sa rAjA janakaH sAmantAna vyAdideza ha / dhanurAnIyatAM divyaM gandhamAlyavibhUSitam // 2 // janakena samAdiSTAH sacivAH prAvizana purIm / tadanuH purataH kRtvA nirjagmuH pArthivAjJayA // 3 // nRNAM zatAni paJcAzayAyatAnAM mahAtmanAm / madhUSAmaSTacakrAM tAM samUhuste kathaMcana // 4 // sAmantAn karmasacivAn / / 2 // 3 // nRNAmiti / vyAyatAnA dIrghadehAnAM nRNAm / paJcAzatzatAni paJcasahasrANi / aSTacakrAM aSTacakravacchakaTAropitA mityarthaH / maJjUSAM dhanuSpeTikAm / samUhuH AcakarSuH / te ca paJcasahasrasaJcAviziSTA api kathaMcana mahatA prayatnena samUhuritiyojanA / anye tu ta iti| vIryasandigdhAH sndigdhviiryaaH|25-2|| iti zrImahezvaratIyaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadISikArayAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM SaTpaSTitamaH sargaH // 66 janakasyeti / dhanurdarzaya rAmAyeti-AropayiSyati sItAM pratigrahIpyatIti bhAvaH // 1 // sacivAna-samIpe vidyamAnAn // 2 // 3 // nRNAmiti / cyAyatAnAm diirghdehaanaam| paJcAzacchatAni paJcasahastrANi / aSTacakrA rathAGgASTakabutAm / maJjUSAM dhanu-peTikAm / uhuH AcakarSuH / te paJcasahasrasaGkhyA 172 // 1 sacivAna / iti vAyapAyaH / For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir maSTacakrAm aSTApazcarakSAbandhavatIm, achuH hastairiti zeSa ityaahuH||1|| yatra maJjUSAyAm // 5 // idamiti / yaddhanurdarzanIyamicchasi tadidaM dhanuH, jAnItamiti shessH||6|| to cobhAviti / uddishyetishessH||7|| rAjabhiH pUrva siitaarthibhiH| pUjitam aho mahAsAramaizvaraM dhanuriti zASita tAmAdAya tu maJjUSAmAyasI yatra taddhanuH / suropamaM te janakamUcurnRpatimantrigaH // 5 // idaM dhanurvaraM rAjan pUjitaM sarvarAjabhiH / mithilAdhipa rAjendra darzanIyaM yadicchasi // 6 // teSAM nRpo vacaH zrutvA kRtAJjalirabhASata / vizvAmitraM mahAtmAnaM tau cobhau rAmalakSmaNau // 7 // idaM dhanurvaraM brahmana janakairabhipUjitam / rAjabhizca mahAvIrya razaktaiH pUrituM puraa||8|| naitat suragaNAH sarve nAsurA na ca raaksssaaH| gandharvayakSapravarAH skinnrmhorgaaH||9|| kva gatimAnuSANAM ca dhanuSo'sya prpuurnne| AropaNe samAyoge vepane tolane'pi vA // 10 // tadetaddhanuSA zreSThamAnItaM munipuGgava / darzayaitanmahAbhAga anayo rAjaputrayoH // 11 // vizvAmitraH sa dharmAtmA zrutvA janakabhASitam / vatsa rAma dhanuH pazya iti rAghavamabravIt // 12||mhrvcnaadraamo yatra tiSThati taddhanuH / maJjUSAM tAmapAvRtya dRSTvA dhanu / sthAbravIt // 13 // idaM dhanurvaraM brahmana saMsTazAmIha paanninaa| yatnavAMzca bhaviSyAmi tolane pUraNe'pi vA // 14 // mityarthaH // 8 // naitadityAdi / etaddhanuH suragaNAdayaH prapUraNAdikaM kartuna zaktA ityarthasiddham ||9||keti / prapUraNe namrIkaraNe / AropaNe maur2yA saMyojane / samAyoge zareNa yojane vepane mauAkarSaNe / tolane bhAraparIkSArtha kampane ca / mAnuSANAM madhye va puruSe gatiH shktiH||10|| tathApyanayo darzayetyAha-tadetaditi // 11 // 12 // apAvRttya apagatAvaraNaM kRtvA // 13 // 14 // viziSTA api kathaJcana mahatA prayatnena ahuriti vAkyabhedaH karaNIyaH // 4 // AyasIm aSTalohanirmitAm / suropamamiti janakavizeSaNam // 5-8 // naita dityAdi / aba zloke uttaralokoktAna AropaNAdIna zabdAna tumunantAn kRtvA etaddhanuH pUrayituM karNAntamAtraSTum AropayituM mauA saMyojayitum-zareNa yoj| yitum maurSImAkraSTuM vepayituM jyA cikSepayituM tolayituM bhAraparIkSArtha kampayituM devAiyo na zaktA iti yojanIyam // 9 // ka gatiriti / mAnuSANAMca gatiH AropaNAdiSu zaktinaivetyarthaH // 10-12 // brahmariti / apAvRtya vijutAM kRtvA (brahmariti paatthH)|| 13-15 // For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir .gaM.bha. // 173 // vA dharmAtmA kampazca sumahAvI // 19 // bADhamityAdi // 15 // lIlayA aprayatnena // 16 // pUrayAmAsa AkarNamAkRSTavAn / nanu uktarItyA mahotratasya dhanuSaH kathaM bAlenAropaNaM saMbhavati jaTI.bA. agrasparzAbhAvAditicet; ucyate-Azcaryazaktikasya rAmasya karasparzAdevAvanataM dhnuH|| 17 // niryAteti / tallakSaNamuktaM jyotiSe-" vAyunA Msa bhiDato vAyugaganAtpatati kssitii| yadA dIptaH khagarutaH sa nirghAtotidoSakRta " iti / parvatasyeva dIryataH parvate dIryati bhidyati yathA bhuumikmpH| baDhimityabravIdrAjA munizcasamabhASata // 15 // lIlayA sa dhanurmadhye jagrAha vcnaanmuneH| pazyatAM nRsahasrANAM bahUnAM raghunandanaH // 6 // AropayitvA dharmAtmA pUrayAmAsa tddhnuH|tdvbhnyj dhanumadhye narazreSTho mhaayshaaH||17|| tasya zabdo mhaanaasiinirghaatsmnisvnH| bhUmikampazca sumahAna parvatasyeva dIryataH // 18 // nipetuzca narAH sarve tena zabdena mohitAH / varjayitvA munivaraM rAjAnaM tau ca rAghavau // 19 // pratyAzvaste jane tasmina rAjA vigatasAdhvasaH / uvAca prAJjalivAkyaM vAkyajJo munipuGgavam // 20 // bhagavan dRSTavIryo me rAmo dshrthaatmjH| atyadbhutamacintyaM ca na tarkitamidaM mayA // 21 // janakAnAM kule kIrtimAhariSyati me sutaa| sItA bhartAra mAsAdya rAmaM dazarathAtmajam // 22 // tathA bhUmikampazcAsIdityarthaH // 18 // 19 // vigatasAdhvasa ityanena rAmajAmAtRkatAprApakaM dhanurAropaNamapi na bhavediti pUrva bhIto'bhUditi gamyate / // 20 // atyadbhutamiti / acintyam anyatrAdarzanAt, na tarkitaM manuSyeSvasambhAvitatvAt / atyadbhutaM bAlena kRtatvAt / idam IzadhanurAropaNam // 2 // janakAnAmiti / janakAnAm-"anantaM bata me vittaM yasya me nAsti kiJcana / mithilAyAM pradIptAyAM na me kiJcitpradahyate // " iti proktanirati zayakItimatAmapi / kule "kulaM tArayate tAta sapta sapta ca sapta ca" itivat / kIrtimityekavacanenekarUpatvaM vyajyate / AhariSyati sadyaH prApa // 173 // lIlayeti / lIlayA aprayatnenaiva // 16 // 17 // tasyati / nirghAtaH azanidhvaniH // 18-21 // janakAnAmiti / AhariSyati sampAdayiSyati // 22-24 // 1 vADhamityeSa ta rAjA / 2 Aropavatsa dharmAtmA salIlamitra tanuH / hAte pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir / siddhasyAdAnaM jhAiraNamaya bhittaraM bharaNadakSamata" ityuktarItyA bandhukAtA deyA rAmAya mA rAjAnaM prazrita zayiSyati / siddhasyAdAnaM hyAharaNam / sutA sutazcetsvANitAmeva kIrti prApayiSyati / me mutA svasambandhaprayuktAtizayaH / sItA jnmpryuktaatishyH| bhattIramAsAtha bhartRsambandhakRtAtizayaH / bhari bharaNadakSam / "vittamicchanti mAtaraH" ityuktdhnvntmityrthH| rAma rUpamicchati kanyakA "Y zaityuktarUpavantam / dazarathAtmajam "vAndhavAH kulamicchanti" ityuktarItyA bandhukAMkSitam / evaM sarvasammatavaraprAptyA kIrtimAhariSyatItibhAvaH // 22 // mama satyA pratijJA ca vIryazulketi kauzika / sItA prANairbahumatA deyA rAmAya me sutA // 23 // bhavato'numate brahmana zIghraM gacchantu mntrinnH| mama kauzika bhadraM te ayodhyAM tvaritA rathaiH // 24 // rAjAnaM prazritaivAkyairAna yantu puraM mama / pradAnaM vIryazulkAyAH kathayantu ca sarvazaH // 25 // muniguptau ca kAkutsthau kathayantunRpAya vai / prIyamANaM tu rAjAnamAnayantu sushiighrgaaH|| 26 // kauzikazca tathetyAha rAjA cAbhASya mantriNaH / ayodhyA preSayAmAsa dharmAtmA kRtazAsanAn / yathAvRttaM samAkhyAtumAnetuM ca nRpaM tadA // 27 // ityAre zrIrAmAyaNevAlmI kIye AdikAvye bAlakANDe saptaSaSTitamaH sargaH // 67 // ___janakena samAdiSTA dUtAste klaantvaahnaaH| trirAtramuSitA mArge te'yodhyAM prAvizana purImaM // 1 // satyA jAtetizeSaH / sItA vIryazulketi pratijJA satyA jAtA / prANaiH prANebhyaH bahumatA sItA deyeti sItApadamubhayatrAnveti // 23 // bhavato'numate bhavadanumatyA, gacchantvityarthaH // 24 // prazritaiH vinayAnvitaiH / sarvazaH sarvamatratyavRttAntamityarthaH // 25 // 26 // AbhASya AhUya / kRtshaas| nAn dttklyaannsndeshptrikaanityrthH| nRpaM dazaratham // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite. zrIsamAyaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bAlakANDa ghAlyAkhyAne saptaSaSTitamaH srgH||67|| atha jAnakIvivAhAya dshrthaahvaanmssttssssttitme-jnkenetyaadi| triraatrmiti| timro rAtrayAtrirAtram, saGghayAditvAt sArAjAnamiti / prazritaH vinayasahitaiH // 25 // 26 // kauzika iti / kRtazAsanAna dattavivAhasandezapatrikAn // 27 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyA saptaSaSTitamaH sargaH // 67 // janakeneti / kAntA vAhanA yeSAM te tathA // 1-3 // 1 purIm / rAho bhavanamAsAdya dvAragthAnidamanuvan / zIghra nivedyatAM rAjJe dRtAnno janakasya ca / ityuktA dvArapAlAmte rAghacAya nyavedayan / ityapikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir pA.rA.bha. // 17 // rAtryantAdacasamAsAntaH / atyantasaMyoge dvitIyA // 1 // rAjavacanAt janako'smAniha preSitavAniti svarAjasaGkIrtanAt // 2 // vigatasAdhvasA- TI.bA.kA. dazarathasaujanyena vijJApane nirbhyaaH||3|| maithila ityAdi zlokadvayamekAnvayam / maithilaH mithilezvaraH / puraskRtAgrihotrasahitaH sAgnihotrapuraskRtaHsa068 AhitAmyAditvAtriSTAyAH paranipAtaH / purassarantIti purassarA bhRtyAH, tatsahitam / evambhUtaM tvAM kuzalaM kSemam avyayaM anapAya, yogamiti te rAjavacanAdvRtA rAjavezma pravezitAH / dadRzurdevasaGkAzaM vRddhaM dazarathaM nRpam // 2 // baddhAJjalipuTAH sarve dUtA vigtsaadhvsaaH|raajaanN prayatA vAkyamabruvan madhurAkSaram // 3 // maithilo janako rAjA sAgnihotrapuraskRtam / kuzalaM cAvyayaM caiva sopAdhyAyapurohitam // 4 // muhurmuhurmadhurayA snehasaMyuktayA girA / janakastvAM mahArAjA pRcchate sapuraHsaram // 5 // dRSTvA kuzalamavyagraM vaideho mithilAdhipaH / kauzikAnumate vAkyaM bhavantamida mabravIt // 6 // pUrva pratijJA viditA vIryazulkA mmaatmjaa| rAjAnazca kRtAmarSA nirvIryA vimukhIkRtAH // 7 // seyaM mama sutA rAjana vishvaamitrpurssraiH| yadRcchayAgataivIrainirjitA tava putrkaiH||8|| yAvat / ApRcchate mvcnaaditishessH| "AGinupRcchyorupasaGkhyAnam" iti Atmanepadam / atra dvitIyajanakazabdo viprakRSTajanakazabdA vismrnnaarthH||4||5|| kauzikAnumate kozikAnumatyA // 6 // pUrvamiti / vIryazulketi mama pratijJA bhavadbhirviditA / rAjAnazca nivaryAH dhanurA ropaNAsamarthAH, vimukhIkRtA ityapi viditamityanvayaH // 7 // seyamiti / seyaM uktarItyA sarvaiH prArthanIyA / mama sutA tvayA saha sambandhAIsya me putrii| maithila iti / sAgnihotrapuraskRtaM sAgnihotraM ca tatpuraskRtaM ceti karmadhArayaH / sapurassaraM saparikaram / atra vAkye dvitIyajanakazabdaH viprakRSTajanakazabdAvismara NArthaH // 4-6 // pUrvamiti / vIryaculkeMti mama pratijJA bhavadbhirviditA, rAjAnazca nirvIryAH dhnuraaropnnaasmrthaaH| vimukhIkRtA iti yAvat / tadapi vidita mityrthH|| 7 // seyamiti / yadRcchayA devAdAgataiH putrakaiH / kAkapakSadhareNekenaiva tava putreNa zrIrAmacandreNetyarthaH / mama sutA nirjitA vIryazulkena svavazIkRtA / // 14 // nirjitA tava putrakarityatra kAmatyayasyAlpArthe vidhAnAt / nirjeturekatvAdekavacanena bhAvyam, raghuvareNa sahAmatatvAdupacAreNa lakSmaNasyApi jetRtve sati / viSama-puraskiyanta iti puraskatAH kadavA, agnihotrapadena tasAdhanavijaH : mahita pratyarthaH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahave Jain Aradhana Kendra www.kabalih.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir svapure tadAgamanaprasaktiM darzayati vizvAmitrapurassareriti / yadRcchayA madbhAgadheyAt / putrakeH pUjAyAM bahuvacanam / jAmAtRtvAdhyavasAyAta mahA rAjakumAratvAdA puujaa| alpArthena kapratyayena bAlyaM ghotitam // 8 // kathaM nijitetyatrAha-taceti / tacca aizvaramapi / nedamaindrajAlikamityAha mahAtmaneti / neyaM pakSapAtoktirityAha mahatyAmiti // 9 // pratijJA pratijJAtaM sItApradAnam // 10 // 11 // prItiM tvadarzanaprItiM sItApradAnaprIti tacca rAjana dhanurdivyaM madhye bhagnaM mahAtmanA / rAmeNa hi mahArAjamahatyAM janasaMsadi ||9||asmai deyA mayAsItA vIryazulkA mahAtmane / pratijJA kartumicchAmi tadanujJAtumarhasi // 10 // sopAdhyAyomahArAja purohitapurassaraH / zIghramAgaccha bhadraM te draSTumarhasi rAghavau // 11 // prItiM ca mamarAjendra nirvartayitumarhasi / putrayorubhayoreva prIti tvamapi laphyase // 12 // evaM videhAdhipatirmadhuraM vAkyamabravIt / vizvAmitrAbhyanujJAtaH zatAnandamate sthitaH // 13 // dUtavAkyaM tu tacchrutvA rAjA prmhrssitH| vasiSThaM vAmadevaM ca mantriNo'nyAMzca so'bravIt // 14 // guptaH kuzikaputreNa kausalyAnandavarddhanaH / lakSmaNena saha bhrAtrA videheSu vasatyasau // 15 // dRSTavIryastu kAkutstho janakena mhaatmnaa| saMpradAnaM sutAyAstu rAghave kartumicchati // 16 // vA / putrayoH putrI ca putrazca tayoH / ekazeSaH / prIti tadviSayaprItim, tadubhayakalyANadarzanaprItimitiyAvat / matputryAM tvatputre cetyarthaH / yadA snuSA ca putrItyeva gRhyate / yadvA lakSmaNAyomilApradAnaM siddhaM kRtvocyate ubhayoriti // 12-14 // gupta ityAdi / videheSu videhAnAM nivAsa bhUte deshe| "janapade lup" itilup / asAviti buddhisannikarSaNocyate // 15 // 16 // dvivacanena bhAvyam , prayuktaM bahuvacanam / evaM manyate prayoktA-sarva lokasantatasaGghaSyamANasaubhrAtrAtizayazravaNavAsanApratyastamitabhedAdekena kRtamapi sarvaiH kRta miti saMpradAyaH / yadvA nijeMtakasmin rAmabhadre bahuvacanaprayogastu itaranRpatidurAropazaGkarazarAsanabhaGgAdyamAnuSatadIyapauruSavizeSajanitabahumAnAditi draSTavyam An8 // tacceti / tacca tadapi / pUrva vakSAdhvaradhvaMsanasamaye / rudreNa yena sAdhanena purandarapurassarasuranikarapalAyanaM kRtaM tadapItyarthaH // 9 // asmA iti| pratijJA pratijJAtaM sItApadAnaM kartumicchAmi tadanujJAtumanumantumarhasi // 10 // 11 // prItimiti / prItiM darzana janitAmiti zeSaH / lapsyasa eveti sambandhaH // 12-14 // gupta iti / 1 sthitaH / ityuktvA viratA dUtA rAjagauravazatitAH / ityAdhaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir bA.rA.bhU. // 175 // yadi vo rocata iti / yaunasambandhayogyamiti zeSaH / paryayaH atikramaH // 17 // mantriNa iti / yo yAtretyatrabIditi tadarthamuyudhvamitibhAvaH // 18 // TI.bA.ka. mantriNaH jnkmntrinnH| guNaiH satkArAtizayaiH / tAM rAtri tasyAM raajyaamityrthH|| 19 // iti zrIgo* zrIrA0ma0 bAla* aSTaSaSTitamaH sargaH // 68069 yadi vo rocate vRttaM janakasya mahAtmanaH / purIM gacchAmahe zIghraM mAbhUtkAlasya paryayaH // 17 // mantriNo bADha mityAhuH saha srvemhrssibhiH| suprItazcAbravIdrAjA zvo yAtreti samantriNaH // 18 // mantriNastA narendrasya rAtri parama stkRtaaH| USuste muditAH sarve guNaiH srvaissmnvitaaH|| 19 // ityArSe bAlakANDe aSTaSaSTitamaH sargaH // 8 // tato rAtryAM vyatItAyAM sopAdhyAyaH sabAndhavaH / rAjA dazaratho hRSTaH sumantramidamabravIt // 1 // adya sarve dhanA dhyakSA dhanamAdAya puSkalam / vrajantvagre suvihitA naanaartnsmnvitaaH||2|| caturaGgaMbalaM cApi zIghraM niryAta srvshH| mamAjJAsamakAlaM ca yAnayugyamanuttamam // 3 // vasiSTho vAmadevazca jAbAliratha kAzyapaH / mArkaNDeyaH sudIrghAyurRSiH kAtyAyanastathA // 4 // ete dvijAH prayAntvagre syandanaM yojayasva me| yathA kAlAtyayo na syAtA hi tvarayanti mAm // 5 // vacanAttu narendrasya sAsenA cturngginnii| rAjAnamRSibhiH sArddha vajantaM pRSThato'nvagAt // 6 // gatvA caturahaM mArga videhAnabhyupeyivAn / rAjA tu janakaH zrImAna zrutvA pUjAmakalpayat // 7 // atha dazarathasya mithilAgamanamekonasaptatitame-tato rAjyAmityAdi // 1 // dhanAdhyakSAH koshrkssaadhikRtaaH| puSkalaM zreSTham / "zreyAna zreSThaH puSkalaH syAt " ityamaraH / suvihitAH susampAditakalyANocitakarmANaH // 2 // yAnayugyamiti / yAnaM zivikAndolikAdi, yugyaM sthAdi / senAGgatvAdeka vadbhAvaH // 3 // yathA kAlAtyayaH kAlAtikramaH na syAttathA prayAnviti yojanA // 4-6 // caturaI caturvahassu / zrutvA dazarathamAgataM zrutvA / pUjAm / videheSu videhAnAM nivAsadeze janapade // 15-18 / mantriNa iti / gunnairmntrigunnH| samanvitAH narendrasya janakasya mantriNaH paramasatkRtAH santaH to rAtri tasyAM // 17 // rAjyAmapurityarthaH // 19 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM aSTaSaSTitamaH sargaH // 68 // 1 // aveti / puSkalaM zreSTham / suvihitAH surakSitAH // 2 // caturaGgAmati / yAnayugyaM yAnamAndolikAdi, yugyaM vAhanAdi // 3-6 // gatvoti / caturahaM caturahassu // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir upadhAm ||7||raajaanmaasaady muditaH vivAhaH zIghrabhAvIti harSa yayau // 8 // vIryanirjitAM putrayorvIryeNa dhanurbhaGgAdinA smbhuutaamityrthH||9|| vasi SThasya zatakratusAmyaM pUrNadharmatvena // 10 // vighrAH knyaaprdaanprtibndhkaaH| pUjitatve hetumAha-rAghavairiti / yata ityupaskAryam // 11 // ikSvAku prathamavaMzatvena narendrANAmindratvam / yajJasyAnta iti, tricaturadinAnantarabhAvinIti zeSaH / RSisammataM brAhmaM vivaahmityrthH||12|| mahIpatiM janakam | tato rAjAnamAsAdya vRddhaM dazarathaM nRpam / janako mudito rAjA harSa ca paramaM yayau / uvAca ca narazreSTho narazreSThaM mudAnvitaH // 8 // svAgataM te mahArAja diSTayA prApto'si rAghava / putrayorubhayoHprItiM lapsyase vIryanirjitAm // 9 // diSTayA prApto mahAtejA vasiSTho bhagavAnRSiH / saha sarverdvijazreSThairdevairiva shtkrtuH|| 10 // diSTayA me nirjitA vitrA diSTayA me pUjitaM kulam / rAghavaiH saha sambandhAdvIryazreSThairmahAtmabhiH // 11 // zvaHprabhAte narendrendra nirvarta yitumarhasi / yajJasyAnte narazreSTha vivAhamRSisammatam // 12 // tasya tadvacanaM zrutvA RSimadhye narAdhipaH / vAkyaM vAkyavidAM zreSThaH pratyuvAca mahIpatim // 13 // pratigraho dAtRvazaH zrutametanmayA purA / yathA vakSyasi dharmajJa tatkariSyAmahe vayam // 14 // dharmiSTaM ca yazasyaM ca vacanaM satyavAdinaH / zrutvA videhAdhipatiH paraM vismaya maagtH|| 15 // tataH sarve munigaNAH parasparasamAgame / harSeNa mahatA yuktAstAM nizAmavasana sukham // 16 // // 13 // pratigraha iti / kanyAgavAdInAM pratigraho dAtRvaza eva, yadA dAtA dadAti tadA pratigRhyate pratigrahItreti vstusthitiH| etat yuSmadIyaM vIrya zulkakanyApradAnamapi pUrvameva zrutam, ataHparaM kanyApradastvaM yathA vakSyasi tathA vayaM kariSyAmaH // 14 // vismayamiti / pratigraho dAtRvaza ityAdi vinayoktaritibhAvaH // 15 // parasparasamAgame sambhUte satIti zeSaH // 16 // tata iti / rAjAnamAsAdya mudito harSa yayau / vivAhaH zIghrabhAvIti hetoH||8|| svAgatamiti / vIryanirjitA zauryasampAditAm // 9 // 10 // diSTaceti / vinAH zreyApratirodhakAH / nirjitAH nirgatAH // 11 // zva iti / nirvartayituM vivAhanizcayopayogiprasaGgamiti zeSaH / yajJasyAnta iti / yajJasya caturdinAvaziSTa 1 sukham / atha rAmo mahAtemA lakSmaNena samaM yayau / vizvAmitra puraskRtya pituH pAdAyupaspRzan / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // // 176 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "nizAmya dRDDA / " zamo darzane " iti mitvaniSedhAnna hrasvaH // 17 // janako'pIti / yajJasya kriyAm avaziSTakriyAm / sutAbhyAM putryoH 1 kriyAmaDurArpaNAdikam // 38 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne ekonasaptatitamaH sargaH // 69 // atha janakena sambandhAItvAyekSvAkusantAna kIrtanaM saptatitame - tataH prabhAta ityAdi / kRtakarmA samAptayajJAdikriyaH // 1 // bhrAtetyAdi / atratyavizeSa rAjA ca rAghava putrau nizAmya pariharSitaH / uvAsa paramaprIto janakenAbhipUjitaH // 17 // janako'pi mahAtejAH kriyAM dharmeNa tattvavit / yajJasya ca sutAbhyAM ca kRtvA rAtrimuvAsa ha // 18 // ityArSe * bAlakANDe ekonasaptatitamaH srgH||69|| tataH prabhAte janakaH kRtakarmA maharSibhiH / uvAca vAkyaM vAkyajJaH zatAnandaM purohitam // 1 // bhrAtA mama mahAtejA yavIyAnatidhArmikaH / kuzadhvaja iti khyAtaH purImadhyavasacchubhAm // 2 // vAryAphalakaparyantAM pibannikSumatIM nadIm / sAGgAzyAM puNyasaGkAzAM vimAnamiva puSpakam // 3 // NAnAM zatAnandaparijJAtAnAmapyupadezaH paramparayA dazarathAdizrotraM prApayitum / vAryAphalakaparyantAM durgasaMrakSaNArthe parikhArUpeNAvasthitAyAm ikSumatyAM vAriNi AkIrNAH nikhAtAH phalakAzzUlAni yeSu te vAryAphalakAH tAdRzAH paryantapradezA yasyAstAm / vAryAmalaka paryantAmiti pAThe - vAryAmalakAH AmalakavizeSAstatparyantAm / puNyasaGkAzAM puNyatulyAM, puNyavatsvavAsinAM svataevAbhISTapradAmityarthaH / puSpakaM vimAnamiva sthitAM sAGkAiyAM purIm / ikSumatIM nadIM piban tajjalaM pibannityarthaH / adhyavasat adhivasati / " upAnvadhyAGgvasaH " ityAdhArasya karmatvam // 2 // 3 // syAnte RSisammataM vivAhaM nirvartayitumarhasi // 12-16 // rAjA ceti / nizAmya dRSTvA // 17 // janakopIti / yajJasyAvaziSTAH kriyAH / sutAbhyAM duhitroH / aGkurArpaNAdi kriyAH kRtvA // 18 // iti zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM ekonasaptatitamassargaH // 69 // tata iti / kRtakarmA RSibhiH kRtaprAtaH savanAdyanuSThAnaH // 1 // bhrAtetyAdi / ikSumatIM nadIM pivan tajjalaM pibannityarthaH / vAryAphalakaparyantAM durgasaMrakSaNArthaM paridhArUpeNAvasthitAyAstasyA nadyAH vAriNi AkIrNAH nikhAtAH phalakAH zUlAni yeSu te vAryAphalakAH tAdRzAH paryantadezAH yasyAM tAm / vAryAmalakaparyantAmiti kvacitpAThaH / vAryA malakA: AmalakavizeSAH paryanteSu yasyAstAM tathoktAm / puNyasaGkAzAm puNyazabdena tatphalabhUtaH svarge lakSyate, tatsaGkAzAM svargopamAmityarthaH / puSpakaM For Private And Personal Use Only TI.bA.kAM. sa070 // 176 //
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org yajJagoptA sAGkAiye sthitvA yajJasAmagrIpreSaNAdinetibhAvaH / imAM vivAhakalyANajAm / bhokteti luT ||4 || narendrasya zAsanAt zatAnandavacanadvArakA dityarthaH / viSNum upendram // 5 // 6 // adhyarohata purohitarAjAnujJayetyarthaH // 7-9 // aupakArya dazarathaziviranivezam / upakAryAzabdAtsvArthe SyaJ / tamahaM draSTumicchAmi yajJagoptA sa me mataH / prItiM so'pi mahAtejA irmA bhoktA mayA saha // 4 // zAsanAntu narendrasya prayayuH zIghravAjibhiH / samAnetuM naravyAghraM viSNumindrAjJayA yathAM // 5 // AjJayAtha narendrasya AjagAma kuza dhvajaH / sa dadarza mahAtmAnaM janakaM dharmavatsalam // 6 // so'bhivAdya zatAnandaM rAjAnaM cApi dhArmikam / rAjAha paramaM divyamAsanaM cAdhyarohata // 7 // upaviSTAvubhau tau tu bhrAtarAvatitejasau / preSayAmAsatuvIrau mantri zreSThaM sudAmanam // 8 // gaccha mantripate zIghramaikSvAkamamitaprabham / AtmajaiH saha durddharSamAnayasva samantriNam // 9 // aupakA sa gatvA tu raghUNAM kulavarddhanam / dadarza zirasA cainamabhivAdyedamabravIt // 10 // ayodhyAdhipate vIra vaideho mithilAdhipaH / sa tvAM draSTuM vyavasitaH sopAdhyAyapurohitam // 11 // mantri zreSThavacaH zrutvA rAjA sarSigaNa stadA / sabandhuragamattatra janako yatra vartate // 12 // sa rAjA mantrisahitaH sopAdhyAyaH sabAndhavaH / vAkyaM vAkyavidAM zreSTho vaidehamidamabravIt // 13 // viditaM te mahArAja ikSvAkukuladaivatam / vaktA sarveSu kRtyeSu vasiSTo bhagavAnRSiH // 14 // // 10- 13 / / viditamiti / "matibuddhi-" ityAdinA vartamAne kaH / "tasya ca vartamAne " itiSaSTI / tvayA viditamityarthaH / daivataM prmgururityrthH||14|| puSpakAkhyam, vimAnAmeva sthitAmiti bhAvaH / sAGkAyAM sAGkAzyAkhyAM purIm / adhyavasat adhivasati ||2||3|| tamahamiti / yataH sa yajJagotA madIyAgasaMrakSaka tvena mataH, atastaM draSTumicchAmItyarthaH / imAM prItiM jAnakIpariNayajanitAm / bhoktA bhokSyate // 4 // zAsanAditi / zAsanAtprayayuH / dUtA iti zeSaH / viSNumupendram | // 5 // 6 // so'bhivAdyeti / pUrva zatAnandam pazcAdrAjAnamabhivAdya AsanaM cAdhyArohata // 7-19 // aupakAryamiti / aupakAryAnupakArikAm / / 10-13 / / viditamiti samAgatya dara kAjam / gyavedayan yathAvRttaM janakasya ca cintitam 1 saha / evamukte tu vacane zatAnandasya sannidhau / AgatAH kecidvyamA janakarAnsamAdizat / / 2 yathA / sAMkA tasaM nRpatiH khAdUtazreSThemahAbaleH / ityadhikaH pAThaH / Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 177 // TI.bA.kA .7. vakSyati, kulmitishessH| vizvAmitrasya kopaparihArAya vizvAmitrAbhyanujJAta ityuktam / "dazapuruSavikhyAtAt" iti zAstreNa yaunasambandhApekSitAM vaMza zuddhiM vkssytiityrthH||15||16|| avyaktaM pratyakSAyagocaraM vastu prabhavaH kAraNaM yasya so'vyktprbhvH| avyaktaM kiM nAma, vakSyatyayodhyAkANDe-"AkAza prabhavo brahmA" iti / atha ko'yamAkAzo'pi, tamapi vakSyatyuttarakANDe-"saMkSipya hi purA lokAn mAyayA svayameva hi / mahArNave zayAno'psu mAM tvaM vizvAmitrAbhyanujJAtaHsaha srvairmhrssibhiH| eSa vakSyati dharmAtmA vasiSTho me yathAkramam // 15 // tUSNImbhUte dazarathe vasiSTho bhagavAnRSiH / uvAca vAkyaM vAkyajJo vaidehaM sapurodhasam // 16 // avyaktaprabhavo brahmA zAzvato nitya avyyH| tasmAnmarIciH saMjajJemarIceH kAzyapaH sutH|| 17 // vivasvAn kAzyapAjjajJe manurvevasvataH smRtaH / manuH prajApatiH pUrvamikSvAkustu manoH sutH||18|| tamikSvAkumayodhyAyAM rAjAnaM viddhi pUrvakam / ikSvAkostu sutaH zrImAna kukSirityeva vishrutH|| 19 // kukSerathAtmajaH zrImAna vikukSirudapadyata / vikukSestu mahAtejA bANaH putraHpratApavAn // 20 // bANasya tu mahAtejA anaraNyaH pratApavAn / anaraNyAtpathurjajJe trizaGkustu ethoH sutaH // 21 // trizaGkorabhavat putro dhundhumAro mahAyazAH / yauvanAzvasutastvAsInmAndhAtA pRthivIpatiH // 22 // puurvmjiijnH| padme divye'rkasaGkAze nAbhyAmutpAdya mAmapi / prAjApatyaM tvayA karma mayi sabai nivezitam // " ityAdinA / zAzvataH bahukAlasthAyI nityaH dviparArddhakAlaM vinaashrhitH| avyayaHpravAharUpeNa pratikalpamavasthAyI / astItizeSaH // 17 // vaivasvataH vivasvatputraH prajApatiH rAjA, AsIditizeSaH 18-21||dhundhumaarH yuvanAzvAparanAmadheyaH // 22 // 23 // rAmAnujIyam-dhundhumAra ityAdi / dhundhumAra eva yuvanAzvaH, tasyaivaM nAmAntaram // 22 // bhagavAn vasiSTaH sarveSu kRtyeSu / vakteti / ikSvAkukulasya daivataM paramagururita ca viditaM prasiddham // 14 // vishvaamitreti| yathAkramaM kulamiti zeSaH // 15 // 16 // avyakteti / avyaktaprabhavA-avyaktaH pratyakSapramANAdyagocaro viSNuH prabhavaH kAraNaM yasya sa tathoktaH // 17 // vivasvAniti / vivasvataH putraH manuriti 1 yathA kramam / evamuktvA narazreSto rAjhA madhye mahAtmanAm / 2 mahAyazAH / dhundhumArAnmahAtejA yuvanAzvo mahArathaH / ityadhikaH pAThaH / 17 // For Private And Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhye asitavRttAntakathanaM sagaravaibhavAtizayaprakaTanAya // 24 // pratirAjAnaH prtipkssaaH| zatravaH shaatyitaarH| pratirAjAneva tAn vizeSayati heyaa| ityaadi||25|| pratiyuddhayan abhimukhatayA yuddhaM kurvan / pravAsitaH raajyaabhrNshitH||26|| bhRguprasravaNe bhRgumhaamunisaannidhyvnnijhropaantprdeshe| idameva / mAndhAtustu sutaH zrImAn susndhirudpdyt|susndherpi putrau dvau dhruvasandhiH prasenajit // 23 // yazasvI dhruvasandhastu bharato nAma nAmataH / bharatAttu mahAtejA asito nAma jAtavAn // 24 // yasyaite pratirAjAna udapadyanta zatravaH / haihayAstAlajaGghAzca zUrAzca zazibindavaH // 25 // tAMstu sa pratiyuddhyana vai yuddhe rAjA prvaasitH|| 26 // hima vantamupAgamya bhRguprasravaNe'vasat / asito'lpabalo rAjA mantribhiH sahitastadA // 27 // dve cAsya bhArye garmiNyo babhUvaturiti zrutam / ekA garbhavinAzAya sapalyai sagaraM dadau // 28 // tataH zailavaraM ramyaM babhUvAbhirato muniH / bhArgavazyavano nAma himavantamupAzritaH // 29 // tatraikA tu mahAbhAgA bhArgavaM devavarcasam / vavande padmapatrAkSI kAMkSantI sutmaatmnH||30|| tamRrSi sAbhyupAgamya kAlindI cAbhyavAdayat // 31 // sa tAmabhya vadadvipraH putrepsuM putrajanmani // 32 // tava kukSau mahAbhAge suputraH sumahAbalaH / mahAvIryoM mahAtejA acirAt saJjaniSyati / gareNa sahitaH zrImAna mA zucaH kamalekSaNe // 33 // pUrva bhRgutunda ityuktam // 27 // sagaraM garaM viSaM tatsahitaM bhakSyamityarthaH // 28 // tata iti / abhirataH prItaH san himavantamupAzrito'bhUt svadezavAsAbhi mAnena prItaH san tadvarapradAnAya sannihito'bhUdityarthaH // 29 // 30 // kAlindIti sagaramupayuktavatyA nAma / upAgamya zaraNaM gatvA / abhyavAdayat zuthUpate sma // 31 // saH putrepsum apratibandhaputrepsum / putrajanmani putrotpattiviSaye // 32 // gareNa sapanIprayuktena / mA zucaH garaprayoganimittaM zokaM smRtaH // 18-24 // yaspaita iti / yasya pratirAjAnaH pratipakSabhUtA raajaanH| haihayAdayaH somvNshyaaH| zatravaH hiMsakAH / udapadyanta ajAyanta // 25 // taaniti| pratiyuddhacan pratipakSatayA yuddhacan / pravAsitaH niSkAsitaH rAjyAzitaH // 26 // 27 // dve iti / sagaraM garasahitaM bhakSyaM dadau // 28 // tata iti / abhirataH sana himavantamupAzrito'bhUditi sambandhaH // 29 // 30 // tamUpipiti / kAlindI kAlindyAkhyA RSimupAgamya zaraNaM gatvA abhyavAyata zuzrUSate sma // 31 // sa tAmiti / IMputrajanmani putrajanmaviSaye // 32 // taveti / gareNa sapatnImayuktena gareNa tasya vipattirna bhavatIti gamyate, jAtaH sa vaMzakaro bhaviSyati ataH mA zucaH // 33 // For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 178 // .rA.bhU. mA kurvityarthaH // 33 // patizoketi / anena tadanantarameva devAt patimRta iti gamyate / tasmAt cyavanAnugrahAt // 34 // sapatnyeti / atra ya ityatu TI.vA. kaoN. 1 sandheyam / jAta ityanantaraM tenetyanusandheyam // 35 // 36 // pravRddha iti / pUrva pravRddhAkhyaH tato vasiSThazApAt puruSAdakaH rAkSasabhUtaH, tataH vasiSThaM cyavanaM tu namaskRtya rAjaputrI pativratA / patizokAturA tasmAt putraM devI vyjaayt|| 34 // sapatnyA tu garastasyai datto garbhajighAMsayA / saha tena gareNaiva jAtaH sa sagaro'bhavat // 35 // sagarasyAsamaJjastu asamaJjAttathAMzumAn / dilIpo'zumataH putro dilIpasya bhagIrathaH // 36 // magasyAtkakutsthazca kakutsthasya raghussutaH // 37 // raghostu putrastejasvI pravRddhaH puruSAdakaH / kalmASapAdo hyabhavattatmAjjAtazca zaGkhaNaH // 38 // sudarzanaH zaGkhaNasya agnivarNaH sudarzanAt / zIghragastvamivarNasya zIghragasya maruH sutaH / maroH prazuzrukastvAsIdambarISaH pazuzrukAt // 39 // amba pasya putro'bhUnnahuSaH pRthivIpatiH / nahuSasya yayAtizca nAbhAgastu yayAtijaH // 40 // nAbhAgasya babhruvAja ajA dazaratho'bhavat / asmAddazarathAjjAtau bhrAtarau rAmalakSmaNau // 41 // AdivaMzavizuddhAnAM rAjJAM paramadharmiNAm / ikSvAku kulajAtAnAM vIrANAM satyavAdinAm // 42 // rAmalakSmaNayoratha tvatsute varaye nRpa / sadRzAbhyAM narazreSTha sadRze dAtumarhasi // 43 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe saptatitamaH sargaH // 70 // pratizApAyoddhRtajalasya svabhAryAnunayAt svapadaprakSepeNa kalmASapAdAkhyaH || 37-39 // nahupayayAtI candravaMzyAbhyAmanyau / atra purANe kramavaiSamyaM | kalpabhedAditi jJeyam ||40||11|| AdivaMzavizuddhAnAm, Adita Aramya vaMzena vizuddhAnAm / rAjJAmiti sambandhe SaSThI // 42 // vazya iti / varaNasya purohitakRtyatvAditibhAvaH / sadRze iti GIvabhAva ArthaH // 43 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe * bAlakANDe saptatitamaH sargaH // 70 // cyavanabhiti / tasmAta cyavanaprasAdAt // 34-37 // raghoriti / pravRddhaH pravRddhAkhyaH puruSAdakaH rakSasaH vasiSTha zApAditi bhAvaH / tataH vasiSThasya pratizApapradAnArtha muddhRtasya jalasya svapatnyA madayantyA anunayena svapAdayoreva visarjanAta kalmASapAdazvAbhUditi bhAvaH // 38-41 // AdIti / AdivaMzavizuddhAnAm Adita aura ya vizuddhavaMzAnAM vIrANAM satyavAdinAmiti sambandhe SaSThI // 42 // 43 // iti zrImahezvaratIrtha zrIrAmAyaNavAlakANDacyA pAyAM saptatitamaH sargaH // 70 // For Private And Personal Use Only sa0 [70 // 100 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir evaM vasiSThena varavaMzakIrtanapUrvakaM vadhUvaraNe kRte janakaH svavaMzavizuddhatAjJApanapUrvakaM kanyApradAnaM pratijAnIte ekasaptatitame evaM bruvANamityAdi // 3 // 2 // evaM bruvANaM janakaH pratyuvAca kRtAJjaliH / zrotumarhasi bhadraM te kulaM naH parikIrtitam // 1 // pradAne hi muni zreSTha kulaM niravazeSataH / vaktavyaM kulajAtena tannibodha mahAmune // 2 // rAjAbhUta triSu lokeSu vizrutaH svena karmaNA / nimiH paramadharmAtmA sarvasattvavatAM varaH // 3 // tasya putro mithirnAma mithilA yena nirmitA / prathamo janako nAma janakAdapyudAvasuH // 4 // udAvasostu dharmAtmA jAto vai nandivarddhanaH / nandivarddhanaputrastu suketurnAma nAmataH // 6 // suketorapi dharmAtmA devarAto mahAbalaH / devarAtasya rAjarSerbRhadratha iti smRtaH // 6 // bRhadrathasya zUro bhUnmahAvIraH pratApavAn / mahAvIrasya dhRtimAn sudhRtiH satyavikramaH // 7 // sudhRterapi dharmAtmA dRSTaketuH sudhArmikaH / dRSTaketostu rAjarSerharyazva iti vizrutaH // 8 // haryazvasya maruH putro maroH putraH pratindhakaH / pratindhakasya dharmAtmA rAjA kIrtirathaH sutaH // 9 // putraH kIrtirathasyApi devamIDha iti smRtaH / devamIDhasya vibudho vibudhasya mahakaH // 10 // mahIdhakasuto rAjA kIrtirAto mahAbalaH / kIrtirAtasya rAjarSermahAromA vyajAyata // 11 // mahAromNastu dharmAtmA svarNaromA vyajAyata / svarNaromNastu rAjarSerhasvaromA vyajAyata // 12 // tasya putradvayaM jajJe dharmajJasya mahAtmanaH / jyeSTho'hamanujo bhrAtA mama vIraH kuzadhvajaH // 13 // sattvavata balavatAm // 3 // prathama iti / mithimArabhyAsmAkaM janakasaMjJetibhAvaH // 4-6 // sudhRtirityanvarthasaMjJAjJApanArthaM vizeSaNadvayam // 7-13 // evamiti // 1 // pradAna iti / kulajAtena satkulaprasUtena | madAne kanyApradAne viSaye kulaM vaktavyam // 2 // 3 // tasyeti / prathamo janakaH tata Arabhya janakazabdavAcyAH // 4-13 // For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. TI.vA.kA. sa. 71 bhAraM bharaNIyaM, poSaNIyamiti yAvat // 14 // dhuraM rAjyabhAram // 15 // kasyacitkAlasya kasmiMzcitkAle gate / avarodhakaH avaroddha mityrthH| "tumunNvulo kriyAyAM kiyArthAyAm" iti Nvul // 16 // 17 // tasya sudhanvanaH / apradAnAt sItAdhanuSorapradAnAt // 18 // 19 // te mAM tu jyeSThaM pitA rAjye so'bhiSicya nraadhipH| kuzadhvajaMsamAvezyabhAraMmayi vanaM gtH||14||vRddh pitarisvaryAte dharmeNa dhuramAvaham |bhraatrN devasaGkAzaM snehAtpazyan kuzadhvajam // 15 // kasya cittvatha kAlasya sAGkAzyAdagamat puraat|sudhnvaa vIryavAn rAjA mithilaamvrodhkH||16|| sa ca me preSayAmAsa zaivaM dhanuranuttamam / sItA kanyAca padmAkSI mahyaM vai dIyatAmiti // 17 // tasyA'pradAnAdbrahmarSe yuddhamAsInmayA sh| sa hato'bhimukho rAjA sudhanvA tu mayA raNe // 18 // nihatya taM munizreSTa sudhanvAnaM narAdhipam / sAGkAzye bhrAtaraM vIramabhyaSiJca kuzadhvajam // 19 // kanIyAneSa me bhrAtA ahaM jyeSTho mahAmune / dadAmi paramaprIto vadhvau te munipuGgava // 20 // sItAM rAmAya bhadraM te UrmilA lakSmaNAya ca // 21 // vIryazulkA mama sutAM sItAM surasutopamAm / dvitIyAmUrmilAM caiva trirdadAmi na saMzayaH // 22 // rAmalakSmaNayo rAjana godAnaM kArayasva ha / pitRkAryaM ca bhadraM te tato vaivAhikaM kuru // 23 // vadhvau dadAmi snupAtvena dadAmi / vasiSThena varaNAtte dadAmItyuktam // 20 // vadhvAvityuktaM vyavasthayA darzayati-sItAmityardaina // 21 // uktamartha / sanimittamupapAdayati-vIyati / vIryazulkAmityetadUmilAyA api vizeSaNam / yadyapi rAmeNaiva dhanurbhaGgaH kRtaH tathApi tAdRzazaktelakSmaNe'pi darzanA, tIryameva UrmilAyA api zulkamityarthaH / UrmilA janakasyaurasaputrI / triH trivAraM tribhiH karaNairvA // 22 // godAnaM nAma, vivAhapUrvasamayaniyataM mAM tviti / kuzadhvaja bhAraM bharaNIyamiti yAvat / yadvA kuzadhvaja bhAraM rAjyabhAraM ca mayi samAvezya sthApayitvA vanaM gata ityanvayaH // 14 // vRddha iti / dhuraM rAjyabhAram // 15 // kasyati / tasyAmadAnAta tasya ubhayasya apradAnAt / sAGkAzyamiti sudhanvanagaranAma / avarodhako'gamata avarobumAgatavAnityarthaH 16-21 // vIryazulkAmiti / nirdadAmi tribhiH karaNairdadAmItyarthaH // 22 // rAmeti / godAnaM vivAhAGgabhUtam / vaivAhika vivAhakAle kartavyam / pitRkArya 1 saMzayaH / padAmi paramaprIto ko ve raghunandana / iSadhikaH pAThaH / 179 // For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir kiJcitkarma / gAvaH kezA donpAdamUlaromANi ca yatra khaNyante tadetagodAnaM nAma samAvartanAkhyaM karmetyAhuH / vaivAhikaM pitRkArya nAndIzrAddham // 23 // tRtIye bhAvini phalgunyAM phalgunyAkhyAke / uttare uttaranakSatre / vaivAhika vivAhaprayojanam / "tadasya prayojanam" iti Thak / dAnaM gobhUtilahira pyAdidAnam / sukhodayaM sukhodakam, vadhUvarayoratizayAvahamityarthaH / kAryamiti sAmAnyoktyA mayApi kanyAthai kriyata iti sUcitam / kanyAdAne uttara maghA hyadya mahAbAho tRtIye divase vibho / phalgunyAmuttare rAjastasmin vaivAhikaM kuru / rAmalakSmaNayo rAjana dAnaM kArya sukhodayam // 24 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe ekasaptatitamaH srgH||71|| tamuktavantaM vaidehaM vizvAmitro mahAmuniH / uvAca vacanaM vIraM vasiSThasahito nRpam // 1 // acintyAnyaprameyAni kulAni narapuGgava / ikSvAkUNAM videhAnAM naiSAM tulyo'sti kazcana // 2 // sadRzo dharmasambandhaH sadRzo rUpasampadA / rAmalakSmaNayo rAjan sItA cormilayA saha // 3 // philgunyA prazastatvamuktaM jyautiSe-"trINyuttarANyapi tathAkUmapAnurAdhAmUlAntyasomakamalodbhavabhAnyuni" iti // 24 // iti zrIgovindarAjavira cite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimantrI bAla ekasaptatitamaH srgH||71 // atha vizvAmitreNa bharatazatrughnArthe kuzadhvajasutAvaraNaM godAnakaraNaM ca dvisaptati tame-tamuktavantamityAdi / nRpaM janakam // 1 // acintyAnItyAdi / acintyAni AzcaryabhUtAni / aprameyAni aparicchedyamahimAni / eSAm ikSvAkuvidehAnAm / tulyaH kazcana nAsti yataH ataHkAraNAdacintyatvamaprameyatvaM ceti bhAvaH // 2 // sadRza iti / sItA UrmilayA saha rAmalakSmaNayo dIyate iti yat / ayaM dharmasambandhaH dharmeNa sambandhaH, yaunasambandha itiyAvat / sadRzaH rUpasampadA ca sadRzaH / yadA ayaM kariSyamANo dharma nAndImukham // 23 // madheti / adya maghAnakSatram AgAmini tRtIye divse| uttare uttaraphalgunyAkhye nksstre| vaivAhika vivAhakarma kuru / sukhodayaM sukhodakam // 24 // iti zrImahezvaratIryaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM ekasaptatitamaH sargaH // 71 // tamiti / vIraM janakam // 1 // eSAM tulyaH parasparaNyatirekeNAparo nAsti // 2 // sahaza iti / sItA ca UrmilayA saha rAmalakSmaNayordIyata iti yat / ayaM dharmasambandhaH sadRzaH rUpasampadA ca sahazaH // 3 // tilaka-yadyapyuttarAphAlgunI sItAyA janmakSama tathApi tahale prathamacaraNaM vihAya tanamakAlatvena tasyAH kanyArAzivAt tRtIpaikAdazarUpamakUTadhabestaspa na doSaH / bhakUTazuddhau taja duSTamiti jyotiH zAne prasiddhama / kiya ekanADIdoSeNa ca sItArAmayoviyoga iti dhyeyam / phAlgunyA pUrvakalgunInakSatre uttare zreSTha iti byAkhyAne sItAyAH dvAdazazcandro bhavati, taba vivAho'nucita evaM // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirm.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir pA-rA.bhU. 1180 // sa072 sambandhaH sadRzaH ubhayakulasadRzaH rUpasampadA ca sadRzaH tulyarUpayorvivAha ityarthaH / atra hetumAha rAmeti / sItA UrmilayA saha rAmalakSmaNayoH TI.bA.kAM. yataH sadRzItyanuSaGgaH / yadvA sItA UrmilayA saha rAmalakSmaNayoH cakArAdrAmalakSmaNau ca sItomilayoH rUpasampadA sadRzaH / zakArAnte bhu| vacanam / ataH sadRzo dharmasambandha ityarthaH // 3 // vaktavyazceti / anyadvaktavyaM kiJcidasti tadapi zrUyatAmityarthaH // 4 // 5 // panyarthamityuktaM / vaktavyaM ca narazreSTha zrUyatAM vacanaM mama ||4||bhraataa yavIyAna dharmajJa eSa rAjA kuzadhvajaH / asya dharmAtmano rAjana rUpeNApratimaM bhuvi| sutAdvayaM narazreSTha patnyathai vryaamhe||5||bhrtsy kumArasya zatrughnasya ca dhiimtH| varayAmassute rAjastayorarthe mhaatmnoH||6|| putrAdazarathasyeme ruupyauvnshaalinH| lokapAlopamAH sarve devtulypraakrmaaH||7|| ubhayorapi rAjendra sambandhenAnubadhyatAm / ikSvAkoH kulamavyagraM bhavataH puNyakarmaNaH // 8 // vizvAmitravacaH zrutvA vasiSThasya mate tadA / janakaH prAJjalirvAkyamuvAca munipuGgavau // 9 // kulaM dhanyamidaM manye yeSAM no munipunggvau| sadRzaM kulasambandhaM yadAjJApayathassvayam // 10 // evaM bhavatu bhadraM vaH kuzadhvajasute ime / patnyau bhajetAM sahitau zatrughnabharatAvubhau // 11 // ekAhArAjaputrINAM catasRNAM mhaamune| pANIna gRhNantu catvArorAjaputrA mahAbalAH // 12 // M kayorityAkAMkSAyAM tadupapAdayannAda-bharatasyeti / bharatasya zatrughnasya ca tayorubhayorartha itynvyH||6||7|| ubhayoriti / ubhayoryuvayoH sambandhena kuladvayamapyanubadhyatAmityarthaH / bhavataH kulmitynukrssH| avyayaM nirdoSam / anyonyasambandhenAnyonyamutkarSa prApnuyAdityarthaH // 8 // vasiSThasya mate / vasiSThAnumata ityarthaH // 9 // kulamiti / yadyasmAt / munipuGgavo yuvAM yeSAM naH kulasambandham ikSvAkuvaMzena yaunasambandham / svayaM ziSyamukhaM vinA / AjJApayathaH, tasmAtteSAM naH idaM kulaM dhanyaM bhAgyazAlIti manye // 10 // patnyau bhajetAM patnItvena bhajetAm / sahitau sadA sahacarau // 13 // ekAtira vaktavyamiti / kizcidanyadvaktavyamasti taccyatAm // 4-6 // dazarathaputreSu na kasminnapi varaguNanyUnatetyAha-putrA iti // 7 // ubhayoriti / puNyakarmaNo bhavataH kulam, avyayam ikSvAkukUlaM ca / ubhayoH sambandhena kuladvayamanubadhyatAm // 8-12 // For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir ekADhetyajabhAva ASaH / saptamyarthe tRtIyA / catamRNAmiti "chandasyubhayathA" iti pakSe dIrghaH // 12 // uttare phalgunIbhyAmupalAkSa tayodivasayoruttarasmin divase, uttaraphalgunyAmityarthaH / yadvA phalgunIbhyAmiti saptamyarthe caturthI / phalgunyAmuttare phalgunyAkhye utaranakSatra ityarthaH / prazastatAyAM hetuH bhaga iti / bhagaH prajApatiH / prajotpattisthAnayoniliGgAdhiSThAtA devtaa| nanu-"ekasmistu gRhe kuryAdekAmeva zubhakriyAm / uttare divase brahman phalgunIbhyAM manISiNaH / vaivAhikaM prazaMsanti bhago yatra prjaaptiH|| 13 // evamuktvA vacaH saumyaM pratyutthAya kRtAJjaliH / ubhau munivaraurAjA janako vAkyamabravIt // 14 // paro dharmaH kRto mAM ziSyo'smi bhavatoH sadA // 15 // imAnyAsanamukhyAni aasaataaNmunipunggvau| yathA dazarathasyeyaM tathAyodhyA purI mama / prabhutve nAsti sandeho yathArha kartumarhatha // 16 // anekAM yastu kurute sa nAzamadhigacchati // " iti jyoti zAstre ekagRhe anekotsavaniSedho dRzyata iticet, matAntare ekagRhe bhraatRnnaamekdotsvsy| vir3itatvAt / uktaM hi devajJavilAse-"bhitrodarodayavatAmudrAhe kalpayet pRthagvedim / ekagRhe jagurAryA maNDapamekaM parAzareNoktam // " iti / nanveva mapi lakSmaNazatrughnayoH kathamekadA vivAhaH ?"ekamAtRprasUtAnAmakasminneva vatsare / vivAhaM maunibandhaM ca cUDAkarma na kaaryet||" iti niSedhAditi cet satyam / ekasmin dine tu kartavya eva / uktaM hi devajJavilAse-"bhrAtRdaye svamRyuge bhrAtRsvasRyuge tathA / samAnAzva kriyAH kuryurmAtRbhede tathaiva ca / ekasmin divase tvekalane bhinnAMzake tayoH / ekagarbhodayavatorvivAhaH zubhakRdbhavet // " iti ekodarayorapyekagRhe vivAhakaraNavacanaM draSTavyam | // 13 // pratyutthAya AdarAtizayeneti bhAvaH // 14 // paro dharmaH kanyApradAnarUpaH // 15 // imAnIti sArddhazloka ekAnvayaH / mahAturmama dazarathasya ca yAnyAsanamukhyAni siMhAsanAni tAni yuvAmAsAtAm / puruSavyatyaya ArSaH / vinayAya prathamapuruSo vA / rAjyatrayamapi yuSmadIyamityarthaH / nanu dazaratha uttare iti / phalgunIbhyAM phalgunyoH vaivAhikaM prazaMsanti prazastamiti vdnti| yatra phalgunInakSatre / bhagaH prjaaptirdevtaa||13|| evamuktveti / evamuktvA pratyutthAya AsanAdutthAya vAkyamabravIt // 14 // 15 // imAnItyAdi / Asanazabdena dazarathajanakakuzadhvajAnA rAjyAni lakSyante / bhavanto AsanAni AsAtA paripAla yetAm / rAjyatrayamapi bhavadadhInamityarthaH / dazaratharAjyaM tvayA kathaM niyujyam ? ityatrAha-yatheti / iyaM mithilA yathA dazarathasya tathA mama ayodhyA / yathAI kartu ka For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 182 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir sa0 72 siMhAsanaM kathaM tvayA zakyaM dAtum ? tatrAha yatheti / iyaM mithilA yathA dazarathasyeSTaviniyogA tathA ayodhyA ca mama, tathA ca yuvayoH prabhutve sandeho . TI.vA.ko nAsti / ato yathAI yathocitama, prabhutvaM krtumrhth| pUjAryAM bahuvacanam / vayaM sarve bhavadadhInAH yUyamevAsmAkaM trayANAM hitamupadizya yathocitaM prakRta tathA bruvati vaidehe janake raghunandanaH / rAjA dazaratho hRSTaH pratyuvAca mahIpatim // 17 // yuvAmasaGkhyeyaguNau bhrAtarau mithilezvarau / Rpayo rAjasaGghAzca bhavadbhayAmabhipUjitAH // 18 // svasti prApnuhi bhadraM te gamiSyAmi svamAlayam / zrAddhakarmANi sarvANi vidhAsyAmIti cAbravIt // 19 // tamASTaTvA narapatiM rAjA dazarathastadA / munIndrau tau puraskRtya jagAmAzu mahAyazAH // 20 // sa gatvA nilayaM rAjA zrAddhaM kRtvA vidhAnataH prabhAte kAlyamutthAya cakre godAna muttamam // 21 // garvA zatasahasrANi brAhmaNebhyo narAdhipaH / ekaikazo dadau rAjA putrAnuddizya dharmataH // 22 // suvarNazRGgAH sampannAH savatsAH kAMsyadohanAH / gavAM zatasahasrANi catvAri puruSarSabhaH // 23 // vittamanyacca subahu dvijebhyo raghunandanaH / dadau godAnamuddizya putrANAM putravatsalaH // 24 // sasutaiH kRtagodAnairvRtastu nRpatistadA lokapAlairivAbhAti vRtaH saumyaH prajApatiH // 25 // ityArSe zrIrAmAyaNe 0 bAlakANDe dvisaptatitamaH sagaH // 72 // kArya kartumaIthetyarthaH // 16 // hRSTa iti / evamekavAkyavAdaneti zeSaH // 17-20 // kAlyaM kAle kartavyaM godAnaM samAvartanam // 21 // tadaGga dAnAnyAha - gavAmityAdi // 22 // sampannAH / kSIrasampannAH / kAMsya dohanAH kAMsyamaya dohana pAtrAH / subahu anyadvittaM ca // 23 // 24 // saumyaH suprasannacittaH // 25 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDavyAkhyAne dvisaptatitamaH sargaH // 72 // 1 marhaya vayaM sarve bhavadadhInA yathocitaM kartumarhayetyarthaH // 16-20 // sa gatveti / kAlyaM kAle kartavyam // 21 // 22 // suvarNeti / yAH suvarNazRGgAH / saMpannAH kSIra sampannAH / kAMspadohanAH kAMsyamayAni dohanapAtrANi yAsAM tAsAM gavAm / catvAri zatasahasrANi svarUpeNa dattvA godAnamuddizya vittaM dakSiNAtvena dadau, subahu anyadvittaM ca // 23 // 24 // godAnaM tadAkhyaM krmvishessm| "godAnaM caulavatkAryaM SoDaze'bde taducyate / aGkopavezanaM nAsti zmazrUNAM muNDanaM bhavet / snAtvA va vAgyatastiSThanaharazeSaM nayedatha Aditye'stamite vAcaM visRjetAntike guroH / ahaM varaM dadAmIti dadyAdgomithunaM tataH // ityAzvalAyanakArikAyAm / idaM samA | For Private And Personal Use Only // 182 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir atha sItAvivAistrisaptatitame-yasminnityAdi // 1 // sAkSAtpadena bhitrodaramAtulopyastIti gamyate // 2 // kekayAdhipatiH svapitA / anAmayaM kuzalaM vidyata iti shessH||3|| svasurapatyaM svstriiyH|| 4-6 // yajJavATa yajJavATasamIpam / atra yajJavATazabdenotsavazAlocyate / pUrva yajJasyAnta ityuktatvena yasmiMstu divase rAjA cakre godAnamuttamam / tasmiMstu divase zUro yudhAjit samupeyivAn // 1 // putraH kekaya rAjasya sAkSAdbharatamAtulaH / dRSTvA evvA ca kuzala rAjAnamidamabravIt // 2 // kekayAdhipatI rAjA snehAtkuzalamaba vIt / yeSAM kuzalakAmo'si teSAM sampratyanAmayam // 3 // svastrIya mama rAjendra draSTakAmo mahIpatiH / tadarthamupa yAto'hamayodhyA raghunandana // 4 // zrutvA tvahamayodhyA vivAhAthai tavAtmajAn / mithilAmupayAtAMstu tvayA saha mhiipte| tvarayAbhyupayAto'haM draSTakAmaH svasuH sutam // 5 // atha rAjA dazarathaH priyAtithimupasthitam / dRSTvA paramasatkAraiH pUjanAImapUjayat // 6 // tatastAmuSito rAtraM saha putrairmahAtmabhiH / prabhAte punarutthAya kRtvA karmANi karmavit / RSIMstudA puraskRtya yajJavATamupAgamat // 7 // yukte muhUrte vijaye srvaabhrnnbhuussitaiH| bhrAtRbhiH sahito rAmaH kRtakautukamaGgalaH / vasiSTaM purataH kRtvA maharSInaparAnapi // 8 // yajJasya samAptatvAt uttarasarge dshrthaanuyaanokteshv||7|| yukte vivAhAnurUpe / vijaye vijayAvahe natu vijayAkhye, tasyAparAhikatvAt / muhUrtazabdasya vartanapUrvAGgam / "vadaM vrata.ni vA pAraM nItvA bhayameva vA / gurave tu baraM dattvA snAyIta tadanujJayA // " iti yAjJavalkyasmRteH // 25 // iti zrImahezvaratIrthavira zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM dvisaptatitamassargaH // 72 // samupadhivAn , dazarathamiti zeSaH // 1 // 2 // kekayAdhipatiriti / asmatpitA kekayAdhIzvaraH hAttvAM kuzalamabravIt / na tu bhayAditi bhAvaH / yeSAmasmAkaM kuzalakAmosi tvaM teSAmanAmayaM kuzalaM vidyata iti cAbavIt // 3 // svanIya miti / mama svazrIyaM svasuH putra bharatam // 4-6 // tata iti / yajJabATa yajJavATasamIpamupAgamata, uttaratra pravezayAmAseti tatpravezasya vakSyamANatvAt // 7 // yukta ityAdi sArdhazlokasya upAgamaditi pUrvakriyApadena smbndhH| yukte yogye vijayAkhye / kRtakotukamaGgalaH kRtavivAhasUvamaGgalAcAraH // 8 // 1 sutam / tasya tvaM rAjazArdUla prIti kartumihAIsi / tasya tadvacana zrutvA madhuraM madhurAkSaram // 2 nApi / pituH samIpamAnitya tasthI mAtRbhirAvRtaH // ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir // 18 // ghaTikAdvayaparatve vijayaH pUrvAhna eva bhavati / purataH kRtvA upAgamaditizeSaH / kRtakautukamaGgalaH kRtavivAhasUtrabandhanarUpamaGgalAcAraH / "kautukaM TI.bA.ka. viSayAbhoge hastasUtre" itymrH||8||9|| dAtAramiti / tvAmitizeSaH // 10 // dAtRpratigRhItRbhyAmiti / yoga itizeSaH / sarvArthAH dAnaprati sa073 vasiSTho bhagavAnetya vaidehamidamabravIt // 9 // rAjA dazaratho rAjan kRtakautukamaGgalaiH / putrairnaravara zreSTha dAtAramabhi kakSite // 10 // dAtRpratigRhItRbhyAM sarvArthAH prabhavanti hi / svadharma pratipadyasva kRtvA vaivAhyamuttamam // // ityuktaH paramodAro vasiSThena mahAtmanA / pratyuvAca mahAtejA vAkyaM paramadharmavit // 12 // kaHsthitaH pratihAro me kasyAjJA smprtiiksste| svagRhe ko vicAro'sti yathA rAjyamidaM tava // 13 // kRtakautukasarvasvA vedimUla mupaagtaaH| mama kanyA munizreSTha dIptA vaDherivArciSaH // 14 // sajo'haM tvatpratIkSo'smi vedyAmasyAM prtisstthitH| avighnaM kuru tAM rAjA kimarthamavalambate // 15 // tadrAkyaM janakenoktaM zrutvA dazarathastadA / pravezayAmAsa sutAn sarvAnRSigaNAnapi // 16 // tatorAjA videhAnAM vasiSThamidamabravIt / kArayasva RSe sarvAmRSibhiH saha dhArmika / rAmasya lokarAmasya kriyAM vaivAhikI prabho // 17 // tathetyuktvA tu janakaM vasiSTho bhgvaanRssiH| vizvAmitra puraskRtya zatAnandaM ca dhArmikam // 18 // grahAdayaH / vivAha evaM vaivAhyaM kRtvA / svadharma pratijJArUpam // 11 // 12 // pratihAraH dvaarpaalH| kimartha drutamAgamanaM parihiyata itibhaavH| yatheti / tvadIyaM rAjyamiva madIyamapi rAjyaM tavaiva tathA ca madgRhamAtrasya svIyatve ko vicAra ityarthaH // 13 // kRtakautukasarvasvAH anuSThitavivAhopayogi / srvmngglaacaaraaH||14||aavitrN avilambam / avalambate vilambate // 15 // zrutveti vasiSTapreritapuruSamukhAdityarthaH // 16 // tata iti / lokA rama nte'sminniti lokraamH| tasya // 17 // tathetyAdi / prapA paaniiyshaalikaa| abhinavanAlikerAdipatraracitamaNDapa ityarthaH / suvarNapAlikAbhiH sAGkarAbhi tya pajJavATAntaravartinaM vaideham // 9 // 10 // dAtriti / dAtRpratigrahItRbhyAM guNaiH prpspraanuruupaabhyaam| vivAha eva vaivAhyam / kanyApadAnaM kRtvA svadharma pratijJAta dharma dAturanurUpaM dharmam // 11-16 // tata iti / lokarAmasya lokA asmina ramanta iti lokarAmaH // 17 // tatheti / prapAmadhye maNDapamadhye / alavakAreti / For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir g riti liGgavipariNAmenAnukRSyate / chidrakumbhaiH krkaiH| zaGapAtraiH zaGkharUpapAtraiH / muknuyau AjyahomasAdhanapAtravizeSau / aAbhipUritaiH aArtha jalapUritaiH / lAjapUNaH pArityanupajyate / pAtrIbhiH kaaryaantropyuktpaatraantraiH| abhisaMskRteH hridraalepnaadisNskaarvdbhiH| alaJcakAreti pUrva ANAnvayaH // 18-21 / / samaiH samaparimANaiH / atra pANigrahaNAtpUrva homaH AbhyudayikaH // 22 // 23 // atha saundaryAbhijAtyAdinA sItAyAH prati / prapAmadhye tu vidhivadvediM kRtvA mahAtapAH / alaJcakAra tAM vedi gandhapuSpaiH samantataH // 19 // suvarNa pAlikAbhizca chidrakumbhazca sAGkaraH / aGkarADhayaiH zarAvaizca dhUpapAsadhUpakaiH // 20 // zaGkhapAtraiH suvaiH khugbhiH pAtrairAbhipUritaiH / lAjapUrNezca pAtrIbhirakSatairabhisaMskRtaiH // 21 // darbhaH samaiH samAstIrya vidhivanmantra pUrvakam / animAdhAya vedyA tu vidhimantrapuraskRtam / juhAvAnau mahAtejA vasiSTo bhagavAnRSiH // 22 // __ zrIsItAvivAhamahotsavaghaTTaH tataH sItAM samAnIya sarvAbharaNabhUSitAm / samakSamagneH saMsthApya rAghavAbhimukhe tdaa| abravIjanako rAjA kausa lyAnandavarddhanam // 23 // iyaM sItA mama suMtA sahadharmacarItava / pratIccha cainAM bhadraM te pANi gRhIpva paanninaa||24|| grahAItAM vadana pratigrahamanujAnAti -iymiti| iyam aparicchedya saundaryasaukumAryalAvaNyAdikaM pratyakSeNa nirdizati / na kevalaM pratyakSa saundaryAdikam / pratyakSadRSTamapyanumAnena bubhutsamAnasyAyonijalenAnumeyaM cetyAha-sItA 'sItA lAgalapaddhatiH' tajanyatayA tathA vyapadezaH / iyaM sItA yA siddhAzramAtprabhRti dhanurbhaGgAdinA kutUhalagocaratAmAsAditA seyaM sItA / yadA sItAdarzanadazAyAM vidyutsphuraNasamaya iva kvacidapyayayavipratipattya bhAvena sasambhramaM rAmaM pratyAha iyaM sIteti / yadvA "prAsAde sA pathi pathi ca sA pRSTataH sA puraHsA" ityuktarItyA anavaratabhAvanAprakarSaNa sarvatra sItAyAH pratIyamAnatvAdAha iyaM sIteti / yadvA yathA rAma AtmAnaM mAnuSaM manyate, evaM sItApi / ato rAghavatvebhavatsItetyAha iyaM sIteti / na kevalaM suvarNapAlikAbhiH maGgalArtha suvarNaracitAbhiH / himmaiH karakaiH / zaGkhA iva pAtrANi / lAjapUrNazca pAtrIbhirityArSam // 18-21 // samaiH samapramANeH // 22 // 23 // iyaM sItati / tava bhujavIrzanArjitA tavAbhimukhaM sthitA iyaM siitaa| mama ghule pAnijAmakathanam / sahadharmacarIti yastvayAnuSTheyo dharmasso'nayA sahA For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsurl Gyanmandir cA.rA.bha.pa. saundaryamasmadapakSitam, kinvAbhijAtyaM cetyatrAha-mama suteti / AcArapradhAnajanakakulajAtAyAH kiM vaktavyamAbhijAtpamiti bhaavH| yadvA mama sutA TI.bA.ko // 183 // mahatA tapasA rAma' itivat tubhyaM dAtuM viracitavividhavratopavAsAdikasya mama kanyetyarthaH / astviyaM sundarI bhogArthA, dharmAcaraNArthamanyayA bhavi zatavyamiti manyetetyatrAi-sahadharmacarI taveti / bhogArtheyameva dharmAcaraNArthApIti bhAvaH / samAno dharmaH sahadharmaH, taM caratIti sahadharmacarI / " doSo| yadyapi tasya syAt satAmetadgarhitam / " iti vaktastavAnurUpeyam "na kazcinnAparAdhyati" iti vaktIti bhAvaH / evaM saundaryAbhijAtyadharmAcaraNa zIlatvAdimattve'pi tvadanumatyabhAvAnnainAM pratigRhAmItyatrAha-pratIccha cainAmiti / pratIccha gRhANa / sItAyAH rAmAvinAbhUtatayA tasyAH pradAnAnaha / tvAt ddaamiitynuktiH| bhadraM te svataHsiddhAyAH kastvaM dAtumiti rAmaH kupyediti sAntvayati / yadvA niratizayakanyAlakSaNazAlinyA asyAH pratigrahe bhavataH sarvANi maGgalAni bhvissyntiityrthH| yaddhA anurUpavadhUvarayoH saMyoge dRSTidoSo bhaviSyatIti maGgalamAzAste bhadraM ta iti / evaM mayA / MnujJAte gAndharvarAkSasAbhyAmudahediti bhItaH pAha-pANiM gRhNISveti / "yadi kAmayeta strIkha janayeyamityaDDulIreva gRhNIyAt" ityAdhuktakAmavyAvRttaye pANimityuktam / praNayadhArAyAM pAdagrahaNamastu, samprati pANiM gRhNISva pANineti sAhityakRtazobhAvizeSadarzanAbhilASeNoktam / brAhmaNasyaiva pANi MgrahaNam, kSatriyAdeH zarAdigrahaNaM vihitam, ataH kathAmidaM saGgacchata iti na zaGkanIyam, tasyAsavarNaviSayatvAt / Aha mnuH-"paannigrhnnsNskaarH| suvarNAsu pradRzyate / asavarNAsvayaM jJeyo vidhirudvAhakarmaNi / zaraH kSatriyayA grAhyaH pratodo vezyakanyayA / vAsodazA zUdayA tu varNotkRSTasya vedane / " iti / ataH sarvavarNAnAmapi savarNAsu pANigraho'styeva // 24 // tani0-iyaM niratizayarUpavatI / sIteti janmaparizuddhirucyate / mama sutetyaabaasprishuddhiH|| tava saundaryavAgurayA sarvahRdayAkarSakasya / sahadharmacarI nityaM sahadharmacAriNI bhaviSyatIti kAlavizeSavidhAnAbhAvAt / nityaM sahadharmacAriNyAH kimidaM dAnamiti na kopaH kArya iti prasAI yAcate-bhaI ta iti / mAsotsavAdiSvarcAvigrahavivAhavadavatArAnuguNavivAhAdikaM na viruddhacata iti hRdayam / yahA matto'pi premaatishystvaapiiti| dRSTidoSaparihArArtha rakSA karoti bhaI ta iti / pANiM gRhISva pANIneti tAdRzA avasthAnubhavena nayanasAphalyaM bhajAma iti bhAvaH / AcAryAstu prakArAntareNa vyAcakSate-nayaM rUpaudAryaguNairahameva garIyAniti na tUSNIM sthaatvym| enAmapi pazya tulpazIlavayovRttAmityAdyuktalakSaNavattvAnaveyamarhati / atizayAntaramAha sIteti / AbhijAtyA // 183 // yonijatve atizayite / iyaM sItA suvarNalatA bhUmAveva khalUpadyate / hiraNyavarNA khalviyam / mama sutA " janakAnAM kule kIrtimAhariSyati me sutA" iti prasiddhi 3 viSayA / sahadharmacarI tvadAcAritadharmANAM pravartayitrI / pratIccha atyAdareNa gRhANa / " na ca sItA tvayA hInA" ityAdivat "na jIveyaM kSaNamapi " ityevaMprakAreNa ca / For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir sthAtavyam / enAmAgatAmaparihAreNa svIkuru / pANiM gRhISva pANinA pANigrahaNenAzithilakaGkaNAM kuru / bhadraM ta iti gRhInapANyorubhayorapi maGgalAzAmanaM karoti / pANinA praNayAparAce pANinA pAdagrahaNaM bhaviSyati / idAnI pANiM gRhISva / kecidevaM varNayanti-iyaM tvavizleSavyatiriktakAlabhASasatnAvatI / pativratAyAH biyA bhartR virahe sattAnAza eveti siddhaM khala / iyaM "AtIrte mudite hRSTA poSite malinA kazA / mRte mriyeta yA nArI sA khI jJeyA pativratA // " iti zAstraviSayabhUtapativratA strIya pativratA mahAbhAgA chAyevAnugatA sdaa| ityuktA prAkSipadAjA mantrapUtaM jalaM tadA // 25 // sAdhusAviti devAnA mRSINAM vadatAM tadA / devadundubhinirghoSaH puSpavarSA mahAnabhUt // 26 // evaM dattvA tadA sItAM mantrodakapuraskRtAm / abravIjanako rAjA harSeNAbhipariplutaH // 27 // lakSmaNAgaccha bhadraM te UrmilAmudyatAM myaa| pratIccha pANiM gRhISva mAbhUtkAlasya paryayaH // 28 // tamevamuktvA janako bharataM cAbhyabhASata / gRhANa pANiM mANDavyAH pANinA raghunandana // 29 // zatrughnaM cApi dharmAtmA abrviijnkeshvrH| zrutakIrtyA mahAbAho pANiM gRhIpva pANinA // 30 // sarve bhavantaH saumyAzca sarve sucritvrtaaH| patnIbhiH santu kAkutsthA mAbhUtkAlasya paryayaH // 31 // uttamA khalu tadvilakSaNA ca / iyaM tvadAtmabhUtA tvaccharIrabhUtA ca sItAnimittanyUnatA tavaiva khala, svacchAyAdopaH chAyAvata eva khalu " sutA mAtaramaGganAH " iti bhAtR guNAnuvRttyA pRthivIgandhasArabhUtakSamAdiguNavatI ca / mama suteti na kevalaM rAjakumArItvena bhogadAnam , kintu hemAravindanyAyena AzritavalakSaNyAnuguNyena vizeSato bhAgadAnamiti / enAma evaM vrataniyamairutpannAm / bhadraM te / "bhute svazeSamakhilaM taba" itivat vrataniyamAdijanyatAyAH saphalatvaM tavaiva / bhAgyavastuguNapAkalyaM bhAturevAtizayitabhogAya / pANiM gRDhIva pANinA sItA hastaM prasArya grahItuM na jAnAti, tvameva gRhISva / pANiM gRhNISva pANinati " pAhucchAyAmavaSTabdhA yasya lokA mahAtmanaH " ityAdiprasiddhaparAkramazAlihastena hastaM gRhNISva // 24 // pativratetyAdi / bhaviSyatIti zeSaH, prAvipat rAmahasta itizepaH // 25 // zubhanimittamAha-sAdhviti / vadatAM vadatsu / puSpavarSaH puSpavarSazca // 26 // 27 // paryayaH vilamba ityathaH / bhinnamAtRkatvAt bharatAtpUrva lakSmaNa sAvivAho na duSyati / "pitRvyaputre sApane paranArIsuteSu vA / vivAhadAnayajJAdau parivedona duussnnm||" iti smaraNAt / / 28-30 // patrIbhiH sahitA kartavya ityarthaH / enAM pratIccha aGgIkuru / pANiM gRhIpya pANineti / "gRbhNAmi te saprajAstvAya hastam" iti mantrapUrvaka pANi gRhANetyarthaH // 24 // chaayevaa| nugatA nigarAnandhA, bhavasthiti zeSaH / prAkSipat / rAmahasta iti zeSaH // 25-27 // lakSmaNeti / lakSmaNAgaccha pANiM gRhIveti bharatAtparpala maNavivAha For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 18 // vAka Hal07 iti shessH| atrodakapradAnamarthasiddham / janakenAnujJAmAtraM kRtam , jyesstthtvaat|udkprkssepnnN tu mANDavIzrutakIyoH kuzadhvajenaiva / tadAha yAjJavalkyaH- "pitA pitAmaho bhrAtA sakulyo jananI tathA / kanyApradaH pUrvanAze prakRtisthaH paraH prH||" iti // 31 // 32 // agnimiti / akasya vedikAyAM ekasminnevAgrau vasiSTho juhAva tenaivamekamagniM sarve svasvabhAryApANIn gRhItvA pradakSiNIkRtya cArityuttarabAnvayaH / rAjAnaM janakam, yathoktana zAstrokta prakAreNa / vidhipUrvakaM kalpasUtrapUrvakam / vivAhaM vivAhakarma / tadA tasminkAle / cakruH svasUtrAnurodhena pratyekaM pANigrahaNahomaM cakurityarthaH / pUrva vasi / janakasya vacaH zrutvA pANIca pANibhirasTazan / catvAraste catasRNAM vasiSThasya mate sthitAH // 32 // agniM prada kSiNIkRtya vediM rAjAnameva ca / RSIzcaiva mahAtmAnaHsabhAryA rghusttmaaH| yathoktena tadA cakrurvivAhaM vidhipUrvakama // 33 // puSpavRSTirmahatyAsIdantarikSAtsubhAsvarA / divyadundubhinidhogItavAditranisvanaH // 34 // nanRta zvApsarassaGghA gandharvAzca jaguH kalam / vivAhe raghumukhyAnAM tadaddhatamadRzyata // 35 // Ido vartamAne ta tayA~daghuSTa ninaadite| triramiM te parikramya uhurbhAryA mahaujasaH // 36 // athopakAryA jagmuste saMbhAryA ghunndnaaH| rAjA pyanuyayau pazyan sarSisaGghaH sabAndhavaH // 37 // ityASa zrIrAmAyaNe bAlakANDe trisaptatitamaH sargaH // 73 // pTeina homavacanamAbhyudayikakarmaparam / agnipratiSThApanapUrvakaM vivAhahomobAMcyate / pANigrahaNAnantaramAni brAhmaNAn dAtAraM jAkaM ca pradakSiNIkRtya sva kalpoktavidhAnena pratyekamAna pratiSThApya vivAhahomAMzcakurityarthaH // 33 // mItApradAnakAlikazubhaM nimittanukam / atha samAraNyena vivaahkrm| kAlikazubhanimittAni darzayati-puSpavRSTiriti // 34 // tat puSpavRSTayAdikam / / 35 // atha lAjahImapUrvakaM svayAmipradakSiNatrayaM darzayati-IdRza iti / pAIdRze puurvoktruup| nUryANAM nRtyagItavAdyAnAm / udghaaina uDhopaNana / ninAdite nAde pratidhvanirUpe vatamAne / agniM svasvAgni / tri-parikramya UhaH vivAhaM nirvtyaamaasuH||36|| rAjA dazarathaH / pazyan sabhAyAn putrAnityarthaH // 37 // iti zrIgovinda zrIrAmA bAla visatitamaH sargaH // 73|| kapanaM bhinnAdaratvAnna virudyate / udyanAM dAtuM nizcinAm // 28-32 // AtmamanogyaH phalonmukho jAta ni devadundubhinirvASAdigbhadityarthaH / / 34.300 iti zrImahezvaratIrthaviracinAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikArakhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM trisaptatitamaH sargaH // 73 // vidhipUrvakama / kAkumbA nahIle nyAditaM ca pAzipu / / 2ghunandanAH / zrIganAkA daza puna puprasAra / tyadhika pATaH / For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir athAyodhyAprasthAne madhyemArga jAmadazyAgamanaM catuHsaptatitame - atha rAtryAmityAdi / ApRSTvA ApRcchaya uttaraparvataM svAvAsaM himavantam // 1 // vizvA mitra iti / ASpRSTvA jagAmeti kriyAvRttyA rAjapadAvRttiH // 2-4 // kanyAdhanameva vivRNoti - gavAmityAdi / kambalAnAmityatrApi zatasahasrANItyanupa jyate / kSaumakoyambarANi kSaumA koyambarANi ceti dvandvaH / kSaumAnAmapi bahutvamarthasiddham, kSaumarUpakoTyambarANIti vA, koTyambarANi utkRSTa ar rAtryAM vyatItAyAM vizvAmitro mahAmuniH / ASTaTvA tau ca rAjAnau jagAmottara parvataMm // 1 // vizvAmitre gate rAjA vaidehaM mithilAdhipam / ASTavAtha jagAmAzu rAjA dazarathaH purIm // 2 // gacchantaM taM tu rAjAnamanvagaccha nnarAdhipaH // 3 // atha rAjA videhAnAM dadau kanyAdhanaM bahu // 4 // gavAM zatasahasrANi bahUni mithilezvaraH / kamba lAnAM ca mukhyAnAM kSamakoTyambarANi ca // 5 // hastyazvarathapAdAtaM divyarUpaM svalaMkRtam / dadau kanyApitA tAsAM dAsIdAsamanuttamam // 6 // hiraNyasya suvarNasya muktAnAM vidvamasya ca / dadau paramasaMhRSTaH kanyAdhanamanu ttamam // 7 // dattvA bahudhanaM rAjA samanujJApya pArthivam / praviveza svanilayaM mithilA mithilezvaraH // 8 // rAjA pyayodhyAdhipatissaha putrairmahAtmabhiH / RSIn sarvAn puraskRtya jagAma sabalAnurgaH // 9 // gacchantaM taM naravyAghraM sarSisaGgha sarAghavam / ghorAH sma pakSiNo vAco vyAharanti tatastataH / bhaumAzcaiva mRgAH sarve gacchanti sma pradakSiNam // 10 vastrANIti vA // 5 // hastItyAdi senAGgatvAdekavadbhAvaH / kanyApitA janakaH / gavAzvAditvAdAsIdAsa mityekavadbhAvaH || 6 || hiraNyasya rajatasya zata mitizeSaH // 7 // 8 // sabalAnugaH balaizcaturaGgaiH anugaiH kiGkaraizva sahitaH // 9 // naravyAghraM pratIti shessH| ghorA ityanenAzubhasUcakatvamuktam / pakSiNaH atheti / tau rAjAnau dazarathajanako // 1-4 // gavAmiti / kambalAnAmityatra zatasahasrANIti pUrveNa saMbandhaH / kSaumAna paTTavastrANi dadAviti pUrveNAnvayaH / koTIti bhinnaM padam saGkhyAvAci / napuMsakatvamArSam / koTikSaumAna koyambarANIti koTizabdasyobhayatrAnvayaH // 5 // hastyazvarathapAdAtamiti / "prANitUryasenAGgAnAm" | ityekavadbhAvaH / divyarUpam adbhutarUpam // 6 // hiraNyasyetyAdi / suvarNasya zobhanavarNasya, atra SaSThayantAnAM pUrvapAThanakoTizabdenAnvayaH // 7-9 // gacchantaM pratIti 1 parvatam / AzIbhiH pUrayitvA ca kumArAMdha sarAghavAn / 2 sAnugaH / vAhinI mahatI karSan kIrtimAMzca yayau tadA / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir To .bA.kA. M74 pA.rA.bha. vaaysaadyH| pradakSiNamiti zubhasUcanam / antarikSe jazubhasUcanam, bhUmau zubhasUcanamityarthasya ghotanAtha bhImA itipadam // 10 // 11 // hRdayamutka mpayituM zIlamasyeti hRdayotkAmpi / idaM kiM sukhodakai duHkhodaka veti manI vipIdati, zubhAzubhasUcanadarzanenobhayatra nirNayakAraNAbhAvAditi bhAvaH tAn dRSTvA rAjazArdUlo vasiSThaM paryaSTacchata // 1 // asomyAH pakSiNo ghorA mRgAzcApi pradakSiNAH / kimidaM hRdayotkampi mano mama viSIdati ||12||raajnyo dazarathasyaitacchatvA vAkyaM mahAnRSiH / uvAca madhurAM vANI zrUyatAmasya yatphalam // 13 // upasthitaM bhayaM ghoraM divyaM pakSimukhAcyutam / mRgAH prazamayantyete santApa styajyatAmayam // 14 // teSAM saMvadatAM tatra vAyuH prAdurvabhUva ha / kampayan pRthivIM sarvA pAtayaMzca drumAna zubhAna // 15 // tamasA saMvRtaH sUryaH sarvA na pravabhurdizaH / bhasmanA cAvRtaM sarva sammUDhamiva tadralam // 16 // vasiSThazcarSayazcAnye rAjA ca ssutstdaa| sasaMjJA iva tatrAsana sarvamanyadricetanam // 17 // tasmistamasi ghore tu bhasmacchanneva sA cmuuH| dadarza bhImasaGkAzaM jaTAmaNDaladhAriNam // 18 // bhArgavaM jAmadazyaM taM rAjarAja vimardinam / kailAsamiva durddharSa kAlAgnimiva dussaham // 19 // jvalantamiva tejobhidunirIkSaM pRthagjaneH / skandhe cAsAdya parazuM dhanurvidyadgaNopamam / pragRhya zaramukhyaM ca tripuranaM yathA zivam // 20 // Holu 12 // 13 // pakSimukhAcyutaM pakSimukhena suucitmityrthH| prazamayanti prazamaM sUcayantItyarthaH / / 14 // saMvadatAM saMvadatsu // 15 // bhasmanA cAvRta mabhUditi shessH|| 16 // 17 // jAmadagyamiti / anantarApatyeti yabh, gotratvAropAt / jAmadagnyeyamiti pAThe-"itazcAnimaH" iti bahvactvepyASatvA pAka / pRthagjanaH pAmaraiH vidyudgaNopamamiti tejasvitAyAM dRSTAntaH / tripuramamiti tRn / " amanuSyakatake ca" iti hantaSTaka // 18-20 // zeSaH / pakSiNAM ghoravAgvyAharaNamazubhasanakam / nAmA iti mRgapradakSiNagamanaM zubhasUcakam // 10 // 11 // asaumyA iti| bhano mama viSIdati viruddhazakunadarzanAditi bhAvaH // 12 // 13 // upasthitamiti / bhagAH prazabhayantIti pUrvamazubhasUcanam, ato mRga padAkSiNAttacchAmyatIti bhaavH||14|| teSAmiti / utpAtakavanaM sNvdtaam||15|| zatabhaseti / na pravabhuHna pracakAdhire // 16 // 17 // tasminniti / sA camUrini bhasmacchatrevAbhavaditi zeSaH // 18 // bhArgavamiti / duSa pArduratikramam // 19 // pRthagjanaiH // 185 // For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir homaH maansH|| 21 // kacciditi / manaso vimarze notsAdayiSyatItyatra hetumAha pUrvamiti // 22-25 // iti zrIgo0 zrIrA0 vA0 catuHsaptatitamaH sargaH // 74 // pUrvamavatAraprastAve jagatpatitvena viSNoH paratvamuktam / 'ahaM vedmi mahAtmAnam' iti vizvAmitravacanena puruSasUktaM tatra mAnatvena sUcitam / kAzyapa stutau ca 'zarIre tava pazyAmi jagatsarvamidaM prabho ! tvamanAdiranirdezyastvAmahaM zaraNaM gtH||' iti sarvajagatkAraNatvAdikamuktam / rudrasya ca gaGgAdhAraNa taM bhImasaGkAzaM jvalantamiva pAvakam / vasiSThapramukhA viprA japahomaparAyaNAH // 21 // saGgatA munayaH sarve alpuratho mithaH / kaccitpitRvadhAmarSI kSatraM notsAdayiSyati // 22 // pUrva kSatravadhaM kRtvA gatamanyurgatajvaraH / kSatrasyotsAdanaM bhUyo na khalvasya cikIrSitam // 23 // evamukttArghyamAdAya bhArgavaM bhImadarzanam / RSayo rAma rAmeti vaco madhuramabruvan // 24 // pratigRhya tu tAM pUjAmRSidattAM pratApavAn / rAmaM dAzarathi rAmo jAmadagnyo SbhyabhASata // 25 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye bAlakANDe catuHsaptatitamaH sargaH // 74 // rAma dAzarathe rAma vIrya te zrUyate'dbhutam / dhanuSo bhedanaM caiva nikhilena mayA zrutam // 1 // tadadbhutamacintyaM ca bhedanaM dhanuSastvayA / tacchrutvAhamanuprAptau dhanurgRhya paraM zubham // 2 // tadidaM ghorasaGkAzaM jAmadadhyaM mahaddhanuH / pUra yasva zareNaiva svabalaM darzayasva ca // 3 // tadahaM te balaM dRSTvA dhanuSo'sya prapUraNe / dvandvayuddhaM pradAsyAmi vIrya zlAghyasya rAghava // 4 // tasya tadvacanaM zrutvA rAjA dshrthstdaa| viSaNNavadano dInaH prAJjalirvAkyamabravIt // 5 // kSatra roSAt prazAntastvaM brAhmaNazca mahAyazAH / bAlAnAM mama putrANAmabhayaM dAtumarhasi // 6 // dhAtumokSaNAdivRttAntena karmavazyatvena prAkRtazarIravartitvenAcAparatvaM sUcitam / sampratyalpazaktikatvena tasyAparatvamAha paJcasaptatitame - rAmetyAdi roSAtirekeNa rAmeti dviHsambodhanam / bhedanaM ceti cakAreNa tATakAbadhAdi samuJcIyate // 3 // anityaM ca bhavatItizeSaH / tacchrutvetyataH pUrvamata ityupaskAryam // 2 // jamag2arAgataM jAmadagnyam / AgatAyeM yabhASaH // 3 // tat tadA || 4 || 9 || sampratyasthAne bhayazaGkitayA dazaratho rAme paamrjnaiH| pratigRhyeti / rAmamabhyabhASateti itarAnagaNayitveti bhAvaH / 20-25 // iti zrImahezvaratIryasivitAyAM zrIrAmAgaNatantradIpikAkhyAyAM bAlakANDa vyAkhyAyAM catussatatittamaH sargaH // 74 // rAmeti / dhanuSo bhedanaM cetyatra tATakAvadhAdi samuzrIyate // 1 // aparaM zreSTham // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir vA.ga.bha. premabharAkAnto rAmavaibhavaM tATakAtATakeyanirasanAdinA jAnannapi maGgalAzAsanamAracayati-treti // 6 // sahavAI tatsannidhAvityarthaH / nikSiptavAnTI .cA.ka // 18 // tyktvaanityrthH||7|| mahendrakRtaketanaH mahendraparvate kRtanivAsaH // 8 // sarvavinAzAya samprAptaH' ityetadupapAiyati // 9 // na ceti // 10 // lokAbhivizrute bhArgavANAM kule jAtaH svAdhyAyavratazAlinAm / sahasrAkSe pratijJAya zastraM nikSiptavAnasi // 7 // sa tvaM dharmaparo bhUtvA kAzyapAya vasundharAm / dattvA vanamupAgamya mahendrakRtaketanaH // 8 // mama sarvavinAzAya samprAptastvaM mhaamune| na caikasmin hate rAme sarve jIvAmahe vayam // 9 // vatyevaM dazarathe jAmadagyaH pratApavAna / anAdRtyaiva tadvAkyaM rAmamevAbhyabhASata // 10 // ime dve dhanuSI zreSThe divye lokAbhivizrute / dRDhe balavatI mukhye sukRte vizvakarmaNA // 1 // atisRSTaM surairekaM tryambakAya yuyutsave / tripuraghnaM narazreSTha bhagnaM kAkutstha yattvayA // 12 // tadidaM vaiSNavaM rAma dhanuH paramabhAsvaram / samAnasAraM kAkutstha raudreNa dhanuSA tvidam // 13 // tadA tu devatAH sarvAH pRcchanti sma pitAmaham / zitikaNThasya viSNozca blaavlniriikssyaa|| 14 // lAke sarvataH prasiddha / balavatI iti napuMsakadvivacanam / sukRte prayatnena nirmite // 11 // atisRSTaM dattam / yuyutsave tripuravAsibhiryoDumicchave / yatvayA bhagnaM tat tryambakAya dattamiti pUrveNAnvayaH // 12 // samAnasAraM samAnabalam ||13||smaansaartve kimidAnI parIkSyamityAzaya raudrasya dhanuSo vikalyAditi vakta prstaavaantrmupkssipti-tdetyaadi| tadA duSkaratripurahananAnantarakAle / balAbalanirIkSayA blaablniriikssnnecchyaa| ko'nayobalavA mAsa tvamiti / mahendrakRtaketanaH, tapazcaraNArthamiti zeSaH // 8-10 // ime ve iti / yattvayA bhagnaM yacca mayA dhRtam te dve ityarthaH / sukRte prayatnena nirmine // 11 // atisRSTamiti / suraratisRSTaM vizvakarmanirmitayorubhayorekaM tripuraM hantukAmAya tryambakAya dattamityarthaH / bipuranamiti / yastvayA bhagnaM tata vipuranamiti bhAvaH // 12 // tadidamiti / masiddhamida vaiSNavam / idaM raudreNa dhanuSA samAnasAramityaparaM vAkyam / samAnasAraM jambhaNAtpUrva samAnasAraM bhaGgasamaye nu raudraM dhanu nasAramini // 18 // bhAvaH // 13 // tadA tu devatA iti / tadA duSkaratripuradahanAnantaram / balAbalanirIkSayA balatAratampanirIkSecchayA // 14 // 1 yatvayA / idaM dvitIya durgharSa viSNodatta murottamaH / ityAdhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir nityapRcchannityarthaH // 14 // abhiprAya viti / pUrva varAhAdirUpeNa bhUmyuddharaNAdikaraNena viSNuradhika iti stuvatastvattaH zrutam / adhunA viSNumupa sarjanIkRtya vipurahananAdudrasyAdhikabalatvaM pratIyata ityabhiprAyamityarthaH / satyavAMvara ityanena bahuza upadeze'pi neSAM cittaM smaadhtte| ataH kriyayaiva valatAratamyaM darzayiSyAmItyabhipretya virodha janayAmAseti gamyate / ahaM dhanvI pradhAnaH viSNustu mamopasarjana ityuktaM rudreNoti viSNuM pratyuktvA shraa| pratayA mayAvasAnAnmayaiva tripurahananaM kRtamiti viSNunoktamiti rudraM pratyuktvA ca virodhajananamityavagamyate // 15 // 16 // jRmbhitamityatrApi hukkAre abhiprAyaM tu vijJAya devatAnAM pitaamhH| virodhaM janayAmAsa tayoH satyavatAM varaH // 15 // virodhe ca mahAddha mabhavadromaharSaNam / zitikaNThasya viSNozca parasparajigISiNoH // 16 // tadA tu jRmbhitaM zaivaM dhanubhImaparAkramam / huGkAreNa mahAdevaH stambhito'tha trilocanaH // 17 // devaistadA samAgamya sarSisaGghaH sacAraNaiH / yAcitau prazamaM tatra | jagmatustau surottamau // 18 // jRmbhitaM taddhanurdRSTvA zaivaM vissnnupraakmaiH| adhikaM menire viSNuM devAH srssignnaastdaa||19|| tynussjyte| jRmbhitaM bhagnamitiyAvat / hukAreNa na tvabhimambitabANena / mahAdevaH mahAdevazabdo mahAvRkSasamAkhyAyita iti bhaavH| trilocana ityanena tRtIyaM locanamapi nirarthakaM kRtamiti bhAvaH // 17 // tani0-na kevalaM dhanuSo jRmbhaNam ,kintu tdaashrysyaapiityaah-hungkaarenneti| mahAdeva iti viDambanagarbham / ghRta kozAtakIzabdabadanarthako mahAdevazabda ityarthaH // 17 // yAcitau prazamaM jgmtuH| viSNuH kimanena vAlena, anukampyatAmiti yaacitstnnigrhaanivRttH| rudrastu svAmitaH parAjayo nAsmAkaM doSAyati sAntvitastattulyatvAbhimAnAnivartita ityarthaH // 18 // atha svAbhimatasiddhimAha-jRmbhitamiti / tat viSNva M abhiprAyaM tviti / pUrva viSNureva zivAdalavAniti zrutam, idAnIM raudreNa dhanuSA tripuradahanasamaye tu yuddhopakaraNaM tejiSThaM zaramAtramabhUta, ataH kimubhI tulyavalo uta nyUnAdhikabalo vetyevaMrUpamabhiprAyaM vijJAyetyarthaH / kenApi nimittena virodhaM janayAmAsa // 15 // 16 // tadeti / ekenaiva hukAreNa zevaM dhanuH jRmbhitaM jaDIkRtam / stambhitaH jaDIkRtaH // 17 // devairiti / yAcitau yuddhAdviramatamiti yAcitI, prazamaM yuddhopazamaM jagmatuH // 18 // jRmbhitamiti / jRmbhitaM viSNuparAkramejaDI katama dhanuH zitikaNThaM ca dRSTvA sakalajagadvyApaka viSNu zitikaNThAtparAkramaH jJAnazaktyAdibhizca adhikaM sarvottamaM menire| zitikaNThadhanuSo vaiSNavaM dhanuzvAdhika 1-tadA / pUjayitvA tato viSNumAma-jya ca pinAkinam / prondrAdIna puramAya nAkapae yayu-tA / / ityAdhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bha. // 185 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir viSTAnena pUrva tripuranam / nRmbhitaM viSNvadhiSThAnAbhAvena jRmbhitaM dRSTvA na vAtavAkyAcchutvA zaivaM zivAbhimAnamAtraviSayabhUtam / viSNuparAkramaiH / pUjAyAM bahuvacanam / huGkAreNeti pUrvamukteH / AdhikyAvabodhanaM na pakSapAtamUlamityAha sarSigaNA iti / atIndriyArthadraSTAra RSayaH, tepAM gaNAH vaikhA nasavAlakhilyAdayaH / "bhUyasAM syAt balIyastvam " itinyAyena tat jJAnaM na pakSapAtamUlaM navA bhrAntimUlamitibhAvaH / etena "eka eva rudro na dvitIyAyatastha" ityAdizrutiH "nakirindratvaduttaraH" ityAdivaditarApekSayA zreSTatvAbhiprAyA / "eko ha vai nArAyaNa AsIt" ityAdizrutyuktI nArA yatrApara paryAyI viSNureva paraM tattvamityabhihitam / etena tamaudrekeNa kadAcidrasya parAjayAM na dIpAveti kenaciduktaM pratyuktam / tamobhibhavasyaivAparatva dhanU rudrastu saMkruddho videheSu mahAyazAH / devarAtasya rAjapadoM haste sasAyakam // 20 // niyaamktvaat| indrajitA rAmaparAjayastu adRzyo na zabdavedhena vadhya iti dhrmprvrtnaay| dharmasaMsthApanAya hi tavadatAra ityuktam / atra tu svarUpata evaM rudrasya parAjayaH / kiJca rudraparAjayasya tamaH kRtatve devAnAmadhikatvabuddhirna syAdeva / ayaM ca dhanurbhaGgo dakSayajJAnta iti bodhyam / anyathA " dakSayajJavadhe pUrva dhanurAyamya vIryavAn" ityAdinA dakSayajJAnte rudro devAnAM dhanurdadAvityuktaM virudhyata / adameva dhanukhipurannamityuktatvAdetadviruddham / merudhanu purANAntaroktamanAdaraNIyam / nanu pUrva dakSayajJAnte rudro devebhyo dhanurvRttavAnityuktam / punatha varAtAya rudrAM dattavAnityuktam / vizvAmitrAzramaM munibhiryajJe menire / dhanuHprAptikathanena " dakSayajJavadhe pUrva dhanurAyamya vIryavAn" ityAdinA vAkyena dakSayajJAnte mahAdevo devAnAM dhanurdadAvityuktatvAdvirodhazra dakSayajJa eveti pratIyate // 12 // dhan rudra ityAdi / nanu pUrva dakSayajJAnte mahAdevo devAnAM dhanurdadAvityuktam, idAnIM tu mahAdevo devarAtasya haste dhaturdadAtrityucyate kathametatsaGgacchaMte ? nAsti saGgativirodhaH, devebhyo dhanuSi ditsitaM tadAnImetadevaissannikarSaM gatvA svayaM gRhItuM bhItarasmadarthe'sya devarAtasya dehIti prArthitaH san tasya haste dattavAniti kRtvA saGgatametata evaM ca sati nyAsabhUtaM tadA nyastam' ityasyArtho niSpadyate / bhavatu nAmaitatsaGgatam / yaduktaM vizvAmitrayajJa saMrakSaNAnte mithilA jigimiSubhirmunibhirvizvAmitrAdibhiH 'yajJe janakarAjasya devairdattaM dhanuH' iti tatkathaM saGgacchate ? devarAterdevainyasatayA sthApitaM tataHprabhRti nyAsarUpatayaivaitasya vaMzyeSu vartamAnaM janakena svayaM yajJe svatvena yAcitaM devaistasya yajJaphalatvena dattamityarthasyAvirodhanAdetadapi susaGgatam / astu, anasUyAsamasyAyAM sItayA yajJe janakasya varuNena dattaM dhanuriti vakSyate tanu katham ? tatrApi saGgatirastyeva, devaizvodito varuNaH svahastena yajJe janakasya dattavAnityasyArya sthAnavagrahAt / tadayamatra dhanurAgatikramaH -pUrva devatAkhipurayadhAya vizvakarmanirmitaM dhanurmahAdevAya daduH, tadakSayajJe virodhe viSNujRmbhitaM devaiH prArthito mahAdevo devarAtasya haste banavAna, tataHprabhRti nyAsabhAvena maithileSu varttamAnaM tat svatvena devA varuNena yajJe janakAyAdApayanniti / parazurAmakArmukasya varuNahaste nikSepaNaM divyaM deveSvevAstu kiM manuSyeSviti vizeSeNa tasya haste nikSepaNam sa devAnAmAyudhAnAM nidhAyako dAyakazceti // 20 // For Private And Personal Use Only TI.ba.ka. sa0 // 187 //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir janakAya devAdadurityuktam / anasUyAsamIpe sItayA janakAya varuNena dattamityuktam / kathamidaM saGgacchate ? zrUyatAm pUrvadevAstripuravadhAya vizvakarmaNA / nirmitaM dhanUruddhAya daduH / tadakSayajJAnte virodhe viSNuhuGkAreNa jRmbhitaM, devaiH prArthitA rudo devarAtasya hastaM dattavAn / tataHprabhRti nyAsabhAvena maithilaSu varta / idaM ca vaiSNavaM rAma dhanuH parapuraJjayam |Rciike bhAgave prAdAdviSNuH saMnyAsamuttamam ||21||Rciikstu mahAtejAH putrasyApratikarmaNaH / piturmama dadau divyaM jamadagnemahAtmanaH // 22 // nyastarAne pitari me tapovalasamanvite / arjuno vidadhe mRtyuM prAkRtAM buddhimAsthitaH // 23 // vadhamapratirUpaMtu pituH zrutvA mudAruNam / kSatramutsAdayan roSAjjAtaMjAtamanekazaH // 24 // pRthivIM cAkhilAM prApya kAzyapAya mhaatmne| yajJasyAnte tadA rAma dakSiNAM puNyakarmaNe // 25 // dattvA mahendranilayastapovalasamanvitaH / zrutavAn dhanuSo bhedaM tato'haM itamAgataH // 26 // tadidaM vaiSNavaM rAma pitRpaitAmahaM mahat / kSatradharma puraskRtya gRhIvadhanuruttamam // 27 // yojayasvadhanuzzreSTe zaraM parapuraJjayam / yadi zaknoSi kAkutstha dvandvaM dAsyAmi te ttH||28||ityaare-vaa-pnycspttitmH srgH||75|| mAnaM tatsvatvena devA varuNena janakAyAdApayannitikramaH / tena dakSayajJAnta dhanunivacanaM devairjanakasya yajJaphalatvana dAnavacanaM varuNena dattatvavacanaM ca sama asaM bhavati // 19-22 // arjunaH kaartviiryaarjunH||23|| anekazaH viHsaptakRtvaH // 24-26 // tadidamiti / uttamam ashithilmityrthH| pitRpaitAmaha pitRpitAmahakamAyAtam / uttarapadavRddhirArSI / kSatradharmamiti brAhmaNavanazakta iti mA brahItyarthaH // 27 // yadi zanopi tAvatApi na tvAM muJcAmi api tu tataH anantaram indayuddhaM dAsyAmi / vIryaparIkSaNArthamidamiti bhaavH||28|| iti zrIgo zrIgamA maNima bAlakANDa paJcasaptatitamaH srgH||7|| idaM ca vaiSNavamini / idaM matkarasthitaM dhanuH / vaiSNavaM viSNusambandhi // 21 // vaiSNavadhanuSaH svahastAgatiprakAramAha-RcIka ityAdi / viSNuH zitikaNThaparAjayA nanara cIka nyAsa nyAsarUpeNa prAdAdityarthaH // 22 // nyastazakha ityaadi| matpitari nyastazastre nyastadhanuSi tapobalasamanvite sati / arjunaH kaartviiryH| bhAkRtA tAmasIma, dehAtmabuddhimityarthaH / dehAtmabuddhayutpattAveva khlvkRtyprvRttiH|| 23-27 // yojayasveti / yadi zakroSi kAkutsyeti / zarasandhAna iti zeSaH // 24 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAralyAyo bAlakANDavyAkhyAyAM paJcasaptatitamaH srgH|| 75 // 1 samanvitaH / sthitAsmi bAsmastapyandha sumukha surasavina / aAtUnamadhIla yA rAma mahAbala // ityadhikaH / For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. 188 / / www.kobatirth.org atha jAmadagnyagarvanirvApUrNa SaTsaptatitame - zrutvetyAdi / pitugauravAditi pituH sannidhigauravAdityarthaH / yantritA niyamitA kathA uccaiH kathanaM yena sa TI.bA.kaoN. tathA // 1 // zrutavAniti / piturAnRNyaM pitRghAtikSatravadhena pitRvairazuddhimAsthitaH san yatkarma triHsaptakRtvaH kSatravadharUpaM kRtavAnasi tacchrutavAnasmi / tadanurundhyAmar3e anurundhmaH / avazyaM zUreNa vairazuddheH kartavyatvAt / kartari yagArSaH // 2 // vIryeti / vIryahInam / ataeva kSatradharmeNa prAptadhanurgrahaNa sa0 76 zrutvA tajjAmadagnyasya vAkyaM dAzarathistadA / gauravAdyantritakathaH pitU rAmamathAbravIt // 1 // zrutavAnasmi yatkarma kRtavAnasi bhArgava / anurundhyAmahe brahman piturAnRNyamAsthitaH // 2 // vIryahInamivAzaktaM kSatradharmeNa bhArgava / avajAnAsi me tejaH pazya me'dya parAkramam // 3 // ityuktvA rAghavaH kruddho bhArgavasya zarAsanam / zaraM ca prati jagrAha hastAllaghuparAkramaH // 4 // Aropya sa dhan rAmazzaraM sajyaM cakAra ha / jAmadagnyaM tato rAmaM rAmaH kruddho'bravI dvacaH // 5 // brAhmaNo'sIti pUjyo meM vizvAmitrakRtena ca / tasmAcchako na te rAma moktuM prANaharaM zaram // 6 // imAM pAdagatiM rAma tapobalasamArjitAn / lokAnapratimAn vA te haniSyAmi yadicchasi // 7 // Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir yuddhaad| azaktamiva manyamAno yanmAm avajAnAsi kSatradharma puraskRtya ityAdinA avamAnaM kRtavAnasi tannAnurundhyAmahe / " asmado dvayozca " iti cakArAdekasmin bahuvacanam / ataH tejaHparaparibhAvA sahanaM parAkramam, svazaktyA parAbhibhavanaM ca pazya / 3-5 // vizvAmitrakRtena vizvAmitra kRtasnehena / vizvAmitrabhaginyAM satyavatyAmRcIkAjjAto jamadagniH tasya putraH parazurAma iti vizvAmitrasambandhenetyarthaH || 6 || te tubhyam / pAdayorgatiM zrutveti / gauravAdyantritakatha iti pitugauravAniyAmitavacanaH / pitRsannidhAnAdvinItabhASItyarthaH // 1 // zrutavAniti / he bhArgava ! yat kSatravadhAdi karma kRtavAnasi tacchrutavAnasmi / anurundhyAmahe anusarAmaH / pitRhantRRNAM kSatriyANAM vadhena vairaniryAtanaM piturAnRNyam AsthitaM kRtavantam pitRbhaktyA khalvetata kSatriyavinAzanaM kRtavAn piturAnRNyaM putrANAM kartavyamiti bhavatkRtaM kSatravizasanaM sahAmaha ityarthaH / kSatriyasAdhAraNyena madavajJAM sahAmaha iti bhAvaH // 24 // Aropyeti zaraM sajyaM mauryA sahitaM cakAra tasyAM samadhattetyarthaH // 5 // brAhmaNa iti / vizvAmitrakRtena vizvAmitrArthaM ca / atra tAdavAcI kRtazabdaH / vizvAmitrabhaginI satyavatI, tasyAmRcIkAjjAto jamadagniH, tasya putro'yamiti tava vizvAmitrasambandhaM dRSTvetyarthaH / tasmAtkAraNadvayAt // 6 // mAmiti / tapobalena samArjita n For Private And Personal Use Only za mari
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir gamanam / lokAn lokaprAptim / yadicchasi anayormadhye yadicchasi tdvdetyrthH| yadIcchasIti pATho yuktH| ubhayathA pratibaddhaH kvacittiSThena lokaM pIDaye diti rAmasya hRdayam // 7 // vIryaNa svazatyA mogho na patati lakSyamabhitvA na tUSNIM patatItyarthaH // 8 // varAyudhetyAdi / rAmaM tanmahadadbhutaM karma lAca draSTuM sametA ityanvayaH // 9 // 10 // jaDIkRta iti / loke jane jaDIkRte stabdhe / niryiH nirgatavaiSNavatejAH / tathAca purANAntaram-" ttH| na hyayaM vaiSNavo divyaH zaraH prpurnyjyH| moghaH patati vIryeNa baladarpavinAzanaH // 8 // varAyudhadharaM rAmaM draSTuM sarSigaNAH surAH / pitAmahaM puraskRtya sametAstatra sngghshH||9|| gandharvApsarasazcaiva siddhacAraNakinnarAH / yakSa rAkSasanAgAzca tadraSTuM mahadadbhutam // 10 // jaDIkRte tadA loke rAme varadhanurddhare / nivIyoM jAmadagnyo'sau rAmo rAmamudaikSata // 11 // tejo'bhihatavIryatvAjjAmadagnyo jddiikRtH| rAmaM kamalapatrAkSaM mandamandamuvAca h||12|| kAzyapAya mayA dattA yadA pUrva vasundharA / viSaye me na vastavyamiti mAM kAzyapo'bravIt // 13 // so'haM guruvacaH kurvan pRthivyAM na vase nizAm / kRtA pratijJA kAkutstha kRtA bhUH kAzyapasya hi // 14 // tadimAM tvaM gati vIra hantuM nAIsirAghava / manojavaM gamiSyAmi mahendra parvatottamam // 15 // parazurAmasya dehAnirgatya vaiSNavam / pazyatAM sarvadevAnAM tejo rAmamupAvizat // " iti / udezata vismita iti zeSaH // 11 // uvAca prazrottaramiti zeSaH // 12 // kAzyapAyetyAdi / yadAtravIttadAprabhRti na vasa ityanvayaH / guruvacaH kAzyapavacaH / kurvan paripAlayan / kuta ityatrAha kRteti / dizabdaH prasiddhau / yataH sarvaprasiddhatayA bhUH kAzyapasya svatvena kRtAtvadviSaye navatsyAmIti pratijJA ca kRtA, tasmAdityarthaH // 13 // 14 // tadimAmiti / / lokAn / pAdayorgatiM gatizaktiM vA lokAniti sukRtasya phalaprApaNazakti vA hanipyAmIti bhAvaH / yadicchasi ubhayormadhye taddhanipyAmItyarthaH // 7 // na hIti / / yasmAdvaiSNavaH tato mogho vyartho na patati lakSyamabhitvA na nivartate // 8 // varAyudhadharaM vaiSNavacApadharaM taM zrIrAma mahadadbhutaM tatkarma ca draSTukAmaH // 9 // 10 // jaDI kRta iti / tadA loke jane jaDIkRte stabdhIkRte sati, niryaH nirgataM vIrya balaM yasya sa tthoktH| anena parazurAmazarIrAnnirgatya vaiSNavaM tejorAmabhadre saMkrAnta | miti veditavyam / tathA ca nArAsiMhapurANe-" tataH parazurAmasya dehAnirgatya vaiSNavam / pazyatAM sarvadevAnAM tejo rAmamupAvizat // " iti // 11-16 / / For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vA.rA.bhU. // 189 // gatiH gamanam // 15 // lokahananaM nAma lokdaanprtibndhH| mUrtasya vA amUrtasya vA kAryasya pratihananameva rAmazarasyApekSitamiti bhAvaH // 16 // TI.bA.kA. akSayamiti / akSayaM nirvikAram / madhuhantAraM virodhinirasanazIlam / anena "na brahmA nezAnaH" iti mhopnissdupbRNhitaa| parAmarzAta grahaNAta.sa. 76 // 17 // 18 // iyaM tvayA vimukhIkRtiH / brIDA lajjA ||19||shrmoksse sati / ahaM dRSTazaralakSyasvArjitalokagatiH // 20 // 21 // dRzya dRSTvA / / lokAstvapratimA rAma nirjitAstapasA myaa| jahi tAna zaramukhyena mAbhUtkAlasya paryayaH // 16 // akSayaM madhu hantAraM jAnAmi tvAM surottamam / dhanuSo'sya parAmarzAt svasti te'stu paraMtapa // 17 // ete suragaNAH sarve nirI kSante samAgatAH / tvAmapratimakarmANamapratidvandvamAhave // 18||n ceyaM mama kAkutstha vIDA bhvitumrhti| tvayA trailokyanAthena yadahaM vimukhIkRtaH // 19 // zaramapratimaM rAma moktumarhasi suvrt| zaramokSe gamiSyAmi mahendra parvatottamam // 20 // tathA buvati rAme tu jAmadagye pratApavAn / rAmo dAzarathiH zrImAMzcikSepa zaramuttamam // 21 // sa hatAn dRzya rAmeNa svAn lokAna tapasArjitAn / jAmadagyo jagAmAzu mahendraM parvatottamam // 22 // tato vitimirAH sarvA dizazvopadizastathA / surAH sarSigaNA rAmaM prazazaMsurudAyudham // 23 // rAma dAzarathiM rAmo jAmadagyaH prazasya ca / tataH pradakSiNaM kRtvA jagAmAtmagati prbhuH||24||ityaarsse bAla SaTsaptatitamaH sargaH // 76 // lokAn itAn lokaprAptihetukarmANi viphalIkRtAnItyarthaH // 22 // 23 // AtmagatiM svasthAnam // 24 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA yaNabhUSaNe maNimanIrAkhyAne bATakANDavyAkhyAne SaTsaptatitamaH sargaH // 76 // akSayyamiti / asya itaradurAropaNasya dhanuSaH parAmarzAdAropaNAddhetoH tvAmakSayyaM kenApi kSayaM parAjayaM netumazakyam, madhuhantAraM puruSottamaM surIttamaM devadevaM jAnAmi nizcinomi / (akSayyamiti pAThaH) // 17 // 18 // neti / yadahaM pUrva tAdRzaH, trailokyanAyena tvayA vimukhIkRtaH paribhUtaH, iyaM vimukhiikrnnjnyaa| // 18 // bIDA lajjA bhavituM nArhati, svAminaH sakAzAt parAjayo na brIDAmAvahatItyarthaH // 19-23 // rAmamiti / Atmagati yathA pUrva vihAyasA zIghragamanaM gantavyaM / mAhendra vA // 24 // iti zrImahezvaratIyaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM padasaptatitamaH sargaH // 6 // tilaka-yataH utAgRtatvaspezAnaH" iti zrutiprasiddha nahIva tvamityAha-akSaNyaM anAyantam kenApi parAjaya netumazakyaM ca / evaM nizcaya hetu:-dhanuSa iti / aspa vaiSNavasya itaradurArovasya parAmarzo grhnnaakrssnnaadiH||17 For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir atha svapuraM prApya sItayA rAmaH sukhasuvAsetyAi saptasaptatitame-gata ityAdi / rAme parazurAme / varuNAya nyAsatveneti zeSaH / aprameyAya adRzyAyetyarthaH / / // vihvalaM paravazam / anena parazurAmeNa kRtAM paratvasUcikA stuti varuNAya dhanurdAnaM ca dazaratho na jJAtavAniti gamyate // 2 // caturaGgiNIti "prAtipadikAntanum-" ityAdinA Natvam // 3 // rAmasyetyAdizokadvayamakAnvayam / rAmasya vacanaM zrutvA vihvalatayA aspaSTaM vacanaM zrutvA // gate rAme prazAntAtmA rAmo dAzarathirdhanuH / varuNAyAprameyAya dadau haste sasAyakam // 1 // abhivAdya tato rAmo vasiSTapramukhAnRSIn / pitaraM vihvalaM dRSTvA provAca raghunandanaH // 2 // jAmadagyo gato rAmaH prayAtu cturngginnii| ayodhyAbhimukhI senA tvayA nAthena paalitaa||3||raamsy vacanaM zrutvA rAjA dazarathaH sutm| bAhubhyAM sampariSvajya mUrdhni cAghrAya rAghavam // 4 // gato rAma iti zrutvA hRSTaH pramudito nRpaH // 5 // punarjAtaM tadA mene putramAtmAnameva c| codayAmAsa tAM senAM jagAmAzu tataH purIm // 6 // patAkAdhvajinI ramyAMtUyAdhuSTaninAditAm / siktarAja pathA ramyAM prakIrNakusumotkarAm // 7 // rAjapravezasumukhaiH pauraimaGgalavAdibhiH / sampUrNA prAvizadAjA janAdhaiH | samalaMkRtAm // 8 // pauraiH pratyudgato dUraM dvijaizca purvaasibhiH| putrairanugataH zrImAna zrImadbhizca mhaayshaaH||9|| / gato rAma iti zrutvA / krameNa punaH spaSTaM shrutvetyrthH| dRSTaH pulakitaH // 5 // 6 // ramyAmiti punaruktistattadvizeSaNakRtaramaNIyatvAbhiprAyeNa patAkA dhvajapaTaH, dhvajA daNDaH, patAkAnvitA dhvajA asyAM santIti patAkAdhvajinIm / hrasvadIrghavajabheda ityapyAhuH / uduSTamiti bhAva niSThA / tUryodoSeNa sAtaninAdAmityarthaH // 7 // rAjapravezena sumukhaiH vikasanmukhaiH / maGgalam AzIrvacanaM vaktuM zIlameSAmastIti maGgalavAdibhiH // 8 // 9 // Mgata iti / prazAntAtmA prazAnto gatakrodhaH AtmA mano yasya sa tathoktaH // 1 // vihalaM parazurAmabhayena dhanurdAnavRttAntasya mAyayA tirodhAnamanyAna pati // 2-4|| gata iti |hssttH pulakito vismito thaa||5||6|| patAkAdhvajinImiti / patAkAH zreNIkRtAH kSudradhvajAH,itare punarmahAvajAH / ramyA svabhAvato rampAm / siktarAja / ' 1 pAlitA / saMdizasva mahArAja senAM tvacchAsane sktiAm / zAsanaM kAMkSate senA pAtakAlirjalaM yathA / / ityAdhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. janaH sambandhijanaH / gRhe sthitairiti zeSaH / kAmyanta iti kAmAH, viSayabhogaparikarAH taiH // 10 // badhUnAM suSANAm / pratigrahe upacAre svasvAntaHpurAnayane vA / "vadhUrmAyA khuSA " ityamaraH / yuktA AsaktAH, Asanniti zeSaH // 11 // jagRhuH antaHpuraM prAvezayan // 12 // maGgalAlApanaiH svastivAcanaiH, zobhitAH / maGgalAlambhanairitipAThe - AlambhanaM candanacarcA / devatAyatanAni gRhadevatAnAmagRhANi / pratya 190 // praviveza gRhaM rAjA himavatsadRzaM punaH / nananda sajano rAjA gRhe kAmaiH supUjitaH // 10 // kausalyA ca sumitrA cakaikayIca sumadhyamA / vadhUpratigrahe yuktA yAzcAnyA rAjayoSitaH // 11 // tataH sItAM mahAbhAgAmUrmilAM ca yazasvinIm / kuzadhvajasute cobhe jagRhurnRpapatnayaH // 12 // maGgalAlApanaizcaiva zobhitAH kSaumavAsasaH / devatA yatanAnyAzu sarvAstAH pratyapUjayan // 13 // abhivAdyAbhivAdyazca sarvA rAjasutAstadA / remire muditAH sarvA bhartRbhiH sahitA rahaH // 14 // kumArAzca mahAtmAno vIryeNApratimA bhuvi / kRtadArAH kRtAstrAzca saMghanAH sasuhR / zuzrUSamANAH pitaraM vartayanti nararSabhAH // 15 // kasyacittvatha kAlasya rAjA dazarathaH sutam / bharataM kekIputramavIdranandanaH || 16 || ayaM kekayarAjasya putro vasati putraka / tvAM netumAgato vIra yudhA jinmAtustava // 17 // zrutvA dazarathasyaitadbharataH kaikayIsutaH / gamanAyAbhicakrAma zatrughnasahitastadA // 18 // pUjayan gandhapuSpAdibhirapUjayan / Ayatana pUjAmAtre strINAmadhikArAditi bhAvaH // 13 // abhivAdyeti / sarvA abhivAdya sarvA remira ityanvayaH // 14 // vartayanti anuvartayanti sma // 15 // kasyacittvatha kAlasya kasmiMzcitkAle gate sati // 16 // mAtulastaveti / ato gaccheti vyaJjanA patha ramyAM kusumotkarAdibhirupacAraiH ramyAm // 7-10 // kausalyeti / vadhUpratigrahe vadhUnAM snuSANAM pratigrahe yuktAstatparAH || 11||12|| maGgalAlambhanaiH maGgalA laGkaraNaiH / devatAyatanAni gRhdevtaaprtimaaH|| 13 // 14 // kRtadArA iti / pitaraM zuzrUSamANAH vartayanti ujjIvayanti, AhlAdayantIti yAvat / kRtAsnAH lbdhaanaaH| 1 svadA / svaM svaM gRhamathAsAtha kuberabhavanopam / gAMbhirdhanaizca dhAnyaizca tarpayitvA dvijottamAn // 2 nararSabhAH / kAlekAle tu nItikAstoSayanto guruM gunnaiH| 3 suvam / vinayaM dehayogena saMprAptamiva saMsthitam / 4 stava / prArthitasvena dharmajJa nithilAyAmahaM tthaa| RSimadhye tu tasya svaM prItiM kartumihAIsi / 5 sutaH / abhivAdya guruM rAmaM parivvajya ca lakSmaNam / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only TI.bA.kaoN. sa0 77 // 190 //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir vRttyoktiH putravirahakAtaryAt // 17 // 18 // aviSTaM kasyApi duHkharahitaM yathA bhavati tathA kartu zIlamastyasyeti tathA // 19-21 // paramayantritaH paramam atyantaM yantritaH zrutismRtimaryAdAnatilaDI / gurukAryANi gurUcitazuzrUSAdikAryANi / anvakSata paripAlayati smetyarthaH // 22 // evametAdRzena zIlavRttena / negamAH vaNijaH // 23 // na kevalaM zIlavRttena, kintu sarvarapi guNairityAzayenAha-teSAmiti / ApTacchaya pitaraM zUro rAmaM cAkliSTakAriNam / mAtRzcApi narazreSThaH zatrughnasahito yayau // 19 // gate ca bharate za rAmo lakSmaNazca mahAbalaH / pitaraM devasaGkAzaM pUjayAmAsatustadA // 20 // piturAjJAM puraskRtya porakAryANi srvshH| cakAra rAmo dharmAtmA priyANi ca hitAni ca // 21 // mAtRbhyo mAtRkAryANi kRtvA paramayantritaH / gurUNAM gurukAryANi kAlekAle'nvavaikSata // 22 // evaM dazarathaH prIto brAhmaNA nagamAstadA / rAmasya zIlavRttena saveM viSayavAsinaH // 23 // teSAmatiyazA loke raamHstypraakrmH| svayambhRriva bhUtAnAM babhUva gunnvttrH||24|| rAmastu sItayA sArddha vijahAra bahUnRtUn / manasvI tadgatastasyA nityaM hRdi samarpitaH // 25 // teSAM brAhmaNAdInAM madhye // 24 // evaM dharmaparatAM rAmasyoktvA dharmAviruddhakAmAbhirati darzayati-rAmastvityAdinA zlokacatuSTayena / rAmastu tuzabdena pUrvasmAdvailakSaNyamucyate / pitRzuzrUSaNadharmapravartanadevatArAdhanAdikaM hi pUrvamuktam / sa evaM kartA saMprati vAtsyAyanamabhyasya kAmatantraparo 'bhUt / sItayA ayonijayA " sahayukte'pradhAne" iti tRtiiyaa| svAbhAvikasaundaryasamRddhayaivAvatIrNApi bhogasrotasyapradhAnAbhUditi rAmasya prAvaNyA tizayaH pradarzitaH / vijddaar| parasmaipadena phalAparyavasAyitocyate / "svaritabhitaH kabhiprAye kriyAphale " iti vihArarUpakriyAphalasya kartRgAmitve nararSabhAH rAmAdayaH // 15-20 // priyANi iSTaprAptirUpANi / hitAni aniSTanivartakAni // 21 // mAtRbhya iti / anvavekSata anusandadhe // 22 // evamiti / evaMvidhena rAmasya zIlavRttena / negamAH paurAH, dazarathAdayazca prItAH // 23 // teSAmiti / teSAM brAhmaNAdInAM gamo guNavattaraH priyanarI prabhava // 24 // rAma iti / M nar3hatA nahatAntaHkaraNaH / tamyAH sItAyAH hadi samarpitaH / yadA tataH nadUtamanA rAmaH nA hadi samarpayAdityarthaH // 25 // priyA spiti / sItA rAmamya pitR For Private And Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir pA.rA.bha. mAnanA // 19 // sa yAtmanepadameva bhavet / tathA ca cirataravihAropi bhogopodAta kelitA nAtizeta iti bhAvaH / bahUnRtUn / atyantasaMyoge dvitIyA / tayA bhoganarantaye / TI.bA.kA. mucyate / bahUna RtUnityuktaM na tu vatsarAniti / tena ttthtuucitbhogosskrnnebhogaan sa bubhuja ityuktam / mano'syAstIti manasvI / bhUmArthe matva yH| tathA ca saMzzeSadazAyAM sItAsaGkalpamapyatizayya bhogasrotaHpravartayitetyarthaH / nityaM tadgataH tasyAM gataH "saptamI-" iti yogavibhAmAtsamAsaH / jAtiguNavadapRthakasiddhatayA tadekaraso'bhUdityarthaH / sarvadA tadAsaktacitto'bhUditi bhAvaH / tasyA hRdi nityaM samarpitaH, sItApi rAmakRtatattavyApAreNa / vazIkRtA tadAyattacittAsIt / nityaM suciraM bhoge'pi sadyaHsaGgateva nirvdhikprembhaarbhritaabhuudityrthH||25||nityN tadgata ityatra hetumAha-piyA viti| priyA tu sItA rAmasya dArAH pitRkRtA iti / guNAdUpaguNAccApi prItibhUyo'bhyavarddhata // 26 // tasyAzca bhartA dviguNaM hRdaye parivartate / antarjAtamapi vyaktamAkhyAti hRdayaM hRdA // 27 // turvdhaarnne| pitRkRtA dArA itihetoreva rAmasya sItA priyAsIt / taIi sItAlakSaNyamakiJcitkaram, netyAi-guNAt bhartRzuzrUNAdiguNAt / rUpasya dehasya guNAta saundaryAt / apishbdo'nuktsmuccyaarthH| AbhijAtyAdibhizca prItirbhUyo'bhaeSata / rAmasya sItAyAmityarthasiddham / ato bahUtUna vijaDAretyanvayaH // 26 // atha rAmasyeva sItAyA api rAme nirantarAnurAgaM darzayan tasyA hRdi nityaM samarpita ityuktaM vivRNoti-tasyAzceti / / tasyA bhartA raamshc| hRdaye sItAyA hRdye| dviguNaM yathA bhavati tathA parivartate, rAmAdviguNA prItiH sItAyA rAme'bhUdityarthaH / yathA rAmasya sItAyAM prItiH pitRkRtadAratvakRtA saundaryakRtA ca, evaM rAme'pi sItAyAH prItiaubhayakRtA, kintu bhartRtvamAtrakRtA / vakSpatyanasUyA~ prati sItA-"yadyapyeSa bhavedbhartA mamAyeM vRttvrjitH| adveSamupacartavyastathApyeSa mayA bhavet // " ityAdi / anena guNAdityuktarAmaviSayAnurAgo vivRtH| etAdRzAnurAgo rAmeNa kathaM vijJAyata ityatrAha antariti / antarjAtaM sItAdtamapi hRdayagUDhabhAvam, anurAgamiti yAvat / hRdA tarkeNa, anubhAvaritiyAvat / vyaktamAkhyAti jaanaati| cakSiGaH khyAmAdezaH saarvdhaatuke'pyaarssH| tasya darzanArthatvaM cakhyurityAdau siddham / parakIyahRdayaM kathaM vyaktIbhavatItyapekSAyAM | kRtA dArA iti gauraveNa priyA babhUva / pitRkRtavivAhaH zlAghanIyaH / guNAdrUpaguNAJceti / guNAcchandAnuvartanAt rUpaguNAt saundaryAtizayAca priitirbhuuyo'dhyv| Ita // 26 // tasyAzceti / bhartA rAmaH, hRdayam abhiprAyam, hRdA manasA, vyaktamAkhyAti jAnAti / idamuttarazlokasya zeSaH / tasya hRdaye maithilI bhyopi| H19 // For Private And Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Arachana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir tatraiva sarvadA parivartamAnatvAt ityuktaM pUrvArdhe // 27 // rAmavat sItApi rAmahRdayaM vizeSeNa vyaktaM vettItyAha-tasyeti / tasya rAmasya hRdayaM / sItA bhUyo vizeSeNa rAmAdatiriktaM jAnAtItyarthaH / rAmo yAdRzabhogamabhilapati tadiGgitena jJAtvA svayaM tadanurUpA bhavati, natu tadatiriktabhoga mabhilapate / evaM rAmo'pIti bhAvaH / rAmAdapyatizayena sItAyAH kAntejitaparijJAne hetucaSTayamAha maithilItyAdi / dezasvabhAvAdaMzasvabhAvAcca suukssmjnyaa| devatAbhiH sameti prAgalbhyamucyate / rUpe viSaye rUpiNI sadRzyamAnarUpavatI zrIkhi sthitA / anena sahajabuddhivizeSo darzitaH // 28 // tasya bhUyo vizeSeNa maithilI jnkaatmjaa| devatAbhiH samA rUpe sItA zrIriva rUpiNI // 28 // tayA sa rAjarSisuto'bhirAmayA smeyivaanuttmraajknyyaa| atIva rAmaH zuzubhe'tikAmayA vibhuH zriyA viSNurivAmarezvaraH // 29 // ityArSe zrIrAmAyaNe AdikAvye vAlmIkIye caturvizatsahasrikAyAM saMhitAyAM zrImadabAlakANDe saptasaptatitamaH sargaH // 77 // iti zrImahAlakANDaH samAptaH // zrIrastu // evamanavadhikamanyonyAnurAgamupapAdya tadanurUpaM bhogaM darzayati-tayeti / rAjarSisutaH mahArAjasutatvena niravadhikabhogopakaraNavAn / uttamarAjakanyayA tato'pyadhikatadupakaraNavatyA / rAmaHramayitA / abhirAmayA tato'pyatizayena ramayiyA / saH atizayitakAmaH / atikAmayA rAmAdapyadhikakAmaye tyarthaH / tayA siityaa| sameyivAn samyageyivAn / ekIbhAvena saMzliSTaH svayaMgrahAzzeSaviSayIbhUtaHsan "lIneva prativimbiteva likhitevotkIrNarUpeva ca pratyupteva ca vajralepaghaTitevAntarnikhAteva ca / sA nazvetasi kIliteva vizikhaizcetobhuvaH paJcabhizcintAsantatitantujAlaniviDasyUteva lagnA priyA // " itivat / vibhuHprtyaalinggnaadismrthH| amarezvaro vissnnuHaadivissnnuH| zriyevamUrtibhedenopamAnatvam / atIva atizayena zuzubhe reje| tulyAnurAgasya / MvizeSeNa atizayena / etaduktaM bhavati-parasparahRdayAntarvartanena parasparasvabhAvamubhI jAnAte iti // 27 // 28 // tayA sa iti / abhirAmayA abhirUpayA ati For Private And Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.bhU. // 192 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir TI.bA. atizayitastrIkAmasya / bhogasamRddhihetutvAditi bhAvaH // 29 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe maNimaJjIrAkhyAne bAlakANDa | vyAkhyAne saptasaptatitamaH sargaH // 77 // vede zAstreSu vAdepyanitarasulabhAM kIrtimATIkamAnaH kAvyAlaGkAranATyaprabhRtiSu paTudhIH kopi TIkAvidhAne / sa0 OM zuddhAntaH padmazuddhAntitamadhumathanaH zuddhasattvaikamUrtigovindAya vicAryya vyatanuta vimalAM bAlakANDasya TIkAm // zrIraghunandanaparabrahmaNe namaH // tani0- rAjarSisuta iti uttamarAjakanyayeti ca abhijanavRttAditaulyamuktam / abhirAmayA saundaryeNAtiramaNIyayA atikAmayA atisnehayA sameyivAn / ati saMzleSeNa abhedaM prAptaH / yadvA atikAmayA atikrAntamanmathayA / tenAprAkRtavigrahavattayA divyadampatibhoga evAtrAbhivyajyate // 29 // iti zrI ahocalAcAryA nuvAditA zrImadvAlakANDatanizlokIvyAkhA samAptA // zrIrAmacandraparabrahmaNe namaH // kAmayA anuraktayA bhartari atisnehayA tathA sameyivAna saGgataH / amarezvaro viSNuH zriyeva zuzubha iti sambandhaH // 29 // iti zrIparamahaMsaparivrAjakAcArya zrInArAyaNatIrthaziSya zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM bAlakANDavyAkhyAyAM saptasaptatitamaH sargaH // 77 // mahezatIrtharacitA rAmapAdasamarpitA / zrIbAlakANDavyAkhyeyaM samAptA tattvadIpikA // iti zrIrAmAyaNe vAlakANDaH samAptaH // For Private And Personal Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir RAINRITY VHAVIANEVEVENTERVAYANTERN OM // iti zrImadvAlmIkirAmAyaNe bAlakANDam // HASHA zrIbhUSaNAdigpANyAcatulyAlaMkataM munibhAvaprakAzikA-satyatIrthIyAdivyAkhyovRtaTippaNIsaMvalitaM ca // E URALLULANTATAMANTRAVASNAIANTATE For Private And Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Archana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir For Private And Personal Use Only