Valmiki Ramayanam Part 01

SR No.: 020791
Original Sutra Author: N/A
Author: Amar Publication
Publisher: Amar Publication
Total Pages: 468
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 341

Acharya Shri Kalassagarsun Gyanmandir
कर
मित्रेत्यादि । कयान्ते यज्ञोपक्रमकथनानन्तरम् ॥१॥ श्रोतुमिति । इमां यज्ञकयाम् । पूर्वकः मदंशकूटस्थः। समुपाहरत् कृतवान् ॥२॥ विश्वामित्र इति । प्रहसन्निव प्रसन्नवदन इत्यर्थः । स्वविवक्षितस्यैव पृष्टत्वात् प्रहासः अजानन्निव पृष्टवानिति वा। विस्तर इति, यज्ञस्येतिशेषः ॥३॥ शङ्करेति ।। विन्ध्यपर्वतमासाद्य मध्ये महागिरिनिरोधाभावात् प्राप्य तथा विन्ध्योऽपि हिमवन्तम् । इत्येवं परस्परमासाद्य वीक्षानिरोधाभावात् निरीक्षेते, परस्परम् ।
श्रोतुमिच्छामि भद्रं ते विस्तरेण कथामिमाम् । पूर्वको मे कथं ब्रह्मन् यज्ञं वै समुपाहरत् ॥२॥ विश्वामित्रस्तु काकुत्स्थमुवाच प्रहसन्निव । श्रूयतां विस्तरो राम सगरस्य महात्मनः ॥३॥ शङ्करश्वशुरो नाम हिमवानचलोत्तमः। विन्ध्यपर्वतमासाद्य निरीक्षेते परस्परम् ॥४॥ तयोर्मध्ये प्रवृत्तोऽभूद्यज्ञः स पुरुषोत्तम। स हि देशो नरव्याघ्र प्रशस्तो यज्ञकर्मणि ॥५॥ तस्याश्वची काकुत्स्थ दृढधन्वा महारथः । अंशुमानकरोत्तात सगरस्य मते स्थितः ॥६॥
तस्य पर्वणि तं यज्ञं यजमानस्य वासवः । राक्षसी तनुमास्थाय यज्ञीयाश्वमपाहरत् ॥७॥ ह्रियमाणे तु काकुत्स्थ । तस्मिन्नश्वे महात्मनः । उपाध्यायगणाः सर्वे यजमानमथाब्रुवन् ॥ ८॥ अयं पर्वणि वेगेन यज्ञीयाश्वोऽपनीयते।
हारं जहि काकुत्स्थ हयश्चैवोपनीयताम् ॥९॥ निरीक्षमाणाविव स्थितावित्यर्थः॥४॥ अस्त्वेवम्, ततः किमित्यत्राह-तयोरिति । हि यस्मात् स देशः यज्ञकर्मणि प्रशस्तः "आर्यावर्तः पुण्यभूमिमध्यं । विन्ध्यहिमागयोः" इति वचनात् । अतस्तयोर्मध्ये यज्ञः प्रवृत्तोऽभूत् ॥५॥ तस्येति । अश्वचर्याम् अश्वानुचरणम्, मते आज्ञायाम् ॥६॥ तस्येति। तं, यज्ञं। यजमानस्य तस्य सगरस्य । यज्ञीया श्वं यज्ञाश्विम् । राक्षसी मायामयीं तनुमास्थाय पर्वणि उक्थ्याहे "तिथिभेदे क्षणे पर्व" इति निघण्टुः । अपाह जास्त अपहृतवान् ॥७॥ ह्रियमाण इति । उपाध्यायगणाःऋत्विग्गणाः॥८॥अयमिति। अपनीयते “वर्तमानसामीप्ये वर्तमानवद्वा” इति लट् ॥९॥
यज्ञोपक्रमकथान्ते ॥१॥ श्रोतुमिति । इमा सगरयज्ञसम्बन्धिनीम् समुपाहरत् कृतवान् ॥ २ ॥ विश्वामित्र इति । प्रहसनिव विकसितवदनः । अत्र च कारणं स्वावि पावक्षितमेव सगरयागवृत्तान्तं स्वपूर्वजवृत्तान्ततया श्रवणकुतूहलातिशयेन पृष्टवान् रामभद्र इति । विस्तर इति यज्ञस्येति शेषः ॥३॥ शङ्करश्वशुर इति ।M
आसाद्य स्थित इति शेषः । आसन्न इत्यर्थः । निरीक्षते परस्परमिति । तावुभौ पर्वतो औन्नत्यातिशयेन परस्परं निरीक्षमाणाविव स्थितावित्यर्थः ॥ ४॥ तयोरिति। प्रशस्तः फलातिशयप्रदः ॥५॥ तस्येति । अश्वचर्याम् अश्वानुचरणम् सगरस्य मते आज्ञायाम् ॥६॥ तस्येति । पर्वणि उक्थ्याहे । राक्षसी तनुम् यजविघ्नकरण