Book Title: Kumarpal Charita
Author(s): Shankar Pandurang Pandit
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002235/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Department of Public Instruction, Bombay THE KUMARAPALACARITA ( PRAIRTA DVYASRAYA KAVYA) OF HEMACHANDRA ILLUSTRATING THE EIGHTH CHAPTER OF HIS * SIDDHA-HEMACANDRA OR PRAKRIT GRAMMAR WITH A COMMENTARY BY PURNAKALASAGANI EDITED.BY THE LATE : SHANKAR PANDURANG PANDIT, M. A. Socoad Elitioa Revised by P. L. VAIDYA, M. A, D. LITT. Published by The Bandarkar Oriental Research Institute POONA Bombay Sanskrit aud Prakrit Series Bo. LX 1936 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIhemacandraviracitaM kumArapAlacaritaM nAma prAkRtadyAzrayakAvyam pUrNakalazagaNiviracitayA TIkayA pariziSTe ca siddhahaimavyAkaraNasyASTamAdhyAyena sahitam / paNDitAbhidhAnena pANDuraGgasUnunA zaMkareNa saMpAditam tasyedaM dvitIyaM saMskaraNaM vaidyopADhena parazurAmazarmaNA saMzodhitam / bhANDArakaraprAcyavidyAsaMzodhanamandirAdhikAribhiH prakAzitam / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION* . THIS rovised edition of the Kumarapalacarita of Homarandra is based upon the same manuscript material as was used for the first edition by the late Mr. S. P. Pandit and his Shastri, Pandit Shivram Shastri Tatke. The material prosented in the first edition required a thorodgh revision and rearrangement, particularly in view of the great advance made in the Prakrit studies since the days of the late Mr. Pandit. Mr. Pandit used three M88. for the text and the commentary of the Kumarapalmokrita, and one Ms, and two printed editions of the eighth chapter of Hemacandra's Grammar dealing with the Prakrit dialects which he gave as an Appendix. I give below the description of the material: 3. (A) THE KUMABAPALACARITA AND ITS.COMMENTARY B. This Ms. consists of 67 leaves and has 17 lines to a page. The leaves are 113" x 4]". The colophon at the end runs as follows: . saMvat 1571 varSe kArtikavadi caturdazI budhe sAlIvADAmadhye vAstavyapaMDitakoThalasutapaMDitalaTakaNalikhitaM // 1 // yAdRzaM pustakaM dRSTvA tAdRzaM likhyate mayA / yadi zuddhamazuddha vA mama doSo na dIyatAm // 2 // zubhaM bhavatu // kalyANamastu // 1 // saMvat 1550 varSe zrIaNahillapuranagare zrIkharataragacche zrIjinasAgarasUripaTTe zrIjinasuMdarasUripApUrvavila (2) sahasrakarAvatArazrIjinaharSasUriziSyaiH zrIkamalasaMyamopAdhyAyaH zrIprAisamyAzrayavRttilekhayAMcake // 1 // This Introduction embodies a good deal of material from the Introduc, tion to the first edition. P. L. V, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi KUMARAPALACARITA It shows that the Ms. was written at Patan in Gujrat, in Samvat 1570 or 1514 A. D. This Ms. was obtained for the late Mr. Pandit by his friend the late Mr. Hariprasad Santokhrambhai Desai of Bhavnagar. C. This was a Ms. obtained by the late Mr. Pandit through the same gentleman. It was written in Bhavnagar and completed on 10th March 1883. It consists of 131 leaves, 12" x 9". It does not give any more details. D. This Ms., forming the collection of the Deccan College and now deposited at the Bhandarkar Oriental Research Institute, is one of the whole of the Dvyas'raya Kavya (now printed in BSS. Nos. LXIX and LXXVI) and consists of 473 leaves, 10"x4" with 17 lines to a page. The first 387 leaves contain the Sanskrit Dvyasraya Kavya and its Vrtti illustrating Sanskrit grammar; and the remaining leaves contain the Prakrit Dvyasraya Kavya with its Vrtti. The first and the last of the leaves are unfortunately lost and hence it is not possible to ascertain its age. (B) THE APPENDIX A. This Ms. of the eighth chapter of Siddha-Hemacandra or Sabdanusasana consists of 44 leaves, 105" x 4", and has 15 to 16 lines to a page. It was written in Avanti or Ujjain, in Samvat 1612 or 1555 A.D. It was obtained by the late Mr. Pandit from the library of Seth Manibhai Premabhai of Ahmedabad. P. This is the printed edition of R. Pischel, "Grammatik der Prakrit Sprachen, Halle, 1877. This edition is based on a collation of six MSS. and B for which see below, B. This is the printed edition entitled "Prakrita Balabhasa Magadhi" by Krishnashastri Mahabalesvar of Bombay and published in Samvat 1929 or 1873 A.D. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION nii ; . The importance of this Appendix in the progent Felume cannot be exaggerated as it is extremely useful, firstly, for the proper appreciation of the Dvyasraya kavya, and secondly for the text of the commentary., For, the commentary embodies a very large portion of Hemacandra's grammar and also of his Vrtti. Thus the proparation of the text of this Appendix was an important stage in the preparation of the Dvyasraya Kavya and its commen-? tary. It will be seen from the critical apparatus that the Kavya and the commentary are based on the text of the Appendix ! where the MSS. failed to give a clue to tho accurate text. ; A few observations are necessary here about the method of recording variants from MSS. of a work written in Prakrit. Firstly, MSS. are at variance in writing .and it when they are followed by a conjunot congonant, ag an option is allowed in such cases to share and 3 substituted by Hema, ii 85 and i. 116; and fur, ther by iv. 410 and iv. 411. The result of the promisouous operation. of these rules is complete chaos. The variants, therefore of s and 3 in place of g and 37 are not recorded. Secondly, the scribes often write a ast; but when the stroke above 3 is obliterated or misplaced, we decided the correct reading on the strength of the metrical value and ignored the variants. Thirdly, the promisouous use of Tela by Jain writers may be tolerated elsewhere but cannot be so tolerated in the present work which obviously illustrates a system of grammar; we have not recorded variants due to guia. Fourthly, certain formas allow an option, e.g., hiM may be written as hi, hi or hiM; we ignored the variants of this type, metrical needs being our sole guide. In fact MSS. do not use the sign of apunasika at all, even in cases where the use of anunasika is to be illustated. Fifthly, the MSS. make promis Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii KUMARAPALACARITA cuous use of a and out; although a su Titafa TCI should in Such cases be the guiding principle for modern editors we have followed, on principle, the readings of our Ms. B, and have not noted the variants. As Hemacandra's Prakrit grammar is one of the exhaustive works on the subject, and as there is no aid for its proper understanding by way of notes in English, we have added in this revised edition a few notes on the first three padas, while we have made them a little bit more exhaustive on the portion clealing with the A pabliransa dialect. We hope that in this way the utility of this part is considerably enhanced. II : The present, work riz., Sri Kumarapalacarita-PrakitaDvyastays-Mahakavya is strictly speaking not a complete poem by itself, but is only a part; and though several M98 are devoted to this part only, there are many others which contain the entire Dvyasraya Mahakavya. The first seven parts of the poem, as a whole, are devoted to the description of the Arahilla pura princes, including Prince Kumarapala, and the illustration of the first seven chapters or adhya yas of Hemacarya's Sutras of Sanskrit Grammar, The eighth part is devoted exclusively to the description of Princo Kumara pala, his excellences and exploits, and to the illustration of the rules of the grammar of the Prakrit language which form the eighth and last chapter. The whole poem, the first twenty cantos of which are in Sanskrit and the last eight cantos in Prakrit, is thus the work of one and the same author, but the commentary is written by two different scholars. The colophon of the commentary on the poemlillustrating the Sanskrit part of the grammar runs as follows: Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayatilakagaNiviracitAyAMzrIhemacandrAbhidhAnazabdAnuzAsanadvadhAzrayavRttau viMzaH sarga: samarthitaH / Two verses at the end of the commentary illustrating the Prakrit part are as follows : datto mudA tairjinaratnasUrikSamAdhiparbodhamaNipradIpaH / zrIprAkRtadvayAzrayahemagarbhasthitaM yadAdarzayadarthajAtam // falgaariai AFITIzikSotra pUrNakalazo gnnirlpbuddhiH| anyopakAriSu padaM parilabdhukAmo vRttyAnayA kimapi tatprakaTIcakAra // It is evident from this, that Abhayatilakagani was the author of the commentary on the part of the poem illustrating the seven adhyayas and that Purnakalasagani was the author of the commentary on the part illustrating the eighth adhyaya; and, that both were the pupils of Jinesvarasuri. One Laksmitilakagani, a common friend of these two 'commentators has looked over and corrected both these commentaries, and his service is thankfully acknowledged at the end of the commentaries on both * the parts. So the ruling prince who forms the hero of this part of the poem is Kumarapala of Anahillapura (Pattana); the author of the poem and of the grammar to illustrate which the poem is intended is Hemacarya or Hemacandra and the author of the commentary on the - poem is Purnakalasagani. III All that is known of Purnakalasagani is that Abhayatilakagani and Laksmitilakagani were his fellowstudents and that he was the pupil of Jinacandrasuri, whose succession as the head of the Candra religious sect is thus given at the end of the commentary : 97 377EURdeg? Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KUMARAPALA CARITA 1... Abhayadevasuri; 2.. Jinayallabha; 3, Jinadatta; 4. Jinacandra; 5. Jinapati; Jipesyara. Next we give a short account of the subject of the poem. The poem begins with the description of the capital, Pattana and takes up the hero as being already on the *throne and with representatives of rulers of all provinces attending on him. The first five cantos and a part of the sixth are devoted to the description of Anahillapura, the wealth of the king, the splendour of the royal temples of Jina, the grandeur of the procession in which the king visited thom, the liberality and devotion with which he worshipped the images, the beauty of the kitig's gardens, and the pleasures and luxuties of the king and his subjects it all the seasonts' of 'the year. The latter part of the sixth canto contaibs are accbunt of the warfare between the armies of Kumarapala' and Mallikarjuna, the king of the Konkan, which ended in the defeat and death of the latter, and a brief abcount of the relattionis of Kumarapala with contemporanebus kings. The last two cantos are devoted to the expression of moral and religious reflections; in the seventh, they are placed in the mouth of the hero; and in the eighth, they comie as instructions from the goddess Srutadepi to the herb given by her at his prayer. As this poem does not contain any account of the genealogy of the hero and the interesting events of his life previous to his attainment of sovereignty, we propose to give here, for the information of the uninformed reader, a brief account of the same, as mainly based on the Prabandhachintamani of Merutunga;: and also a":short *See I, 28. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION Hummary of the incidents mentioned in the latter part of the sixth canto and of the reflexions contained in the seventh and the eighth cantos. The author of Prabandhacintamani. states that Bhimadeva, the King of Anahillapura, admitted into his harem one, Cauladevi, who though not a Ksatriya virgin, and once, a courtezan by profession, was admired for her strength of character and devotion to her master. Their son was Haripala. His son was Tribhuvanapala and Tribhuvanapala's son was Kumarapala. It was predicted by those who were proficient in chiromancy that Kumarapala would succeed Siddharaja on the throne of Anahillapura (Pattana); that ruling king, however, on account of the flaw in the parentage of the youth disliked the idea and always remained on the watch to put him to death. Kumarapala, who'suspected this, passed several years in other countries as an ascetic. Once he returned to Pattana and resided in a convent. It happened to be the day on which Siddharaja had invited all the ascetios in the town for worshipping them by way of celebrating the anniversary of the death of his father Karna. Kumarapala was, therefore, obliged to be present along with all the ascetics. Siddharaja, when washing the feet of this assembly with earnest devotion, came to Kumarapala and was struck when he noticed the extreme delicacy of the soles of his feet and such marks thereon as: had been described to him to be sure prognostications of sovereignty. Kumarapala did not.fail to observe the change which had come over the face of the king and immediately fled away. Pursued by the soldiers of Siddharaja, he first hid himself in the work-house of a potter, and thon in a heap of thorny branches of troos in the field of oultivator, and thus eluded the search of his pursuers, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xii KUMARAPALACARITA During his flight while resting under a tree, he noticed & rat bringing out from a hole twenty-one silver coins, one by one. When the rat afterwards began to restore them, he allowed it to go into the hole with one of them and then took possession of the rest. The rat on its return, not finding the treasure, was so deeply grieved that it died immediately on the spot. Kumarapala was much pained to see this incident. On the way, while going without food for three days and tormented by hunger, he happened to meet a lady with a large retinue on the way to her father's house. She invited him with affection. as a sister and treated him to rich food. Thus journeying for several days through the country, he arrived at Stambhatirtha, Khambhat-Cambay, where Hemacarya, the great Jaina saint, resided at the time. There he called at the minister Udayana's house to ask for food. Again Udayana saw him in the convent, where iu reply to his questions, Hemacarya, on the strength of the marks he noticed on his person, prophecied that Kumarapala was going to be the ruler of the whole land. Noticing that Kumarapala hesitated to trust in the prediction, Hemacarya made two copies of the statement of his prophecy and handed over one to the minister and the other to Kumarapala. The statement ran thus ;-*"If you will not be anointed king on Sunday the second day of the dark fortnight of the month of Kartika when the moon will be in the constellation hasta in the year 1199 Samvat, I shall give up the work of prophecying hereafter." On seeing this, Kumarapala and Udayana agreed to abide by the orders of Hemacarya if the prophecy should be realised. * garuferalniot : p. 194. line 4. saM0 1199 varSe kArtika vadi 2 ravI hastanakSatre yadi bhavataH pahAbhiSeko na bhavati tadAtaH paraM nimittAvalokasaMnyAsaH / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION xiii Hemacarya at the same time, exacted from Kumarapala a promise that he would accept the Jaina creed if he should become a king. Kumarapala then went to the housc of Udayana who entertained him heartily and, providing him with all requisites, sent him on to Malva. There in the temple of Kudangesvara he noticed a verse, inscribed on the tablet containing the account of the foundation of the temple, which ran as follows: *" When eleven hundred and ninety-nine years will have been completed, there will be king Kumara who, oh Vikramaraya, will be like you." Astonished to read this inscription and having about the same time learnt that Siddharaja was dead, Kumarapala started back for Anahillapura. Returning to the town at night, hungry and exhausted, and having got no money, he appealed for his meals to the charity of a confectioner; and then went to the house of his sister's husband, Kanhadadeva who was the foremost among the ministers to whom Siddharaja had entrusted the work of placing a suitable ruler on the throne, Kanhadadeva who had gone to th@ Court, found - Kumarapala in the house on his return home, and treated him with great respect, and, next morning, accompanied by his army in a state of readiness for action, took him to the palace. When all the courtiers were assembled, a young relation of the deceased king was first placed on the throne, but he appeared to be extremely careless,as he did not mind even his clothes when they fell off and left his limbs naked; and was, therefore, regarded as unfit for the honour. Another relation was then placed in the post, ___ * puNye varSasahasra zate varSANAM navanavatyadhike bhavati kumAranaredrastava vikramaT19 HET. P. 194, yaralTAO. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KUMARAPALAGARITA but he, too, was regarded as undeserving, as he sat inapi extremely humble position joining his hands in an attain tude of prayot. Kanhadadova then put forward Kumarad para, who won the applause of all that were thereby aking his seat on the throne in a neat and majestic posiu tion and handling his sword adroitly. The state priest then immediately performed the ceremony of coronation and Kanhadadova rendered to him the prostration due to a king. Kumarapala being of a mature age of 55 years when he ascended the throne, and having gathered vast experience in his numerous travels, conducted the government of the state independently and became anpopular among the old ministers who combined together and onoo employed assassins to murder him when he was to pass through a dark part of the palace. But a relation of his secretly gave him the information ; and he evaded their effort and put to death the hostile ministers. Kaohadadeva, too, feeling proud of the relation he bore to him and of the service he had rendered to him on the occasion of his installation on the throne, began to insult him by, publicly speaking of his low origin and poor antece-, dents.. Kumarapala frequently asked him to reserve his criticism for private interviews, but finding that Kanhda. doya.. persisted in his insulting behaviour, without showing apy outward signs of dissatisfaction, caused his eyes to be extracted and sent him home. This established his influence thoroughly on all courtiers and subordinate princes who bore well the following truth in their heart Adau mayaivAyamadIpi nUnaM na taddahenmAmavahalitopi // sta A1CT12qda Pyara ( asta? ) in garaafiq: 1987 A lamp should not be touched by a man even with the tip of his finger with the false idea that sinoe it was he who lighted it at first, so indeed it would not burn him Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T'INTRODUCTION though treated with diskogard', suoh is the oase" withi na *king too. 411000 ) . When Kumarapala felt he was firm on the throne, he proved his gratitude to the potter, Alinga, who had given him shelter when he was being pursued by the soldiers of Siddharaja, by appointing him one of his ministers and conferring upon him a grant of land consisting of 700 villages. The descendants of that potter assumed the name Sagara in order to conceal their original low profession. Udayana, nobleman of Stambhatirtha (Cambay), who had also obliged him, was not forgotten by him. One of his sons, Vagbhatadeva by name, was made, the prime minister.... . . . .!* But another son of the game nobleman, *Vahada, who was' a' favourits of Siddharaja, could not bear the dignity of Kumarapala and disobeyed his orderg. By and by he joined the army of SAnaka, the king of Nagor. The young man having bribed many of the dependents of * Kumarapala itduced Anaka to undertake an invasion on Gujarat': The great efforts of Vahada, who had propared nearly every thing for the completo defeat and destruci tiset of 'Kutnara pala" by way of spreading disaffection: atdong his followers and servants, were frustrated by a stranger incident. Kumarapala had an excellent elephant Whogeneity was Katabapancanana ( a lion in a fight :). His driver, Catlinga by name, whom Vahada bad bribed 6f8r.H8 His side; happening once to be svolded:by Kumarapala 'took offence and left his service. Damala, another, slephant driver, who was unequalled in his honesty and professional'skill, was appointed in his place. When the tims of the meeting of the forces of Kumarapala and *Thig young manis name is variously written as Cahada and Bahada also. $ This name is written as STIG also. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xvi KUMARAPALACARITA Anaka arrived, Kumarapala was informed by his spies of the disaffection that had been created among his followers, but being naturally brave made up his mind to fight alone with Anaka, and ordered Samala to take his elephant against him. Finding that Samala hesitated to obey his order, Kumarapala charged him with treachery. Samala denied the charge and explained his hesitation by saying that in the opposite army there was Vahada, also riding an elephant, whose voice was so shrill that it terrified even elephants. He however, removed the danger by previously stopping the ears of his elephant by his wearing garment and then driving him against that of: Anaka. Vahada who was not aware of the change of the elephant-driver, being fully confident that he would receive help from the elephant-driver of Kumarapala, forced his elephant on Kumarapala's and tried to step on his head, sword in hand. Samala, who foresaw the attack, slightly withdrew his elephant, so that Vahada fell down between the two elephants, where he was seized and taken prisoner by the foot-soldiers of the brave king. Immediately Kumarapala hastened against Anaka, and, challenging him to fight as the best of Ksatriyas' with his usual practice, shot an arrow exactly in his face, and when he lay prostrate on his elephant, shouted victory, waving his garment with great joy. When the two leaders were thus defeated, all rendered obedience to Kumarapala whose victory was thus complete. The next great encounter of Kumarapala's men was with Mallikarjuna, the king of the Konkan. Once while Kumarapala was sitting in his court surrounded by his generals and dependents, a bard described Mallikarjuna as having assumed the title, "the grand father of kings." Kumarapala, unable to bear the insult looked around and was astonished to see one of his councillors, Ambada by Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION xvii name, showing to him his joint hands in an attitude of prayer ; 80 after the council was seperated, the king sent for him and asked him what he meant. Ambada said that from the demeanour of the king he inferred that the king wished to find out whether there was any warrior in the assembly by sending whom he could reduce Mallikarjuna who being vainglorious had assumed false dignity; and that, being himself competent to execute the commission, he had made that silent request. Immediately the king brought together the various sections of his army and his dependents, and despatched them against Mallikarjujia with him. Having made several long and Qo'nsecutive marches Ambada had just crossed the river Kalavini and was pitching tents when Mallikarjuna attacked him and routed his army. Being thus defeated and driven to the other side of the river, he attired himself in black' clothes and, having used black flags in his army, lived in black tents. Kumarapala, who was in that part of the country, having seen the dismal camp and being informed that it was Ambada's and that the appearance he had assumed was owing to his being unable to bear the disgrace of the defeat he had met with, was struck with the highly sensitive nature of that general and sent another army and some more of his powerful feudatory princes to his aid. Being thus assisted Ambada again crossed the river Kalavini, and after constructing a road, again assailed the army of Mallikarjuna. Directing his attention particularly towards the king and getting up to the head of his elephant, he used his tusks as a ladder, challenged him to a single fight and called upon him to invoke his favourite deity and to be the first to strike. Then Ambada throw him down and out off his head, the feudatory princes who had been sent to his aid being in the meanwhile engaged in plundering the town. Having Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e service . xviii KUMARAPALACARITA thus promulgated the authority of Kumarapala in the Konkan, he returned to Anahillapura and in the Court of the King offered his salute with Mallikarjuna's head covered in gold in the presence of 72 feudatories." He also presented the enormous *wealth he had brought from the treasury of Mallikarjuna to the king who rewarded him by conferring upon him the title of the grand-father of kings" which was as it were thus wrested from Mallikarjuna. After giving a poetio description of this victory, the Praketa Dvyasraya Kavya mentions briefly how Kumarapala extended his power further by conquering Srinagara, Kanci and Tilinga. From the North-west also the king of Sindhu is described as devoting himself t of Kumarapala. The Praksta section of Dvyasraya Mabakavya is extremely brief in mentioning the submission tendered by princes of other countries to Kumarapala. The king of Javana is described as abandoning all pleasures owing to the fear he fools for him. "Uvvesvara "I is spoken of as presenting to him abundant wealth and excellent horses. The Prince of Varanasi ( Benares ) is mentioned as daily waiting at the portico of the palace for his visit. Kumarapala receives presents of rich gems from the country of Magadha and excellent elephants from Gauda. His army devastates the country of Kanyakubja and terrifies the king. The sufferings of the country of Dasarna are extreme; the king is terrified to death. The wealth of the vast capital is carried away by his soldiers * zRGgArakoDIsADI 1 mANikaupacheDau 2 pApakhauhAru 3 saMyogasiddhisiprA 4 tathA hemakumbhA 32 tathA mauktikAnAM seDau 6 caturdantahastI 1 pAtrANi 120 RICH HE 98 FOURT TOS: I See garantinio p. 203. The commentary does not say whether this shows the name of a king, town, or country. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION xit and several generals of that king meet with death at their hands. After reducing the power and pride of the king of Cedi ( Tripuri, modern Tipparah ) the army of Kumarapala is described as establishing its camp on the banks of the Reva; the crooodiles in its deep waters and the gardens on its spacious banks are mentioned as suffering at the hands of his brave soldiers. The army then crosses the river Jamuna and assails the king of Mathura, who being aware of his weakness, protects his town by gratifying the assailants by presents of gold. The potentates finally mentioned as contributing to the greatness of Kumarapala are " the king of Jangala", "the ruler of Turkish Mahomedans", and "the Emperor of Delhi, " This takes us to the end of the sixth canto of the poem, at the end of which the poet describes the hero as hearing the praises offered by the king of Jangaia and then going to sleep. . The seventh canto introduces the hero as waking up early in the morning and meditating on the serious duties of man and the verses in the canto are couched in the words of the hero. The last two cantos do not refer to any historical events but contain moral and religious * reflexions. After describing how the sinful acts of a man cause his soul to wander about in the universe and how saints are happy in holy places when free from the influence of love, and after effectively denouncing the conduot of vicious men and women and the evil consequences of yielding to the influence of women, the hero is made to bestow praises on such individual saints as Sthulabhadra, Vajra, Gajasukumara, Gautama, Abhayakumara, Sudharma, Jambu, Prabhava, and to extol the Jaina doctrine and Jaina teachers and ascetics generally. Then after describing the necessity of confining devotion to the five principal Jaina deities, the hero offers prayer Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** KUMARAPALACARITA. to srutadevi and requests her to give him proper counsel concerning his duties. The last and eighth oanto is couched in the words of the goddess, Srutadevi who is represented by the poet as imparting knowledge to Kumarapala in compliance with his prayer. The substance of the advice contained in the canto is as follows:-Patient thought, freedom from anger, freedom from sinful operations, a mind devoted to absolution, righteous conduct, sharp intelligence, kindness towards the whole world, following the path of saints, making no distinction between friend and foe, looking upon all with a kind eye, speaking short 'and sweet, and the constant thought that lust and other hostile passions have to be kept always, in check, are some of the means of attaining absolution. The repetition of the prayer of Arhat and other deities, viz., what is known in the Jaina doctrine as Panca-Paramesthi-Namaskara, and abstaining from taking life and saving a man of whatever caste he may be; the repetition of the sacred spell, TARAFT &c, and the constant contemplation of the feet of Arhat, enable a man to be free from attachment to all objects of senses; to carry on the practice of all the particular postures recommended in Yogasastra ; to acquire perfect acquaintance of, and control over, all the passages of the vital airs and fluids ; and to abstraot the mind from all worldly objects and to concentrate it on Brahma, which gives freedom from the fear of disease, old age and death and secures final absolution. "Save all life from destruction" is the best religious instruction that a man can confer upon man. The praise or censure coming from others should not cause one to bestow praise or censure on them. One should always secure the favour of his religious preceptor and thus attain the purity of Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION his own mind. By following the words of saints by means of severe self-discipline one should destroy the effoots of bad actions. Those preceptors should be abandoned who by the desire of wealth bring their pupils into difficulties. One that has faith in the words of Arhat naturally understands the philosophy of such subjects as birth, death, creation, absolution, &c. Doctrines which are false (other than Jaina doctrines) should be avoided as leading to evil consequences. The attainment of absolution should be preferred even to the attainment of. godhead, as the happiness of the former is eternal while that of the latter is temporary. One should always bow to the preceptor who puts down in public discussion the preachers of false doctrines. Without the three 'gems' -faith (FM)--knowledge of religious truths (Fra) and good conduct (ata)-absolution cannot be obtained, as valuables do not fall from the skies, but can only be purchased with money.. Mercy practised daily towards living beings leads to salvation; and it makes no difference whether one is in a holy place or in a jungle or in his own house. Those who violate religious binding by eating at night fall into depths of sins and have to pass through innumerable lives. To attain heaven one should be merciful towards living beings and to attain absolution one should practise self-control ; all other efforts are * utterly useless. Those ears and hearts are blessed which every moment receive, and hold fast, fresh words of sound sense coming from saints. The distinction between mine' and 'thine' altogether disappears from the minds of those into whose ears even the mention of the revelation of Jina has found its way. Thoughts should be fixed on religion in order to make one's heart free from passions, to make one's word true and to make one's con duot pure. Can waters have the power of bestowing Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxji KUMARAPALACARITA, good, that people go to the Narmada, the Sarasvati, the Yamuna and the Bhagirathi and throw themselves like beasts into them? Jina should be fixed firmly in mind as if he were made a resident there or as if he were painted or engraved or reflected there or as if he were there by nature. Without mercy all show of holiness is worthless ; and one possessed of mercy cannot fail to get salvation. Some important events in the life of king Kumarapala may be summarised here. He was born in Samyat 1149 or 1092 A.D., and came to the throne in Samvat 1199 or 1142 A.D. The first ten years of his reign were taken up by the consolidation of his position as King. He was a great warrior and extended the kingdom of Gujarat largely. Hemacandra,mentions in his Mahaviracarita that the conquests of king Kumarapala would extend to Turkistan in the North, the Ganges irr the East, mount Vindhya in the South, and the ocean in the west. sa kauberImAturuSkamaindrImAtridazApagAm / JIRA-Ethique qui fathsafat ul IV. 52. * The most important victories over the Sambhara King Arnoraja and the Silahara king Mallikarjuna have already been mentioned above. When peace was established in the country he devoted himself zealously to religious matters. His minister Bahadadeva introduced Hemacandra to him, and his learning made such a strong impression on him that he became converted to Jainism in Samvat 1209 or 1152 A.D., took the twelve vows of the faith, built numerous temples throughout his kingdom, stopped the seven vices, and issued orders for the prohibition of slaughter in the kingdom. Two edicts on noninjury to beings issued by the feudatories of Kumarapala, Panapaksa and Alhapadeva, have come to light. He made Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION xxiii pilgrimage to mount Girnar and mount Satrumjaya. He died in Samvat 1229 or 1172 A.D. at the mature age of 80. [Material on the life of king Kumarapala :-Kumarapala-pratibodha of Somaprabhacarya, GOS. XIV. 1920; Moharaja-parajaya of Yasahpala, GOS. IX, 1918; Prabhavakacarita; Prabandhacintamani; Kumarapalacarita of Caritrasundara; Kumarapalaprabandha of Jinamandana; Rasamala edited by Forbe; Bombay Gazetteer ; the present work, i. e., Dvyasraya Kavya of Hemacandra; Kumarapalacarita of Jayasimhasuri..] V caste. Acarya Hemacandra was born in Samvat 1145 or 1088 A.D. at Dhandhuka in a family of Modha bania His name at birth was Cangadeva or Camgodeva, his mother's name was Pahini or Cahini and his father's name was Cacca, Caca or. Caciga. The father professed Hinduism and the mother was an ardent follower of Jainism. When Cangad eva was just five years old, or, according to Rasamala, eight years old, acarya Devacandra happened to visit Dhandhuka. The mother used to go to the Jain Temple with her son, There acarya Devacandra who was staying in the temple noticed on the person of the boy signs of high spiritual life as also of intelligence of high order. Devacandra persuaded the mother to entrust the boy to him so that he might receive initiation as a Jain ascetic. This took place in Samvat 1154 or 1098 A.D. The mother agreed with great difficulty. The father of the boy was away all the while, and when on his return he found his son to have become a monk, he got angry, went to Devacandra to demand his son back, but was persuaded by Udayana, minister of Jaya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxiv KUMARAPALACARITA simha alias Siddharaja, to give up the boy to follow the religious life. The boy was given the name of Somacandra on his entering the order of ascetios. Ho thereafter studied various branches of Hindu and Jain sciences. In recognition of his scholarship, his old acarya gave him the Mantra and the title of Suri and re-named him as Hemacandra. This ceremony was performed at Nagor in Samvat 1162 or 1105 A.D. Hemacandra thereafter visit ed Arahillapura, the capital of Gujarat, and was introduced to king Jayasimha alias Siddharaja. It was at the suggestion of Siddharaja that he wrote his Grammer and, for the high patronage that he received from the king; named it Siddha-Hema-Sabdanusasana, and himself wrote a commentary on it. During the reign of Siddharaja, Hemacandra composed a few more works such as Abhi-. dhanacintamani and Anekarthasam graha. Siddharaja honoured Homacandra as a learned monk at first, but gradually came under the influence of his religious tenets also. It is said that under Hemacandra's instruction Siddharaja built two Jain temples Rajavihara in the capital and Siddhavibara at Siddhapura. The work which Hemacandra began in the reign of Siddharaja was completed in the reign of his successor, king Kumarapala ; for Siddharaja only favoured Jainisin, while Kumarapala adopted Jainism as the religion of the state. Hemacandra is a versatile and encyclopaedio writer. The tradition says that his writings extend to three orores and a half of slokas. The Prabhavakacarita says: vyAkaraNaM paJcAGgaM pramANazAstraM pramANamImAMsAm / chandolaMkRticUDAmaNI ca zAstre vibhuLadhita // 1 // ekArthAnekArthA dezyA nirghaNTa iti ca catvAraH / vihitAzca nAmakozA bhuvi kavitAnaTayupAdhyAyAH // 2 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION XXV 1914 19 yuttaraSaSTizalAkA narezavratagRhivratavicAre / adhyAtmayogazAstraM vidadhe jagadupakRtividhitsuH // 3 // lakSaNasAhityaguNaM vidadhe ca dyAzrayaM mahAkAvyam / cakre viMzatimuccaiH sa vItarAgastavAnAM ca // 4 // iti tadvihitagranthasaMkhyaiva hi na vidyate / nAmApi na vidantyeSAM mAdRzA mandabuddhayaH // 5 // Many of the works of Hemacandra are however in imitation of similar works of other writers; yet in each of them there is something new. For instance, his work, SiddhaHema-Sabdanusasana is written mainly on the lines of Panini's grammar, but Hemacandra adds sections on Prakrit and Apabhramsa dialects which to this day stands as a standard and exhaustive work on the subject. His Desinamamala is similarly the standard lexicon of Prakrit words. His Chandonuaagana, a treatise on metrics deals exhaustively with Prakrit and Apabhramsa metres. His * works on poetics, Kavyanusasana and Alamkaracudamani have similarly a touch of originality here and there. His works on Jain philosophy and mythology such as Pramanamimanga, Yogasastra, Trisastisala kapurusacarita are also important. He wrote twenty devotional songs called Virastutis including Ayogavyavacchedika and Anyayogavyavacchedika. Of these, works of a general nature were composed during the reign of Siddharaja and those of a religious nature were composed during the reign of Kumarapala. Hemacandra died at the mature age of 84 in Samvat 1229, i. e., 1172 A.D., only six months before Kumarapala. The King was very much afflicted at the death of his spiritual teacher, and it is said, abandoned all care for worldly affairs and spent time in deep and devout meditation till death. [ Sources on the life of Hemacandra:-Introductions to (1) Kumarapalapratibodha, GOS, (2) Moharajaparajaya, GOS. (3) Pramanamimansa, AMP. (4) Syadvada Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxvi KUMARAPALACARITA manjri, B. S. S. (5) Forbe's Rasamala, (6) Prabandhacintamani of Merutunga, Prabandhakosa of Candrasekhara, Prabhavakacarita of Candraprabha, and Kumarapalapratibodha of Somaprabha. (7) Dr. Buhler's Ueber das Leben des Jaina Monches Hemacandra.] Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ABBREVIATIONS USED Out of the three figures following ( which is an abbreviation of the word H413707 ) at the top of the right hand page, the first figure shows the number of the chapter ( 357 ) of grammar, the second figure shows the quarter (979) of the chapter and the last figure shows the number of the last Sutra quoted or illustrated on the page. For example : [ c. 9. 99. ] on page 7 means that the last Sutra quoted at the end of the page is the eleventh in the first quarter of the eighth chapter. In the commentary the number of the Sutra quoted for illustration is shown by the single figure in brackets following that Sutra; other Sutras are shown by two figures in brackets: the first showing the quarter, and the second, the number of that Sutra. For example: irt" 379 99TH " [9] on page 4., in line 23, the figure [ 9 ] shows the number of the Sutra " 379 TIBH ;" and on page 5 in line : 20, the quarter and number of the Sutra referred to in the word alleaiz are shown respectively by the figures 9 and 2EUR in brackets, thus:-[ 9.78 ). III. The examples regularly intended for the illustra.. tion of Sutras, occurring in the verses and the grammatical portion of the commentary given in smaller type, are underlined; e. g., atais on page 5., in lines 1, and 20. IV. Where a prosodially long vowel is intended to be road as short, it is shown by the mark on the top of the letter; e. g., f in line 2, page 3; and 3 in line 4, page 11. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxviii ABBREVIATIONS V. In all cases of two or more words joined in a compound, the combination of the words is shown by a hyphen as in siri-vaddhamANa-sAmi in line 3. on page 3, provided the last vowel of the preceding .. word is not modified by the Sandhi.. VI. The letters or words which the editor thought were omitted in the MSS. by inattention of the scribes are supplied as suggestions in brackets...: VII. Where in brackets following a Sutra the letter so oro is followed by two figures the first figure shows the number of the Chapter or Adhyaya and : the second figure shows the number of the quarter or Pada of Haima Vyakarana, VIII. In the foot notes to Kumarapala, A means the Deccan College MS. of Haima' Vyakara na consisting of chapter VIII, and printed as the Appendix to the present work. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH maGgalAca 74 prathamaH sargaH maGgalAcaraNam / 2-27 aNahilanagaravarNanam / 28 tatra kumaarpaalnRpsthitiH| / 29-47 nRpasya varNanam / 48 mahArASTrAdidezAgatasUtavacanaprastAvaH / 49-70 sUtoktiprakAraH / rAjJaH zayanotthAnam / 72,73 rAjJaH prAtastyaM kRtyam / ra jJogre anyanRpasthitiH / 75-78 rAjJaH pArzva cAmaradhArivArayuvatisthitiH / 79,8. rAjAnaM prati dvijAzIrvAdaH / / rAzastilakadhAraNam / / 82 - dhRSTAdhRSTalokavijJaptinizamanam / tithizravaNam / rAjJo mAtRgRhagamanam / mAtRNAM ratnAdisamarpaNam / devAnAM devInAM cAgre gItam / kulajaratyAdInAM vasusamarpaNam / 88.. lakSmIpUjanam / 89,90 tato guNanikAM kartuM zramagRhagamanam / .. dvitIyaH sargaH 1-20 rAjJo malazramAdi / 21 bahirgamanArtha kuJjarAnayanam / 22-31 kuJjaravarNanam / 12 rAjJaH kuJjarArohaNam / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxx kumArapAlacaritasya 52 53 33-39 ArUDhasya rAjJo varNanam / 40-51 rAjanAmAGkitasya jinamandirasya tatpravizato rAjJazca varNanam / . tanmandiraM zatrUNAmapi dharmonmukhatvakArakam jinastavanaprastAvaH / 54-61 stutiprakAraH / 62-65 rAjJo jinasnapanam / jinAgre strIsaMgItaprastAvaH / . 67-77 saMgItam / rAjJo marubakapUjAviSayamanuzocanam / anushocnprkaarH| zAsanadevIvacanam / udyAnasya sarvartukusumasamRddhAvAzIrvAdaH / 82 . rAjJo gurupraNAmaH / jinamandirAdrAjanirgamanam / 84-90 rAjAzvasya varNanam / rAjJo dhavalagehaM prati gamanam / Vorm tRtIyaH sargaH rAjJa udyAnaM prati gamanam / __ vasantartuvarNanam 2-89. vsntrtuprvRttiH| madanAdhikyam / . madanapratApaH / cuutH| malayAnilaH sinduvAraparAgaH / azokakusumam / andolA / dolAvilAsaH / tilakapuSpavikAsaH / madhUkataruH / ashoktruH| 6-15 17 18 19-26 27 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH KEE 9 46 palAzataruH / pATalipuSpam / kurabakapuSpam / ziSipuSpalagnA bhramarAvaliH / 34,35 pikIgAnam / 36 . lvlii| pikI / 38 mdhyaahntruH| 39 . kiMzukAH / . alayaH / 42. zirISaH / 43,44 karNikAraH / vicakilaH / pusspitlvlii| palAzakusumam / plakSapallavAH / kusumAvacayakalAH / navacUtaH / / bakuladAma / mlikaamaalaa| japAdAma / mAdhavIsraka / lvlii| amnojnymaalaa| bakulapuSpANi / lavalIkalikAH / 59,60 kurabakAH / keSAMcitpreyasIbhiH saha sasneha AlApaH 61-72. varNakusumatroTane prArthanam / tilakakusumam / lavalIkusumAni / bakulAzokapuSpANi / hintaalmnyjrii| .. rrer ur Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ irrii kumArapAla caritasya 9 palAzakusumam / rmbhaavtNsH| punnAgaH / pUgaphalIbAlapuSpam / / japAkusumam / phullavicakilam / krIDanaprastAvaH 74-89 kriiddaa| 90 rAjJo grISmadarzanam / . caturthaH sargaH grISmartuvarNanam 1-77 . rAjAnaM prati dauvArikasya grISmazrIviSayakaM vacanam / pathikasya lapanam / kAJcanAravRkSaH / navakAJcanaketakI / grISmazrIspaSTatvam / navamAlikAmalojapAH / cIrIzabde grISmazrIrgAyatItyutprekSA / cIrINAM pathikAnpratyullapanam / mallikAvacayakA bhaNanam / vAravanitAnAM saMbaddhAsaMbaddhalapanakINAM drAkSArasapAna AmramadhUko / kharjUrapriyAlapanasAnAmudyAnam / zirISakiMzukabakulagandhaH / rAjJo dhArAgRhagamanam / jalayantrasya pUrvadakSiNapazcimottarabhAgebhyo jalaughapravartanam / vedikAmakaramukhAdibhyo paJcAlikAkarNAdibhyo yantraniHsRtajalabinduvyAptatvAdRkSeSu romAJcotprekSA / jalakSaNadarzane tatra sarvatra janapravartanam / .. sAlabhAJjikAkaragataghaTebhyaH sarvatra samaM jalanirgamanam / 10-21 -arm>>r71varrrrrrrrrma Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43-45 46 47 rUpAdhikastrIruddizya taTasthayuvajanavacanam / kasyacitpriyAgaNDUSaprAptathA pramodaH / kasyacitpriyAkartRkaM jalatADanam / abalAnAM priyaiH saha jalakelau pravRttiH / tAsAM jalenAkSikajjalakSAlanepi zobhAtizayaH / haridrAgaurINAM svasamAnavarNAbhiH saha jalakeliH / jale bhartura kasyAzciduktiH / jale vastrAkarSaNaparaM priyaM pratyabalAkRta nirbharsanam / anyAsaktaM priyaM dRSTvA kasyAzcidrodanam / akRtyakAriNA saha riraMsantIM prati sakhyA niSedhaH / jAmAtUnuddizya saMbhalI jalpanam / 56-58 jalakSaNa prasAdayitumAgate priye mAninyA rodanam / 59-77 kumArapAlaM prati dauvArikasya jalakrIDApravRttarAjasamUha vijJApanam / 78 prAvRTkAlapravRttiH / 48 49 50 viSayAnukramaH jalapUreNa krIDAgiritarusecanam / viTaloka kalpitaM jale dadhimadhusAdRzyam / jalapravAhANAM malayavAyutopi madanAnipradIpakatvam / jalavAyUnAmapi vizeSato madanAgnipradIpakatvam / tatratyakrIDAgiritarUNAM jalena lAvaNyopetatvam / krIDAgiritarutale kusumAbharaNarAzIkaraNam / candana ghusRnnyuktkriidd| girijalAnAM dadhimadhuzobhAhArakatvam / lIlA girinirjharajalAnAM kAmajayavaijayantI sAdRzyam | tadA taruNamithunamanasAM parasparaM melanam / strINAM jalakelyutsave pravRttiH / jalakeliH 42-77 mRgAkSINAM jalagAhanam | 53. 54. 5.5 paJcamaH sargaH prAvarNanam 1-45. gandhasya sarvatra prasaraNam | mayUrapikIgAyanazravaNe proSitavilApaH / sarvatra mAlatIgandhaprasaraNam / *** Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riv kumArapAlacaritasya .. GMAKWW. sugandhivAyuparibhramaNena proSitAnAM niHzvAsaparimocanam / mAlatIlatayA pUrvAnilena ca pathikacittasya viklavatvam / kumArapAlaM prati ArAmikakartRkaM vanoddezamanoharatvasya vijnyaapnm| shriiphlvRkssH| jambudADimIphalAni / niipkuttjaarjuntaapicchaaH| lAgalIyUthikAkUSmANDIbimbInAM puSpitAni vanAni / ketakIvanam / kuttjaarjunsrjprimlH| maaltiigndhH| udyAnajanasya amlikAkusumadarzanena harSaH / lAgalIkusumasya sakalajanamanoharatvam / sAlayUthIsilindhrANAmullasanam / kuTajavikasanaM yUthikAgandhaprasaraNaM veNukuDaGgakandalanaM c|... lIlApuSkariNI meghamuktajalaM kalamAGkrAzca / tApicchaH kamalinI bhekakulaM c| , niculAdInAM vane vAyoH saurabhyam / prAvRSikaM padmAvatIdevIpUjAnimittaM mAlinInAmanyonyaM jalpanam 21-45. . nIpakusumAnayane AsanadAne cAjJA / snAne kahArapatrikAnayane ca nidezaH / dardurabhayena snAtA kimiti praznaH / dUrvAH kiM nAnIyanta iti praznaH / tulasIgrahaNe nideshH| ketakyA Anayane nideshH| dADimIphalatroTanam / mustAdhUpakaraNam / palvalajalasnAnaM kuto vismRtamiti prabhaH / nIpAvacaye kuta Alasyamiti jalAnayanavismaraNe jalakaluSaNaM kutaH kRtamiti pUjAprastAve balAkAbhiH saha krIDane ,, 21 22 23 24 26 l m sm . mm sm sm m s sh Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH 37 38 42 ...44 47 48 50 yUthikApuSpAnayane nideshH| padminIpatrAnayane , jambuphalasamarpaNe bilvakisalayalodhrakusumAnAM grahaNam / AmalakaphalAnayane prArthanA / yavagrahaNe abhivacanam / kuTajakusumagrahaNe , campakakalikAgrahaNe ,, dhvprsuunsrjH| . sthalanalinIkasamAharaNe prArthanA / sallakIkusumAharaNe prArthanA / zaradarNanam 46-65 sArasazukahaMsAH / kururakhaJjanapalAzapatrANi / sArasadarzanam / paGkajamAlAhaMsavadhUbhramaryaH / . saptaparNarddhidarzanena pathikAnAM mohanidrA / zAligopikAgAyanena suravadhUgatiskhalanam / bANakusumadarzanena pathikavadhUnAM mUrchanam / sArasAdibhyaH zAlivanagopanam / kesarasugandhivAyoH sarvatra prasaraNam / . agastipuSpasugandhivAyorvahanam / agastipaGkajarajasAM sphuraNam / padmamAlAvIkSaNe tRsybhaavH| asanavRkSapuSpaM kAmadevasya bANaH / puSpitanirguNDIdarzanenApi virahiNInAM vadhaH / phulabhaNDIrabhramarAvalevanazrIveNisAdRzyam / phullAsanavRkSAtpathikasya dUre gamanam / kanakapaGkajairjinArcanam / bimbakarkaTIphale / kumudakAsapuSpANAM calanavikasane / sahasraliGgAkhyaM srH| . ardhana shrdupsNhaarH| 50 58 62 63 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritasya 0 uru ,10, rm>> anazamanApAgAta ur hemantaziziravarNanam 66-86. 66,67 kalakaNThAnAM vikSobhAdi kundalatAdarzanaM bhramaravisphuraNaM ca / / phullala valIphalinIlatAH / kRSNekSurakSakastrINAM gItam / caNakAdirakSakastrINAmudyamaH / vanitAnAmanyonyaM lapanam / navakezararakSakastrINAM parasparaM vArtA / mucukundakusumAharaNam / paarttiimuulkaaligunyjitaadi| yavarakSakagopIgItam / mrubkmaalaa| kundalavalIpuSpANi / 78 yuvagopImUlako yuvagopAnAM hrssH| naarnggphlaani| strINAM nAmagrahaNapUrvakaM kundapuSpAvacayaviSayakaM lapanam / phalinIlodhrakusumAnAM vikasanam / , vAruNIpuSpavikasanam / phlitbyH| 'nAgalavalIkundapuSpANyanaGgasya jayasAdhanAni / phalinIkusumaiH sarveSAmakSisukhaharSoM / . udyAnavarNanopasaMhAro rAjJaH saudhagamanaM saMdhyAkarma ca / / rAjAnaM prati sUtAnAM saMdhyAkAlAdibodhakaM paThanam / ckrvaakvirhH| 90-92 munibaTukajalpanam / 93-97 vAsakasajAyA bhogAdicintanapUrvakaM priyazayyAkaraNam / 98-105pAMsulAnAM mitho bhASaNam / 106 candrodayaH / 80.81 m>> ur 90 89 SaSThaH sargaH candrodayavarNanam 1-21 kairaviNyAH zazinaM prati praznaH / rathAGgayA dUrastharathAGgaM prati duHkhakathanam / 1-3 4 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH xxxvii: rur , vrrrrrrrrr mmm priyAvirahaNa rathAGgasya kSudhitasyApyabubhukSA / munInAmavazyakRtye pravRttiH / sarveSAM candrikekSaNe pravRttiH / cakorANAM candrikApAnamalInAM nirguNDIpuSparajApAnam / kulaTAnAM viTapArzvagamanam / bhramarasya kumudarasasnAnavyApRtatvAdiva kamalamukulatyAgaH / candrikayA sarvasya sukhitatvam / candrAya kiMnarINAmarthyadAnam / 13-21 AkAzArUDhazazivarNanam / 2-26 ___maNDapikAmadhyArUDhasya nRpatervarNanam / 27 kumArapAlasya maNDapikAyAmupavezanam / pRthvIzazreyothai purohitasya mantrapaThanam / rAjasamIpe cAmaragrAhiNInAmupasaraNam / anantaraM tUyeravaH / svasvakarmakaraNAya strINAmupasaraNam / vAravilAsinIkRto nIrAjanAvidhiH / .33 itrnRpaannaamnyjlibndhH| rAjJaH puro mahAjanikAnAmupavezanam / . itararAjadUtAnAM sabhAyAM dUrata upavezanam / sabhAyA rAjaikAgracittatvam / maNivedikAdiSu pratibimbitatvAjanasya zataguNatvam / nIrAjanavidhyanantaraM vAravanitAnAmupavezanam / . svargazrutavibhavAditvAtsabhAyA utkRSTatvam / sAMdhivigrahikasya rAjavijJapanaprastAvaH / * vijJaptikA 41-106 kuNAdhIzavRttAntanizamane prArthanam / rAzo yodhAnAM kuGkuNagamanam / teSAM parabalamanu prasaraNam / kuNAdhipasya svapurAbahiniHsaraNam / durgAniHsRtAnAM tadyodhAnAM kumArapAlayodhaiH saha yuddham / amarIbhiH kRtaM yodhAnAM varItumAdaraNam / asaMbhAvyayuddhavidhAnAdyodhAH zivasya gaNA ivetyutprekSA / keSAMcinmallikArjunayodhAnAM snAnAdyapahAya yuddhapravRttatvam / mmmmmm >> 42-47 49 52.. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxxviii kumArapAlacaritasya .. .. 55 r 58-60 " m >> urururururururur r , ur 71,72 mallikArjunanRpasya gUrjarasubhaTAn prahartu pravRttiH / apakvamAMsAzanebhyo mAMsadAnam / rAjJaH siMhadhvaniH / rAjJa ibhamAruhya yuddhapravRttatvam / kumArapAlasainye mallikArjunakRtaH svasenAyA avakAzaH / kumArapAlasainyasya mallikArjunasyopari baannvRssttiH| tathAvRSTaM dRSTvA hatoyamiti kumArapAlasainyasya garjanam / kumArapAlabhaTAnAM rAjitavarmAditvam / yuddhe rudhirapravAhaH / kumArapAlabhRtyaimallikArjunasya lajAM prApitatvam / / mallikArjunakRtaM keSAMcidyodhAnAM zaratADanam / siMhanAdena keSAMcidbhaTAnAM nirasanama / kumArapAlasainyakRtaM mallikArjunahastibhedanam / tatsubhaTAdInAM naashH| rAjJo zirasazchedanam / . tataH kumArapAlasya dakSiNadisvAmitvam / ... pazcimadiksvAmisindhupateH kumArapAlAzAvartitvam / javanadezAdhIzasya kumArapAlArAdhanopAyAdhyAyakatvam / uvvezvarasya tanmitrabhUtatvam / vArANasIsvAminastaddvAramaNDakatvam / magadhadezAdhipasya prAbhRtaMdAtRtvam / gauDadezAdhipatermahebhakuladAtRtvam / tatsenAyAH kanyakubjezabhayakartRtvam / tacchibirasya darzanAMdazArNanRpaterbhayena maraNam / tatsainyakRtaM dazArNapatinagaraviluNTanam / tatkanakaharaNam / taccamUpacchedanam / tatsaptAGgasaMpaddharaNam / kumArapAlasenAkRtaM cedInagarIzamAnakhaNDanam / tatkRtaM revAgatanakrAdInAM mardanam / revAtaTe kumArapAlabalasya nivezaH / mathurAdhIzena kanakAdisamarpaNena kumArapAlasainyAtsvapurasya rakSaNam / ma kumArapAlAzrayahetorjaGgalapatikRtaM gajasamarpaNam / . 74 m h h m h ^^^^GG GGG mm l s h 88-93 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH xxxix 95-206 jaGgalapate rAjAnaM prati vijJaptiH / kumArapAlasya svapanam / . . mrur , vr .. saptamaH sargaH svApAnte rAjJaH paramArthacintA 1-84 cintaaprstaavH| jIvasya kukarmabhiH saMsAre bhramaNam / manmathamohAbhAve siddhakSetreSu saMcaraNam / madanenAbhramitasya dhanyatvam / strIbhirabhrAntacittasya prazamarAjyam / tyakta yuvatisaGgasya saukhyAdiprAptiH / viSayAbhilASiNaH prazamAbhAvaH / kAmavazagatasya mitrAdibhAryAgamanam / mahilAvasaMgatasya gamyAgamyeti vivekAbhAvaH / strIraktasyAryakSetre vyarthamAgamanam / strIviraktasya jJAnAdiprAptiH / . zAntacittasya saMsAre punraagmnaabhaavH| mahAtmanAM strIbhiH saha ramaNAbhAvaH / vicakSaNasya strISvanurAgAbhAvaH / strINAM mAyAdipUrNatvam / strINAmasthirapremAnubandhatvam / strINAM dhIradhairyahantRtvam / strIsaGgena puruSasya zaktyAdernAzaH / ramaNyadharapAnakartuH pANDityAdeviphalatvam / strINAM bahIramyatvAdindravAraNaphalasamatvenAnurAgAviSayatvam / tAsAM kaphapUrNepyAnane mUDhasyAnuraktatvam / yuvatisaktAnAM zIlAdinAzaH / strIsaGge yuktAyuktavicArAbhAvAttAsAM darzanAnahatvam / strIvilokanaM trikAla niSiddham / strIpArzvasthasya gurvAdyanAdarakaratvam / striyA asacceSTitaM jJAtvApi tatsparzakartuH sopahAso namaskAraH / strIsparzasya puNyahAnikaratvam / 17 19. . 25 26 . 27 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritasya / 30 __mmmm mr m >> >> 42. 46 28 strINAM nyagjAtIyeSvapi premAnubandhitvam / tAsAM paralokAdinAzakatvam / tAsAM zunInAmiva akAGkSaNIyatvam / 31,32 sthUlabhadramuneH prazaMsA / 33-35 varSeH gajasukumArasya ,, gautamasvAminaH , abhayakumAramuneH, sudharmasvAminaH / , jambUmuneH prabhavaprabhoH jinavacanasya , gurubhyo labdhasamyaktvasya saMsArabhayAbhAvaH / hRdayAlasitajinAgamAnAM prazaMsA / ullasitajinasamayasya jJAnollAsaH / / vivekino jinamatAvagAhanam / , 47 avagAhitajinavacanasya mokSaprAptiH / bhagavadvacanaM gRhNataH karmagaNasya nAzaH / gRhItapravacanAnAM muktiH| . 50 gRhItavratAnAM gunnprshNsaa| . mahAmunInAM tapasyAcaraNam / arhatAM varNanaM namaskArazca / 60 siddhAnprati zaraNArtha gamanam / sarvasiddhAnAM namaskAraH / 62 sanmArgasya bodhakAnAmAcAryANAM dhyAnam / AcAryAnprati jJAnaprAptaye prArthanA / 64,65 upAdhyAyaprazaMsA / 66,77 sAdhuprasaMzA / 68 paJcaparameSThidhyAne nidezaH / 69-83 shrutdeviiprshNsaa| zrutadevImuddizya rAjJo bodhArpaNaviSaye prArthanA / zrutadevI vidheyamupadizatviti prArthanAM / 86-91 kumArapAlaM prati zrutadevyAH pratyakSadarzanam / / 49 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 1 2-4 10 11 12 1.3 14 15 16 17 18 19 20 viSayAnukramaH zrutadevIvAkyaprastAvaH / zrutadevIvAkyam 93-100 rAjJa indramitratvapratipAdanam / rAjAnaM prati jinapatikartRkarakSaNAzaMsA / rAjAnaM prati kRtakRtyosIti pratipAdanam / jagaduttaMsarUpAyAM kIrtoM AzaMsA / ekachatra rAjyakaraNe indrasamatva prAptau AsvargarasAtalaM kIrtiprasaraNe,, varayAcanenujJA / "" "" rAjJAH zrutadevIM prati vijJapayitumArambhaH / upadezakaraNe prArthanA / aSTamaH sargaH sarasvatIkRtopadezasya prastAvaH / upadezaprakAraH 2-82 mokSasya sAdhanAni / zatrumitrayorviSaye ahamiti buddhikaraNam / madanAdyA AntarAH SaT zatravo bijetavyA iti cintanam / mokSapadaM gatasya yoginaH punaH saMsArAgamanAbhAvaH / kuvAsanAnAM sarvakarmaNAM ca nAzasya sAdhane dve / arhatAM paramamantrapaThane sarvajanasyApi nirvRtiH / viSayaparityAgaM vinA araNyagamanAderapi niSphalatvam / catvArimaGgalamityAdimantrapaThane muktizrIprAptiH / sarvajJarAjacaraNAnudhyAnena yoginaH zaThAzaThabandhutvAdiprAptiH / sthirasamAdheryogino dhanyatvam / sarvaviSayaparityAge nidezaH / AtmanaH suSumNAyAM sthitau muktiprAptiH / jJAnAdirakSaNArthaM rAgadveSAdInAM nAzaH | padmAsanAdibhireva mokSaH / iDApiGgalayormadhye manasaH saMcAraNam / virAgavAsanAyA duSkaratvam / samayAcAramanaHzuddhayormuktisAdhanatvam / tk Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ILU kumArapAlacaritasya 21 12 24 25 s s s s sh viSayatyAgapUrvakaM samAdhilInacittatvenAvasthAnam / manaHpavanayomithovaSTambhanena muktiH / nADIpavanasaMyogajJAnaM yogasAdhanam / samAdhiniSThAnAM jarAmaraNArtibhayAbhAvaH / brahmarandhre manoniyojanaM mukteH sAdhanam / zatrumitrayoH samabhAvena darzanam / ahiMsApradhAno dharmaH kriyatAmityupadezaH / ahiMsAvacanasya prazaMsA / tapasA janmanaH sAphalyam / sAmAnyajanasya nirvANasvarUpavicArAbhAvaH / rAjAnaM prati zrutadevIvAkyam 31-36 saMsArakAntAre mA nipatateti upadezastvayA sarveSAM kAryaH / sarvatra samabhAvaM kurvityAdiH jIvadayA kartavyetyAdiH . maharSisevanaM kartavyamityAdiH . dharmapratipAdakasiddhAnte grahaM kurvityAdiH,, , yuSmAkaM saMyamazcenmokSo na dUre ityAdiH, 37-42 devyAH kumAraNA prati parakRtanindAsahanAdupadezaH / strIvacane'nAsaktasya mokSasukham / . satyavacanAdi nirvANasya kAraNam / . sAdhUnAM vacanAni gRhItvA tapasA karmanAzaH kartavyaH / gurujanakathitazrutArthadhAraNena jIvitasAphalyam / zirasA gurupAdasparzastadupadezena priyavacanAdi / dhanalipsayA vipattikarasya gurostyAgaH / dayAdharmaprazamAcaraNaM karmacchedanaM ca / jinavacanapramANasya puruSasya jagajanmakAraNAdijJAnam / / mithyAdharmAcaraNaniSedhaH / yatratatrApi sthitena samyaktvamanurAgazca kAryaH / indriyajaye krodhAdirUpakaSAyajayaH kaSAyakSaye karmanAzazca / karmANi tapasA vinA durjayAni / tapasaH phalaM tvaparijJeyam / mokSasukhaM zAzvataM devAdInAM sukhaM tvalpakAlam / kartRtvaprayojakatvabuddhirahitasya vivekoparimitaH / mithyAdarzanakhaNDakasya gurujanasya praNipAtaH kAryaH / .. 43 4 14:57. . Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH xLili 58 . rAgAdyakaluSitacittasya brahmaparasya tasminneva bhave nirvANaprAptiH / saMtoSAmRtena vinA sukhpraapterbhaavH| . jJAnadarzanacAritrarUparatnatrayaM vinA mukterabhAvo bhANDena vinA kretavyavastuna iva / jinAgamAlokanaM vinA bhavahAnopAyamokSasaMprAptyupAyayorabhAvaH / caJcalA saMpat dhruvaM maraNamiti sarvasmin vadatyapi na kasyApi mahA munisamAgamasAdhyasaMyamAbhAvaH / muktimukhasya sAdhanAni / yatra. kutrApi sthitau jIvadayAyA mukti prati kAraNatvam / tapasA saha saMyamAdyabhAve sAdhumadhye gaNanAyA abhAvaH / dharmahInAdAvapi dayAM kRtavatotraiva siddhiH / manasaH susthiratvakaraNe saMsArasthitaM viSaNNaM pratyupadezaH / rAtribhojanAtpApe patanaM tataH saMsAre paribhramaNam / tapaHparipAlanautsukyAtsaMsAre gamanAgamanakriyAyA abhAvaH / jIvadayopazamayoreva kartavyatvaM nAnyasya karmaNaH / parigrahAlIkabhASaNe parityajya upazamasya svIkartavyatvam / zarIrajIvitayorasthiratvaM jJAtvA'zubhabhAvastyAjyaH / zrutArthasya zravaNe karNayoH zrutArthasya sthirIkaraNe hradayasya ca kRtArtha- tvam / yasya karNe jinAgamavacanamAtramapi praviSThaM tasya tvadIyaM madIyamiti * mamatvAbhAvaH / yAvajIvaM damakaraNe siddhalokagamanam / bhadratvAdInAM siddhiM prati prazamAdInAmuttarottaramucyamAnAnAM kAraNa tvam / krodhamAnamAyAjAlalobhAnAmantaM kRtvA nivartane nidezaH / saMsAratyAgazivasaukhyasaMvedanayoratinizcalaM manaH kAraNam / cittAdInAmanAkulatvAdikaraNe nizcalaM dhyAnaM kAraNam / yamunAdinadIjale snAnepi zivazarmaprAptyabhAvaH / manasi jinamavatIrNa kurvityAdezaH / dayAvatAmeva nivRtirna veSadhAriNAm / iti bhASAvinimayena paramatattvaM kathayitvA nRporasi nijakaNTha mAlAM sthApayitvA maGgalaM coktvA devIgamanam / 8. 81 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TABLE OF CONTENTS INTRODUCTION : rrir 1-299 viSayAnukramaH kumAra pAla ca ri tam prathamaH sargaH dvitIyaH sargaH tRtIyaH sargaH caturthaH sargaH paJcamaH sargaH 142 :::::::::::: SaSThaH sargaH 180 221 261 saptamaH sargaH aSTamaH sargaH akSarAMnukramaviziSTA zabdasUcI... pari ziSTam . siddhahemazabdAnuzAsanasyASTamodhyAyaH ... NOTES ON THE APPENDIX 425 635 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||kumaarpaal critm|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTaM 15 26 33 35 51 53 66 85 96 * 127 476 499 545 . 56.8 57. 577. paMktiH 9 6 4 21 3. 6 12 21 19 14 19 5 10 zuddhipatram azuddham nayA tettiametta nUura maNi pRSThe "vAnu nabhammi kayakIlA O suNha anUrdhva kalAbhaNitvaH drAvIyastva bhidipAle viSTara ghatvAdezI phaTTa gujola cinhivi zuddham nathaNAI tettiamettaM nUura-mi "pRSThe vAnu nabhammi kayakIlo suhA anUrdhva kalA bhaNa drAghIyastva bhindipAle viSTara rdhAtvAdezI phuDa guJjala civvieis Page #50 -------------------------------------------------------------------------- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIH // oM namaH zrIjinezvarapAdapadmebhyaH || puNyAGkarAH zivasukhaphalaM zrotRjantUn nu netuM tairagre'stAH kimuta . likhituM maGgalAnyaSTa lAjAH / yasyante sadasi dazanAbhIzavo dezanAyAM sa zrIcandraprabhajinapatiH prAtibhaM nastanotu // 1 // adhovihitadurgatiM prakaTadivyagotrodgataM vRtaM sumanasAM bharaiH priyatarAmRtodyatphalam / surAjitazubhazriyaM bhuvanasantamAmodakaM jinezvaramabhiSTuve gurumabhISTakalpadumam / / 2 / / yatpArzve yAcituM kiM kimapi zaziravI kuNDaladvandvadambhAd bhettuM dAridryavRtteH srutimati yugapad dIpracakre nu bhAtaH / sadvINApustamuktAkSavalayakamalAtulyahastAbjalakSmIvAgdevI sA sudhAbhA mama manasi sadA stAt prakRtya prasAdam // 3 // yaH prAkRtavyAkaraNaM nu zabdaiH sAhityasarvasvamivArthabhaGgayA / saM dvyAzrayaH kAvyamanalpabuddhijJeyaH kathaM mAdRza eva gamyaH // 4 // abhISTakalpadruguruprasAdaprAdurbhavatprAtibhavaibhavoddam / svAnyAvabodhAya tathApi kiMcid yatnaM vidhAsye vivarItumenam // 5 // iha hi sadiGnAganAgapatikUrmakulAcalAcalAbhArAGgIkAra vyAvRttadordaNDakalitAkarNAkRSTakANDalitamacaNDakodaNDaTaGkArADambaratrAsitadurdhara - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . . vairivArabalasya agaNitaguNagaNatAratArakadyutidyotitadiGamaNDalasya prasaratkIrticandrikAdhavalitanabhastalasya dInAnAthajantujAtavighAtarakSaNakSamabalasya paropakArakaraNavaNazIlasya (degvrata ?) nAnAprakArabhAktiprAgbhAravandArucatuHsamudravasuMdharAdhipakoTAkoTikirITakoTikAntipiJjaritacaraNayugalasya caulukyavaMzamuktAphalasya paramArhatazrIkumArapAlabhUpAlasya saMskRtaghyAzrayapratipAditAvazeSaM prAkRtalakSyai ruciraM caritaM vaktukAmaH sAhityavyAkaraNAdyanekazAstranirmANApretnaprajApatiH zrIhemacandrayatipatiH prAkRtaDhyAzrayaM mahAkAvyaM cakAra // atha vyAzraya iti kaH zabdArthaH / ucyate / dvayoH mahAkAvyalakSaNazabdalakSaNayorAzrayo vyAzrayaH / evaM tarhi sarvamahAkAvyAnAM vyAzrayatvaprasaGgaH / na hi tatra kApi mahAkAvyalakSaNazabdalakSaNe na staH / iti cet na / atra hi " yathApA prAyaH " ityAdi mahAkAvyalakSaNamasti / tathA vyAkaraNASTamAdhyAyokta" atha prAkRtam "-ityAdisarvasUtrAnukramanyastamUlodAharaNavyAvRttyudAharaNaprastAvAyAtamatAntarodAharaNapratipAdanena sakalaM prAkRtalakSaNamapi / na caivamanyatreti nAtiprasaGgaH / / 1 B paropakAraNavaNazIlasya. 2 C prayatna. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ahaM // aha pAIAhi~ bhAsAhi~ saMsayaM bahulamArisaM taM taM / avaharamANaM siri-vaddhamANa-sAmi namasAmo // 1 // - atre ca sAdhusamAcAraparipAlanArtha nirvighnena zAstraparisamAptyarthamAsannopakAritvAdabhimatadaivatasya nikhilamaGgalAlayasya zrIvIrasvAmino pranthakAraH abhidheyasaMbandhaprayojanasUcakaM namaskAramAdau AvizcakAra / / 1. Adau athazabdo maGgalArthaH anantarArthazca / yadamaraH / .." maGgalAnantarArambhapraznakAtsnryeSbatho atha' iti / atha saMskRtavyAzrayAnantaraM prAkRtavyAzrayamahAkAvyaM cikIrSavo vayaM zrIvardhamAnasvAminaM namasyAmaH / bhagavati garbhasthite jJAtakulaM hAstikAzvIyarathakaTyApAdAtadhanakanakamANikyAdibhirvardhata iti vardhamAnaH / zriyA aSTamahAprAtihAryazobhayA yukto vardhamAnaH / sa cAsau svAmI ca taM zrIvardhamAnasvAminam / atra ca zrIzabdena pUjAtizayaH pratipAditaH // tribhuvanavibhuM prati ekavacanam AtmAnaM prati tu bahuvacanaM viruddhamiti na vAcyam / yataH ayaM nirupamatvAd ekaH / vayaM ca prAkRtaprAyAH prabhUtA iti sUcanArtham ekatvabahutve staH // kiMbhUtam / prAkRtIbhirbhASAbhiH kRtvA saMzayaM saMdehaM ArSa pracuracchAtraparivRtendrabhUtyAdiRSisaMbandhinaM taM taM atizayaprasiddhaM bahulaM jIvakarmAdiviSayatvena prabhUtam / yaduktam / ..10 pAyaAhiM. 2 D atha. 3 BC abhidheyaprayojana. 4 BC jJAti'. 5 BO degmahApAtI. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . jIve' kamme tajjIva-bhUa-tArisaya-bandhamokkhe ya / / devA neraiyA vA punne paraloya-nivvANe // apaharamANaM vinAzayantam / ityanena vacanAtizaya uktaH / sa ca na jJAnAtizayaM vineti tena jJAnAtizayAkSepaH / sopi na apAyApagamAtizayaM vineti tenApi ca apAyApagamAtizayAkSepaH / apAyabhUtA rAgAdayaH teSAmapagamaH / sa . eva atizayaH / athvaa| vardha cchedanapUraNayoH / caurAdikatvANici kRte vaya'te chidyatesAviti svarAntatvAt karmaNyal / tato vardhaH chinnaH mAnaH ahaMkAro yeneti vyutpattyA vardhamAna iti nAmnaiva sUcitaH / itthaM catustriMzadatizayajJApakamatizayacatuSkamuktam / pAiAhi~ * bhAsAhi~ ityatra bahuvacanamazeSAnyabhASAsaMgrahArtham / atra ca saMskRtaDhyAzrayapratipAditavyAkaraNasaptAdhyAyasikalalakSyataLyAvarNyamAnazrImUlarAjanRpAdi - caritarUpAbhidheyAnukramAyAtaprAkRtASTamAdhyAyodAharaNazrIkumArapAlabhUpAlacaritrasvarUpamabhidheyamathazabdena sUcyate / anena ca abhidheyena saha asya mahAkAvyasya pratipAdyapratipAdakalakSaNaH saMbandhaH / prayojanaM ca anantaraM sakalaprAkRtalakSaNazrIkumArapAlacaritaparijJAnam / paraM paraM ca niHzreyasam / yaduktam / vyAkaraNAt padasiddhiH padasiddherarthanirNayo bhavati / arthAt tattvajJAnaM tattvajJAnAt paraM zreyaH // 1 // sukRtaM janayatyAdAvasurasuravAmitAM tataH kramazaH / nirvRtivanitAvAptiM dhArmikaguNakIrtanaM viduSAm // 2 // "ahe pAiAhiM" "bahulaM" "ArisaM" iti padabhaNitivyAjena sAkSAt "atha prAkRtam' [1], "baDhulam" [2], "ArSam" [3], iti sUtratrayaM pratipAditam / tacca agre yathAlakSyam atra granthe vyaktIbhaviSyati // 1 BC jIvo. 2 D degloga'. 3 BC degNiti. 4 Comits pratipAdya. 5 Domits aha......vyaktIbhaviSyati. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.1.3] prathamaH sargaH / atthi aNahila-nagaraM antA - veIsamAi - niva-niciaM / sattAvIsaha - muttia-bhUsia - juvai - jaNa pai - harayaM // 2 // tiasa- vaI - hara- vahu- muha- AdarisIhUya-phaliha - sila - siharo / jasi pui-vahU- muha-avayaMso sahara pAyAro // 3 // 2. adhunA zrIkumArapAlasya caritaM vivarNayiSuH sakalendirAmandiraM tadrAjadhAnInagaraM varNayati / antarvediH gaGgAyamunayormadhyadezaH tasya IzaH sa AdiryeSAM te ca te nRpAzca tairnicitaM vyAptam / pratApaparAbhUtamArtaNDamaNDalasya zrIkumArapAlabhUpAlasya prasAdanAya sakaladiGmaNDalamilitAkhilanarapAlacakravAlena sarvakAlamasya kalitasaptaviMzatimauktikAbhirnakSatramAlAnAmahAravizeSaiH bhUSito tvAt / * yuvatijano yeSu evaMbhUtAni patigRhANi IzvarasadanAni yatra tat aNahilanagaram astIti saMbandhaH / tat punaH katham ' aNahilanagaram ' ityabhidhIyate / abhidhIyate / pUrvaM kila vanarAjarAjena nUtananagaravidhAnavihitacittena pradhAnabhUmikhaNDagaveSaNArthaM vicaratA ekadA araNyamadhye gavAdIMzcArayan aNahilo nAma gopAlo dRSTaH / tadagre ca cittAbhiprAyo niveditaH / tenApi tatkAryakaraNArthaM zakunagaveSaNaM kurvatA ekatra pradeze zRgAlo baliSThakukkuraM nirdhArayannavalokitaH / tatraiva ca aNahilena vanarAjarAjo nagaranivezaM svanAmnA kArita iti aNahilanagaram // veIsamAi ityatra vakrAditvAd [1.26] anusvAraH / bAhulakaut [ 1.24] kvacid anyasyApi vyaJjanasya maH // 3. ardhunA SaDviMzatigAthAmAnena AdimahAkulakena etadeva nagaraM yacchabdena nirdizan varNayati / tRtIyA dazA yeSAm / mayUravyaMsakAditvAnnipAtaH / teSAM patiH indraH tasya gRhaM svargaH tatra yA 1 D aNahilladeg. 2 BC deg kurkuraM 3 BC bAhulakatvAt 4 D atha. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kumArapAlacarite niva-saha-muhAvayaMsA biiyA guruNo abIya-guNa-nivahA / nivasanti aNega-buhA jassi puhavIsa-salahije // 4 // na hu asthi na vi a hUaM iha loe aisaeNa jassa samaM / suMurisa-ThANamasUrisa-rahiaM sAlAhaNa-puraM pi // 5 // vadhvastAsAM yAni mukhAni teSAm unnatatvAd ujjvalatvocca anAdarzA AdarzAH saMpannAni AdarzIbhUtAni sphaTikazilAzikharANi yasya / pRthivyeva vadhUH sukhahetutvAt tasyA mukhaM sarvanagarapradhAnatvAt idameva nagaraM vaktram tasya avataMsaH zobhAkAritvAt zekharaH itthaMbhUtaH prAkAraH koTTo yatra rAjate // antAveIsa / sattAvIsai-muttia-bhUsia / "dIrghahrasvau mitho vRttau' [4] iti svarANAM samAse dIrghahasvau / kvacinna / juvai-jaNa / kvacid vA / pai-harayaM vaI-hara / dIrghasya hrasvaH / sila-siMharo / kvacid vA / vahu-muha vahU-muha // 4. nRpasya sabhAyA ramyatvAt mukhasya anyathAnupapattezca kAntAtvam / sA tasyA mukham tatra avataMsAH zobhAkRttvena ApIDA iva / kila gaganAGgaNagata eka eva guruH prasiddhaH / param ete vizadaprajJarddhitaH utprekSyante dvitIyA guravaH / avidyamAno dvitIyaH upamAnatayA yasya saH advitIyo nirupamaH / evaMbhUto guNanivaho yeSAm / na ekaH anekaH anekazca te budhAzca te tathA / pRthivIzairanyanagarApekSayA zlAghye prazasye yasmin nivasanti / muha-avayaMso muhAvayaMsA / "padayoH saMdhirvA" [5] iti saMskRtoktaH sarvaH saMdhirvA / padayoriti kim / sahai / bahulAdhikArAt kvacid ekpdepi| biiyA abIya // 5. sakalanagaratilakakalpaM kila sAtavAhanasya rAjJo nagaraM __1 B suyarisa'; C saurisa'. 2 C ujalatvAcAnAdarzA; B ujjalatvAdvAnAdarzA. 3 B AdarzAsaM'; C AdarzasaM. 4 om. sarvaH. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [308.1.11] prathamaH sargaH / jasi namanta- sIso tiyasIso vi hu tavaM tavantANa / teluka - sajaNANaM thuNai sa - bhikkhUNa saddhAe // 6 // jatthonnaya-thaNa - nIsaha - vahu - daMsaNa- nissahaM narA janti / dusahAu dussaheNaM mayaNeNa hayantarappANo // 7 // pratiSThAnaM nAma / yataH satpuruSANAM sadAcAranarANAM sthAnaM padam / asupuruSaiH nIcaizca rahitaM vivarjitam / paraM tadapi na khalu asti nApi ca AsIt iha loke asmin jagati atizayena mAhAtmyena kRtvA yasya samaM tulyam / etadanumAnena agrepi anena samaM tanna bhAvIti vijJAyate // 88 nivasanti aNega / hu asthi / na yuvarNasyAsve " [6] iti na saMdhiH / asva iti kim / puhavIsa | yuvarNasyeti kim / guruNo abIya || loe aisaeNa / " edotoH svare " [ 7 ] iti na saMdhizca / edotoriti kim | puhavIsa || 'via / hUaM / loe| aisaeNa / rahiaM / " svarasyodvRtte " [8] iti na saMdhiH / bAhulakAt kacid vA / suurisa asUMrisa / kvacit saMdhireva / / sAlAhaNa || nivasanti aNega / " tyAdeH " [ 9 ] iti na saMdhiH // 6. yasmin bAhyAbhyantarabhedena dvAdazaprakAraM tapaH tapyamAnAnAM caratAM trayo lokAstrailokyam / bheSajAditvAd yaN / UrdhvAdhomartyalokalakSaNam / tAtsthyAt prANicayopi / tasya paripAlanAdibhiH kRtvA sajjanA bAndhavAsteSAM sadbhikSUNAM pradhAnamunInAM zraddhayA antaraGgabahumAnena AstAM surAsurakhacaranaranikaraH tridazezopi / hu iti nizcitam / namacchIrSaH stauti // 88 tiyasIso / luk " [ 10 ] iti luk // tavaM / antyavyaJjanasya [ 11 ] iti luk / vAkyavibhaktyapekSAyAM hi 66 "" antyatvam anantyatvaM ca / tena ubhayam / sajaNANa sAbhakkhUNa || 7. duHsahAt asahyazItAtapAderapi duHsahena asahyena madanena 1 BC bAhulakatvAt .. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite a- durAloehiM anto- uvariM gharANa rayaNehiM / chUDha vva niravasesA sariAhiva saMpayA jattha // 8 // vijju-calaM mahura-giro dinto lacchi jaNo chuhattANa / bhisao khu jahA sarao disANa pAusa - kilantANa // 9 // hantAntarAtmAnastirakRtAntaH sattvAH unnatastanairniHsahA gamanAgamanAdikArye mandA yA vadhvastAsAM darzanena saMjAtaraNaraNakatvAd niHsaham adhIraM yathA bhavati evaM narA bhogino yatra yanti yAnti veti / 88 saddhAe / unnaya / na zradudo: " [12] iti na luk // nIsaha nissahaM / dusahAu dussaheNaM / "nirdurorvA " [13] iti na luk // 8. gRhANAm antaH madhyapradeze upari uparitanabhAge ca tejodurAlokaiH preGkhatprabhAmaNDalakhaNDitanetraprasarai ratnaiH muktAphalapravAlAdyaiH kRtvA saridadhipasaMpado ratnAkaravibhUtayaH niravazeSAH samastAH kSiptA vinyastA yatra manyante // antarappANo / durAloehiM / niravasesA / "varentarazca" [14] iti luk na / kvacid bhavatyapi / anto- uvariM || 9. madhuragIH priyavAkyaH san janaH kSudhArtebhyo bubhukSAkSAmakukSibhyaH vidyuccalAM kSaNadRzyavinazvarIm ato dadat kAruNyAt prayacchan lakSmIm svAsthyajanakatvena khu iti saMbhAvyate bhiSag vaidyaH / yatreti prakramAjjJeyam / atrArthe pUrNopamAmAha / yathA zaratkAlaH prAvRTkkAntAnAM varSAkAlakaluSitAnAM dizAM lakSmI prasAdarUpAM zobhAM dadAti // sariA / "striyAm Ad avidyuta:" [16] iti Attvam / bAhulakAd ISatspRSTatarayazrutirapi / saMpayA / avidyuta iti kim / vijju-calaM // "" [ 16 ] iti rau // mahura - giro / "ro rA chuhattANa / kSudha CC "" [ 17 ] itihA | ArSe tu khahetyapi / 1D kAraNAt. 2 BC rA. 3 BC ArSeti . Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [hai0 8.1.25] prathamaH sargaH / jatthaccharasa-maNa-haro vahUhi ramiro vi acchara-samAhiM / dIhAU vi adIhAusa-mANI sai vivei-jaNo // 10 // kusuma-dhaNU dhaNuha-dharo kauhA-muha-maNDaNammi cndNmi| rajaM tamega-chattaM asaMkamuvabhuMjae jastha // 11 // bhisao / sarao / " zaradAderat " [18] iti antyavyaJjanasya at // disANa / pAusa / " dikprAvRSoH saH" [ 19] // 10. yatra apsaromanoharaH tridazAGganAmAnasAvarjakaH apsaraHsamAbhiH devIkalpAbhirvadhUbhiH kAntAbhiH saha rantApi ramaNazIlopi dIrghAyurapi paripUrNajIvitavyopi " mUlavisa " ityAdisugurUpadezavazaprAdurbhUtAnityatvavAsanAvAsitAntaHkaraNatvena adIrghAyuSam AtmAnaM manyate sadA vivekijanaH yuktAyuktavimarzakRllokaH // accharasa / acchara / dIhAu / adIhAusa / "AyurapsarasorvA" [20] iti sH|| 11. kakummukhamaNDane cazcakiraNanikurumbaprakRtadikkAntAvadanavilepane candre kusumadhanuH puSpadhanvA rAjyam AdhipatyaM tat sarvalokaprasiddha sarvotkRSTaM vA ekacchatram advitIyAtapatram . azaGka nirbhaya . yatra upabhunakti pAlayati / tadA tadAjJollaGghanAsamarthatvAjagata iti / . kauhA / " kakubho haH '' [21] iti haH // dhaNU / dhaNuha / "dhanuSo vA" [22 ] iti vA haH // rajaM / "monusvAraH"[ 23 ] iti masya anusvAraH / kvacid anantyasyApi / candami // chattaM asaMkamuva / "vA svare mazca" [ 24 ] iti vA anusvAraH / pakSe lugapavAdo masya maH / bAhulakAd anyasyApi vyaJjanasya maH / tamega // 1C omits degvAsitA. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 kumArapAlacara romaMca - kaMTaillo saMjhAe vaMka - jaMpaNa - challo | jattha maNaMsila-tilao vilasai ahisAriA - loo|| 12 / / jattha bhavaNANa avaraM deva - nAgoha vimyA diDo / ramai maNo sila- goro maNasila- litto mayacchi - jaNo // 13 // pavvesu apavvesuM jattha muNINaM kameNa akameNaM / kAUNaM paDivattiM harisaM kAUNa dei jaNo // 14 // 12. abhisarati abhisArayati vA kAmArtA kAntam ityabhi sArikA / tallakSaNo lokaH abhisArikAlokaH manaH zilAtilakaH vakrajalpane chekaH bhASitetaravAcyavacanaracanAyAM nipuNaH ata eva romAna kaNTakavAn saMdhyAyAM yatra vilasati krIDati / tathAvidhaMjalpanavilasanayoH anyathAnupapattitaH kAmibhiriti anuktamapi jJeyam // asaMka / uvabhuMjae / romaMca / kaMiTalo / saMjhAe / "GaJaNano vyaJjane [ 26 ] ityanusvAraH // "5 66 13. devanAgaiH amaranAgakumAraiH kathamatra manuSyaH apsarobhyo nAgAGganAbhyazcAbhyadhikAgaNyalAvaNyazAlinyo dRzyanta iti vismayAt AzcaryAd dRSTaH gaganAGgaNe kasyacit kAryasya saMsiddhaye vicaradbhiH avalokitaH manaHzilAvagauraH / suvarNavarNatvAt / manaHzilAliptaH aGgazobhAtirekahetutilakAdikaraNena / mRgAkSiNI iva akSiNI yAsAM tAzca se janazca bhavanAnAm upari yatra ramate / kAmibhiriti zeSaH // vaka jaMpaNa iti Adyasya, maNasila iti dvitIyasya, avariM iti tRtIyasya, " vakrAdAvantaH [ 26 ] ityantonusvAraH / kacicchandaH pUraNepi / devaM nAgehi~ / kvacinna / maNasila | ArSe maNosila || 14. parvasu uttarapAraNapAraNAdirUpeSu aparvasu tadvyatiriktAnyadineSu krameNa prathamam ekasya pazcAd dvitIyasyetyAdiparipATyA 1D tA. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai: 8.1.29 ] prathamaH sargaH / 11 are - guNo tIsa - guNo kali-kAlo nUNa jattha kaya- jugao / nUNaM aNabhuJjante loe mAsaM sa - maMsaM va / / 15 / jasi sakalaMkaM vihu rayaNI - ramaNaM kuNanti akalaGkaM / saGkhadhara-saMkha-bhaGgojalAoM bhavasu-bhaMgIo // 16 // vija nAghaM vaJcijar3a na hu avaMcaNi ca / cha na vi jassi avachaNijaM ca keNAvi // 17 // ,, akrameNa samakAlaM pratipattim " abhimuha-gamaNaM " ityAdisiddhAntoktabhaktiM kRtvA, harSaM kRtvA ca munInAM yatra jano dAti // bhavaNA / pasu apavtresuM / muNANaM / kabheNa akameNaM / kAUNaM kAUNa / " ktvAsyAderNasvorvA " [ 27 ] ityanto vAnusvAraH // 15. kila ayaM kalikAlaH sarvakAlaM sarvakAleSu adhamatamaH / paraM sopi sadAcAradhArmikajunavaMttvena kRtayugAd viMzatiguNastriMzadguNazca yatra / nUnam ityutprekSyate / nUnaM nizcitaM mAMsaM svamAMsavat abhuJjAne anaati loke narapatyAdau sati / kRtayugepi hi keSAMcit pApAtmanAM mAMsAzitvAd atra ca sarvathA tadabhAvAt tatodhikatvam || vIsa / tIsa / "viMzatyAderluk " [ 28 ] iti anusvAraluk // mAsaM maMsaM / nUNa nUNaM / " mAMsAdervA " [ 29 ] iti vA anusvAraluk // 16. yasmin zaGkhadharazaGkhabhaGgojjvalAH cakradharapAJcajanyaccheda vizadA bhavanAMzubhaGganyaH sadanakiraNavicchittayo rajanIramaNaM candram / apivismaye / sakalaGkamapi samalamapi / hu iti nizcitam / akalaGkaM nirmalaM kurvanti // 17. alaGghayam anavajJeyaM pUjyaM gurumAtarapitarAdikaM na laGghate / tadAjJAtikrameNa na parAbhUyate / na ca khalu avacanIyam avipratArya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite - baMjia-sattI sattI-aNajio satti-vaMjha-jaNa-vaJjho / luTAya-luNTaNo saMThe saNTho jattha niva-loo // 18 // udaMDa-bAhu-daNDA-jassi kuMDhAsahA sayamakuNDhA / . kaMtaMgA kanta-guNA naya-paMthe panthiA purisA // 19 // mitrAdi vazcayate vipratAryate / nApi ca avAJchanIyam anabhilaMSaNIyaM . paradravyaparadArAdi vAcyate abhilaSyate sadAcAraniratatvAt kenApi yasmin // 18. vyaJjitA proddharakandhararaNakaNDUladordaNDapracaNDazAtravatrAsane prakaTitA zaktiH svasAmarthya yena / zaktyA anaJjitaH agatazaktiH / / shktivndhyjnvndhyH| parAkramavati abhiyuktaH / luNTAke core luNTano moSakaH / zaThe mAyAvini zaThazchadmaparaH / mItimatAM hi rAjJAM tathAvidheSu pratikUlAcaraNaM na doSAya / yadAha bhAraviH / .. brajanti te mUDhadhiyaH parAbhavaM. bhavanti mAyAviSu ye na mAyinaH / / pravizya dinanti zaThAstathAvidhAn / asaMvRtAGgAn nizitA iveSavaH // yatra nRpaloko rAjAnaH // ... 19. uddaNDau zAtravatrAsakRttvena pracaNDau bAhudaNDau yeSAm / kuNThAH kriyAsu mandAH tAn na sahante na kSamante iti kuNThAsahAH / svayam AtmanA ca akuNThAH devArcanAdikriyAsu amandAH / kAntAGgAH manojJahastapAdAdyavayavAH / kAntA manojJA vizvena vAJchitA vA guNAH zauyauMdAryasthairyagAmbhIryAdayo yeSAm / nayapathe nyAyamArge pAnthAH pathikAH puruSA yatra // . 1 BC omit prakaTitA. 2 BC vizvavizvena. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.31] prathama srgH| caMdujANa va cando vaMphia-baMdhUNa bandhavo jassi / --- aNukaMpa-kampia-maNo vihavi-jaNo vamphae dhammaM // 20 // laMbaMta-lumbi-raMbhArambhiya-toraNa-niruddha-saMraMbho / sarae vi pAusammi va na jattha dIsai phuDo trnnii||21|| jattha culukka-nivANaM parimala-jammo jaso kusuma-dAmaM / nahamiva savva-gao disa-ramaNINa sirAi~ surahei // 22 // 20. caMdujjeti dezyaH kumudvaacii| tato yathA kumudAnAM candro bAndhavaH evaM kAGkSitA nirAzrayatvena abhilaSitA bAndhavA yaisteSAm upakArakAritvAd anukampAkampitamanA dayAvazagatacetAH san bAndhavaH vibhavijanaH Izvaraloko yasmin dharma kAGkSati / / 21. lambamAnA lumbyaH phalasamUhA yAsu tAzca tA rambhAzca kadalyastAbhiH ArabdhAni pratigRhaM kRtAni yAni toraNAni vandanamAlAstainiruddhaH niSiddhaH saMrammaH kiraNanikaraprasararUpa ATopo yasya sa evaMbhUtastaraNimiNiH sphuTaH prakaTo na yatraM dRzyate prAvRSIva prAvRTkAla iva zaradyapi zaratkAlepi / prAvRSi hi sajalajaladharAntarhitatvAd na dRzyate / atra tu nivRttaghanAyAM zaradyapi na dRzyata iti viruddhArthaH apizabdaH / sakalaMka akalakaM / saGgha saMkha / bhago bhaMgIo / lavijai laMghaM / vaJcijai akcaNija / vaJchijai avaMchaNija / vaMjia aNaJjio / vaMjha vajho / luTAya luNTaNo / saMThe saNTho / udaMDa daNDA / kuMDhA akuNDhA / kaMtaMgA kanta / paMthe. pnthiaa| caMdujANa cando / baMdhUNa bandhavo / aNukaMpa kampia / [ vaMphia ] vamphae / laMbaMta lumbi / raMbhA rambhia / " vargentyo vA" [30] iti vA anusvArasya vargAntyaH // sarae / pAusammi / taraNI / "prAvRTazarattaraNayaH puMsi"[31] iti puMliGge prayoktavyAH // -- 22. yatra caulukyanRpANAM mUlarAjaprabhRtInAM nabha iva gaganamiva 9 BC add 196.27 before degut instead of before at g. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite savva-bayANaM majjhima-vayaM va sumaNANa jAi-sumaNaM va / sammANa mutti-sammaM va puhai-nayarANa jaM seyaM // 23 // cammaM jANa na acchI gANaM acchI tANa vi muNINa / viasanti jattha nayaNA kiM puNa annANa nayaNAI // 24 // guruNo vayaNA vayaNAi~ tAva mAhappamavi ya mAhappo / tAva guNAI pi guNA jAva na jassi buhe niai // 25 // sarvagatam UrdhvAdhAmartyalokaprAptaM parimalasya saurabhyasya janma utpattisthAnaM yazaH kusumadAma puSpamAlyaM digramaNInAM zirAMsi surabhayati surabhINi karoti / etannagaram Arabhya sakaladikcakravAlavyApi caulukyanRpANAM yaza ityarthaH // 23. yathA sarvavayasAM kaumArayauvanavArdhakAnAM madhyamavayaH tAruNyaM zreyaH / yathA sumanasAM bakulavicakilapATalAdipuSpANAM jAtisumanAH / yathA zarmaNAM cakravartidevendrAdisaukhyAnAM muktizarma tathA pRthivInagarANAM pratiSThAnAdInAM madhye yat zreyaH prazasyataram // 24. yeSAm akSINi na carma kiM tu jJAnaM tattvAvabodharUpam akSINi / teSAmapi munInAM sAtizayajJAninAm RSINAM yatra nayanAni vikasanti atyadbhutadharmadharmasthAnAdivIkSaNAt prIyante / kiM punaranyeSAM carmacakSuSAM sAmAnyajanAnAM nayanAni savikAsAnIti / / jammo / jaso / " snam adAmazironabhaH " [ 32 ] iti puMstvam / adAmazironabha iti kim / dAmaM / nahaM / sirAi~ / bAhulakAt / vayaM / sumaNaM / sammaM / seyaM / cammaM // 25. guroH surAcAryasya vacanAni tAvad vacanAni / AzcaryakArINItyarthaH / mAhAtmyaM gauravamapi tAvad mAhAtmyam guNA buddhimattvAdayopi tAvad guNAH yAvat na yasmin budhAn pazyati / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 [hai0 8.1.36] prathamaH sargaH / hari-hara - vihiNo devA jatthannAi~ vi vasanti devAI | yAe mahimAe hario mahimA sura-purIe / / 26 // jatthaJjaliNA kaNayaM rayaNAi~ vi aJjalIi dei jaNo / kaNa-nihI akkhINo rayaNa-nihI akkhayA taha vi // 27 // tattha siri-kumera-vAlo bAhAe savvao vidharia-dharo / supariTTa parIvAro supaTTo Asi rAindo || 28 // etannagarabudhavilokane tu bRhaspatervAgmitvaM mAhAtmyaM guNAzca na pratibhAntIti bhAvaH // acchI acchIi~ / nayaNA nayaNAi~ / vayaNA vayaNAI | mAhappaM mAhappo / " vAkSyarthavacanAdyAH " .[ 33 ] iti vA puMstvam // 26. hariharavidhayo devAH anyepi sUryasugataphaNipatyAdayo devA yatra vasanti / anena mahinA surapuryA svargalokasya mahimA prabhAvaH hRtastiraskRtaH / surapuryAM hi indra eva ekaH pravaro vasati / atra ca mahAprabhAvANyanekAni daivatAni / ato yuktastanmahimApahAraH // guNAI guNA / devA devAI / "guNAdyAH klIce vA" [34] iti vA klIbatvam // 27. yatra kanakam aJjalinA hastena ratnAnyapi padmarAgagArutmatahIrakamauktikAdInyapi aJjalinA yatra jano dadAti / kRpApAtradInAnAthAdyarthiSu iti zeSaH / tathApi kanakanidhiH suvarNazevadhiH akSINaH paripUrNaH / ratnanidhizva akSINaH / pratiyAcakaM tathA dAne zevadhInAM hrAsaH saMbhavati / paraM vaizravaNakalpatvAjjanAnAM tatparipUrNataivetyarthaH / AdimahAkulakam // mahimAe mahimA | aJjali | aJjalIi / nihI nihI / "vemAJjalyAdyAH striyAm " 36 ] iti strItvam // 28. sarvataH sakaladigvalayAvanipAlebhyo diggajakUrmakulAcala 1 BC deg kumAra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite .... - tuha ANA-omAlaM sirammi dharimo jahA aNimmallaM / amhe. esthAmhettha ya ia bhaNiuM jo nivehi no||29|| tuha hari-piA jai imA kiMpi piA kimavi meiNI jimaa| '' tA kiM ti mae tti ruseva jassa kittI gayA dUraM // 30 // phaNipatibhyo vA bAhau svadordaNDe dhRtadharaH saMsthApitavasuMdharaH supratiSThaH sannayAyamArgasthitaH parIvAro mitrAmAtyAdivargo yasya / supratiSThaH pratijJAzUraH tatra aNahilanagare zrIkumArapAlo rAjendra Aste // . bAhAe / " bAhorAt " [36 ] ityAkArontAdezaH // . vAlo / savvao / dharo / vAro / supaiTTho / rAindo / " ato Do.. visargasya ' [ 37 ] iti visargasthAne DoH // 29. adhunI ekAnaviMzatyA gAthAbhiH asyaiva rAjJo varNanaMm Aha / tava AjJaiva zAsanameva nirmAlya zeSAM zirasi zIrSe dharAmaH vahAmaH / kimiva / yathA anirmAlyaM tatkAlavikasitazatapatrikAcampakAdidAma / atra sindhudezAdau vayam atra kuGkaNadezAdau ca vayaM vartAmahe iti bhaNitvA yo nRpairnataH // - supariTTha supaiTTho / omAlaM aNimmalaM / "niSpratI otparI mAlyastho', [38] / nirapratI mAlye sthAdhAtau ca yathAsaMkhyam otparI vA // ___30. tava iyaM hareH priyA bhAryA yadi kimapi anAkhyeyaM yathA bhavati evaM priyA medinI ca cANDAlI iyaM yadi kimapi priyA tadA kimiti kim evaM sati mayeti asmAddheto ruSeva yasya kIrtirgatA dUram // kAntA hi yadA nIcAnyakAntAsaktaM bhartAram avalokayati tadA roSAd anyatra vrajati / kIrterapi tathA sarvatra bhramaNAd ittham utprekSA / atra ca haripriyA lakSmIH medinI pRthvI / / "AdeH " [39] / AderityAdhikAraH kagacajetyAdisUtrAt prAg avizeSe beditavyaH // - amhe ettha amhettha / jai imA jahamA / " tyadAdya " ityAdinA [40] syadAderavyayAcca tayorevAdeH svarasya bahulaM luk / / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10 8.1.42 ] prathamaH sargaH / jo dUsAsaNa- -riuNo AsatthAmassa rAma-sIsassa / vIsAmia- jasa-pasaro sa-jaseNaM kAsavi-talammi // 31 // vasuM vAsA - nIsitta-mahi - ale Usa- mAli-te assa / raje jassa na kAsa vi nIsattaM nIsahattaM vA // 32 // guNa-sAmiddhI payaDA kalA-samiddhI vi pAyaDA jassa / jo dAhiNa -pavaNa-niho dakkhiNNa-nihI guNi-vaNANa // 33 // kiM pi kimavi / "padAd apervA " [41] padAt parasya apeH Aderlug vA // kiM ti bhae tti / "ite: svarAt tazca dviH" [42] iti padAd ite: Adeluk svarAcca takAro dviH // 31. duHzAsanasya ripurbhImastasya / azvatthAmnaH droNAcAryAGgajasya / rAmasya parazurAmasya ziSyo bhISmastasya ca vizramitayazaH prasaraH prazamitasuzlokaprapaJcaH svayazasA kRtvA yaH kAzyapItale pRthvIpIThe | bhImAdInAM zauryAdiguNagaNebhyopi adbhutaguNatvAd asya sughaTastadyazaH prazamaH / atha ca cirabhramaNakhinnaM vizrAmyate // * 32. usramAlitejasaH duHsahatvAd mArtaNDakalpapratApasya yasya viSvak samantAd varSAsu prAvRGkAle niSiktaM dhArAdharadhArAdhoraNyA ukSitaM mahItalaM * yatra tasmin rAjye na kasyApi niHsvatvaM nirdravyatvaM niHsahatva asamarthatvaM vA / rAjanvatyAM hi pRthvyAM svakAlaM vRSTiH IzvarAH samarthAzva lokA * ityAdi sarva sughaTamiti // dUsAsaNa | AsatthAmassa / sIsassa / vIsAmia / kAsavi / vIsuM / cAsA / nIsitta / Usa / kAsa / 'nIsattaM / nIsahattaM / " luptayarava 0" ityAdinA [43] luptayAdyAnAM zaSasAnAm AdeH svarasya dIrghaH // 33. guNAnAM zauryAdInAM samRddhi: saMpat prakaTA atyutkarSaprAptatvAt prasiddhA / kalAnAM gItapaThitAdidvisaptatisaMkhyAnAM samRddhirapi yasya 2 [ kumArapAlacarita ] ha Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite siviNammi vAraNa-balaM sumiNammi a Asa-sAhaNaM jss| diNNa-bhayaM picchantA datta-karA riu-nivA jaayaa||34|| aGgAra-pika-golle khAe iGgAla-pakka-kande a| tatta-nilADA riuNo jassa NalADaM-tave tavaNe // 35 // prakaTA / dAkSiNyasya anukUlatAyA nidhiH zevadhiH / guNinaH santaH ta eva sarvasAdhAraNatvena vanAni / teSAM phalasamRddhayAdijanakatvena dakSiNapavananibho yosti // sAmiddhI samiddhI / payaDA paayddaa| "ataH samRddhayAdau vA" [44] iti Aderasya dIrgho vA // dAhiNa / "dakSiNe he" [45] iti Aderasya diirghH| he iti kim / dakkhiNNa // 34. svapne vAraNabalaM gajasainyaM svapne azvasAdhanaM turagakaTakaM ca dattabhayaM vitINetrAsaM yasya prekSamANA dattakarA arpitadaNDA ripunRpA jaataaH| tadgajAdibalaM carebhyaH sabhayaM nizamya svapne sAkSAdiva pazyantanastacittA ripunRpAH svasausthyAya yaM daNDAdinA prasAdayantIti bhAvaH // siviNammi / diNNa / "i: svapnAdau" [43] iti itvam / ArSe ukAropi / sumiNammi / bAhulakANNatvAbhAve na / datta // 35. lalATatape atyune tapane mArtaNDe sati taptalalATAH saMtaptabhAlasthalA ripavo yasya aGgArapakkAni yAni golleti dezyatvAd bimbIphalAni tAni / aGgAreSu pakkA ye kandAstAMzca khAdanti bhakSayanti / yadbhayAd araNyAnImadhyam adhyAsInA aGgArapakabimbIphalakandAdibhiH zatravaH prANadhAreNaM kurvantItyarthaH // __ aGgAra iGgAla / pikka pakka / niloDa NalADaM / "pakkAGgAralalATe vA" [47] iti vA itvam // 1D NaDAlaM. 2 BCdegdhAraNAM.3 D NiDAla NaDAlaM. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.53] prathamaH sargaH / kaimaM majjhima-loe riUhi~ cattaM na chattivaNNa-vaNaM / nava-chattavaNNa-parimala-mae gae jassa saMbhariuM // 36 // amayamaio vva ahavA amayamayAo vi samahio jassa / hara-hIra-piAhi vi jasa-gIa-jhuNI suvvae viisuN||37|| akhuDia-paDihA-pasarassa aggao jassa dappa-kaNDUlaM / khaNDia-nANa-ppaDihaM buMha-cuDaM gaua-caNDaM va // 38 // 36. madhyamailoke martyaloke katamat saptaparNavanaM saptacchadakAnanaM ripubhirna tyaktam navasaptaparNaparimalamadAn gajAn yasya saMsmRtya // kaimaM / majjhima / " madhyamakatame dvitIyasya" [ 48 ] iti ata itvm|| chattivaNNa chattavaNNa / "saptapaNe vA" [49 ] iti ata itvaM vA // .. 37. amRtasya vikAraH amRtamayaH sa iva atha vA amRtamaMyAdapi sudhAvikArAdapi samadhikaH samagrIlo yasya yazaso gItasya gAnasya dhvanirninAdaH AstAM tAvad anyajanaiH kiM tu haraH IzvaraH harapriyA gaurI tAbhyAmapi viSvak samantAt zrUyate // amayamaio amymyaao| "mayaTyairvA" [50] iti Aderato aiH vA / / hara hIra / " Ihare vA" [51] iti Aderato vA IH // jhuNI vIsuM / "dhvaniviSvacoruH" [52] iti Aderasya utvam // - 34. akhaNDitaH acchinnaH pratibhA / navanavollekhazAlinI prajJA pratibhA / tasyAH prasaro yasya tasya yasya agrataH purato darpaNa sakalazAstrodutAvabodhAbhimAnena pUrva kaNDUlaM kharjUlaM khaNDitA niruttaratvAcchinnA jJAnapratibhA yasya tad budhacaNDam / utprekSyate / gavayA gavAkRtayaH sAnArahitA AraNyakapazavaH teSAM caNDaimiva // - akhuDia khaNDia / cuDaM caNDaM / "caNDakhaNDite NA vA" [53] iti / Aderasya Nena saha utvam // 1 BC vuhu~cuMdraM gauvacaMdrava; D buhabundra gauabadraSa. 2 D madhyaloke. 3 BC omit prajJA. 4 D degdbhutabothA'. 5 B C degcaMdra; D baMdaM. 6 BC caMdramiSa, D cadramiva. 7 BO caMdraM caMdraM / caMdrakhaMDite &e; D budraM / bandraM. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 kumArapAlacarite Asi-puDhumo dhaNu-puDhamo churiyA-paDhumo a sella-paDhamo ya / savaNNu vva ahiNNU jo sayala-kalA-kalAvassa // 39 // ura-sejAi vi hariNo sundera-gharamma sai sirI athirA / jassa guNa-velli-taruNo thirAsi bhU-valli-perante // 40 // jassa ya disa-pajjante aharia-joNhokaro jasokero / acchera-nirIhANa vi acchariaM kiM va na karei // 41 // gaua / " gavaye vaH" [54] iti vasya utvam // ... 39. asau prathamaH dhanuSi prathamaH charikAyAM prathamazca / selleti dezyaH prAsavAcI / tasmin prathamazca / asidhanuRchurikAsellazabdaiH etakriyApaTavaH subhaTA ucyante / teSu pravaraH svaghAtadAnaMparaghAtavazcanAdikriyAnipuNatvAt / kiMbahunA yaH sakalakalAkalApasya abhijJo vicakSaNaH / kiMvat sarvajJa iva sarvavedIva / / . puDhumo puDhamo paDhumo paDhamo / "prathame pathorvA" [55] iti paMthayoH asya yugapat krameNa ca urvA / / savaNNu / ahiNNU / "zo NatvebhijJAdau" [5.6] iti zasya Natve zasyaiva ata utvam // 40. AstAM tAvat svAvAsakamalAdau asthirA / saundaryagRhe hareH uraHzayyAyAmapi [sadA] zrIH asthirA cazvalA / paraM sApi guNA eva yazaHprasUnajanakatvAd vallayaH vallayaH tAsAM taruriva AdhArabhUtatvAt / tasya yasya bhUvalliparyante sakale pRthvIvalaye sthirA AsIt / cApalam apAsya asmin guNagaNanidhau lakSmIH sthiteti bhAvaH / / sejA / sundera / "ecchajyAdau" [57] iti Aderasya evam // 41. pUrvavarNanApekSayA caH samuccaye / yasya dikparyante aMdharitaH parAbhUto jyotsnAyAzcandrikAyA utkaro rAziryena sa yazautkaro Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.62] .. prathamaH sargaH / jo. Asi bambhara - ggahaNa gurU para - vioa - vihurassa / raNNantaggaya - riu anteura - pommacchi-loassa // 42 // manamokAre paroparAmada - tuTTa-hArehiM / jassa sahAi nivehiM oppiamiva muttiAharaNaM // 43 // jatthappia-bhU-bhAro suvai phaNI - tattha sovai harI vi / jonnattha-dinna-bhAro na uNAi sayAluo na uNA // 44 // na kevalam anyeSAm Azcarye kautuke nirIhAH saddhyAnavinyastacittatvAt nirAkAGkSAsteSAM yoginAmapi AzcaryaM kimiva na karoti / kiMtu sarva AzcaryaM vitanotItyarthaH // velli valli / perante pajjante / joNhokkaro jasokkero / acchera acchariaM / 21 88 vallayutkaraparyantAzcarye vA" [ 58 ] iti vA Aderasya evam // 42. brahmacaryaM maithunaMsevanaviramaNaM tasya grAhaNe aGgIkAraNe guruH dIkSAdAtA ya AsIt patyurviyogena vidhurasya saMkaSTasya araNyasya antaH madhye gato yo ripUNAm antaHpurapadmAkSIlokaH avarodhavadhUjanastasya / sarvazatrUNAM nirmUlakASaMkaSitatvAt tennAyikAnAM brahmacaryadIkSAdAnam / brahmacArI prAyaH araNyacArI bhavatItyuktilezaH // bambhacera / "brahmacarye caH " [ 59 ] iti casyAta ettvam || 1 anteuraM / " tontari " [60] iti tasyAta ettvam / kacinna / raNNantaggaya // 43. padapadmanamaskAre / kriyamANe iti zeSaH / parasparAmardena anyonyasaMgharSeNa truTitAH srastA ye hArAstaiH kRtvA nRpairyasya sabhAyA mauktikAbharaNamiva arpitaM dattam // pomma / " ot padme " [61] iti AderataH ottvam / "padmachadma 0" [2.112] iti vizleSe na / pauma // namokkAre / paropparA / " namaskAraparaspare dvitIyasya" [62] iti ata ottvam // 44. yatra arpitabhUbhAraH svapiti phaNI zeSaH tatraiva arpitabhUbhAraH 1 D kaSTasya 2 D nAyikAnAM. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite jara sako na uNa naro na uNo nArAyaNo vi sAriccho / jassa puNAi puNAI vi bhuvaNAbhaya-dANa- laliassa / / 45 / / raNe araNNa-sANAulammi lAU - layA -hare runaM / jassArivahUhi tahA alAu- kullA jaha kayAo // 46 // ukkhaya-saMThavia-niveNa jeNa vacchatthalAoM hariNo vi / ukkhAyA bhuya-daNDe niammi saMThAviyA lacchI / / 47 / / 22 harirapi svapiti / yaH punaH anyatra na datto bhAraH arthAd bhuva eva yena / ata eva ca na punaH zayAluH AlasyopahataH // oppia jatthappia " vApa" [ 63 ] iti arpayateH Adarasya ottvaM vA // suvai sovai / "svapAvucca" [ 64 ] iti svapitau Adarasya ot ucca // 45. yasya yadi zakraH indraH sadRkSo na / punaH naraH arjuno na punarnArAyaNopi / kutaH punaH punarapi bhUyobhUyopi bhuvanasya sakalasacarAcaralokasya yad abhayadAnaM vadhanivartanaM tena lalitasya manoharasya / yadIti saMbhAvane / zauryAdibhiH indro yattulyaH saMbhAvyate / paramArthatastu sopyaviratatvAd yattulyo nAstItyarthaH // na uNAi na uNA / "nAt punaryAdAi vA " [ 65 ] iti Aderasya A Ai ityAdezau vA / pakSe / na uNa na uNo / kevalasyApi dRzyate / puNAi || 46. araNye araNyazvabhiH vRkaiH Akule saMkIrNe alAbUlatAgRhe tumbinIvallimaNDape yasya arivadhUbhiH tathA anavaratAzrupanIpatanena ruditaM yathA alAbUnAM sekAya kulyAH sAraNayaH kRtAH // raNNe araNNa / lAU alAu / "vAlAbvaraNye luk" [ 66 ] iti Aderluk // 47. aham evaM manye / yena harerapi vakSaHsthalAt lakSmIH utkhAtA utpATitA tato nijabhujAdaNDe saMsthApitA / katham evaM jJAyata iti vizeSaNadvAreNa hetumAha / pUrvam utkhAtAH abhaktatvAt svasthAnAcyAvitAH 1 D omits gRhe .., / " vAlAbva" Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 [hai0 8.1.69.] prathamaH sargaH / aha kaiyA vi divA-muha-patthAve patthavociaM tassa / aNurAgAgaya-marahaTThamAi-sUehi ia paDhiaM // 48 // haya-masala-tama-pasaro sai vAmo paMsulANa paJcUso / sAmaya-vaya-dinnagdho taM va payaTTo sayA puno // 49 // pazcAt sevAvazavartitvAt saMsthApitA dezAdhipatye niyojitA nRpA aneneti nRpasvabhAvena hareH priyAyA api itthaM saMbhAvyate / kavimArge vibhUtiharipriyayoraikyAd evaM varNanA // ____tahA jaha / ukkhaya ukkhAyA / saMThavia saMThAviyA / "vAvyayotkhAtAdAvadAtaH" [60] iti AderAkArasya at vA // 48. atha anantaraM kadAcidapi kasmiMzcit kAle divAmukhaprastAve vAsaraprArambhAvasare tasya zrIkumArapAlabhUpAlasya prastAvocitaM prabhAtapaThanIyam anurAgeNa atyadbhutaguNagaNazravaNasaMjAtadarzanasnehana AgatA ye te ca te mahArASTraH AdiryeSAM dezAnAM te tathA teSAM sUtAzca maGgalapAThakAstaiH iti vakSyamANaM peThitam // patyAve patthayo / "ghavRddhA'' [68] iti AderAkArasya at vaa| kacinna / annuraagaa|| marahaha / "mahArASTra' [69 ] iti AderAkArasya at / vakrAditvAd anusvAraH / bAhulakAd anyasyApi vyaJjanasya mH|| 49. atha dvAviMzatyA gAthAbhiH sUtoktam evAha / hataH navadinakarakarasaMparkAd dhvastaH mAMsalaH sUcibhedyastamaHprasaraH timirapravRttiyena sadA vAmaH viTAdigRhagatiniSedhakatvena pratikUlaH / kAsAm / pAMsulAnAM svairiNInAm / zyAmAkapayobhiH AraNyavrIhijalaiH dattaH triHpradakSiNApUrve mArtaNDamaNDalaM prati kSiptaH arghaH pUjA yatra / pratyUSaH aharmukham / puNyaH sakalalokalocanAndhyapaTalavidhvaMsakatvena prazasyaH ..1 B puMsalANa. 2 BC pAThitam . 3 BC degrAkAraH syAt for degrAkArasya bhat . 4 D dvAviMzatigAthAbhiH, Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite disaM- kuppisanta-jasa - bhara devaya-harae tumaM sakuppAsA / dikkhAhariA sikkhAyariehi sahovasappanti // 50 // gaya-thI- timira-kese khallIDe naha-sirammi saMvRtte / thuvaA haivanti loA ehi suNhAla- cindhassa // 51 // pravRttaH saMjAtaH / tvamiveti / bhavAnapyevaMvidhaH / jinavacanAvabodhAd dhvastanibiDAjJAnapravRttiH / pAMzulAnAM pApminAM sadA vAmaH duHkhadAyitvAt / sAmajavrajaiH hastighaTAbhirdattaH arghaH upAyanaM yasmai / sadAcAraniratatvAt pavitrazceti // maMsala | paMsulA / " mAMsAdiSvanusvAre " [ 70] iti mAMsaprakAreSvanusvAre sati Adezato't // sAmaya / " zyAmAke maH [ 71] iti masya Ata at // 70. dikSu kUrpAsaH kaJculikA tadvad Acaran yazobharo yasya sa tathA tasyAmantraNam / he dikkUrpAsadyazobhara devatAgRhe sakUrpAsAHsakaJcukA dIkSAcAryA baTukakaraNAdisaMskArakariNaH zikSAcAryaiH zAstrapAThakaiH saha tvAm upasarpanti / AzIrvAdapradAnArthaM samIpam Agacchanti / idAnIm iti prakramAjjJeyam / evam anyatrApi // sai sayA / kuppisaM kuppAsA / "iH sadAdau vA " [72] iti Ata itvaM vA / dikkhAiriA sikkhAyariehi / "AcArye co'cca" [83] iti casya Ata itvam attvaM ca // 51. gataM naSTaM styAnaM ghanaM timirameva zyAmavarNatvAt kezA yatra / ata eva khalvATe khalatau nabha eva sakalalokasya uparivartitvAt zirastasmin saMvRtte jAte sati sAsnAlacihnasya vRSabhadhvajasya bhagavata AdinAthasya zUlinazca idAnIM pratyUSe lokA ArhatamAhezvarAH stAvakAH stotAro bhavanti // thINa / khallIDe / "I styAnakhalvATe " [74] iti AderAtaH I" // thuvaA / suNhAla | uH sAsnAstAvake " [ 75 ] iti AderAtaH utvam // 88 24 "" 1 D disi. 2 BC vahuti. 3 Domits maMsala... 'rAtot. 4 BC degsaMskAriNaH, 5 D omits I...rAtaH. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.1.79 ] prathamaH sargaH / gayaNe tuhiNosAMiiNa tuhiNAsAraM paDantamagaNantA / uTThanti vahUoM puro ajjUNaM viNaya-gejjhANa / / 52 / / kuTTima - cau vAresuM satiNhamihi kuNanti ramaNIo / derAgaya- pArAvaya- rAvoTThia - pia - parIrambhaM // 53 // pArevaya-maNiehiM tettiamettaM ramesuM vesAo / tettiamattaM magganti calia - mette bhuaGgami // 54 // 25 52. tuhinasya prAleyasya AsAro vegavadvarSo vidyate yasmin evaMbhUte gagane sati tuhinAsAraM patantaM zarIre lagantam agaNayantyaH amanyamAnA vinayagrAhyANAM bhaktyA AvarjanIyAnAm AryANAM zvazrUNAM puraH pUrvaM vadhvaH uttiSThanti // tuhiNosariNi tuhiNAsAraM / " Ud vAsAre" [ 76 ] iti Adezat Ut vA // ajjUNaM / "AryAyAM yaH zvazrvAm" [77] iti ryasya Ata UH // gejjhaann| "ed grAhye" [78] iti ettvam // 53: kuTTimAni maNyAdibhirbaddhatelAni yAni caturdvArANi caturmukhagRhavizeSAsteSu satRSNaM dine AzaGkitabhAvibahuvirahatvena satarSa yathA bhavati evam idAnIM prAtaHkSaNe dvAreSu AgatA ye pArApastAsteSAM rAvaiH zabdairutthitA. jAgaritA ye priyAsteSAM parIrambham AliGganaM ramaNyaH kurvanti // derA / "dvAre vA" [79] iti Ata ettvaM vA / pakSe vAre // duAraM / dAraM iti prayogadvayaMm anuktamapi jJeyam // 54. pArApatamaNitAnIva kalaravakUjitAnIva yAni maNitAni ratakUjitAni taiH kRtvA yAvAn pratijJAtaH kAlastAvanmAtraM vezyAH paNyAGganA araMsiSata akrIDiSuH / bhujaGge viTe calitamAtre gamanonmukha eva tAvanmAtraM pratijJAtakAlamanitaM mArgayanti gaveSayanti / pUrvArdhe jittiamittaM iti tu ramyaH pAThaH // 1 B. sAraNi. 2 D ramiMsu. 3 B sAraNi 4 BC degtalAni catu . 5 D omits dine...... rutthitA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite adda-nahaGkANa piyANa alla-AlAvayANa vilyaao| ullanti aGkamaMsua-ollIhiM olla-nakkhaGkA // 55 // . nia-ThANa-mIlaNaM pikkhiUNa cintA-parA miullAvA / nIluppala-peNDe piNDiUNa bhasalA ruanti vva // 56 // pArAvaya pArevaya / "pArApate ro vA' [80] iti rasya Ata ettvaM vA // tettiametta tettiamattaM / "mAtraTi vA' [ 81] iti Ata ettvaM vA / bAhulakAt kvacinmAtrazabdepi / cAlaa-mette // 55. ArdrAstatkAladattatvAt sarasA nakhAGkA kararuhavraNAni yeSAm ArdrAH snehamizrA AlApAH parasparoktayo yeSAM te tathA / teSAM priyANAma aGkam utsaGgam ArdranakhAGkA vanitA.yoSitaH azvAlibhiH netrabASpa-, paGktibhiH Ardrayanti Ardra kurvanti / sarvarAtraM suratAdisukhanimagnA vayam idAnIM ca taducchedajanakaH priyaviprayogo bhaviteti duHkhAd rudntiityrthH|| ullanti ola / "udod vATTe" [82] iti AderAtaH ut occa vA pakSe adda / ala // olIhiM / "odAlyAM paDtau" [83] iti Ata ottvam / 56. prAtaH saMkocAt prAgeva nIlotpalebhyo nirgatya rAraTyamAnAn tatkozasthAMzca bhramarAna vIkSya kaviH evam UhamAnaH prAha / nijasthAnamIlanaM svAvAsasaMkocaM prekSya vilokya cintAparAH ka vayam idAnIM nirAzrayAH sthAsyAma ityAdivikalpasaMkalpaniSThAH / mRduH sakaSTatvAt kRzaH ullApaH anyonyajalpanaM yeSAM te tathA santo bhasalA nIlotpalapiNDe asitotpalakoze piNDayitvA militvA rudantIva / yeSAM kila rAjAdinA gRhaM muDyate tepi militvA rudantItyuktilezaH // miullAvA "hasvaH saMyoge" [84] iti yathAdarzanaM hrasvaH // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.1.87 ] prathamaH sargaH / kiMsua - kusumAmbo keMsua-dala-sAmalaM vigaya- meraM / daliUNa andhayAraM daMsaha puhavIra pahamaruNo // 57 // kAuM mahAvilaM atama mUsayaM kaya-paDasue sUre / lakkha- haladda- baheDaya - ratta vva karA viambhanti / / 58 / / viraia - heladdi- kandAbha- dIvao nava- heliddi-ratta - karo | ahaliddA - rAo kAmau vva puvvaM bhaai sUro / / 59 / / - 27 peNDe piNDiUNa / "C ita edvA " iti AderikArasya et vA / kvacinna | cintA // 57. kiMzukadalazyAmalaM palAzapalAzanIlaM vigatameraM sarvatra ucchRGkhalam andhakAraM dalayitvA vidhvasya kiMzukakusumAnIva AtAmraH AraktaH aruNaH sUryaH tatsArathirvA pRthivyAH panthAnaM darzayati // I kiMsua keMsua / " kiMzuke vA " [86 ] iti AderitaH ettvaM vA / / meraM / " mirAyAm," [87] iti ita ettvam || * . 58. mahAbilaM kandarAdikam avidyamAnastama eva mUSiko yatra tat yathAbhUtaM kartuM kRtaMpratizruti vihitapratijJe sUrye sati karA aMzavo vijRmbhante UrdhvAdhaH prasaranti / kIdRzAH / lAkSAharidrAvibhItakai raktA iva || prAtaHkSaNe dinakarakarANAM krameNa tathAbhAvAd ittham utprekSA // 59. viracitA vihitA viSvagvisAriprabhArahitatvena haridrAkandAbhA dIpA yena / navaharidrayA raktA iva karA yasya sa sUraH pUrvaM bhajati / a~haridrArAgo nibiDasnehaiH kAmuka iva / tasminnapyAgacchati kAntayA dIpaH kriyate / kuGkumAdinA Araktakarazca sa bhavati / atra kAmuka ityupamAnAt pUrvasyAH kAntAtvaM nirUpyate / / puhavI | paha | mUsayaM / paDasue / haladda | haladdi | baheDaya | "pathipRthivI " 1 D deghaliddideg. 2 D ' haladdadeg. 3 BC omit adeg 4 BC 'snehakAmuka Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 kumArapAlacarite pikaGgu va nivaDai pikiGgua-dhUsaro sasI es| ... siDhila-karo saDhilaGgo tittira-maila-pphuDa kalaGko // 60 // ia AsaMsanti ni-sIha siMhadattAiNo diA tujjha / vIsaM tIsaM kappe jayasu dujIhAri-nIsaGka // 61 // aduia-ravi-bhA-viie gayaNe jaha pAiyammi do-vayaNaM / kastha vi nasthi tamo ahi-nivAsa loammi va Numamro // 62 // ityAdinA [88] AderitaH akAraH / haridrAyAM vikalpa ityanye / haliddI / ahaliddA // 60. zithilakaro mandakiraNaH zithilAGgo mandabimbaH / 'tittirilAvakaH / tadvanmalinaH sphuTaH kalaGko yasya / pakkeGgudavat paripAkaprAptatApasataruphalavad dhUsaro dhUmraH eSa zazI pakkeGgudavat nipatati astAcale sraMsate // pikkaGgu pikkiGgua / siDhila saDhila / " zithileGgude vA" [ 89 ] iti AderitaH ad vA // tittira / "tittirau raH" [90] iti rasya itaH at / / 61. he nRsiMha narottama siMhadattAdayoM dvijAH tava iti AzaMsanti AzIrvAdaM kurvanti / tadevAha / he dvijihvArirgaruDastadvad niHzaGka, nirbhaya tvaM viMzatiM triMzataM kalpAn jaya / kalpo devayugasahasradvayam // ia / " itau to vAkyAdau " [91] iti ititasya itaH at // nisIha / vIsaM / tIsaM / jIhA / " IrjihvA " ityAdinA [92] jihvAdiSu ikArasya tinA IH / bAhulakAt kvacinna / siMhadatta // nIsaGka / "luki niraH" [93] iti ralope ita iiH|| 62. yathA prAkRte kApi dvivacanaM nAsti / " dvivacanasya bahu1 B C pikaMgua. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai0 8. 1. 98] .. prathamaH srgH| jaraDhocchu-ruI cando nisa-pia-pAvAsuo vva no sahai / sacca-jaihuTThila sUre bhU-sagga-duhAia-karohe // 63 // dhamme jahiTThilA dohAia-pavahA duhA vi mala-paTalaM / ojjhara-nirjhariNIsuM NhAUNa khivanti vamhANoM // 64 // vacanam " [3. 130] iti vacanAt / tathA advitIyaravibhAdvitIye nirupamabhAskaraprabhAyukte gagane sati tamaH kvApi nAsti / tiryagU;didezeSu tad apazyan kavirevam Uhate / ahInAM sarpANAM vAse loke pAtAla iva nimanaM praviSTam / / dujiihaa| nnumnno| "dvinyorut"[94] iti dvinizabdayoH ita ut|| bAhulakAt kvacid vA / aduia / viie // kvcinn| diA / nivaas||otvm|do-vynnm / / 63. he satyayudhiSThira. bhUsvargayordvidhAkRtaH pazcazatyA paJcazatyA pRthagvihitaH karaugho yena tasmin sUre sati jaraThaH paripakko ya ikSustadvad ruciryasya sa tathAbhUtazcandro no rAjate / ata utprekSyate / nizaiva priyA tataH pravAsIva viyukta iva / anyopi yaH priyAviyuktaH sa vicchAyo bhavati / jaraDhocchu / pAvAsuo / "pravAsIkSau" [95] iti Aderita uttvam // . 64. dharme sadAcAre yudhiSThirAH dvidhAkRto madhyapravezena khaNDitaH pravAhaH ogho yaiste nirjharanirjhariNISu jharanadISu snAtvA zaucaM kRtvA dvidhApi bAhyAbhyantarabhedena dviprakAramapi malapaTalaM rajaHstomaM brAhmaNAH kSipanti // jahuTThila jahiTThila / " yudhiSThire vA" [96] iti Aderita uttvam // duhAia dohAia / "oca dvidhAkRgaH" [97] iti ita ottvam uttvaM c|| kacit kevalasyApi / duhA // ojhara nijjhara / "vA nirjhare nA" [98] iti nena saha ita ottvaM vaa|| 7 BC I. 2 BC juhiTrila. 3 D paDalaM. 4 B nijharaNI'. 5 B vahANa C tanhANA; 6 BC degnirjharaNISu. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite haya-kamhAra- haraDaI-cikiNa - timirassa gahiya- pANIyA / pANiya- taDammi vippA ajuNNa- sUrassa dentagyaM // 65 // jiNNa- tamaM mala - hINA ahUNa- teaM vihINa - anna-pahaM / ahUNaM tUha - diA thuNanti titthe raviM taM vaH // 66 // peUsAsaNa- sAbhiya- disa-Amele ravimmi ua tArA / . risa - erisiAo baheDayAbhAoM naha- peDhe // 67 // 30 65. hataM vidAritaM kazmIrANAM harItakIva cikkaNaM nibiDaM timiraM yena tasya / ajIrNo navaH sa cAsau sUryazca tasya pAnIyasya nirjharandyAdisaMbandhijalasya yat taTaM tasmin / gRhItaM karapuTe kRtaM pAnIyaM yaiste viprA argham arghAJjaliM dadati triH pradakSiNApUrva vitaranti // (6 66 haraDaI | harItakyAm Ito't " [ 99 ] iti AderItaH aMt // kamhAra / At kazmIre " [ 100 ] iti Ita At // paannia|" pAnIyAdiSvit " [ 101 ] iti Ita it // kvacid vA / pANIya // 66. jIrNaM dhvastaM tamastimiram ajJAnaM ca yena / avihInatejasam anyUnadyutim ugrapratApaM ca / vihInaH sanmArgapradarzanena vidhvastaH anyo viparItaH panthA mArgaH anyAyazca yena / avihInam atyuccaM pUrvAcalacUlAsaMsthaM sakalabhUpAlapravaraM ca / tIrthe AdityAlaye nadyAdyavatAre vA tIrthasya tIrthabhUtA vA dvijA raviM tvAmiva stuvanti / raviM tvAM ca stuvantItyarthaH // ajuNNa / " ujjIrNe" [102] iti Ita ut // kvacinna / jiSNa // hINa ahUNa / vihANa avihUNaM / U hInavihIne vA [ 103 ] itiIta vA // "" "" tUha / "tIrthe he" [104] iti Ita UH / he iti kim | titthe // 67. pIyUSAzanA devAsteSAM svAmI indraH tasya dik pUrvA tasyA ApaDe zobhAkattvena avataMse ravau sati ua iti pazya / vibhItaka - 1 BC kerisa erisaAo. 2 Domits tvAmiva... raviM... Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 8. 1. 112.] prathamaH sargaH / .. cattUNa neDa-pIDhaM nIDa-gharA mauliA mahI-mauDa / vidAya-niddamuDDanti gharovari rukkha-avari ca // 68 // garuA vi gurua-bhiuDIhi~ vAra-vAlehi paDikhalijantA / bahu-porisA vi purisA niruddha-chIA ihaM enti // 69 / / vad AbhA sAdRzyaM yAsAM tAstArA nabhaHpIThe kIdRzya IdRzyaH / na kIdRzyopItyarthaH // peUsA / Amele / kerisa / esiaao| baheDayA / " et pIyUSa " [ 105 ] ityAdinA eSu Ita ettvam // 68. he pRthvImukuTa pUrva mukulitA rAtrau ekatra sthitAstato nIDapIThaM kulAyatalaM tyaktvA nIDagRhAH pakSiNo vidrutanidraM gatatandraM yathA bhavati evam uDDIyante gRhasyopari vRkSasyopari ca // peDhe pIDhaM / neDa nIDa / " nIDapIThe vA" [106 ] iti Ita ettvam // __ mauli A / mauDa / " uto mukulAdiSvat" [107 ] iti eSu AderutaH attvam / / kvacid Attvamapi / viddAya // - gharovariM avariM / " voparau' [ 108 ] iti utaH at vA // 69. gurukadhukuTibhirapAlaiH pratIhAraiH pratiskhalyamAMnA nirudhyamAnA gurukA api kuGkaNAdidezasvAminopi bahupauruSA api pracuraprarAkramA api puruSAH mA bhUt asmatsvAminaH kvApi kArye azakunam iti niruddhakSutA iha yuSmatpAdapadmAntike Ayanti Agacchanti / / * garuA gurua / " gurau ke vA" [109 ] iti svArthike ke AderutaH at vA // bhiuDIhi~ / " irbhRkuTau" [110] iti AderutaH iH // porisA / purisA / " puruSa roH" [111] iti rokhta itvam // chIA / " I kSute" [ 112 ] iti Aderuta ii|| 1B purisA ruddha-cchIA. 2 D IdRzyopItyarthaH. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite musala-dhara- bAhu - mUsala rai-mUhava-suhaya tujjha muha-kamalaM / daDuM Usua- nayaNA puNo puNo Usasanti nivA // 70 // aNaucchannocchAho riu - dusaho dUsaha - pyAveNa / vokkanta nidda-pasaro aha rAyA oDio sayaNA / / 71 / / koUhala- kusalehiM kuUhalatthesu kouhallI vi / sahANa va suhayaraM paramappaM thuNiya savvaNNuM // 72 // amalobbI duallo ubbUDha-dUUla - daNDi dinna -karo / so atthANi patto dugulla ulloa sohilaM // 73 // 70. musaladharabAhU iva bAhumusalau yasya tasya AmantraNam / tathA ratisubhagaH kandarpaH tadvatsubhaga sakalalokapriya he rAjan tava mukhakamalaM dRSTvA utsukAni sotkaNThAni nayanAni yeSAM te nRpAH punaH punaH ucchvasanti bhUyobhUyaH pulakitAGgA bhavanti // (6 musala mUsala / sUhava suhaya / Ut subhaga0 ityAdinA [ 113 ] Aderuta Ud vA // "" 71. anucchinnotsAhaH akhaNDitodyamaH duHsahapratApena ugratejasA ripuduHsahaH atha evaMmaGgalapAThakapaThitAnantaraM vyutkrAntanidrAprasaro jAgaritaH san rAjA zayanAd utthitaH / / Usua / Usasanti / " anutsAhotsanne tsacche " [ 114 ] iti Aderuta Ut // anutsAhotsanna iti kim / ucchannocchAho // dusaho dUsaha / "luki duro vA " [115 ] iti ralope uta ut vA // vokkanta / oDio / 'ot saMyoge " [116] iti saMyoge pare Aderuta om // 66 72. 73. adhunA rAjJaH prAtastyaM kRtyam Aha / yugmam / kutU 1 B is wanting in the commentary on the two couplets from kutUhalakuzalaiH up to karo yasyeti. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 [hai0 8.1.121] prathamaH srgH| * tassa. bhumayAi vasagA avAulA pesaNika-haNumantA / bala-kaNDuamANa-bhuA puro niviTThA nivA namirA // 74 // pAsammi ThiA tassa ya mahUa-gorIoM mhua-mhur-giraa| vajanta-kaNaya-nUura maNi neura-vaira-niurAo // 75 // halakuzalaiH kautukanipuNaiH kRtvA kutUhalArtheSu kutukavastuSu kutUhalyapi sUkSmANAM paramANvAdInAM madhyepi sUkSmataraM durjeyatvAd aNutaraM sarvajJaM lokAlokapaidArthasArthaparijJAnacaturaM paramAtmAnaM stutvA sa kumArapAlabhUpaH dukUlAnAm ullocaiH zobhAvatIm AsthAnI prAptaH / kiMbhUtaH san / amalAni ujjvalAni uDyUDhAni parihitAni dukUlAni sitapaTTAMzukAni yena uDyUDhadukUlena daNDinA datto gamanakAle vitIrNaH karo yasyeti // __koUhala kuUhala kouhallI / "kutUhale vA hasvazca" [117] iti uta ot vA tatsaMniyoge havaMzca vA // saNhANa / suNha / "adUtaH sUkSme vA"[118] iti UtaH at vA // ArSe suhumeti zeyam // . . - . duallo duUla / " dukUle vA lazca dviH" [119] iti ukArasya asvaM vA tatsaMniyoge ca lasya dviH // [ ArSe] / dugulla / / .. amalovvIDha uvvUDha / "IrvodvayUDhe ' [ 120 ] iti Uta ItvaM vA / / . 74. tasya rAjJo bhruvo vazagAH / bhUkSepamAtreNa samastakAryasAdhakA ityarthaH / avAtUlAH yuktakAriNaH / preSaNe svAminiroNe eke .. advitIyA hanUmantaH / balena kaNDUyamAnau kaNDUlau / sadarpAvityarthaH / tathAbhUtau bhujau yeSAM te namrA nRpAH puraH agre niviSTAH / / . bhumayAi avAulA / haNumantA / kaNDuamANa / "uddhRha" [121] ityAdinA Uta utvam // 75. caturbhiH kalApakam / cAmaradarpaNahastA vArayuvatyastasya rAjJaH 1 BD navirA. 2 BC degpadArthapari'. 3 BC zatadeg. 4 D omits 'hakhazca...lasya dviH'. 5 D degnirope. 3. [ kumArapAlacarita] Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite kohaNDi-kusuma-mauvIoM kaam-tonniir-thaar-kbriio| nimmollaGgaya-maNDia-kopparayA gahia-tambolA // 76 // vibbhama-galoi-meghA rmbhaa-thonnaa-nihoru-thuunnaao| . toNIhavia sayaM cia rai-vaiNo tUNa-chaDDavaNA // 77 // sarauggaya-maya-laJchaNa-sariccha-vayaNAoM vAra-juvaIo / cAmara-dappaNa-hatthA akAsa-kantI kisaGgIo // 78 // pArzve sthitAH / kiMbhUtAH / madhUkavad guDapuSpavad gauryaH gaurAganyaH / madhUkavanmadhurA manojJA gIryAsAm / vadantau caGkramaNavazAt siJjAnau kanakasya nUpurau maJjIrau maNayaH padmarAgAdyAH tatkhacitau nUpurI vajrANi hIrakANi tatkhacitau ca nUpurau yAsAm / / - 76. kUSmANDIkusumavad, muMbyaH komalAGgayaH / kAmatUNIravat tadvANAnAM puSpANAM tatra prakSepAt sthUlAH kabaryaH ghanA veNayo yAsAm / nirmUlyAGgadaNDitakUrparAH anarthyakeyUrabhUSitabhujamadhyA gRhiittaambuulaaH|| 77. vibhramA vilAsAsta eva guDUcI amRtA tatra vRddhijanakatvena meghAH / rambhAyAH sthUNAM stambhastatsaMnibhA UrusthUNA yAsAM svayameva tUNIbhUya ratipatestUNamocanAH / 78. zaradudgatamRgalAJchanasadRkSavadanAH akRzA .sarvatra vistRtatvAd dhanA kAntiryAsAm kRzAGgayastanuzarIrAH // . mahUa mahua / " madhUke vA" [ 122 ] iti Uta ut vA / neura niuraao| "idetau nUpure vA"[123]iti Uta it et vA / pksse| nUura // kohaNDi / toNIra / thorai / nimmolla / kopparayA / tambolA / galoi / "ot kUSmANDI " ityAdinA [ 124 ] eSu Uta ot // . 1 BC sthUNAstambhasaMnibhA. 2 BC thoro. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.129]- prathamaH sargaH / 35 mattebha-maua-gamaNe tassi maauk-aasnnaasiinne| mAukke amautte vi sui-girANaM phuDa-girehiM // 79 // AsaMsiaM diehiM kivAlu-hiao havehi mahi-baDe / tuha piTTha-carA devA havantu nAgA vi paTTa-carA / / 80 // aha khaggi-siGga-patte masiNe masaNeNa candaNeNa gahe / accia rAya-mayako akAsi tilayaM miaGka-nihaM // 81 // thoNA thUNA / toNI tUNa / "sthUNAtUNe vA' [125] iti Uta ot vA / maya / "Rto't " [126] iti RtaH attvam // 79. yugmam // mattebhasyeva mRdukaM mantharaM gamanaM yasya / mRdukaM haMsarUtapUritatvena komalaM yad AsanaM gaSTikAdi tasminnAsIne upaviSTe sati tasmin rAjJi zrutigirAM vedavAkyAnAM mRdutve amRdutvepi sphuTagIrbhiH / vedavAkyeSu yathAsthAnam udAttAdisvaranyAsena vyakta vaagbhirityrthH|| . 80. dvijaiH iti AzaMsitam AzIrvAdaH kRtaH / tadevAha / kRpAluhRdayo mahIpIThe tvaM bhava / tathA tava pRSThacarAH pazcAMdyAyino devAH pRSThacarA nAgA api bhavantu / tava kSudropadravavrAtavikartanaM suraphaNipatyAdayaH kurvantvityarthaH / itItyadhyAhAryam / / akAsa. kisaGgIo / maua mAuka / mAuke amautte / " At kRzA" ityAdinA [127] eSu Rta At vA / -- kivAla / hiao| "it kRpAdau" [128] iti AdeH Rta ittvam / / piTTha ptttth| pRSThe "vAnuttarapade" [129] iti Rta it vA // anuttarapade iti kim / mahi-vaTTha / / 81. atha dvijAzIrvAdAnantaraM mamRNe zlakSNe khaGgino gaNDakasya zRGgaM viSANaM tasya pAtre bhAjane yaccandanaM tena masRNena grahAn Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d kumArapAlacari miccu - avamacu-haraNe dije visajia nisAmiA teNa / riu-saGga-bhaJjaNaM dhiTThAdhaTThANa vinnattI // 82 // puhavIsa- uu - vasanto nivuttaM - tilaya kkhaNo kali-niatto / vandAraya-bundAraya-samo payaTTo tihiM souM // 83 // . arcayitvA rAjaiva saumyAhlAdakatvAdiguNopetatvAd mRgAGkaH mRgAGkanibhaM vRttatvazuklatvAbhyAM candratulyaM tilakam akArSIt // 82. mRtyuH AyuSaH parisamAptau maraNam apamRtyuH akAlamaraNam / tayorharaNAn vidhvaMsakAn dvijAn visRjya saMmAnanApUrva preSya ripUNAM zRGgasya utkarSasya bhaJjakena vinAzakena [ tena rAjJA ] dhRSTAdhRSTAnAM pragalbhApragalbhAnAM vijJaptayo nizAmitAH paribhAvitAH // siGga saGga / masiNe masaNeNa / mayaGko miaGka / miccu maccu / dhiTThAdhANa | 'masRNamRgAGkamRtyuzRGgadhRSTe vA " [130] iti eSu Rta it vA / 83. nivRttaH samAptastilakasya mantrAbhimantritavizeSakasya kSaNaH avasaraH utsavo vA yasya / nivRttaH samagrasacarAcaralokAbhayapradAnavidhAnAd gataH kaliH kaliyugaM yasmAt / vRndArakA devAsteSu yogakSemavAhitvAd vRndArakaH zreSThaH / indra ityarthaH / tena samaH sadRkSaH / pRthvIza eva nikhilabhUmaNDalamodakatvAd RtuvasantaH tithiM zrotuM pravRttaH / vasantarturapi nivRttaH saMjAtastilakAnAM tilakakusumAnAM kSaNaH avasaro yatra / nivRttaH kAmavazaivartitvena uparataH kaliH kAmikalaho yatra / vRndArakeSu niratizayarUpopetatvena vRndArako manoharaH / kandarpa ityarthaH / tena samaH tAdRkprakAraH vikArakAritvAt mitraM ca mitreNa samaM bhavatIti / / kali-niantto ityatra prAkRtatvAd niatto ityasya paranipAtaH / yathA 66 'bhUaGkurAvayaMsaM chaNapasara-mahaggha-maNa-hara-surAmoaM / << apaNAmiaM pi gahiaM kusumasareNa mahu-mAsa - lacchIeN muhaM // " ityatra mahagghetyasya paranipAtaH // 1 BCD niatta... nivRtto. 2 B hiM 3D dhRSTAnAM pragalbhAnAm. 4 C nirvRttaH. 5 D kAmavartisvena, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.1.126] prathamaH srgH| . niva-usaho diya-vasahe piu-kama-mAu-hara-Agae ttto| dANeNa tappiUNaM saMpatto mAi-harayammi // 84 // mAINa amosAsIsayANa rAyA amUsa-parivAro / amusA-vAI vuTTho dhaNa-buTThI-rayaNa-viTThIhiM // 85 // viTTha-ghaNa nimmaleNaM devANaM pihaya puhaya devINaM / . teNAdiheM gIaM muIGgi-kara-tADiya-miiGgaM // 86 // uu / udRtvAdau [ 131 ] iti AderRtaH ut // niatto nivRtta / vandAraya vundAraya / "nivRttavRndArake vA" [132] iti Rta uttvaM [vA] .. 84. tataH tithizravaNAnantaraM pitRkramAt pitRvaMzAt mAtRgRhAt mAtRvaMzAca AgatAn dvijavRSabhAn pradhAnabrAhmaNAn dAnena tarpayitvA saMtoSya nRpavRSabho mAtRgRhe saMprAptaH // vRSabhazabdasya uttarapadasthasya pradhAnArthAbhidhAyitvam / yad amaraH / / . syuruttarapade vyAghrapuMgavarSabhakuJjarAH / siMhazArdUlanAgAdyAH puMsi zreSThArthagocarAH // usaho vasahe / " vRSabhe vA vA" [133] iti vena saha Rta ut vA // piu-kama / mAu-hara / "gauNAntyasya" [134] [iti] gauNapadasya yontya Rt tasya ut / 85. na vidyate mRSA kUTabhASaNaM yasya sa parivAro yasya / amRSAvAdI rAjA amRSA satyA AziSaH praNAme kRte ciraM jIvetyAdyAzIrvacanAni yAsAM tAstathA tAbhyo [mAtRbhyaH] dhanavRSTiratnavRSTibhivRSTo varSati sma / tAbhyo dhanaM ratnAni [ca ] dadAvityarthaH / _mAu-hara mAi-hara / "mAturidvA" [135] iti mAturgauNasya Rta it vaa| kvacid agauNasyApi / mAINa // amosA amUsa amusA / "udUdonmRSi"[136]iti Rta ut Ut ot // 86. devAnAm / aprata iti zeSaH / pRthak asAMkaryeNa devInAM 1 BCD muaMgikaratADiyamiaMgaM. 2 BC degpadasthasyApra. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite kula-jaraINaM nattia-nattua-sahiANa so vasu adAsi / . dharaNi-bihapphai-sIsI buhapphai-sariccha guru-purao // 87 // so kusuma-viNTa-tikkha-ppaNNAi bahapphai vva lacchIe / kAhI pUaM saha-veNTa-phalehi~ sa-voNTa-phullehiM // 88 // riddhi-haya-aNatta-riNo rAya-risI dhaNuha vea-rAma-isI / rijjU sahujjuehiM nara-usahehi calio nivi-risho||89|| pRthag vRSTo muktajalo yo ghanastadvannirmalena gatakaluSeNa tena rAjJA gItam AdiSTaM kAritam / kIdRzam / mRdaGgikaraiH mArdaGgikahastaistAr3itA AhatA mRdaGgA yatra tat tathAbhUtam // . . 87. kule jaratyo vRddhastriyaH tAbhyaH / naptakairyuktA. natRkAH tAbhiH sahitAstAbhyaH pautrapautrIyuktAbhyo dharaNyAM bRhaspateH ziSya uddhavaH tadvat / heyopAdeyavicAracaturatvAt / sa rAjA bRhaspateH sadRkSaH . adbhutavizadaprajJarddhiyuktatvena samo yo guruH purohitastasya purato vasu dravyam adAt // vuTTho viTTha / vuTThI viTThIhiM / pihaya puhaya / muiMga miiGga / nattia nattua / " idutau vRSTa0 " ityAdinA [137] eSu RtaH ikArokArau // 88. kusumavRntavat tIkSNA yA prajJA tayA nUnaM bRhaspatiH sa rAjA lakSmyA savRntaphalaiH savRntapuSpaizca pUjAm akArSIt // bihapphai buhapphai / "vA bRhaspatau" [138] iti Rta idutau vA / pakSe bahapphai // .. viNTa veNTa voNTa / idedoda'nte'' [139] iti Rta it et oca // 89. RddhyA hataM svadhanena nivartitam RNena RtAH pIDitAsteSAm RNaM yena / rAjaiva jIvarakSAvidhAyitvena RSiH / dhanurvede dhanu:kalApratipAdakazAstre rAmarSiH parazurAmaH / RjuH akuTilaH Rjubhi1 D dhariNyAM. 2 BCD muaMga miaMga... Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.144] prathamaH sargaH / sovasanta-riu-sari-vilAsao taha ya gimh-uu-sris-liilo| mahura-tivva-teAsaricchao sama-haraM daria-ADhiaM gao // 10 // naraRSabhaiH saha nRpatiRSabhazcalitaH guNanikAM kartuM prasthitaH // ripucchandA chandaH // riddhi / " riH kevalasya" [140] iti vyaJjanena asaMpRktasya Rto riH|| 90. madhuraM sadAcAripramodakatvena priyaM tIvra zatrusaMtApakatvena pracaNDaM yat tejo mAhAtmyaM tena asadRkSaH nirupamaH / ata eva vasantatusadRkSaH vilAso vilasitaM yasya / tathA grISmartusadRkSA lIlA keliryasya ca / mitrAmitreSu zAntatIvravRttirityarthaH / sa rAjA dRptAhataM baliSThabhaTavRtaM zramagRhaM guNanikAsthAnaM gata iti uttarasargArthasUcanam // pazcimAntikA chandaH / vadanakaM vA // aNa riNo / risI raam-isii| rijjU sahujjuehiM / usahehi risaho / riu uu / "RNarvRSabharvRSau vA" [141] iti Rto rirvA // sari / sarisa / sariccha / " dRzeH kvipTaksakaH " / [142] kvip Tak sak ityetadantasya dRzo dhAtoH Rto riraadeshH| . ADhiMaM / " Ahate DhiH" [143] iti Rto DhiH // . . . daria / "aridRpte" [144 ] iti RtaH ariH // . ityAcAryazrIhemacandraviracitazrIkumArapAlacaritaprAkRtadvayAzrayamahA kAvyavRttau prathamaH sargaH smaaptH|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataya-kesara-kantI akilinno hari-cavela-cavilo so|. sa-kisara-kilitta-dAmo nivo payaTTo samaM kAuM // 1 // . guru-maNa-theNo revai-deara-sIa-diarANa bl-thuunno| / kAhI viaNaM so sayamaveaNo malla-selANa // 2 // . . . 1. trika SaTa dvika catuSka dvika eka eka eka ityevaM viMzatyA gAthAbhiryathAsaMkhyaM rAjJo mallazramaM dhanuHzramam asizramaM zaktizramaM cakrazrama sellazramaM parazuzramaM zUlasIrazramam.Aha // paGkajakesaraH kamalakiJjalkastadvat kAntiH zarIracchaviryasya / svarNavarNa ityarthaH / aklinnaH dharmarahitaH / haricapeTAvat siMhatalaprahAravat capeTA yasya sakesaraM klaptaM kaNThakandale sthApitaM dAma puSpamAlA yasya sa nRpaH zramaM mallakalAbhyAsa kartuM pravRtta iti // akilinno / kilitta / "lata iliH klaptaklanne" [154] iti lata iliH|| 2. guroH kalAcAryasya manaHstenaH niravadhikalAkauzalakaraNena cittahArakaH / balasya sAmarthyasya stenazcoraH / kayoH / revatI rAmapriyA tasyA devaraH kRSNaH sa ca sItAyA jAnakyA devaro lakSmaNazca tayoH / tadvatparAkramavAn ityarthaH / sa rAjA svayam avedanaH mallA eva uccatvAd dRDhatvAcca zailAsteSAM vedanAM saMtApam akArSIt // __ kesara kisara / cavela cvilo| deara diarANa / viaNaM veaNo / "eta idvA' [146] iti eta it vA // theNo thUNo / "UH stene vA" [147 ] iti eta Ut vA // selANa / "aita et " [148] iti AdyaikArasya et // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.152] dvitIyaH sargaH 41 tassa sANicchara-piuNo vva kara - hayaM sindhavaM va malla - kulaM / dhamma- jalollaM jAyaM sa - sinna -para- sena - mahiaM pi // 3 // mura-verio vva rakkhia - daicca - karya - vaira-daivaya-sahanno / hurta sa tattha dhaNu kailAsa - sao vvaM kelAse // 4 // devvAkkho dave va asaGko mahi-ale nava-daivvaM / ucca-nIca a- lakkhe aNacukko avara - dhIra-haro / / 5 3. tasya rAjJaH zanaizcarapitA ravistasyaiva karAhataM hastatADitaM kiraNatApitaM ca sat svasainyaparasainyayormahitaM parAkramavattvena zlAghitamapi kulaM saindhavama lavaNavad dharmajalArdra kSaratsvedabindu jAtam / apirvismaye // saNicchara / sindhava / "it saindhavazanaizcare " [149] iti aita ittvam // sinna senna / "sainye vA " [150] iti aita it vA // "" 4. muravairIva nArAyaNa iva rakSitaM daityakRta vairaM daivatasainyaM yena [sa iva] tatra zramagRhe sa rAjA dhanuragrahIt / kiMvat / yathA kailAse kailAsazayo hara iti / daicca / daivaya / sainno / "airdaityAdau ca " [ 151]iti sainye daityAdiSu ca aitaH aiH // veri vaira / kailAsa kelAse / " vairAdau vA " [152] iti aitaH airvA // 5. yugmam / sa rAjA zarAn vRSTo varSati sma / kiMbhUtaH / zaragrahasaMdhAnAdi kurvan daivavad alakSyaH phalAnumeyaprArambhatvAt / daivepi azaGkaH lokottaradhairyadhAritvAd nirbhayaH mahItale navaH sAkSAcchiSTapratipAlakatvena duSTanigraheNa ca apUrvo daivaH / uccairnIcaizca lakSye vedhye abhraSTaH samyakkalAcAturIcu~zcutvAd askhalitaH / aparasya vipakSasya dhairyaharaH // I 1. BC degkai. 2 BC parAkramitvena. 3 BC cacu.. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. kumArapAlacarite annanaM johehiM salAhio taha buhehi annonnaM / maNa-hara-saraliakuzcia-uhaya-pavaTTho sare vuTTho // 6 // . kaNNo valia-maNohara-pauTTakara sararuheNa nara-vaiNo / lambira-nAla-saroruhavataMsio vvAsi saMdhANe // 7 // .. kaya-dujaNa-sira-viaNaM sira-kusumAharaNamaNasiro-viaNaM / Avajia-bAia-AujjassAdiTTha-puDa-dalaNaM // 8 // .. sUsAsa-valia-cibuo akAsi so gauapuJcha-pamuhehiM / gAaGka-koJcariu-sunderaM patto dhaNuha-suNDo // 9 // .. 6. anyonyaM yodhaistathA budhaizca zlAghitaH prazaMsitaH / manoharasaralitaH saralaH kRtaH AkuJcitaH kuTilaH kRtaH ubhayaprakoSThaH kalAciko yena tathAvidhaH / sa iti rAjavAcakam anuktamapi prakramAjjJeyam // davvA daive daivvaM / "ecca daive" [153] iti aita et aizcAdezaH // uccaa / nIcaa / "uccairnIcaisyaaH" [154] iti aitaH aaH // . dhIra / " I?" [155] iti aita It / / 7. saMdhAne zarAsanazarArope valitaH AkarNAkarSaNe pazcAdgato manoharaprakoSTho yaH karaH sa eva saroruhaM tena kRtvA / utprekSyate / lambamAnanAlaM yat saroruhaM tena avataMsitaH zekharito narapateH karNa Aste / / 8. yugmam / kRtA durjanAnAM zirovedanA saMtApo yatra / zirasi kusumAnyeva alaMkAro yatra / zeSAlaMkArAn muktvetyarthaH / azirovedanaM yathA bhavati evaM rAjA AtodhikairvAditaM yad AtodyaM mRdaGgapaTahAdikaM tasya ardRSTapuTaM dalanaM ca gopucchapramukhaiH zaravizeSairakArSIt // 9. kiMbhUtaH / socchvAsaM valitaM tiryag nAmitaM cibukam adharAdhaH 1C degvayaNaM. 2 BdegvaaNaM. 3 D manoharaH saradeg 4 BC deg puTadalanaM, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8.1.162] dvitIyaH sargaH / . aha kuccheaya-hattho koccheaya-kausaleNa so dittttho| kovesa kauccheaya-siddho ni asesa-paurehiM // 10 // abbhAsa-gAraveNaM govia-savvaGga-gauravo phle| nAvAkAre teraha-tetIsa-guNo vva so Asi // 11 // pradezo yena / dhanuSi prasaktaH zauNDaH dhanuHzauNDaH / saptamI zauNDAbairiti samAsaH / dhanuHkalAkuzala ityarthaH / ata eva gavAGkakrauJcaripvoharabhArgavayoH saundarya saubhAgya prAptaH prApnoti smeti // annannaM annonnaM / maNahara maNohara / pavaTTho pauTTha / sararaheNa saroruha / sira-viaNaM siro-viaNaM / Avajia Aujassa / "oto'd vAnyonya " ityAdinA [156] eSu otaH atvaM vA tatsaMniyoge ca yathAsaMbhavaM ktyorvaadeshH|| sUsAsa / " Ut socchvAse " [157] iti ota Ut // gaua gaaangk| " gavya uAam " [158] iti otaH au Aazca // kozca / " auta ot ' [159] iti AdyautaH ot // sundaraM / sunnddo| " ut saundaryAdau " [160] iti auta ut // .10. atha adRSTapuTavyadhanAnantaraM kaukSeyakakauzalena hetunA kopi lokottaraH kazcidapyeSaH kaukSeyakasiddhaH khaDgavidyAsiddha ityazeSapauraiH nikhilanAgaraiH kaukSeyakahastaH san sa rAjA dRSTaH // kuccheaya koccheaya / " kaukSeyake vA" [161] iti auta urvA // - kausaleNa / kauccheaya / paurehiM / " auH paurAdau ca" [162] iti autaH auH // - 11. nAvAkAre phalake abhyAsagauraveNa zikSAmahattvena gopitasarvAGgagauravastirohitasamastagAtragurutvopi sa rAjA AsIt trayodazatrayastriMzaguNa iva / sa tadA anekabhaTaprahAradAnAd anekastaiqhata ityarthaH / apiH virodhArthotra draSTavyaH / yaH kila tirohitagAtraH sa ekopi 1 BOD saH for samAsaH. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 . kumArapAlacarite ghaDiA athera-ekkAraehi bahuehi~ duvvahA sattI / veilla-kela-korayaM va bhAmiya bhuvi nihittA // 12 // viailla-kaNNiAraya-kayalehiM ai-ai tti bhnnirehi| . johehi bora-popphala-poraM-mannehi~ sA mahiA // 13 // nomAlia-nohaliA-somAlAhiM saloNa-mohAhiM / tassobbhami lavaNa sukumAla-maUha-mAlissa // 14 // na lakSyate kathaM punastrayodazaguNastrayastriMzadguNo veti virodhaH / parihArastu . ukta eva // gAraveNaM gauravo / " Acca gaurave" [163] iti auta Atvam aushc|| . nAvA / " mAvyAvaH" [164] iti auta AvAdezaH // .. teraha / tetIsa / " et trayodazAdau" ityAdinA [165] trayodazan itye. vaMprakAreSu saMkhyAzabdeSu AdeH svarasya sasvareNa vyaJjanena saha et // 12. bahubhiH asthavirAyaskAraiH durvahA zaktiH AyudhavizeSo ghaTitA nirmApitA vicakilakadalakarNikAramiva bhramayitvA upari samantazcalayitvA tena rAjJA bhuvi nikSiptA / teneti atra jJeyam // 13. ayi ayi bho bho iti maNitRbhiH bruvANaiH badarapUgaphalapUtaravad AtmAnaM manyante ye te tathA / tairyodhaiH vicakilakarNikArakadalaiH puSpaphalaiH sA zaktiH mahitA arcitA // athera / ekkAra / veilla / "sthaviravicakilAyaskAre" [166] iti pUrvavad edvA / viailla ityAdyapi dRzyate // kela kayalehiM / " vA kadale " [167] iti pUrvavad et vA // kannerayaM kaNNiAraya / "vetaH karNikAre" [168] iti pUrvavad et vA // ai-aha / "ayau vait " [169] iti pUrvavad ait vA // 14. navamAlikA yUthikA navaphalikA nUtanam alpaM phalaM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH sargaH [hai0 8.1.170 ] 45 coha - maNu-cogguNao bhuvaNa - cauddahaya-vaha- caugguNao / cotthe vi juge ti-purisa - cautthao lakkhio sa tayA // 15 // sAgokkhala-khairohala- lohoUkhala-silA - ulUkhalayA / cakeNa teNa daliA covvAraM puNa cauvvAraM // 16 // a a - koulo kohala - dakkhehi~ takkio rAyA / ua kaho esa ihaM bharahesara - cakkavaTTI o // 17 // 1 [ yasyAH sA ] tadvatsukumArAbhiH salavaNA lAvaNyayuktA mayUkhAH kAntayo yAsAM tAbhiH strIbhiH sukumAramayUkhamAlinaH darzanIyadyutidhAriNastasya rAjJaH lavaNam udbhamitam uttAritam / vizeSaNAnyathAnupapatyA atra strIbhiriti jJeyam // bora / poSphala / poraM / nomAlia / nohaliA / " ot pUtara" ityAdinA [ 170 ] pUrvavad ot / 15. caturdazAnAM manUnAM svAyaMbhuvAnRSINAM samAhArazcaturdazamanu / tasmAccaturguNaH / sarvajanahitatvena adhika iti bhAvaH / bhurbhuvaH svarmaharjanastapaH satyeti sapta / tAnyeva saptabhirvAyuskandhaiH saha caturdaza bhuvanAni / teSAM caturdazakam / tasya patirviSNuH tasmAccaturguNaH / caturthepi yuge kalAvapi tripuruSasya brahmaviSNumahezvararUpasya sakala- lokamahanIyatvena caturthaH sa rAjA tadA lavaNottAraNakSaNe lakSitaH / 16. zAkasya ulUkhalazca khadirasya ulUkhalazca lohasya ullekhalazca zilAyA ulUkhalazca te tathA tena rAjJA cakreNa AyudhavizeSeNa dalitAH / katham / catvAro vArA yatra dalane tat tathA / punazcaturvAraM ca / te tena bhUyo bhUyo bhagnA iti bhAvaH // 17. iti dhanuHkhaDgazakticakrAdikalAkauzalaprakAreNa racitakutUhalo rAjA kutUhale kautukahetukarmaNi dhanuH kalAdau dakSaiH pravINaistarkitaH paryAlocitaH / katham / iha pRthvyAm uta kiM kRSNaH uta athavA bharatezvaracakravartIti // 1. D udUkhalazca. 2 D udUkhalazca. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite ...... oAre avayAra-kkhameNa teNAvasada-rahieNa / sella-kalA-avayAse bhaggo johANa oAso // 18 // . pannAsa-palo'vagao kiM jalaNo ua ravi tti tassa kare / uvahasia-parasurAmassaMhasia-pavI mahA-parasU // 19 // . somAlAhiM sukumAla / saloNa lavaNaM / mohAhiM maUha / codaha cauddahaya / cogguNa caugguNao / cotthe cautthao / sAgokkhala khairohala lohoUkhala ulUkhalayA / cauvvAraM cauvvAraM / kouhallo kohala / "na vA mayUkha0" ityAdinA [171] pUrvavad ot vA // 18. apakAre apakArakSameNa / sAparAdhe zikSAkaraNasamarthenetyarthaH / apazabdena ayazasA rahitena / kacidapi skhalitAbhAvAt / tena rAjJA / selleti dezyaH praasvaacii| tasya kalAvakAze yodhAnAm avakAzaH sphUrtiH bhagnaH / prAsena vedhyavyadhanam asya vilokya tathAvidhakalAvikalatvena sabhopahAsapAtraM svaM tarkayanto bhaTA na prAsaM karepi carityarthaH // 19. paJcAzat palAni mAnam asya syAt / degmAtraDiti saMzaye mAtraT / dvigoH saMzaye ceti tasya lup / upahasitaH dIpritakSNyAbhyAM tiraskRtaH pavirvajaM yena sa mahAparazuH upahasitastathAvidhapraharaNAGgIkAraNa anukRtaH parazurAmo yena sa tathA tasya rAjJaH kare gataH san Uhyate kiM jvalanaH uta raviriti // - ua o| oAre avayAra / avayAse oAso / "avApote"[172] iti pUrvavad ot vA // kvacinna / avasadda / avagao / ua ravi // uvahasia rAmassUhasia rAmassohasia / " Uccope" [ 173 ] iti pUrvavad Ut oca vA // 1 BC degssoha'. The author means that we should read 0 rAmassAhasia (=deg rAmassa ohasiadeg ) as well as deg rAmassUhasiadeg (= rAmassa Uhasia.) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.175] dvitIyaH sargaH / .sUla-kalAi NumaNNo saura-NisaNNo a kitti-paGguraNo / so kiccI-pAuraNaM sii-pAvaraNaM ca aNukAhI // 20 // aha rAya-vADiatthaM nAo ANAio riu-gharaTTo / puhai-saIseNAgaru-surahi-mao sukusuma-sutAro // 21 // sacamara-kaNNo viduro gaya-pAvo deva-dujao vijaNe / so dhario para-bAraNa-kavalaNa-nattaMcara-caritto // 22 // bAlaka-muho suhakara-gajI suhayara-gaI a ia thuNio / jaga-Agabhio bahutara-Aamia-kalehi~ bahuarayaM // 23 // 20. kIrtistrijagatIzlAghA prAvaraNaM yasya [sa] rAjA zUlakalAyAM niSaNNo vyApRtaH / sIre halarUpAyudhe niSaNNazca kRttiprAvaraNam IzvaraM zitiprAvaraNaM balabhadraM [ca] anvakArSIt anukRtavAn // NumaNNo nnisnnnno.| " umo niSaNNe"[174] iti pUrvavad umAdezo vA // paGguraNo pAuraNaM pAvaraNaM / " prAvaraNe'GgvAU' [ 175] iti pUrvavad aGgu Au ityeto Adezau vA / / 21. atha zastrAbhyAsAnantaraM ripuSu upamardakatvena gharaTTaH agaruriva surabhirmado dAnajalaM yasya sukusumA sutArA zobhana AbharaNavizeSo yasya sa tathAvidho nAgaH kuJjaro rAjapATikArthaM caturaGgasainyazramakaraNAya bahirgantuM pRthivIzacIzena pRthivIndreNa AnAyitaH // ...'22. adhunA gAthAdazakena tadvarNanam Aha / sacamarau samIpapreGkhaprakIrNako kau~ yasya viduraH hastipakAbhipretakRtyakaraNAd vicakSaNaH gataM bhadrajAtIyatvena naSTaM pApaM kuceSTA yasya devadurjayaH surairapi durabhibhavaH / pareSAM zatrUNAM pare anye vA parAH prakRSTA vA vAraNAsteSAM kavalane prasane naktaMcaracaritraH ata eva sa gajo vijane ekAnte dhRtH|| 23. bAlArka iva aruNatvAd mukhaM yasya sukhakarA zubhakarA vA 1 BCD nakka. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite .. jalayara-ajalacara-vaI jassa ya indhaM rusA-pisAjI so| suhadesu vi suhao jai erisao so uNa sureho // 24 // . amugo kara-AuNTaNa-rammo cAu~NDa-kAu~e tuTTe / labbhai aNiuttaya-surahi-jau~Na-jala-bahula-maya-baTTo // 25 // garjihitaM yasya zubhe karagarjI yasyeti vA zubhataragatiH jagatA Agamito jJAtazca sa gajaH iti vakSyamANaprakAreNa bahutarA AgamitA.. jJAtA kalA yaiH puruSaistairbahutarakam atizayena stutaH zlASitaH / sa iti prakramAt jJeyam // ... 24. jalacarAjalacarayoH / hastinoriti gamyam / utkRSTatvena patiH . yasya cihna ruSApizAcI / kopena caNDAla ityarthaH / zubhadeSvapi rAjyasamRddhikRttvena zubhadaH sa gajaH // athavA alaM bahunoktena / yadi punarIdRzaH etatsamaH sa tribhuvanaprasiddhaH surebha airAvaNaH / yadIti saMbhAvane // 25. amukoyaM gajaH karasya zuNDAdaNDasya AkuJcanaM maNDalIkaraNaM tena ramyaH / atimuktakAnIva mAdhavIlatAkusumAnIva surabhiH yamunAjalavad bahulaH zitiH madapaTTo dAnapravAho yasya sa tathA / cAmuNDAkAmuke candrazekhare tuSTe paritoSaM gate labhyate prApyate / ." svarAd asaMyuktasyAnAdeH [ 176] / adhikAroyam / yad ita urdhvam anukramiSyAmaH tat svarAtparasya asaMyuktasya anAderbhavatIti veditavyam // rAya-vADiatthaM / naao| aannaaio| riu / puhai-saIseNa / maoM / "kagacajatadapayavAM prAyo luk " [177] iti kAdInAM luk ||praayogrhnnaat kvcinn|| agaru / sukusuma-sutAro / samacara / viduro / gy-paavo| deva / vijaNe // svarAd ityeva / nattaMcara // asaMyuktasyeti kim / dujao / caritto / bAlakka / gjii|| kvacit saMyuktasyApi / nattaMcara // anAderiti kim / viduro / gaya / vijaNe / para / jaga / yasya tu jatvam Adau vakSyate / / samAse tu vAkyAvibhaktyapekSayA bhinna 1B aNiutaya; C ANautaya. 2 BC pUrvoktadeg. 3 BCD nakkaM. 4 BCD nakkaM. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.1.180] dvitIyaH srgH| 49 * aimutaMya-bindu-karo aimuttaya-gora-dantao esa / savimokhu sAva-cavio tiasa-gaya-varo mhi-almmi||26 accha-kaya-kaNNa-ciuo mahu-piGgala-nayaNao mayaGka-naho / piyai va lAyaNNamimo akhuja-kumbho para-gayANa // 27 // padatvamapi / tena tatra yathAdarzanam ubhayamapi / suhakara suhayara / Agamio aaami| bahutara bahuara / jalayara ajalacara / suhadesu suhao // kvacid Aderapi / indhaM / uNa // kaMcit casya jaH / pisAjI // amugo ityAdiSu tu "vyatyayazca"[4.447] iti kasya gatvam / / ArSe anyadapi dRzyate / AuNTaNa / atra casya ttH|| ____26. atimuktakAnIva kare bindavo yasya atimuktakavad gauradantaH eSa rAjagajo jJAyate / soyaM tridazagajo muneH kasyacicchApena Akrozena cyuto bhraSTaH, svargAd mahItale // manasA pratyakSamiva parikalpya surebham idamA niradikSat // . ..cAu~NDa-kAu~e / aNiu~ttayaM / jau~Na / "yamunA" ityAdinA [178]masya luk / luki ca masya sthAne anunAsikaH / / kvacinna / aimuMtaya aimuttaya // ... sAva / "nAvarNAt paH" [179] iti na pasya luk // 27. acchaM malarahitaM kacakarNacibukaM yasya / madhuvat piGgale nayane yasya / mRgAGkavad nirmalatvAd nakhA yasya / akubjau unnatau kumbhau .. yasya sa gajaH paragajAnAM lAvaNyaM pibatIva nikhilalAvaNyasya tatra 'darzanAd iti bhAvaH // " gaya / kaya / nynno| mayaGka / laaynnnn| gayANa / "avarNo yazrutiH"[180] "kagacaja'ityAdinA[177]luki zeSo'varNaHavarNAt paro lghuprytntryshrutiH| avarNa iti kim / ciuo / / avarNAdityeva / tias|| kacid bhavati / piyai / / 1 BC kasyacitthAnAjJAsena cyuto. 2 BC ANiu~taya. 4 [ kumArapAlacarita] Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 kumArapAlacara khappara-khIlaya-kuJjaya - kusuma - samA jassa sela - khambha-dumA | rundhia-khAsia chikkaM pikkhijjai maye-galo esa // 28 // maragaya-gendua-sarisAli-guccha - gaNDe nivo ihArUDho / jayai cilAe va pare sirikaNTha- kirAya - vIre vi ||29|| jia - ghaNa - sIbha - gaGgA-sIhara- candima- susIa-sIarao / phalihAmala - bIsa - naho nihasa - ppaha- cihurao esa . ||30|| 28. karparazca ghaTakhaNDaM kIlakazca zaGkuH kubjakaH zatapatrikAvizeSaH tasya kusumAni ca taiH samAH / etAn anAyAsena utpATayatItyarthaH / yasya zailastambhadrumAH / eSa madakalo madotkaTaH ruddhakAzitakSutaM yathA bhavati evaM prekSyate // akhujja / khappara / khIlayaM kubjaM " [181] ityAdinA eSu kasya khH| puSpaM cet kubjAbhidheyaM na / apuSpa iti kim / kujaya | ArSeyatrApi / khAsia // (C 29. marakatakandukasadRzA aligucchA yayostau tathAbhUtau gaNDau yasya tasminniha gaje ArUDhaH sa nRpaH zrIkaNTha kirAtavadvIrAnapi parAn zatrUn kirAtAniva pulindAniva jayati // maya-galo / maragaya / gendua / " marakata " [182] ityAdinA kasya gaH / kanduke tu Adyasya gaH // cilaae| "kirAte caH " [183] iti kasya caH / kAmarUpiNi tu neSyate // kirAya // 30. jitAH zaityena abhibhUtA ghanazIkarA gaGgAzIkarAzca yaiH ata eva candrikAvat suzItAH zIkarA madabindavo yasya / sphaTika - 1 D gayavaro. 2 BC Dua Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] 8.8187] dvitIyaH sargaH / 61 pihu-jahaNo sAhu-muho sarisava - khala- kaDua-salilao athiro / iha eso niva-joggo patto cotthiM mayAvatthaM // 31 // niva - dhamma - rao aha so nabhammi pAusa - ghaNo vva pidhamindo | apihaM va AsaNAo asaGkalaM taM samArUDho // 32 // vad amalA viMzatirnakhA yasya / nikaSaH kaSapaTTaH / tasya prabhAvat cikurA yasya sa tathAbhUta eSa gajaH // "" sIbhara sIhara / " zIkare bhahau vA [184] iti kasya bhahau vA / pakSe sIArao // candima / " candrikAyAM maH "" [ 185 ] iti kasya maH // phAleh / nihasa | cihurao / " nikaSasphaTikacikure haH [ 186 ] iti kasya haH / cidduraH saMskRtepIti dugga: ( durgaH ) // 31. pRthujaghano vikaTakaTItaTaH sAdhumukhaH saumyavadanaH sarSapakhalavat kaTukaM salilaM madajalaM yasya / asthiraH nirantaraM hastakarNatAlacalanena caJcalaH eSaH gajaH caturthI madena upalakSitAm avasthAM prAptaH / triMzadvarSadezyaH saMpanna ityarthaH / ata eva nRpayogyaH / etA`vatA bhadrajAtIyatvam uktam / tathA ca tallakSaNam / mahu-guliya- piGgalakkho aNupuvvi - sujAya - dIha - naGgulo | purao udgga - dhIro savvaGga- samAhio bhado || ityAdi // 32. [atha ] nRpasya dharme duSTa nigrahaziSTrapratipAlanAdau AcAre rataH / pRthak bhUtalasthitatvena bhinnaH indraH sa zrIkumArapAlabhUpaH AsanAd apRthagiva zarIrasausthyakRttvena siMhAsanakalpe azRGkhale apAsitanigaDe tasmin hastIndre samArUDhaH / yathA nabhasi prAbRddhanaH / saptamyA dvitIyA " [ 3.137] iti tam ityatra saptamyAH sthAne dvitIyA // "6 naho / paha | pihu / jahaNo / sAhu / muho / " khaghathaghabhAm" [ 187 ] iti 1 D gayAvatthaM. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite punnAma-dAmavanto puloio bhAmiNIhi puriihiN| . chAlaGka-deva-teo suhao rai-mUhavo vva nivo // 33 // indo duhao cando vi dUhavo Asi kheara-vahUNaM / tassi diTe taiA maNi-khasiAharaNa-khaiaGge // 34 // khAdInAM haH / asaMyuktasyaiva / cotthi| mayAvatthaM // prAya ityeva / sarisava-khala / athiro / niva-dhamma / nabhammi || pidha apihaM / " pRthaki dho vA" [188] iti thasya dho vA // asaGkhalaM / "zRGkhale khaH kaH [189] iti khasya kaH // . 33. gAthAsaptakena rAjavarNanam Aha / punnAgadAmavAn 'suraparNikAkusumamAlAyuktaH / chAgAGkadevo vahniH / tadvad dviSadArudAhakatvAt tejo yasya / subhagaH anukUlAcaraNena jagajanapriyaH nRpaH ratisubhagaH iva kandarpavad bhAginIbhiH bhAgyayuktAbhiH paurIbhiH nAgarAGganAbhiH pralokitaH sotkaNTham IkSitaH // punnAma / bhAmiNI hi / "punnAgabhAginyogoM maH''[190] iti gasya maH // chAlaGka / " chAge laH'' [ 191] iti gasya laH // 34. tadA rAjavIthIcalanmadakalapRSThatalArohakAle maNikhacitAbharaNaiH padmarAgendranIlAdiratnarociSNukaTakakeyUramukuTAdyalaMkAraiH khacitAni yuktAni aGgAni hastacaraNottamAGgapramukhA avayavA yasya tasmin rAjJi dRSTe sati khecaravadhUnAm indro durbhagazcandropi durbhaga AsIt / / saumyasaubhAgyalAvaNyopatatettanuvilokane sarvAGgINanayanasahasreNa bhISaNatvAd indraH antarmalImasatvena ca candrastAsAM na priyaMbhAvukatAM jagAmetyarthaH // . . sUhavo / dUhavo / "Utve durbhagasubhage vaH' [192] iti gasya vaH // Utva iti kim / suhao / duhao / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.1.195] dvitIyaH sargaH / 53 vesa- pisAo muttI- pisallao a jhaDilo ajaDilo ya / khaTTaGga - ghaNTa - bhUso nivArio na jaha aTai puro / / 35 / / ke Dhava-sayaDhAri - saDhAla - vikkamo phAlaha-vimala-nevaccho / cavilA - phAlia - kumbho nahaM va caviDAi phADanto / / 36 / / akolla-tella - Niddho asaDho pihaDo kalANa sayalANa / lahu - jaDhara - piDhara- paDiyAra - pADaNattANa kaya-kIlA // 37 // 35. veSeNaM pizAcaH jIrNavivarNavikRtaveSavAn grahilaprAyaH / mUrtyA pizAcazca bhISaNadarzanaH / jaTilaH sarvatra udgataromA / ajaTila: muNDitaziramuNDaH kApAlikAdiH / khaTvAGgaghaNTAbhyAM bhUSA yasya / sa mRtakakapALaghaNTAdikalita IzvararUpadhArI / jaTAdhara ityarthaH / nivArito duHzakunakAraNAd niSiddhaH yathA yena puraH agre na aTati nAgacchati // " khacita * ityAdinA "" khAsaa khaiaGge / prisAo pisalao / [ 193 ] yathAsaMkhyaM sallau vA // jhaDilo ajaDilo / " jaTile jo jho vA " vA / "To DaH "" [195 ] iti Tasya Dazca // asaMyuktasyetyeva / khaTTaGga || kvacinna | aTai || [ 194 ] iti jasya jho svarAdityeva / ghaNTa // 36. caturbhiH kalApakam / kumAreNa kumArapAlena kArito vihAraH kumAravihArastaMsmin zrIpArzvanAthacaitye prAptaH / rAjeti prakramAt jJeyam / kIdRzaH / kaiTabhazakaTau daityau tayoryaH aribhUtaH saTAlo narasiMhastadvad vikramo yasya / sphaTikavad vimalanepathyaH / capeTayA pATitastADitaH kumbho yena sa tathAbhUtaH / zyAmakumbhasthalAsphAlanAt atyuccatvena adRzyakumbhasthaladattacapeTotthapratiravAd vA utprekSyate nabhazvapeTayA pATayanniti / 37. aGkoThatailavat snigdhaH arUkSakAyaH azaThaH zAThayavarjitaH 1 D mRtkapAladeg. 2 B acchavyutatvena; C avyatatvena. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 kumArapAlacarite daDha - khandha-hAra-nArDi pelanto nibiDa - kaccha-nAlimibhaM / ubvela-acucchaGkusa - achuccha - veNUhi Avario // 38 // aNatuccha-Tayara-kappUra - dhUva - mahamahia - Tasara - sui-vattho / kumara-vihAre patto TUvara- paDihAra - dina karo // 39 // saMkalAnAM kalAnAM piTharo bhAjanam / laghu jaTharaM bubhukSAkSAmakukSiH tadeva piTharastasya pratIkAro bhojanalAbhaH tena pAtanam itastato bhramaNaM tena RtAH / pIDitA ityarthaH / teSAM kRtA manorathAtigavastudAnena janitA krIDA svecchAvilasanaM yena sa tathA // . 38. dRDhA skandhe hArabhUtA nADirvaratrA yasya / nibiDA nizcalA kakSAyAM madhyeca nADiryasya sa tathA / tam ibhaM kSipan prerayan / udveNavaH uddbhUrNavaMzadaNDAste ca atucchAGkuzAca evaMbhUtA ye atucchA veNavaH prabhUtA rAjavizeSAstairArvRtaH / veNurvaMze nRpAntare iti veNuzabdo rAjavizeSavAcyapi // 39. atucchaM tagarazca surabhidravyabhedaH karpUro ghanasAraH dhUpazca nAnAsurabhidravyakSodaH taiH / arthAt tadbhUmaiH prasRtAni vyAptAni trasaraH sUtrabhedastasya zucIni vastrANi yasya / tUvaraH anudbhinnazmazrurmuNDitazmazrurvA yaH pratIhArastena dattaH karo yasya sa tathA // " saTe zakaTakaiTabhe DhaH "" keDhava / sayaDhAri / maDhAla / Tasya DhaH // phaliha | " sphaTike laH cavilA caviDAi / phAlia phADanto / iti capeTAyAM Nyante pATau vAtau ca Tasya lo vA // "" ThoDhaH jadara / aGkala / aGkoThe laH [200 ] // pihaDo piDhara | " piThare ho vA razca DaH tatsaMniyoge ca rasya DaH // "" [ 199 ] iti Thasya DhaH // 88 "" "" 1 BC atucchAH 2 D zaTA. "" [ 196 ] iti [ 197 ] iti Tasya laH / / " capeTApATau vA 55. [ 198 ] [ 201 ] iti Thasya ho vA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.1.205] . dvitIyaH sargaH / supaiI supaDAyaM veDisa-dala-nIla-bhitti-gambhiNayaM / aNiuttaya-phulla-haraM bAlANa vi ruNNa-avaharaNaM // 40 // bAhattari-kala-sAlAhaNa-sama-jaNamalabhi-kusuma-kaya-sohaM / palila-sira-palia-pIvala-karaNa-ghusaNumIsa-NhavaNa-jalaM 41 kiilo| " Do laH" [202] iti Dasya laH // kvacid vA / nADiM nAliM / kvacinna / nibiDa // uvvela veNUhi / "veNau No vA' [203 ] iti Nasya lo vA // acuccha achuccha aNatuccha / " tucche tazcachau vA" [204 ] iti tasya cachau vA // Tayara / Tasara / TUvara / " tagaratrasaratUvare TaH" [205] iti tasya TaH / / 40. adhunA yAdRzaM tajinamandiraM yAdRzazca san rAjA praviSTastad gAthAdvAdazakenAha // dvAdazabhiH kulakam / nijanAnA aGkitam upalakSitaM yad nijakIrtanam / kumAravihAra ityarthaH / tad bhaktyA AdareNa tataH prAptyanantaraM sa zrIkumArapAlabhUpaH praviSTaH pravizati sma / kIdRzaM tat / supratiSThaM zAstravidhivihitavidhAnavizeSam atizayaprasiddhaM vA / supatAkaM canadvaijayantIkaM vetaso vAnIrastasya dalAnIva nIlamaNinirmitatvena yA nIlA bhittayastAbhirgarbhitaM gaHpurordhvazikharAntarAle yuktam / atimuktakaphullAnAM gRhANi pUjArtha kRtA gRhAkArA vicchittayo yatra / kiM bahunA / bAlAnAmapi ruditApaharaNama kautukAt kRtasasmitabAlakam ityrthH|| 41. dvisaptatiH kalA yeSAm ata eva sAtavAhanasamA janAH zrAvakalokA yatra / atasIkusumakRtazobhaM kSumAprasUnajanitAntarAvicchitti / palitazirasAM yAni palitAni teSAM pItakaraNaM svarNavarNA .1 BC aNiutaya". 2 BCD degghusaNummIsa'. 3 BC acuchaM. 4 B garto pUro Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . . . . . piial-dhaau-vinnimmeia-vihtthi-pm-maahulingg-aahrnnN| . bharaha-jiNa-bhavaNa-sarisaM maGgala-vasahiM sirI-vasaI // 42 // adha kAhala-bhavva-jaNaM siDhilia-kali-kAlamasaDhilANandaM / nayarassa meDhibhUyaM paDhamaM titthaM va puDhavIe // 43 // .. puhavI-nisIDha-tama-bhara-nisIhiNInAha-sarisa-jiNa-bimbaM / / khaNDia-Dambhia-dambhaM uddaNDa-suvaNNamaya-DaNDaM // 44 // DariANaM dara-haraNaM uDDAgaru-daDDa-dhUva-suha-gandhaM / ahi-DasaNa-DaTTa-saraNaM dasaNa-kavADaMsu-daTTa-tamaM / / 45 // pAdanaM yad ghusRNaM kuGkumaM tena unmizraM snapanajalaM yatra tat tathA / snAnajalacandanena yatra palitazirasaH svarNavarNakacA bhavantItyarthaH / / . ___42. pItadhAtunA gAGgeyena vinirmitaM vitastipramaM mAtuliGgAbharaNaM yatra / bharatajinabhavanasadRzaM maGgalAnAM kalyANAnAM vasatiM sthAnaM zriyaH zobhAyA lakSmyA vA vasatim / / 43. atha kAtarAH pApabhIravo bhavyajanA yatra / zithilitaH anavaratadharmaniSThajanatApUrNatvena mandIkRtaH kalikAlo yena / AzathilaH nibiDaH Anando yasmAt / nagarasya methibhUtaM nAbhibhUtam / anyatIrthaparityAgena tadArAdhanadhAnikalokadarzanAd utprekSate / pRthivyAM prathama tIrtham // 44. pRthivyAM nizothe ardharAtre yastamobharastatra nizIthinInAthasadRzaM nirmUlakASaMkaSatvena candrakalpaM jinabimbaM yatra khaNDitaMdAmbhikadambham / vighnavidhAnena dhvastamAyikamAyam ityarthaH / uddaNDasuvarNamayadaNDam // 45. daritAnAM bhItAnAM daraharaNaM bhayadhvaMsakam / dagdhAgarUdagdha.1 B degviNammi'; C degviNami; D omits vihatyiH bhavvajaNaM. 2 BC siDhalia. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.205] dvitIyaH sargaH / * DAhatta-dAha-haraNaM kaya-DohalayANa puna-dohalayaM / / kaDaNa-mai-catta-kadaNaM DabbhaGkura-nIla-nIlamaNiM // 46 // dabbhagga-maI dara-Dolira-sIsamadolireNa hiaeNa / dUramaharaM Dasante DahamANo miccha-dihi-jaNe // 47 // thuNiro devaM bAraha-ravi-teaM bhtti-gggr-giraae| . dhamma-kari-karali-hUo kayali-miU koh-aplitto||48|| dhUpAbhyAM zubhagandham / ahidazanadaSTAnAM zaraNaM trANasthAnam / lagnagADhaviSAziSopi tatrAgatA jIvantItyarthaH / dazanAnAM dantidantAnAM kapaTAni teSAm aMzavaH tairdaSTaM prastaM tamo yena // 16. dAhArtadAhaharaNaM bhavadAvasaMtApApanodakam / kRtadohadAnAM saMjAtadohadAnAM pUrNadohadam / pUritAbhipretam ityarthaH / kadanamatibhiH hiMsAbuddhibhiH / pApiSTairityarthaH / tairapi tyaktaM kadanaM yatra / darbhAdhairavad nIlA nIlamaNayaH prAGgaNAdiSu yatra tat tathA // .. 47. sa ca kIdRzaH / darbhasya kuzasya ayaM tadvat sUkSmArthapari. cchedakatvena matiryasya / adolAvatA nizcalena hRdayena upalakSitaH / daradolAvat / zIrSa jinabimbarAmaNIyakavilokanavismayena ISa.. ' calanmastakaM yathA bhavati evaM praviSTaH jinapravacanaprabhAvanAmAtsaryeNa vinAzaktatayA ca dUram atizayena adharaM dazato mithyAdRSTijanAn dahana saMtApayan // 48. dvAdazaravitejasaM devaM vItarAgaM bhaktigadgadagirA jayajayetyAdivAcA stotA stavanazIlaH / dharma eva karI tatra kadalIbhUtaH zobhAkRttvena patAkAtulyaH / kadalIvad mRduH komalAGgaH / krodhena apradIptaH / prazAnta ityarthaH // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite dohl-duunnia-dhaaraakymb-dhuuliiklmb-knnttio| dhippira-suvanna-dippira-taNu-kanti-kavaTTianna-paho // 49 // caiuM niva-kauhAI nisaMDhAi-nivANa dhamma-sikkhAo / osahamosaDhio iva dinto sa nisIhiaM kaauN||50|| nia-nAmaGkia-Nia-kittaNayaM anilA bva atula-thAmeNa / pajjaliAnala-teo bhattIi tao paiTTho so // 51 // 49. dohadena svasamayoddhRtadhUlidhArAdharadhArAdhoreNIchoTanarUpadauhRdaparipUrtyA dviguNitau vRddhiM gatau yau dhArAkadambadhUlIkadambau tAviva kaNTAkataH saMjAtaromAJcaH / dIprasuvarNavad dIprA yA tanukAntistayA kadarthitAnyaprabhaH // ekasyaiva kadambasya dvidhA abhidhA / yaduktam / grISmasamaiye vikAsI kathito dhUlIkadamba iti loke / .. jaladharasamayaprAptau sa eva dhArAkadambaH syAt // 50. nRpakakudAni chatrakhagavAhanamukuTacAmararUparAjacihnAni tyaktvA niSadhAdinRpebhyo dharmazikSAH dharmopadezAn dadat vitaran / kiMvat / yathA auSadhAni paNyam asya auSadhikaH gAndhikaH auSadham iti / sa catuHsamudravasuMdharAprasiddhaH naiSedhioM kRtvA / / 51. atulasthAnA amitabalena kRtvA anila iva vAyusadRkSaH prajvalitAnalatejA jAjvalitajvalanapratimapratApa iti / / paDihAra supaDAyaM / " pratyAdau DaH" [ 206 ] iti tasya DaH // ArSe dukkaDAdi jJeyam / / prAya ityeva / supaiTuM / / veDisa / " itve vetase" [ 207 ] iti tasya DaH // gabbhiNayaM / aNiurttaya / "garbhitAtimuktake NaH [208] iti tasya NaH // ruNNa / " rudite dinA NNaH " [209 ] iti dinA saha tasya NNaH / bAhattari / " saptarau raH" [ 210 ] iti tasya raH // . sAlAhaNa / alasi / "atasIsAtavAhane laH " [211] iti tasya lH|| 1 BC nisiDhAi . 2 BC degdhoriNI. 3 BC degsamaya . 4 BC prApto sa eva. 5 D niSedhikI. 6 BC aNiutaya. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 [ hai 0 8.1.229] dvitIyaH sargaH / limbAsaya-nimbagirA kali-hAvia-pAva-nAviAdarisA / dhamma-riuNo vi tassi diTTe dhammommuhA hUyA // 52 // palila palia / "palite vA" [212] iti tasya lo vA // [ pIvala ] pIala / "pIte vo le vA' [213] iti tasya vo vA svArthe le pre|| vihtthi| maahulingg| bharaha / vasahiM / kAhala / "vitasti'[214] ityAdinA tasya haH / / bAhulakAt kacinna / vasaI // siddhilia| asddhilaa| meDhi / paDhamaM / "methi ''[315]ityAdinA thasya ddhH|| puDhavIe puhavI / nisIDha nisIhiNI / "nizIthapRthivyo' [216] iti thasya Dho vA // ___ Dambhia dambhaM / uddaNDa DaNDaM / DariANaM dara / DaDDA daDDa / DasaNa dasaNa / DaTa d| DAha dAha / DohalayANa dohalayaM / kaDaNa kadaNaM / Dabbha dabbha / Dolira adolireNa / "dazana" ityAdinA [217] dasya Do vaa||drsy bhayArthavRttereva / anyatra dara // ... Dasante / DahamANo / " daMzadahoH ? [218] iti dasya DaH // bAraha / gaggara / " saMkhyAgadgade raH" [219] iti dasya raH // karali / "kaMdalyAm adrume''[220]iti dasya rH||adrum iti kim / kyli|| palitto / dohala / "pradIpidohade laH'' [221] / pradIpyatau dhAtau dohade ca dasya laH // kayamba kalamba / " kadambe vA" [222] iti dasya lo vA // . cippira dippira / " dIpau dho vA" [223] iti dasya dho vA // kavaTTia / "karthite vaH" [224] iti dasya vaH / / kauhAI / " kakude haH" [225] iti dasya haH // nisaDhAi / " niSadhe dho DhaH " [226] iti dhasya DhaH // osahaM osaDhio / " vauSadhe" [227] iti dhasya Dho vA // kittaNayaM / "no NaH''[228] iti nasya nnH||aarsse anilo / anala ityaadi| nia / Nia / " vAdau" [229] iti nasya No vA // 52. nimbavat kaTuH / krUra ityarthaH / evaMbhUta AzayaH abhiprAyaH Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite so phaNasa-phAlihaddaya-dIhara-bhua-phaliha-joDia-NaDAlo / apharusa-girAi phAlia-moho ia jiNa-thuimakAsi // 53 // phalihA-jalaM bahuttambujehi jaha jaha vaNaM ca nImahi / jaga-siri-nIvAveDaya saMhai mahI taha tuha paehiM // 54 // tuha kaya-kusumAmelA pnn?-paarddhi-pmuh-paav-mlaa| . muttAhala-vimalA iha havanti rebha vva muddhannA // 55 // / ' tathA nimbavad gIzca yeSAm / kalireva kutsitakarmaNA nApitaH pApameva nApitaH tayoH upakaraNabhUtatvena jJApakatvena ca AdarzAH ataM eva. dharmaripavopi tasmiMstathAvidhanRpe dRSTe sati dharmonmukhA bhUto jAtAH / . apirvismaye // limbA nimba / pahAvia nAvia / "nimbanApite laNhaM vA" [230] :, iti nasya laNho vA / "po vaH " [331] iti pasya ca vaH / prAya ityeva / riunno|| 53. panasapAribhadrAviva yau dIghauM bhujaparighau tAbhyAM yojitaM lalATaM bhAlasthalaM yena / lalATayojitakara ityarthaH / pATitamoho vinAzitaviparItAvabodhaH san aparuSagirA mRdusvareNa * iti vakSyamANarItyA sa rAjA jinastutim akArSIt // . 54. stutimeva gAthASTakenAha / parikhA khAtikA tasyA jalaM yathA prabhUtAmbujaiH vanaM ca yathA nIpaiH rAjati / jagatAM zriyo nIpAnAM kadambakusumAnAm ApIDa zobhAkRttvena [he] zekhara tathA tava pAdairmahI raajti|| phaNasa / phAlihaddaya / phaliha / apharusa / phAlia / phalihA / "pATi" ityAdinA [232] Nyante paTidhAtau paruSAdiSu ca pasya phaH // vahuttaM / " prabhUte vaH " [233] iti pasya vaH / / 55. tava kRtakusumApIDAH, pranaSTapAparddhipramukhapApamalAH ata eva muktAphalavad vimalA vigatakarmamalA iha asmin janmani bhavanti .10 taha sahai mahI tuha paehiM. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.241 ] dvitIyaH sargaH / sahalo jammo sabhalaM ca jIviaM tANa deva phaNi- cindha | je taM campaya-savalehiM bhisiNi- kusumehiM accanti // 56 // asira-kamandhe akayandha - sire samarammi tujjha jhANeNa / Para-root or nivA visaDhAvisamaM na jANanti // 57 // vammaha - piAhivannU ahimannu - piA ya ahario teNa / tuha bhasala - sAma paya- paGkaesa bhamarAiaM jeNa // 58 // rephavad mUrdhanyAH sakalalokAgrasthAH / siddhA bhavantItyarthaH / rephopi " RvarNaTavargaraSA mUrdhanyAH" iti mUrdhanyaH // nahi / nIva | AveDaya kusumAmelA / " nIpApIDe mo vA " [234] iti pasya mo vA // " pApaddharaH 27 [ 235 ] iti apadAdau pasya raH // 56. he deva pArzva phaNicihna teSAM janma saphalam jIvitaM ca saphalam / ye tvAM campakazabalairbisinIkusumaiH arcanti pUjayanti // kvacid bhH|rebh||kvcittu haH / muttAhala // kvacid ubhAvapi / sahalo / sabhalaM / " pho bhahau " [236 ] ityanena ||anAderityeva / phaNi // is "" savalehi~ / bo vaH [ 237 ] iti basya vaH // bhisiNi / " bisinyAM bhaH [ 238 ] iti basya bhaH // 57. AzarAMsi kabandhAni yatra avidyamAnakabandhAni zirAMsi yatra tasmin samare tava dhyAnena bhavataH smaraNena kaiTabharipava iva viSNava sa [ nRpA ] viSamAviSamaM na jAnanti // sarvatra vijayavaijayantIM prApnuvantIti bhAvaH // azira iti kabandhavizeSaNaM svarUpabhaNanArtham / keDhava-riuNo ityatra bahutvaM matsyAdyavatArApekSayA // kamandhe akayandha / " kabandhe mayau [ 239 ] iti zrasya mayau / "" [ 240 ] iti bhasya vaH // "" kedava / "kaiTabhe bho vaH " viSame mo Dho vA visadA visamaM / 58. manmathapitA viSNuH abhimanyuH arjunAGgajaH abhimanyu [ 241 ] iti masya Dho vA // pAraddhi / "" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite ' pahu tumhakera-aha-khAya-saMjame sovaoga-sAhUNa / na samo aha jAo tava-kisaGga-laTThI vi hu kudiTThI // 59 // karaNijAkaraNIaM peApijaM ca je na vi muNAnti / te dosa-duijA vi hu guNa-vIA hunti tai~ diDhe // 60 // pitA ca tena adharitaH nyakRtaH / sa sarvotkRSTa ityarthaH / he bhasalavat zyAmala tava padapaGkajayoH yena bhramarAyitaM cazcarIkavad Acaritam / yastvAM praNata ityarthaH // vammaha / " manmathe vaH" [ 242 ] iti masya vaH // piAhivannU ahimannu / " vAbhimanyau " [243 ] iti mo vo vA / / bhasala bhamarAiaM / " bhramare so vA" [ 244.] iti masya so vA // ___59. he prabho pArzva tvadIye bhavatsaMbandhini yathAkhyAtasaMyame paJcamacAritre sopayogasAdhUnAM sAvadhAnayatInAm / hu iti nizcitam / na samo na sadRkSaH / kH|ythaajaatH zItAtapAdyapadravasahanAya prAvaraNarahitaH tapasA kRzAGgayaSTiH durbalagAtropi kudRSTirjamadagnyAdiH // jeNa / " Aderyo jaH [245] iti yasya jH|| Aderiti kim / bhmraaiaN| bAhulakAt sopasargasya anAderapi / saMjame // kvacinna / sovaoga // ArSe lopopi / aha-khAya / aha-jAo // tumhakera / yuSmadyarthapare taH " [246 ] iti yasya taH // laTThI / " yaSTayAM laH " [ 247 ] iti yasya lH|| 60. he deva karaNIyAkaraNIyaM peyApeyaM ca ye naiva jAnanti te doSadvitIyA api guNadvitIyAH saguNAstvayi dRSTe sati bhavanti / saMbodhanapadam atra jJeyam // ... 1 BC sovao. 20 deg caritre. 3 C zAMtatApAyu. .. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.251.] dvitIyaH sargaH / vekakkha - uttarIA dhavala - dugUlottariJja - pihia-muhA tuha kaya- havaNA ghaNa - chAya-chatta - chAhIoM mANanti // 61 // iya sacchAo kaivAha - pariNo kar3aavaM thuI kAuM / Ai - kiDi vva abheDo jiNa - NhavaNe aha payaTTo so // 62 // pallANia - apaDAyANia - hayamAehi avara - rAehi / kaNavIracciya- kalaso halicha- goro sa kira diTTho // 63 // 61. he deva vaikakSye uttarAsaGge uttarIyam uparitanaM vastraM yeSAm dhavalaM tadeva dhautatvAcchuci yad dukUlaM kSaumaM tacca tad uttarIyaM ca tena pihitaM vigandhoSNocchrAsalaganAzAtanAzaGkayA sthagitaM mukhaM yaiste tathA / tava kRtasnapanA ghanA sAndrA chAyA AtapAbhAvo yasmAt tacca tacchatraM ca tena yAzchAyAH zobhAstA anubhuJjate anubhavanti // karaNijA karaNaaM / peApijaM / duijA vIA / uttarIA dugUlottarija / "vottarIyAnIyatIyakRdye ja: " [ 248 ] iti yasya jo vA // * 62. iti pUrvoktarItyA katipayAM svazaktadhucitAM stutiM kRtvA sa. cchAyaH zobhanakAntiH katipayaparijanaH mitaparivAraH / AdikiriH AdivarAhaH sa iva abheraH akAtaraH sa zrIkumArapAlabhUpaH jinasnapane - atha stavanabhaNanAnantaraM pravRttaH // atra stutiM kRtveti ktvApratyayena snAnapravRtterAnansaryamAtre uktepi atyAnantaryapratipAdanArtham athazabdaH / yathA devadevaM praNamyAdau ityatra AdizabdaH atisAmIpyapratipattyarthaH // "" "" chAya chAhIo / chAyAyAM ho'kAntau vA [ 249 ] iti ho vA // kAnta iti kim / sacchAo // kaivAha kaiavaM / " DAhavau katipaye paryAyeNa // kiDi / abheDo / " kiribhere ro DaH " [250 ] iti yasya DidAha-va " [251 ] iti rastha DaH // 63. paryANaM gRhNanti hayAH / Nij bahulam ityAdinA Nic / te Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . teNa jiNammi duvAlasa-ravi-tee muhala-ghaNTa-thora-ravaM / NaGgali-laGgalibhAyara-sariseNa paloTTiA kalasA // 64 // NaliNAhalattaNa-apuNa-bhavatthaM niveNa karuNAe / lali-lAhalA vi hu sittA jiNa-NhavaNa-salileNa // 65 // sainyapAlaiH prayujyante sma / prayoktavyApAre Nigi ktaH / tataH paryANitA . grAhitapalyayanA aparyANitAzca hayA yatreti / evam AyAtaiH apararAjaiH karavIraiH karavIrakusumaiH arcitakalazaH / haridrAvad gauraH sa rAjA kila dRSTaH / savismayotkaNThaM vilokitaH / kileti prasiddhau // pallANia apaDAyANia / "paryANe DA vA' [252] iti rasya DA vA // kaNavIra / " karavIre NaH" [ 253 ] iti Adyarasya NaH // 64. lAGgalilAGgalibhrAtRsadRzena balabhadrAcyutatulyena tena rAjJA mukharAH pratiravairvAcAlA yA ghaNTAstAsAM sthUlo ravo yatra ityevaM jine jinabimbe dvAdazaravitejasi paryastAH karpUrakuGkumAdisurabhidravyakSodAmizrajalamocanAya avAzcaH kRtAH kalazAH suvarNamaNimRnmayAdikumbhAH // hlidd| muhl| " haridrAdau laH" [254] iti rasya laH / ArSe duvaals| thora / " sthUle lo raH" [255] iti lasya raH // - 65. lAlilAhalatvayoH tiryaktvamlecchavizeSatvayoH apunarbhavArtha punaraprAdurbhAvAya nRpeNa karuNayA / AstAm anye / lAGgalilAhalA api / hu iti nizcitam / siktAH ArdrAH kRtA jinasnapanasalilena // NaGgali laGgali / gaGgali / NAhala lAhalA / "lAhalalAGgalalAGgale vAderNaH" [ 256 ] / eSu Aderlasya No vA / 1. 1D suvarNadurvarNamaNi'. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] 8.1.260 ] 65 | sAsa-khaNDa-DAlAhiM samarI -bhAsAi dUsimiNa - haraNaM / sivi vi dulahamaNujiNamakAri saMgIyamitthIhiM // 66 // dADha sunIviAhiM nImIo naccaNIhi~ takkAlaM / savisesa - saha - gIe sajAi - kamokkama - payaTTe // 67 // dvitIyaH sargaH H / 66. zazikhaNDavad aSTamIcandravat lalATaM bhAlasthalaM yAsAM tAbhiH strIbhiH zabarIbhASayA gAyanaprasiddha pulindIbhASayA upalakSitaM duHsvapnaharaNam / jinaguNagaNotkIrtanAkarNanairduHsvapnasUcitopadravavighAtAt / svapne' kila duHprApamapi prApyate / paraM tat svapnepi durlabhaM jinamanu pArzvanAthaM lakSIkRtya saMgItakaM prekSaNIyakam akAri prArabdham // [NaDAlAhiM / "lalATe ca" [257] iti Aderlasya NaH // ] samarI / " zabare bo maH 1 [258] iti basya maH // "" 67. gAthaikAdazakena tadvarNanam Aha / zobhanAH / racanayA bandhurA ityarthaH / nIvayI vastragranthayo yAsAM tAbhirnartanIbhiH nIvayaH tatkAlaM prekSaNakSaNe draDhitA: nartanAya nizcalIkRtAH / kadA / SaDbhyo jAtaH SaDjaH / * yaduktam nAsAM kaNThamurastAlu jihvAM dantAMzca saMspRzan / SaDbhyaH saMjAyate yasmAt tasmAt SaDja iti smRtaH / / sa AdiryeSAm RSabhAdisvarANAM teSAM krameNa nAdAdhyArohaparipAThyA utkrameNa ca tathaiva vyAghuTanena tAbhyAM pravRtte / etena zuddharAgayuktatvam atroktam / savizeSA nirdoSasadRzasArthakatvena ramyAH zabdA yatra tacca tad gItaM ca tasmin sati // 1 BC svapnepi. 5 [ kumArapAlacarita ] simiNa siviNe / sunIviAhiM nImIo | "svapnanIvyorvA " [259] iti vasya mo vA // savisesa | sadda | sajjAi / " zaSoH saH " [260] iti zaSayoH saH // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite .. taiA vaNia-susAhiM niva-suNhA-vallahAoM tA diTThA / pAhANa-puttiAhi va pAsANa-tthambha-laggAhiM // 68 // vaJjia-dasa-viha-dhAU jaNaNI lAsassa daha-vihassAvi / divase divahAvagame a suha-yarI vAiA vINA // 69 // raJjia-nara-siMgheNaM vaMsia-sIheNa vAio vNso| / dApatta-dAha-haraNo chuha-dhavale jiNa-guNe gAuM // 7 // 68. tadA prekSaNIyakakSaNe nRpasnuSANAM rAjavadhUnAmapi vallabhAH vilokanAya IpsitAstA nartakyaH pASANastambhe lagnAbhiH saMkIrNatvena prekSaNIyakasya durdarzatvena saMbaddhAbhirvANijasnuSAbhiH dRSTAH / nartanarAmaNIyakalolupatvena nirnimeSanizcalatvAdinA tathAvasthAnAt pASANaputtikAbhirivetyutprekSyate // susAhiM suNha / " snuSAyAM graho na vA" [261] iti Sasya Nho vA // 69. vyaJjitaH tatpradezakoNasAraNayA prakaTito dazavidho dazabhedo dhAtuH bharatAdizAstraprasiddhaH AlattikauvizeSo yayA / dazavidho geyapadAdyaGgabhedena dazaprakAraH / yaduktam geyapadaM sthitaipAThyaM AsInaM puSpagaNDikA / pracchedakastrimUDhaM ca saindhavAkhyaM dvimUDhakam // 'uttamottamakaM caiva uktapratyuktameva ca / iti daza lAsyAGgAni / tasyApi lAsyasya jananI utpaadikaa| tatsvarAnusAreNa nartakInAM nartanAt / divase divasApagame ca / aharnizam ityrthH| amRtAsvAdakalpasvarakalitatvena sukhakarI vINA vAditA kANitA // pAhANa pAsANa / dasa daha / "dazapASANe haH" [262] iti zaSayoryathAdarzanaM ho vA // divase divahA / " divase saH" [263] iti sasya ho vA / / 70. raJjitaH AhlAditaH narasiMhaH kumArapAlarAjo yena tena ___ 1 BC omit 'rAmaNIyaka...tprekSyate'. 2 C Alatikya'. 3 sthitaM. 4 BC pAThyaM mAsInaM. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.266.] dvitIyaH sargaH / 67 chami-chattivaNNa-gorI chaTThI bhalli vva pnyc-baannss| maya-chAvacchI vara-muhara-gAyaNI gihiuM tAlaM // 71 // amaya-chirA-mahura-sarA amaya-sirovama-sarAhi aNugamiA / jiNa-gANammi payaTTA guNa-bhAyaNa-dANa-bhANaM to // 75 // daNu-kula-daNua-kulArAi-dullahaM tIi rA-ula-vihAre / . .. rAya-ula-piyamavI gIaM souM na ko Ao // 76 // vAMzikasiMhena / vaMzavAdanaM zilpam asya vAMzikazreSThena dAhArtAnAM dAhasya haraNaH zrutisukhakRttvena saMtApasya vinAzako vaMzo veNurvAditaH sudhAvat makkolavat nirmalAn jiNaguNAn gAtum / / siMgheNaM sIheNa / " ho gho'nusvArAt '' [ 264 ] iti hasya gho [vA] / kvacid ananusvArAdapi / dAghatta dAha // __71. yugmam / tataH, vINAveNuvAdanAnantaraM varamukharagAyanI tAlaM kAMsyikAM gRhItvA jinagAne pravRttA / kIdRzI / zamisaptaparNavat zamIsaptacchadapuSpavad gaurI gauravarNA / paJca bANAH unmAdanamadanamohanatApanazoSaNAkhyAH zarA yasya sa paJcabANaH kandarpastasya SaSThI bhallirika / tayA hi bANairiva sa sarva svavazaM karotIti bhAvaH / mRgazAvasyeva AkSiNI yasyAH / / 72. amRtazirAvat sudhAdhArAvat madhuraH svaro yasyAH sA tathA amRtaziropamaH svaro yAsAM tAbhiH anugatA / AlatikAkSaNe anyagAyanIbhiH kRtapRSThaninAdetyarthaH / guNabhAjanAnAM guNapAtrANAM yad dAnaM jinasadguNotkIrtanotthaparitoSAd dhanavitaraNaM tasya bhAjanam / / ... chuha / chami / chattivaNNa / chtttthii| chAvacchI / " SaTzamI" [265] ityAdinA AdervarNasya chaH // . chirA siro| " sirIyAM vA" [266 ] iti Adezcho vA / / . . 73. danujakulasya daityasamUhasya danujakulArAtayo devAsteSAM ca .1 BC kAMzyikAM. 2 BCD zirAyAM. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite sakya-vAraNa-pAia-vAyaraNa-pautta-saha-kaya-gIe / . Aujia-pAyAre raGge puNa Asi guNi-pAro // 74 // tatthAgao a kAlAyasa-sama-kAlAsa-ahia-hiao jo / so keli-kisalayAsoa-kisala-komala- hio Asi // 75 // duggAvI-pA-vIDhaM duggA-evIsa-pAya-vITaM ca / mottuM gaNa-gandhavyA taM gIaM soumocchariyA // 76 // durlabhaM rAjakulasya naranAthayUthasya priyaM zrotrasukhakRttvena hRdyam advitIyaM tasyA varamukharagAyanyA gItaM zrotuM rAjakulavihAre kumAravihAre ko nAyAtaH / kiM tu sarvopyAyAtaH // bhAyaNa bhANaM / daNu daNua / rA-ula rAya-ula / " lugbhAjana " [267 ] ityAdinA sasvarasya jasya lug vA // 74. saMskRtavyAkaraNaprAkRtavyAkaraNayoH prayuktAH pratipAditA ye zabdAstaiH kRtaM gItaM yatra AtodyikAnAM mRdaGgAdivAdakAnAM prAkAro maNDalaM yatra tasmin raGge punaH guNiprAkAra AsIt / / saMgItakAkarNanAya samAgatasamastalokepi prAsAde raGgabhUmau vicakSaNA eva upavezitA iti punaHzabdArthaH // 75. tatra ca raGge kAlAyasaM lohajAtistena samaM kAlAyasAd adhikaM ca hRdayaM yasya sa tathAvidho ya AgataH sa kelikisalayAzokakizalayavat rambhAkaGkellidalavat komalahRdaya AsIt // cittacamatkArakArijinendraguNasphItagItazravaNAt sopi sAhRdayaH saMvRtta iti yAvat // vAraNa vAyaraNa / pAyAre pAroM / Ao ttthaago| " vyAkaraNaprAkArAgate kagoH" [268] iti ko gazca lug vA / / ___ kAlAyasa kAlAsa / kisalayA kisala hiao / hio| " kisalaya" [269 ] ityAdinA yasya lugU vA // 76. durgAdevyAH gauryAH pAdapIThaM pAdAsanam / atra ca sAmIpyAt Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.1.270] dvitIyaH sargaH / jiNa-pAya-vaDaNa-guru-pA-vaDaNAI caia tattha ubbha-jaNo pulayaDarehi kalio uumbaro umbarehiM va // 77 // jAva nivo kaya-pUo Arattiya-maGgalaM na jA kuNai / tA deva-ule maruvaya-pUaM aNusoiuM laggo // 78 // mai tAva deulamimaM nimmaviaM sahala-jIviamaNeNa / savva-riu-kusuma-pUA no jai jI na me sahalaM // 79 // caraNAntikam ityarthaH / durgAdevIzasya pAdapIThaM muktvA gaNA nandivandiprabhRtayaste ca te te gandharvAzca kiMnarAstad gItaM zrotuM karNAJjalibhiH pAtum avastRtA AgatAH // . __77. jinapAdapatanagurupAdapatanAni tyaktvA tatra raGgasthAne UrdhvajanaH AsIt / kiMbhUtaH / pulakAGkaraiH kalito yuktaH / kiMvat / yathA udumbaro jantuphalaH udumbaraphalairiti / / .: duggAvI duggA evI / pA-vADha pAya viiddhN| pAya-vaDaNa pA-vaDaNAI / uu. mbaro umbarehiM / "durgAdevI" [270 ] ityAdinA dasyAntarmadhye lug vA / antariti kim / durgAdeSyAm Adau mA bhUt // 78.. yAvat kRtapUjo nRpaH tathA ArAtrikena sahitaM maGgalaM ArotrikamaGgalam / ArAtrikaM mAGgalikyaM cetyarthaH / na yAvat karoti tAvad devakule kumAravihAre marubakapUjAm anuzocituM lagnaH / pUjAviSayaM pazcAttApaM kartuM pravRttaH // 79. anuzocanamevAha / mayA tAvad devakulam idaM nirmApitam / anena ca saphalaM jIvitaM nirmApitam / mama cetyarthAt / paraM sarvartukusumapUjA no yadi cenna tadA jIvitaM na me saphalam // devagRhavidhAnAjIvitaM saphalamapi tathAvidhapUjAyA abhAvAd nAtizayena saphalam iti yAvat // 1D Aratrikena. 2 D ArAtrika Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite aha bhaNiaM khe sAsaNa-devIe evameva mA jUra / AvattamANa-jasa tumamemea kimattamANa-maNo // 80 // . guNi-pAvAraya-pAraya duha-aDa-cintAvaDesu mA paDasuH / . hohI tuha ujANaM saI savva-riUhi kaya-kusumaM // 81 // . 80. atha itthaM cintAnantaraM khe gaganAGgaNe zAsanadevyA bhaNitam / AvartamAnaM trilokyAM bambhramyamANaM yazo yasya / tasya AmantraNam / he AvartamAnayazaH tvam evameva mA khidyasva nirarthakaM mA dainyayukto bhava / tathA evameva kim AvartamAnamanAH sarvartukusumapUjA bhaviSyati vA na veti kiM cintAparacittaH // 81. khedacintayornirarthakatvamevAha / guNina eva prAvArakAH paTAsteSAM prAvAraka anupamAgaNitaguNayuktatvena AcchAdaka / duHkhaM khedaH tadeva avaTazca kUpaH / cintA abhIpsitArthaM prati saMdehaH saiva avaTazca / tayostvaM mA pata mA nimajja / / nanu kimiti bhagavatyA evaM niSidhyate tatrAha / tava udyAnaM bhavet ArAmavanaM sadA sarvakAlaM sarvartubhiH kRtakusumaM janitaprasUna bhaviSyati / mama prasAdAd iti zeSaH // jAva jA tA / tAva / deva-ule deula / jIvia jAaM / evameva emea| AvattamANa attamANa / pAvAraya pAraya / aDa cintAvaDesu / " yAvattAva" [271 ] ityAdinA yAvadAdiSu vakArasya antarvartamAnasya lug vA / / antarityeva / evameveti antyasya na / / iti prAkRtavyAzraye mahAkAvye aSTamasyAdhyAyasya udAharaNa pratipAdanadvAreNa prathamaH pAdaH saMpUrNaH / / / 1 B kimitta; C kimattadeg. 2 D saya. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.2.2] . dvitIyaH sargaH / Arattiyamaha kAuM mukka-malo aparimutta-mAuko / tava sattaM guNa- sakkaM mAutta- nihiM guruM paNao // 82 // via - Dakkora - daTTha- jIva-jIvAu-caraNa-reNu-kaNaM / lukka kaliM lugga-bhavaM taM samupAsia gao rAyA ||83 || lakkhaNa - puNNamakhINaM achINa-gamaNaM ajhINa-taNu teaM / khandhAi - satta-pihulaM pokkhara - gandhaM dhuvAvattaM // 84 // 71 82. atha abhIpsitArthasAdhakazAsanadevIvacanAnantaram ArAtrikaM kRtvA muktamalaH gatavikalpakAluSyaH / aparimuktamRdutvaH Arjavayukto rAjA zrIkumArapAla : ' tapasi " aNasaNamUNoariA " ityAdisiddhAntaprasiddhe zaktaM samartham / tanniSTham iti yAvat / guNeSu kSAntyAdiSu zaktaM mRdutvanidhiM guruM praNataH praNamati sma // 83. vRzcikadaSTAzva uragadaSTAzca ye jIvAsteSAM jIvAtavo jIvanauSadhAni caraNareNukaNA yasya / rugNaH sAvadyavyApArapradhvaMsakatvena bhagnaH kaliH kalahaH kalikAlo vA yena / rugNabhavaM muktapadavIpradAbhayadAnAdidharmAnuSThAnavidhApanena nirdalitacAturgatikasaMsAraM taM guruM samupAsya saMsevya / tadantike dezanAzravaNAdidharmAnuSThAnaM kRtvetyarthaH / rAjA zrIkumArapAlo gataH devagRhAnniHsRtaH // " saMyuktasya " [1] / adhikAroyam " jyAyAm It " [2.115] iti yAvat // 88 * mukka-mutta / mAuko mAutta / sattaM sakaM / Dakko daTTha | lukka lugga | zaktamukta [2] ityAdinA eSu ko vA // "" 84. atha nRpAdhvArohArtham AnItasya azvorasasya gAthAsaptakena varNanam Aha / saptabhiH kulakam / azvam ArUDhaH / rAjA iti prakramAt / kIdRzam / lakSaNapUrNa zAlahotrazAstroktasamastaprazasyacihnabhRtam akSINaM paripUrNasarvAGgopAGgam akSINagamanam // 1 BC viJchua. 2 BC jIvAzca teSAM; D te jIvAsteSAM. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kumArapAlacarite khandapiu-kanda-sarisAvaNIsa-juggaM asukk-rom-chviN| aNasukkha-mauli-kusumaM kheDaya-jara kheDaaGga-rajaM // 85 // . sihi-sIha-vasaha-vagghANa hatthi-haMsANa cAsa-naMulANa / taha tittirassa sarisI suhA gaI hoi turayANa // iti zAstroktagatisaMpUrNam ityarthaH / akSINatanutejasam anyUnakAyakAntim / skandhAdiSu saptasu saptasthAneSu pRthulaM vistRtam / yaduktam / vaccha-yala-bhAla-kakkhantarAI taha kddia-khndh-gttaaii| ' pihulAi~ satta supasattha-pAya-paTThIya-sahiyAI / / puSkaragandhaM kamalavat surabhim / yaduktam / mahu-kamala-kuTTha-kuGkuma-kayamba-kappUra-kunjaya-suandhA / ghaya-candaNa-billosIra-jAi-gandhA suhA turayA // dhruvA dhruvanAmAnaH AvartA dazasaMkhyA bhramarakA yasya sa tathA tam / . yaduktam / do sIse dunni ure ikko bhAlammi phuraNae ikko / do randhe do avarandhayammi ia dhua-dsaavttaa.|| turaya-matthai be ji Avatta te canda-sUraiM / payaDa binni uraha assinni-kumaariN| veyasannaru bhAla-yali vsi| vAu phuraNammi saari| . randhaha uvarandhahaiM ji Thia biNNi binni Avatta / tihiM tihi~ kami nivasahi~ sayala somi visAha pavitta / / jo hINo dhUAvattaehi~ so hINa-lakkhaNo turo| jo tehi~ juo so kula kosala-jasa-sukkha saMjaNaNo / 85. skandapitRskandAbhyAM zrIkaNThakArtikeyAbhyAM sadRzA ye avanIzAsteSAM yogyaH arhaH tam / azuSkA arUkSA / lAvaNyopeteti yAvat / itthaMbhUtA romNAM chaviH kAntiryasya / azuSkamaulikusumaM sAIziromAlyam / zveTakajvaraspheTakaM devatAdhiSThitatvena viSatApavidhvaMsakam aGgarajo yasya sa tathA tam // . 1 BCD niu. 2 0 veya'. 3 BC degggi. 4 B uvaraMdha. 5 D sAmi. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.2] .. dvitIyaH sargaH / thANu-piyA-jala-puNNaM akhANu-vAyaM jaNehi dIsantaM / paDikhambhiaTTa-thambhaya-thambhia-taNu-ThambhiacchehiM / / 86 // raggaM piga-ratta-saraM ravi-haya-sukaM va nIla-kicci-chaviM / suGga-karaNagga-caccara-caitta-Thia-dihi-duccajaM // 87 // paJcUhA paJcasaM pi paJca-dhArAsu akaya-Nivve / NacA bujjhA picchIi vaNNiaM sikkha-vijaM ti // 88 // 86. sthANoH Izvarasya priyA gaGgA tasyA yajalaM tadvat puNyam / AvidyamAnaH sthANau pAto yasya jAtyatvAt tam / yadvA asthANuvAtaM rogavizeSarahitam / pratistambhitA iva tatkSaNe tadaGgasaGgAd dattAnyastambhA iva ye aTTAnAM haTTAnAM stambhakAsteSu stambhitA avaSTabdhAstanavo yaiste ca te stambhitAkSAzca nizcalanetrAstairjanaidRzyamAnaM bhrUkSepam IkSyamANam // 87. raktaM sAdizikSAsvanuraktam / pikavad raktaH kalaH / gambhIra ityarthaH / evaMbhUtaH svaro heSAravo yasya sa yathA tam / yaduktam / - acchinna-gahira-sadA supasatthA hayavarA hunti / nIlakRtticchaviM nIlavarNatvakAntim / yaduktam / . seaGga-sAmakanno aNNo jo sea-caraNa-nayaNo ya / sia-kesaro a nIlo te tiNNi vi suppasatthAI // ata utprekSyate / raverye hayA azvAsteSAM zulkamiva dAnamiva / yathA anyo vaNig maNDapikAyAM dAnaM dattvA calati tathA raviNApi etadezopari vicaratA etad anuSThitamevetyabhiprAyaH / zulkakaraNasya maNDapikAyA agre catvare bahumAyA' caityeSu devakuleSu [ca ] sthitAnAM dRSTibhirdustyajam / kautukAd nirnimeSam IkSyamANam ityarthaH // 88. pratyUSAt pratyUSamapi / pratiprabhAtam ityarthaH / pnycdhaaraaH| 18 paJcasevi; paJcasA paJcUsaM pi. 2 From degkSyate C wants the Com. mentary and grammer (not the text), up to lideg in licchUhiM under 91 as also the couplet 91. See note 2 on page 76. 3 B pratyUSepi. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . vinycua-ahivinychia-acchiivis-vis-hrnn-chett-sea-jlN| khura tADaNa-akhama-chamaM rikkha-pavaGgesa-sama-vegaM // 89 // . avi riccha-saricchehiM saNicchayaM sacchaNaM ca loehi / acchI-pacchaM licchUhi~ pecchiaM AsamArUDho // 9 // ..AskanditaM dhauritakaM recitaM valgitaM platam / / iti gativizeSAH / tAsu akRtanirvedam / tatrAsaktam ityarthaH / tathA . jJatvAd vicakSaNatvAd buddhA avagamya pRthvyA pRthvIsthajanena varNitaM. zlASitam / katham / zikSayA vidvAn iti sarvagatikaraNanipuNa ili // 89. vRzcikAzca ghuNAH / AhimUtrodbhavA vRzcikA ahivRzcikAzca , tIvraviSaghuNavizeSAH / akSiSu viSaM yeSAM teca te akSiviSAH sarpavizeSAH / teSAM yad viSaM garalaM tasya haraNaM dhvaMsakaM kSetrasya zarIrasya svedajalaM gharmAmbu yasya / khurANAM tADane AghAte akSamA asamarthA / vepamAneti yAvat / itthaMbhUtA kSamA pRthivI yasmAt / RkSAzca jAmbavadAdayaH / plavaGgAzca hanUmadAdayaH / teSAm IzaH sugrIvaH tena samavegaM tulyatvaritagatim // 90. RkSasakSairapi cApalyAd acchabhallakalpairapi sanizcayam ekAgracittam / yadvA RkSasadRkSairapi caJcaccAruhArAdimanoharatvena tArakakalpairapi sakSaNaM sotsavaM ca yathA bhavati evam akSipathyaM lipsubhilokaiH prekSitam / lakkhaNa akhINaM / " kSaH khaH'[3]iti kSasya khH|| vAcattu chajhArvepi / achINa / ajhINa // 1C logehiM. 2 B nirvedaH. 3 B degghuNazeSAH. 4 B chatsAvami. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 4.2.19] dvitIyaH sargaH dhavalagehamai-niccalAkidI vacchalo culg-vNs-diivo| tacca devaya-vareNa takkhaNosAriAkhila-duho pahuttao // 91 // khandhAi / pokkhara / " kaskayo mni" [4] iti khaH // khanda kanda / asukka aNasukkha / "zuSkaskande vA" [5] iti kho vaa|| kheDaya / kheDaa / "zveTakAdau" [6] iti khaH // akhANu / "sthANAvahare' [7] iti khaH / ahara iti kim / thANu // paDikhambhioM aTTa-thambhaya / " stambhe sto vA' [8] iti stasya khaH / thambhia / Thambhia / "thaThAvaspande' [9] iti stambhe stasya thaThau // raggaM ratta / "rakte go vA." [10] iti go vA / / sukkaM suGga / "zulke Ggo vA" [11] iti Ggo vA / / kicci / caccara / "kRtticatvare caH" [12] iti caH // duccajaM / " tyo'caitye"[13] iti tyasya cH| acaitya iti kim / citt|| paJcUhA paJcUse / "pratyUSe Sazca ho vA".[14] iti tyasya cH| tatsaMniyoge 'Sasya ho vA // NaccA / bujjhA / picchIi / vijaMti / " tvathvadvadhvAM cachajajhAH kvacit " [15] / eSAM yathAsaMkhyam ete kvacit // viJcua viJchia / " vRzcike zvezca'A "[16] iti cuH / / acchI / chetta / saricchehiM / acchI / "cho'kSyAdau"[17] iti khasyApavAdaschaH // ArSe tu ikkhU / khIraM / saurikkhaM / ityAdyapi dRzyate // chamaM / "kSamAyAM kau" [18] iti chaH / kAviti kim / akhama // rikkha riccha / "RkSe vA" [19] iti cho vA // 91. atinizcalAkRtiH atisthirasvabhAvaH vatsalaH vidayApravartakatvAt sarvajanInaH caulukyavaMzasya prakAzakatvAd dIpaka iva tathyaH satyo yo devatAyAH zAsanadevatAyA varaH / hohI tuha ujjANaM 1B paDikhaMbhi. 2 D paJcUhA paJcUsaM. 3 B zceJcurvA. 4 BD sarikkhaM. : Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kumArapAlacarite . sai savva-riUhi~ kaya kusumamiti [81] prasAdastena ka; tatkSaNe tasminneva kAle utsAritAkhiladuHkhaH apagatasamastacintaH dhavalagehaM.. prAsAdaM prAptaH / rAjeti zeSaH // vaitAlIyAparAntikA chandaH / vadanaka vA chandaH / "tacca-devaya-vareNa" iti uttarasargArthasUcanam // sacchaNaM / "kSaNa utsave" [20] iti chaH / utsava iti kim / tkkhnno|| saNicchayaM / pcchN| licchUhiM / vcchlo| "hrasvAt thyazcatsapsAm anizcale". [21] iti hrasvAt pareSAm eSAM chaH / anizcala iti kim / niccalA // ArSe tathye copi / tacca // ityAcAryazrIhemacandraviracitazrIkumArapAlacaritaprAkRtAdvayAzrayamahA kAvyavRttau dvitIyaH sargaH samAptaH // 1 BD have SacacAho vadanakamiti before vadanakaM. 2 See note 2 on page 73. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaya-vammaha-sAmacchaM vara- sAmatthA kaosavamuUhi / o nivo ucchuo dahUM // 1 // jaya- chiha-Usua-mayaNo avajja-niSpiha-sabhaja - juva - loo | ali-seja- cUa - kalio tao payaTTo vasanta - uU // 2 // 1. kRtamanmathasAmarthyam uddIpana vibhAvatvAjjanitakandarpaprakarSam varasAmarthyAt devatAprasAdotkarSAd RtubhirvasantAdyaiH kRtotsavaM yugapat tattatpuSpaphalapravAlapaTalaiH - prArabdhamahAmahima / nayanAnAM ramyatvAd utsavam udyAnaM krIDAkAnanam utsukaH sotkaNTho nRpo draSTum IkSituM gataH // 2. tatra yugapat sarvartuprAdurbhAvepi vAcaH kramavRttitvAd RtuSu ca vasantasya samrATkalpatvAd aSTAzItyA gAthAbhirAdau tameva varNayati // jayaspRhAyAM dharmArthAdiparAbhavecchAyAm utsuko madano yatra / avadhe kuvyApAre niHspRhAH vimukhAH sabhAryA yuvalokAstaruNapuruSA yatra / alizayYA bhramaravasatayo ye cUtA AmravRkSAstaiH kalitaH / tataH devatAvarAnantaraM vasantaRtuH pravRttaH / / sAmacchaM sAmatthA | kaosava nayaNocchava / ucchuo Usua / skotsave vA " [22] iti cho vA // chidda | << 37 spRhAyAm [ 23 ] iti phasya apavAdazchaH || bAhulakAt kacid anyadapi / niSpiha // avaja / sabhaja / seja / " dyayyaryA jaH " sAmarthyo "" [ 24 ] iti eSAM jaH // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite 'ahimajju-jaNaya-ahimaJju-mAu-bhAyAhimacu-pamuhANa / ahiucciAsi mayaNo vaNavaJjhAsajjha-kusuma-saro // 3 // . gaya-sajjhasassa mayaraddhayassa kusumajjhaou-duiassa / kaGkelli-pallava-misA Asi payAvo samijjhanto // 4 // paTTaNa-bahu-valayAia-baTTa-payaTTAli-maNDalo cuuo| pavaNa-kavaTTia-kusuma-raja-surahi-mahi-maTTio jAo // 5 // 32matta / . . 3. Abhimanyujanakazca arjunaH abhimanyumAtRbhrAtA baladevaH ' abhimanyuzca te pramukhA dhuryA yeSAM vIrANAM te tathA tebhyaH avandhyAH / kAryasAdhakatvena saphalAH asahyAH kSantum azakyAH kusumAnyeva zarA yasya sa tathAbhUto madanaH Adhika eva trailokyavazavartikAritvena abhyarhita evAsIt / adhikApekSayA* anupAttakriyepAdAne pamuhANeti / paJcamIprAptau " kvacid dvitIyAdeH " [ 3. 134 ] iti SaSThI // adimajju ahimaJja / " abhimanyau jau vA" [25] iti jo azca vaa| pakSe / ahimannu // .. 4. gatasAdhvasasya svariporIzvarasyApi tadAjJAvidhAyitvena nirbhayasya makaradhvajasya kusumAnyeva dhvajacihnaM yasya sa cAsau Rtuzca sa dvitIyo yasya / vasantatuyuktasyetyarthaH / kaGkelipallavamiSAt pratApaH samindhAna samantAd dIpyamAna AsIt / / pratApo hi Arakto varNyate / azokakizalayAni ca tathA / itIttham utprekSyante / aNavatrjha / asanjha / sajjhasassa / "sAdhvasadhyahyAM jhaH"[26] iti jhH|| ddhayassa jjhao / " dhvaje vA" [27] iti jho vA // samijhanto / " indhau jhA" [28] iti indhau dhAtau jhA // 5. pattanameva vadhUH kAntA tasyA valayAyitaM kaGkaNavad Acaritam yataH vRttaM yathA bhavati evaM pravRttaM gantum udyatam AlimaNDalaM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.29] .. tRtIyaH sargaH kAmiNi-dhuttima-vattA-nivattaNo valli-naINa naDo / payaDia-vammaha-vaTTo siDhilia-vAsantiA-veNTo // 6 // virahiNi-visaNThulaTThI-karaNo raiNAha-rai-mahu-cauTTho / kAmahattho suhao cauttha-purisatthagANaM pi // 7 // ThINambu-sIalo thINa-cUya-laTThi-mahu-bindu-cumbaNao / vammaha-saMdaTTesuM iTTAghAo mahuTTiao // 8 // yasmin / pavanena kadarthitAni preGkholitAni yAni kusumAni teSAM yad rajaH parAgastena surabhiH sugandhirmahIMmRttikA yasmAt sa tathAbhUtazcUto jAtaH // paTTaNa / vaTTa / payaTTa / kvttttia| mttttio| "vRttapravRtta'[29] ityAdinA ttH|| 6. gAthAdazakena vasantata'sarvasvabhUtAH surabhizItamRduguNayuktA malayAnilA varNyante / / dazabhiH kulakam / paryastalatam itastataH preGkholitazAkhaM yathA bhavati evaM malayAnilo vAto vAti sma / kIdRzaH / kAminInAM dhUrtatvavArtAyA mAnahetuprAvINyavRttAntasya niSedhakaH / malayAnile hi vAti nirvicAra tAsAM priyAbhisaraNAt / vallaya eva nartakyastAsu naTaH pallavakarapreGkhakatvena nRtyopAdhyAyaH / prakaTitamanmathavArtaH prakhyApitakandarpodantaH zithilitAni kampanAd adRDhIkRtAni vAsantikAvRntAni mAdhavIlatAprasavabandhanAni yena sa tathA // 7: virahiNInAm acaitanyAGgasAdAdikRttvena visaMsthulAsthikaraNaH / ratinAtharatimadhUnAM kandarpatatpriyAvasantAnAM pRSThAnucaratvena caturthaH / kAmasya arthaH prayojanam artho dhanaM yasya / caturthapuruSArthagAnAmapi mokSamArgapravRttAnAmapi zarIrasaMtApanirvApaNAt sukhadaH // .. 8. styAnAmbu himaM tadvacchItalaH / styAnA ghanA ye cUtayaSTimadhubindavaH AmralatAmakarandavigruSaH teSAM cumbanaH antarvahanAt sparzakaH / 1 BC degsarvartu 2 BC mAne hetu'. 3 0 prAvINyaM. 4 C prasUnaprasava', .. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite muha - gaDa- nibuDDehiM va ucca - viaDDi DiehiM pijanto / chaDDia-malaujjANo maDDi - vella - vicchaDDo // 9 // raya-saMmaha - sama-haro kavaDDi-sira- saria-salila-sIalao / laMghiya - gaDavAhaNa-puro mayaNa - gaddahia - loo // 10 // malayAcala-kaNDaliA - Auha - sAlAu bhiNDivAlo vva / ThaDDeNa vuDDa-jaga-jaya- chihAi gahio mahu-bhaDeNa // 11 // 80 manmathasaMdaSTeSu iSTAghAtaH kAmArtaprANipIDAprada ityarthaH / madhorvAsantasya kAryakaraNAd auSTrikaH / bhRtya ityarthaH / / 9. mukhasya gartopacArAd bAhulyam / tatra nimagnairiva / anavarata - suratavyAsaktairityarthaH / uccA cAsau vitardizca vedistatra sthitairmattavAraNabhUmigataiH pIyamAno rataklamApanodArthaM sevyamAnaH / charditaM tadAnIM dakSiNasyA uttarasyAM gamanAd vAntam / tyaktam ityarthaH / malayodyAnaM yena / marditaH antarbhramaNena kadarthitaH vicakilAnAM vicchardo vistAro yena sa tathA // 10. ratasaMmardAt suratAsakteH zramaH khedastasya haro vidhvaMsakaH / yataH kiMbhUtaH / kapardI IzvaraH tasya yacchirastatra yA sarid gaGgA tasyA yat salilaM tadvat zItalaH / laGghitaM gardabhavAhanasya rAvaNasya puraM laGkAkhyA nagarI yena / madanena gardAbhito gardabhavad Acarati sma loko yatra sa tathA // 11. malayAcalakandarikaiva AyudhazAlA tasyA bhindapAlaH zastravizeSaH sa iva stabdhena sAhaMkAreNa vRddhA mahatI yA jagajjayaspRhA tayA~ madhubhaTena vasantavIreNa gRhItaH // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.29] tRtIyaH sargaH / daDDojIvia-mayaNo virahiNi-nIsAsa-buDi-parividdho / aviaDDa-asaDDa-aNiDDINaM pi viiNNa-rai-saddho // 12 // riddhiM patto kampia-lavalI-muDDo vasanta-muddhanno / aDDaddhIkaya-mANiNi-mANo pajjuNNa-diNNANo // 13 // paNNAsa-guNaM mayaNaM paNNaraha-guNaM mahuM ca pyddnto|| mantumai-mannu-dalaNo samatta-laya-tamba-vittharaNo // 14 // avirahi-virahi-thavAtava-pattaM pallastha-layamapallaTTo / ucchAhakaroNutthArayANa malayANilo vAU // 15 // 12. dagdhopi IzvaratRtIyanetrArciSA bhasmasAtkRtopi ujjIvitaH zarIrIkRto madano yena virahiNIniHzvAsavRddhyA parivRddhaH vistRtaH / avidagdhAzca kAmapravRttau anipuNAH azraddhAzca tadanicchavaH anRddhayo daridrAsteSAmapi vitIrNaratizraddhaH utpAditasuratAbhilASaH / / . 13. RddhiM saurabhyAdisaMpadaM prAptaH kampitA andolitA lavalIlatAnAM mUrdhAnaH zirAMsi yena / vasante mUrdhanyaH pradhAnaH / ardhAkRtaH ratotkaNThAkaraNAt khaNDazo vihito mAninInAM mAno yena / pradyumnasya kandarpasya dattA AjJA yena / janAnAm iti zeSaH / kandarparAjyam adhunA * janeSu udaghoSayad ityarthaH / / . 14. paJcAzadguNaM madanaM paJcadazaguNaM madhuM ca prakaTayan / tayorAdhikyaM janayannityarthaH / manyumatInAM priyavipriyeNa sakrodhAnAM preyasInAM manyudalanaH / sakhyAdicATukAram antareNApi prasAdanakAraka ityarthaH / samastalatAstambAnAM vistaraNaH anukUlatvena vRddhijanakaH // 15. avirahiNazca yuvatiyuktAH virahiNazca tadviparItAH / teSAM 1 B omits 'vasante...AjJA yena. 2 C saMkhatso; B wanting. 6 [ kumArapAlacarita] Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . stavAstavayoH zItasaMtApoddIpakatvena prazaMsAprazaMsayoH pAtram / pairyastA latA yasmin karmaNi tathA aparyastaH / itaravAyubhirasaMmizra iti bhaavH| anutsAhAnAM kAmArthe anudyamAnAm utsAhakaraH AsaktijanakaH / naINa / " tasyAdhUrtAdau" [30] iti tasya TaH / adhUrtAdAviti kim / dhuttima / vattA / nivattaNo / bAhulakAd vaTTo / / veNTo / "vRnte NTaH" [31] iti NTaH // .. ... visaNThulaTrI / "Tho'sthivisaMsthule" [ 32 ] iti ThaH // cauTTho cauttha / aTuttho / purisattha / ThINa thINa / "syAnacaturthArthe vA.' [33] iti Tho vaa| param arthazabde vyavasthitavibhASayA Thatvam / dhanArthe na bhvti|| __laTThi / "STasyAnu" [ 34 ] ityAdinA STasya tthH| anuSTraSTAsaMdaSTa iti kim / saMdaTTesuM / iTTA / mahuTTiao // gaDDa / "garte DaH" [35] iti tasya ddH| TApavAdaH // viaDDi / chddddia| maDDia / vicchddddo| sNmdddd|| kavaDDi / 'saMmarda'[36] ityAdinA dasya Datvam / / gaDDaha gaddahia / "gardabhe vA" [37 ] iti dasya Do vA // kaNDaliA / bhiNDivAlo / "kandarikAbhindipAle NDaH" [38] iti NDaH // ThaDDeNa / " stabdhe ThaDhau' [39] iti yathAkramaM ThaDhau // buDDu / daDDo / buDDi / aviadddd| "dagdha" [ 40 ] ityAdinA DhaH / / kacinna / parividdho // asaDDa saddho / aNiDDINaM riddhiM / muDDo muddhnno| aDDaddhI / " zraddharddhi " [41] ityAdinA Dho vA // pajjuNNa / aanno| " mnajJorNaH " [ 42 1 iti NaH // diNNA / paNNAsa / paNNaraha / "paJcAzatpaJcadazadatte" [ 43 ] iti nnH|| mantu mannu / " manyau nto vA" [ 44 ] iti nto vA // . 1 BC sAtadeg. 2 BC omit 'paryastA...tathA'. 3 BC. omit muDDo. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.51] tRtIyaH sargaH / - bhamarAliddhe jhasacindhaya-ciNhe Asi sinduvaarmmi| bhassiya-jhasindha-jIvAu-bhappa-cumnaM kira parAo // 16 // appANattA mukko bhariyappa-piehi pahia-satthehiM / kaGkilli-kumpalaM ruppiNi-sua-bANaM va daguNa // 17 // rucmi-niva-sarisa-jovvaNa-guNehi tassi kayA juANehi / pusphia-asoa-vipiNe paroppara-phaddhamandolA // 18 // vittharaNoM / "stasya' [ 45 ] ityAdinA stasya thaH / asamastastamgha iti kim / samatta / tamba // . thavAtava / "stave vA".[46] iti stasya tho vA / pallattha pallaho / " paryaste thaTau" [ 47 ] iti paryAyeNa thaTau / / . ucchAha aNutthArayANa / "votsAhe tho hazca raH" [48] iti tho vA / / tatsaMniyoge ca hasya rH|| - 16. bhramarairAzliSTe saurabhyalobhAd AliGgite jhaSacihnakasya kAmasya cihne utkaNThAdAyakatvena vyaJjake sinduvAre nirguNDe bhasmitaH samAdhibhaGgaprakupita yambakatRtIyanetrajAjvalyamAnajvalanajvAlayA bhasmasAtkRto yo jhapacihnastasya jIvAtorjIvanauSadhasya bhasmasadRzacUrNamiva saMbhAvyate praagH|| .. Aliddhe / " AzliSTa ladhau' [49] iti yathAsaMkhyaM ladhau // . . . cindha jhasindha / "cihna ndho vA" [50] iti ndhaH / NhApavAdaH / pakSe sopi / ciNhe || ..17. rukmiNIsutabANamiva jaganmohanAt paJcazarazaramiva kaGkellikuDalam azokAvikasitakusumaM tatpravAlaM vA dRSTyA smRtA sausthyAya anudhyAtA AtmapriyA yaiste tathA taiH pathikasAthaiH AtmanaH AtmA svajIvo muktaH / te tadA tadarzanAt kSobheNa mRtA ityarthaH // bhassiya bhappa / appANattA appa / " bhasmAtmanoH po vA' [ 51 ] iti iti po vA // 18. puSpitAzokavipine tasmin udyAne rukmI rukmiNIbhrAtA 1D jAjvalajjvalana Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 kumArapAlacarite so vibuhapha-sIso buhappaI so vi tattha occhario / nippahia-tiasa-lIlaM dolA - lIlosavaM dahuM // 19 // virahia - bhiSphaM asilimha - kaNThayaM vigaya- sepha - kaNThehiM / tambamba-dalottaMsaM dolira - taruNIhi aha gIaM // 20 // sa cAsau nRpazca tena sadRzaM yauvanaM guNAzca yeSAM tairyuvabhiH parasparam anyonyaM spardhA abhibhavecchA yatra tad yathA bhavati evam andolyate asyAm ityandolA preGkhA kRtA // 1 kumplN| ruppiNi / "jakmoH " [52] [iti]paH // kvacit cmopi | rucmi|| 19. atha vasantakrIDApIDaM dolAvilAsaM gAthASTakena varNayati / sopi bhUmaNDalAkhaNDalatvena prasiddhoMpi bRhaspateH bRhaspatinAmopAdhyAyasya ziSyaH zrIkumArapAlanRpaH sopi tadupAdhyAyatvena vizadaprajJArddhayuktatvena ca utkRSTopi bRhaspatiH tatra udyAne niSprabhitAH svAtizayAt parAbhUtAstridazAnAM lIlAH krIDA yena tat tathAbhUtaM dolAlIlotsavaM draSTum avastRtaH AgataH / apizabdaH samuccaye // puSai / pha / " paspayoH phaH " [ 53 ] iti phaH || bAhulakAt kvacid vA / buhamphai / buhampaI // kvacinna | paroppara / nippahia || 20. virahitaM tyaktaM bhISmaM zrutikaTukatvaM yena tat / sukumAram ityarthaH / athavA virahitAnAM viyuktAnAM bhISmaM bhayAvahaM virahoddIpakatvAt / avidyamAnaH zleSmA kapho yatra sa tathA evaMbhUtaH kaNTho yatra / tAmrANi yAnyAmradalAni teSAm uttaMsaH ApIDo yatra tad yathA bhavati evam / vigatazleSmakaNThaiH / taruNaiH sahetyarthAt / dolayantItyevaMzIlA dolayiyaH / tAzca tAH taruNyastAbhiH atha dolAdhyArohAnantaraM gItaM gIyate sma / / kAntaiH saha dolAdhyArUDhAbhistaruNIbhirgItaM kRtam ityarthaH / / 1 BC spardhA yatra andolane tad. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8. 2. 56] tRtIyaH sargaH / akhalia-jibbhaM pai-nAma pucchiA tattha khalia-jIhAo / maya-vihalAhiM maya-bhibbhalAoM laTThIhi vivbhliaa||21|| ubbhamaNuddhaM ca ThiA dolAsuM vija-vijiya-kamhArA / kambhArajamma-pIvala-kara-juggaya caraNa-jummAo // 22 // kaya-bambhacera-bhaGgA sundareNaM sa-bamhacariANa / cala neura-jaya-tRrAhia-sara-soDIra-dhIrAo // 23 // bhippha / " bhISme Sma:" [ 54 ] iti dhmasya phaH // asilimha sepha / " zleSmaNi vA" [ 55 ] iti Smasya pho vA / / tambamba / " tAmrAmbe mbaH" [56 ] iti mayukto baH // 21. SaDbhiH kulakam / dharaNibRhaspatiziSyeNa pRthvIpuraMdareNa / rAjJetyarthaH / sakalakalAkauzale bRhaspatinA surAcAryasadRzena upanatAni ArAmikaiaukitAni vanaspatIni vanaspatiphalAni yasya sa tathA / tena vanaspativane vRkssvne,| vanaM jalAdyapIti tadvyavacchedArtha vanaspatigrahaNam / vanitA aGganA dRSTAH // kIdRzyaH / skhalitAH patipurataH. patinAmapracchanodbhUtalajjayA avispaSTA jihvA rasanA yAsAM tAstathA / yato madena kSIbatayA vihvalA visaMsthulA yaSTibhiryaSTighAtaiH kRtvA vihvalA vyAkulIkRtA askhalitajihvam / vyaktam ityarthaH / evaM tatra udyAne madavihvalAbhiH / vayasyAbhiriti gamyate / patinAma pRssttaaH|| . .. 22. vidyayA jitakAzmIrAH kalAkauzalyena vijitasarasvatIdezakazmIrapaNDitAH / kazmIrajanmanA kuGkumena pItaM pItavarNa karayugmaM caraNayugmaM ca yAsAM tAH / tathA dolAsu preGkhAsu urdhvam anUya ca sthitAH // kAzcid upaviSTA andolayanti kAzcid UrdhvA eveti bhaavH|| ___ 23. sabrahmacaryANAM niyamitamaithunasevAnAM saundaryeNa aGgopAGgA 1 DdegkazmIrAH. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite .. dhija-guru-ghummaNa-samunnaya-paya-peranta-haNia-pajante / khaNa-pupphie asoe accherassa vi kayacchariA // 24 // acchaara-soamallA kayaccharIA piaccharijANa / . pallattha-dIharoruamabhipallANia-pia-kaDIo // 25 // . dbhutaramyatvena kRtvA kRtabrahmacaryabhaGgA janitabrahmavratalopAH / calA nUpurA eva jayatUryANi taiH Ahite smarasya zauNDIryaM ca parAkramo dhairya ca akAtaratvaM yakAbhiH // vIrANAM hi jayatUrazravaNAt samarAya utsAhadhairye prAdurbhavataH tathA maJjIrajhaGkAre ca smarasya atyantollAsAd ittham uktiH // 24. dhairyeNa gurughUrNanaM bahubhramaNaM yasya sa cAsau samunnatapAdazca tasya paryantana prAntena hataH paryanto yasya / ata eva kSaNapuSpite tatkAlameva saMjAtakusume azoke sati / AzcaryayogAt pumAnapyAzcaryaH / tasyApi tAdRkkAntAdarzanena sakautukasyApi kRtAzcaryAH / tatkAlaM svapAdaprahAramAtreNa azokapuSpotpAdanena janitakautukAntarA ityarthaH / / 25. Azcaryam atyadbhutaM saukumArya mRdutvaM yAsAm / priyAzcaryANAM kRtAzcaryAH utpAditakutUhalAH / paryastau pArzvataH kSiptau dI UrU sakthinI yatra ityevam abhiparyANitAH palyayanIkRtAH priyANAM kaTyo yakAbhistAstathA // jibbhaM jIhAo / " hvo bho vA" [ 57 ] iti basya bho vA // vihalAhiM bhibbhalAo vibbhaliA / " vA vihvale vau vazca" [58] iti hvasya bho vA tatsaMniyoge ca vevasya vA bhaH // ubbhaM aNuddhaM / " vo " [ 59 ] iti bho vA / / kamhArA kambhAra / 'kazmIre mbho vA' [60 ] iti mbho vA // jamma / "nmo maH" [ 61 ] iti nmasya maH / adholopApavAdaH // 1BC degsomalA. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.2.71] tRtIyaH sargaH / . dharaNi-bahassai-sIseNa sayala-kala-kosale bahapphahaNA / vilayA vaNassai-vaNe diTThA uvaNaya-vaNapphaiNA // 26 // bapphulla-vayaNa-bAhulla-loyaNIkaya-pautthamullasi / dasa-kAhAvaNa-vIsa-kahAvaNa-mullaM tilaya-phullaM // 27 // juggaya jummaao| "gmo vA' [62] iti gmasya mo vA // bambhacera / sundereNaM / soddiir| tUrA / "brahmacarya'' [63] ityAdinA yasya sH| jApavAdaH / cauryasamatvAd bamhacariANa // dhIrAo dhija / "dhairye vA" [64] iti yasya ro vA / / peranta / " etaH paryante" [65] iti ekArAd yasya raH / eta iti kim / pajante // accherassa / "Azcarye '' [66] iti ekArAd yasya raH / eta ityeva / kayacchariA / acchaara / kayaccharIA / piaccharijANa / " ato ri" [67] ityAdinA akArAd yasya ria ara rija rIa ityAdezAH / ata iti kim / accherassa // * soamlaa| pallattha / abhipallANia / "paryasta'[68] ityAdinA yasya llH|| * bahassai bahaphaiNA / vaNassai vaNapphaiNA / "bRhaspativanaspatyoH so bA" [69] iti so vA // . 27. bASpeNa USmaNA / priyAvirahasaMtApotthasvedeneti yAvat / AANi klinnAni vadanAni yeSAM te ca bASpaiH kAntAviyogotthAzrubhiH . 'AANi locanAni ca yeSAM te ca / tatazivapratyaye bASpArdravadanabASpA locanIkRtAH proSitA yena / daza kArSApaNAH viMzatiH kArSApaNAzca mUlyaM yasya tat tathAbhUtaM tilakaphullaM vRkSavizeSapuSpam ullasitaM viksitm|| bAhulla / "bAppe ho'zruNi" [70] iti haH / azruNIti kim / bapphulla / kAhAvaNa / "kArSApaNe" [71] iti haH // kathaM kahAvaNeti / "hrasvaH saMyoge"[1.84.] iti prAgeva hrasvatve pazcAt hAdeze kahAvaNeti bhaviSyati // 1 BC somalA. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite duhiANa dukkha-haraNammi dakkhiNo kAma-dAhiNa-karo vv| uma-tithiANa tUhaM phuDa-phullo Asi mahua-tarU // 28 // pAyAhao asoo kohali-sAmAhi~ pmhlcchiihiN| .. kohaNDI-kusumo kamhAraja-kisalo a havai mha // 29 // 23nava-ravi-rassi-pasUNo sara-umha-karo alakkhi bamha-tarU / rolamba-saha-rava-kaya-sAgaya-paNho mahu-sirIe // 30 // 28. duHkhitAnAm ananukUlakalatratvena pIDitAnAM duHkhaharaNe dakSiNaH tadabhIpsitArthasAdhakatvena hitaH / ata utprekSyate kAmasya dakSiNakara iva / tatkarasAdhyakAryasya tenApi niSpAdanAt / umAtIthikAnAM gaurIbhaktAnAM tIrtham / tatra gaurI vasatIti zruteH / teSAM bhaktisthAnam sphuTaphullo vikasitakusumaH madhUkatarurAsIt // umeti " dIrghahrasvau mitho vRttau" [1.4] iti hrasvaH // . duhiANa dukkha / dakkhiNo dAhiNa / tithiANa tUhaM / " du:khadakSiNatIrthe vI" [72] iti ho vA // 29. kUSmANDIvat zyAmAH zyAmavarNAstAbhiH pakSmalAkSIbhiH azokaH pAdena AhataH / tataH kUSmANDIkusumavat kusumAni yasya sa tathA / kazmIraja kuGkumaM tadvat kizalayAni ca yasya sa tathAbhUtazca bhavati sma / svadohadasaMprAptitaH zAGkalaH saMvRtta iti bhAvaH // kohali kohnnddii| "kUSmANDyAM molastu NDo vA" [73] iti SmA ityasya haH / NDa ityasya tu vA lo'pi // 30. navaravirazmivad raktAni prasUnAni yasya / smarasya uSmakaraH darzanakArilokasya smaragharajanakaH / madhuzriyAH vasantalakSmyA rolambA bhramarAsteSAM sUkSmAH zlakSNA vA ye ravA guJjitAni taiH kRtasvAgataprazna iva brahmataruH palAzaH alakSi manyate sma // 1 BCD he for vA. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8. 2. 76] tRtIyaH sargaH / jaNhavi-jala-sasi-juNhA-sIyalamali-paDala-kasaNa-kasiNa-dalaM avaraha-viasiaM Asi pADalaM raia-palhAyaM // 31 // akkhalia-sutta-niccala-aNiTTharoggIva-chaccaraNa-bhuttaM / virahiNi-dukkhoppAyantappAyaM kuravayaM phuDiaM // 32 // khaggi-pia-sera-muddhaya-sirIsa-laggA alakkhi bhamarolI / nAsIkaya vva bhallI vikkami-kandappa-vIreNa // 33 // pamhala / kamhAra / mha / umha / bami / " pakSmazma ' [74] ityAdinA pakSmasthasya zmasya 3madhmamAM ca mhaH // kvacinna / rassi / sara // 31. jAhnavIjalazazijyotsnAvat zItalam alipaTalaiH kRtvA kRSNAni nIlAni kRtsnAni samastAni dalAni yasya tat tathA aparAhnakAle vikasitaM racitaprahlAdaM saurabhyAdinA kRtapramodaM pATalaM pATalipuSpam AsIt // . . saNha / paNho / jaNhavi / juNhA / avaraNha / "sUkSma '[75] ityAdinA sUkSmasthasya zmasya naSNasnahnalakSNAM ca NhaH // vizleSe tu kRSNakRtsnayoH kasaNa kasiNa // .. palhAyaM // " ho lhaH" [76 ] iti hrasya lhaH // .32. amkhalitaM nirupadravaM yathA bhavati evaM suptA ata eva nizvalA aprakampA' AniSTharonIvAH komalordhvakandharA ye SaTcaraNAstairbhuktam AsvAditamadhu / virahiNInAM duHkhotpAde kaSTavidhAne antaprAyaM mRtyuprAyaM kurabakaM sphuTitaM vikasitam // ... 33. khaginAM gaNDakAnAM priyANi smerANi vikacAni mugdha* kAni manojJAni yAni zirISANi zirISapuSpANi teSu lagnA makaranda 1 BCD kuruvayaM. 2 D sUkSmasthakSmasya. 3 B duHkhotpAdekavidhAno'ntaprAyaM. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite bhavva-sarA vaNa-vAre sddia-vikkv-putth-bhu-cndraa| bhadraM va bhada-siriNo paDhiuM laggA pigI mahuNo // 34 // vakkali-diANa savvANovveya-karI akammasANaM pi| Aballa-virattANa vi dArantI hiyaya-dArAI // 35 // lobhAd AsaktA bhramarAliH alakSi utprekSitA / yaduta vikramikandarpavIreNa parAkramakalitasmarasubhaTena bhallirbANavizeSaH saiva nyAsIkRtA prastAve grahISye [iti ] svamitravasantartupradhAne zirISavRkSe sthApitA // akkhalia / sutta / niccala / aNiTurIggevi / chccrnn| bhuttaM dukkhopAya / antappAyaM / khaggi / muddhy| "kagaTa0"[77] ityAdinA eSAm UrdhvasthitAnAM luk // sera / laggA / nAsI / "adho manayAm" [78] iti manayAm adhaHsthAnAM luk|| 34. yugmam / vanadvAre kAnanamukhe zabditAni kUjitavyAjena nUnam adhunA yuSmatpreyAnAgamiSyatIti kArtitAni viklavAni smaravihvalAni proSitavadhUnAM vandrANi [vRndAni ], yayA sA tathA / bhavyasvarA satI / utprekSyate / bhadrazriyaH sarvarturamyatvena manojJalakSmIkasya madhorvasantasya bhadramiva maGgalavAkyamiva paThituM lagnA pikI kokilA / anyApi gAthikI IzvaragRhadvAre maGgalaM gAyatIti / / 35. bhUyaH kiMbhUtA / sarveSAM valkalidvijAnAM tarutvakparidhAnatApasAnAm udvegakarI saMtApajananI / smarajvarotpAdanAt / akalmaSAH zubhadhyAnakSiptapApAH teSAmapi AbAlyaM zaizavAd Arabhya viraktA bhavabhIravasteSAmapi hRdayadvArANi cittamadhyAni dArayantI pIDayantI // vikkami / kandappa / saddia / vikkava / vakkali / "sarvatra labarAm avandre" [79] ityUrvAdhaHsthitAnAm eSAM luk // saMyuktAnAm ubhayaprAptau yathAdarzanaM lopH| 1 BC degvirattANaM. 2 BC yuSmatpriyA nAgamiSyantIti. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.2.83]. tRtIyaH sargaH / agaNia dhAiM dhArI-suANusariAoM kouhalleNa / phullandhua-dhattiM dhAviAoM bAlA navaM lavaliM // 36 // mAyanda-niuJje kUjiehi~ annANa-jANi-maNa-haraNA / mattA atiNha-sara-sara-tikkhaNa-viNNANiNi vva pigI // 37 kvacid Urdhvam / savvANo / akammasANaM // kvcittvdhH| diANa / Aballa // kvacit paryAyeNa / vAre dArAI / avandra iti kim / vandra / saMskRtasamoyaM prAkRtazabdaH / atra uttareNa vikalpopi na niSedhasAmarthyAt / / bhadraM bhadda / "dre ro na vA.' [80] iti dre rasya vA luk / 36. dhAtrIm AmalakI bAladhArikAM vA agaNayitvA anAdRtya dhAtrIsutAbhiH anusRtAH pRSThatonugatA bAlAH kumArikAH / phullandhua iti dezyo bhramarArthaH / teSAM makarandadugdhadAyitvena dhAtrImiva navAM tatkSaNaprAdurbhUtakorakatvena pratyagrAM lavalI dhAvitAH kutUhalena / puSpAdirAmaNIyakAtizayakautukena tAM prati gatAH // dhAI.dhatti / " dhAnyAm " [81] iti rasya luk / pakSe dhArI / / 37. cUtanikuLe Amragahane kUjitaiH kRtvA ajJAnA mUrkhAH jJAnino vidvAMsaH / teSAM manasAM hrnnii| raNaraNakakRttvena vaiklavyakAriketyarthaH / atastaya'te / atIkSNAH svakAryakaraNAsamarthatvena kuNThA ye smarazarAsteSAM takSiNane uttejane vijJAninIva vicakSaNeva / mattA AmramaJjarIsvAdanena puSTA pikI asti // cUtasya mAkandAdezo "goNAdayaH " [2.574] ityanena / saMskRtepItyanye / / tIkSNaM karoti "Nij bahulam" [he / 3.4 ] iti Niji antyasvaralope tIkSNyate iti dhuTi tIkSNanam // atiNha tikkhaNa / " tIkSNe NaH '' [82] iti Nasya lug vA / / . annANa jANi / "jJo JaH" [83] iti Jasya lug vA / / kvacinna / viNNANiNi // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . majjhaNhataMrU mjjhnnnn-pupph-jiivia-dsaar-vi-putto| mahu-juva-maMsu-saricchAli-gucchao Asi mnn-hrnno||38|| harianda-ruppi-sarisANa vi pahiANaM vaNaM masANaM v| . rattIsu arAIsu vi kasiNa-palAsehi khohayaraM // 39 // 38. madhyAhnapuSpairmadhyAhnakAlavikAsibhiH prasUnairjIvitaH samAdhibhaGgaprakupitatrinetratRtIyanetrajvAlayA bhasmitopi prANitaH dazArhapate. viSNoH putraH anaGgo yena sa tathA / madhuyUno vasantataruNasya zmaznusadRzo daMtikAkalpaH aliguccho bhramarastabako yatraM sa tathA madhyAhnataruH atyantaraktamadhyAhnavikAzipuSpo vRkSabhedo manoharaNaH atiramyatvAt sakalalokacittAvarjaka AsIt // majjhaNha majjhaNNa / " madhyAhne haH" [ 84 ] iti hasya luk vA // .. dasAra / " dazAhe " [ 85 ] itiM hasya luk // 39 harizcandro rAjarSiH rukmI ca rukmiNIbhrAtA / tayoH saha* kSANAmapi / niHprakampAnAmapItyarthaH / pathikAMnAM vanaM kAnanaM zmazAnavat pitRvanavat / rAtriSu arAtriSvapi / aharnizam ityarthaH / kRtsnapalAzaiH samastatarujAtiparNaiH samastakiMzukaiI kRtvA kSobhakaraM priyAviyogavedanAjanakam AsIt / zmazAnamapi palAzairmAMsAsvAdibhibhUtazAkinIprabhRtibhirdhArANAmapi bhItim Avahati // . maMsu / masANaM / " AdeH zmazruzmazAne ' [ 86 ] iti Adeluk / / ArSe zmazAnasya sIANaM susANaM ityapi / / harianda / "co harizcandre' [ 87 ] iti ca ityasya luk / / rattIsu arAIsu / " rAtrau vA" [88 ] iti lug vA // ruppi / rattIsu / "anAdau zeSAdezayordvitvam '[89] iti dvitvm|| kvcinn| kasiNa / anAdAviti kim / khoha // 1 BC majjhaNNatarU, 2D pathikAnAM pAnthAnAM vanaM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.2.89] .. tRtIyaH srgH| mucchira-sarA kaya-guNakkhANa vva avigdha-kaTTamahu-pANe / nIsAsa-nijjharA iva cau-kaTuM sisira-siri-mukkA // 40 // nibbhara-mahaddhi-gandhe vaNa-siri gupphattha-nIla-maNi-niurA / acchi-paDikkhaNa-majjhe avuDDa-baule gayA alinno||41|| bhasalAliMddha-pasatthoggaya-puppho Asi kAmi-bhibbhalaNo / digghAmoo dIhaM Usasia-raIsaro siriso // 42 // 40. yugmam / avRddhabakule navakesare alayo gatAH / mUrcchito vardhanazIlaH svaro guJjitaM yeSAM te tathA santaH / utprekSyante / kRta. guNokhyAnA iva vihitamAdhuryAdiprazaMsA iva / ka / avighnaM nirupadravaM yat kASThamadhunaH kusumamakarandasya pAnaM svAdanaM tatra / tathA niHzvAsanirjharA iva / vasantazrIparAbhUtatvena sakaSTatvAniH zvasanapravAhA iva catuHkASThaM catasRSu dikSu zizirazriyA zItakAlalakSmyA muktAH / / 41. vanazriyo gulphasthAzcaraNagranthisthA guJjitazyAmalatvayuktatvena nIlamaNInAM nUpurA iva nirbharaH sakaladikcakravyApI maharddhigandho yasya. tasmin AkSipratIkSaNamadhye / cakSurnimeSamAtra ityarthaH / 42. bhasalaiH AzliSTAni makarandapAnAya AzritAni prazastAni manoharANi prAdurbhUtAni udgatAni puSpANi yasmin sa tathA kAminAM vihvalanaH / priyAM prati utkaNThAjananAd abhimAnahAraka ityarthaH / dIrghAmodaH sarvatra prasRmaraparimalaH ( dIrgham atyartha yathA bhavati evam ucchasitaratIzvaraH ujjIvitakandarpaH zirISa AsIt // mucchira / guNakkhANa / avigdha / kaTTha / nijharA / kttuN| nibbhara / mahaddhi / gupphattha / acchi| paDikkhaNa / majjhe / avudddd| Aliddha / pasattho / puppho / __ 10 utpekSyate. 2 BD guNakhyA 3 0 uchAsitadeg. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite .. .. vmmh-tNs-srovm-sNjhaa-sunder-haari-kuNplo| vihalia-pahio dhaTThajjuNa-bhAu-same vi kaamkro||43|| kaNiAra-tarU nava-kaNNiAra-sundera-daria-sabbhAvo / hara khanda-jugga-kusumo jAo raJjia-hara-kkhando // 44 // . bhinbhalaNo / "dvitIyaturyayorupari pUrvaH' [90] iti dvitvaprasaGge upari puurvH| digghA dIhaM / " dIrgha vA" [ 91 ] iti ghasyopari pUrvo vA // .. 43. yugmam / haraskandayoryogyAni pUjArhANi kusumAni yasya ata eva raJjitaharaskandaH pramoditazaMkarakArtikeyaH karNikArataruH jAtaH / kIdRzaH / manmathasya tryasrAstrikoNA ye zarAstairupamA yeSAM tAni tathA / tAmratvena saMdhyAsaundaryasya hArINi [apahartRNi ] kuGmalAni udbhidyamAnapatrANi yasmin sa tathA / vihvalitAH priyAsmaraNAd udvejitAH pathikA yena sa tathA / AstAm anyasmin / dhRSTadyumnabhrAtA zikhaNDI napuMsako drupadaputrastena samastulyaH tasminnapi kAmakaraH suratecchotpAdakaH // 44. navAni yAni karNikArANi svapuSpANi teSAM yat saundarya cArutA tena dRptasadbhAvaH anyavRkSapuSpasamRddhyAdhikyAt sAhaMkAraprakRtiH // Usasia / riisro| taMsa / saMjhA / kuNplo| "na dIrghAnusvArAt'' [92] iti na dvitvam // sundera / vihalia / rahoH" [ 93 ] iti na dvitvam / / dhaTThajjuNa / " dhRSTadyumne NaH [94 ] iti na dvitvam / / kaNiAra kaNNiAra / "karNikAre vA" [95] iti vA na dvitvam / / . daria / " hapte" [96] iti na dvitvam / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.2.99 ] .. tRtIyaH sargaH 1 95 pia - kusuma - payara - pUria - kusuma-ppayaro pamukka-mera - sirI / tella-saNivAli-kulApammuko Asi veillo // 45 // kollA-sotta-paDicchandIkaya-raya - sevva - dhamma-salilANa / puSai - lavalI jAyA sevA - juggA mayacchINaM // 46 // mahu-nakkha-Auha-naha vva Asi sAraGgi - vattha- kantIhaM / chamaruha - rayaNa- palAse kusumAi~ salAha - pattAI // 47 // 45. priyaH kezakalApAdisaurabhyAya abhipretaH kusumaprakaro yeSAM te tathA teSAM pUritaH saMpAditaH kusumaprakaro yena / pramuktamera zrIH niravadhisamRddhiH / tailavat snigdham arUkSakAnti yad alikulaM tena madhupAnalobhAd apramuktaH vicakila AsIt / / [hara - khanda hara - kkhando ] / kusuma-payara kusuma-payara / "samAse vA" [97] iti dvitvam || bAhulakAd azeSAdezayoraSi / pamukka / pammukka ityAdi // 46 kulyA kRtrimA saMrit tadrUpaM yat srotaH pravAhastasya praticchandIkRtaM sadRzaM ratasevayA dharmasalilaM yAsAM tAsAM mRgAkSINAM puSpitalavalI sevAyogyA ratizramApanodAya sevanIyA jAtA // CC tela / veillo | sotta 1 tailAdau [98] iti dvitvam / ArSe / pddisoo| vissoasiA / 47. madhurvasantaH sa eva pAnthabhISakatvAd nakhAyudhaH siMhaH tasya AraktakuTilatvena manyante nakhA iva / zArGga pItAmbarastasya vastrANAmiva kAntiH / pItaraktayoH kavisamaye aikyAt / prabhA yeSAm kSamAruhA vRkSAsteSu sazrIkatvAd ratnam / pradhAna ityarthaH / yaH palAzastasmin kusumAni zlAghApAtrANi ramyatvAdiviSayalokaprazaMsAsthAnAni Asan / " sebba / sevA / nakkha / naha / "sevAdau vA [ 99 ] iti vA dvitvam // 1 BC yeSAM pUritaH . Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritaM * juva jaNa - jaNia-saMNehA pauttha - virahAgaNimmi Neha samA / mayaNa- payAvagga - NihA palakkha - taru- pallavA jAyA // 48 // siri-nandaNa - kiriAriha-taruNIhiM caia - kasiNa-hiriAhiM / aha kusumAvacaya-kalAoM daMsiA diTTiA bhaNiuM / / 49 / / 66 sAraGgi / zArhe GAt pUrvo't " [ 100 ] iti GAt pUrvaH at / chama / rayaNa / salAha | "kSmazlAghA 0 " [101] ityAdinA antyavyaJjanAt pUrvaH at // 48. yuvajanAnAM janitasnehAH priyAyAm utpAditAbhilASAH propitAnAM viraha eva priyAviyoga eva saMtApakatvAd agnistasminsnehasamAH tadvRddhijananAd ghRtAdisadRzAH / madanapratApa eva sodum azakyatvena agniH tena nibhAstulyAH lakSataroH pallavAH kizalayAni jAtAH // saNehANeha / agaNimmi aggi / " snehAgnyorvA " [102] iti saMyuktAntyAt pUrvaH at // 66 palakkha / plakSe lAt " [ 103 ] iti lAt pUrvaH at // 49. tyaktakRtsnahrIkAbhiH muktasakhyAdisakta samastalajjAbhiH / zrInandanaH smaraH tasya yAH kriyAH kaTAkSavikSepasahAsyakathAdyAstAsAm arhA yogyA yAstaruNyastAbhiH atha sarvavanarAjipuSpodgamAntaraM kusumAvacayakalAbhaNitvA evamevaM kriyante iti parasparam uktvA diSTyA Anandena darzitaH prakaTitAH // siri / kiriAriha / kasiNa / hiriAhiM / diTThiA / " zrI0 [104 ] ityAdinA eSu saMyuktAntyAt pUrva iH / 1 BC sihA. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.106] tRtIyaH sargaH / vAseNaM varisehi vi nAmariso kira piyAi jo gamihI / so darisia-nava-cUe pie gao jhatti harisa-basA // 50 // mayaNa-vaharaggi-tatteNa tosiA sudaDha-mANa-tavia-piA / kavi vaja-kaDhiNa-hiayA keNa vi dAuM baula-dAmaM // 51 // kIi vi kilanta-kama-vippava-haraNA malliANa mAlAo / mahu-sukka-pakkha-juNhA-pava vva uppAviA gayaNe // 52 // 5. vasantakusumoccayameva gAthAtrayoviMzatyA prAha // varSeNa ekena varapi bahubhiH / kileti saMbhAvane / priyAyA yo'marSaH mAno nAgamata sa darzitanavacUte itaH pazyetyaGgalyA prakaTitamAkande priye jhaTiti tatkSaNAdeva harSavazAt cUtadarzanodbhataraNaraNakopazamapriyadarzanotthapramodAd gataH // ___51. madana eva vajrAgniH anupazamakavahnistena taptena dagdhena kenApi [sudRDhamAnataptapriyA] sudRDhamAnena anivartakAhaMkAreNa taptA atyantam asahanA vajrakaThinahRdayA priyA kApi bakuladAma dattvA toSitA // . daMsiA darisia / vAseNaM varisehi / vaira vaja / tatteNa tavia / "zarSa" [1.05] ityAdinA saMyuktAntyAt pUrva iyaM / / vyavasthitavibhASayA kvacinnityam / nAmariso / harisa // . 52. [kayApi ] klAntAnAM khinnAnAM klamaH khedaH tena viplavaH aGgavisaMSTulatA tasya haraNIH zaityAd apahArikA mallikAnAM vicakilakusumAnAM mAlAH srajo gagane utplAvitA utkSiptAH satyaH utprekSyante madhureva sarvatra puSpodgamaiH zauklayakaraNAt zuklapakSaH / tasya jyotsnAplavA iva candrikApUrA iva // ___kilanta / "lAt" [106] iti saMyuktAntyalAt pUrva iH| kacinna / kama / vippava / suka-pakkha / pava / uppAviA // .. BDdegkaDhaNadeg. 2 B degsaMsthulatA. 3.B haraNI zau.... 7 [ kumArapAlacarita] Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 kumArapAlacarite gumphantI java-dAmaM bhavia-siAvAi-ceia-nimittaM / kA vi jubaI juvANaya-maNa-theria-coriamakAsi // 53 // siviNammi vi aidulahA siNiddha-kusumA snniddh-myrndaa| parimala-NiddhA kIi vi raiA vAsantiA-mAlA // 54 // kaNha-kasiNAli-kasaNA lavalI gandhArihA vi nocinniaa| keNa vi kajala-kaNhaM sumaria kabariM piayamAe // 55 // 53, bhRvyaM yat syAdvAdino jinasya caityaM tannimittaM japAdAma gumphantI praznatI kApi yuvatI yuvamanasAM yat sthairya nirvikAratAdAr2yA tasya salIlapuSpagrahaNagumphAdinA haraNam akArSIt // .. bhavia / siAvAi / ceia / theria / coria|" syAdbhavya "[17] ityAdinA syAdAdiSu cauryasameSu ca yAt pUrva iH // , 54. svapnepyatidurlabhA tathAvidhAyA AjanmApyadarzanAt / snigdhAni arUkSANi / sarasAnItyarthaH / evaMbhUtAni kusumAni yasyAM sA tathA snigdhamakarandA sArdraparAgA ataeva parimalena snigdhA bhramarANAM priyA vAsantikAmAlA mAdhavIlatAsrak kayApi racitA prathitA // siviNammi " svapne nAt " [108] iti nAt pUrva iH // siNiddha saNiddha / "snigdhe vAditau" [109] iti nAt pUrvI aditau vA / pakSe NiddhA // 55. kRSNavatkRSNA ye alayastaiH kRSNA / makarandapAnAya SaTpadAcchAditetyarthaH / gandhena saurabhyeNa arhA SuSpoccayayogyApi kajjalapatkRSNAM priyatamAyAH kabarI veNi smRtvA sAdRzyAt kenApi lavalI nocitA / priyAnudhyAnavihvalatvena na tatkusumAvacayaH kRta ityrthH|| Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.112] tRtIyaH sargaH / 99 aNaraha aNaruha-dAmaM re mukkha-murukkha karasi ia bhaNiuM / pommacchIe haNio ko vi pio pAya-paumeNa // 56 // chaumeNa achammeNa ya sAma-duvAreNa daNDa-vAreNa / keNa vi kA vi agejjhA baulehi pasAiA taNuvI // 57 // garuvIo lavalIo suhu~me vatthe surugdhaje khittaa| kIe vi hu muddhAe suve vihasirA vi kaliAo // 58 // kasiNa / kasaNA kaNhaM / "kRSNe varNe vA" [110] iti saMyuktAntyAt pUrvI aditau vA / varNa iti kim / viSNau kaNhaM / / . 56. anarha vipriyakaraNAd ayogya re mUrkhamUrkha vaTharavaThara anarhadAma amanojJatvAd mama ayogyAM mAlAM karoSIti bhaNitvA padmAkSyA kopi priyaH pAdapadmena hataH / / mukkha-murukkha ityatra kope "saMmatyasUyA" [he0 7.4 ] ityAdinA dviruktiH // .. arihA aNaraha aNaruha / " uccAIti" [111] iti saMyuktAntyAt pUrva ut aditau ca // . 57. chadmanA zAThyena acchadmanA Arjavena sAmadvAreNa priyavAkyamukhena daNDaH yadi tvaM maduktaM na kariSyasi tadA na tvaM mama priyA nAhaM tava priyaH ityAdirUkSavAkyadvAreNa ca kApi tanvI mRdvaGgI agRhyA anAvarjanIyA kenApi bakulaiH kesarakusumaiH prasAditA prasannIkRtAM // __ mukkha murukkha / pomma paumeNa / chaumeNa achammeNa / [ duvAreNa vAreNa] " padmacchamamUrkhadvAre vA" [112] iti saMyuktAntyAt pUrva ut vA / / 58. sUkSme sughnaje dezavizeSotpanne vastre / hu iti nizcitam / kayApi mugdhayA avicakSaNayA gurvIto mahatyA lavalItaH zvaH AgAmidine vihasiyopi vikasanazIlA api kalikAH korakAH kSiptAH 1B suhame C suhume. 2 BD preyAn. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 kumArapAlacarite . . kusumAkara-riu-sa-jaNA suve jaNA pArijAya-taruNo vva / sara-jIAbhAli-kulA sara-Thaga-vANArasi-paesA // 59 // ANAla vva kaNerUhi kuraveyA daDhayaraM samAliddhA / vara-vilayAhi ahariAlacapura-marahaTTha-juvaIhiM // 60 // nyastAH / vicakSaNA hi pratIkSya svayaM vikasitA eka tA gRhNAti tayA tu anyathA kRtam iti mugdhatvam / / taNuvI / garuvI / ukArAntA GIpratyayAntAstanvItulyAsteSu " tanvItulyeSu" [113] iti saMyuktAntyAt pUrva uH|| kvacid anytraapi| suruSa // ArSe / suhumN| 59. yugmam / kusumAnAm AkaraH utpattisthAnaM ya RtuH / vasanta ityarthaH / tasya svajanA iva tadudaye teSAM samRddhibhAvAd bandhava iva / tathA puSpapatrAdisAdRzyAd manyante svaz2anA iva sahodararUpA bAndhavA iva pArijAtatarovRkSasya / smarasya jyA pratyaJcA tadAbham alikulaM yeSu te tathA / smara eva Thako vipratArakastasya vArANasIpradezA iva / yathA vArANasI ThakAnAM sthAnaM tathA ete daMpatyorutkaNThAdijananAta smarasyeti bhAvaH // 60. evaMvarNitasvarUpAH kurabakAH adharitA lAvaNyaprazasyasaMsthAnAdinA parAbhUtAH acalapuraM ca nagaravizeSaH / mahArAdhe ca surAmam / tayoyuvatyo yakAbhistAbhirvaravanitAbhiH dRDhataram atyarthaM puSpoccayAya samAzliSTAH / yathA AlAnAni AlAnastambhAH karaNubhiH // "vAkSyarthavacanAdyAH" [1.33] iti AlAnasya puMstvam // __ suve / suve / "ekasvare zvaH sve" [114] iti zvaHsvayorantyavyasanAtana pUrva ut / ekasvara iti kim / sarjaNA // jiiaa| "jyAyAm It " [115] iti antyavyaJjanAt pUrva It // vaannaarsi| kaNerUhi / "kareNU" [116] ityAdinA raNayorvyatyayaH / kareNU iti strIliGganirdezAt puMsi na / . 1 D AlANa. 2 BD kurudeg. 3 BD daDhatara, 4 D kaSThAdhina 5 D surASTrA tayoryuvatayo. 6 BD sayaNA. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.2. 119] tRtIyaH sargaH / lavaNima-jala-draha niha-nAhi-maNDale ucciNesu lahuamimaM / haliAra-gori hariAla-vanayaM haluamamilAyaM // 61 // vaNa-siri-NaDAla-tilayaM tilayaM geyhaM tae vara-NalADe / gejjhAthoba-parimalaM athoka-jahaNe atheva-siri // 62 // dAhI athoa-kusumehi seharaM diTThiehaM bimboTTi / dhUA-bahiNI-bhaiNI-duhia vva tuha ppiA lavalI // 63 // ANAla / "AlAne lanoH" [117 ] iti lanoyaMtyayaH // alacapura / "acalapure caloH" [ 118 ] iti calayorvyatyayaH // marahaTTha / " mahArASTra haroH" [ 119] iti harayorvyatyayaH // 61. [72] dvAdazabhiH kulakam / bahiH abahiH sphuTapremabhiH manovAkkAyeSu vyaktAnurAgaiH kairapi taroradhaH ratermAtRSvamRduhitara iva niratizayasaundaryAd utprekSyante smarapriyAyA jananIbhaginIputrikA iva preyasyo vallabhAH iti pUrvoktarItyA AlapitAH sasnehaM bhaNitAH // [61] / AlapanaprakAramevAha / lavaNimA lAvaNyaM sa eva dRSTyApyAyakatvena jalaM tasya hRdanibhaM nadakalpaM nAbhimaNDalaM yasyAstasyA AmantraNam / tathA haritAlavad gauri gauravaNe haritAlavad varNo yasya tat laghukaM sUkSmam idaM purovarti amilAtakaM varNapuSpaM laghukaM zIghra yathA bhavati evam uccinu troTaya // 62. he varalalATe ramyabhAlasthale astokajaghane visaMkaTakaTItaTAgrabhAge tvayA vanazrIlalATasya tilakamiva zobhAkRttvAt puNDrakamiva / grAhyo nAsikApeyaH astokaH parimalo yasya tat tathA astokAzra mabhUtazobhaM tilakakusumaM prAhyam // 63. duhitA ca putrikA bhaginI ca svasA bhaginIduhitA ca tA iva priyA lavalI / bimbaSad oSThau yasyAstasyA AmantraNam / he 1 BC hi. . D tilakaM kusumaM. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 kumArapAlacarite chUDhAsava--gaNDUse khitta-pauttADaNe samucciNasu / pupphAi~ baula-vacche asoa-rukkhe a vilaya-vare // 64 // sur-vnniaa-naag-sthii-akuur-ky-hrismiisi-ullsi| picchetthI-dhii-jaNaI dihi-mai hintAla-maJjariaM // 65 // sisu-maJjara-juva-baJjara-jara-majAreha~ pala-bhamA dittuN|... verulia-kesi veDuja-bhUsaNe kiMsuaM lesu // 66 // eNhi picchettAhe giNhasu rambhaM kuNesu a imAe / .... purimANaM pi apuvvaM AmelaM hittha-hariNacchi // 67 // bimboSThi tava iha atra udyAne astokakusumaH zekharaM diSTayA prItyA dAsyati / lavalyAH kusumabharanamratvAd ittham uktiH / bandhuzca bandhave puSpazekharAdi dadAti // 64. kSiptAsavagaNDUSe bakulavRkSe / kSiptaM kRtaM padottADanaM yatra tatra azokavRkSe ca he vanitAvare aGganAzreSThe puSpANi samuccinu / tvadgaNDUSakSepapadAghAtAbhyAM pUrNadohadatvena bakulAzokayoH sAMprataM puSpAvacayasamayaH saMvRtta iti bhAvaH // ___65. suravanitAnAgastrINAm anISat atyarthaM saurabhyAdinA kRtaharSAm ISat manAg ullasitAm udbhinnakorakAM strINAM dhRteH sausthyasya zaityAt janikAm / dhRtiH saMtoSo vidyate yasyA yadvA dhRtau matiryasyAstasyAH saMbodhanam / he dhRtimati dhRtimate vA pazya hintAlasya maJjarikAM puSpitalatAm // 66. zizumArjArayuvamArjArajaranmArjAraiH bAlataruNavRddhabiDAlaiH palabhramAt Araktatvena mAMsabhrAntyA dRSTaM kiMzukaM palAzakusumam he vaiDUryakezi nIlamaNitulyacikure he vaiDUryabhUSaNe marakatakhacitAlaMkAre lAhi gRhANa // 67. idAnIM sAMprataM pazya rambhAm idAnIM gRhANa rambhAm kuruSva 10deg unbhasiaM, 2 BD rabbhaM; C rastaM. 3 aGganApradhAne, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.2.119]. tRtIyaH srgH| taTThAtasthAli-kulo bhayassaI aTThamo vva pahiANa / tuha juggo punnAmo rUveNa bahassai-gharille // 68 // amaila-taNu parigumphia-popphali-maureNa bhasala-maliNeNa / avaha-kucovaha hatthobhaya-caleNe tujjha bhUsemi // 69 // sippi-pihu-nayaNa-chuttottaMse ADhatta-saMjha-rAyamimaM / uciNasu bhamara-chikaM mahu-pAikaM javA-kusumaM // 70 // ca asyA anayA vA rambhAyA rambhayA vA pUrvAsAmapi pUrva kRtApIDAnAmapi nAyikAnAm apUrvam asaMjAtapUrvam / AzcaryakArIti bhaavH| ApIDam avataMsam he trastahariNAkSi cakitakuraGganetre // 68. trastAtrastamiva caJcalatvAnmanyate cakitAcakitamiva alikulaM yatra sa tathA bRhaspatiriva aSTamaH pIDAkAritvAt pathikAnAm / yaduktam . dvAdazadazamacaturthe janmani SaSThASTame tRtIye ca / vyAdhiM videzagamanaM mitravirodhaM ca suraguruH kurute // 1 // punnAgastava yogyaH / vikasvarapuSpabhAsvaratvAt kusumAvacayocita ityarthaH / he rUpeNa kRtvA bRhaspatigRhiNi // 69. bhasalairmalinena makarandapAnAsaktaiH SaTpadaiH zyAmalena / parigumphito yaH pUgaphalyA mukuro bAlapuSpaM tena kRtvA he amalinatanu vizadamUrte tava ubhayakucobhayahastobhayacaraNAn bhUSayAmi alaMkaromi / / . 70. zuktivat pRthunI vistIrNe ye nayane tAbhyAM chuptau spRSTau uttaMsau karNapUrau yayA tasyAH saMbodhanam / he zuktipRthunayanacchuptottaMse ArabdhaH aruNatvAt prakRtaH saMdhyArAga iva yena tat tathA bhramaraiH saurabhyAt luptaM madhorvasantasya padAtiM kAmimohanAditatkarmakAritvena bhRtyam idaM purovarti japAkusumam uccinu / / 1 BDdeg caraNe. 2 BO pUrvakRtA. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacara Araddha-bahala - parimala - ke li-payAIkayanna - taru-kusumaM / kiDi - dADha - sutti-bhaGgojjalamuciNa phulla - vellaM // 71 // bAhiM abAhire phuDe-pemehiM peasIoM taru-heTThe | kehiM pi iAlaviA raIi mAuccha dhUa vva // 72 // 104 71. ArabdhA yA bahalaparimalasya kelirvilAsaH tathA padAtIkRtAni / adhaH kRtAnItyarthaH / anyatarUNAM kusumAni yena tat tathA / kiriH zUkarastasya daMSTrA ca zuktizca tayoryo bhaGgazchedaH tadvad ujjvalaM phullavicakilaM vikasitamallikAkusumaM tvam uccinu || 1 88 draha / "hRde hadoH" [120 ] iti hRdayorvyatyayaH / ArSe harae maha - puNDarie // haliAra hariAla / "haritAle ralorna vA " [121] iti ralayorvyatyayo vA / lahuaM haluaM / laghuke lahoH " [122] iti lahorvyatyayo vA // NaDAla NalADe / "lalATe laDoH " [ 123 ]. iti laDorvyatyayo vA / Aderlasya NavidhAnAd [ 1. 257 ] dvitIyo laH sthAnI || gehaM gejjha / 88 hye hyo: " [ 124 ] iti hayayorvyatyayo vA / athova athoka atheva / " stokasya thokkathovathevAH stokasya traya AdezA vA / pakSe athoa / [ 25 ] iti "" CC - dhUA duhia / bahiNI bhaiNI / "duhitRbhaginyordhUAcahiyau " [126] iti anayoH etAvAdezau vA // chUDhA khitta / vacche rukkhe / "" vRkSakSiptayo rukkhachUDhau " [ 127 ] iti anayoryathAsaMkhyaM rukkhachUDhau vA // vilaya vaNiA / " vanitAyA vilayA " [128] iti vilayAdezo vA / vilayeti saMskRtepIti kecit // "" akUra / " gauNasya' [129] ityAdinA ISato gauNasya kUro vA / pakSe Isi // thI [ itthI ] | " striyA itthI" [130] iti striyA itthI vA // 1 BC phuDapemmehiM pIasIo. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ he0 8.2.143] tRtIyaH sargaH / "nia-mAusiA-piusia-piuccha-taNayA-ghare bva ujANe / mihuNehiM hittha-tiricchi-picchirehiM ramiameaM // 73 // dhii dihi / "dhRterdihiH" [131] iti dhRterdihirvA // maJjara vaJjara / " mArjAra " [132] ityAdinA mArjArasya maJjaravakharau / pakSe majArehiM // verulia veDuja / " vaiSThUryasya vezaliaM" [133] iti verulinaM vA // . ehi ettAhe / "eNhi ettAhe idAnImaH" [134] / pakSe iANi / purimANaM / " pUrvasya purimaH " [135] / pakSe apuSvaM / / hittha taTThA / " trastasya hitthataTThau" [136] / pakSe tattha // bhayassaI / "bRhaspatau baho bhayaH" [137] prakSe bahassai / mahala maliNa / avaha ubhaya / sippi susti / chutto chikaM / ADhatta Araddha / pAikaM payAI / "malinobha'' [138] ityAdinA eSAM yathAsaMkhthaM * mailAdayo vA / uvahaM ityapi kecit // ArSe ubhaokAlaM iti zetham // dADha / " daMSTrAyA dADhA" [139] / dADhA saMskRtepyasti // bAhiM abAhire / " bahiso bAhiMbAhirau" [140] // ... he? / " adhaso heTuM" [141] // 73. nijA cAsau mAtuHsvasA ca pituHsvasA ca pitRSvAsustanayA ca tAsAM gRhaM. tasminniva udyAne parasparaM tArAmelake sati trastaM sabhayaM tiryak tirazcInaM yathA bhavati evaM prekSaNazIlaimithunaiH strIpuruSarUpadvandvaiH etad vakSyamANaM rataM ramaNaM kRtam // mAuccha maausiaa| piusia piuccha / "mAtRpituH " [ 142 ] ityAdinA mAtRpitRbhyAM parasya svasuH siA chA ityAdezau // tiricchi / " tiryaMcastiricchiH" [143] // ArSe tiriA iti zeyam / / 1 BC tiryaca. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 kumArapAlacarite * AsaNa-ThiAi ghariNIi gaha-caI jhampiUNa acchiiii| hasiro mottuM sarvaM cumbia annaM saDho muio|| 74 // mA souANa aliaM kuppa maIA si tumhakero haiM / ia keNa vi aNuNIA Niaya-piA pANiNIajaDA // 75 // kiM havasi pArakerA na hu pArako tuhAhamia bhnniaa| . rAika-vAra-vilayA keNAvi hu rAyakereNa // 76 // 74. ramaNameva gAthASoDazakenAha / AsanasthitAyA upaviSTAyA . gRhiNyA akSiNI jhampiUNeti hastAbhyAM pidhAya zaGkAM bhItiM muktvA. anyAm aparAM striyaM cumbitvA hasitA caskarikaraNazIlaH zaTho . gUDhAparAdho gRhapatirmuditaH // " bhrameSTiriTilla " [ 4.161] iti bhramejhampAdeze " dhAtavo'rthAntarepi' [ 4.251 ] iti pidhAnArthatvam // .. ghariNI / " gRhasya gharo'patau" [144] iti gharaH / apatAviti kim / gh-vii|| picchirehiM / hasiro / "zIlAdyarthasyeraH" [145 ] iti " tRn zIla [ he 0 5.2 ] ityAdibhirvihitasya pratyayasya iraH // ____75. alIkaM sakhyAyuktakUTaM zrutvA AkarNya tvaM mA kupya mA roSaM kuru / madIyA tvam tvadIyoham iti anayA rItyA kenApi pANinIyena pANinIyavyAkaraNena ajaDA vicakSaNA nijakapriyA svavallabhA anunItA prasAditA / vicakSaNo hi sukhenaiva prasAdyate // jhampiUNa / mottuM / cumbia / souANa / "ktvastuma" [146] ityAdinA tum at tUNa tuANa ityete AdezAH // vandittu iti anusvAralopAt / vandittA [iti] siddhasaMskRtasyaiva valopena / kaTu ityAce zeyam // ___ tumhakero / " idamarthasya keraH" [147] iti idamarthasya keraH / na ca bhavati / maIA / pANiNIa // 76. kiM tvaM parakIyA bhavasi yataH / hu iti nizcitam / nAhaM 1 BD saTho. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 [ hai 0 8.2.153] tRtIyaH sargaH tumheccayA ya amheccayA ya egavva hou taNu-laTThI / ia jampiUNa daiA keNa vi savvaGgiaM ghiaa|| 77 // tuha paya-paha-pahio haM appaNayo pINima-ppaNai-jahaNe / pINattaNa-sAli-thaNe ia keNa vi tosiA ramaNI // 78 // tava parakIyaH / kiM tu tAvakIna ityarthaH / tatastvayApi madIyayaiva bhavitavyam iti bhAvaH / iti anayA rItyA kenApi rAjakIyena rAjasaMbandhinA rAjavAravanitA bhaNitA // pArakerA / pArako / rAikka / rAyakereNa / "pararAjabhyAM kaDikko ca"[148] iti AbhyAM yathAsaMkhyaM ka Dit ikkazca / cakArAt kerazca // __77. yauSmAkI ca AsmAkI ca tanuyaSTiH ekavad bhavatu / AvayoH saMyogo jAyatAm iti bhAvaH / iti pUrvoktaM kathayitvA kenApi sarvANi aGgAni vyApnoti yad grahaNaM tat sarvAGgINaM yathA bhavati evaM dayitA priyA gRhItA // . . . . .. tumheccayA / amheccyaa| "yuSmada' [149] ityAdinA aJa eccyH|| . egavva / "vatevaH" [150] iti vateH pratyayasya vvaH // . . savvaGgiaM / "sarvAGgAdInasyekaH''[151]iti "sarvAdeH pathyaGga'[he 0 7.1] * ityAdinA vihitasya Inasya sthAne ikaH // 78. pInatvapraNayi kAThinyayuktaM jaghanaM yasyAstasyAH saMbodhanam / tathA he pInatvazAlistani tava aham AtmIyaH svakIyaH padapathapAnthaH / anucara ityarthaH / iti anayA rItyA kenApi ramaNI toSitA toSaM nItA // phio| "patho NasyekaT' [152] / "nityaM NaH" [ he0 6.4 ] iti yaH patho No vihitastasyekaT / / appaNayo / " IyasyAtmano NayaH" [153] iti Iyasya NayaH // . . 1 D gRhItA AliGgitA. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 kumArapAlacarite pINata-nihi-niambe tilella-aGkollatalla-kantille / mA tittieNa kuppetti ittioM ko vi piyamAha // 79 // jiciamataM raco mhi eti raca ettilaM kimimaM / kega vi edahamucA tuhikA mANiNI jAA // 8 // ... sihio si jettiaMjettilaM ca bhaNio si jedahaM thvio| .. na hu tettieNa hosi tti paI kIDa vi uvAladdho // 81 // 79. pInatvasya nidhiH sthAnaM nitambo yasyAstasyAH saMbodhanam / tilasya snehastilatailaM tacca aGkoThatailaM ca te iva kAntrimati tadvasnigdhakAntiyukte tvaM tAvatA sakhyAdhuktAlIkavyalIkamAtreNa mA kupya / iti ittham etAvat ithanmAnaM kopi kazcit priyAm Aha // pINima pINattama / "tvasya DimAttaNau vA"[154] iti tvasya ddimaasnnau| pakSe pINatta // .. tilella / "anoTha' [155] ityAdinA tailasya ddelH| anaGkoThAd iti kim / aGkolatella // 80. kazcinmAninI prasAdayan tayA ca tatsaMyuktastvaM na mayi tava . premAnubandha ityAdi sakrodhaM nirbhaya'mAnaH tAM prati Aha / yAvanmAnaM raktaH anurAgayuktosmi ahaM tvamapi iyat etAvad vA rajyasva anurAgaM kuru / nAham adhikam arthaye ityarthaH / iyat etAvad vA idaM krodhADambaraM kim / nirarthakam ityarthaH / kenApi iyat etAvad vA uktA satI mAninI tUSNIkA jAtA / nizcitasvavAllabhyatayA na kiMcid upAlebhe ityrthH|| tittieNa / ittiaM / jittia / " yattada" [156] ityAdinA ebhyo DAvAderatoH parimANArthasya ittiaH etado luk ca // 81. yAvat yatparimANaM spRhitaH cetasi vAchitosi yAvad 1 BC mi. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.158] tRtIyaH sargaH / 109 taM tettila-pemmaM tuha na kettiaM tedahA ya annuvittiiN| na hu ketilA vi kedahamitthaM kIi vi saDho bhnnio|| 82 sayahutvaM viNailo daio jonnhaal-cnd-sirimnto| NehAlUe kIi bi bAhullacchIi ahisitto // 83 // gavira na mANaittA sahanti gavvaM ti bhaNia kIe vi / daio haNio haNumA-laGgala-palamba-laTThIe // 84 // bhaNitaH AgacchAgaccha tvaM matpriya ityuktosi yAvacca stutaH na tvatsamaH saubhAgyapAtram aparostIti zlASitaH / hu iti nizcitam / na tAvatA tAvanmAtreNa bhavasi / anurajyase ityarthaH / iti anyA rItyA kayApi patirbhartA upAlabdhaH rere dhRSTa durAcAra ArAdhyosi iti nirbhrtstH|| 82. tat tAvat prema tava na kiyat kiyanmAtram / tAvatI ca anuvRttirapi anukUlakaraNamapi tava naiva kiytii| asatyAyapremAnuvRttirasItyarthaH / ittham anayA rItyA kiyadapi kayApi zaThaH gUDhAparAdho bhaNitaH // 'ettiaM ettilaM eddahaM / jettiaM jettilaM jeddahaM / tettieNa tettila tedahA / ketti kettilA keddaha / " idaMkimaca" [157] ityAdinA idaMkiyA yattadetadbhayazca atorDAvatorvA Dit ettia ettila eddaha etalluk ca // ... 83. zatakRtvaH / anekaza ityarthaH / vinayavAn / alIkApanayanAya pAdapraNata ityarthaH / jyotsnAvaJcandrasya yA zrIH AhlAdikA zomA tadvAn sacandrikacandrazomAyukto dayitaH priyaH snehavatyA kayApi bASpavadakSimiH snehavazodbhatAcapravAhayuktalocanaiH abhiSiktaH aakRtH|| * sayahusaM / "kRtvaso huttaM " [158] / vAre vihitakRtvasaH huttaM / / 84. re garvina sAhaMkAra na mAnavatyaH ahaMkAravatyo nAyikA garva - 1 BC bAhullacchIhi. 2 C garvita ; D garvakn . Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 kumArapAlacarite annatto annahi esi taha vi annattha annado jAsi / ekkasi na khutthiro sitti pio kI vi uvAladdho // 85 ekkasiaM cia bhaNio ekaiA gayA ya gAmiliM / appulla-piyaM vaccetti bhacchio ko vi annAe / / 86 / / sahante / tAH priyANAM garvApanodaM kurvantItyarthaH / iti bhaNitvA kyApi hanumallAGgUlavat pralambA drAghIyasI yA yaSTizvatAdilatA tayA dayito hatastADitaH / / viNailo | jo hAla / sirimanto / hAlUe / bAhula / gavvira / mANaittA / "Alvillo"[159] ityAdinA matoH sthAne AluityAdayo nava AdezA yathAyogam / kecid mAdezamapi icchanti / haNumA // 85. anyataH sapatnItaH anyatra aparasapatnyAm eSi gacchasi / tatrApi evamapi sati anyataH aparasapatnItaH anyatra pratipakSanAyikAyAM yAsi / ekatra ekasyAM dayitAyAM naiva sthirosi / iti anayA rItyA kayApi priya upAlabdhaH // annatto annado / "tto do taso vA " [160] // annahiM / taha / annattha / " trapo hihatthAH " [161] // 86. ekadaiva bhaNitastvam ekadA anekadA ca grAmyAm AtmIyAm Atmano vA priyAM vraja / ekavAkyenaiva tvadapratastAvad etad uktam yad uta tvaM yathecchaM svavallabhAm abhisara / na mama tvayA kimapi prayojanam ityarthaH / iti ittham anyayA kopi bhatsitaH // ekkasi ekkasiaM ekaiA / ka " [162] ityAdinA ekAd dApratyayastra sisiaM iA / pakSe gayA || gAmiliM / appulla / " DilaDulo bhave " [ 166 ] iti Ditau illolau / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.2.168] . tRtIyaH srgH| 111 nica-navallaya-racira meM eka-maNaM navANurAillaM / ... ekallaM cia muzcasi kIi vi ramaNammi ia runnaM // 87 // avarillaJcala-gahio bhAlovari-nihia-bhumayamannAe / bhamayA-dAso vva pio vihasanto saNiamavagUDho // 88 // * maNayaM ca mucchiro veviro a maNi pio maNA hasiro / kIi vi rai-mIsAe vammaha-mIsAlio ramio // 89 // 87. nityaM nave anyAnyanAyikArUpe rAgavan rAgapara ekasmin tvayyeva mano yasyAH sA tathA tAM navAnurAgAm udIyamAnasnehAm ekAm asahAyAmeva mAM muJcasi kayApi ramaNe iti itthaM ruditaM sAzrupAtaM jalpitam // appula / navallaya / rAillaM / " svArthe kazca vA" [ 164 ] iti kaH / cakArAt Ditau illollau // navallaya / ekalaM / "lo navaikAd vA".[165] iti lH| pakSe eka / nava / 88. bhAlasya upari Urdhva nihite dhRte dhruvau yatra grahaNe tat tathA / sakopam ityarthaH / evam uparyaJcalena . uttarIyAMzukAntena gRhItaH . avaSTabdhaH dhruvo dAsa iva tadutkSepamAtreNa kRtyakaraNAt manyate kiMkara iva priyaH anyayA vihasan dhRSTatvAd vikasan zanairmandam avagUDhaH 'AliGgitaH // jJAtAparAdhatvena pAdapatanAdibhirArAdhayannapi nirbhasitatvAd gantuM pravRttaH san kRtakopaM celAJcalena gRhItvA mandam AliGgita iti bhAvaH // avril| "upareH saMvyAne[166]iti lH||[sNvyaan iti kim| bhaalovri]|| bhumaya bhamayA / "bhruvo" [167] ityAdinA mayA DamayA ityetau // saNioM / " zanaiso DiaM" [168] iti Dit iaM // .. . 89. manAra mUrchAvAn manAga vepavAn manAk ca hAsyavAMzca / zaThatvAt tadAvarjanAya kiMcit tattadbhAvabhAg iti bhAvaH / manmathena 10 ikkamaNaM; D ekamaNaM. 2 BCD uvarilla. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 kumArapAlacarite gimho dIha-gandha-andhAliNi-dIhara-patta-campao maNa-mauattayAi kAmandhala-vijuliA-durikkhao / diTTho vijju-pIa-nava-kiMsua-pattala-pIvalovaNo tattAU vioa-vihurIkaya-panthia-goNa-kheaNo // 90 // ratecchayA mizraH priyaH ratimizrayA suratAbhilASayutayA kayApi . ramitaH kAmitaH // ___maNayaM maNiaM / " manAko na vA DayaM ca " [169] iti DayaM ddiaNc| phkSe maNA | miisaalio| "mizrADDAliaH" [170] / pakSe mIsAe // . . 90. dIrghagandhena puSpotthaprabhUtaparimalena andhAH / vyAptA ityrthH|| evaMbhUtA alinyo yatra sa cAsau dIrghapatrazca evaMbhUtazcampako yatra sa: tathA / manaso mRdutvena akaThinatvena : kAmAndhairvidyudvad durIkSaH . dhanataratApakRttvena draSTum azakyaH / vidyuddhat pItAni pItavarNAni yAni navakiMzukapatrANi pratyagrapalAzapuSpapalAzAni taiH pItAni upavanAni yatra sa tathA / taptApaH saMtaptapAnIyaH / viyogena vidhurIkRtA duHkhitA ye pAnthAsta eva acetanatvAd gAvasteSAM khedanaH khedajanako grISmo dRSTaH iti uttarasargArthasUcanam / rAjJeti zeSaH // Sastugau dvitIyaSaSTau jolI dvipadI ekaH SaNmAtraH paJcacaturmAtrA guruzca / tathA dvitIyaSaSThauM ca gaNau jolI; dvipadI // . dIha dIhara / " ro dIrghAt " [171] iti ro vA // maThaasayAi / "svAdeH saH" [172] iti sa eva tvAdirvA // andhA andhala / patta pattala / vijjuliA viju-pIa pIalo " vidyutpatra " [173] ityAdinA ebhyaH svArthe lo vA / tatsAU / gauNa / " goNAdayaH" [ 174 ] / goNAdayaH zabdA anuktaprakRtipratyayalopAgamavarNavikArA bahulaM nipAtyante // ___ ityAcAryahemacandraviracitazrIkumArapAlacaritadyAzrayamahA kAvyavRttau tRtIyaH sargaH // 1 BC DimaM. 2 0 khedana . 3 0 te tathA. 4 D degcaritaprAkRtaghyA. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taM niva- pucchi - dovArieNa bhaNiaM ti Ama gimha-sirI / unheha sIalA Navi kayali-vaNe peccha puNaruttaM // 1 // handi videso jIva handi piA handi kiM piA mukkA / handi maraNaM jamo gimho handi lavanti ia pahiA // 2 // 1. adhunA saptasaptatyA gAthAbhigraSmartuM varNayan Aha / nRpeNa kumArapAlabhUpAlena pRSTaH. vasantartvasaMbhavipuSpAdidarzanAt kaH saMprati Rturiti nodito yo dauvArikaH pratIhArastena iti amunA prakAreNa bhaNitam / taM iti vAkyopanyAse / vivRtya uktam ityarthaH / tadeva vAkyArthakarmaNA Aha AmetyAdi / Ameti abhyupagatA aGgIkRtA / jJAteti yAvat / grISmazrIH iha udyAnesti / NavIti vaiparItyArthatvAd apyartho jJeyaH / uSNApi zItalA kadalIvane pazya / rAjan iti " zeSaH / puNaruttam iti ekavAraM dRSTvA bhUyopi avalokayeti / evam * api rAjan iti saMbodhanapadaM jJeyam // [ " avyayam " / 175 / adhikAroyam / itaH paraM ye vakSyante A . pAdasamAste avyayasaMjJakA jJAtavyAH ] // taM / " taM vAkyopanyAse " [176 ] // "" Ama / Ama abhyupagame " [177] // 88 - Navi / Navi vaiparItye " [178] // puNaruttaM / " puNaruttaM kRtakaraNe " [179] // 2. handi iti viSAde / kaSTaM videzo'smAkam || handIti vikalpe | jIvati priyA na vA // handIti pazcAttApe / kiM priyA asmAbhirviraha 1 B saptatyA. 8 [kumArapAlacarita] Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 kumArapAlacarite handa mahu handi parimalamimaM va bhaNirehi bhsl-mihunnehi| ua sahai kaJcaNAro mauDo iva gimha-lacchIe // 3 // jaNaNiM miva dhUaM piva nattiM via soaraM viva sahiM va / : mAlArIoM siNehA nava-kazcaNa-keaimuventi // 4 // jeNa ahullA lavalI volINA Nai vasanta-uu-lacchI / phulaM ca dhUlikambaM teNa phuDA ceaM gimha-sirI // 5 // duHkham avicAryaiva muktA / evaM ca handIti nizcitaM maraNam asmAkam / yato handIti satyam yamaH kRtAntakalpo grISmaH iti pAnthA lapanti parasparaM jalpanti // 'handi / " handi viSAdavikalpapazcAttApanizcayasatye " [180] // . .. 3. handa iti / gRhANetyarthaH / madhu makarandam / handIti / gRhANetyarthaH / parimalaM gandham idamiva bhaNitRbhiH / maJjuguJjitakaraNAd utprekSyate / etad madhu idaM parimalaM gRhNIta ityanyonyaM bhaNanazIlaibhaisalamithunaiH SaTpadadvandvaiH kRtvA / ua iti pazyetyarthaH / kAJcanAro rAjati / nIlamaNikalpAlikalitasuvarNavarNaprasUnatvena taya'te mukuTa iva grISmAzriyaH // ___ handa / handi / " handa ca gRhANArthe ' [181] // 4. jananImiva / duhitaramiva / naptrI pautrI tAmiva / sodarA bhaginI tAmiva / sakhImiva snehAd navakAJcanaketakI nUtnasvarNaketakI mAlAkAryaH upayAnti / tatkusumAvacayArtha samIpe gacchanti // grISme hi svarNaketakyaH puSpyantIti // ___ imaM va / jaNaNi miva / dhUaM piva / nattiM via / soaraM viva / sahiM va / " mivapiva" [ 182 ] ityAdinA ete ivArthe avyayasaMjJakAH prAkRte prayujyante vA / pakSe mauDo iva // - 5. vasanta lakSmIratikrAntaiva / katham / yena lakSyIkRtya / kAH / 1B kammaM; C kammaMbaM. 2 BO ceva. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.2.148] caturthaH sargaH / phulla ca sugandha cia layANa nomAliA bale rammA / jA kira mallI jA ira javA bale te. mayaNa-bANA // 6 // sutte jaNammi jo hira saddo cIrINa suvvae Navara / gAai kila tassa misA Navari vasantassa gimha-sirI // 7 // aphullA lavalIH // tathA grISmazrIH sphuTaiva / katham / tena lakSIkRtya / kim / phullaM dhUlikadambam // "gauNAt samayA" [ he 0 2.2 ] ityAdinA yenatenayoge dvitIyA / phullaM ceti cakAraH pRthagvAkyadyotanArthaH // - jeNa / teNa / "jeNa teNa lakSaNe" [183] // 6. phullaiva sugandhaiva / bale iti nirdhAraNe / latAnAM madhye navamAlikA ramyA // tathA yA / kileti saMbhAvayAmi / mallI / yA kila japA / bale iti nizcitam / te madanasya bANau / tatsAdhyapAnthamohanAdikAryasya tAbhyAm anuSThAnAt // Naha / cea / ca / ccia / "Nai cea cia ca avadhAraNe" [184] // . bale / "bale nirdhAraNanizcayayoH" [185] // .. 7. supte jane yaH kila zabdazvIrINAM bhRGgArINAM zrUyate / kileti prasiddhau / lokasvApavelAyAM cIrInAdaH zrUyata iti lokaprasiddhiH / Navareti kevalam / tasya miSAt cIrikAdhvanivyAjAt / Navari iti Anantarye / vasantasya anantaram kileti saMbhAvayAmi / grISmazrIrgAyati haMSAd gAnaM karotIva // kira / ira / hir| "kirera hira kilArthe vA" [186] / pakSe kila // . Navara / "Navara kevale" [187] // Navari / "Anantarye Navari" [188] / 1B mahArANI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 kumArapAla carite pahiA alAhi gantuM aNadaiANa kusalAi~ iha NAI / mAi~ iha edha haddhI ia vva cIrIhi ullaviaM // 8 // samuha ammi bhamare vevve tti bhaNei malliucciNirI / vAraNa- khea bhaehiM bhaNiuM vevve vayaMse tti // 9 // vevva sahi ciTThasu halA nisIda mAmi rama jAsi kattha hale ! de pasia kimasi ruTThA huM giNhasu kaNaya - bhAyaNayaM // 10 // 8. bhoH pAnthAH / alAhi iti nivAraNe / alaM gatvA / gamanena smRtam ityarthaH / aNa iti naJarthe / adayitAnAM kAntArahitAnAm / rt iti narthe / iha asmin vane na kuzalAni / ataH | mAI mArthe / mA iha vane eta / api tu svapatnIpArzve gacchatetyarthaH ! itIva / haddhI iti nirvede / sanirvedaM yathA bhavati evaM cIrAbhillapitam / kUjitavyAjena pAnthAn prati cIrikAbhiridam uktam ityarthaH // alAhi / "alAhi nivAraNe" [189] // aNa / NAI / "aga NAI naJarthe" [190] // mAI / "mAI mArthe" [191] // haddhI / "haddhI nirvede" [192] // 9. vevve ityAmantraNe / he vayasye iti bhaNitvA saMmukhotthite 'bhramare vAraNam alerhastatalacAlanena niSedhanam khedastannivAraNAdeva prayAsaH bhayam alidazanAt trAsaH taiH kRtvA vevve iti mallikAma uccetrI mallikApuSpAvacayakartrI bhaNati / / vebve / "vevve bhayavAraNaviSAde" [193] // 10- 21. adhunA gAthAdvAdazakena grISmapAnakrIDAm Aha / dvAdazabhiH kulakam / grISmasukhaM mAnayitum anubhavituM pravRttA etA 1 BD sRtam . 2 C amunA. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 8.2.193] caturthaH sargaH 117 / DuM tuha pio na Ao huM kiM teNaJja so hu anna-rao / tumayaM khu mANaittA tassa hu juggA sisA khu na taM // 11 // sahi vavvaro khu aha dhIvaro huM eso khu tujjha U ramaNo / U ia hasei loo imammi U kiM mae bhaNiaM // 12 // U accharA maha sahI thU re nikkiTThe kalaha - sIla are / dAsoM si imAi hare saDho si o o kimasi diTTho // 13 // vAravanitAH iti pUrvoktarItyA yadapi tadapi kSIbatayA saMbaddhAsaMbaddhaM lapitryo bhASaNazIlAH pakkAH paripAkaprAptA yA drAkSAstAsAM rasaM pibanti pAnapAtrairdhayanti / / 10. lapanaprakAramevAha / vevva iti AmantraNe / he sakhi tiSTha / haleti he sakhi niSId / mAmIti he sakhi ramasva asi kuru / hale iti he sakhi ka yAsi / de iti sAmAnyena saMbodhane sakhyAmantraNe vA / he sakhi [ prasIda ] / kim asi ruSTA / huM iti dAne / vitIrNam ityarthaH / kanekabhAjanaM gRhANa / * 11. huM iti pRcchAyAm / pRcchAmyahaM tava priyo nAyAtaH / huM iti nivAraNe zrutam / asmAkaM kiM tenAdya / nAdhunA tena prayojanam ityarthaH / hu iti nizcitam / so'nyasyAM rataH / khu iti nizcitam / tvaM mAnavatI / hu iti Uhe / saMbhAvayAmi ca tasya yogyA sA anyA / 'khu iti U / saMbhAvayAmi ca tasya na yogyA tvam asi // 12. he sakhi / khu iti saMzaye / varvaro vA / hu iti saMzaye / dhIMvaro vA / khu. iti vismaye / evaM huzabdopi / Azcaryam eSa samIpa - vartI tava / U iti garhAyAm / nindito ramaNaH / U iti sUcane / doSAviSkaraNapUrvam iti anayA rItyA imaM tvatpriyaM lokaH sakhIjanarUpo hasati / atha vA U iti AkSepe / kiM mayA bhaNitaM loko husati IdRzam amum iti / etad mama vaktuM na yuktam ityarthaH / 13. U iti Azcaryam / apsarA mama sakhI / thU iti kutsAyAma | 1 BD khu. 2 Bomits kanaka0 3 CD sRtaM. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ___ kumArapAlacarite avvo nao tuha pio avvo tammasi kIsa kiM eso / avvo annAsatto avvo tujjheriso mANo // 14 // avyo piassa samao avvo so ei rUsaNo azvo / avvo kaTuM avvo kiM eso sahi mae vario // 15 // ai esi rai-gharAo vaNe milANA si daia-daravaliA / muNimo vaNe na muNimo taM na vaNe kahai na jamaGgaM // 16 // re iti saMbhASaNe / nikRSTa adhama kalahazIla / are iti rtiklhe| ratikalahakAraketyarthaH / hare iti saMbhASaNe ratikalahe kSepe ca / dAsosi asyA matsakhyAH / o iti sUcane / zaThosi gUDhAparAdho vartase / o iti pazcAttApe / kim asi dRSTaH / tvadarzanAt pazcAttApo jAta ityrthH|| 14. avvo iti sUcane / natastvAM priyH| avvo iti kaSTam / kiM tAmyasi / avvo iti saMbhASaNe / kim eSa samIpavartI anyAsaktaH / avbo ityaparAdhe vismaye ca / tava IdRzo mAnaH / sapraNaye praNayini mAnakaraNAd aparAdha Azcarya ca // 15. avvo iti Anande / priyasya samayaH AgamanalakSaNaH / avvo iti Adare / eti Agacchati sa madvallabha: / avvo iti bhaye / bibhemi roSaNaH stokAparAdhepi kopanaH saH / avvo iti khede viSAde ca / kaSTaM yathA bhavati evaM khinnA viSaNNA cAham ityarthaH / avvo iti pazcAttApe / anutaptAsmi kim eSa sakhi mayA vRtH|| 16. ayoti saMbhAvayAmi / tvam eSi Agacchasi ratigRhAt / vaNe iti saMbhAvayAmi / yato dayitena upabhuktA satI mlAnA vicchAyAsi / vaNe iti vikalpe / jAnImo vA na jAnImaH / paraM vaNe iti nizcitam / tad nAsti yad aGgaM na kathayati / dantakSatAdiprakaTa 10 tunbheriso. 2 D gilANA. . Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10 8.2.193 ] caturthaH sargaH / 119 dAso baNe na muccai maNe pio tujjha muccai sa ammo / patto khu appaNo ccia tae sayaM ceaM niuNAe // 17 // pADikaM daiAo tANa vayaMsIoM pADiekaM ca / patteaM mittAI ua eso ei bhAsanto // 18 // dekha tuheso daio kahamiharA pulaiA si daTTumimaM / bhaNimo na vayamiarahA muNiamimaM ekasariaM ti // 19 // upabhuktasya takSAditvAt nAd aGgamevaM suratakrIDitaM pratipAdayatItyarthaH / [ 4. 395 ] daravalaH // 17. vaNe ityanukampye / maNe iti vimarze / anye manye ityarthepi icchanti / ahaM vimRzAmi manye vA priyastava dAsaH anukampya iti na mucyate / sa priyaiH ammo iti Azcaryam svayameva prAptaH khu Aryam tvayA nipuNayA [ svayameva ] mucyate // nipuNayeti solluNTham / jJAtaM tava naipuNyaM yad * atyantapraNataM preyAMsaM svayaM gRham Agatam avamanyasa ityarthaH // 18. kAcit sakhI kalikautukinI kAMcana prati priyavyalIkAni sAkSAdeva darzayati / pratyekaM dayitA anyA vallabhAH pratyekaM tAsAM dayitAmA vayasyazca pratyekaM mitrANi ca tAsAm anukUlAni bhASamANaH AvarjanArtham Alapan / ua iti pazya / eSa tvatpriyaH eti Agacchati // 19. pazya tava eSa dayitaH / katham itarathA imaM dRSTvA pulakitAsi / na ca kUTabhASikAtvam asmAsu Aropyam yato na vayam itarathA pulakAvalokanaM vinA bhaNAmaH / ataH ekkasariaMti jhi sAMpratameva vA idaM tavAyaM vallabha eveti jJAtam / 1 C tubbha. 2 BC caiva. 3 BC pi. 4BC svapriyaH 5 B vasyazca; 6 BD ekkasariamiti. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 kumArapAlacarite mA tamma moraullA dr-viasia-bndhujiiv-kusumohi| aNusocasi dhuttamimaM sarala-sahAve kiNo ramaNaM // 20 // vAra-vilayA i eA gimha-suhaM mANiuM paryaTTA je| ia jaivi taM pilavirAoM pianti ra pikka dakkha-rasaM // 21 // 20. dara iti ardhena ISad vA vikasitaM yad. bandhujIvakusumaM japApuSpaM tadvad oSThau yasyAstasyAH saMbodhanam / moraullA iti mudhA tvaM mA tAmya / tathA / kiNo iti prazne / he saralasvabhAve dhUtaM zaTham imaM ramaNaM kim anuzocasi / mAyAvino'sya anuzocanaM kartuM nocitam ityarthaH // - vebve / vevva / " vevva cAmantraNe" [194] // halA / mAmi / hale / "mAmi halA hale sakhyA vA" [195] pakSe shi| de| "de saMmukhIkaraNe ca" [196] // . . "huM / " huM dAnapRcchAnivAraNe" [197] // . hu / khu / " hu khu nizcayavitarkasaMbhAvanavismaye " [198] uu| " U gAMkSepavismayasUcane" [199] // thU / " thU kutsAyAm " [200] // . re / are / " re are saMbhASaNaratikalahe " [201] // hare / " hare kSepe ca" [202] // . o| "o sUcanApazcAttApe' [203] / avvo / " avvo sUcanAduHkhasaMbhASaNAparAdhavismayAnandAdarabhayakhedaviSAdapazcAttApe" [204 // ai / "ai saMbhAvane" [205] // vaNe / "vaNe nizcayavikalpAnukampye ca" [206] // maNe / " maNe vimarza" [207] // ammo / " ammo Azcarye' [208] // 1BC payaTTo. 2 BD jaM pi. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.5] caturthaH srgH| 121 ekkakkamesa sa mahU ambo vi hu ekkamekkameso so| loA haMNihI pahiA'lINa raveNemamAha vaNaM // 22 // appaNo / " svayamothai appaNo na vA" [ 209] pakSe sayaM // pADikaM / pADiekkaM / "pratyekamaH pADikkaM paaddiekkN"[210]| pakSe ptteaN|| ua / " ua pazye" [211] / pakSe dekkha // iharA / " iharA itarathA' [ 212 ] pakSe iarahA / / ekkasariaM / " ekkasariaM jhagiti saMprati " [ 213 ] // . moraullA / " moraullA mudhA " [ 214 ] // dara / " darArdhAlpe." [ 215] // kiNo / " kiNo prazne" [216] // [i| je / ra / " ijerAH pAdapUraNe" [217 ] // vi / pi / " pyAdayaH" [218 // iti prAkRtadyAzrayamahAkAvye aSTamasyAdhyAyasya udAharaNapratipAdanadvAreNa dvitIyaH pAdaH saMpUrNaH // 22. ekaikaM pRthakpRthag yathA bhavati evam eSa sa madhuH madhUkaH tathA ekaikam Amropi / hu iti saMbhAvayAmi / bho lokAH pAnthAn haniSyati idam Aha alInAM raveNa guJjitavyAjena vanaM kAnanaM kartR / anyopi adhvanyAn prati kRpAlutayA kacid avasthitAMzcaurAdIn ghAtakAn kathayatItyuktilezaH // .ekkamekkam / "vIpsyAt syAdeH" [1] ityAdinA vIpsArthAt padAt parasya syAdeH sthAne svarAdau vIpsArthe pade pare mo vA / pakSe ekekam // ... ambo / " ataH se?H" [2 ] iti Do // - esa eso / sa so| "vaitattadaH" [3] iti Do vA // loA / pahiA / " jazzasorlak ' [4] imaM / "amo'sya'[5]iti amo'sya luk / "zeSe'dantavat"[3.124]. ityadantavatvAt // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite khajjUrehi piAlehiM phaNasehi~ avi daMsia - phalatto / harisAo dUrAu vi ujjANamimaM na ko sihai // 23 // sirisIhinto taha kiMsuAhi baulA ya mahamahia gandho / desato gAmAo nayarAu vi kaM na ANei // 24 // patthAhinto rAmesunto devesarAhi vi aNUNo / dhArA - harassa majjhe tao gao sajiammi nivo // 25 // alINa / raveNa / TAmorNaH " [ 6 ] iti TAyA Amazca NaH // 122 23. kharjUraiH priyAlaiH rAjAdanaiH panasaizca kRtvA darzitaM ca tat phalaM 'ca etasmAt prakaTitaphalAd ata eva harSAd dUrAd anAsannadezAdapi ko na udyAnam idaM spRhayati / api tu tattadvRkSaphalAsvAdavAJchayA sarvopi saharSam idam abhilaSatIti bhAvaH // khajjUrehi / piAlehiM / phaNasehi~ / " bhiso hi hi hiM " [7] // 24. zirISAt tathA kiMzukAd bakulAcca prasRtya gandhaH kartA dezebhyo mAmebhyo nagarebhyopi kaM na Anayati kiM tu tena gandhena kRSTaH sarvataH sarvopyAgacchatItyarthaH // phalanto / harisAo / dUrAu / sirisAhinto / kiMsuAhi / baulA / "Gases to do duhi hinto luk " [ 8 ] iti GaseH SaD AdezAH || 25. atha grISmartuvilAsasarvasvabhUtaM jalakelikSaNaM vivarNayiSuH jalayantragRhanRpapravezapUrvaM jalayantragRhavAmAdidezatadvitardimakaramukhasphaTika stambhadvArottaraGgapaJcAlikAkarNAdipradezebhyastatsAdhanabhUtaM jalanirgamam Aha / pArthebhyaH pANDavebhyaH rAmebhyaH rAmacandraparazurAmabalabhadrebhyaH indrebhyopi anUnaH / sarvottama ityarthaH / nRpaH dhArAgRhasya jalayantragehasya sajjite sakalopakaraNopete madhye tato dauvArikAd grISmaprAdurbhAvazravaNAnantaraM gataH praviSTaH // 1 BD sirasAdeg. 2 BC kiM. 3 B sirasA .. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 08.3.12] .. caturthaH sargaH rellantA vaNa-bhAgA tao paloTTA javA jalANoghA / vAmAu dAhiNAo samuhatto pacchimAhinto // 26 // veia-mayara-muhAhi a A-mUla-siraM ca phaliha-thambhAo / vArottaraGgayAo nIhariA vAri-dhArAo // 27 // pazcAliAhi mukkaM kannesunto jalaM muhaasunto|| hatthehinto caraNAhinto vacchAhi uarehi // 28 // desatto / gaamaao| nyraau| ptthaahinto| raamsunto| devesarAhi / " bhyasas to do du hi hinto sunto" [9] iti bhyasaH SaD AdezAH // dhArA-harassa / " GasaH ssaH" [10] // majjhe / sajiammi / "De mmi DeH" [11] iti DerDit ekAraH mmizca // 26. tato rAjJo yantragRhapravezAd UvaM vanabhAgAn plAvayanto javAt jalaughAH pravRttAH / katham / vAmAt / dakSiNAt / saMmukhAt / pazcimAt / pArzvapRSThAgrapradezasthajalayantraprAdurbhUtajalapravAhairvegena kAnanAntarAlA vyAptA ityarthaH // plAvayateH takSAditvAt [4.395] rellAdezaH // ___27. vedikAyAM vitau yAni makaramukhAni tebhyazca mUlaM ca zirazca te abhivyAyAmUlaziro yathA bhavati evaM sphaTikastambhebhyazca dvArANAM yAnyuttarAGgANi UrdhvadArUNi tebhyazca vAridhArA niHsRtAH // rellantA / vaNa-bhAgA / javA / jalANa / vAmAu / daahinnaao| smuhtto| pacchimAhinto / muhAhi / thambhAo / gyaao| "jazzasGasittododvAmi dIrghaH" [12] / eSu ato dIrghaH / Gasinaiva siddhe ttododugrahaNaM bhyasi etvabAdhanArtham // . 28. karNebhyaH mukhebhyaH hastebhyazcaraNebhyo vakSobhyaH udarebhyaH paJcAlikAbhiH zAlabhaJjikAbhirjalaM muktam / / 1BC nagarAu.. .. .. .. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 kumArapAlacarite veeNaM sama-visame pUrantehiM jalehi kUvehi / .. khandhesu tusAra-misA tarUhi pulau bva pAyaDio // 29 // . daTuM taM chaNamacchIhi~ jaNo ujANa-bhUmisu amanto / tattha girIsu tarUo gao girIo tarUsuM ca // 30 // pakkhesu causu dAresu caUsu caUhi sAlabhaJjIhi / . cauhi karaehi tullaM paloTTiaM vAri dhArIe // 31 // kannesunto / muhAsunto / hatthehinto / caraNAhinto / vacchAhi / uarehi / . " bhyasi vA" [13] / bhyasAdeze ato dIrgho vA // 29. kUpebhya iti upAttaviSaye apAdAne paJcamI / tataH kUpAd niHsRtyetyarthaH / vegena dakSapuruSapreritakUpAntarvartiyantravattvAjavena samaviSamAna prAJjalanimnonnatapradezAn pUrayadbhirjalaiH kRtvA tarubhiH kartRbhiH / mUlAt zAkhAvadhayaH prakANDAH / teSAM mastakAni skandhAsteSu pulaka iva vegaviniHsRtajalapravAhocchalitatadvindusaMdohaviSvagvyAptatvena romAzva iva prakaTitaH vyaktIkRtaH // veaiNaM / sama-visame / "TANazasyet" [14] iti ekAraH // kannesunto ityAdi / pUrantehiM / jahi / kUvehi / khandhesu / "bhisbhyassupi" [ 15 ] eSu ata e|| 30. tatra sarvatapuSpajAtiyuktatvAt prasiddhAsu udyAnabhUmiSu amAna saMkIrNatvena avasthAtum apArayan ta AzcaryakArikSaNaM makaramukhAdijaleyantranirgamamahotsavam akSibhirdraSTuM janastarubhyo giriSu giribhyastaruSu ca gataH / nirantarAyam avalokayitum uccoccatarapradezeSvArUDha ityrthH|| tarUhiM / acchIhiM / girIsu / truuo| girIo / tarUsuM / " iduto dIrghaH " [16] // kvacinna / bhUmisu // . 31. pakSeSu stambhAdipArzveSu caturpu dvAreSu pArzvapRSThAgragRhamukheSu . 1D dhArAe. 2 D vegeNaM. 3 D taM tatrAzcarya. 4 D degyantrajala', Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 4.3.19] caturthaH sargaH / 125 ... thambha-siharAhi cauo caUoM veI-muhAhi siJcI / . kIla-girI kIla-tarU jala-pUro uruM amanda-gaI // 32 // sAU jaloha-pantI jai esA kiM dahiM mahuM kiM vA / .. ia namma-paDU jala-pANa-raI lavai mha viDa-loo // 33 // mayaNaggau taha virahaggao vi saMdhukiA ciraM jehi / ai-malaya-vAyao vAyau vva huA jala-ppavahA // 34 // caturpu vartamAnAbhizcatasRbhiH zAlabhaJjikAbhiH caturbhiH karakairvArighaTikAbhiH kRtvA tulyaM yugapad dhArayA vAri paryastaM muktam // - 32. stambhazikharebhyazcaturyaH vedikAmukhebhyazcaturthyaH amandagatiH zIghrapravRttiH ururmahAn jalapUraH krIDArtha kRtA girayaH krIDAgirayastAna tathA krIDAtarUna asiJcat aukSat // causu caUsu / cauhi caUhi / cauo cuuo| "caturo vA "[17] iti dI| vA // . kIlagirI / kIla-tarU / " lupte zasi " [ 18 ] iti dIrghaH // . 33. svAduH jalaughapaGktiH makaramukhAdinirgatajalapravAhaparaMparA * yoSA tadA kiM dadhi kiM vA madhu / zarIrasausthyasya amRtamadhurayA __ anayaiva kRtatvAd naitAbhyAM prayojanam ityarthaH / iti narmaNi parasparaM vaskarau paTuH jalapAnaratirviTalokaH SiGgajano lapati sma // .... . sAU / pantI / paDU / raI / "aklIbe sau" [19] iti dIrghaH / aklIba iti kim / dahiM / mahuM / kecid dIrghatvaM vikalpya mAdezamicchanti / u6 amanda-gaI // ___34. madanAmayastathA virahAnayopi yaizciraM saMdhukSitAH saMdIpitAH te vAyava iva jalapravAhA bhUtA jAtAH / tat kiM malayavAyava iva / netyAha / atikrAntamalayavAyavaH / pAnthasArthasya adhikataraM madanAni Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 kumArapAlacarite - . jaliaggiNo vva jala-vAuNo vi virahINa sAhavo nAsi / aha vA vihimmi vAme sAhU vi na sAhuNo hunti // 35 // kIlA-giriNo sAhau kIlA-taruNo vi sAhao jAyA / nIka-pavAhehi jao girI tarU vA jala-saloNA // 36 // ucciNia bahU taruNo kAuM giriNo vva bahu-kusuma-rAsI / giriNo taruNo a tale kusumAbharaNAi~ raiAI // 37 // virahAgnidIpanAt tebhyopyutkRSTA ityarthaH / atra tacchabdo jJeyaH // 35. jvalitAmaya iva jalena mizrA vAyavo jalavAyavastepi virahiNAM pAnthAnAM jvalitAmaya iva sAdhavaH upakArakA nAsan / adhikataraM saMtApameva carityarthaH / atha vA yuktamevaitat / vidhau vAme pratikUle sati sAdhavopi hitA api na sAMdhavo hitA bhavanti // mayaNaggau virahaggao / vAyao vAyau / " puMsi jaso Dau Dao vA" [20 ] iti au ao ityAdezau / pakSe aggiyo / vAuNo // 36. nIkAnAM kulyAnAM pravAhaiH kRtvA krIDAgirayaH sAdhavaH pradhAnAH krIDAtaravopi sAdhavo jAtAH / yato girayastaravo vA jalena salavaNA lAvaNyopetA bhavanti // 'saahvo| "voto Davo"[21]iti jaso Dit avo / pakSe sAhU / saahunno| sAhau / sAhao // 37. uccitya bahUMstarUn tataH kRtvA girIniva atyuccatvAt parvatAniva bahukusumarAzIn girestarozca tale adhaH kusumAbharaNAni jalakelikSaNocitAni karNapUrAdIni racitAni / daMpatibhiriti zeSaH // kIlA-giriNo / kIlA-taruNo |trunno| giriNo / "jazzasorNo vA"[22] iti No / pakSe girI / tarU / bahU / rAsI / ... BCD daMpatIbhi. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [0 8.3.25 ] 'caturthaH sargaH / 127 gurukIlA - giriNo nivaDia nijjhara jalAi~ jAyAI / candaNa- ghusiNallAI dahiNo mahuNo siri-harAI // 38 // lIlA - girIu caGgima-gurUu nijjhara - jalAi~ sahiAI / akhalia - gaissa kira raha - pahussa jaya - vejayantIo // 39 // raha-ahivaraNA pahuNA taiA pabaleNa taruNa- mihuNANa | dahiNA dahiM va mahuNA mahuM va miliaM maNeNa maNaM // 40 // 38. guroH mahataH krIDAgireH sakAzAd nipatya nirjharajalAni candana ghusRNavanti, santi candanamizritatvAd dadhnaH ghusRNamizritatvAcca . madhunaH sakAzAt zriyaM haranti corayanti dadhno madhuno vA saMbandhinIM zriyaM haranti zrIharANi jAtAni / tadadhikazobhAkalitAni saMvRttAnItyarthaH // 39. caGgatvena pradhAnatvena gurorgariSThAt lIlAgireH sakAzAd nirjharajalAni askhalitagateH avilaGghitAjJasya ratiprabhoH kira iti ivArthatvAt jayavaijayantya iva rAjitAni drAvIyastvanirmalatvAbhyAM jayapatAkA iva zobhitAni // "" giri / taruNo / guruNo / kIlA giriNo / dahiNo / mahuNo / " GasiGasoH klIbevA [ 23 ] iti No / pakSe girIu / gurUu / 'gaissa / pahussa // 40. prabhuNA svAjJAvidhApanAt samarthena tadA lIlAgirinipatanni ". * rjharavAripravAhAvasare prabalena sarvasAmagrIyuktatvena pracaNDena ratyadhipatinA taruNamithunAnAM yuvadaMpatInAM dadhnA dadhIva madhunA madhviva manasA mano melitam aikyaM prApitam // havA | pahuNA / dahiNA / mahuNA / "To NA" [ 24 ] iti NA / Gasi - Gasorityasya vyAvRttirapi / iduta ityeva / maNeNa / Ta iti kim / dahiM mahuM // maNaM / " klIbe svarAnmU seH ''[25] iti seH m / kecid anunAsikamapIcchanti tadA / dahi~ hu~ | Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 kumArapAlacarite ...... : kulla-jalAiM aisIalAi~ vimalANi peccha pavahanti / ia bhaNirA mahilAo jala-keli-chaNe payaTTAu // 41 // . hArAvali-muttAu vi jalAhayAo jalammi nivaDantA / agaNia jale viluliA kA vi mayacchI hsntiiaa||42|| mauvIo taNuvIA peccha jale saMcaranti liilaa| ..... . rammAi bahu-vihAe ThANaM acchara-saricchAo // 43 // '' 41. atizItalAni vimalAni kulyAjalAni pravahanti sroto- . rItyA gacchantIti pazya iti bhaNiyaH parasparaM bhASamANA mahilA . yuvatyaH jalakailikSaNe pravRttAH / kAntaiH saheti zeSaH / jalAI / aisiialaaiN| vimlaanni| "jazzasa iMNayaH spraagdiirghaaH"[26]|| 42. adhunA tadeva jalakelikSaNaM SaTtriMzatA gAthAbhiH prAha / jalairAhatAstADitAH ata evaM jale nipatantIH bhrazyantIH hArAvalimuktA 'api AstAM vastrAdikaM muktAkalApamuktA api agaNayitvA anAhatya hasantI 'priyaiH saha caskariparA kApi mRgAkSI jale vilulitA buDitA / / mahilAo payaTTAu / muttAu jalAhayAo / "striyAm udotau vA' [27] iti jazzasoH [ pratyekam ] udotau saprAgdI? / pakSe bhaNirA / nivaDantA / ..43-45. tribhirvizeSakam / ahilokavadhvAH pAtAlakanyakAyAH suravadhvA devAGganAyAH tathA yakSazca puNyajanaH kiMnarazca kiMpuruSastayorvadhvAH sakAzAd ruupaadhikaaH| tAbhyopi pradhAnA ityarthaH / vadhvA iti jAtivivakSayA ekavacanam / dayitAstaTasthataruNaiH pArzvasthayuvabhiH iti pUrvoktaM bhaNitAH // 43. tadevAha / mRddhyaH komalacchavayaH apsaraHsadRkSA devAGganAtulyAstanvyo nAyikA ramyAyA bahuvidhAyA lIlAyAH 1D priyeNa. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai. 8.3.29] caturthaH sargaH / . piccha ha jala-laharIe entIi udazcirIa paDirIA / khelanti majjha-luliA sabharAia-tarala-kabarIo // 44 // ahi-loa-vahue sura-vahUi taha jakkha-kiMnara-vahUa / rUvAhiAu daiA taDattha-taruNehi ia bhaNiA // 45 // ko vi vahUo aikhearAu khe khearINa paJcakkhaM / ramamANIu akAlIu lahia gaNDUsamuddhasio // 46 // sthAnaM rasyayA bahuvidhayA lIlayA [vA] jale saMcarantIti pazya iti yojanAyAM mRtya ityAdiSu prathamA / mRdvIH apsaraHsadRkSAstanvIH pazya jale saMcaranti lIlayetyAdiyojanAyAM tu dvitIyA / 44. yatyAm AgacchantyAm udaJcivyAm UrdhvaM yAntyAM paticyAm adhobhavitryAM jalalahayAM madhye lulitA gatAH sapharAyitAH tadAkAratvAd mInavad AcaritAstaralAzcaJcalAH kabaryo veNayo yAsAM tAstathA khelanti krIDanti iti pazya // 4 // hasantIA / tnnutriiaa| "ItaH sezcA vA'[28] iti AH / pakSe mycchii| mauvIo // - 46. atikrAntA rUpasaundaryAdyAdhikyAt parAbhUtAH khecaryo vidyAdharavadhvo yayA tasyA ramamANAyAH krIDantyAH akAlAyA anukUlAcaraNAd akSepikAyA [vadhvAH ] sakAzAt khe gaganAGgaNe khecarINAM pratyakSaM yathA bhavati evaM gaNDUSaM mukhajalaM labdhvA prApya kopi ughuSitaH / mUrtapremAyamANapriyAgaNDUSaprAdurbhavatpramodatayA pulakitaH / ghuSiH sautrH|| .. lIlAa rammAi vahu-vihAe / laharIe entIi udaJcirIa pddiriiaa| vahUe vahUi / vhuaa| vahUA iti vA paatthH| "TAGasDe rad Ad id edvA tu GaseH" . 1 BC udvasio. 2 B omits lIlayA. 3 C tathAkA.deg 4 BC repeat here mahilAo payaTTAu / muttAu jlaahyaao| striyAm udotI vA iti jazzasoH pratyekam udotI saprAgdI? / pakSe bhaNirA // . 5 CD insert prApti after gaNDUSa. 9 [ kumArapAlacarite] Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite ramamANAe kAlAi imIe kIDa kAi aM imAe / re aja ajAi ramase tti kA vi bhaNiuM haNIa piaN||47|| . jIo tIo muddhA jAo tAo vi taha viaDDAo / taruNINa jANa tANa vi jala-danda-raNe payaTTAo // 48 // acchINa kajala-sirI jA sA galiA na kANa ummIhI / kaM pi hu taM nayaNa-siriM tA pattA jaM jaNo sihai // 49 // [29] iti pratyekam at At it et ityAdezAH / Gasestu vaa| pakSe vahao ityAdi / ThAdInAm iti kim / saricchAo ityAdi / lIlAa / rammAi / bahuvihAe ityAdi / 'nAta At " [ 30 ] iti striyAm AdantATTAdInAm A Adezo na // khearINa / "pratyaye GIna vA" [3.1] / aNAdisUtreNa pratyayanimitto yo DIruktaH [ hai 0 2. 4. 20 ] sa striyAM nAmno vA / pakSe khearAu // . 47. ramamANayA krIDantyA kAlayA tiraskAraparayA kayA kutsitayA anayA kayA tathA anayA ca ajayA bhartRprasAdanakalAvikalatvena pazuprAyayA sAdha re aja kAntAprasAdanAnipuNatvena pazo tvaM ramase iti pUrvoktaM bhaNitvA kApi priyaM jaghAna jalairatADayat // rmmaanniiu| akAlIu / imiie| "ajAteH puNsH"[32]| ajAtivAcinaH puMliGgAt striyAM vartamAnAd GIrvA / pakSe ramamANAe / kAlAi / imAe // 48. yAsAM tAsAmapi taruNInAM madhye yAstA mugdhA akRtrimamanoharAH tathA yAstA api vidagdhAH kaTAkSavikSepAdibhiH priyAvarjane pravINA jaladvandvaraNe priyaiH saha jalakelau pravRttAH // 49. akSNAM yA kajalazrIH aJjanazobhA sA kAsAm UrmibhiH kalollaiH na galitA / kiM tu sarvAsAM sA salilaiH kSAlitetyarthaH // paraM kAmapi / hu iti Azcaryam / tAm adbhutAM nayanazriyaM tA nAyikAH prAptAH yAM janaH kAGkSati / kajalApagame hi nayanayoniHzrIkatA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.35] caturthaH sargaH / 131 . ghaNa-chAhi-kayali-chAye haladdi-gorI haladda-gorIhi / vilayA jalammi ramiA sasAu duhiAuvanonnaM // 50 // tara phalihaM kaTTha are na lavasi kiM aja mA lavasu ajo| pai nesi paI mesu va bhaNIa ia kA vi jala-majjhe // 51 // bhavati / param etannayanAnAM tathAbhAvepi svabhAvamanoharatvAd etAni sarvopi satRSNam IkSata ityarthaH // kIi kAi / jIo tIo / jAo tAo / " kiMyattado'syamAmi" [33] / ebhyaH striyAM GIrvA / asyamAmIti kim / kaa| jANa tANa / jA sA / kANa / kaM taM jaM // ____50. ghanA cAsau chAyA ca AtapAbhAvo ghanacchAyA tayA yuktAH. kadalyo rambhAstAsAM chAyA paGktistasyAM jale ca haridrAvad gauryaH gauravarNAstAbhiH saha haridrAgauryo vanitA ratAH krIDitAH / nirupama nehayuktatvAd yakAbhirharidrAgaurIbhiH sArdhaM tA ramante tAsAM manyante - svasAro bhaginyastA iva duhitaraH putrikAstA iva veti // - chAhi chAye / haleddi-gorI haladda-gorIhi / "chAyAharidrayoH '' [34] / anayoH ApprasaGge striyAM GIrvA // . saMsAu / duhiAuM / " svasrAderDA' [35] iti striyAM Dit AH // . 51. are iti saMbhASaNe / he kASTha nIrasatvAd dAro tvaM parikhAM khAtiM tara atikramaya / sarasavicakSaNocite jalakelikSaNe kiM mama pArzve tiSThasItyarthaH / kASThaM kila tIA taTIM gacchatItyuktilezaH / tathA kim arya Arya vA na lapasi bhaiNite pratyuttaraM na dadAsi / mA vA arya Arya vA lapa / tathA pate bhartaH naiSi matpArzva nAgacchasi / mA vA pate ehi / svasamIhitaM kurvityarthaH / iti pUrvoktaM kApi jalamadhye babhANa bharturane uvAca // 1 BC halidi. 2 D bhaNitepi. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 kumArapAlacarite nigghiNayA saDha-piaraM osara nigdhiNaya muzca dhiTTha-pia / kA vi jalantara-kaDDia-kaDillayaM ia bhaNIa pikaM // 52 // kattAra kayA kimahaM suNasu vayaMse nirikkhasu vayaMsA / ammo annAi pio ramae kIe vi ia runnaM // 53 // sahi vara-bahu cayasu imaM gAmaNimiva khalapuNo vahUi iha / vAriNi imAi ramiraM ia kA vi sahIi sikkhviaa||54||. phalihaM / " hrasvo'mi" [35] iti hrasvaH // kaTTha / " nAmantryAt sau maH" [ 37 ] iti " klIbe svarAnma seH". . [ 3. 25 ] iti yo ma uktaH sa na // 52. he nighRNa niHkRpa he zaThAnAM pitaH atizayakUTakaraNAd mAyAvinAm Adya tvam apasara madRSTigocarAd gaccha / tathA he nighRNa / dhRSTAnAM vyaktAparAdhAnAM pitastvaM muzca. mA madvastrAdikaM spAkSIH / jalasya antaraM madhyaM tasmin kRSTam apAsitaM kaTyam adhrastanavastraM yena taM priyaM kRtavyalIkaM dayitam iti pUrvoktaM kApi babhANa nirabharsyat // aja ajo / pai paI / nigghiNayA nigdhiNaya / " Do dI? vA" [38] iti Do dI? vA // pia / " Rto'd vA" [39] iti akAraH antAdezaH / pakSe piaraM / 53. he kartaH sraSTaH kimahaM kRtA / evaM priyApamAne sati majanmano nirarthakatvAt kimahaM sRSTA / tathA he vayasye sakhi zRNu madvAkyam AkarNaya / tathA vayasye nirIkSasva / tathA he amba mAtaH anyasyAm aparakAntAyAM priyo ramate iti anayA rItyA kayApi ruditam // . piaraM / "nAmnatharaM vA' [40] iti araM / pakSe pia / nAmnIti kim / kattAra // vayaMse / " vApa e" [41] iti Apa etvam / pakSe vayaMsA // bAhulakAt kacid otvamapi / ammo // 54. sakhi varavadhu pradhAnapatni iha grISme vAriNi jalamadhye . 1 B gAmiNi. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.43] - caturthaH sargaH / 133 jAmAuNo ramante ua vAriNi apuravaM khu laDahattaM / ko abho laDaho sambhalIhi kAhiM pi ia bhaNiaM // 55 // re dhutta-piA si tumaM jaga-piarA gori-saMkarA savimo / mA savasu appa-piaraM taM bhattAro kimamhANa // 56 // anayA tvatsapalyA saha rantAraM ramaNazIlam imaM purovartinaM priyam khalapvaH karSakasya vadhvA grAmaNIH bhartA tamiva / akRtyakAritayA hAlikam ityarthaH / tyaja mA aGgIkArSIH iti anayA rItyA kApi sakhyA zikSitA // sahi / vara-vahu / " IdUtohasvaH " [ 42 ] // gAmaNi / khalapuNo / "kipaH" [43] iti hrasvaH // 55. jAmAtaro duhitRpatayaH vAriNi ramante asmatputrikAbhiH saha jalakeliM kurvanti / ua pazya jAmAtRRn / iti ekayA ukte sati aparA prAha / khu Azcaryam apUrva lokottaram / jAtivivakSayA ekavacanAt jAmAtuH / laDaha iti dezyo laTabhazabdaH saMskRto vA sundarArthaH / tato laDahattaM laTabhatvaM vA saundaryam / tatastadanyApi Aha / konyaH aparo jAmAtuMH sakAzAt laTabhaH pradhAnaH / kiMtu itthaM yauvanamAnanAd eSa evetyarthaH / iti anayA rItyA kAbhirapi sambhalIbhiH tatkrIDAvalokanAgatataTasthakuTTinIbhirbhaNitaM jalpitam // 56. tribhirvizeSakam / anyasyAH sapatnyAH / ukSestakSAditvAt [4. 395 ] chaNThAdezaH / ukSaNe jalena Ahanane kRte sati prakaTena anena madIyAparAna nizcitam iyaM mAninI bahu kimapi kupitA bhaviSyatIti prasAdayituM samAgate priyatame iti anayA rItyA kayApi ruditaM sAzrupAtam uktam / tadevAha / re tvaM dhUrtAnAM pitaa| zAThyAcaraNAd mAyAvinAM mukhya ityarthaH / asi vartase / atrArthe jagataH pitarau gaurIzaMkarau / AtmAnaM bahumanyamAnA bahuvacanena nirdizati / vayaM tubhyaM zapAmahe tacchapathaM kurmaH / tatosau tadraJjanAya mama tvameva priyA tasyAstu secanaM mayA evameva kRtam .1 B gAmiNi. 2 CD add parasparaM before jalpitam. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite bhattArA jANa vase dhannA itthINa tANa mAAo / mAAe kiM jaNiA kiM mahiA mAarAu mae // 57 // devA piarA saraNaM saMhara kattAra bhuaNa-kattA maM / annAi chaNThaNe piayamammi kIe vi ia ruNNaM // 58 // ityarthe pitRzapathaM kurvANastayA Uce / tvaM mahyaM mA zapasva Atmapitaram tacchapathaM mA kArSIH / yatastvaM kim asmAkaM bhartA / kiM tu tasyA evetyarthaH // 57. evaM bhartAraM nirbhartsya sanirvedam AkAzoktimevAha / bhartAro yAsAM vaze AjJAyAM dhanyAH kRtapuNyAstAsAM strINAM mAtaro jananyaH / na punastvadbhartRkAyA mama mAtetyarthaH / tathA kiM mAtrA ahaM janitA utpAditA / ayam abhisaMdhiH / yadyahaM tayA notpAditA syAM tadA naivaM parAbhavabhAjanaM syAm iti / tathA kiM mAtaraH / brAhmI mAhezvarI caindrI vArAhI vaiSNavI tathA / kaumArI carmamuNDA ca kAlasaMkarSaNIti ca // ityaSTau devatAvizeSAH / atha vA / - 134 amRtAdyA brahmANI siddhirmAhezvarI ca kaumArI / vaiSNavyatha vArAhI cAmuNDA mAtaraH sapta // ityevaM sapta vA mayA mahitAH pUjitAH / kila etanmAtRpUjanaM bhartRvAllabhyAya kRtam / tacca nAsti / tasmAt tadapUjanameva zreyaH / 58. devAH hariharabrahmANaH pitaro mAtRpitrAdyAH zaraNam / evaMvidhaduHkhadagdhAyA mama trANaM santu / tathA bhuvanatrayakartaH jagattrayanirmANakartaH sraSTa: mAM saMhara / yena naivaitasmAd AdhirbhavatItyarthaH // " mAuNa CC RtAmuda 0 [44] iti RdantAnAm ut vA / bahuvacanasya vyAptayarthatvAd yathAdarzanaM nAmnyapi / pakSe bhattArA / asya mausviti kim / piA / piarA / piaraM // bhattAro / bhattArA / AraH syAdau " [ 45 ] iti AraH // 88 1 BC siddhI mAdeg. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 [hai0 8.3.48].. caturthaH srgH| de vinavomi rAyA rAyANo desu savvao diDhi / ua rAyANo ke vIha ke vi rAyA iha ramante // 59 // vANArasIi raNNo kurUNa rAyAu ahiamambu-chaNo / raNNo tiurIe mahurAe rAyassa ya payaTTo // 60 // hUNANa rAiNA iha ua rAyANo ime pahu ramante / aGgANaM raNNA rAiNo taha sageNa rAeNa // 61 // mAAo / mAAe / mAarAu / " A arA mAtuH" [ 46 ] iti bAhulakAt jananyarthasya A.devatArthasya tu arA ityAdezau // piarA / " nAmnyaraH" [ 47 ] ityaraH // kattA / " A sau na vA" [ 48 ] iti AH / pakSe kattAra // 59-77. ekonaviMzatyA mahAkulakam / yasmin kAle jalena pUrNa zAlabhaJjikAdikarNAdisthAnebhyaH prapatannIreNa nibhRtaM yantragRhaM dhArAgRham yasmin kAle [ca] jalakSaNo. vArikrIDA bhUtaH saMvRttastasmin kAle narendrasya zrIkumArapAlabhUpAlasya dauvArikeNa idaM pUrvoktaM prati. pAditam / tadevAha / - de saMbodhane / he rAjan vijJapayAmi / kiM vijJapayasi / he rAjan sarvato dRSTiM dehi / samantAd rAjAdInAM jalokSaNam IzasvetyarthaH / rAjaniti saMbodhanapadaM pratikriyam agrepi yojyam / tatastatparaM bhUpaM jJAtvA. Aha / ua pazya rAjJaH / kepi rAjAnaH iha asmin pradeze ramante / ua pazya rAjJaH / kepi rAjAna iha ramante // 60. vArANasyAH kAze rAjJaH sakAzAt tathA kurUNAM rAjJaH sakAzAd adhikaM gADhataraM yathA iti evaM tripuryAzcedinagaryA rAjJo mathurAyA rAjJazca ambukSaNaH pravRttaH // .61. he prabho ua pazya rAjJaH / hUNA dezavizeSAH / teSAM rAjJA 1 D pUrvokta vijJapitaM prati. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 kumArapAlacarite parao jadUNa raNNo parao cedINa rAiNo taha ya / rAimmi arAammi a egAgAraM jale kIlA // 62 // iha vAri-majaNa-chaNe rAINamarAiNaM ca samabhAvo / rAyaM arAiNaM taha kIlantaM piccha rAIhiM // 63 // rAIhinto rAIsu janti rAINa maNa-harA vilyaa| iNhi rAyANehiM ua jala-kIlA-payaDehiM // 64 // . raNNA arAiNA vi hu ucchAlijanti niir-lhriio| . . . magahANa rAiNo kosalANa raNNo a savihammi // 65 // saha ime purovartino rAjAnaH iha atra pradeze ramante / tathA ua pazya rAjJaH / aGgAnAM rAjJA zakAnAM rAjJA.ca saha rAjAno ramante // 62. yadUnAM yAdavAnAM rAjJaH parataH paratra deze tathA cedayo dezavizeSAsteSAM rAjJaH paratazca rAjJi arAjJi ca tatpanyAdau ekAkAraM pratipattibhAvAzaGkArahitatvena nirvizeSaM jale krIDA anayoranyonyaM nIrairabhyukSaNam asti / rAjJa ityatra paratastasantasya yoge " prabhRtyanyArthadeg " [hedeg 2. 2. 75 ] iti dikpaJcamI / atasantasya tu yoge " ziriSTAt " [ he 2. 2. 82 ] iti SaSThI // 63. iha atra pradeze vAriNA majanaM snAnaM tasya. kSaNaH kAlastasmin rAjJAm arAjJAM ca paurajanAnAM samabhAvaH mitho jalAghAtAt tulyatvam / tathA iha rAjAnam arAjAnaM ca rAjabhiH saha krIDantaM pazya // 64. ua pazya idAnIM sAMprataM jalakrIDAyAM pravRttairvyApRtai rAjabhiH saha rAjabhyaH rAjJaH sakAzAd rAjJAM manoharA manojJAzcittAvarjikA vA vanitA vAravilAsinyo rAjasu yAnti / rAjasahitA ekAn rAjJa ukSitvA anyAn ukSitum upagacchantItyarthaH // . 65. magadhAnAM rAjJaH sakAzAt kosalAnAM rAjJaH savidhe samIpe Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 [ hai 0 8.3.48] caturthaH sargaH / -ko vi juA sajuANo appaNiA saha piaM jale neuM / rUsaviappANeNaM atosasI appaNaiA vi // 66 // savye anne vi nivA khivanti dhArA-harammi savvassi / savvattha tthI-loe sabammi jalaM tahannammi // 67 // annattha kuntalA annassi kusumAi~ annahiM hArA / piccha mayacchi-jaNe savvahiM pi rahaseNa jala-ramire // 68 // kAhiM jAhiM tAhiM itthIe ramai nesa rAya-vaDU / . kIe jIe tIe vi viaDDAe nihiya-citto // 69 // kosalAnAM rAjJaH sakAzAd magadhAnAM rAjJaH savidhe rAjJA arAjJApi khu nizcitaM nIrasya laharyaH kallolA ucchAlyante / 66. priyAm abhISTAM gaNikAm AtmanA saha jale nItvA AtmanA roSayitvA sakopAM kRtvA sayuvA taruNamitraparivRtaH kopi yuvA Atmanaiva atUtuSat vacanavaicitryeNa Avarjayat / apiH evArthe / 67. sarvasmina samaste dhArAgRhe sarvasmin strIloke tathA sarvasmin anyatra mitrAdiSu sarve anyepi pUrvoktebhyo'parepi nRpA jalaM kSipanti ucchAlayanti / * 68. anyasmin skandhAdideze / visaMsthulA iti bhAvaH / kuntalAH kezapAzAH / anyasmin kusumAni / anyasmin hArAH / iti raMbhasena autsukyena jale rantari ramaNazIle sarvasminnapi mRgAkSijane pazya / iti jJeyam // 69. kasyAM yasyAM tasyAmeva vidagdhAyAmeva kaTAkSAdinyAsanipuNastriyAM nihitacittaH nyastamanAH san kasyAM yasyAM tasyAm / avidagdhastriyAm ityarthaH / eSa purovartI rAjabaTuH na ramate / apiH evArthe // 1 BdegnyAse. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 kumArapAlacarite eassi ThANe jala-chaNe imassi havanti nakkhaGkA / savvesi annesi juANa juaINa ya payAsA // 70 // savvANaM annANa vi juANa juaINa ettha halavolo / na hu kAsa tAsa rammo kesiM tesiM na dei dihiM // 71 // kAsa vi tAsa saricchA kiMnara-nArIi kiMnarassa thaa| . . gAyanti ittha ramirA vAriNi taruNIu~ taruNA ya // 72 // kassa vi tassa juANassa kAi tAe a estha juaiieN| . na hu dIsai taNu-laTThI jA na saromaJca-kaJcaiA // 73 // 70. etasmin sthAne yantragRharUpe asmin jalokSaNe sati sarveSAM sarvAsAM yUnAM yuvatInAM saMbandhino nakhAGkA nakhakSatAni anyeSAm anyAsAM yUnAM yuvatInAM ca prakAzAH. aGgarAgApagamAt svaparaprakaTA bhavanti // ... 71. atra jalakelikAle sarveSAm anyeSAM yUnAM sarvAsAm anyAsAM yuvatInAmapi saMbandhI / halavolo dezyaH kolAhalArthaH / tataH kolAhalaH hu nizcitaM keSAM teSAM na ramyaH kAmyaH / kiM tu sarveSAM zrotrapuraiH peya ityarthaH / keSAM teSAM yUnAM kAsAM tAsAM yuvatInAM na dhRtiM dadAti kiM tu sarveSAM hRdayam AhlAdayatIti bhAvaH // ____72. tathA kasyA api tasyAH sarvotkRSTAyAH kiMnaranAryAH amararamaNyAstathA kasyApi tasya sarvaprasiddhasya kiMnarasya devagAyanasya sadRkSA rUpaveSaninAdAdinA tulyAH ranthyo rantArazca krIDAparAstaruNyastaruNAzca atra dhArAgRhe vAriNi gAyanti gAnaM kurvanti // . 73. kasyApi tasya yUnaH kasyAstasyAzca yuvatyAstanuyaSTiH atra yantragRhe hu nizcitaM yattadornityasaMbandhAt sA na dRzyate yA na romAJcaH pulakaH sa eva tanuvyApakatvAt kaJcukaH saha romAJcakaJcukena 1 BC taruNIi. 2 BC juaINa. 3 BC khu. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.49] caturthaH sargaH / 139 puM- sado jAsa maNaM jassa ya jala - keli - kAla-dullalio / kissA tissA jissA so juvaIe aNusareNa // 74 // kIse tIse jIse paNAliAe paluTTiaM nIraM / kI jIe tI vihiraM taM na juaIe || 75 // are faar - lo kAlA vina vA amacca - logammi / kaA vina bhU-loe jala - jantaM erisaM Asi // 76 // vartate saromAJcakaJcukrikA / kiM tu sarvasya zaityaharSAdinA aGgayaSTiH sapulakA abhUd iti bhAvaH // 74. yasya pumzabdaH dharmAdipuruSArthAsAdhanAt pumAn iti nAma. mAtram yasya ca manaH cittam / sacetana ityarthaH / jalakeleH kAlastatra durlalitaH bhogavAJchAtatparaH sa kAM yAM tAM yuvatim anusarati / paJcazarazarAghAtabhItaH strImAtrasyApi pRSThAnuyAyI bhavatIti bhAvaH / kacid dvitIyAdeH [ 3.134 ] iti dvitIyAyAH SaSThI // * 66 75. kasyA yasyAstasyAH praNAlikAyAH sakAzAd yad nIraM paryastaM patitaM tat kasyA yasyAstasyA api yuktyAH na bahirabhUt kiM sarvasyAstad aGgasaGgam ApetyarthaH / " kvacid dvitIyAdeH" [3.134] iti paJcamyAH SaSThI / pUrvArdhe yacchando jJeyaH || 76. kasminnapi kAle na ahiloke nAgasadmani / kasminnapi kAle naiva amartyaloke tridazAlaye / kasminnapi kAle na bhUloke pRthvIpRSThe jalayantram IdRzam AsIt / avalokanaparavizvalokAlakSitasatatavizvatomukhocchalitazuci surabhyamRtadhArAdhoraNIvahanAd naitatsamaM 'babhUva // rAyA / " rAjJaH " [49 ] iti nalope antyasya sau AtvaM vA / pakSe rAyANo // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .140 kumArapAlacarite .. . .jAlA jaleNa puna janta-haraM jala-chaNo huoM jaahe| dovArieNa tAhe vinattamimaM narindassa // 77 // gayANo / raNNo / raNNo / / "jazzasGasiGasAM No" [50] iti nno| pakSe / raayaa| rAyAu / rAyassa // __ rAhaNA / "To NA" [51] iti NA / pakSe raNNA / rAeNa // - rAiNA / rAiNo / rAiNo / rAimmi / "irjasya NoNADauM" [52 ] iti jasya iH / pakSe rAyANo / rAeNa / raNNo / arAammi / ' arAiNaM / arAiNaM / " iNam amAmA " [53] iti jasya amAmbhyAM saha iNam / pakSe rAINaM / rAyaM // ___ rAIhiM / rAIhinto / rAIsu / rAINa / "IdbhisbhyasAmsupi" [54 ] iti jasya I / pakSe rAyANehiM ityAdi // raNNA / rnnnno| "Ajasya"[55] iti TAGasiGassu NA No ityAdezApanneSu aN / pakSe arAiNA / rAiNo / saNANoSu iti vyAvRtteH rAyAu rAyassa rAeNa iti prAg [60,61 ] uktodAharaNAni iha jJeyAni // . sjuaanno| "puMsyana"[56]iti annantasya aannH| pakSe yathAdarzanaM "rAjJaH" [3.49] ityAdibhiH rAjavat kAryam / pakSe juaa| appaNiA / appaNaiA / "Atmana"[57] iti TAyA Ni A nnhaa| pakSe / appANeNaM // savve anne / " ataH sarvAdeH" [58] iti sarvAMdeH adantAjasaH Dit e / jasa iti kim / savvassi // savvattha / savvammi / annammi / annattha / annassi / "ddesimmitthaaH"[59]|| annahiM / sabahiM / "na vAnida''[60]iti hiM vA / bAhulakAt kiMyattadbhayaH striyAmapi / kAhiM / jAhiM / tAhiM / pakSe savvassi / savvattha / savvammi ityaadi| striyAM tu pakSe kIe / jIe / tIe / idametadvarjanaM kim / imssi| eassi // samvesiM / annesi / "Amo ddesiN'|[61]iti DesiM / pakSe savvANaM / annaann| bAhulakAt striyAmapi / kesiM / tesiM // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 - [hai. 8.3.65 caturthaH sargaH / jaiA gimho payaTTao taia cia kira Asi pAuso / jAe tAlA jala-cchaNe patto acchi-vahaM khaNe tahiM // 78 // kAsa / tAsa / "kiMtadbhayAM DAsaH" [62] iti ddaasH| pakSe kesi / tesiN|| kAsa / tAsa / jAsa / " kiMyattadbhayo GasaH" [63] iti DAsaH / pakSe kassa / tassa / jassa / bAhulakAt kiMtadbhayAm AkArAntAbhyAmapi DAso vA / kAsa / tAsa / pakSe kAe / tAe / kissA / jissA / tissA / kIse / jIse / tIse / " IdbhayaH ssA se "[64] iti ssA se / pakSe kIe / jIe / tIe // 78. tadA grISmakAle tasmin kSaNe grISmapravRttyanantarameva jalakSaNe nAnAjalayantrAdidhArAsArAdibhirjalotsave jAte saMpanne sati / kila iti saMbhAvyate / yadA grISmaH pravRttastadaiva prAvRD akSipathaM prAptA samastajanapratyakSAsId' iti / atha ca yaugapadyena RtusaMbhavena grISmakAle prAvRD AsId iti bhaGgayoktam / uttarasargArthasUcanamapi kRtam / 'vaitAlIyaM chandaH // . kAhe / kAlA / kiaa| jAlA / jAhe / tAhe / jaiA / taiA / tAlA / "DeTahe" [65] iti Ahe AlA iti Dito iA ca / pakSe tahiM ityAdi // ityAcAryazrIhemacandraviracitazrIkumArapAlacaritaprAkRtadvayAzrayamahA . kAvyavRttau caturthaH sargaH smaaptH|| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamhA jamhA tamhA vi vaNa-niujAu tattha mahamahio / kAo jAo tAo vi pakkhao nIva-gandho to // 1 // ... gAyanti kiNo morA kIsa pigI gAi jambu-phala-mattA / kamhA vayaM jiAmo tattha pautthehi~ ia laviaM // 2 // imiNA imeNa eeNa ediNA kiNa vi jeNa teNa kir| savva-disANa muheNaM mahamahio mAlaI-gandho // 3 // 1. atha paJcacatvAriMzatA gAthAbhiISmAnantarabhAvinI prAvRSaM varNayati / tato grISmAnantaraM kasmAd yasmAt tasmAdapi / sarvasmAd ityarthaH / vananikuJjAt kasmAd yasmAt tasmAdapi pakSAt pArthAt samIpadezAt tatra prAvRSi nIpagandhaH dhArAkadambasaurabhyaM prasRtaH ucchlitH|| kamhA / jamhA / tamhA / "semhA" [66] / pakSe kAo / jAo / taao|| to / "tado DoH" [67] iti Gase? / pakSe tamhA // .. 2. kasmAd mayUrA gAyanti kekAyante / kasmAt jambuphalairmattA puSTA satI pikI kokilA gAyati madhuraM kUjati / atha yadi etayoH zabditam ullasati tadA kasmAd vayaM jIvAmaH / evaM sati na prANituM samaya iti bhAvaH / iti tatra prAvRSi proSitaiH pAnthairlapitaM parasparam uktam // kinno| kIsa / "kimo DiNoDIso'[68]iti GaserDiNoDIsau / pakSe kamhA // 3. yena kenApi tena lokaprasiddhena sarvadizAM mukhena / kena tene Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.71] paJcamaH sargaH / . vAyaM vAraNa tiNA keNAvi jiNA khu Nehi pahiehi / parimukko nIsAso bhariUNaM daia-rai-keliM // 4 // mAlai-layAi NAe NeNa ya puvAMNileNa pahiANa / katto vi ko vi kattha vi ahUva-puvo huo moho // 5 // aha vinattaM ArAmieNa pecchasu imaM vaNoddesaM / vallIhi imAhi imo bahala-dalAhiM maNo harai // 6 // tyAha / anene prAcyena anene avAcyena etena pratIcyena etena udIcyena kRtvA / kira iti kilArthe / sa ca AptavAde / mAlatIgandho jAtiparimalaH prasRtaH // 4. tena kenApi vAtena vAtaM paribhrAntam yena kRtvA khu nizcitaM dayitAratikeliM priyAsuratakrIDAM smRtvA vicintya taiH pathikaiH niHzvAsaH parimuktaH / tathAvidhapavanasya uddIpanavibhAvatvAt / bahirmukhAd uSNavAtaH parityaktaH // . ___ imigA / imeNa / eenn| ediNA / kiNa / jeNa / teNa / tiNA / keNa / jiNA // " idametatkiyattadbhayaSTo DiNA" [69] iti TAyA Dit iNA vA / / 5. tayA mAlatIlatayA tena ca pUrvAnilena pathikAnAM kasmAdapi kuMtazcitkAraNAt kutrApi udyAnoddeze kopyanirvacanIyaH abhUtapUrvaH a saMjAtacaro mohaH cittavaiklavyam abhUt / apiH saMdehe // ... Nehi / NAe / NeNa / "tado Na" [70] iti syAdau No lakSyAnusAreNa / - katto / ko / kattha / "kimaH kaH" [79] iti syAdau tratasozca kaH // 6. atha prAvRDvijRmbhaNAnantaram ArAmikeNa udyAnapAlakena vijJaptaM zrIkumArapAlabhUpAlasya puraH prAJjali pratipAditam / kiM tat tadevAha / imaM pratyakSavartinaM vanoddezaM kAnanasamIpaM pazya prekSasva vA sAvadhAnaM vilokaya / sAmAnyena vanadarzanaviSayaM vijJApya vizeSeNa varSAsaMbhavi 1 BC imena. 2 BC imena. 3 B aprAcyena; C apAcyena, Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite imiA pAusa-lacchI kahai ayaM siriphaMlo vaNe assi / / samae imassimali-kiGkiNI-ravaM kAma-chattaM va // 7 // ua assa jambu-taruNo imassa dADimi-dumassa ya phalAI / esu ramijai AhiM sugIhi ehiM sugehiM ca // 8 // . iha ujANe samae imammi NaM piccha vihasiyaM nIvaM / kuDayaM ca imaM Ne ajjuNe a tAvicchae a ime // 9 // vRkSalatApatrAdisaMpadaM vanagatAM darzayan vijJapayati / imAbhiH bahaladalAbhiH sAndrapatrapaGktibhiH vallIbhiH vratatibhiH kRtvA ayaM vanoddezo. mano harati hRdayam Avarjayati // - imaM / imAhi / imo / " idama imaH " [72] / ____7. asmin samaye sAMpratam asmin . vane ayaM zrIphalaH bilvaH alayaH saurabhyalobhalagnA bhRGgAsta eva tadAkAratvAt kiGkiNyaH kSudraghaNTikAstaSAM ravo yatra tat tathA evaMvidhaM kAmacchamiva / tena kandarpasya sacchAyatvAt / iti iyaM prAvRDlakSmIH kathayati sAmarthyAtstanayitlustanitaiH pratipAdayati // . ___ imiA / ayaM / "puMstriyoH'[73] / iti na vA ayaM imiaa| pakSe imo // 8. asya jambutaroH asya dADimIdrumasya ca phalAni ua pazya / tathA eSu phaleSu AbhiH zukIbhiH kIrIbhiH ebhiH zukaizca ramyate parasparaM krIDyate // asti / assa / "ssissayorat" [74] / imAdezopi / imassi / imss|| bAhulakAd anyatrApi / esu / AhiM / ehiM / / 9. asmin samaye sAMpratam asminnudyAne imaM nIpaM dhArAkadasvam imaM ca kuTajaM ca vatsakAkhyavRkSavizeSaM vikasitaM puSpitam imAn arjunAMzca kakubhAn imAn tApicchAMzca tamAlAn / arthavazAd vcnvytyyH| iti vikasitAn pazya // 1B risi; C risa'. 2 BC deglakSmI. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 [ hai* 8.3.79] paJcamaH srgH| . laGgali-vaNeNa NeNaM phullaM jUhI-vaNeNa ya imeNa / kohali-vaNehi~ NehiM imehi~ bimbI-vaNehiM ca // 10 // bhU-bhAgamiNaM taha naha-bhAgamimaM parimaleNa rundhantaM / idamiNamiNamo a vaNaM koAsai keaINa ua // 11 // ua kiM pi hu sunderaM pAusa-samayassa se payaTTassa / siM kuDayajjuNa-sajjANa parimalo ittha parimilio // 12 // iha / "Dermena hH"[75]| idamaH kRtemAt H sthAne mena saha hH| pakSe imssi| iha / imammi / " na tthaH " [76 ] / idamaH De: ttho na // 10. etena lAgalInAM zAradIlatAnAM vanena anena yUthikAnAM mAdhavIlatAnAM vanena ca ebhiH kUSmANDInAm oSadhivizeSANAM vanaiH ebhirbimbInAM raktaphalAnAM vanaizca phullam / etAni lAGgalyAdivanAni puSpitAnItyarthaH // .. / Ne // NeNaM / [NehiM]] "gomzasTAbhisi''[77]iti nnH| pakSe imaM / ime / imeNa / imehi // 11. imaM bhUbhAgaM pRthvIpRSThapradezaM tathA imaM nabhobhAgam AkAzadezaM parimalena saurabhyaNa rundhat vyApnuvad idam idam idaM ca / samastamapIti bhAvaH / ketakInAM vanaM vikasati puSpati ua pazya // . . iNaM / " ameNaM " [78] / pakSe imaM // - idaM / iMNaM / innmo| "klIve sya" [ 79 ] iti siambhyAM saha idaM iNamo iNaM ca // . 12. pravRttasya pramRtasya / prauDhiM prAptasyetyarthaH / asya prAvRTsamayasya hu nizcitam Azcarya vA kimapi lokottaraM saundaryam asti 1 D puSpyati. 10 [ kumArapAlacarita] Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 kumArapAlacarite se candaNassa taha mayanAMbhIe siM ca agaru-kaliANa / kappUra-pAriyoNa ya ahiayaro mAlaI-gandho // 13 // cizvaNia-tarUNemANeANa ya kusuma-daMsaNe hriso| kaha vi na mAi imasseassa ya ArAma-loassa // 14 // tANa laliANa ThANaM tassANaGgassa laGgalI-kusumaM / . eAo ettAhe etto a na ettha ko lei // 15 // .. . ua pazya / tathA atra prAvRSi eSAM kuTajArjunasarjAnAM vatsakakakubhazAlAkhyadrumANAM parimalaH parimilitaH piNDIbhUtaH / tadgandhavaiviktyaM na jJAyata ityarthaH // kiM / " kimaH kiM" [ 80 ] // 13. asmAd upalabhyamAnAt tasmAt pUrvam upalabdhAt etasmAt AsannopalabhyamAnAd vA candanAt / eSAm atyAsannopalabhyamAnapattanAdinagarANAM teSAM lokadRSTamalayA~didezAnAM vA candanAt / tathA asyAstasyA etasyA vA mRganAbheH AsAM tAsAM vA purAM mRganAbheH / AbhyastAbhya etAbhyazca agurukalikAbhyaH / ebhyastebhya etebhyazca karpUrapArijAtebhyaH / sAmarthyAt candanAdigandhebhya ityrthH| mAlatyA jAtergandhaH parimalaH adhikataraH / prAvRdkAle hi mAlatyA atirucirapracuratarasaurabhyAspadatvAt // se candaNassa ityAdiSu " kvacid dvitIyAdeH" [ 3.134 ] iti paJcamyAH SaSThI // . 14. eSAm eteSAM ca cizcaNikAtarUNAm amlikAvRkSANAM kusumadarzane sati asya etasya ArAmalokasya udyAnajanasya kathamapi kenApi prakAreNa harSo na mAti ativartate // .. 15. tasya anaGgasya teSAM lalitAnAM vilasitAnAM sthAnaM padaM 1 So BC. 2 BD degpArayANa. 3 B wants degmAnapattadeg up to gandhebhyaH in line 16. 4 CD degmalayajAdi. 5 abhivartate. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.3.84] paJcamaH srgH| 147 eammi vaNoddese Iammi tahA ayammi uusli|.. iNamiNamo esa phuDaM sAlo jUhI silindhaM ca // 16 // kuDeyaM dalai tameaM esA sA jUhiA mahamahei / eso so kandalio veNu-kuDaGgo vi paDisAhaM // 17 // lAgalIkusumaM zAradIlatAprasUnam etasmAt [ etasmAt ] etasmAcca / sarvasamIpavartidezAd ityarthaH / atra udyAne ko na lAti / parimalavikAsisaundodyAvarjitacetAH sarvopi etad gRhNAtIti bhAvaH / / - se| siM / "vedaMtadeta"[81] ityAdinA idamtadetadAM sthAne GasambhyAMsaha yathAsaMkhyaM sesimau / pakSe imANa / eANa / imassa / eassa / tANa / tassa // ___etAhe / etto| "vaitdo"| [82] iti etado GaseH sthAne to tAhe / pakSe eAo // .... ...: ettaahe| etto / ettha / "tthe ca tasya luk' [83] etadaH tthe pare tto tAhe etayozca parayostasya luk // 16. etasminnetasmin etasmin samIpavartini vanoddeze eSa sAlaH arjunaH / eSA yUthI maagdhiiltaa| etat silindhaM ca bhUmisphoTaH sphuTam ullasati puSpapatrapravAlAdibhirvardhate // . iiammi| aymmi| "eradI"[84] iti etadaH ekArasya GayAdeze mmau atItau / pakSe eammi // 17. tad etat pUrvadRSTam adhunA anubhUyamAnaM kuTajaM dalati vikasati / eSA sA yUthikA mahamahei Iti gandhena prasarati / saurabhyeNa sarva vyApnotItyarthaH / eSa sa veNukuDaGgopi vaMzagahanamapi pratizAkhaM sarvazAkhAsu kandalitaH saMjAtanavAGkuraH // 1B kuDalaM. 2 0 zilimbhraM. 3 BCD mahamaheitti for mahamahei iti. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 kumArapAlacarite aha lIlA-pokkhariNI aha nIraM baDDavAsa-mukaM ca / aha pavaNa-vevamANo navo a kalamaGkurukkero // 18 / / .. tAviccho bahala-dalo amU amU kamaliNI a gy-kmlaa| mattamamuM bhega-kulaM amUsu lIlA-talAIsu // 19 // niculANa ayammi vaNe iammi taha sallaI-niuJjammi / sAla-vaNammi amummi a parimala-bahalo vahai pavaNo // 20 // iNaM / iNamo / esa / " vaiseNadeg " [85] iti etadaH sinA saha esa iNaM iNamo / pakSe eaN| esA / eso // esA / sA / eso / so / "tadazca taH so'klIbe" [86] aklIbe / aklIba iti kim / taM ea|| . . . 18. asau lIlApuSkariNI kriiddaavaapikaa.| vaDuvAsa iti dezyo meghArthe / vaDDuvAsamukkaM meghamuktam ado nIraM ca / pavanena vepamAnaH kampamAnaH navaH adhunA udgataH asau kalamADarotkarazca surabhizAlivizeSAGkurapUrosti / 19. bahaladalaH sAndracchadaH asau tApicchaMstamAlaH / tathA amUSu lIlAtaDAgikAsu krIDAdIrghikAsu gatAni prAvRdsadbhAvAd naSTAni kamalAni yasyAH sA tathA asau kamalinI ca padminI mattam ado bhekakulaM darduravRnda cAsti / aha 3 / "vAdasoda' [87] iti adaso dasya sau hovaa| tasmiMzca kRte ataH se?" [3.2] "At" [hai 0 2.4] ityAp / klIbe svarAnmase:" [3.25] iti mazca na bhavati / pakSe uttareNa muH AdezaH // - amuu| amU / amuM / amUsu / "muH syAdau" [88] // 20. niculAnAM vaJjulAnAm amuSmin vane tathA amuSmin 2 B esA. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.89] paJcamaH srgH| 149 - taM tuM tuvaM tuha tuma ANeha navAi~ nIva-kusumAI / bhe tubbhe tumhoyhe tumhe tujjhAsaNaM deha // 21 // sallakInikuJja gajapriyAgahvare amuSmin sAlavane ca parimalabahalaH saurabhanicitaH pavano vahati vAti // ayammi / iammi / "mmAvayeau vA"[89] / adasaH antyavyaJjanaluki dakArAntasya sthAne GyAdeze mmau aya ia / pakSe amummi // 21.-45. atha mAlinIparasparoktipratyuktinivedanena udyAnapAlaH zrIkumArapAlabhUpAlaM vijJapayati / paJcaviMzatyA mahAkulakam // 45. padmAvatIdevyAH pUjane pUjAnimittaM tisRbhiH dvAbhyAM dvAbhyAM guNite te ca te dve ca dviguNitadve tAbhyAm / catasRbhizcetyarthaH / . sakhIbhiH saha mAlinyo mAlAyuktA anyonyam iti pUrvoktaM jalpanti kathayanti // .: tadevAha / 21 sakhi tvam 5 / korthaH / sarvA api yUyam / navAni nIpakusumAni Anayateti / atra taMtumAdibhiH saha sakhizabdasya pratyekaM yogaH / evam uttaratrApi yuSmadAdezaiH bhe tubbhe ityAdibhiH. asmadAdezaizca ammi mmItyAdibhizca saMbandhaH kAryaH / he sakhyaH yUyam 6 * AsanaM pUjAvilokanArthAgatopavezanArtha viSTaraM datta vitarata // ...-B tumhomhe. 2 B tubbhA'. tubha would give us one more form tujjha (III. 104). It would be far-fetched to suppose that you is the correct form but that gra is not to be formed under III. 104 since out of an and Trs that are form* able from tubbha, tumha is expressly given in III. 91 so as to indicate that is not to be formed. Neither in the Vrtti of the Sutras nor in commentary on our text is there any indication of such a Jnapaka, on and on closely resemble in the MSS. 3 BC kathayati jalpaMti. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 kumArapAlacarite tumhe tujhe hAyaha ahiNava - kalhAra - pattiANayaNe / taM tuM tumaM tuvaM tuha tume tue saMpayaM bhaNimo // 22 // vo tumbhe tujjho he tumhe tujjhe a bhe a tumhe a / bhaNimo na kimiha pahAeha pallale dadura bhaeNa // 23 // te di deta tara tumAi tumae tume tumaM tumai / kiM nANijai duvvA paumAvara - devi - pUyatthaM // 24 // bhe tubbhehi~ a tujhehi~ a taha tumhehi~ tulasiA gijjhA / ujjhehi~ a umhehi~ a tumhehiM taha ya uchehiM // 25 // 22. he halA yUyaM yUyaM snAta snAnaM kuruta / he vayasyAH tvAm 7 abhinavA nUtanA yA kahArasya vanaspatibhedasya patrikA tasyA Anayane sAMprataM vayaM bhaNAmaH AdizAmaH // 23. . he AlyaH yuSmAn 8 bhaNAmaH yathA iha palvale alpasarasiM dardurabhayena kiM yUyaM na snAta / bhekabhItiM tyaktvA, snAnam AdhattetyarthaH / 24. he sadhrIcyaH tvayA 11 padmAvatIdevyAH pUjArtham / i AkSepe / kiM dUrvA nAnIyate / aparavyApAram utsRjya AnIyatAm iti bhAvaH // 25. he sakhyaH yuSmAbhiH 8 tulasikA 1 surasAkhyaH prasiddhasurabhivanaspatibhedaH / grAhyA ucceyA // 9 BC are both confused and wanting in this distich. B merely has vo tubbhe tubbhomhe tujjhe ya; C vo tubbhe tubbhoyhe tumhe nbhe a te a tumhe ya. Bm reads the Sutra thus : vo tubme ujjhe tumhe unhe bhe zasA (III. 93 ) where P substitutes tubbha for ujjhe. Metre in our text makes impossible, and go would give two more forms besides the right one, viz, tujjha and tumha. tujjha appears to be the correct reading and the Sutra should therefore read vo tujjha tubbhe tumhe unhe bhe zasA in Jain Mss. jjha and are very similar. That is the correct form and not as given by P (III. 95) is plain from the fact that we should thereby have one more form which the grammar would not recognise. See note on page 149 above. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [he0 8.3.89 ] . paJcamaH srgH| 151 tubbhatto tumhatto tujjhatto keaiM tuhatto vi / ANAemi tumatto tahA tuvatto taitto a|| 26 // tuyha tahinto tubbha ya tumha ya tujjha ya saveNTa-pikAI / devIi DhovaNatthaM toDAmo dADimi-phalAI // 27 // tubbhatto tumhatto uyahatto taha ya taha ya umhtto|| tumhatto tujjhatto mutthA-dhUvaM karAvemi // 28 // tei te tuhaM tuha tume tu tumha tuva tuma tumo tumAi i e / de di tahA vimharizaM kimimaM pallala-jale pahANaM // 29 // 26. he halAH tvat 7bhavatyA bhavatyAH pArthAt ketakam aanyaami|| 27. he vayasyAH tvat 5 bhavatyA bhavatyAH sakAzAd devyAH padmAvatyA DhaukanArtha balikaraNArthaM savRntAni ca tAni pakkAni ca tAni tathA prasavabandhanaparipAkayuktAni dADimIphalAni vayaM troTayAmaH avacayAmaH // 28. he AlyaH yuSmat 6 bhavatInAM bhavatInAM sakAzAd mustAnAM gundrANAM dhUpaM kaaryaami|| 29. he sadhrIcyaH taiva 15 kimidaM palvalajale snAnaM vismRtam / yena na kRtam iti bhAvaH // 1 B reads the first halves of the two stanzas 29 and 30 thus; tai te tuhaM tume tu tumha tuva tumo tumAi I e / de hi * - * * tubbha ( ? ubbha) ya tamhaM tubbha ya tubbha ya uyaha taha uMmha taha tujjha. C. tai taM duhaM tume tu tumhaM tuva tuma tumo tumai I e| . de hi * * * tunbha ya tamhi ya tubbha ya ubbha ya ujja taha umhu umhe / 2 B yathA. 3 B tava 11. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 kumArapAlacarite ubbha ya tumhaM tubbha ya umha ya uyaha taha ujjha taha tujjha / pupphaJjali-dANa-kae nIvAvacae kimAlassaM // 30 // bhe tubbha tu vo tubhaM tubbhANa tuvANa tumha tumhaM ca / . tumhANa ya pallalao vimhariaM kiM jalANayaNaM // 31 // . tujhaM tujjha tumANaM tumANa umhoNa avi a umhANaM / matta-jalavAyasuDDAvaNeNa jala-kalusaNaM kimimaM // 32 // tuMbbhANaM tujjhANaM tuhANa tumhANamaha tuvANaM ca / tujjhANa tuhANamimaM matta-valAyAsu kiM ramaNaM // 33 // . tumae tae tai tume tumAi tujjhammi tummi tubbhmmi| tumhammi tuhammi tuvammi tumammi bhaNAma jUhi-kae // 34 // 30. he sakhyaH tava 7 puSpAJjalidAnakRne kusumAJjalividhAnanimittaM kiM nIpAnAM dhArAkadambakusumAnAm avacaye cuNTane Alasyam / na mandAdaratvaM kartuM yuktam iti bhAvaH // 31. he halAH yuSmAkaM 10 palvalAjalAnayanaM kiM vismRtam // 32. he vayasyAH yuSmAkaM 6 mattajalavAyasoDAyanena puSTamadkSepaNena kRtvA kimidaM jalakaluSaNam / tatsaMmukhaM leSTakSepaNAdinA pAnIyAvilIkaraNaM nocitam iti bhAvaH / / 33. he AlyaH yuSmAkaM 7 mattabalAkAsu puSTasArikAsu kimidaM ramaNam / pUjAprastAve na krIDituM yuktam iti bhAvaH // 34. he sadhrIcyaH tvAM 12 yUthIkRte mAgadhInimittaM bhaNAmaH AdizAmaH / "dvitIyAtRtIyayoH saptamI" [3.135 ] ityanena dvitIyAyAH saptamI // 1 B tubhaM; C doubtful between tunbhaM and tujhaM. 2 C tumhANa. 3 B amhANaM. 4 D omits 33,34 and 35. 5 BC halyaH, 6 ByuSmAkaM 8. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.3.89] paJcamaH sargaH / 153 tusu tujjhesu tuhesu a tuvesu tumhesu tuvasu tubbhesu / / tumasu tumesu atuhasu abhisinni-dlaahrnnmaadisimo||35|| tubbhAsu tubbhasu tahA tumhasu tumhAsu taha ya tujjhAsu / tujjhasu a AisAmo nava-jambu-phalovahArammi // 36 // ammi mmi amhi ahayaM hamahaM mAlUra-pallave lemi / amhamhe amho mo bhe vayamavi loddha-kusumAiM // 37 // Ne NaM mi ammi amha ya mamha ahaM maM mamaM mimaM bhaNaha / amhe amho Ne amhAmalaya-phalehi jai kajaM // 38 // me mi mamaM mamae mai mamAi Ne taha mae mayAi thaa| amhAhi amha amhe Ne amhehi a javA gejjhA // 39 // 35. he sakhyaH yuSmAsu 10 bisinIdalAharaNaM padminIpatrAnayanam AdizAmaH // 36. he halAH yuSmAsu 6 navajambuphalaiH upahAraH padmAvatIdevyAH pUjanaM tasmin tannimittam AdizAmaH // 37. he vayasyAH ahaM 6 mAlUrapallavAn bilvakisalayAn lAmi gRhNAmi / he sakhyaH vayaM 6 lodhrakusumAni mArjanaprasUnAni / arthavazAt vacanavyatyaya iti lAmItyekavacanAntamapi bahuvacanAntam laamH|| 38. he AlyaH mAM 10 tathA asmAn 4 bhaNata yadi AmalakaphalaiH kAryam / etad bhavatprayojanaM vayameva niSpAdayAma iti bhAvaH / .. 39. he sadhrIcyaH mayA 9 tathA asmAbhiH 5 yavA grAhyA upAdeyAH // 1 B amhi. 2 D degnAntamiti lAmaH. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 kumArapAlacarite majjhatto vi mahatto tahA maitto tahA mamatto vi| amhatto taha giNheha kuDaya-taruNo pasUNAI // 40 // me mai mama maha majjhaM mahaM tahA majjha amha amhaM ca / / Ne No amhe amho campaya-kaliAu gijjhAo // 41 // amhANaM majjhANaM mamANa mamANa mahANa ya mahANaM / .... amhANa ya majhoNaM hatthe dhava-pasarva-dAmAI // 42 // mi mai mamAi mae vi a amhammi mamammi me taha mhmmi| majjhammi a thala-naliNI kusumAharaNe niuttavvaM // 43 // amhesu mamesu tahA mahesu majhesu taha ya amhAsu / .' Adisaha sallaI-taru-nava-kusumAharaNa-kammammi // 44 // 40. he sakhyaH mat 4 mama mama sakAzAt / tathA asmat asmat asmAkam asmAkaM sakAzAcca kuTajataroH prasUnAni yUyaM gRhIta aGgIkuruta // 41. he halA mama 9 tathA asmAkaM 7 campakakalikA hemapuSpakakorakA grAhyAH // 42. he vayasyAH asmAkaM 8 haste dhavaprasavadAmAni zAkhivizeSaprasUnasrajaH santi / 43. he AlyaH mayi 9 sthalanalinIkusumAharaNe sthalapaminIpadmAnayanaMnimittaM niyoktavyam AdeSTavyam // -- 44. he sakhyaH asmAsu 5 sallakItarunavakusumAharaNakarmaNi 1 BC majjhANaM. 2 B majjhANa ya for majjhANaM. 3 BC pasama'. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.3.119] pacamaH sargaH / ia paumAvara - devIi pUaNe mAliNIu jampanti 1 tIhiM dohiM duguNia-vehiM ca sahIhi annonaM // 45 // saraya-samayammi ettha ya mihuNa-sarUtreNa piccha vilasanti / deva duve sArasayA duNNi sugA veNNi haMsA ya // 46 // gajapriyApAdapaprasUnAnayanarUpavyApAranimittaM yUyam Adizata bhaNata / atra ca mahAkulake tathAcApizabdAH sakhIM sakhIM prati samuccayedyotaka - tvena niyoktavyAH // 155 7 tathA atraiva ca "yuSmadastaM tuM tuvaM "[90 ]ityAdi " supi" [117] ityantasUtrANAM taM-tuM-tuvaM-ityAdi - amha mama maha - majjha ityantAni udAharaNAni yuSmadasmadoH sarvavibhaktisaMbandhe spaSTAnyeva / navaraM supi etvavikalpam icchantyeke / tanmate tuvasu tumasu ityAdi / tubbhasya Atvamapi icchatyanyaH / tena tubbhAsu / tumhAsu / tujjhAsu / amhasya AtvamapIcchatyanyaH / tena amhAsu iti vizeSaH // tIhiM / "trestI tRtIyAdau" [118] // dohiM / vehiM / "dverdo ve" [119] // 46. prAvRDanantaraM zaratsaMpadaM darzayan ArAmikaH kumArapAlanRpaM vijJapayati / he deva mahArAja atra ca asmin punaH zaratsamaye drau sArasazca sArasI ca sArasau / " puruSaH striyA " [ hai 0 3.1] iti puruSazeSe / sArasau lakSmaNau / evam agrepi / dvau zukau kIrau dvau ca haMsau sitacchadau mithunasvarUpeNa strIpuMsayugmarUpeNa pazya vilasataH krIDAM kuruta: / dvau iti pazyetyapekSayA dvitIyA / vilasata ityapekSayA ca prathamA / evam agrepi pazyetyapekSayA dvitIyA bhrAmyataH uDDayante saMntIti yoge prathamA // 1 B samuccayAvadyAkatvena C samuccayAvaMghAtakatvena. 2 C traistIstR Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15.6 kumArapAlacarite do do kururA ve ve a khaJjaNA naha-yale ua bhamante / paNNAi~ tivaNNassa ya ua tiNNi vi juNNa-nIlAI // 47 // ua cauro cattAro cattAri ime nahammi uDante / daMse sArase ia muddhA duhaM vayaMsINaM // 48 // duha nayaNANa suhadA ua mAlA paGkayANa tAsuM ca / kamala-sahI haMsa-bahU alI bahU piccha ramamANA // 49 // 47. dvau dvau kururau utkrozAkhyapakSivizeSau dvau dvau ca khaJjanau khaJjarITau nabhastale ua pazya bhrAmyataH / triparNasya ca palAzasya trINyapi parNAni jIrNAnyapi purAtanaprAyANyapi nIlAni / samayamAhAtmyAt haritAni / sazrIkANIti yAvat / ua pazya santi / duve / doNNi / veNNi / do / do| ve / ve / " duve doNi veNNi ca jaszasA" [120 ] | duNi / viNNi iti pAThe tu " hrasvaH saMyoge " [1. 84 ] iti hrasvaH // - tiNNi / "trestiNNiH " [121] // 48. mugdhA apragalbhA dvayorvayasyayoH sArasAn iti anena prakAreNa darzayati / tamevAha / catura imAn sArasAn nabhasi ua pazya / uDuyante vicaranti // cauro / cattAro / cattAri / " caturazvattAro cauro cattAri " [122] // 49. dvayornayanayoH sukhadAH paGkajAnAM mAlAH srajaH ua pazya santi / tAsu ca kamalasakhyaH sahacAritvAd vayasyAH / haMsavadhUH varaTA / alivadhUH bhramarI / ramamANAH pazya santi // doNhaM / doNha / "saMkhyAyA Amo vha vhaM" [123] // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.123] paJcamaH srgH| 157 akhalia-parimala-riddhiM pahiA dadRNa chatta-vaNNa-taruM / vaccanti moha-nidaM maraNa-sahiM bharia appa-vahuM // 50 // hAhANa samA heDhe tarUNa sAlINa goviA gantI / khe jantINaM miliANa sura-vahUNaM gaI khalai // 51 // ali-mAlAhi saNAhehi~ bANa-kusumehi parimala-gurUhi / didvehi vi mucchiAi duhiNIhiM panthia-vahiM // 52 // sArasa-mAlAhinto suga-mAlAo a caDaya-mAlAu / akhalia-gaIu dheNUu rakkhimo sAli-vaNameaM // 53 // 50. askhalitaparimalaRddhiM nirargalasaugandhyasamRddhiM saptaparNatarum ayukchadavRkSaM dRSTvA pathikA AtmavadhU svabhAryA smRtvA maraNasakhIm acaitanyAditatkAryakAritvAd vayasyAM mohanidrAM tamoguNamayIM mUrchAnidrAM vrajanti AsAdayanti / . 51. tarUNAm adhaH adhastanabhAge hAhA devagAyanastena teSAM vA samA / nirupamaninAdopetatvAt / zAlInAM gopikA gAyantI gAnaM kurvatI khe yAntInAM vrajantInAM militAnAM krIDArtha samuditAnAM suravadhUnAM gatiM skhalayati niSedhayati / divi gacchantyopsarasaH atyAzcarya gopIgItaM zrutvA tatraiva tiSThantItyarthaH // . 52. alimAlAbhiH sanAthaiH yuktaiH parimalagurubhiH saurabhADhyaiH dRSTairapi bANakusumaiH asanaprasUnairhetubhUtaiH duHkhinIbhiH smarajvarAbhitApAt sakaSTAbhiH / panthena caranti pAnthikAH / pathivat panthazabdopyasti / teSAM vadhvastAbhirmUcharyate muhyate // 53. sArasA lakSmaNAsteSAM mAlAstasyAstAbhyo vA / zukAH kIrAsteSAM mAlAstasyAstAbhyo vaa| caTakAH kalaviGkAsteSAM mAlAstasyAstAbhyo vA / askhalitA apratihatA / anivAryeti yAvat / 1 BC satta. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite kuGkuma-kaliAsunto surahissa miussa enta-pavaNassa / pasaro girimmi iha taha tarummi savvaM pi surahei // 54 // phullA muNI iha tarU na muNIu tarUu dUragA bhamarA / / vAi muNINa tarUNaM nava-parimala-mAsalo vAU / / 55 // uddIviya daDha-mayaraddhayaggiNo vAuNo phuranti rayA / muNi-mAlatto paGkaya-mAlAhinto parAya-kaNA // 56 // evaMbhUtA gatiryasyA yAsAM vA tasyAstAbhyo vA dhenordhenubhyazca zAli-. vanam etad vayaM rakSAmaH tannivAraNena pAlayAmaH / atra ArAmikeNa svaniyoga eva vijJaptaH // . - 54. kuGkumakalikAbhyaH kesarakorakasakAzAd AyaMzcAsau pavanazca tasya ata eva surabheH mRdoH sukhasparzasyaM prasaraH ujjRmbhaNam iha zaradi girau tathA tarau sarvamapi upatyakAdhityakAprasthAdi mUlapatrapuSpAdi surabhayati svagandhavAsena ekatAnatAM nayati // 55. iha zaradi munayaH agastayastaravaH phullAH puSpitAH / ato na munestaroH sakAzAd dUragA viralAH / kiM tu makarandalobhAt samIpasthA ityarthaH / bhrmraaH| tathA munInAM tarUNAM navaparimalamAMsalaH nUtanasaurabhasamRddho vAyurvAti // mAlA kamala-sahI haMsa-bahU ityAdIni muNIu tarUu muNINa tarUNaM ityantAni codAharaNAni "zeSe'dantavat'' [124] ityetadvRttyanusAreNa svayam upayujya paribhAvanIyAni // : 56. uddIpitaH vRddhiM nItaH dRDho balavAn makaradhvaja eva saMtApakatvAd Agniste. tathA vAyavaH sphuranti sarvataH paribhramanti tathA uddIpitamakaradhvajAgnervAyoH vAyuM prApya / vAyuyogAd iti yAvat / . 1 D yan vahan sa cAsau pavanazca. 2 B vAyuvogoditi. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 [hai. 8.3.130] paJcamaH srgH| cArummi ettha pallala-vArimmi visaTTa-pomma-mAlAo / dohiM cia nayaNehiM hoi na tittI niyantANaM // 57 // macca-gaNassa surANa ya alaM khu kAmo havei iha sre| . kAmAya pavaTTante bANaM kAmassa ya ghaDante // 58 // rayAd vegena munimAlAyAH agastipuSpaparaMparAyAH munimAlAbhyo vA sakAzAt [ tathA paGkajamAlAyAH paGkajamAlAbhyo vA sakAzAt ] parAgakaNA etadrajolavAH sphuranti itastata ullasanti // aggiNo / vAuNo / " na dI| No" [ 125 ] // mAlatto / mAlAhinto / "GaseDhuMk" [126] / bhyasazca hiH"[127]|n|| 57. atra zaradi cAruNi palvalavAriNi / visaTTa iti dezyam / vikasitAni yAni padmAni teSAM mAlAH mAlAbhyo vA sakAzAd dvAbhyAmeva nayanAbhyAM pazyatAM vIkSamANAnAM na tRptirbhavati / na tadarzanavAJchA vyuparamata iti bhAvaH // mAlAo iti pazyatAm iti saMbandhavivakSayA dvitIyA / na bhavatIti saMbandhavivakSayA tu paJcamI / * cArummi / vArimmi / " herDe " [ 128 ] / na // .. mAlatto / mAlAhinto / mAlAo / " et " [ 129] / na // dohiM / nayaNehiM / " dvivacanasya bahuvacanam " [ 130 ] // . ..'. 58. kAmAya smarArthaM pravartamAnAyAm kAmAya bANaH asanaH sa eva virahimanobhettRtvAd bANaH zaraH taM ghaTamAnAyAm utpAdayantyAm / " prAvRTazarattaraNayaH puMsi" [ 1. 31 ] iti prAkRte puMstvam / iha zaradi bANAkhyapuSpeNa kRtvA martyagaNAya surebhyazca vizikhaM prAptuM samarthaH kAmo bhavati // zaradupaSTambhena smarastAn svavazavartino vihitavAn ityarthaH // ____1 D zaradi martyagaNAya surebhyazca khu nizcitaM alaM samarthaH. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. kumArapAlacarite .. mayaNammi virahiNINaM vahAi ruTTammi ko va na vahAya / ... jaM tANa vahassa huaM phullaM sehAlia-vaNaM pi // 59 // . vande bhaNDIrassa vi cirassa phullammi jaimmi ali-olI / nIla-maNINa na iarA vaNa-siri-piTThIi kabari vva // 60 // ei na pahio pAse imassa asaNesu bhUsia-vaNassa / gandha-visehi va tehiM bIhanto nassae dUre // 61 // macca-gaNassa / surANa / " caturthyAH SaSThI" [ 131 ] // . . kAmAya / kAmassa / " tAdarthyaDervA " [ 132 ] || '59. virahiNInAM proSitabhartRkANAM vardhAya vinAzAya kupite sati madane / vA ivArthe / sa ca saMbhAvanAyAm / ko vA ka iva na vadhAya na saMbhAvyate / asau yastAsAM vadhAya na bhavatItyarthaH / yat tAsAM vadhAya phullaM puSpitaM zephAlikA nirguNDI tasyA vanamapi bhUtam // - vahAi / vahAya / vahassa / " vadhADDAizca vo" [ 133 ] iti tAdarthyaaeNDit AiH SaSThI ca vA // 60. bhaNDIramapi vRkSavizeSamapi cireNa varNanIyasaurabhAdiguNaprAmasya asaMkhyatvAd bahukAlena vande varNayAmi / yasmin phulle puSpite 'sati nIlamaNibhyo na itarA / atisAdRzyAt tA ivaivetyarthaH / alyAlI bhramarazreNiH vanazriyaH pRSThe kabarIva veNirivAsti / bhaNDIrassa / cirassa / maNINa / piTThIi / " kvacid dvitIyAdeH " [134] iti dvitIyAdInAM vibhaktInAM sthAne SaSThI // . 61. asya pratyakSavartinaH asanaiH bIjakaiH kRtvA bhUSitaM ca tad vanaM ca tasya pArzva na eti nAyAti / kiM tu gandha eva mAraNAd 10 tami. 2 D vadhAya vinAzanimittaM ruSTe kupite. 3 So BC. See P. 5 Dna pathika eti / kiM tu. 4B Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai. 8.3.138] paJcamaH sargaH 161 iha kaNaya-paGkaehiM rattiM vijuJjalehi cau-vIsaM / accijanti jiNA teNa teNa kAleNa sayarAhaM // 62 // ujANa-maNDavesuM garuAai lohiAi bimba-phalaM / guruAi lohiAai evAru-phalaM ca kacchesu // 63 // viSaM yeSAM te tathA viSavRkSavizeSAstebhya iva dUra tebhyo'sanebhyo bibhyat trasyan nazyati // pAse / asaNesu / " dvitIyAtRtIyayoH saptamI' [ 135 ] // visehi / tehiM / dUre / "paJcamyAstRtIyA ca [136] iti tRtiiyaasptmyau|| 62. iha zaradi vidyudvad ujjvalaiH kanaikavarNAni paGkajAni / "mayUravyaMsaketyAdayaH''[he 0 3.1) itivarNazabdalopAt / kanakapaGkajAni taiH kRtvA rAtrau tasmin tasmin kAle rAvereva AdyantarUpe / sayarAhaM iti dezyaM zIghrArthe / caturviMzatirjinA aya'nte pUjyante / / ratiM / " saptamyA dvitIyA' [ 137 ] / / prathamArthepi dvitIyA dRzyate / cau~-bIsa // ArSe tRtIyApi dRzyate / teNa teNa kAleNa // 63. udyAnamaNDapeSu bimbAkhyaphalaM guru iva Acarati / kyaG / gurUyate / aguru guruM bhavati gurUyati / alohitaM lohitaM ca bhavati "DAc lohitAdibhyaH Sit " [ he0 3.4 ] iti kyaG vA / gurUyati / lohitAyati / tathA kaccheSu jalaprAyeSu vATeSu ervAruH karkaTI tasyAH phalaM ca gurUyate lohitAyate / etad etacca phalaM samagrasvakAraNasAmagrIvazAd mahad aruNaM ca saMpadyata iti bhAvaH / garuAai / lohiaai| gruaai| lohiaaai| "kyaDoryaluk''[138] / / 1 BC dUraM pathikaH tebhyo. 2 D ujjvalaiH dIpraiH. 3 C kaMcana for kanaka'. 4 Ddeglope. 5 D dezya yugapat , 6 B cauvvIsaM. 7 BC gururbha. 8 BC guru. 9 B kyaDo ka. __11 [ kumArapAlacarita ] Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 kumArapAlacarite vevai hasai a kumujhaM pavevae vihasae a kAsaM ca / / deva jalammi thalammi a iha pekkhasi pekkhase ittha // 64 // na hasasi na vovahasase jai tA bhAsemi kiM pi bannemi / amuNA sareNa haMsANa mANasaM taM pi vimharikaM / / 65 // bahu vaniuM na sakaM jAI dIsanti sry-cindhaaii| cariAi~ vipphurante ido a hemanta-sisirANa // 66 // . 64. deva kumArapAla bhUpAla iha jale kumudam / jAtAvekavacanam / kumudAnItyarthaH / evam anyatrApi / vepate vAyuvazAccalati / hasati / candracandrikayA vikasatItyarthaH / tvaM prekSase / tathA deva atra sthale kAsaM kAsakusumaM ca pravepate vihasati ca tvaM prekSase / vevai hasaI / pavevae vihasae / "tyAdInAm" iti [139] icecau // 65. he rAjan yadi tvaM na hasasi jalpAkoyam iti na hAsya karoSi / na vA upahasasi aho asya varNanAcArtuyam iti na viplavayasi tadA bhApe bhaNAmi kimapi kiMcicca varNayAmi zlAghe / varNana mevAha / amunA parato vartamAnena sarasA sahasraliGgAkhyasarovareNa haMsAnAM tadapi satatasvavilAsAspadatvena zreSThamapi mAnasaM devasaro vismRtam // pekkhasi pekkhase / hasasi uvahasase / "dvitIyasya si se" [140] / / 66. zaradvarNanam upasaMharan hemantazizirayoH sArdhekaviMzatyA gAthAbhirvarNanam Aha / yAni zaracihnAni dhanAtyayalakSaNAni dRzyante vIkSyante tAni bahu prabhUtaM varNayituM na zaknomi asaMkhyatvAt sAmastyena ilAdhayituM na pArayAmi / tathA itazca asmin udyAnapradeze punaH hemantazizirayozcaritAni tatkAlaprabhAvaprabhaviSNukalakaNThasvarahrAsakundalatAdiprasavapuSpaphalAdilakSaNavilasitAni visphuranti ujjRmbhante / 1 D preSThamapi. 2 BCD sphuranti. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.143] paJcamaH sargaH / 163 vicchuhire kalayaNThA mUsaire tANa tAriso kaNTho / dIsante kunda-layAu vipphurantIha rolambA / / 67 // iha pekkhaha pekkhitthA iheha pAsaha ihAvi pAsitthA / lavalI-layAu phaliNI-layAu phaddhA ivAphullA // 68 // novadisAmo no saMdisAmu na ya AdisAma kiM tu imA / gAyanti iha sayaM cia miliA kasaNecchu-govIo // 69 // ubhayorapi lakSaNAnAm ubhayatrApi prAyo darzanAt samameva hemantazizirayorvarNanam // bhAsemi / vannemi / " tRtIyasya miH " [ 141 ] // bAhulakAd miH sthAnIyasya meH ikAralopazca / sakkaM // 67. tAnyevAha / kalakaNThAH puMskokilA bikSubhyanti bhandAyante / teSAM kalakaNThAnAM tAdRzo madhuradhvanidhuryaH kaNTho gala: zuSyati parapIbhavati / kundalatAstu mAdhyazAkhAH punadRzyante sazrIkatayA satarpa janairvilokyante / iha Asu kundalatAsu rolambAH bhramarA visphuranti bhakarandapAnalobhAd upari sphuranti / dIsanti / viSphurante / vicchuhire / dIsante / vipphuranti / " bahupvAdyasya nti nte ire' [ 142 ] // kvacid ire ekatvepi / sUmaire / / 68. iha asmin pratyakSavartini pradeze prekSadhvam iha prekSadhvam iha pazyata ihApi yUyaM pazyata / lavalIlatAH phalinI zyAmA tasyA .latAzca spardhAdivaM anyonyasya nyacikIrSayeva utphullAH kusumitAH // .. pekkhaha / pekkhitthA / pAseha / paasetthaa| "madhyamasyetthAha cau" [143] / / 70. nopadizAmaH upacikIrSayA bhaNAmaH / na ca saMdizAmaH anya 1 D pAseha. 2 BC AdisAmu. 3 BC mithaH. 4 So BC. spardhA iva would probably have explained the text more correctly. Or bave we to read phaddhAi vAphullA or phadAi bokulA (va-iva ) 5D pAseha. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ kumArapAlacarite tuvarAmo caNaesuM nava-sarisava-kandalIsu tuvarAmaM / / ... tuvarAmu mUlaeK ia kaccha-tthINa saMrambho // 70 // . . hasae a tuvarae taha lei a puMnAmayAi~ esa jnno| .. kIsa na hasasina tuvarasi na lesi vilayA ia lavanti / / 71 mukhena kathayAmaH / na ca AdizAmaH niyogaM dadmaH tarhi kathaM gAyantItyAha / kiM tu apitu iha anayorhemantazizirakAlayoH svayameva kathitamantareNApi imAH kRSNAzca te ikSavazva kRSNekSavastAn gopAyanta iti / "karmaNo'N' [ he 0 5.1] ityaNi kRSNekSugopyaH ikSuvATarakSikA liyo militA ekatropaviSTA gAyanti madhuradhvanigItaM kurvanti // ... __ 70. caNakeSu harimanthakanimittaM vayaM tvarAmahe udyama kurmH| navasarSapakandalISu nUtnasiddhArthakakizalayArtha tvarAmahe / mUlakAni zAkavizeSAstannimittaM ca tvarAmahe / iti bhaNitarItyA kacchastrINAm ikSuNakacirbhaTikAdivATakarakSakAbalAnAM saMrambhaH udyamaH // uvadisAmo / saMdisAmu / AdisAma | tuvraamo| tuvarAma / tuSarAmu / " tRtIyasya momumAH " [ 144 ] // 71. he sakhi eSa janaH ikSugopikAdilIlokaH hasati hAsya karoti tvarate ca udyacchate / tathA puMnAgAni suraparNikApuSpANi lAti ca gRhNAti / atastvaM kiM na hasasi na tvarase na laasiH| aprItikaM muktvA etat kartuM tavApi yuktam iti bhAvaH / iti evaM vanitA lapanti : anyonyam AbhASante // hasae / tuvarae / esthAne tu sepAThe / hasase tuvrse| " ata evaise "" [ 145 ] / ata iti kim / leha / lesi / evakAraH at ec se eveti viparItAvadhAraNaniSedhArthaH / tena akArAntAdapi ic sindha siddhau / hasasi / / tuvarasi / ica udAharaNaM tu hasai iti zeyam // 1 BCD canake . 2 BC degmaMthanakanimittaM. 30 apratikiM. 4 D eH sthAne. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.148] paJcamaH sargaH / 165 taMsi tahA esa mhi a aMmhatthi juva mha sama-guNa mho a / gAyAma ia nava-laTTa - goviANaM ido vattA // 72 // . asthi ahaM tumamesA darisei na kA vi kusuma - vinnANaM / ia bhaNia kA vikArai mucukundAo kusuma- haraNaM // 73 // ali-gukhiaM karAvara mAliNi- hallapphalaM karAveha | jANAvai raha- lIlaM mayaNaM bhAvei pAratI // 74 // 72. he sakhi tvam asi tathA eSA aham asmi vayaM ca smaH / tathA yutAH snehAd ekatra militA vayaM smaH / samaguNAH tAruNyatAramadhurasvaratvAdinA tulyAzca vayaM smaH / tathA vayaM gAyAmaH gItaM kurmaH / itaH asmin hemantazizirakAle navaladvAgopikAnAM nUnamahArajaita-rakSakatrINAm iti evaM vArtA parasparam AlApAH // taMsi / 88 sinA'steH siH " [ 146 ] // 73. he sakhi aham asmi / tvam asi / eSAsti / paraM na kApi kusumavijJAnam adbhutamAlyAdigrathanakalAM darzayati prakaTayati / iti evaM bhaNitvA uktvA [ kApi ] mucukundAt vRkSavizeSAt kusumAharaNaM puSpamAlyAdiracanAcAturyakhyApanAya puSpAvacayaM kArayati sakhIpAzarvAd vidhApayAti // " mimomai mhimhomhA vA / mho / "" mhi | [147] | pakSe amhatthi / asthi / "asthistyAdinA" [148] iti ca astestyAdibhiH saha atthi / 74. pArattI kusumavizeSaH alInAM guJjitaM kArayati makarandapAnadAnena harSakAritvAd rutaM vidhApayati / mAlinInAm autsukyam aparapuSpebhyaH saurabhAdinA viziSTatvena tvarAM kArayati / ratilIlAM 1 B amhideg 2 Ddegrajana'. 3 D svasya mAlyA .. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAla cari tosavia - taruNa - govaM tosia - hariNaM ido a java - govIM / / * khe bhAmai gIa - jhuNiM pauttha- satthaM bhamADeha // 75 // kArir - ali-kula- rolA maruvaya- mAlA karAviacchi - chaNA / ua kArIai jIe jayaM karAvIai aNaGgo // 76 // kundehi karAvi taha kArija navehi lavalehi / jaM tANa parimala - vaho gandhavaho mArai pautthe // 77 // 1660 suratakrIDAM jJApayati bodhayati / kAminaH kArayatItyarthaH / yato madanaM bhAvati kAmiSu bhavantaM bhAvayati pravartayati // dariseI / kArai / karAvai / karAvei / " NeradedAvAve" [149] iti Ne: . at et Ava Ave / bAhulakAt kvacit et na / ' jANAvai / kvacit Ave na / bhAvei // 75. itazca etasmin pradeze toSitataruNagopam AvarjitayuvaballavaM mAdhuryAtizayAt toSitahariNaM gItadhvaniM geyasvaraM yavagopikA khe bhramayati- atitAratvAd ambare ullAsayati proSitasArthaM bhramayati ca uddIpanavibhAvatvAd mohayati / tosavia / tosia / " gurvAderavirvA // [ 150 // bhADe | bhramerADo vA [ 151] / pakSe bhAmai // 76. kAritaH vidhApitaH alikulasya / rola iti dezyaH / kolAhalo yayA sA tathA kAritAkSikSaNA haritavarNatvAt janitanetrAnandA marubakamAlA asti ua pazya / sAsti yayA anaGgaH kAryate kAmibhiH kriyamANaH anaGgo yayA prayujyate / tathA anaGgo jayaM kAryate jagat svakurvan prayujyate // 77. yat teSAM kundalavala puSpANAM parimalavahaH saurabhadhArako gandhavaho vAyuH proSitAn pAnthAn mArayati mAraNAkhyAM dazamIma 1 BCD karAvIai. 2 BC kuMdadalalavala'. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai. 8.3.153] _ paJcamaH srgH,| 167 .. kArekhA ke na harisaM kArAvei ana kaM raucchAhaM / hAsAvisa juna movA juva-gokhI kAriANaGgA // 78 // jApAmina hi na jANami nAraGga-phalAi~ vanniuM deva / vaNa-sihi-bahue~ SaTuMsuA sohanti eAI // 79 // avasthAM prApayati sat kundaiH puSpajAtivizeSaiH kAryate vidhApyate / tathA tat lavairlavalaiH lavalIkusumaiH kAryate / tat kundelavalakartRkaM vidhApanam iti bhAvaH / yattadornityAbhisaMbandhAt tad iti pUrvArdhe jJeyam / yattadI-kriyAvizeSaNe // .... kAria / karAvia / kArIai / karAvIai / [karAvijai / ] kArijai / " lugAzrI ktabhAvakarmasu " [152] // 78. hAsitAH kutukakRjalpanena smApitA yuvagopAstaruNaballavA yathA sA tathA kAritaH manoharatayA janitaH anaGgo yayA sA tathA .yuvagopI kaM na harSa kArayati kaM na na ratotsAhaM kArayati / api tu sarvamapi lokaM pramodaM ca surataprayatnaM ca kurvantaM manobhipretatvAt ayuddhe iti bhAvaH // . * kArijai / mArai / kArei / kAriA / "adelukyAderata A' [153] / . adellukIvi kim / karIvIai / Aderiti kim / kAria / iha antyasya mA bhUt / AveAvyAdezayorapi Aderata Atvam icchanti / kArAvei / haasaavi|| 79. he deva kumArapAla bhUpAla nAraGgaphalAni varNayituM zlAghituM jAnAmi avagacchAmi / na hi na punane jAnAmi / varNanamevAha / vanasya zrIdeva. rAgajananAd vadhUstasyA. etAni samIpavartinAraGgaphalAni / ghaTuMsuAI iti dezyaH / prAntasyUtapaTTAMzukaghaTIni kausumbhavastrANIva-sobhante / utprekSAdyotaka ivazabdo jJeyaH // . 1B kuMdalalavalaka'; C kuMdadalalavaka. 2 C vidhAnaM. 3 BC Omit A. 4 BC kArA. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 kumArapAlacarite paumasiri taM bhaNAmo bhaNimo taM lacchi bhnnimu-tN-guri| bhaNamu tamile bhaNAma ya taM gaGge taM bhaNAma kamalacchi // 80 // taM siri bhaNamo bhaNima tamume jae taM ca bhaNama kunda-vaNaM / ucciNaha gahia-nAma lavanti vilayA. iabonaM // 81 // phaliNi-kusumaM vihasiuM vihaseuM loddheya payarei / ..... hasiUNaM vihaseUNa nia imaM aNahaseavvaM // 82 // jANAmi / jANami / " mau vA" [154 ] iMti ata A vA // .. 80. yugmam / vanitAH parasparapremapratibaddhA yoSito gRhAMtanAma nAmagrahaNapUrvakam iti evam anyonyaM mitho lapanti, jalpanti / tadevAha / he padmazrIstvAM bhavantI bhaMNAmaH AdizAmaH / he lakSmi tvAM bhaNAmaH / he gauri tvAM bhaNAmaH / he ile tvAM bhaNAmaH / he gaGge tvAM bhaNAmaH / he kamalAkSi tvAM ca bhaNAmaH / 81. tathA he zrIstvAM bhaNAmaH / he ume tvAM bhshaamH|hejye tvAM ca bhaNAmaH / kiM tad ityAha / kundavanam ucinuta / etatkusumAni gRhNIteti bhAvaH / atra yugme AdyA AryAgItiH // bhaNAmo / bhANamo / bhaNim / bhaNAma / bhaNAmu / bhaNima / "ila momume vA" [155] iti ata ittvaM cAd AtvaM vA / pakSe bhaNamu / bhaNamo / bhaNama // gahia / "te" [ 156] / 82. phalinIkusumaM priyaGgulatApuSpaM vihasituM vikasituM lobhraM mArjanAkhyadruprasUnaM ca vihasituM pravartate / idam etat ahasanIyaM zlAghyam / hasitvA sakapolavikAsaM smitvA. vihasya ca sazabdahasanaM kRtvA he sakhi pazya // 1 BC loyaM. 2 BO degnAmA. 3 D bhavatI. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH sargaH / 169 [hai0 8.3.167 ] "gangheNa ahasiavvaM vihasehii imamimaM ca vihasihi / vihasera imaM vihasai imaM ca vAruNi-vaNe puSkaM // 83 // ha ha pahia - loo haseu ujjANa - vAliA - loo / vihasanta-hio vihasenta-loaNo phalia - borIhi // 84 // jaya aNaGgo kaha pahu suNAu vihaseja jai na puMnAMgo / na ya vihasejjA lavalI hoIai na vi a kundehi // 85 // 83. gandhena ahasitavyam anupahasanIyam / zlAghyam iti yAvat / idam etat pratyakSavarti vihasiSyati vikacaM bhaviSyati / idaM ca vihasiSyati / tathA idaM vihasati / idaM ca vAruNIvane puSpaM vihasati // vihasiuM / vihaseuM / hasiUNaM / vihaseUNa / aNahase avvaM / ahasiavvaM / vihasehiha / vihasihii / "C ecca ktvAtumtavyabhaviSyatsu " [157] iti * et / cakArAd itvaM ca // . 84. phalitAzca tA badaryazca tAbhirhetubhUtAbhiH vihasahRdayaH tuSyacetA vihasallocanaH vikasannayanaH iha asminnudyAnapradeze pathikaloko hasatu smitaparo bhavatu / vATikA'vinAbhUta udyAnapAli kAlokazca hasatu / yathA etAH saMpratyupabhogayogyA evaM yUyamapi ityabhisaMdhinA . udyAnapAlikA lokamuddizya pathikaloko hasatu / tadabhiprAyaM ca jJAtvA udyAnapAlikAloko hasatu / hasane prAptAvasara iti bhAvaH || hasau iti - praiSAnujJAvasare kRtyapaJcamyau " [ he0 54 ] ityanena avasare paJcamI // (( 85. prabhuH kumArapAlasvAmI zRNotu avadhArayatu / kim | yadi puMnAgo na vihaset vikaset na ca lavalI vihaset nApi ca kundairbhUyate 0 1 D puMnAmo 2 C saMtyupa 3 D lokazca. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17060 kumArapAlacarite hoijai phaliNI-kusumehi lahijeja kehi nacchi-suhaM / kehi na lahijja hariso jaha dIsai vuccai tahea // 86 // ia rAyA ujANaM taM kAsI nayaNa-goaraM savvaM / kAhI sauhe gamaNaM saMjhA-kammaM ca kAhIa // 87 // .. utpadyate tadA katham anaGgo jayati sarvotkarSeNa vartate / puMnAgapuSpAdibhireva puSpazaraH sarva svavazam Adhatta iti bhAvaH / / _ vihsei| vihasai / hasau / haseu / vihasanta / vihasenta / " vartamAnapaJcamIzatRSu vA" [158] iti ervA // kvacinna / jyi|| kvacid Atvamapi / sunnaau| . vihaseja / vihasejA / " jAje" [159 ] iti e|| 86. bhUyate utpadyate phalinIkusumaiH / tathA taiH kRtvA kairna akSisukhaM labhyeta kaizca na harSo labhyeta / api tu sarvaiH phulladakSaiH sa. harSaizca bhUyata iti yAvat / nanu na bhaviSyatyevam ityAha / yathA dRzyate tathaiva ucyate / svAnubhUtameva bhaNyata iti bhAvaH // ... hoIai / hoijai / lahijeja / " Ia-ijau kyasya " [160] // bAhulakAt kvacit kyopi vibhASayA / lahija // -- dIsai / vuccai / " dRzivacerDIsaDuccam ' [ 161] iti kyasya ddiisdducau| 87. atha udyAnavarNanam upasaMhartum Aha / iti pUrvottarItyA tat zAsanadevatAprasAdaprAdurbhUtasarvartukapuSpAdisamRddhisaMpannam udyAnaM rAjA zrIkumArapAladevaH sarvam akhilaM nayanagocaraM cakAra / dadazetyarthaH / tataH saudhe gamanam akArSIt / tatra ca saMdhyAkarma : devapUjAdikaM ca akArSIt // - kaasii| kaahii| kAhIa / "sI hI hIabhUtArthasya" [162] iti bhUtArthavihitAdyatanyAdeH sI hI hIa / 1D ArAmikokta. 2 D pAlabhUpAlaH. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.3.166 ] paJcamaH sargaH / aha paDhiaM sUehiM huvIa- saMjhA ahesi atthamaNaM / amha khaNo Asi tamo hujai sasi uggamo huJja / / 88 / / hossAmi hI hohimi dINo hohAmi asaraNo ihi / 171 a cintanto virahaM sahai rahaGgo rahaGgIe / / 89 / / vAyavva NhANa - vhAyA hossAmo hohimo aNajjhayaNA / hohAmo kaya-geDDI - kheDDA hossAma vigaya-bhayA / / 90 / / 88. atha saMdhyAkarmAnantaraM sUtaiH mAgadhaiH paThitaM rAjJaH puraH prati-.. pAditam / kiM tad ityAha / he deva saMdhyA abhUt abhavat babhUva vA samapadyata / astamanaM sUryasya astAcalena tirodhAnam abhUt / asmAkaM ... kSaNaH paThanAya: avasaraH abhUt / tathA tamaH andhakAraH abhUt / zazyudgamaH abhUt / adhunA etayorbhavane prAptaH kAlaH // 66 huvI vyaJjanAd IaH [ 163 ] // 22 ahesi / Asi / " tenAsterAsya heMsI [ 164 ] // "C hujai / huja jAt saptamyA irvA " [165] iti saptamyAdezAt jAt para iva / / 89.. 2. atha sUtA eva saMdhyAdikAlabhAvicakrAdiceSTitaM saptadazabhirgAthAbhI rAjJe nivedayanti / idAnIM sAMpratam ahaM duHkhI sakaSTo... bhaviSyAmi bhavitA vA / evam agrepi yatra bhaviSyantI darzitA tatra zvastanyapi jJeyA / dInaH karuNApAtraM bhaviSyAmi / azaraNo nirnAtho bhaviSyAmi iti evaM cintayan paryAlocayan rathAGgazcakravAkaH rathAGganyA saha virahaM mitho viyogaM sahate titikSate // 66 hohimi / bhaviSyati hirAdiH ''[166 ] iti bhaviSyadarthavihite pratyaye pare tasyaiva AdirhiH prayoktavyaH // 90. tribhirvizeSakam / gavAM dhenUnAM saMmukham AtmIyAtmIya1 BC hujA. pa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 kumArapAlacarite hohAma mukka-merA hohima govAla-gujarI-gAyA / * hossAmu mitta-miliA hohAmu tahea kaya-naTTA // 91 // hohimu ramirA bhamirA hohissA nivvuA ya hohitthA / ia muNi-vaDuA jampanti gAvi-samuhaM vaNe jantA // 92 // gavyAnayanArtham abhimukhaM vane yAnto gacchantaH munibaTukAstApasakumArakA iti evaM kthynti| kiM tad ityAha / "vAyavyaM tu gavIrajaH" iti vacanAd vAyavyasnAnaM surabhikhurotkhAtapavanollAsitapAMzutrAnaM tena snAtAH zucayo bhaviSyAmaH saMpatsyAmahe / anadhyayanAH vikAlatvAd paThanaguNanarahitA bhaviSyAmaH / kRtaH / geDDIti dezyaH / zaGkhalAkhyA vakrAgrA yaSTiH tayA ArAmaH krIDA yeSAM te tathA bhaviSyAmaH / vigatabhayAH paThanaguNanAyogyakAle ramaNAd upAdhyAyavimopanotthadaravarjitA bhaviSyAmaH // 91. muktA nirjanatvAt tyaktA merA maryAdA yaiste tathA / niHzaGkA ityarthaH / bhaviSyAmaH // gopAlagUrjarI bhairavarAgapriyAM bhASAvizeSa gAyanti te gopAlagUrjarIgAyakA bhaviSyAmaH / "kacaga0 [1.177] iti kaluki kvacid ekapadepi saMdhau dIrghatve gAthA iti rUpam / mitramilitAH krIDAvasaratvAt sakhiyuktA bhaviSyAmaH / tathaiveti nipAtasamudAyaH samundhaye / kRtanATyAH racitanartanAzca bhaviSyAmaH / mirmilitvA nATyaM kariSyAma ityarthaH // 92. rantAraH nAnAkrIDanakaiH krIDanazIlA bhaviSyAmaH / bhramitAraH itastataH paryaTanazIlA bhaviSyAmaH / evaM ca nivRtAzca sukhitAzca bhvissyaamH|| hossAmi / hohAmi / hossAmo / hohAmo / hossAma / hohAma / hossAmu / hohAmu / " mimomume ssA hA na vA" / [167] pakSe hohimi / hohimo / hohima / hohimu|| 1 B omits from gopAla...bhaviSyAmaH. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [t08.3.168] paJcamaH sargaH hossaM kaya-nevacchA kAhimi kurale NaDAliaM kAhaM / dAhimi vAsaM kesesu dAhamaliammi tilayaM ca // 93 // pia-saMmuhaM ca gacchaM socchaM gIaM ca harisao rocchaM / / tAruna-phalaM vecche decchaM mocchaM ca saMtAvaM // 94 // hohissA / hohitthA / "momumAnAM hissA hitthA" [ 168] / pakSe hossAmo / hohimo / hohAmo ityAdi / 93-97. paJcabhiH kulakam / vAsakasajjA nAyikAvizeSaH / tad uktam paripATyAM phalaurthe vA nave prasava eva vA / duHkhe caiva pramode ca SaDete vAsakAH smRtAH // 1 // ucite vAsake strINAmRtukAlepi vA budhaiH / dveSyANAmatha veSTAnAM kartavyamupasarpaNam // 2 // iti nayena vAsake ratisaMbhogalAlasatayA aGgarAgAdinA sajjA vAsaka- / sajjA iti cintayantI paribhAvayantI priyArtha zayyA priyazayyA to sajjati praguNIkaroti / cintAmevAha / ahaM kRtanepathyA viracitaveSA bhaviSyAmi / kuralAn kezavicchittivizeSAn kariSyAmi / lalATikA candanAdibhirlalATamaNDanaM kariSyAmi / kezeSu ArdrAlakeSu vAsaM dandahyamAnakAlAgurukarpUrAdisurabhidravyabhAvanAM dAsyAmi / alike lalATe tilakaM ca kastUryA vizeSa dAsyAmi nivezayiSyAmi // - 94. priye saMmukhaM gRhaM pravizati priyAbhyupagamanadAnAdyartha tadamimukhaM ca gamiSyAmi / gItaM ca priyeNa gIyamAnaM zroSyAmi AkarNayidhyAmi / harSato rodiSyAmi / priyaprApterAnandAnuvarSa vidhAsyAmI.' 1BO decchaM. 2 So BC, should we not read phaletheM ? 3 0 ce. 4 D vizeSaka: 5 B drops from here up to rodiSyAmi in the : commentary on the next couplet. 6 C lakSaNa for deggamana: 70 rodayi?. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .4174 kumArapAlacarite checche bhecha nakkhehi piaM vocchaM ca teNa bhocchaM ca / / socchissaM piayama-cADuAI mohaM ca gacchissaM / / 95 // hasau aramau a tuha sahi-aNo hasAmu aramAmu a ahaM pi| hasasu aramasu ataM pi hu ia bhaNihI maha pioiNhi // 96 sahimevaM ca bhANissaM tambolaM dehi. desu puSpaM ca / ia cintantI vAsaya-sajjA sajei pia-sejaM // 97 // ... tyarthaH / tAruNyaphalaM vediSyAmi / priyaparirambhAdi anubhaviSyAmi / drakSyAmi priyaM saprema vIkSiSye / saMtApaM ca manaHkhedaM mokSyAmi yauvanamAnanAt tyakSyAmi // 95. nakhaiH karajaiH kRtvA priyaM chetsyAmi bhetsyAmi / pATayiSyAMmItyubhayArthaH / priyeNa saha vakSyAmi rahasi vadiSyAmi / tena priyeNa saha bhokSye ca saMbhogasukhaM mAnayiSyAmi / priyatamasya vallabhasya cATukAni priyavacanAni zroSyAmi / mohaM ca ratisAtAsvAdavazAt kiMkateMvyatAmUDhatAM gamiSyAmi / ...96. tava sakhIjanaH hasatu ca ramatAM ca / bhirgcchtvityrthH| ahamapi hasAmi ca rame ca / tvamapi hasa ramasva. ca / AvAM tu ito vijane sahAsaM ramaNaM kurva ityarthaH / iti evam iMdAnI mama priyo bhaNiSyati vijanakaraNArthe vidagdhatvAd itthaM pratipAdayiSyati / atha ca priyopyAgato yuSmAn bahiH preSayiSyati tasmAt svayameva gacchateti vaidagdhyena saiva sakhIrvakti // 21.-97. tAmbUlaM pUgIphalanAgavallIdalAdirUpaM dehi mahyaM vitara / - puSpaM ca / jAtAvekavacanam / kusumAni dehi / ahaM ca evam iti sakhIM svaparicArikAM prati bhaNiSyAmi / / 1 BC puSpaM. 2 D priyaM vakSyAmi vakSasi dhariSyAmi. 3 BCD om: vi. 4' atha ca priyepyAgato yuSmAdvAhi preSayiSyAmi tasmAt . 5 BCD prati for pari. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.174] paJcamaH sargaH / taM ramasu taM ramejasu tuma rameje ramijahi tuma pi / / rama taM pi vayaM ramimo ramantu eA ramaha tumbhe / / 98 // eA hasantu tumhe hasaha hasAmo vayaM pi nIsaGkaM / daieNa ramija imA imA ramejA imA ramai // 99 // hossaM / " meH ssaM' [169] iti ssaM vA // kAhaM / dAhaM / " kRdo haM "[ 170 ] / pakSe kAhimi / dAhimi // gacchaM / socchaM / rocchaM / vecchaM / dacchaM / mocchaM / checchaM / bhecchaM / vocchaM / bhocchaM / " zrugabhi0 [ 171 ] ityAdinA vAdInAM socchamAdayaH // socchissaM / gacchissaM / "socchAdayaH'[172] ityAdinA vAdInaM sthAne ijAdiSu bhaviSyadAdezeSu yathAsaMkhyaM socchAdayaH ta eva AdezA antyasvarAdyavayava"varjA hiluk ca vA // . hasau / ramau / hasAmu / ramAmu / hssu| ramasu / "du su mu vidhyAdiSvekasmistrayANAm " [173] / vidhyAdyarthotpannAnAm ekatverthe vartamAnAnAM trayANAmapi trikANAM yathAsaMkhyaM du su mu AdezAH // dehi / desu / " sohirvA " [ 174 ] iti pUrvasUtrAvihitasya sohirvA // 98-105. aSTabhiH kulakam / pAMsulAnAM svairiNInAm iti evaM saMprati AlApo mitho bhASaNam / kosAvityAha / he sakhi tvaM ramasva / tvaM ramasvatvaM ramasva / tvamapi ramasva / vayaM remAmahai / etA ramantAm / yUyaM ramadhvam / sAMprataM svecchayA ramaNe prApto'vasara ityarthaH // - 99. he hale etA hasantu / yUyaM hasata / vayamapi niHzakaM svairitvAnirbhaye hasAmaH / tathA dayitena saha iyaM ramate / iyaM rmte'| iyaM ramate // Bd ramAmahe. 2 BC prApte'vasa'. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 kumArapAlacarite esA ramihii esA ramija esA vi saMpai ramejA / esA ramija esA ramau ramejA ya esA vi / / 100 / / homhANaM samao hojA sa-cchanda-go jaNo esa / Na hu hoja jai paoso tA esa jaNo kahaM hojAM // 101 // hoara aGga-tthambho seo hojAi hoja romaco / hojA kampo hoi a vevaNaM aiNhimabhisaraNe / / 102 / / 100. he vayasye saMprati idAnIm eSA ramiSyate svecchayA krIDAM kariSyati / eSA ramiSyate / eSApi ramiSyate / tathA eSA ramatAm / . [ eSA ramatAm / ] eSApi ramatAM ca // 101. he Ali asmAkaM samayaH svecchayA vicaraMNAvasaraH abhavat / abhUt babhUva / jajJe / ataH eSa jano mallakSaNaH svacchandagaH svecchAcArI bhavati bhavet bhavatu bhUyAt bhavitA bhaviSyati / tathA hu nizcitaM yadi pradoSo rajanImukhaM nAbhaviSyat vada eSa janaH asmai lakSaNaH katham abhaviSyat / pradoSAbhAve priyavirahavahninA bhasmasAt samapatsyatetyarthaH // 102. he sadhrIci idAnIm abhisaraNe priyasamIpagamane aGgastambhaH harSAdivazAd yatnepi aGgAkriyA bhavati saMpadyate / svedaH zramAdinA romajalasrAvo bhavati / romAJcaH priyadarzanAde romaharSaH / kampaH mA mAM kazcid abhisarantIM drAkSId iti bhayAdinA gAtraspando bhavati / baivarNya sapamyAdikSepAdinA chAyAvikArazca bhavati / idAnIm asmA kam abhisaraNaM kurvatInAm aGgastambhAdi vartata ityarthaH // 1 C hojo. 2 BC emhi 3 C yathA 4BC tathA 5 C mallakSaNaH. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.175] paJcamaH sargaH / 177 hojahii iTTha-goTThI hojA pia-melao dihI hoja / hohii paramANando hojAhii citta-vIsAmo // 103 // hoja kilakiMciaM vivoo hojAu vibbhamo hou / moTTAiaM ca hojau hojA laliaM ca amhANaM // 104 // hoja na saMjhA hojA na nisA timiraM pi jai na homANaM / tA hontA kaha amhe ia saMpai paMsulAlAvo // 105 // 103. he sakhi iSTagoSThI premavaidagdhyagarbhaparasparAlApapUrva priyeNa saha ekatra avasthAnaM bhaviSyati / priyeNa saha melakaH saMbandhaH / anyonyAzleSa ityarthaH / bhaviSyati / dhRtiH saMtoSo bhaviSyati / paramAnandaH harSAtireko bhaviSyati / cittavizrAmaH vipakSAbhAvAccetodAyaM ca bhaviSyati // 104. hale asmAkaM kilakiMcitaM bhavatu bhaved vA saMpadyatAm / vivvoko bhavatu / vibhramo bhavatu / moTTAyitaM bhavatu / lalitaM ca bhvtu| kilakiMcitAdilakSaNAni ca amUni / smitahasitaruditabhayaroSaduHkhagarvazramAbhilASasaMkaraH kilakiMcitam / iSTepyavajJA vivvokaH / vAgaGgabhUSaNAnAM vyatyAso vibhramaH / priyakathAdau tadbhAvabhAvanotthA ceSTA moTTAyitam / masRNoGganyAso lalitam // 105. he sakhi saMdhyA yadi nAbhaviSyat nizA yadi nAbhaviSyat timiramapi yadi nAbhaviSyat tadA kathaM vayamabhaviSyAma / abhISTamelakaH saMdhyAdisadbhAva evAsmAkaM jIvitapradaH saMpanna iti bhAvaH // ramejasu / rameje / ramijahi / rm| "ata ijasvijahIje-luko vaa"[175]| pakSe ramasu // 1 BCD kilideg. 2 C dRSTe'. 12 [ kumArapAlacarita] Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 kumArapAlacarite . vihasanta-pahA-hasantao aha uio cando kunnnto| uvahasamANiM saroruhaM vihasanti hasaI va kumuiNiM // 106 // ramimo / ramantu / ramaha / hasantu / hasaha / hasAmo / "bahuSu ntu ha mo" [ 176] // ramija 3 / ramejA 3 / "vartamAnA-bhaviSyantyozca ja jA vA" [177] pakSe ramai / ramihii / ramau // anye tvanyAsAmapIcchanti / hoja / hojA // __ hojai / hojAi / hoja / hojA / hojAhii / hojA / hoja / hojAhiI / hoja / hojaau| hoju| hojaa| "madhye ca svarAntAd vA" [178 ] iti svarAntAddhAtoH prakRtipratyayayormadhye cakArAdvartamAnAbhaviSyantIvidhyAdipratyayAnAM ca ja jA vA / pakSe hoi / hohii / hou // .. hoja / hojA / " kriyAtipatteH " [ 179] // homANaM / hontA / "nta-mANau" [180] iti kriyAtipatteH ntamANau // 106. atha timiravilasanAnantaraM saroruhaM kamalam upahasantIm / sazrIkatvAt tad viplavayantIm ityarthaH / vihasantI vikAsam AsAdayantI hasantImiva vikasadvizadadalatvAt smayamAnAmiva kumudinI kairaviNIM kurvan / vihasantI cAsau prabhA ca tayA samucchalaJcandrikayA kRtvA hasanniva hasan hAsyaM kurvANazcandra uditaH udayAcalacUlAvalambibimbaH saMvRttaH / anena uttarasargArthasUcanam // mAgadhI chandaH / tallakSaNaM cedam / oje cau yuji Sacau ladaladantau mAgadhI // viSame cau caturmAtrau dvau gaNau ladaladantau / same Sacau SaNmAtracaturmAtrau ca ladaladantau mAgadhI // vihasanta / hasantao / kuNantao / "zatrAnazaH' '[ 181 ] iti pratyeka ntamANau // 1 D vikasantIM. 2 BC zatrAnasaH. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.3.182] paJcamaH srgH| 179 . uvahasamANiM / vihasanti / hasaI / " I ca striyAm " [182]iti I / cakArAt ntamANau // ___ ityAcAryazrIhemacandraprAkRtadyAzraye aSTamAsyAdhyAyasya udAharaNaprati pAdanadvAreNa tRtIyaH pAdaH sNpuurnnH|| ityAcAryazrIhemacandraviracitazrIkumArapAlacaritaprAkRtadyAzraya mahAkAvyavRttau paJcamaH sargaH samAptaH // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajara thako si kahiM pajjara katto a eNhimAo si / .. jampasu vimhariA haM sIsasu aNusAsaNijjo si // 1 // sAhasu kIe ratto bollasu annA vi kiM piA tujhaM / ... saGghasu kimahaM mukkA cavasu mae kiM kayaM viliaM // 2 // pisuNasu kiM juttamiNaM uppAlasu kiM cirAu diTTho si| ia bhamara-guJjiehiM sasiNaM pucchIa kairaviNI // 3 // 1. athaikaviMzatyA gAthAbhizcandrodayaM varNayati / tribhirvizeSakam / bhramarANAM guJjitAni jhaMkAraravAstaiH kRtvA zazinam iti evam kairaviNI apRcchat / atra utprekSArtha ivazabdo jJeyaH / tatazcAvArtayadiva / pRcchAmevAha / he priya kathaya pratipAdaya kasmin kutra pradeze asi tvaM sthitaH uSitaH / kathaya kasmAJca kutaH pradezAd idAnIm Agatosi / kathaya vismRtA etAvantaM kAlaM smRtipathaM na gatAham / yena ciram anyatrAvasthitosIti bhAvaH / etat sarva kathaya / yene anuzAsanIyaH iyacciram anyatrAvasthAnena zikSaNIyosi // 2. kathaya kasyAM kAntAyAM raktaH sAnurAgaH / kiM kssepe| kathaya kim anyApi mavyatiriktApi tava priyA vallabhA / kathaya kim ahaM muktA parityaktA / kathaya kiM mayA vyalIkam aparAdhaH kRtam // 3. kathaya kimidaM bhavadanuSThitaM yuktam / kathaya kiM cirAt prabhUtakAlAd dRSTo vIkSitosi // 10 tubbha. 2 C yataH. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.5] SaSThaH sargaH / NivvarahI cakka - bahU dUrastha - pie jugucchiattANA / jhuNia-rakhehiM adugucchiaM pi bhisiNiM duguJchantI // 4 // na bahukkhio vicako niya-chAhiM nivi NIravIa visaM / nia - pakkha-vIjaNehiM vojjanto gharaNi-saGkAe // 5 // 181 " idito vA " [1] ityadhikArasUtreNa agretanasUtreSu ye idito dhAtavasteSAM vakSyamANA AdezA vA bhavanti iti etadudAharaNAni tattatsUtrasaMbandhInyeva // vajarapajjaretyAdaya AdezAH " kathervajara " [2] ityAdisUtreNa bhavanti // 4. jugupsitaH priyaviprayogepi avasthAnAd ninditaH AtmA yayA sA / tathA jugupsitAH dainyasUcanAd aprazasyAste ca ete ravAzca taiH kRtvA ajugupsitAmapi svasya lIlAgRhatvena anindyAmapi bisinIM padminIM jugupsamAnA vikatthamAnA cakravadhUzcakravAkavallabhAM dUrasthaH anikaTavartI sa cAsau priyazca rathAGgastasmin duHkhaM kathayAmAsa // "" NiSvarahI / 88 duHkhe NivvaraH [ 3 ] duHkhaviSayasya katherNivvaro vA // jhuNia / adugucchiaM / duguJchantI / jugupserjhaNa- duguccha duguJchAH [4] / pakSe jugucchi // 5. nijacchAyAM dRSTvA nijacchAyAmeva gRhiNIzaGkayA priyAbhrameNa nijapakSAveva vyajane saMtApApaharaNAt tAlavRnte tAbhyAM kRtvA vIjayan san bubhukSitopa bubhukSAkrAntopi cakraH kokaH na bisaM mRNAlam abubhukSata priyAsaMgamasukhanimagnatayA na bhoktum aicchat / na kavalIcakAreti bhAvaH // 88 . baihukkhio / NIravIa || vIjaNehiM / vojanto / vo " [5] // 1 B niyavi. 2 B om. te vAzca. 3 B bahu; C bahu . bubhukSi-vIjyorNIrava Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 kumArapAlacarite gAyantA sajjhAyaM jhAyantA dhamma-jhANamakalakaM / jANantA muNiavvaM muNiNo Avassae laggA // 6 // diNa-nAva-uddhamAo saddahiuM dAha-pasamiNiM juNhaM / ko amaya-pijaNijjaM acchIhi na ghoTTiuM laggo // 7 // paTTIa candima-rasaM candima-rasa-DalliraM caora-kulaM / .... piai mha ali-kulamaNorummia-sehAlia-parAyaM // 8 // 6. svAdhyAyaM gAyantaH madhuradhvaninA pUrvapaThitasvAdhyAyaparAvartanaM kurvantaH / akalaGkam ArtaraudrapariNAmaparihArAnnirdoSa * dharmadhyAnaM zubhAdhyavasAyavizeSa dhyAyantaH abhyasyantaH / jJAtavyaM jIvAjIvAdi. tattvanavakaM boddhavyaM jAnantaH arhatpraNItaprakAreNa avagacchantaH Avazyakam avazyakRtyaM sAmAyikAdidharmAnuSThAnaM tasmin munayaH sAdhavo lagnAH vyApRtAH // gAyantA / jhAyantA / " ghyA-gorkhA-gau" [6] // jANantA / muNiavvaM / " jo jANa-muNau" [7] // 7. dAhaprazaminIM vapuHsaMtApanirvApajananIm , amRtavat pAnIyAM pAtavyAM jyotsnA zraddhAya nizcitya / tApaH dediipymaanmaartnnddmnnddlossmaa| tena uddhmAtaH saMtApitaH san kaH akSibhyAM kRtvA na pAtuM lagnaH api tu sarvopi saMtApitAGgaH san candrikAM satarSam IkSituM pravRtta iti bhAvaH // uddhumAo / " udo dhmo dhumA [8] // saddahiuM / " zrRMdo dho dahaH // [ 9] // 8. candrikArasaM pibatItyevaMzIlaM candrikArasapAtR jyotsnAdravapAnazIlaM cakorA jyotsnApriyAsteSAM kulaM nikurambaM kartR candrikA 1 BC degpasamiNaM. 2 C degzamanIM. 3 D saMtaptAGgaH, 4 B drops from here upto R: in the next line. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.13] SaSThaH sargaH / 183 . pavaNeNovvAya-vilevaNAu vasuanta-sama-jalA kulNddaa| . ukente sasura-jaNe ohIrante pie ya gayA // 9 // nidAyantaM kamalaM bhamaro nAigdhiuM pi occhario / agghAyanto kumuaM abbhuttanto bva mayarande // 10 // . nhAuM udaya-tthia-sapti-saMkhAyAthakka-juNha-jala-varise / nia-ThANe ciTThanto vi ko na suhio nirappIa // 11 // rasam apibat / tathA alikulaM kartR / anudvAnaH saraso yaH zephAlikAparAgaH nirguNDIpuSparajaH taM pibati sma // pijaNijaM / ghottiuN| paTTIa / ddllirN| piai| "pibeH pij-ddl-ptttt-ghottttaaH|" [10] // 9. pavanena udvAnaM zuSkaM vilepanaM yAsAM tAstathA / udvAt zuSyat zramajalaM sAzaGkagamanakhedodbhavadharmAmbu yAsAM tAstathA kulaTAH svairiNyaH zvazurajane patipitrAdike nidrAti svapati sati priye ca nidrAti sati gatAH viTapArzva prAptAH // * aNorummia / uvvAya / vasuanta / "udvAkerorummA vasuA" [11] // .10. nidrAt mukulIbhavat kamalam AghrAtumapi AstAM sthAtuM zivitumapi bhramaro nAvastRtaH upasthitaH / atrotprekSyate / Ajighran kumuda makarande tadrase snAt iva snAnavyAmRta iva // - uchainte / ohIrante / niddAyantaM / " nidrAkerohIrodyau " [12] // AigghiuM / agghAyanto / " AprerAigdhaH " [ 13 ] // 11. udayasthitaH udayazikharizikharArUDhaH sa cAsau zazI ca tasya saMstyAnA sAndrA asthitA sarvatraprasaraNazIlA yAsau jyotsnA candrikA saiva saMtApApaharaNAjalaM tasya varSo nirantaraM nipAta10 kuDalA. 2 B ughaMte; C oghate. 3 BC ughate. 4 B degzikhara'. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 kumArapAlacarite udayuTThiassa sasiNo samuhokukkuria-kiMnarIhi ko| amilANa-pArijAyApavvAia-kappa-kusumagyo // 12 // vAya-muha-vihia-kamalo nimmviaajhijmaann-kumua-sirii| nimmANia-harisamaNijjharanta-rui-Numia-savva-diso // 13 stasmin snAtvA aGgaM dhautvA nijasthAne svAvAse sthitopi sukhasAdhanaviSayaprayatnarahitopi ko na sukhitastasthau / api tu sarvopi nivRto jAta iti bhAvaH // abbhuttanto / nhAuM / snAkarabbhuttaH" [14] saMkhAya / " samaH styaH khA" [15] // athakka / ThANe / citttthnto| nirppiiaN| "sthaSThA-thakka-ciTTha-nirappAH '[16] bAhulakAt kvacinna / thia|| 12. udayotthitasya udayAcale prAptodgamasya zazinaH amlAnAni vikasitAni yAni pArijAtAni pArijAtaprasUnAni amlAnAni kalpasya kalpadrumasya kusumAni ca / teSAm arghaH aMJjalinA kSepaH saMmukhotthitA bhaktivazAd abhimukhIbhUtAH yAH kiMnaryaH kiMpuruSAGganAstAbhiH kRtaH // uTTiassa / ukukkuria / " udaSTha-kukkurau [ 17 ] // ... 13-21. navabhiH kulakam / khaM gaganatalaM zazI ArUDhaH adhyAsInaH / kathaMbhUta ityAha / mlAnamukhAni vicchAyAgrANi vihitAni kamalAni yena sa tathA / nirmitA klaptA akSIyamANA abhrazyamAnA kumudazrIryena sa tathA / nirmitaH harSo yatreti chAdanakriyAvizeSaNam / akSayantI hrAsam anupagacchantI yA ruciryotsnA tayA chAditA vyAptA dizo yena sa tathA / / 1 BC udaya.2 C degrai. 3 B om. pArijAtAni. 4 BCD om. udeg. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4. 173 185 SaSThaH sargaH / nUmia-gayaNo sannumia-mahi - alo DhakkaoDu-paha - pasaro / ambAlia - dIva - ruI pavvAlia - mANiNI - mANo // 14 // chAia - jaNacchi-pasaraM tama-putraM savvao NihoDanto / aNivAria - paha-pasaro pADia - dUmia-pauttha-kulo ||15|| kiraNehi~ khaM dumanto dhavalaNa - kuccaya - siriM tulantehi / ohAmanto amaoluNDira - nava - ruppamaya - kumbhaM // 16 // jalamuNDAvanto sasi - kantAu amayaM vireanto / palsthAvia - gujjho raha cAvaDa - mihuNa - hiaAo // 17 // 14. chAditaM kAntyA vyAptaM gaganaM yena sa tathA / chAditamahItalaH rocirAvRtapRthvIpRSThaH / chAditoDuprabhAprasaraH tirohitanakSatradyutivistAraH ! chAditadIparuciH apahnutapradIpaprabhaH / chAditaH raNaraNakajananAd gopitaH mAninImAno yena sa tathA // 15. chAditajanAkSiprasaraM niruddhalokalocanavyApAraM tamaH putraM dhvAntastomaM sarvataH samantAt nivArayan niSedhan nipAtayan vinAzayan vA yato'nivAritaH meghAdibhiraniruddhaH prabhAprasaro yasya sa tathA / pAtitaM mUrchAjananAd adhaH kSiptaM dAvitaM virahAnaloddIpanAt tApitaM dhavalitaM vA pANDuvarNaM kRtaM proSitakulaM pAnthasArtho yena sa tathA // 16. dhavalanAya abhrakAdinA prAsAdazvetIkaraNAya kUrcako muJjAdimaiM dhavalanopakaraNam / tasya zriyaM tolayadbhiH anukurvANaiH kiraNaiH kRtvA khaM vyomAGgaNaM dhavalayan maNDayan / amRtaM virecayatItyevaMzIlaH amRtavirecayitA navastatkAlodbhavo rUpyamayo durvarNanirmito yosau kumbhastaM tolayan anuvidadhat // 17. zazikAntAt jalaM virecayan kSArayan amRtaM virecayan 1 B umAlia N; C omAlia. deg 2 BC palladeg 3 D ' mAno kAminyabhimAno yena. 4 BC madhava. 2 BC kAMtA. O Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 kumArapAlacarite AhoDia-dhaNuha-guNe sara-tADia-tihuaNammi rai-nAhe / dUra-vihoDia-sajjhasa-asaINaM daia-melavaNo // 18 // nIhAra-mIsiAhi va chuha-rasa-vIsAliAhi va pahAhi / timiroddhUlia-bhuvaNaM guNThanto bhAmiAhi nahe // 19 // kAmi-maNa-tAliaNTira-vammaha-ANaM jage tamADanto / nAsavia-bhao ahisAriANa hAravia-lajANa // 20 // sravan / ratau saMbhoge vyApRtAni yAni mithunAni teSAM hRdayebhyaH .. virocitaguhyaH bahiHkRtAntaraGgAbhiprAyaH / sarvatra ricirbahiniHsAraNamAtre / . tatazca Nigyapi virecanArtha eva bhavati / virecanaM bahiniHsAraNam // 18. tADitaH AsphAlitaH dhanurguNaH kodaNDapratyaJcA yena sa tathA tasmin / zaraiH madanonmAdanamohanatApanazoSaNAkhyabANaistADitaM nidhuvanonmAdAdibhAvajananAd upadrutaM tribhuvanaM trailokyaM yena sa tathA tasmin ratinAthe sati dUrAdeva tADitam apAstaM sAdhvasaM patipitrAdibhayaM yAsAM tAstathA tAzca tA asatyazca kulaTAstAsAM dayitA naTaviTAdikA vallabhAsteSAM mizraNaH saMparkajanakaH / tribhuvanAskhalitAjJe manmathe gRhItadhanuSi pitrAdIn avagaNayya svavallabhAn abhisamurityarthaH / rAjabhaye pitrAdibhayaM na kiMcid ityuktilezaH // 19. nIhAramizritAbhiriva zvaityazaityAbhyAM prAleyayuktAbhiriva sudhArasamizritAbhiriva amandAnandajananAt pIyUSadravasaMpRktAbhiriva nabhasi bhramitAbhiH vyomAGgaNe prasAritAbhiH prabhAbhiH kRtvA timiroddhUlitabhuvana dhvAntAvaguNDitavizvam uThUlayan vyApnuvan // ___20. kAmimano bhramayati cAlayati ityevaMzIlaH kAmimanobhramayitA sa cAsau manmathazca tasya AjJA jagati bhramayan vistArayan / 1deg BCD degdhanuSagu. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.28] SaSThaH srgH| 187 viuDia-caora-taNho juNhAe vippagAlia-diNomho / nAsia-cakko virahiNi-palAvaNo khaM sasI caDio // 21 // nAzitA kAmArtatvAt tyaktA lajjA yakAbhistAstathA tAsAm abhisArikANAM svairiNInAM nAzitaM lajjApanodAd apanItaM bhayaM yena sa tathA // 21. [jyotsnayA] nAzitacakoratRSNaH apanItajyotsnApriyapipAsaH / tathaiva ca nAzito vidrAvito dinASmA vAsarasaMtApo yena sa tathA / nAzitaH priyatamAyA vighaTitazcakro yena sa tathA / virahiNInAM proSitapriyANAM nAzanaH kathAzeSatAkArI // amilANa / padhvAia / vAya / " mlervA-pavvAyau" [18] nimmaviA / nimmANia / "nimoM nimmANa-nimmavau " [19] . jhijamANa [ aNijjharanta / " kSeNijjharo vA" [20] // Numia / nuumi| sannumi / ddhkkio| ombAlia / pavvAlia / chAia / " chadeNairguma-nUma-sannuma-DhakkaumbAla-pavvAlAH" [21] // nnihoddnto| aNivAria / pADia / " nivi-patyorNihoDaH" [22] // dUmia / ' dUGo dUmaH " [23] // dumanto / dhavalaNa / "dhavalerdumaH" [24] // "svarANAM svarAH"[4.238] bahulam iti dIrghatvamapi / dUmia // tulantehi / ohAmanto / " tulerohAmaH " [25] // oluNDira / ulluNDAvanto / vireanto / palhatthAvia / " viriceroluNDoluNDa-palhatyAH" [26] // AhoDia / vihoDia / [tADi / " taDerAhoDa-vihoDau" [27] // melavaNo / mIsiAhi / vIsAliAhi / "mizrervIsAla-melavau" [28] // 1 BCD degDhakombAla. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 kumArapAlacarite aha dovAria - dAvia-naravai - daMsia - aNega pAhuDao / AbharaNa-kanti-dakkhavia-suraghaNU darisibha gaI || 22 // udauggaa-ravi-teo ugghADia - sasiMha - jaNa - maNANando | saMbhAvi uvindo indo AsaMghio aha vA // 23 // ullAlia-NevatthaNamutthaMghia - kara- puDhaM namanta - nive / guluguJchiacchi uppeliacchiNo saNiamikkhanto // 24 uddhUlia / guNThanto / " udbhUlerguNThaH " [29] // nntt-tmaaddau"[30]|| bhAmiAhi / tAliaNTira / tamADanto / "bhramestAliaNTanAsavia / hAravia / viuDia / vippagAlia / nAsia / palAvaNo / " nazerviuDa-na i-nAsava-hArava - vippagAla - palAvA: [3.1] // "" 22-26. paJcabhiH kulakam / [atha ] nRpaH kumArapAlanarapatiH kanakamaNDapikAM suvarNanirmitahrasvamaNDapam adhiSThitaH adhyAsInaH / kathaMbhUtosau ityAha / dauvArikeNa darzitA niveditA ye narapatayastairdarzitAni puro dharaNAt pratyakSIkAritAni [ anekAni ] prAbhRtAni suvarNaratnAdiDhaukanAni yasya sa tathA / AbharaNAnAm uttamAGgazravaNabhujAdidezasaMsthakoTIrakuNDalakeyUrAdyalaMkArANAM kAntyA darzitaM janAnAM pratyakSaM vidhApitaM suradhanuryena sa tathA / darzitA sAkSAtkAritA ibhagatiH gajapadanyAso yena sa tathA / hastilIlayA gacchannityarthaH // 23. udadye udghaTitaM niHzeSAziSTavairivArazikSaNAt sarvatra ullAsitaM vivat tejo yena sa tathA / udghaTito vistAritaH saspRhA dhanAdyabhilASukA ye janAsteSAM manAMsi teSAm AnandaH samIhitavasudAnAt pramodo yena sa tathA / evaMvidhaH san upendraH kRSNaH saMbhAvitaH UhitaH / veti pakSAntare / indro vA saMbhAvitaH // 24. unnabhitam UrdhvakRtya ekapArzvAd aparapArzva nItam / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.35] SaSThaH sargaH / 189 unnAmia-bhumayAe caNDAre pAhuDAi~ pennddviro| naravai-paTThaviAI devaya-paTTAviAI ca // 25 // vokanta-mahAmaJco nivo avukanta-paNai-maNDalio / viNNatti-dina-kaNNo ahiDio kaNaya-maNDaviraM // 26 // uttAritam iti yAvat / nevatthaNamiti dezyaH / niruJchanaM yatra namane tattathA / samrATsvAntatoSAya vihitottarIyacelasphoraNam iti yAvat / unnamitakarapuTam UrvIkRtya yojitapANisaMpuTaM ca yathA bhavati evam unnamitAkSAn bhayAdaraparItacetastvAd visphAritakSaNAn namato nRpAn unnamitAkSaM tadbhaktathA prasannatayA kIdRzoyam iti jJAtuM vistAritanetraM zanairmandam / lIlayeti yAvat / IkSamANaH // guluguJchiacchItyatra samAsAntavidheranityatvAd na samAsAntaH // 25. narapatibhiH kuGkaNamAlavakadezAdidezabhUpatibhiH prasthApitAni manaHprasAdanAya mutkalitAni devatAprasthApitAni mantrAdivazIkRtadevapreSitAni ca prAbhRtAni DhaukanAni unnamitabhruvA / bhrUkSepeNa kRtvetyarthaH / bhANDAgAre prasthApayitA nyasanazIlaH // 26. vijJapayantaH kArya nivedayanto mahAmAtyA yasya sa tathA / vijJapaMyantaH praNayinaH prItiyuktA maNDalikAH katipayadezasvAminRpA yasya sa tathA / vijJaptau mahAmantrimaNDalikakAryAkarNane datto vitIrNaH karNo yena sa tathA // dAvia / daMsia / dakkhavia / darisie / "dRsherdaav-ds-dkkhvaaH"[32]|| uggia / ugghADia / " uddhaTeruggaH " [33] // sasiha / " spRhaH sihaH" [ 34 ] // saMbhAvio / Asacio / " saMbhAverAsaGghaH" [ 35 ] // .. 1 nirUchanaM. 2 BD degspheraNa'; C degsphuraNa'. 3 BC vijJapito. : Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 kumArapAlacarite paNamira-paNai-paNAmia-diTThI so tattha allivia-hariso / aNacanuppia-hiao appia-niv-khohmaasiinno||27|| jAvia muhuttamegaM purohio javia-duTTha-kali-lalio / danta-ruI-omvAlia-gayaNo uccArahI mantaM // 28 // ullAlia / utthacia / gulaguJchia / uppelia / unnAmia / unna- : merutyakolAla-guluguJchoppelAH" [36] // peNDaviro / paTThaviAI / paTThAviAI / "prasthApeH pttuv-pennddvau"[37]|| vokanta / avukkanta / viSNatti / " vijJapervokkAbukkau " [ 38 ] // . 27. praNamrapraNatau sevArthasamAgatavandArusakalabhUpAlakRtapAdapatane praNamrapraNayiSu prahaprArthakalokeSu vA arpitA prasannatAsUcanAya manAg. nyastA dRSTiH cakSurvinyAso yena sa tathA / * arpitaharSaH svadarzanapradAnasaMpAditasabhAjanasaMtoSaH / anarpitahRdayaH gambhIratvAd anavatIrNasvAbhiprAyaH sa kumArapAlAvanipaH / arpitanRpakSobhaM kim eSodhunA no vidhAsyatIti utpAditapratyarthinRpatitaticittasaMbhramaM yathA bhavati evaM tatra kanakamaNDapikAyAm AsInaH upaviSTaH // paNAmia / alivia / annccuppi| appia / "aralliva-cacuppapaNAmAH [39] // - 28. ekaM muhUrta yApayitvA upavezAnantaraM svAvasaraprAptyartha nRpasya sAvadhAnArtha ca kSaNamAtraM pratIkSya yApitaM svamahimnA gamitaM duSTasya lokaduHkhadAyitvAd apriyasya kaleH kalikAlasya lalitaM vilAso yena sa tathA / dantarucibhiH zazadharakarakalpadazanarazmibhiH plAvitaM vyAptaM gaganaM yena sa tathA / purohitaH pRthvIzazreyortha mantram udacArId abhaNat // jAvia / avia / " yAperjavaH" [ 40 ] // 1B uvvA'; C uccA. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.4.43 ] SaSThaH sargaH / 191 hAra - ppaha-pavvAlia - hio nivo pAvio vva amaeNa / pakkhoDia - camarAhiM vikosiacchIhi uvasario / / 29 / / oggAlira-sahANaM vaggolira-karahayANa vArammi / romantha-bhaGga - jaNaNo ahAsi gambhIra - tUra - kho // 30 // Nuvvanto siri-hivaya - sirimuma- kAmaya- siriM payAsanto / viccholia-bhumayAMhiM rAyA vilayAhi pariario ||31|| 29. hArANAM nAnAvidhamuktAkalApAnAM prabhAbhiH plAvitaM hRdayaM vakSaHsthalaM yasya sa tathA / ataH utprekSyate / amRtena plAvita iva vyApta iva / vikozitAni vAraMvAraM cAlanena sphArIkRtAni cAmarANi yakAbhistAstathA tAbhiH / vikozitAkSIbhiH vikasitanetrAbhiH nRpaH upassRtaH cAmaravyagrakaravanitAbhiH zobhArthaM pArzvataH sevita ityarthaH // ,, 1 omvAlia / pavvAlia / pAvio / "lAveromvAla - pavvAlau " [41] // pakloDia / vikosia / vikozeH pakkhoDaH " [ 42 ] // (6 ,, 30. romanthaM kurvanti " Nij bahulaM nAmnaH ' [he0 3.4] iti Niji romanthayanti ityevaMzIlA romanthayitAraH udgIrya carvaNakariSNavo ye vRSabhA balIvardAsteSAM romanthayitRkarabhANAM ca vAre samUhe / romandhayanaM bhAve ghaJa romanthastasya bhaGgaH pratiravasaMvalitatAdRgdhvAnazravaNena saMjAtakSobhatvAd vicchedastasya janakastUryaravo nAndIninAdaH atha svarNamaNDapikAryA siMhAsanopaviSTe nRpe purohitamantroccAraNacAmarikIcAmaragrahaNAnantaram AsIt // I oggAlira / vaggolira / romantha / " romantheroggAla vaggolau" [43] // 31. zriyaM kAmayate " zIlikAmi " [ he0 5.1] iti Ne zrIkAmaH sa eva 1 BD bhumayAe. 2 upAzritaH 3 B romaMthayamaM. 4 B sa ca for sa eva. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 kumArapAlacarite aNakampira-kara-valia-tthAle AroviuM adoli-sihaM / ratolira-tADakA vara-vilayAratti kAhI // 32 // jaNa-raJjaNehi rAviumuvvIsaM tattha paNamira-nivehi / parivADiaJjalIhiM khe ghaDiA kamala-kosa vva // 33 // zrIkAmakastasya zriyaM prakAzayan umAkAmakazriyaM prakAzayan / saMpratyapi svavibhUtyA mAdhavapArvatIpatilakSmI prakaTayannityarthaH / kampitA abhISTakAminAm ardhAkSanirIkSaNArtha cAlitA bhruvo yakAbhistAstathA tAbhirvanitAbhI rAjA kumArapAlanRpaH parivRtaH svasvakRtyakaraNAya upasRtaH // Nihuvaya / kAmaya / " kameNihuvaH " [ 44 ] // Nuvvanto / payAsanto / " prakAzeNuvvaH ".[ 45] // 32. akamprau akampanazIlau / nizcalAvityarthaH / yau karau hastau tayorAropitaM dhRtaM yat sthAlaM ratnakhacitakAJcanapAtraM tasmin Aropya saMsthApya AratrikaM nIrAjanAya dIpakamaNDalam / na dolayatIti grahAdibhyo Nini adolinI sthirA zikhA kalikA yasya tattathA tad dolinau lIlAvazAt calanazIlau tADakau kuNDale yasyAH sA tathA / varavanitA vAravilAsinI akArSIt / udatArayadityarthaH // viccholia / aNakampira / "kamperviccholaH " [ 46] // valia / Aroviu / " AropelaH " [ 47] // - adoli / raGkholira / " dole raGkholaH " [ 48] // 33. janaraJjanaiH nItizAlitayA lokAvarjakaiH praNamranRpaiH ghaTitAalibhiH yojitaiH karasaMpuTaiH kRtvA tasyAM kanakamaNDapikAyAM nRpaM kumArapAlanRnAthaM raJjayitum Atmani sAnurAgaM kartuM khe zIrSoparideze kamalakozA iva kamalakuDmalAnIva ghaTitA vircitaaH|| ... raJjaNehi / rAviuM / " raJje rAvaH " [49] // parivADia / ghddiaa| " ghaTeH parivADaH " [ 50 ] // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [0 8.4.54.] SaSThaH sargaH / - kaNaya - pariAliehiM rayaNAharaNehi veDhiaGguliA / cikaNa - kiNaNa- challA puro niviTThA mahAjaNiA // 34 // vikentoddhariA iva bhAyantA avi abIhirA niccaM / bhIehi sahacarehiM niva-duA dUramallINA / / 35 / / 34. kanakena veSTitairniyamitai ratnAbharaNairmarakatapadmarAgAdimudrikAbhiH kRtvA veSTitAgulayaH vyAptAnAmikAdyaryaH / vikrayaNakrayaNayo chekAH mahArgha pravAlamauktikamANikyAdivastuno mUlyena pradAnopAdAnayorvicakSaNA mahAjanikAH zreSThisArthavAhapramukhapauralokAH puraH yuSmatprasAdAd vayaM sukhina ityAdinijavArtApratipAdanAya rAjJo'gre niviSTA AsInAH // pariAliehiM / veDhia / " veSTeH pariAlaH 35. nRpadUtAH pratyarthipRthvIzasaMdezahAriNo bhItA api pratApaparA - bhUtatapanamaNDalaizrIkumArapAla bhUpAlAlaMkRtatathAvidhasabhAdarzanAt cakitA api abhItAH svaprabhuMsAmarthyacintanAt sAvaSTambhA bhItaiH sahacaraiH sabhAdarzanAdeva kSubdhaiH svAnucaraiH saha dUram AlInAH / prastAve sati saMdeSTavyaM vijJapayiSyAma iti sabhAyA dUradeze sthitAH / evaMvidhAH santo vijJAyate vikrINaduddharitA iva vikrINatsu satsu uddharitAH kenApi agRhItAsta iva / yat kila vikrINatAm uddharati tat pRthag bhavati // "" 193 [ 51 ] // vikiNa / kiNaNa / vikento / "kriyaH kiNo vestu ke ca" [52] iti krINAteH kiNo vA veH parasya tu dviruktaH kke / cakArAt kiNazca / Neriti nivRttam // bhAyantIM / abiihiraa| "bhiyo bhA- bIhau" [ 53 ] || bAhulakAt kvacinna / bhIehi // allINA / " AlIGo'llI " [ 54 ] 1 BC vikiNiNadeg. 2 BC vikato. 3 C vikrayakrayaNadeg 4 B maMDana'. 5 B eva. 6 BC vikiNiNa. 7 BC kiNiNa 8 BC vikato. 9 BC Ne iti . 10 BC bhAaMtA. 13 [ kumArapAlacarita ] Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 kumArapAlaMcarite bhatti-Nirigghia-hiaA mauli-NilIanta-pANi-saMpuDayA niva-paya-kamala-Nilukkanta-loaNA sA sahA aasi||36|| Asi maNi-veiAsu lukanto maNi-mahIeN liknto| lhikkanto maNi-thambhesu saya-guNo paDikidIi jnno||37|| nivai-nilIira-nayaNA avirAya-sirI vilIira-juANA / ali-ruJjia-jai-ruNTia-kiGkiNi-nIvIu aasiinnaa||38|| 36. bhaktau nRpArAdhane nilInam AsaktaM hRdayaM yasyAH sA tathA / maulau mastake nilIyamAnam AzliSyat pANisaMpuTaM yasyAH sA tathA / rAjAnam uddizya yojitahastetyarthaH / nRpapadakamale nilIyamAnalocanA saMzliSyannayanA sA sarvotkRSTA sabhA AsIt / aparavyApAraM parityajya sevaikatAnA saMvRtteti bhAvaH // . 37. maNivedikAsu ratnanirmitavitardiSu niliiymaanH| maNimayAM nilIyamAnaH maNistambheSu ca nilIyamAnaH / pratikRtyA pratibimbena tatra tatra saMkrAman zataguNaH prabhUto janaH AsIt saMpannaH // 38. nRpatau niletR saJjanazIlam / vIkSaNaparam iti yAvat / nayanaM yAsAM tAstathA / avilInazriyaH abhraSTazarIrazamebhAH viletAraH dhairyadhvaMsAd dravaNazIlA yuvAno yakAbhyastAstathA / alirutajayi rutaM yAsAM tAstathA evaMvidhAH kiGkiNyaH kSudraghaNTikA yAsu tathAbhUtA nIvayo yAsAM tAstathA nAryaH AsInAH AratrikAdi kRtvA vAravanitAH kumArapAlanRpapArzve upaviSTAH // . Nirigghia / NilIanta / Niluknta / lukkanto / likknto| lihakvanto / nilIhara / "nilI.rNilIa-Nilukka-Niriggha-lukka-likka-lhikkAH" [55] // avirAya / vilIhara / " vilIGevirA" [56] // raJjia / ruNTia / " ruke ruJja-ruNTau" [57] // 1 BC kamAla . 2 B0 degDiya. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.60.] SaSThaH sargaH 195 -sagge vi haNia-vihavA asuNia-dosA tiloa-siri-dhuvnnii| kumara-narinda-sahA sA dhuNiAri-maNorahA huA // 39 // huntANando ahuvanta-saMsao nivaimubbhuanta-maI / pahavanto aparihavo viNNavihI saMdhiviggahio // 40 // deva vivakkhIhunto NivvaDia-baleNa so pahuppanto / hUo kuGkuNa-nAho jahA tahA kuNasu avahANaM // 41 // 39. svargepi / AstAM martyaloke / zrutavibhavA vikhyAtasamRddhiH aznutadoSA svaparadezAnAkarNitAsthitiH / trailokyazrIdhUyate svavaibhavena abhibhUyate anayeti karaNe anaTi trailokyazrIdhavanI sA prAgvyAvarNitasvarUpA"te lug vA" [he0 3.2] iti kumArapAletyatra uttarapadalope kumAraH / sa cAsau narendrazca tasya sabhA dhutArimanorathA viSvagavasthitaprAsaniviMzazaktizUlacakrAdyastrakalitAnekasubhaTavisaMkaTatvAt parAstapratyarthisArthavirUpakAbhiprAyA bhUtA saMjAtA // haNia / asuNia / " zruTerhaNaH" [ 58 ] // ..dhuvaNI / dhuNia / "dhUgedhuvaH " [ 59] // * 40. bhavadAnandaH nRpAgrato'bhipretanivedanAt saMpadyamAnapramodaH / abhavatsaMzayaH vijJAtasvaparasainyavRttAntatvAd avidyamAnapratipAdya'viSayasaMdehaH / udbhavanmatiH sapratibhatvAd ullasadbuddhiH / prabhavana svavacanacAturyeNa itaravijJapakebhyaH samarthaH saMjAyamAnaH / aparibhavaH kutrApi asaMpannatiraskAraH / sAMdhivigrahikaH saMdhAnavigrahaviniyuktapradhAnapuruSaH vyajijJapat vakSyamANaM nyavIvidat // ' hUA / honta / ahuvanta / aparihavo / " bhuverho huva-havAH " [60] / / kvacid anyadapi / unmuanta // 41. vijJaptikAmeva gAthASaSaSTayA Aha / he deva mahArAja Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite dUra-TThiAhi kariuM NiAriaM sura-vahUhi diisntaa| saMdANantA ainihAvaNA veri-suhaDANa // 42 // vAvamphirA kalAsuM amogha-NivvolaNaM payAsantA / apayallira-asi-phalayA NIluJchantA riu-dalammi // 43 // pRthagbhUtam itaro-zasainyato viziSTaM spaSTabhUtaM sarvatra prakaTaM vA yad balaM caturaGgavAhanaM tena kRtvA vipakSIbhavan balAvalepena saMpadyamAnaH prabhavan zatrutiraskAreNa samarthaH saMjAyamAnaH sa logavikhyAtaH kuGkuNAnAM nAthaH kukuNadezAdhIzaH yathA yAdRzo bhUtaH saMpannastathA avadhAnaM kuru / tadvRttAntanizamanaparo bhaveti bhAvaH // . hunto / " aviti huH" [ 61] // .. [NivvaDia / " pRthakspaSTe NivvaDaH" [62 ] // ] pahuppanto / " prabhau huppo vA" [ 63 ] / pakSe.pahavanto // hUo / "kte hU" [ 64 ] // . 42. SaGgiH kulakam / he mahArAja tava yodhAH kuGkuNaM prAptAH / kIdRzAH / kANekSitakRtam ardhAkSanirIkSaNakaraNaM kRtvA dUrasthitAbhiH gaganAGgaNagatAbhiH suravadhUbhiH apsarobhidRzyamAnAH ete raNAjire vairibhiradRSTapRSThA vaikuNThasvargam AsAdya naH patayo bhaviSyantIti saspRhaM vilokyamAnA avaSTambhaM kurvantaH cittadhairyam AdadhAnA vairisubhaTAnAM ca ativiSTambhakaraNAH " bahulam etannidarzanam" iti curAdivacanAd rAmo rAjyam akArayad itivat svArthe Nici nizceSTatAjanakAH // . 43. kalAsu zastrAdizikSAsu zramaM kariSNavaH abhyAsaM vidhAtAraH / amoghaM vairivijayena saphalaM manyunA oSThamAlinyakaraNaM tat prakAzayantaH darzayantaH / azithilIbhavanam alambanaM ca kariSNavaH / saprayatnagrahaNAd nizcalAH susthAnasthAzcetyarthaH / evaMbhUtA asayazca 1 BC vaikuMta. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4.64.] SaSThaH sargaH / 197 * kammantamatta-mania-riuNo gulalanta-sAmiNo vijaye / dAuM vasumajharantA pahu-AdesaM ca jhUrantA // 44 // juddheNa bharAvantA rAma-kahaM bhArahaM bhalAvantA / nia-kula-kama laDhantA sumarantA khattiAcAraM // 45 // vIra-caraNaM sarantA payarantA sAmiNo pasAyaM ca / bAvaNNa-vIra-kaha-vimharAvaNA vaira-pamhuhaNA // 46 // phalakAH kheTakAzca yeSAM te tathA / dala iti dezyaH sainyArthe / ripusainye niHpatanam AcchoTanaM vA kurvantaH // 44. kSuraM kurvANA eva kSurakurvANamAtrANi / atra ca kSurazabdena kSuravidheyaM zirastuNDamuNDanAdi karmocyate / ato nApitamAtrANi manitA ripavo yaiste tathA / svAminaH svaprabhovijaye vijayanimittaM svakuladevatAdi prati cATu kurvANAH / vasu vibhUtiM dattvA varNanAparabandijanAya vitIrya asmarantaH dAnazauNDatvAd ajAnAnAH prabhvAdezaM svAmipradattazikSAM ca smarantaH manasi dhArayantaH // 45. yuddhena tAdRksaMgrAmeNa kRtvA rAmakathAM rAmarAvaNayuddhavRttAntaM smarayanto jJApayantaH / bhArataM ca kauravapANDavayuddhapratipAdakagranthavizeSam / kauravapANDavayuddhamityarthaH / smarayantaH nijakulakramaM raNAGgaNabhaGgaparAGmukhavapUrvapuruSasamAcAraM smrntH| kSatriyAcAraM naSTapRSThAnusaraNapatitaprahAraparihArarUpaM vIravrataM smarantaH // 46. vIravaraNam anena saha mayA yoddhavyamiti prAkRtapratisubhaTayuddhAGgIkAraM smarantaH avabudhyamAnAH svAminaH prasAdaM ca smarantaH / dvipaJcAzadvIrakathAyAH zUdrakAMdivIracaritrasya vismaraNAH tatkathAM vismarato lokAn prayuJjAnAH / vairasya smaraNAH etaiH saha asmadbharturvirodha iti smartAraH // ..BD degmaMta.deg 2 B sarA.deg 3 BC zUdrakAvIrAdicari'. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite pamhusia - anna- kajA vimhAria - vANarinda-bala- laliA / vIsAria - riu - mantA tuha johA kukuNaM pattA // 47 // sIha-rava- pokaNA te kokkantA kiM pi sacca-vAharaNA / uvvellira-turaya-payallirebha - caDiA pasariA a // 48 // 198 47. vismRtAnyakAryAH / raNarasikatayA tyaktAparaprayojanA iti bhAvaH / vismAritaM nijAnupamaparAkrameNa lokAnAM smRtipatham avatarat niSiddhaM vAnarendrabalasya sugrIvazauNDIryasya lalitaM sphUrtiryaiste tathA / vismAritaH vismaran smRtipathAd uttaran pramuktaH ripumantraH asmAbhirevamevaM yoddhavyam ityAdizatruparyAloco yaiste tathA / asmaTArabdhAnAM pratibhaTAnAM sarvaM yuddhakaraNaM vismRtam iti bhAvaH // kuNasu / kariuM / "kRgeH kunnH"[65]| kRgerityadhikAraH uttarasUtrASTake jJeyaH // NiAriaM / " kANekSite NiAraH " [66] // saMdANantA / ainidruhAvaNA / niSTabhAvaSTambhe NiGkuha-saMdANaM " [67]" vAvaphirA / " zrame vAvamphaH " [68] // 88 NivvolaNaM / " manyunauSThamAlinye Nivvola : " [69] // apayallira | zaithilyalambane payala: " [70 ] // NIluJchantA / " niSpAtAcchoTe NIluJcha : " [71] // kammanta / " kSure kammaH" [72] // " cATau gulala:" [ 73] // ajharantA / jhUrantA / bharAvantA / bhalAvantA / laDhantA / sumarantA / sarantA / payarantA / vimharAvaNA / pamhuhaNA / " smarerjhara-jhUra-bhara-bhala- laDha-vimhara- sumarapayara - pamhuhA:" [74] // pamhusia / vimhAria / vIsAriA / "vismuH pamhusa - vimhara- vIsarAH" [75] // 48. siMharavasya vyAharaNAH pratibhaTAn prati siMhanAdAn gulalanta / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.80.].. SaSThaH sargaH / 199 aha mahamahanta-NIharia-mada-jale sindhurammi caDiUNa / ThANAoM nIlio kuDaNAhivo nIsaranta-balo // 49 // varahADiA gaDhAo raNa-dhADia-rakkhaNA bhaDA tassa / jaggia-khaggA raNa-jAgarA ya AaDDiA tatto // 50 // muzcantaH / kim apare mRtA idAnIm ityAdi vyAharanto jalpantaH / satyavyAharaNAH svavacanapratipannArthanirvAhakatvAd avitathabhASakAH / prasRtvarAH satvaraM gamanazIlA ye turaMgamAH prasRmarAzca ya ibhAH kuJjarAsteSu ArUDhAH sthitAH / prasRtAH parabalamanu pracalitAzca // pokaNA / kokantA / vAharaNAH / " vyAhageH koka-pokko" [76] // uvvelira / payAlira / pasariA / "prasareH payallovelo" [77 ] // 49. atha yuSmadyodhaprasaraNAnantaraM prasaragandhaM niHsRtaM gaNDAdisthAnasaptakAd nirgataM madajalaM yasya sa tathA tasmin sindhure kuJjare Aruhya sthAnAt svapattanamadhyAd niHsarat pRSThato nirgacchad balaM sainyaM yasya sa tathA kuDaNAdhipo mallikArjunAMkhyanRpaH nisRtaH // mahamahanta / "mahamaho gandhe" [78] // 50. gaDheti dezyo durge / tasmAd nimRtaaH| raNAnniHsRtAnAM kAtaratayA saMgrAmAGgaNAnirgatAnAM rakSaNAH tadvyAghAtaparAparasubhaTanivArakatvena traaykaaH| jAgaritAH zatruprahArAya kozebhyo niHkAzitA ityarthaH / khanA yaiste tathA / jAgratItyaci jAgarAH raNAya jAgarAH sAvadhAnAzca tasya kuNAdhazisya bhaTAstataH durganirgamAnantaraM vyApRtAH parasparaM yuddhAya prvRttaaH|| NIharia / niilio| nIsaranta / varahADiA / dhADia / " niHsareIhara-nIla-dhADa-varahADAH " [79] // jaggia / jAgarA / " jAgrerjaggaH" [8.] // 1B0 payallovello. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 kumArapAlacarite samarammi vAvarantA sAhaTTia-para-balA asNvriaa| ... aNasAharia-ppemmAmarIhi sannAmiA variuM // 51 // . Adaria-vIra-varaNA mArante pahariuM payaTTA va / aNaohia-bhaDa-mANA orasiA iva sivassa gnnaa||52|| oaria dIhiAo acayantIkaya-taranta-suhaDehiM / .... tIrantANa vi pArantaehi~ tehiM kayaM jujhaM // 53 // 51. samare vyApriyamANAH pravartamAnAH saMvRtaM yugapad abhithAvapravRttatvena bhayajananAt piNDIkRtaM parabalaM yaiste tathA / asaMvRtAH bhayAbhAvAd yathecchaM vicaritAH / asaMvRtam ucchalat prema yAsAM tAH asaMvRtapremANastAzca tA amaryazca tAbhirvarituM varaNaM kartum AtAH aGgIkRtAH // AaDDiA / vAvarantA / " vyAprerAaDDaH" [81 ] // sAhaTTia / asaMvariA / aNasAharia / "saMvRgeH saahr-saahtto"[82]|| .. 52. AitavIravaraNAH / anena parabalavIreNa saha mayA yoddhavyam iti kRtapratijJA ityarthaH / anavatIrNaH abhraSTaH bhaTamAnaH subhaTAbhimAno yeSAM te tathA / praharataH prahArAn dadataH prahartuM pravRttAH / evaM ca mAsaMbhAvyatathAvidhayuddhavidhAnAd manyante zivasya gaNA iva avatIrNAH svargalokAd AyAtAH // sannAmiA / Adaria / " AgeH sannAmaH " [ 83 ] // sArante / pahariuM / " prahageH sAraH " [ 84 ] // 53. azaknuvatkRtAH asamarthIkRtAH zaknuvatsubhaTA yaiste tathA taiH zaknuvatAmapi madhye zaknuvadbhistaiH kuDaNAdhipabhaTaiH dIrghikAtaH Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai. 8.4.90 ]. SaSThaH srgH| 201 sakanto aNathakia-salahia-sara-varisaNo nivo tANa / maNi-khacia-kaNaya-veaDia-mADio pahariuM laggo // 54 dinnamasollia-maMsAsaNANa aNapauli tao maMsaM / ari-payaNa-payAveNaM teNaM sara-millireNa raNe // 55 // avatIrya yuddhaM kRtam / samaratUryanirghoSazravaNapravRddhotsAhatvena tadaiva khAnAdyapahAya saMgrAmaH prArabdha iti bhAvaH / / aNaohia / orasiA / oaria / "avatareroha-orasau" [85] // 54. zaknuvan itarasubhaTApekSayA samarthaH / aphakkitam anIcairgatam / sarvotkRSTamityarthaH / ata eva zlAghitaM zaravarSaNaM yasya sa tathA / maNibhiH khacitaH kanakena khacito mAThiryasya sa tathA / maNisvarNanirmitasaMnAha ityarthaH / [nRpaH] tANa iti dvitIyAyAH SaSThI [3.134 ] iti tAn gUrjarasubhaTAn prahartuM lagnaH // .' acayantIkaya / taranta / tIrantANa | pArantaehiM / sakkanto / " zakezcayatara-tIra-pArAH" [ 86 ] // aNathakkia / " phakkasthakkaH " ! 87 ] // ... salahia / " zlAghaH salahaH" [ 88 ] // khacia / veaDia / " kharveaDaH" [ 89] // 55. arINAM pacano dAhakaH pratApo yasya sa tathA tena zaramokSaNazIlena raNe tena nRpeNa apakamAMsasya azanAnAM bhakSakANAM gRdhrAdInAm apakaM mAMsaM tataH zaramokSaNAnantaraM dattam / aneke subhaTAstena vyApAditAH santo gRdhrAdibhakSyA abhUvanniti bhAvaH // asollia / aNapauliaM / payaNa / "paceH solla-peulau" [ 90 // 1B satsatUryanigho; C mamatUryani?". 2 BC degpaullau. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 kumArapAlacarite * ussikkia-saGkeNaM pacchA avaheDiuM ni pi dalaM / aNachaDDia-kula-dhammaM sIha jhuNI teNa reavio // 56 // . NilluJchia-bhaya-pasaro dhaMsADia-bhayamibhaM samArUDho / muzcanto bANe NiccalIa so koha-duhiappA // 57 // jUravaNehi umacchantesuM jaya-siri-avazcio samare / nAha avehavirehiM pAIkkehiM na velavio // 58 // 56. muktazaGkena avagaNitaparapakSabhayena tena nRpeNa amuktakuladharmam atyaktakSatriyAcAraM nijamapi / daleti dezyaH sainye / tat pazcAd muktvA / ativIryAt svabalasya agre bhUtvetyarthaH / siMhadhvanirmuktaH / ayam ahaM yuSmAkaM kRtAnta iha Agata iti asmadvalasya nikaTIbhUya raNe jagajetyarthaH // . 57. muktabhayaprasaraH muktabhayaM tathAvidhAnekAstrapAtepi nirbhIkam ibhaM samArUDhaH krodhaduHkhitAtmA roSAgnisaMtaptagAtraH sa nRpaH bANAn muzcana duHkham amuJcat // millirenn| ussikkia / avheddiuN| aNachaDDia / reavio| NilaJchi / dhaMsADia / muJcanto / " mucezchaDDAvaheDa-mellossikka-reava-NilluJchadhaMsADAH" [ 91 ] // NicalIa / " duHkhe NiccalaH '' [ 92 ] // 58. tribhirvizeSakam / he nAtha kumArapAla nRpa kukuNAdhIzaH racitavyUhe vihitaracanAvizeSe gUrjarasainye pradezam aracayat / pratibhaTaparAsanena Atmasainyasya avakAzaM cakAretyarthaH / tathA nijAM yazolakSmI samAracayat / kIdRzaH / vazcayatsu vipratArakeSu vazcakaiH / aticchalayuddhakuzalairityarthaH / taiH saha samare sati jayazriyA - 1 B niluThia. 2 0 pAyake'. 3 CD add san. 4 B nilluDiaM. 5 DdegpAla sa ku. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.96.] SaSThaH sargaH / 203 ugahi-jaya-panno avahia - vUhammi gujara - dalammi / viDaviDDI paesaM takkAlaM raia - romaco / / 59 // sAravie raNa- chette uvahasthia - Auhehi~ jujjhanto / kelAiAuho so niaM samArIa jasa-lacchi // 60 pahu-kaja-samAraMcaNeNa siJcio tuha baleNa bANehiM / sIbhara - simpia-vasuho maya - seaNao ibho tassa // 61 // avacitaH / avaJcayitRbhiH avaJcanAzIlaiH padAtibhiH na vaJcitaH na vipralabdhaH / chalayuddhe prakaTayuddhe ca asyaiva jayobhUdityarthaH // 59. racitajayaMpratijJaH kRMtaparabalabhaGgAGgIkAraH / tatkAlaM yuddhAvasare racitaromAJcaH vihitapulakaH // 60. raNakSetre samAracite kASThakaNTakapASANAdyapanayanena samIkRte samAracitAyudhaiH uttejitAstraiH saha samAracitAyudho yudhyamAnaH saMpraharan // " vaJce jUravaNehi / umacchantesuM / avaJcio / avehavirehiM / velavio rvehava-velava-jUravomacchAH " [ 93 ] // uggahia / avahia / viDaviDDIa / 88 raia / rahAvaha 'viDaviDDAH " [ 94 ] // 61. he mahArAja prabhukAryasamAracanena svAmikAryavidhAyakena va balena bANaiH kRtvA tasya kuGkaNAdhIzasya zIkarairnAsApramuktapRSatkaiH siktA vasudhA yena sa tathA madena saptasthAnakSaranmadajalena secakaH bhUtalasya ukSaka: ibhaH siktaH / prota iti bhAvaH // sAravie / uvahatthia / kelAia / samArIa / samAracaNeNa / "samAraceruvahattha-sArava-samAra-kelAyAH " [ 95 ] // siJcio / simpia / seaNao / " siceH siJca-simpau " [ 96 ] // 1 BC samAcaraNeNa, 2 BD add sati. 3 BC samAcaraNeNa. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 kumArapAlacarite paDisuhaDe pucchantA gajantA DhikamANa-vasaha vy| aha bukiA tuha bhaDA kuGkaNa-desAhivaM daTuM // 62 // . agghia-vammA chajia-sirakkayA maNDalagga-sahia-karA / rohia-sennA rIria-raNaGgaNA rAiA te a|| 63 // AuDDia-raha-cakaM khuppanta-hayaM NiuDDamANebhaM / buDDanta-bhaDaM kari-ruhira-majaNe tANa Asi raNaM / 64 // 62. garjadvRSabhA iva sadarpaninadadgavendrA yathA garjanto ninAdaM kurvANAH santaH pratisubhaTAn pRcchantaH atha hastini zaravarSAnantaraM tava bhaTAH kukuNadezAdhipaM dRSTvA ayamasAvihAsta iti vijJAya garjitAH hatoyaM jitamasmAbhirityAdi sadarpa ninaditAH // pucchantA / " pracchaH pucchaH" [ 97] // gajantA / baiMkkiA / " garjerbukkaH " [ 98 ] // , DhikkamANa / " vRSe DhikkaH" [ 99 ] // 63. rAjitavarmANaH pradIptasaMnAhA rAjitaziraskAH zobhitazirastrANA maNDalAgrarAjitakarAH khaDgavibhrAjitahastA rAjitaM sainyaM yaiste tathA rAjitaraNAGgaNAste tava bhaTA rAjitAzca // agghia / chajia / sahia / rohia / rIria / rAiA / ." rAjeragghachanna-saha-rIra-rehAH " [100] // 64. majjyate asmin iti majanaM karirudhiraM ca tad majanaM ca tasmin / yAvati karirudhire majjyate taavtiityrthH| kariNAM rudhirANi teSu majane buDane sati vA / magnarathacakraM buDitarathapAdaM majaddhayaM majadibhaM majjadbhaTaM raNaM teSAM gUrjarakuGkuNabhaTAnAm AsIt jAtam // 10 cukiA. 2 C sarikadeg. 3 C cukkiA. 4 So BC and A too, though the vrtti appears to consider : as the reading. 5 D rAjitAzca kAmitAzca. 6 B om. tad majanaM ca. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [0 8.4.104 ] paSThaH sargaH / 205 Arolia-sara-mAlA-vamAlaNo malli ajjuNo rAyA / puJjaa -pahu-lajira-gujarehi jIhAvio tehi // 65 // osukanto aNa-girAhi so khatta - dhamma - luhaNa -bhaDe / ugghusia-sella rosANiAsiNo ke vi sikkhavihI // 66 // luJchantA ghamma-jalaM kajjala - puJchia-muha vva teNa bhaDA / para - tea puMsaNeNaM phusia - jasA hakkaA ke vi // 67 // AuDDia / khuppanta / NiuDDumANa | buDDanta / majaNe / majerAuDDuNiuDDu - buDDu khuppA:" [ 101 ] // (C 65. puJjitA rAzIkRtA yAH zaramAlAstAsAM puJjako vistArakaH mallikArjuno rAjA puJjitA bhayavazAt piNDIbhUtA ata eva prabhoH svasvAmino lajjitAraH kathaM vayam evaMvidhA mukhaM darzayiSyAma iti lajjanazIlA ye mUrjarAstaiH lajjitaH katham etairbhRtyamAtrairyudhye iti lajjamAnaH taistathAbhUtairlajjito lajjAM prApitaH // Arolia / vamAlaNo / pu~jia / lajira | jIhAvio / CC 88 larjIha : " [ 103 ] // 66. tejanyaH amarSajanikA yA giraH uktayastAbhiH re re kSatriyA mA palAyadhvam ityAdivAgbhiH / saMskRte sanam antareNa guptijAdInAm aprayoga iti osukkanto ityasya dhAtvantareNa arthaH kathyate / dIpayan / yanmate sanam antareNApi prayogastanmate tejamAna ityapi bhavati / sa mallikArjuna nRpo mRSTAH uttejitaaH| selleti dezyaH / kuntA yaiste tathA / te ca mRSTA'sayazca te tathA tAna kSatradharmamArjana bhaTAn kSatriyAcAranirmalIkArakasubhaTAn kAnapi azikSayat zastrairatADayat // osukkanto / teaNa / " tijerosukkaH " [ 104] // 67. gharmajalaM svedodabindUn mRjantaH vastrAdinA utpuMsayantaH / puJjerArola-vamAlau " [102 ] // 1 BC om. NiuDDu, though they give the example NiuDumANa 2 BC bhaTAvazAt 3 Bom. puJjia. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 kumArapAlacarite * pahu-nAmApusaNo dhammAhulaNo veri-naam-mnyjnno| taM mUrIa gaindaM gujara-loo avemaio // 68 // sUDia-suhaDo sUria-turaMgamo viria-bANa-pasaro ya / musumUria-siratANo karaJjio kuGkuNAhivaI // 69 // . paviraJjiAtavatto niirnyjia-vijy-jyntiio| so lUNa-sIsa-kamalo kao tuhAbhaJjia-bhaDehi // 70 // jeSyatyadhunAsmAn asAviti vicchAyavadanatvAd utprekSyante / kajalamRSTamukhA iva aJjanaliptAnanA iva / mRSTayazasaH apAsitakIrtayo bhaTAH paratejomArjanena zatrupratApavidhvaMsakena tena mallikArjunanRpeNa niSiddhAH agrato vicarantaH siMhanAdena nirastAH // 68. prabhunAmnaH amArjanaH tAdRzyapi saMgrAme saMmukhInatvAd anutpuMsakaH / prakaTIkAraka ityrthH| dharmAmArjanaH kSatradharmAnapAsakaH / vairinAmamArjakaH vairivinAzena tannAnopi dhvaMsakaH / abhagno gUrjaralokaH asmadalavIrajanaH taM prAgvyAvarNitasvarUpaM gajendra mallikArjunanRpahastinam abhAGkSIt zastrairabhaitsIt // luhaNa / ugghusia| rosaannia| luJchantA / punychi| pusaNeNaM / phusia / apusaNo / ahulaNo / mjnno| " mRjerugghusa-luJcha-puJcha-puMsaphusa-pusa-luha-hula-rosANAH" [ 105 ] // 69. bhanasubhaTaH raNAGgaNanaSTapadAtivargo bhagnaturaMgaH dhvastahayo bhannabANaprasaraH khaNDitazaraprapaJco bhagnazirastrANaH lUnaziraskazca kuGkuNAdhipatirbhagnaH zastrabhinnaH // 70. bhagnAtapatraH chinnacchatro bhagnavijayavaijayantIkaH chinnavijayasuvArto/kRtapatAkaH sa mallikArjunanRpaH lUnazIrSakamalaH tava 1 BC degpusuNo though they have degpusaNo in the commentary. 2 B musamU'. 3 BD degsUcArtho; C degsUvArto. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.1.9] paSThaH sargaH 207 . naya-paDiaggira aNuvaccio si dAhiNa-disAi tumamihi / viDhavia-kuDaNa-sattaGga-saMpao ajia-jasoha // 71 // pahu siri-nayara-sirIe jujasi juppasi tilaGga-lacchIe / juJjasi kazci-sirIe bhuJjanto dAhiNi iNhi // 72 // sindhu-vaI tuha camaDhaNa-velillo tumai dinn-cddddnno| na jimai divase jemai nisAi pacchima-disAi taha // 73 // abhamabhaTaiH mahAsaMgrAmavimardepi aparAGmukhairvIraiH kRtaH vihitaH / vyApAdita ityarthaH // . . mUrIa / avemaio / sUDia / sUria / viria / musumUria / karaJjio / pavirajia / nIraJjia / abhaJjia / " bhaJjarvemaya-musumara-mUra-sUra-sUDa-virapaviraJja-karaJja-nIrajAH" [106] // ___71. he nayAnuvrajitaH nItyanugamanazIla arjitA AtmasAtkRtA kuDaNAnAM saptAGgasaMpat svAmyamAtyasuhRtkozarASTradurgabalarUpalakSmIryena sa tathA / ata eva arjitayazaogha, asi tvaM dakSiNadizA anuvrajitaH amugataH / dakSiNadiksvAmI saMvRtta ityrthH|| * . paDiaggira / aNuvacio / " anuvrajeH paDiaggaH" [107] / - viDhavia / ajia / " arjeviDhavaH " [108] // .....72. he prabho kumArapAlanRpa dakSiNAm avAcI dizam idAnIM bhuJjAnaH upabhogayan zrInagarazriyA yunakSi yukto vartase / tilaGgalakSmyA yunakSi / kAJcIzriyA ca yunakSi / dakSiNadigvijayAt tadantarvartidezasvAmitvam AptosIti bhAvaH // jujasi / juppasi / juJjasi / " yujo juJja-juja-juppAH" [109] // 73. tathA tava bhojanasya velA vidyate yasya sa bhojanavelAvAn / 1B degvajio.2 So BO; A has musamU.3 B om. this example. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 kumArapAlacarite tambola na samANai kammaNa-kAle vi naNhae javaNo / visae a novabhuJjai bhaeNa tuha vasuha-kammavaNa // 74 // maNi-gaDhia-kaNaya-ghaDiAharaNe uvvesaro vara-turaGge / saMgalia lakkha-saGke pesai tuha riu-asaMghaDio // 75 // harisa-muriANaNo so mahi-maNDaNa kaasi-riiddnno.raayaa| TiviDikkai tuha vAraM haya-cizcia-hatthi-ciJcaiaM // 76 // bhavato velAdhara ityarthaH / tvayA dattabhojanaH jIvatvasau varAka ityanukampayA vitIrNagrAsamAtrajanakaidezaH pazcimadizaH sindhupatiH pratIcIdiksaMbandhisvAmI divase na bhuGkte nizAyAM bhute / svAmyasAkSAtkAre velAdharA rAtrau bhuJjata iti sthitiH // ___74. he vasudhopabhojaka pRthvIpAlaka tava .bhayena hetunA javanaH javanadezAdhIzaH tAmbUlaM na bhate / bhojanakAlepi na bhate / viSayAMzca zabdAdIn dezAn vA nopabhur3e / sarva tAmbUlAsvAdanAdi muktvA kevalatvadArAdhanopAyAn adhIta ityarthaH / bhuJjanto / camaDhaNa / caDDaNao / jimai / jemi.| samANai / kammaNa / aNhae / " bhujo bhuja-jima-jema-kammANha-samANa-camaDha-caDDAH" [110] / uvabhuJjai / kammavaNa / " vopena kammavaH" [111] // . 75. ripubhiH asaMghaTitaH bhavadvipakSapRthagbhUtaH san uvvezvaraH maNighaTitakanakaghaTitAbharaNAni saMghaTya melayitvA lakSasaMkhyAn / prabhUtAn ityrthH| varaturaMgamAMzca tava preSayati bhavannimittam upaDhaukayati / / gaDhia / ghaDia / " ghaTergaDhaH " [112] // saMgalia / asNghddio| " samo galaH" [113] // 76. he mahImaNDana dharitrIbhRSaka harSeNa prasanno mayi mahArAja 10 uccesaro. 2 B om. degkadeg. 3 B om. from bhuMkta to rAtrau. 40 kArai velA'. 5 C degvipakSe. 6 C uccaizcaraH. 7 B degghahitadeg. .. . Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.115] SaSThaH sargaH 209 ciJcillio akhuTTia-bhattIi tumammi magaha-desa-nivo / ukkhuDia-puvva-gavvo atuTTi pAhuDaM dei // 77 // akhuDia-gamaNamatoDia-madamatuDia-lakkhaNaM mahebha-kulaM / aNiluknta siNeho gauDo pesIa tujjha kae // 78 // lukkia-jasamullUria-payAvamullakia-meiNiM kAhI / gholantI tuha seNA bhaya-ghuliaM kannaujesaM // 79 // iti pramodena sphuTitAnanaH vikasitamukhaH kAzermaNDanaH zobhAjanakaH / vArANasIsvAmItyarthaH / sa sarvaprasiddhaH tava hayairmaNDitaM zobhitaM tattathA taJca taddhastimaNDitaM ca tattathAbhUtaM dvAraM maNDayati / madhyam Avizan pratyahaM dauvArikeNa niSiddhaH prAyaH siMhadvArameva alaMkarotItyarthaH / / muria / " hAsena sphuTermuraH " [ 114 ] // 77. tvayi atuDitabhaktyA akhaNDitabahumAnena maNDito bhUSitaH tuDitapUrvagarvaH galitaprAcyAbhimAno magadhadezanRpaH atuDitaM nirantaraM prAbhRtaM ratnAdiDhaukanaM dadAti tubhyaM prayacchati // . maNDaNa / rIDaNo / TiviDikkai / ciJcia / ciJcaiaM / cinycilio| ." maNDezciJca-ciJcaa-ciJcila-rIDa-TiviDikkAH " [ 115] / ... 78. atuDitasnehaH anapagataprItiH gauDaH gauDadezAdhipatistava kRte atuMDitagamanam akhaNDitapAdanyAsam atuDitamadaM nirantarAnivRttadAnapravAham atuDitalakSaNaM saMpUrNalakSaNopetaM mahemakulaM preSIt prAhiNot // 79. he nRpa tava senA ghUrNamAnA calantI satI tuDitayazasaM vigalitakIrti tuDitapratApaM gatatejasaM tuDitamedinIkaM bhagnAvanim / 14 [ kumArapAlacarita ] Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 kumArapAlacarite tujjha pahallira-sivire ghummAvia-daMsamANa-kummammi / dive vi dasaNNa-vaI vivaTTamANo bhae marahI // 8 // aNakaDhia-duddha-sui-jasa payAva-dhammaTTiAri-jasa-kusuma / tuha gaNThia-cUheNaM virolio tassa pura-jalahI / / 81 / / bAhulakAd atra kapratyayAbhAvaH / bhayaghUrNitaM sAdhvasacakitaM kanyakubjezam akArSIt // akhuTTia / ukkhuDia / atuttttiaN| akhuDia / atoDia / atuddia| aNilukkanta / lukkia / ullaria / ullukia / " tuDestoDa-tudva-khuTTa-khuDokkhuDolluka-Nilukka-lukkollUrAH " [ 116 ] // 80. he bhUpate tava ghurNitazcalito vivartamAnaH dharAdhastiSThan kUrmoM yena sa tathA tasmin ghUrNayita vicaraNazIlaM yacchibiraM skandhAvArastasmin dRSTepi / AstAM yudhyamAne / dazArNapatiH bhaye vivartamAnaH san amriyata prANAn amucat // . gholantI / ghuliaN| pahallira / ghummaavia| "ghUNoM ghula-ghola-ghumma-pahallAH" [ 117] // DhaMsamANa / vivaTTamANo / " vivRtesaH " [118] // 81. he akathitadugdhazuciyazaH agnyanAvartitakSIranirmalakIrte pratApadharmakathitAriyazaHkusuma tejastApaglApitaripukIrtipuSpa tava prathitavyUhena dRbdhena senAnivezena kA tasya dazArNapateH purameva ativistIrNatvAt jaladhiH mathitaH ratnAzvagajAdilipsayA . vilodditH| tannagaraM viluNTitam ityarthaH // aNakaDhia / ahia / " katheraTTaH" [119 // gaNThia / " grantho gaNThaH "[ 120] // 1D luNTitam . Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.124] kumArapAlacarite 211 manthia-dahiNo tuppaM va ghusaliA tassa nayarao kaNayaM / giNhantehiM tuha seNiehi~ avaacchiA amhe // 82 // tassa camUvA samare NumajiA tuha bhaDehi NivvariA / NijjhoDaNehi NileraNA vi aNalUria-payAvA // 83 // chindia-chatta-duhAvia-sirakka-NicchalliuttamaGgANa / uddAliA dasaNNANa sirI cAlukka-suhaDehiM // 84 // 82. he dharAdhIza mathitadannaH tuppa iti dezyatvAd navanItaM tadiva tasya dazANapateH mathitAd nagarAt kanakaM tava sainikaistaiH prasiddhairgRhadbhiH AdadAnavayaM hAditA harSitAH // virolio / manthia / ghusalioM / " mantheghusala-virolau " [121] // . avaacchiau / hrAderavaacchaH " [122] / 83. he mahArAja tasya dazArNapateH chedanAH zastraiH pratibhaTAnAM vidArakAH ata eva acchinnapratApA akhaNDitatejasopi / camUpAH sainikAstava chedanavidArakairbhaTaizchinnAH santaH samare niSaNNAH sthitAH / mRtA ityarthaH / ye chedanA acchinnapratApAzca te kathaM chinnA iti virodhAbhAsaH apizabdArthaH // NumajiA / "neH sado majaH " [123] // 84. chinnAni vidAritAni cchatrANi yeSAM te ca chinnAH ziraskA yeSAM te ca chinnAni uttamAGgAni yeSAM te ca tathA / teSAM dazArNAnAM dazArNadezakSatriyANAM zrIH saptAGgasaMpat caulukyasubhaTaiH AcchinnA gRhItA // NivariA / NijjhoDaNehi / NilaraNA / aNalUria / chindia / duhAvia / Nicchallia / "chiderduhAva-Nicchalla-NijjhoDa-Nivvara-NillUra-lUrAH" [124] // 10 siNNiehiM. 2 BCD Niccho'. 3 BC chaMdia. 4 BOD degsiri'.. 5 BC ghusaliyaM. 6 BOD avaacchai. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 kumArapAlacarite * tihuaNa-jasa-oandaNa-riu-acchedaNa-camUi pahu tujjha / maliUNa balaM tiurIsarassa parihaTTio mANo // 85 // caDDia-nakA maDDia-mahA-taDA khaDDiAkhilArAmA / pannADia-draha-paGkA tujjha camUe kayA revA // 86 // paya-maDhia-paMsu-masiNe culuculaimANANileNa kaya-phande / revA-taDa-laya-gahaNe nivvalio tuha bala-niveso // 87 // 85. he prabho tava / tribhuvanayazasa AcchedamA zatrubhyo haThAd grAhikA ata eva ripUNAm AcchedanA dhvaMsikA yA camUH senA tayA tripurIzvarasya cedinagarIzasya balaM sainyaM mRditvA mAno mRditaH bhagnaH // uddAliA / oandaNa / acchedaNa / "AGA oandoddAlau" [125] // 86. mRditanakA piSTajalacarajIvavizeSA mRditamahAtaTA vidAritabRhatkUlA mRditAkhilArAmA bhagnAnekodyAnA mRditahadapaGkA viloDitAnta. sthitanadakardamA revA narmadA tava camvA kRtA // ... 87. pAdAbhyAM mRdito yaH pAMsustadvad masRNe komale spandamAnAnilena kiMcidvahadvAtena kRtvA kRtaspande vihitamanAkampe revAtaTalatAgahane tava balanivezaH skandhAvAro niSpannaH sNjaatH|| maliUNa / parihaDio / caDDia / maDDia / khaDDioM / pannADia / maDhia / " mRdo mala-maDha-parihaTTa-khaDDa-caDDu-maDDa-pannADAH" [126] // culuculemANa / phande / " spandezcaluculaH" [127] // 1 BC dalaM. 2 BC culuculu'. 30degvAropi. 4 B khaDia. 5B culacula'; C culucalu. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.130 ] SaSThaH sargaH / -nIpAia - jaye-kaLaM atriaTTia - vikkamaM balaM tujjha / aviloDia-jaya-mahurAhivassa phaMsAvahI vijayaM // 88 // avisaMvAha - parikkhA taNu- pakkhoDaNa - jhaDanta - paMsu- kaNA / NIharia - nakka-cakkaM tuha turayA ja~uNamuttinnA // 89 // riu - akkandAvaNayaM akhijamArNe - hayamajuriebhakulaM / aviranta - camUtraM pattaM mahurAi tuha senaM / / 90 / / 213 88. niSpAditajayakArya prasAdhitapratyarthibhaGgaprayojanam / avisaMvaditaH samarasaMmardepi nirvyUDho vikramaH zaurya yasya tat tathA [ tava ] balam | avisaMvaditaH atiparAkramitvAd nizcito jayo yasya sa tathA / sa cAsau mathurAdhipazca tasya vijayaM visamavAdayat / tvatsainyaM taM jigAyetyarthaH // nivvalio / nIpAia / " niraH padervalaH " [ 128 ] // 89. he nRpa tava avisaMvAdinI avighaTanazIlA parIkSA ete zanairbhinnA api subhaTAn raNAGgaNe na pAtayantIti vicAro yeSAM te tathA / tanuzadanena vapurdhUnanena zIyamAnAH patantaH pAMsukaNA yebhyaste tathA turagAH / Akranditam upariSTAt turagagamanena sakaruNaM zabditaM natrANAM cakraM samUho yasyAM sA tathA yamunAM kAlindIm uttIrNAH paraM pAraM prAptAH // aviaTTi / aviloTTia | phaMsAvahI / avisaMvAda / " visaMvaderviaTTa viloTTaphaMsAH " [ 129] // pakkhoDaNa | jhaDanta / " zado jhaDa pakkhoDau " [ 130 ] // 90. he kSoNIpate tava ripUNAm Akrandanakam AkrandavidhAyakam 1 BD jahadeg. 2 BC phaMsAvihI. 3 BC jauNa 4 B akhijamAhayamajUra; C akhijjamaNehayamajUri ; it would be admissible to read akhijjamANahayajUrideg ( = akhijjamANaya + ajUrideg ) 5 C nivyUDho. 6 B madhurAdeg. 7 BCD phaMsAvihI. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 kumArapAlacarite utthavia-vArehiM rundhia-maggehi hakamANehiM / kujjhantehiM tuha seNiehi~ jurAviA riuNo // 91 // tuha jAyanta-pavese sinne jammanta-parihavo ttto| taDia-bhao mahureso na taDavIAji-saMrambhaM // 92 // taDDia-kaNaya-caeNaM viralli thippiUNa tuha senN| .. mahureso taNia-dihI rakkhIa ni puri mahuraM // 93 // akhidyamAnahayam akhinnebhakulam akhidyamAnacamUpaM sainyaM mathurAyAM prAptam / sukhasukhena tat tasyAM gatam ityarthaH / / NIharia / akkandAvaNayaM / "AkrandeIharaH / [131] // akhijamANa / arie / avisUranta / " khidera-visUrau "[ 132 ] // 91. he narendra tava ruddhadvAraiH veSTitapratolyAdinagaramukhaiH ata eva ruddhamArgaH niSiddhavartmabhiH / nivAritalokapracArityarthaH / niSedhadbhiH pratibhaTAna nivArayadbhiH krudhyadbhiH sakopaiH sainikai ripavaH krodhitAH krodhaM prApitAH // utthacia / rundhia / " rudherutthaGghaH " [ 13.3 ] // hakkamANehiM / " niSedhairhakkaH ' [ 134] // . kujjhantehiM / jUrAviauM / " krudheraH [ 135 ] // 92. he mahIpAla tava jAya mAnapraveze sainye sati tataH sainyAt jAyamAnaparibhavaH alpasainikatvAd utpadyamAnatiraskAraH / ata eva tatabhayaH prabhUtasAdhvasaH mathurezaH AjisaMrambhaM samarATopaM nAtaniSTa na cakAra // jAyanta / jammanta / " jano jA-jammau" [ 136 1 // 93. tarhi kiM cakAretyAha / he narendra tatakanakacayena kRtvA __ 1 BD AkradeNIharaH. 2 B om. this example. 3 BC jarAvia. B madhu'. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.3.142] SaSThaH srgH| 215 - saggallianta-jasa-bhara jaGgala-vahaNovasappiuM diNNA / tuha riu-jhaGkhAvaNa-ghaNa-payAva-saMtappieNa gayA // 94 // jasa-oaggia-tihuaNa teNa kayA bhatti-vAvia-maNeNa / asamANia-guNa vaharaM samAviuM tujjha vinatI // 95 // tataM tava sainyaM tRptvA saMtoSya mathurezastatadhRtiH vihitacittasausthyaH san nijAM purI mathurAm arakSat // . taDia / tavia / taDia / viralliaM / taNia / " tanestaDa-taDutaDuva-viralAH" [137] // . thippiUNa / " tRpasthippaH" [ 138 ] // 94. he svargopasarpadyazobhara tridivollasatkIrtinikara upasarpituM tvAm AzrayituM jaGgalapatinA sapAdalakSAdhipena ripUNAM saMtApako yo ghanapratApaH prAjyaM tvadAjJAnaGgIkAreNa virodhaikaM yat tejastena saMtaptena satA tava gajA dattAH // . . 'alianta / uvasappiDaM / " upasaralliaH" [139] jhajAvaNa / saMtappieNa / " saMtepejaH' [ 140 ] // 95. he yazovyAptatribhuvana asamAptAH aniSThitAH / asaMkhyAtA ityarthaH / guNA yasya sa tathA tasya saMbodhanam / tava vairaM samApya tvadAjhAGgIkAreNa virodhaM niSThAM nItvA vairaM samAptaM niSThAM netuM vA bhaktivyAptamanasA tena jaGgalapatinA vijJaptiH kRtaa|| oaggia / vAvia / " vyAperoaggaH" [ 141] // asamANia / samAviuM / " samApeH samANaH " [ 142] // 1 BCD A for sataM. 2 B madhu'. 3 BCD om. degna. 4 BC virodhaM. 5 So emended from saMtape jhaMkhaH of B, and saMtape DaMkhaH of C; A saMtApejhakhaH; Seo Pisohel, foot-note ad loc. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 kumArapAlacarite tai pellio turukko dillI-nAho galasthio taha ya / aDDakkhio a kAsI riu-dhattaNa chuha mahAesaM // 96 // sollijai jaha luddho taha maM gollesu riu-hulaNa-kaje / kaM kaM parIsi na tumaM kiNA vi khiviA na tujjhANA // 97 // gulaguJchiUNa hatthaM utthasia tajaNi bhaNAmi imaM / ..... hakkhuvizaM tumae cia maha duggaM veri-ukkhivaNa // 98 // 96. ekAdazabhirgAthAbhirvijJaptikAmevAha / he ripukSepaNa vairinirA: saka tvayA turuSko mlecchAdhipatiH kSiptaH / tathA DhillInAthaH yoginIpurezvarazca kSiptaH / kAziH vArANasIzazca kSiptaH / yaH kazcid AtmamAnI nRpaH sa sarvastvayA tiraskRta ityarthaH / mama jaGgalapaterAdeza kSipa , visRja / mama niropaM ddsvetyrthH|| ____97. he kSoNIpate yathA lubdhaH svasevakaH kSipyate sarvasmin kArye niyujyate tathA ripukSepaNakArye svazatrutiraskAraprayojane mAM kSipa niyukSva / tathA kaM kaM tvaM na kSipasi / api tu sarvamapi zatruvarga nirasyasi / ata eva kenApi tavAjJA na kSiptA / sarvopi tvanniropaparaH saMvRtta ityarthaH // pellio / galatthio / aDDakkhio / ghattaNa / chuha / solijai / Nolesu / hulaNa / parIsi / khiviaa| " kSipergalatthADakkha-solla-palla-gollachuha-hula-parI-ghattAH " [ 143 ] // 98. he vairyutkSepaNa arAtinirAsaka tvayaiva mama durga koTTaH utmiptam utpATitam / nAnyosya saMmukhamapi nirIkSituM kSama ityarthaH / idam etat hastam utkSipya UrvIkRtya tarjanI pradezinyaGgurIM ca utkSipya bhaNAmi sakalabhUpAlamaNDalIpratyakSaM pratipAdayAmi // 1 B Dideg. 2 BdegluNu . 3 BD gulu'. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.4.146] SaSThaH sargaH: 217 * allasthia-vijaya-dhajA unbhuttia-guru karA tuhaM kariNo / ussikkanti giriM pi hu riu-NIrava kaM na akkhivasi // 98 // kamavasai juNNa-kolo luTTai seso suanti dikkariNo / kummo vi lisaii aNavevirammi tai pahu mahI-dharaNe // 10 // AyambamANa-hiayA AyajjhantIu vilavirA rnne| .. jhalanta-sima tuha riu-bahUu daie vaDavaDanti // 101 // 99. ripUna AkSipati tiraskaroti / " karma go'Na' [ he 0 5.1 ] ityaNi ripvAkSepastatsaMbodhanam / tava utkSiptavijayadhvajAH uurviikRtvijyvaijyntiikaaH| utkSiptagurukarAH ullAlitabRhacchuNDAdaNDAH krinnH| hu iti saMbhAvayAmi / girimapi utkSipanti utpATayanti / atastvaM kaM nAkSipasi / yasya tava evaMvidhA dantinaH sa tvaM sarvamapi vijayase ityarthaH // .. gulagucchiUNa / utthacia / hakkhuviaM / ukkhivaNa / allathia / unmuttia / ussikkanti / "utkSipergulagucchotyaGghAlatthobbhuttosikka hakkhuvAH" [144.] // ' . NIrava / akhivasi / " AkSipeIravaH " [ 145 ] // 100. he prabho avepitari akampre nizcale mahIdharaNe pRthvIprAgbhAradhArake tvayi sati jIrNakolaH AdyavarAhaH svapiti / zeSaH phaNipatiH svapiti / dikkariNo diggajAH svapanti / kUrmaH kamaThaH svapiti / etatkAryasya bhavatA karaNAd ete nizcintAH saMvRttA ityarthaH / / kamavasai / loTTai / suanti / lisai / " svape: kamavasa-lisa-lohAH " [146 ] // 101. he narendra tava vepamAnahRdayAH sAdhvasavazAt kmpmaanmaansaaH| 1 BCD abbhudeg. 2 BdegNIvara. 3 B lasai. 4 B guludeg. 5 BC anbhu. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 kumArapAlacarite maya-limpia-vasuhA tuha na NaDanti gayA viranti na ya turayA .. aNaguppanta-parakkama avahAvasu ko tuha duijo // 102 // .. saMdumai gharaM saMdhukkaDa puramabbhuttae tahojANaM / tujjha payAvaggi-palIviANa savvaM pi teaviraM // 103 // vepamAnAH kAyepi vepathubhRtaH / vilapitryo vilapanazIlAH / vilapacchizavo rudadvAlakA ripuvadhvaH araNye dayite vilapanti / hA nAthA yuSmAn vinA kathaM vayaM prANAn dhariSyAma iti dayitaviSayAn vilApAn kurvantItyarthaH // aNavevirammi / AyambamANa / AyajjhantIu / / veperAyamboyajjhau.1 . [147 ] // vilavirA / jhaDanta / vaDavaDanti / " vilapesaGkha-vaDavaDau" [ 148 ] // ' 102. he agupyatparAkrama sthirazauNDIrya tava madaliptavasudhAH dAnasiktabhUmayo gajA na gupyanti pradhAnatvAd raNasaMmardepi na vyAkulIbhavanti / turagAzca na gupyanti ataH krapasva / mayi prasIdetyarthaH / yasmAt kastava dvitIyaH / na kazcit tava pratipakSabhUtostIti bhAvaH // limpia / " lipo limpaH " [ 149 ] NaDanti / viranti / aNaguppanta / " gupyevira-NaDau" [ 150 ] avahAvasu / "krapo'vaho NiH" [ 151 ] 103. he mahIza tava pratApAgninA pradIptAnAM prajvalitAnAM gRhaM pradIpyate tethA puraM pradIpyate tathA udyAnaM pradIpyate / kiM bahunA / sarvamapi pradIptam / svacchatrUNAM candanavilepanacandrikAdyapi saMtApahetuH saMvRttam ityarthaH // 1B degrAyamvAvajjho; C degrAyambAyabbho. 2 C DaMkhaMta. 3 ( degrDakhadeg. / B 'zoDIrya. 5 B om. tathA puraM pradIpyate. 6 0 taccha. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.4.155 ] SaSThaH sargaH / 219 jai saMbhAvasi sagge lubbhasi aha vA Ahinda-logammi / khaurai indo paDDahai vAsugI tA khu akkhoha // 104 // Arabhia mae bhatti ADhaviaM pahu tumammi dAsattaM / ArambhiraM khu nivvAhissaM katto uvAlambho // 105 // paJcAranti na garuA jhaGkhaNa-joggo vi mArisammi jaNe / jai kaha vi abhatto haM velavaNijo tuha ahaM. tA // 106 // saMdumai / saMdhukkai / abbhuttae / palIviANa / teaviaM / "pradIpesteava-saMduma-saMdhukkAbbhuttAH " [ 152 ] // .104. he akSobha niHprakampa yadi tvaM svarge svarganimittaM lubhyasi gAyaM karoSi / athavA ahIndraloke nAgalokanimittaM lubhyasi tadA / khu iti saMbhAvayAmi / indraH kSubhyati / vAsukiH zeSaH kSubhyati / kimayam atrApi nai sthAtuM dAsyatItyasAvasau kSobhaM vahatItyarthaH // saMbhAvasi / lubbhasi / " lubheH saMbhAvaH " [ 153 ] // . khaurai / paDDahaha / akkhoha / " kSubheH khaura-paDDahau" [ 154 ] // 105. he prabho bhakti sevAm Arabhya tvayi dAsatvam Arabdham / nanu Arabdhamapi nai nirvAhayiSyasItyAha / Arabdham aGgIkRtaM ca dAsatvam / khu iti nizcitam / nirvAhayiSyAmi / tataH kuta upAlambhaH / na kathamapi evaM mama vacanIyatA bhaviSyatIti bhAvaH // Arabhia / aaddhviaN| ArambhiaM / " AGo rabhe rambha-Dhavau'' [155] 106. kiMca he narAdhipa gurukA yuSmatsadRzA mahIyAMsaH upAlambha 10 to. 2 B na / sthA'; CD naH sthA'. 3 C om. na. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 kumArapAlacarite ia vinatti souM rAyA jambhAyanta-jaNammi nisiihe| lacchi-viambhia-NisuDhira-sayaNe NivAo loaNa-vIsaume / / yogyepi nirbhartsanApi mAdRze jane nopAlabhante na virUpakaM pratipAdayanti / paraM yadyahaM tava kathamapi abhaktaH avajJAparastadA upAlambhanIyaH zikSaNIyaH // uvAlambho / paJcAranti / jhaGkhaNa / velvnnijo| " upAlambhejhaGkha-paccAravelavAH " [ 156 ] // 107. iti pUrvoktaprakAreNa vijJaptiM sAMdhivigrahikoktavijJapanaM zrutvA nizamya jRmbhamANaH nidrAtukAmatvAt jRmbhAM gRhNan jano yatra tasmin nizIthe ardharAtre lakSmyA vijRmbhitaM yatra tattathA / mahAghama ityarthaH / taJca tannanaM ca nimnamadhyaM yacchayanaM zayyA tasmin rAjA kumArapAlabhUpo locanayorvizrAme khedApanodanimittaM vizrAntaH / suSvApetyarthaH / pAdAkulakaM chandaH // jambhAyanta / " averjumbho jambhA" [ 157 ] // averiti kim / viambhia| NisuDhira / " bhArAkrAnte narNisuDhaH '' [ 158 ] / zivAo / vAsAme / " vizramaNivvA " [ 159 ] // . ityAcAryazrIhemacandraviracitazrIkumArapAla caritaprAkRtadvayAzrapa mahAkAvyavRttau SaSThaH sargaH samAptaH // . 1C degviaMbhaNi. 2 BC degvIsAmo. 3 BC degle.deg 4 BC ziSya'. 50 nidrAnukArimatvAt. 6 C degdeg; D maharghyaM. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ohAvia -sayala - balo utthAria - antaraGga - riu - vaggo / thundia - karaNo rAyA niddante cintamia kAhI // 1 // akamiA visaehiM TiriTintA purandhi sevAe / hI dulhanti bhave cakammaviA kukammehiM // 2 // 1. atha prabodhakAle paramazrAvakasamucitAM strIviraktavyAsaktaguNadoSastrIjugupsAsthUlabhadrAdimaharSijinavacanataduktAnuSThAnanirataprazaMsApazca parameSThistavazrutadevatAprabhAvavyAvarNanarUpAM cintAmeva caturazItyA gAthAbhirAha / AkrAntAni svabalena parAbhUtAni sakalabalAni samastapratyarthipArthivasainyAni yena sa tathA / AkrAntAntaraGgaripuvargaH vijitamadmAnamanobhavasaMmadakrodhalobharUpAntarArAtisamUhaH / AkrAntakaraNaH vazIkRtendriyo rAjA kumArapAla bhUpo nidrAnte svApavirAme iti vakSyamANAM cintAm akArSIt // 2. kathaMkathaM cintAm akarod ityAha / viSayaiH zabdarUparasagandhasparzairAkrAntAH vazIkRtAH puraMdhrIsevayA sImantinIsaMbhogena hetunA bhrAmyantaH paryaTantaH kukarmabhiH jJAnAvaraNIyAdibhirbhramitAH bhramaM prApitA jIvAH / hIti khede / bhave cAturgatikasaMsAre bhramanti vicaranti // ohAvia / utthAria / thundia / akkamiA / thundAH " [ 160 ] // (( AkramerohAvotthAra 1 BC chiMdi . 2 C degtillitA. 3 BC buMdia 4 BC cchaMdA: or tthaMdAH. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 kumArapAlacarite kAma-gaha-bhamaDiehiM bhamADio bhammaDei ko na bhave / gaya-kAma-jhaNTaNo puNa talaaNTai siddha-bhUmIsu // 3 // DhaNDhallia-bhumayaM bhumia-dhaNU jaga-jhampaNo gumia-ANo / jaM na phumAvai mayaNo aphusia-buddhI khu so dhanno // 4 // Dhumai pure Dhusai vaNe parai thalIsuM parIi jala-majjhe / . abhamia-citto itthIhi NIi dhanno pasama-rajaM // 5 // 3. kAmagraheNa bhrAntaiH bhrAntim AptairnIlapaTAdidarzanikaiH kRtvA bhrAntaH moham upagataH ko bhave na bhrAmyati api tu tAdRzaH prANI sarvopi saMsAre saratItyarthaH / gataM kAmabhramaNaM manmathamoho. yasya sa tathAvidhaH punaH siddhabhUmiSu siddhakSetreSu bhramati gacchati // 4. bhrAntanu calitanetrordhvaromapaddhati yathA bhavati evaM bhramitaM vizvavazIkaraNAya calitaM dhanuryena sa tathA / ata. eva jagadbhamaNaH bhuvanabhrAntikArako bhramitAjJazca sarvatra vilasitazAsano madano yaM kamapi puruSaM na bhramayati na cAlayati saH abhramitabuddhiH nizcalamatiH khu nizcitaM dhanyaH prazasyaH / / 5. strIbhirabhrAntacittaH amUDhamanAH san pure bhrAmyati vane bhrAmyati sthalISu bhrAmyati jalamadhye ca bhrAmyati / zIlaprabhAvAd kApi devatAdikRtaM skhalitaM saMpadyata ityarthaH / kiM bahunA / sakalAnarthahetustrIvyAvRttamanastvAd vanaM paramapadaM labdhvA dhanyaH prazamarAjyaM gacchati / nirupamasukhahetUpazamaikatAnaH saMpadyata iti bhAvaH // .. TisiTilantA / DhuNDhullanti / ckkmmviaa| bhamaDiehiM / bhamADio / bhmmddei| jhaNTaNo / talaaNTai / DhaNDhallia / bhumia / jhampaNo / gumia / phumAvai / 1 B taNa'; C taNaaMtai; D taNaaMTai. 2 C acchIhi. 3 D saMsAre saMsara. 4 B om. sthalISu nAmyati. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.161 ] saptamaH sargaH / 233 socia sokkhamaicchaha pasamaM ukkasaha akkasai saggaM / mokkhaM pi hu aNuvajaha aIha na hu jo juvai - saGgaM // 6 // tAruNNe Nimmahie avaJjasantesu hANimakkhesu / hI paccass vuDDo vina pasamaM kAma - pacchandI // 7 // NINanti mitta-bha rambhanti suaM vahuM pi padaanti / NIkanti ca guru-gehiNiM pi kAma-vasa-parialiA || 8 || aphusiaM / dui / dusai / parai / parIi / abhamia / " bhrameSTiriTilladuNDula DhaNDala - cakamme bhammaDa bhamaDa- bhamADa-tala aNTa - jhaNTa jhampa - bhuma-gumaphuma-phusa-duma-dusa-parI-parAH " [ 161 ] // 6. hu iti nizcitaM yo yuvatisaGgaM na gacchati / ramaNIM na sevata ityarthaH / sa eva saukhyaM gacchati / prazamaM gacchati / svargaM gacchati / kiMbahunA | mokSaM cidAnandarUpaparamapadamapi gacchati // 7. tAruNye yauvane gate galite sati akSeSu indriyeSu ca hAniM hAsaM gacchasu prApnuvatsu satsu / hIti khede / vRddhopi jarAjarjaritatanuH puruSopi kAmaM viSayAbhilASaM gacchati yAti ityevaMzIlaH kAmagAmI san na prazamaM gacchati / tAdRzopi kAmavihvalo na paraM hitam AcaratItyarthaH // 8. kAmavazagatAH manmathapAratantryaprAptA mitrabhAryAM gacchanti / sutAM svaputrikAM gacchanti / vadhUM snuSAmapi gacchanti / kiM bahunA / guroH pitRkalpasyAtmopAdhyAyasya gehinIM kalatramapi gacchanti ca / lokadharmaviruddhaM tasyAstasyAH sImantinyAH sevanaM kurvantItyarthaH // 0 1 B sokkhaM. 2 Bdeg cakkammabhammaDatalaaMTadeg, omitting bhamaDa and bhamADa; Cdeg cakka mabhammaDabhamADatalaaMTa' omitting bhamaDa. 3 C parahitaM. 4 B tasyA for tasmAstasyAH. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite mahilANa vase parialliUNa volanta - hariamiha pAvA / avasehanti tiricchIu vi avahariujjala - viveA // 9 // je NiriNAsia - merA vammaha-vasa-gA samaM na Nivahanti / ahipacuA nUNaM te muhiA kamma bhUmimmi // 10 // mahilANa pemma- saMgayamAgacchantINa jo na abbhir3ai / ummatthai nANa- sirI tassanbhAgacchara viveo // 11 // 224 9. mahilAnAM vaze gatvA / tatparatantrIbhUyetyarthaH / gacchaddhIkaM.. bhrazyallajjaM yathA bhavati evaM gatojjvalavivekAH naSTavizadakRtyAkRtyavicArAH / ata eva pApAH kutsitakarmAcaraNAd adharmANaH iha jagatiM tirazcIH gogardabhyAdikA api / AstAm ubhayalokaviruddhA mAnuSIH / gacchanti kAmayante // 10. gatamerA H naSTamaryAdA manmathavazagAH strIsaMbhogaMparA ye zarma rAgAdyabhAvaM na gacchanti karmabhUmau AryakSetre nUnaM niHsaMdehaM te mudhA auryakSetrotpattyeka sAdhyasya zamasya asAdhanAnnirarthakam AgatA utpnnaaH|| NIi / aicchai / ukkasai / akkasai / aNuvajai / aIi / Nimmahie / avajjasantesu / paccaDDui / pacchandI / NINanti / rambhanti / padaanti / nIlukkanti / parialiA / parialliUNa / volanta / avasehanti / avahariu / NiriNAsia / Nivahanti / " gameraI-aicchANuvajAvaja sorkai sAkasa-paccaDDupacchanda - Nim maha - NI NINa NIlukka padaa rambha-pariala-vola-pariala- NiriNAsaNivahAva sehAvaharAH " [ 162 11 11. premNA saMgataM saprema yathA bhavati evam AgacchantInAM rantuM 1 B viveya. 2 BpacuiA. 3 C AryA 4B ' vajjasokkusAkkasa'; Cdeg vajjasokkusAkusu; A 'vajjasokkasapaccaDa omitting two letters. In the text and the examples both B and C have and akkasai. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.167] saptamaH srgH| 225 . na bhave paJcAgacchai apaloTTia-mANaso juvai-saGge / paDisAya-maNo parisAmiehi~ kahiovasama-maggo // 12 // saMkhuDDaNa-kusalANaM ubbhAvantINa ke vi ramaNINa / kilakiMcia-moTTAia-koDemiehiM na kheDDanti // 13 // DhaukamAnAnAM mahilAnAM yo na saMgacchate na saMyukto bhavati / mahilAsu na rjytiityrthH| tasya jJAnazrIH abhyAgacchati saMmukham aaddhaukte| vivekazca abhyAgacchati / sakalasamIhitapaidavijJAnaprekSApUrvakAritApAtram asau saMjAyata ityarthaH // ahipaJcuiA / AgacchantINa / "AGA ahipacuaH" [163 ] || saMgaya / abhiDai / "samA abhiDaH ?' [ 164 ] " ummatthai / abbhAgacchai / " abhyADommatthaH " [ 165 ] // 12. yuvatisaGge apratyAgatamAnasaH pratinivRttacittaH zAntamanAH kaSAyAnupaplutasvAntaH zAntaiH zamayuktaizca kathitopazamamArgaH upadiSTaprazamavA na bhave pratyAgacchati / rAgadveSAdyanarthahetuvAmAbhiSvaGganivRttatvAjarAmaraNaviSayaparamapadam AsAdayatItyarthaH // paJcAgacchaha / apaloTTia / " pratyAGA paloTTaH " [ 166] // paDisAya / parisAmiehi~ / uvasama / zameH paDisA-parisAmau'[ 167] / . 13. ramaNakuzalAnAM suratakrIDAnipuNAnAM ramamANAnAM bhogibhiH saha krIDantInAM ramaNInAm "nirvizeSaM na sAmAnyam" iti ramiH krIDAmAtrepyukto vizeSakrIDane vartate / ato rtrtrtairiti| korthaH / kilekiMcitamoTTAyitakuTTamitaiH kRtvA kepi nIrAgAH kecana mahA 1 80 kili . 2 C koDa'. 3 BD degpradadeg. 4 D viSayaM paramadeg. 5 BC kili. 15 [ kumArapAlacarita] Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 kumArapAlacarite ramamANIo rAmA NIsaraNijaM avellaNijaM ca / agdhavia-vammahAo ko agghADai siNeheNa // 14 // . mAyAi uddhumAyA ahiromaa-tucchayAi anggumiaa| cavalatta-pUriAo ko tuvarai daDumitthIo // 15 // tmAno na ramante / nAnAkAmaceSTAviziSTAstA na sevanta ityarthaH / tatra smitahasitaruditabhayaroSagarvaduHkhazramAbhilASasaMkaraH kilokiMcitam / priyakathAdau tadbhAvabhAvanotthA ceSTA moTTAyitam / adharAdi: grahAd duHkhepi harSaH kuTTaimitam / saMskRtaireva kilekiMcitAdizabdaiH kilakiMcetyAdisiddhau rameretadAdezavidhAnam anekadhA zabdavyutpattiriti nyAyapradarzanArtham / prAkRte ramaNamAtrepi ca ete prayujyanta iti jJApanArtha veti // 14. ramayatIti "pravacanIyAdayaH" iti he0 5.1] kartari anIye ramaNIyaM kamanIyarUpapuruSam aramaNIyaM jarAkuSThAdyabhibhUtapuruSaM ca ramamANAH sevamAnAH pUrNamanmathAH AGgikasAttvikavikArakaraNavicakSaNatvAd anyUnamanasijA rAmAH kaH snehena pUrayati / , gamyAgamyavicAravikalAsu tAsu na kopi vicakSaNo'nurAgam Adhatta iti bhAvaH // saMkhuDDaNa / ubbhAvantINa / kilakiMcia / mottttaaia| koDDamiehiM / kheDDunti / ramamANIo / NIsaraNijaM / avellaNijaM / " rame saMkhuDDa-kheDDobhAva-kilakiMcakoDama-moTTAya-NIsara-vellAH " [168 ] // 15. mAyayA pUrNA bhRtAH / pUrNatucchatayA samagrAgAmbhIryeNa pUrNAH / capalatvapUrNAH asthairyavyAptAH strIrdraSTuM kastvarate / na kopi vidvAn saspRham avalokitum udyacchata ityarthaH / / 1 BC ahare'. 2 BC kili'. 3 BC degkuTi. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.173] . saptamaH sargaH / 227 tUranti atUrantaM pi hu jaaDAvanti turia-mayaNAo / ahaha haliddI-rAyA khiranta-seehi~ aGgehiM // 16 // paccaDamANa-sarIrA jharanta-khAla vva pajjharia-ramaNA / dhIrA aNiDDaante vi NicalAvei hI mahilA // 17 // agdhavia / agghADai / uddhumAyA / ahiremia / aGgumiA / puuriaao| " pUreragghADAgghavodbhumAGgumAhiremAH " [169] / / 16. tvaritamadanAH ullasitamanobhavA haridrAvad rAgo yAsAM tAstathA / asthirapremAnubandhAH / ahaheti khede / tAdRzyopi kaSTaM kSaratsvedaiH sAttvikavikAravazAt svinnairaGgaiH kRtvA tvarante svayaM bhogisaMbhogAya utsahante / atvaramANaM saMbhogAnudyataM pumAMsaM tvarayanti tathAvidhavilAsakaraNena prerayanti // tuvarai / jaaDAvanti / " tvarastuvara-aaDau " [170] / / tUranti / atUrantaM / " tyAdizatrostUraH " [171] / / - turia / " turo'tyAdau " [172] // . . .17. kSaraccharIrA nirgacchatsvedodabindupravAhatanuH / kSarat vahad yat / khAleti dezyaH / azucijalanirgamasthAnam / tadiva kSaritaM ramaNaM smarakUpikA yasyAH sA tathA / mahilA akSarataH anArdrahRdayAnapi dhIrAMn / hIti khede / kSArayati ArdrahRdayAn karoti / sattvAccAlayatIti yAvat // khiranta / paccaDamANa / jharanta / pajjharia / aNiDDaante / NiccalAvei / "kSaraH khira-jhara-pajjhara-paccaDa-Niccala-NiDDAH " [173] / / 1 BC ahare'. 2 C degDogya'. 3 BC saMbhogAnuyaMtaM. 4 BC degA. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 kumArapAlacarite utthAllia-pariphADia-bhegovama-ramANi-ramaNa-ramirANa / .. sattI vialai thippai kantI buddhI aNiTuMhai // 18 // tassa visaTTau hiayaM sayahuttaM dalau buddhi-kosallaM / jo lihai valia-bhattaM va vamphi-lAlaM ramaNi-aharaM // 19 // 18. pUrvam ucchalitaH parivRttaH pazcAt parisphATitaH / vidAritodaradeza ityrthH| yo bheko maNDUkastena upamA sAdRzyaM yasya tat tathA / evaMvidhaM yad ramaNIramaNaM tadrantAro ramaNazIlAsteSAm / tAdRzavarAGgasaktAnAm ityarthaH / zaktirbalaM vilagati bhrazyati / kAntirnigalati buddhizca vigalati / upalakSaNamAtram etat / anyadapi kampAdi rUyAdisaktAnAM saMjAyate / yaduktam / . kampaH svedaH zramo mUrchA bhramiglAnilakSayaH / rAjayakSmAdirogAzca bhaveyumaithunotthitAH // utthallia / " ucchala utthallaH " [174] // vialai / thippai / NiTuhai / " vigales thippa-Ni?hau" [175] // - - 19. valitabhaktamiva vAntabhojanamiva / valinyaH adhaHpatanazIlA lAlA yatra tat tathAvidhaM ramaNyadharaM sundarIdazanacchadaM yo leDhi pibati / tasya puruSasya zatakRtvaH zata vArAn hRdayaM dalatu bhedam Apnotu / buddhikauzalaM ca dalatu / tathAvidhAkAryaniratasya caitanyapANDityAdi viphalam ityarthaH // visaTTau / dalau / vamphi / valia / " dli-vlyorvistttt-vmpho"[176]|| 10 NiDahai. 2 D tAdRzavarAGganAvarAGga. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.177] saptamaH sargaH / 229 * aNaphuDia-indavAraNa-rammA rAmA aphitttt-kdduattaa| re hiaya phuTTa cukkasi kiM maggA tAhi bhullaviraM // 20 // abbhaMsi-dUsiacchaM aphiDia-kahamANaNaM mahelANa / racaii tattha vi mUDho nasia-maI Nivahia-viveo // 21 // sehai sIlaM paDisanti dhI-guNA saMjamo vi avaharai / NiraNAsai suamavasehai sacaM juvai-sattANa // 22 // 20. abhraSTam avidaiNi yad indravAraNaM vizAlAphalaM tadvad ramyA bahirmanoharAH / abhraSTaM ka?katvam antaramadhurapariNAmo yAsAM tAstathA rAmAH / tasmAt he hRdaya bhraSTa duHzIlasvabhAva tAbhibhraMzitaM sat kiM mArgAd bhrazyasi / tathAbhUtAsu tAsu anurAgam utsRjya dharmadhyAnaikatAnaM he mano bhavetyarthaH / . 21. abhraSTadUSikAkSam anapagatamalanetram abhraSTakapham apracyuta zleSma mahelAnAm Ananam / paraM tatrApi tAdRzepi Anane naSTamatirnaSTaviveko mUDho rajati / tadavalokanacumbane rAgam Adhatta ityrthH|| . . aNaphuDia / aphiTTa / phutttt| cukkasi / bhullaviaM / a~bbhaMsi / aphiDia / " bhraMzeH phiDa-phiTa-phuDa-phuTa-cukka-mullAH " [ 177 ] // .. 22. yuvatisaktAnAM strIlampaTAnAM zIlaM sadAcAro nazyati pryaati| zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tathA / UhApohorthavijJAnaM tattvajJAnaM ca dhIguNAH // iti / 1CD degbahu. 2 0 rayai. 3 0 degcIrNa . 4 ( degDu. 5 B degti. 6 BC * degcaMbanaM. 7 B om. this example. 8 BC om. phudR. 9 B bhullA. 10 D Uhopoho. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite ovAsai na viveo thI-saGge ia gurUhi saMdisi / appAhAmo tA tatta-picchiro tAu ko niai // 23 // je bhAvi-puleaNA bhUa-dekhaNA vaTTamANa-saccavaNA / tehi niacchia bhaNi mA itthIo puloeha // 24 // te nazyanti / saMyamaH zubhAnuSThAnamapi nazyati / zrutaM siddhAnto nazyati / satyaM ca nazyati / na kiMcidapi paratra paritrANahetuH zubhaM teSAM saMbhavatIti bhAvaH // nasia / Nivahia / sehi| paDisanti / avhri| NiraNAsai / avasehai / " nazerNiraNAsa-NivahAvaseha-paDisA-sehAvaharAH " [ 178] // .. 23. strIsaGge yoSitsaMparke vivekaH yuktAyuktavicAro nAvakAzate nAvakAzaM labhate iti gurubhiH asmatpUrvAcAryaiH saMdiSTam asmAkaM puraH pratipAditam / tasmAt tattvadraSTA vijJAtaparamArthaH kastAH strIH pazyatIti vayamapi saMdizAmaH muktyarthinaM pratipAdayAmaH // ovAsai / " avAt kAzo vAsaH" [ 179] // saMdisiaM / appAhAmo / " saMdizerappAhaH" [ 180 ] // .. 24. bhAvino bhaviSyadarthasya darzanAH draSTAraH / bhUtadarzanAH atItArthavIkSakAH / vartamAnadarzanAH vidyamAnArthavilokayitAraH trikAla. vedina ityarthaH / etairmahAtmabhidRSTvA sakalAkuzalakAraNaM striya iti vijJAya bhaNitam / kim / strIrmA pazyata / yadi svasya kSemam abhilaSata tadA strINAM vilokanamapi mA kurutetyarthaH // .. 1 B puNadeg. 2 BC dakkhaNA. 3 BC deglaSata. . . Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4,181 ] saptamaH sargaH / 231 avayacchanto va jo noakkhar3a kAmiNi avakkhanto / na guruM cajai nannaM pAsai jaM tIi pAsattho // 25 // asarIriNamavaakkhar3a avaAsai sIla - jAi - rahiaM pi / avayajjhiUNa taM pi hu jo isthi chivaha tassa namo ||26|| 25. kAminIM pazyan saspRhaM vIkSamANo janaH pazyannapi yakRcchakRnmalazleSmamajjAsthiparipUritAH / snAyusyUtA bahIramyAH striyazcarmaprasevikAH // ityAdikAminIsvarUpaM jAnannapi na pazyati na manasyavadhArayati / yasmAt tasyAH kAminyAH pArzvasthaH saMbhogAya samIpavartI na guruM pazyati / nAnyaM mAtApitrAdikaM pazyati / tadekatAno na gurvAdikaM gurutvAdinA manyata ityarthaH / yaduktam na devAn na gurUn nApi ityAdi // 26. azarIriNaM gailitAGgopAGgaM pazyati sAnurAgadRSTyA vilokate / zIlajAtirahitamapi pazyati / tadapi evaMvidhamapi yoSidasacceSTitam hu iti niHsaMdeham dRSTva yaH striyaM spRzati AliGgati tasmai namaH / upa`hAsaparoyaM namaskAraH / tena nirvivekacUDAmaNestasya dhikkArostvityarthaH // picchiro / niai / pulaaNA / dakkhaNA / saccavaNA / niacchia / loha | avayacchanto / akkhai / avakkhanto / cajjai / pAsai / avaakkhai / avaAsai / avayajjhiUNa / " dRzo niaccha-pecchAvayacchAvayajjhacaja-saccava-dekkhoakkhAvakkhAvayakkha- pulo pula ani AvaAsa-pAsAH " [ 181 ] // 1 C avi. 2 BC degkSya 3 C malideg 4 B drops from vilokate to dRSTvA. 5 BC akkhai. 6 BCdeg pulopulaadeg. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite phosijara kavikacchU pha~sijara ahava kuvia - vagghI vi / pharisijai na uNethI dhamma- sarIraM haNai chihiA // 27 // Alihaha naramaNAGgaNiamavi nIa - racaNI nArI / mUDhANa riara sAvi hu hiae pavisanta - kAmammi ||28|| nAu hiaya pamhusa mA tAo pamhusanti para - loaM / rocanti dhamma - bIjaM na ya rohai caDDiaM taM ca // 29 // 232 27. kapikacchUH spRzyate / athavA kupitA vyAghrI api spRzyate / zarIramAtrAnarthakAriNyoretayoH sparzo varam ityarthaH / na punaH strI spRzyate / yato dharmazarIram atrAmutra anekakalyANapradasukRtatanuM spRSTA satI hanti vinAzayati // 28. nIcaraJjanI hInakRtapremAnubandhA satI nArI asparzanIyaM nyagjAtIyamapi naraM spRzati / paraM mUDhAnAm pravizan sthitim AsAdayan kAmo yatra tasmin / kAmodrekayukta ityarthaH / hRdaye sApi agamyagAmukApi pravizati padam AdadhAti / raccaNItyatra " vraja-nRta-madAM ca: " [ 4.225 ] iti bahuvacanAd rarjasya catvam // 88 chivai / phAsijjai / phaMsijai / pharisiMjai / chihiA / Alihai / * aNAluGkhaNija / spRzaH phAsa-phaMsa-pharisa - chiva - chihAluGkhAlihAH " [182 ] riara | pavisanta / "C "pravize riaH " [ 183 ] // 29. re hRdaya svAnta nArIrmA spRza mA spraSTum abhilaSa / yatastA nAryaH paralokaM pramuSNanti / sparzamAtreNa parabhavahitaM puMsAM nighnantItyarthaH / tathA tA dharmabIjaM piMSanti cUrNayanti / tacca dharmabIjaM piSTaM sat na prarohati / na svargApavargaphaladAyi bhavatItyarthaH // pahu~sa / pamhuMsanti / " prAnmRza-muSohusaH " [ 184 ] // 1 B pAdeg. 2 BC paMdeg. 3 C uNadeg. 4 BC rocadeg 5 C zliSTAM; D spRSTA zliSTA. 6 C degrajanI. 7 B caH; C vaH. 8 BC catvam.9 B mha. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 [hai 0 4.4.186] saptamaH srgH|| NiriNAsia-meraM NiriNajia-hiriaMca Nivahia-guNaM ca / pIsia-sIlaM nAriM bhukkira suNaiM va ko sihai // 30 // vilayAhi asAaDDia-hiao aNakaDio a visaehiM / azcia-nivvANa-sirI so dhanno thUlabhadda-muNI // 31 // kAmeNa karisia-sareNAvi aNAiJchio aNacchei / maha maNamayaJchirehiM guNehi siri-thUlabhadda-muNI // 32 // 30. piSTamerAM dhvastamaryAdAM piSThahrIkAM parAstalajAM ca / piSTA guNA gAmbhIryAdao yayA sA tathA tAm / piSTazIlAM vidAritasadAcArAM ca nArI bhaSitrI bhaSaNazIlA yA zunakI kukurI tAmiva kaH kAGkSati / na kope vivekI tadaGgasaGgam abhilaSatIti bhAvaH // . - rocanti / caDDi / NiriNAsia / NiriNajia / Nivahia / pIsia / "piSorNavaha-NiriNAsa-NiriNaja-roJca-caDDAH " [ 185] // * * bhukkira / " bhaSe(kkaH " [ 186 ] // 31. vanitAbhirakRSTahRdayaH anAvarjitacittaH / viSayaizca zabdAdibhirakRSTaH / tadvazaM na gata iti yAvat / kRSTanirvANazrIH samIpIkRtamokSalakSmIH sa tathAvidhAhAranivAsavezyAsaMprAptAvapi mathita.manmathamAnatvena prasiddhaH sthUlabhadramunirdhanaM dharmarUpaM labdhA dhanyaH // __ 32 kRSTazareNApi manobhedAya AkarNAnIteSuNApi kAme nAkRSTaH na vazIkRtaH zrIsthUlabhadramuniH kaTTabhiH karSaNazIlaiH / Avarjakairiti yAvat / guNaiH kRtvA mama manaH karSati Avarjayati // 10 siri0.2 B valaA. BdegTibha'; 0 degThia. 4 C degTTi'.5 B om. yA. 6 B kukkArI. 7 BC roca'. 8 BC aNakRSTadeg. 9 0 degni. 10 C 'bdhvA. 11 B kAmenAkRSTaH; C kAmanAkRSTaH, Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 kumArapAlacarite akkhoDiAsi-tikkhaM dhanno bamhaM cariMsu vaira-risI / duNdullaNa-kusalA jassa tullamaja vi gamesanti // 33 // . DhaNDholiAgamatthaM pattia tattaM gavesiappANaM / ekko cia vaira-risI pariantia-parama-bamha-sirI // 34 // bamha-sirIi silisi tava-siri-sAmaggiaMca Ajamma / nANa-sirIe avayAsi ca varaM namasAmo // 35 // asaaaddi| annkddio| anycia| karisia / aNAiJchio / anncchei| ayaJchirehiM / " kRSaH kaDDa-sAaDDauJcANacchAyaJchAiJchAH " [187] // . . 33. kozAt kRSTAsivat tIkSNaM brahmacarya caritavAn anuSThitavAn .. varSirdhanyaH / yasya tulyaM gaveSaNakuzalA adyApi gaveSayanti gaveSaNena adarzanaM gamyate / tatazca adyayAvat tatsadRzaM na, pazyantItyarthaH / cariMsu ityatra ArSatvAt ktavatuH sthAne iMsuH // akkhoDia / " asAvakkhoDaH" [188] // . 34. AgamArtha gaveSayitvA nibhAlya tattvam AgamArtharahasyaM gaveSayitvA AtmAnaM svasvarUpaM ca gaveSayitvA eka eva varSiH zliSTaparamabrahmazrIH aGgIkRtasarvotkRSTabrahmacaryalakSmIkaH / yathA AbAlyato varSiH zrAmaNyaM prapede tathA nAnya ityarthaH // DhuNdullaNa / gamesanti / DhaNDholi / ghttia| gavesia / "gavaSerdaNdullaDhaNDhola-gamesa-ghattAH" [189] // 35. Ajanma brahmazriyA zliSTaM tapaHzriyA zliSTaM ca jJAnazriyA zliSTaM ca karNAbhyaTanaikAdazAGgIpAThAt / vanaM vanasvAminaM namasyAmaH // 10 mi. 2 B degTThA. 3 BC DhaMDholi. 4 D karNAbhyaSTanikA. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4.192 ] saptamaH sargaH / makkhantaM vasuhAe coppaDamANaM va candaNa-raseNa / ke mukkha AhantA gayasukumAlaM na vamphanti // 36 // jo ahila dhammaM mukkhaM ahilaGkae mahai sukkhaM / so vacca sihaNi siri-goama - sAmiNo maggaM // 37 // avilumpa - bhava-sukkho jIva dayaM jammao vi kaGkSanto / aja vi sAmaia - jaso bhavAvihIro jayai abhao / / 38 parianti / silisiaM / sAmaggiaM / avayAsiaM / " zliSeH sAmaggAI vayAsapariantAH" [ 190 ] // 235 36. sudhayA mrakSayantam iva candanarasena mrakSayantam iva svacaritAvadAtena paramanirvRtijananAt tadvilepanaM kurvantam iva mokSaM kAGkSantaH ke gajasukumAlaM na kAGkSanti api tu sarvepi tatsadRzIbhavitum abhilaSantItyarthaH // makkhantaM / coppaMDamANaM / " mrakSezcoppaDaH " [191 ] // 37. yo dharmaM kAGkSati mokSaM kAGkSati saukhyaM ca kAGkSati sa dharmAdyarthI puruSaH kAGkSaNIyam AtmanistArAya bhavyairabhilaSaNIyaM zrIgautamasvAmino mArgaM dharmAcAraM kAGkSatu icchatu / anenaivaM tallAbhAt / 38. na kAGkSitaM bhavasaukhyaM yena sa yathA / janmatopi janmaprabhRtyapi jIvadayAM dInAnAthajantujAtaprANarakSAM kAGkSan adyApi . sarvArthasiddhiprApteH pazcAdapi / saMpratyapIti yAvat / pratIkSitaM jagatyasthitaM yazo yasya sa tathA / bhave na pratIkSate bhavApratIkSaH saMsArodvigna ityarthaH / abhayakumAramunirjayati // AhantA / vamphanti / ahilaGghai / ahilaGkhae / mahai / vaccau / siNijjaM / avilumpa | kaGkSanto / kAGgrerAhAhila~GghAhilaGkha-vacca-vampha-maha-siha 88 vilumpAH " [ 192 ] // 1 B anaiva. 2 BD avibhavApratIkSa; tu bhavane pratIkSate avibhAvapratIkSa. 3 BC sihi. 4 B kAMkSerAhAhilaMghavaJcavaspumaha.. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 kumArapAlacarite viramAlia saMsAre jeNa paDikkhAviA samaya-satthA / jayai sudhammo tacchia-kammo cacchia-kutitthi-mao / 39 / sirva-rampaNa-micchA-diTThi-ramphaNo takkhiUNa avamagge / viasAvia-siddhanto bhayavaM jambU-muNI jayai // 40 // koAsia-gahia vao dara-vosaTTia-saroja-hasira-muho / . aNaguJjAvia-sa-kulo bhayavaM pahava-ppahU jayai // 41 // 39. saMsAre pratIkSya sthitvA yena samayazAstrANi siddhAntagranthAH / . dvaadshaanggaaniityrthH| pratIkSitAni sthApitAni / kRtAnItyarthaH / yattadornityAbhisaMbandhAt saH taSTAni cUrNitAni karmANi yena sa tathA / taSTakutIrthimadaH mRditakumatAbhimAnaH sudharmA sudharmasvAmigaNabhRt jayati / satyA ityatra " vAkSyarthavacanAdyAH " [ 1.33 ] iti puMstvam // sAmaia / avihIro / viramAlia / paDikkhAviA / " pratIkSeH sAmayavihIra-viramAlAH "[ 193 ] // 40. zivasya takSaNA vinAzakA ye mithyAdRSTayasteSAM takSaNo vitrAsakaH apakRSTA mArgAH kumatAni tAn takSitvA upamRdya vikAzitasiddhAntaH prakaTitAgamo bhagavAn pUjyo jambUmUniH jambUsvAmimaharSirjayati // tacchia / caccheia / rampaNa | ramphaNo / takkhiUNa / " takSestacchacaccha-rampa-ramphAH " [ 194 ] // . 41. vikasito dIptaH san gRhItavrataH aGgIkRtacAritraH / vikAsitaM vA anekaziSyakaraNena vistAritaM gRhItaM vrataM yena sa tathA / daram ISad vikasita sphuTitaM yat saroja tadvat hasita smeraM mukha 1C visadeg. 2 BC sivi'. 3 BC aNu. 4 CD insert apAmArgAH ( = apamArgAH ? ) after mArgAH. 5 B drops the example.. . Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satamaH sargaH / 237 [hai0 8.4.199] aNaDimbhanta - lhasAvia-kutitthiaM thiramasaMsi jiNa-vayaNaM / jara - maraNa - vojirANaM bhava- DariANaM harau tAsaM // 42 // so vajaha na bhavAo gurUhi~ sAhUhiM Numia-sammatto / Nimia-maNo jiNa - samae kayA vi jo na hu paloTTeha ||43|| yasya sa tathA / ahAsitasvakulaH alajjitanijakSatriyavaMzastAdRgvIravratena tattvaM vijJAya pravrajyAGgIkArAt bhagavAn prabhavaprabhuH prabhavasUrirjayati // "" viasAvia / koAsia / vosaTTia / " vikase:- ko Asa-vosaTTau ' [ 195 ] // hasira / aMNaguJjAvia / " haserguJjaH " [ 196] // 42 asraMstAH svamatod abhraSTAH santaH sraMsitA bhraMzam ApitAH kutIrthikA yena tat tathA / sthiraM dhruvaM mahAvidehAdikSetreSu sarvadA sadbhAvAt ataeva asraMsi na kathamapi sraMsate jinavacanaM jarAmaraNatrastAnAM 1. bhavatrastAnAM trAsaM bhayaM haratu // aNaDimbhanta / lhasAvia / asaMsi / saMservhasa-Dimbhau " [197] // 88 43. gurubhiH dharmAcAryaiH / kairgurubhiH / sAdhubhiH / nyastasamyaktvaH AropitasamyaktvaH nyastamanAzca san jinasamaye hu nizcitaM yaH kadApi na paryasyati na viparIto bhavati sa bhavAd na bibheti / paramapadaprAptihetusamyaktvArhatsamayanizcala manastvAd na bhItiM karotItyarthaH // vojirANaM / DariANaM / tAsaM / vajjai / " traserDara - voja - vabbAH " [ 198 ] // mia / Nimia " nyaso Nima-Numau " [ 199] // 1 C aNu. 2 BdegdAdeg 3 B om. tat. 4 BCD paryavasyati. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 kumArapAlacarite . pallaTTia-pAvA palhatthia-kaliNo a niissnn-jogge| vigghe vi ajhaGkhirayA pillasia-jiNAgamA hunti // 44 // . Usalia-guNosumbhia-saMjama-pulaAamANa-hiayassa / guJjollia-jiNa-vayaNassAroai kassa no nANaM // 45 // ullasia-bhisanta-sirI bhAsira-nANeNa gasia-micchatto / mohAdhisia-viveo jiNa-mayamovohae dhanno // 46 // 44. paryastapApAH kSiptAzubhaprakRtayaH / paryastakalayazca parAstapara- . sparavirodhAH / niHzvasanayogyepi duHkhadAyitvAt kaduSNabASpajananApi vighne aniHzvasitAraH aniHshvsnshiilaaH| dhIrA iti yAvat / ullasitajinAgamAH svAntodbuddhArhatsamayA bhavanti / paloTTaI / pallaTia / paha~tthia / ' paryasaH paloTTa-palaTTa-paha~tthAH " [200 ] // nIsasaNa / ajhaGkhirayA / " niHzvasesRGkhaH" [201 // 45. ullasitA uddhRtA guNAH kSAntyAdayo yasya sa tathA / sa cAsau ullasitasaMyamazva prakaTIbhUtacAritraH sa tathA / sa cAsau ullasaddhRdayazca dharmotsAhamAnamanAzca sa tathA / tasya ullasitajinasamayasya antaHparisphuritAhatsiddhAntasya kasya na jJAnam ullasati / api tu tAdRkSasya sarvasya samyagavabodhaH prAdurbhavatIti bhAvaH // 46. ullasitA prAdurbhUtA bhAsamAnA dIpyamAnA zrIH dharmasAdhanasaMpad yasya sa tthaa| bhAsvarajJAnena dIprasamyagavabodhena grastamithyAtvaH mathitamithyAdarzanaH mohena ajJAnena agrastaH viveko yuktakAritA yasya sa tathA / dhanyaH puNyavAn jinamatam avagAhate paribhAvayati / 1 Bdegghadeg. 2 BCD ohAvae. 3 BC paloTia. 4 B palladeg. 5 B grasto. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [0 8.4.207] sargaH 1 239 gahi-ji-vayo guNa-ThANa - valaggio caDara mukkhaM / bhava-suha aNagummaDio agummio mohaNijehiM // 47 // ahiUlai kamma-gaNaM Alubai indhaNaM jahA DahaNo // valaNija-haraNa - buddhI giNhanto bhayavao vayaNaM // 48 // saptamaH Nillasia / Usalia / Usumbhia / pulaAzramANa / guJjollia / aroai / ullasia / ullaserUsalosumbha- Nillasa- pula Aa-guJjollAroAH " [ 202 ] // bhisanta / bhAsira / " bhAserbhisaH " [ 203 ] // gasia / aghuisia || " graserdhisaH " [ 204 ]ll 47. avagAhitajinavacanaH paribhAvitArhadbhASitaH guNasthAnAni mithyAtvAdIni teSu ArUDhaH / Adye sarvadAvasthAnAd Aroho na ghaTata iti uttarottaraguNasthAneSu kRtAvasthAna ityarthaH / bhavasukhena amugdhaH amohito vA / mohayantIti mohanIyAH syAdiviSayAstairamohitaH . amUrchito mokSam Arohati * adhyAste // ovAhae / ogAhia / " avAdgAhervAha: " [ 205] // AruhezvaDa- valaggau " [ 206 ] // valaggio | caDai / (( aNagummaDio / agummio / mohaNijehiM / "muhergumma-gummaDau" [207] // 48. . prAhyagrahaNabuddhiH upAdeyArthopAdAnamatiH ata eva bhagavataH arhato vacanaM sakalopAdeyamUrdhamukuTaM bhagavatsiddhAntaM gRhNan aGgIkurvan / tadupadiSTaM samAcarannityaryaH / karmagaNaM jJAnAvaraNAdivAtaM dahati bhasmasAt karoti / vinAzayatIti yAvat / indhanaM yathA dahano dahati // 1 C Arodeg. 2 C aparohiti. 3 B uhAvae; C ohAvae. 4 B drops gumma 5 C varANIdi. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 kumArapAlacarite paGgia-saMjama-bhArA niruvAria-pavayaNe aNusarantA // ahipaJcuanti muttiM joaM ghettUNa sIla-dhaNA // 49 // geNhia vayAi~ ghettuM ghettavvaM vottumavi a vottavvaM // je ujjaiA khu tANaM vottUNa guNe kayatthu mhi // 50 // ahiUlai / AluGkhai / DahaNo / " daherahiUlAluGkhau'' [208] // . 47. gRhItasaMyamabhArAn aGgIkRtavratabharAn / gRhItapravacanAn sUtratorthatazca vijJAtadvAdazAGgAn anusmrntH| saphalajanmAna eta iti bhAvanayA pUrvamaharSIn dhyAyanta ityarthaH / zIlaM cAritraM dhane yeSAM te zIladhanA munayo yogaM paramasamAdhi gRhItvA AsAdya mukti nirvRtiM gacchanti // - valaNija / haraNa / giNhanto / paiGgia / niruvAria / ahipaJcuanti / "graho vala-gela-hara-paMGga-niruvArAhipaJcuAH " // [ 209] // 50. vratAni gRhItvA grahItavyam arhatpraNItopAdeyatattvaM grahItuM jJAtuM vaktavyaM sadupadezAdipratipAdyamapi ca vaktuM bhaNituM ye nizcitam udyatAH / svaparopakArakaraNatatparA iti yAvat / teSAM guNAn kSAntyAdIn uktvA kRtArthaH kRtakRtyosmi // ghettUNa / ghettuM / ghettavvaM / " ktvAtumtavyeSu ghet " [ 210 ] // kvacinna bhavati / geNhia // vottuM / vottavvaM / vottUNa / " vaco vot " [ 211] // 1 BC piGgia. 2 B ujjuvA. 3 B om. aGgIkRtanatabharAn. 4 BC yeSu. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.4.213] saptamaH sargaH / bhottUNaM bhottavvaM bhottuM nivvui-suhAi~ mottu-maNA / mottavvArambhaM mottUNa mahantA tavassanti // 51 // soa-vasA rottUNa vi rottu-maNA vimharanti rottavyaM / dadNa jANa muttiM arahantANaM namo tANaM // 52 // je daTThavve daDe indo kAhIa loaNa-sahassaM / daMsaNa-tattiM kAuM arahantANaM namo tANaM // 53 // 51. bhoktavyaM zubhAzubham anubhavanIyaM bhuktvA saMvedya / nirvRtisukhAni bhoktuM saMvedayitum / moktavyArambhaM heyavyApAraM muktvA parityajya / moktumanaso nirvarItukAmA mahAntaH mahAmunayastapasyanti / bAhyAbhyantarabhedabhinnaM dvAdazavidhaM tapaH kurvanti // 52. zokavazAt svabandhuviyogasamudbhavaduHkhaparatantratvAd ruditvApi rodanaM kRtvApi roditumanasaH rodanaparAyaNacetasaH prANinaH yeSAM mUrtiM vapudRSTA roditavyaM vipannasvabAndhavAdikaM vismaranti na smRtipatham Anayanti tebhyo'rhadbhayo namaH namaskArostu // . bhottUNaM / bhottavvaM / bhottuM / mottu| mottavvA / mottUNa / rottUNa / rottu| rottavvaM / " ruda-bhuja-mucA tontyasya " [ 212 ] // .53. yAn draSTavyAn lokAtItasaubhAgyAdiyuktatvAd vIkSaNIyAn draSTuM darzanAya locanasahasram indraH akarot akArSIt cakAra vA / darzanamapi kimartham ityAha / darzanena nirnimeSavIkSaNena tRptim AtmanaH saMtoSaM kartum / tebhyorhadbhyo namaH / / dadrUNa / TuTve / daTuM / " dRzastena TuH" [ 213 ] // 16 [ kumArapAlacarita ] Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 kumArapAlacarite . kAUNaM kAyavvaM kammaM kAhinti je Na puNaruttaM / .. jaga-bohamicchirANaM arahantANaM namo tANaM // 54 // jo aNugacchai jacchai chindiumacchai taNuM ca tesi pi / aNabhindia-bhAvANaM arahantANaM namo tANaM // 55 // savihe na jANa kujjhai jujjhai mujjhai bhave agijjhanto / dehI bujjhai sijjhai arahantANaM namo tANaM // 56 // 54. kartavyaM sakalakarmakSayaM kRtvA ye puNaruttam iti bhUyopiM na karma kariSyanti kartAro vaa| vItarAgatvAt nai muktim apahAya buddhabat svadarzanatiraskAranivAraNAya iha janma AsAdya punarapi kameM bhnsyntiityrthH| tebhyo jagadbodham eSitRbhyaH abhilASukebhyohadbhayo namaH // kAhIa / kaauN| kAUNaM / kaayvv| kAhinti / "A kRgo bhUtabhaviSyatozca" [214] // 55 yonugacchati bhaktyA pRSThalagnaH prayAti / tathA yo yacchati sAdaraM svavastu dadAti / yastu tanuM chettum Aste / teSvapi abhinnabhAvebhyo nirvizeSamanaskebhyastebhyo jagatprasiddhebhyorhadbhyo namaH // icchirANaM / aNugacchai / jacchai / acchai / "gamiSyamAsAM chaH" [215] // chindiuM / aNabhindia / " chidi-bhido ndaH" [ 216 ] // 56. yeSAM savidhe samIpe bhave agRdhyan gAya'm agacchan / saMsAravirakto bhavanniti yAvat / dehI janturna krudhyati nai kopaM 1 B dAhiti. 2 B drops chindium acchai. 3 Bom. karma. 4 C nanu. 5 B om. acchai. 6 B om. na. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( hai0 8.4.2213 saptamaH sargaH / 243 rundhia-karaNaM rumbhia-pavaNaM rujjhia-maNaM apaDiehiM / jhAyavvANa muNIhiM arahantANaM namo tANaM // 57 // saDia-rayA kaDhia-malA vaDDia-tava-tea-veDhiaGgA ya / jANajja vi vara-muNiNo arahantANaM namo tANaM // 58 // gacchati / tathA na yudhyate ne yuddhaM karoti yato na muhyati na mohama upagacchati / mohamUlatvAt krodhayuddhaMyoH / kiMtu budhyate avagatatattvo bhavati / tathA ca sati sidhyati siddho bhavati / tebhyohadbhyo namaH // kujjhai / jujjhaI / mujjhai / aMgijjhanto / bujjhai / sijjhai / "yudha budha-gRdha-krudha-sidha-muhAM jjhaH" [ 217 ] // 57. ruddhakaraNam / ruddhapavanam / ruddhamanaH kRtendriyocchAsaniHzvAsacittanirodhaM yathA bhavati evam apatitaiH dhyAnAd askhalitairmunibhirdhyAtavyebhyastebhyaH prasiddhebhyorhadbhayo namaH // rundhia / rumbhia / rujhia / " rudho ndha-mbhau ca " [ 218] // : 58. sannarajasaH galitabadhyamAnakarmANaH / kathitamalAH bhasmIkRtabaddhakarmANaH / yato vRddhaM vRddhiM gataM yat tapastejastena veSTitaM vyAptam aGgaM yeSAM te tathA ca varamunayaH adyApi duSSamAkAlepi vartante yeSAm ahaMtAm / yanmatasaMsthitA ityarthaH / tebhyohadbhayo namaH // apaDiehiM / saiDia / " sada-patorDaH" [ 219] // kaDhia / vaDia / " katha-vardhA DhaH " [ 220 ] // veDhia / " veSTaH" [ 221] // 1 BD om. na. 2 0 degti. 3 B aDia. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite dukkaDa-saMvelliao bhava- pAsovveDhaNojjao loo / uvvellija jehiM arahantANaM namo tANaM // 59 // je jhADaM saMpa aNakhijira - sijirANa sA siddhI / te vaccAmo saraNaM nacira - maccira - maNA siddhe // 60 // Anda - rovirANaM jesu navantANa hoi novvevo / dhAi samuhaM ca muttI tANa namo savva- siddhANaM // 61 // 244 59. duSkRtena azubhakarmaNA saMveSTito vyAptaH / paraM bhavapAzodveSTane saMsArabandhanamokSaNe udyataH kRtaprayatno loko yairudveSTayate bandhanamuktaH kriyate tebhyodbhUyo namaH // dukkaDa ityatra ArSatvAt tasya DaH // saMvelliao / " samo laH "" uveDhaNa / uvvellijai / 66 [ 222 ] // vodaH " [ 223 ] // 60. yAn dhyAtvA smRtvA akhettRsvettRNAm akhedanakhedanazIlAnAm khedasvedarahitAnAm iti yAvat / asmAkaM sA siddhiH tat siddhatvaM saMpadyate / tAn siddhAn nartitR nartanazIlam / bhaktivazAd utkalikAkalitam ityarthaH / tathA maditR toSaNazIlaM mano yeSAM te tathAbhUtA vayaM zaraNaM vrajAmaH // jhAuM ityatra sedhanakriyApekSayA prAkkAlyam na saMpadyate ityapekSayA / tacca bhAMvitameveti // 88 " saMpajai / aNakhijira / sijirANa / svidAM jaH [ 224 ] // vaccAmo / naccira | maccira / vraja-nRta-madAM ccaH 88 "" [ 225 ] // 61. yAn AnandaroditRRNAM harSAzrumocanazIlAnAM satAM namatAM namaskurvatAM na udvego bhavati / kiMtu yAn namatAM muktiH saMmukham 1 B bhAvittame ; C bhaviti'. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4,228] saptamaH sargaH / 245 kupa dhAvanti khAdimaM ca khAdanti tehi vi samaM jo / dhAvai khAi a taM pi hu bohante jhAmi Ayarie // 62 // kammAha~ vosirantA atuTTireNaM taveNa sakkantA / aphuDia - acalia - mahimA AyariA dintu te bohiM // 63 // 4 abhimukhaM ca dhAvati satvaram AyAti / tebhyaH sarvasiddhebhyo namaH // jesu iti " dvitIyA tRtIyayoH saptamI " [ 3.135 ] iti saptamI // rovirANaM / navantANa / ruda-namorvaH [ 226 ] // uvvevo / 88 88 udvijaH " [ 227 ] 62. ye kupathe amArge / anItAviti yAvat / dhAvanti / tathA khAdyate yat tat khAdaM tasya bhAvaH khAdatvaM na vidyate khAdatvaM yasya tat tathA akhAdya vastu khAdanti / tairapi samaM yo dhAvati kupathe gacchati khAdati -abhakSaNIyaM bhakSayati ca / hu iti nizcitam / tamapi tAdRzamapi prANinaM svayam adharmam adharmavipralabdhaM ca / asmAdRzam ityarthaH / bodhayato dharmadezanayAM sanmArge pravartayata AcAryAn dhyAyAmi saMsmarAmi // 'dhAi / khaai| "khAda-dhAvorluk" [228 ] // bahulAdhikArAd vartamAnAbhaviSyadvidhyAdyekavacana eva / teneha na / dhAvanti / akhAdimaM / khAdanti // kvacinna / dhAvara // 4. 63. karmANi vyutsRjantaH Atmano dUrIkurvantaH / nanu anAdikAlAlInakarmaNAM kathaM vyutsarga ityAha / atroTinA~ acchidureNa / saMpUrNeneti yAvat / tapasA zaknuvantaH sAmarthyaM bibhrataH / asphuTitaH anyaujasA akhaNDitaH ata eva acalitaH akampitaH / sthira ityarthaH / mahimA mAhAtmyaM yeSAM te tathA / te sarvaprasiddhA AcAryA bodhiM jinadharmAvAptiM dadatu prayacchantu // 1 B drops akhAdimaM ca khAdanti 2 CD svayamadharmavipra 3 BC atroTitA. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 kumArapAlacarite phuTTia-moho loo callai apamillia-vvao mokkhe / jehi apamIliacchaM pecchAmo te uvajjhAe // 64 // aNaummillia-nANommIlaNA harisa-pasavirA loe / sua-jalamojjhAyA pavarisantu vitthria-gunn-bhriaa||65|| vosirantA / " sRjo raH" [ 229] // atuTTireNaM / sakkantA / " zakAdInAM dvitvam " [ 230 ] // 64. yaiH kRtvA sphuTitaH vidArito moho yena sa tathA / apamIlitavrataH udbuddhacAritraH loko mokSe calati gacchati / tAn upAdhyAyAn apamIlitAkSaM nirnimeSanayanaM yathA bhavati evaM pazyAmaH / upAdhyAyadarzane vayaM satRSNA ityrthH|| . aphuDia / acalia / phaitti| calai / " sphuTi-caleH ' [231] // 65. anunmIlitam anuddhataM yajjJAnaM tasya unmIlanA vyaJjakAH / harSa prANipramodaM prasavitAraH jananazIlAH / vistRtAH sarvatra prasRtA ye guNAstai tAH nicitA upAdhyAyA loke janamadhye zrutameva nirmalapAvitryahetutvAt jalaM pravarSantu / nirvRtiphalotpattaye asmabhyaM prayacchantvityarthaH / / apamilia / apamIlia / aNaummillia / ummIlaNaauM / "prAdermIleH" [232] // pasavirA / " uvarNasyAvaH " [ 233 ] // vittharia / bhariA / " RvarNasyAraH " [ 234 ] // pavarisantu / " vRSAdInAmariH" [235 ] // 1 BC degNao. 2 B om. this and the following example. 3 BC om. this example. 4 CdegNao; B ummIla: for ummIlaNaA. 50 prAdeliH. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 [hai0 8.4.239] saptamaH sargaH / no rUsai no tUsai jeUNa maNaM layammi jo nento / mottuM bhavaM viNIaM taM sAhu-jaNaM namasAmi // 66 // uppAia-saddahaNo aMsadahANe vi deha jo bohiM / saMsAra-nAsiro haM taM sAhuM ciya vihemi guruM // 67 // pazca vi arahantAI parameTThI jhAha jhAaha kimanaM / hoUNa nizvikappA pasama-rayA hoUNa tahA // 68 // 66. yo bhavaM moktuM tyaktuM mano jitvA vazIkRtya laye sAmyAvasthAyAM nayan san no runyati amitre roSaM na karoti / no tuSyati mitre toSaM na karoti / taM vinItaM jitendriyaM sAdhujanaM namasyAmi // rUsai / tUsai / " ruSAdInAM dIrghaH " [ 236] // jeUNa / nento / mottuM / " yuvarNasya guNaH " [ 237 ] : // kvacinna / viNIaM // .. . 67. azraddadhAne jinapraNItajIvAdipadArthe tatheti pratyayarahitepi utpAditazraddadhAnaH janitAstikyabuddhiryo bodhiM dadAti / saMsArAd . nazitA nazanazIlohaM tameva sAdhuM guruM vidadhAmi // saddahaNo / asaddahANe / "svarANAM svarAH" [237] // kvacinnityam / deha / naasiro| vihemi // .. - sai / tUsai / " vyaJjanAd ad ante " [ 239 ] // 68. bho bhavyAH nirvikalpAH ete dhyeyA naveti saMzayarahitA bhUtvA tathA prazamaratA upazamaparA bhUtvA pazcApi ahaMdAdIn dhyAyata / kimanyaM 1 Bom. asaddahANe'. 2 BO hoiUNa. 3 BO put rUsai / tUsai / "vyazcanAd ad ante" after vinniiaN| and before saddahaNo &c; A, Pisohel and the Bombay edition all read svarANAM svarAH / vyajanAdadante // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 kumArapAlacarite jiNau kaliM agha ciNiaMdhuNia-siraM suNia-guNa-gaNA thuNiA indehi vi jaga-puNeNI sua-devI sayala-agha-luNaNI // 69 // so huNai bhappa-majjhe kha-pupphamuccei paGkayAi~ thale / taha uciNei mottuM sua-deviM mahai jo annaM // 70 // hariharAdikaM dhyAyata / hariharAdidhyAnam apahAya arhaddhyAnaparA bhavateti bhAvaH // jhAha / jhAaha / hoUNa / hoaU~Na / "svarAd anato vA' [ 240.]. // 69. zrutaguNagaNA sakalajanazravaNagocaraprAptavarapradAnAdiguNanicayA indrairapi AstAm anyaiH dhutaziro yathetyevaM stutA zlAghitA jagataH, pavanI pAvitryajanikA sakalAghasya lavanI vicchedikA zrutadevI aghena citaM sphItaM kaliM kalahaM jayatu / Azritam asmAdRzaM nirmatsaraM vidadhAtvityarthaH // __70. sa puruSo bhasmamadhye juhoti havanaM karoti / khapuSpam uccinoti / tathA paGkajAni sthale uccinoti / yaH zrutadevIM muktvA anyAM mahati pUjayati kAGgati vA / zrutadevItonyAsAM devatAnAm ArAdhanaM bhasmahutAdikalpam ityarthaH / . __ jiNau / ciNiaM / dhuNia / suNia / thuNiA / puNaNI / luNaNI / huNai / " ci-ji-zru-hu-stu-lU-pU-dhUgAM No hrasvazca" [241] // bAhulakAt kvacid vA / uccei ucciNei / 1 B thuhiya. 2 BC degpulaNI. 3 C bhabbha'. 4 D ahaMdAdidhyAna". 5 BC hoiUNa; The Dhundhika has: ecca ktvAtumtavya [III. 157 // at / i| hoUNa / hoiUNa / . Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 [ hai 0 8.4.241.] saptamaH sargaH / * lakkhehiM pi huNijai huvvai koDIhi~ ahava mantANaM / sua-devayA thuNijai na jA na tA civvae nANaM // 71 // teNa ciNijai nANaM jivvai moho jiNijae kAlo / sua-devI annehi vi thuvvantA suvvae jeNa // 72 // sa-jasaM sayaM suNijai lubvai kammaM luNijae pAvaM / puvai appappa-kulaM puNijae mahia sua-deviM // 73 // bhava-bhaya-dhuvvantehiM pavaNa-dhuNijanta-tUla-taralassa / phalamAuassa cimmai sua-devIe pasAeNa // 74 // .. 71. mantrANAM lakSaihUyate / atha vA koTibhirhayate / kAmapi devatAm uddizya homaH kriyate / paraM na yAvacchratadevatA stUyate na tAvat jJAnaM cIyate vRddhim upaiti / atra karmakartari kyAtmanepade // 72. yena AstAM yat svayaM stUyate anyairapi stUyamAnA zrutadevI zrUyate tena puruSeNa jJAnaM cIyate sphItIkriyate / mohaH ajJAnaM jIyate parAbhUyate tathA kAlo mRtyuzca jIyate acirAd mokSaprApteH // - 73. mahitvA pUjayitvA zrutadevIm svayazaH svayaM zrUyate / svaya zrotavyatayA zlAghyaM yazastena labhyata ityarthaH / karma lUyate / pApaM * lUyate / AtmA pUyate / pavitraH kriyate / AtmakulaM pUyate / arcaka'puruSeNeti zeSaH // 74. bhavabhayena dhUyamAnaiH kampamAnapuruSaiH pavanena dhUyamAnaM yat tUlaM baitaM tadvat taralaM cazcalaM tasya AyuSaH phalaM zrutadevyAH prasAdena cIyate upacitaM kriyate / paramapuruSArthamahAnandaH prApyata ityarthaH // - 10 paJcai. 2 B zrUyate. 3 B stUyate. 4 BC rutaM. 5 8 camara'; D carama'. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite 'civvara aha na ciNijaI jivvara ahavA jiNijae nAvi / suvvai aha na suNijai huvvara ne huNiJjae ahavA / 75 // thuvvai aha na thuNijai puvvara NAI puNiJjae ahavA / luvvai aha na luNijai dhuvvara na dhuNijae ahavA ||76 || khammai aha na khaNijai hammara no vA haNijae jeNa / sarvvapi tassa sahalaM sua - devi - viiNNa - puNNassa // 77 // 250 75. tribhirvizeSakam / yena cIyate adhyAtmAdiSu upacitena bhUyate / atha vA na cIyate / jIyate / indriyAdiSu vazinA bhUyata ityarthaH / atha vA nApi jIyate / zrUyate gurumukhAt sarvazAstreSu zravaNaM kriyate / atha na zrUyate / hUyate havanaM kriyate atha vA na hUyate / 76. stUyate devatAdiSu stavanaM kriyate / atha na stUyate / pUyate jalAdinA pavitreNa bhUyate / atha vA na pUyate / lUyate azubhalavanaM kriyate / atha na lUyate / dhUyate pAparajaHprakampanapareNa bhUyate / athavA na dhUyate // 77. khanyate nidhyAdinimittaM bhUmyAdikhananaM kriyate / atha na khanyate / hanyate zatruvinAzanaM kriyate no vA hanyate / paraM zrutadevIvitIrNapuNyasya tasya / apirevArthe / sarvameva saphalam / yat kiMcit kurvatopi zrutadevIprasAdAt sarvaM samIhitaM tasya saMjAyata ityarthaH // huNijai humvai / thuNijai thuvvatA / civvae ciNijai / jivvaIM jiNijae / sue suNijai / luvvai luNijae / puvvai puNijae / dhuvvantehiM dhuNijanta / civvai ciNijai / jivvai jiNijae / suvvai / suNijai / huvvai / huNijae / thuvvai 1 Bom. 'i jivvai ahavA jiNija 2 C nu. 3 B haNajai. 4 B om. atha na to kriyate. 5 Bom. thuNijai. 6 BC put thumbantA beforesuvvae. 7 B om. jivvai jiNijae. 8 Bom. suvvae. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.244] saptamaH sargaH / 251 khammai kuboha-selo khaNijae mUlao vi pAva-tarU / hammai kalI haNijai kammaM sua-devi-jhANeNa // 78 // sua-deviM jhAanto avvAhaya-bhatti-niccala-maNeNa / . hammai saMsAra-duhaM mohaM hantUNa hantavvaM // 79 // .. dubbhau gAI vubbhau bhAro libbhau khaDaM ca teNaM khu / pavayaNa-gAI-bohi-kkhIraM na duhijae jeNa // 80 // yuNijai / puSvai / puNijae / lubvai luNijai / dhuvvai dhuNijae / "na vA karmabhAve dhvaH kyasya ca luk " [ 242 ] // . cimmai civvai ciNijaI / " mmazceH" [ 243 ] // 78. zrutadevIdhyAnena kRtvA puruSeNa kubodha eva sanmArgarodhakatvAt zailaH khanyate vidAryate / pApameva azubhaphaladAyitvAt taruH mUlatopi khanyate / kaliH rAdirhanyate kSipyate / karbha jJAnAvaraNAdi hanyate / / 79. avyAhatA akhaNDitA yA bhaktistasyAM nizcalaM yad manastena kRtvA zrutadevIM dhyAyan san hantavyam apAyajanakatvAd dhvaMsanIyaM moham ajJAnaM hatvA saMsAraduHkhaM hanti mohamUlatvAt saMsAraduHkhasya / / 'khammai / khaNijai / hammai / haNijae~ / khammai / khaNijae~ / hammai / haNijai / " hankhano'ntyasya" [ 244 ] // bAhulakAt hanteH kartaryapi / '. hammai // kacinna / hantUNa / hantavvaM // -- 80. yena pravacanarUpA gaurevaM gauH bodhimeva kSIraM na duhyate kSAryate / tena puruSeNa khu iti nizcitam gaurduhyatAm / bhAra uhyatAt / khaTastRNAni lihyatAm / kartavyakaraNavikalasya tasya AbhIrabhAravAhakabalIvardabhAva eva paramArthata iti bhAvaH // ..1 B degi. 2 BC ciNijae . 3 BC degi. 4 B degi. 5 B gaureveva, 6 C degstRNeme. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 kumArapAlacarite jeNa vahijai hiae sua-devI teNa rubbhae kammaM / rundhijai kali-laliaM lihijae amayamAkaNThaM / / 81 // Dajjhai bhavo Dahijai pAvaM tANaM khu bajjhai na dhmmo| bandhijai jehi thuI pavayaNa-devIi bhAveNaM // 82 // .. bhAvAu jANurujjhai aNurundhijai thavAMu puuaae| uvarujjhai uvarundhijai tavao sA jayau vANI // 83 // . 81. yena hRdaye zrutadevI uhyate dhAryate tena puruSeNa karma rudhyate .. nivAryate / kalilalitaM kalikAlavijRmbhitaM rudhyate / amRtam A-. kaNThaM lihyate AsvAdyate / nirvRtena bhUyata ityarthaH // dubbhau duhijae / vubbhau vahijai / rubbhae rundhijai / limmata lihijae / " bho dui-liha-vaha-rudhAmuccAtaH " [ 245 ] // 82. yairbhAvena pravacanadevyAH stutirbadhyate prathyate / khu iti nizcitam / taiH puruSairbhavo dahyate bhasmasAt kriyate / vinAzyata iti yAvat / pApaM dahyate tathA dharmo na badhyate karmAntareNa nAvaSTabhyate // tANaM iti tRtIyAyAH SaSThI // Dajjhai Dahijai / "daho jjhaH" [ 246 ] // bajjhai bandhijai / "bandho ndhaH " [ 247 ] // 83. sA vANI vAgdevatA jayatu sarvotkarSeNa vartatAm / yA bhAvAd antaraGgabahumAnataH anurudhyate prasAdyate / suprasannA kriyata iti yAvat / stavAd anurudhyate / pUjAyA arcanAd uparudhyate anukUlyate / tapaso dvAdazavidhatapazcaraNAd uparudhyate // 1 C thavAa. 2B om. this example. 3 Bom. this example, 4 B baMdho dhaH; C baMdho vaH. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10 8.4.249 ] saptamaH sargaH / bhattI - saMrujjhantA saMrundhijantaANa moheNa / na kaha va avagammatI sua- devI deu maha bohiM // 84 // bhaNNantI sua-devi tti bhaNijantI ti-loa - mAa ti / kammeNa va bhAveNANugammamANA disau karja / / 85 / / bhattIe kIrantIi ahIrantIi saha harijantI / veDI - karijamANA tIrante moha - jalahimmi // 86 // 253 84. bhaktyA saMrudhyamAnA AtmAyattIkriyamANA / tathA mohena saMrudhyamAnairna kathamapi avagamyamAnA jJAyamAnA zrutadevI mahyaM bodhaM sarvapadArthaviSayavijJAnaM dadAtu || aNurujjhai aNurundhijai / uvarujjhai uvarundhijai / saMrujjhantA saMrundhijantaANa / samanUpAd rudheH " // [ 248 ] 1 85. zrutadevateti bhaNyamAnA utkIrtyamAnA trilokamAteti bhaNyamAnA / veti cArthe / karmaNA pUjAdikriyayA bhAvena antaraGga - bahumAnena anugamyamAnA AzrIyamANA bhagavatI sarasvatI kAryaM prastAvAda mama kumArapAlasya vidheyaM dizatu AjJApayatu // avagammantI / bhaNNantI / bhaNijantI / aNugammamANA / dvitvam " [ 249 ] // 86. atha kumArapAlabhUpasya kartavyam upadizatviti manorathAnantaropasthitazzrutadevatAdarzanaM gAthASaTkenAha / SaDbhiH kulakam / atha prayojana pRcchAnantaraM prazamAkrAntasya upazamavyAptasya nRpotkRSTasya bhUpapuMgavasya kumArapAlasya zrutadevI pratyakSA dRSTigocarAsIt 1 D bhAvena ca anta. 88 gamAdInAM Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 kumArapAlacarite . ajarijanta-mayaM pi hu jIranta-mayaM jayaM pi pakuNantI / patarijanta-bhavodahi-seUvama-caraNa-reNu-kaNA // 87 // jehi viDhappai kittI viDhavijai jehi ujjalaM nANaM / ajiJjai jehi sirI savvehi vi tehi jhAyavvA // 88 // savvaM Navvai jehiM aNajamANA buhehi tehiM pi / amuNijanta-sarUvA 'siddhehi vi vAharijantI // 89 // .. kiMbhUtA / ahriyamANayA anyenAnapAsyamAnayA / nizcalayeti yAvat / / kriyamANayA vidhIyamAnayA bhaktyA antaraGgabahumAnena kRtvA sadA dviyamANA Avaya'mAnA / AtmasAt kriyamANetyarthaH / moho'jJAnam tadeva jaladhistasmiMstIryamANe laGghayamAne veDA pravahaNaM kriyamANA / / saMsArAd uttitIrSubhirAzrIyamANetyarthaH // .. 87. hu iti nizcitam / jagadapi na janamAtram ajIryamANamadamapi abhrazyamAnAbhimAnamapi jIryamANamadam / vinayaparam ityarthaH / prakurvatI vidadhAnA pratIryamANaH ArAdhakairvilaGghayamAno yo bhavodadhistatra nistArakatvAt setUpamAzcaraNareNukaNA yasyAH sA tathA // . 88. yaiH kIrtirajyaMte AsAdyate yairujjvalaM nirmalaM jJAnam aya'te yaiH zrIrayaMte taiH puruSaiH sarvairapi dhyAtavyA // 89. yaiH sarvamapi jJAyate tairapi budhairajJAyamAnA evNsvruupetybudhymaanaa| siddhairapi ANimAdyaizvaryasaMpannapuruSairapi ajJAyamAnasvarUpA vyAhriyamANA bhaNyamAnA / zrutadevatAdhyAnenaiva kIrtijJAne saMpadyate ityarthaH // 1 BD savvehi vi; C saddhehi vi. 2 B ahriyamANayA'nyenAnapA"; C ahriyamANayo'nyonAnapA; D apahriya. 3 BC degsat. 4 C degkRtvAt . Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai0 8.4.256] saptamaH sargaH / vAhippantADhappanta-maGgale ginnhnnijj-abhihaannaa| . ADhavia-thuIhi sayA sippantI bhatti-dhippantI // 90 // sura-bahu-chippanta-payA chivijamANA thuIhi sua-devI / pasamApphuNNassa nivokusassa aha Asi paccakkhA // 91 // 90 vyAhriyamANaM naimittikAdinA bhaNyamAnam ArabhyamANaM bandhvAdinA kriyamANaM ca yanmaGgalaM zubhakArya tasmin gRhyamANAbhidhAnA tvatprasAdAnirvighnaM bhavatviti utkIrtyamAnanAmA / ArabdhastutibhiH bhaktajanakRtastavanaiH kRtvA sadA snihyamAnA sniherantarbhUtaNyarthatvAt snehavatI kriyamANA / sicyamAnA stAvakena Atmani ArdrahRdayA kriyamANA / bhaktyA gRhyamANA AtmasAt kriyamANA / na duraaraadhetyrthH|| .... 91. suravadhUbhiH spRzyamAnau praNAmAvasare bhAlena ghRSyamANau pAdau yasyAH saa| tathA stutibhiH kavistotraizca spRzyamAnA vissyiikriymaannaa|| . . kIrantIi / ahIrantIi / harijantI / karijamANA / tIrante / ajarijanta / jIranta / patarijanta / " ha-kR-tR-jAmIraH " [ 250 ] // .. viDhappai viDhavijai ajijai / " arjeviDhappaH " [ 251] // Navvai / aNajamANA / amuNijanta / " zo Navva-Najau" [252 ] // ... vAharijantI vAhippanta / " vyAhagervAhippaH " [ 253 // ADhappanta ADhavia / " ArabherADhappaH " [ 254 ] // sippantI / " sneha-sicoH sippaH " [255 ] // geNhaNija gheppantI / " aherdheppaH" [ 256 ] // 1 BdegpuNNassa; C degpuNassa. 2 B ksassa. 3 B hAsi. 4 BCD degdAdanirvi'. 5 BC degtenarthatvA for degtaNyarthatvA . 6 C stava. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 kumArapAlacarite aNathakanta-girAe amayAsArANuhAriNIi tdo| ia uttaM devIe vacchalleNaM mahandeNaM // 92 // tai indo nizcindo viharadu andeurammi so daav| indassa tAva mittaM havesi mahi-sAmiA tumayaM // 93 // chippanta chivijamANA / " spRzezchippaH" [ 257 ] // apphuNNa / ukusassa / "ktenApphuNNAdayaH " [258] // 92. tato nRpapratyakSAnAntaraM mahatA vAtsalyena anukUlatayA devyA zrutadevaMtayA / amRtasya AsAraH vegavadvarSastam anuharati sadRzIkarotItyavaMzIlA Nini DyAm anuhAriNI tayA arphakantI antarA atruTyantI yA gIrvAka tayA kRtvA iti vakSyamANam uktam / / aNathakvanta / " dhAtavorthAntarepi" [ 259] // kecit kaizcid upasarganityam / aNuhAriNIi // . [iti ] prAkRtabhASA samAptA // tado / " to do'nAdau zaurasenyAm ayuktasya" [ 260] // ayuktasyeti kim / uttaM // 93. uktameva gAthASTakenAha / tvayA kRtvA / tAvad iti abhyupa 1 BCD spRza. 2 B Apunna / ukkosassa / ktnaapunndyH| ; C aphunna / ukkosassa / tenApunnAdayaH / . A reads the sutra thus: ktenAphunnAdayaH / . 3 8 degdevayA. 4 BC apadeg. 5 BC upasarge. 6 After upasarge which it reads for upasargaH, C differs from B up to the end of the Sarga, giving a different commentary from the latter. See Note at the end of the Sarga, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai0 8.4.265.] saptamaH sargaH / 257 . haho maNassi rAyaM jaM ava bhayavaM ti vinavedi bhavaM / rakkhijasu teNa tumaM jiNa-vaiNA meiNI-maghavaM // 94 // ayyAvatte sayale kada-kajo taM khu thAma-siri-NAha / jiNa-nAdha-sumaraNe idhamajida-iha-loa-para-loa // 95 // game / tatazca abhyupagatam etat / sa vizvaprasiddha indro nizcintaH / etadarAtInAM sakaladAnavAnAM tvayA hananAd niHzaGkaH san antaHpure viharatu ramatAm / tathA tumayaM iti ayaM tvam / atha vA yuSmadaH sinA saha tumayaM iti kazcit tadA tumayaM iti tvam / he mahIsvAmin pRthvIpate indrasya tAvad mitraM bAndhavo bhavasi saMjAtaH / bhavasIti saMtsAmIpye [ he 0. 5. 4] ityAdinA vartamAnA / / mahandeNaM / niccindo / andeurammi / " adhaH kvacit " [261] // dAva tAva / " vAdestAvati / " [262] / . . 94. manasvin abhimAnin haMho rAjan bhavAn , ava bhagavan iti, yaM vijJapayati bhaktipUrva vadati / tena jinapatinA medinImaghavan tvaM rakSyasva trAyasva / tena tava pAlanaM kriyatAm iti yAvat / / ' mahi-sAmiA / maNassi / " A Amantrye sau veno naH" [263] / rAya / " mo vA" [264] // ..... - bhayavaM / bhavaM / " bhavadbhagavatoH" [265] // kvacid anyatrApi / maghavaM // 95. sthAmazrIH parAkramalakSmIH tasyA nAtha iha asmin jagati jinanAthasmaraNe sati arjitehalokaparaloka saphalIkRtehaparabhava khu nizcitaM . sakale AryAvarte samastAryajanapadeSu tvaM kRtakRtyaH niSpannaprayojanaH / 1 B tatsA: C wanting. 17 [ kumArapAlacarita] Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 kumArapAlacarite tAyadha samagga-puhaviM tAyaha saggaM pi bhodu tuha bhadaM / hodu jayassottaMso tuha kittIe apuravAe // 96 // sattIi apuvvAe hodUNa hari vva haviya seso vv| hottA bharaho vva tumaM ega-cchattaM kuNasu rajaM // 97 // kariyAvaNi-uddhAraM guru-bhAvaM gaDuya kaDuya bali-bandhaM / . gacchiya lacchimuvindo bhodi bhavaM bhodu inda-samo // 98 // ayyAvatte kjo| " na vA yo yyaH" [266] // . siri-NAha jiNa-nAdha / "tho dhaH" [267] / apadAdAvityeva / thAma // . 96. he narendra samagrapRthivIM trAyasva pAlaya / svarga divamapi traaysv| tathA tava bhadraM bhavatu / tava apUrvayA lokottarayA kIrtyA kRtvA jagata , uttaMsaH ziraHzekharazca bhavatu // idha iha / tAyadha tAyaha / " iha-hacorhasya '' [268] // bhodu hodu / " bhuvo bhaH" [269] / ... 97. apUrvayA zaktayA parAkrameNa kRtvA hariH indraH kRSNo vA sa iva bhUtvA saMpadya zeSaH anantaH sa iva bhUtvA bharataH AdyacakrI sa iva bhUtvA ca tvam ekacchatraM rAjyam AdhipatyaM kuru // apuravAe apuvvAe / " pUrvasya puravaH " [270] // hodUNa / haviya / hottA / "ktva iya-dUNau" [271] // 98. avaneH uddhAraM dviSadvipadbhayo rakSaNaM kRtvA gurubhAvaM gatvA balinAM bandhaM kRtvA lakSmI gatvA AsAdya ca bhavAn upendro bhavati / yataH sopi kRtapralayakAlasamudramagnapRthivyuddhAraH balibandhane saMjAtamahApramANaH vihitabalidAnavabandhaH samAsAditalakSmIkazceti / tathA bhavatu bhavAn indrasamaH / paramaizvaryeNa adhunA zakrakalpaH saMjAyatAm iti bhAvaH // 1 BD degdAditye'. 2 C idhaM. 3 D degvaM gauravaM ga'. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [ hai 0 8.4.278] saptamaH sargaH / 259 * amhehi tuha pasaMsA kijadi annehi kinjade na kahaM / kittI ramissidi tuhA saggAdu rasAtalAdo vi // 99 // dANiM tuha tuTThA tA demi varaM ia tumammi juttamimaM / .. juttaM NimaM khu maggasu iha kiM NedaM ti mA cinta // 10 // bhaNio nivo kimedaM tihuyaNa-rajaM pi tumai tuhAe / tujjha yyeva pasAyA surIoM ha tti bhaNNanti // 101 // karia / gaDua / kaDua / gacchia / "kR-gamo DaDuaH" [272 ] // bhodi / " diricecoH " [ 273 ] // 99. he mahArAja asmAbhiH / sakalalokanamaskaraNIyAbhirityarthaH / tava prazaMsA zlAghA kriyate ataH katham anyairvibudhaiH na kriyate / api tu vidhIyata evaM / tathA tava kIrtiH A svargAd A rasAtalAdapi svarga rasAtalaM ca vyApya ramiSyate vicariSyati / / kijadi / kijade / " ato dezca" [ 274 ] // ata iti kim / bhodi / / . ramissidi / " bhaviSyati ssiH" [ 275 ] // ..saggAdu / rasAtalAdo / " ato use do-DAdU" [ 276 / / .. 100. he nRpa idAnIM tava tuSTA / tasmAt tvayi varaM dadAmIti yuktam .. idam / yuktaM bhagavatyA varavitaraNam / param ahaM kathaM yAcyAM karomI tyAha / khu iti nizcitam yuktam idam / mama pAzrvAd yAcanaM samuci'tam iti bhAvaH / ato mArgaya varaM yAcasva / iha mayi viSaye kim etad iti mA cintaya / asyAH sakAzAt kiM varamArgaNena itIdaM mA paryAlocayeti bhAvaH // dANiM / " idAnImo dANiM" [277 ] / taa| " tasmAt tAH " [278] // 101. he bhagavati tvayA tuSTayA kim etad varapradAnamAtram / na kiMcid ityarthaH / yatastribhuvanarAjyamapi / AstAM pRthivIpatitvamAtram iti 1 BD ramissadi; C rammisidi. 2 BD sargA'. 3 BD raMmissadi / , Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 kumArapAlacarite hImANahe devi tumaM si diTThA hImANahe haM cakido bhvaado| . NaMammahe kiM pibhaNovaesaM hIhI bhaNantA vi samanti jeNa // mRpo bhaNitaH vijJapayitum ArabdhavAn / tathA tavaiva prasAdAt suryo devyaH hale tti ceTikA iti bhaNyante ceTikAvad AhUyanta ityarthaH // juttamimaM juttaM NimaM / kiM NedaM kimedaM / "montyANNo vedetoH "[279] // tujjha yyeva / " evArthe yyeva" [ 280 ] // hale tti / "hale ceTyAhvAne " [ 281] // . 102. hImANahe iti Azcarye / devi zrutadevate tvaM dRSThA vilokitA asi bhavasi / hImANahe iti nirvede / ataH nirviNNatvAd ahaM bhavAt ckitstrstH| Namiti nanvarthe / ammahe iti harSe / sataH he bhagavati nanu saharSa kamapi kaMcana upadezaM bhaNa Adiza / yena upadezena kRtvA / hIhIti vidUSakANAM harSadyobane / tato hIhI bhaNantaH harSeNa hIhIzabdaM kurvantaH nirantaraM hasanazIlA vidUSakA apItyarthaH / zAmyanti upazamino bhavanti / bhaNa upadezam ityanena uttarasargArthasUcanam / indravajrA chandaH // hImANahe / hImANahe / " hImANahe vismaya-nirvede" [282] / / NaM / "NaM nanvarthe ' [ 283.] // ammahe / " ammahe harSe " [284 ] // hIhI // " hIhI vidUSakasya " [ 285] // " zeSaM prAkRtavat " [ 286 ] / zaurasenyAM yat kAryam uktaM tatonyat prAkRtavaditi / ataH jeNeti " TA-AmoNaH " [3.6 ] " TA-Na-zasyet " [ 3.14 ] ca pravartate // [iti ] zaurasenI bhASA samAptA // ityAcAryazrIhemacandraviraMcitazrIkumArapAlacaritaprAkRtadyAzraya mahAkAvyavRttau saptamaH sargaH samAptaH // 1 BD kiM vi. 2 C bhaNopadesaM. 3 BD Azcarya. 4 D he devi. 5 BC 'vaditi; D degvadeva. 6 BCD TAmorNaH, Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadhide zubhovadeze zalazzadIe tado apaskhalide / bhava-kasTa-gimha-padahaNa - vighasTaNe zusTu-meghe va // 1 // adistidaM nivisTe cadusta-vaggaM vivayyida - kazAe / zAvayya-yoga-lahide zAhU zAhadi aNaJJa maNe // 2 // 1. tataH nRpavijJaptikAnantaraM bhavakaSTameva grISmapradahanaM nidAgha - saMtApastasya vighaTTaNe apanayane suSThumegha iva varSukajalada iva / apraskhalitaH abAdhitaH zubhopadezaH sarasvatyA kathitaH pratipAditaH / / kadhide | zubhodeze / (C aMta et sau puMsi mAgadhyAm " [ 287 ] // zalazzadIe / " ra sorla-zau " [ 288 ] // apaskhalide | kasTa " sa-SoH saMyoge so'grISme " [ 289 ] // agrISma iti kim / gimha | " dRSThayoH sTaH vighaTaNe / zusTu | "" [ 290 ] // 2. upadezameva ekAzItyA gAthAbhirAha / atisusthitam atisamAhitaM yathA bhavati evaM niviSTaH dharmadhyAnanirataH ata eva vivarjitakaSAyaH krodhAdirahitaH / sAvadyayogarahitaH spaapvyaapaarvairjitH| ananyamanAH mokSaikatAnamAnasaH sAdhuH saMyataH caturthavargaM nirvANaM sAdhayati niSpAdayati / AtmAdhInam Adhatta iti yAvat // (C AdizastidaM / cadustaM / stha-rthayoH staH [ 291 ] // vivayyida / zAvayya - yoga / " ja-dya-yAM yaH " [ 292] // 1 BD niviSTe; C niviSThe. 2 D vivarjitaH. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 kumArapAlacarite .. pujhe nizAda-pajhe supaJjale yadi-padheNa vcnte| zayala-yaya-vazcalattaM gazcante lahadi palama-padaM // 3 // . za-pala-viva kA-lahide peskante savvamolla-disTIe / mida-piyamAcaskante ciSThadi maggammi mo kassa // 4 // edassa vadhaM kalimo bhattiM edAha idi madI jAha~ / tANaM doNhaM pi hage hide tti buddhI pauddavvA // 5 // ____3. puNyaH sukRtI nizAtaprajJaH kuzAgrIyabuddhiH suprAJjalaH kauTilyarahitaH yatipathena sAdhumArgeNa vajan prayAn sakalajagadvatsalatvaM trijagadAnukUlyaM ca gacchan samAcaran san puruSaH paramapadaM mukti / labhate prApnoti // aNaJa-maNe / pu / parcha / supnycle| "nya-Nya-jJa-jA nyH"[293]|| vante / " vrajo jaH " [ 294 ] // ,. gazcante / "chasya vonAdau ' [ 295 ] // lAkSaNikasyApi / vazcalattaM // 4. svaparavivakSArahitaH zatrau mitre ca samabhAvaH / ata eva sarva samastalokam ArdradRSTayA sakaruNadRzA prekSamANaH vilokayan mitaM priyaM ca AcakSANaH vadan mokSasya mArge padavyAM tiSThati // viva kA / morakassa / "kSasya kaH" [ 296 ] // peskante / Acaskante / " skaH prekSAcakSyoH '' [ 297 ] || ciSThadi / " tiSThazciSThaH" [ 298 ] // 5. etasya vadhaM kurmaH bhaktim etasya kurmaH iti matiH AtmAnaM prati evaM. buddhiryayoH / tANaM duNhamiti SaSThIsaptamyoH artha pratyabhedAt tayordvayorapi viSaye ahaM vayaM vA iti hitA buddhiH pryoktvyaa| 9 None of the three MSS. have taken care to distinguish all cases of anunasika by the particular concave mark. 2BD paudavvA. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4.3.08] aSTamaH srgH| 263 . paJAna rAcinA guna-nidhinA raJA anaJa-puJjena / cintetavvaM matanAti-verino kiLa vijetavvA // 6 // suddhAkasAya-hitapaka-jita-karana-kutumba-cesaTo yogI / mukka-kuTumba-sineho na valati gantUna mukkha-pataM // 7 // ahamevAyaM vayameva ete ityanukUlaH abhedabhAvaH karaNIya ityarthaH / atra bhaktikaraNamatau iti upamAnArthaH / anyathA bhaktiM cikIrSoM sarvasyApi AtmabhAvo bhavatyeva / tatazca yathA bhaktiM cikIrSoM AtmabhAvastathA jighAMsAvapi kartavya iti bhAvaH // edassa edAha / " avarNAdvA Gaso DAhaH" [ 299] // jauha~ / tANaM / "Amo DAha~ vA ' [ 300 ] // hage / "ahaM-vayamohaMge" [ 301 ] // "zeSaM zaurasenIvat ''[302] / mAgadhyAM yaduktaM tatonyat zaurasenIvad draSTavyam / ataH hide tti / " to do'nAdau 0" '[4.260] iti tasya daH // payoddavvA " adhaH kvacid [4.261 ].iti tasya daH / / iti ] mAgadhI bhASA smaaptaa|| 6. prAjJAnAM rAjJA vicakSaNAdhIzena guNanidhinA gAmbhIyaudAryadhairyAdizevadhinA / na anyaH puNyo yasmAt sa tathA / tena rAjJA nRpeNa madanAdivairiNaH AntarAH SaT zatravaH kila iti prasiddhau vijetavyAH abhibhavanIyA iti cintayitavyaM paryAlocyam // ___ paJA / " jo JaH paizAcyAm ' [ 303 ] / raacinaa| [rnyaa|] "rAjJo vA ciJ" [304 ] // anaJa-puJjena / " nya-Nyoz2aH" // [305] guna / verino / "No naH" [ 306] // matanAti / vijetavvA / " ta-dostaH" [ 307 ] // kiLa / " lo La:" [ 308 ] // ____7. zuddhaM nirmalam akaSAyaM krodhAdirahitaM hRdayaM yasya / ata eva 1 BCD jANaM. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 kumArapAlacarite yanti kasAyA natthUna yanti naDUna svv-kmmaaii| sama-salila-sinAtAnaM ujjhita-kata-kapaTa-bhariyAna // 8 // yati ariha-parama-manto paDhiyyate kIrate na jIva-vadho / yAtisa-tAtisa-jAtI tato jano nivvutiM yAti // 9 // karaNAni indriyANi tAnyeva Atmano mohajananAt. kuTumba tasya ceSTA svasvaviSaye vyApAraH / jitA parAstA karaNakuTumbaceSTA ca yena se tathA muktakuTumbasnehaH parityaktabandhuvargAnurAgaH yogI zubhadhyAnakatAnaH saMyamI mokSapadaM gatvA prApya na valate na saMsAre samAyAti // suddhAkasAya / "za-ghoH saH" [ 309] // hitapaka / " hRdaye yasya paH" [ 310 ] // kutumba kuTumba / " TosturvA " [.311] // gantUna / " ktvastUnaH" [ 312] // . 8. zama eva kopasaMtApahArakatvAt salilam / tena trAtAnAm / nirdhUtAntarakuvAsanAmalAnAm ityarthaH / ujjhitA tyaktA kRtakapaTA darzitAlIkasnehatvAd racitanikRtiH bhAryA yaisteSAM puruSANAM kaSAyA naSTA tAn muktvA yAnti gacchanti sarvakarmANi ca naSTvA yAnti // natthUna / nana / "DhUna-tthUnau SvaH" [ 313 ] // cesaTo / sineho / sinAtAnaM / bhriyaan| "ya-sna-STAM riya-sina-saTAH kvcit|| [314 // 9. yadi arhatAm ityupalakSaNam / arhadAdInAm ityrthH| prmmntrH| paJcaparameSThinamaskAra iti bhAvaH / paThyate parAvartyate / jIvavadhazca na kriyate / tataH ahaMdAdimantraguNanAt jIvavadhaviratervA yAdRzatAdRzajAtiH hInottamakulopi jano nivRtiM yAti / / paiDhiyyate / " kyasyeyyaH '' [ 315] // 1 BD paThideg. 2 BC kRtakapaTapaTA, 3 BC paThi . . Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai8.4.324] aSTamaH sargaH / 265 acchati ranne sele vi acchate daDha-tapaM tapanto vi / tAva na labheyya mukaM yA na visayAna tUrAto // 10 // tUrAtu nena gheppati mutti-sirI nAi yoga-kiriyAe / cattAri-maGgalaM-pabhuti-mantamukkhosamAnena // 11 // kIrate / " kRgo DIraH" [ 316 ] // yAtisa / tAtisa / " yAdRzAderdustiH [ 317 ] // yAti / " icecaH " [318] // 10. araNya Aste zailepi Aste dRDhaM tIna tapastapyamAnopi kurvanapi / paraM tAvad na mokSaM lapsyate prApsyati yAvad viSayANAm / " kvacid dvitIyAdeH" [ 3.134 ] iti paJcamyAH sthAne SaSThI / ataH viSayebhya ityarthaH / na dUrAt / viSayeSu yAvad na virajyatItyarthaH // . acchati / acchate / "At teshc"[319]|| At iti kim / yAti // labheyya / " bhaviSyatyeyya eva ?' [ 320 ] // 11. cattArimaGgalaM iti padaM prabhRti yasya cattArimaGgalaM arahantA maGgalaM ityAdidaNDakasya sa tathA / sa cAsau mantrazca tam udghoSatA uccaratA tena sarvotkRSTapuruSeNa tayA yogakriyayA arhadAdidhyAnAnuSThAnena kRtvA dUrAd muktizrIH gRhyate / anAsannApi siddhiH AtmasAt kriyata iti bhAvaH // ___ tUrAto / tUrAtu / " ato GaserDAto-DAtU" [321] / - nena / nAe / " tadidamoSTA nena striyAM tu nAe" [ 322] // . - " zeSaM zaurasenIvat" [323] / paizAcyAM yad uktaM tatonyat zaurasenIvat jJeyam / tadudAharaNAni cAtra svayam abhyUhyAni // yoga-kiriyAe / pabhuti / " na ka-ga-ca-jAdideg " [ 324 ] ityanena kagacajAdItyAdiSaTzamyantaityAdyantasUtrairyaduktaM tat na bhavati // [iti ] paizAcI bhASA samAptA // 1 BC joga. 2 BCD pabhiti. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite vanyU saThAsaThesu vi Alampita-upasamo anAlampho / savvaca-lAca-calane anujhAyanto havati yogI // 12 // . jhacchara-Damaruka-bherI-DhakkA-jImUta-gaphira-ghosA vi / bamha-niyojitamappaM jassa na dolinti so dhajJo // 13 // 12. sarvajJarAjacaraNAn anudhyAyan yogI azaTheSu amAyAviSu zaTheSvapi bandhuH hitaparatvAd bAndhavakalpaH AlambitopazamaH AzritazAntabhAvaH / anArambhaH vivarjitasAvadhavyApAraH anAlambho vA parityaktajIvavadho bhavati // ukkhosamAnena / vanthU / Alampi~ta / anAlampho / savvaJca-lAca / "cUlikApaizAcike tRtIya-turyayorAdya-dvitIyau " [ 325 ] // savvaJa-lAca-calane / " rasya lo vA " [ 326] // 13. jheccharazca aDAujeti prasiddhaH / Damarukazca bherI ca dundubhiH DhakkA ca paTahaH / teSAM jImUtavad ye gambhIrA mandrA ghoSAH zabdA api| AstAM rUpAdayaH / brahmaniyojitam AtmAnaM yasya na dolayanti na cAlayanti / zabdAdiviSayA yadAtmAnaM paramatattvalInaM na kSobhayantIti yAvat / sa dhanyaH // icchara / Damaruka / merI / DhakkA / jImUta / gaphira / ghosA / niyojitaM / "nAdiyujyoranyeSAm ' [ 327 ] // " zeSaM prAgvaditi " [328] // dho ityatra "nyaNyoH '[4.305] // [iti ] cUlikApaizAcikabhASA samAptA // - 1 CD baMdhU. 2 BC tsacchara. 3 BC dhanno. 4 / AlaMbitA. 5 BC tsacchara'. 6 BC tsacchara'. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai 0 8.4.331] aSTamaH srgH|| 267 ubbhiya bAha asArau savvu vi . ma bhami ku-tithia-paDheM muhiA / parihari tRNu jim savvu vi bhava-suhu. puttA tuha mai eu kahiA // 14 // gaGgaheM jamvuNaheM bhItaru mellai sarasai-majjhi haMsu jai jhillai / taya so ketthu vi ramai pahuttau jitthu ThAi so mokkhu niruttau // 15 // 14. he putra tvaM mayA UrdhvabAhu yathA bhavati evamIk evaMvidhaM kathitaH / kiM tat tad Aha / sarvamapi putramitrakalatrAdikam asAraM . saMsAraduHkhAtrANatayA tuccham / tathA kutIrthikapRSThena mudhA mA bhrama / paramapuruSArthalipsuH pASaNDyAzrito mA bhUH iti bhAvaH / tathA tRNamiva sarvamapi bhavasukhaM srakcandanavanitAviSayazarma parihara / mA atra icchAM kRthA ityarthaH / vadanakaM chandaH / / - bAhaM / paDheM / " svarANAM svarAH prAyopabhraMze " [ 329] // puttA / kahiA / ': syAdau dIrgha-hrasvau " [ 330 ] // asArau / savvu / tRNu / savvu / bhava-suhu / "syamorasyot" [331] // 15. gaGgAyAH iDAyA yamunAyAH piGgalAyA bhItaru iti zIghrAditvAd abhyantaraM haMsaH AtmA muzcati / tataH sarasvatyAM suSumNAyAm / madhyamAyAm iti yAvat / haMso yadA jhillai iti takSAditvAd nAti / tadA sa haMsaH kutrApi kasminnapi sthAne prabhUtaH prAptaH san ramate kriiddti| yatra saH anAkhyeyaH mokSaH mahAnandaH / niruttau iti zIghrAditvAd nizcintastiSThati / yaduktam ___10 paThe; D paTTe. 2 B puttA ha mai ehau. 3 BC bhittara. 4 D dvAi. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 kumArapAlacarite keNa vi joga-paogeMNa kaha vi hu ghari ruddhe savvehi~ vi vArihi~ / joantaheM vi nihelaNa-nAhahu ghara-savva-ssu vi nijai coreMhiM // 16 // madhyamA suSumNAkhyAtA siddhinirvANakAraNam iti / iDApiGgalAmadhyam apAsya yadA AtmA suSumNAbhyantaram AsAdayati tadA sarvatra samabhAvatvAd muktim ApnotItyarthaH // ___ iDA gaGgeti vijJeyA piGgalA yamunA nadI / madhye sarasvatI vidyAt prayAgaH saMgamo mataH / / iti vAkyAd gaGgAdInAm iDAdiparyAyatvaM boddhavyama // haMsu / so| so| mokkhu / "sau puMsyodvA" [332] // puMsIti kim / bhItaru // .. 16. kenApi anAkhyeyena yogaprayogeNa bAhyavinivRttirUpasamAdhividhAnena hetunA kathamapi mahatA prayatnena sarvairapi Atmano bAhyArtha prati pravRttihetutvAd dvArairiva dvAraiH / karaNairityarthaH / kRtvA gRhe zarIre ruddhe niyantritepi paraM dyotamAnAdapi jAgratopi / sAvadhAnAdapItyarthaH / nihelaNeti dezyo gRhe / tasya nAthaH AtmA tasmAd gRhasya zarIrasya sarvasvamapi tatsthAtmagatasamastajJAnAdikamapi na tu stokasvaM cauraiH rAgAdibhirnIyate gRhyate / rAgAdiyuktasya tAdRgapi dhyAnaM na svArthasaMsiddhaye alaM bhavatIti bhAvaH / yatra kila gRhe dvArANi sthagitAni bhavanti gRhapatizca jAgrad bhavati tatra nAnyacaurAvakAzaH / rAgadveSAdicaurAstu evamapi prabhavantIti jJAnAdirakSaNAya rAgadveSAdaya eva hantavyA iti bhAvArthaH // keNa / paogeNa / " eTTi" [ 333] // ghari / ruddhe / " Gineca" [ 334 ] // 1 BCD nihalaNeti. 2 D tatsvAtma. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.338] aSTamaH sargaH karaNAbhAsahu~ maNu uttAra hu karaNAbhAseMhi~ mukkhu na kasu hivi / AsaNu sayaNu vi savvahoM karaNeMhi~ karaNahu~ mukkhu to niru savvasva // 17 // visayaha~ para-vasa macchahu mUDhA bandhuhu~ sahihu~ vi ghaGkhali chUDhA / duhu~ sasi - sUrihi~ maNu saMcArahu bandhuha~ sahiha~ va vaDha viNu sAhu || 18 || "" bhayedvA [ 335 ] // savvehiM / vArihiM / " joanta / nihela - nAhahu / Gaserhe - hU " [ 336 ] // 26e 17. bho lokAH karaNAbhAsebhyaH yathoktapadmAsanAdiviparItAsanebhyaH manaH uttArayata vyAvartayata / tAni mA kurutetyarthaH / yasmAt kAraNAt karaNAbhAsaiH kRtvA na kasyApi mokSaH nirvRti. rbhavati / tathA sarvasya yoginaH karaNaiH prazastapadmAsanAdibhiH kRtvA AsanaM lagaMDAdibhizca kRtvA zayanaM nidrA bhavati / tataH tasmAt karaNebhyaH sarvasyApi niru iti nizcitam mokSaH / niSiddhAsanaparihAreNa karmakSapaNArthaM padmAsanAdIni kurvan muktim ApnotItyarthaH // karaNAbhAsahuM / " bhyaso huM " [ 337 ] // kasu / savvahoM / savvassu / 66 GasaH su-ho-ssavaH " [ 338 ] // 18. bho mUDhAH viSayANAM paravazAH bandhUnAM bAndhavAnAM sakhInAM mitrANAmapi / ghaGkhaleti zIghrAditvAt jhagaTake / mohe ityarthaH / kSiptAzca patitA mAdhvam / tarhi kiM kurma ityAha / dvayoH zazisUrayoH iDApiGgalayoH manaH saMcArayata zubhabhAvAya tadantarnivezayata / tathA tRtIyAyAH 1 BC dego; D degu. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 kumArapAlacarite giriheM vi ANiu pANiu pijai taruheM vi nivaDiu phalu bhakkhijai / girihu~ va taruhu~ va paDiau acchai visayahiM taha vi virAu na gacchai // 19 // jai hima-girihi caDeviNu nivaDai . . . . aha payAya-taruhi vi ika-maNu / . nikkaia viNu samayAcAreNa viNu maNa-suddhie~ lahai na sivu jaNu // 20 // SaSThI [3.134] iti tRtIyAyAH SaSThI / ato bandhubhiH sakhibhizca vinaa| vaDheti zIghrAditvAt mUDhAH sArayata / dhAtUnAm anekArthatvAt tiSThata // visayahaM / " Amo haM" [339] // bandhuhu~ / sahihaM / bandhuhaM / sahihaM / "huMcedudbhayAm' [340] / / prAyodhikArAt kvacit supopi hu~ / duhu~ // 19. girerapi AnItaM pAnIyaM pIyate tarorapi nipatitaM phalaM bhakSyate / tathA giribhyastarubhyo vA patitvA Aste tathApi viSayeSu na virAgaM gacchati / vanavAsaH kAliMjaragiryAdiprayAgavaTavRkSAdipAtopi ca sukaraH / virAgavAsanA punarduHkareti bhAvaH // 20. yadi himagirau Aruhya atha prayAgatarau prayAgavaTepi Aruhya ekamanAH / patane kRtanizcaya ityarthaH / nipatati tathApi niSkatavena samayAcAreNa vinA manaHzuddhyA ca vinA na zivaM jano labhate / giritarubhyaH pAtaH kevalam aGgabhaGgAya / siddhAntoktAnuSThAnarAgadveSarAhitye ca muktaye jJeye iti bhAvArthaH // girihe / taruhe girihuM / taruhu~ / hima-girihi / payAya-taruhi / "Dasi. bhyasGaniAM he-huM-hayaH" [ 341] // nikkaiaveM / samayAcAreNa / "" Aho NAnusvArau' [ 342 ] // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.347] aSTamaH sargaH viNasai mANusu visayAsattiM . Dajjhai taru-gaNa jimba dAvaggiNa / visu jimva visaya pamilliu dUre acchaha citteM joa-vilaggeNa // 21 // visaya ma pasaru niraGkasu dijau loahoM visaeNhi~ maNu kaDDijai / maNu thambheviNu pavaNi nijojahu maNa-pavaNihi~ ruddhahi~ sijjhijjai // 22 // 21. yathA dAvAgninA tarugaNA dahyante vinAzyante tathA viSayAsaktayA manojJazabdAdilAmpaTyena kRtvA mAnuSo vinazyati / tathA viSaM yathA viSayAn dUreNa pramucya yogavilagnena samAdhilInena cittena AdhvaM tiSThata // maNa-suddhie~ / visayAsattiM / dovaggiNa / " eM cedutaH " [ 343 ] // evam utopi dRzyAH // .. mANusu / taru-gaNa / visu / visaya / "syam-jazzasAM luk" [ 344 ] // - 22. bho lokAH niraGkuzaM nirargalaM yathA bhavatyevaM viSayANAM prasaraH yuSmAbhiH mA dAyi / viSayA nirudhyantAm ityarthaH / nanu viSayaprasaradAne kiM bhaviSyati ityAha / viSayairmanaH kRSyate / svasmin satRSNaM kriyata ityarthaH / tarhi kiM kurma ityAha / manaH stambhitvA niyamya pavane iDApiGgalAntarvahamAnavAyau niyudhvam / manasA pavanam avaSTannItetyarthaH / yataH manaHpavanayo ruddhayoH mithaH avaSTabdhayoH sidhyate muktIbhUyate // visaya / " SaSThayAH" [ 345 ] // loaho / " Amanvye jaso hoH" [346] // visaehiM / maNa-pavaNihiM / ruddhahiM / " bhissuporhi " [ 347 ] // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 kumArapAlacarite nADiu iDa-piGgala-pamuhAo jANevAo pavaNeNa ruddhaa| tAu na jANai jo savvAo jogia-cariae~ carai su muddhA // 23 // gayaNa-Dhalanta-sudhA-rasa-nikaheM amia piantihu jogia-pntihu| . sasaharu bambhi dharantihu kattha vi bhau noppajai jara-maraNattihu // 24 // . ... 23. iDApiGgalApramukhA nADyaH zarIre anekazirAsadbhAvepi trikAlajJAnahetutvena pradhAnatvAd vAmadakSiNamadhyamA dhamanayaH pavanena pArthivAdivAyupaJcakena ruddhAH pratyekaM sArdhaghaTikAdvayaM yAvad avaSTabdhA jJAtavyAH / tathA coktam / nADImadhye tathA bhuktiH sArdhaM tu ghaTikAdvayam / ghaTikArdhena bhaved bhUtam evaM vA lakSayed budhaH // ekaikA nADI sArdha ghaTikAdvayaM saMtataM vahati / tatrApi paJcApi pArthivAdivAyavaH svasvabhuktiM bhuJjate / sA ca kiyatI bhavati / paJcAnAmapi pratyekaM ghaTikAdhaM bhuktirbhavati / bhavanti ca pazca ghaTikArdhAni sArdhaghaTikAdvaye iti asyArthaH / tA iDAdyA nADIH sarvAH samastA yo na jAnAti sa puruSo yogikacaryayA yoginAm AcAreNa mudhA nirarthakaM carati / nADIpavanasaMyogaparijJAnavikalena bahu klizyatApi yogaH sAdhayituM na zakyate iti bhAvaH // ___ nADiu / pamuhAo / jANevAo / taau| svvaao| "striyAM jazzasorudot" [ 348] // jogia-cariae / "Ta e" [349 ] / 24. gaganaM brahmarandhram dazamadvAram iti yAvat / tasmAt Dhalanteti takSAditvAt [4.395] kSaran vahana sudhAraso yasyAM sA tathA / sA cAsauM 1 BD carie. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.354] aSTamaH srgH| 273 vajai vINa adihihi tantihi uhai raNiu haNantau~ ThANai~ / jahi vIsAmvU lahai taM jhAyahu muttiheM kAraNi capphala anna. // 25 // nIkA ca iDAkhyA vAmanAsikA / tasyAH sakAzAt tatsaMbandhi vA amRtaM pibantInAm AsvAdayantInAM zazadharam iDAkhyAM nAsikAM brahmaNi dazamadvAre dharantInAm amRtakSAraNAya nivezayantInAM yogipaGkInAM kApi kasminnapi sthAne jarAmaraNArtibhyo bhayaM na bhavati / uktarItyA amRtapAnaM yoginAM muktaye saMpadyate iti bhAvaH / / nikkahe / us-Gasyohe " [ 350 ] // piantihu / jogia-pantihu / dharantihu / jara-maraNattihu / "bhyasAmortuH" [ 351 ] // , 25. adRSTAyAm indriyAviSayabhUtAyAM tantryAM nADIlakSaNe guNe vINA zarIralakSaNA vallakI vAdyati / parabrahmalInasya yoginaH svayameva abhihanyata iti bhAvaH / tataH sthAnAni uraHkaNThaprabhRtIni nat tADayat raNitam uttiSThate prayatnam antareNa ullasati / anAhato * dhvaniH utpadyata iti yAvat / tathA tadeva raNitaM yatra yasmin sthAne * vizrAmaM labhate tad dhyAyata brahmarandhre mano niyudhvam ityarthaH / kimityevaM kAryata ityAha / mukteH kAraNe anyAni tapaupasargasahanaprabhRtIni kaSTAnuSThAnAni capphaleti zIghrAditvAt cATuphalAni upacAravAkyAni asatyAni vAkUTAni / siddhisAdhane asamarthAnIti bhAvaH / / adiTThihi / tantihi / " Dehi [ 352 ] // ThANaiM / annaI / " klIbe jazzasoriM" [ 353 ] // haNantauM / "kAntasyAta uM syamoH" [ 354 ] // 1 BC kaSTAni. 18 [ kumArapAlacarita ] Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 kumArapAlacarite jo jahA~ hotau so tahA~ hotau sattu vi mittu vi kiheM vi hu~ Avau / jahiM vi hu tahi~ vi hu magge lINA ekkae~ didvihi doni vi joahu // 26 // kAsu vi jAsu vi tAsu vi purisahoM kaheM vi hu jaheM vi hu tahe vi hu nAriheM / traM hitu vayaNu cavijai thovau~ / dhaM pariNamvai samatta-payArehiM // 27 // 26. yaH yasmAt bhavan jAyamAnaH sa tasmAt kasmAdapi / kicidapi kAraNam Azrityeti bhAvaH / zatrurapi mitramapi bhavan saMpadyamAnaH / hIti sphuTam / Avatu pratikUlam anukUlaM prakartuM samIpam Agacchatu / paraM yasminnapi tasminnapi mArge lInAH yadapi tadapi jinazivAdidarzanam AzritA ityarthaH / ekayA dRSTyA samabhAvena dve api zatrumitre dyotayateti / dhAtUnAm anekArthatvAt pazyata / huzabdo pAdapUraNe / evam agragAthAyAmapi huzabdAH // jahAM / tahAM " sarvAderDaseho " [ 355.] // kihe / " kimo Dihe vA" [ 356 ] // . jahiM / tahiM / " Dehi " [ 357 ] // 27. kasyApi yasyApi tasyApi puruSasya ayam AtmIyaH ayama anyaH ityabhiprAyaparihAreNa manuSyamAtrasya / sarvasyetyarthaH / kasyA 1 The Commentator's text reads hi for hu. 2 CD pariNamai. The nasal mark ( - ) is not intended to make the vowel 37 nasal but is iutended to affect the consonant q and to produce the nasal q which is known in Grammar in the vartika yavalapare yavalA vA and in the example ki halayati. ( See he0 8. 4.397.). Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.362 ] aSTamaH sargaH / 275 "taM bolliai ju saccu para imu dhammakkharu jANi / eNhoM paramatthA ehu sivu eNha suha-rayaNaha~ khANi // 28 // ei susAvaga oi muNi picchaha tavahi~ tvaaii| AyahA~ jammahoM ehu phala nAyai~ visaya-suhAI // 29 // api yasyA api tasyA api nAryAH tad hitaM vacanam ahiMsApradhAno dharmaH kriyatAm ityupadezaH stokaM mitaM kathyate yat samastaprakAraiH karaNakAraNAnumitirUpaiH pariNamati rocate // kAsu / jAsu / tAsu / " yattatkibhyo Gaso DAsurna vA " [ 358 ] // kahe / jahe / tahe / " striyAM Dahe" [ 359] // 28. yad vacaH ahiMsAdikaM satyam avisaMvAdi tat paraM kevalaM kathyate / iti idaM dharmAkSaraM dharmarahasyaM jAnIhi avagaccha / tathA eSa paramArthaH uttamArthaH / etat zivaM maGgalam / eSA ca sukhAnyeva kAmyatvAd ratnAni teSAM khaniH AkaraH / yat satyam ucyate iti sarvatrApi saMbandhaH // * / dhuM / taM / ju / " yattadaH syamodhaiM traM" [ 360 ] // '. / imu / " idama imuH klIbe" [361] // eho / ehu / eha / " etadaH strIpuMklIve eha eho ehu" [ 362 ] // 29. etAn suzrAvakAn amUna munIn pazyata / kiM pazyAma ityAha / ete suzrAvakAH amI munayastapAMsi ekAsanakanirvikRtikAcAmlopavAsarUpANi tapyante kurvanti / athavA yuktamevaitad yad ete evam anutiSThanti / yataH asya janmanaH paramapuruSArthasAdhakasya mAnuSatvasya etattapastapanarUpaM phalaM sAdhyam etatphalaparamapuruSArthahetutvAt / na imAni viSayasukhAni phalam / paramapuruSArthavighAtakatvAt // 10 kathyate idAnIm. 2 BC degnirvRkRti'. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d kumArapAlacarita sAhu vi lou taDapphaDai savvu vi paNDiu jANu / kavaNu vi ehu na cintavai kAi~ vi jaM nivvANu // 30 // savvoM kAsu vi uvari tuhu~ eNhu cintasu nimmoha | tumheM ma nivaDa bhava- gahaNi tumhai~ suhiA hoha // 31 // tumheM nirikkhe appu jimva~ tumhai~ jimva~ appANuH / pai~ aNusAsau~ pasamu kari tai~ neuM akkhau ThANu // 32 // 88 66 ei / eirjazzasoH " [ 363] // oi | adasa oi " [ 364] // Ayo / Ayai~ | idama AyaH [ 365 ] // 88 "" 30. sarvopi lokaH taDaphaDai iti takSAditvAt capalAyate mokSanimittaM prayatate / tathA sarvopi paNDitaH vicakSaNostIti tvaM he nRpa jAnIhi / paraM kopi etad na cintayati na vicArayati / yat kimiti kiMsvarUpaM nirvANam / . sAhu / savvu / " sarvasya sAho vA " [ 366 ] // 88 kavaNu | kAI / kima: kAI- kavaNau vA " [ 367 ] // * 31. SabhiH kulakam / zrutadevI kuMmAspAlaM prati prAha / he mahArAja ahaM yuSmAkaM bAndhavaH svajana iti bhaNitvA etad vakSyamANaM sarveSu kathayata yUyam upadizata / kiM tad ityAha / he. nirmoha ajJAna. rahita bhavyaloka tvam etad idaM sarvasya kasyApi upari / svapakSe parapakSe cetyarthaH / cintaya paribhAvaya / kiM tad ityAha / yUyaM bhavagahane saMsArakAntAre mA nipatata nimajjata / tathA yUyaM sukhitAH karmASTakakRtakaSTarahitA bhavata / 32. tathA aham AtmAnaM yathA yuSmAn nirIkSya, yuSmAn yathA AtmAnaM nirIkSya | Atmaparau samabhAvena dRTvetyarthaH / tvAm akSayaM sthAnaM paramapadaM netuM tvAmeva anuzAsmi zikSayAmi / kiM tad ityAha / prazamaM sarvatra samabhAvaM kuru // 1 BCD nivaDau. 2 BC nirakkhau. 3 D kimapi 4-D netuM prApayituM Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai 0 8.4.370] aSTamaH srgH| pai~ kariavvI jIva-daya tai~ bollevau sancu / para suhu tai~ kallANa tau tau hohisi kaya-kiccu // 33 // seveavvA sAhu para tumheMhi~ iha jammammi / tujjhu samattaNu tudhra khama tau saMjamu cintemi // 34 // kali-mala tujjhu parNasihI tau baccehI pAvu / mukkhu vi tudhra na dUri Thiu~ kari dhammakkhari Dhovu // 35 // tumhaha~ mukkhu na dUri Thiu jai saMjamu tumhAsu / hau~ tumha bandhavu ia bhaNivi eNhu jampahu savvesu // 36 // 33. tathA tvayA jIvadayA kartavyA / tvayA satyaM ca kathayitavyaM vaktavyam / tato jIvadayAdeH tvayi sukhaM tvayi kalyANaM zivaM bhvissyti| tataH kRtakRtyaH vihitaparamapuruSArthaH bhaviSyasi // 34. tathA iha janmani yuSmAbhiH paraM kevalaM sAdhavaH maharSayaH sevitavyAH paryupAsyAH / tathA tava samyaktvaM tava kSamAM tava saMyamaM ca cintayAmi susAdhusevayA ahaM paribhAvayAmi // - 35. tathA dharmAkSare dharmapratipAdake siddhAnte DhAvu iti zIghrAditvAt grahaM pratibandhaM kuru / evaM ca tvat bhavataH sakAzAt kalimalam ihajanmabhavaM pApaM praNa (na?) kSyati / tathA tvat pApam ananta* pUrvabhavakRtaM duSkRtaM brajiSyati / tatazca tvat mokSopi na dUre sthitH| api tu samAsanna eva Aste / dharmaprabhAvAdeva kalimalanAzaH parama'padavIprAptizca jAyata ityrthH|| . 36. tathA yadi yuSmAsu saMyamazcAritraM tadA yuSmat yuSmAkaM vA mokSo na dUre [sthitaH] // tuhUM " yuSmadaH sau tuhu~" [368] // tumhe / tumhaI / tumhe / tumhaI / "jazzasostumhe tumhaiM" [369] // paI / taiM / paI / taI / paI / taI / "TA-yamA paI taI" [370] / | BC paNasihI. 2 BC DhAu. 3 BC tuhaM. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 kumArapAlacarite . . amhe nindau ko vi jaNu amhai~ vaNNau ko vi| .. amhe nindahu~ kaM vi na vi namhai~ vaNNahu~ kaM vi // 37 // mai~ millevA bhava-gahaNu mai~ thira ehI buddhi / matthA hatthau su-guru mai~ pAvau~ appahoM suddhi // 38 // amheMhi~ keNa vi vihi-vasiNa eNhu maNuattaNu pattu / majjhu adUre hou sivu mahu vaccau micchattu // 39 // tumhehiM / " bhisA tumhehiM " [371] // tujjhu / tudhra / tau / tujjhu / tu| tudhra / " si-GasbhyAM tau-tujjhu-tudhrAH" [372] // tumhahaM / " bhyasAmbhyAM tumhahaM" [373] // tumhAsu / "tumhAsu supA" [374] // . hauM / " sAvasmado hauM" [375] // 37. SabhiH kulakam / he kumArapAla nRpa iNaparIti zIghrAditvAt anayA rItyA anena bhaNyamAnaprakAreNa AtmAnaM zikSaya saMbodhaya / rItimeva Aha / asmAn kopi janaH nindatu jugupsatAm / asmAn kopi janaH varNayatu zlAghatAm / paraM vayaM nApi kamapi nindAmaH nApi kamapi varNayAmaH / ninditari dveSaM stotari rAgaM ca na kurma ityarthaH // 38. mayA bhavagahanaM moktavyam ityeSA mayi sthirA avinazvarA buddhiH / tathA suguruH mAM mastake hastayatu prasannamanA macchirasi hastaM nidadhAtu / tatazca aham AtmanaH zuddhiM nairmalyaM prApnomi / 39. asmAbhiH kenApi vidhivazena zubhakarmayogena etad manujatvaM prAptam / tathA mat matsakAzAd mama vA zivam adUre nikaTe eva bhvtu| mat mama vA mithyAtvaM vrjtu| mithyAtvavinAzena niHzreyasaM saMjAyatAm ityarthaH // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 ] hai 0 8.4.381] aSTamaH sargaH / . amhaha~ moha-parohu gau saMjamu huu amhAsu / visaya na lolima mahu karahi~ ma karahi ia vIsAsu // 40 // re maNa karasi ki AlaDI visayA acchahu dUri / karaNai~ acchaha rundhia kaDDau~ siva-phala bhUri // 41 // iNapari appau sikkhavisu tuha akkhahu~ paramatthu / sumari jiNAgama dhammu kareM saMjamu vacu pasatthu // 42 // 40. asmat asmatsakAzAt asmAkaM vA mohaprarohaH ajJAnodbhavo gataH vinaSTaH / asmAsu saMyamaH bhUtaH saMjAtaH / viSayAzca na lolatvaM mama kurvantIti vizvAsaM vizrambhaM mA kArSIH / vicitrA hi karmaNAM gatiH iti caturthapuruSArtha sAdhayiSyatA viSayANAm avakAzaH kathaMcidapi na deya iti bhAvaH // 41. re manaH kiM kimartham AliM parasyAdiprArthanarUpAnartha karoSi / AliM mA kArSIrityarthaH / tathA re viSayAH yUyaM dUre AdhvaM madgocare mA Agamata / re karaNAni ca ruddhAni niyantritAni yUyam Adhvam / kimityevaM niyoga ityAha / ahaM bhUri prabhUtaM zivaphalaM karSAmi AtmasAt karomi // 42. tathA jinAgamAn smara dharma dharmAnuSThAnaM kuru kuruSva vA / prazastaM saMyamaM ca sarvaviratiM vrajeti ca tava vayaM paramArtham AcakSmahe / - amhe / amhaI / amhe / amhaI / " jazzasoramhe amhaI " [376] // maI / maI / maI / "TA-yamA maI" [ 377 ] // amhehiM / " amhehiM misA" [378] // majdu / mahu / " mahu majjhu GasiGasbhyAm " [ 379] // amhahaM / amhahaM / " amhahaM bhyasAmbhyAm ' [ 380 ] // amhAsu / " supA amhAsu" [ 381 ] // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite saMjama - lINaMhoM mokkha - suhu nicchai~ hosai tAsu / piya bali kI bhaNantiau NAi~ pahuccehi~ jAsu // 43 // saccai~ vayaNai~ jo bruvai uvasamu vuJai pahANu / prassadi sattu vi mittu jimva~ so gRNhaI nivvANu // 44 // 280 karahiM / karahi / "" " tyAderAdyatrayasya bahutve hiM na vA 88 [ 382 ] // madhyatrayasyAdyasya hiH " [ 383 ] / pakSe karasi // 88 88 "" bahutve huH [ 384 ] | pakSe acchaha // acchahu / kaDDhauM / 88 akkhahu~ / bahutve huM " [ 386 ] // antyatrayasyAdyasya uM "" [ 385 ] // 8. sumari / kare / vaccu / 'hi- svayoridudet " [ 387 ] // 43. he kumArapAla nRpa / iti saMbodhanapadam api AsargAntaM yojanIyam / he priya baliH kriye he vallabha tava aham avatAraNakaM vidhIye iti bhaNantyaH rAgavRddhaye pratipAdayantyo vanitAH yasya na prabhavanti samAdhidhvaMsanAya na samarthAH saMjAyante / saMyamalInasya vrataparasya tasya nizcayena niHsaMdehaM mokSasukhaM bhaviSyati // hosai / " vartsyati syasya saH 27 [ 388 ] // kIsu / " kriyeH kIsu " [ 389 ] // pahucAhiM | bhuvaH paryAsau hucca: " [ 390 ] // cc 44. satyAni vacanAni yo brUte pradhAnam upazamaM ca yo brajati zatrumapi mitraM yathA yaH pazyati sa nirvANaM gRhNAti AtmasAt karoti // (( "" bruvai / bUgo bruvo vA [ 391 ] // 88 vuJai / vrajerbuJaH " [ 392 ] // 1 C lINasmaho. 2 BCD pahuca i. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 [hai. 8.4.395] aSTamaH sargaH / tava-churai cholhu appaNA kamma khuddukkntaaii| sAhuhu~ pAsahu suddhi-gara sudhaiM gRhia vayaNAI // 45 // sa-bhalA jIvidu ki na karahA mana vaccaha akayastha / pulaya-paphullia maNi dharaha guru-aNa-kadhida-suattha // 46 // prassadi / " dRzeH prassaH " [ 393 ] // gRhai / " graheNhaH" [ 394 ] // 45. sAdhUnAM pArthAt / sAdhubhya ityarthaH / zuddhikarANi / pudhvi duJcinnANaM dupaDikantANaM kammANaM veittA / mukkho natthi aveittA tavasA vA jhosaittA vaa| ityAdikarmamalApAsanopAyapratipAdakasadupadezAn sukhena gRhItvA prApya AtmIyAni khuDukkantAI iti avataranti skhalanti zalyAyamAnAni vaa| Atmani avasthiti badhnanti bAdhAM kurvanti mahAvyathAjananAd antaHpraviSTatomarAdikalpAnIti krameNa tAtparyArthaH / karmANi tapaHkSureNa yUyaM takSNuta tanUkuruta / vinAzayateti yAvat // cholaha / " takSAdInAM chollAdayaH '' [ 395 ] / AdigrahaNAd dezISu ye kriyAvacanA dRzyante te udAhAryAH / yathA khuDDakkantAI / ityAdi // 46. yUyaM saphalaM jIvitaM kiM na kuruta / api tu vidhattetyarthaH / tathA akRtArthAH asAdhitadharmArthAH / mana iti dezyaH niSedhArthaH / tathA ca prayogaH // mana viramau tuha guNa-gahaNi majjha jIha saya kAla // tato mA vrajata saMsAraM paryaTata / kathaM jIvitaM saphalaM bhavatItyAha / pulakaiH romAJcaiH praphullitAH saMjAtapuSpodgamA iva gurujanakathitAn dharmAcAryoktAn zrutArthAn AgamoktajIvAjIvAdipadArthAn manasi dharata vahata cittAd mA vismArayateti bhAvaH // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kumArapAlacarite guru-vaya-ambalai~ nivu chivaha bhattiM sira-kamaleNa / priu bollaMhu piu Acarahu tAsu ji uvaeseNa // 47 // . vAyA-saMpaya bAsa jimve dharahi~ ji saMpai-luddha / te guru parihari vivai-gara Avai-DariA muddha // 48 // 47. yUyaM ziraHkamalena bhaktyA gurupadakamalAni nityaM spRzata / .. praNAmaM kurutetyarthaH / tathA tasyaiva guroreva upadezena zikSayA priyaM sarvasyApi anukUlaM kathayata / priyaM ca Acarata anutiSThata // . suddhi-gr.| sudhe / sabhalA / jIvidu / kadhida / guru-vaya / " anAdau kharAdasaMyuktAnAM ka-kha-ta-tha-pa-phAM ga-gha-da-dha-ba-bhAH " [396 ] // anAdAviti kim / ki / karahA / pulaya / asaMyuktAnAmiti kim / akayattha / suatya / bhattiM // prAyodhikArAt kacinnaM / pphulliaN| ambalaI / kamaleNa / " monunAsiko vo vA" [ 397 ] // priu / piu / " vAdho ro luk" [398] // 48. saMpallubdho vyAso yathA [ ye] vAksaMpadaM vyAkhyAne vAgmitAM dharanti / dhanalipsayA janaraJjanAya vyAkhyAntItyarthaH / tAn vipatkarAn asadupadezadAnena saMsAraduHkhajanakAn mugdhAn muktipratikUlAcaraNAn mUrkhAn gurUn he Apattrasta janmajarAmaraNAdivipattibhIta parihara mA aGgIkuru // bAsa / " abhUtopi kvacit " [ 399] // saMpai / vivai / Avai / "ApadvipatsaMpadAM da i:" [ 400 ] // prAyodhikArAt saMpaya // 1 BC kamalai; D kammalai. 2 BC bolahu priu. 3 D kamvalaI. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.402] aSTamaH sargaH / 283 jemba i temva i karuNa kari jimba timva Acari dhammu / jiha vi hu tiha vi hu pasamu dhari jidhatidha toDahi kammu 49 kimba jammaNu kemva~ ya maraNu kiha bhavu kidha nivvANu / ehau teNa parijANiyai jasu jiNa-vaiyaNa paimvA~Nu // 50 // jehau kehau hoi taru tehau phala-pariNAma / kaisau jaisau taisau vi mana kari micchA-dhammu // 51 // 49. yathA tathA yena tena prakAreNa karuNAM prANiSu dayAM kuru / yathA tathA dharmam Acara anutiSTha / yathApi tathApi prazamaM dhara / yathA tathA karma troTaya chinddhi / huzabdau pAdapUraNe // 50. kathaM kena prakAreNa janma bhavati / kathaM maraNam / kathaM bhavazcAturgatikasaMsAraH / kathaM nirvANaM ca IdRka evaMvidhaM janmAdi tena parijJAyate yasya jinavacanaM samastArthapratipAdakaH arhatsiddhAntaH pramANaM tatheti pratIto bhavati // . ___ jemvai / temvai / jimva~ / timva / jiha / tiha / jidh| tidha / kimva / kemvaya / kiha / kidha / " kathaM-yathAM-tathA thAderememehedhA DitaH" [401 // . 51. yAdRk kIdRk tarurbhavati tAdRk phalapariNAmaH phalaniSpattirbhavati / aMtaH kIdRzaM yAdRzaM tAdRzamapi mithyaadhrmm| mana iti niSedhe / 'mA kuru / yathA kaTukavRkSasya kaTukaM phalaM madhuravRkSasya madhuraM phalam tathA mithyAdharmasya durgatirUpaM kaTukaM phalaM sudharmasya sugatirUpaM ca phalam iti mithyAdharmam apahAya saddharmam Acareti bhAvaH // ehau / jehau / kehau / tehau / " yAdRktAdRkkIdRgIdRzAM dAdehaH" [ 402] // . 1 D vayaNu. 2 BC pramvANu.3 BCD tathAyathAM.4 0 tataH.5D zuddhadharma". Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 kumArapAlacarite aisau bhaNami samattu kari thakkA jetthu vi tetthu / jattu vi tattu vi rai karasu suha-gara parai tahetthu // 52 // jAmba na indiya vasi Thavai tAmba na jiNai kasAya / jAu~ kasAyaha~ na kiu khau tAu~ na kamma-vidhAya // 53 // tAmvahiM kammai~ duddharai~ jAmbahiM tavu na vi hoi / jevaDu phalu tarviM sAhiai tevaDu muNai na koi // 54 // 52. aham IdRk bhaNAmi / kiM tad ityAha / yatra tatrApi deze kAle vA sthitaH samyaktvaM kuru / tathA parasmin anyajanmani tathA atra iha janmani zubhakarAM puNyajanikAM ratim / tIrthakarAdipu anurAgam ityarthaH / yatra tatrApi sthitaH kuruSva / / kaisau / jaisau / taisau / aisau / " atAM DaisaH '' [403] / / jetthu / tetthu / jattu / tattu / " yatra-tatrayostrasya Didetthyattu '' [4 0 4] / etthu / " etthu kutrAtre " [ 405 ] // ketthu / iti prAkpuropyudAhRtam Aste / / 53. yAvad indriyANi vaze svatantratAyAM prANI na sthApayati dharati tAvat kaSAyAn krodhAdIn na jayati parAbhavati / dhvaMsayatIti yAvat / yAvacca kaSAyANAM kSayo na kRtastAvat na karmavighAtaH / indriyajayapUrvakaH kaSAyajayaH / tatpUrvakazca karmakSaya iti bhAvaH / / 54. tAvat karmANi durdharANi durjayAni yAvat tapo nApi naiva bhavati / yAvacca yatparimANaM phalaM tapasA sAdhyate janyate tAvat tatparimANaM kopi na jAnAti / sarvajJaM vinA na kopyaparastapaHphalaM sAmantyena jJAtum Iza iti bhAvaH // jAmva / tAmva / jAuM / tAuM / tAmvahiM / jAmvahiM / "yAvattAvatorvAdermauM mahiM" [ 406 ] // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai0 8.4.409 ] aSTamaH sargaH / jela mokkhe sokkhaDA tela ke vi NAI / tulu ketu devaha~ vi avarupparahu suhAI / / 55 // tasu vaDau vivegu bhaNi jasu maNi evaDu DhAvu / na karAvau~ na karau~ kamavi sudheM acchau~ nIrAu // 56 // akkhahu~ ta nami guru-jaNahoM tava teeNhi~ dusahassu / bahuhu~ vimicchA - daMsaNaha~ jo mau dalai avassu // 57 // 385 55. yAvad mokSe saukhyaM tAvat kutrApi nAsti / tat kiM saMsAre saukhyaM kvApi nAstItyAha devAnAmapIti / devAnAM devInAM ca parasparasya mithaH iyat kiyat / stokakAlam ityarthaH / sukhAni / devAnAmapi sukhAni parimitakAlakSayINi muktisukhaM tu zAzvatam iti bhAvaH // 88 jeDu | Du | vA yattadotorDevaDaH " [ 407 ] // pakSe / jettula / tettulu // avarupparahu / " parasparasyAdiraH " [ 408 ] // 56. kamapi kaMcidapi sAvadyavyApAraM na kArayAmi nAnyena vidhApa- yAmi / na karomi nAtmanA vitanomi / karaNakAraNayorupalakSaNatvAd nAnyamapi sAvadyaM vyApAraM kurvantam anujAnAmi / ataeva sukhena nIrAgaH san Ase varte iti yasya manasi iyAn etAvanmAtraH DhAvu ' iti Agraho nirbandhaH tasya puruSasya bhaNa kiyAn kiMparimANo vivekaH / na tadvivekasya mitirastIti bhAvaH // etlu / ketulu ! kevaDau | evaDDu / << vedaM-kimoryAdeH " [ 409] // 57. bahUnAmapi midhyAdarzanAnAM bauddhAdikumatAnAM madam avazyaM yo dalayati rAjasabhAyAM vidagdha sabhyasamakSaM darpam apanayati / [ tasu ] 1 BC kettha vi NAi. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 kumArapAlacarite bambhu aNannAisu carai jo aNavarAisa-cittu / prAiva prAvara tahi~ ji bhavi so nivvANu pavittu // 58 // prAimva bhavi suhu dullahau~ paggimva jaNa suha-luddha / taM saMtosAmaeNNa viNu prAu pramaggahi~ muddha // 59 // " dvitIyAyAH SaSThI " ( 3.134 ) iti SaSThI / ataH taM tapastejasA dussaham ajayyaM gurujanaM nama praNipata iti AcakSmahe vayaM bhavantaM pratipAdayAmaH // / / kAdisthaidotoruccAralAghavam " [ 410 ] // acchau~ / akkhahu~ / teehi~ / bahuhu~ / daMsaNaha~ / 1 "" 88 kArANAm [ 411 ] // 58. ananyAdRzaM rAgAdyakaluSitatvAd ananyasamaM cittaM yasya sa - tathAbhUto ya ananyAdRzaM lokottaraM brahma zIlaM carati anutiSThati prAyaH bAhulyena sa jantustasminneva bhave pavitraM nirvANaM prApnoti // 88 bambhu / mho bho vA " [ 412 ] // aNannAisu / aNavarAisa / " padAnte uM-huM-hiM-haM 1 BC SaSThItastaM. " anyAdRzonnAisAvarAisau 22 [ 413 ] // 59. prAyaH bAhulyena bhave sukhaM durlabham / janAzca prAyaH sukhalubdhAH / taca sukhaM saMtoSAmRtena vinA prAyo mugdhAH heyopAdeyaparijJAnavikalA mArgayanti gaveSayanti / anuttarasukha 1 duHkhasukhasamAnamahAmuni 2 saMtoSAbhAsamuktyarthitIrthAntarIya 3 vyudAsArthaM prAyaH zabdAH // prAiva | prAimva / paggimva / prAu / " prAyasaH prAu - prAiva - prAimva-paggimvAH " I [414] // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [hai. 8.4.417] aSTamaH sargaH / 287 rayaNa-tau phuDu aNusarahu annaha mutti kahaM ti| bhaNDai labbhahi~ paura dhaNa anu kiM nahau paDanti // 60 // kau vaDha bhamiai bhava-gahaNi mukkha kahantihu hoi / eNhu jANevau~ jai maNasi to jiNa-Agama joi // 61 // caJcala saMpaya dhruvu maraNu savvu vi emba bhaNei / milivi samANu mahAmuNihi~ para saMjamu na karei // 62 // 60. ratnatrayaM jJAnadarzanacAritrANi sphuTam anusarata yUyam Azra. yata / anyathA ratnatrayaM vinA kathaM muktiriti / itiH vaakyprismaaptau| atrArthe yuktiM darzayan Aha / bhANDena krayANakena kRtvA pracurANi dhanAni kretavyakarpUrakastUrikAsuvarNAdivastUni labhyante puMsA AsAdyante / anyathA kiM namasaH patanti / bhANDaM vinA na tAni saMpadyanta iti bhAvaH // . annaha / anu / " vA'nyathonuH" [415] // . 61. kutaH kasmAt karmaNaH bhavagahane bhramyate paryaTyate / kutazca . mokSo bhavati / iti etad jJAtuM vaDheti zIghrAditvAt mUDha yadi manyase tatastadA vA jinAgamAn dyotaya iti dhAtUnAm anekArthatvAd gaveSaya / 'arhatsamayaM vinA bhavahAnopAyaH zivasaMprAptyupAyazca na jJAyata iti bhAvaH // ku| kahantihu / "kutasaH kau kahantihu" [416] / to| " tatastadostoH " [417] // 62. saMpat caJcalA / maraNaM dhruvaM nizcitam / evaM sarvopi bhaNati / paraM mahAmunibhiH samaM militvA saMbandham avApya saMyama na karoti // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . 288 ma kari maNAu vi maNu vivasu meM kari dukkaya-kammu / vAyArambhu vi mA karahi jai kira icchasi sammu // 63 // tisthi vi acchau ahava vaNi ahavai nia-gehe vi / diveMdive karai ju jIva-daya so sijjhai savvo vi // 64 // taveM sahu~ saMjamu nAhi~ jasu embai gaeNmvai ju dAha / .... pacchai-tAvu na jo karai tAsu phusijjai lIha // 65 // 63. manAgapi vivazaM viSayalAmpaTyaparaM manaH mA kuru / duSkRtakarma sapApavyApAraM ca mA kuru / vAgArambhamapi sAvadhavacanapratipAdanamapi mA kArSIH yadi kila iti prasiddhau zarma muktisukham icchasi / / dhruvu / emva / samANu / para / maNAu / maM / " evaM-paraM-sama-dhruvaM-mA-manAka emva-para-samANu-dhruvu-maM-maNAu' [418] // prAyograhaNAt ma mA // 64. tIrthepi AstAM prayAgAdau vasatu / athavA vane sarvasaGgaM muktvA vanasthastapastapyatAm / athavA nijagehepi AstAm / paraM divAdivA pratidinaM yo dayAM karoti sa sarvopi sidhyati mukto bhavati / muktiM prati jIvadayaiva kAraNaM na tIrthAdyavasthAnam ityarthaH // 65. yasya tapasA saha saMyamo na hi asti / tathA evameva saMyamarahitaH yo divasAni gamayati / tathA yaH pazcAttApaM dhiG mAM dharmarahitam ityAtmanindAM na karoti tasya jantoH rekhA sAdhumadhye gaNanA mRjyate / tAdRzaH sAdhumadhye na gaNyata iti bhAvaH // kira / ahavai / divedive / sahuM / nAhiM / "kilAthavA- divA-saha-naheH kirAhavai-dive-sahuM-nAhiM [419] // prAyodhikArAt ahava // 1D sa tAdRzaH. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [0 84.422] aSTamaH sargaH 1 sijjhau so naru emvahi~ ji ettahi mANusa - jammi | jo paDikUlivi kRva karai paJcaliu gaya dhammi // 66 // jai saMsArahoM vicci Thau bunnautta soM ehu / pavaNa - vahillau~ appaNau maNu vaDha suthiru karehu || 67 // rahi vi khAhi~ ji kasarakehiM / - huru panti ti pAva - drahi bhamaDahi~ bhava - lakkhehiM // 68 // 289 66. yaH pratyuta kiMtu gatadharme niHpuNye pratikUlepi vairiNyapi kRpAM karoti sa naraH itaH asmin mAnuSajanmani idAnImeva sidhyatu siddhim Apnotu / tena siddhiH prAptaivetyarthaH // (6 emvara / pacchai / emvahiM / ji / ettahi / paccalliu / 1 pazcAdevamevaivedAnapratyutetasaH pacchai-emvai-ji- emvahiM paJcaliu - itta he " [420] // * 67. yadi saMsArasya vartmani sthitaH prANI viSaNNaH janmajarAmaraNAdivyasanairnirvedam ApannastadA satyam etad uktaH mayA idaM pratipAditaH / kiM tad ityAha / he mUDha pavanavat zIghram AtmIyaM manaH susthiraM hu iti nizcitam kuryAH / manasi niyantrite sati mahAnandasaMpat saMpatsyata iti bhAvaH // vizci / vunnau / vuttu / "viSaNNokta - vartmano vunna - vRtta-viccaM" [421] // valiuM / appaNau / vaDha / " zIghrAdInAM vahillAdayaH" [422] // 68. niyamavihInA abhigraharahitA ye rAtrAvapi kasaratkaiH khAdanti kasaratkazabdaM kurvANA bhakSayanti te pApameva duravagAhatvAt hradaH tasmin ru iti huhuruzabdapUrva patanti nimajjanti / bhavalakSeSu bhrAmyanti ca / rAtribhojanAt pApaM tatazcAturgatikasaMsAre paribhramaNaM bhavatIti bhAvaH / / 1 B pambaliu 2 BC deg bhavalakSeSu ca bhrA. 19 [ kumArapAlacarita ] Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kumArapAlacarite tava-paripAlaNi jasu maNu vi makkaDa-ghugghiu dei / Ahara-jAhara bhava-gahaNi so ghaI na hu~ prAmvei // 69 // saggahoM kaeNhi~ kari jIva-daya damu kari mokkhahA~ resi / kahi kasu resiM tuhu~ avara kammArambha karesi // 70 // . kasu tehiM parigahu aliu kAsu taNeNa kahesu / .... jasu viNu puNu avase na sivu avasa tamikasi lesu // 71 // 69. yasya manaH tapaHparipAlane markaTasya ghugdhikAm iti taJceSTAm / autsukyam iti yAvat / dadAti vitarati / sa purussH| ghaI. iti pAdapUraNe / bhavagahane hu iti nizcitam ehi re yAhi re iti gamanAgamanakriyA na prApnoti / mukto bhavatItyarthaH // huhuru / ghugghiu / "huhuru-ghugdhAdayaH zabdaceSTAnukaraNayoH" [423] |aadigrhnnaat Ahara / jAhara / / ghaI / "ghaimAdayonarthakAH" [424] / 70. svargasyArthe tvaM jIvadayAM kuru / mokSasyArthe ca damam upazamaM kuru / tathA tvaM kasya arthe kiMnimittam aparAn karmArambhAn karoSIti kathaya / na kopi anyorthaH AtmanaH sukhAyetyarthaH // 71. kasyArthe parigrahaH hastyazvarathapAdAtadhanadhAnyAdirUpasaMgrahaH / alIkaM kUTabhASaNaM ca kasyArthe iti kathaya / durgatihetutvAt ete sukhAya kriyamANe api Atmano duHkhAyaivetyarthaH / tarhi kiM gRhNAmItyAha / jasu iti dvitIyAyAH SaSThI [ 3.134 ] iti SaSThI / ataH yaM vinA punaH avazyaM nizcitaM zivaM muktiH na bhavati / avazyaM taM muktisAdhanam upazamAdikam ekazaH lAhi / ekavAramapi cet taM bhavAn gRhItavAMstadA muktiH svAdhIneti bhAvaH // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 [ hai. 8.4.430] aSTamaH sargaH / kAya-kuDullI niru athira jIviyarDau calu ehu / ' e jANivi bhava-dosaDA asuhau bhAvu caehu // 72 // te dhannA kannullaiDA hiaullA ti kayastha / je khaNi-khaNi vi navullaDaa ghuNTahi~ dharahi~ suattha // 73 // kehiM / resi / resiM / tehiM / taNeNa / "tAdarthye kehi-tehiM-resi-resiM-taNeNAH" [425] iti tAdayeM paJca nipAtAH // vinnu| puNu / "punarvinaH khArthe DuH" [426] / avaseM / avasa / "avazyamo DeM-Dau" [427] / / ekasi / "ekazaso DiH" [428] // 72. kAyakuTIraM niru nizcitam asthiraM vinazvaram / jIvitakaM prANadhAraNaM ca etat calam / ete kAyajIvitacApalyarUpe bhavadoSau jJAtvA azubhaM bhAvaM tyaja / azubhabhAvatyAge na ete bhaviSyata ityrthH|| .. kuddullii| jIviyaDaiu |dosddaa / "a-DaDa-DullAH svaarthikklukc''[429]|| 73. ye karNakAH kSaNe kSaNe / apIti pAdapUraNe / navAn zrutArthAn pibanti sugurusamIpe zRNvanti / yAni ca hRdayakAni dharanti zravaNAnantaraM sthirIkurvanti te karNakA dhanyAH / tAni ca hRdayakAni kRtA. rthAni / vidheyavidhAnAt te kRtakRtyA ityarthaH // karnulaDA / hiaullA / navullaDaa / "yogajAzcaiSAm" [430] iti aDaDaDulAnAM yogabhedebhyo ye syuste DaDaaityAdayaH svArthe bhavanti / / 10 jIvivaDa; D jIviaDau. 2 BCD kanulluDA. 3 B yaviyaDauM; C jIviyaDauM; D javiaDau. 4 B kanulluDA; BC kannuluDA. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 293 kumArapAlacarite ... paIThI kani jiNAgamahoM vattaDiA vi hu jAsu / amhArau~ tumhArau~ vi ehu mamattu na tAsu // 74 // jIvu jittulu jiai jiya-loi jai tittulu dama karai / gaNai vihavu ettulu na kettulu to ittahe nANu lahi jAi loi tettahi niruttau // 75 // . ... 74. yasya karNe jinAgamasya vArtikApi vacanamAtramapi praviSTA zrutA. tasya puruSasya etat idaM vastu asmadIyam etad yuSmadIyamapi / apiH svArthe / evaM na mamatvaM pratibandho bhavati / / piitthii| "striyAM tadantADDIH''[431]iti prAktanasUtradvayoktapratyayAntebhyo ddii:| vttddiaa| "AntauntADDAH'' [432] iti DauH / "asyede"[433]iti asya iH|| amhArauM / tumhArauM / "yuSmadAderIyasya DAraH" [434] // " 75. jIvo yAvantaM kAlaM jIvati jIvaloke yadi tAvantaM kAlaM dama karoti vibhavaM ca etAvat kiyat na gaNayati / tRNAyApi na manyata iti bhAvaH / tadA atraiva jJAnaM labdhvA tatra loke siddhaloke niruttau iti nizcitam yAti / nirvRto bhavatItyarthaH / mAtrAnAmakaM chandaH // jittulu / tettulu / ettulu / kettulu ! " atoDaittulaH' [ 435 ] // .... ettahe / tettahe / " trasya Dettahe " [ 436 ] !! 18 paiTTI. 2 BC paiTThI. 3 All the three MSS. read- striyAM sadaMtADDA iti apratyayAMtADDAH / tadaMtAcca / before " asyede" instead of Satra 482, Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [he. 8.4.439] aSTamaH sargaH / 293 . bhallattaNu jai maharsi' bhallappaNu pasameNa / jai karievvauM pasamu vijau to karelvauM karaNIM / jai a karevA karaNa-vijau to maNu niccalu dharahu / niccalu maNu puNu dharahu kariu jau rAga-dosaha~ / taha vijau karahi rAgAiahaM avicalu sAmAiu~ karivi / avicalu sAmAiu~ karahi nimmamattu nimmalu karavi // 76 // * 76. bhalleti zIghrAditvAt bhadram tasya bhAvo bhadratvam bhadratA vA / gadi tvaM kAGgasi tadA bhadratvaM prazamena labhase / nanu sa eva nAsti atastadupAyo vAcya ityAha / yadi prazamaH kartavyastadA karaNAnAM vijayaH kartavyaH / nanu tadvijayepyupAyaM na vidma ityAha / yadi ca karaNavijayaH kartavyastadA mano nizcalaM viSayeSu agAmukaM yUyaM dharata bibhRta / nanu tat sthiraM kathaM bibhRma ityAha / rAgadveSayorjayaM kRtvA manaH punaH nizcalaM dharata / rAgadveSajaya eva. manonizcalatAkAraNam ityarthaH / nanu tadvijayamapi kathaM karomItyAha |tthaa avicalaM sAmAyikaM kRtvA rAgAdInAM vijayaM kuru / nanu tadapi kathaM racayAmItyAha / nirmamatvaM nirmalaM kRtvA avicalaM sAmAyikaM kuru / ekasminnapi vRtte hetuhetumadbhatAni * bahUni vAkyAni / teSu ca saMbodhyasya sAmAnyavivakSayA ekatvaM vizeSavivakSayA ca bahutvam iti takriyAyAmapi kAGgasi dharatetyAdau ekavacanabahuvacanAni na viruddhAnIti / vastuvadanakakarpUrayoryoge sA~dha chndH|| bhallappaNu / " tva-taloH ppaNaH" [437] // prAyodhikArAt bhalattaNu // :- karievvauM / karevvauM / karevA / " tavyasya ievvauM-evvauM-evAH " [438] // lahi / kariu / karivi / karavi / "ktva i-iu-ivi-avyH"[439]|| 1.D degmahasi lahasi lahasi bhallappaNu. 2B deghauM; C deghau. 3D sArdhacchaMdaH Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 kumArapAlacarite . antu karoppi nirAniu kohahoM antu kareppiNu savvaha mANahoM / antu kareviNu mAyA-jAlahoM antu karevi niyattasu lohahoM // 77 // jai caevaM maNasi saMsAru siva-sukkha bhuJjaNa turiu / to kira saGgu muzcaNahiM kari maNu / taha suha guru sevaNahaM nimmamattu ai-daDhu kareviNa // 78. // cittu karevi aNAulau~ vayaNu kareppi acappalauM / / kammu kareppiNu nimmalau~ jhANu pajuJjasu nicalauM // 79 // 77. nirAniu iti nizcitam krodhasya antaM vinAzaM kRtvA sarvasya mAnasya antaM kRtvA mAyaiva jAlaM sugatigamananirodhakatvAt AnAyaH tasya antaM kRtvA lobhasya antaM kRtvA nivartasva tiSTha / kaSAyarahito bhaveti bhAvaH / vadanakaM chandaH // ___ kareppi / karoppiNu / kareviNa / karevi / "eppyeppinnvevyevinnvH"[440]|| 78. yadi saMsAraM tyaktuM manyase abhilaSasi zivasaukhyaM ca bhoktuM saMvedayituM tvaritaH utsukaH tadA kila iti AptavAde / saGgaM putrabhitrakalatrAdisvajanasaMbandhaM moktuM tathA zubhaM guruM sevituM nirmama tvaM ca kartuM manaH atidRDham atinizcalaM kuru / nirmamatvaM vA atidRDham atinizcalaM kartuM manaH kuru / abhilaSasvetyarthaH / evaM manasi kRte saMsArocchedo muktiprAptizca dhruvaM bhaviSyatIti bhaavH| mAtrA chandaH // 79. cittam anAkulaM viSayaiH anupaplataM kartuM vacanam acappalauM iti satyaM kartum karma kAyavyApAraM nirmalaM niSpApaM kartum dhyAnaM nizcalaM - 1 virodhakatvAt. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 [ hai0 8.4.444] aSTamaH srgH| jamuNa gameppi gameppiNu janhavi gamppi sarassai gamppiNu narmada / lou ajANau jaM jali buDDai naM pasu kiM nIraiM siva-sarmada // 80 // nAi nivesiu naMu lihiu nAvai TaGkukkiNNu / jaNi paDibimbiu jaNu sahaju kari jiNu maNi oinnnnu||81 prayuGva / dharmadhyAne nizcale sati manovAkAyasaMyamo bhaviSyatIti mAvaH / jhaMvaTakaM chandaH // - caevaM / bhuJjaNa / muJcaNahiM / sevaNahaM / kareviNa / karevi / kareppi / kareppiNu / "tuma evamaNANahamaNahiM ca" [441] / cakArAd eppi-eppiNu-evi-eviNavaH // 80. yamunAM gatvA jAhnavIM gatvA sarasvatIM gatvA narmadAM ca gatvA yat ajJAtA yuktAyuktAvivecanazIlo lokaH pazuriva mahiSAditiryagiva jale buDati nimajati tat kiM nIrANi zivazarmadAni / na tajalAni svamadhyapAtibhyaH saMdAsvAntaHsthitebhyo matsyAdibhya iva muktizarma prayacchantIti bhAvaH / vadanakaM chandaH // [gemeppi / gameppiNu / gamppi / gmppinnu| "gamereppiNveppyoreluMgvA' [442] / * ajANau / "tRnoNaH" [443] / tRnpratyayasya aNaaH / / ] ..'. 81. nivezitaH sthApitaH tam iva / likhitaH kuDyAdau citritaH tam iva / TaGkAbhiH utkIrNaH prastare vilikhitaH tam iva / pratibimbitaH darpaNAdau labdhapratibimbaH tam iva / sahajaH svabhAvaH tam iva ca jinaM manasi avatIrNa kuru / dohaka chandaH // naM / nAi / nau / nAvai / jaNi / jaNu / "ivArthe naM-nau-nAi-nAvai-jaNijaNavaH" [444] // .1 BCD naM. 2 This part of grammar is not given in BCD. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 kumArapAlacarite liGgu atatrau~ jai no kRvA / lahara kRvAlU nivvudi nRvA // 82 // ia savva-bhAsa-vinimaya-parihiM parama tattu sav vi kahivi / nia-kaNTha- mAla Thavi nRva - urasi gaia devi maGgala bhaNivi // 83 // 82. he nRpa yadi kRpA prANiSu dayA nAsti tadA liGgaM darzaninAM veSadhAraNam atantram apradhAnam / durgatau patataH kRpAM vinA na tena paritrANaM kimapi bhavatIti bhAvaH / nanu kRpAparasyApi samIhitasiddhirna bhaviSyatItyAha / kRpAluH nirvRtiM labhate samAsAdayati / sumanoramA chandaH // iha apabhraMzodAharaNeSu kvApi kvApi pUrve liGgavyabhicAro darzitosti atastatsiddhayartham atra "liGgam atantram" [445] iti lakSaNaM vacobhaGgayantareNa uktam // nivvudi / "zaurasenIvat " [446 ] ityanena apabhraMze zaurasenIvat kAryam / ataH " to do'nAdau zaurasenyAm " [ 4.260] ityAdinA tasya daH / evam anyadapi Uhyam // apabhraMzabhASA samAptA // 83. adhunA zrutadevatAyA upadezaM samarthayan sthAnagamanapUrva ca tasyAH paramArhatazrIkumArapAla bhUpatiM prati prasAdAtizayaM prakaTayan tadudIritamaGgalavyAjena ca mahAkAvyaparisamAptau pranthakAro maGgalam Aha / iti pUrvoktayuktyA sarvabhASANAM prAkRtAdibhASANAM vinimayA vyatyayAH / parihiM iti zIghrAditvAt gItayastAbhiH kRtvA sarvamapi parama 1 C nivRtiM . Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ hai. 8.4,448] saptamaH sargaH / 297 tattvaM kathayitvA nijakaNThamAlAM ca nRporasi zrIkumArapAlabhUpakaNThakandale sthApayitvA vinyasya devI zrutadevatAmaGgalaM tvaM jinapravacanaprotsarpaNAM kuryAzciraM nandyA ityAdi zreyobhidhAyakaM vAkyaM bhaNitvA nijabhuvanaM saMprAptA // prAkRtAdibhASAkAryANAm anyonyaM teSu teSu prAgudAharaNeSu vinimayo drshitH| sa ca na sUtraM vinA sidhyati / ataH vinimayatipadena paryAyAntareNa " vyatyayazca" [ 447 ] iti sUtraM vinimayArtham uktam // urasi / "zeSaM saMskRtavat siddham " [448] / zeSaM yad atra prAkRtAdibhASAsu aSTamAdhyAye noktaM tat saptAdhyAyInibaddhasaMskRtavadeva siddham / ataH yathA uraszabdasya DyAm ure urammi bhavataH tathA kvacid etadapIti / evam anyodAharaNeSvapi rUpavizeSo jJeyaH // aSTamasyAdhyAyasya udAharaNapratipAdanadvAreNa caturthaH pAdaH saMpUrNaH // evaM ca vyAkaraNASTamAdhyAyalakSyabhUtAH prAkRtAdibhASAH samarthitAH / / .. iti zubham // .. ityAcAryazrIhemacandraviracitazrIkumArapAlacaritaprAkRtayAzrayamahAkAvyavRttau __aSTamaH sargaH samAptaH // tatsamAptau ca samAptaM cedaM vRttitaH prAkRtayAzrayamahAkAvyam / / saMtApApahadarzanaM zivakalAdAnoditAzaMsanaM vizvArSyAmRtadAyipAdabhajanaM ratnAkarAnandanam / zrIkalpadrumasodaraM kuvalayAmodapramododdharaM kAmodbhAsi kuraGgahAri sakalaM bhAtyatra cAndraM kulam // 1 // __ tasmin sobhayadevasUrirabhavat kluptAGgavRttistataH saMvigno jinavallabho yugavaro vidyAlitArAmbaram / - tatpaTTe jinadattayogitilakaH sanmArgapadmAryamA khyAtaH zrIjinacandrasadgururataH saubhAgyabhaGgayekabhUH // 2 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 kumArapAlacarite vijJAH kecana lakSaNetha katicit tarkeparepyAgame . kAvyenye ca samagrazAstracaturAH prAyeNa nAmUn vinaa| vyaktuM nUnamidaM nidhirbahuvidhaiH zAstraivijApyasamAn prAjJAn rAjasabhAsvalambhayadato yAn jaitrapatrANyaram // 3 // bhRGgAyamANapadapuSkararAjahaMsA __ vrnnprtaapjitpusskrraajhNsaaH| zrIjainacandrapadapaGkajarAjahaMsA ___ste jajJire jinapatiprabhavotthahaMsAH // 4 // cAturvidyakramADhyA vijitatadamRtakSIbabhUtIrahasyo- . tsargAkhyadvandvazRGgA stanitavaratapobhAvanA dAnazIlAH / - duHprApAH svalpapuNyaiH sthagitaparagavIsphUrtikIrtiprapaJcA yeSAM pAdaprasAdAdbhavati suragavI kAmitArthAya puMsAm // 5 // viSvagvyatiSThitajinAlayadambhaTTabdha prAleyazailajanitottaradigvitarkAH / saMghopadaM dadhati saMprati jainapatyaM te zrIjinezvarayugapravarA munIzAH // 6 // teSAmAdezamAsAdya kAmakalpadrumopamam / / mUrchAcchedasudhAsAraM zreyaH zreyodrunandanam // 7 // nAsiddhaM na vipakSagAmi ca navA naikAntikaM sAdhanaM yeSAM satpratipakSakaM na viSayesauvepi no bAdhitam / jAtyudbhAvananigrahacchalaparavyAghAtavizrANakaM dRSTvA yAnapare zrayanti samitau dhIrA batAjJAparAH // 8 // . datto mudA tairjinaratnasUri kSamAdhipairbodhamaNipradIpaH / zrIprAkRtaghyAzrayagehagarbhasthitaM yadAdarzayadarthajAtam // 9 // 1 CD kSIra. 2 D seghe padaM. 3 ya Ada? Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [0 8.4.448] aSTamaH sargaH / zrImajjinezvarayatIzvaradattadIkSAzikSotra pUrNakalazo gaNiralpabuddhiH / anyopakAriSu padaM parilabdhukAmo vRttyAnayA kimapi tat prakaTIcakAra // 10 // sAhityatarkAgamazabdavidyA zANAnizAtIkRtabuddhidhAraH / ciccheda lakSmItilako gaNirme sabrahmacArI skhalitoktivallIH // 11 // yadatra vitathaM kiMcit buddhimAndyAt prajalpitam / prAjJairmayi kRpAM kRtvA tacchodhyaM zuddhamAnasaiH // 12 // nIrAjyArkeNa pUrva marakataghaTite bhAjane vyoniM dhRtvA puSpANyRkSANi sArviH kumudavanasuhRnmAGgalikyapradIpam / dhAtA zAntyai vidhatte sakaladigadhipaunatvalaM yAvadeSA stAttAvanmauktikasrag budhahRdi vivRtiH prAkRtadvyAzrayasya // 13 // samarthitA vikramarAjavarSe hayAntarikSajvalanendusaMkhye / puSyArkazasyAmalaphAlgunaikA dazItithau vyAzrayavRttireSA // 14 // mAnaM triMzadadhikadvicatvAriMzacchatAnyabhUt / pratyakSaraM gaNanayAmuSyA vRtteranuSTubhAm // 15 // // pra0 521 / / nikhilagranthAnaM 4230 // 299 1. sArciH ku ? 2 pAnAmalaM ? Page #350 -------------------------------------------------------------------------- Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSarAnukramaviziSTA zabdasUcI / a akasAya ( akaSAya ) 8. 7. akAlI ( akAlA ) 4. 46. akAsa ( akRza ) 1.78. akilinna ( aklinna ) 2.1. kuNTa ( akuNTha ) 1.19. akUraM ( anISat ) 3.65. akka ( arka) 2. 23. akkandAvaNaya ( AkrandakAraka ) 6. 90. a s. ca. ai ( saMbhAvane ) 4. 16. aikhearA ( atikhecarA ) 4. 46. ~ aiccha P ( gam ) aicchai ( gacchati ) 7. 6. aidaDha ( atidRDha ) 8.78. aidulaha (atidurlabha) 3.54. ainizcala (atinizcala) 2.91. ainidruhAvaNa (ativiSTambhakaraNa ) | / akkasa P. ( gam ) 6. 42. aimalaya ( atimalaya ) 4.34. aitaya ( atimuktaka ) 2.26. aimuttaya ( atimuktaka ) 2.26. 1 * aisaa ( atizaya ) 1.5. 2 aisaa ( IdRk ) 8. 52. aisIala (atizItala) 4. 41. aI P. ( gam ) aIi ( gacchati ) 7. 6. - aMga ( aGga ) 1. 19. aMsu (aMzu ) 1. 16; 2. 45. aMsua (azru ) 1.55. akama (akrama ) 1. 14. akasmasa ( akalmaSa ) 3. 35. akaya (akRta ) 2. 88; 8. 46. akayandha ( akabandha ) 2.57. akaraNIa ( akaraNIya ) 2.60. akalaGka ( SK ) 1. 16; 6. 6. aksara ( gacchati ) 7.6. akkha (akSa) 7. 7. akkhaa ( akSaya ) 8.32. akkhaya ( akSINa ) 1.27. akkhara (akSara) 8. 28, 35. akkhalia ( askhalita ) 3. 32. akkhANa ( AkhyAna ) 3.40. akkhINa (akSINa ) 1.27. / akkhoDa P. ( kRS) akkhoDia (kRSTa ) 7.33. akkhoha ( akSobha ) 6. 104. akhama ( akSama ) 2.89. akhalia ( askhalita ) 3. 21; 4. 39; 5. 51, 53. khANu (asthANu ) 2. 86. akhAdima ( akhAdya ) 7.62.. akhijamANa (akhidyamAna ) 6.90. akhila ( SK . ) 2. 91; 6.86 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 kumArapAlacarite [akhINa-acchiMra * akhINa ( akSINa ) 2. 84. akollatalla (aGkoThataila) 3. 79. . akhuja (akubja)2. 27. 1 aGga (SK.) 1. 60; 2. 11, . akhuTTia (atuDita) 6. 77. | 34, 59, 85, 4. 16:5. akhuDia (akhaNDita) 1. 38; 102, 7. 16,58. 6. 78. | 2 aGga ( SK=deza ) 4. 61. agaNanta ( agaNayat ) 1. 52. | __aGgaNa (SK.) 6. 63. agaNi (agni) 3. 48. 1 aGgaya ( aGga) 4. 27. agaNia (agaNayitvA)3. 36; | 2 aGgaya (aGgada ) 1. 76. . 4. 42. aGgAra (SK.) 1. 35. agaru (sK.) 2.21,45,5.13. ___ aGgua (iGguda ) 1. 60. agijjhanta ( agRdhyat ) 7. 56. | aGguma P (pR) agummia ( amohita) 7. 47. ___aGgumia (pUrNa) 7. 15. . . agejjhA (agRhyA) 3. 57. / aGguli (SK.) 6. 34. agga (agra )2. 47, 87. / acappalaa ( satya) 8. 79. aggao ( agrataH) 1. 38. . aMcayantIkaya ( azaknuvatkRta) aggi (agni) 3. 48, 51, 4. 6. 53. , . 34, 35; 5. 56, 6.103. - acala ( SK.) 3. 11. 1 aggha P (rAj) acalia (acalita ) 7. 63. agghia (rAjita) 6. 63. / acuccha ( atuccha) 2. 38. 2 aggha (argha) 1.49,65,6. 12. | 1 accha (.SK.)2. 27. agdhava F. (pU) 2degaccha (acchi akSi) 2. 86; agghavia (pUrNa) 7. 14. 7. 21, 64. agghADa (pR) acchaara ( Azcarya ) 3. 25. agghADai (pUrayati) 7. 14. acchara (apsaras) 1.10,4.43. agha (SK.) 7. 69. accharasa (apsaras) 1. 10. aghisia (agrasta) 7. 46. accharA (apsaras) 4. 13. accharia (Azcarya ) 1. 24. aGkia ( aGkita ) 2. 51. accharija (Azcarya ) 3. 25. 1 aGka ( SK. utsaGga ) 1. 55. accharIa (Azcarya ) 3. 25. 2 aGka ( SK.=cihna) 1.55,4.70. acchi ( akSi ) 1. 24, 2.71, aGkura (SK)2.46, 77,5. 18. ___90; 3. 41, 74, 83, 4. aGkusa ( aGkuza )2. 38. 30, 49, 78, 5. 76, 86; aGkolla (akoTha-vRkSavizeSa)2.37. | 6. 7, 15, 24, 99. . aGka Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acchIvisa-aNajamANa ] zabdasUcI / acchIvisa (akSiviSa) 2.89. acchera (Azcarya) 1.41;3.24. achamma (achadma ) 3.57. achINa (akSINa) 2.84. achuccha (atuccha ) 2. 38. aja (SK) 4. 47. ajaDA (SK) 3. 75. az2aDila (ajaTila) 2. 35. ajarijanta (ajIryamANa ) 7.87 ajalacara (SK) 2. 24. ajA (SK) 4. 47. ajANa (ajJAta) 8. 80. ajuNNa (ajIrNa ) 1. 65. ajUria ( akhinna ) 6. 90. 1 aja (arya Arya vA ) 4. 51. 2 aja ( a ) 4. 11; 38, 58.. 7.33, ajjuNa (arjuna) 5. 9, 12. ajjU (AryA) 1. 52. ajo (arya Arya vA ) 4. 51. * ajhaGkhira (aniHzvasanazIla ) 7.44 ajharanta (asmarat ) 6. 44. ajhijamANa (akSIyamANa ) 6. 13 ajhINa (akSINa) 2. 84. aJca P. (kRS) aJcia (kRSTa) 7. 31. aJcala (SK) 3. 88. ~ aJja "" + vi. vaMjia (vyaJjita) 1. 18. - vaJjaa 2. 69. aJjali (SK) 1.27; 5. 30; 6. 33. 303 aT aTai (aTati) 2. 35. 1 / aTTa P. ( kath ) aTTaa (kvathita) 6. 81. 2 aTTa (SK.) 2.86. aTTha (artha = prayojana ) 3. 7. aTTama (aSTama ) 3.68. aTTi (asthi) 3. 7. aDa (avaTa) 2. 81. aDDukkha P. (kSip ) aDDakkhaa (kSipta ) 6. 96. aDDU (ardha) 3. 13. aNa (RNa) 1.89. aNaucchanna (anutsanna) 1.71. aNaummillia (anunmIlita) 7. 65. aNaohi (anavatIrNa) 6. 52. aNakaDia (akRSTa) 7. 31. aNakaDhia (akkathita) 6. 81. aNakampira (akampanazIla ) 6. 32 aNakhijjira (akhedanazIla ) 7.60. aguJjAvia ( ahAsita) 7.41 aNaguppanta (avyAkulIbhavat ) 6. 102. aNagummaDia (amohita) 7.47 aNaGga(anaGga)5.15,76,78,85. aNacaJcuppia (anarpita) 6.27. aNacukka (abhraSTa ) 2. 5. aNaccha P. (kRS) aNacchei (karSati) 7. 32. aNachaDia (amukta) 6. 56. aNajamANA (ajJAyamAnA) 7.89 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 kumArapAlacarite aNajjhayaNa (anadhyayana ) 5.90. aJji (anajita) 1. 18. aNajJa (ananya ) 8. 2. aNaDimbhanta (asrasta) 7.42. aNatuccha (atuccha) 2.39. aNathakkanta (atruTyat ) 7.92. aNathakkia (aphakkita - anacaiirgata) 6. 54. aNadaia (adayita) 4. 8. aNannAisa (ananyAdRza) 8. 58. aNapaulia ( apakka) 6. 55. aNaphuDia (asphuTita ) 7.20 . aNabhindia (abhinna) 7.55. aNabhuJjanta (abhuJjAna) 1.15. aNaraha (anarha) 3. 56. aNaruha (anarha ) 3. 56. aNalUria (acchinna) 6.83. aNavaJjha (avandhya ) 3. 3. aNavarAisa (ananyAdRza ) 8. 58. aNavevira (akampra ) 6.100. aNasAharia (asaMvRta) 6.51. aNasiroviaNa (azirovedana ) 2. 8. aNasukkha (azuSka ) 2. 85. aNaha se avva (ahasanIya ) 5. 82. aNahila (aNahila) 1.2. aNAiJcha (anAkRSTa ) 7.32. aNAulaa (anAkula ) 8. 79. aNAluGkhaNijja (asparzanIya ) 7. 28. aNiu~ttaya (atimuktaka) 2.25, [ aNajjhayaNa-atoDia aNiDDuanta (akSarat) 7.17. ANaDDi (anRddhi) 3. 12. aNimalla (anirmAlya ) 1.29. aNila (anila) 6.87. aNilukkanta (atuDita) 6.78. aNivAria ( anivArita) 6.15 akaMpa (anukampA ) 1.20. aNu jiNa (anujina ) 2. 66. aNutthAya (anutsAha) 3. 15. aNuddha (anUrdhva ) 3. 22. aNurAilla (anurAgazIla) 3.87 aNurAga (anurAga) 1. 48. aNuvaja P. ( gam ) aNuvajjai (gacchati) 7.6. aNuvitta (anuvRtti) 3.82. aNusAsaNija (anuzAsanIya ) 6.1 aNuhAriNI (anukAriNI) 7.92 aNUNa (anyUna) 4. 25. aNega ( aneka) 1. 4; 6. 22. aNorummia (anudvAna = azuSka ) 6. 8. aNha P. ( bhuj ) aNhae (bhuGkte) 6. 74. atattha (atrasta) 3.68. atantraa (atantra ) 8. 82. atama (atamas ) 1.58. atava (astava) 3. 15. atiNha (atIkSNa) 3.37. atuTTi ( atuDita) 6. 77. atuTTira (acchidura) 7.63. atuDia ( atuDita) 6. 78. atula (SK) 2.51. aturanta (atvarat ) 7. 16. atoDia (atuDita) - 6. 78. 40. aNijjharanta (akSIyamANa ) 6. 13. aNiGkura (aniSThura) 3. 32. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atta-andhala shbdsuucii| atta (Arta) 1. 9, 89; 2. 37 adiTTi (adRSTA) 8. 25. adizustida (atisusthita) 8.2. atti (arti) 8. 24. adIha (adIrgha) 1. 10. 1 attha (artha-abhidheya) 7. 34. aduia (advitIya) 1. 62. 2 attha (artha=dhana) 3. 7. adugucchiA (ajugupsitA)6.4. 3 attha (artha-vastu) 1.72; 8.46, | adUra (SK) 8. 39. adolideg (adolinI) 6. 32. 4 attha (artha=prayojana) 2.21,65; / adolira (dolArahita) 2. 47. 5. 24, 27; 7. 50. adda (Ardra) 1. 55. atthamaNa (astamana) 5. 88. addhIkaya (adhIkRta) 3. 13. atthANI (AsthAnI) 1. 73. adha (atha)2. 43. athaka (prasaraNazIla) 6. 11. adhaTTa (adhRSTa) 1. 82. athira (asthira) 1.40; 2.31; anaJja (ananya)8.6. 8. 72. anala (SK) 2. 51. athera (asthavira) 2. 12. anAlampha(anArambha anAlambha va) atheva (astoka) 3. 62. 8. 12. athoa (astoka) 3. 63. anila (SK) 2. 51, 5. 5. athoka (astoka) 3. 62. anu (anyathA) 8. 60. athova (astoka) 3. 62. anta (SK) 7. 1; 8. 77. . aMdas antaggaya (antargata) 1. 42. . aha (asau) 5. 18. antappAya (antaHpAta) 3. 32. .. aha (asau) 5. 18, antara (sK) 4. 52. " aha (adaH) 5. 18. antaraGga (SK) 7. 1. * amU (asau) 5. 19. antarappA (antarAtmA) 1. 7. . amuM (adaH) 5. 19. antAvei (antarvedi) 1. 2. oi (amI amUn vA) 8. 29. anteura (antaHpura) 1. 42. amuNA (amunA) 5. 65. . antouriM (antarupari) 1. 8. iammi (amuSmin ) 5. 20. andeura (antaHpura) 7. 93. amummi ." 5. 20. andolA (SK) 3. 18. . ayammi, " 5. 20. andha (SK) 3. 9.. amUsu (amUSu) 5. 19. andhayAra (andhakAra) 1. 57. adiTTa (adRSTa) 2. 8..... andhala (andha) 3. 9.. 20 [ kumArapAlacarita] Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite [anna-abhisaraNa ' anna (anya) 1. 24, 26, 66; apusaNa (amArjana) 6. 68. 2. 49; 3. 71, 74, 86, | appaNaa (AtmIya) 8. 67. .. 88 4. 11, 14, 53, 55, appaNaya (AtmIya) 3. 78. ..:58, 65, 68, 70, 71; 6. appaNA (AtmIya) 8. 45. . ..2, 47, 7. 25, 68, 70, | appaNo (svayam ) 4. 17. 72, 99; 8. 25. appAha P. (sam-diz) . annatto (anyataH) 3. 85. ___ appAhAmo (saMdizAmaH)7. 23. annattha (anyatra) 1. 44; 3.85 appulla (AtmIya)3. 86. .. annado (anyataH) 3. 85. apharusa (aparuSa) 2. 53. annanna (anyonya) 2. 6. aphiTTa (abhraSTa) 7. 20. ... annaha (anyathA) 8. 6.. AphiDia ,, 7.21. annahi (anyatra) 3. 85. aphuDia (akhaNDita) 7. 63.. annANa (ajJAna) 3. 37. aphusia (abhramita).7. 4. annona (anyonya) 2. 6; 4.50. abAhira (abahis) 3. 72... 5. 45, 81. abIhira (abhIta) 6. 35. apaDAyANiya(aparyANita)2.63 abbhasi (abhraMzin) 7. 21. apaDia (apatita) 7. 57. abbhAsa (abhyAsa) 2. 11. apammukka (apramukta) 3. 45.. abhiDa P. (sam-gam ) apayallira(azaithilyakRt alambana- | abhiDai (saMgacchate) 7. 11. - kRt vA) 6. 43. aparimutta (aparimukta) 2. 82. 1 abbhutta,P. (pra-dIp) / aparihava (aparibhava) 6. 40. __abbhuttae (pradIpyate) 6. 103. apalitta (apradIpta)2. 48. | 2 abbhutta P. (nA) apaloTTia (apratyAgata) 7.12. ___ abbhuttanta (snAt) 6. 10. apallaTTa (aparyasta) 3. 15. abhaa (abhaya abhayakumAramuni) apavva (aparvan ) 1. 14. 7. 38. apavvAia (amlAna) 6. 12. abhaJjia (abhagna) 6. 70. apaskhalida (apraskhalita) 8. 1. | abhatta (abhakta) 6. 106. apija (apeya) 2. 60. abhamia (abhrAnta) 7. 5. apihaM (apRthak) 2. 32. abhaya (SK) 1. 45. apuNabhava (apunarbhava) 2. 65. / abhipallANia (abhiparyANita) apurava (apUrva) 4. 55; 7.96. 3.25 aputra (apUrva) 3. 67; 7. 97. | abhisaraNa (sx) 5. 102. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhihANa-alaMgha] shbdsuucii| * abhihANa (abhidhAna) 7. 90. amheccayA (AsmAkI) 3. 77. abheDa (abhera-akAtara) 2. 62.. ayacchira (karSaNazIla) 7. 32. amaa (amRta) 6.16,29,8.59 / ayyAvatta (AryAvarta) 7. 95. amaya 2. 72; 6. 7, 17; araNNasANa (araNyazvan )1. 46. 7. 81,92. arahanta (arhat ) 7.52,53,54, amaila (amalina) 3. 69. 55, 56, 57, 58,59, 68. amautta (amRdutva) 1. 79. arAa (arAjan ) 4. 62. amaJca (amartya) 4. 76. 1 arAi (arAti) 2. 73. amanta. (amAt) 4. 30. 2 arAi (arAtri) 3. 39. amanda (SK.) 4. 32. . 1 arAiNaM (arAjJAm ) 4. 63. amaya S. amaa. 2 arAiNaM (arAjAnam) 4. 63. amayamaI (amRtamayI) 1. 37. arAiNA (arAjJA) 4. 65. amayamaya (amRtamaya) 1. 37. ari (SK) 1. 46, 61,2. 36; amarisa (amarSa) 3. 50. 6. 39, 55, 81 amarI (SK.) 6. 51. 1 ariha (arha) 3. 49, 55. amala (SK.) 1. 73; 2. 30. 2 ariha (arhat ) 8. 9. amia (amRta) 8. 24. . amilANa (amlAna) 6. 12: aruNa (SK) 1. 57. are Inter (ratikalahe) 4. 13; AmilAya(amilAtaka-puSpavizeSa) (saMbhASaNa) 4. 51. .. 3.61. aroa P. (ud-las) amuga (amuka) 2. 25. aroai (ullasati) 7. 45. amuNijanta (ajJAyamAna)7.89. arca amusAvAi (amRSAvAdin )1.85 accanti (arcanti) 2. 56. amUsa. (amRSa) 1. 85. acijanti (aya'nta) 5. 62. . amogha (SK.) 6. 43. accia (arcita) 2. 63. . amosA (amRSA) 1. 85. accia (arcayitvA) 1. 81. amba (Amra) 3. 20; 4. 22. arju ambu (SK.) 3. 8; 4. 60. ambuja (SK.) 2. 54. ajijai (aya'te) 7. 88. ammahe Inter (harSe) 7. 102. ajia (arjita) 6. 71.. 1 ammo Inter (Azcarye) 4. 17.. ajida ,, 7. 95. . 2 ammo (he amba) 4. 53. alaM (SR) 5.58. amhAraa (asmadIya) 8. 74. alaMgha (alaGghaya) 1. 17. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 kumArapAlacarite . [alakkha-avaseM alakkha (alakSya) 2. 5. avakkha P. (dRz) alacapura (acalapura) 3. 60. avakkhanta (pazyat) 7. 25. alasi (atasI) 2. 41. avagama (SK) 2. 69. alAudeg (alAbU) 1. 46. avacaa (avacaya) 5. 30. alAhi (nivAraNe) 4. 8. avacaya (SK) 3. 49. ali (SK) 2. 29, 3. 2, 5, avaja (avadya) 3. 2. 31, 38, 41, 45,55, 59, avajasa P. (gam) . 68; 4. 22; 5. 7,52,60, ___ avajjasanta (gacchat).7. 7. 74, 76; 6. 8, 38. avazcia (avaJcita) 6. 58. alia (alIka) 3.75;5. 93; avaDa (avaTa) 2. 81.. .. 8.71. avaNi (avani) 2. 85, 7.98. aliNI (alinI) 3. 90. avataMsia (avataMsita) 2. 7. alIvahU (alivadhU ) 5. 49. avasthA (avasthA) 2. 31. alla (Ardra) 1. 55. avamagga (apamArga) 7. 40. allattha P. (ud-kSip ) . avamacca (apamRtyu) 1. 82. 'allatthia (utkSipta) 6. 99.. avayaMsa (avataMsa) 1. 3, 4, allia P. (upa-sRp ) avayaMccha P. (dRz) . Allianta (upasarpat ) 6. 94. ! avayacchanta (pazyat) 7. 25. alliva P. ( arpay) -avayajjhama allivia (Arpita) 6. 27. - avayajjhiUNa (dRSTA) 7. 26.. allI P.(A-lI). avayAra (apakAra) 2. 18. allINa (AlIna) 6. 35. 1 avayAsa P. (zliS) av avayAsia (zliSTa) 7. 35. - ava (rakSa) 7. 94. / 2 avayAsa (avakAza) 2. 18. +A. Avau (Agacchatu)8.26 : avara (apara) 2. 5, 63, 8.70 avaakkha P. (dRz) avaraNha (aparAhna) 3. 31. ., avaakkhai (pazyati) 7. 26. : avari (upari) 1. 13, 68. avaaccha P. (hrAd) avarilla (uttarIya) 3. 88. __avaacchi a (hlAdita) 6. 82. avaruppara (paraspara) 8. 55. avaAsa P. (dRz) degavaeNla (kamala) 8. 47. - avaAsai (pazyati) 7. 26. avasa (avazya) 8. 71. avaMcaNija (avaJcanIya) 1. 17. avasadda (apazabda) 2. 18. avaMchaNija (avAJchanIya)1.17. avase (avazya) 8. 71. Hinlan Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaseha-as ] shbdsuucii| 309 1/avaleha P. (naz) avisama (aviSama) 2. 57. avasehai (nazyati) 7. 22. avisUranta (akhidyamAna) 6. 90 2 /avaseha P. (gam) avihIra (apratIkSa) 7.38. . avasehanti (gacchanti) 7. 9. avihUNa (avihIna) 1. 66. avassa (avazya) 8. 57. avIa (advitIya) 2. 73. 1/avaha P. (rac) avIya ,, 1.4. avahia (racita) 6. 59. avuka P. (vi-jJapay ) 2 avaha (ubhaya) 3. 69. ___ avukanta (vijJapayat ) 6. 26. 1 avahara P. (gam ) avuDDa (avRddha) 3. 41, ___ avaharia (gata) 7. 9. aveaNa (avedana) 2. 2. 2 avahara P. (naz) avemaia (abhagna) 6. 68. ___ avaharai (nazyati) 7. 22. avellaNija (aramaNIya) 7. 14. avaharaNa (apaharaNa) 2. 40. avehavira (avaJcanAzIla) 6. 58. avahANa (avadhAna) 6. 41. avvAhaya (avyAhata) 7. 79. avahAva P.(kap) avvo Inter (sUcane) 4. 14; avahAvasu (kaipasva) 6. 102. (duHkhe) 4; 14; (saMbhASaNe) 4. avaheDa P. (muc) .. 14; (aparAdhe Azcarye ca)4.14; avaheDiuM (muktvA ) 6. 56.. (bhaye) 4. 15; (Adare) 4.15; ... avAula (avAtUla) 1. 74. (Anande) 4. 15; (pazcAttApe) avi. (api) 1.17, 25, 30;2. 4. 15;(khede viSAde ca) 4.15. ... 90; 3.76; 4. 23; 5. 4,1 asU - 32, 35, 68; 6. 35; 7. atthi (asti) 1. 2, 5, 62. 28, 32, 50, 75, 8. 56. . atthi(asti Asi asmi vA)5.73 aviaTTia (avisaMvadita)6.88. asthi (smaH) 5. 72. aviaDDa (avidagdha) 3. 12. asi 4.00, 13. aviggha (avighna) 3. 40. si (asi) 3. 75,81,85,4. avicala (SK.) 8. 76. 11, 13, 16, 19, 56; 5. avirahi (avirahin ) 3. 15. 72; 6. 1, 3, 71; 7.102. avirAya (avilIna) 6. 38. mhi (asmi) 5. 72; 7. 50. avilumpia(akAkSita)7. 38. mha (smaH) 5. 72. aviloTTia(avisaMvadita)6.88. . . mho ,, 5. 72.. avisaMvAi (avisaMvAdinI)6 ( deg Asi (AsIt )1.28,40,42, a Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31.0 kumArapAlacarite 2. 7, 11, 34, 74, 75; 3. 3, 4, 16, 28, 31, 38, 42, 45, 47; 4.76, 78; 5. 88; 6. 30, 36, 37, 64; 7. 91. Asi (Asan) 3.47; 4. 37. ahesi (abhUt ) '9. 88. 2/ as +pari.pallattha (paryasta)3.15,25. asaI (asatI) 6. 18. asaMka (azaGka) 1. 11. asaMghaDia (asaMghaTita ) 6. 75. asaMvaria (asaMvRta ) 6.51. asaMsi (asaMsin) 7.42. asaGka (azaGka) 2. 5. asaGkala (azRGkhala) 2.32.. asajjha (asahya ) 3.3. asaTha (azaTha) 8. 12. asaDDU (azraddha) 3. 12. asaDha (azaTha) 2. 37. asaDhila (azithila) 2. 43 . asaNa (asana) 5. 61. asaddahANa (azraddadhAna) 7.67. asamANia (asamApta) 6.95. asaraNa (azaraNa) 5. 89. asaricchaa (asadRkSa ) 1.90. asarIra (azarIrin ) 7 26. asaha (SK) 1. 19. asAaDDia (akRSTa) 7. 31. asAraa (asAra) 8. 14. asi (SK) 1.39; 6.43, 66; 7. 33. asira (aziras ) 2.57. as-asmad asilimha (azleSman) 3. 20. asukka (azuSka) 2. 85. asuNia ( azruta) 6. 39. asuhaa (azubha) 8. 72. asUrisa (asupuruSa ) 1.5. asesa (azeSa) 2.10. asoa (azoka) 2. 75;3.18, 24, 29, 64. asollia (apakka) 6. 55. asmad ammi ( aham ) 5. 37. amhi 5. 37. ahaM. 3. 76; 4. 53; 5. 37, 73, 96; 6.2, 106: ahayaM mmi "" "" amho bhe mo v ,, hau~, 39 hage (ahaM vayaM vA ) 8. 5. amha (vayam ) 5, 37, 72. amhaI 8. 37. amhe yd " 5. 37. 3. 80, 5. 37. 3. 75, 78; 5. 37;6. 1, 106; 7. 67, 102. 8. 36. "" " 1. 29; 5. 37, 105; 6. 82; 8. 37. 5. 37. 5. 37. 5. 37. "" ai ( vayam ) 4. 19; 5. 2, 37, 98, 99. ammi (mAm) 5. 38. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asmad-asmad ] shbdsuucii| amhehi (asmAbhiH) 5.39. amha amhi ahaM , 5. 38. 5.38. , 5. 38. nh nh nh shw nw amhehiM , 8. 39. . . * . ,, 3. 87, 4. 58; 5. 38; 6. 97. . , 8. 38. mamaM , 5. 38. mamha ,, 5. 38.. mi , 5. 38. mimaM , 5. 38. amha(asmAn)5.38. amhaiM, 8. 37. amhe ,, 5. 38; amho , 5. 38. maitto (mat) 5. 40.. majjhatto ,, 5. 40. mamatto , 5. 40. mahatto , 5. 40. majjhu ,, 8. 39. mahu , 8. 39. amhatto (asmat) 5. 40. amhahaM , 8. 40. mamatto , 5. 40. amha (mama asmAkaM vA) 5. 41. amhaM , 5. 41. mai (mama)5. 41. . . . majjha (mama asmAkaM vA)5.41. majjhu (mama) 8. 39. . majjhaM ,, 5. 41. - mama , 5. 41. maha ,, 4. 13; 5. 41, . 96, 6. 96, 98; 7. 32, 84. mahaM ,, 5. 41. mahu ,, 8. 39, 40. me ,, 2. 79; 5. 41. amha (asmAkam) 5.88. amhahaM , 8.40. amhANa ,, 4. 56; 5.42. amhANaM ,,5.42,101,104. amhe ,,5. 41. amho ,,5. 41. Ne (mayA) 5. 39. . ,, 2. 79; 5. 39; 8. 14. ,, 8. 38. , 1. 30. 4. 12, 15, 57; 5.39; . 6. 2, 105. mamae ,, 5. 39. mamaM 5.39. mamAi ,, 5. 39. mayAi ,, 5. 39. mi , 5. 39. me , 5. 39. amha (asmAbhiH)5. 39. amhAhi (asmAbhiH) 5. 39. amhe , 5. 39. '. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 kumArapAlacarite . . [aha-Ahalaca nh . 42. nh 13 nh w nh w maI ,, 5. 43. . Ne (asmAkam) 5. 41. No 5. 41. majjhANa , majjhANaM mamANa mamANaM mahANa ,, mahANaM ,, amhammi (mayi) 5. 43. 5. 43. maI , 8. 38. mae , 5. majjhammi ,, 5. mamammi ,, 5. mahammi mamAi ,, 5. 43. mi ,, 5. 43. . me / 5. 43. amhAsu (asmAsu)5.44;8.40 amhesu ,, 5. 44. . majjhesu ,, 5.44 mamesu ,, 5. 44.. mahesu , 5. 44. aha (atha)1. 1, 37, 48, 71, 81; 2. 10, 21, 32, 62, 80,82, 3.20, 49; 4.12, 35, 5. 6, 33, 88, 106; 6. 22, 23, 30, 49, 62, 104; 7. 27,71, 75, 76, 77, 91, 8. 20, 64. aha S. adas. ahakhAya ( yathAkhyAta) 2.59. ahajAa ( yathAjAta)2. 59. ahara (aghara) 2. 47; 7. 19. aharia (adharita) 1. 41; 2. 58, 3.60.. aharema P. (pU) ___ aharomiya (pUrNa) 7. 15. ahaliddA (aharidrA) 1.59. ahavai (athavA) 8. 64. ahasiavva (ahasitavya) 5.83. ahaha Inter (SK) 7. 16. ahi (SK) 1. 62; 2.. 45; .4.45, 60.. ahia (adhika)2. 75; 3. 3; 4. 45, 76. ahiayara (adhikatara) 5. 13. ahiUla P (dah) ___ ahiUlai (dahati) 7. 48. ahiNava (abhinava) 5. 22. ahiNNu (abhijJa) 1. 39. ahinda (ahIndra) 6. 104. 1 /ahipaJcua P. (graha) - ahipacuanti (gRhNanti) 7.49. 2 /ahipacua P. (A-gam) ___ ahipaJcuia (Agata) 7. 10. ahimaju (abhimanyu) 3. 3. ahimaJja , . 3.3. . ahimannu , 2. 58, 3. 3. ahilaGka P. (kAGkSa) ____ ahilaGkhae (kAGkSati) 7. 37. ahilaGgha P. (kAGkSa) ahilaGghai (kAGkSati) 7. 37. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiva-Atmana ] ahiva (adhipa ) 1.8; 6. 49, 62. ahivai ( adhipati ) 4. 40 ; 6. 69. ahivannu (abhimanyu) 2. 58. ahiviJchi (ahivRzcika ) zabdasUcI | 2. 89. ahisAriA (abhisArikA ) 1. 12; 6. 20. ahIrantI (ahriyamANA ) 7. 86. ahulaNa (amArjaka ) 6.68. ahullA (aphullA ) 4.. 5. ahuvanta (abhavat ) 6.40. ahUNa (avihIna) 1.66. ahUva - puvva (abhUtapUrva) 5. 5. A A (SK) 7.99. Aa S. gam. AaDDa P. (vyA-pR) AaDDaa (vyApRta) 6. 50. Ai (Adi) 1.2, 48, 61; 2. 50, 62, 67, 84: 8. 76. Aiggha P. ( A-ghrA ) AigdhiuM (AghrAtum ) 6.10. 'Airia (AcArya) 1. 50. 1. Au ( Ayus ) 1. 10. 2 Au (ap ) 3. 90. Aujja (Atodya) 2. 8. Aujia ( Atodhika) 2. 74. AuDa P. (masj) AuDDia (magna) 6. 64. AuNTaNa (Akucana ) 2.25. Aula (Akula) 1.46. Ausa (AyuS ) 7. 74. Au - mANI ( AyurmAnina ) 1. 10. Auha (Ayudha) 3.11; 6. 60 Aesa (Adeza) 6. 96. AkaNTha (SK) 7. 81. Akara (SK) 3.59. AkAra (SK) 2.11. Akidi (AkRti) 2. 91. Agama (SK) 7.34, 44; 313 8. 61, 74. AghAa (AghAta) 3.8. AcAra (SK) 6.45; 8. 20. AcchedaNa (Acchedana) 6.85. Ajama ( Ajanma ) 7.35. Aji (SK) 6.92. / ADhapa P. ( A-rabh ) ADhappanta (ArabhyamANa) 7.90 ANaNa ( Anana ) 6. 76; 7. 21 Ananda (Ananda) 2. 43; 5. 103; 6. 23, 40; 7. 61. ANAyaNa (Anayana) 5.22; 31. ANA (AjJA ) 1.29; 3. 13; 6. 20, 97; 7. 4. ANAla (AlAna) 3.60. Atavatta (Atapatra) 6. 70. Ati (Adi) 8. 6. Atman attA (AtmA) 3. 17. 'attANA 6. 4. , appadeg 3. 17; 4. 56 5. . 50; 7. 73. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 kumArapAlacarite [ Adarisa-AveDaya . appA (AtmA)6. 57; 7. 73. - A-mUla-sira(AmUlaziraH)4.27 appANadeg 3. 17. Amela (ApIDa)1. 67; 2.55; appaa (AtmAnam ) 8. 42. appaM , 8. 13. . Amoa (Amoda) 3. 42. appANaM ,, 7. 34. Ayajjha P. ( vepa ). appANu , 8. 32. ____ AyajjhantI (vepamAnA) 6. 101 appu . , 8. 32. 1/Ayamba P. (vep ) appaNaiA (AtmanA) 4. 66. __ AyambamANa (vepamAna)6. 101.. appaNiA ,, 4. 66. 2 Ayamba (AtAmra) 1. 57. appANeNaM ,, 4. 66.. Ayaria (AcArya) 1. 50; . appaho (AtmanaH) 8. 38. 7. 62, 63. Adarisa (Adarza) 2. 52. Arattia (ArAtrika) 6. 32... AdarisIhUya (AdarzIbhUta) 1.3.. Arattia ,, 2. 78, 82... Adesa (Adeza) 6. 44. Arambha (SK) 7.51; 8. 63, . WAp +pra. prAvai (prApnoti) 8. 58. ArAma (SK).5. 14; 6. 86. -prAmvei . ,, 8. 69. ArAmia (ArAmika) 5. 6. -pAvalaM (prApnomi)8.38. Arisa (ArSa) 1. 1. -patta (prApta) 1. 73; 2. 9, Arola P. (puJja) 31, 39; 3. 13; 4. 17, . Arolia (punjita) 6. 65. 49, 78; 6. 47, 90; 8. AlaDI (Ali)8. 41. 39. Alassa (Alasya) 5. 30. + vi. vAvia (vyApta) 6.95. / AlAva ( AlApa ) 1. 55; +sam. samAviuM (samApya samAptuM vA) 6. 95. Aliha P. (spRz) - +saMpra. saMpatta (saMprApta) 1. 84. ___ Alihai (spRzati) 7. 28. Aballa (AbAlya) 3. 35. | AluGa P. (dah) AbharaNa (SK) 4. 37, 6. 22 ___ AluGkhai (dahati) 7. 48. AbhA (SK) 1.59,67, 3.59. Avai (Apat) 8. 48. . AbhAsa (SK) 8. 17. Avajia (Atodhika) 2. 8. Ama (abhyupagame) 4. 1. Avatta (Avarta) 2. 84. Amadda (Amarda) 1. 43. Avassaa (Avazyaka) 6. 6. . Amalaya (Amalaka) 5. 38. AveDaya (ApIDa) 2. 54. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asa-icchu.] shbdsuucii| 315 315 /As acchai (Aste) 7.55; 8.19. 1/i acchati ,, 8.10. ei (eti) 4.15, 18:5.61. acchate ,, 8. 10. enti (yanti) 1. 69. acchauM (Ase) 8. 56. ! janti ,, 1. 7. . acchau (AstAm ) 8. 64. esi (eSi) 3.85;4.16,51. acchaha (Adhvam ) 8. 41. esu (ehi) 4. 51. acchahu ,,8. 18, 21, 41. edha (eta) 4.8. AsINa (AsIna ) 1. 79; enta (Ayan) 5. 54. 6.27, 38.. entI (yantI) 4. 44. +samupA. samupAsia (samupAsya) +ud . uia (udita) 5.106. 2. 83. . +upa. uventi (upayanti) 4. 4. 2 i (pAdapUraNe) 4. 21. Asa (azva) 1. 34; 2. 90. AsaGgha P. (saMbhAvay) ia (iti) 1. 29, 48, 61,2. 17, 23, 53, 3. 56, 72, ___ Asacia (saMbhAvita) 6. 23. / 75; 76, 77, 78, 87, 4. AsaNa (Asana) 1. 79; 2. 32; 2, 8, 12, 21, 33,41, 45. .. 3. 74; 5. 25, 8. 15. 51, 52, 53, 54, 55, 58; Asatti (Asakti).8. 21. 5. 2, 45, 48, 70,71,72, AsatthAma (azvatthAman) 1. 31. 73, 81, 87, 89, 92, 96, Asaya (Azaya) 2. 52. 97, 105, 6. 3, 10; 7. 1, . Asava (SK) 3.64. 23, 92, 100; 8.36,40, AsAra (SK) 1. 52; 7. 92. 83. iya 2. 62. AsIsaya (AziS ) 1. 85. iara (itara) 5. 60. . Aha. P. (kAGkSa) . iarahA (itarathA) 4. 19. . ___ Ahanta (kAGkSat ) 7. 36; ikka (eka) 1. 74. Ahara (ehi re)8. 69. ikka-maNa (ekamanas ) 8. 20. 1 AharaNa (AbharaNa) 1. 43; 2.8, ikkasi (ekazaH) 8. 71. 34, 42; 6. 34, 75. iGgAla (aGgAra) 1. 35. 2 AharaNa (SK) 5.35, 43, 44. . iGgua (iGguda) 1. 60. /AhoDa P.(taD) icchira (eSita) 7. 54. . .. AhoDia (tADita) 6. 18. / icchu (ikSu) 5. 69. . Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 kumArapAlacarite [ iTTa-idam iTTa (iSTa) 3.8. ime (imAn) 5. 9, 48. iMTTha ,, 5. 103. Ne , 5. 9. iDa (iDA) 8. 23. imiNA (anena) 5. 3. iNa-pari (anayA rItyA) 8. 42. imeNa , 5. 3, 10. NeNaM , 5. 10. imhi s eNhi imehiM (ebhiH) 5. 10.. ittahe (atra) 8. 75. ehiM , 5. 8. . itti (iti) 3. 79, 86. NehiM ,, 5. 10. . ittia (etAvat) 3. 79. imAi (anayA) 4. 54. ittha s. etad. imAe , 3.67; 4.47. itthaM (SK.) 3. 82. imIe , . 4. 47. . . itthI (strI) 2. 66.; 3. 65,4. AhiM (AbhiH) 5. 8.. . 57, 69, 7. 5, 15, 24, imAhi , 5. 6. . . 26, 27. assa (asya) 5. 8. . . idam Ayaho ,, 8. 29. - ayaM (ayam) 5. 7, 7. 93. imassa ,, 5. 8, 14, 61. imo ,, 2. 26, 27, 5. 6, se , 5. 12, 13. ime ,, 4. 61. imANa ( eSAm )5. 14. imA (iyam) 1. 30; 5. 99. / siM , 5. 12. imiA ,, 5. 7. imA (imAH) 5. 69. imAi (asyAH ) 4. 13. iNaM (idam) 5. 11; 6, 3 . siM (AsAm ) 5. 13. iNamo ,, 5. 11. AssiM (asmin) 5. 7. idaM , 5. 11. imammi ,, 4. 12; 5.9. imaM ,, 2. 79;361, 80; imassi ,, 4. 70; 5. 7. 4. 3, 19, 22, 23,77; esu (eSu) 5. 8. 5. 29, 32, 33, 82, ido (itaH) 5. 66, 72, 75. 83; 6. 98; 7. 100. iha 1.5:2. 29, 31, 55; 3. imu ,, 8. 28. 63; 4.1,8,54,59,61, AyaiM (imAni) 8. 29. 63; 5. 9, 23, 54, 55, imaM ( imam ) 3. 70, 4.19, 58,62,64,67,68, 69, 20, 54, 5. 6,9,11. 84;7. 9,100; 8. 34.. NaM , 5. 9, iha (iha) 1. 69; 2.17... Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ idi-ukkusa 1 . dhaM (i) 7.95. idi (iti) 8. 5. inda (indra) 2.32, 34,6. 23, 104; 7. 53, 69,93,98. indavAraNa (indravAraNa ) 7.20 . indiya (indriya) 8. 53. indha + sam. samijjhanta (samindhAna) 3. 4. indha (cihna) 2. 24. indhaNa (indhana) 7. 48. ibha (SK) 1. 79; 2: 38; 6. 22, 48, 57, 61, 64, 90. iya 5. ia. ira (kila ) 4. 6. ilA (strIvizeSa) 5. 80. iva (SK) 1.22, 30, 43; 2. 50; 3. 40; 4. 3, 54; 5. 68; 6. 35, 52; 8. 1. iMS icchasi 8. 63. + pra. pesai (preSayati ) 6. 75. pesIa (praiSIt ) 6. 78. - zabdasUcI / .. 1 iha idam . 2 iha (ibha) 2. 24. ihaM idam iharA ( itarathA ) 4. 19. iha-loa ( ihaloka ) 7.95. I. Iv ikkhanta (IkSamANa) 6. 24. + nir nirikkhara (nirIkSasva ) 4. 53. - nirikkhau ( nirIkSya ) 8. 32. + pra. pekkhasi (prekSase) 5.64. - pekkhase 5. 64. - pekkhitthA (prekSadhvam) 5. 68. - pekkhaha +37 5.68. pikkhijjai (prekSyate) 2. 28. peskanta (prekSamANa) 8.4. - pikkhiUNa (prekSya ) 1.56. + prati. paDikkhAvia ( pratIkSita ) zd 7. 39. Irisa ( IdRza) 4. 14. Isa (Iza) 1.2, 4, 6, 83; 2. 76, 85, 89; 6.89. Isara (Izvara) 2.17; 6. 85. Isi (ISat ) 3. 65. u 1 ua (uta) 2. 17, 19. 2 ua (pazya) 1. 67.4. 3. 18, 55, 59, 61, 6.4 5.8, 11, 12, 47, 48, 49, 76. akkha P (dRz ) uakkhai (pazyati) 7. 25. uara (udara) 4. 28. uu (Rtu) 1. 83, 90; 3. 1, 2, 4; 4. 5. uumbara ( udumbara) 2. 77. uUkhala (ulUkhala) 2. 16. ukkama (utkrama) 2. 67. ukkara (utkara) 1. 41. ukkasa P. ( gam ) ukkasai (gacchati) 7.6. ukkusa (utkRSTa) 7. 91. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 - ukkera (utkara) 1. 41; 5 18. uaar (utkSepaNa) 6. 98. ukkhuDa P. (tuD ) ukkhaDia (tuDita) 6. 77. ugga P. (ud-ghaT) uggaa (udghaTita) 6.23. uggama ( udgama ) 5. 88 . kumArapAlacari uggaha P. ( rac) ugahia ( racita) 6. 59. uggIva ( udgrIva) 3.32. ugghusa P. (mRj) ugghusia (mRSTa) 6. 66. uGgha P. ( nidrA ) uGghanta ( nidrAt ) 6. 9. ucia (ucita) 1. 48. ucca (SK) 3. 9. uccaa (uccais) 2. 5. ucciNirI (uccetrI) 4.9. /ucchalla P. (ud-zal) ucchallia (ucchalita) 7.18. ucchava (utsava ) 3.1. ucchAha (utsAha) 1.71; 5.78. ucchAhakara ( utsAhakara) 3.15. ucchu (ikSu) 1. 63. ucchua (utsuka ) 3.1. ujjala ( ujjvala) 1. 16; 3. 71; 5. 62; 7.9, 88. ujjANa ( udyAna ) 2. 81; 3. 1, 9, 73; 4. 23, 30,5. 9, 63, 84, 87; 6. 103. ujjua ( Rju ) 1.89. ujjha ujjhita ( tyakta) 8. 8. [ ukkera uddhAra uTTi (auSTrika) 3. 8. uTThasia s. ghuSa. uDu (SK) 6. 14. uDDANa ( uDDAyana) 5. 32. uNa s. puNa. uNA s. puNa. uNAi s. puNa. uNo s. puNa. uhA (uSNA) 4.1. uttaMsa (SK) 3. 20,70; 7.96. uttamaGga (uttamAGga) 6. 84. uttaraGga (SK) 4. 27. uttarija (uttarIya) 2.61. uttarIa ( ) 2. 61. uttADaNa (uttADana) 3.64. 1 / utthaGgha P. (ud-namayU) "" utthacia (unnamita) 6.24. 2 / utthaGgha P. (ud - kSipa ) utthAa (utkSipya ) 6. 98. 3./utthaGka P. (rudh) utthacia (ruMddha) 6. 91. utthAra P. (a-kram) utthAria ( AkrAnta) 7. 1. udaa (udaya) 6.23. udaya 6. 11, 12. udacirI (udazcitrI) 4. 44. udahi (udadhi) 7. 87. uddaMDa (uddaNDa ) 1. 19. uddaNDa (SK) 2. 44. uddAla P. ( A-chid) uddAlia (Acchinna) 6.84. . uddesa (uddeza) 5.6, 16. uddhAra (SK) 7. 98.. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhama-uvAlambha ] shbdsuucii| 319 . /udyama P. (pR) ura (uras) 1. 40. uddhumAya (pUrNa) 7. 15. uraga (SK) 2. 83. ulaya uras (SK) 8. 83. . uddhUlia ( uddhUlita) 6. 19. | uru (SR) 4. 32. upadesa (upadeza) 7. 102. upasama (upazama) 8. 12. ulUkhalaya (ulUkhala) 2. 16. uppala (utpala) 1. 56. ulla (Ardray) upAya (utpAda) 3. 32. ullanti (Ardrayanti) 1. 55. /uppAla P. (kath) ulla (AI) 2. 3, 3. 27. uppAlasu (kathaya) 6. 3. JullAla P. (ud-nam) Juppela P. (ud-nam ) ullAlia (unnamita) 6. 24. uppelia (unnamita) 6. 24. ullAva (ullApa) 1. 56. ubbha (Urdhva) 2. 77, 3. 22. ullaka P. (tuD) ubbhAva P. ( rama) __ullukia (tuDita) 6. 79. . ubbhAvantI (ramamANA) 7. 13. ubbhiya (Urdhva) 8. 14. ulluNDa P. (vi-recara ) unbhutta P. (ud-kSipa) . __ulluNDAvanta (virecayat )6.17 - unmuttia (utkSipta) 6. 99. . 19. | /ullara P. ( tuD) . ubhaya (SK) 3. 69. ullUria (tuDita) 6. 79. .. uma' (umA) 3. 28. ulloa (ulloca) 1. 73. * uma-kAmaya (umAkAmaka)6. 31. uvaesa (upadeza) 8. 47. umaccha P. (vaJca ) uvajjhAa (upAdhyAya) 7. 64. - umacchanta (vaJcayat) 6. 58. uvadeza (upadeza) 8. 1. umA (strIvizeSa) 5. 81. uvamA (upamA) 2. 72; 3. 43; ... umIsa (unmizra) 2. 41. 7. 18, 87. umbara (udumbara) 2. 77. uvari (upari) 3. 88; 8. 31. ummattha P. (abhyA-gam) uvariM (upari) 1. 68. ___ ummatthai (abhyAgacchati)7.11. uvasama (upazama) 7. 12; 8.44. ummi (Urmi) 4. 49. uvaha (ubhaya) 3. 69. . ummIlaNaa (unmIlana) 7. 65. | Juvahattha P. ( samA-raca ) ummuha (unmukha) 2. 52. uvahatthiA (samAracita)6. 60. umha (uSman) 6. 21. jAna6.21. uvahAra (upahAra) 5. 36. umha-kara (uSmakara) 3. 30. uvAlambha (upAlambha) 6. 105. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 kumArapAlacarite uvinda (upendra) 6. 23; 7. 98. uvvIsa (urvIza) 6. 33. uvveDhaNa ( udveSTana) 7. 59. uvveya-karI (udvegakarI) 3. 35. uvve (udveNu) 2. 38. uvvellijai s. veSTa. ubvellira (satvaragamanazIla ) 6. 48. uvveva (udvega) 7.61. uvvesara ( ubvezvara=rAjavizeSa ) 6. 75. 1 usaha (vRSabha) 1. 84.2 2 saha (RSabha ) 1. 89. 1 / uslikka P. (ud-kSip ) usikkanti (utkSipanti ) 6. 99. 2 / ussikka P. (muc) ussikkia (mukta) 6. 56. uhaya (ubhaya ) 2.6. U U (garhAyAm ) 4. 12; (AkSepe ) 4. 12; (sUcane) 4. 12; (vismaye) 4. 13. Uru (SK.) 1. 77; 3. 25. Usa- mAli (usramAlin ) 1.32. ~ Usala P. (ud-las) Usalai (ullasati) 5. 16. Usalia (ullasita) 7. 45. Usava (utsava) 3. 1, 19. UsAri (AsArin) 1.52. Usua (utsuka ) 1. 70; 3. 2. Usumbha P. (ud- las ) Usumbhia (ullasita) 7.45. R appia (arpita) 1. 44; 6. 27. R oppia (arpita) 9.43. e ea (eva) 5. 86, 91. eu (evam) 8. 14. ekaiA (ekadA) 3.86. ekala (eka) 3. 87. eka "" 26. ekameka ( ekaika) 4. 22. ekkasariaM (jhagiti saMprati vA ) 4.19 ekkAsi (ekatra ) 3. 85. ekkasiaM (ekadA) 3.86. ekkAraa (ayaskAra) 2.12. ekkekka (ekaika) 4. 22. ega (eka) 1. 11; 3. 77; etad 6. 28; 7. 97. gAgAra (ekAkAra) 4. 62. ehi (idAnIm ) 1.51; 3.67; 5. 102; 6. 1. iNhi 1.53 ; 4. 6.4 5. 89, 96; 6. 71, 72. [ uvinda etad so iNam (eSaH) 5. 16. esa 3. 87; .7. 34; 8H " 1. 60; 2. 10, 17, 26, 28. 30; 4. 22, 69; 5. 71, 101. 2. 31; 4. 12, 14, 15, 18, 19, 22; 5. 17. 35 8. 28. "" imo (eSA) 5. 16. esA 55 4. 33; 5. 17, 72, 73. 100. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etahi-oSa ] shbdsuucii| 321 eha (eSA) 8. 28. ettia (iyat etAvadvA) 3. 8.. ehI , 8. 38. ettila , 3. 80. ebhA (etAH) 4. 21; 5. 98, 1 ettulu (iyat) 8. 55. 2 ettulu (etAvat) 8. 75. eaM (etat)3.73; 5.17,53. etthu (atra) 8. 52. edaM ,, 7. 101. edaha (iyat etAvadvA) 3. 80. esa , 5. 16. emea (evameva) 2. 80. ehu , 8.28, 29, 30, 31, emva (evam) 8. 62. 36, 39, 61, 67,72, 74. emvai (evameva) 8. 65. e (ete) 8. 72. . emvahiM ( idAnIm ) 8. 66. erisa ( IdRza)4. 76. eAI (etAni) 5. 79. erisaa , 2. 24. ei (etAn) 8. 29. erisiA (IdRzI) 1. 67. eeNa (etena) 5. 3. eva (SK) 2. 80. ediNA , 5. 3. evaM (sK) 2. 80. 5. 97. eyAe (etayA) 1. 26. evaDa (iyat) 8. 56. eAo (etasmAt) 5. 15.. evvAru (erui) 5. 63. ettAhe , 5. 15. . ehau (IdRk) 8. 50. etto , 5.15. eassa (etasya) 5. 14. edassa 8. 5. ai-ai (ayiayi).2. 13. edAha , 8. 5. eANa (eteSAm) 5. 14. 1 o (sUcane) 4. 13; (pazcAttApe) ayammi (etasmin) 5. 16. 4. 13. Iammi ,, 5. 16. 2 o (uta) 2. 17. eammi ,, 5. 16. J oagga P (vi-Apa) . eassi ,, 4.70. __oaggia (vyApta) 6. 95. ettha ( etasmin) 1. 29,4. oandaNa (Acchedana) 6. 85. 71, 73; 5. 15, 46, 57. oAra (apakAra) 2. 18. ittha 4.72; 5. 12, 64. oAsa (avakAza) 2. 18. okkhala (ulUkhala) 2. 16. ettahi (itaH) 8. 66. oggAlira (romanthakaraNazIla). ettahe s ittahe. ettAhe ( idAnIm ) 3. 67. ogha (sK) 4. 26. 21 [ kumArapAlacarita ] o Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 kumArapAlacarite [ aujjhara-kaDillaya ojhara (nirjhara) 1. 64. kairaviNI (kairaviNI) 6. 3. ojjhAya (upAdhyAya) 7. 65. kailAsa-saa (kailAsazaya)2.1 oTTa (oSTha) 4. 20. kaivAha (katipaya) 2. 62, omAla (nirmAlya) 1. 29. kaisaa (kIhak) 8. 51. | ombAla P (chAday ) kau (kutaH) 8. 61. . ___ ombAlia (chAdita) 6. 14. kauccheaya (kokSeyaka) 2. 10. omvAla P (plavay) kausala (kauzala) 2. 10. omvAlia (plAvita) 6. 28. kauha (kakuda) 2. 50... | orasa P (ava-tR) kauhA (kakum) 1. 11. orasia (avatIrNa) 6. 52. kae (kRte) 5. 30, 34, 6.78. kaMTaila (kaNTakavAn ) 1..12, olI (Ali paGkti) 1. 55; 3. 33. 5. 60. kaMta (kAnta) 1. 19. . . oluNDira (virecanazIla) 6.16. kaGkili (kaGkelli) 3. 17. kaGkelli (SK) 3. 4. olDa (AI) 1. 55. 8. 4. kaccha (kakSA) 3. 38. ovaNa (upavana) 3. 90. kaccha (SK) 5. 63, 70. osaDhia (auSadhika) 2. 50: kaja (kArya)5. 38, 6, 47,61, osaha (oSadha) 2. 50. 88, 95, 7. 85, 95. Josukka P (tij). kajala (SR) 3. 55, 4. 49; __ osukanta (tejamAna) 6.66. oha (ogha) 1. 63, 4. 33; 6. kaJcaNa-keaI(kAJcanaketakI)4.4. kaJcaNAra (kAJcanAra) 4. 3. ohala (ulUkhala) 2. 16. kazci (kAJcI) 6. 72. ohAma P (tolaya) kaJcaiA (kaJcakitA) 4. 73. ohAmanta (tolayat) 6. 16. kada JohAva P (A-kram ) ___ ohAvia (AkrAnta) 7. 1. +pra. payaDia (prakaTita) 3. 6. -pAyaDia , 4. 29. JohIra P (ni-drA) 1 kaTTa (kaSTa) 4. 15. ohIranta (nidrAt ) 6. 9. 2 kaTTa (kASTha) 4. 51. kaTTamahu (kASThamadhu) 3. 40. kaiava (katipaya) 2. 62. kaDaNa (kadana) 2. 46. kaima (katamat) 1. 36. kaDi (kaTi) 3. 25. kaiyA s kim. kaDillaya (kaTya) 4. 52. ka Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDua-kamala ] kaDua ( kaTuka) 2. 31. kaDuatta (kaTukattra) 7. 20. kaDhaNa (kaThina) 3. 51. zabdasUcI / kaNa (SK) 2.83; 5. 56; 6. 89, 7. 87. kaNaya ( kanaka) 1.27, 75; 4. 10; 6.26, 34, 54, 75, 82, 93. - paGkaa ( kanakapaGkaz2a) 5.62. kaNavIra (karavIra) 2.63. kaNiAra (karNikAra) 3. 44. kaNerU (kareNu) 3. -60. kaNTaia ( kaNTakita) 2.49. kaNTha (SK). 3. 20, 5.67, 8. 83. kaNDali (kandarikA ) 3. 11. kaNDUya kaNDuamANa (kaNDUyamAna) 1. 74. kaNDUla (kharjUla ) 1. 38. kaNNa (karNa) 2. 7, 22,27; 6. 26. " kaNNaAra (karNikAra) 3.44. kaNNaAraya 2. 13. - 1kaNha (kRSNa = hari) 2.17; 3.55. 2 kaNha (kRSNa = varNavizeSa ) 3. 55. kattA (kartaH) 4. 58. katAra," .4.53, 58. katto (kutaH ) 5. 5; 6.1, 105. kattha (ka) 1.62,4.10; 5. 5; 8. 24. kath kahai (kathayati) 4. 16;5. 7. 303 "" kahesu (kathaya ) 8. 71. 8.70. kahi kahia (kathita) 7.12;8.14. kadhida 8. 1, 46. "" kahivi (kathayitvA ) 8. 83. kada 5. kR. kadaNa (kadana) 2. 46. kanta (kAnta) 1. 19. kanti (kAnti) 1.78;2.1, 49; 3. 47; 6. 22; 7. 18. kantillA kAntimatI ) 3. 79. 1 kanda (SK) 1.35, 59. 2kanda (skanda ) 2. 85. kandappa (kandarpa) 3. 33. kandalia (kandalita) 5. 17. kandalI (SK) 5. 70. kanna (karNa) 4. 28; 8. 74. kannauja (kAnyakubja ) 6. 79. kannullaDa (karNaka) 8. 73. kannera (karNikAra) 2.12. kapaTa (SK) 8. 8. 1 kappa (kalpa=kAla vizeSa ) 1. 61. 2kappa (kalpa = drumavizeSa) 6. 12. kapUra (karpUra) 2. 39;5. 13. kabarI (SK) 1.76; 4. 44. 1kama (krama) 1.14; 2. 67; 6. 45. 2kama (klama) 3. 52. kamandha ( kabandha ) 2.57. kamala (SK) 1. 70; 5.19,49; 6. 18, 13, 33, 36, 70; 8. 47. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 kumArapAlacarite . [ kamalacchI-kali kamalacchI (kamalAkSI) 5.80. ! /karA P.(bhaJja) kamaliNI (kamalinI) 5. 19. / karaJjia (bhama) 6. 69. kamavasa P. (svap) 1karaNa (sk=kartR)2.41, 3. 7. kamavasai(svapiti) 6. 100. 2karaNa (SK=adhikaraNa) 2.87. kampa 3karaNa (SR=indriya) 7. 1, 57; kampia(kampita) 1.20;3.13. 8. 41, 76. kampa (SK) 5. 102. 4karaNa (SK=padmAsanAdi) 8. 17. kambhArajamma (kazmIrajanman) 3. karaNija (karaNIya) 2.60. * . 22. karana (karaNa indriya) 8.7. kamma (karma)5.44,87; 7. 10, karalihUa (kadalIbhUta) 2..48. 39, 48, 54, 63, 73, 78, karahaya (karabhaka) 6. 30. 81, 85, 8. 8, 45,49,53, kari (karin) 2.48;6.64,99. 54, 63, 70, 79. kariavvI (kartavyA) 8. 33. kammaNa (bhojana) 6. 74. . karievvauM (kartavya) 8.76. kammantamatta (nApitamAtra) 6. 44." karuNa (karuNA) 8. 49. kammavaNa (upabhojaka) 6. 74. / karuNA (SK) 2. 65. kamhAra (kazmIra) 1. 65;3.22. karevA (kartavya) 8. 76. kamhAraja (kazmIraja) 3. 29. karevvauM,, 8. 76. . 1kaya s.kR. 2kaya (kaca) 2. 27. kalia (kalita) 2.77; 3.2. . kaya-juga (kRtayuga) 1. 15. kalaGka (SK) 1. 60. kayala (kadala) 2. 13. kalama (SK) 5. 18. kayali (kadalI)2.48;4.1,50. kalayaNTha (kalakaNTha) 5. 67. kayA (kadA) 7. 43. kalasa (kalaza) 2. 63, 64. . 1kara (sx=kiraNa) 1. 58, 59, kalaha (SK)4. 13. 2kara (SK. hasta) 1.73, 86,2. kalA (SK) 1.33,39; 2. 18, 3,7, 19, 39; 3. 22, 28; 20, 23, 37, 41; 3. 26, 6. 24, 32, 63. 3kara (SK=rAjagrAhya) 1. 34. kalAva (kalApa) 1. 39. 4kara (SK=zuNDA) 2. 25, 26; 1kali (SK=kaliyuga) 1.15,83; 2. 43, 52, 83, 6. 28; karaa (karaka) 4. 31. 7. 78, 81, 8. 35. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla-kAhala ] shbdsuucii| 325 . 2 kali (SK=kalaha) 7.44, 69. kahAvaNa (kArSApaNa) 3. 27. kaliA (kalikA) 3. 58; 5. kahiM (kutra) 6. 1. - 13, 41, 54. kAI (kim) 8. 30. kalusaNa (kaluSaNa) 5. 32. kAu~a (kAmuka) 2. 25. kallANa (kalyANa) 8. 33. | kAGkSa kalhAra (kahAra) 5. 22. kaMkhanta (kAGkSat) 7. 38. kavaTTia (kadarthita) 2.49; 3.5. . kavaDDi (kapardin) 3. 10. 1 kAma (SK= madana) 1.76; 3.7, kavaNa (kim ) 8. 30. 28, 90, 5. 7,58; 7. 3, kavarI (kabarI) 3. 55; 5. 60.) 28, 32.. kavalaNa (kavalana) 2. 22. ! 2 kAma (SK=viSayAbhilASa) 7. 7. kavADa (kapATa) 2. 45. . ! kAmakara (SK) 3. 43. kavikaccha (kapikacchU) 7. 27. | kAma-vasa (kAmavaza) 7. 8. kazAa (kaSAya) 8. 2. kAmi (kAmin) 3. 42; 6.20, kas kAmiNI (kAminI)3. 6;7.25. + vi. viasanti (vikasanti) kAmua (kAmuka) 1. 59. 1. 24. . kAya (SK) 8. 72. -viasia (vikasita) 3. 31; kAyavya (kartavya) 7. 54. ... . 4. 20. kAraNa (sK) 8. 25. ... -viasAvia(vikAsita)7.40. kAla (sK) 1. 15; 2. 43, 4. kasaNa (kRSNa) 3.31,55,5.69. ____74; 5. 62; 6. 74;7 72. kasarakka (kasaratka) 8. 68. kAlA (tiraskAraparA) 4. 47. kasAya (kaSAya) 8. 8, 53. kAlAsa (kAlAyasa) 2. 75. 1 kasiNa (kRtsna) 3.31,39,49. kAlAyasa (SK) 2. 75. 2 kasiNa (kRSNa-varNavizeSa)3.55. kAzaya kasTa (kaSTa) 8. 1. + pra. payAsanta (prakAzayat) 6. 1 kaha (kapha) 7. 21. 31, 43. 2 kaha (katham) 5. 14, 85,105; / kAsa 6. 106, 7. 84; 8. 16. / ___ khAsia (kAsita) 2. 28. kahaM " 4. 19; 5. 101, 7. kAsa 5. 64. 99; 8. 60. kAsavi (kAzyapI) 1. 31. kahantihu (kutaH) 8. 61. kAsi (kAzi) 6. 76, 96. kahA (kathA) 6. 45, 46. kAhala (kAtara) 2. 43. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 kumArapAlacarite [kAhAvaNa-kim kAhAvaNa (kArSApaNa) 3. 27. ki s. kim. kiMsua (kiMzuka) 1. 57, 3. 66. 90; 4. 24. kiGkiNI (SK) 5. 7; 6. 38. kiJca (kRtya) 8. 33. kicci (kRtti)2. 87. kiccI-pAuraNa (kRttiprAvaraNa = __ zaMkara) 2. 20. kiDi (kiri) 2. 62; 3. 71. | kiNaNa (krayaNa) 6. 34. | kiNo (prazne) 4 20. kittaNaya (kIrtana) 2. 51. kitti (kIrti) 1. 30; 2. 20; 7. 88, 96, 99. kidha (katham) 8. 50 kiMnara (SK) 4. 45, 72. kiMnarI (sK) 6. 12. 24, 33, 51, 53, 56, 55; 5. 12, 23, 24, 29, 30, 31, 32, 33, 65, 69; 6. 2, 3, 48, 7. 20, 68, 101, 102. 8. 60, 80. ki 8. 41, 46. . kaM (kam) 5. 78; 6. 97, 91 . 8. 37, 56. kaM (kAma) 4. 49. . . kiNA (kena) 5. 3, 6. 97. . . keNa " 1. 17, 3. 51, 55, 57, 75, 76, 77, __78, 80, 5. 4, 8. 16, kehi (kaiH) 5. 86. kehi " 3.72. .. kAi (kayA) 4. 47. kIi " 3. 52, 54, 81, __82, 83, 85, 87, 89, 4. kim ko (kaH) 2. 10,73; 3.56, / 79, 86, 4. 23, 46, 55, 66; 5. 5, 15, 59; 6.7, 11, 102; 7. 3, 14, 15, 23, 30;8.37, 54. ke 4. 59; 6.66, 67, 7. 13, 36. kA 3. 51,53, 57, 4. 42, 47, 51, 52,54, 5. 73. .. 'kim)1. 24,30,41; 2. 1',80,3. 76, 80; 4. 2, 10, 11, 12, 13, 14,15, kIe " 3. 58, 84, 4. 53, 58. . . kAhiM (kAbhiH) 4. 55. kamhA (kasmAt) 5. 1, 2. kAo " 5. 1. . kiNo " 5. 2. kihe " 8. 26. . kIsa " 4. 14,5. 2,71. kassa (kasya) 4. 73; 7. 45. . kasu " 8. 17, 70, 71. kAsa " 1. 32: . Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shbdsuucii| kiM NedaM-kuNa.] 327 , kAsu (kasya) 8. 27, 31,71. kisala (kisalaya) 2.75;3 29. kAsa (keSAm) 4. 71. kisalaya (SK) 2. 75. kesi (keSAM kAsAM vA) 4. 71. | kiha (katham ) 8. 50. .. kAsa (kasyAH ) 4. 72. kIla (krIDA) 4. 32 kAi , 4. 73. kIlA ,, 2. 37; 4. 36, 38, kahe , 8. 27. 62, 64. kissA ,,. 4. 74. kuUhala (kutUhala) 1. 72. kIe , 4. 75. kIse kuMDha (kuNTha) 1. 19. , 4. 75. kANa (kAsAm) 4. 49. | kukamma (kukarman) 7. 2. kaiA (kasmin kAle) 4.76. kukura P. (ud-sthA) kaiyA / 1. 48... __+ud. ukukkuria (utthita) 6. kAlA , 4. 76. 12. kAhe , 4. 76. kuGkuNa (SK) 6. 41, 47, 49, ... kAhiM (kasyAm) 4. 69. . ! .62, 69, 71. ... kIe , 4. 69, 6. 2. kuGkuma (SK) 5. 54. kiM NedaM (kimetat ) 7. 100.. kuca (SK) 3. 69. kiM pi (kimapi) 1. 30.. kuccaya (kUrcaka) 6. 16. . kira(kila)2.63,3. 16, 50; | kuccheaya ( kaukSeyaka) 2. 10. 4. 6, 39, 78, 5. 3, 8. kujaya(kubjaka-zatapatrikA,2.28. kuJca .kiraNa (SK) 6. 16. +A. AkuJcia (AkuJcita) 2. 6, kirAya (kirAta) 2. 29. kuTumba (SK) 8. 7. kiriA (kriyA)3. 49. kiriyA kuTTima (SK) 1. 53. '.. 8. 11. kuDaGga (SK) 5. 17. kila (sK) 4. 7, 8. 6. kuDaya (kuTaja)5.9,12,17,40. kilakiMca P. (ram) kuDullI (kuTIra) 8. 72. kilakiMcia (kilakiMcita) 5. . kuNa P. (kR) 104; 7. 13.. kuNai (karoti) 2. 78. ki (katham) 8. 50. kuNanti (kurvanti) 1. 16, 53. kivAlu (kRpAlu) 1. 80. kuNasu (kuru) 6. 41; 7. 97. kisa (kRza) 2. 59. kuNesu ,, 3. 67. . kisaGgI (kRzAGgI) 1. 78. kuNanta (kurvat) 5. 106. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 kumArapAlacarite . . [kutityika +pra. pakuNantI(prakurvatI)7.87. | kutitthi (kutIrthin) 7. 39. / kutitthia(kutIrthika)7. 42; 8. 14. kutumba (kuTumba) 8. 7. kudiTTi (kudRSTi) 2. 59. kuntala (SK) 4. 68. kunda (SR) 5. 67, 77, 81, kup kulaDA (kulaTA) 6. 5. . kulladeg (kulyA) 4.41. kullA " 1. 46. . kusala (kuzala)1.72, 4.87. 13, 33. kusuma (SK) 1. 22, 57, 76, 88;2.8,28,41,55, 56, 79, 81, 85, 3.5, 29, 44, 45, 47, 49, 54, 59, 63, 70, 71; 4. 37, 68; 5. 14, 15, 21, 37, 43, 44, 52, 73, 82, 86, 6. 12, 81. . kusuma-jjhaa (kusumadhvaja)3. 4. kusuma-dhaNu (kusumadhanvan)1.11. kusuma-sara (kusumazara) 3. 3. kusumoTTI (degkusumoSThI) 4. 20. kUja .. kRjia (kUjita) 3. 37. kUrpAsa kuppisanta (kUrpAsavadAcarat ) 1. kuppa (kupya) 3. 75, 79. kuvia (kupita) 7. 27. kupaha (kupatha) 7. 62. kuboha (kubodha) 7. 78. kumara (kumAra) 2. 39; 6. 39. | kumaravAla (kumArapAla) 1. 28. kumua (kumuda) 5. 64, 6. 10, 13. kumuiNI (kumudinI) 5. 106. kumpala (kuDmala) 3. 17, 43: 1 kumbha (SR=gaNDasthala) 2. 27, kUva (kUpa) 4. 29. 2 kumbha (SR=pAtra) 6. 16.. kumma (kUrma) 6. 80. 100. kurala (sK) 5. 93. kuravaya (kurabaka) 3. 32, 60. kuru (SR) 4. 60. kurura (SK) 5. 47. kula (SK) 1. 87; 2. 3, 73; 3.45,59, 68;5.19,76; 6. 8, 15, 45, 56, 78, 9. 7. 41, 73. karai (karoti) 8. 64, 65, 66, 75. karei , 1. 41; 8. 62. karahiM (kurvanti) 8.40. karasi(karoSi) 3.56, 8.41. karesi , 8. 7.. karau (karomi) 8. 56. kalimo (kurmaH) 8. 5. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -] .. .. shbd-suucii| kAhinti (kariSyanti kAro vA) kArijai (kAryate) 5. 77. 7. 54. kaa (kRta) 3.1; 6. 12,70. kAhaM (kariSyAmi) 5. 93. kata , 8. 8. kAhimi ,, 5. 93. kada ,, 7. 95. karasu (kuru) 8. 52. karahi ,, 8. 40, 63, 76. kaya ,,1. 46, 58, 2. 4, kari ,, 8. 32, 35,49,51, 8, 37, 41, 46,55, 52,63,70,78,81, 61, 74, 78,81, 3. kare ,, 8. 42. . 1, 18, 23, 24, 25, 30, 40, 65, 4.53; karahA (kurutaM) 8. 46. 5. 90, 91, 93, 6. karehu (kuryAH) 8 67. 2, 53, 86, 87,95; akAsi ( akArSIt )1. 81; 7. 50, 8. 33, 73. . 2.9,53, 3. 53.. kAsI ,, 5. 87. kisa ,, 8. 53. kAhI ,, 1.88, 2. 2; 5. karAvia (kArita) 5. 76. 87; 6. 33, 79; kAria , 5. 76, 78, 7. 1. .. kIrantI (kriyamANA) 7. 86. * kAhIa ,, 5. 87; 7. 53. / kAuM(kartum )1.58,2.1;7.53. kijadi (kriyate) 7. 99. . kareppi , 8. 79. kijadne , 7. 99. kareppiNu , 8. 79. . kIrate , 8. 9. karevi ,, 8. 79. kAsu (kriye) 8. 43. . kareviNu ,, 8. 78. akAri (akAryata) 2. 66. kAuM (kRtvA) 2.50, 62,82; karAvai (kArayati) 5. 74. 3. 37, 8. 2. karAvei ,, . . 5. 74. kAUNa ,, 1. 14. kArai , 5. 73. kAUNaM ,, 1. 14; 7. 54. kArAvei , 5. 78. kaDuya , kArei , 5. 78. karavi karAvauM (kArayAmi) 8. 56. karAvemi kariu , 5. 28. kArIai (kAryate) 5. 76. karAvIai , 5. 76. kariya karAvijai , 5. 77. karivi kariuM iii Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . [kRta-kohaNDI kareppi (kRtvA) 8. 77. | 2 keli (SK=krIDA) 3. 71; 4. kareppiNu ,, 8. 77. 41, 74,5. 4. karevi , 8. 77. keva~ (katham) 8. 5.. . kareviNu , 8. 77. kevaDaa (kiyat) 8. 56. +anu. aNukAhI (anvakArSIt) kesa (keza) 1. 51; 5. 93. 2. 20. kesara (SR) 2. 1: +dur, dukkaya (duSkRta) 8. 63. kehaa (koTTak) 8. 51. kRva (kRpA) 8.66. kehiM (tAdarse) 8. 70. .... kRvA , 8. 82. koAsa P (vi-kas) / kRvAlu (kRpAlu) 8. 82. koAsai (vikasati) 5. 11. koAsima (vikasita) 7. 41. kRS kouhalla (kutUhala)2.17,3.36. kaDDa (karSAmi) 8. 41. kouhallI (kutUhalin ) 1. 72: kaDDijai (kRSyate) 8. 22. koUhala (kutUhala) 1. 72. kaDDia (kRSTa) 4. 52. |./ koka P (vyA-hR) karisia ,, 7. 32. kokanta (vyAharat) 6. 48. koccheaya (kaukSeyaka) 2. 10. +ud, ukkiNNa (utkIrNa) 8. 81. kozcariu (krauJcaripu) 2. 9.. keaI (ketakI) 5. 11, 26. . koDi (koTi) 7. 71. keMsua (kiMzuka) 1. 57. / koDama P (ram) keDhava (kaiTabha) 2. 36. . ___ koDDumia (kuTTamita) 7. 13. keDhava-riu (kaiTabharipu) 2. 57. kopparaya (kUpara) 1. 76. kettia (kiyanmAtra) 3. 82. komala (SK) 2. 75. kettilA (kiyatI) 3. 82... kola (SK) 6. 100. ketula (kiyat) 8. 55, 75. kollA (kulyA) 3. 46. ketyu (kutra) 8. 15, 55. kosa (koza) 6. 33. kedaha (kiyat) 3. 82. 1 kosala (sk=dezavizeSa) 4.65. kerisa (kIdRza) 1. 67. 2 kosala (kauzala) 3. 26. . kela (kadala) 2. 12. kosalla (kauzalya) 7. 19. kelAya P (samA-rac) koha (krodha) 2. 48; 6. 57;8. kelAia (samAracita) 6. 60. kelAsa (kailAsa) 2. 4. kohaNDI (kUSmANDI) 1. 76; 1 keli (kadalI) 2. 75. 3. 29. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kohala - khaNDa ] kohala (kutUhala) 2.17. kohali' ( kUSmANDI) 3.29; 5. 10. kkhaNa s. khaNa. kkhanda s. khanda. kkhama (kSama) 2. 18. kkhIra (kSIra) 7. 80. / kram . +A. akkamia ( AkrAnta) 7.2. 7.91. "" - apphuNNa + vyud. vokkanta ( vyutkrAnta) 1. 71. kI + vi. vikkenta (vikrINat ) 6. 35. krIr3a kIlanta (krIDat ) 4.63. krudh kujjhai (krudhyati) 7. 56. kujjhanta (krudhyat ) 6.91. zabdasUcI / 'klam kilanta (klAnta) 1. 9; 3. 52. klap kilitta (klapta ) 2. 1. kath kaDhi (kathita) 7. 58. kSip khivanti ( kSipanti ) 1.64, 4. 67. khitta (kSipta ) 3.58, 64. khiviA (kSiptA ) 6. 97 . . chUTa (kSipta ) 1. 8; 3. 64; 8. 18.. 331 +A. akkhivAsa (AkSipasi) 6. 99 kSubh +vi. vicchuhire vikSubhyanti ) 5. 67. kha kha ( SK . ) 2. 80; 4. 46, 5. 51, 75; 6. 16, 21, 23. khaa (kSaya) 8. 53. khaira (khadira) 2. 16. khaura P. (kSubh) khaurai (kSubhyati) 6. 104. khagga (khaja) 6. 50. khagga (khajin) 1. 81; 3. 33. khac "" khaia ( khacita) 2. 34. khacia 6. 54. khasia 2. 34. khajUra (kharjUra) 4.23. khaJjaNa (khaJjana) 5. 47. khaTTaGga (khaTvAGga) 2. 35. khaDaM (tRNa) 7. 80. 33 khaDDa P. (mRd) khaDDia (mRdita) 6. 86. 1 khaNa (kSaNa = utsava ) 4. 78.. 2 khaNa ( kSaNa = kAlavizeSa) 3. 24; 5. 88. kkhaNa 1. 83. khaNi-khaNi (kSaNe kSaNe ) 8. 73, khaND khaNDa (khaNDita) 1.38; 2. 44. khaNDa (SK.)2. 66. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jkhan 332 kumArapAlacarite . [ khatta-gai khasa(kSatra) 6.66. khIlaya (kIlaka)2 28. khattia (kSatriya) 6. 45. khu (nizcaye)1. 9, 2. 26; 3. 85,4. 11, 5. 4, 58; khammai (khanyate) 7. 77, 78. 6. 105, 7. 4, 50, 80, khaNijai , 7. 77. 82,95, 100; (Uhe) 4. 11; khaNijae, 7. 78. 6. 104; (saMbhAvane) 4. 11; * +ud. ukkhaya (utkhAta)1.47. (vismaye) 4. 12, 17, 55; .. -ukkhAya , 1.47. (saMzaye) 4. 12. . khanda (skanda) 2. 85, 3. 44. | khuDukka P.(avatR skhal zalyAya vA) . degkkhanda 3. 44. . |, khuDukkanta (avatarat skhalat zalyA-. 1 khandha (skandha zarIrAvayava) 2.38, / __yamAna vA) 8. 45. khuppa P. (mas) 2 khandha(skandha prakANDamastaka)4.29 khuppanta (majat) 6.64. . . . kha-puppha (khapuSpa) 7. 70. khura (sK.) 2.89... khappara (karpara) 2. 28. khea (kheda)4.9. khama (kSamA) 8. 34. kheaNa (khedana) 3. 90 khambha (stambha)2. 284. 27. kheara (khecara) 2. 34. khala (SK.) 2. 31. khearI (khecarI) 4. 46. khalapu (khalapU)4. 54 kheDaa(spheTaka nAzaka) 2. 85.. khallIDa (khalvATa)1. 51. kheDaya (keTaka-jvaravizeSa)2.85. JkhA P. (sam stya) kheDa P. (ram) +sam. saMkhAya (saMstyAna) 6. __kheDDanti (ramante) 7. 13. 11. kheDDA (krIDA) 5. 90. khANi (khAni) 8. 28. khela JkhAd khelanti (krIDanti) 4. 44. khAi (khAdati) 7. 62. khoha (kSobha) 6. 27. khAe , 1.35. khohayara (kSobhakara) 3. 39. khAdanti 7. 62. khAhiM (bhakSayanti) 8. 68. gaa (gaja) 1. 36. gaya 2. 27; khAlA (azucijalanirgamasthAna) 7. ! 6. 94, 102. gai s. gam. khira P. (kSara) / 2gai (gati) 2. 23, 4.32, 39; khiranta (kSarata) 7. 16. 5.51, 53, 6. 22. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahanda-gama] shbdsuucii| . gainda (gajendra) 6. 68... gabhiNaya (gArbhata) 2. 40. gaua (gavaya) 1. 38, ! gam gauapuccha (gopuccha=zaravizeSa) gacchai (gacchati) 8. 19. .. 2. 9. gacchaM (gamiSyAmi) 5. 94. gauDa (goDa) 6. 78. gacchissaM " 5. 95. gaurava (gaurava) 2. 11. gamihI (agamat ) 3.50. gaurI (gaurI strIvizeSa) 5. 80. gamvai (gamayati) 8. 65. gaggara (gadgada) 2. 48. gaa (gata) 1. 22, 90; 2. 1 gaGgA (zrIvizeSa) 5. 80. 83, 3. 1, 50, 4. 25, 2 gaGgA (SR) 2. 30, 8. 15. 30;8.40. gaji (garji-baMhita) 2. 23. gaya " 1. 30, 51,2. 22; gaDDa (garta) 3. 1. 3. 4, 41, 5. 19, 6. 9; gaDDaha-vAhaNa (gardabhavAhana-rAvaNa) 7. 3, 8. 66. 3. 10. gai (gatA) 8. 83. . gaDha P. ( ghaTa ) gazcanta (gacchata) 8. 3. ___ gaDhia (ghaTita) 6. 75. gantuM (gatvA) 4. 8. gaDhA ( durga) 6. 50. . gacchiya " 7. 98. gaNa gaDaya " 7. 91. . gaNai (gaNayati) 8, 75. gantUna " 8.7. 1 gaNa (SK=nandiprabhRti ) 2. 76; | gameppi. " 8.80. gameppiNu " 8.80. 2 gaNa (SK=samudAya) 5 58, 7. gamppi " 8.80. 48, 69, 8. 21. gamppiNu " 8. 8.. gaNTha P. (granth) +anu. aNugacchai (anugacchati) ..'. gaNThia (prathita) 6. 81. 7.55. gaNDa (SR) 2. 29. -aNugamia (anugata) 2. 72. gaNDsa (gaNDUSa) 3. 64.4.46. -aNugammamANa (anugamyamAna) gandha ( SK.) 2. 45, 84, 3. 7. 85. 41, 55, 90, 4. 24, 5. +abhyA. abbhAgacchai (abhyA1, 3, 13, 61, 83. gacchati ) 7. 11. gandhavaha (SR.) 5. 77. +ava. avagaa (avagata) 2. 19. gandhavva (gandharva) 2. 76. -avagammantI(avagamyamAnA) gaphira (gambhIra) 8. 13. 0 0 0 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 kumArapAlacarite [gamaNa-gimha * +A.Aa (Agata) 2. 63, 73; +vi. vialai (vigalati) 7. 4. 11, 6. 1. 18. -Agaa " 1.84, 2. 75. gala P. (sam-ghaT) -Agaya " 1.48, 53. / / saMgalia (saMghavya) 6. 75. -Agamia (Agamita) 2. 23. galattha P. (kSipa) -AgacchantI 7. 11. +ud . uggaya (udgata) 1. 78 / galatthia (kSipta) 6. 96. . 3. 42. galoideg (guDUcI) 1.77. ... + pratyA. paccAgacchai (pratyAgacchati) | /gaveSa 7. 12. gavesia (goSita) 7. 34. . . +vi. vigaya (vigata) 1.57, 3. gavva (garva) 3. 84, 6.77. . . . 2075.90. gavvira (garvin ) 3. 84. . +sam. saMgaya (saMgata) 7. 11. gaha (graha) 1. 81, 7. 3. gamaNa (gamana) 1. 79; 2. 84,5. gahaNa (gahana) 6. 87, 8. 31, . 87, 6. 78. * 38,61, 69. gamesa P.( gaveS ) gaha-vai (gRhapati) 3. 74. gamesanti (gaveSayanti) 7. 33. gAaGka (gavAGka-hara)2. 9... gambhIra (SK.)6. 30. gAI (gauH) 7.80. gaya s. gaa. gANa (gAna) 2. 72. gayaNa (gagana) 1. 52, 62, 3. gAma (grAma) 4. 24. 52, 6. 14, 28, 8. 24. . gAmaNi (grAmaNI) 4. 54. gaya-vara (gajavara)2. 26. gAmillI (grAmyA) 3. 86. gAya (gAyaka)5. 91, gayasukumAla(gajasukumAra)7. 3.6 . gAyaNI (gAyanI) 2.71. garua (guruka) 1. 69; 6. 106. gArava (gaurava) 2. 11. garuvI (guvIM) 3. 58. gAvI (gauH)5. 92. . garja /gAha gajanta (garjata) 6. 62. +ava. ogAhima (avagAhita) garda gaddahia (gardabhavadAcarat)3.10. gijjhas. gejjha gimha (grISma) 1. 90, 3. 9., gala 4. 1, 2, 3, 5, 7, 21,78 galia (galita) 4. 49. 8.1. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girA-geDDI ] shbdsuucii| 335 * girA (gIH) 1. 9, 75, 79; | gumpha 2.48, 52, 53; 6. 66;7. gumphantI (granatI) 3. 53. 92. +pari. parigumphia (parigumphita) giri(SK)4. 30, 32, 36, 37, 3. 69. 1 guru (SK=bRhaspati) 1. 4, 25. 38, 39; 5. 54; 6. 99;8. | 2 guru (SK=upadezakartR)1.42,87, 19. 2. 2, 77, 82; 7. 8, 23, guccha (SK) 2. 29; 3. 38. 25, 43, 67, 8. 48, 78. gujara (gUrjara) 6. 59, 65, 68. | 2 guru (SK=mahat) 3. 24; 4. gujjha (guhya) 6. 17. / 38, 39; 5. 52; 6. 99. /gu gurua (guruka) 1. 69. ___ guJjia (guJjita) 5.74; 6. 3. guru-aNa (gurujana) 8. 46. guolla P. (ud-las) guru-jana (SK) 8. 57. gujollia (ullasita) 7. 45. . guru-vaya (gurupada) 8. 47. guru-bhAva (SK) 7. 98. 1 guNa ( SK=zoryAdi ) 1. 4, 19, 25, 33, 40; 2. 60, 70, gurUya 72. 82, 3. 18, 40;.5. / garuAai (gurUyate) 5. 63. - 72; 6. 95; 7. 22, 30, __ garuAi (guruyati) 5. 63. ___32, 45, 47, 50, 65, 69. gulaguccha P. (ud-kSip ) . 2 guNa (SK=pratyaJcA) 6. 18. gulaguJchiUNa (utkSipya)6.98. .3 degguNa (AvRtta) 1. 15; 2. 11; gulala. P. (cATau kR) 3. 14; 6. 37. gulalanta (cATukurvANa) 6. 44. - guNi (guNin ) 1. 33; 2. 74, guluguJcha P. (ud-namaya) guluguJchia (unnamita) 6. 24. guNTha P. (udbalay) - guNThanta (uddhUla yat) 6. 19. - +ava. avagUDha (AliGgita) 3. guna (guNa) 8. 6. 88. . gup gRNha . graha. govia (gopita) 2. 11. gejjha (grAhya) 1. 52; 3. 62; 5. gupphattha (gulphastha) 3. 41. 39. gijjha 5. 25, 41. guma P. (bhram) .. geDI (zaGkhalAkhyA vakrAmA yaSTiH)5. gumibha (bhramita) 7. 4. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 kumArapAlacarite [geha-pahasuna . geNha s. graha Jgras gendua (kanduka) 2. 29. gasia (grasta) 7. 46. geraha (grAhya) 3. 62. graha . geha (SK) 8. 64. gRNhai (gRhNAti) 8. 44. gehiNI (gehinI) 7. 8. giNhasu (gRhANa) 3. 67 4. -/gai 10. gAai (gAyati) 4. 7. . giNheha (gRhNIta) 5. 40.... gAi , 5. 2. geNhIa (agrahIt ) 2. 4. gAyanti 4. 72; 5. 2, 69. gheppati (gRhyate) 8. 11. . gAyAmo (gAyAmaH) 5. 72. gahia (gRhIta)1. 76; 3. 11, gIa (gIta) 1. 37, 86; 2. , 88; 5..81;. 67, 73, 74, 76; 3. 20; 7. 41.. .. 5. 75, 94. gahiya ,, 1. 65.. .. gAyanta (gAyat) 6. 6. giNhanta (gRhNatU) 6. 82; 7.' gantI (gAyantI) 5. 51. gAuM (gAtum) 2. 70. giNhaNija (grahaNIya) 7. 90. +sam . saMgIya (saMgIta) 2. 66. ghippantI (gRhyamANA) 7. 90. goama (gautama) 7. 37. ghettuM (grahItum) 7. 50. goara (gocara) 5. 87. gihiuM (gRhItvA) 2. 71. goTTI (goSThI) 5. 103. cittUNa ,,, 7. 49. goNa (gauH) 3. 90. geNhia , 7. 50. gihia ,, 8.45. gora (gaura) 1. 13; 2. 26, 63.! 1gorI (gaurI-gauravarNA) 1.75;2. ghaiM (pAdapUraNe) 8. 69. 71, 3. 61; 4. 50. 2 gorI (gaurI-pArvatI) 4. 56. ghavala (moha) 8. 18. . golla (bimbIphala) 1. 35. JghaTa gova (gopa) 5. 75, 78. ghaDia (ghaTita)2. 12; 6. 33, govAla-gujarI (gopAlagurjarI)5. 75. 91. ghaDanta (ghaTamAna) 5. 58. goviA (gopikA) 5. 51, 72. | +ud. ugghADia (udghaTita) 6. govI (gopI) 5. 69, 75, 78. 23. ggahaNa (pAhaNa) 1. 42. ghaTTasua (ghavyaMzuka) 5. 79. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNa-ca ] . shbdsuucii| 337 1 ghaNa (ghana megha) 1. 86; 2.30. ghusaNa (ghusRNa) 2. 41. 2 ghaNa (dhana-sAndra) 2.61,4.50; | ghusala P (manth) ghusalia (mathita) 6. 82. ghaNTa' (ghaNTA) 2. 35, 64. ghusiNalla (ghusRNavat) 4. 38. citta P (gaveSa) ghettavva (grahItavya) 7. 50. ghattia (gaveSayitvA) 7. 34. ghoTTa P (pA) ghattaNa (kSepaNa) 6. 96. ghamma (dharma) 2. 3; 3. 46; 6. | ghoTiuM (pAtum ) 6. 7. - 67, 81. ./ghola P (cUrNa) ghara (gRha) 1. 8, 40, 68; 3. gholantI (ghUrNamAnA) 6. 79. 73, 4. 16:6.103;8. 16. ghosa (ghoSa) 8. 13. hara 1. 3, 46, 90; 2.40: | JghrA degharaa 1. 50, haraya 1. +A. agghAyanta ( Ajighrat) . 6. 10. gharaTTa (SK) 2. 21. . gharaNI (gRhiNI) 6. 5. ghariNI , 3: 74. . ca (SK) 1. 17, 68; 2. 20, gharillA , 3. 68. . 54,56,60,76,90; 3. 14, 'ghippa (gheppa) grahaH 22,81,89; 4. 5, 18, 27, ghugghiI (ghugghikA-markaTaceSTA) :. 30, 63; 5. 8, 9, 10, 13, 16, 18, 31, 33, 41, 45, ghuNTa P (pA) 49, 63, 64, 81, 83, 87, ghuNTahiM (pibanti) 8. 73. 93, 94, 95, 97, 104; 6. ../ghumma P (cUrNa) 25, 44, 46, 7. 8, 14, '. ghummAviaM (ghUrNita) 6. 80. 29, 30, 35, 55, 61, 62, ghummaNa (ghUrNana) 3. 24. 80. a 1.5, 34, 35, 39; 2. 20, 23, 35, 69, 75; Jghula P (pUrNa) 3. 29, 64, 67, 89; 4. ghulia (pUrNita) 6.. 79. 27, 37, 47, 62, 65,73; 5.9, 11, 15, 18, 19,20, +ud . ukkhosamAna (udghoSat ) 23, 25, 26, 32, 35, 36, 8.11. 39, 43, 47, 53, 64, 66, -uTThisia (udbuSita) 4. 46. / 71,72, 75, 78, 85, 96, 22 [ kumArapAlacarita] JghuS Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 kumArapAlacarite [caa-catur 102; 6. 1, 48, 63, 74, cakamma P (bhram) 96, 7. 18, 31, 44, 50, cakammavia (bhramita) 7. 2. . 62, 8. 76, 83. ya 1. 25, cakkapaTTi (cakravartin ) 2. 15. 29, 34, 39, 41, 75,90; caz 2. 24, 35, 58, 3. 57, +A. akkhaDaM (AcakSmahe) 8. 77, 82, 86, 4. 24, 60, 42, 57. 62, 70, 72, 74; 5.5,8, -Acaskanta (AcakSANa)8.4. . 10, 13, 14, 25,27, 28, caGgima (SK=pradhAnatva) 4. 39... 30, 31, 36, 38, 42,44, caccara (catvara) 2. 87. 46, 47, 58, 69, 80,85, | caccha P (takSa) 92, 100; 6. 9, 50, 52, cacchia (taSTa) 7. 39. . . 69, 96, 102; 7. 29,58, caja P (dRz) . 8. 50. ___ cajjai (pazyati) 7. 25. caa (caya) 6. 93. caJcala (SK) 8. 62. .. | caD P (A-ruha ) caitta (caitya) 2. 87. ___ caDai (Arohati) 7. 47. cau-kaTTa (catuHkASTha) 3. 40. caDia (ArUDha) 6. 21. 48. caugguNaa (caturguNa) 2. 15. caDiUNa (Aruhya) 6. 49. cau? (caturtha) 3. 7. caDeviNu , 8. 20. cauttha ,, | caDaya (caTaka) 5. 53. cautthaa,, 2. 15. 1 /caDu P (mRd) cauddahaya (caturdazaka) 2. 15. caDDiya (mRdita) 6. 86. | 2 /caDu P (piS) cau-vAra (caturdAra) 1. 53.. caDDia (piSTa) 7. 29. . cau-vIsa (caturviMzati) 5. 62. caDDaNa (bhojana) 6. 73. cauvvAra (caturvAra) 2. 16. caNaa (caNaka.) 5. 70. caora (cakora) 6. 8, 21. caNDa (SK) 1. 38. caMduja (kumuda) 1. 20. caNDAra (bhANDAgAra) 6. 25. . cakida (cakita) 7. 102. catura cauro (catvAraH) 5. 48. 1 cakka (cakrarathAGga) 6. 64. cattAri ,, 5. 48;8.11. 2 cakka (cakra AyudhavizeSa) 2.16. cattAro , 5.48. . 3 cakka (cakra cakravAka)6.4,5,21, | cauhi (caturbhiH) 4. 31. 4 cakka (cakra-samUha) 6. 89. caUhi , 4. 31.. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cadusta-vaggu-ci] shbdsuucii| 335 cauo (caturbhaH) 4. 32. caritta (caritra) 2. 22. caUo " 432. cala causu (caturpa) 4. 31. callai (calati) 7. 64. caUsu " 4 31. calia (calita) 1. 89. cadusta-vagga ( caturthavarga=nirvANa) cala (SK) 1. 9, 3. 23: 8.72. .8.2. calaNa (caraNa) 3. 69. canda (candra) 1. 11, 20, 63; calana " 8. 12. 2. 34, 3. 83; 5. 106. | calia-metta (calitamAtra) 1.54. candaNa (candana) 1. 81; 4. 38; | cava P. (kath ) 5. 13; 7. 36.. / cavasu (kathaya) 6. 2. candima (candrikA).2.30,6. 8. | cavijai (kathyate)8. 27. capphala (cATuphala) 8: 25. | cavalatta (capalatva) 7. 15. camaDhaNa (bhojana) 6. 73. caviDA (capeTA) 2. 36. cavilA " 2. 1, 36. camara (cAmara) 6. 29. caveladeg " 2.1. camU (SK) 6. 15, 86. cAu~NDa (cAmuNDA) 2. 25. camUva (camUpa) 6. 83. 90. . cAia (cATuka) 5. 95. cammaa (campaka) 3. 90. campaya cAmara (SK) 1. 78. 2. 56, 5. 41. cAru (SK) 5. 57. camma (carma) 1. 24. cAluka (caulukya) 6. 84. cara /ci . carai (carati)8. 23, 58. | ciNijai (cIyate) 7. 72.75, caria (carita) 5.66. . cimmai " 7. 74. ... . +A. Acari (Acara) 8. 49. civvai " 7. 75.. - -Acarahu (Acarata) 8. 47. divvae " 7. 71. + ud. uccArahI ( udacArIt )| ciNia ( cita) 7. 79. 6. 28. +ud . ucciNei (ucinoti) 7. + sam. saMcaranti 4. 43. -saMcArahu (saMcArayata) 8.18. -uccei " 7. 70. caraNa ( SK ) 2. 83; 3. 22; / -ucciNa (uccinu) 3. 71. . . 4. 28,7. 87. -ucciNasu " 3. 7.. cariMsu (caritavAn) 7. 33. -uciNesu " 3. 61. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 - ucciNaha (uccinuta) 5. 81. - ucciNia (uccita) 3.55. - ucciNia (uccitya) 4. 37. + ni. nicia (nicita ) 1.2. +samud. samucciNasu (samuccinu ) 3. 64. cia (eva) 1. 77;3.86, 87; 5. 57, 69. ciya 7. 67. ccia 3. 3; 4. 6, 17, 78; 6. 98; 7. 6, 34. ciua (cibuka) 2. 27. cikkaNa (cikaNa ) 1.65. kumArapAlacarite ciJca P (maNDU) ciJcia (maNDita) 6. 76. ciJca (maND ) ciJcallia (maNDita) 6. 76. ciJcaNia (ciJcA) 5. 14. cizcila P. (maND ) ciJciliya (maNDita) 6. 77. ciTTha P. (sthA) ciTThasu (tiSTha) 4. 10. ciTThanta ( tiSThat ) 6. 11. cinha (cihna) 3. 16. citta (SK) 4. 69; 5. 103; 7. 5; 8. 21, 58, 79. Wa [ cia - cottha cintA (SK). 1.56, 2. 81; 7.1. cintetavva ( cintayitavya ) 8. 6. cindha (cihna) 5. 66. cibuA (cibuka) 2. 9. ciya 8. cir. ciraM (SK) 4. 34. cirassa (cirasya ) 5.60. cirAu ( cirAt ) 6.3. cilAa (kirAta) 2. 29.. ciSTha P. (sthA) ciSThadi ( tiSThati ) 8. 4. cihura ( cikura) 2. 30. cIrI (SK) 4. 7, 8. 'cukka P, (aMza) cukkasi (bhrazyasi ) 7. 20. cuDa (caNDa) 1.38. cunna (cUrNa) 3. 16. cumbU cintavai (cintayati ) 8. 30. cintemi (cintayAmi ) 8. 34. cinta ( cintaya) 7. 100. cintasu " 8. 31. cintanta ( cintayat ) 5. 89. cintantI ( cintayantI) 5. 97. cumbia ( cumbitvA ) 3. 74. cumbaNaa ( cumbana ) 3.8. culukka (caulukya) 1. 22. culuga culucala P. (spand) 2. 91. "" culuculamANa (spandamAna) 6.87. cUa (cUta) 3. 2, 5, 50. cuya 3.8. cea ( avadhAraNe ) 4.5, 17. ceia (caitya) 3. 53. cedi (SK) 4.62. cesaTA (ceSTA ) 8. 7. cogguNaa (caturguNa) 2. 15. bottha (caturtha) 2.. 15. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cyu costhI-chuha ] shbdsuucii| cotthI (caturthI) 2. 31. chavi (sk) 2. 85, 87. codaha (caturdaza) 2. 15. WchAday coppaDa P. (mrakSa) chAia (chAdita) 6. 15. . coppaDamANa (mrakSayat) 7. 36. chAyA (SK) 2. 61, 4. 50. cora (SR) 8. 16. chAlaGka (chAgAGka agni) 2. 33. coria (caurya) 3. 53. chAva (zAva) 2. 71. covvAra (caturvAra) 2. 16. chAhi (chAyA) 4. 50. ca (avadhAraNe) 4. 6. chAhI ,, 2. 61; 6. 5. cia s. cia. chikka (kSuta) 2. 28. chid cavia (cyuta) 2. 26. checchaM (chetsyAmi) 5. 95. chindia (chinna) 6. 84. chindiuM (chettum ) 7. 55. chailla (vidagdha) 1. 12; 6. 34. chippa P. (spRz) chauma (chadma) 3. 57. ... chippanta (spRzyamAna) 7. 91. chaJcaraNa (SaTcaraNa) 3. 32. chirA (zirA) 2. 72. chanja P. (rAja) Jchiva P. (spRz) chajia (rAjita) 6. 63. . chivai (spRzati) 7. 26. chaTThI (SaSThI) 2. 71. chivaha (spRzata) 8. 47. chaDDavaNa (mocana) 1. 77. chivijamANA (spRzyamAnA) 7. 1 chaNa (kSaNa-kAlavizeSa) 4. 63. 2 chaNa (kSaNa-utsava) 4. 30, 41, chiha P. (spRz) 60, 70, 77, 78; 5. 76. chihiA (spRSTA) 7. 27. chaNThaNa (ukSaNa) 4. 58. chiha (spRhA) 3. 2. chatta (chatra) 1. 11; 2. 61; 5. chihA , 3.11. ___76.84, 7. 97. chIa (kSuta) 1. 69. chattavaNNa (saptaparNa)1.36;5.50. | chupa chattivaNNa ,, 1.36, 2.71. | chikka (chupta) 3. 70. chamaruha (kSamAruha) 3. 47.. chutta , 3. 70. chamA (kSamA) 2. 89. chura (kSura) 8. 45. chami (zamI) 2. 71. churiyA (churikA) 1. 39. charda Jchuha (kSip) . chaDDia (chardita) 3. 9. / chuha (kSipa) 6. 96, 2 / . 91. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 kumArapAlacarite - [chuha-ja chuhadeg (sudhA=amRta) 6. 19. chuhadeg (sudhA makkola) 2. 70. chuhA (kSudhA) 1. 9. chUDha s. kSip. 1 chetta (kSetra-bhUmi) 6. 60. 2 chetta (kSetra zarIra) 2. 89. cholla P. (takSa) cholahu (takSNuta) 8. 45. ja (yat) jo (yaH)1.29, 31, 33, 39, 42, 44, 2. 75; 3. 50; 4. 5; 7. 6, 11, 19, 26, 35, 43, 55, 62, 66, 67, 70; 8. 23, 26, 44,57,58, 65, 66. ju ,, 8. 64, 65. je (ye)2. 56, 60; 7. 10, 24, 50, 54; 8. 73. ji ,, 8. 68. jA (yA) 4.6, 49, 73; 7. 83. jAo (yAH) 4. 48. jIo ,, 4. 48. jaM (yat) 1. 23, 4. 16, 21; 5. 59, 77; 7. 25; 8. 30, 80. ju ,, 8. 28. 5 ,, 8. 27. jAiM (yAni) 5. 66. jaM (yam) 7. 4, 94. je (yAn) 7. 53, 6.. maM (yAm) 4. 49. jiNA (yena) 5. 4. jeNa ,, 1. 47; 2. 58; 5. 3; 7. 39, 72, 77, 80, 81, 102. . jehi (yaiH)4.34;7. 82, 88. . jehiM ,, 7. 59, 64, 89. . jIe (yayA) 5. 76. . .. jamhA (yasmAt ) 5.. 1. . jahAM . ,, 8. 26. . . jAo , 5. 1. . jassa (yasya) 1. 5, 30, 32, . 33, 34, 35, 36. 3.7, 38, 40, 41, 43, 45, 46, 2. 24, 28, 4. 74; 7. 33; 8. 13. jasu , 8.50, 56, 65, . 69, 71. jAsa ,,. 4. 74. jAsu ,, 8.27, 43, 74. jANa (yeSAm )1. 24; 7. 52, - 56, 58.. jAhaM , 8. 5, jissA (yasyAH)4. 74. jIe , 4. 75. . jIse , 4. 75. jahe , 8. 27. jANa (yAsAm ) 4. 48, 57. jammi (yasmin ) 5. 60. jassi , 1. 3, 4, 6, . 16, 17, 19, 20, 25. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaa-jampa .. shbdsuucii| / 343 jahiM (yasmin) 8. 25,26. jaiA (yasmin kAle) 4. 78. jAlA , 4. 77. . jAhe , 4. 77. jesu (yeSu) 7. 61. jIe (yasyAm) 4. 69. jAhiM ,, . 4. 69. jaa (jaya) 8. 76. jiaDa.P. (tvar) jaaDAvanti (tvarayanti) 7.16. jaA (jayA strIvizeSa) 5. 81. 1 jai (jayin) 6. 38H 2 jai (yadi) 1. 30, 45,2. 24, 79; 4. 33, 5. 38, 65, 85, 101, 105, 6. 104, 106, 8..15, 20,36, 61, 63, 67, 75,76, 78, 82: jaimA (jai imA-yadi iyam) 1. jaNa (jana) 1. 2, 9, 10, 13, 14, 18, 20, 27, 2. 41, 43, 47, 77, 86, 3. 48, 59, 4. 7, 30, 49, 68; 5. 71, 101, 6. 9, 15, 23,33,37,106, 107, 7. 25,66, 8. 20, 37, 59. jaNai (janikA) 3. 65. jaNaNa (janana) 6. 30. jaNaNI (jananI) 2. 69, 4. 4. jaNaya (janaka) 3. 3. jaNi (ivArthe) 8. 81. jaNu , 8. 81. jaNhavi (jAhnavI) 3. 31; 8. . 80. jaisaa (yAk) 8. 51. jau~Na (yamunA) 2. 25. jau~NA , 6. 89. . jao (yataH) 4. 36. jaMpaNa (jalpana) 1. 12. * jakkha (yakSa) 4. 45. jaga (jagat) 2.23. 54; 3. 11; 4. 56, 6. 20, 7.4, 54, 69. jaya 7. 87, 96. jagga P (jAgR) jaggia (jAgarita) 6. 50. jaGgala-vai (jaGgalapati) 6. 94. jaDhara (jaThara) 2. 37. jattu (yatra) 8. 52. jattha (yatra) 1. 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 21, 22, 24, 26, 27, 44. jadu (yadu) 4. 62. jan jaNia (janita) 4.57. jaNiya , 3. 48. jana (SR) 8. 9. janta-hara (yantragRham )4. 77. jama (yama) 4. 2. jamuNa (yamunA) 8. 80... jampa P. (kath) jampanti (kathayanti)5.45,92. jampasu (kathaya) 6. 1. jampahu (kathayata) 8. 36. jampiUNa (kathayitvA) 3. 77. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja 344 kumArapAlacarite [ jambU-jANa jambu (jambU) 5. 2, 8, 36. jalahi (jaladhi) 6. 81; 7.86. . jambU-muNi (jambUmuni) 7. 40. jammA javia (yApita) 6.28. P. (jRmbha ) jambhAyanta (jRmbhamANa) 6.107. | 2 java (SK) 4. 26. . 1/jamma (jan) (yava) 5. 39, 75. jammanta (jAyamAna) 6. 92. / java (japA) 3. 53. . . javaNA (javana) 6. 74. .. 2 jamma (janman ) 1. 22, 2. 56 ; javA (japA) 3. 70; 4. 6. . . jahNa (yamunA) 8. 15. jammaNa ,, 8.50. jasa (yazas) 1. 22, 31, 37, . . jammao (janmataH) 7. 38. 41, 50; 2.80;6.60, 67, 1 jaya s. jaga. 71, 79, 81, 85, 94, 95;. 2 jaya (SR) 3. 2, 11, 23, 4. 7. 38, 73. . 39,5. 76; 6.58, 59, 88. jaha (yathA) 1. 46,62,2. 35, 1jara (jvara) 2. 85. * 54,5. 86; 6. 97. .. 2jara (jarat ) 3. 66. jahaNa (jaMghana) 2.31,3.62,78. jara' (jarA) 7. 42. 8. 24. jahA (yathA) 1. 9, 29;6. 41; jaraI (jaratI) 1. 87. 7. 48. . jaraDha (jaraTha) 1. 63. jahiTThila (yudhiSThira) 1. 64. jala (sh) 2. 3, 25, 41, 54, jahuTThila , 1. 63. 86,89; 3.31, 61; 4. 26, 1/ jA P. (jan) 28, 29, 32, 33, 34 ,35, jAa (jAta) 3. 5, 44, 36, 38, 39, 41, 42, 43, 80, 4. 78. 44, 48, 50, 51, 52, 62, jAya ,, 1.34;2. 3; 3. 64, 66, 67, 68, 70, 74, __ 46, 48; 4. 36, 38. 77, 78, 5. 29, 31, 32, jAyanta (jAyamAna) 6. 92. 64, 6. 9, 11, 17, 49, 2 jA (yAvat) 2. 78; 7. 71. 67, 7. 5, 65, 8. 80. 1 jAi (jAti-puSpavizeSa) 1. 23. jala-keli (SK.) 4. 41. 2 jAi (jAti-jAta) 7. 26. jala-janta (jalayantra) 4. 76, jAuM (yAvat)8.53. jalaNa (jvalana) 2. 19. jAgara (sK) 6. 50. . jalayara (jalacara) 2. 24. jANa P. (jJA) jalavAyasa (SK.) 5. 32. jANai (jAnAti) 8. 23. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANi-jIva.] shbdsuucii| 345 joUNa (jitvA) 7. 66. +vi. vijiya (vijita) 3. 22. 2 ji (eva) 8. 47, 48, 58, 66, jiNa (jina) 2. 42, 44, 53, 62, 64, 65, 70, 72, 77; jANanti (jAnanni) 2. 5. jANami (jAnAmi) 5. 79 jANAmi , 5. 79. jANi (jAnIhi) 8. 28. jANu , 8. 30. jANAvai (jJApayati) 5. 74 jANanta ( jAnat )6. 6. jANevaLaM (jJAtum ) 8. 61. jANivi (jJAtvA)8 72. +pari. parijANiyai (parijJAyate) 8.50. jANi (jJAnin) 3. 37. jANeya (jJAtavya) 8. 23.. jAti (SK) 8. 9. jAmAuNo (jAmAtA) 4. 55 jAla (SK) 8: 77. jAva (yAvat) 1.25, 2. 78, . jAva , 8. 53. . jAvahi ,, 8. 54. jAhara (yAhi re) 8. 69. .1/ji . jayai (jayati)2. 29, 5.85; 7.38,39,40, . . . 41. . jiNai .. 8.53. jayau (jayatu) 7. 83. jiNau ,, 7. 69. jayasu (jaya) 1. 61. jivvai (jIyate) 7. 72, 75. jiNijae ,, 7.72, 75. jia (jita) 2. 30. jita 8. 7. 45, 46, 47, 8. 42, 50, 61, 74, 81. jiNa-nAdha (jinanAtha) 7. 95. jiNa-vai (jinapati) 7. 94. jittiamatta (yAvanmAtra)3. 80. jittulu (yAvat) 8. 75. jitthu (yatra) 8. 15. jidha (yathA)8. 49. jibbhA (jihvA) 3. 21. jima P. (bhuj) jimai (bhuGkte) 6. 73. jiya (jIva) 8. 75. jiva (yathA) 8. 14,21,32,44, 48, 49. jiha ,, 8. 49. jIA (jyA) 3. 59. jImUta (SK.) 8. 13. /jIva jiai (jIvati)8.75. jIvai , 4. 2. jiAmo (jIvAmaH) 5. 2. jIa (jIvita) 2. 79. jIvia ,, 2.56,79, 3. jIvida , 8.46. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite - jIva-jema +ud. ujjIvia (ujjIvita) 3. | juttaM NimaM (yuktamidam ) 7.100.. 12. juddha (yuddha) 6. 45. jIva (SR) 2. 83, 7. 38, 8. juppa P. (yuj) 9, 33, 64, 70, 75. juppasi (yunakSi) 6. 72. jIvAu (jIvAtu) 2. 83,3.16. jumma (yugma) 3. 22. . jIviyaDau (jIvitaka) 8. 72. juva . jua. juvai s. juai. /jIha P. (lasj) juvANaya s. juANa.. jIhAvia (lajita) 6.65. 1/jUra P. (khid) jIhA (jihvA) 3. 21. jUra (khidyasva) 2. 80. jua (yuvan ) 4.66,70, 71. | 2/jUra P. (krudh ) juva 3. 2, 38, 48, 66; 5. jUrAvia (kodhita) 6. 91, jUravaNa (vaJcaka) 6. 58. juai (yuvati) 4. 70, 71, 73, | jUhi (yUthI) 5. 34. 75. juvai 1. 2, 78; 3. .. 'jUhiA (yUthikA) 5. 17. .. 53, 60, 4. 74, 7. 6, / jUhI (yUthI),5. 10, 16. 12, 22. juANa (yuvan ) 3. 18,4. 73; | jRmbha 6.38, juvANaya 3. 52. +vi. viambhanti (vijRmbhante) juga (yuga) 2. 15. jugupsa -viambhia(vijRmbhita)6.107 jugucchia (jugupsita) 6. 4. | z2a jugga (yogya) 2. 85, 3. 44, | jiNNa (jIrNa) 1. 66. 46, 68:4. 11. juNNa ,, 5.47; 6.100. juggaya (yugma) 3. 22. jIranta (jIryamANa) 7. 87. juja P. (yuj) je (pAdapUraNe) 4. 21. jeNa (lakSaNe) 4. 5. jujjasi (yunakSi) 6. 72. jettia (yAvat ) 3. 81. jujjha (yuddha) 6. 53. jettila , 3. 81. . juJja P. (yuj) jettulu ,, 8. 55 juJjasi (yunakSi) 6. 72. jetthu (yatra) 8. 52. +pra. pajuJjasu (prayuGva) 8.79 / jeddaha (yAvat) 3. 81. juNhA (jyotsnA) 3. 31, 52;6. / jema P. (bhuj) 7, 11, 21. jemai (bhuGkte) 6: 73. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeva~i - jhUra ] .. . jevai ( yathA ) 8 49. jevaDa ( yAvat ) 8. 54. jehau ( yAdRk ) 8. 51. joa (yoga) 7.49; 8. 21. joga 8. 16. jogia (yogika ) 8. 24. jogia - caria (yogikacaryAM ) 47. jJapay " 8. 23.. joga (yogya) 2. 31; 6. 106; 7. 44. johA (jotsnA ) 1. 41. joNhAla (jotnAvat ) . 3. 83. jovvaNa ( yovana ) 3.18. joha (yodha) 2.6, 13, 18; 6. zabdasUcI | +vi. vinnavedi (vijJapayati) 7. ./jval 94. -vinnatremi (vijJapayAmi) 4. 59. - viSNavihI (vyajijJapat ) 6. 40. - vinnatta (vijJapta ) 4. 77; 5.6. jalia ( jvalita) 4. 35. +pra.pajjalia (prajvalita) 2.51. jhaGkha jha P. (vi-lap ) jhaGkhanta ( vilapat ) 6. 101. jhaGkhaNa ( upAlambha ) 6. 106. jhaGkhAvaNa (saMtApaka) 6.94. jhacchara (aDAuja = vAdyavizeSa) 8. 13. / jhaDa P. (zad ) jhaDanta (zIyamAna) 6.89. jhaDila ( jaTila ) 2. 35. jhaTaNa (bhramaNa) 7. 3. jhanti ( jhaTiti ) 3. 50. ml / jhampa P. (m) jhampiUNa (pidhAya ) 3. 74. jhampaNa (bhramaNa) 7. 4. jhara P. (kSar ) jharanta (kSarat ) 7.17. * jhasacindhaya ( jhaSacihnaka = kAma ) 3. 16. jhasindha ( jhaSacihna) 3. 16. / jhA P. (dhyai ) jhAmi ( dhyAyAmi) 7.62. jhAaha ( dhyAyata) 7. 68. jhAha 7. 68. jhAyaddu," 8. 25. jhAanta ( dhyAyat) 7. 79. 55 jhAyanta 6 6. jhAuM ( dhyAtvA) 7, 60 + anu. aNujhAyanta ( anudhyAyat ) 8. 12. jhANa ( dhyAna ) 2.57; 6. 6, 7. 78; 8. 79. jhAyavva ( dhyAtavya ) 7.57, 88. jhila P. (nA) jhila (nAti) 8. 15. VP. (jugupsa) jhuNia ( jugupsita) 6. 4. jhuNi (dhvani) 1.37; 5. 75; 6. 56. 347 jhUra P. ( smR ) jhuranta ( smarat) 6. 44. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 kumArapAlacarite . . [ TaGka-NagRli. TaGka (SR) 8. 81. JDhaMsa P. (vi-vRt) Tayara(tagara) 2. 39. __ DhaMsamANa (vivartamAna) 6. 80. Tasara (sara) 2. 39. VDhaka P. ( chad ) TiriTilla P. (bhram) Dhakkia (chAdita) 6. 14. TiriTillanta (bhrAmyat) 7. 2. DhakA (SR.) 8. 13. . /TiviDika P. (maND) VDhaNDhalla P. (bhram ) TiviDikkai (maNDayati) 6. 76. ___DhaNDhallia (bhrAnta) 7. 4... TUvara (tUvara) 2. 39. JDhaNDhola P. (gaveSa) 'TrANa s. ThANa. ___DhaNDholia (gaveSayitvA) 7.034.. Dhala P. (kSar) Thaga (Thaka) 3.59. Dhalanta (kSarat) 8. 24. . . ThA s. sthA. VDhava P. (A-ram) . ThANa (sthAna) 1.5, 56, 4. 43, | ___+A. ADhavia (Arabdha) 6. 70, 5. 15, 6. 11, 49; - 105, 7. 90. 7. 47; 8. 32. 'TThANa 8.25: / DhAvu (Agraha) 8. 35, 56. ThINa s. styai. Dhika P. (garja) DhikamANa (garjata) 6. 62.. DaNDa (daNDa) 2. 44. dillI-nAha (DhillInAtha) 6. 96. Dabbha (darbha) 2. 46. duNdulla P. (bhram) Damaruka (SR) 8. 13. DhaNDallanti (bhramanti) 7. 2. Dambhia (dAmbhika) 2. 44. . duNDhullaNa (gaveSaNa) 7. 33. Dara P. (tras) duma P. (bhram) Daria (trasta) 7. 42; 8.1 8. Dhumai (bhrAmyati) 7. 5. Dallira (pAnazIla) 6. 8. -dusa P. (bhram) - DasaNa (dazana) 2. 45. __ Dhusai (bhrAmyati) 7. 5. DahaNa (dahana) 7. 48. DhovaNa (Dhaukana) 5. 27. DAha (dAha) 2. 46. /DI Na (na) 5. 101, 7. 54. +ud. uDDanti uDDIyante)1.68 Nai (avadhAraNe) 4. 5. -uDDante (uDDayante) 5. 48. NaM (nanvarthe) 7. 102. Dolira (dolAvat ) 2. 47. NaGgali (lAGgalin ) 2. 64. . . Dohalaya (dohada) 2. 46. NaGgali (lAtalin )2. 65. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nacca-Nidhvar3a ] shbdsuucii| . Naca (jJatva) 2. 88. /Nima P. (ni-as) VNaDa P. (gup) Nimia (nyasta) 7. 43. ___NaDanti (gupyanti) 6. 102. / /Nimmaha P. (gam) NaDAla (lalATa) 2.53, 66, 3. jimmahia (gata) 7. 7. /Niriggha P. (ni-lI) NaDAliA (lalATikA) 5. 93. Nirigghia (nilIna) 6. 36. NalADa (lalATa) 3. 62. /NiriNaja P. (piSa) NalADaM-tava (lalATaMtapa) 1. 35. NiriNajjia (piSTa) 7.30. Navara (kevale) 4. 7. 1/NiriNAsa P. (gam) Navari (Anantarye) 4. 7: . NiriNAsia (gata) 7. 10. Navi (vaiparItye) 4. 1. 2NiriNAsa P. (naz) VNavva P. (jJA) . . . __NiriNAsai (nazyati)7. 22. Navvai (jJAyate) 7. 79. 3/NiriNAsa P. (piSa) gAI (naarthe) 4. 8, 7. 76, 8 | NiriNAsia (piSTa) 7. 30. NilIa P. (ni.lI) NANa (jJAna) 1,24. nilIanta (nilIyamAna) 6. 36. NAha (nAtha) 7. 95. Nilukka P. (ni-lI) NAhalattaNa (lAhalatva) 2. 65. Nilukkanta (nilIyamAna) 6. 36. .Nia (nija) 2. 51. jillasa P. ( ud-las) .Niaya (nijaka) 3. 75. pillasia (ullasita) 7. 44 NiAra P. (kANekSite kR) jilluJcha P. (muc) .. NiAria(kANekSitakRta)6. 42. ___NiluJchiA (mukta) 6. 57. ' /NiuDu P. (masj) NillaraNa (chedana) 6. 83. NiuDDamANa (majat) 6. 64. 1/Nivaha P. (gam) :NiJcala P, (muc) NiccalIa (amuJcat ) 6. 57 Nivahanti (gacchanti) 7. 10. 2.Niccala P. (kSar ) 2/Nivaha P. (naz) -NicalAvei (kSArayati) 7. 1 NivahiaM (naSTa) 7. 21. /Nicchalla P. (chid) 3Nivaha P. (piSa) Nicchallia (chinna) 6. 84. Nivahia (piSTa) 7. 30. NijjhoDaNa (chedana) 6. 83. NinvaDa P. (pRthakspaSTe bhU) /NiDuha P. (vi-gal) NivvaDia (pRthagbhUtaM spaSTabhUtaM vA) - NiDDahai (vigalati) 7. 18. 6.41. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 kumArapAlacarite [Nivvara-ta 1/Nivvara P. (duHkhe kath) 2NIhara P. (A-kranda) NivvarAhI (duHkhaM kathayAmAsa) 6. NIharia (Anandita) 6. 89. . 1 /Numa P. (chAday) 12 /Nivvara P. (chid) Numia (chAdita) 6. 13. __Nivvaria (chinna) 6. 83. 2/,ma P. (ni-as) NivvA P. (vi zram) __Numia (nyasta) 7. 43. . NivvAa (vizrAnta) 6. 107.. VNuvva P. (pra-kAzay) . ... Nivvea (nirveda) 2. 88. ____Nuvvanta (prakAzayat) 6.31. NivyolaNa (manyunA oSThamAlinya gayA (anekadA) 3. 86. . karaNa) 6. 43. . NevatthaNa (niruJchana) 6. 24. . NisIhiNI-nAha (nizIthinInAtha) Neha (sneha) 3. 48. . ... 2. 44. NehAlu P. (snehavatI)3. 83... NisuDhira (namra) 6. 107. VNolla P. (kSipa) .. Niha (nibha) 3. 48. *Nollesu(kSipa) 6. 97. /NihoDa P. (ni-vAray) NhavaNa (snapana) 2. 41. NihoDanta (nivArayat) 6. 15. pahANa (snAna) 5. 29, 90.. VNI P. (gam) pahAvia (nApita) 2. 52. . ___NIi (gacchati) 7. 5. VNINa P. (gam) NINanti (gacchanti)7 8. ta (tat) 1/NIrava P. (bubhukSa) sa (saH) 2. 4, 15, 50, 63; NIravIa (abubhukSata) 6. 5. 4. 17, 22. 2NIrava (AkSepaka) 6. 99. . su ,, 8. 23. .. so,, 1. 73, 87, 88, NIlukka P. (gam) 90; 2. 1, 2, 9, NIlukkAnta (gacchanti) 7. 8. 10, 1120, 22, JNIluncha P. (niSpatAcchoTe kR) 24, 26, 32,51, NIluJchanta ( niHpatanaM AcchoTanaM 53, 62, 75; 3. __ vA kurvat) 6. 43. 19, 50 4.11, NIsarANija (ramaNIya) 7. 14. 15, 22, 74: 5. 1JNIhara P. (nis-sa) 17; 6. 27, 41; NIharia (niHsRta) 4. 27; 6. 57, 60, 66,70, 76, 7. 4,6, 31, Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta ta] . shbdsuucii| 351 35, 43, 70, 93; 8. 13, 15, 26, 44, 58, 64, 66, te (te) 2. 60; 4. 6; 6. 48, 63, 7. 10, 63; ti ,, 8. 68, 73. sA(sA)2. 13; 4. 11, 49; . 5. 17; 6. 36, 39; 7. 28, 60, 83. tA (tAH) 2. 68; 4. 49. | tAo ,, 4. 48; 7. 29. | tAu ,, 7. 23; 8. 23.. tIo ,, 4. 48. . taM (tat) 1. 11; 2. 76; 3.. 82; 4. 16,21,55; 5. 17, 65, 87; 7. 26, 29; 8. 25, 28, 7. 72, 81, 94; 8. 50. teNaM (tena) 6. 55; 7. ... nena , 8. 11. Nehi (taiH) 5. 4. tehi ,, 6.65; 7. 24,61. tehiM ,, 5.61, 6. 53; 7. 88, 89. NAe (tayA) 5. 5. nAi , 8.11. tAhi (tAbhiH) 7. 20. tamhA (tasmAt) 5. 1. tahAM , 8. 26. tA , 7. 23, 1... tAo ,, 5. 1. to , 2. 72, 5. 1. tassa (tasya) 1.48,74, 75; 2. 3, 14, 19; 4. 7, 11, 73; 5. 15; 6. 50, 61,81,82,83, 7.11, 19, 26, . traM ,, 8. 27. ___taM (tam)1. 1; 2. 32, 83; 4. 30; 6. 68; 7. 62, 66, 67,8.71. te (tAn) 7.60, 64;8.48. taM (tAm) 4. 49. NeNa (tena) 5. 5. tiNA ,, 5. 4. . teNa ,, 1.82,86,2.16, 18, 58, 64; 4. 11,5.3,62,95, 6. 56, 67, 95; tasu , 8.56, 57. tAsu , 8.27, 43, 45, 65, 74. tANa (teSAm ) 1.24,2.56; 4.18,48,57; 5.15,59,65, 77,6.54,64; 7. 61. ___ tANaM ,, 7.50,52,53, 54, 55, 56, Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 kumArapAlacarite [taisau-tattha 57, 58, 59. tacca (tathya) 2. 91. 82; 8. 5. ticcha P. (takS) tAsa (teSAm) 4. 71. tacchia (taSTa) 7. 39. tesiM , 4.71; 7.55. | tajjaNI (tarjanI) 6. 98. tahe (tasyAH ) 8. 27. taTTa (trasta) 3. 68. tAsa , 4. 72. taD tAe ,, 4. 73. tADia (tADita) 6. 18... tissA ,, 4. 74. tADiya ,, 1. 86... tIi , 2. 73; 7. 25. | 1 taDa P. (tat) tIe , 4. 75. taDia (tata) 6. 92. . . . tIse ,, 4. 75. 2taDa (taTa) 1. 65; 6. 87... tesiM (tAsAm ) 4. 71. taDattha (taTastha) 4.. 45. .. tassi (tasmin ) 1.79,2. 34, | taDaphaDa P. (capalAy) 52. 3. 18. taDapphaDai (capalAyate) 8.. 30. , tahi , 4.78:8.26. | .taDDa 'P. (tan) taDDia (tata) 6. 93. taiA(tasmin kAle)2.34,68; VtaDava P. (tan) 4. 40, 78. taDDavIa (ataniSTa) 6. 92. taNayA (tanayA) 3. 73. tAlA , 4. 78. tAhe , 4. 77. taNu (tanu) 2.84, 86; 3. 69, 754. 73; 6. 89, 7. 55. tAhiM (tasyAm ) 4. 69. taNuvI (tanvI) 3. 57. tIe , 4. 69. taNuvIA ,, 4. 43. tAsuM (tAsu) 5. 49. taNeNa (tAdarse) 8.71.. taisau (tAhak)8. 51. taNhA (tRSNA) 6. 21. tau (tataH) 8. 33, 35. / tato (tataH) 8. 9. tao, 2. 51; 3. 2, 4. tatta (tattva) 7. 23,34; 8. 83. 25, 26, 6. 55. taM (vAkyopanyAse) 4. 1. tatti (tRpti) 7. 53. tatta (tatra) 8. 52. 12. taMsa (vyazra) 3. 43. tatto (tataH) 1. 84; 6.50, 92. takAla (tatkAla)2. 67; 6.59. tattha (tatra) 1. 28, 44; 2. 4, takkha Na (takSaNa) 2. 91. 75, 77, 3. 19, 21;.4. tiz 30; 5. 1, 2, 6. 27, 33; takkhiUNa (takSitvA) 7. 40. | 7. 21. .. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tan tado-tahA shbdsuucii| tado (tataH) 7. 92; 8. 1. tarala (SK) 4. 44; 7. 74. taru (sK) 1. 40, 3. 28,44, taNia (tata) 6. 93. 48, 59, 71, 72, 4. 29, tanu (SK) 2. 49. 30, 32, 36,37; 5.8, 14, tanti (tantrI) 8. 25. 40, 44, 50, 51, 54, 55, tap 7, 78; 8.19, 20,21,51. tavahiM (tapyante) 8. 29. taruNa (SK) 4. 40, 45, 72; 5. 75. tatta (tapta) 1. 35, 3. 51, | 9.. . taruNI (SK) 3. 20, 49; 4. taviMa ,,3. 51. . ___48, 72. tapanta (tapyamAna) 8. 10. tarka tavanta 1.6. +sam. saMtappia(saMtapta) 6.94, takkia (tarkita) 2. 17. tapa (tapas) 8. 10. tala (sK) 1. 31; 4. 37. tapasya . tavassanti(tapasyanti) 7. 51. | talaaNTa P (bhram) talaaNTai (bhramati) 7. 3. tim talAI ( taDAgikA) 5. 19. tammesi (tAmyasi) 4. 14. tamma (tAmya) 4. 20. tava (tapas) 1. 6; 2. 59, 82; .tama (tamas) 1. 49, 62, 66; 7. 35, 58, 63, 83, 8. 2.44,45, 5. 88; 6.15. 29, 45, 54, 57, 65, 69. tamADa P. (bhram) tavaNa (tapana) 1. 35. __ tamADanta. (bhramayat) 6.20. taha (tathA) 1. 27, 90; 2. 6, 1 tamba (stamba) 3. 14, 54, 3. 85; 4. 24, 34, 2 tamba (tAmra) 3. 20. 45, 48, 61, 62, 63, - tambola (tAmbUla) 1.76,5.97. 67; 5. 11, 13, 20, 25, 6. 74. 28, 30, 36, 39, 40, taya (tadA) 8. 15. 43, 44, 54, 71, 77, tayA , 2. 15. 86, 91; 6. 73, 96, 97, tara P (zak) 103; 7. 70, 8. 19, 52, taranta (zaknuvat ) 6. 53. taraNi (SK) 1. 21. tahA ,, 1. 46, 4. 72, 5. 23 [ kumArapAlacarita] Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 kumArapAlacarite [tA-tuTTa 16, 26, 29, 36, 39, 40, tittia (tAvat ) 3. 79. 41, 44, 72; 6.41;7.68. tittira (tittiri) 1. 60. 1 tA (tadA) 1. 30, 5.65, 101, tittulu (tAvat) 8. 75. 105, 6. 104, 106. tittha (tIrtha) 1. 66; 2. 43; 2 tA (tAvat) 2. 78; 7. 71. 8.64. tAuM , 8. 53. tithia (tIrthika) 3. 28. tADaGka (SK) 6. 32. tidha (tathA) 8. 49. ... tADaNa (tADana) 2. 89. timira (SK) 1. 51, 65, 5. tAtisa (tAdRza) 8. 9. 105, 6. 19.. tArA (sK) 1. 67. tiyasa tiasa. tArisa (tAdRza) 5. 67. tiricchi (tiryak) 3. 73.. tAruNNa (tAruNya) 7. 7. tiricchI (tirazcI) 7. 9: tArunna , 5. 94. tilaa ( tilaka lalATasthacihna) tAla (SK) 2. 71. * 1. 12. tAliaNTira (bhramayitR ) 6.20. tilaGga (SK) 6. 72. 1 tAva (tApa) 6. 7. 1tilaya(tilaka-lalAsthacihna)1.81, 2 tAva (tAvat) 1. 25,2. 79; 7. 833. 6.2; 5. 93.. 93; 8. 10. 2 tilaya (tilaka-vRkSavizeSa) 3.27. 3 tilaya (tilaka-puSpavizeSa)3. 62. tAva~ , 8. 53. tilella (tilataila) 3. 79. tAvahiM , 8.54. . tiloa (triloka)6. 39;7.85. tAviccha (tApiccha) 5. 19. tivaNNa(triparNa-palAzavRkSa)5.47. tAvicchaa ,, 5. 9. . tivva (tIvra) 1. 9... tAsa (trAsa) 7. 42. tiha (tathA) 8. 49. degti s 'tti. tihi (tithi) 1. 83. ti (tri) 2. 15, 5. 45. tihuaNa (tribhuvana) 6. 18,85. tiasa (tridaza) 1. 3, 2. 26; __ 95. tihuyaNa 7. 101. 85; 3. 19. tiyasa 1. 6. tIra P. (zaka) . tiurI (tripurI) 4. 60; 6.85. | tIranta (zaknuvat) 6. 53. tikkha (tIkSNa) 1. 88; 7. 33. tIsa (triMzat) 1. 15, 61. tikkhaNa (tIkSNana) 3. 37. tu () 5. 69. . tiNNi (trINi) 5. 47. tucchayA (tucchatA) 7. 15. titti (tRpti) 5. 57. tuTTa (truTita) 1. 43. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuD-tettulu] shbdsuucii| 355 tUla (SK) 7. 74. tUha (tIrtha) 1. 66; 3. 28. tRNa (SK) 8. 14. tRp tappiUNaM (tarpayitvA) 1. 84. toDahi (toDa) 8. 49. toDAmo (toDAmaH) 5. 27. tuhikkA (tUSNIkA) 3. 80. tuppa (ghRta) 6, 82. tumhakera (tvadIya)2.59, 3. 75. tumhArauM (yuSmadIya) 8. 74. tumhezcayA (yoSmAkI) 3. 77. tura tvara. turaGga (SK) 6. 75. turaGgama (SR) 6. 69. turaya (turaga) 6.48, 89, 102. turukka (turuSka) 6. 96. tula tulanta (tolayat) 6. 16. tulasiA (tulasikA) 5. 25. tulla (tulya) 4. 31; 7. 33. tuvara tvara. .. ' VtuS : tUsai (tuSyati) 7. 66. __ atosasI (atUtuSat) 4. 66. tuTTa (tuSTa) 2. 25, 7. 100, 101.. tosavia (toSita) 5. 75. . tosia , 3. 51, 78; tara (atikramaya) 4. 51. tIranta (tIryamANa) 7. 86. +ava. uiNNu (avatIrNaM kuru) 8. 81. -oaria (avatIrya) 6. 53. +ud. uttArao ( uttArayata ) 8. 17. -uttina (uttIrNa) 6. 89. : +pra. patarijanta (pratIryamANa) 7 .: . +vi. viiNNa (vitIrNa) 3. 12; 7. 77. tea (tejas) 1. 8, 32, 66, 90; 2. 33, 48, 51, 64, 84; 6. 23, 67, 7. 58; 8 57. teaNa (tejana) 6. 66. teava P (pra-dIp) teavia (pradIpta) 6. 103. teNa (lakSaNe) 4. 5. tetIsa (trayastriMzat) 2. 1. tettahi (tatra) 8. 75. tettia (tAvat) 3. 81. tettiamatta (tAvanmAtra) 1. 54. tettiametta ,, 1. 54. tettila (tAvat) 3. 82. tettulu , 8. 55. tusAra (tuSAra) 4. 29. tuhiNa (tuhina) 1. 52. tUNa (SK) 1. 77. tUra s tvara. 1 tUra (tUrya) 3. 23; 6. 30. 2 tUra (dUra) 8. 10, 11. / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 tetthu (tatra) 8. 52. tehA (tAvatI) 3.82. teraha (trayodaza) 2. 11. luka (trailokya) 1.6. tella (taila) 2. 37; 3. 45. teva~i (tathA) 8. 49. Du (tAvat) 8. 54. u ( tAdRk ) 8. 51. tehiM (tAdarthye) 8. 71. 1 to (tataH) 2. 72; 8. 17, 61. 2 to ( tadA ) 8. 61, 75, 76, 78. toNI (tUNIra) 1.76. toNIhavia ( tUNIbhUya ) 1.77. toraNa (SK) 1.21. 'taa (traya) 8. 60. tti (iti) 1. 30; 2.10, 13. 19, 88 3.81, 85; 4. 9, 47, 7. 85, 10118. 5. degti 1.30; 2. 88; 3. 84; 4. 1, 19; 7. 94, 100; 8. 60, 68, 73. tthambha s thambha. 'sthAla ( sthAla ) 6. 32. 'tthara thira. tthI thI. thundaP (Akram) thundia ( AkrAnta) 7.1. tyaj kumArapAlacarite cayasu (tyaja) 4. 54. cahu caia (tyakta) 3. 49. 8. 72. " catta "" 1. 36; 2. 46. * caevaM (tyaktam) 8. 78, caia ( tyaktvA ) 2. 77. 2. 50. 1.68. caiuM catUNa vara 35 tAyadha ( trAyasva) 7. 96. tAyaha 7.. 96. " [ taitthu thAma f tuvarai (tvarate ) 7. 15. tuvarae 5. 71. " tUranti (tvarante ) 7 : 16. * tuvarasi (tvarase) 5. 71. thakka P (sthA) " tuvarAma (tvarAma he) 5. 70. tuvarAmo 5. 70. turia ( tvarita) 7. 16; 8.78. "" tha thakka (sthita) 6. 1. thakkA 8. 52. thaNa (stana) 1. 7; 3. 78. thambha (stambha) 4 27, 32; 6. 37. 'tthambha 2. 68;5.102. thambhaya (stambhaka ) 2.86. thala (sthala) 5. 64; 7. 70. thala-naliNI (sthalanalinI) 5.43. thalI (sthalI ) 7. 5. thava (stava) 3. 15; 7. 83. thANu ( sthANu) 2 86. thAma (sthAman = parAkrama) 2.51; 7. 95. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thappa - danda ] 1 /thippa P (vi-gal ) thippai (vigalati) 7. 18. 2 / thappaP (tRp ) zabdasUcI / 4. 67; 5. 70. thINa s styai. thui (stuti) 2.53, 62; 7.82, 90, 91. thuNira (stotR) 2. 48. thuvaa (stAvaka ) 1.51. thU (kutsAyAm) 4. 13. thUNa (stana) 2. 2. thUNA (sthUNA) 1.77. thippiUNa (tRptvA ) 6.93. thira (sthira) 1.40; 7. 42;8. 38. degtthira 3. 85. thI (strI) 7, 23. degtthI 3. 651 / daMsa P thUlabhadda (sthUlabhadra ) 7.31, .32. theNa (stana) 2. 2. * theria (sthairya) 3. 53. thoNA (sthUNA ) 1.77. thora (sthUla ) 1.76; 2. 64. thovaa ( stoka ) 8. 27. daMz da daia ( dayita) 3.83, 44; 4. 16, 19; 5. 99; 6. 18, 101. daiA ( dayitA) 3. 77; 4. 18, 45; 5. 4. daca (daitya) 2. 4. daiva (deva) 2. 5. daivaya (daivata) 2. 4. daivva (deva) 2. 5. Dakka (daSTa) 2. 83. DaTTha,, 2. 45. 357 daTTha,, 2.45, 83. Dasanta (dazat) 2. 47. + sam. saMdaTTa (saMdaSTa) 3.8. (darzay) daMsai (darzayati) 1. 57. "" daMsei 5. 48. daMsia(darzita) 3. 49; 4. 23. 6. 22. daMsaNa (darzana) 1. 7; 5. 14; 7. 53. dakkha (dakSa) 2. 17. dakkha' ( drAkSA) 4. 21. dakkhaNa (darzana) 7. 24. dakkhava P ( darzay) dakkhavia ( darzita) 6. 22. dakkhiNa (dakSiNa) 3. 28. aar (dAkSiNya) 1.33. dava (draSTavya) 7. 53. daDha (dRDha ) 2. 38, 5. 56; 8. 10. daDhayara (dRDhatara) 3. 60. daNu ( danuja) 2. 73. daNua" 2. 73. daNDa (SK) 1.19, 47;3. 57. daNDa ( daNDin ) 1.73. daddura (dardura) 5. 23. danta (SK) 6.28. dantaa ( danta) 2. 26. danda (dvaMdva) 4. 48. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 kumArapAlacarite . [ dappa-dADha . . ___ DaDDa (dagdha) 2. 45. daDDha ,, 2. 45; 3. 12. . 2. / daha P (zraddhA ) +zrad. saddahiu~ (zraddhAya) 6. 5. daha-viha (dazavigha) 2. 69. dahi (dadhi) 4. 33, 38, 40, 6... 82. . ... dA dappa (darpa) 1. 38. dappaNa (darpaNa) 1. 78. dabbha (darbha) 2. 47. dama (SK) 8. 70, 75. dambha (SK) 2. 44. daya (dayA) 8. 33, 64, 70. dayA (SK) 7. 38. 1 dara (SK=bhaya) 2. 45. 2 dara (SK=ISat )2. 47,4. 20; 7. 41. daravala P (upa-bhuj) daravaliA (upabhuktA) 4. 16. . dala dalai (dalati) 5. 17; 8. 55 dalau (dalatu) 7. 19. dalia (dalita) 2. 16. daliUNa (dalayitvA) 1. 57. 1 dala (SK=patra) 1. 57;2. 40. 3. 20, 31; 5. 6., 19, 35. . 2 dala (sainya)6. 43, 56,59, 85. dalaNa (dalana) 2. 8; 3. 14. dasa (daza) 3. 27. dasaNa (dazana) 2. 45. dasaNNa (dazArNa) 6. 84. dasaNNa-vai (dazArNapati) 6. 80. dasa-viha (dazavidha) 2. 69. dasAra vai (dazAhapati) 3. 38. daha Dajjhai (dahyate) 7. 82;8.21. Dahijjai ,, 7. 82. dei (dadAti) 1. 14, 27 4.. 71, 6. 77;7. 67, 8.69. denta (dadati) 1.65. . . dAhI (dAsyati) 3. 63. dAhaM (dAsyAmi) 5. 93. .. dAhimi ,, 5. 93. deu (dadAtu) 7. 84. dintu (dadatu) 7. 63. desu (dehi)4. 59, 5 97. dehi ,, 5. 97. 'deha (datta) 5. 21. deMmi (dadAmi) 7. 100. adAsi (adAt) 1. 87. dijau (dIyatAm ) 8. 22. datta 1. 34. diNNa (datta) 1. 34; .3 13; dinna / 1. 44, 49,73, 2. 39; 6. 26, 55, 73. dinta (dadat) 1. 9; 2. 50. dAuM (dattvA) 3. 51, 6. 44. dAgha (dAha) 2. 70. . dADimi' (dADimI) 5. 8, 27. dADhadeg (daMSTrA) 3.71. . Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diza 44. dANa-dIhara] shbdsuucii| 359 * dANa (dAna) 1.45, 84, 2.72; / divedive (divAdivA) 8. 64. 5. 30. dANiM (idAnIm ) 7. 10.. disau (dizatu) 7. 85. dAma (sk=mAlA) 1. 22; 2. 1; +A. Adisaha (Adizata) 5. 3. 51, 53, 56, 5. 42. dAmavanta (dAmavat )2. 33. -AisAmo(AdizAmaH)5.36. dAra (dvAra) 3. 35; 4. 31. -AdisAma , 5. 69. 1 dAva (darzay) -Adisimo , 5. 35. dAvia (darzita) 6. 22. -AdiTTha (AdiSTa) 1. 86. 2 dAva (tAvat) 7. 93. +upa. uvadisAmo (upadizAmaH) dAvaggi (dAvAmi) 8. 21. dAsa (SK) 3. 88;4. 13, 17. +sam. saMdisAmu (saMdizAmaH) dAsatta (dAsatva) 6.105. dAha (SK) 2. 46, 70; 6. 7. -saMdisia (saMdiSTa) 7. 23. dAhiNa (dakSiNa) 1. 33; 3. 28/ disa (dik ) 1. 22, 41, 50, 4. 26. . . dAhiNI (dakSiNA) 6: 71, 72. disA ,, 1. 9, 5. 3, 6. dia (dvija) 1. 61, 66, 80; 13, 71, 73. ... 3. 35. diya 1. 84. disTi (dRSTi) 8. 4. diara (devara) 2. 2. dihi (dhRti) 4. 71; 5. 103; dikkari (dikkarin) 6. 100. . . dikkhA (dIkSA) 1. 50.. dihimaI (dhRtimatI) 3. 65. digdha (dIrgha) 3. 42. dINa (dIna) 5. 89. dija (dvija) 1. 82. diTTi (dRSTi) 2.87, 4. 59; 6. dIe 27, 8. 26.. +ud. uddIviya (uddIpita )5 diTriA (diSTayA) 3. 49, 63. diNa (dina) 6. 7, 21. +pra. palIvia (pradIpta) 6. 103. dippira (dIpra) 2. 49. dIva (dIpa) 6. 14. diya dia. dIvaa (dIpaka) 1. 59; 2. 91, divasa (SK) 2. 69, 6. 73.. 1dIha (divasa) 8. 65. . divaha (divasa) 2. 69. 2 dIha (dIrgha) 1. 10,3.42, 90. divA-muha (divAmukha) 1. 48, / dIhara (dIrgha)2. 53.3; 25, 90. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite [dIhiA-dUsAsaNa dIhiA (dIrghikA) 6. 53. dualla (dukUla) 1. 73. duia (dvitIya) 3. 4. duijja , 2.60; 6. 102. | duuNia (dviguNita) 2. 49. duUla (dukUla) 1. 73. dukaDa (duSkRta) 7. 59. dukkaya ,, 8. 63. / dukkha (duHkha) 3. 28, 32. duguJcha P (jugupsa) duguJchantI (jugupsamAnA) 6. 4. duguNia (dviguNita) 5. 45. / dugulla (dukUla) 1. 73. dugUla , 2. 61. . dugga (durga) 6. 98. duggA-evI (durgAdevI) 2. 76. duggAvI , 2. 76. duccaja (dustyaja) 2. 87. dujIha (dvijihva) 1. 61. dujaa (durjaya) 2. 22. dujjaNa (durjana) 2. 8. duTTha (duSTa) 6. 28. duddha (dugdha) 6. 81. / duddhara (durdhara) 8. 54. duma P (dhavalay) dumanta (dhavalayat) 6. 16. dUmia (dhavalita) 6. 15. 2 duma (druma) 2. 28; 5. 8. durAloa (durAloka) 1. 8. durikkha a (durIkSa) 3. 90. /dula dolinti (dolayanti) 8. 13. / dulaha (durlabha) 2. 66. dullaha ,, 2. 73. . dullahaa ,, 8. 59. duvAra (dvAra) 3. 57. . duvAlasa (dvAdaza) 2. 64. duvvahA (durvahA) 2. 12. duvvA (dUrvA) 5. 24. . . dusaha (duHsaha)1.7,71, 8. 57. dussaha (SK) 1. 7. daha .. duhijae (duhyate) 7. 80... dubbhau (duhyatAm) 7.80. duha (duHkha) 2.81,91,7. 79. duhaa (durbhaga) 2. 34. .. duhA (dvidhA) 1. 64. duhAia (dvidhAkRta) 1. 63. -duhAva P (chid) duhAvia (chinna) 6. 84. duhi (duHkhin) 5. 89. / duhiraM (duHkhita) 3. 28; 6.57. duhiA (duhitA)3. 63. 4. 50. duhiNI (duHkhinI) 5. 52. dUa (dUta) 6. 35. -dUma P (dUG) __ dUmia (dAvita) 6. 15. dUra (SR) 1. 30; 2. 47, 4. 23; 5. 61, 6. 18, 35, __42; 8. 21, 35, 36, 41. daraga (SK) 5. 55. dUrastha (dUrastha) 6. 4. . dUsaha (duHsaha) 1. 71. dUsAsaNa (duHzAsana) 1. 31. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUsia-dohAia] shbdsuucii| dUsiA (dUSikA) 7. 21... de (saMmukhIkaraNe sakhyA AmantraNe ca) dUsimiNa (duHsvapna) 2. 66. 4. 10, 59. dUhaba (durbhaga) 2. 34. deara. (devara) 2. 2. deula (devakula) 2, 79. __ +A- ADhia (AdRta) 1. 90 dekkha P ( dRz) ___-Adaria ,, 6. 52. dekkha (pazya) 4. 19. dera (dvAra) 1. 53. daria (dRpta) 1. 90; 3. 04. | deva (SK) 1. 13, 26, 80, dRz 86; 2. 22, 33, 48, 56; ... 4.58:5. 46, 64, 79, 6. . dacchaM (drakSyAmi) 5. 94. 41; 8. 55. dIsai (dRzyate) 1. 21, 4.73. deva-ula (devakula) 2. 78. dIsanti (dRzyante) 5. 66. devaya (devatA) 1. 50; 2. 91; dIsante .. 5.67. 6. 25; darisei (darzayatri) 5. 73. devI (SK) 1, 86; 5. 24, 27; diTTha (dRSTa) 1. 13,2. 10,34, 45,7.82, 92, 102,8. 52, 60, 63, 68,3.26, 83. 66, 90, 4. 13;5. 52; devesara (devezvara) 4. 25. .. 6. 3, 80; 7. 102. devya ( daivaM ) 2. 5. darisia (darzita) 3. 50, 6 desa (deza) 4. 24; 6. 62, 77. dehi (dahin) 7. 56. dIsanta (dRzyamAna) 2. 86, 6 dolA (SK) 3. 19, 22. dolira (dolayita) 3. 20. ___.. daTuM (draSTum) 3. 1, 19, 7. do-vayaNa (dvivacana) 1. 62. 15,53. dovAria (dauvArika) 4. 1, 77; daTuM (dRSTvA) 1. 70; 4. 19, 6. 22. 30; 6. 62. dosa (doSa) 2. 60; 6. 39, 8. daTUNa ,, 3. 17; 5. 50; 7. 52. dosaDA (doSa) 8. 72.. dohala (dohada) 2. 49. . . daria (bhIta) 2. 45. .. dohalaya , 2. 46. dArantI (dArayantI) 3. 35. dohAia (dvidhAkRta) 1. 64. ... 22. 42. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 t jo ( dyotaya) 8.61. joaddu ( dyotayata) 8. 26. joanta ( dyotamAna) 8. 16. draDhay Dhi ( draDhita) 2. 67. draha (hRda) 3.61; 6.86; 8.68. drA + ni.niddAyanta ( nidrAt ) 6. 10. dbhu + vi. viddAya (vidruta) 1.68. dvi. duNa (dvau ) 5.46, donni 8. 26.. " 99 duve 5. 46. do 5. 47. "" 5. 47. kumArapAlacarite " veNNa 5. 46. " dohiM ( dvAbhyAm) 5.45, 57. hiM 5. 45. 33 duha (dvayoH) 5.49. duhaM 5. 48. doM 8. 5. duhuM 8. 18. 33 dha dhaMsADa P (muc) dhaMsADia (mukta) 6. 57. dhaja ( dhvaja ) 6.99. dhaJa ( dhanya ) 8. 13. " " ghaTTa juNa ( dhRSTadyumna ) 3. 43. dhaNa (dhana) 1. 85, 7. 49; 8. 60. [ dyut-dhADa dhaNu (dhanus ) 2. 4, 7. 4. dhaguha " 2. 9; 6. 18. dhaNuha-dhara ( dhanurdhara) 1. 11, Page-ar (dhanurveda) 1.89. dhattI (dhAtrI ) 3. 36. dhanu (dhanus ) 1. 39. dhanna ( dhanya ) 4. 57; 7. 4, 5, 31, 33, 46; 8. 73: dhamma (dharma) 1. 20, 64, 2.32, 48, 50, 52; 6. 6, 56, 66, 68, 7. 27, 29, 37, 82; 8. 28, 35, 42, 49, 51, 66. dharaNa (dhAraka) 6. 100. dharaNi (SK) 1. 87; 3. 26. dharA (SK) 1. 28. dhava (SK) 5. 42. dhavala (SK) 2.61, 70. dhavala - geha (SK) 2. 91. dhavalaNa. (dhavalana ) 6. 16. dhA """ +A. Ahia (Ahita) 3.23. + api pahia (pihita) 2.61. + ni. nihia ( nihita ) 3.88. -nihi 4. 69 - nihittA (mihitA) 2. 12. +vi. vihemi (vidadhAmi ) 7.67. - vihia (vihita ) 6. 13. dhAI (dhAtri) 3. 36. dhAu (dhAtu) 2. 42, 69; - dhADa P (nis-sR) dhADia (niHsRta) 6. 50. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArA-na 1.. shbdsuucii| * dhArA (sK) 2. 88; 4. 27. / dhUA (duhitA)3.63, 72; 4.4. dhArAkayamba (dhArAkadamba)2.49. dhUlikamba (dhUlikadamba) 4. 5. dhArA-hara (dhArAgRha) 4. 25,67. dhUlikalamba ,, 2. 49. 1dhArI (dhAtrI) 3. 36. dhUva (dhUpa) 2. 39, 45, 5. 28. 2dhArI (dhArA) 4. 31. dhAva dhUsara (sK) 1. 60. dhAi (dhAvati) 7. 61. dhR dhAvai., 7 62. dharahiM (dharanti) 8. 48, 73. dhAvanti 7.62. dharimo (dharAmaH) 1. 29. dhAvia (dhAvita) 3. 36. dhari (dhara) 8. 49. dhii (kRti) 3. 65. dhijja (dhairya) 3. 24. dharaha (dharata) 8. 46. dhippira (dIpra) 2. 49. dharahu , 8. 76. dhI (SK) 7. 22. dharia (dhRta) 1. 282. 22. 1dhIra (GK) 7. 17. dharantI (nivezayantI) 8. 24. 2dhIra (dhairya) 3. 23. dhRS dhIra-hara (dhairyahara) 2. 5. . ghiTTa (dhRSTa) 1. 82, 4. 52. dhIvara (SR) 4. 12. . gheNu (dhenu) 5. 53. dhuz dhyai s jhA. . ... +sam. saMdhukkia (saMdhukSita) 4. dhruva (SK) 8. 62. dhutta (dhUrta) 4. 20, 56.. dhuttima (dhUrtatva) 3. 6. na (SK) 1. 5, 17, 21, 24, VdhumA P (ud-dhmA) 25, 32, 36, 41, 44, 45, .... +ud. uddhamAa (uddhmAta)6.7. 62, 2. 35, 57, 59, 60, dhuva(dhruvanAmaka azvazarIrAvarta)2.84 73, 78, 79; 3. 50, 55, - dhuvaNI (kampayitrI) 6. 39. . 76, 81, 82, 84, 85, 4. 11, 16, 17, 19, 23, 24, dhuvvai (dhUyate) 7.76. 35, 49, 51, 69, 71, 73, dhuNijae ,, 7. 76. 75, 76; 5. 14, 15, 23, dhuNia (dhUta) 6. 39; 7 69. 24, 55, 57, 59, 60, 61, dhuvvanta (dhUyamAna) 7. 74. 65, 66, 69, 71, 73, 78, dhuNijanta ,, 7 74. / 79, 85, 86, 105, 6. 5, Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 kumArapAlacarite . [ nau-nara siGgha 7, 10, 11, 58, 73, 74, naa (nata) 1. 29; 4. 14. 92, 97, 99, 102, 106; namanta (namat) 1. 6; 6. 24... 7. 3, 4, 6, 7, 10, 11, navanta ,, 7. 61. 12, 13, 23, 25, 27, 29, +ud, unnaya (unnata) 1. 7. . . 36, 43, 56, 61, 71, 75, -unnAmia (unnamita)6. 25. 76, 77, 80, 82, 84, 99; +upa. uvaNaya (upanata) 3. 26. 8.7, 9, 10, 13, 17, 19, +pari. pariNava~i (pariNamati)8, . 20, 23, 24, 29, 30, 35, 27. 36, 37, 40, 46, 53, 54, +pra. paNaa (praNata) 2. 82. 56, 62, 65, 69, 71, 74, +samud. samunnaya (samunnata) 3. . . 75. 24. nau (ivArthe) 8. 81. namasya naM , 8. 80. namasAmi (namasyAmi) 7. 66. nakka (naka) 6.86, 89. * namasAmo (namasyAmaH) 1. 1;7... nakkha (nakha) 1.55; 4. 70; 5. namira (namra) 1. 74. nakkha-Auha (nakhAyudha-siMha) 3. namo (namaH) 7. 26, 52, 53, 47. 54,55, 56, 57, 58, 59, nagara (SK) 1. 2. 61. naccaNI (nartanI) 2. 67. namokAra (namaskAra) 1. 43. naJcira (nartanazIla) 7. 60. . namma (narma) 4. 33. naTTa (nATaya) 5. 91. naya (SK) 1. 19; 6. 71. naTTaI (nartakI) 3. 6. nayaNa (nayana) 1.24, 70; 2. naDa (naTa) 3. 6. 27, 3. 1, 70, 4. 49; 5. nattaMcara (naktaMcara) 2. 22. 49, 57, 87; 6. 38. nattia (naptRka) 1. 87. nayara (nagara) 1. 23; 2.43, 4. nattI (naptrI) 4. 4. 24; 6.82, natua (naptRka) 1. 87. | 1 nara (SK) 1. 7, 89; 7. 28, 8. nandaNa (nandana) 3. 49. nabha (nabhas) 2. 32. | 2 nara (SK=arjuna) 1. 45. nim / nara-vai (narapati)2.7;6.22.25. nami (nama) 8. 57. nara-siGgha (narasiMha) 2. 70. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na narinda-niuJja ] shbdsuucii| 365 narinda (narendra) 4. 77, 6. 39. | nAma (SK) 2. 51; 3. 21, 5. narmada (narmadA) 8. 80. 81, 6. 68. nava (SK) 1. 36,59, 2. 5;3. nAraGga (SK) 5. 79. 30, 36, 44, 50, 87, 90. nArAyaNa (SK) 1. 45. 4. 4, 5. 18,21, 36,44, nArI (sK)4 72; 7. 28,29, 55, 70, 72, 77, 6. 16. __30; 8. 27. navallaya (nava) 3. 87. nAla (SK) 2. 7. navullaDaa ,, 8. 73. nAli (nADi) 2. 38. .nAvai (ivArthe) 8. 81. nassae (nazyati) 5. 61. nAvia (nApita) 2. 52. nasia (naSTa) 7. 21. * nAsava P (naz) nAsia (nAzita) 6.21. nAsavia (nAzita) 6, 20. natthUna (naSTA) 8. 8.. nAsira (nazita) 7. 67. nadUna ,, 8. 8. nAsIkaya (nyAsIkRta) 3. 33. . + pra. paNasihI (pranajhyati) 8; nAha (nAtha) 6. 41,58,8. 16. nAhi (nAbhi) 3. 61. nAhiM (nahi) 8. 65. -paNa? (pranaSTa) 2. 55. - +vi,viNasai (vinazyati)8.21.1/nia P (dRz) 1 naha (nakha) 1.55; 2. 27, 30; niai (pazyati) 1.25;7.23. nia (pazya) 5, 82. niyanta (pazyat)5. 57. 2 naha (nabhas) 1. 22, 51, 67; niavi (dRSTA) 6. 5 . . 2. 36; 5. 11, 48; 6. 19; 8. 60. 2nia (nija) 1. 47,56,2, 51; . naha-yala (nabhastala) 5. 47. 3. 73; 6.5, 11,45, 56, 'nAa (nAga) 2. 21. 60, 93, 8. 64, 83. niya nAi (ivArthe) 8. 81. nAga (SK) 1. 13, 80; 3.65. | niaccha P (dRz) 1 nADi (SK=varatrA) 2. 38. niacchia (dRSTvA) 7. 24. .2 nADi(SK=zarIrasaMbandhinI)8.23. | niama (niyama) 8. 68. __ nANa (jJAna) 1. 38;7. 11, 35, | niamba (nitamba) 3. 79. ... 45, 46, 65, 71, 72, 88; niuJja (nikuJja) 3. 37, 5.1, 20 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 kumArapAlacarite niuNA-nivAsa niuNA (nipuNA) 4. 17. nimmavia (nirmApita) 2. 79... niuttavva (niyoktavya) 5. 43. | nimmANa P (nirmA) niura (nUpura) 1. 75, 3. 41. nimmANia (nirmita) 6. 13. nika (nIkA) 8. 24. nimmolla (nirmUlya) 1. 76. nikkaiava (niSkatava) 8. 20. nimmoha (nirmohe) 8. 31.. nikiTTa (nikRSTa) 4. 13. niya nia. nigghiNaya (nighRNa) 4. 52. niraGkusa (niraGkaza) 8. 22. ... nicula (sK) 5. 20. . nirappa P (sthA) nizca (nitya) 3. 87; 6. 35. ___ nirappIa (tasthau) 6. 11. nizcala (nizcala) 3. 32, 7. niravasesa (niravazeSa) 1.8... 79; 8. 76. nirAniu (nizcita) 8. 77. . nicalaa ,, 8. 79. nirIha (SK) 1. 41. . .. nizcinda (nizcinta) 7. 93. niru (nizcita)8. 17, 72. nicchaI (nizcayena) 8. 43. 1niruttau (nizcinta) 8. 15. nijjhara (nirjhara) 3. 40, 4. 38, | raniruttaTha (nizcita) 8. 75.. /niruvAra P (graha) nijjhariNI (nirjhariNI) 1. 64. __niruvAria (gRhIta) 7. 49. niddA (nidrA)1. 68, 71; 7. 1. nilADa (lalATa) 1. 35. nidhi (SK) 8. 6. nilIira (niletR) 6. 38. .. nind niva (naeNpa) 1. 2, 4, 18, 22, nindau (nindatu) 8. 37. . 29, 34, 43, 47, 70,74, nindahuM (nindAmaH) 8. 37. 84, 2. 1, 29, 31, 32, nippiha (nispRha) 3. 2. 33, 50, 57, 65,68,78; nibiDa (SK)2. 38. 3. 1, 18; 4. 1, 25, 65; nibbhara (nirbhara) 3. 41. 6. 24, 26, 27, 29, 33, nimitta (SK) 3. 53. 35, 36, 54, 77; 7. 91, nimba (SK) 2. 52. 101; 8. 47. nimmamatta (nirmamatva)8. 76,78. | nivaDa (nRpati) 1. 89; 6. 38, nimmala (nirmala) 1.86, 8. 76. 40. nimmalaa,, 8. 79. | nivattaNa (nivartana) 3. 6. /nimmava P (nira-mA) / nivaha (sK) 1. 4. nimmavia (nirmita) 6. 13. nivAsa (sK) 1. 62. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivesa-nIsAsa] shbdsuucii| nivesa (niveza) 6. 87. -ANeha (Anayata) 5. 21. nivvANa (nirvANa) 7. 31; 8. -ANijai (AnIyate)5. 24. __30, 44, 50, 58. -ANia (AnIta) 8. 19. nizvikappa (nirvikalpa) 7. 8, -ANAia (AnAyita)2. 21. nivvui (nirvRti) 7. 51. +vi. viNIa (vinIta) 7. 66. nivvuti ,, 8. 9. nIa (nIca) 7. 28. nivvudi , 8. 82. nIka (nIkA) 4. 36. nisa (nizA) 1. 63. nIcaa (nIcaiH) 2. 5. nisaDha (niSadha) 2. 50. nIDa (SK) 1. 68. nisA- (nizA) 5. 105, 6. 73. / nIma (nIpa) 2. 54. nisIDha (nizItha)2. 44. nImI (nIvi) 2. 67. 1 nisIha ,, . 6. 107. / nIra (SR) 4. 65, 75; 5. 18; 2 ni-sIha (nRsiMha) 1..61. 8. 80. nisIhia (naSedhikI) 2. 50. | nIraJca P (bhaJ) nisIhiNI-nAha (nizIthinInAtha) nIrajia (bhagna) 6. 70. 2. 44. . nIrAa (nIrAga) 8. 56. nissaha (sK) 1. 5. 1/nIla P (nis-sR) niha (nibha) 1.33, 77, 81, 3. nIlia (niHsRta) 6. 49. 2 nIla (sK)2. 40, 46, 87; .nihasa (nikaSa) 2. 30. 5. 47, 60. . nihi (nidhi) 1. 27, 33; 2. nIlamaNi (SK)2. 46; 3. 41. 82; 3. 79. nIluppala (nIlotpala) 1. 56. nihelaNa (gRha) 8. 16. nIva (nIpa) 2. 54, 5. 1, 9. 21, 30. nijai (nIyate) 8. 16. nIvI (SK) 6. 38. nenta (nayat) 7. 66. nIsaGka (niHzaGka) 1.61,5. 99. neuM (netum ) 8 32. nIsatta (niHsattva) 1. 32. neuM ( nItvA ) 4. 66. nIsasaNa (niHzvasana) 7. 44. +anu. aNuNIa (anunIta) 3. nIsaha (niHsaha) 1. 7. nIsahatta (niHsahatva) 1. 32. +A.ANei (Anayati)4.24. | nIsAsa (niHzvAsa) 3. 12, 40; .ANaemi (AnayAmi)5. 26. 5. 4, * . nI. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 kumArapAlacarite . [ nIhAra-paJcAra nIhAra (SK) 6. 19. 2paura (paura) 2. 10. nUura (nUpura) 1. 75. paurI (paurI) 2. 33. nUNa (nUnam ) 1. 15. paesa (pradeza) 3. 59; 6. 59.. nUNaM " 1. 15; 7. 10. paoga (prayoga) 8. 16. nUma P (chAday) paosa (pradoSa) 5. 101. paMtha (pathin ) 1. 19. nUmitha (chAdita) 6. 14. paMsu (pAMsu) 6. 87, 89. nRva (nRpa) 8. 82, 83. paMsulA (pAMsulA) 1.49,5. 105: neura (nUpura) 1. 75; 3. 23. neDa (nIDa) 1. 68. 1pakkha (pakSa-mAsArdha) 3. 52. 2pakkha (pakSa=pArzva) 4. 31; 5. 1.. nevaccha (nepathya)2. 36; 5. 93. 3pakkha (pakSa-patatra) 6. 5. ... no (SK) 1. 63, 2. 79; 5. pakkhoDa P (vikozay.) ... 69;7.45, 66, 77, 8. 82. pakkhoDia (vikozita) 6. 29. nomAlia (navamAlikA) 2. 14. pakkhoDaNa (zadana) 6. 89. . .. nomAliA , 4. 6. nohaliAdeg (navaphalikA)2. 14. paggimva (prAyas) 8. 59. paGka (sk) 6. 86. nau (SK) 2. 11. paGkaa (paGkaja) 2. 58. paGkaya 2. nhavaNa (snapana) 2.61, 62, 65 . 1; 5. 49, 56, 7. 70. . paGguraNa (prAvaraNa) 2. 20. . paa (pAda) 2. 54; 3. 64. paya | pac . 1. 43; 2. 58, 3. 24, 78; 6. 36, 87; 7. 91. pakka (pakka) 1. 35. pikka ,, 1. 35, 60; 4. 21; pai (pati) 1. 2, 42; 3. 21, | 81, 4. 51. degvai 1. 3, 2. paccakkha (pratyakSa) 4. 46. ... painnA (pratijJA) 6. 59. paJcakkhA (pratyakSA) 7. 91. pauTTa (prakoSTha) 2. 7. -paJcaDa P (kSar) pauhavva (prayoktavya) 8. 5. paJcaDamANa (kSarat) 7. 17. pauma (padma) 1. 43; 3. 56. paccaDDu P (gam) paumasiri (padmazrI-strIvizeSa) 5. __paccaDDai (gacchati) 7. 7. 80. paJcalia (pratyuta) 8. 66. paumAvai (padmAvatI) 5.24,45. /pacAra P (upA-lambha) 1paura (pracura) 8. 60. paccAranti (upAlabhante) 6. 106. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71. paccUsa-paNDia zabdasUcI / . pacUsa (pratyUSa) 1. 49; 2. 88. paDiaggira (anuvrajanazIla) 6. paJcUha , 2. 88. paccha (pathya) 2. 90. paDikidi (pratikRti) 6. 37. pacchai-tAva (pazcAttApa) 8. 65. | paDikUla (pratikUla) 8. 66. degpacchandI (gamanazIla) 7. 7. | paDikkhaNa (pratIkSaNa) 3. 41. pacchA (pazcAt) 6. 56. paDicchandIkaya (praticchandIkRta) pacchima (pazcima) 4. 26;6.73. 3.46. pajanta (paryanta) 1. 41; 3.24. paDibimbia (pratibimbita) 8. 81. -pajara P (kath) pajara (kathaya) 6. 1. paDiyAra (pratIkAra) 2. 37. paDirI (patitrI) 4. 44. pajjuNNa (pradyumna) 3. 13. pijjhara P (kSara). paDivatti (pratipatti) 1. 14. 1/paDisA P (naz) - pajjharia (kSarat) 7. 17. paDisanti (nazyanti) 7. 22. paJca (SK) 2. 88; 7. 68. 2/paDisA P (zam) . paJcabANa (SR)2. 71. . paDisAya (zAnta) 7. 12. . paJcAliA (paJcAlikA) 4. 28. paDisAha (pratizAkha) 5. 17. paJa (prAjJa) 8. 6.. paDisuhaDa (pratisubhaTa) 6. 62. paJjA (prajJA) 8. 3.. . paDihA (pratibhA)1.38. degppaDihA . paTala (SK) 1. 64.. 1. 38. paTTa P (pA) paDihAra (pratIhAra) 2. 39. - paTTIa (apibat ) 6. 8. paDu (paTu) 4. 33. paTTaNa (pattana) 3. 5.. /paDDaha P (kSubh) paTTa (pRSTha) 8. 14. paDDahai (kSubhyati) 6. 104. paTTa-cara (pRSThacara) 1. 80. paDhama (prathama) 1. 39; 2. 43. V-paTTava P (prasthA) paduma , 1. 39. . paTTavia (prasthApita) 6. 25. / 1paNai (praNati) 6. 27. - paTThAvia ., 6. 25. 2paNai (praNayin) 6. 26. degppaNai VpaTa paDhiyyate (paThyate) 8. 9. paNamira (praNamra) 6. 27, 33. '. paDhia (paThita) 1. 48:5.88. paNAma P (arpay) paDhiuM (paThitum) 3. 34. ____paNAmia (arpita) 6. 27. paDaMsuA (pratizrut) 1. 58. paNAliA (praNAlikA) 4. 75. paDala (paTala) 3. 31. ... paNDia (paNDita) 8. 30. 24 [ kumArapAlacarita] Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 paNa (parNa) 5.47. paNNaraha (paJcadaza) 3. 14. kumArapAlacarite paNNAsa (paJcAzat ) 3. 14. paha (prazna ) 3. 30. pat paDanti (patanti ) 8. 60, 68. / pannADa P (mRd) paDasu (pata) 2. 81. pADia ( pAtita) 6. 15. paDanta (patat) 1. 52. paDiau (patitvA ) 8. 19. + ni. nivaDai (nipatati ) 1. 60; 8. 20. - nivaDahu ( nipatata) 8. 31. - nivaDia ( nipatita ) 8. 19. - nivaDanta ( nipatat ) 4. 42. - nivaDia ( nipatya) 4. 38. 1patta (pAtra) 1. 81; 3.15, 47. 2patta (patra) 3. 90. pattala (patra) 3.90. patti (patrikA) 5. 22. patte aM (pratyekam ) 4. 18. pattha (pArtha) 4. 25. patthava (prastAva ) 1. 48. patthAva 1. 48. " pad +ud. uppajjai (utpadyate ) 8.24. - uppAia (utpAdita) 7.67. + nis. nIpAia (niSpAdita ) 6. 88. +sam. saMpajjai (saMpadyate ) 7. 60. V padaa P ( gam ) padaanti ( gacchanti) 7. 8. [ paNNa-payAsa padahaNa (pradahana) 8. 1. pa (pathin ) 8. 3. panti (pati) 4. 33; 8. 24. panthi (pAntha ) 1. 19; 3. 90; 5. 52. pannADia ( mRdita) 6. 86. pannAsa (paJcAzat ) 2. 19. pabala (prabala) 4. 40. bhuti (prabhRti) 8.11. pamA (mA) 2.42. muha (pramukha) 29, 55; 3. 8.. 23. pamhalacchI (pakSmalAkSI) 3. 29. pasa P (vismR) pamhusia (vismRta) 6. 47. * pamhuNa ( smartR) 6. 46. paya 8 paa. payaDa ( prakaTa) 1. 33. payaNa ( pacana ) 6. 55. 1 / payara P (smR payaranta ( smarat) 6. 46. 2payara (prakara) 3. 45. ppayara 3. 45. payalira ( prasRmara) 6. 48. pAIka ( padAtIkRta) 3. 71. pAya (prayAga) 8. 20. payAra (prakAra) 8. 27. payAva (pratApa ) 3.4, 48;6.55, 79, 81, 83, 94, 103. 'pyAva 1. 71. payAsa (prakAza) 4... 70. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para-palila] - shbdsuucii| 6 . 8 5 10para P (bhram) paripAlaNa (paripAlana) 8. 69. paraha (bhrAmyati) 7. 5. parimala (SE) 1. 22, 36, 3. 2para (SK-tatpara) 1. 56. 54, 62, 71; 4.3; 5.11, 3para (SK=zatru) 2. 3, 22, 27, 12, 20, 50, 52, 55. 29, 6. 51, 67. parimala-vaha (SR) 5. 77. 4para (param-kevalam) 8. 28, 34, | parivADa P (ghaTay) 62. parivADia (ghaTita) 6. 33.. parara (paratra) 8, 52. . ! parivAra (SK) 1. 85. parao (parataH) 4. 62. parisAma P (zam) parakkama (parAkrama) 6. 102. / ___ parisAmia (zAnta) 7. 12. parama (sx) 5. 103; .7. 34; parihaTTa P ( mRd ) 8. 9, 83. . . parihaTia (mRdita) 6. 85. paramattha (paramArtha) 8. 28, 42. parihava (paribhava) 6.92. paramappA (paramAtmA) 1. 72. 1parI P ( kSip ) parameTThI (parameSThin) 7. 68. parIsi (kSipasi) 6. 97. para-loa (paraloka) 7. 29,95. 2/parI P ( bhram ) para-vasa (paravaza) 8. 18. . . parIi (bhrAmyati) 7. 5. paraMsurAma (parazurAma) 2. 19.. parIrambha (SK) 1. 53. parAa (parAga) 3. 16. parAya 5. parIvAra (SK) 1. 28. . / paroppara (paraspara) 1.43; 3.18 pari (gIti) 8. 83. . . paroha (praroha) 8. 40. pariaNa (parijana) 2. 62. paryANaya parianta P (zliS ) ___ pallANia (paryANita) 2. 63. parimantia (zliSTa) 7. 34. 1pala (SK-mAnavizeSa) 2. 19. pariala P (gam ) 2pala (SK-mAMsa) 3. 66. - parialia (gata) 7. 8. 3pala (para) 8.4. parialla P (gam) palakkha (plakSa) 3. 48. parialiUNa (gatvA) 7. 9. palama-pada (paramapada)8. 3. pariAla P (veSTaya) palamba (pralamba) 3. 84. pariAlia (veSTita) 6. 34. palAvaNa (nAzana) 6. 21. parikkhA (parIkSA) 6. 89. palAsa (palAza) 3. 39, 47. parigaha (parigraha) 8. 71. palia (palita) 2. 41. pariNAma (sK) 8. 51. palila , 2. 41. ___56, 6. 8.. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 kumArapAlacarite paloTa-pahu paloDa P (pari-as) pavesa (praveza) 6. 92. +pari. paloTTei(paryasyati)7.43. pavva (parva) 1. 14. .paloha (paryasta) 4. 26. |1/pavvAla P (chAdaya) -paloDia ,, 2. 64; panvAlia (chAdita) 6. 14. . 4. 31. 2pavvAla P (plAvaya) -paluTia , 4. 75. pavvAlia (plAvita) 6. 29.... pallaTTa P (pari-as ) pasaMsA (prazaMsA) 7. 99. . pasattha (prazasta) 3.42, 8.42... pallaSTia (paryasta) 7. 44. pasama (prazama) 7. 5,6, 7, 68, pallattha s as. 91; 8. 32, 49,76. .. pallala (palvala) 5. 23, 29,31, pasamaNI (prazamanI) 6. 7. .. pasara (prasara) 1. 31, 38, 49, pallava (SK) 3. 4, 48, 5.37. 71, 5. 54; 6. 14, 15, 1/palhattha P (pari-as) 57, 69; 8. 22. . palhatthia (paryasta) 7. 44. pasava (prasava) 5. 42. 2 palhattha P (vi-ric) pasavira (prasavitR) 7. 65. palhatthAvia (virocita) 6.17. pasAa (prasAda) 7. 74. pasAya . palhAya (prahlAda) 3. 31. 6. 46, 7. 101. pava (plava) 3. 52. pasu (pazu) 8. 80. pavaGga (plavaGga) 2. 89. . pasUNa (prasUna) 3. 30; 5. 40. pava? (prakoSTha) 2. 6. paha (pathin) 1. 57,66;3.78. pavaNa (pavana) 1. 33, 3. 5; | pahallira (ghUrNayitR) 6. 80. 5. 18, 20, 54;6. 9, 7. pahava-ppahu (prabhavaprabhu) 7. 41. 57, 74, 8. 22, 23, 67. pahA (prabhA) 2. 49; 5. 106; pavayaNa (pravacana) 7.49,80,82. 6.14, 15, 19. degppahA 2. pavaha (pravAha) 1. 64. degppavaha 4. 30; 6.29. 34. pahANa (pradhAna) 8. 44. pavA~Na (pramANa) 8. 50. pahia (pAntha) 3. 17, 39, 43, pavAha (pravAha) 4. 36. . 68, 78; 4. 2, 8, 22, 5. pavi (GK) 2. 19. 4, 5, 50, 61, 84. pavitta (pavitra) 8. 58. pahu (prabhu) 2. 59; 4. 40, 61 paviraJja P (bhaGg) 5. 85, 6. 44, 61, 65, pavirajia (bhagna) 6. 70. 68, 72, 85, 100, 105.. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA-pi] shbdmuucii| 373 . pA pArakerA (parakIyA) 3. 76. piai (pibati) 6. 8. pAraka (parakIya) 3. 76. piyai , 2. 27. pArattI (SK=kusumavizeSa)5.74. pianti (pibanti) 4. 21; 8. pAraddhi (pApArddha) 2. 55. 24. pAraya (prAvAraka) 2. 81.. pijai (pIyate) 8. 19. pArAvaya (pArAvata) 1. 53. pijjanta (pIyamAna) 3. 9. pArijAya (pArijAta) 3. 59; 6. pAia (prAkRta)1.1,2.74. pAiya | 12. 1. 62. pAriya (pArijAtaka) 5. 13. pAikka (padAti) 3.70; 6. 58. pArevaya (pArAvata) 1. 54. pAusa (prAvRS)1. 9,21,2. 32; | pAva (pApa)2. 22, 52, 55, 7. 4. 78; 5. 1, 12. 9, 44, 73, 78, 82, 8. pATaya phAlia (pATita) 2. 36, 53. pA-vaDaNa (pAdapatana) 2. 77. . ... phADanta (pATayat) 2. 36. . pAvAraya (prAvAraka) 2. 81. pADaNa (pAtana) 2. 37. pAvAsua (pravAsin) 1. 63. pADala (pATala) 3. 31. pA-vIDha (pAdapITha) 2. 76. pADiekkaM (pratyekam)4. 18: |1 pAsa P (dRz) pADikaM , 4. 18. pAsai (pazyati) 7. 25. prANa (pAna) 3. 40, 4. 33. pAsaha ( (pazyata) 5. 68. pANi (SK) 6. 36. pAsitthA , 5. 68. 'pANia (ganIya).8. 19.. | 2 pAsa (pAza) 7. 59. pANiNIa (pANinIya) 3. 75. | 3 pAsa (pAva) 1. 75, 5. 61;8. pANiya (pAnIya) 1. 65. * 'pANIyaM , 1.65.. pAsattha (pAvastha) 7. 25. pAya (pAda) 3. 29, 56. pAsANa (pASANa) 2. 68. pAyaDa (prakaTa) 1. 33. pAhANa , 2.68. pAya-vaDaNa (pAdapatana) 2. 77.. pAhuDa (prAbhRta) 6. 25, 77. pAya-vIDha (pAdapITha) 2. 76. ,pAhuDaa (prAbhRtaka) 6. 22. pAyAra (prAkAra) 1. 3, 2. 74. pi (api) 1.5, 25, 2. 33. 1 pAra P (zak) 7, 12, 35, 67,72,4. 21, .... pArantaa (zaknuvat) 6. 53. / 49, 55, 68, 5. 12, 54, 2 pAra (prAkAra) 2. 74. 59, 65,96, 98,99,105 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite . . [pia-pIala . 6. 4, 10, 48, 56, 99, picchI (pRthvI) 2. 88. . 103, 7. 6, 8, 16, 26, pijaNija (pAnIya) 6. 5.. 55, 62, 71, 77, 87,89, piTra-cara (pRSThacara) 1.80. 96, 101, 8. 5. piTTi (pRSTha) 5. 60. . ..1 pia(priya-kAnta)1.53; 3.25, piDhara (piThara) 2. 37. 50, 56, 85, 88, 89, 4. piNDaya 11, 14, 15, 17, 47, 52, piNDiUga (piNDayitvA)1. 56. 53, 5. 94, 95, 96, 97, pitR 103, 6.4, 9. piya 1. 55; / piA (pitA) 2. 58, 4. 56. 8. 43. pia (pitaH) 4. 52. , . . 2 pia(priya iSTa)3. 25, 33, 45; | piaraM ,, 4. 52. . . 8. 47. piya 2. 73; 8. 4. piarA (pitarau) 4. 56. pia (priyA) 1. 63. piarA (pitaraH) 4. 58. piaama (priyatama) 4. 58. piaM (pitaram) 4. 52. piayama , 5. 95. / piaraM " 4, 56. ' piayamA (priyatamA) 3. 55.. piuNo (pituH) 2.3. piA s pitR. piu" (pitR) 2. 85. piA (priyA) 1. 30, 37, 3. | pidhaM (pRthak) 2. 32. 17, 51, 75; 4.2, 66, 6. piva (ivArthe) 4. 4. 2. piyA 2. 86, 3. 50, 79, | piSa 86. degppiA 3. 63. . pIsibha (piSTa) 7. 30.. piAla (priyAla) 4. 23. . pisallaa (pizAcI) 2. 35. piu-kama (pitRkrama) 1. 84. pisAa ,, 2. 35. piuccha (pitRSvasR) 3. 7.3. pisAjI (pizAca) 2. 24. piusiA (pituHsvasR) 3. 73. pisuNa P (kath) piga (pika) 2. 87. pisuNasu (kathaya) 6. 3. pigI (pikI)3. 34, 37,5. 2.. pihaDa (piThara) 2. 37 1/piGga P (graha) pihaya (pRthak ) 1. 86. pijia (gRhIta) 7. 49. pihu (pRthu) 2. 31, 3. 70. 2 piGga (SK) 2. 27. pihula (pRthula) 2. 84. piGgala (SK) 2. 27, 8. 23. picchira (prekSaNazIla)3. 73, 7. pIala (pIta) 2. 42. pIvala 2. 23. 41, 3. 22, 9.. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIasI-puiya ] shbdsuucii| pIasI (preyasI) 3. 72. pIDha (pITha) 1. 68. pINatta (panitva) 3. 79. pINattaNa ,, 3. 78. pINima , 3. 78. pIvala s pIala. puMsaNa (mArjana) 6. 67. puM-saha (puMzabda) 4. 74. puccha P (pracch) pucchIa (apRcchat) 6. 3. pucchia (pRSTa) 3. 21, 4. 1. pucchanta (pRcchat).6. 62. . puJcha (mRj) . puJchiA (mRSTa) 6. 67. puJja (K) 6. 15. puJjiya (puJjita) 6. 65. puSya (puNya) 8. .3,. 6. . . puDa (puTa) 2.8; 6. 24. * . puDhama (prathama) 1. 39. ..puDhavI (pRthivI) 2. 43. -: puduma (prathama) 1. 39. - puNa (punaH) 1. 24, 2. 16, 74; . . 7. 3. uNa 1. 45, 2. 24; 7. 27. uNA 1. 44. uNAi .... 1. 44. uNo 1. 45. puNaNI (pavanI) 7. 69. puNaruttaM (kRtakaraNe)4.1;7.54. puNAi-puNAi (punaHpunaH) 1. 45. puNu (punaH) 8. 71, 76. puNo-puNo (punaHpunaH) 1. 70. / puNNa (puNya) 2.86, 7. 77. putta (putra) 3. 38,8. 14. puttiA (putrikA) 2. 68. punna (puNya) 1. 49. 'nAga (SK) 5. 85. punnAma (puMnAga) 2. 33, 3. 68. puMnAmaya , 5.71. puppha (puSpa) 3. 38, 42, 64; 5. 30, 83, 97. puSphia (puSpita) 3.18,24,46. pura () 1.5; 3. 10, 6.81, 103, 7. 5. purao (purataH) 1. 87. purandhi (purandhrI) 7. 2. purima (pUrva) 3. 67. purisa (puruSa) 1. 19, 69; 2. 15, 8. 27. purisatthaga (puruSArthaga) 3. 7. purI (SR) 6. 93. puro (puraH) 1. 52, 74; 2. 35; 6. 34. purohia (purohita) 6. 28. pulaa (pulaka) 4. 29. pulaya 2. 77; 8. 46. pulaaNa (draSTa) 7. 24. pulaAa P (ud-las) pulaAamANa (ullasat) 7. 45. pulaiA (pulakitA) 4. 19.. puloe P (dRz) . puloeha (pazyata) 7. 24. puvva (pUrva):5. 5, 6. 77. puvvA (pUrvA) 1. 59. puhaI (pRthivI) 1. 3, 23, 2.21. puhavI 1. 4, 57, 83, 2. 44. 7.96. puhaya (pRthak) 1. 86. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 kumArapAlacarite pU puNijjae (pUyate) 7. 73, 76; puvvai , 7. 73, 76. pUaNa (pUjana) 5. 45. . pUA (pUjA) 1. 88,2.78, 79; 7. 83. pUyA 5. 24. pura (SK) 4. 32. - [pU-prAu peranta (paryanta) 1. 40, 3. 24. palla P (kSip) pillia (kSipta) 6. 96. pellanta (kSipat) 2. 38. pesaNa (preSaNa) 1. 74... pokaNa (vyAharaNa) 6. 48. pokkhara (puSkara) 2. 84. . . pokkhariNI (puSkariNI) 5. 18.. popphala (pUgaphala)2. 13.. popphalideg (pUgaphalI) 3. 69. . pomma (padma) 5. 57. . . pommacchI (padmAkSI) 1: 42, 3. +vyA. vAvaDa (vyApRta) 6. 17. -vAvaranta (vyApriyamANa)6. 51, .. . puNNa(pUrNa) 2. 84. punna ,, 2. 46, 4. 77. pUria,, 3. 45; 7. 15. pUranta (pUrayat) 4. 29. pea (peya) 2. 60. peUsAsaNa (pIyUSAzana) 1. 67. /peccha P (dRz) pecchAmo (pazyAmaH) 7. 64. piccha (pazya) 3. 65, 67,4. 63, 68; 5. 9, peccha ,, 4. 1, 41, 43: / pecchasu ,, 5. 6. picchaha (pazyata)4, 44; 8.29 pecchia (prekSita) 2. 90. picchanta (prekSamANa) 1. 34. peDha (pITha) 1. 67. peNDa (piNDa) 1. 56. peNDavira (prasthApayita) 6. 25. / pemma (preman)3.72, 82;7. 11. ppemma 6.51. poraMmannaM (pUtaraMmanya) 2. 13.. porisa (pauruSa) 1. 69.. ppaDihA s paDihA. ppaNai paNai. degppaNNA (prajJA) 1. 88. ppayara ru payara. ppayAvas payAva. ppavaha pavaha. ppahA pahA. piA s piA. ppemma s pemma. degphaddhA (spardhA) 3. 18. pphuDa phuDa. prakaTay payaDanta (prakaTayat) 3. 14. prassa P (dRz) - prassadi (pazyati) 8. 44. prAiva (prAyaH) 8.58. prAimva ,, 8.59. prAu , 8.59. ... Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pria-bambha ] shbdsuucii| / 377 3. 52. pria (priya) 8. 47. JphAsa P (spRz) plAvaya phAsijai (spRzyate) 7. 27. pAvia (plAvita) 6. 29. JphuTTa P (bhraMz) . + ud. uppAvia (utplAvita) phuTa (bhraSTa) 7. 20. phuDa (sphuTa) 1. 21, 79; 3. 28, 72, 4. 5, 5. 16; 8. 60. pphuDa 1. 60. 1 phaMsa P (visam-vad) | Vphuma P (bhram) ... phaMsAvihI(visamavAdayat)6.88.. phumAvai (bhramayati) 7. 4. 2 phaMsa P (spRz) phaMsijai (spRzyate) 7. 27. ... ___+pra. paphullia(praphullita)8. 46. phaNasa (panasa) 2.. 53; 4. 23. 1 phulla (puSpa) 1. 88,2. 40; 3. phaNi-cindha (phaNicihna)2. 56. 27, 28, 71; 4. 5. phaNI (phaNin) 1. 44. 2 phulla (puSpita) 5. 10, 55, phaddha (spardha) 5. 68. phanda (spanda).6. 87. phullandhua (bhramara) 3. 36. pharisa P (spRz). phullA (puSpitA) 4. 6; 5. 68. * pharisijai (spRzyate) 7. 27. | Jphusa P (mRj) phusijjai (mRjyate) 8. 65. . phalia (phalita) 5. 84. phusia (mRSTa) 6. 67. - phala (SK) 1. 88; 4. 23; 5. ba . . 2, 8, 27, 36, 38, 63, . 79, 94; 7. 74; 8. 19, baula (bakula)3.51,57; 4.24. 29, 41, 51, 54. baMdhu (bandhu) 1. 20. .. phalaa.(phalaka) 2. 11. phalaya | bandha bajjhai (badhyate) 7. 82. phaliNideg (phalinI) 5. 82. bandhijai ,, 7. 82. . phaliNI , 5. 68, 86. bandha (SK) 7. 98. 1 phaliha (parigha) 2. 53. bandhava (bAndhava) 1.20; 8. 36. 2 phaliha (sphaTika) 1.3; 2.30, bandhu (sK) 8. 18. - 36; 4. 27. bandhujIva (sK) 4. 20. . phalihA (parikhA) 2. 54,4.51. | bappha (bASpa) 3. 27. phAlihahaya (pAribhadra) 2. 53. . bambha (brahman) 8. 24, 58. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 kumArapAlacarite bambhacera (brahmacarya) 3.23. bamha (brahman) 7.33, 34, 35; 8. 13. bamha-taru (brahmataru) 3.30. . 1 bala ( SK = sAmarthya) 1. 74; 2. 2; 6. 47. 2 bala (SK=sainya) 1. 34; 6. 41, 49, 51, 61, 87,88; 7.1. bali (SK) 7. 98. bale (nizcaye) 4. 6; (nirdhAraNe ) 4. 6. bahara (bRhaspati) 1.88;3.26. bahala (SK) 3. 71; 5.6, 19, 20. bahassai (bRhaspati) 3.26, 68. bahiNI ( bhaginI) 3.63. bahu (SK) 1. 69; 4. 37, 5. 66; 8. 57. bahua (bahu) 2.12. bahuara ( bahutaraka) 2 23. bahutara (SK) 2.23. 1 bahula ( SK = bahu ) 1. 1. 2bahula (SK=kRSNavarNa) 2. 25. bahu-vihA (bahuvidhA ) 4. 43 . baheDa (vibhItaka ) 1.58, 67. 1 bANa ( SK =zara) 3.17; 4. 6; 5. 58, 6. 57, 61, 69. 2bANa ( SK = vRkSavizeSa ) 5. 52. bAraha ( dvAdaza) 2. 48. bAla (SK) 2.23, 40. bAlA (SK) 3.36. bAvaNa (dvipaJcAzat ) 6.46. [- bambhacera-buha bAha (bASpa) 3. 27. bAhattara (dvisaptati) 2.41. bAhA (SK) 1. 28; 8. 14. bAhiM (bahi;) 3. 72. bAhu (SK) 1. 19, 70. bAhula (bASpavat ) 3.83. 1 bindu (SK) 2. 26; 3. 8. bimba (SK=pratimA) 2. 44. 2 bimba (SK= bimbAkhyaphala) 5.63. vimbI (SK) 5. 10. bimboTThI (bimboSThI) 3.63. bisa (SK) 6.5. bihapha (bRhaspati) 1.87. bIja (SK) 7.29. bahaP ( bhI ) bIhanta ( bibhyut ) 5.61. buka P (garj) bukkia (garjita) 6. 62. buDDu P (maj) buDDui (majjati) 8. 80. buDDanta (majjat ) 6. 64. + ni. nibuDDu (nimagna ) 3.9. buddhi (SK) 7.4, 18, 19,48; 8.5, 38. budh bujhai (budhyate) 7. 56. bohanta ( bodhayat ) 7. 62. bujjhA (buddhvA ) 2. 88. bubhukSa hukkhaa ( bubhukSita) 6.5. buha (budha) 1.4, 25, 38, 2. 6; 7. 89. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buhappai-bhaN ] shbdsuucii| 379 buhappai ( bRhaspati) 3. 19. bhaDa (bhaTa ) 3. 11; 6. 50, 52, buhapphai ,, 1. 87, 3. 19. 62, 64, 66, 67, 70, 83. bora (badara ) 2. 13. bhaNa borI (badarI ) 5. 84. /bolla P (kath ) bhaNei (bhaNati) 4. 9; 8. 62. bhaNAmi 6. 98. bollasu (kathaya)6. 2. bhaNami (bhaNAmi 8. 52. bollahu ( kathayata) 8. 47. bhaNama (bhaNAmaH) 5. 81. bolliai (kathyate ) 8. 28. bollevau (kathayitavya ) 8. 33. bhaNasu , 5. 80. boha ( bodha) 7. 54.. bhaNamo , 5. 81. bhaNAma 5.34. 80. bohi (bodhi ) 7. 63, 67, 80, 84. . . bhaNAmu , 5.80. bhaNAmo ,, 5. 80. bhaNima , 5.81. . bruvai (brUte) 8. 44. _Aha 3. 79; 4. 22. bhaNimu ,, 5. 80. bhaNimo ,, 4. 19; 5. 22, 23, 80. bhaa (bhaya ) 4. 9; 5. 23; 6. bhaNIa (babhANa) 4. 51, 52. . 20,74,80,92, 8. 24. bhaya bhaNihI ( bhaNiSyati) 5. 96. . 1, 34, 5. 90; 6. 57,79; bhaNissaM (bhaNiSyAmi )5. 97. . : 7, 74. bhaNa 7. 102. * . bhaiNI (bhaginI ) 3. 33. bhaNi (bhaNa)8. 56. . bhaMgI (bhaGgI ) 1. 16. bhaNaha (bhaNata) 5. 38. bhaz bhaNNanti ( bhaNyante ) 7. 101. ... bhakkhijai (bhakSyate) 8. 19. - bhaGga (SK ) 1. 16; 3. 23,, bhaNia ( bhaNita ) 2.80; 3. . .. 71; 6. 30. 76, 81, 82, 86; 4. 1, bhaj 12,45, 55, 7. 24, 101. bhaai ( bhajati) 1. 59. bhaNia (bhaNitvA) 3. 84; 5. bhanjA (bhAryA ) 7. 8. ___73. bhan bhaNiuM , 1. 29, 3. 49, bhagga (bhana )2. 18. 56, 4.9, 47. bhakSaNa (8K ) 1. 82. bhaNivi , 8. 36,.83. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 dw 7. 85. bhaNanta ( bhaNat ) 7. 102, bhaNantiau ( bhaNantyaH ) 8. 43. bhaNijantI ( bhaNyamAnA ) 7. 85. bhaNNantI bhaNira ( bhaNitR ) 2. 13; 4. 3. bhaNirA (bhaNitrI ) 4. 41. bhaNDa (bhANDa ) 8. 60. bhaNDIra (SK) 5.60. bhakta ( bhakta ) 7. 19. bhattAra ( bhartR ) 4. 56, 57. bhakti ( bhakti ) 2. 48, 51; 6. 5, 36, 77, 95, 105; 7. 79, 84, 86, 90, 8. 47. kumArapAla carite bhadda (bhadra ) 3. 34; 7. 96. bhadra (SK) 3. 34. bhappa ( bhasman ) 3.16; 7. 70. bhama (bhrama) 3. 66. bhaDa P (nam) bhamaDahiM (bhrAmyanti) 8.68. bhamaDia (bhrAnta) 7.3. bhamayA (nU) 3. 88. bhamara (bhramara) 3. 16, 33, 70; 4. 9; 5. 55; 6.3, 10. / THIS P ( bhrama) bhamADia (bhrAnta) 7.3. amira ( bhramaNazIla ) 5.92. THIS P 9 (bhram ) bhammaDei (bhrAmyati) 7.3. bhaya s bhaa bhayava ( bhagavat) 7. 40, 41, 48, 94. bhayassai (bRhaspati) 3. 68. 1 /bhara P (smR) bhariya (smRta) 3. 17. bharAvanta ( smarayat) 6. 45. bharia (smRtvA ) 5.50. bhariUNaM 5. 4. +sam. saMbhariuM (saMsmRtya ) 1. 36. 2 bhara ( SK ) 1. 50; 2. 44; 6. 94. [ bhaNira-bhA 33 bharaha (bharata) 2. 17, 42; 7.97. bhariyA (bhAryA ) 8. 8. /bhartsa bhacchi ( bhasita) 3.860 bhala P (smR) bhalAvanta ( smarayat) 6. 45. bhalattaNa (bhadratva) 8. 76. bhallappaNa 8. 76. bhalli (SK) 2. 71; 3. 33. 1bhava (SK=saMsAra) 2. 83; 7. 2, 25 3, 12, 38, 42, 43, 47, 56,. 59, 66, 74, 82, 87, 102; 8. 1, 14, 31, 38, 50, 58, 59 61, 68, 69, 72. 1 bhA 2 bhava ( bhavat ) 7. 94, 98. bhavaNa (bhavana) 1.13,16,2.42. bhavia ( bhavya ) 3. 53. bhavva 2. 43; 3. 34. bhasala (SK) 1.56; 2. 58; 3. " 42, 69; 4. 3. bhassiya ( bhasmita) 3. 16. +niSpra. nippahia (niSprabhita) 3. 19. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhA-bhulla] shbdsuucii| 381 2/bhA P (bhI) /bhisa P (bhAs) bhAyanta (bibhyat) 6. 35. __bhisanta (bhAsamAna) 7. 46. 3 bhA (SK) 1. 62. bhisaa (bhiSak) 1. 9. bhAudeg (bhrAtR) 3. 43. - bhisiNI (bisinI) 2. 56, 5. bhAga (SK) 4. 26; 5. 11. bhANa (bhAjana) 2. 72. bhI bhAmiNI (bhAginI) 2. 33. - bhIa (bhIta) 6. 35.. bhAya (bhrAtR) 3. 3. bhItaru (abhyantara) 8. 15. bhAyaNa (bhAjana) 2. 72. bhua (bhuja) 1. 74, 2. 53. bhAyaNaya , 4.10. bhuya 1. 47. bhAyara (bhrAtR) 2. 64. bhuaGgha (bhujaGga) 1. 54. bhAra (SR) 1: 44, 7. 49,80. bhuaNa (bhuvana) 4. 58. bhuvaNa bhAraha (bhArata) 6. 45. 1. 45; 2. 15, 6. 19. bhAla (SR) 3. 88. bhukira (bhaSaNazIla) 7. 30. . bhAva (SK) 7. 55, 82, 83, | bhuj 85, 8. 72. bhocchaM (bhokSyAmi) 5. 95. bhAni bhutta (bhukta) 3. 32. /bhASa bhuJjaNa (bhoktam) 8. 78. __ bhAsemi (bhASe) 5. 65. bhottuM , 7. 51. * bhAsanto (bhASamANa) 4. 18. bhottUNaM (bhukttvA .) 7. 51. . bhAsa (bhASA) 8. 83. | bhuJja P (bhuz2a) bhAsA , 1. 1; 2. 66. bhuJjanta (bhuJjAna) 6. 72. bhAsira (bhAsvara) 7. 46. +upa. uvabhuJjai (upabhuke) 6. bhiuDI (bhrukuTi) 1. 69. bhikkhu (bhikSu) 1. 6. -uvabhuJjae (upabhunakti) 1.11. bhiNDivAla (mindipAla)3. 11. | bhuma P. (bhram) bhitti (sK) 2. 40. bhumia (bhramita) 7. 4. bhid bhumayA (6) 1. 74; 3. 88; bhecchaM (bhetsyAmi) 5. 95. 6. 25, 31; 7. 4. bhippha (bhISma) 3. 20. bhuya s bhua. bhibbhala (vihvala) 3. 21. bhulla P (bhraMz) bhinbhalaNa (vihvalana) 3. 42. bhullavia (bhraMzita) 7. 20. vi (SR) 7.. 24. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 nh nh nh nh 91. hohimu nh nh kumArapAlacarite . . [ muMvaNa.bhuvaNa 8 bhuaNa. hossAma (bhaviSyAmaH)5. 9.. 1/bhU hossAmu ,, 5.91. hossAmo havai (bhavati) 3. 29. hohAma havati , 8. 12. hohAmu havei , 5. 58. hohAmo hoi . , 5. 57, 102; hohima 7 61, 8. 51,54, 96. | bhodi ,, 7. 98. hohimo hoja , 5. 102. hohitthA , 5. 92. . hojai ,, 5 102. hohissA -, 5. 92... hojA ,, 5. 102. hou (bhavatu) 3. 77, 5.104; hojAi ,, 5. 102. 8. 39. havanti (bhavanti)1.51,2. 55; | bhodu , 7. 96, 98. . hodu , 7. 96. 4. 70. hoja , 5..104. hunti , 2. 60;4.35; hojau ,, 5. 104. 7. 44. hojA ,, 5. 104.. havasi (bhavasi) 3. 76. hojAu,, 5. 104. habesi , 7. 93. havantu (bhavantu) 1. 80. hosi , 3. 81. havehi (bhava) 1.80. hoja (bhaviSyati)5. 103. hoha (bhavata) 8. 31. hojA , 5. 103. huvIa (abhUt abhavat pabhUva vA) hojahii, 5. 103. 5. 88. hojAhii,, 5. 103. hoja , 5. 101. hosai , 8. 43. huja (bhavet) 5.88. . hohii , 5. 103. hujai ,, 5.88. hohI , 2. 81. hojA (bhavati bhavet bhavatu bhUyAt hohisi (bhaviSyasi) 8. 33. bhavitA bhaviSyati) 5.101. hossaM (bhaviSyAmi) 5. 93. hoja (abhaviSyat) 5. 101, hossAmi ,, 5. 89. 105. hohAmi , 5. 89. hojjA , 5. 101, hohimi , 5. 89. 105: Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoTala bhram bhU-maha] shbdsuucii| 383 homANaM (abhaviSyat) 5.10 5. bhUSa hontA (abhaviSyAma) 5. 105. | ___ bhUsemi (bhUSayAmi) 3. 69. bhAvei (bhAvayati) 5. 74. / bhUsia (bhUSita) 1. 2, 5.61. 6 (bhUyata) 5. 86. bhUsaNa (bhUSaNa) 3. 66. hoIai , 5.85. bhUsA (bhUSA) 2. 35. hua (bhUta) 4. 77; 5. 5, | bhR 59;. 8. 40. bharia (bhRta) 7.65. hU~. ,, 1. 5, 4. 34 | bhega (bheka) 5. 19; 7. 18. 6. 39, 41. . bherI (SK) 8. 13. hUyaM ,, 2. 52. bhottavva (bhokavya) 7. 51. bhUta , 7. 24. . hunta (bhavat) 6..40. . bhamante (bhrAmyataH)5. 47. hontau ,, 8. 26. bhami (bhrama) 8. 14. hoiUNa (bhUtvA) 7. 68. bhAmai (bhramayati) 5.75. hoUNa ,, 7. 68. .. bhamADei , 5. 75. hodUNa , 7. 97. bhamiai (bhramyate) 8. 61. haviya ,, . 7. 97. . bhAmia (bhramita) 6. 19. hottA , 7, 97.. bhAmiya (bhramayitvA) 2. 12. +ud. unbhuanta (udbhavat ) 6. | ___+ud. unbhamiaM (udbhamita) 2. 14. +pra. pahuccahiM (prabhavanti) 8.43. | bhramarAya -pahavanta (prabhavat) 6. 40. | bhamarAia (bhramarAyita) 2. 58. -pahuppanta ,, 6. 41. -pahuttama (prApta) 2.91.8.15. / ma (mA) 8. 14, 18, 22, 31, -vahutta (prabhUta) 2. 54. +sam saMbhAvia (saMbhAvita) 6. 23. zmaa (mada-madajala) 1. 36; 2. 21. maya 2. 25, 3, 6. 2bhU (SR) 1. 44, 63, 2. 12; 61, 102. 4. 76; 5. 11. 2maa (mada abhimAna) 7. 39, 8. 3bhU (5) 1. 40. 57. maya 3. 21; 7, 87. / bhUmi (sK) 4. 30; 7. 3, 10. mai (mati) 2. 46, 47, 6. 40; bhUri (sK) 8. 41. 7. 21. . ___40, 63. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 kumArapAlacarite maila-maNoraha maila (malina) 1. 60. maJjara (mArjAra) 3. 66. maIA (madIyA) 3. 75. mAriA (maJjarikA) 3. 65. maua (mRduka) 1. 79. maTTiA (mRttikA) 3. 5. mauattayA (mRdutva) 3. 90. maDDa P (mRd) mauDa (mukuTa) 1.68; 4. 3. maura (mukura bAlapuSpa) 3. 69. | maDDia (mRdin) 6. 86.. mauli (mauli) 2. 85, 6. 36. maDha P. (mRd) maulia (mukulita) 1. 68. mauvI (mRdvI) 1.76, 4. 43. maDhia (mRdit) 6. 87. . maUha (mayUkha) 2. 14. maNa (manas) 1. 20; 2. 2, 79, . maM (mA) 8. 63. . 80; 3. 37, 38, 53, 87, maMsa (mAMsa) 1. 15, 6. 55. 90; 4. 40, 74, 5. 6; 6.. maMsala (mAMsala) 1. 49. 20, 23 95, 7. 12, 32, maMsAsaNa (mAMsAzana) 6. 55. 43, 57, 60, 66, 79; 8. maMsu (zmazru) 3. 38. .2, 17, 18, 20, 22, 41, makaDa (markaTa)8. 69. magaha (magadha) 4. 65, 6. 77. 78, 81. . magga (mArga) 6. 91; 7. 12, maNaMsila (manaHzilA) 1. 12. 20, 37; 8. 4, 26.. maNayaM (manAk) 3. 89. maGgala (SK) 2. 42, 78, 7. | maNasila (manaHzilA) 1. 13. . 90; 8. 11, 83. maNassi (manasvin) 7. 94. maJca (martya) 5. 58. maNahara (manohara) 1. 10, 2. 6; maccira (madita) 7. 60. 4. 64. . maja P. (ni-sad) maNA (maNAk) 3. 89. +ni. Namanjibha(niSaNNa)6. 83. maNAu ,, 8. 63. majaNa (majana) 4. 63, 6. 64. maNi (SK) 1. 75, 2. 34,5. majaNaa (mArjaka) 6. 38. 60 6. 37, 54, 75. majAra (mArjAra) 3. 66. maNi (maNita) 1. 54. . majjha (madhya) 3. 41. 4. 25, | maNiaM (manAk) 3. 89. 44, 51, 7. 5, 70, 8.15. maNu (manu) 2. 15. majjhaNNa (madhyAhna) 3. 28. maNuattaNa (manujatva) 8.39. majjhaNitaru (madhyAhRtaru) 3.38. maNe majjhima (madhyama) 1. 23, 36. . maNoraha (manoratha) 6. 39. . . Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNosila - maruNa ] maNosila (manaHzilA ) 1. 13. maNohara ( manohara ) 2. 7. / maND maNDi (maNDita) 1.76. maNDaNa (maNDana) 1. 11.6. 76. maNDala (SK) 3.5, 61. maNDalagga (maNDalAgra) 6.63. maNDalia ( mANDalika ) 6. 26. maNDava (maNDapa) 5. 63. maNDaviA (maNDapakA ) 6. 26. matana ( madana) 8.6. matthA (mastaka) 8. 38. madu matta 1. 79; 3. 37; 5.2, 19, 32, 33. mada (SK) 6..49, 78. madi (mati) 8. 5. man zabdamUcI / masi ( manyase ) 8.61, 78. maya (mata) 7.46. mannia (manita) 6.44. mana (niSedhe ) 8.46, 51. 1 manta ( mantra = japya) 6. 28; 7. 71; 8. 9, 11. 2 manta (mantra = gupta vicAra ) 6.47. mantumai (manyumatI) 3. 14. manth manthi ( mathita) 6.82. mannu (manyu ) 3. 14. mamatta (mamatva ) 8. 74. 1 maya s maa. 2 maya (mRga ) 2. 71. 25 [ kumArapAlacArata ] 385 maya-gala (madakala) 2. 28. mayaGka (mRgAGka ) 1. 81; 2. 27. mayacchI (mRgAkSI) 1. 13;3.46; 4. 42, 68. mayaNa ( madana) 1.7; 3. 2, 3, 10, 12, 14, 48, 51; 4. 6, 34, 5 59, 74, 7. 4, 16. mayanAbhi ( mRganAbhi ) 5. 13. mayaraddhaya (makaradhvaja) 3. 4; 5. 56. mayaranda (makaranda ) 3. 54; 6.10. mayara- muha (makaramukha) 4. 27. maya-laJchaNa (mRgalAJchana) 1.78. maragaya ( marakata) 2. 29. maraNa (SK) 4.2; 5. 50; 7. 42; 8. 24, 50, 62. marahaTTha (mahArASTra) 1. 48; 3.60. maruvaya ( marutraka) 2 78; 5. 76. 1 / mala P (mRd) maliUNa ( mRditvA ) 6. 85. 2 mala (SK) 1. 64, 66, 2.55, 82; 7. 58; 8. 35. malaa ( malaya ) 3.9. malaya (SK) 3.11. malayANila (malayAnila) 3. 15. maliNa (malina ) 3.69. malla (SK) 2.2, 3. malli ajjuNa (mallikArjuna ) 6, 650 malliA (mallikA) 3. 52; 4. 9. mallI (SK) 4.6. masaNa (masaNa) 181. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 93. kumArapAlacarite masANa-mAi masANa (smazAna) 3. 39. mahilA (sE)4. 41; 7.9, 11, masiNa (masRNa) 1. 81; 6. 87. 17. masj mahi-caTTha (mahIpRSTha) 1. 80. +ni. Numanna (nimagna) 1. 62. | mahi-sAmiA (mahIsvAmin ) 7. maha mahI (sK) 1. 68, 2. 54, 6.. mahai (pUjayati) 7. 70. 37, 100. mahia (mahita) 2. 3, 13, 4. | 1 mahu(madhu-vasanta)3.7,8, 11,14, .. mahia (mahitvA) 7. 73. 30, 34, 38, 47, 52, 70. 2 mahu (madhu-kSaudra) 2. 27, 3. 8; . 'maha P (kAGkSa ) 4. 3, 33, 38, 40. mahai (kAMkSati) 7. 37. 3 mahu (madhu-madhUka) 4. 22. . mahAsa (kAMkSasi) 8. 76. mahua (madhUka) 1. 75, 3. 28. mahaddhi (mahArddha) 3. 41. mahura (madhura) 1. 9, 75, 90,2: mahanta (mahat) 7. 51. mahanda ,, 7. 92. mahurA (mathurA) 4. 606. 90. mahamaha P (prasR) . 93. ., mahamahei (prasarati) 5. 17. mahurAhiva (mathurAdhipa) 6. 88. mahamahia (prasRta) 2. 39; 5. | mahuresa (mathureza) 6. 92, 93. 1, 3. mahUa (madhUka) 1. 75. mahamahanta (prasarat) 6. 49. / mahebha (GK) 6. 78. mahamahia (prasRtya) 4. 24. mahelA (SK) 7. 21. mahava (maghavat) 7. 94. | 1/mA. mahAjaNia (mahAjanika) 6.34. mAi (mAti) 5. 14. mahAtaDa (mahAtaTa) 6. 86. mida (mita) 8. 4. mahAparasu (mahAparazu) 2. 19. +vinira. viNimmi(vinirmita) mahAmaJca (mahAmAtya) 6. 26. 2. 42. mahAmuNi (mahAmuni) 8. 62. 2 mA (sK) 2. 80, 81, 3. 75, mahAvila (mahAbila) 1. 58. 79; 4. 20, 51, 56, 7. mahideg (mahI) 3. 5, 6. 76. 24, 29, 100, 8. 63. mahi-ala (mahItala) 1.32,2.5, mAarA (mAtR) 4. 57. . 266. 14. mAA , 4.57, 7. 85. mahimA (mahattva) 1. 26; 7. 63. mAideg , 1. 84, 85. .. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAI - milANA ] . mAI (mArthe) 4. 8. mAudeg (mAtR) 3. 3. 1 mAukka (mRduka) 1.79. 2 mAukka (mRdutva ) 1. 79; 2. 82. mAuccha (mAtRSvasR) 3. 72. mAuta (mRdutva) 2. 82. mAusiA (mAtuHsvasR ) 3. 73. mAu-hara (mAtRgRha) 1. 84. mADhia (mAThI = saMnAha ) 6.54. mANa (mAna) 3.13, 51; 4. 14; 6. 14, 52, 85, 8. 77. mAittA (mAnavatI) 3.84; 4 . . 11. 1 mANasa (mAnasa= devasaras ) 5.65. 2 mANasa (manas ) 7. 12. mANiNI (mAninI) 3. 13, 80; 6. 14. mANusa ( mAnuSa) 8. 21, 66. mAn mANanti (mAnayanti ) 2.61. mANiuM (mAnayituM ) 4. 21. mAmi (sakhyA AmaMtraNe ) 4. 10. mAyanda ( mAkanda ) 3.37. mAyA (SK) 7. 15; 8. 77. mArisa (mAdRza) 6. 106. mArga magganti (mArgayanti ) 1. 54. maggasu (mArga) 7. 100. +pra. pramaggahiM(mArgayanti) 8.59. mAla (mAlA ) 8. 83. mAlaideg (mAlatI) 5. 5. mAla zabdasUcI / 39 5. 3, 13. 387 mAlA (SK) 3. 52, 54, 5. 49, 52, 53, 56. 57, 76; 6. 65. mAlArI (mAlAkArI) 4. 4. mAli (mAlin ) 2. 14. mAliNI (mAlinI) 5.45, 74. mAlUra (SK) 5.37. mAsa (mAMsa) 1.15. mAsala (mAMsala) 5. 55. mAha (mAhAtmya) 1.25. mAhuliGga (mAtuliGga) 2. 42. miaGka (mRgAGka) 1.81. miGga ( mRdaGga) 1. 86. miu (mRdu ) 1.56; 2. 48; 5. 54. mi (mRtyu) 1. 82. micchatta ( mithyAttva) 7. 46; 8. 39. miccha-diTThi (mithyAdRSTi) 2.47. micchA ( mithyA ) 8. 51. micchA-daMsaNa ( mithyAdarzana ) 8.57 micchA - diTTi (mithyAdRSTi ) 7.40. mitta (mitra) 4. 18; 5. 91; 7. 8, 93; 8. 26, 44. mila milia (milita) 5. 51, 69, 91. milia (melita ) 4. 40. milivi (militvA ) 8.62. +pari. parimilia (parimilita) 5. 12. milANA ( mlAnA ) 4. 16. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 kumArapAlacarite . . [millira-bhuddhayaM millira (mocanazIla) 6.55. mottuM (mukttvA )2.76; 3.74; millavA (moktavya) 8. 38. 7. 70. miva (ivArthe) 4. 4. mottUNa ,, 7.51. Jmizra +pari. parimukka (parimukta) 5.4. mIsia (mizrita) 6. 19. +pra. pamukka (pramukta) 3. 45. misa (miSa) 3. 4,4.7, 29. / mucukunda (SR) 5. 73. mihuNa (mithuna) 3. 73, 4.3, / 1 mucchira(mUrchita-vardhanazIla)3.40. 40; 5. 46; 6. 17. 2mucchira (mULavat) 3.89. mil muDDa (mUrdhan) 3. 13. +apa. apamillia (apamIlita) muNa P (jJA) 7. 64. muNai (jAnAti) 8.54. ___ muNanti (jAnanti).2. 60. -apamIlia " 7. 64. mIlaNa (mIlana) 1. 56. muNimo (jAnImaH) 4. 16. . . - muNia (jJAta) 4. 19.', mAsA (mizrA) 3. 89. / 1 muNi (muNi sAdhu) 1. 14, 24; mIsAlia (mizra)3. 89. 5. 92; 6. 6, 7. 31, 32, muiGgi (mRdaGgin) 1. 86.. | muka (mokSa) 8. 10. 57, 58, 8. 29. 1 mukkha (mUrkha) 3. 56. / 2 muNi (muni-vRkSavizeSa) 5. 55, 2 mukkha (mokSa) 7. 36, 37, 47; 8. 15, 17, 35, 36, 61. | muNiavva (jJAtavya) 6. 6. mukkha-pata (mokSapada) 8. 7. muttA (muktA) 4. 42. muttAhala (muktAphala) 2. 55. mun 1 mutti (mUrti) 2. 35; 7. 52. muccasi 3. 87. 2 mutti (mukti) 1. 23, 7. 49, mocchaM (mokSyAmi) 5. 94. 61;8. 11, 25, 60. mucca 4. 52. muttia (mauktika) 1. 2, 43. muccai (mucyate)4. 17. mutthA (mustA) 5. 28.. muJcanta (muJcat) 6. 57. mukta (mukta) 2. 82; 3. 17, | 40, 4. 2, 28; 5. 18, | ___ muia (mudita) 3. 74. 91;6.2,8. 7. muddha (mugdha) 8. 48, 59. mottuM (moktum) 7. 66. muddhanna (mUrdhanya) 2. 55; 3. 13. muJcaNahiM , 8. 78. | muddhaya (mugdhaka) 3. 33. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muddhA-mha ] .. shbdsuucii| 1 muddhA (mugdhA) 3. 58; 4. 48; | mRd maDDia (mardita) 3. 9. 2 muddhA (mudhA) 8. 23. meiNI (medinI) 1. 30; 6.79; mura P (sphuTa) 7. 94. muria (sphuTita) 6. 76. megha (SR) 1. 77, 8. 1. mura-veria (muravairin )2. 4. meDhibhUya (methibhUta) 2. 43. murukkha (mUrkha) 3. 56. merA (maryAdA) 1. 57; 3. 45; murcha 5. 91; 7. 10, 30. mucchijai (mUrcyate) 5. 52. melaa (melaka) 5. 103. mulla (mUlya) 3. 27. .. melavaNa (mizraNa) 6. 18. JmusumUra P (bhaGga) | mella P (muc) musumUria (bhana) 6. 69, mellai (muJcati) 8. 15. musala-dhara (SK) 1. 70 ___ +pra. pamillia (pramucya) 8.21. moraka (mokSa) 8. 4. mujjhai (muhyate) 7. 56. mokkha " 7. 6, 64; 8. mUDha 7. 21, 28; 8. 18. 43, 55, 70. muha (mukha) 1. 3, 4, 11, 70; moTTAya P (ram ) * 2. 23, 31, 61, 3..9; 4: ___ moTAia (mohAyita) 5. 104; - 28, 32, 5. 3; 6. 13, . 7. 13. 67, 7. 41. muhara (mukhara) 2. 71. mottavva (moktavya) 7. 51. muhala " 2. 64. mottumaNA (moktumanas) 7.51. muhiA (mudhA) 7.10,8. 14. mora (mayUra) 5. 2. muhutta (muhUrta) 6. 28. moraullA (mudhA) 4. 20. mUra- (bhaJ ) 1moha (mayUkha) 2. 14. . mUrIa (abhAGkSIt) 6.68. | 2moha (SK) 2. 53; 5. 5, 95, mUlaa (mUlaka) 5. 70. 7. 46, 64, 72, 79, 84, mUlao (mUlataH) 7.78. 868. 40. mUsaya (mUSika) 1. 58. mohaNija (mohanIya) 7. 47. mUsala (musala) 1. 70. moha-niddA (mohanidrA) 5. 50. JmrakSa marahI (amriyata) 6. 8.. makkhanta (mrakSayat) 7. 36.. . mAraha (mArayati) 5. 77. mha (sma) 3. 29, 4. 33, 6. 8. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59. 390 kumArapAlacarite [mhusa-yuSmad 1 mhusa P (muS) -niyojita 8. 13.. ___ +pra. pamhusanti (pramuSNanti) 7. ___ +pra. pautta (prayukta)2. 74. 29. yudha 2 mhusa P (mRz) jujjhai (yudhyate) 7. 56. . +pra. pamhusa (mRza) 7. 29. jujjhanta (yudhyamAna) 6. 6.. ya yuSmad yaca. yati (yadi)8. 9. ___ taM (tvam) 1: 49; 4. 11, yadi (yati) 8. 3. 56; 5.21 72, ___96,98,7. 95. yam tuM , 5. 21; 7..93. jacchai (yacchati) 7. 55. tumaM , 2. 804. 56; +ud. ujaa (udyata) 7. 50, | 5. 21, 73, 98; . 6.71, 95, 7. yaya (jagat) 8. 3. . 94, 95, 102. yA tumayaM, , 4. 11; 7. 93. yAti 8.9. ,, 5. 21. jAi (yAti) 8. 75. 5. 21, 8. 14. janti (yAnti) 4. 64. 8. 31, 70. yanti , 8. 8. . umhe (yUyam) 5. 21. jAsi (yAsi) 3. 85; 4. 10. tujjha 5. 21. . janta (yAt)5. 92. tujjhe ,, 5. 22. jantI (yAntI) 5. 51. tubbhe ,, 5. 21, 98. jAvia (yApayitvA) 6. 28. tumha , 5. 21. yAtisa (yAdRza) 8. 9. tumhaI , 8. 31. yAva (yAvat) 8. 10. tumhe , 5. 22, 99, 8. yu 31. jua (yuta) 5. 72. tumhe , 5. 21. yuja bhe , 5. 21. jutta (yukta) 6. 3; 7. 100. taM (tvAm ) 1. 66; 2. 56,5. joDia (yojita) 2. 53. 22, 80, 81. +ni. nijojahu (niyudhvam) 8. taI ,, 8. 32. 22. tue ,, 5.22. . tuvaM Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuSmad-yuSmad ] zabdasUcI / 391 uvhehiM (yuSmAbhiH ) 5. 25. tujjhehiM tubbhehiM , 5. 25. tumhehiM , 5. 25, 8. 5.25 tuM (tvAm) 5. 22. tuma ,, 1. 50, 5. 22. tume ,, 5. 22. tuvaM , 5. 22. tuha , 5. 22. paI , 8. 32. uyhe (yuSmAn ) 5. 23. tujjha , 5. 23. tujjhe ., 5. 23. tunbhe , 5. 23. tumhaiM , 8. 32. tumhe , 8. 32. tumhe , 5. 23. . bhe , 5. 23. vo , 5. 23. tai (tvayA) 5. 24; 6. 96; 7.93. . taI , 8. 33. tae , 3. 62,4. 17; . 5. 24. tumai ,, 5. 24, 6. 73, 7. 101. tumae ,, 5. 24, 6. 98. tumaM , 5.24. tumAi ,, .5. 24. .27. tuyhehiM , 5. 25. bhe , 5. 25. taitto (tvat) 5. 26. tau , 8. 35. tahinta , 5. 27. tujjha , 5. 27. tujjhatto, 5. 26. tujjhu , 8. 35. tudhra , 8. 35. tubbha , 5. 27. tubbhatto ,, 5. 26. tumatto ,, 5. 26. tumha , 5. tumhatto ,, 5. 26. tuyha , 5. 27. tuvatto ,, 5. 26. tuhatto .,, 5. 26. umhatto (yuSmat ) 5. 28. uyhatto ,, 5. 28. tujjhatto ,, 5. 28. tubbhatto ,, 5. 28. tumhatto ,, 5. 28. tumhahaM , 8. 36. tumhatto ,, 5. 28. i (tava) 5. 29. ujjha ,, 5. 30. ubbha ,, 5. 30, " 5. 24. te di , 5. 24. , 5. 24. paI , 8. 33. bhe ,, 5. 24. ujjhehiM (yuSmAbhiH) 5. 25. umhehiM , 5. 25. / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.32. 5. 32. 392 kumArapAlacarite . [yuSmad-yuSmad umha (tava) 5. 30. 79, 81, 82, 83, uyaha ,, 5. 30. 87, 89, 90, 91, e , 5. 29. 92, 93, 94, tai ,, 5. 29. 101, 102, 106; tau ,, 8. 34. 7. 96, 99, 100 tu , 5. 29. 8. 42. tuM , 5. 29. suhaM (tava) 5. 29; 6. 99. tujjha , 1. 61, 70, 2. te . , 5. 29. . 57, 3. 69; 4. di , 5. 29. 12, 14, 17, 5. de , 5. 29. . . 30, 6. 2, 78, ubbhANaM (yuSmAkam ) 5. 33: 80, 85, 86, 88, umhANa 95, 97, 130; umhANaM 7. 101. 5.31.. tujyu , 8. 34. 5. 32. 5. 32. tubbha ,, tujjhANa tuma ,, 5. 29. tujjhANaM 5. 33. tumAi ,, 5. 29. tuma ,, 5. 29. 5. 31. tubbhANa 5. 31. tubbhANaM 5. 33. tumhaM ,, 5. tumANa tuva , 5. 29. 5. 32. tuha , 1. 29, 30, 80; 5. 31, 8. 2. 54, 55, 58, 61, 81, 3, 63, 5. 31. 68, 76, 78, 82; tumhahaM 8. 36. 4. 11, 14, 19; tumhANa 5. 31. tumhANaM 5. 33. 47, 61, 62, 70, tuvANa 73, 74, 75, 76, / tuvANaM . 5.33. " " tu... tujjha . tujjhaM , tudhra , nw nw nw 5. 33. tubbha tubhaM nh tumo , tumha nh tumANaM ,, tumhaM 5.31. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuhANaM yuSmad-rac] shbdsuucii| 393 tuhANa (yuSmAkam) 5. 33. tuhasu (yuSmAsu) 5. 35. 5. 33. tuhesu , 5. 35. yoga (SK) 8. 2, 11. yogi (yogin) 8.7, 12. tai (vayi) 5. 34, 6. 100. yyeva (eva) 7. 101. taI , 2, 60; 8. 33. 'tae , 5. 34. ra (pAdapUraNe) 4. 21. tujjhammi,, 5. 34. tubbhammi,, 5. 34. 1 rai (rati-kAmapriyA) 3. 5, 72; 4. 40. tumae , 5. 34. tumammi ,, 5. 34; 6. 77, 2 rai (rati-surata) 3. 12, 89;4. 105; 7. 100. 16; 5. 4, 74; 6. 17. 3 rai (rati prIti)4.33; 8. 52. tumAi ,, 5. 34. rai-NAha (ratinAtha) 3. 7. tume , 5. 34. tummi ,,. 5. 34. rai-nAha , 6. 18. . tumhammi,, 5. 34. rai-pahu (ratiprabhu) 4. 39. rai-vai (ratipati) 1. 77. tuvammi ,, 6. 34. rai-sUhava (ratisubhaga) 1.70; 2. tuhammi ,, 5. 34. . 33. paI " 8. 33. raIsara (ratIzvara) 3. 42. tujjhasu (yuSmAsu) 5. 36. raMbhA (rambhA) 1. 21. tujjhAsu , 5. 36. rakkhaNa (rakSaNa) 6. 50. tujjhesu , rikSa tubbhAsu . , rakkhimo (rakSAmaH) 5. 53. tunbhesu - 5. 35. rakkhIa (arakSata) 6. 93. tumasu rakkhijjasu (rakSyasva) 7. 94. tumesu rakkhia (rakSita) 2. 4. tumhasu , 5. 36. raholira (calanazIla) 6. 32. tumhAsu , 5.36;8.36. | raGga (SK) 2. 74. tumhesu , 5. 35. rac tuvasu . , 5. 35. raia (racita) 2. 17, 3. 31, turvasu , 5. 35. 54; 4. 37, 6. 59. tusu , 5. 35. +vi. viraia (viracita)1.59. nw ubhasu , 5. 36. ny Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 raccaNI ( raJjanI) 7. 28. racira ( rAgapara) 3.87. raja (rajas) 2. 85; 3. 5. raya 5. 56; 7. 58. raja ( rAjya ) 1. 11, 32; 7.5, 97, 101. raJj racara (rajyate ) 7. 21. raca (rajyasva ) 3. 80. raJjia ( raJjita) 2. 70; 3.44. ragga (rakta) 2. 87. ratta 33 1. 58, 59; 2. 87; 3. 80; 6.2. + vi. viraktta (virakta) 3. 35. raJjaNa (raJjana ) 6. 33. raN raNia (raNita) 8. 25. raNa (SK) 4. 48; 6. 50, 55, 60, 63, 64. raNa (araNya) 1.42, 46; 6. 101. ratti (rAtri) 3. 39; 5.62; 68. ranna (araNya) 8. 10. rabh kumArapAlacarite ram +A. ADhatta (Arabdha ) 3. 70. -Araddha 3. 71. - Arabhia ( Arabhya ) 6.105. "" ramae 8. ramai (ramate) 1. 13; 4. 69; 5. 99; 8. 15. 4. 53. "" ramija (ramate) 5. 99. rajjA 5. 99. ramante 4. 55,59, 61. ramase 4. 47. ramAmu (rame) 5. 96. ramimo (ramAmahe ) 5. 98. ramijjai ( ramyate) 5. 8. ramija (ramiSyate ) 5. 100.. ramissadi 7. 99. ramihi 5. 100.. ramejjA 5. 100. "" ramau (ramatAm ) 5.96, 100. ramantu ( ramantAm ) 5. 98 rama (ramasva ) 4. 10; 5.98. ramasu 5. 96, 98. "" ramijjahi,, . 5. 98. ramejasu 5. 98. rameje 5. 98. "" 35 33 49. ramamANI 14. "" 33 maha (ramadhvam ) 5. 98. ramesu (araMsiSata) 1. 54. raa (rata) 2.32; 4. 11; 5. 78. [ racaNI - ramaNa 55 raya 3. 10, 46, 7. 68. ramia,, 3. 73; 4. 50. ramia ( ramita) 3.89. ramamANA (krIDantI) 4.. 47; 5. 33 4. 46; 7. 1 ramaNa ( SK = kAnta ) 1. 16, 3. 87 4. 12, 20. 2 ramaNa ( SK = krIDana ) 5 33. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 ramaNa-rAa] shbdsuucii| 3 ramaNa(SK.smarakUpikA)7.17,18. | raha ramaNi (ramaNI) 7. 18, 19. / rahia (rahita) 1. 5; 2. 18; ramaNI (SK) 1. 22, 53, 3. 7. 26. . 78, 7. 13. lahida " 8. 2, 4. ramira (ramaNazIla) 1. 10,4.54. +vi. virahia (virahita) 3.20. . 68, 72, 5. 92; 7. 18. raha (ratha) 6. 64. rampaNa (takSaNa) 7. 40. rahaGga (rathAGga) 5.89. ramphaNa ,, 7. 40. rahaGgI (rathAGgI) 5. 89. 1/rambha P (gam) rahasa (rabhasa)4. 68. rambhanti (gacchanti) 7. 8. 1rAa (rAga) 1. 59. rAya 3. 70; 7. 16. 2 /rambha P (ram) 2 rAa (rAjan) +A. Arambhia (Arabdha) 6. rAyadeg 1.81, 4. 69. 105. rAyA (rAjA) 1. 71, 85, 2. -Arambhia " .1.21. | 17, 83, 5. 87, 6. 31, rambhA (SK) 1. 77, 3. 67. 65, 76, 107; 7. 1. ramma (ramya) 2. 25, 4. 71. rAiNo (rAjAnaH rAjJo vA)4.61. rammA (ramyA) 4.6,43, 7.20. rAyA (rAjAnaH) 4. 59. 1raya s raja. . rAyANo ,, 4. 59, 61, : 2 raya (sK=vega) 5. 56. rAyaM (he rAjan ) 7. 94. rayaNa (ratna) 1. 8, 27, 85,3. rAyA , 4. 59. . 47; 6. 34, 8. 28, 60. rAyANo ,, 4. 59. rAyaM ( rAjAnam ) 4. 63. rayaNI (rajanI) 1. 16. sva (SK) 2. 64, 3. 30, 4. rAiNA (rAjJA) 4. 61. - 22: 5. 7, 6.4, 30, 48. rAeNa , 4. 61.. raNNA , 4. 61, 65. ravi (SK) 1. 62, 66, 67,2. rAcinA ,, 8.6. 19, 48, 64, 87, 3. 30; raJA , 8.6. 6. 23. rAIhiM (rAjabhiH) 4. 63. rasa (SK) 4. 41; 6. 8, 19; rAehi , 2. 63. 7.36, 8. 24. rAyANerhi ,, 4. 64. rasAtala (SK) 7. 99. raNNo (rAjJaH) 4. 60. rassi (razmi) 3. 30. rAyAu ,, 4. 60. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 rAI hinto (rAjabhyaH) 4. 64. rAino (rAjJaH ) 4.62, 65. raNo 4. 60, 62, 65. "" rAyassa 4. 60. " rAI (rAjJAm ) 4. 64. 4. 63. rAimma (rAzi) 4.62. 33 rAIsu ( rAjasu ) 4. 64. lAcadeg 8. 12. rAika (rAjakIya) 3. 76. rAinda (rAjendra) 1. 28. rA-ula (rAjakula) 2.73. rAga (SK) 8. 76. rAj ia (rAjita) 6.63. rAma (SK) 1.31; 4. 25; 6. 45. . rAma- isi ( rAmarSi) 1.89. rAmA (SK) 7.14, 20. rAya s rAa. rAya-ula (rAjakula) 2. 73. rAyara (rAjakIya) 3. 76. rAya - risi (rAjarSi) 1.89. rAya vA DiA (rAjapATikA caturaGgasainyazramakaraNa) 2. 21. 1 / rAva P (raj) kumArapAlacarite rAviuM ( raJjayitum ) 6. 33. 2 rAva (SK) 1.53. rAsi (rAzi) 4. 37. ria P (pra-viz) riara (pravizati) 7. 28. [ rAika-ruNTa 1 riu (Rtu) 1.90; 2. 79, 81; 3. 59. 2 riu (ripu ) 1.31, 34, 35, 36, 42, 71, 82; 2. 21, 52, 57; 6. 43, 44, 47, 75, 85, 90, 91, 94, 96, 97, 99, 101; 7. 1. rikkha (RkSa) 2.89. riv + vi. vireanta (virecayat ) 17. riccha (RkSa) 2.90. rijju (Rju) 1. 89. riNa (RNa) 1. 89. riddhi (kA) 1.89; 3. 135. 50. risaha (RSabha = zreSTha) 1.89. risi (RSi) 7.33, 34. rIDaNa (maNDana ) 6. 76. rIra P ( rAj) ria (rAjita) 6. 63. rui (ruci) 1.63; 6.13, 14, 28. rukkha (vRkSa) 1.68; 3. 64. rucima ( rukmin ) 3. 18. ruj lukka (rugNa) 2. 83. lugga ruJja P (ru) 2.83. 35 rujia (ruta) 6. 38. ruNTa P (ru) ruSTia (ruta) 6. 38. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rud-romaJca shbdsuucii| rUsavia (roSayitvA) 4. 66. rusA (roSeNa) 1. 30. rusA (roSa) 2. 24. rohai (rohati) 7. 29. +A. ArUDha 2. 29, 90. -AroviuM (Arogya) 6. 32. +samA. samArUDha 2. 32; 6. ruanti (rudanti) 1. 56. rocchaM (rodiSyAmi) 5. 94. | ruNNa (rudita) 2. 40,4. 58. runna " 1. 46; 3. 87; 4. 53. rottUNa (ruditvA) 7. 52. rudh rundhijai (rudhyate) 7. 81. rubbhae , 7. 81. rujjhia (ruddha) 7. 57. . ruddha ; : 69;8. 16, 22, 23. rundhia , 2. 28, 6.91; - 7.57, 8. 41. rumbhia , 7. 57. rundhanta (rundhat ) 5. 11.. | +anu. aNurujjhai (anurudhyate) | 7. 83. -aNurundhijai ,, 7. 83. +upa. uvarujjhai (uparudhyate)7. ruhira (rudhira) 6. 64. rUva (rUpa) 3. 68, 4. 45. rUsaNa (roSaNa) 4. 15. re (saMbhASaNe) 3.56,4.93, 47, 56, 7. 20; 8. 41. . reava P (muc) __reavia (mukta) 6. 56. reNu (SK)2. 83,7. 87. rebha (repha) 2. 55. rella P (plAvay) __ rellanta (lAvayat ) 4. 26. revai (revatI) 2. 2. revA (SK) 6. 86, 87. resi (tAdarthya) 8. 70. rosiM " 8.70. reha P (rAj) rehia (rAjita) 6. 63. roca P (piS) roJcanti (piMSanti) 7. 29. rottavya (roditavya) 7. 52. rottu-maNa (roditumanas) 7. 52. roma (SK)2. 85. romaMca (romAJca) 1. 12.. romaJca , 5.102, 6.59. -uvarundhijai ,, 7.83. | +ni. niruddha 1. 21, 69. / +sam. saMrujjhanta (saMrudhyamAna)| 7. 84. -saMrundhijantaa ,, 7. 84. ruppamaya (rupyamaya) 6. 16. ruppi (rukmin) 3. 39. ruppiNI (rukmiNI) 3. 17. ruS rUsai (ruSyati) 7. 66. ruTTha (ruSTa) 4. 10; 5.. 59 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 kumArapAlacarite [ romantha-lam . romantha (SK) 6. 30. rola (kolAhala) 5. 76. rolamba (SK) 3. 30, 5. 67. rovira (harSa zrumocanazIla)7.61. rosANa P (mRj) rosANia (mRSTa) 6. 66. 4. 3, 5, 5. 7, 80; 6. 60, 72; 7. 98. lajjA (SK) 6. 20. . lajira (lajanazIla) 6. 65... laTTa (laTTA kezaravRkSa) 5. 72. laTTi (yaSTi) 2. 59; 3.8, 21. ___77, 84; 4. 73.. ... laDaha (pradhAna) 4. 55. . laDahatta (saundarya)4. 55.. laDha P (smR) laDhanta (smarat) 6. 45. ... . 1 lakkha (lakSa-saMkhyAvizeSa) 6. 75. | 7. 71; 8. 68. 2 lakkha (lakSya vedhya) 2. 5. ! lakkhadeg (lAkSA) 1. 58. lakkha Na (lakSaNa) 2.84; 6. 78. lakS alakkhi (alakSi) 3. 30, 33. lakkhia (lakSita) 2. 15. lag lagga (lagna) 2. 68, 78; 3. 33, 34; 6. 6, 7, 54. +vi. vilagga (vilagna)8. 21. laGgali (lAGgalin-balabhadra)2. 64 laGgali (lAGgalI-zAradIlatA) 5. 10. laGgalI , 5. 15. laGgala (lADUla) 3. 84. laGgali (lAGkalin ) 2. 65. laG lacijjai (laddhyate) 1. 17. laGghiya (lacita) 3. 10. lacchi (lakSmI) 6. 107. lacchI ,, 1. 49, 7, 88; ! ___ lavai. (lapati) 4. 33. . - lavanti (lapanti)4. 2,5. 71. 81. , . lavasi (lapasi) 4. 51. lavasu (lapa) 4. 51. lavia (lapita) 5. 2. +A. Alavia (Alapita) 3. 72. +ud . ullavia (ullapita)4.8. lahai (labhate) 8. 20, 25, 82. lahadi ,, 8. 3. . labheyya (lapsyate) 8. 10. labbhai (labhyate) 2. 25. labbhahiM (labhyante)8. 60. lahija (labhyeta) 5. 86. lahijeja ,, 5. 86. . lahia (labdhvA ) 4. 46.. lahi ,, 8.75. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 87 . lal lamb-liG ] shbdsuucii| +upA. uvAladdha (upAlabdha) 3. | lahida s rai. 81, 85. lahu (laghu)2. 27. lambU lahua (laghuka) 3. 61. laMbaMta (lambamAna) 1. 21. lA +A. Alampita (Alambita) lei (lAti) 5.15, 71, 80. 8. 12. lesi (lAsi) 5. 71. lambira (lambamAna) 2. 7. lemi (lAmi) 5. 37. laya (SK=manasaH sAmyAvasthA) 7.. lesu (lAhi)3. 66, 8. 71. lAU (alAbU) 1. 46. layA (latA) 1. 46; 3. 14, 15; lAca s rAa. 4.6,5.5, 67, 68; 6. lAyaNNa (lAvaNya) 2. 27. lAlAM (SK) 7. 19. lAsa (lAsya) 2. 69. lAhala (SK=mlecchavizeSa)2.65. lalia(lalita)1. 45; 5.15, /lika P (ni-lI) __ 104;.6. 28, 47; 7. __ likanta (nilIyamAna) 6. 37. 81. . . . * +dur, dulalia (durlalita) 4. likha lihiya (likhita) 8. 81. . lavaNa (sK) 2. 14. liGga (SK)8. 82, lavaNima (lAvaNya) 3. 61. licchu (lipsu) 2. 90. - lavala (SK=puSpavizeSa) 5. 77. lip lavalI (SR) 3. 13, 36, 46, __ litta (lipta) 1. 13. 55,58, 63, 4. 5, 5. 68, limpa P (lip) ___ limpia (lipta) 6. 102. lavirA (lapitrI) 4. 21. limba (nimba) 2. 52. /lisa P (svap) lisai (svapiti) 6. 100. +ud. ullasia (ullasita) 3. 27, 65; 7. 46. liha +vi. vilasai (vilasati) 1.12 lihai (leDhi) 7. 19. . -vilasanti 5. 46. | lihijjae (lihyate) 7. 81. laharI (SK) 4. 44, 65. libbhau (lihyatAm) 7. 80. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loTTa P (svap kumArapAlacarite - [lI-va . VlI 45, 67, 76; 5. 14, 84; lINa (lIna) 4. 22, 8. 26, 6. 68; 7. 59, 64, 65; 43. 8. 22, 30, 75. 80. loga lIlA (SK) 1. 90; 3. 19; 4. 4. 76. 6. 104. 39, 43, 5. 18, 19 74. loaNa (locana) 5.84; 6. 36, lIha (rekhA) 8. 65. 107, 7. 53. luTAya (luNTAka) 1. 18. lAa-mAA (lokamAtR) 7..85. 1lukka P (ni-lI) lok lukanta (nilIyamAna) 6. 37. ___ +pra. puloiya (pralokita)2.33. 2 luka P (tuD) loga loa. lukia (tuDita) 6. 79. luJcha (mRj) ___ lui (svapiti) 6. 100.. . luJchanta (mRjat) 6. 67. lodaya (lodhra) 5. 82. luNaNI (lavanI) 7. 69. loddha, 5. 57. luNTaNa (luNTana) 1. 18. loyaNIkaya (deglocanIkRta)3.27 Jlubha lolima (lolatva) 8. 40. lubbhasi (lubhyasi) 6. 104. 1 loha (SK) 2. 16. luddha (lubdha) 6. 97, 8. 48, 2 loha (lobha) 8. 77. lohitAya lumbi' (lumbI) 1. 21. lohiAi.(lohitAyati)5. 63. Jlula lohiAai (lohiAyate)5.63 luliA (lulitA) 4. 44. Vlhasa P (saMs ) +vi. viluliA (vilulitA) 4. ___ lhasAvia (saMsita) 7. 42. 42. /lhikka P (ni-lI) luhaNa (mArjana) 6. 66. ___lhikkanta (nilIyamAna) 6. 37. luNijai (lUyate) 7. 76. luNijae , 7. 73. luvvai , 7.73, 76. lUNa (lUna) 6. 70. loa (loka) 1. 5,12, 15,18, 36, 42, 51, 62; 2. 90, 3. 2,10; 4. 12, 22, 33,! 1va (iva) 1. 15, 20, 21, 23, 38,41, 49, 60, 62, 66, 2. 3, 12, 27, 32, 36, 43, 68, 77, 87, 3. 9, 17, 34, 39, 4. 4, 40, 50; 6. 7, 61, 106, 6. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va-vaNiA] shbdsuucii| 401 . 19, 82; 7. 19, 30, 36; 1vaccha (vRkSa) 3. 64. 8.1. 2vaccha (vakSas) 4. 28.. 2va (cArthe) 7. 85; 8. 18. | vaccha-sthala (vakSaHsthala)1. 47. 3 va (vArthe) 4. 51, 7. 27,71, | vacchala (vatsala)2. 91. / 8. 19, 64.. vacchalla (vAtsalya) 7. 92. 4 va (vA) (ivArthe) 5. 59. 1 vaja P (tras) : -. vaa (vrata) 7. 41. vaya 7. 50. vajai (trasati) 7. 43. ___ degvvaaM 7. 64.. | 2 vaja (vajra) 3. 51. . vai pai. | Vvajara P (katha) 1 vadara (vaira) 2. 4;6. 46, 95. | vajjara (kathaya) 6. 1. 2vahara (vajra-hIraka) 1. 75. . va 3 vahara (vajra-vidyut) 3. 51. 4 vahara (vajra-vajrarSi) 7. 33, 34, ___vaJcijai (vaJcya te) 1. 17. 35. vaJjara (mArjAra) 3. 66. vaula (bakula) 3. 41, 64. vaJjha (vandhya) 1. 18. . vaMka (vakra) 1. 12. degvaTTa (paTTa-pravAha) 2. 25. vaMjha (vandhya) 1. 18. vaTTA (vArtA) 3. 6. vaMsa (vaMza) 2. 70, 91. . vaDavaDa P (vi-lapa) . vaMsia (vAMzika) 2: 70, vaDavaDanti (vilapanti) 6.1.1. vakkali (valkAlen) 3. 35. vaDu (baTu) 4. 69. vagga.(varga) 7. 1. vaDua (baTuka) 5. 92. .. vaggolira (romanthazAla) 6. 30. vaDuvAsa (megha) 5. 18. vagghI (vyAghrI) 7. 27. . vaDha (mUDha) 8. 18, 61, 67. vica vaNa (vana) 1. 33, 36; 2. 54; 3. 26, 34, 39, 41, 62; vocchaM (vakSyAmi) 5. 95. 4. 1, 22, 26, 5.1, 6,7, buccai (ucyate) 5. 86. 10, 11, 16, 20, 53,59, utta (ukta) 3. 80, 7. 92. 60; 61, 79, 81, 83,92; vutta , 8.67. 7. 5, 8. 64. vottuM (vaktum) 7. 50. vaNapphai (vanaspati) 3. 68. vottUNa (uktvA ) 7. 50. vaNassai " 3. 26. / vacca P (kAGkSa ) vaNia (vANija) 2. 68.. ___ vaJcau (kAGkSata) 7. 37. vaNiA (vanitA) 3. 65. 26 [ kumArapAlacArita] Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 kumArapAlacarite .. [vaNe-val vand vaNe (nizcaye) 4. 16, (saMbhAvane)| 3 vaya (vayas) 1. 23. .. 4. 16; (vikalpe) 4. 16; vayaMsA (vayasyA) 4. 9, 53. (anukampye) 4. 17. vayaMsI " 4. 18; 5. 48. vattaDiA (vArtikA) 8. 74. 1 vayaNa (vadana) 1. 78, 3. 27. vattA (vArtA) 3. 6; 5. 72. | 2 vayaNa (vacana) 1. 25; 7. 42, vattha (vastra) 2. 39; 3.47,58. 45, 47, 48; 8. 27, 44, 45, 50, 79. vid 1 vara (SK=devAdikAMd vRta) 2.9.1; vajai (vAdyati) 8. 25. 3. 1; 7. 100. vAia (vAdita) 2. 8,69,70. vajanta (vadat) 1. 75. | 2 vara (SK=zreSTha) 2. 71; 3. 60, . vaddhamANa (vardhamAna) 1. 1. 62, 64, 4. 54, 6. .75 vadha (SK) 8. 5, 9. vana (SR) 5. 79, 92. varaNa (SK) 6. 46, 52.... vanthu (bandhu) 8. 12. vara-vilayA (vAravanitA) 6. 32. :varahADa P (nis-sa) ____ varahADia (niHsRta) 6. 50. vande 5. 60. vandAraya (vRndAraka) 1. 83. | 1 varisa (varSa saMvatsara) 3. 50. vandra (vRnda) 3. 34. 2 varisa (varSa-vRSTi) 6. 11. vanaya (varNaka) 3. 61. .. | varisaNa (varSaNa) 6. 54. vamAlaNa (puJjaka) 6. 65. . varNa Vvampha P (kAGkSa ) vanemi (varNayAmi) 5. 65. vamphae (kAnti ) 1. 20. . vaNNahuM (varNayAmaH) 8. 37. vamphanti (kAkSita) 1. 20. vaNNau (varNayatu) 8. 37. vamphia (kAzti ) 1. 20. vANNia (varNita) 2. 88. vamphi (valin) 7. 19. vaniuM (varNayitum) 5. 66,79. vambhacera (brahmacarya) 1.42,3.23. vamma (varman) 6. 63. vardha vammaha (manmatha) 2. 58; 3. 1, vaDDia (vRddha) 7. 58. 6, 8, 43, 89; 6. 20; 7. 10, 14. vamhANa (brAhmaNa) 1. 64. valati (valate) 8. 7. 1degvaya (payas) 1. 49. valia (valita) 2. 5, 9, 7. 2vaya vaa. 19. .. vala Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vala-vA) shbdsuucii| 1/vala : (nir-pad) vasuA P (ud-vA) * +nir. nivvalima (niSpanna) 6. vasuanta (udvAta) 6. 9. vasuha' (vasudhA) 6. 84. 24vala P (Aropay ) vasuhA " 6. 61, 102. valia (Aropita) 6. 32. vaha vaglaga P (A-ruG) vahai (vahati) 5. 20. valaggia (ArUDha) 7. 47. vahijjai (uyate) 7. 81. valaNija (grahaNIya) 7. 48. bubbhau (uhyatAm ) 7. 80. . +udvi.uvvIDha (ucUDha) 1. 73. valayAya . -uvvUDha , 1.73. valayAia (valayAyita) 3. 5. . +nir. nivvAhissaM (nirvAhayiSyAvalAyA (balAkA) 5. 33. mi) 6.105. vali (SK) 8. 43. . +pra. pavahanti (pravahanti)4. 41. vallahA (vallabhA) 2. 68. | 1degvaha (pathin ) 4.78. vallideg (vallI) 1. 40; 3. 6. vallI (sK) 5. 6. | 2 vaha (vadha) 5. 59. vavvara (varvara) 4. 12. vahillaa (zIghra) 8. 67. vazcalatta (vatsalatva) 8.3. . vahu (vadhU) 1. 3,73.5, 34. vahutta / bhU. vas vahU (vadhU) 1. 3, 10,46, 52; vasanti 1. 26. 2. 34; 4. 45, 46, 54; +ni. nivasanti 1. 4. 5. 49, 50, 51, 52, 79; +pra. pauttha (proSita) 3. 27, 6. 4, 101; 7. 8. - 34, 48, 5. 2, 75, 77,1 vA P (mle) vAa (mlAna) 6. 13. .vasa (vaza), 3. 50, 4. 55, 7. 9, 52, 8. 39, 53. 2vA vasaha (vasati) 2. 42. vAi (vAti) 5. 55. vasaga (vazaga) 1. 74; 7. 10. vAya (vAta) 5. 4. vasanta (SK)1. 83, 90, 3.2, +ud. uvvAya (udvAna) 6. 9. 13, 4. 5, 7. || 3 vA (sK) 1. 32, 37, 4. 33, vasaha (vRSabha)1. 84,6.30,62. 35, 36, 76; 5. 65; 6. vasahi (vasati) 2.42.. / 23, 104; 7. 75, 76,77. vasu (SK) 1. 877 6. 44. 4vA (api) 2. 1.. m . . Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60. 404 kumArapAlacarite . [vAa-vi vAa (vAta) 5. 4. . ! vAvamphira (kariSNu) 6. 43. vAu (vAyu) 3. 15, 4. 35; 5. | 1/vAsa P (ava-kAz) 55, 56. vAyu. 4. 34. +ava. ovAsai (avakAzate) 7. VvAJcha 23. vaJchijai (vAJchayate) 1. 17. | 2vAsa (varSa) 3. 50.. vANArasI (vArANasI) 3. 59;4. | 3 vAsa (SK=sugandha) 5. 93. __ vAsantiA(vAsantikA)3.6,54. vANI (SR) 7. 83. vAsaya-sajA(vAsakasajjA)5:97. vAnarinda (vAnarendra) 6. 47. vAsA (varSA) 1. 32. 1vAma (SK=pratikUla) 1. 49; 4. vAsugi (vAsuki) 6. 104. . . VvAha P (ava-gAh) / 2vAma (SK=savya) 4. 26. degvAya (pAta) 2. 86. _ +ava. ovAhae (avagAhate) 7. vAyaraNa (vyAkaraNa) 2. 74. vAyavva (vAyavya) 5. 90. vAharaNa (vyAharaNa) 6. 48. . . vAyA (vAk ) 8. 48, 63. vAhippa,P (vyA-driya) vAyu vAu. vAhippanta (vyADriyamANa)7.90. 1 vAra (SK-samUha) 6. 30. vAhira (bahis ) 4. 75. 2 vAra (dvAra) 3. 34, 57; 4.27; | 1vi (api)1. 5, 6,10,16, 17, 6. 76, 91; 8. 16. . vAra-juvai (vArayuvati) 1. 78. 21, 24, 26, 27, 28, 32, 33, 35, 40, 41, 44, 45, 1 vAraNa (SK-gaja) 1. 34, 2. | 47, 48, 62, 64, 69, 72, 22. 79, 80; 2. 5, 15, 24, 2 vAraNa (SK=nivAraNa) 4. 9. 29, 34, 40, 52, 59, 60, 3vAraNa (vyAkaraNa) 2. 74. . 65, 66, 69, 88; 3. 19, vAra-vAla (dvArapAla) 1. 69. 24, 35, 39, 43, 50, 51, vAra-vilayA (vAravanitA) 3.76; 52, 53, 54, 55, 56, 57, ". 4. 21. 58,75, 77, 78, 79, 80, vAri (SK) 4. 27, 31, 54, 81, 82, 83, 84, 85, 86, . 55, 63, 72, 5. 57. 87, 89; 4. 21, 22, 23, vAruNI (SK) 5. 83. 24,25,34,35,36,42,46, vAliA (pAlikA) 5. 84. 47, 48, 51, 52, 53, 54, Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi-viNailla ] 58, 59, 65, 66, 67, 69, 71, 72, 73, 75, 76, 5.1, 3, 5, 14, 17, 26,40, 43, 47,52, 60, 73, 85, 100; 6. 2, 5, 11, 39, 53, 66, 67, 74, 80, 83, 97, 100, 106, 7, 7, 9, 13, 17, 21, 22, 25, 27, 33, 38, 43, 44, 52,58, 62, 67, 68, 69, 72, 78, 84, 88, 89,99, 102; 8. 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 24, 26, 27, 30, 31, 35, 37, 39, 44, 49, 51, 52, 55,57, 62, 63, 64, 66, 68, 69, 73, 74, 83. degi 8. 54. ravi (eva) 2. 60,4.66,8. 54. via (ivArthe ) 4. 4. viailla (vicakila) 2. 13. viaDDi (vitardi) 3. 9. viaDDA (vidagdhA ) 4. 48, 69. viaNA (vedanA) 2. 2, 8. viia (dvitIya) 1. 62. viiya 1. 4. vauDa P (nAzay) viuDia (nAzita) 6.21. vioa (viyoga ) 1. 42;3.90. vikiNa (vikrayaNa) 6. 34. A zabdasUcI / 405 vikozay vikosia (sphArIkRta) 6.29. vikkama (vikrama) 2. 36; 6.88. vikkami (vikramin ) 3.33. vikkava (viklava) 3. 34. vigdha (vighna ) 7 : 44. vighasTaNa (vighaTTana ) 8. 1. vidyAya (vighAta) 8. 53. * vizva (vartman) 8. 67. vicchaDu (vistAra) 3.9. 'vicchAla P (kamp) . viccholia (kampita) 6. 31. vijaa (vijaya) 8. 76. vijaNa (vijana) 2. 22. vijaya (SK) 6.44,70,88,99. vijetavva (vijetavya) 8. 6. vijaM (vidvAn ) 2.88. vijjA (vidyA) 3. 22. vijju (vidyuta) 19 3. 90; 5. 62. vijjuliA,, 3. 90. vizcua (vRzcika) 2. 83, 89. viTThi (vRSTi) 1. 85. viDa (viTa) 4. 33. / fasas P (c) viDaviDDIa ( aracayat) 6. 59, viDhappa P (a ) viDhappai (arjyate) 7. 88. /viDhava P (arj) viDhavijjai (arjyate) 7. 88. viDhavia (arjita) 6. 71. veNaila (vinayavAn ) 3.83. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite [viNaya-vizvoa viNaya (vinaya) 1. 52. viramAla P (prati-Iz) viNu (vinA) 8.18,20,59,71 viramAlia (pratIkSya) 7. 39. viNTa (vRnta) 1, 88. viNNatti (vijJapti) 6, 26. viralla P (tan ) viNNANiNI (vijJAninI)3.37. _ virallia (tata) 6. 93. vittharaNa (vistaraNa) 3. 14. / viraha (SK) 3.48, 4. 34, 5. -/vid virahI (virahin ) 3. 15,4.35. vecchaM(vadiSyAmi) 5. 94. vidura (SK) 2. 22. virahiNI (virahiNI)3. 7,12, videsa (videza) 4. 2. - 32, 6. 21. .. vinimaya (SK) 8. 83. virahiNI (SK) 5. 59.... vinnatti (vijJapti) 1.82;6.95, | virAa (virAga) 8. 19... 107. virola P (manth) .. vinANa (vijJAna) 5. 73. vipiNa (vipina) 3. 18. virolia (mathita) 6. 81. vippa (vipra) 1. 65. vilayA (vanitA) 1.55; 3. 26, /vippagAla P (nAzaya) 60, 64; 4. 50, 64, 5. _ vippagAlia (nAzita) 6. 21. 71, 81; 6. 31, 7. 31. vippava (viplava) 3. 52. vilavira (vilapanazIla) 6.101. vibbhama (vibhrama) 1.77,5.104. vilAsa (sK) 1. 90. viliaM(vyalIka) 6. 2. vimala (SK) 2. 36, 55, 4. vilIira (dravaNazIla) 6. 38. 41. vilevaNa (vilepana) 6. 9. vimhaya (vismaya) 1. 13. . /vimhara P (vi-smR) viva (ivArthe) 4.4. vimharanti (vismaranti) 7.52. vivai-gara (vipatkara)8. 48.. vimharia (vismRta)5.29,31, vivakA (vivakSA) 8. 4.. 65, 6.1. vivakkhIhunta vipakSIbhavat)6.41 vimhAria (vismArita) 6. 47. vivasa (vivaza) 8. 63. vimharAvaNa (vismAraNa) 6. 46. vivea (viveka) 7. 9, 11, 21, 1/vira P (gup) 23, 46. viranti (gupyanti) 6. 102. vivei (vivekin) 1. 10.. 2 /vira P (bhaJ) vivega (viveka)8. 56. viria (bhama) 6. 69. vivvoa (vivvoka) 5.104. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viz - bR] . viz zabdasUcI / + ni. niviTTha (niviSTa) 1.74; 6. 34. 8. 2. "" - nivisTa - nivesia (nivezita) 8. 81. + pra. paiTTha (praviSTa) 2. 51. -paiThI (praviSTAM ) 8. 74. - pavisanta (pravizat ) 7. 28. visa (viSa) 2. 89; 5. 61; 8. 21. visaa (viSaya) 6.74;7.2,31; 8. 22. visaya 8. 10, 18, 19, 21, 22, 29, 40, 41. 1 / viTTa P (dal ) visahara (dalatu) 7. 19. 2 viTTa (vikasita) 5. 57. bisaDha (viSama) 2. 5.7. . visaNDula (visaMsthula ) 3. 7. . visama (viSama) 4.29. . visaya s visaa. vihatthi ( vitasti) 2. 42. vihalA (vihvalA) 3. 21. . vihava (vibhava) 6. 39; 8. 75. . vihavi ( vibhavin) 1. 20. * vihasirA ( vihasitrI ) 3.58. vihAra (SK) 2.39, 73. 1 vihi (vidhi = brahmadeva) 1. 26. 2 vihi (vidhi = daiva) 4. 35; 8.39. vihINa (vihIna) 1.66. vihura (vidhura) 1. 42. vihurIkaya (vidhurIkRta) 3.90. vihUNa ( vihIna ) 8.68. 407 Nas P (tADay) vihoDia ( tADita) 6. 18 vIa (dvitIya) 2. 60. vIjaNa (vyajana ) 6.5. vINA (SK) 2. 69; 8. 25. vIra (SK) 2.29; 3.33; 6. 46, 52. vIsa (viMzati) 1.15, 61; 2. 30; 3. 27. vIsAma (vizrAma ) 5. 103; 6. 107. vIsAra P (vi-smR) vIsAria (vismArita) 6.47. vIsAla P (mizray ) sAliya (mizrita) 6. 19. vIsAva~ (vizrAma ) 8. 25. vIsAsa (vizvAsa) 8. 40. vIsuM (viSvak) 1. 32, 37. vuJa P (vraj) vui ( vrajati) 8. 44. buddhi (dRSTi) 1. 85. buDDU (vRddha) 3. 11; 7. 7. buDDi (vRddhi) 3. 12. bundAraya (vRndAraka) 1. 83. bunnaa (viSaNNa) 8.67. vUha (vyUha ) 6.59, 81. a varia (vRta) 4. 15. variu (varitum ) 6. 51. + A. Avaria ( AvRta ) 2. 38. +ni. nivAria (nivArita) 2. 35. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 + nir . nivvua (nirvRta) 5.92. + pari.pariaria (parivRta) 6. 31. vRj + vi. vivadhyada (vivarjita) 8. 2. vRt kumArapAlacarite va (vRtta) 3. 5. vANa (vartamAna) 7. 24, +A. attamANa (AvartamAna) 2. 80. - AvattamANa 2. 80. " +ni. niyattasu (nivartasva) 8. 77. - nitta (nivRtta) 1.83. - nivRtta 1. 83. + pra. payaTTei (pravartate) 5. 82. - payaTTa ( pravRtta) 1.49, 83,2. " 33 vRS -payaTTaa 4. 78. - panta (pravartamAna) 5. 58. +vi. vivaTTamANa (vivartamAna) 6. 1,62,67,72; 3. 2, 5; 4. 21, 41, 48, 60, 64; 5. 12: 6. 52. 80. + sam . saMvRtta (saMvRtta) 1.51. vRdh + pari. parividdha (parivRddha ) 3. 12. viTTha (vRSTa) 1. 86. vuTTha "" 1. 85; 2. 6. +pra. pavarisantu (pravarSantu ) 7.65. [ vRj - vevira vea (vega) 4. 29. /veaDa P (khac) veaDia ( khacita) 6. 54. gheI (vedi) 4. 32. veiA (vedikA ) 4. 27; 6. 37. vela (vicakila) 2.12; 3.9, 45, 71. vekakkha (vaikakSya) 2. 61.6 vega (SK) 2.89. vejayantI (vaijayantI) 4. 39; 6. 70 veDisa ( vetasa ) 2. 40. veDIkarijamANA (pravahaNatvenA zrIyamANA ) 7. 86. veDuja. (vaiDUrya) 3. 66. 1veNu ( SK = kIcaka) 5.17. 2veNu (SK = rAja vizeSa ) 2. 38. veNTa (vRnta) 1. 88; 3. 6. Ja vevai '(vepate) 5. 64. vevamANa ( vepamAna) 5. 18. + pra. pavevae (pravepate) 5. 64. veri (vairin) 6. 42, 68, 98; 8. 6. verulia-kesI(vaiDUryakezI ) 3.66 velava P (va) velavia ( vaJcita) 6. 58. velavaNija (upAlambhanIya) 6.106. velilla (velAvata) 6. 73. velli (vallI) 1. 40. vevaNa (vaivarNya) 5. 102. vevira (vepanazIla ) 3. . 89. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezva-zam ] shbdsuucii| 409 vevva (AmantraNe) 4. 10, vAsa (vyAsa) 8. 48. veve ,, 4. 9. (bhaya- |1 vva (vat) 2. 55, 3. 77. . vAraNaviSAde ) 4. 9. |2vva (iva) 1. 8, 37, 39, 56, VveSTa 58, 59, 63, 88; 2. 3,4, veDhia (veSTita) 6. 34;7.58. 7, 11, 29, 32, 33, 51, .. +ud. uvvellijjai (udveSTayate) 57, 62, 71, 3. 11, 28, 7. 59. 33, 37, 40, 47,52,59, +sam . saMvilliaa (saMveSTita) 60, 63, 68, 72,73, 88; .. 7. 59. . 4. 3, 8, 29, 34,35,37, vesa (veSa) 2. 35. 5. 60; 6.. 10, 29, 33, vesA (vezyA) 1. 54. 62, 67, 7. 17, 97. voka P (vijJapay). vvaavaa. vokanta (vijJapayat) 6. 26. Vvoja P (vIj ) za (sva) 8. 4. ____vojanta (vIjayat) 6. 5. zaMs vojira (trasta) 7. 42. + A. AsaMsanti (AzaMsanti) vottavva (vaktavya).7. 50. 161. vola P (gam) . . -AsaMsia (AzaMsita) 1.80. volanta (gacchat) 7. 9. +pra. pasattha (prazasta) 3. 42. volINA (atikrAntA) 4. 5. Jzak 'vosaTTa P (vi-kas) .. vosahia (vikasita) 7. 41. sakkaM (zaknomi) 5. 66. vij sakka (zakta) 2. 82, satta ,, 2. 82.. vaJcanti (vajanti) 5. 50. sakanta (zaknuvat ) 6. 54;7. vaccAmo (bajAmaH) 7. 60. vaccehI (vrajiSyati) 8. 35. vaccau (vrajatu) 8. 39. | zap vacca (vraja) 3. 86. __ savimo (zapAmahe) 4. 56. vaccu ,, 8. 42. savasu (zapasva) 4. 56. vaccaha (bajata) 8. 46. zabda vasanta (bajat) 8. 3. saddia (zabdita) 3. 34.. +anu. aNuvaccia (anuvrajita) | zam ___samanti (zAmyanti) 7. 102. 63. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 . kumArapAlacarite .. [zami-sa +ni. nisAmia (nizAmita) 1. 82. socchaM (zroSyAmi) 5. 94. zami (zamI) 2. 71. socchissaM " 5. 95. zayala (sakala) 8. 3. suNAu (zRNotu) 5. 85. Jzala suNasu (zRNu) 4. 53. +ud. ucchAlijjanti (ucchA- 1 suNijjai (zrUyate) 7. 73.75.. lyante)4. 65. suvai " .7. 75. . . zalazzadI (sarasvatI) 8. 1. / suvbae " 1.37,4.7.. zAvayya (sAvadya) 8. 2. JzAs sua (zruta) 7. 22, 65, 8... +anu. aNusAsauM (anuzAsmi) 46, 73. .. 8. 32. suNia" 7. 69. . .... zAhu (sAdhu) 8. 2. souM (zrotum ) 1. 83,2,73, /zikSa sikkhavisu (zikSaya) 8. 42. . * souANa (zrutvA) 3. 75. .' sikkhavihI (azikSayat )6.66. souM - - " 6. 107. sikkhavia (zikSita) 4. 54. | zlAe / zuca ____ salAhia (zlAvita) 2. 6. +anu. aNusocasi (anuzocasi)| /zliS 4. 20. silihia (zliSTa) 7. 35. -aNusoiuM (anuzocitum ) 2. +A. Aliddha (AzliSTa) 3.. 78. 16, 42. Jza +samA. samAti sohanti (zobhante) 5. 79. 3. 60. . zubha (SR) 8. 1. zuS x ud. Usasanti (ucchrusanti) sUsaire (zuSyati) 5. 67. 1.70. zuTu (suSTu) 8. 1. -Usasia (ucchrasita) 3. 42. Jzo +ni. nizAda (nizAta) 8. 3. 1 sa (sat ) 1. 6. +vi. vIsAmia (vizramita) 1. 2 sa (sva) 1. 15, 31, 2. 3,3. 31. 59; 7. 41, 73, 8. 16. zvas Jzram Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sai-sajuANa] zabdasUcI / 411 . sai (sadA) 1. 10,40, 49,2. saMmuha (saMmukha) 5. 94. ____81; 7. 86. saMrambha (SK) 1. 21, 5. 70; sainna (sainya) 2. 4. 6. 92.. saIsa (zacIza) 2. 21. saMvilliaa s veS. sauha (saudha) 5. 87. saMsaa (saMzaya)6.40, saMsaya 1.1. saMkara (zaMkara) 4. 56. saMsAra (SR) 7. 39, 67, 79; saMkha (zaGkha) 1. 16. 8.67, 78. saMgIya (saMgIta) 2. 66. sakalaMka (sakalaGka) 1. 16. saMjama (saMyama) 2. 59; 7. 22, sakisara (sakesara) 2. 1. 45, 49; 8 34, 36, 40, / sakuppAsa (sakUrpAsa) 1. 50. 42, 43, 62, 65. saka (zaka) 1. 45. saMjha (saMdhyA) 3. 50. . sakkaya (saMskRta) 2. 74. saMjhA ,, 1. 12; 3. 43; saga (zaka) 4. 61. 5. 87, 88, 105. sagga (svarga) 1. 63, 6.39,94, saMTha (zaTha) 1. 18. 104; 7. 6,96,99, 8.70. saMtAva (saMtApa) 5. 94. saGkA (zaGkA) 3. 74; 6. 5,56. saMtosa (saMtoSa) 8.59. saGkhadhara (zaGkhadhara) 1. 16. saMdANa ? (avaSTambhe kR) . saGkhA (saMkhyA) 6. 75, saMdANanta (avaSTambhaM kurvat)6.42. saGkhaDDaNa (saMkrIDana) 7. 13. saMdhANa (saMdhAna) 2. 7. 1 saGga (zrRGga-utkarSa) 1. 82. ... saMdhiviggahia (sAMdhivigrahika) | 2 saGga (SK) 7. 6, 12, 23, 8. 6.40.. . saMpaA (saMpat) 6. 71. saGgha P (kath) ..1 saMpai .,, 8. 48. ___ saGghasu (kathaya) 6. 2. . 2 saMpai (saMprati) 5. 100, 105. sacamara (SK) 2. 22. ___ saMpaya (saMpat) 8. 48, 62. saJca (satya) 1. 63, 6. 48; 7. saMpayaM (sAMpratam ) 5. 22. __ 22; 8. 28, 33, 44. saMpayA (saMpat) 1. 8. saccavaNa (darzana) 7. 24. saMpuDaya (saMpuTa) 6. 36. sacchaNa (sakSaNa) 2. 9.. saMbhAva P (lubha) sacchandaga (svacchandaga)5.101. ___ saMbhAvasi (lubhyasi) 6. 104. sacchAa (zobhanakAnti) 2. 62. saMmaDu (saMmarda) 3. 10. sajuANa (sayuvan) 4. 66. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 1 sajja (SaDja) 2.67. 2 sajja ( sarja = vRkSavizeSa) 5. 12. sajaNa (sajjana) 1.6. kumArapAlacari sajjhasa (sAdhvasa) 3. 4;6. 18. sajjhAya ( svAdhyAya) 66. saJj satta (sakta) 7. 22. + A. Asatta (Asakta) 4.14. saTha (zaTha) 8.12. saDha 3. 74, 82, 4. 13; 25 52. saDhAla (saTAla) 2. 36. saDhila (zithila) 1.60. sAha (sanAtha ) 5. 52. saNiaM (zanais) 3. 88; 6. 24. saNicchaya (sanizcaya ) 2.90. saNicchara ( zanaizcara) 2.3. saNiddha (snigdha) 3. 45. saNeha (sneha) 3. 48. saNTha (zaTha) 1. 18. 1 saha (sUkSma) 1. 72: 3. 30. 2 saha (zlakSNa) 3.30. satiNha (satRSNa) 1.53. satta (sapta) 2.84. sattaGga (saptAGga) 6. 71. sattAvIsai ( saptaviMzati ) 1.2. 1 satti (zakti= sAmarthya) 1.18; 7. 18, 97. 2 satti (zakti=AyudhavizeSa) 2.12. sattu (zatru) 8. 26, 44. 1 sattha (sArtha) 3. 17; 5. 75. 2 sattha (zAstra) 7.39. sad [ sajja - samaa saDia (sanna) 7. 58. 33 + ni. nisIda (niSada) 4.10. - NisaNa (niSaNNa) 2. 20. - NumaNNa 2..20. + pra. pasia ( prasIda ) 4.10. -pasAia (prasAdita) 3.57. sadda (zabda) 2.67, 74; 4. 7. sahaNa ( zraddadhAna) 7.67. saddhA (zraddhA) 1.6; 3. 12. sanduP (pra- dIpU ) sandumai (pradIpyate ) 6. 103.. / sandhukka P. ( pra - dIpU ) sandhuka (pradIpyate ) 6. 103. / sannAma P (A-dR) sannAmia (AdRta) 6. 51. sannuma (chAday ) sa umia (chAdita) 6. 14. pharAya samarAia (saMpharAyita) 4.44. sabamhacaria (sabrahmacarya) 3.23. sabbhAva (sadbhAva) 3. 44. sabhaja ( sabhArya) 3. 2. sabhala (saphala ) 2. 56; 8. 46. 1 sama ( SK = tulya) 1.5, 10,83; 2. 28, 41, 59, 75, 89; 3. 43, 48; 4.29; 5.51. 72; 7. 98. 2 sama (zama) 7.10; 8. 8. 3sama (zrama) 1.90; 2. 1; 6.9. . 1 samaa ( samaya = kAla ) 4. 155. 7,9,101. samaya 5:12,46. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaa-sarIra] shbdsuucii| 2 samaa (samaya=siddhAnta) 7. 43.. samaya 7. 39; 8. 20. samaM (samam) 7. 62. samagga (samagra) 7. 96. 1 samatta (samasta)3. 14; 8. 27. | 2 samatta (samyaktva) 8. 52. samattaNa ,, 8. 34. samabhAva (SK) 4. 63. samaya samaa. samara (SK)2. 57; 6.51,58, 83. samarI (zabarI) 2.66. sama-hara (zramahara) 3. 10. samahia (samadhika) 1. 37. samANa P (bhuja) samANai (bhuGkte) 6. 74. samANu (samam.) 8. 62. . samAra P (samA-rac) .. samArIa (samAracayat ) 6. 60. samAracaNa (samAracana) 6. 61. samiddhi (samRddhi) 1. 33. samuha (saMmukha) 4. 9, 26; 5. .. 92, 6. 12, 7. 61. .. sambhalI (zaMbhalI) 4. 55. . samma (zarman ) 1. 23, 8. 63. sammatta (samyaktva) 7. 43. saya (zata) 6. 37. sayaM (svayam)1.19, 77,2.2; 4.17; 5. 69; 7. 73. sayaDha (zakaTa) 2. 36. sayaNa (zayana) 1. 71; 6. 107; . 8. 17. sayarAhaM (zIghra) 5. 62. sayala (sakala) 1. 39; 2. 37; 3. 26, 7. 1, 69, 95. sayahuttaM (zatakRtvaH) 3. 83, 7. 19. sayA (sadA) 1. 49; 7. 90. sayAlua (zayAlu) 1. 44. 1 sara (zara)2.6;3. 3, 37, 43; 6. 18, 54, 55, 65, 7. 32. 2 sara (svara) 2. 72, 87, 3. 34, 40. 3 sara (smara) 3. 23, 30, 37, 59. 4 sara (saras) 5. 65. saraa (zarad ) 1. 9. 21, 78, 5. 58. saraya 5. 46, 66. saraNa (zaraNa)2. 45; 4. 58; 7. 60. sararuha (saroruha) 2. 7. sarala (SK) 4. 20. saralia (saralita) 2. 6. sarasai (sarasvatI) 8. 15. sarassai , 8.80. sari (sahak) 1. 90. sariA (sarit) 1. 8; 3. 10. sariccha (sadRkSa)1. 78, 87,2. 90; 3. 384. 43, 72. sarisa (sadRza) 1. 90; 2. 29, - 42, 44, 64, 85, 3. 18. sarisava (sarSapa) 2. 31; 5.70. sarIra (zarIra) 7. 17, 27. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 kumArapAlacarite [ sarUva-sahI sarUva (svarUpa) 5. 46, 7. 89. sasA (svas) 4. 50. saroja (sK) 7. 41. sasi (zazin) 1. 60; 2. 66; saromaJca (saromAJca) 4. 73. 3. 31; 5. 88; 6. 3, 11, saroruha (SK)2.7; 5. 106. 12, 21; 8. 18. sarmada (zarmada) 8. 80. sasi-kanta (zazikAnta) 6. 17. salaha P (zlAgha) sasiha (saspRha) 6. 23... sasura (zvazura) 6. 9. salahia (zlAghita) 6. 54. salahija (zlAdhya) 1. 4. sasj salAha (zlAghA) 3. 47. sajei (sajjati) 5. 97. salila (SR) 2. 31, 65; 3. sajjia (sajjita) 4. 25. 10, 46, 8. 8. | sadda saloNa (salAvaNya) 2. 14; 4. sahai (sahate) 5. 89. . . 36. sahanti (sahante) 3. 84... . sallaI (sallakI) 5. 20, 44. 1 /saha P (rAja) savala (zabala) 2. 56. sahai (rAjate) 1. 3, 63; 2. savisesa (savizeSa) 2. 67. ___54; 4. 3. saviha (savidha) 4. 65, 7. 56. sahia (rAjita)4.39; 6.63. saveNTa (savRnta) 5. 27. 2 saha (SK) 1. 50, 88, 89; 4. savoNTa ,, 1.88. savva (sarva) 1. 22, 23, 2. 11, saha (sabhA) 1.4. 79, 81, 3. 35, 4. 67, sahacara (SK) 6. 35. 68, 10, 71, 5. 3, 54, | sahaja (SR) 8. 81. . 87, 6. 13, 103, 7. 61, sahala (saphala) 2. 56, 79; 7. 77, 88, 89; 8. 4, 8, 14, 16, 17, 23, 30, 31, sahassa (sahasra) 7. 53. 36, 62, 64, 77, 83. sahA (sabhA) 1. 43; 6. 36, 39. savvao (sarvataH) 1. 28,4.59, / sahAva (svabhAva) 4. 20. sahia (sahita) 1 87. savvAGgia (sarvAGgINa) 3. 77. sahi-aNa (sakhIjana) 5. 96. savvaJa (sarvajJa) 8. 12. sahI (sakhI) 4. 4, 10, 12, savaNNu, 1.39, 72. 13, 15, 54, 5. 45, 49, . sasahara (zazadhara) 8. 24. 50, 97, 8. 18. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahu-siJca] sahuM (saha) 8.65. sAu (svAdu) 4. 33. sAga (zAka) 2. 16. sAgaya (svAgata) 3.30. sAdh zAhadi ( sAdhayati ) 8. 2. sAhiai (sAdhyate) 8. 54. zabdasUcI / 1 sAma (zyAma) 2. 58. 2 sAma (SK) 3.57. sAmaMgga P (zliS) sAmaggia ( zliSTa) 7. 35. sAmaccha (sAmarthya) 3.1. sAmattha 3. 1. 1 / sAmaya P (prati - IkS) 25 sAmaia (pratIkSita) 7. 38. 2 sAmaya ( zyAmAka) 1. 49. sAmala (zyAmala ) 1.57. sAmA (zyAmA) 3. 29. sAma (sAmAyika) 8. 76. * sAmi (svAmin ) 1. 1; 6.44, 46; 7. 37. sAmiddhi (samRddhi) 1. 33. sAmiya (svAmin ) 1. 67. P (ST) sArantaM (praharat ) 6. 52. sAraGgi (zArGgin ) 3. 47. sArava P (samA-rac ) sAravia ( samAracita) 6. 60. sArasa (SK) 5.48. 53. sArasaya (sArasa ) 5. 46. sAriccha (sadRkSa ) 1. 45. sAla (SK) 5. 16, 20. 415 sAlabhaJjI (zAlabhaJjikA ) 4.31. sAlA (zAlA) 3. 11. sAlAhaNa (sAtavAhana) 1.5 2. 41. sAli (zAli ) 5. 51, 53. 'sAli (zAlin ) 3.78. sAva (zApa) 2.26. sAsaNa- devI (zAsanadevI ) 2.80. 1 / sAha P (kath ) sAsu (kathaya ) 6.2. 2 / sAha (sarva) 8. 30. /sAhaTTa P (sam-vR) sAhaTTi (saMvRta) 6.51. sANa (sAdhana) 1.34. sAhu (sAdhu) 2. 31, 59; 4. 35, 36; 7. 43, 66, 67, 8. 34, 45. siAvAi (syAdvAdin ) 3.53. sii - pAvaraNa (zitiprAvaraNa= balarAma ) 2. 20. siMhadatta (SK) 161. sikkha (zikSA) 2.88. sikkhA siGga (zRGga) 1. 81. ,, sic 1. 50; 2.50. sitta (sika) 2.65. + abhi. ahisitta (abhiSikta ) 3. 83. +nir. nIsitta(niHSika) 1.32. sijira ( svettR) 7. 60. / siJca P (sic) siccIa (asiJcat ) 4. 32. siJcia (sikta) 6. 61. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacarite [siDhila-sisu siDhila. (zithila)1.60. siDhilia (zithilita) 2. 43; | sirA (zirA)2. 72, siri' (zrI) 1. 1, 28,2. 54; 3. 40, 41, 49, 62, 5. ___60,79; 6. 31, 39, 58, __72; 7. 32, 35, 37,95. sirikaNTha (zrIkaNTha) 2.29. siri-Nihuvaya (zrIkAma) 6.31.. siri-nayara (zrInagara) 6. 72. ... siriphala (zrIphala) 5. 7. sirimanta (zrImat) 3. 83. sirisa (zirISa) 3. 42.4.24... siri-hara (zrIhara-zrIharaNakartR) 4. : siNeha (sneha) 4. 4, 6. 78;7. 14. siddhanta (siddhAnta) 7. 40. siddhi (SK) 7. 60. Jsidh sijjhai (sidhyati) 7. 56; 8. | 6.61 89. sijjhau (sidhyatu) 8. 66. sijjhijjai (sidhyate) 8. 22. | siddha 2. 10, 7. 3, 60, 61, 89. sineha (sneha) 8. 7. sinduvAra (SK) 3. 16. sindhava (saindhava) 2. 3. sindhura (SK) 6. 49. sindhu-vai (sindhupati) 6. 73. sinna 5 senna. sippa P (snih vA sicvA) - sippantI (snihyamAnA vA sicyamAnA vA) 7. 90. sippi (zukti) 3. 70. -simpa P (sica) simpia (sikta) 6. 61. sira (ziras) 1. 22, 29, 51; 2. 8, 41, 57, 3. 10; 7. 69; 8. 47. sirakka (ziraska) 6. 63, 84. siratANa (zirastrANa) 6. 69. / 1sirI (zrI) 1. 40; 2. 42; 3. . .30, 34, 45, 4. 1, 5, 7, * 49; 6. 13, 16, 31, 38, 72, 84, 7. 11, 31, 34, . 35, 46, 88.8. 11.. 2sirI (zrI strIvizeSa) 5. 81. sirIsa (zirISa) 3. 33. .. siladeg (ziMlA),1. 3. silA , 2. 16.. silindha (zilIndhra) 5. 16. 1siva (ziva-sadAziva).6. 52.. rasiva (ziva kalyANa) 7. 40, 8. 20, 28,39, 41, 71, 78, siviNa (svapna) 1.34; 2. 66 sivira (zibira) 6. 80. sisira (zizira) 3.40, 5.66. sisu (zizu) 3.66, 6.101. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siha-sunIviA] shbdsuucii| 417 1/siha P (spRD) / 1sui (zuci)2. 39;6. 81. sihai (spRhayati) 4. 23. 2sui (zruti) 1. 79. sihia (spRhita) 3. 81. suumAla (sukumAra) 2. 14. 2/siha P (kAGkSa ) suurisa (supuruSa) 1. 5. sihai(kAGkSati) 4.49;7.30 sukusuma (SK) 2. 21. sihaNijja (kAGkSaNIya) 7. 37. 1sukka (zukla) 3. 52. sihara (zikhara) 1. 3, 4. 32. 2sukka (zulka) 2. 87. sihA (zikhA) 6. 32. sukkha (sukha) 7. 37, 38; 8. sIa (sItA)2. 2. sIara (zIkara) 2. 30. suga (zuka) 5. 8, 46, 53. sIala (zItala)3. 8, 4. 1. sugandha (SR) 4. 6. . sIyala 3. 31. . sugI (zukI) 5. 8. sIalaa ,, 3. 10: : suguru (sK) 8. 38. sIbhara (zIkara)2. 30; 6. 61. sugha (sukha) 8. 45, 56. sIra (SK)2. 20. suGga (zulka) 2. 87. sIla (zIla)4:13;7. 22,26, suNaI (zunakI) 7. 30. 30, 49. . . . suNDa (zauNDa) 2. 9. : 1 sIsa P ( kath ) .. suNhayara (sUkSmatara) 1. 72. __ sIsasu (kathaya) 6.1. suNhA (snuSA) 2. 68. suNhAla-cindha (sAsnAlacihna .. 2sIsa (ziSya) 1. 31, 87; 3. vRSabhacihna) 1.51. .. 19, 26. sutArA (SK=AbharaNavizeSa) 2. . . sIsa (ziras) 1. 6; 2. 47; 6. 21. sutti (zukti) 3. 71. sIha (siMha)2. 70, 6. 48,56. | suthira (susthira) 8. 67. . . sIhara (zIkara) 2. 30. sudaDha (sudRDha) 3. 51 sua (suta) 3. 17. suddha (zuddha) 8. 7. suas zru. suddhi (zuddhi) 8. 20, 38. sua-devaA (zrutadevatA) 7. 71. suddhi-gara (zuddhikara) 8. 45. sua-devI (zrutadevI) 7.69, 70. sudhamma ( sudharman-sudharmasvAmin ) 2.laSman 74, 77, 78, 79, seya (zrega , 85, 91. sudhA (SK) 8. 24. . suA (sutA) 3. 36; 7. 8. / sunIviA (sunIvikA) 2.67, 27 [ kumArapAlacarita] Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84. 418 kumArapAlacarite [ sundera-sa sundera (saundarya) 1. 40; 2.9; | 1suha (sukha) 4. 21; 5. 86, 7. 3. 23, 43, 44, 5. 12. / 47, 51; 8. 14, 28, 29, supaiTTha (supratiSTa) 1.28; 2.40. 33, 43, 55, 59. supajhala (suprAJjala) 8. 3. 2suha (zubha) 2. 45, 8. 78. supaDAya (supatAka) 2. 40. 1suhaa (zubhada) 2. 24. supariTTa (supratiSTha) 1. 28. 2suhaa (subhaga) 2. 33. suhaya1.70 sumaNa (sumanas) 1. 23. 3suhaa (sukhada) 3. 7. sumara P (smR) suha-kara (sukhakara zubhakara vA) 2... 23. sumaranta (smarat) 6. 45. suha gara (zubhakara) 8. 52. sumaraNa smaraNa) 7. 95. suhaDa (subhaTa) 6. 42, 53, 6, . sumiNa (svapna) 1. 34. sura (SK) 2. 24; 3. 65; 4. 4. 1suhada (zubhada)2. 24. 45; 5. 51, 58. 2suhada (sukhada) 5. 49. sura-dhaNu (suradhanuSa ) 6. 22. suhaya s suhaa. sura-purI (sK) 1. 26. suhayara (zubhatara) 2. 23. surabhay suha-yarI (sukhakarI) 2. 69. surahei (surabhayati) 1. 22; 5. suhA (sudhA) 7. 36. suhia (sukhita) 6. 11: 8. 31. sura-vahu (suravadhU) 7. 91. suhuma (sUkSma) 3. 58. sura-vahU , 6. 42. sUa (sUta) 1. 48; 5. 88. surahi (surabhi) 2. 21, 25; 3. sUDa P (bhaJja ) 5,5. 54. sUDia (bhagna) 6. 69. surI (SK) 7. 101. 1 sUra P (bhaj) surugghaja (naja) 3. 58. sUria (bhagna) 6. 69. suva (sva) 3. 59. 2sUra (SK) 1. 58, 59, 63, suvaNNamaya (suvarNamaya)2. 44 65, 8. 18. suvanna (suvarNa) 2. 49. sUla (zUla) 2. 20. suvayaMsA (suvayasyA) 4. 53. sUsAsa (socchrAsa) 2. 9. suve (zvas) 3. 58. susA (snuSA) 2. 68. sArahu (sAraya , 18. susAvaga (suzrAvaka) 8. 29. +anu. aNusare susIa (suzIta) 2. 30. 74. sa Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sev sRj-skhal.] shbd-suucii| 419 -aNusarahu (anusarata) 8.60. sela (zaila) 2. 2, 28; 7. 78; -aNusaria (anusRta) 3. 36. / 8. 10. +apa. osara (apasara)4. 52. | sella (kunta) 1. 39; 2. 18; +ud. UsAria (utsArita) 2. 91. +upa.uvasaria(upasRta)6.29. sevaNahaM (sevitum ) 8. 78. +nis. nIsaranta (niHsarat) 6. | sevA (sK) 3. 46. 7. 2. 49. seveabba (sevitavya) 8. 34. +pra. pasaria (prasRta) 6. 48. / sevva (sevA) 3. 46. sesa (zeSa) 6. 100; 7. 97. sRj seha P (naza) +vyud. vosiranta (vyutsRjat) | sehai (nazyati) 7. 22. 7. 63. sehara (zekhara) 3. 63. +vi. visajjia (visRjya) 1. sehAliA (zephAlikA) 5. 59; 82. . . +upa. uvasappanti.(upasarpanti) 1. 50. -uvasappiuM (upasarpitam ) 6. 94. sea (sveda) 2. 89; 5. 102; . 7. 16. . seaNaa (secanaka) 6. 61. seu (setu) 7. 87. 'seja (zayyA) 3. 2. sejA " 1. 40; 5. 97. seNA (senA) 6. 79. seNia (sainika) 6. 82, 91. | senna (sainya) 2. 3; 6. 63,90, 93; sinna 2. 3; 6. 92. sepha (zleSman) 3. 20. seya (zreyas) 1. 23. sera (smera) 3. 33. soa (zoka) 7. 52. soamalla (saukumArya) 3. 25. soarA (sodarA) 4. 4. sokkha (saukhya) 7.6. sokkhaDA" 8.55. soDIra (zauTIrya) 3. 23. sotta (srotas) 3. 46. somAla (sukumAra) 2. 14. solla P (kSip ) __ sollijjai (kSipyate) 6. 97. sovaoga (sopayoga) 2. 59. sohA (zobhA) 2. 41. sohilla (zobhAvat) 1. 73. skhala khalai (skhalati) 5. 51. khalia (skhalita) 3. 21. +prati. paDikhalijanta (pratiskha lyamAna) 1. 69. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 stambhU ThaDDha (stabdha) 3. 11. ai ( stambhita) 2. 86. thaMmbhia "" 2. 86. ambheviNu ( stambhitvA ) 8. 22. +prati.paDikhAmbhaa (pratistambhita) kumArapAlacarite 2. 86. stu thuNai (stauti) 1. 6. "" thuNanti ( stuvanti ) 1.66. thuNijai ( stUyate ) 7. 71,76. thuvvai 7. 76. thavia (stuta ) 3. 81. thuNia 2. 23; 7.69. 39 thuvvanta ( stUyamAna) 7. 72. thuNiya ( stutvA ) 1. 72. stR + ava. occharia (avastRta) 3. 19; 6. 10. -occhariya (avastRta) 2.76. + vi. vittharia (vistRta) 7. 65. syai ThI (styAna ) 3.8. thINa 99 1. 55; 3. 8. sthA ThAi (tiSThati) 8. 15. Thavai (sthApayati) 8. 53. Thibha (sthita) 1. 75; 2. 87; 3. 22, 74; 8. 35, 36, 67. "" *TTibha 3, 9; 6. 42. "tmibha " 6. 11. [ stambh-sphuraM Thavi (sthApayitvA ) 8. 83. + adhi. ahiTThia (adhiSThita ) 6. 26. + ud. uTThai (uttiSThate ) 8. 25. - uTThanti ( uttiSThanti ) 1. 52. - uTThaa (utthita ) 1. 53; 4. 9; 6. 12. -oTThi 9.5 1. 71. +sam . saMThavia (saMsthApita ) 1.47. nA na - saMThAviya "" hAe ( snAta) 5. 23: hAyaha 5. 22.. hAya (kRtasnAna ) 5.90. sinAta "" 8. 8. hAUNa ( snAtvA) 1.64. nhAuM 6. 11. "" 1. 47. 'Niddha (snigdha) 2. 37; 3.54 saNiddha, 3. 54. siNiddha 3. 54. sphATa / sphuT 22 +pari, pariphADia(parisphATita) 7. 18. / sphur " phuTTa (sphuTita) 7.64. phuDa 3. 32. "" phuranti ( sphuranti ) 5. 56. +vi. vipphuranti (visphuranti) 5. 67. - vipphurante "" 5. 66. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smR-hari ] .. smR sumari (smara) 8. 42. saranta ( smarat ) 6. 46. . sumaria (smRtvA ) 3. 55. + anu. aNusaranta (anusmarat ) 7. 49. svap suvai (svapiti) 1.44, 1. 44. "3 so suanti ( svapanti ) 6. 100. sutta (supta ) 3. 32; 4. 7. < zabdasUcI / ha dd 1haMsa (SK) 5.46, 49, 65. 2 haMsa (SK = AtmA ) 8. 15. haMho ( SK = saMbodhane ) 7.94. /hakka P (ni-sidh) hakvia (niSiddha) 6. 67. hakamANa (niSedhat ) 6. 91. Vera P (ud - kSip ) hakkhuvia ( utkSipta ) 6.98. . haJje (ceTyAhvAne ) 7. 101. ./ haMNa P (3) haNi (zruta) 6. 39. haNumanta ( hanUmat) 1. 74. hemA 3. 84. hattha (hasta) 1. 78; 2. 10; 3. "" 69; 4. 28; 5. 42; 6. 98. hatthi ( hastin ) 6 76. haddhI (nirvede) 4. 8. han ers (hanti) 7. 27. hammai 7. 79. haNIa ( jaghAna ) 4. 47. haNihI (haniSyati) 4. 22. haNijai ( hanyate ) 7. 78. haNija 7. 77. "" 421 7. 77, 78. hammai haNia (hata) 3. 24, 56, 84. "" haya 1. 7, 49, 65, 89; 2. 3; 4. 42. hanta (ghnat ) 8. 25. tU (havA) 7. 79. ," + A. Ahaa (Ahata) 3. 29. - Ahaya 4. 42. hantavva ( hantavya ) 7. 79. handa (gRhANArthe ) 4. 3. handi (vikalpe ) 4 . 2 ( satye ) 4. 2; (pazcAttApe ) 4. 2 ; ( nizcaye ) 4.2. (viSAde ) 4. 2; (gRhANArthe ) 4. 3. haya (SK) 2.63, 87; 6.64, 76, 90. " 1hara (SK) 1.26, 37; 3. 44. 2deg hara ghara 'raas ghara . haraDaI ( harItakI) 1. 65. 1haraNa (SK) 1. 82; 2.45, 46, 66, 70, 89; 3. 28, 37, 38, 52, 5. 73. 2haraNa (grahaNa) 7. 48, harayas ghara. 1 hari ( SK = viSNu ) 1. 26, 30, 40, 44, 47. 2hari (SK=indra) 7. 97. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 kumArapAlacarite .. [hari-has . 3 hari (SK=siMha)2. 1. hasau (hasatu) 5. 84, 96.' harianda (harizcandra) 3. 39. haseu , 5. 84. .. hariA (hrIkA) 7. 9. hasantu 5. 99. hariAla (haritAla) 3. 61. hasasu (hasa) 5. 96. . hariNa (SK) 5. 75. hasaha (hasata) 5. 99. hariNacchI (hariNAkSI) 3. 67. hAsAvia (hAsita) 5.78. harisa (harSa) 1.14,3.50, 65; hasantaa (hasata) 5. 106. 4. 23, 5. 14, 78, 86; hasaI (hasantI) 5. 106. 6. 13, 27, 76, 7. 65. hasantIA ,, 4. 42.. harisao (harSataH) 5. 94. hasiUNaM (hasitvA) 5. 82.. , hare (saMbhASaNe ratikalahe kSepe ca) 4. +upa. uvahasase. (upahasasi) 5. 1.3. haladda (haridrA) 1. 58, 4. 50. --uvahasia (upahasita)2. 19. halahi ,, 1. 59, 4. 50. -Uhasia , 2. 19. halabola (kolAhala) 4. 71. . -ohasia , 2. 19. halA (SK) 4. 10. -uvahasamANI (upahasantI) 5. haliAra (haritAla) 3. 61. 106.. halidda (haridrA) 2. 63. +vi. vihasai(vihasati)5. 83. haliddi , 1. 59. ' -vihasae " 5.64. haliddI ,, 7. 16. . -vihasei , 5.83. halua (laghuka) 3.61. -vihasihii(vihAsiSyati)5.83 hale (sakhyA AmantraNe) 4. 10. -vihasehii ., 5. 83. hallapphala (autsukya) 5 74. -vihaseja (vihaset ) 5. 85: . -vihasejA, 5. 85. . hava s bhU. -vihasiya (vihAsata) 5. 9. Jhas -vihasanta (vihasat) 3.88,5. hasai (hasata) 5. 64. 84, 106. hasae , 5. 71. -vihasenta , 5. 84. hasei , 4. 12. vihasantI 5. 106. hasasi 5. 65, 71. vihasiuM (vihAsatum) 5. 82. hasAmu (hasAmi) 5. 96. vihaseuM , 5. 82. hasAmo (hasAmaH) 5. 99. . / -vihaseUNa (vihasya) 5. 82. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasara - hUNa ] . - hasira ( hasanazIla ) 3.74, 89; 7. 41. . hasta hA hathau (hastayatu) 8. 38. hINa (hIna) 1. 66. hANi (hAni) 7.7. zabdasUcI / hAra (SK) 1.43; 2. 38; 4. 68; 6. 29. haravaP (nAzay ) hAravia ( nAzita) 6. 20. hArAvala (SK) 4. 42. hAri (hArina ) 3. 43. hAhA (SK) 5.51. hi (SK) 5. 79; 8. 17. hia (hRdaya) 2. 75; 5. 84; 6..29. "" hiaa 1. 80; 2. 47, 75; 6. 17, 27, 36; 7. - 28,31,81. hiaya 3. 51; 6. 101; 7. 19, 20, 29, 45. hiyaya 3. 35. hiaula (hRdayaka) 8. 73. hita (SK) 8. 27. hitapaka (hRdaya) 8. 7. hittha ( trasta ) 3.67, 73. hidA (hitA) 8. 5. hintAla (SK) 3. 65. hima- giri (SK) 8. 20. hiyaya s hiaa. hira (kilArthe) 4. 7. 423 hiriA (hAkA) 3.49; 7. 30. hI (khede) 7, 2, 7, 17. hImANahe (nirvede ) 7. 102; (Azcarye) 7. 102. hIra (hara) 1.37. hIhI (vidUSakANAM harSadyotane ) 7. 102. 1 hu hui ( juhoti ) 7. 70. huNa (hUyate ) 7. 71. huNija 7. 75. huvvAi 7. 71, 75. "" "" 2 hu (nizcaye ) 1.5, 6, 16, 17, 2. 59, 60, 65, 3. 58, 76, 81, 82; 4. 11, 65, 71, 73; 5. 12, 96, 101; 7. 6, 16, 26, 28, 43, 62, 87, 8. 16, 24, 69, 74; ( Uhe ) 4. 11; ( saMbhAvane ) 4. 11, 22; 6. 99; (saMzaye ) 4. 12; (vismaye) 4. 12, 49. 3 hu (pAdapUraNe ) 8. 26, 27, 49. huM (dAne) 4. 10 ; ( pRcchAyAm ) 4. 11; (nivAraNe) 4. 11. hucca s bhU. huppa s bhU. hulaNa (kSepaNa) 6.97. huva bhU. huhuru ( etadrUpazabda ) 8. 68. hUNa (SK) 4.61. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 kumArapAlacarite [ha-hal Jha harai (harati) 5. 6. harau (haratu) 7. 42. haria (hRta) 1. 26. harijantI (hriyamANA) 7. 86.. + apa. avaharamANa (apaharamANa) | 1. 1. + ud.uddharia(uddharita)6.35. + pari. parihari (parihara) 8. 14, 48. + pra. pahariuM (prahartum ) 6. 52, 54. + vi. viharadu (viharatu)7. 93.. + vyA. vAharijantI (vyAhiyamANA) 7. 89. + sam. saMhara 4. 58. .. he? (adhaHsthala)3. 72; 5.51. hemanta (sK) 5. 66... ho s bhU. .. + vi. vibbhaliA (vihvalA) 3. -vihalia (vihvalita) 3. 43. 21. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX BEING THE EIGHTH ADHYAYA ( Chapter) OF SIDDHA-HEMA-SABDANUSASANA ( HEMACANDRA'S PRAKRIT GRAMMAR ) WITH HIS OWN COMMENTARY, PRAKASIKA pariziSTam / AcArya zrI hemacandraviracitasya - siDa hemacandrAbhidhasya zabdAnuzAsanasya prakAzikAnAmasvopajJavRttisahitasyASTamodhyAyaH // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM / / atha prAkRtam // 1 // athazabda AnantaryArthodhikArArthazca // prakRtiH saMskRtam / tatra bhavaM tata AgataM vA prAkRtam / saMskRtAnantaraM prAkRtamadhikriyate / saMskRtAnantaraM ca prAkRtasyAnuzAsanaM siddhasAdhyamAnabhedasaMskRtayonere tasya lakSaNaM na dezyasya iti jJApanArtham / saMskRtasamaM tu saMskRtalakSaNenaiva gatArtham / prAkRte ca prakRtipratyayaliGgakArakasamAsasaMjJAdayaH saMskRtavad veditavyAH / / lokAd iti ca vartate / tena R-R-la-lu-ai-au-Ga-za-Sa-visarjanIya- pluta-vairjo varNasamAmnAyo lokAd avgntvyH| Ga-bau svarvaMrgyasaMyuktau bhavata eMva / aidautau ca keSAMcit / kaitavam / kaiavaM // saundaryam | sauMa~riaM // kauravAH / kauravA // tathA asvaraM vyaJjanaM dvivacanaM caturthIbahuvacanaM ca na bhavati // bahulam / / 2 / / bahulam ityadhikRtaM veditavyam A zAstraparisamApteH / tatazca / kvacit pravRttiH kvacid apravRttiH kvacid vibhASA kvacid anyadeva bhavati / * tacca yathAsthAnaM darzayiSyAmaH // ArSam / / 3 / / RSINAm idam ArSam / ArSaM prAkRtaM bahulaM bhavati / tadapi yathAsthAnaM darzayiSyAmaH / ArSe hi sarve vidhayo vikalpyante // mitho vRttau // 4 // dIrgha - vRttau samAse svarANAM dIrghasvau bahulaM bhavataH / mithaH parasparam / / tatra hrasvasya dIrghaH // antarvediH / antA - veI || saptaviMzatiH / sattA 1 P OM namaH siddhebhyaH 2 BdegraM prAdeg 3 A prAkRtAnu 4 B yoneriva. 5 B ' jyoM. 6 PB 'varga'. 7 AB saua ' 8 B thA ca a. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 hemacandrAcAryaviracitaM .. [1.5vIsA // kacinna bhavati / juvai-aNo / kacid vikalpaH / vArI-maI vAri-maI // bhujayantram / bhuA-yantaM bhua-yantaM // patigRham / paI-haraM pai-haraM // velU-vaNaM velu-vaNaM // dIrghasya hrasvaH / niambasile-khaliavIi-mAlassa // kacid viklpH| jau~Na-yaDaM jau~NA-yaDaM / nai-sottaM naI-sottaM / gori-haraM gorI-haraM / vahu-muhaM vahU-muhaM // padayoH saMdhirvA // 5 // saMskRtoktaH saMdhiH sarvaH prAkRte padayorvyavasthitavibhASayA bhavati / vAsesI vAsa-isI / visamAyavo visama-Ayavo / dahi Isaro dahIsaro / sAUayaM sAu-uayaM // padayoriti kim / pAo / pii.|. vaicchAo / muddhAi / muddhAe / mahai / mahae // bahulAdhikArAt kvacid . ekapadepi / kAhii kAhI / biio bIo // na yuvarNasyAsve // 6 // ivarNasya uvarNasya ca asve varNe pare saMdhirna bhavati / na veri-vagge vi avayAso // vandAmi aja-vairaM / * daNuinda-ruhira-litto sahai uindo naha-ppahAvali-aruNo / saMjhA-vahu-avaUDho Nava-vAriharo vva vijjulA-paDibhinno / / yuvarNasyeti kim / gUDhoara-tAmarasANusAriNI bhamara-panti vva / / asva iti kim / puhavIso / edotoH svare // 7 // ekAra-okArayoH svare pare saMdhirna bhavati / vahuAi nahullihaNe AbandhantIeN kaJcaaM aGge / mayaraddhaya-sara-dhoraNa-dhArA-chebha vva dIsanti // 1 // 1 B deg2 / veNuvanaM / velU'. 2 A degla-akhadeg. 3 B gauriharaM. 4 B gaurIharaM. 5 A vatthA . 6 B cheu vva. dhina bhavati // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praakRtvyaakrnnm| 429 ___uvamAsu apajjattebha-kalabha-dantAvahAsamUruju / taM ceva mailia-bisa-daNDa-virasamAlakkhimo ehi // 2 // aho acchariaM // edotoriti kim / atthAloaNa taralA iara-kaINaM bhamanti buddhIo / atthai cea nirArambhamenti hiayaM kaindANaM / / 3 // svarasyodvatte // 8 // vyaJjanasaMpRktaH svaro vyaJjane lupte yovaziSyate sa udvRtta ihocyate / . svarastha udvRtte svare pare saMdhirna bhavati / / visasijjanta mahA-pasu-dasaNa-saMbhama-paropparArUDhA / gayaNe cia g2andha-uDiM kuNanti tuha kaula-NArIo // 1 // nisA-aro / nisi-aro / rayaNI-aro / maNuattaM // bahulAdhikArAt kacid vikalpaH / kumbha-Aro kumbhArA / su-uriso suuriso|| kvacit saMdhireva / sAlAhaNo / cakkAo // ata eva pratiSedhAt samAsepi svarasya saMdhau bhinnapadatvam / / tyAdeH // 9 // . tibAdInAM svarasyaM svare pare saMdhirna bhavati // bhavati iha / hoi iha // 'luk // 10 // svarasya svare pare bahulaM lug bhavati // tridazezaH / tiasIso / niHzvAsocchAsau / nIsAsUsAsA // - antyavyaJjanasya // 11 // zabdAnAM yad antyavyaJjanaM tasya lug bhavati // jAva / tAva / jso| tamo / jammo / samAse tu vAkyavibhakyapekSAyAm antyatvam anantyatvaM ca / tenobhayamapi bhavati / sadbhikSuH / saMbhikkhU // sajjanaH / sajaNo // etadguNAH / ea-guNA // tadguNAH / tagguNA // 1 B cea. 2 A milia. 3 Baccha ccia. 4 B degbhAmati. 5 BdegyaNibha. 6 B sabbhikkhU. 7 B sajaNo. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . [ 1.12na zradudoH // 12 // zrad ud ityetayorantyavyaJjanasya lug na bhavati // sahahiaM / saddhA / uggayaM / unnayaM // nirdurorvA // 13 // nir dur ityetayorantyavyaJjanasya vA lug bhavati // nissahaM nIsahaM / dussaho dUsaho / dukkhio duhio // svarentarazca // 14 // antaro nirdurozcAntyavyaJjanasya svare pare lug na bhavati // anta-. rappA // nirantaraM / niravasesaM // duruttaraM / duravagAhaM // kacid bhavatyapi / antori // striyAmAdavidyutaH // 15 // . striyAM vartamAnasya zabdasyAntyavyaJjanasya AtvaM bhavati vidyucchabda varjayitvA / lugapavAdaH // sarit / sariA // pratipad / pADivaA / / saMpad / saMpaA // bahulAdhikArAd ISatspRSTatarayazrutirapi / sariyA / paoNDivayA / saMpayA / avidyuta iti kim / vijjU / / . ro rI // 16 // striyAM vartamAnasyAntyasya rephasya rA ityAdezo bhavati / AttvApavAdaH // girA / dhurA / purA // kSudho hA // 17 // kSudhazabdasyAntyavyaJjanasya hAdezo bhavati // chuhA // zaradAderat // 18 // zaradAderantyavyaJjanasya at bhavati // zarad / sarao // bhiSak / bhisao // 1P degntyasya vya'. 2 A luga na bhavati 3 B degvari / . 4 P dyutaM va. 1 A paDi. 6 A rAH. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.26 . prAkRtavyAkaraNam / dik-prAvRSoH sH|| 19 // etayorantyavyaJjanasya so bhavati / / disA / paauso|| AyurapsarasorvA // 20 // etayorantyavyaJjanasya so vA bhavati // dIhAuso dIhAU / accharasA accharA // kakubho haH // 21 // kakubhzabdasyAntyavyaJjanasya ho bhavati // kauhA // dhanuSo vA // 22 // dhanuHzabdasyAntyavyaJjanasya ho vA bhavati // dhaNuhaM dhaNU // monusvAraH / / 23 // antyamakArasyAnusvAro bhavati // jalaM phalaM vacchaM giriM peccha / kacid anantyasyApi / vaNammi / varNami // vA svare mazca / / 24 // antyamakArasya svare parenusvAro vA bhavati / pakSe lugapavAdo masya makArazca bhavati // vande usamaM ajiaM / usabhamajiaM ca vande // bahulAdhikArAd anyasyApi vyaJjanasya makAraH // sAkSAt / sakkhaM / yat / jaM / / tat / taM // viSvak / vIsu // pRthak / pihaM / samyak / * sammaM / / ihaM / ihayaM / Ale?aM ityAdi / / ' Ga-a-Na-no vyaJjane / / 25 // ku baNa na ityeteSAM sthAne vyaJjane pare anusvAro bhavati // hai| * paGktiH / paMtI // parAGmukhaH / paraMmuho // ba / kaJcukaH / kaMcuo // lAJchanam / laMchaNaM // Na / SaNmukhaH chaMmuho // utknntthaa| utkaMThA // na / sandhyA / saMjhA // vindhyaH / viMjho / vakrAdAvantaH // 26 // vakrAdiSu yathAdarzanaM prathamAdeH svarasya anta AgamarUponusvAro .1 P Ale aM. 2 B ityeSAM. 3 A ante A. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 hemacandrAcAryaviracitaM [ 1.27 1 bhavati / / vaMkaM / tasaM / asuM / maMsU / puMchaM / guMchaM / muNddhaa| paMsU / budhaM / kaMkoDo | kuMpalaM / daMsaNaM / viMchio / giMThI / maMjAro / eSvAdya'sya / vayaMso | maiNasI | maiNaMsiNI / maNasilA | paDaMsuA / eSu dvitIyasya // avariM / aNiu~tayaM / aimuMtayaM / anayostRtIyasya // vakra / vyasra | azru / zmazru / puccha / guccha / mUrddhan / parzu / budhna / karkoTa / kula | darzana / vRzcika / gRSTi / mArjAra / vayasya / manasvin / manasvinI / manaHzilA / pratizrut / upari / atimuktaka / ityAdi // kvacicchandaH pUraNepi / devaM nAga - suvaNNa // kacinna bhavati / giTThIM / majjAro / maNasilA / maNAsilA || ArSe / / maNosilA / aimuttayaM // syAderNa - svorvA // 27 ktvAyAH syAdInAM ca yau NasU tayoranusvAronto vA bhavatiM / ktvA / kAUNaM kAUNa / kAuANaM kAuANa // syAdi / vaccheNaM vaccheNa / vacchetuM vacchesu || NasvoritiM kim / karia / aggiNo // viMzatyAderluk || 28 // 'viMzatyAdInAm anusvArasya lug bhavati / viMzatiH / vIsA || triMzat / tIsA || saMskRtam / sakkayaM // saMskAraH / sakkAro ityAdi / mAMsAdervA // 29 // 1 mAMsAdInAmanusvArasya lug vA maMsalaM / kAsaM kaMsaM / pAsU paMsU / ANi iANi / dANi dANiM / samuhaM / kesuMaM kiMaM / pAMsu / katham / evam / kiMzuka | siMha / ityAdi // bhavati / mAsaM maMsaM / mAsalaM kaha kahUM / eva evaM / nUNa nUNaM / ki karemi kiM karemi / samuhaM sIho siMgho // mAMsa mAMsala | kAMsya | nUnam / idAnIm / kim / saMmukha / / 1 B aMsU ; A aMsUM . 2 A maMsUM. 3 B dyasyAsIt 4P mANaMsI 5P mANaM. 6 B kuDmala. 7 A manaHsilA. 8P cchandasaH pU. 9 B mAMsAdera. 1. B kisuaM. 11 A pazu. 12A adds dArNi after idAnIm. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.33 ] * vargentyo vA // 30 // i anusvArasya varge pare pratyAsattestasyaiva vargasyAntyo vA bhavati // paGko paMko / so saMkho / aGgaNaM aMgaNaM / laGghaNaM laMghaNaM / kaJcuo kaMcuo / JchaNaM laMchaNaM / aJjiaM aMjiaM / saJjhA saMjhA / kaNTao. kaMTao / ukkaNThA / ukkaMThA / kaNDaM kaMDaM / saNDho saMDho / antaraM aMtaraM / pantho paMtho / cando caMdo / bandhavo baMdhavo / kampai kaMpai | vamphai vaMphai / kalambo kalaMbo / Arambho AraMbho // varga iti kim / saMsao / saMharai // nityamicchantyanye // prAkRtavyAkaraNam / 433 prAvRT - zarattaraNayaH puMsi // 31 // prAvRS zarad taraNi ityete zabdAH puMsi pulliGge prayoktavyAH || pAuso | sarao / esa taraNI // taraNizabdasya puMstrIliGgatvena niyamArthamupAdAnam // namadAma - ziro nabhaH / / 32 / / dAmanzirasnabhasvarjitaM sakArAntaM nakArAntaM ca zabdarUpaM puMsi prayoktavyam // sAntam / jaso / pao / tamo | teo / uro || nAntam / jammo nammo | mammo || adAmazironabha iti kim / dAmaM / siraM / nahaM // yacca seyaM vayaM sumaNaM sammaM cammamiti dRzyate tad bahulAdhikArAt // vAkSyartha-vacanAdyAH // 33 // akSiparyAyA vacanAdayazca zabdAH puMsi vA prayoktavyAH / arthAH / ajja vi so savai te acchI / naccAviyAi~ teNamha acchI // aJjalyAdipAThAdakSizabdaH strIliGgepi / esA acchI / cakkhU cakkhUiM / nayaNA nayaNAI | loaNA loaNAI // vacanAdi / vayaNA vayaNAI | vijjuNA vijjUe / kulo kulaM / chando chandaM / 1 PB degtrRT zadeg. 2 A sAnta. 3 A nAntaH 4 A akSyartha. 5B 'nAdiH . 6 B vijjue. 28 [ kumArapAlacarita ] Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM - - [1.34mAhappo mAhappaM / dukkhA dukkhAiM // bhAyaNA bhaaynnaaii| ityAdi / iti vacanAdayaH // nettA nettAiM / kamalA kamalAI ityAdi tu saMskRtabadeva siddham // guNAdyAH klIve vA // 34 // guNAdayaH klIbe vA prayoktavyAH // guNAiM guNA / vihavehiM guNAi~ magganti / devANi devA / bindUI binduNo / khaggaM khrNgo| maNDalaggaM mnnddlggo| kararuhaM kararuho / rukkhAiM rukkhaa| ityAdi / iti guNAdayaH // vemAJjalyAdyAH striyAm // 35 // imAntA aJjalyAdayazca zabdAH striyAM vA prayoktavyAH // esA garimA esa garimA / esA mahimA esa mahimA / esA nilaMnjimA esa nillajimA / esA dhuttimA esa dhuttimA // aJjalyAdi / esA aJjalI esa aJjalI / piTThI piTuM / pRSThamitve kRte striyAmevetyanye / / acchI acchi / paNhA paNho / coriA coriaM / evaM kucchii| balI / nihii| vihI / rssii| gaNThI / ityaJjalyAdayaH // gaDDA gaDDo iti tu saMskRtavadeva siddham / / imeti tantreNa tvAdezasya DimA ityasya pRthvAdImnazca saMgrahaH / tvAdezasya strItvamevecchantyeke // bAhorAt // 36 // bAhuzabdasya striyAmAkArontAdezo bhavati // bAhAe jeNa dharioM ekkAe // striyAmityeva / vAmearo bAhU // ato Do visargasya // 37 / / saMskRtalakSaNotpannasyAtaH parasya visargasya sthAne Do ityAdezo bhavati // sarvataH / savvao // purataH / purao // agrataH / aggao / / mArgataH / maggao // evaM siddhAvasthApekSayA / bhavataH / bhavao // bhavantaH / bhavanto // santaH / santo // kutaH / kudo // . 1 BP degtyAdi va. 2 A degtyAdi saMdeg. 3 P degvAI de'. 4 B degcchantyanye. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.43 ] . prAkRtavyAkaraNam / 435 niSpratI osparI mAlya-sthorvA // 38 // nir prati ityetau mAlyazabde sthAdhAtau ca pare yathAsaMkhyam ot pari ityevaMrUpau vA bhvtH| abhedanirdezaH sarvAdezArthaH // omAlaM / nimmallaM / omAlayaM vahai / pariThThA paiTThA / pariTThiaM paiTiaM // AdeH // 39 // AderityadhikAraH kagacaja [1.177] ityAdisUtrAt prAgaivizeSe veditavyaH // tyadAdyavyayAt tatsvarasya luk // 40 // tyaidAderavyayAcca parasya tayoreva tyadAdyavyayayorAdeH svarasya bahulaM lug bhavati / / amhettha amhe ettha / jaimA jai imA / jaihaM jai ahaM // padAdapervA // 41 // padAt parasya aperavyayasyAde g vA bhavati // taM pi tamavi / kiM pi kimavi / keNa vi / keNAvi / kahaM pi kahamavi / / ...iteH svarAt tazca dviH|| 42 // padAt parasya iterAdeluMg bhavati svarAt parazca takAro dvirbhavati // kiM ti / jaM ti / diTuM ti / na juttaM ti // svarAt / taha tti / jha tti / pio tti / puriso tti // padAdityeva / ia viJjha-guhA-nilayAe / lupta-ya-ra-va-za-Sa-sAM za-pa-sAM dIrghaH // 43 // prAkRtalakSaNavazAlluptA yAdyA upari adho vA yeSAM zakAraSakArasakArANAM teSAmAdeH svarasya dIrgho bhavati // zasya yalope / pazyati / pAsai // kazyapaH / kAsavo / AvazyakaM / AvAsayaM // ralope / vizrAmyati vIsamai // vizrAmaH / vIsAmo // mizram / mIsaM // saMsparzaH / saMphAso // valope / azvaH / Aso // vizvasiti / vIsasai // vizvAsaH / vI 1 A niHpra. 2 B utpa". 3 B prAg vi . 4 A tadA'. 5 A degi ahaM. 6 A tamavi / keNa vi kahaM pi. 7 B parasya. 8 A saMphAsaM. 9 A vizvasati. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 hemacandrAcAryaviracitaM [1.44sAso / zalope / duzzAsanaH / dUsAsaNo // manaHzilA / maNAsilA // Sasya yalope / ziSyaH sIso // puSyaH / pUso // mnussyH| maNUso // ralope / karSakaH / kAsao / varSAH / vAsA // varSaH / vAso // vlope| viSvANaH / vIsANo // viSvak / vIsuM // Salope / niSiktaH / nIsitto // sasya yalope / sasyam / sAsaM // kasyacit / kAsai // ralope / usraH / Uso // visrambhaH / vIsambho // valope / vikasvaraH / vikAsaro / niHsvaH / nIso // slope| nisshH| nIsaho / na dIrghAnusvArAt [2.92] iti pratiSedhAt sarvatra anAdau zeSAdezayordvitvam [ 2.89] iti dvitvAbhAvaH // ataH samRddhayAdau vA // 44 // samRddhi ityevamAdiSu zabdeSu AdekArasya dI? vA bhavati / sAmiddhI samiddhI / pAsiddhI pasiddhI / pAyaDaM / payaMDaM / pADivaA pddivaa| pAsutto / psutto| pADisiddhI paDisiddhI / sAriccho sariccho / mANaMsI maNaMsI / mANaMsiNI mnnNsinnii| AhiAI ahiaaii| pAroho proho| / pAvAsU pavAsU / pADipphaddhI paDipphaddhI / / samRddhi / prAsaddhi / prakaTa / pratipat / prasupta / pratisiddhi / sadRkSa / manasvin / manasvinI / abhiyAti / praroha / pravAsin / pratisparddhina // AkRtigaNoyam / tena / asparzaH / AphaMso // prkiiym| paarkerN| pArakaM // pravacanam / pAvayaNaM // caturantam / cAurantaM ityAdyapi bhavati // dakSiNe he // 45 // dakSiNazabde Aderato he pare dIrgho bhavati // dAhiNo // ha iti kim / dakkhiNo // iH svabhAdau // 46 // svapna ityevamAdiSu Aderasya itvaM bhavati // siviNo / simiNo // ArSe ukAropi / sumiNo / Isi / veddiso| viliaM / viaNaM / 1 A degsana. 2 B maNasilA. 3 A varSA. 4 A usra. 5 A degmbho / vika. 5. A nisvaH. 7 B deg| bhadeg. 8 A degddhi / prasi. 9 A degsvin / abhijAti. 1. B caurantaM; A caturanta cAturantam. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.54 ] prAkRtavyAkaraNam / muiGgo / kiviNo / uttimo / miriaM / diNNaM // bahulAdhikArANNatvAbhAve na bhavati / dattaM / devadatto // svapna / ISat / vetasa / vyalIka / vyajana / mRdaGga / kRpaNa / uttama / marica / datta / ityAdi / pakkAGgAra-lalATe vA // 47 // eSvAderata itvaM vA bhavati // pikaM pakaM / iGgAlo aGgAro / NiDAlaM NaDAlaM // madhyama-katame dvitIyasya // 48 // madhyamazabde katamazabde ca dvitIyasyAta itvaM bhavati // majjhimo / kimo|| saptapaNe vA // 49 // saptaparNe dvitIyasyAta itvaM vA bhavati // chattivaNNo / chattavaNNo // mayaMvyairvA // 50 // mayadpratyaye AdarataH sthAne ai ityAdezo bhavati vA // vissmyH| visamaio visamao // . ... Ihare vA // 51 // . harazabde Aderata IrvA bhavati // hIro ho / dhvani-viSvacoruH // 52 // anayorAderasya utvaM bhavati // jhunnii| vIsu // kathaM suNao / zunaka iti prakRtyantarasya // zvanazabdasya tu sA sANo iti prayogau bhavataH / / - vandra-khaNDite NA vA // 53 // anayorAderasya NakAreNa sahitasya utvaM vA bhavati // bundraM vandra / khuDio khnnddio|| gavaye vaH // 54 // gavayazabde vakArAkArasya utvaM bhavati // gauo / gauA // A chattipaNNo. 2 P bandra; B caNDa. 3 P budraM bandaM; B cuDaM caNDaM, 4 A vakArasya u. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 hemacandrAcAryaviracitaM . [1.55prathame pa-thorvA / / 55 // prathamazabde pakArathakArayorakArasya yugapat krameNa ca ukAro vA bhavati / puDhumaM puDhamaM paDhumaM paDhamaM // jJo NatvebhijJAdau / / 56 // abhijJa evaMprakAreSu jJasya Natve kRte jJasyaiva ata utvaM bhavati // ahiNNU / savvaNNU / kayaNNU / AgamaNNU // Natva iti kim / ahijo / savvajjo // abhijJAdAviti kim / prAjJaH / paNNo // yeSAM jJasya Natve utvaM dRzyate te abhijJAdayaH / / ecchayyAdau / / 57 // zayyAdiSu Aderasya etvaM bhavati // sejjA / sundaraM / genduaM / ettha // zayyA / saundarya / kanduka / atra // ArSe purekammaM // . vallayutkara-paryantAzcarye vA // 58 // .. eSu Aderasya etvaM vA bhavati // vellI vallI / ukkero ukaro / peranto pjjnto| accheraM acchariaM acchaaraM accharijaM acchriiaN|| brahmacarye caH // 59 // brahmacaryazabde casya ata etvaM bhavati / / bamhaceraM // , tontari // 60 // antarazabde tasya ata etvaM bhavati / / antaHpuram / anteuraM // antazvArI / anteArI / / kvacinna bhavati / antaggayaM / anto-vIsambha-nivesiANaM // otpajhe / / 61 // padmazabde Aderata otvaM bhavati / / pommaM / / padma-chadma0 [2. 112 ] iti vizleSe na bhavati / paumaM / / 1 A abhiNNU. 2 A ahijo / abhi'. 3 BdegtvaM vA bhadeg. 4 B etthaM.. 5 bambhaceraM. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.67] prAkRtavyAkaraNam / namaskAra - paraspare dvitIyasya // 62 // anayordvatIyasya ata otvaM bhavati / / namokkAro | paropparaM // vApa // 63 // 439 arpayatau dhAtau Aderasya otvaM vA bhavati || oppei appei / opiaM appi | svapAvucca // 64 // svapitau dhAtau Aderasya ot ut ca bhavati // sovai / suvai // nAtpunaryAdAI vA // 65 // namaH pare punaH zabde Aderasya A Ai ityAdezau vA bhavataH // na uNA / na uNAi | pakSe / na uNa / na uNo // kevalasyApi dRzyate / puNA // vAlAbvaraNye luk // 66 // alAbvaraNyazabdayorAderasya lug vA bhavati // lAuM alAuM / lAU alAU / raNNaM araNNaM // ata ityeva / AraNNa - kuJjaro vva vellanto // vAvyayotkhAtAdAvadAtaH // 67 // bhavati // avyayeSu utkhAtAdiSu ca zabdeSu AderAkArasya ad vA avyayam / jaha jahA / taha tahA ahava ahavA / va vA / ha hA / ityAdi // utkhAtAdi / ukkhayaM ukkhAyaM / camaro cAmaro / kalao kAlao / Thavio ThAvio / pariTThavio / pariTThAvio / saMThavio saMThAvio / payayaM pAyayaM / talaveNTaM tAlaveNTaM / talavoNTaM tAlavoNTaM / halio hAline / narAo nArAo / balayA balAyA / kumaro kumAro | kharaM khAiraM // utkhAta / cAmara / kAlaka sthApita / prAkRta / tAlavRnta / hAlika / nArAca / balAkA / kumAra / khAdira | ityAdi / kecid brAhmaNapUrvAyorapIcchanti / bamhaNo bAmhaNo / 1 Pdegiva 2 A avyaya; B avyaye . Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . [1.68puvvaNho puvvANho // davaggI / dAvaggI / caDU / cADU / iti zabda-. bhedAt siddham // ghavRddhevA // 68 // ghanimitto yo vRddhirUpa AkArastasyAdibhUtasya ad vA bhavati / / pavaho pavAho / paharo pahAro / payaro payAro / prakAraH pracAro vA / patthavo patthAvo // kvacinna bhavati / rAgaH / rAo // . mahArASTre // 69 // mahArASTraMzabde AderAkArasya ad bhavati / / marahaTuM / marahaTTho // mAMsAdiSvanusvAre // 70 // mAMsaprakAreSu anusvAre sati AderAtaH ad bhavati // maMsaM / pNsuu| paMsaNo / kaMsaM / kNsio| vNsio| paMDavo / sNsiddhio| sarjattio // anusvAra iti kim / mAsaM / pAsU // mAMsa / pAMsu / pAMsana / kAMsya / kAMsika / vAMzika / pANDava / sAMsiddhika / sAMyAtrika / ityAdi / zyAmAke maH // 71 // zyAmAke mesya AtaH ad bhavati // sAmao // iH sadAdau vA // 72 // sadAdiSu zabdeSu Ata itvaM vA bhavati // sai syaa| nisi-aro nisA-aro / kuppiso kuppAso / AcArye cocca // 73 // AcAryazabde casya Ata itvam atvaM ca bhavati // Airio / Ayario // IH styAna-khalvATe // 74 / / styAnakhalvATayorAderAta Irbhavati // ThINaM / thINaM / thiNNaM / khlliiddo|| saMkhAyaM iti tu samaH styaH khA [4.15] iti khAdeze siddham // 1B degrASTre zadeg. 2 Bdegad vA bhadeg 3 B mArahaTTho. 4 A saMjittio.5BdegmasyAdbhava' Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441. 1.82] prAkRtavyAkaraNam / uH sAnA-stAvake // 75 // anayorAderAta utvaM bhavati // suNhA / thuvao / UdvAsAre // 76 // AsAraMzabde AderAta kaida vA bhavati // UsAro / aasaaro|| .. AryAyAM yaH zvazvAm // 77 // AryAzabde zvazvAM vAcyAyAM yasyAta Urbhavati // ajjU / zvazvAmiti kim / ajA / / . ed grAhye // 78 // prAhyazabde AdarAt. ed bhavati // gejhaM / dvAre vA // 79 // dvArazabde Ata ed vA bhavati // deraM / pakSe / duAraM dAraM bAraM / kathaM neraio nAraio / nairayikanArakikazabdayorbhaviSyati // ArSe anyatrApi / pacchekammaM / asaheja devAsurI // . pArApate ro vA // 80 // pArApatazabde rasthasyAta eMd vA bhavati / / pArevao pArAvao // . . mAtraTi vA // 81 // mAtraTapratyaye Ata ed vA bhavati / ettiamettaM / ettiamattaM // bahulA.' dhikArAt kacinmAtrazabdepi / bhoaNa-mettaM / / udodvATTai // 82 // AIzabde AderAta ud occa vA bhavataH // ullaM / ollaM / pakSe / allaM / adaM / bAha-salila-pavaheNa ullei|| 1 AB AsAre Adeg. 2 P deg ta Udbha' 3 A deg yAM yaH zva. 4 A yasyA. 5 A dvAre za. 6 A etvaM. 7 B bAraM. 8 B nArayika. 9 B sura. 10 A pabAheNa. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 hemacandrAcAryaviracitaM [1.83-- odAlyAM patau // 83 // AlIzabde paGktivAcini Ata otvaM bhavati / olI // paGktAviti kim / AlI sakhI // hasvaH saMyoge // 84 // dIrghasya yathAdarzanaM saMyoge pare hrasvo bhavati // At / Amram / ambaM // tAmram / tambaM // virahAgniH / virahaggI // Asyam / assaM // It / munIndraH / muNindo // tIrtham / titthaM // Ut / gurUllApAH / . gurullAvA // cUrNaH / cunnnno|| et / narendraH / narindo // mlecchaH / / miliccho // didikka-thaNa-vaDhe // ot / adharoSThaH / aharuTuM // nIlotpalam / nIluppalaM // saMyoga iti kim / aayaasN| Isaro / uusvo|| ita edvA // 85 // saMyoga iti vartate / AderikArasya saMyoge pare ekAro vA bhavati // ., peNDaM piNDaM / dhammellaM dhammilaM / sendUraM sindUraM / veNhU viNhU / peTuM piTuM / bellaM billaM / / kvacinna bhavati / cintA / / kiMzuke vA // 86 // kiMzukazabde Aderita ekAro vA bhavati // kesuaM kiNsuaN|| mirAyAm // 87 // mirAzabde ita ekAroM bhavati // merA // .. pathi-pRthivI-pratizrunmUSika-haridrA-bibhItakeSvat / / 88 // eSu AderitokAro bhavati // paho / puhaI / puDhavI / paDaMsuA / muuso| hlddii| haladdA / baheDao // panthaM kira desiceti tu pathizabdasamAnArthasya panthazabdasya bhaviSyati // haridrAyAM vikalpa ityanye / haliddI halihA // 1 Bdegge dIrghasya // 84 // yadeg. 2 A degro vA bha'. 3 B pathizabdArthasamA 4. A pathiza. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 1.94] prAkRtavyAkaraNam / zithileGgude vA / / 89 // anayorAdoratod vA bhavati // saDhilaM / pasaDhilaM / siDhilaM / pasiDhilaM / aGgaaM / iGgaaM // nirmitazabde tu vA AtvaM na vidheyam / nirmAtanirmitazabdAbhyAmeva siddheH // .. tittirau raH // 9 // tittirizabde rasyetod bhavati / tittiro // - itau to vAkyAdau // 91 / / vAkyAdibhUte itizabde yastastatsaMbandhina ikArasya akAro bhavati / ia jampiAvasANe / ia viasia-kusuma-sa~ro // vAkyAdAviti kim / pio tti.| puriso tti // IrjihvA-siMha-triMzadvizatau tyA // 92 // jihvAdiSu ikArasya tizabdena saha Irbharvati // jIhA / sIho / tIsA / vIsA // bahulAdhikArAt kacinna bhavati / siMha-datto / siNh-raao|| . . luki nirH||93|| nipasargasya rephalope sati ita IkAro bhavati // nIsarai / * nIsAso / lukIti kim / niNNao / nissahAi~ aGgAiM // dvinyorut / / 94 // * dvizabde nAvupasarge ca ita ud bhavati // dvi / du-matto / du-aaii| du-biho / du-raho / du-vayaNaM // bahulAdhikArAt kacid vikalpaH / du-uNo bi-uNo / duio| biio // kacinna bhavati / dvijaH / dio| dvirdH| dirao // kvacid otvamapi / do-vayaNaM / ni / Numajai / Numanno // kacinna bhavati / nivaDai / / 1 A atvaM. 2 AdegyaM / nirmideg.3 Pdegti / iavia..4A sare.5 B piutti. 6 A Idbha. 7 B lukIti. 8 B ninnao. 9 A duAI. 10 P NumaNNo. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 hemacandrAcAryaviracitaM . [1.95. pravAsIkSau // 95 // anayorAderita utvaM bhavati / / pAvAsuo / ucchU // yudhiSThire vA // 96 // yudhiSThiraMzabde Aderita utvaM vA bhavati / / jahuTThilo / jhitttthilo|| occa dvidhAkRgaH // 9 // dvidhAzabde kRgdhAtoH prayoge ita otvaM cakArAdutvaM ca bhavati / dohA-kijjai / duhA-kijai // dohA-iaM / duhA-izaM // kRrga iti kim / dihA-gayaM / kacit kevalasyApi // duhA vi so sur-vhuu-sttho|| vA nirjhare nA // 98 // nirjharazabde nakAreNa saha ita okAro vA bhavati // ojharo nijjhro|| __ harItakyAmItot // 99 // . . harItakIzabde AderIkArasya ad bhavati // haraDaI / / AtkazmIre // 100 // kazmIrazabde Ita Ad bhavati // kamhAroM // pAnIyAdiSvit // 101 // , pAnIyAdiSu zabdeSu Ita id bhavati // pANi / aliaM / jiai / jiau / viliaM / kariso / siriso| duiaM / taiaM / gahiraM / uvaNiraM / ANi / paliviaM / osiantaM / pasia / gahiaM / vammio / tayANi // pAnIya / alIka // jIvati / jIvatu / briiddit| karISa / zirISa / dvitIya / tRtIya / gabhIra / upanIta / AnIta / pradIpita / avasIdat / prasIda / gRhIta / valmIka / tadAnIm / iti pAnIyAdayaH // bahulAdhikArAdeSu kacinnityaM kacid vikalpaH / tena / pANIaM / alIaM / jIai / karIso / uvaNIo / ityAdi siddham / / 1 P degSThire zadeg. 2 P kRnaH. 3 P kRJdeg. 4 P kRJa. A kamhAro. 6degA degNiM / iyANi / pA. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 109 ] prAkRtavyAkaraNam / uJjIrNe // 102 // jIrNazabde Ita ud bhavati || juNNa-surA // kvacinna bhavati / jiNe bhoaNamatte' | Uhana - vihIne vA // 103 // anayorIta UtvaM vA bhavati / / hUNo ho / vihUNo vihINo || vihIna iti kim / pahINa - jara maraNA // eriso // 445 he / / 104 // tIrthazabde he sati ta utvaM bhavati // tUhaM // ha iti kim / titthaM // etpIyUSapIDa- vibhItaka - kIdRzedRze / / 105 // tvaM bhavati // UsaM Amelo / baheDao | keriso / nIDa - pIThe vA / / 106 // anayorIta etvaM vA bhavati || neDaM nIDaM / peDhaM pIDhaM // I uto mukulAdiSvat // 107 // 1 mukula ityevamAdiSu zabdeSu AderutotvaM bhavati / / maulaM / maulo / mauraM / mauDaM / agaruM / garuI / jahuTThalo / jahiTThilo / soamallaM / galoI || mukula | mukura / mukuTa / aguru / gurvI / yudhiSThira / saukumArya / guDUcI / I'ti mukulAdayaH / / kvacidAkAropi / vidrutaH / vidAo // voparau // 108 // uparAvutod vA bhavati // avariM / uvariM // / / 109 // gurau svArthe ke sati Aderutod vA bhavati // garuo guruo // ka iti kim | gurU // 1 AB degmatteo. 2 BU hIna. 3 P neDuM, 4 A ityAdi mu.. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 hemacandrAcAryaviracitaM kuTau // 110 // kuTAvAderuta irbhavati // bhiuDI / / puruSe roH // 111 // puruSazabde roruta Irbhavati / / puriso / paurisaM // 'I: kSute // 112 // kSutazabde Aderuta ItvaM bhavati // chIaM // [ 1.110 Utsubhaga-musale vA // 113 // anayorAderuta Ud vA bhavati / / sUhavo suhao / mUsalaM musalaM // anutsAhotsane tsacche // 114 // utsAhotsannavarjite zabde yau tsacchau tayoH parayorAderuta Ud bhavati // tsa / Uo / Usavo / Usito / Usarai // cha / udgatAH zukA yasmAt saH Usuo Usasai // anutsAhotsanna iti kim / ucchAho / ucchanno // ki duro vA // 115 // durrapasargasya repha~sya lope sati uta UtvaM vA bhavati // dUsaho dusaho / havo duhavI || lukIti kim / dussaho viraho // otsaMyoge / / 116 // saMyoge pare Aderuta otvaM bhavati / / toNDaM / moNDaM / koTTimaM / potthao / loddhao / motthA / moggaro / koNDho / konto / vokkantaM // . 1 pokkharaM / poggalaM / kutUhale vA hasvazca // 117 // kutUhalazabde uta od vA bhavati tatsaMniyoge hasvazca vA // koUMhalaM kuUhalaM koullaM // 1 B itvaM bhadeg. 2 B I kSute . 3 A deghochane. 4 P tayorAdeg 5 B Usao. 6 A utsAho. 7 PB rephalo. 8 A duhao. 9 AB kouhalaM. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 47 1.1267 prAkRtavyAkaraNam / * adUtaH sUkSme vA // 118 // sUkSmazabde Utod vA bhavati // saNhaM suNDaM // ArSe / suDamaM // dukUle vA lazca dviH // 119 // dukUlazabde UkArasya atvaM vA bhavati tatsaMniyoge ca lakAro dvirbhvti|| duallaM duUlaM // ArSe dugullaM // IrvodvayUDhe // 120 // udvaghUDhazabde Uta ItvaM vA bhavati // uvvIDhaM / uvyUDhaM / / urdha-hanUmatkaNDuya-vAtUle // 121 // eSu Uta utvaM bhavati // bhumayA / haNumanto / kaNDuai / vAulo / / - madhUke vA // 122 // madhUkazabde Uta ud vA bhavati / / mahuaM mahUaM // idetau nUpure vA // 1.23 // nUpurazabde Uta it et ityetau vA bhavataH // niuraM neuraM / pakSe nuuuNreN|| : oskUSmANDI-tUNIra-kUrpara-sthUla-tAmbUla-guDUcI-mUlye 124 eSu Uta od bhavati // kohaNDI kohalI / toNAraM / kopparaM / thoraM / tambolaM / galoI / mollaM // . sthUNA-tUNe vA // 125 // * anayoruta otvaM vA bhavati // thoNA thUNA / toNaM tUNaM // Rtot // 126 // AderRkArasya atvaM bhavati // ghRtam / ghayaM // tRNam / taNaM // kRtam / kayaM / / vRSabhaH / vasaho / mRgaH / mao // ghRSTaH / ghaTTo // duhAiamiti kRpAdipAThAt // 1P uttvaM. 2 B nUpuraM. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 hemacandrAcAryaviracitaM [1.127AtkRzA-mRduka-mRdutve vA // 127 // eSu AderRta Ad vA bhavati // kAsA kisA / mAukaM mauaM / mAukaM mauttaNaM // itkRpAdau // 128 // kRpA ityAdiSu zabdeSu Adebrata itvaM bhavati // kivAM / hiyayaM / .. miTuM rase eva / anyatra maDheM / diTuM / diTThI / siTuM / siTThI / giNThI / picchI / bhiU / bhigo / bhiGgAro / siGgAro / siAlo / ghiNA / ghusiNaM / viddha-kaI / smiddhii| iMddhI / giddhii| kiso / kisANU / kisarA / kicchaM / tippaM / kisio / nivo / kiccA / kiii| . dhiI / kivo / kiviNo / kivANaM / vicao / vittaM / vittI / hiaM / vAhittaM / bihio / visI / isI / viiNho / chihA / sai / ukkiTuM / nisaMso // kvacinna bhavati / riddhI / kRpA / hRdaya / mRSTa / dRSTa / dRSTi / sRSTa / sRSTi / gRSTi / pRthvI / bhRgu / bhRGga / bhRGgAra / zRGgAra / zRgAla / ghRNA / ghumRNa / vRddhakavi / samRddhi / Rddhi / gRddhi / kRza / kRzAnu / kRsarA / kRcha / tRpta / kRSita / nRp| kRtyA / kRti / dhRti / kRpa / kRpaNa / kRpANa / vRzcika / vRtta / vRtti / hRta / vyAhRta / bRMhita / vRsI / RSi / vitRSNa / spRhA / sakRt / utkRSTaM / nRzaMsa // pRSThe vAnuttarapade // 129 // pRSThazabdenuttarapade Rta id bhavati vA // piTThI paTThI / piTThipariTuviaM // anuttarapada iti kim / mahi-vaDheM // masRNa-mRgAGka-mRtyu-zRGga-dhRSTe vA // 130 // eSu Rta id vA bhavati // masiNaM masaNaM / miaGko / mayako / miccu maJcu / siGgaM / saGgaM / dhiTTho dhaTTho // __ 1 A iH kRpA. 2 A giTTI. 3 A iDDI. 4 B viJchio. 5 BP ukiTaM / ka. 6 B utkRSTa. // pR: P utkRSTa ityAdi // pR. 7 A pRSThe'nu: Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.136] prAMkRtavyAkaraNam / 449 udRtvAdau // 131 // Rtu ityAdiSu zabdeSu AderRta ud bhavati // uU / parAmuTTho / puttttho| pauTTho / puhaI / pauttI / pAuso / pAuo / bhuii| pahuDi / pAhuDaM / prhuo| nihuaM / niuaM / viuaN| sNvuaN| vuttanto / nivvuaM / nivvuI / vundaM / vundAvaNo / vuDDo / vuDDI / usaho / muNAlaM / ujjU / jAmAuo / maauo| mAuA / bhaauo| piuo / puhu~vI / / Rtu / parAmRSTa / spRSTa / pravRSTa / pRthivI / pravRtti / prAvRS / prAvRta / bhRti / prabhRti / prAbhRta / parabhRta / nibhRta / nivRta / vivRta / saMvRta / vRttAnta / nirvRta / nirvRti / vRnda / vRndAvana / vRddha / vRddhi / RSabha / mRNAla / Rju / jAmAtRka / mAtR / mAtRkA / bhrAtRka' / pitRka / pRthvI / ityAdi / nivRtta-vRndArake vA // 132 // anayota ud vA bhavati // nivuttaM niattaM / vundArayA vandArayA / / . vRSabhe vA vA // 133 // vRSabhe Rto vena saha ud vA bhavati / / usaho vasaho / .. gauNAntyasya // 134 // gauNazebdasya yontya Rt tasya ud bhavati // mAu-maNDalaM / mAuharaM / piu-haraM / mAu-siA / piu-siA / piu-vaNaM / piu-vaI // mAturidvA // 135 // mAtRzabdasya gauNasya Rta id vA bhavati // mAi-haraM / mAu-haraM / / . kacidagauNasyApi / mAINaM // - udonmRSi // 136 // mRSAzabde Rta ut Ut occa bhavanti / musA / muusaa| mosA / musA vAo / mUsA-vAo / mosA-vAo / 1 B uja. 2 A jaamaauo| maauo| bhaauaa| bhA'; P jaamaauo| mAuA / bhA'. 3 AB puhavI. 4 A mAtRka / bhrA. 5 PB degNapadasya. 6 B mAINa. 7 P bhavati. 29 [ kumArapAlacarita ] Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM [1.137idutau vRSTa-vRSTi-pRthaG-mRdaGga-naptRke // 137 // eSu Rta ikArokArau bhavataH // viTTho vuttttho| viTThI vuTThI / pihaM puhaM / miiGgo muiGgo / nattio nattuo // . vA bRhaspatau // 138 // bRhaspatizabde Rta idutau vA bhavataH // bihapphaI buhapphaI / pakSe / bahapphaI // idedoDhante // 139 // vRntazabde Rta it et occa bhavanti // viSTaM veNTaM voTaM // . . . . riH kevalasya // 140 // kevalasya vyaJjanenAsaMpRktasya Rto rirAdezo bhavati // riddhI / riccho|| RNarvRSabhavRSau vA // 141 // RNaRjuRSabhaRtuRSiSu Rto rirvA bhavati // riNaM aNaM / rija ujjUM / risaho usaho / riU uU / risI isI // dRzaH vip-TaksakaH // 142 // kip Tak sak ityetadantasya dRzerdhAtorRto rirAdezo bhavati // sadRk / sari-vaNNo / sari-rUvo / saMri-bandINaM // sadRzaH / sariso / / sdRkssH| sariccho // evam eaariso| bhavAriso / jaariso| tAriso / keriso / eriso / annAriso / amhaariso| tumhaariso|| TaksaksAhacaryAt tyadAdyanyAdi [ he0 5.1 ] sUtravihitaH kibiha gRhyate // AdRte diH // 143 // AdRtazabde Rto DhirAdezo bhavati // ADhio // aridRpte // 144 // iptazabde RtorirAdezo bhavati // dario / daria-sIheNa // . 1 A muyaGgo. 2 B degtau za. 3 P bhavati. 4 B rijU, B5 ujU. 6 BdRzeH. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.151]. prAkRtavyAkaraNam / * lata iliH klRpta-kRnne // 145 // anayolata ilirAdezo bhavati // kilinna-kusumovayAresu // dhArAkilinna-vattaM // eta idvA vedanA-capeTA-devara-kesare // 146 // vedanAdiSu eta ittvaM vA bhavati // viaNA veaNA / caviDA / viaDacaveDA-viNoA / diaro devaro // mahamahia-desaNa-kisaraM / kesaraM // mahilA mahelA iti tu mahilAmahelAbhyAM zabdAbhyAM siddhm|| UH stene vA // 147 // . stene eta Ud vA bhavati // thUNo thenno|| aita et // 148 // aikArasyAdau vartamAnasya ettvaM bhavati // selA / telokkaM / erAvaNo / kelAso / vejo / keDhavo / vehavvaM // itsaindhava-zanaizcare // 149 // etayoraita ittvaM bhavati // sindhavaM / snnicchro|| - sainye vA // 150 // sainyazabde aita id vA bhavati // sinnaM sennaM // aidaityAdau ca // 151 // sainyazabde daitya ityevamAdiSu ca aito ai ityAdezo bhavati / etvApavAdaH / / sainnaM / daicco / dainnaM / aisariaM / bhirvo| vijvnno| daivaraM / vaiAlIaM / vaieso / vaieho / vaidabbho / vissaannro| kaiavaM / vaisAho / visaalo| sairaM / caittaM // daitya / dainya / aizvarya / bhairava / vaijavana / daivata / vaitAlIya / vaideza / vaideha / - 1P vanne; B vantaM. 2 Pdegviddaa| cveddaa| via. 3 B daMsaNa. 4 P mahelAzabdA; BdegmahelAbhyAM si.5 B selA / sennaM / te.. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 hemacandrAcAryaviracitaM . [1.152vaidarbha / vaizvAnara / kaitava / vaizAkha / vaizAla / svaira / caitya / ityAdi // vizleSe na bhavati / caityam / ceiaN|| ArSe / caityavandanam / cI-vandaNaM // vairAdau vA // 152 // vairAdiSu aitaH airAdezo vA bhavati // vairaM varaM / kailAso kelAso / kairavaM keravaM / vaisavaNo vesavaNo / vaisampAyaNo vesampAyaNo / paiAlio veaalio| vaisiaM vesiaN| caitto cetto // vaira / kailAsa / kairava / vaizravaNa / vaizampAyana / vaitAlika / vaizika / caitra / ityAdi // ecca daive // 153 // daivazabde aita et aizcAdezo bhavati // devaM daivvaM daivaM / / ... uccairnIcasyaiH // 154 // . .. anayoraitaH aa ityAdezo bhavati // uccaaM / nIcaraM / uccanIcAbhyAM ke siddham / uccairnIcaisostu rUpAntaranivRttyartha vacanam // Iddhairye // 155 // dhairyazabde aita Id bhavati // dhIraM harai visAo / / otodvAnyonya-prakoSThAtodya-zirovedanoM-manohara-saroruhe tozca vaH // 156 // eSu otottvaM vA bhavati tatsaMniyoge ca yathAsaMbhavaM kakAratakArayo dezaH // annannaM annunnaM / pavaTTho puttttho| AvajaM AujaM / siraviaNA siro-viaNA / maNaharaM maNoharaM / sararuhaM saroruhaM // UtsocchAse // 157 // socchvAsazabde ota Ud bhavati // sovAsaH / sUsAso // - 1 Paito'i ityAde'. 2 B devvaM devaM daivvaM. 3 P raiso'a i.. B kepi si', 5 A vedanama'. 6 A sirivi0. 7 BdegcchAse za. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.164]. prAkRtavyAkaraNam / 453 gavyau - AaH // 158 // gozabde otaH au Aa ityAdezau bhavataH / gauo / gauA / gAo / harassa esA gAI // auta aut // 159 // aukArasyAderod bhavati // kaumudI komuI || yauvanam / jovvaNaM || kaustubhaH / koho // kauzAmbI / kosambI // krauJcaH koco // kauzikaH / kosio // utsaundaryAdau // 160 // saundaryAdiSu zabdeSu auta ud bhavati // sundaraM sundariaM / muJjAyo / suNDo / suddhoaNI / duvArio / sugandhacaNaM / pulomI / suvaNao || saundarya / mauJjAyana / zauNDa / zauddhodani / dauvA - rika / saugandhya / paulomI / sauvarNikaH // kaukSeyake vA // 161 // kaukSeyakazabde auta ud vA bhavati // kuccheayaM / koccheayaM // auH paurAdau ca // 162 // 1 kaukSeyake paurAdiSu ca auta aurAdezo bhavati // kauccheayaM // pauraH / pauro / paura-jaNo // kauravaH / kauravo // kauzalam / kausalaM / / pauruSam / paurisaM // saudham / sauhaM // gauDaH / gauDo // mauliH / maulI / maunam / maraNaM // saurAH / saurA // kaulAH // - kaulA // Acca gaurave // 163 // gauravazabde auta Artvam auzca bhavati // gAravaM / gauvaM // nAvyAvaH // 164 // nauzabde auta AvAdezo bhavati // nAvA // 1 B degAaM // 58 // 2 B zabde au. 3 B sauvarNika. 4 B AtvaM bha.. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 hemacandrAcAryaviracitaM .. [1.165 ettrayodazAdau svarasya sasvaravyaJjanena // 165 // trayodarza ityevaMprakAreSu saMkhyAzabdeSu AdeH svarasya pareNa sasvareNa byaJjanena saha ed bhavati / / teraha / tevIsA / tetiisaa|| sthavira-vicakilAyaskAre // 166 // eSu AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha ed bhavati // thero / veillaM / muddha-viailla-pasUNapuJjA ityapi dRzyate / ekkAro // . .. vA kadale // 167 // kadalazabde AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha ed vA bhavati / / kelaM kayalaM / kelI kayalI // vetaH karNikAre // 168 // karNikAre itaH sasvaravyaJjanena 'saha ed vA bhavati // kaNero knnnniaaro|| . ayau vait // 169 // ayizabde AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha aid vA bhavati / ai bIhami / ai ummattie / vacanAdaikArasyApi prAkRte prayogaH // otpUtara-badara-navamAlikA-navaphalikA-pUgaphale // 170 / / pUtarAdiSu AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha oMd bhavati // poro / boraM / borI / nomAliA / nohaliA / popphalaM / popphalI / / na vA mayUkha-lavaNa-caturguNa-caturtha-caturdaza-caturvAra-sukumAra kutUhalodUkhalolukhale // 171 // mayUkhAdiSu AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha od vA bhavati / / moho maUho / loNaM / ia lavaNuggarmA / coggunno| caugguNo / ___1 B degzannitye . 2 B degsvaravya'. 3 P tettIsA. 4 B kaNe. 5 P ai. 6 A degggama. 7 P cauguNo. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.176 ]. prAkRtavyAkaraNam / 455 cottho cattho / cotthI cautthI / coddaha / cauddaha / coddasI cauisI / covvAro cauvvAro / somAlo sukumAlo / kohalaM koDahallaM / taha manne kohalie / ohalo uUhalo / okkhalaM / ulUhalaM || moro maUro iti tu moramayUrazabdAbhyAM siddham // avApote' // 172 // avApayorupasargayoruta iti vikalpArthanipAte ca AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha od vA bhavati / / ava / oarai | avayarai | oAso avAso // apa / osarai avasarai / osAriaM avasAriaM / uta / o vaNaM / o ghaNo / ua vaNaM / ua ghaNo // kvacinna bhavati / avagayaM / avasaho / ua ravI // Uccope // 173 // upazabde AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha Ut occAdezau vA bhavataH // UhasiaM ohasiaM uvahasiaM / UjjhAo ojhAo uvajjhAo / UAso oAso uvavAso // umo niSaNNe // 174 // niSaNNazabde AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha uma Adezo vA bhavati // NumaNNo / NisaNNo // prAvaraNe aGgvAU // 175 // prAvaraNazabde AdeH svarasya pareNa sasvaravyaJjanena saha aGgu Au ityetAvAdezau vA bhavataH // paGkuraNaM pAuraNaM pAvaraNaM // svarAdasaMyuktasyAnAdeH // 176 // adhikAroyam / yadita UrdhvamanukramiSyAmastatsvarAtparasyAsaMyuktasyAnAderbhavatIti veditavyam // 1 B suumAlo. 2 Bdeg pote ca // 72 // 3 P pAtasya cAdeH 4 P zabdasyAdeH : Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 hemacandrAcAryaviracitaM [1.177ka-ga-ca-ja-ta-da-pa-ya-vAM prAyo luk // 177 // kharAtpareSAmanAdibhUtAnAmasaMyuktAnAM kagacajatadapayavAnAM prAyo lug bhavati // ka / titthayaro / loo / sayaDhaM // ga / no| nayaraM / mayako // ca / saI / kaya-ggaho // ja / rayayaM / payAvaI / gao // ta / viANaM / rasA-yalaM / jaI // da / gayA / mayaNo // 5 / riU / suuriso // ya / dayAlU / nayaNaM / vioo // va / lAyaNNaM / viuho / valayANalo // prAyograhaNAtvacinna bhavati / sukusumaM / payAgajalaM / sugao / agarU / sacAvaM / vijaNaM / sutAraM / viduro| sa-. pAvaM / samavAo / devo / dANavo // svarAdityeva / saMkaro / saMgamo / nakacaro / dhaNaMjao / visaMtavo / puraMdaro / saMvuDo , saMvaro // asaMyuktasyetyeva / akko / vaggo / aJco / vajaM / dhutto / uhA~mo / vippo / kajaM / savvaM // kvacitsaMyuktasyApi / naktaMcaraH / . nakaMcaro // anAderityeva / kAlo / gandho / coro| jAro / truu| davo / pAvaM / vaNNo // yakArasya tu jatvam Adau vakSyate / samAse tu vAkyavibhaktyapekSayA bhinnapadatvamapi vivakSyate / tena tatra yathAdarzanamubhayamapi bhavati / suhakaro suhayaro / Agamio Ayamio / jalacaro jlyro| bahutaro bahuaro / suhdo| suhao / ityAdi / kacidAderapi / sa punH| sa uNa // sa ca / so a|| cihna / indhaM // kaciccasya jaH / pizAcI / pisAjI // ekatvam / egattaM // ekaH / ego / / amukaH / amugo / asukaH / asugo / / zrAvakaH / sAvago // AkAraH / AgAro // tIrthakaraH / titthgro|| aakrssH| aagriso|| logassujjoagarA ityAdiSu tu vyatyayazca [4.447] ityeva kasya gatvam // ArSe anyadapi dRzyate / AkuJcanaM AuNTaNaM / atra casya Tatvam // 1 A vijadeg. 2 B nattaMcaro. 3 A degsyeti kim / ako. 5 B uddAmo / kajaM. 5 A degderiti kim. 6. P degyro| shkaaro| shyaaro| Aga'. GA uNo. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.183] prAkRtavyAkaraNam / 457 * yamunA-cAmuNDA-kAmukAtimuktake monunAsikazca // 178 // eSu masya lug bhavati luki ca sati masya sthAne anunAsiko bhavati // jau~NA / cAu~NDA / kaauNo| aNiu~tayaM // kacinna bhavati / aimuMtayaM / aimuttayaM // nAvarNAtpaH // 179 // avarNAtparasyAnAdeH pasya lug na bhavati // savaho / sAvo // anAderityeva / parauTTho // avarNo yazrutiH // 180 // kagacajetyAdinA luki sati zeSaH avarNaH avarNAtparo laghuprayatnatarayakArazrutirbhavati // titthyro| sayaDhaM / nayaraM / mayako / kayaggaho / kAya-maNI / rayayaM / payAvaI / rasAyalaM / pAyAlaM / mayaNo / gayA / nayaNaM / dayAlU / lAyaNNaM // avarNa iti kim / sauNo / pauNo / pauraM / rAIvaM / nihao / ninao / vAU / kaI / avarNAdityeva / loassa / dearo // kvacid bhavati / piyai // kubja-karpara-kIle kaH khopuSpe // 181 // eSu kasya kho bhavati puSpaM cet kubjAbhidheyaM na bhavati // khujjo / khapparaM / khIlao // apuSpa iti kim / baMdheu kujjaya-pasUNaM / * ArSenyatrApi / kAsitaM / khAsiaM / kasitaM / khasi // ..'. marakata-madakale gaH kanduke tvAdeH // 182 // anayoH kasya go bhavati kanduke tvAdyasya kasya // maragayaM / mayagalo / genduaN|| kirAte caH // 183 // kirAte kasya co bhavati // cilAo // pulinda evAyaM vidhiH / kAmarUpiNi tu neSyate / namimo hara-kirAyaM // 1B kIlake kaH. 2 B khAsitaM. 3 A kaSitaM. 4 B degdyasya / madeg.' Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 1.184. zIkare bha-hau vA // 184 // zIkare kasya bhahau vA bhavataH // sIbharo siihro| pakSe / siiaro|| candrikAyAM maH // 185 // candrikAzabde kasya mo bhavati // candimA // ... ..... - nikaSa-sphaTika-cikure haH / / 186 // .. ... eSu kasya ho bhavati // nihaso / phaliho / cihuro / cihurazabdaH saMskRtepi iti durgaH // kha-gha-tha-dha-bhAm // 187 // svarAtpareSAmasaMyuktAnAmanAdibhUtAnAM kha gha: tha dha bha ityeteSAM varNAnAM prAyo ho bhavati // kha / sAhA / muhaM / mehalA / lihai // gha / 'meho / jahaNaM / mAho / lAhai // tha / nAho / Avasaho / mihuNaM / kahai // dha / sAhU / vAho / bhiro| bAhai / inda-heNU // . bha / sahA / sahAvo / nahaM / thnnhro| sohai // svarAdityeva / saMkho / saMgho / kaMthA / baMdho / khaMbho // asaMyuktasyetyeva / akkhai / agghai / katthai / siddhao / bandhai / labbhai // anAderityeva / gajante khe mehA / gacchai ghaNo // prAya ityeva / srisv-khlo| palaya-ghaNo / athiro / jiNa-dhammo / paNa?-bhao / nabhaM // pRthaki dho vA // 188 // pRthakzabde thasya dho vA bhavati // pidhaM pudhaM / pihaM puhaM // . zRGkhale khaH kaH // 189 // zRGkhale khasya ko bhavati // saGkalaM // __ 1 B degkare bha. 2 P huggaH . 3 P suhaM. 4 B moho. 5 A iMdudhaNa. 6 B lubbhai. 7 P gajjaMti. 8 B deghA phullA nIvA paNatthirA morA / naTTho caMdujou vAsAratto halA patto / gaccha0. 9 B atthiro. 1. A naha.... Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.198] - prAkRtavyAkaraNam / 459 * punnAga-bhAginyorgo maH // 190 // anayorgasya mo bhavati // punnAmAi~ vasante / bhAmiNI // chAge laH // 191 // chAge' gasya lo bhavati // chAlo / chAlI // Utve durbhaga-subhage vaH // 192 // anayorUtve gasya vo bhavati // duuhvo| sUhavo // Utva iti kim / duhao / suhao // . khacita-pizAcayozcaH sa-llau vA // 193 // ..... anayozcasya yathAsaMkhyaM sa la ityAdezau vA bhavataH // khasio khaio / pisallo pisAo / - jaTile jo jho vA // 194 // jaTile jasya jho vA bhavati // jhaDilo jaDilo // To DaH // 195 // .. svarAtparasyAsaMyuktasyAnAdeSTasya Do bhavati // naDo / bhddo| ghddo| ghaDai / / svarAdityeva / ghaMTA // asaMyuktasyetyeva / khaTTo // anAde.rityeva / Takko / kacinna bhavati / aTati / aTai // . saTA-zakaTa-kaiTabhe DhaH // 196 // eSu Tasya Dho bhavati // saDhA / sayaDho / keDhevo // . sphaTike laH // 197 // sphaTike Tasya lo bhavati / / phaliho / capeTA-pATau vA // 198 // capeTAzabde Nyante ca paTidhAtau Tasya lo vA bhvti|| cavilA cviddaa| * phAleI phADei // - A chAgaga'. 2 B khaTA. A 3 kaiDhavo. 4 P degte ca pATau dhA'; Bdegte pATau dhA'. 5 B phAlai. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 hemacandrAcAryaviracitaM [1.199* Tho DhaH // 199 // svarAtparasyAsaMyuktasyAnAdeSTasya Dho bhavati // maDho / saDho / kamaDho / kuDhAro / paDhai // svarAdityeva / vekuMTho // asaMyuktasyetyeva / ciTThai // . anAderityeva / hiae ThAi // aGkoThe llaH // 200 // akoThe Thasya dvirukto lo bhavati / aGkollatela-tuppaM / / piThare ho vA razca DaH // 201 // piThera Thasya ho vA bhavati tatsaMniyoge ca rasya Do bhavati // pihaDo piddhro|| Do laH // 202 // svarAtparasyAsaMyuktasyAnAderDasya prAyo lo bhavati // vaDavAmukham / valayA-muhaM // grulo| talAyaM / kIlai // svarAdityeva / moMDaM / koMDaM // asaMyuktasyetyeva / khaggo // anAderityeva / ramai Dimbho // prAyograhaNAt kacid vikalpaH / valisaM vaDisaM / dAlimaM dADimaM / gulo guDo / NAlI NADI / NalaM NaDaM / Amelo aaveddo|| kacinna bhavatyeva / nibiDaM / gauDo / pIDiaM / nIDaM / uDU / taDI // veNau No vA // 203 // veNau Nasya lo vA bhavati // velU / veNU // tucche tazca-chau vA // 204 // tucchazabde tasya ca cha ityAdezau vA bhavataH // cucchaM / chucchaM / tucchaM // tagara-trasara-tUbare TaH // 205 // eSu tasya To bhavati // Tagaro / Tasaro / TUvaro / / 1 B naDaM. 2 A AmeDo. 3 A degzau ma. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 prAkRtavyAkaraNam / . pratyAdau ddH||206|| pratyAdiSu tasya Do bhavati // paDivannaM / paDihAso / pddihaaro| pADipphaddhI / paDisAro / paDiniattaM / paDimA / paDivayA / paDaMsuA / paDikarai / pahuDi / pAhuDaM / vAvaDo / paDAyA / bheddo| haraDaI / maDayaM // ArSe / duSkRtam / dukkaDaM // sukRtam / sukaDaM // AhRtam / AhaDaM // avahRtam / avahaDaM / ityAdi // prAya ityeva / pratisamayam / paisamayaM // pratIpam / paIvaM // saMprati / saMpai // pratiSThAnam / paiTThANaM // pratiSThA / paiTTA // pratijJA / paiNNA // prati / prabhRti / prAbhRta / vyApRta / patAkA / bibhItaka / harItakI / mRtaka / ityAdi / itve vetase // 207 // vetase tasya Do bhavati itve sati // veDiso // itva iti kim / veaso / / iH svapnAdau [ 1.46 ] iti ikAro na bhavati itva iti vyAvRttibalAt / / . . . garbhitAtimuktake NaH // 208 // anayostasya No bhavati // ganbhiNo / aNiu~tayaM // kacinna bhava'tyapi / aimuttayaM // katham erAvaNo / airAvaNazabdasya / erAvao iti tu airAvatasya // ... rudite dinA NNaH // 209 // rudite dinA saha tasya dvirukto No bhavati // ruNNaM // atra kecid RtvAdiSu da ityArabdhavantaH sa tu zaurasenImAgadhIviSaya eva dRzyate iti nocyate / prAkRte hi / RtuH / riU / uU // rajatam / rayayaM // etad / eaM // gataH / gao | AgataH / aago|| sAMpratam / saMpayaM // yataH / jao // tataH / tao // kRtam / kayaM / / - 1 Pdegro vikalpena bha; Bdegro vikalpena bhavati / ittvavyA . 2 PdegSu tasya da. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 hemacandrAcAryaviracitaM [1.210hatam / hayaM / / hatAzaH / hayAso // shrutH| suo / / AkRtiH / aakiii|| nirvRtaH / nivvuo // tAtaH / tAo / / kataraH / kayaro // dvitIyaH / duIo ityAdayaH prayogA bhavanti / na punaH udU rayadaM ityAdi / kacit bhAvepi vyatyayazca [ 4.447 ] ityeva siddham // dihI ityetadartha tu dhRterdihiH [ 2.131 ] iti vakSyAmaH // saptatau raH // 210 // saptatau tasya ro bhavati // sattarI / atasI-sAtavAhane laH // 211 // anayostasya lo bhavati // alasI / sAlAhaNo / sAlavAhaNo / sAlAhaNI bhAsA // palite vA // 212 // palite tasya lo vA bhavati // palilaM / paliaM // pIte vo le vA // 213 // pIte tasya vo vA bhavati svArthalakAre pare // pIvalaM / pIalaM // la iti kim / pIaM // vitasti-vasati-bharata-kAtara-mAtuliGge haH // 214 // eSu tasya ho bhavati // vihatthI / vasahI // bahulAdhikArAt kacinna bhavati / vasaI / bharaho / kaahlo| mAhuliGgaM / mAtuluGgazabdasya tu mAulaGgaM // methi-zithira-zithila-prathame thasya DhaH // 215 // eSu thasya Dho bhavati / hApavAdaH // meDhI / siDhilo / siDhilo / paDhamo // 1 B hRtaM 2 B duIo. 3 B rudU. 4 B svArthe la.' Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,222] prAkRtavyAkaraNam / 463 . nizItha-pRthivyorvA // 216 // anayosthasya Dho vA bhavati // nisIDho / nisIho / puDhavI // puhavI // dazana-daSTa-dagdha-dolA-daNDa-dara-dAha-dambha-darbha-kadana-dohade do vA DaH // 217 // eSu dasya Do vA bhavati // DasaNaM dasaNaM / DaTTho dttttho| DaDDo daDDo / DolA dolA / DaNDo daNDo / Daro daro / DAho dAho / Dambho dambho / Dabbho dabbho / kaMDaNaM kayaNaM / Dohalo dohalo / darazabdasya ca bhayAthevRttereva bhavati / anyatra dr-dlia|| daMza-dahoH // 218 // anayordhAtvordasya Do bhavati // Dasai / Dahai // saMkhyA-gadgade raH // 219 // saMkhyAvAcini gadgadazabde ca dasya ro bhavati // eAraha / bAraha // teraha / gaggaraM // anAderityeva / te dasa // asaMyuktasyetyeva / cauhaha // kadalyAmadrume // 220 // kaMdalIzabde adrumavAcini dasya ro bhavati // karalI // adruma iti kim / kayalI / kelI // - pradIpi-dohade laH // 221 // prapUrva dIpyatau dhAtau dohadazabde ca dasya lo bhavati // palIvei / palittaM / dohlo|| kadambe vA // 222 // kadambazabde dasya lo vA bhavati // kalambo / kymbo|| 1 B @o / Dakko / Dadeg.2 B daliaM.3BhaMsai.4 P degha / ga. 5 Pdegv| dasa, Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 hemacandrAcAryaviracitaM dIpau dho vA / / 223 // dIpyatau' dasya gho vA bhavati // dhippai | dippai // kadarthite vaH / / 224 // kadarthite dasyavo bhavati // kavaTTio || kakude haH / / 225 // kakude dasya ho bhavati // kahaM // niSadhe dho DhaH / / 226 // niSadhe dhasya Dho bhavati // nisaDho / vauSadhe / / 227 / / oSadhe dhasya Dho vA bhavati / / osaDhaM / osahaM // no NaH / / 228 // [ 1.213 svarAtparasyAsaMyuktasyAnAdernasya No bhavati // kaNayaM / vayaNaM / nayaNaM / mANai || ArSe / AranAlaM / anilo / ityAdyapi // mayaNo / analo / vAdau // 229 // asaMyuktasyAdau vartamAnasya nasya No vA bhavati / / Naro naro / gaI naI / i i || asaMyuktasyetyeva / nyAyaH / nAo // nimba- nApite la - haM vA / / 230 / / anayornasya la Nha ityetau vA bhavataH // limbo nimbo / hAvio nAvio // 1 Pdegtau dhAtau da. 2 B sya ho bhavati vA // osahaM / okhaDhaM // 3 B anilo 4P naI / adeg. 5 P degsya yathAsaMkhyaM la. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.236 1. praakRtvyaakrnnm| , po kH||231|| svarAtparasyAsaMyuktasyAnAdeH pasya prAyo vo bhavati // savaho / sAvo / uvasaggo / paiIvo / kAsavo / pAvaM / uvamA / kavilaM / kuNavaM / kalAvo / kavAlaM / mahi-vAlo / go-vai / tavai / svarAdityeva / kampai / / asaMyuktasyetyeva / appamatto // anAderityeva / suheNa paDhai // prAya ityeva / kaI / riU // etena pakArasya prAptayorlopavakArayoryasmin kRte zrutisukhamutpadyate sa tatra kAryaH / / pATi-paruSa-parigha-parikhA-panasa-pAribhadre phH||232 // Nyante paiTidhAtau paruSAdiSu ca pasya pho bhavati // phAlei phADei / pharuso / phaliho / phalihA / phaNaso / phAlihaddo // prabhUte vaH // 233 // prabhUte pasya vo bhavati / vahuttaM // nIpApIDe mo vA // 234 // anayoH pasya mo vA bhavati // nImo nIvo / Amelo AmeDo / - pApaddhauM raH // 235 // pAparddhAvapadAdau pakArasya ro bhavati // pAraddhI // - pho bha-hau // 236 // svarAtparasyAsaMyuktasyAnAdeH phasya bhahau bhavataH // kacid bhaH / rephaH / rebho // ziau / sibhA // kacittu haH / muttAhalaM // kacidumAvapi / sabhalaM sahalaM / sebhAliA sehAliA / sabharI saharI / gubhai guhai / / svarAdityeva / guMphaha // asaMyuktasyetyeva / puppha // anAderityeva / ciTThai phaNI // prAya ityeva / kasaNa-phaNI / / 1 B parasya. 2 P degvo / pAvaM. 3 P pATideg. 4 B siphA. 30 [ kumArapAlacarita] Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 hemacandrAcAryaviracitaM [ 1.237 bo vaH / / 237 // svarAtparasyAsaMyuktasyAnAderbasya vo bhavati // alAbU / alAvU | alAU || zabalaH / savalo // bisinyAM bhaH / / 238 // bisinyAM basya bho bhavati // bhisiNI // strIliGganirdezAdiha na bhavati / bisa-tantu-pelavANaM // kabandhe ma-yau // 239 // kabandhe basya mayau bhavataH // kamandho / kandho // kaiTabhe bho vaH / / 240 // kaiTabhe bhasya vo bhavati // keDhavo // viSame mo Dho vA // 241 // viSame masya Dho vA bhavati // visaDho / visamo // manmathe vaH / / 242 // manmathe masya vo bhavati // vammaho || vAbhimanyau // 243 // abhimanyuzabde mo vo vA bhavati || ahivannU ahimannU // bhramare so vA // 244 // bhramare masya so vA bhavati // bhasalo bhamaro // Aderyo jaH / / 245 // padAderyasya jo bhavati // jaso / jaimo / jAi // Aderiti kim / 'avayavo T vio // bahulAdhikArAt sopasargasyAnAderapi / saMjamo / saMjogo / avajaso // kvacinna bhavati / paoo || ArSe lopopi / yathAkhyAtam / ahakkhAyaM // yathAjAtam / ahAjAyaM // 1 P alAbUH / alAvU / zadeg 2 B jo vA bhadeg 3 B jammo. * Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.253 prAkRtavyAkaraNam / 467 * yuSmadyarthapare taH // 246 // yuSmacchabderthapare yasya to bhavati // tumhAriso / tumhakero // arthapara iti kim / jumhadamha-payaraNaM // yaSTayAM laH // 247 // yaSTyAM yasya lo bhavati // laTThI / vennu-ltttthii| ucchu-laTThI / mahu-laTThI // vottarIyAnIya-tIya-kRye jH|| 248 // uttarIyazabde anIyatIyakRdyapratyayeSu ca yasya dvirukto jo vA bhavati / uttarijaM uttarIaM / anIya / karaNijaM karaNIaM / vimhayaNijjaM vimhayaNIaM / javaNijaM javaNIaM // tIya / biijo bIo // kRdya / pejjA peA // ___ chAyAyAM hokAntau vA // 249 // akAntau vartamAne chAyAzabde yasya ho vA bhavati // vacchassa cchA~hI vacchassa cchAyA / AtapAbhAvaH / sacchAhaM sacchAyaM // akAntAviti kim // muha-cchAyA / kAntirityarthaH // DAha-vau katipaye // 250 // katipaye yasya DAha va ityetau paryAyeNa bhavataH // kaivAhaM / kaiavaM // kiri-bhereM ro DaH // 251 // anayo rasya Do bhavati / / kiDI / bheDo / - paryANe DA vA // 252 // paryANe rasya DA ityAdezo vA bhavati // paDAyANaM pallANaM // karavIre NaH // 253 // karavIre prathamasya rasya No bhavati // knnviiro|| 1B vimhaNideg. 2 A pejo. 3 B chAyA.. 4 B chAhA. 5 B Do vA bha. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 hemacandrAcAryaviracitaM [ 1.254 haridrAdau laH / / 254 // haridrAdiSu zabdeSu asaMyuktasya rasya lo bhavati // haliddI / dalidAi | daliddo | dAliddaM / haliho / jahaTThilo / siDhilo | muhalo / calo / valuNo / kaluNo / iGgAlo / sakkAlo / somAlo / cilAo / phalihA / phaliho / phAlihaddo / kAhalo | lukko / avaddAlaM / bhslo| jaDhalaM / baDhalo / niThulo || bahulAdhikArAJcaraNazabdasya pAdArthavRttereva / anyatra caraNa-karaNaM // bhramare sasaMniyoge eva / anyatra bhramaro / / tathA / jaiDharaM / baDharo / niGkuro ityAdyapi // haridrA / daridrAti / daridra || dAridrya / haridra / yudhiSThira / zithira / mukhara / caraNa / varuNa / karuNa / aGgAra / satkAra / sukumAra kirAta / parikhA / parigha / pAribhadra / kAtara / rugNa / apadvAra / bhramara / jaraTha / baThara / niSThura / ityAdi / ArSe duvAlasane ityAdyapi // sthUle lo raH / / 255 // sthUle lasya ro bhavati // thoraM // kathaM thUlabhaddoM / sthUrasya haridrAdilatve bhaviSyati // lAhala-lAGgala-lAGgUle vAderNaH // 256 // eSu Aderlasya No vA bhavati / / NAhalo lAhalo // NaGgalaM / laGgalaM / NaGgUlaM / laGgUlaM // lalATe ca / / 257 // lalATe ca Aderlasya No bhavati // cakAra AderanuvRttyarthaH // NiDAlaM DAlaM // zabare bo maH / / 258 // zabare basya mo bhavati // samaro // svapna- navyorvA // 259 // anayorvasya mo vA bhavati / / simiNo siviNo / nImI nIvI // 1 A padArthadeg. 2B jaTharaM / baTharo. 3 4 ityapi . 4 BthUra. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.267 1. praakRtvyaakrnnm| 469 , za-poH saH // 260 // zakAraSakArayoH so bhavati // za / saho / kuso / nisaMso / 'vaMso / sAmo / suddhaM / dasa / sohi| visai // Sa / saNDo nihaso / kasAo / ghosai / ubhayorapi / seso / viseso / / suSAyAM ho na vA // 261 // snuSAzabde Sasya NhaH NakArAkrAnto ho vA bhavati // suNhA susA // daza-pASANo haH // 262 // dazanazabde pASANazabde ca zoryathAdarzanaM ho vA bhavati // daha-muho dasa-muho / daha-balo. dasa-balo. / daha-raho dasa-raho / daha dasa / eAraha / bAraha / teraha / pAhANo pAsANo // divase sH|| 263 // divase sasya ho vA bhavati // divaho / divaso / ho ghonusvArAt // 264 // anusvArAtparasya hasya dho vA bhavati // siNgho| sIho // saMghAro saMhAro / kacidananusvArAdapi / dAhaH / dAgho // SaT-zamI-zAva-sudhA-saptaparNeSvAdezchaH // 265 // eSa AdervarNasya cho bhavati // chaTTo / chaTThI / chppo| chammuho / chamI / chAvo / chuhA / chattivaNNo // ....zirAyAM vA // 266 // zirAzabde Adezcho vA bhavati // chirA sirA // lug bhAjana-danuja-rAjakule jaH sasvarasya na vA // 267 / / eSu sasvarejakArasya lug vA bhavati // bhANaM bhAyaNaM / daNu-vaho / daNua-vaho / rA-ulaM rAya-ulaM // 1 B daMsI. 2 A sAmo. 3 B dasA. 4 B Nho vA. 5 B degsya NakA 6 Pdegzaza'. . B ho bha. . B gho bha'.9 B degsvArAt / ..10 Pesya ja, Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 hemacandrAcAryaviracitaM . [1.268vyAkaraNa-prAkArAgate kagoH // 268 // eSu ko gazca sasvarasya lug vA bhavati // vAraNaM vAyaraNaM / pAro pAyAro // Ao Agao // kisalaya-kAlAyasa-hRdaye yaH // 269 // eSu sasvarayakArasya lug vA bhavati // kisalaM kisalayaM / kAlAsaM kAlAyasaM / mahaNNava-samA shiaa| jAlA te sahiaehiM-ghepanti / nisamaNuppia-hiassa hiayaM // durgAdevyudumbara-pAdapatana-pAdapIThentardaH // 270 // .. eSu sasvarasya dakArasya antarmadhye vartamAnasya lug vA bhavati // duggaa-vii| duggaa-evii| umbaro uumbaro / pA-vaDaNaM pAya-vaDaNaM / pA-vIDhaM pAya-vIDhaM // antariti kim / durgAdevyAmAdau mA bhUt // yAvattAvajIvitAvartamAnAvaTa-prAvAraka-devakulaivameve vaH271 yAvadAdiSu sasvairavakArasyAntarvartamAnasya lug vA bhavati / / jA jAva / tA tAva / jIaM jIviaM / attamANo AvattamANo / aDo avaDo / pArao pAvArao / de-ulaM deva-ulaM / emeva evameva // antarityeva / evameventyasya na bhavati // . . , ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJa zabdAnuzAsanavRttau aSTamasyAdhyAyasya prathamaH paadH|| yad dormaNDalakuNDalIkRtadhanurdaNDena siddhAdhipa krItaM vairikulAt tvayA kila dalatkundAvadAtaM yazaH / bhrAntvA trINi jaganti khedavivazaM tanmAlavInAM vyadhAdApANDau stanamaNDale ca dhavale gaNDasthale ca sthitim // 1 // 1 PB degrasya yadeg.2 A umbre| uumbare. 3 PBdegrasya va. 4 AB vetyasya. 5 B degaSTamAdhyA'. 6 P omits this verse. 7 B siMhA. 8 B degvasthi'. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ahaM // saMyuktasya // 1 // adhikAroyaM jyAyAmIt [ 2.115 ] iti yAvat / yadita UrdhvamanukramiSyAmastatsaMyuktasyeti veditavyam // zakta-mukta-daSTa-rugNa-mRdutve ko vA // 2 // eSu saMyuktasya ko vA bhavati / sakko satto / mukko mutto / Dakko daTTho | lukko luggo / mAukkaM mAuttaNaM // kSaH khaH kacittu cha- jhau // 3 // 1 kSasya kho bhavati / khao / lakkhaNaM // kacittu chajhAvapi / khINaM / chINaM / jhINaM / jhijjai // Ska-skayornAmni // 4 // anayornAni saMjJAyAM kho bhavati // Ska : pokkharaM / pokkhariNI / nikkhaM // ka / khandho / khandhAvAro / avakkhando || nAmnIti kiMm / dukkaraM / nikkampaM / nikkao / namokkAro / sakkayaM / sakkAro / takkaro // zuSka- skande vA // 5 // anayoH SkaskayoH kho vA bhavati / sukkhaM sukaM / khando kando || kadau // 6 // kSveTakAdiSu saMyuktasya kho bhavati // kheDao | kSvekazabdo viSaparyAyaH / voTakaH / khoDao // sphoTakaH / khoDao / spheTakaH / kheDao // spheTikaH / kheDio // 1 A mauttaNaM. 2 B chaDau 3 AB bhavati / kvacittu chajhAvapi / khao, 4 B chaDAdeg. 5 PB Taza, Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 hemacandrAcAryaviracitaM . [2.7sthANAvahare // 7 // sthANau saMyuktasya kho bhavati harazced vAcyo na bhavati // khANU // ahara iti / kim / thANuNo rehA // stambhe sto vA // 8 // stambhazabde stasya kho vA bhavati // khambho / thambho / kaasstthaadimyH|| tha-ThAvaspande // 9 // spandAbhAvavRttau stambhe stasya thaThau bhavataH // thambho / Thambho // stambhyate / thambhijjei Thambhijai // rakte go vA // 10 // raktazabde saMyuktasya go vA bhavati // raggo ratto // . . zulke Ggo vA // 11 // zulka~zabde saMyuktasya Ggo vA bhavati // suGgaM sukaM // kRtti-catvare caH // 12 // anayoH saMyuktasya co bhavati / kiccI / caJcaraM // tyocaitye // 13 // caityavarjite tyasya co bhavati // saccaM / paJcao // acaitya iti kim / caittaM // pratyUSe Sazca ho vA // 14 // pratyUSe tyasya co bhavati tatsaMniyoge ca Sasya ho vA bhavati // pacUho / paJcUso // tva-thva-dva-dhvAM ca-cha-ja-jhAH kvacit // 15 // eSAM yathAsaMkhyamete kacid bhavanti // bhuktvA / bhoccA // jJAtvA / __ 1B stabhyate. 2 A thambhijai ||r'. 3 B zukle go; P zukle go. 4 PB zukaza. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.19] prAkRtavyAkaraNam / 473 far || zrutvA / socA / pRthvI / picchI // vidvAn / vijjaM // buddhA bujhA // bhozcA sayalaM picchi vijjaM bujjhA aNaNNaya-ggAmi' / caiUNa tavaM kAuM santI patto sivaM paramaM // vRzcike // 16 // vRzcike veH sasvarasya sthAne JcurAdezo vA bhavati / chApavAdaH / vicuo viMcuo | pakSe / viJcha || chokSyAdau // 17 // 1 akSyAdiSu saMyuktasya cho bhavati / khasyApavAdaH // acchi / ucchU | lacchI / kaccho / chIaM / chIraM / sariccho / vaccho / macchiA / chettaM / chuhA / daccho / kucchI / vacchaM / chuNNo / kacchA / chAro / kuccheayaM / churo / ucchA / chayaM / sAricchaM || akSi / ikSu | lakSmI / kakSa kSuta / kSIra / sadRkSa / vRkSa / makSikA / kSetra | kSudh / dakSa / kukSi | vakSas / kSuNNa / kakSA / kSAra | kaukSeyaka / kSu / ukSan | kSata | sAdRzye // kacit sthagitarzaMbdepi / chaiaM / / ArSe / ikkhU / khIraM / sArikkhamityAdyapi dRzyate // I kSamAyAM kau // 18 // kau pRthivyAM vartamAne kSamAzabde saMyuktasya cho bhavati // chamA pRthivI || lAkSaNikasyApi kSmAdezasya bhavati / kSmA / chamA | kAviti kim / khamA kSAntiH // RkSe vA / / 19 / / RkSazabde saMyuktasya cho vA bhavati // ricchaM / rikkhaM / riccho / rikkho // kathaM chUDhaM kSiptaM / vRkSa - kSiptayo rukkha chUDhau [ 2.127] iti bhaviSyati // 1 P ggAmi // vRzcideg. 2 B viMcuvo. 3 A cho'kSAdau 4 A akSAdi - 5 P sAdRkSya. 6 A zabdopi 7B sya cho bha.. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 hemacandrAcAryaviracitaM [2.20 kSaNa utsave // 20 // kSaNazabde utsavAbhidhAyini saMyuktasya cho bhavati // chaNo // utsava iti kim / khaNo // hrasvAt thya-zva-tsa- psAmanizcale // 21 // hrasvAtpareSAM dhyazcatsapsAM cho bhavati nizvale tu na bhavati // thya | pacchaM / pacchA | micchA // zva / pacchimaM / accheraM / pacchA // tsa / I ucchAho / macchalo / maccharo / saMvacchalo / saMvaccharo / ciicchai || psa | licchai / jugucchai / accharA // hrasvAditi kim / UsArio / anizcala iti kim / nizcalo || ArSe tathye copi / taccaM // sAmarthyAtsukotsave vA // 22 // eSu saMyuktasya cho vA bhavati / / sAmacchaM sAmatthaM / ucchuo Usuo / ucchavo Usavo // spRhAyAm / / 23 // spRhAzabde saMyuktasya cho' bhavati / phasyApavAdaH / / chihA / / bahulAdhikArAtkvacidanyadapi / nipiho || dya-yya - jaH // 24 // eSAM saMyuktAnAM jo bhavati // dya / majjaM / avajjaM / vejjo / juI / joo // ya / jajjo / sejjA // ya / bhajjA / cauryasamatvAt bhAri / jaM / vajaM / pajjAo / pajjataM / majjAyA / / abhimanyau ja- vA / / 25 / / abhimanyau saMyuktasya jo azva vA bhavati || ahimaJjU | ahimaJjU / pakSe / ahimannU || abhigrahaNAdiha na bhavati / mannU // 1 B cho vA bhadeg 2P kajjaM / padeg. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.30 ] prAkRtavyAkaraNam / 475 . sAdhvasa-dhya-hyAM jhaH // 26 // sAdhvase saMyuktasya dhyahyayozca jho bhavati // sajjhasaM // dhya / vajjhae / jhANaM / uvajjhAo / sajjhAo / sajjhaM / vijho // hya / sajjho / maijhaM // gujjhaM / Najjhai // dhvaje vA // 27 // dhvajazabde saMyuktasya jho vA bhavati // jhao dhao // indhau jhA // 28 // indhau dhAtau saMyuktasya jhA ityAdezo bhavati // samijjhAi / vijjhAi // . vRtta-pravRtta-mRttikA-pattana-kadarthite TaH // 29 // eSu saMyuktasya To bhavati // vaTTo / payaTTo / maTTiA / paTTaNaM / kavaTTio // . . tasyAdhUrtAdau // 30 // tasya To bhavati dhUrtAdIn varjayitvA / / kevaTTo / baTTI / jaTTo / payadRi / / vaTThalaM / rAyavaTTayaM / naTTaI / saMvaTTiaM // adhUrtAdAviti kim / dhutto| kittI / vattA / AvattaNaM / nivattaNaM / pavattaNaM / saMvattaNaM / Avattao / nivattao / nivvattao / pavattao / saMvattao / vattiA / vattio / kttio| ukkattio / kattarI / muttI / mutto / muhutto / / bahulAdhikArAd vaTTA // dhUrta / kIrti / vArtA / Avartana / nivartana / pravartana / saMvartana / Avartaka / nivartaka / nivartaka / pravartaka / saMvartaka / vartiI / vArtika / kArtika / utkartita / kartarI / mUrti / mUrta / muhUrta / ityAdi // 1B bajjhae. 2 B saMjjhaM. 3 A majjho. 4 B zo vA bha'. 5.B pavaTro, 6 Bdego| padeg. 7 A kittio| ukittio. 8 Bdhata. 9 B taka / prava. 1. B vartika. 11 A utkIrti :- 12 A muhUrtaH // Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 2.31- vRnte NTaH // 31 // vRnte saMyuktasya NTo bhavati // veNTaM / tAlaveNTaM // Thosthi-visaMsthule // 32 // anayoH saMyuktasya Tho bhavati // aTThI / visaMThulaM // styAna-caturthArthe vA // 33 // eSu saMyuktasya Tho vA bhavati / / ThINaM thINaM / cauTTho / aTo prayojanam / attho dhanam // TasyAnuSTreTAsaMdaSTe // 34 // uSTrAdivarjite STasya Tho bhavati // laTThI / muTThI / diTTI / siTThI / puttttho| kaTuM / surakSA / iTTho / aNiTuM / anuzreSTAsaMdaSTa iti kim / uTTo / iTTAcuNNaM vva / saMdaTTo // garne DaH // 35 // gartazabde saMyuktasya Do bhavati / TApavAdaH // gaDDo / gajhaM // ___ saMmaI-vitardi-viccharda-cchardi-kaparda-mardite rdasya // 36 // eSu rdasya DaitvaM bhavati / / saMmaDo / viaDI / viccheho / chaDui / char3I / kavaDDo / maDio / saMmaDio // gardabhe vA // 37 // gardabhe rdasya Do vA bhavati // gaDaho / gahaho // kandarikA-bhidipAle NDaH // 38 // anayoH saMyuktasya NDo bhavati // kaNDaliA / bhiNDivAlo // . stabdhe Tha-dau // 39 // stabdhe saMyuktayoryathAkramaM ThaDhau bhavataH // ThaDDo // 1B degnte NTo. 2 B Do. 3 Bdego / chaDDI. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.471. prAkRtavyAkaraNam / 470 . dagdha-vidagdha-vRddhi-vRddhe DhaH // 40 // eSu saMyuktasya Dho bhavati // daDo / viaDo / vuDI / buDo // kacina bhavati / viddha-kai-nirUviraM // zraddharddhi-mU?rdhante vA // 41 // eSu ante vartamAnasya saMyuktasya Dho vA bhavati // saDDA saddhA / iDI riddhI / muNDhA muddhA / aD addhaM // najhorNaH // 42 // anayorNo bhavati / mna / niNNaM / pajjuNNo // jJa / NANaM / saNNA / paNNA / viNNANaM // paJcAzatpazcadaza-datte // 43 // eSu saMyuktasya No bhavati // paNNAsA / paNNaraha / diNaM // ___ manyau nto vA // 44 // .manyuzabde saMyuktasya nto vA bhavati // mantU mannU // : stasya thosamasta-stambe // 45 // samastastambavarjite stasya tho bhavati // hattho / dhuI / thocN| tho| - pattharo / pasattho / asthi / sasthi // asamastastamba iti kim / samato / tambo / . stave vA // 46 // stavazabde stasya tho vA bhavati // thavo tavo // - paryaste tha-Tau // 47 // paryaste stasya paryAyeNa thaTau bhavataH // pallatyo paTTo // . A paNpadaha. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM .. [2.44. votsAhe tho hazca // 48 // ...... utsAhazabde saMyuktasya tho vA bhavati tatsaMniyoge ca hasya raH / / . utthAro ucchAho // AzliSTe la-dhau // 49 // .. AzliSTe saMyuktayoryathAsaMkhyaM la dha ityetau bhavataH // Aliddho / cihne ndho vA // 50 // . . . . cihne saMyuktasya ndho vA bhavati / NhApavAdaH // pakSe sopi // cindhaM indhaM ciNhaM // bhasmAtmanoH po vA // 51 // anayoH saMyuktasya po vA bhavati // bhappo bhasso / appA appANo / pakSe / attA // .. I-kmoH // 52 // hukmoH po bhavati // kuDDalam / kumpalaM / rukmiNI / ruppiNI / / kacit cmopi / rumI ruppI // Spa-spayoH phaH // 53 // . SpaspayoH pho bhavati / / puSpam / puppha // zaSpam / sappha // niSpeSaH / nippheso // niSpAvaH / nipphAvo // spandanam / phandaNaM / pratispardhin / pADipphaddhI // bahulAdhikArAt kacid vikalpaH / buhapphaI. buhappaI // kacinna bhavati / nippaho / NippuMsaNaM / paropparam // bhISme SmaH // 54 // .. . . bhISme Smasya pho bhavati // bhippho // zleSmaNi vA // 55 // zleSmazabde Smasya "pho vA bhavati // sepho silimho / 1 P TukmoH . 2 B po vA bhadeg. 3 P kuTamala.4 P paDipphaddhI. 5 B pho bha'. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.64 } prAkRtavyAkaraNam / 479 * tAmrAne mbaH // 56 // anayoH saMyuktasya mayukto bo bhavati // tambaM / ambaM // ambira tambira iti dezyau // ho bho vA // 57 // hvasya bho vA bhavati // jibbhA jIhA / / vA vihvale vau vazca // 58 // vihvale hvasya bho vA bhavati tatsaMniyoge ca vizabde vasya vA bho bhavati / / bhibbhalo vibbhalo vihalo // vorce // 59 // Urdhvazabde saMyuktasya bho vA bhavati // umbhaM uddhaM / / - kazmIre mbho vA // 60 // kazmIrazabde saMyuktasya mbho vA. bhavati / kmbhaarN| kamhArA / nmo maH // 61 // nmasya mo bhavati / adholopApavAdaH // jammo / vammaho / mammaNaM // . gmo vA // 62 // * gmasya mo vA bhavati // yugmam / jummaM juggaM // tigmam / timma tiggaM // - brahmacarya tUrya-saundarya-zauNDIrye ryo raH // 63 // eSu yasya ro bhavati / jApavAdaH // bamhaceraM / cauryasamatvAd barhecariaM / tUraM / sundaraM / soNDIraM // dhairye vA // 64 // dhairya yasya ro vA bhavati / / dhIraM dhijaM / sUro sujo iti tu sUrasUrya. prakRtibhedAt // 1P vihvalazabdasya ha. 2 AB kambhAro kamhAro. 3 BbambhaceraM, 4B bambhava' Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 __ hemacandrAcAryaviracitaM . [2.65 - * etaH paryante // 65 // paryante ekArAtparasya yasya ro bhavati // peranto // eta iti kim / pajjanto // Azcarye // 66 // Azcarye aitaH parasya yasya ro bhavati // accheraM // eta ityeva / acchri| ato riAra-rija-rIaM // 67 // Azcarye akArAtparasya yasya ria ara rija rIa ityete AdezA. bhavanti / / acchariaM acchaaraM accharijaM accharIaM // ata iti kim / accheraM // ___ paryasta-paryANa-saukumArye laH // 68 // . aiSu yasya llo bhavati / paryastaM pallaYa pallatthaM / pallANaM / soamalaM // pallaGko iti ca palyaGkazabdasya yalopeM dvitve ca // paliako ityapi cauryasamatvAt // bRhaspati-vanaspatyoH so vA // 69 // anayoH saMyuktasya so vA bhavati // bahassaI bahapphaI / bhayassaI bhayapphaI / vaNassaI vaNapphaI // bASpe hozruNi // 70 // bASpazabde saMyuktasya ho bhavati azruNyabhidheye // bAho netrajalam / / azruNIti kim / / bappho USmA / / kArSApaNe // 71 // kArSApaNe saMyuktasya ho bhavati // kAhAvaNo // kathaM kahAvaNo / hasvaH saMyoge [1.84] iti pUrvameva hrasvatve pazcAdAdeze / karSApaNazabdasya vA bhaviSyati // 1B // 66 // etaH. 2 PB // 68 // paryasta-paryANa-saukumArya eSu. 3 P biha. 4 A bAppho. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.76] prAkRtavyAkaraNam / 481 duHkha-dakSiNa-tIrthe vA // 72 // .... . eSu saMyuktasya ho vA bhavati // duhaM dukkhaM / para-dukkhe dukkhiA viralA / dAhiNo dakkhiNo / tUhaM titthaM // kUSmANDyAM Smo lastu NDo vA // 72 // kUSmANDyAM SmA ityetasya ho bhavati NDa ityasya tu vA lo bhavati / kohalI kohaNDI // pakSma-rama-Sma-sma-mAM mhH|| 74 // pakSmazabdasaMbandhinaH saMyuktasya imaSmasmamAM ca makArAkrAnto hakAra Adezo bhavati // pakSman / pamhAiM / pamhala-loaNA // zma / kuzmAnaH / kumhaanno| kazmIrAH / kamhArA / Sma / grISmaH / gimho / USmA / umhA / sma / asmAdRzaH / amhAriso / vismayaH / vimhao // hma / brahmA bamhA // suhmAH / sumhA / bamhaNo / bahmaceraM // kvacit mbhopi dRzyate / bambhaNo / bambhaceraM / simbho / kacinna bhavati / razmiH / rassI / smaraH / saro // . * sUkSma-zna-SNa-na-ha-ha-kSNAM NhaH // 75 // sUkSmazabdasaMbandhinaH saMyuktasya inaSNanahakSNAM ca NakArAkAnto 'hakAra Adezo bhavati // sUkSmaM / saNhaM // na / paNho / sinnho|| SNa / viNhU / jiNhU / kaNho / uNhIsaM // stra / joNhA / pahAo / paNhuo // h| vahI / jaNhU // h| puvvaNho / avaraNho // kSNa / saNhaM / tihaM // viprakarSe tu kRSNakRtsnazabdayoH ksnno| kasiNo / ' ho lhaH // 76 // haH sthAne lakArAkAnto haikAro bhavati // kalhAraM / palhAo // ... 1 B degkkheNa du. 2 Bityetasya. 3 A pakSma. 4 P pakSmalAlo.5 BbamhA / .. bada. 6A bho ..A saMbho. 8 BdegkArAde'. 9BviNhU |k. 10 Rdegnto ho bha. - 81 [ kumArapAlacarita ] Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 2.77'ka-ga-Ta-Da-ta-da-pa-za-Sa-sa-x-ka-pAmUrdhva luk // 77 // eSAM saMyuktavarNasaMbandhinAmUrdhva sthitAnAM lum bhavati // ke / bhutaM / sitthaM / / ga / duddhaM / muddhaM // Ta / SaTpadaH / chappao // kaTphalam / kapphalaM / / Da / khaDgaH / khaggo // ssddjH| sajjo // ta / uppalaM / uppAo / / da / madgaH / maggU / moggaro // pa / sutto / gutto // za / laNhaM / NiJcalo / cuai ||ss / goTThI / chttttho| niTTaro // sa / khlio| neho // ka / du:kham / dukkhaM // -p| aMta:pAtaH / aMtappAo // adho ma-na-yAm // 78 // manayAM saMyuktasyAdho vartamAnAnAM lum bhavati |m / juggaM / rassI / saro / seraM // na / naggo / laggo // ya / sAmA / kuii| vAho // sarvatra la-ba-rAmavandre // 79 // . vandrazabdIdanyatra labarAM sarvatra saMyuktasyordhvamadhazca sthitAnAM lug bhavati // UrdhvaM // la / ulkA / ukkA / valkalam / vakkalaM / / ba / zabdaH / sddo|| abdH| aho // lubdhakaH loMddhao // ra / arkaH / akko / vargaH / vaggo / adhaH / zlakSNam / saNhaM / viklavaH / vikkavo / pakkam / pakkaM pikaM / / dhvastaH / dhattho / cakram / cakkaM / prahaH / gaho / rAtriH / rattI // atra dva ityAdisaMyuktAnAmubhayaprAptau yathAdarzanaM lopaH // kacidUrdhvam / udvignaH / uvviggo // dviguNaH / vi-uNo // dvitIyaH / bIo / kalmaSam / kammasaM // sarvam / savvaM // zulbam / subbaM // kacittvadhaH / kAvyam / kavvaM / / kulyA / kullA // mAlyam / mallaM / dvipH| dio|| dvijAtiH / duAI // kacitparyAyeNa / dvAram / bAraM / dAraM // udvignH| uvviggo| uvviNNo // avandra dRti kim / candraM / saMskRtasamoyaM prAkRtazabdaH / atrottareNa vikalpopi na bhavati niSedhasAmarthyAt // 1 B ka / bhuktaM / bhu. 2 B degtaM / sikthaM / si. 3 A tappAo. 4P banne; B degcandre. 5 P bandra; B caMdra. 6 B pakkaM / pideg. P abandra; B acaMdra. 8 P bandra; B caMdraM. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.86 ] .. prAkRtavyAkaraNam / 483 dre ro na vA // 80 // drazabde rephasya vA lug bhavati // cando candro / ruddo rudro / bhaI bhadraM / samuddo samudro // hRdazabdasya sthitiparivRttau draha iti rUpam / tatra draho daho / kecid ralopaM necchanti / drahazabdamapi kazcit saMskRtaM manyate // vodrahAdayastu taruNapuruSAdivAcakA nityaM rephasaMyuktA dezyA eva / sikkhantu vodrhiio| vodraha-drahammi paDiA // dhAtryAm // 81 // dhAtrIzabde rasya lug vA bhavati // dhattI / hrasvAt prAgeva ralope dhAI / pakSe / dhaarii|| tIkSNe NaH // 82 // tIkSNazabde Nasya lug vA bhavati / / tikkhaM / tiNhaM // jJo jaH // 83 // . jJaH saMbandhino asya lug vA bhavati / / jANaM NANaM / savvajo savvaNNU / appajjo appaNNU / daivajjo daivaNNU / iGgianjo IGgiaNNU / maNojaM / maNoNNaM / ahijo ahiNNU / pajjA paNNA / ajjA ANAM / saMjA saNNA // kaMcinna bhavati / viNNANaM // . . . madhyAhne haH // 84 // madhyAhne hasya lug vA bhavati // majjhanno majjhaNho // dazAhe // 85 // pRthagyogAdveti nivRttam / dazArhe hasya luga bhavati // dsaaro|| - AdeH zmazru-zmazAne // 86 // anayorAde g bhavati // mAsU maMsU massU / masANaM // ArSe zmazAnazabdasya sIANaM susANamityapi bhavati // 1 B degbde pare re . 2 A aMgi'. 3 B aNNA. / sajjA / saM. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 hemacandrAcAryaviracitaM.. [ 2.87 vo harizcandre // 87 // harizcandrazabde zva ityasya lug bhavati / / hariando // rAtrau vA // 88 // rAtrizabde saMyuktasya lug vA bhavati // rAI rattI // anAdau zeSAdezayordvitvam // 89 // padasyAnAdau vartamAnasya zeSasyAdezasya ca dvitvaM bhvti||shess / kpptruu| bhuttaM / duddhaM / naggo / ukkA / ako / mukkho // Adeza / Dakko / jakkho / raggo / kiccI / ruppI // kvacinna bhavati / kasiNo // anAdAviti kim / khaliaM / thero / khambho / dvayostu dvitvamastyeveti na bhavati / vishnuo| bhiNDivAlo // dvitIya-turyayorupari pUrvaH // 90 // dvitIyaturyayordvitvaprasaGge upari pUrvI bhavataH / dvitIyasyopari prathamazcaturthasyopari tRtIya ityarthaH // zeSa / vakkhANaM / vagyo / mucchA / nijjharo / kaTuM / titthaM / niddhaNo / guppha / nibbhairo // Adeza / jakkho // ghasya nAsti / / acchI / majhaM / paTThI / vuDDo / hattho / Aliddho / puppha / bhibbhalo // tailAdau [2.98] dvitve okkhalaM // sevAdau [2.99] nakkhA / nahA // samAse / kai-ddhao kai-dhao / / dvitva ityeva / khAo // dIrgha vA // 91 // dIrghazabde zeSasya ghasya upari pUrvo vA bhavati // diggho dIho // na dIrghAnusvArAt // 92 // dIrghAnusvArAbhyAM lAkSaNikAbhyAmalAkSaNikAbhyAM ca parayoH zeSAdezayordvitvaM na bhavati // chUDho / nIsAso / phAso // alAkSaNika / 1 B degau // . 2 B nibbharo. 3 B nijjharo. 4P ukkhalaM.5 B se vA / ka. 6 B degNikaM. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.97] .. prAkRtavyAkaraNam / 485 pArzvam / pAsaM // zIrSam / sIsaM // IzvaraH / Isaro // dvessyH| veso // lAsyam / lAsaM // Asyam / AsaM // preSyaH / peso // avamAlyam / omAlaM // AjJA / ANA / AjJaptiH / ANattI // AjJapanaM / ANavaNaM // anusvArAt / vyasram / taMsaM // alAkSaNika / saMjhA / viMjho / kaMsAlo // ra-hoH // 93 // rephahakArayordvitvaM na bhavati // rephaH zeSo nAsti // Adezai / sundaraM / bamheMcaraM / perantaM // zeSasya hasya / vihalo // Adezasya / kahAvaNo // ... dhRSTadyumne NaH // 94 // dhRSTadyumnazabde Adezasya Nasya dvitvaM na bhavati // dhaTThajjuNo // karNikAre vA // 95 // karNikArazabde zeSasya Nasya dvitvaM vA na bhavati // kaNiAro knnnniaaro|| dRpte // 96 // dRptazabde zeSasya dvitvaM na bhavati // daria-sIheNa // * * samAse vA // 97 // zeSAdezayoH samAse dvitvaM vA bhavati // nai-ggAmo nai-gAmo / kusumappaMyaro kusum-pyro| deva-tthuI deva-thuI / hara-kkhandA hara-khandA / ANAla-kkhambho ANAla-khambho // bahulAdhikArAdazeSAdezayorapi / sa-ppivAsoM sa-pivAso / baddha-pphalo baddha-phalo / malaya-siharakkhaNDaM malaya-sihara-khaNDaM / pammukaM pamukkaM / aIsaNaM adaMsaNaM / paDikkUlaM paDikUlaM / tellokaM telokaM ityAdi / ...1 BdegjJApanaM. 2 B degNikaM. 3 PB degdeze, 4 B bambhace . 5 Bdegsya dvi. 6 P vA bha.P degsya tasya dvi. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 hemacandrAcAryaviracitaM. [2.98. tailAdau // 98 // tailAdiSu anAdau yathAdarzanamantyasyAnantyasya ca vyaJjanasya dvitvaM bhavati // tellaM / maNDukko / veillaM / ujjU / viDDA / vahuttaM // anantyasya / sottaM / pemmaM / juvvaNaM // ArSe / paDisoo / vissoasiA // taila / maNDUka / vicakila / Rju / brIDA / prabhUta / srotas / preman / yauvana ityAdi / sevAdau vA // 99 // sevAdiSu anAdau yathAdarzanamantyasyAnantyasya ca dvitvaM vA bhavati / sevvA sevA // neIM nIDaM / nakkhA nahA / nihitto nihio / vAhitto vAhio / mAukaM mAuaM / ekko eo| kouhallaM kouhalaM / vAullo vAulo / thullo thoro / huttaM hUaM / daivvaM daivaM / tuNhikko tuNhio / mukko mUo / khaNNU khaannuu| thiNaM thINaM // anantyasya / amhakkeraM amhakeraM / taM ccea taM cea / so cia so cia // sevA / nIDa / nakha / nihita / vyAhRta / mRduka / eka / kutUhala / vyAkula / sthUla / hUta / daiva / tUSNIka / mUka / sthANu / styAna / asmadIya / cea / cia / ityAdi / zAGgai GAtpUrvot / / 100 // , zAGge GAtpUrvo akAro bhavati // sAraGgaM // kSmA-zlAghA-ratnentyavyaJjanAt // 101 // eSu saMyuktasya yadantyavyaJjanaM tasmAtpUrvod bhavati // chamA / salAhA / rayaNaM // ArSe sUkSmepi / suhamaM // snehAnyorvA // 102 // anayoH saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrvokAro vA bhavati // saNeho neho / agaNI aggI // 1 B neDaM. 2 A thero. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.107]. prAkRtavyAkaraNam / plakSe lAt // 103 // plakSazabde saMyuktasyAntyavyaJjanAllAtpUrvod bhavati || palakkho // 487 - zrI hI kRtsna-kriyA - diSTyAsviMt // 104 // eSu saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrva ikAro bhavati || hai | arihai / arihA / rihA / bariha || zrI / sirI // hrI / hirI // hrItaH / hirIo // ahnIkaH | ahirIo // kRtsnaH / kasiNo // kriyA / kiriA || ArSe tu / iyaM nANaM kiyA -hINaM // diSTyA / diTThiA || rza - - tapta vaje vA // 105 // zarSayostaptavatraiyo saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrva ikAro vA bhavati // zai / Ayariso AyaMso / sudarisaNo sudaMsaNo / darisaNaM / daMsaNaM // rSa / varisaM vAsaM / varisA vAsA / varisa - sayaM vAsa sayaM // vyavasthitavibhASayA kvacinityam / parAmariso / hariso / amariso // ta / tavio tatto // va / varaM vajjaM // lAt / / 106 / / saMyuktasyAntyavyaJjanAllAtpUrva id bhavati || kilinnaM / kiliGkaM / siliGkaM / piluGkaM / piloso / silimho / sileso / sukkilaM / suilaM / siloo / kileso / ambilaM / gilAi / gilANaM / milAi / milANaM / kilammai / kilantaM / / kvacinna bhavati / kamo / pavo / vippavo / sukka pakkho || utplAvayati / uppAvei // - syAd-bhavya-caitya- cauMryasameSu yAt / / 107 / / syAdAdiSu cauryazabdena sameSu ca saMyuktasya yAtpUrva id bhavati // siA / siA-vAo / bhavio / ceiaM // cauryasama / coriaM / theriaM / bhAriA / gambhIriaM / gahIriaM / Aryario / sundariaM / soriaM / vIriaM / variaM / sUrio / dhIriaM / bamhacariaM // 1 1 BSTyAmit. 2 B ariho. 3 PB hirio. 4 B ahario B yoH saM, 6 PB taptaH, 7 PB vajraM. 8 P sukilaM. 9 P Airio. 10B baMbhaca', Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 hemacandrAcAryaviracitaM . [2.108svapne nAt // 108 // svapnazabde nakArAtpUrva id bhavati // siviNo // snigdhe vAditau // 109 // snigdhe saMyuktasya nAtpUrvI aditau vA bhavataH // saNiddhaM siNiddhaM / . pakSe niddhaM // - kRSNe varNe vA // 110 // kRSNe varNavAcini saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrvI aditau vA bhavataH // kasaNo kasiNo kaNho / varNa iti kim // viSNau kaNho // .. ' uccArhati // 111 // arhat-zabde saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrva ut aditau ca bhavataH // araho araho ariho / aruhanto arahanto arihanto // __ padma-chadma-mUrkha-dvAre vA // 112 // eSu saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrva ud vA bhavati // paumaM pommaM / chauma chammaM / murukkho mukkho / duAraM / pakSe / vaarN| derN| dAraM // - tanvItulyeSu // 113 // ukArAntA GIpratyayAntAstanvItulyAH / teSu saMyuktasyAntyavyaJjanAtpUrva ukAro bhavati // taNuvI / lahuvI / garuvI / bahuvI / puhuvI / mauvI / / kvacidanyatrApi / nunnam / surugdhaM // ArSe / sUkSmam / suhumaM // ekasvare zvaH-sve // 114 // ekasvare pade yau zvas sva ityetau tayorantyavyaJjanAtpUrva ud bhavati / / zvaH kRtam / suve kayaM / / sve janAH / / suve jaNA // ekasvara iti kim / sva-janaH / sa-yaNo / / . 1 B nAtpU. 2 P NiddhaM. 3 Bdegktavya'. 4 P raM / bAraM / dedeg. AB degntAt GI. 6 A pahuvI. 7 A degnyadapi. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.123] prAkRtavyAkaraNam / jyAyAmIt // 115 // jyAzabde antyavyaJjanAtpUrva Id bhavati || jIA // kareNU-vArANasyo ra NorvyatyayaH // 116 // anayo rephaNakArayorvyatyayaH sthitiparivRttirbhavati // kaNerU / vANArasI || strIliGganirdezAtpuMsi na bhavati / eso kareNU // AlAne lanoH / / 117 // AlAnazabde lanorvyatyayo bhavati // ANAlo / ANAla khambho || acalapure caloH // 118 // acalapurazabde cakAralakArayorvyatyayo bhavati // alacapuraM // 489 mahArASTre ha-roH // 119 // mahArASTrazabde harorvyatyayo bhavati || marahaTTaM // hRde ha - doH // 120 // hRdazabde hakAradakArayorvyatyayo bhavati // ho || ArSe / harae maNDara || haritAle ra- lorna vA // 121 // haritAlazabde * rakAralakArayorvyatyayo vA bhava // haliAro . hariAlo / laghuke la-hoH / / 122 // laghukazabde ghasya hatve kRte lahorvyatyayo vA bhavati / haluaM / lahuaM // ghasya vyatyaye kRte padAditvAt ho na prApnotIti hakaraNam || lalATe la-DoH // 123 // lalATazabde lakAraDakArayorvyatyayo bhavati vA // NaDAlaM / NalAGaH / 1. Pdeglakhambho. 2 Bdeg pure zadeg 3 P daho. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 hemacandrAcAryaviracitaM [2.124lalATe ca [1.257] iti Aderlasya NavidhAnAdiha dvitIyo laH sthaanii|| hye hyoH // 124 // hyazabde hakArayakArayorvyatyayo vA bhavati // guhyam / guyhaM gujjhaM // sahyaH / sayho sjjho|| stokasya thoka-thova-thevAH // 125 // stokazabdasya ete traya AdezA bhavanti vA // thokaM thovaM thevaM / pakSe / thoaN|| duhita-bhaginyo--A-bahiNyau // 126 // anayoretAvAdezau vA bhavataH // dhUA duhiA / bahiNI bhaiNI // vRkSa-kSiptayo rukkha-chUDhau // 127 // vRkSakSiptayoryathAsaMkhyaM rukkha chUDha ityAdezau vA-,bhavataH / rukkho vccho| chUDhaM khittaM / ucchUDhaM / ukkhittaM // vanitAyA vilayA // 128 // vanitAzabdasya vilayA ityAdezo vA bhavati // vilayA vaNiA // vilayeti saMskRtepIti kecit // . gauNasyeSata kUraH // 129 // ISacchabdasya gauNasya kUra ityAdezo vA bhavati / / ciMca vva kUra-pikko / . pakSe / Isi // striyA itthI // 130 // strIzabdasya itthI ityAdezo vA bhavati // itthI thI // . dhRterdihiH // 131 // dhRtizabdasya dihirityAdezo vA bhavati // dihI dhiI / 1P degpakkA. 2 B vA // dihI. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.138] prAkRtavyAkaraNam / mAjIrasya maJjara-arau // 132 // mArjAraMzabdasya maJjara vaJjara ityAdezau vA bhavataH / maJjaro vaJjaro / pakSe | majjAro || vaiDUryasya veruliaM // 133 // vaiDUryazabdasya : verulia ityAdezo vA bhavati || veruliaM / veDujaM // 1 ehi etA idAnImaH // 134 // asya etAvAdezau vA bhavataH // ehi / ettA / iANi // pUrvasya puramaH // 135 // pUrvasya sthAne purima ityAdezo vA bhavati / / purimaM puvvaM // trastasya hittha - tadvau / / 136 // 491 trasta zabdasya hittha taTTa ityAdezau vA bhavataH // hitthaM taGkaM tatthaM // bRhaspatau baho bhayaH // 137 // bRhaspatizabde baha N ityasyAvayavasya bhaya ityAdezo vA bhavati / / bhaya: saI bhayaphaI bhayappaI || pakSe | bahassaI | baharaphaI / bahappaI || vA bRhaspatI [ 1.138 ] iti ikAre ukAre ca bissAI | bihaI | bippaI / buhassa | buhaI |paI || malino bhaya- zukti chuptArabdha- padAtermailAvaha - sippi-chikA - datta - pAikaM // 138 // malina~ / malinAdInAM yathAsaMkhyaM mailAdaya AdezA vA bhavanti // mailaM maliNaM || ubhayai / avahaM / uvahamityapi kecit / AsaM / ubhayatralaM / / ArSe / ubhayokAlaM // zukti / sippI suMttI // avaho - 1 B mArjArasya. 2 B vaiDujaM. 3 B ' taTThAvityA . 4 P ityetasya bha. 5 B bihRppaI / malideg. 6 PB malinaM. 7 PB ubhayaM. 8P zuktiH 9 B tI // supta / chupta // Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 hamacandrAcAryaviracitaM . [ 2.139chupta / chikko chutto // Arabdha / ADhatto Araddho // padauti / poikko pAI // daMSTrAyA dADhA // 139 // pRthagyogAdveti nivRttam / daMSTrAzabdasya dADhA ityAdezo bhavati // dADhI / ayaM saMskRtepi // * bahiso bAhiM-bAhirau // 140 // . ... bahiHzabdasya bAhiM bAhira ityAdezau bhavataH // bAhiM bAhiraM // adhaso hehuuN|| 141 // adhaszabdasya heTTha ityayamAdezo bhavati // heDheM // mAtR-pituH svasuH siA-chau // 142 // mAtRpitRbhyAM parasya svasRzabdasya siA chA ityAMdezau bhavataH // mAusiA / mAu-cchA / piu-siA / piu-cchA // - tiryacastiricchiH // 143 // . tiryacazabdasya tiricchirityA dezo bhavati // tiricchi pecchai // ArSe tirioM ityAdezopi / tiriA // gRhasya gharopatau // 144 // gRhazabdasya ghara ityAdezo bhavati patizabda zcet paro na bhavati // ghro| ghara-sAmI / rAya-haraM // apatAviti kim / gaha-vaI // zIlAdyarthasyeraH // 145 // zIladharmasAdhvarthe vihitasya pratyayasya ira ityAdezo bhavati / / hasanazIlaH hasiro / roviro / lajiro / jmpiro| veviro| bhmiro| uussiro|| kecit tRna eva iramAhusteSAM namiragamirAdayo na sidhyanti / tRnotra rAdinA bAdhitatvAt // 1P chuptaH. 2 PArabdhaH. 3 PB padAtiH. 4 ApAyako. 5 PdADhA / bahi. 6 PB ityAde'. 7 B tiryaca. 8 Pdegcchi ityA . 9A tiria. 1: B degyagharaM. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.151] prAkRtavyAkaraNam / 493 + ktvastumattUNa-tuANAH // 146 // ktvApratyayasya tum at tUNa tuANa ityete AdezA bhavanti // tum / duTuM / mottuM // at / bhamia / ramia // tUNa / ghettUNa / kAUNa // tuANa / bhettuANa / souANa // vandittu ityanusvAralopAta // vandittA iti siddhasaMskRtasyaiva valopena / / kaTTai iti tu ArSe / idamarthasya keraH // 147 // idamarthasya pratyayasya kera ityAdezo bhavati // yuSmadIyaH / tumhakero // asmadIyaH / amhakero // na ca bhavati / maIa-pakkhe / pANiNIA // para-rAjabhyAM kva-Dikau ca // 148 // para rAjan ityetAbhyAM parasyedamarthasya pratyayasya yathAsaMkhyaM saMyukto ko Dit ikkazcAdezau bhavataH / cakArAtkerazca // parakIyam / pArakaM / parakaM / pArakeraM // rAjakIyam / rAikaM / rAyakeraM // .. yuSmadasmadoja eccayaH // 149 // . AbhyAM parasyedamarthasyAla eJcaya ityAdezo bhavati // yuSmAkamidaM yauSmAkam / tumheccayaM / evam amheccayaM / / varcaH // 15 // vateH pratyayasya dvirukto vo bhavati // mahuravva pADaliutte pAsAyA / / sarvAGgAdInasyekaH // 151 // sarvAGgAt sarvAdeH pathyaGgaM [he. 7.1] ityAdinA vihitasyenasya sthAne ika ityAdezo bhavati // sarvAGgINaH / savvaGgio // ... 1A ANA ideg 2 B siddhaM saMdeg. 3 B kaTu. 4 B bhavaMti maIapakkhe pA; P bhavati // maIa pakkho / pA. 5 B degko ka Dit. 6 PB degkaM / pA. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 2.152. patho NasyekaH // 152 // nityaM NaH panthazca [he. 6. 4] iti yaH patho No vihitastasya ikaT bhavati // pAnthaH / pahio // IyasyAtmano NayaH / / 153 // AtmanaH parasya Iyasya Naya ityAdezo bhavati // AtmIyam / appaNayaM // tvasya DimA-ttaNau vA // 154 // tvapratyayasya DimA ttaNa ityAdezau vA bhavataH // pINimA / pulphimaa|. pINattaNaM / pupphattaNaM / pakSe / pINattaM / pupphattaM // imnaH pRthvAdiSu niyatatvAt tadanyapratyayAnteSu asya vidhiH // pInatA ityasya prAkRte pINayA iti bhavati / pINadA iti tu bhASAntare / teneha talo dA na .. kriyate // anaGkoThAttailasya DellaH // 155 // aGkoThavarjitAcchabdAtparasya tailapratyayasya Della ityAdezo bhavati // surahi-jaleNa kaDuellaM / / anaGkoThAditi kim / aGkollatallaM // yattadetadotorittia etalluk ca // 156 // ebhyaH parasya DAvAderatoH parimANArthasya ittia ityAdezo bhavati etado luk ca // yAvat / jiktiaM // tAvat / tittiraM // etAvat / ittiaN|| idaMkimazca Dettia-Dettila~-DedahAH // 157 // idakiMbhyAM yattadetadbhayazca parasyAtorDAvatorvA Dita ettia aittila ehaha ityAdezA bhavanti etallak ca // iyat / ettiaM / 'ettilaM / edahaM // kiyat / "ketti| kattilaM / kedahaM // yAvat / jetirN| 1B degkaTa nityaM NaH // 52 // pantha . 2 A no'NayaH, 3 A puSphattaM. 4P anakoThava. 5 A surahIja. 6 A Dittila. 7 Bdeglladeg. 8 B Dit. 9 A ittila. 10 A ittilaM. 11 A kittiaM. 12 A kittilaM.. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.161].. prAkRtavyAkaraNam / 495 'jettilaM / jeddahaM // tAvat / tettiaM / tettilaM / tehahaM // etAvat / 1 ettiaM / ettilaM / eddahaM // kRtvaso hutaM // 158 // vAre kRtvas [ he0 7 2 ] iti yaH kRtvas vihitastasya huttamityA dezo bhavati // sayahutaM / sahassahuttaM // kathaM priyAbhimukhaM piyahuttaM / abhimukhArthena huttazabdena bhaviSyati // AlvillollAla-vanta-mantettera - maNA matoH / / 159 // Alu ityAdayo nava AdezA matoH sthAne yathAprayogaM bhavanti // Alu~ / nehAlU | dayAlu | IsAlU / lajjAluA || illa | sohillo | chAillo / jAmaillo // ulla / viArullo / maMsullo | pllo || Ala | sAlo / jAlo / DAlo / rasAlo / joNhAlo || vanta // dhaNavanto / bhattivanto // manta | haNumanto / sirimanto / puNNamanto // itta / kavvaitto / mANaitto // ira // Namo // kecinmAdezamapIcchanti / / athao | gavviro / rehiro || maNa / haNumA / matoriti kim / to do taso vA // 160 // tasaH pratyayasya sthAne to do ityAdezau vA bhavataH // savvatto savvado / jatto jado / tatto ekato ekado / annatto annado / katto ko / tado / ito ido / pakSe / savvao / ityAdi // po hi-ha- tthAH // 161 // pratyayasya ete bhavanti // yatra / jahi / jaha / jattha // tatra / tahi / taha / tattha / kutra / kahi / kaha / kattha || anyatra | annahi | annaha / annattha || 1 A jittilaM. 2 BdeglaM. 3 A tittilaM. 4 A ittilaM. 5 B daya A. 6 B AlU. 7 B lajjAluA. 8 A dapphullo. 9 B dezau bhadeg 10 A egado. 11 P degtralo. 12 P . Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM [2.162* vaikAdaH si si iA // 162 // ekazabdAtparasya dApratyayasya si siaM iA ityAdezA vA bhavanti // . ekadA / ekkasi / ekkasi / ekkaiA / pakSe / egayA // Dilla-Dullau bhave // 163 // bhaverthe nAmnaH parau illa ulla ityetau Ditau pratyayau bhavataH // gAmiliA / purillaM / heTThillaM / uvarillaM / appullaM // AlvAlAvapI-. . cchantyanye // svArthe kazca vA // 164 // svArthe kazcakArAdillollau Ditau pratyayau vA bhavataH // ka / kukarmapiJjarayaM / cndo| gayaNayammi / dharaNIhara-pakkhubbhantayaM / duhie rAma-hiayae / ihayaM / AleTuMaM / AzleSTumityarthaH // dvirapi bhavati / bahuayaM / kakAroccAraNaM paizAcikabhASArtham / yathA / vatanake vatanakaM samappetUna // illa / nijiAsoa-pallavilleNa / purillA / purA puro vA / / ulla / maha piullo| muMhullaM / htthullo| pakSe / cndo| gayaNaM / iha / AleTuM / bahu / bahuaM / muhaM / hatthA // kutsAdiviziSTe tu saMskRtavadeva kapa siddhaH // yAvAdilakSaNaH . kaH pratiniyataviSaya eveti vacanam // llo navaikAdvA // 165 // AbhyAM svArthe saMyukto 'lo vA bhavati // navallo / ekallo // sevAditvAt kasya dvitve ekallo / pakSe / navo / ekko / eo| upareH saMvyAne // 166 // saMnyAnerthe vartamAnAduparizabdAt svArthe llo bhavati / / avarillo // saMvyAna iti kim / avariM // . 1 B iAdezA. 2 A degekaiA. 3 Pdegmarasapi0. 4 Bdeghiyaae; Adeghiae. 5P AledhduaM. 6 B degttUNa, 7 P purillA. 8 A mahullaM. 9 B hatthullo. 1. B degva kasi'; P kaH. 11 B degniyata evedeg. 12 AB lo..13 P avari. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.174 ] .. prAkRtavyAkaraNam / 494 - bhruvo mayA DamayA // 167 // . bhrUzabdAtsvArthe mayA DamayA ityetau pratyayau bhavataH // bhumayA / bhamayA // zanaiso Diam // 168 // zanaiszabdAtsvArthe Diam bhavati // saNiamavagUDho // - manAko na vA DayaM ca // 169 // manAkzabdAtsvArthe Dayam Diam ca pratyayo vA bhavati // maNayaM / maNiyaM / paMkSe / maNA // mizrADDAliaH // 170 // . . mizrazabdotsvArthe DAliaMH pratyayo vA bhavati // miisaaliaN| pakSe / mIsaM // . ro dIrghAt // 171 // dIrghazabdAtparaH svArthe ro vA bhavati // dIharaM / dIhaM // .: svAdeH saH // 172 // .. bhAve tva-tala [ he0 7.1 ] ityAdinA vihitAtvAdeH paraH svArthe sa . eva tvAdiS bhavati // mRdukatvena / mauattayAi / / AtizAyikA ttvAtizAyikaH saMskRtavadeva siddhaH / jeTTayaro / knni?yro|| - vidyutpatra-pItAndhAllaH // 173 // ebhyaH svArthe lo vA bhavati / vijjulA / pattalaM / pIvalaM / pIalaM / andhalo / pakSe / vijjU / pattaM / piiaN| andho // kathaM jamalaM / yamalamiti saMskRtazabdAd bhaviSyati // .. goNAdayaH // 174 // goNAdayaH zabdA anuktaprakRtipratyayalopAgamavarNavikArA bahulaM ni 1 B manAko vA DayaM DiyaM ca; A degkA Dayazca, 2 B pratyayau vA bhavataH, 3.A 'bdADA . 4 Bdegyo bha. 5 BdegbdAt svA. 6 vihitatvA'. 7 B kani?. 82 [ kumArapAlacarita] : --.. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 hemacandrAcAryaviracitaM [2.174pAtyante // gauH| gonno| gAvI // gAvaH / gAvIo // balIvardaH / baillo // ApaH / AU // paJcapaJcAzat / paJcAvaNNA / paNapannA // tripazcAzat / tevaNNA / tricatvAriMzat / teAlIsA // vyutsargaH / viusaMggo // vyutsarjanam / vosiraNaM // bahirmaithunaM vA / bahiddhA // kAryam / NAmukkasi / / kvacit / katthai / udvahati / muvvahai // apasmAraH / vamhalo // utpalam / kanduha // dhidhika / chichi / dhiddhi / dhigastu / dhiratthu / pratispardhA / paMDisiddhI / pADisiddhI / / sthAsakaH / caccikaM // nityaH / nihelaNaM // maghavAn / maghoNo / sAkSI / sakkhiNo // janma / jammaNaM // mahAn / mahanto / / bhavAn / bhavanto // AzIH / AsIsA // kacit hasya iMbhau // bRhattaram / vaDDayaraM // himoraH / bhimoro // lasya H / kSullakaH / khuDuo / / ghoSANAmatano gaaynH| ghAyaNo // vaiDaH / vaDho // kakudam / kakudhaM // akANDam / atthaka // laijAvatI / . lajAluiNI // kutUhalam / kuhUM // cUtaH / mAyando / mAkandazabdaH saMskRtepItyanye // viSNuH / bhaTTio // zmazAnam / karasI // asurAH / agayA / khelam / kheDu / pauSpaM rjH| tiGgicchi / dinm| allaM // samarthaH / pakalo / / paNDakaH / Nelaccho // karpAsaH / palahI // balI / ujelo // tAmvUlam / asuraM // puNshclii| chiMchaI // zAkhA / saahulii| ityAdi // vAdhikArAtpakSe yathAdarzanaM gauo ityAdyapi bhavati // golA goAvarI iti tu godAgodAvarIbhyAM siddham // bhASAzabdAzca / aahitth| lallaka / viDira / paJcaDDia / uppehaDa / maDapphara / paiicchira / aTTamaTTa / vihaDapphaDa / ujjalla / hallapphala ityAdayo mahArASTravidarbhAdidezaprasiddhA lokatovagantavyAH // kriyA 1B gAvA. 2 A paJcAvannA. 3P paNavaNNA; B paNaannA. 4 B viussaggo. 5A sariNaM. 6 A paDisiddhI / sthA. 7 B degsiddhA. 8 B sAkkhiNo. 9 B AzIsA. 10 B Dabhau. 11 B DaH, 12 P vaTaH. 13 B vaTo. 14 P acchakaM. 15 B lajjAvalI. 16 BdegtopI. 17B pakkale. 18 BpaMDitaH, 19B ujalo. 20 B tAmbUlaH, 21 P UsuraM; B kusuraM. 22 B chicchaI. 23 B bhAhiccha. 24 B lalaka. 25 B paDisthira.26 Bhalapphala, . Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.180 prAkRtavyAkaraNam / 499 zabdAzca / avayAsai / phumphullai / upphAlei / ityAdayaH / ataeva ca kRSTa-ghRSTa-vAkya-vidvas-vAcaspati-viSTarazravas--pracetas-prokta-protAdInAM kibAdipratyayAntAnAM ca agnicitsomatsuglasumletyAdInAM pUrvaiH kavibhiraprayuktAnAM pratItivaiSamyaparaH prayogo na kartavyaH zabdAntaraireva tu tadarthobhidheyaH / yathA kRSTaH kuzalaH / vAcaspatiguruH / viSTarazravA harirityAdi / ghRSTazabdasya tu sopasargasya prayoga iSyata eva / mandarayaDa-parighaTuM / taddiasa-nihaTThANaGga ityAdi // ArSe tu yathAdarzanaM sarvamaviruddham / yathA / ghaTThA / maTThA / viusaa| sua-lakkhaNANusAreNa / vakkantaresu a puNo ityAdi / avyayam / / .175 // .. adhikAroyam / itaH paraM ye vakSyante A pAdasamAptestevyayasaMjJA jJAtavyAH // taM vAkyopanyAse // 176 // tamiti vAkyopanyAse prayoktavyam // taM tiasa-bandi-mokkhaM / / .. Ama abhyupagame / / 177 // Ametyabhyupagame prayoktavyam / / Ama baeNhalA vaNolI // . ...Navi vaiparItye // 178 // NavIti vaiparItye prayoktavyam / / Navi hA vaNe / / ... puNaruttaM kRtakaraNe // 179 // puNaruttamiti kRtakaraNe prayoktavyam / . ai suppai paMsuli NIsahehi aGgehi puNaruttaM // handi viSAda-vikalpa-pazcAttApa-nizcaya satye // 180 // handi iti viSAdAdiSu prayoktavyam / 1 BP eva kuSTa'. 2 A suglu. 3 BdegghaDa. 4 BdegvyasaMzakA.5 B bahulA, Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 hemacandrAcAryaviracitaM . [2.189... handi calaNe Nao so Na mANio handi hunja ettaahe| handi na hohI bhaNirI sA sijjai handi tuha kaje // handi / satyamityarthaH // handa ca gRhANArthe // 181 // handa handi ca gRhANArthe prayoktavyam // handa paloesu imaM / handi / gRhANetyarthaH // miva piva viva vva va via ivArthe vA // 182 // ete ivArthe avyayasaMjJakAH prAkRte vA prayujyante / / kumuaM miva / candaNaM piva / haMso viva / sAaro vva / khIroo sesassa va. nimmoo / kamalaM via / pakSe / nIluppala-mAlo iva // .. jeNa teNa lakSaNe // 183 // jeNa teNa ityeto lakSaNe prayoktavyau // bhamara-ru jeNa kamala-vaNaM / bhamara-ruaM teNaM kamala-vaNaM // Nai cea cia ca avadhAraNe // 184 // . etevadhAraNe prayoktavyAH // gaIe Nai / jaM cea maulaNaM loaNANaM / aNubaddhaM taM cia kAmiNINaM / sevAditvAd dvitvamapi / te cia dhannA / te cea supurisA // ca / sa ca ye rUveNa / sa ca sIleNa // bale nirdhAraNa-nizcayayoH // 185 // bale iti nirdhAraNe nizcaye ca prayoktavyam // nirdhAraNe / bale puriso dhaNaMjao khattiANaM / nizcaye / bale sIho / siMha evAyam // kirera hira kilArthe vA // 186 // kira ira hira ityete kilArthe vA prayoktavyAH // kallaM kira kharahiao / tassa ira / pia-vayaMso hirai // pakSe / evaM kila teNa siviNae bhaNiA // 1 B khAroo. 2 B mAla. 3 B degtau pra. 4 A suvurisA. 5 B paka". 6 B hiraM mANaNijjo. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.193 ] .. prAkRtavyAkaraNam / 501 .. Navara kevale // 187 // kevalArthe Navara iti prayoktavyam // Navara piAI cia NivvaDanti // Anantarye Navari // 188 // Anantarye NavarIti prayoktavyam // Navari a se rahu-vaiNA // kecittu kevalAnantaryArthayorNavaraNavari ityekameva sUtraM kurvate tanmate ubhAvapyubhayAau~ / alAhi nivAraNe // 189 // . alAhIti nivAraNe prayoktavyam // alAhi kiM vAIeNa leheNa // aNa jAiM naarthe // 190 // aNa NoiM ityetau naborthe prayoktavyau // aNacintiamamuNantI / NAI karemi rosaM // . mAI mArthe // 191 // mAiM iti mArthe prayoktavyam // mAiM kAhI rosaM / mA kArSId roSam / / ___ haddhI nirvede // 192 // haddhI ityavyayamata eva nirdezAt hAdhikzabdAdezo vA nirvede prayokta yam // haddhIhaddhI / hA dhauhadhAha // - vevve bhaya-vAraNa-viSAde // 193 // bhayavAraNaviSAdeSu vevve iti prayoktavyam // - vevve ti bhaye vevve tti vAraNe jUraNe a vevve tti| . ullAvirIi vi tuhaM vevve tti mayacchi ki NeaM // 1 // kiM ullAvantIe ua jUrantIeN kiM tu bhIAe / uvvADirIeN vevve tti tIeN bhaNi na vimharimo // 2 // 1 B NavaraM. 2 PB kevalerthe. 3 B nivvaDaMti. 4 B vAueNa. 5 A NAI. 6 PB najathe. 7 BdegNanti. 8 A mA. 9 A kAIhIa. 10 A vyaM / haddhIhAdhA. 11 B pAhA. 12 A ullAvantIe. 13 A oa. 14 P nu. 15 B uccADi. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 hemacandrAcAryavirIcataM [ 2.194 vevva ca AmantraNe // 194 // vevva vebve ca AmantraNe prayoktavye // vevva gole / vevve murandale vahasi pANiaM // mAmi halAhale sakhyA vA / / 195 / ete sakhyA AmantraNe vA prayoktavyAH // mAmi sarisakkharANa vi // paNavaha mANassa halA || hale hayAsassa / pakSe / sahi erisi cia gaI // de saMmukhIkaraNe ca // 196 // saMmukhIkaraNe sakhyA AmantraNe ca de iti prayoktavyam // de pasia tAva sundari // de A pasia niattasu / huM dAna-pRcchA - nivAraNe // 197 // huM iti dAnAdiSu prayujyate // dAne / huM geNha appaNo cia || pRcchAyAm / hu~ sAha sabbhAvaM || nivAraNe / huM nillajja samosara // hu khu nizcaya-vitarka-saMbhAvana - vismaye // 198 // 1 khu ityetau nizcayAdiSu prayoktavyau / nizcaye / taM pi hu acchinnasirI / taM khu sirIeN rahassaM // vitarkaH UhaH saMzayo vA / Uhe / na hu varaM saMgahiA / eaM khu hasai // saMzaye / jalaharo khu dhUmavaDalo khu || saMbhAvane / tairIuM Na hu Nava imaM / eaM khu hasai || vismaye / ko khu eso sahassa-siro || bahulAdhikArAdanusvArAtparo hu prayoktavyaH // U garhAkSepa - vismaya- sUcane // 199 // U iti garhAdiSu prayoktavyam // garhA / U Nillajja || prakrAntasya vAkyasya viparyAsAzaGkAyA vinivartanalakSaNa AkSepaH // U kiM mae bhaNiaM || vismaye / U kaha muNi ahayaM // sUcane / U keNa na viNAyaM // B 1 B pANIyaM. 2 B degte / huM gehaNha appaNovvia. 3 A sAhasa; sAhusu. 4 Pdeg siriM; B deg sirIyaradeg 5 B tariuM. 6 B NavaraM. 7B. muNiNA. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.204].. prAkRtavyAkaraNam / 503 .. thU kutsAyAm // 200 // ) iti kutsAyAM prayoktavyam // thU nillajjo loo // re are saMbhASaNa-ratikalahe // 201 // anayorarthayoryathAsaMkhyametau prayoktavyau // re saMbhASaNe / re hiaya maDaha-sariA // are ratikalahe / are mara samaM mA karesu uvahAsaM // -- hare kSepe ca // 202 // kSepa saMbhASaNaratikalahayozca hare iti prayoktavyam // kSepe / hare Nilaja // saMbhASaNe / hare purisA // ratikalahe / hare bahu-vallahai // .. o sUcanA-pazcAttApe // 203 // o iti sUcanApazcAttApayoH prayoktavyam // sUcanAyAm / o aviNaya-tattille // pazcAttApe / o na mae chAyA ittiAe // vikale tu utAdezenaivaukAraNa siddham / / o viraemi nahayale // .: abbo sUcanA-duHkha-saMbhASaNAparAdha-vismayAnandAdara-bhaya - kheda-viSAda-pazcAttApe // 204 // * avyo iti sUcanAdiSu prayoktavyam // sUcanAyAm / avvo dukkara'yAraya / duHkhe / avvo dalanti hiyayaM // saMbhASaNe / avvo kimiNaM phimiNaM // aparAdhavismayayoH / avyo haranti hiayaM taha vi na vesA havanti juvaINa / avvo ki pi rahassaM muMNanti dhuttA jaNabbhahiA // 1 // AnandAdarabhayeSu / avvo supahAyamiNaM avvo ajamha sAphailaM jii| avvo aiammi tume navaraM jai sA na jUrihiI // 2 // 1 A ) ku. 2 B siriA. 3 A degvallabha. 4 A degyatittile. 5 B degzena .. okAreNaiva si. 6 P hiayaM avvo kiM pi. 7 A sugaMti. 8 A saphalaM. SA so. 10 A deghai. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 hemacandrAcAryaviracitaM . [2.205khede / avvo na jAmi chattaM // vissaade| avvo nAsenti dihiM pulayaM vaDDenti denti raNaraNayaM / . emhi tassea guNA te cia avvo kaha Nu eaM // 3 // pazcAttApe / __ avvo taha teNa kayA ahayaM jaha kassa sAhemi // ai saMbhAvane // 205 // saMbhAvane ai iti prayoktavyameM // ai diara kiM na pecchasi // vaNe nizcaya-vikalpAnukampye ca // 206 // vaNe iti nizcayAdau saMbhAvane ca prayoktavyam // vaNe demi / nizcayaM dadAmi // vikalpe / hoi vaNe na hoi / bhavati vA na bhavati // anukampye / dAso vaNe na muccai / dAsonukampyo na tyajyate // saMbhAvane / natthi vaNe jaM na dei nihi-pariNAmo / saMbhAvyate eta-, dityarthaH // maNe vimarze // 207 // maNe iti vimarze prayoktavyam // maNe suuro| kiM svitsUryaH // anye manye ityarthamapIcchanti / ... ammo Azcarye // 208 // ammo ityAzcarye prayoktavyam / / ammo kaha pArijai // svayamorthe appaNo na vA // 209 // svayamityasyArthe appaNo vA prayoktavyam // visayaM visanti appaNo kamala-sarA / pakSe / sayaM ceoM muNasi karaNijaM // pratyekamaH pADikaM pADiekaM // 210 // pratyekamityasyArthe pADikaM pADiekaM iti ca prayAktavyaM vA / pADikkaM / pADiekaM / pakSe / ptteaN|| 1P chittaM; A kkhittaM. 2 AP degde / avvo kaha Nu (P kaha nu) eaM. 3 AdegyoktavyaH. 4 A narape'. 5 Adegmpyo vane na. 6 AB janna. 7 B ceva suNasi. 8 A degti pra. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.217] prAkRtavyAkaraNam / . ua pazya / / 211 // iti pazyetyasyArthe prayoktavyaM vA // aniccala- nidA bhisiNI-pattaMmi rehai balAA / nimmala-maragaya-bhAyaNa - pariTTiA saGgha-sutti vva / / pakSe pulaAdayaH / / 505 iharA itarathA / / 212 // irA iti itarathArthe prayoktavyaM vA // iharA nIsAmanehi~ / pakSe / iarahA || ekkasariaM jhagiti saMprati // 293 // ekkasariaM jhagityarthe saMpratyarthe ca prayoktavyam // ekkasariaM / jhagiti sAMprataM vA // moraullA mudhA // 214 // moraullA iti mudhArthe prayoktavyam || moraullA | mudhetyarthaH // darArdhAlpe // 215 // dara ityavyayamardhArthe ISadarthe ca prayoktavyam // dara - viasiaM . ardheneSadvA vikasitamityarthaH // kiNo prazna / / 216 // kiNo iti prazne prayoktavyam || kiNo dhuvasi || I - je-rAH pAdapUraNe // 217 // i~ je ra ityete pAdapUraNe prayoktavyAH || na uNA IM acchAI / aNukulaM vo je / gehai ra kalama - govI || aho | ho / " ho / hA / 1 B pazye. 2 AP niSkaMdA / pakSe. 3 B nIsAsannehiM. 4 B IjeirA : . 5 B I je ira; A ijerA. 6 B I. 7 A icchAI 8 BdegI. 9 A votUM. 1. B mAgovi. 11 B he / hAhA / nAdeg. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . [2.18nAma / ahaha / 'hI si / ayi / ahi / ari ri ho ityAdayastu saMskRtasamatvena siddhAH // pyAdayaH // 218 // pyAdayo niyatArthavRttayaH prAkRte prayoktavyAH // pi vi apyarthe // ityAcAryazrIhemacandrasUriviracitAyAM sidhdahemacandrAbhidhAna: khopajJazabdAnuzAsanavRttau aSTamasyAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH // dviSatpurakSodavinodahetorbhavAdavAmasya bhavaDhujasyaH / ayaM vizeSo bhuvanaikavIra paraM na yatkAmamapAkaroti / / 1 / / 1 P ho / si / api. 2 A ahoha. 3 P ari / ri / ho. 4 P omits this verse. 5 B karoSi. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ahaM // vIpsyAtsyAdevIMpsye svare mo vA // 1 // vIpsArthAtpadAtparasya syAdeH sthAne svarAdau vIsArthe pade pare mo vA bhavati / / ekaikam / ekkamekaM / ekkamekkeNa / aGge aGge / aGgamaGgammi / pakSe / ekekkamityAdi // ataH seM?H // 2 // akArAntAnAmnaH parasya syAdeH seH sthAne Do bhavati / / vaccho / vaitttdH||3|| etattadokArAtparasya syAdeH se? vA bhavati // eso esa / so nnro| sa ro|| jas-zasorlak // 4 // - akArAntAnAmnaH parayoH syAdisaMbandhinorjas-zasoluMg bhavati / vacchA ee / vacche peccha / amosya // 5 // ataH parasyAmokArasya lug bhavati // vacchaM peccha / TA-AmorNaH // 6 // ataH parasya TA ityetasya SaSThIbahuvacanasya ca Amo No bhavati // vaccheNa / vacchANa // bhiso hi hiM hiM // 7 // ataH parasya bhisaH sthAne kevalaH sAnunAsikaH sAnusvArazca hirbhavati // vacchehi / vacchehi~ / vacchehiM kayA chAhI / . 1 B vIpsAtsyA . 2 A vIpsyArthA'. 3 A vIpsyArthe . 4 B ekkamekaM. . A ?. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 hemacandrAcAryaviracitaM . [3.8Gases to-do du-hi-hinto-lukaH // 8 // ataH parasya DaseH to do du hi hinto luk ityete SaDAdezA bhavanti / / vacchatto / vcchaao| vacchAu / vacchohi / vcchaahinto| vacchA // dakArakaraNaM bhASAntarArtham / / bhyasas to do du hi hinto sunto // 9 // ataH parasya bhyasaH sthAne to do duhi hinto sunto ityAdezA bhavanti // vRkSebhyaH / vacchatto / vacchAo / vacchAu / vacchAhi / vacchehi / vacchAhinto / vacchehinto / vcchaasunto| vcchesunto.||. GasaH ssaH // 10 // ataH parasya GasaH saMyuktaH so bhavati // piyassa / pemmassa / upakumbhaM zaityam / uvakumbhassa sIalattaNaM // De mmi H // 11 // . . . ataH parasya urDit ekAraH saMyukto mizca bhavati / / vacche / vacchammi // devam / devammi / tam / tammi / atra dvitIyAtRtIyayoH saptamI [ 3. 135 ] ityamo GiH / / jas-zas-Gasi-to-do-dvAmi dIrghaH // 12 // eSu ato dIrgho bhavati / / jasi zasi ca / vacchA / / Gasi / vcchaao| vacchAu / vacchAhi / vacchAhinto / vacchA / / ttododuSu / vRkSebhyaH / vacchatto / hrasvaH saMyoge [1.4] iti hrasvaH // vacchAo / vacchAu // Ami / vacchANa // Gasinaiva siddhe ttododugrahaNaM bhyasi etvbaadhnaarthm|| bhyasi vA // 13 // bhyasAdeze pare ato dI? vA bhavati // vacchAhinto vacchehinto / vacchAsunto vacchesunto / vacchAhi vacchehi / ....1 B luk. 2 A degk ete te Sa'. 3 A deghi / vacchehi / va.. 4 B sso. kumbhazai. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.18] . prAkRtavyAkaraNam / 509 . TANa-zasyet // 14 // TAdeze Ne zasi ca pare asya ekAro bhavati // TANa / vaccheNa // Neti' kim / appaNA / appaNiA / appaNaiA / zas / vacche peccha / bhisbhyassupi // 15 // eSu ata erbhavati // bhis / vacchehi / vacchehi~ / vacchehiM // bhyas / vacchehi / vacchehinto / vacchesunto // sup / vacchesu // irduto dIrghaH // 16 // ikArasya ukArasya . ca bhisbhyassupsu pareSu dIrgho bhavati // bhis / girIhiM / buddhIhiM / dahIhiM / tarUhiM / dheNUhiM / mahUhiM kayaM // bhyas / giriio| buddhIo / dahIo / tarUo / dheNUo / mahUo Agao // evaM girIhinto / girIsunto Agao ityAdyapi // sup / girIsu / buddhIsu / dahIsu / tarUsu / dheNUsu / mahUsu ThiaM / kacinna bhavati / dia-bhUmisu dANa-jailolliAI // idruta iti kim / vacchehiM / vacche'sunto / vacchesu / / bhisbhyassupItyeva / giriM taraM peccha / _caturo vA // 17 // catura udantasya bhisbhyassupsu pareSu dIrgho vA bhavati // caU~hi cau~hi / caUo cauo / caUsu causu / lupte zasi // 18 // idutoH zasi lupte dIrgho bhavati // girI / buddhI / tarU / dheNU peccha // . lupta iti kim / giriNo / taruNo peccha / iduta ityeva / vacche peccha / / jas-zas [3.12] ityAdinA zasi dIrghasya lakSyAnurodhArtho yogaH / lupta iti tu Navi pratiprasavArthazaGkAnivRttyartham // 1 BNe iti. 2 B edbha. 3 A deghi / vacchehiM. 4 B degtordI. 5 A degsya bhi. 6 B jalellideg. 7 B itutkiM. 8 B caturasya udeg. 9 B deghiM. 10 PB degrtho'yaM yo. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 hemacandrAcAryaviracitaM .. [3.19 aklIce sau // 19 // idutoklIbe napuMsakAdanyatra sau dIrgho bhavati // girI / buddhI / tarU / gheNU // aklIba iti kim / dahiM / mahu~ / sAviti kim / giriM / buddhiM / tarUM / gheNuM / kecittu dIrghatvaM vikalpya tadabhAvapakSe seAdezamapIcchanti / aggi / nihiM / vAuM / vihuM / / .. puMsi jaso Dau Dao vA // 20 // iduta itIha paJcamyantaM saMbadhyate / idutaH parasya jasaH puMsi au. ao ityAdezau Ditau vA bhavataH // aggau aggao / vAyau vAyao ciTThanti / pakSe / aggiNo / vAuNo // zeSe adantavadbhAvAd aggI / vAU // puMsIti kim / buddhIo / dheNUo / dahII / mhuuii| jasa iti kim / aggI / aggiNo / vAU / vAuNo pecchai / / iduta , ityeva / vacchA / / voto Davo // 21 // udantAtparasya jasaH puMsi Dit abo ityAdezo vA bhavati // saahvo| pakSe / saaho| sAha u / sAhU / sAhuNo. / / uta iti kim / vacchA // puMsItyeva / dheNU / mahUiM // jasa ityeva / sAhU / sAhuNoM peccha / jas-zasorNo vA // 22 // idutaH parayorjas-zasoH puMsi No ityAdezo vA bhavati // giriNo / taruNo rehanti peccha vA / pakSe / girI / tarU // puMsItyeva / dahIiM / mahUI / jas-zasoriti kim / giriM / taruM // iduta ityeva / vacchA / vacche // jas-zasoriti dvitvamiduta ityanena yathAsaMkhyAbhAvArtham / evamuttarasUtrepi // 1 A nahiM. 2 P buddhIu. 3 P gheNUu. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.26.] prAkRtavyAkaraNam / GasiGasoH puM-klIce vA // 23 // puMsi klIbe ca vartamAnAdidruteH parayorDasiGasorNo vA bhavati // giriNo / taruNo / dahiNo / mahuNo Agao viAro vA / pakSe / GaseH / girIo / girIu / girIhinto / tarUo / tarUu / tarU~hito || halukau niSetsyete / / GasaH / girissa / tarussa // GasiGasoriti kiMm / giriNA / taruNA kayaM // puMklIca iti kim / buddhIa / gheNUa laddhaM samiddhI vA // iduta ityeva / kamalAo / kamalassa // 511 ToNA / / 24 / / 4 puMkkItre vartamAnAdidutaH parasya TA ityasya NA bhavati // giriNA / gAmaNiNA / khalapuNA / taruNA / dahiNA / mahuNA || TaeN iti kim / girI / tarU / dahiM / mahuM // puMkIba ityeva / buddhIa / dheNUa kayaM // duityeva / kamaleNa // klIbe svarAnma seH // 25 // klIce vartamAnAtsvarAntAnnAmnaH se: sthAne m bhavati // veNaM / pemmaM / dahiM / mahuM // dahi mahu iti tu siddhApekSayA / kecidanunAsikamapIcchanti / dahiM | mahu~ / klIba iti kim | bAlo / bAlA / svarAditi iduto nivRttyartham // jas-zasa hU~-iM-NayaH saprAgdIrghAH // 26 // klItre vartamAnAnnAmnaH parayorjas - zasoH sthAne sAnunAsikasAnusvArAvikArau NizvAdezA bhavanti saprAgdIrghAH / eSu satsu pUrvasvarasya dIrghatvaM vidhIyate ityarthaH // hU~ / jAi~ vayaNAi~ amhe / iM / ummIlanti paGkayAiM ciTThanti peccha vA / dahIhaM hunti jema vA / mahUI mukha 1 B degdidutoH 2 B girihinto. 3 AB taru hinto. 4 B degti // gAma. 5B TA. 6 P taNaM. 7 B torni 8 AB zas Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 hemacandrAcAryaviracitaM [ 3.27 vA // Ni / phullati paGkayANi geNha vA / hunti dahINi jema vA / evaM mahUNa || klaba ityeva / vacchA / vacche || jasa-zasa iti kim / suhaM // striyAmudotau vA // 27 // striyAM vartamAnAnnAmnaH parayorjas - zasoH sthAne pratyekam ut ot ityetau prAgdI vA bhavataH // vacanabhedo yathAsaMkhyanivRttyarthaH // mAlADa mAlAo / buddhIu buddhIo / sahIu sahIo / gheNUDa gheNUo / vahU hUo | pakSe | mAlA | buddhI / sahI / gheNU | vahU || striyAmiti kim / vacchA / jas-zasa ityeva / mAlAe kayaM // ItaH sevA vA / / 28 / striyAM vartamAnAdIkArAntAt serjas-zasozca sthAne AkAro vA bhavati // esA hasantIA / gorIA ciTThanti peccha vA / pakSe | hasantI' | gorIo // 1 TA-usa-DeradAdidedvA tu Gase: / / 29 / / striyAM vartamAnAnnAmnaH pareSAM TAGasGInAM sthAne pratyekam at At it et ityete catvAra AdezAH saprAgdIrghA bhaMvanti / GaseH punarete prAgdI vA bhavanti / / muddhAa / muddhAi / muddhAe kayaM muhaM ThiaM vA // kapratyaye tu muddhiAa / muddhiAi / muddhiAe~ / kamaliAa / kamaliAi / kamaliAe || buddhIa / buddhIA / buddhIi / buddhIe kayaM vihavA ThiaM vA // sahIa / sahIA / sahIi / sahIe kayaM vayaNaM ThiaM vA // gheNUa / dheNUA / gheNUi / dheNue kayaM duddhaM Thi vA // vahUa / vahUA / vahUI / vahUe kayaM bhavaNaM ThiaM vA // Gasestu vA / muddhAa / muddhAi / muddhAe / buddhIa / buddhIA / buddhIi / buddhIe || sahIa / sahIA / sahIi / sahIe // gheNUa / gheNUA / ..1 B uta ota i . 2 B ciTTati. 3 B hasaMtIo. 4B 5P suhaM. 6 PB dege / bu. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 33] .. prAkRtavyAkaraNam / 513 gheNUi / dheNU // vahUa / vahUA / vahUi / vahUe Agao | pakSe // muddhAo / muddhAu / muddhAhinto // raIo / raI / raIhinto // o / gheu / gheNUhinto / ityAdi // zeSedantavat [ 3.124] atidezAt jas zas- Gasi -to- do- dvAmi dIrghaH [ 3.12 ] iti dIrghatvaM pakSepi' bhavati // striyAmityeva / vaccheNa / vacchassa / vacchami / vacchAo || TAdInAmiti kim / muddhA | buddhI | sahI | NU | bahU | nAta At // 30 // pareSAM striyAM vartamAnAdAdantAnnAmnaH TAGaGiGasInAmAdAdezo na bhavati // mAlAa / mAlAi / mAlAe kayaM suhaM ThiaM Agao vA // pratyaye DIna vA // 31 // aNAdisUtreNa [ he0 2.4 ] pratyayanimitto yo GIruktaH sa striya' vartamAnAnnAmno vA bhavati // sAhaNI / kurucarI / pakSe / At [he0 2.4] ityAp / sAhaNA / kurucarA / / ajAteH puMsaH // 32 // ajAtivAcinaH pulliGgAd striyAM vartamAnAt GIrvA bhavati // nIlI nIlA | kAlI kAlA / hasamANI hasamANA / suppaNahI suppaNahA | imIe imAe / imINaM imANaM / eIe eAe / eINaM eANaM // ajAteriti kim / kariNI / ayA / elayA / aprApte vibhASeyam / tena gorI kumArI ityAdau saMskRtavannityameva GIH // kiM-yattadosyamami // 33 // siama Amvarjite syAdau pare ebhyaH striyAM GIrvA bhavati // kiio| kA~o / kIe / kAe / kI / kAsu / evN| jIo / jAo / tIo / tAo / ityAdi / asyamAmIti kim / kA / 1 1 jA / sauM / kaM / jaM / taM / kANa / jANa / tANa // 1 1 BdegkSe bhadeg 2 A imANaM / ajAdeg 3 B prAptavideg 4 B DI. 5 B * misi // 33 // am. 6 Pdegu. 7 B tA. 33 [ kumArapAlacarita ] Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 hemacandrAcAryaviracitaM chAyA - haridrayoH // 34 // anayorApprasaGge nAmnaH striyAM GIrvA bhavati // chAhI chAyo / halahI haladdA || [ 3.34 svasrAderDA / / 35 // svasrAdeH striyAM vartamAnAt DA pratyayo bhavati / sasA / nandI | duhi / duhihiM / duhiAsu / duhiAsuo / gauA // hrasvomi || 36 / / strIliGgasya nAmnomi pare hrasvo bhavati // mAlaM / naI | bahuM / hasa - mANi / hamANaM peccha / amIti kim / mAlA | sahI / vahU || nAmantryAtsau maH // 37 // AmantryArthAtpare sau sati klIbe svarAnm se: [ 3.25] iti yo m uktaH sa na bhavati / / he taNa / he dahi / he mahu Do dIrghau vA // 38 // AmantryArthAtpare sau sati ataH serDoH [32] iti yo nityaM DoH prApto yazca akkIbe sau [3.19] iti idutorakArAntasya ca prApto dIrghaH sa vA bhavati // he deva he devo // he khamA- samaNa hai khamA-samaNo / he ajja he ajjo // dIrghaH / he harI he hari / he gurU he guru | jAi-visuddheNa pahU / he prabho ityarthaH / evaM do pahU ji-lo | pakSe / he pahu / eSu prApte vikalpaH / iha tvaprApte he goamA he goama / he kAsavA he kAsava / rere caSphalaiyA / rere nigviNayA || RtodvA // 39 // RkArAntasyAmantraNe sau pare akarontAdezo vA bhavati // he pitaH / he pia / / he dAtaH / he dAya / pakSe / he piaraM / he dAyAra // 1 B chAhA. 2 A DAH 3 BdegdA / duhiAhi. 4 A deg dIrghau 5 B AmaMvyApare. 6 Bdegti nityaM. 7 B Do. 8 A cAprAdeg 9 B doNi. 10 BjIa . 11 B caSphalA. 12 B akArAMtA. 13 B dAara. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.44 ] . prAkRtavyAkaraNam / 515 nAnyaraM vA // 40 // RdantasyAmantraNe sau pare nAmni saMjJAyAM viSaye araM iti anta dezo vA bhavati' / / he pitaH / he piaraM / pakSe / he pia || nAmnIti kim / he kartaH / he kettAra // vApa e / / 49 / AmantraNe sau pare Apa etvaM vA bhavati // he mAle / he mahile / ajie 1. pajie | pakSe / he mAlA / ityAdi / Apa iti kim / he piucchA / he mAucchA || bahulAdhikArAt kacidotvamapi / ammo bhaNAmi bhaNi // IdratorhasvaH // 42 // AmantraNe sau pare IdUdantayorhrasvo bhavati / / he nai / he gAmaNi' | he samaNi / he vahu / he khalapu // kvirSaiH // 43 // kkibantasyeddantasya hrasvo bhavati // gAmaNiNA / khalapuNA / gAmaNiNo / khalapuMNo // * RtAmudasyamausu vA // 44 // siamvarjite arthAt syAdau pare RdantAnAmudantAdezo vA bhavati / jas / bhattU | bhattaNo / bhattau / bhattao / pakSe / bhattA || zas / bhacU / bhaNo / pakSe bhattAre || TA / bhattaNA / pakSe / bhattAreNa | bhis / bhacUhiM | pakSe / bhattArehiM // Gasi / bhattuNo / bhao / bhaktUMu | bhattUhi / tUhinto / pakSe / bhattAo / bhattArAu / bhattArAhi / 1 Pdegti / he piaraM. 2 B he tara. 3 Bdegle / AryikA / adeg 4 A tvamiti 5 Adeg / he bahu. 6 B kvip. 7P degNo / gAmaNisuo / khalapumuhaM // ; B degNo / gAmaNisuo khalapusuo // kradeg 8 Pdeg te syAdeg 9B bhattAro 10 Bdegu / bhattUhito. 11 Adego / bhattArAhi. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 hemacandrAcAryaviracitaM . . [3.45bhattArAhinto / bhattArA / Gas / bhattuNo / bhattussa / pakSe / bhattArassa / sup / bhattUsu / pakSe / bhattAresu // bahuvacanasya vyAptyarthatvAt yathAdarzanaM nAmnyapi ud vA bhavati jaszasGasiGassu / piuNo / jAmAuNo / bhAuNo / TAyAm / piuNA // bhisi / piUhiM / / supi / piUsu / pakSe / piarA / ityAdi / asyamausviti ki / si / piA / / am / . piaraM / au / piarA // AraH syAdau // 45 // syAdau pare Rta Ara ityAdezo bhavati // bhattAro / bhattArA / bhattAraM / bhattAre / bhattAreNa / bhattArehiM / evaM GasyAdiSUdAhAryam / / luptasyAdyapekSayA / bhattAra-vihi // A arA mAtuH // 46 // mAtRsaMbandhina RtaH syAdau pare A arA ityAdezau bhavataH // maaaa| mAarA / mAAu / mAAo / mAarAu / mAarAo / mAaM / mAaraM ityAdi // bAhulakAjananyarthasya A devatArthasya tu arA ityAdezaH / mAAe kucchIe / namo mAarANa // mAturid vA [1.135] itIttve mAINa iti bhavati // RtAmuda. [3.44] ityAdinA uttve tu mAUe sarbhaniraM vande iti // syAdAvityeva / mAidevo / maai-gnno|| nAgyaraH // 47 // Rdantasya nAmni saMjJAyAM syAdau pare ara ityantAdezo bhavati / piarA / piaraM / piare| piareNa / piarehiM / jAmAyarA / jAmAyaraM / jAmAyare / jAmAyaNa / jAmAyarehiM / bhAyarA / bhAyaraM / bhAyare / bhAyareNa / bhAyarehiM / / 1 B deg / // bhyas / bhattU / bhttuuo| bhttuuhinto| bhattUsunto / pakSe / bhttaaraao| bhattArAu / bhattArAhi / bhattArehi / bhattArAhinto / bhattArehinto / bhattArAsunto / bhttaaresunto|. 2 B degssa / Am / bhattaNaM / bhattUNa / pksse| bhattArANaM / bhattArANa / Gi / bhattummi / pakSe / bhattAre / bhttaarmmi|. 3 B piusu. 4 B kiM / piA. 5 P bhattAre hai. 6 A samuniaM. 7 mAimaNo. 8 P piahi. 9.BI jAmAareNa, Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.53] .. prAkRtavyAkaraNama / A 517 A sau na vA // 48 // Rdantasya sau pare AkAro vA bhavati / / piA / jAmAyA / bhAyA / kattA | pakSe / piaro / jAmAyaro | bhAyaro | kattAro // rAjJaH / / 49 / / rAjJo nalopentyasya AtvaM vA bhavati sau pare / / rAyA / he rAyA / pakSe | ANAdeze / rAyo || he rAyA / he rAyaM iti tu zaurasenyAm / evaM paM / he appa | jas - zas- Gasi -GasAM No // 50 // rAjanzabdAtpareSAseSAM No ityAdezo vA bhavati / / jas / rAyANo ciTThanti | pakSe | rAyA // zam / rAyANo peccha / pakSe / rAyA / rAe // Gasi / rAiNo raNNo Agao / pakSe / rAyAo " / rAyAu / rAyAhi / rAyA hinto / rAyA // Gas / rAiNo raNNo dhaNaM / pakSe | rAyassa | ToNA / / 51 / / rAjanzabdAtparasya TA ityasya NA ityAdezo vA bhavati || rAiNA / raNNA / pakSe / rAeNa kayaM // irjasya No NA - Gau // 52 // 'rAjana zabda saMbandhino jakArasya sthAne NoNADiSu pareSu ikAro vA bhavati // rAiNo ciThThanti peccha Agao dhaNaM vA // rAiNA kayaM / rAima | pakSe / rAyANo / raMNNo / rAyaNIM / rAeNa / rAyamni // iNamamAmA // 53 // rAjanazabda saMbandhino jakArasya amAmbhyAM sahitasya sthAne iNam ityAdezo vA bhavati // rAigaM peccha / rAiNaM dhaNaM / pakSe / rAyaM / rAINaM // 1 A degrpe'tasya. 2 B he rAa. 3 A he appaM / jasadeg. 4 A ceTTaMtu. 5 B o gaAu, 6 B raNNA rAe. 7 Adegdvasya saMM. 8 A ce Mti, 9 P raNNo / raNNA / rAeNa. 10 A NA / rAyammi. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 3.54- IdbhisbhyasAmsupi // 54 // rAjanazabdasaMbandhino jakArasya bhisAdiSu parato vA IkAro bhavati / bhis / rAIhi // bhyasai / rAIhi / rAIhinto / rAIsunto // Am / rAINaM // sup / rAIsu / pakSe / rAyANehi / ityAdi / Ajasya TA-Gasi-Gassu saNANoSvaN // 55 // rAjanzabdasaMbandhina Aja ityavayavasya TAGasiGassu NA No ityAdezApanneSu pareSu aN vA bhavati // raNNA rAiNA kayaM / raNNo rAINo Agao dhaNaM vA // TAGasiGasviti kim / rAyANo ciTThanti peccha / vA // saNANoSviti kim / rAeNa / rAyAo / rAyassa // .. . puMsyana ANo rAjavacca // 56 // puMliGge vartamAnasyAnnantasya sthAne ANa ityAdezo vA bhavati / pakSe / yathAdarzanaM rAjavat kAryaM bhavati / / ANAdeze ca ataH se?H [ 3.2 ] ityAdayaH pravartante / pakSe tu rAjJaH jas-zas-GasiGasAM No [3.50 ] To NA [ 3.24 ] iNamamAmA [ 3.53 ] iti pravartante / appANo / appANA / appANaM / appANe / appANeNa / appA~hi / appANAo / appANAsunto / appANassa / appANANa |.appaannmmi / appANesu / appANa-kayaM / paMkSe / rAjavat / appA / appo / he appA / he appa / appANo ciTThanti / appANo peccha // appaNA / appohiM / appANo / appaao| appAu~ / appAhiH / appAhinto / appA / appAsunto // appaNo dhaNaM / appANaM / appe / appesu // rAyoNo / rAyANA / rAyANaM / rAyANe / rAyANeNa / rAyANehiM / rAyANAhinto / rAyANassa / rAyANANaM / rAyANammi / rAyANesu / pakSe / rAyA / ityAdi / evaM juvANo / juvANa-jaNo / juA // bamhANo / bamhA // addhANo / ---- - 1 B rAIhiM. 2 B bhyas / rAIhito. 3 B degNANeSva'. 4 B rAINo. 5 B degNANeSvi. 6 A degNaM / appANo / appaNo / appANeNa. 7 B appANehiM. 8 A degppA / appANo. 9 A ceTuMti. 10 A degu / appehi / appA. 11 A dhaNaM / appe. 12 A rAyaNo. 13 A rAyANAhi. 14 A rAyANAsu.. . Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.60 ] . praakRtvyaakrnnm| 519 addhA // ukSan / ucchANo / ucchA // gAvANo / gAvA // puusaanno| pUsA // takkhANo / takkhA // muddhANo / muddhA // 3van / sANo / sA // sukarmaNaH pazya / sukamANe peccha / niaii kaha so sukammANe / pazyati kathaM sa sukarmaNa ityarthaH // puMsIti kim / zarma / sammaM // AtmanaSTo NiA NaiA // 57 // AtmanaH parasyASTAyAH sthAne NiA jaiA ityAdezau vA bhavataH / appaNi pAuse uvagayammi / appaNiA ya viaDDui khANiA / appaNaiA / pakSe / appANeNa // . ataH sarvAderDejasaH // 58 // sarvAderadantAtparasya jasaH Di e ityAdezo bhavati // savve / anne / je / te / ke / ekke / kayare / iyare / ee // ata iti kim / savvAo riddhIo // jarsa iti kim / savvassa // . DeH ssi-mmi-tthAH // .59 // sarvAderakArAtparasya De: sthAne ssiM mmi sthaM ete AdezA bhavanti / saMvvassiM / savvammi / savvattha // annassiM / annammi / annattha / / * evaM sarvatra // ata ityeva / amummi // . ____ na vAnidametado hiM // 6 // idametadvarjitAtsarvAderadantAtparasya DehimAdezo vA bhavati // savvahiM / annahiM / kahiM / jahiM / tahiM // bahulAdhikArAt kiMyattadbhyaH striyAmapi / kAhiM / jAhiM / tAhiM // bAhulakAdeva kiMyattadosyamAmi [ 3. 33 ] iti GIrnAsti / pakSe / savvassiM / savvammi / - 1 B degmmANope'. 2 B niekaha. 3 PB degmmANo. :4 B degDeja'. 5A degderataHpa. 6 Bdegta e Ade". 7 P buddhIo. 8 B jasIti. 9 P degkArAntAtpa 10 B degtthA. 11 A degdvarjitasya sarvAderataH padeg. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 hemacandrAcAryaviracitaM ... [3.61savvattha / ityAdi // striyAM tu pakSe / kaae| kIe / jaae| jIe / ' tAe / tIe // idametadvarjanaM kim / imassi / eassi // Amo DaisiM // 61 // sarvaderakArAntAtparasyAmo DesimityAdezo vA bhavati // savvesi / annasiM / avaresiM / imesiM / eesiM / jesiM / tesiM / kosaM / pakSe / savvANa / annANa / avarANa / imANa / eANa / jANa / tANa / kANa / / bAhulakAt striyAmapi / sarvAsAm / savvesiM // evam annesiM / tesiM // kiMtayAM DAsaH // 62 // kiMtadbhyAM parasyAmaH sthAne DAsa ityAdezo vA bhavati // kAsa / tAsa / pakSe / kesiM / tesiM // kiMyattadbhayo GasaH // 63 // .. ebhyaH parasya GasaH sthAne DAsa ityAdezo vA bhavati / saH ssaH [3.10] ityasyApavAdaH / pakSa sopi bhavati // kAsa / kassa / jaas| jassa / tAsa / tassa / bahulAdhikArAt kiMtadbhayAmAkArAntAbhyAmapi DAsAdezo vA / kasyA dhanam / kAsa dhaNaM // tasyA dhanam / tAsa dhaNaM / pakSe / kAe / tAe / IdbhayaH ssA se // 64 // kimAdibhya IdantebhyaH parasya DasaH sthAne ssA se ItyAdezau vA bhavataH / TA-Gas-DeradAdidevA tu GaseH [3. 29] ityasyApavAdaH / pakSe adAdayopi // kissA ! kIse / kIa / kiiaa| kiii| kIe // jissA / jIse / jIa / jIA / jIi / jIe // tissA / tiise| tIa / tIA / tIi / tIe / 1 B savvattha / annAssa / annammi / annattha ityAdi. 2 B idamassi. 3 B : sim . 4 A degrAtpadeg. 5 B : si. 6 A degrasya sarvAdarAmaH 7 A seH. 4 PB ityetAvAde'. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 521 3.70 ] .. prAkRtavyAkaraNam / GerDA DAlA iA kAle // 65 // kiMyattadbhyaH kAlebhidheye Ge: sthAne Ahe AlA iti Ditau iA iti ca AdezA vA bhavanti / hiMssimmitthAnAmapavAdaH / pakSe tepi bhavanti // kAhe / kAlA / kaiA // jAhe / jAlA / jaiA // tAhe / tAlA / taiA // tAlA jAtiguNA jAlA te sahiaehiM gheppanti / pakSe / kahiM / kassi / kammi / kattha // Gasemha // 66 // kiMyattadbhUyaH parasya GaseH sthAne mhA ityAdezo vA bhavati / / kamhA | jamhA / tamhA | pakSe / kAo / jAo / tAo // tado DoH // 67 // tadaH parasya GaserDo ityAdezo vA bhavati / / to / tamhA // kimo DiNo-DIsau // 68 // kimaH parasya GaserDiMNo DIsa ityAdezau vA bhavataH // kiNo / kI | kahA // idametatkiM yattadbhyaSTo DiNA // 69 // ebhyaH sarvAdibhyokArAntebhyaH parasyASTAyAH sthAne Dit iNA ityAdezo vA bhavati // imiNA / imeNa || ediNA / edeNa // kiNA / keNa // jiNA / jeNa // tiNA / teNa // tado NaH syAdau kvacit // 70 // tadaH sthAne syAdau pare Na Adezo bhavati kvacit lakSyAnusAreNa // NaM peccha / taM pazyetyarthaH // soai a NaM huvaI / tamityarthaH / striyAmapi / hatthunnAmia- muhI NaM tiaDA / tAM trijaTetyarthaH // NeNa 1 B degnti // ravi-kiraNANuggahiAI hunti kamalAI kamalAI // padeg 2 A kIsA 3. A ebhyo'kArAMtebhyaH parasyAH sarvAdeSTAdeg 4 A degtyarthaH / NeNa . Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 hemacandrAcAryaviracitaM [ 3.71 bhaNiaM / tena bhaNitamityarthaH / / to NeNa kara - yala- DiA / tenetyarthaH // bhaNiaM ca NAe / tayetyarthaH // NehiM kayaM / taiH kRtamityarthaH // nAhiM kathaM / tAbhiH kRtamityarthaH // kimaH kastra - taso // 71 // 1 kima ko bhavati syAdau tratasozca parayoH // ko / ke / kaM / ke / keNa // tra / kattha / / tas / kao / katto / kado || idama imaH / / 72 // idamaH syAdau pare ima Adezo bhavati / / imo / ime / imaM / ime / ime // striyAmapi / imA // puM- striyorna vAyamimio sau // 73 // idamazabdasya sau pare ayamiti pulliGge imiA iti strIliGge AdezA vA bhavataH / / ahavAyaM kaya- kajjo / imiMA vANia-dhUA / pakSe / imo / imA | ssi ssayorat / / 74 // idamaH ssi ssa ityetayoH parayorad bhavati vA / / assi / assa / pakSe imAdezopi / imassi / imassa // 'bahulAdhikArAdanyatrApi bhavati / ehi / su / Ahi / ebhiH eSu AbhirityarthaH // Germena haH / / 75 / idamaH kRtemAdezAt parasya Ge: sthAne mena saha ha Adezo vA bhavati // FE | pakSe / imassi / ima i // na tthaH / / 76 // idamaH parasya GeH ssi - mmi-tthAH [ 3.59.] iti prAptaH ttho na bhavati // iha / imassi / imammi // 1 B kRtaM // NAdeg 2 A degmitiA. 3 A AbhiH / Ge. 4 A imassi. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523 3.811. prAkRtavyAkaraNam / . Nom-zasTA-bhisi // 77 // idamaH sthAne amzasTAbhissu pareSu Na Adezo vA bhavati // gaM peccha / Ne peccha / NeNa / Nehi kayaM / pakSe / imaM / ime / imeNa / imehi // 'ameNam // 78 // idamomA sahitasya sthAne iNam ityAdezo vA bhavati // iNaM peccha / pakSe / imaM // klIbe syamedamiNamo ca // 79 // napuMsakaliGge vartamAnasyedamaH syambhyAM sahitasya idam iNamo iNam ca nityamAdezA bhavanti // idaM iNamo iNaM dhaNaM ciTThai peccha vA // kimaH kiM // 80 // . kimaH klIbe vartamAnasya syambhyAM saha kiM bhavati // kiM kulaM tuha / kiM kiM te pddihaaii|| veda-tadetado GasAmbhyAM se-simau // 81 // idam tad etad ityeteSAM sthAne Gas Am ityetAbhyAM saha yathAsaMkhyaM se sim ityAdezau vA bhavataH // idam / se sIlam / se guNA / * asya zIlaM guNA vetyarthaH / / siM ucchAho / eSAm utsAha ityarthaH / tad / se sIlaM / tasya tasyA vetyarthaH // siM guNA / teSAM tAsAM vetyarthaH // etad / se ahiaN| etasyAhitamityarthaH // siM guNA / siM sIlaM / eteSAM guNAH zIlaM vetyarthaH / pakSe / imassa / imesiM / imANa // tassa / tesiM / tANa / / eassa / eesiM / eANa / idaMtadorAmApi seAdezaM kaizcidicchati / / . 1 PB NehiM. 2 B imehiM. 2 A deghAai. 4 B zIlaM. 5 B kecidicchaMti. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 hemacandrAcAryaviracitaM [ 3.82 vaitado seto tAhe // 82 // etadaH parasyaH GaseH sthAne to cAhe ityetAvAdezau vA bhavataH // to / tAhe / pakSe / eAo / eAu / eAhi / eAhintI / eA / tthe ca tasya luk // 83 // etadastthe pare cakArAt to tAhe ityetayozca parayostasya lugUbhavati // ettha / etto / ettAhe // radItau mau vA // 84 // etada ekArasya GaghAdeze mmau pare adItau vA bhavataH // ayammi / Imi / pakSe | ammi || vaiseNamiNamo sinA // 85 // . etadaH sinA saha esa iNam iNamo ityAdezA vA bhavanti // sansa vi esa gaI // savvANa vi patthivANa esa mahI // esa . sahAo cia sasaharassa | esa siraM / iNaM / iNamo / pakSe / eaM / esA / eso // tadazva taH soklIve // 86 // tad etadazca takArasya sau pare akkIce so bhavati // so puriso / sA mahilA / eso pio / esA mudrA // sAvityeva / te ee dhannA | o eAo mahilAo || aklIba iti kim / taM eaM vaNaM // vAdaso dasya honodAm // 87 // adaso dakArasya sau pare ha Adezo vA bhavati tasmiMzca kRte ataH serDoH [ 3.3 ] ityotvaM zepaM saMskRtavat [ 4.448 ] ityatidezAd At [he02.4] ityAp klIce svarAnm seH [ 3.25 ] iti mazca 1 P tahe. 2 A dego| eAhi 3 ' A degto / tthe 4P iammi. 5B muddA. 6 tA e. 7 B dhaNaM. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.92] . prAkRtavyAkaraNam / na bhavati / / aha puriso / aha mahilA / aha vaNaM para - guNa - lahuayAi / aha Ne hiaeNa hasai asAvasmAn hasatItyarthaH / aha kamala - muhI / pakSe dezaH / amU puriso / amU mahilA / amuM vaNaM // muH syAdau // 88 // 525 / aha moho mAruya - taNao | / uttareNa murA adaso dasya syAdau pare murAdezo bhavati // amU puriso / amuNo purisA / amuM vaNaM / amUhaM vaiNAI / amUNi vANi / amU mAlA / amUDa amUo mAlAo / amuNA / amUhiM // Gasi / amUo / amU / amUhinto // bhyas / amUhinto / amUsunto // Gas / amuNo / amussa / Am / amUNa // Gi / amumi // sup / amUsu // mAva vA / / 89 / adasontyavyaJjanaluki dakArAntasya sthAne GayAdeze mmau parataH aya ia ityAdezau vA bhavataH // ayammi / iyam / pakSe amumma // yuSmadastaM tu tu tuha tumaM sinA / / 90 / / yuSmadaH sinA saha taM tuM tuvaM tuha tumaM ityete paJcAdezA bhavanti // taM tuM tuvaM tuha tumaM diTTho // bhe tubbhe tujjha tumha tumhe uyhe jasA // 91 // 'yuSmado jasA saha bhe tubbhe tujjha tumha tumhe unhe ityete SaDA'dezA bhavanti // bhe tubbhe tujjha tumha tumhe unhe ci ha / bbho mhajjhau vA [ 3.104 ] iti vacanAt tumhe / tujjhe / evaM cASTarUpyam // taMtuM tumaM tuvaM tuha tume tue amA // 92 // yuSmadomA saha ete saptAdezA bhavanti // taM tuM tumaM tuvaM tuha tu tu vandAmi // 1 PB huAI. 2 B dhaNAI, 3 P tubbha tudeg 4 B ujjhe. 5 B ucche ciTThaha. 6 A ceTThaha. BTarUpANi Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 hemacandrAcAryaviracitaM [ 3.93-- - vo tujjha tubbhe tumhe uvhe bhe zasA // 93 // yuSmadaH zasA saha ete SaDAdezA bhavanti // vo tujjha tubbhe / ' bbho mhajjhau veti vacanAt tumhe tujjhe tumhe urahe bhe pecchAmi // bhe di de te tai tae tumaM tumai tumae tume tumAi ttaa||94|| yuSmadaSTA ityanena saha ete ekAdazAdezA bhavanti / / bhe di de te tai tae tumaM tumai tumae tume tumAi jmpiaN|| bhe tubbhehiM ujjhehiM umhehiM tumhehiM uvhehiM bhisA // 95 // yuSmado bhisA saha ete SaDAdezA bhavanti / bhe| tubbhehiM / bbho mha-jjhau veti vacanAt tumhehiM tujjhehiM ujjhehiM umhehiM tumhehi uyhehiM bhuttaM / evaM cASTarUpyam // tai-tuva-tuma-tuha-tubbhA Gasau // .96 // yuSmado usau paJcamyekavacane parata ete paJcAdezA bhavanti / Gasestu ttododuhihintola~ko yathAprAptameva // taitto tuvatto / tumatto // tuhatto tubbhatto / bbho mha-jjhau veti vacanAt tumhtto| tujjhatto // evaM doduhihintolukSvapyudAhAryam // tatto iti tu tvatta ityasya valope sati // tuyha tubbha tahinto asinA // 97 // yuSmado usinA sahitasya ete traya AdezA bhavanti // tuyha tubbha tahinto Agao / bbho mha-jjhau veti vacanAt tumha / tujjha / evaM ca paJca rUpANi // tubbha-tuyhoyhomhA bhyAsi // 98 // yuSmado bhyasi parata ete catvAra AdezA bhavanti // bhyasastu yathAprAptameva // tubbhatto / tuyhatto / uyhatto / umhatto / bbho mha 1 B tubbhe ujjhe tudeg. 2 B tunbhe ujjhe tu. 3 A deghi. 4 P unbhehi. 5 B tujjhehiM tumhehiM. 6 B degteSAM paM0. 7 A lukya. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.102 ]. prAkRtavyAkaraNam / 527 jjhau veti vacanAt tumhatto / tujjhatto // evaM doduhihintosuntoSvapyudAhAryam // taI-tu-te-tumha-tuha-tuhaM-tuva-tuma-tume-tumo-tumAi-di-de-i-e tubbhAbbhovhA GasA // 99 // yuSmado GasA SaSThayekavacanena sahitasya ete aSTAdazAdezA bhavanti // tai / tu / te / tumheM / tuha / tuhaM / tuva / tuma / tume| tumo / tumAi / di| de / i / e / tubbha / ubbha / uyaha dhaNaM / bbho mha-jjhau veti vacanAt tumha / tujjha / umha / ujjha / evaM ca dvAviMzatI rUpANi // tu vo meM tubbha tubbhaM tubbhANa tuvANa tumANa tuhANa umhANa AmA // 10 // yuSmada AmA sahitasya ete dazAdezA bhavanti // tu| vo| bhe| tubbha / tubbhaM / tubbhANa / tuvANa / tumANa / tuhANa / umhANa / ktvA-syAderNasvovA [ 1.27 ] ityanusvAre tubbhANaM / tuvANaM / tumANaM / tuhANaM / umhANaM // bbho mha-jjhau veti vacanAt tumha / tujjha / tumheM / tujhaM / tumhANa / tumhANaM / tujjhANa / tujjhANaM / dhaNaM / evaM ca trayoviMzatI rUpANi // tume tumae tumAi tai tae GinA // 101 // .yuSmado DinA saptamyekavacanena sahitasya ete pazcAdezA bhavanti // . tume tumae tumAi tai tae ThiaM // tu-tuva-tuma-tuha-tubbhA Gau // 102 // yuSmado Dau parata ete pazcAdezA bhavanti / Destu yathAprAptameva // 1 BdegsunteSva. 2 A taitumetetumhaMtu'. 3 B tuM. 4 B tumha. 5 BdegzatirU. 6 B bhetuyhatubbhaubbha. 7 PB tumhANa. 8 Bdegte Ade'. 8 B bhe / tumha / tuma / ubbha. 10 PB tumhANaM 11 B umha / ujjha. 12 B tujjhANaM / evaM. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 3.103tummi / tuvmmi| tumammi / tuhammi / tubbhammi / bbho mha-jjhau veti vacanAt tumhammi / tujjhammi / ityAdi / supi // 103 // yuSmadaH supi parataH tu-tuva-tuma-tuha-tubbhA bhavanti // tusu / tuvesu / tumesu / tuhesu / tubbhesu // bbho mha-jjhau veti vacanAt tumhesu / tujjhesu // kecittu supyetvavikalpamicchanti / tanmate tuvasu / tumasu / tuhasu / tubbhasu / tumhasu / tujAsu // tubbhasyAtvamapIcchatyanyaH / tubbhAsu / tumhAsu / tujjhAsu // bbho mha-jjhau vA // 104 // yuSmadAdezeSu yo dvirukto bhastasya mha jjha ityetAvAdezau yA bhavataH // pakSe sa evAste / tathaiva codAhRtam // asmado mmi ammi amhi haM ahaM ahayaM sinA // 105 // asmadaH sinA saha ete SaDAdezA bhavanti // aja mmi hAsiA mAmi teNa // unnamai na ammi kuviA / amhi karemi / jeNe haM viddhA / kiM pamhuTThammi ahaM / ahayaM kaya-ppaNAmo / amha amhe amho mo vayaM bhe jasA // 106 // asmado jasA saha ete SaDAdezA bhavanti // amha amhe amho mo vayaM bhe bhaNAmo // Ne NaM mi ammi amha mamha maM mamaM mimaM ahaM amA // 107 // asmadomA saha ete dazAdezA bhavanti ||nne NaM. mi ammi amha mamha maM mamaM mimaM ahaM peccha / amhe amho amha Ne zasA // 108 // asmadaH zasA saha ete catvAra AdezA bhavanti // amhe amho amha Ne peccha / / 1 BdegcchaMti ityanye. 2 P degvaasti|. 3 B degma a. 4 P tega haM divA. 5 PB'Tumhi adeg. 6 B mimamahaM. 7 A amhA. Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 114 ] prAkRtavyAkaraNam / 539 mamAi mai mae mayAi Ne TA // 109 // mi me mamaM mama asmadaSTA saha ete navAdezA bhavanti / / mi me samaM mamae mamAi mai ma mayAi Ne kathaM // amhehi amhAhi amha amhe Ne bhisA // 110 // asmado bhisA saha ete paJcAdezA bhavanti || amhehi amhAhi amha amhe kayaM // mai-mama-maha-majjhA Gasau // 111 // asmado sau pacamyekavacane parata ete catvAra AdezA bhavanti / sestu yathAprAptameva // maitto mamatto mahatto majjhatto Agao || matta iti tu matta ityasya / evaM do -du-hi- hinto-lakSvapyudAhAryam // mamAmhau bhyasi / / 112 // asmadobhyasi parato mama amha ityAdezau bhavataH / bhyasastu yathAprAptam || mamanto / amhatto / mamAhinto / amhAhinto / mamAsunto / amhAsunto / mamesunto / amhesunto // me mai mama maha mahaM majjha majjhaM amha amhaM GasA // 113 // . asmado GasA SaSThayekavacanena sahitasya ete navAdezA bhavanti // me mai mama maha mahaM majjha majjhaM amha amhaM dhaNaM // Ne No majjha amha amhaM amhe amho amhANa mamANa mahANa majjhANa AmA / / 114 // asmada AmA sahitasya ete ekAdazAdezA bhavanti // Ne No majjha aha ahaM amhe ho amhANa mamANa mahANa majjhANa dhaNaM // ktvA syAderNa - svorvA [ 1 27 ] ityanusvAre / amhANaM / mamANaM / mahANaM / majjhANaM / evaM ca paJcadaza rUpANi // 34 [ kumArapAlacarita ] Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM .3.115 - ..mi mai mamAi mae me GinA // 115 // __ asmado GinA sahitasya ete paJcAdezA bhavanti // mi mai mamAi mae me tthiaN|| __ amha-mama-maha-majjhA Gau // 116 // asmado Gau parata ete catvAra AdezA bhavanti / ustu yathAprAptam // amhammi mamammi mahammi majjhammi tthiaN|| supi // 117 // asmadaH supi pare amhAdayazcatvAra AdezA bhavanti // amhesu / mamesu / mahesu / majhesu / etvavikalpamate tu / amhasu / mmsu| mahasu / majjhasu // amhasyAtvamapIcchatyanyaH / amhAsu // traistI tRtIyAdau // 118 // .. ve sthAne tI ityAdezo bhavati tRtIyAdau // tIhiM kayaM / tIhinto Agao / tiNhaM dhaNaM / tIsu tthiaN|| dverdo ve // 119 // dvizabdasya tRtIyAdau do ve ityAdezau bhavataH // dohi vehi kayaM / dohinto vehinto Agao / doNhaM. veNhaM dhaNaM / dosu vesu tthiaN||.. duve doNNi veNNi ca jas-zaMsA // 120 // jas-zasbhyAM sahitasya dveH sthAne duve doNi veNNi ityete do ve ityetau ca AdezA bhavanti // duve doNNi veNNi do ve ThiA peccha vA / hrasvaH saMyoge [1.84] iti hrasvatve duNNi viNNi // 1 A degnti / adeg. 2 Bdegcchatyanye. 3 P trestistR. 4 A degdau / tIhito. 5 B degzau vA bha'. 6 A vaNaM. 7 P degzaso. 8 B degte AdezA bhavaMti / cakArAho ve ityeto bhavataH // . Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.124] prAkRtavyAkaraNam / 531 __ stiNNiH // 121 // jas-zasbhyAM sahitasya treH sthAne tiNi ityAdezo bhavati // tiNNi ThiA peccha vA // caturazcattAro cauro cattAri // 122 // catuzabdasya jas-zasbhyAM saha cattAro cauro cacAri ityete AdezA bhavanti // cattAro / cauro / cattAri ciTThanti peccha vA // saMkhyAyA Amo Nha ehaM // 123 // saMkhyAzabdAtparasyAmo ha NhaM ityAdezau bhavataH // doNha / tiNha / cauNaha / paJcaNha / chaNhaM / sattaNha / aTThaNha // evaM doNhaM / tiNheM / cauNhaM / paJcaNhaM / chaNhaM / sattaNhaM / aTThaNhaM / navaNhaM / dasaNhaM / paNNarasaNhaM divasANaM / aTThArasaNhaM samaNa-sAhassINaM // katInAm / kaiNhaM // bahulAdhikArAd viMzatyAderna bhavati // .. zeSedantavat // 124 // upayuktAdanyaH zeSastatra syAdividhiradantavadatidizyate / yeSvAkArA* dyanteSu pUrva kAryANi noktAni teSu jas-zasorluk [ 3. 4 ] ityAdIni adantAdhikAravihitAni kAryANi bhavantItyarthaH // tatra jaszasorluk ityetatkAryAtidezaH / mAlA girI gurU sahI vahU rehanti paccha vA // amosya [3.5 ] ityettkaaryaatideshH| giriM guruM sahiM vahuM gAmaNiM khalapuM peccha // TA-AmorNaH [3.6] ityetatkAtidezaH / hAhANa kayaM / mAlANa girINa gurUNa sahINa vaDhUNa dhaNaM / TAyAstu / To NA [ 3.24 ] / TA-Gas-DeradAdidevA tu GaseH [ 3. 29 ] iti vidhiruktaH // bhiso hi hi~ hiM [ 3. 7 ] ityetatkAtidezaH / mAlAhi girIhi gurUhi sahIhi vahUhi kayaM / evaM sAnunAsikAnu 1 B sahitasya ca . 2 A tiNhaM / navaNhaM. 3 P degzaH / mAlANa, Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 hemacandrAcAyaviracitaM [3.125svArayorapi // Gases tto-do-du-hi-hinto-lukaiH [ 3.8 ] ityetatkAryAtidezaH / maalaao| mAlAu / mAlAhinto // buddhIo / buddhIu / buddhIhinto // ghennuuo| gheNUu / gheNUhinto Agao / hiluko tu pratiSetsyete [3.127,126] / bhyasas tto do du hi hinto sunto [ 3.9] ityetatkAryAtidezaH / maalaahinto| mAlAsunto / histu niSetsyate [3.127] / evaM girIhinto ityAdi / GasaH ssaH [3.10] . ityetatkAtidezaH / girissa / gurussa / dahissa / mahussa. // striyAM tu TA-Gas-2H [ 3. 29 ] ityAdyuktam // De mmi uH [ 3. 11] . ityetatkAryAtidezaH / girimmi / gurummi / dahimmi / mahummi / Destu niSetsyate [3.128] / striyAM tu TA-us-DeH [3.29] ityAdyuktam / / . jas-zas-Gasi-to-do-dvAmi dIrghaH [ 3. 12. ] ityetatkAryAtidezaH / girI gurU ciTThanti / girIo gurUo aago| girINa gurUNa dhaNaM / / bhyasi vA [ 3. 13 ] ityetatkAtidezo na pravartate / iduto dIrghaH [3.16] iti nityaM vidhAnAt // TANa-zasyet [3.14] bhisbhyassupi / [ 3. 15 ] ityetatkAryAtidezastu niSetsyate [ 3. 129 ] // . na dI| No // 125 // idudantayorAjas-zasGasyAdeze No ityasmin parato dI? na bhavati // aggiNo / vAuNo // No iti kim / aggI / aggIo // GaselRk // 126 // AkArAntAdibhyodantavatprApto use g na bhavati // mAlatto / mAlAo / mAlAu / mAlAhinto Agao // evaM aggiio| vaauuo| ityAdi // bhyasazca hiH // 127 // AkArAntAdibhyodantavatprApto bhyaso usezca hirna bhavati // mAlA 1 AB luk. 2 A muhassa. 3 B Destu. 4 Pdegnti peccha vaa| gideg. 5 B degdezo No. 6 BdegrAdideg. Pdegti / mAlAo. 8 Bdego| maalaahinto| Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.133] . prAkRtavyAkaraNam / 533 hinto| maalaasunto| evaM aggiihinto| ityAdi // maalaao| mAlAu / mAlAhinto // evam aggIo / ityAdi / DeH // 128 // AkArAnsAdibhyodantavatprApto DerDe ne bhavati // aggimmi / vAummi / dahimmi / maihummi // ___et // 129 // AkArAntAdInAmarthAt TAzasbhisbhyassaiMpsu paratodantavad etvaM na bhavati // hAhANa kayaM // mAlAo peccha / mAlAhi kayaM / / mAlAhinto / mAlAsunto Agao // mAlAsu ThiaM // evaM aggiyo / vAuNo / ityAdi // . * dvivacanasya bahuvacanam // 130 // sarvAsAM vibhaktInAM syAdInAM tyAdInAM ca dvivacanasya sthAne bahuvacanaM bhavati // doNi kuNanti / duve kuNanti / dohiM / dohinto / * dosunto| dosu / hatthA / pAyA~ / 'thaNayA / nayaNA // caturthyAH SaSThI // 131 // caturthyAH sthAne SaSThI bhavati // muNissa / muNINa dei // namo devassa / . devANa // tAdarthyaGervA // 132 // tAMdayavihitasya aeNzcaturthyekavacanasya sthAne SaSThI vA bhavati // devassa . devAya / devArthamityarthaH // Deriti kim / devANa // vadhADDAithaM vA // 133 // vadhazabdAtparasya tAdarthyaGerDid AiH SaSThI ca vA bhavati // vahAi vahassa vahAya / vadhArthamityarthaH / / 1. B DaMDeM. 2 P Dena. 3 A muhammi. 4 B degssu pa'. 5 A dohi. 6 B yaa| na. 7 B degdarthya vi. 8 B degzca // . Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 hemacandrAcAryaviracitaM [ 3.134 kacid dvitIyAdeH // 134 // dvitIyAdInAM vibhaktInAM sthAne SaSThI bhavati kvacit // sImAdharassa vande / tissA muhassa bharimo | atra dvitIyAyAH SaSThI // dhaNassa leddho / dhanena labdha ityarthaH / cirassa mukkA / cireNa muktetyarthaH / tesimeamaNAiNNaM / tairetadanAcaritam / atra tRtIyAyAH / / corassa bIi | corAdvibhetItyarthaH / iarAiM jANa lahuakkharAI pAyantimilasahiANa | pAdAntena sahitebhya itarANIti / atra paicamyAH // piTThIeN kesa bhAro | atra saptamyAH || 1 dvitIyA - tRtIyayoH saptamI / / 135 / / dvitIyAtRtIyayoH sthAne kvacit saptamI bhavati // gAme vasAmi / nayare na jAmi / atra dvitIyAyAH // mai vevirIeM maliAI // tisu te alaMkiA puhavI / atra tRtIyAyAH // paJcamyAstRtIyA ca // 136 // paJcamyAH sthAne kvacit tRtIyAsaptamyau bhavataH / / coreNa bIhai / corAdvibhetItyarthaH // anteure ramiumAgao rAyA / antaHpurAd rantvAgata ityarthaH / / saptamyA dvitIyA // 137 // saptamyAH sthAne kvacid dvitIyA bhavati // vijjujjoyaM bharai ratiM // A tRtIyApi dRzyate / teNaM kAleNaM / teNaM samaeNaM / tasmin kAle tasmin samaye ityarthaH // prathamAyA api dvitIyA dRzyate / caDavIsaM pi jiNavarA / caturviMzatirapi jinavarA ityarthaH // 1 P degyArthe Sa N. 2 B luddho. 3 B dhaNeNa lubdha. 4 BdanAcIrNamityarthaH . 5degyArthe // 6 P vihai. 7P camyarthe. 8 P ptamyarthe 9 B jAnAmi . 10 B vevarie. 11B mArthepi. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.142J. prAkRtavyAkaraNam / 535 * kyaDoryaluk // 138 // kyajantasya kyakSantasya vA saMbandhino yasya lug bhavati // gairaAi / garuAai / agururgururbhavati gururivAcarati vetyarthaH / kyataM / damadamAi / damadamAI // lohiAi / lohiAai // tyAdInAmAdyatrayasyAdyasyececau // 139 // tyAdInAM vibhaktInAM parasmaipadAnAmAtmanepadAnAM ca saMbandhinaH prathamatrayasya yadAcaM vacanaM tasya sthAne ic ec ityetAvAdezau bhavataH // hasai / hasae / vevai / vevae / cakArau icecaH [4.318] ityatra vizeSaNAau~ / dvitIyasya si se // 14 // tyAdInAM parasmaipadAnAmAtmanepadAnAM ca dvitIyasya trayasya saMbandhina Ardhavacanasya sthAne si se ityetAvAdezau bhavataH // hasasi / hasase / vevasi / vevase // tRtIyasya miH // 141 // tyAdInAM parasmaipadAnAmAtmanepadAnAM ca tRtIyasya trayasyAdyasya vaca* nasya sthAne mirAdezo bhavati // hasAmi / vevAmi // bahulAdhikArAd miveH sthAnIyasya merikAralopazca // bahu-jANaya rUsiuM sakaM / zaknomItyarthaH // na maraM / na mriye ityarthaH // bahuSvAdyasya nti nte ire // 142 // tyAdInAM parasmaipadAtmanepadAnAmAdyatrayasaMbandhino bahuSu vartamAnasya ___1 BdegGo yaluk. 2 B degsya kyajaMtasya kyapaMta'; P syakyaSantasya.3A guru'. 4 PkyaS ; Bkyaca. 5Bdegi| kyaS / lo . 6 A degsyadya. 7 B icec i. 8B dyasya va. 9 P mivesthA'; B mivasthA. 10 A rUsia; B rUsimo. 11 B degdAnAmAtmanepadAnAM ca Adya'. Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 hemacandrAcAryaviracitaM [3.143vacanasya sthAne nti nte ire ityAdezA bhavanti // hasanti / vevanti hasijanti / ramijjanti / gajjante khe mehA // bIhante rakkhasANaM ca / / uppajante kai-hiaya-sAyare kavva-rayaNA // doNNi vi na pahuppire bAhU / na prabhavata ityarthaH / / vicchuhire / vikSubhyantItyarthaH // kvacid ire ekatvepi / sUsaire gAma-cikkhallo / zuSyatItyarthaH // . madhyamasyetthA-hacau // 143 // tyAdInAM parasmaipadAtmanepadAnAM madhyamasya trayasya bahuSu vartamAnasya sthAne itthA hac ityetAvAdezau bhavataH // hasitthA / hasaha / vevitthA / . veda~ha // bAhulakAditthAnyatrApi / yadyatte rocate / jaM jaM te roitthA / hac iti cakAraH iha-hacorhasya [4.268] ityatra vizeSaNArthaH // tRtIyasya mo-mu-mAH // 144 // tyAdInAM parasmaipadAtmanepadAnAM tRtIyasya trayasya saMbandhino bahuSu vartamAnasya vacanasya sthAne mo mu ma ityete AdezA bhavanti / / hasAmo / hasAmu / hasAma / tuvarAmo / tuvarAmu / tuvarAma / / ____ata evaic se // 145 // tyAdeH sthAne yo ec se ityetAvAdezAvuktau . tAvakArAntAdeva bhavato nAnyasmAt // hasae / hasase // tuvarae / tuvrse| karae / karase // ata iti kim / ThAi / ThAsi // vasuAi / vasuAsi // hoi / hosi // evakArokArAntAd ec se eva bhavata iti vipriitaavdhaarnnnissedhaarthH| tenAkArAntAd ic si ityetAvapi siddhau // hasai / hasasi // vevai / vevasi / / sinAsteH siH // 146 // sinA dvitIyatrikAdezena saha asteH sirAdezo bhavati // niTTharo jaM si // sineti kim / seAdeze sati atthi tumaM // 1B kavihiyaasA. 2 A degdAAtmanedeg. 3 B degsya vacanasya sthA'.4 B veviha. 5 P bahulAdhikArAt, 6 B degsya sthA'. 7 B ityAde. 8 A. si. . Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.151] .. prAkRtavyAkaraNam / mi-mo-maimhi-mho-mhA vA // 147 // asterdhAtoH sthAne mi mo ma ityAdezaiH saha yathAsaMkhyaM mhi mho mha ityAdezA vA bhavanti / / esa mhi / eSosmItyarthaH // gaya mho / gaya mha / mukArasyAgrahaNAdaprayoga eva tasyetyavasIyate / pakSe atthi ahaM / atthi amhe / atthi amho // nanu ca siddhAvasthAyAM pakSma-zmaSma-sma-mAM mhaH [ 2. 74 ] ityanena mhAdeze mho iti sidhyati / satyam / kiM tu vibhaktividhau prAyaH sAdhyamAnAvasthAGgIkriyate anyathA vaccheNa / vicchesu / savve / je / te / ke ityAdyartha sUtrANyanArambhaNIyAni syuH // . atthistyAdinA // 148 // asteH sthAne tyAdibhiH saha asthi ityAdezo bhavati // atthi so| atthi te' / atthi tumaM / atthi tumhe / atthi ahaM / atthi amhe // NeradedAvAve / / 149 // .NeH sthAne at et Ava Ave ete catvAra AdezA bhavanti / derisai / kAre' / karAvai / kraavei|| hAsei / hasAvai / hasAvei // .uvasAmei / uvasamAvai / uvasamAvei // bahulAdhikArAt kacide nAsti / jANAvei // kacid Ave nAsti / pAei / bhAvei // * gurvAderavirvA // 150 // gurvAdeNeH sthAne avi ityAdezo vA bhavati // zoSitam / sosaviaM / sosi // toMSitam / tosaviraM / tosi // bhramerADo vA // 151 // bhrameH parasya NerADe Adezo vA bhavati // bhamADai / bhamADei / pakSe / bhAmei / bhamAvai / bhamAvei // - 1 B degte / atthi amhe // . 2 A darasai. 3 A degi / hAsei. 4 B degrADa ityAde'. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 hemacandrAcAryAvaracitaM [ 3.152* lugAvI kta-bhAva-karmasu // 152 // NeH sthAne luk Avi ityAdezau bhavataH kte bhAvakarmavihite ca pratyaye parataH // kAriaM / karAviaM // hAsiaM / hsaaviaN|| khAmi / khamAviraM / bhAvakarmaNoH / kArIai / karAvIai / kArijai / karAvijai / hAsIai / hasAvIai / hAsijjai / hasAvijai / / adellukyAderata AH // 153 // NeradellopeSu kRteSu AderakArasya A bhavati / / ati / pADai / maari| eti / kArei / khAmei // luki / kaariaN| khaamiaN| kArIai / ' khAmIai / kArijai / khAmijai / adellukIti kim / kraavirN| : karAvIai / karAvijai // Aderiti kim / saMgAmei / iha vyavahitasya mA bhUt // kAriaM / ihAntyasya mA bhUt // ata iti kim / dUsei // kecittu AveAvyAdezayorapyAderata Atvamicchanti / kArAvei / hAsAvio jaNo sAmalIe // mau vA // 154 // ata A iti vartate / AdantAddhAtomauM pare ata AttvaM vA bhavati // hasAmi hasami / jANAmi jANami / lihAmi lihami // ata ityeva / homi // icca mo-mu-me vA // 155 // akArAntAddhAtoH pareSu momumeSu ata ittvaM cakArAd A~tvaM ca vA bhavataH // bhaNimo bhaNAmo / bhaNimu bhaNAmu / bhaNima bhaNAma / pakSe / bhaNamo / bhaNamu / bhaNama // vartamAnA-paJcamI-zatRSu vA [ 3. 158 ] ityetve tu bhaNemI / bhaNemu / bhaNema / ata ityeva / ThAmo / homo // te // 156 // te paratota ittvaM bhavati // hsi| paDhiaM / nviaN| haasi| 1 A kArija. 2 A degti / pA. 3 B degvI. 4 A pare AtvaM. 5 B AkAdeg. 6 B AtvaM vA bhavati. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 160.] prAkRtavyAkaraNam / 539 - pADhiaM || gayaM nayamityAdi tu siddhAvasthApekSaNAt // ata ityeva / jhAyaM / luaM / hUaM / / ecca ktvA tum-tavya- bhaviSyatsu / / 157 / ktvAtumtavyeSu bhaviSyatkAlavihite ca pratyaye paratota ekArazcakArAdikArazca bhavati / / ktvA / haseUNa / hasiUNa || tum / haseuM / hasiuM // tavya / haseavvaM / hasiavvaM // bhaviSyat / hasehii / sihi / ata ityeva / kAUNa || vartamAnA - paJcamI - zatRSu vA / / 158 / / vartamAnApaJcamIzatRSu parata akArasya sthAne ekAro vA bhavati // vartamAnA / hasei hasai / hama hasima | hasemu hasi // paJcamI / hase hasau / suNeu suNau // zatR / hasento hasanto // kacinna bhavati / jayai // kvacidAtvamapi / suNAu~ // jA-je / / 159 / / jjA jja ityAdezayoH parayorakArasya ekAro bhavati // hasejjA / * hasejja | ata ityeva / hojjA / hojja // Ia-ijjau kyasya / / 160 // cijiprabhRtInAM bhAvakarmavidhiM vakSyAmaH / yeSAM tu na vakSyate teSAM * saMskRtAtidezAtprAptasyai kyasya sthAne Ia ijja ityetAvAdezau bhavataH // hasIai / hasijjai / hasIanto / hasijjanto / hasIamANo / hasijja mANo / paDhIai / paDhijjai / hoIai / hoijjai // bahulAdhikArAt kvacit kyopi vikalpena bhavati / maeNe navejja / manavijjejja / teNa lahejja / teNa lahijjejja / teNa acchejjaM / teNa acchijjejja / teNa acchIai // 1 1 BdegdiSu tu . 2 Pdeg mu / hasemo / hasimo / padeg 3 B suNAo. 4 A sya sthAne Itye. 5 Pmae na vejja. 6 Pmae na vijjeja 7Bdegjja / teNa acchI i. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 hemacandrAcAryaviracitaM . [3.161dRzi-vacemasa-DuccaM // 161 // dRzervacezca parasya kyasya sthAne yathAsaMkhyaM DIsa Ducca ityAdezI bhavataH // IaijjApavAdaH / / dIsai / vuccai // sI hI hIa bhUtArthasya // 162 // bhUterthe vihitodyatanyAdiH pratyayo bhUtArthaH tasya sthAne sI hI hIa ityAdezA bhavanti // uttaratra vyaJjanAdIavidhAnAt svarAntAdevAyaM vidhiH // kaasii| kaahii| kAhIa / akArSIt / akarot / cakAra vetyarthaH / evaM tthaasii| tthaahii| ThAhIa // ArSe / devindo iNamabbavI ityAdau siddhAvasthAzrayaNAt hastanyAH prayogaH // ___ vyaJjanAdIH // 163 // vyaJjanAntAddhAtoH parasya bhUtArthasyAdyatanyAdipratyayasya Ia ityAdezo bhavati // huviia| abhuut| abhavat / babhUvetyarthaH // evaM acchIa / AsiSTa / Asta / AsAMcake vA / gehIa / agrahIt / agRhNAt / jagrAha vA // tenAsterAsyahesI // 164 // asterdhAtostena bhUtArthena pratyayena saha * Asi ahesi ityAdezau bhavataH // Asi so tuma ahaM vA / je aasi| ye AsannityarthaH / evaM ahesi // jAtsaptamyA irvA // 165 // saptamyAdezAt jAtpara IrvA prayoktavyaH // bhavet / hojjai / hoja / bhaviSyati hirAdiH // 166 // bhaviSyadarthe vihite pratyaye pare tasyaivAdirhiH pryoktvyH|| hohii bhaviSyati bhavitA vetyarthaH // evaM hohinti / hohisi / hohitthaa| hasihii / kaahii|| 1 B degDuccA, 2 A nyAdi. 3 A agRhIt . 4 A ye. 5 BdegrvA bhvti||. 6 PB degdarthavi. 7 B vAderhiH. Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.171] prAkRtavyAkaraNam / 541 mi-mo-mu-me ssA hA na vA // 167 // bhaviSyatyarthe mimomumeSu tRtIyatrikAdezeSu pareSu teSAmevAdI ssA hA ityetau vA prayoktavyau / herapAdau // pakSe hirapi // hossAmi hohAmi / hossAmo hohAmo / hossAmu hohAmu / hossAma hohAma // pakSe / hohimi / hohimu / hohima // kacittu hA na bhavati / hasissAmo / hsihimo|| mo-mu-mAnAM hissA histhA // 168 // dhAtoH parau bhaviSyati kAle momumAnAM sthAne hissA hitthA ityetau vA prayoktavyau / hohissA / hohitthA / hsihissaa| hasihitthA / pakSe / hohimo| hossAmo / hohAmo / ityAdi / meH ssaM // 169 // dhAtoH pairo bhaviSyati kAle myAdezasya sthAne ssaM vA prayoktavyaH // hossaM / hasissaM / kittaissaM / pakSe / hohimi / hossAmi / hohAmi / kittaihimi // . -do haM // 170 // ..karoterdadAtezca paro bhaviSyati vihitasya myAdezasya sthAne haM vA 'prayoktavyaH // kAhaM / dAhaM / kariSyAmi dAsyAmItyarthaH // pakSe / kAhimi / dAhimi / ityAdi / zru-gami-rudi-vidi-dRzi-muci-vaci-chidi-bhidi-bhujA socchaM gacchaM rocchaM vecchaM dacchaM mocchaM vocchaM checchaM bhecchaM bhocchaM // 171 // vAdInAM dhAtUnAM bhaviSyadvihitamyantAnAM sthAne socchamityAdayo nipAtyante / socchaM / zroSyAmi // gacchaM / gamiSyAmi // saMgacchaM / 1PdegvAdaH. 2 A P degti / hasihimo. 3 B pare. 4 A degSyatkAle. 5 B kacchaM. 6 PB degyo vA ni. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 hemacandrAcAryaviracitaM .[3.172saMgasye // rocchaM / rodiSyAmi // vida jJAne / vecchN| vediSyAmi // dacchaM / drakSyAmi // mocchaM / mokSyAmi / vocchaM / vakSyAmi // checchN| chetsyAmi // bhecchaM / bhetsyAmi / bhocchaM / bhokSye // socchAdaya ijAdiSu hiluk ca vA // 172 // zvAdInAM sthAne ijAdiSu bhaviSyadAdAMdezeSu yathAsaMkhyaM socchAdayo bhavanti / te evAdezA antyasvarAdyavayavavarjI ityarthaH / hiluk ca.. vA bhavati // socchii / pakSe / socchihii / evaM socchinti / socchihinti / socchisi / socchihisi| socchitthaa| socchihitthaa| / socchiha / socchihiha / socchimi / socchihimi / socchissAmi / : socchihAmi / socchissaM / socchaM / socchimo / socchihimo / socchissAmo / socchihAmo / socchihissA. / socchihitthA / evaM mumayorapi // gacchii / gacchihii / gacchinti / gacchihinti / gacchisi / gcchihisi| gacchioM / gacchihitthA / gacchiha / gacchihiha / gacchimi / gacchihimi / gacchissAmi / gacchihAmi / gacchissaM / gacchaM / gacchimo / gacchihimo / gacchissAmo / gacchihAmo / gacchihissA / gacchihitthA / evaM mumayorapi // evaM rudAdInAmapyudAhAryam // du su mu vidhyAdiSvekasmistrayANAm // 173 // vidhyAdiSvartheSUtpannAnAmekatverthe vartamAnAnAM trayANAmapi trikANAM sthAne yathAsaMkhyaM dusu mu ityete AdezA bhavanti // hasau sA / hasasu tumaM / hasAmu ahaM // pecchau / pecchasu / pecchAmu // dakAroccAraNa bhASAntarArtham // sohirvA // 174 // pUrvasUtravihitasya soH sthAne hirAdezo vA bhavati // dehi desu / 1 A vidak. 2 BdegdAdiSu. 3 BdegvA . 4 A gacchittha. 5BdegnAmanekatve. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 3.178] prAkRtavyAkaraNam / ata ijasvijahIje-luko vA // 175 // akArAtparasya soH ijjasu ijjahi ijje ityete luk ca AdezA vA bhavanti // hasejasu / hasejahi / haseje / hasa / pakSe / hasasu // ata iti kim / hosu / ThAhi // bahuSu ntu ha mo // 176 // vidhyAdiSUtpannanAM bahuSvartheSu vartamAnAnAM trayANAM trikANAM sthAne yathAsaMkhyaM ntu ha mo ityete AdezA bhavanti // ntu / hasantu / hasantu haseyurvA // ha / hasaha / hasata / haseta vA // mo / hasAmo / hasAma / hasema vA // evaM tuvarantu / tuvaraha / tuvarAmo // vartamAnA-bhaviSyantyozca ja jA vA // 177 // vartamAnAyA bhaviSyantyAzca vidhyAdiSu ca vihitasya pratyayasya sthAne ja jjA ityetAvAdezau vA bhavataH // pakSe yathAprAptam // vrtmaanaa| hasejja / hsejaa| paDheja / paDhejA / suNenja / suNejjA // pakSe / hasai / paDhai / suNai // bhvissyntii| paDheja / paDhejA / pakSe / paDhihii // vidhyAdiSu / haseja / ha~sijjA / hasatu / hasedvA ityarthaH / pakSe / hasau // evaM sarvatra / yathA tRtIyatraye / aivAejjA / aivAyAvejjA / na samaNujANAmi / na samaNujANejA vA // anye tvanyAsAmapIcchanti / hoje / bhavati / bhavet / bhavatu / abhavat / abhUt / babhUva / bhUyAt / bhavitA / bhaviSyati / abhaviSyadvetyarthaH / / madhye ca svarAntAdvA // 178 // svarAntAddhAtoH prakRtipratyayayormadhye cakArAtpratyayAnAM ca sthAne ja jA ityetau vA bhavataH vartamAnAbhaviSyantyorvidhyAdiSu ca // vartaAnA / hojai / hojAi / hoja / hojA / pakSe / hoi // evaM hojasi / hojAsi / hoja / hojjA / pakSe / hohii // evaM hojahisi / hojAhisi / hoja / hojjA / hohisi / hojahimi / hojjAhimi / hoja 1 B hasijahi. 2 B sahai. 3 PB hasejA. 4 BdegyAvinA. 5 B hojA. 6 A abhUva. 7 Bhojihimi. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 hemacandrAcAryaviracitaM [ 3.179 sAmi / hojjahAmi / hojjassaM / hojja / hojjA / ityAdi // vidhyAdiSu / hojjau / hojjAu / hojja / hojjA / bhavatu bhavedvetyarthaH / pakSe // hou / svarAntAditi kim / hasejja | hasejjA / tuvarejja / tuvarejjA / / kriyAtipatteH // 179 // kriyAtipatteH sthAne jjajjAvAdezau bhavataH // hojja / hojjA | abhaviSyadityarthaH / jai hojja vaNNaNijjo // nta - mANau // 180 // kriyAtipatteH sthAne ntamANau Adezau bhavataH // honto / homANo abhaviSyadityarthaH // hariNa TThANe hariNaGka jai si hariNAhivaM nivento / na saihanto Jcia to rAhupariva~ se jiantassa // zatrAnaeNzaH / / 181 // zatR aniz ityetayoH pratyekaM nta mANa ityetAvAdezau bhavataH // zatR / hasanto hasamANo || AnaM / vevanto veMvamANo // I ca striyAm / / 182 // . striyAM vartamAnayoH zatrAnazoH sthAne I cakArAt ntamANau ca bhavanti // hasaI | hasantI | hasabhANI | vevaI / vevantI / vevamANI // ityAcArya zrI hemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsanavRttau aSTamasyAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH ||3|| UrdhvaM svarganiketanAdapi tale pAtAlamUlAdapi tvatkIrtirbhramati kSitIzvaramaNe pAre payodherapi / tenAsyAH pramadAsvabhAvasula bhairuccAvacaizcApalaiste vAcaMyamavRttayopi munayo maunavrataM tyAjitAH // 1 // 1 B turakhe. 2 P degrthaiH // jai. 3 B hasato. 4P vaM // zadeg 5B navA 6 A AnazaI' ; B Anaideg 7 A Anaza; B Anazca 8 B bhavataH 9 A hasamANA. 10 B aSTamAdhyA' 11 PB 'daH samAptaH // 12 Pom this verse. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ahaM // .idito vA // 1 // sUtre ye idito dhAtavo vakSyante teSAM ye AdezAste vikalpena bhavantIti veditavyam / tatraiva codAhariSyate // kathevajara-pajaroppAla-pisuNa-saMgha-bolla-cava-jampa-sIsa sAhAH // 2 // katherdhAtorvajarAdayo dazAdezA vA bhavanti // vajarai / pajarai / uppAlai / pisuNai / saMghai / bollai / cavai / jampai / sIsai / sAhai // ubbukkai iti tUtpUrvasya bukka bhASaNe ityasya / pakSe / khi|| ete cAnyairdezISu paThitA api asmAbhirghAtvAdezIkRtA vividheSu pratyayeSu pratiSThantAmiti // tathA ca / vario kathitaH / vajjariUNa kathayitvA / vajjaraNaM kathanam / vajjaranto kathayan / vajjariavvaM kathayitavyamiti rUpasahasrANi sidhyanti / saMskRtadhAtuvacca pratyayalopAgamAdividhiH // - duHkhe NivvaraH // 3 // duHkhaviSayasya katheNivvara ityAdezo vA bhavati // Nivarai / duHkhaM kathayatItyarthaH // __ jugupsejhuNa-duguccha-duguJchAH // 4 // jugupserete traya AdezA vA bhavanti // jhuNai / dugucchai / duguJchai / pakSe / jugucchai / / galope / duucchai / duuJchai / juucchai / / 1 B tatraivodAhiyate. 2 B degzA bha'. 3 B bhaSaNe. 4 B degtiSThitA i. 5 B Nicara'. 6 B jugutsai. 85 [ kumArapAlacarita] Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . [4.5-. bubhukSi-vIjyoIrava-vojau // 5 // bubhukSerAcArakibantasya ca vIjeryathAsaMkhyametAvAdezau vA bhavataH // NIravai / buhukkhai / vojjai / vIjai / / dhyA-goha-gau // 6 // anayoryathAsaMkhyaM jhA gA ityAdezau bhavataH // jhAi / jhAai / NijjhAI / NijjhAai / nipUrvo darzanArthaH / gaai| gaayi| jhANaM / gANaM // jJo jANa-muNau // 7 // .. jaanaate||nn muNa ityAdezau bhavataH // jANai / muNai / bahulAdhikArAtkacidvikalpaH / jaanniaN| NAyaM / jANiUNa / NAUNa / jANaNaM / NANaM / maNai iti tu manyateH / / - udo dhmo dhumA // 8 // udaH parasya dhmo dhAtordhamA ityAdezo bhavati / / uddhumAi / . zrado dho dahaH // 9 // zradaH parasya dadhAterdaha ityAdezo bhavati // saddahai / sahahamANo jIvo // pibeH pijja-Dalla-paTTa-ghoTTAH // 10 // pibaterete catvAra AdezA vA bhavanti // pijjai / DaeNllai / paTTai / ghoTTai / piai // uAterorummA vasuA // 11 // utpUrvasya vAteH orummA vasuA ityetAvAdezau vA bhavataH // orummAi / vasuAi / uvvAi // - 1 B bubhukSubIjotI. 2 A bahu. 3 A degi / nipU. 4 B NaNai iti tu manyate. 5 B dhamAdhA. BdegDulladeg. 7 B Dullai. 8 Our Sutra and Kumarpalacarita Mss read to instead of a in Sutras 11, 12 & 14. 9 B ityAde'. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNam / 547 nidrAvarohIrocau // 12 // nipUrvasya drAteH ohIra uMca ItyAdezau vA bhavataH // ohIrai / ucAi / nihAi / / - AgherAigghaH // 13 // AjighraterAiggha ityAdezo vA bhavati // Aigghai / agdhAi // .. nAterebbhuttaH // 14 // snAterabbhutta ityAdezo vA bhavati // abbhuttai / hAi // samaH styaH khA~H // 15 // saMpUrvasya ssyAyateH khA ityAdezo bhavati // sNkhaai| sakhAyaM / / sthaSThA-thakka-ciTTha-nirappAH // 16 // tiSThaterete catvAra AdezA bhavanti // ThAi / tthaaai| ThANaM / pttttio| uttttio| ptttthaavioN| uTThAvio / thakkai / ciTThai / ciTThiUNa / nirappai / bahulAdhikArAtkacinna bhavati / thiaM / thANaM / patthio / utthio / thAUNa // . udaSTha-kukurau // 17 // udaH parasya tiSThateH Tha kukura ityAdezau bhavataH // uTThai / ukkukurai / mlervA-pavvAyau // 18 // mlAyatervA pavvAya ityAdezau vA bhavataH / / vAi / pavvAyai / milaai| nirmo nimmANa-nimmavau // 19 // nirapUrvasya mimIteretAvAdezau bhavataH // nimmANai / nimmavai // .. 9 Our Sutra and Kumarapalacarita Mss, read & instead of te in Sutras 11, 12 & 14. 2 BdeghIraudhau. 3 B oGgha, 4 B ityetAvAde'. 5 B oGghai. 6 B AgghA. 7 PB deggghAai. 8 B khA // 9 B degzo vA bhadeg. 10 B saMkhAiyaM. 11 Bdego / thA'. 12 B ukukkurai. 13 A degzau vA bha'.. Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.20kSeNijjharo vA // 20 // kSayateNijjhara ityAdezo vA bhavati // Nijjharai / pakSe / jhijai // __ chadezRNuma-nUma-sannuma-DhakkaumvAla-pavvAlAH // 21 // chadeya'ntasya ete SaDAdezA vA bhavanti // Numai / nUmai / Natve NUmai / sannumai / Dhakkai / omvAlai / pavvAlai / chAyai // .. nivipatyorNihoDaH // 22 // nivRrgaH patezca Nyantasya NihoDa ityAdezo vA bhavati // NihoDai / pakSe / nivArei / pADei // dUGo dUmaH // 23 // dDo Nyantasya dUma ityAdezo bhavati // dUmei majjha hiayaM // .. dhavale?maH // 24 // . dhavalayateya'ntasya dumAdezo vA bhavati // dumai / dhavalai // svarANAM svarA (bahulam)[4.238] iti dIrghatvamapi / dUmi / dhvlitmityrthH|| tulerohAmaH // 25 // tulerNyantasya ohAma ityAdezo vA bhavati // ohAmai / tulai // . viricaroluNDolluNDa-palhatthAH // 26 // . . virecayaterNyantasya oluNDAdayatraya AdezA vA bhavanti // oluNDai / ullaNDai / palhatthai / vireai / / taDerAhoDa-vihoDau // 27 // taDerNyantasya etAvAdezau vA bhavataH // AhoDai / vihoDai / pakSe / tADei // 1 PB nivRpa?. 2P nivRtaH. 3 B vireco. 4 Bdegya Adeg. 5 AB degzA bho. Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. 35] prAkRtavyAkaraNam / 549 mizrervIsAla-melavau // 28 // mizrayaterNyantasya vIsAla melava ityAdezau vA bhavataH // vIsAlai / melavai / missai // uddhalerguNThaH // 29 // undUlerNyantasya guNTha ityAdezo vA bhavati / guNThai | pakSe / udbhUlei // bhramestAliaNTa- tamADau // 30 // bhramayaterNyantasya tAliaNTa tamADa ityAdezau vA bhavataH / tAliaNTai / tamADai / bhAmei / bhamADeI / bhamAvei // nazerviuDa- nAsava- hArava - vippagAla- palAvAH // 31 // zerNyantasya ete pacAdezA vA bhavanti / viuDai / nAsavai / hAravai / vippagAlai | palAvaIM / pakSe / nAsai // dRzerdAva-daMsa-dakkhavAH // 32 // dRzeyantasya ete traya AdezA vA bhavanti / / dAvai / daMsai | dakkhavai / darisai || uddhaTeruggaH // 33 // utpUrvasya ghaTerNyantasya ugga ityAdezo vA bhavati // uggai / ugghADai // spRhaH siMhaH // 34 // ho Nyantasya siha ityAdezo vA bhavati // sihai // saMbhAverAsaMghaH // 35 // saMbhAvayaterAsaGgha ityAdezo bhavati / / AsaGghai | saMbhAvai || 1 B bhramate'. 2 B Dai. 3 Bppai / gAdeg. PB deg i / nAdeg 5B spRheta. 6 B zo vA bha Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . . [4.36___unnamerutthaMghollAla-guluguJchoppelAH // 36 // utpUrvasya nameya'ntasya ete catvAra AdezA vA bhavanti // utthaJcai / ullAlai / gulaMguJchai / uppelai / unnAmai // prasthApeH paTTava-peNDavau // 37 // prapUrvasya tiSThaterNyantasya paTTava peNDava ityAdezau vA bhavataH // paTTavai / peNDavai / paTThAvai // vijJapervokkAvukkau // 38 // vipUrvasya jAnAterNyantasya voka avukka ItyAdezau vA bhavataH // vokkai / avukkai / viNNavai // __ apairlliv-ccupp-pnnaamaaH|| 39 // arparNyantasya ete traya AdezA vA bhavanti // allivai / caJcuppai / paNAmai / pakSe / appei // yAperjavaH // 40 // yAterNyantasya java ityAdezo vA bhavati // javai jAvei // plAvarombAla-pavvAlau // 41 // lavateya'ntasya etAvAdezau vA bhavataH / / omvAlaI / pavvAlai / pAvei // vikozeH pakkhoDaH // 43 // vikozayate madhAtorNyantasya pakkhoDa ityAdezo vA bhavati // pakkhoDai / vikosai // romantheroggAla-vaggolau // 43 // romanthe madhAtorNyantasya etAvAdezau vA bhavataH // oggAlai / vaggolai / romanthai / 1 B degrucchaMgho". 2 P gulagu. 3 B ucchaMghadeg. 4 AB unnAvai. 5 AB vijJApe.deg 6 PB ityetAvAdedeg. 7 B Avukkai. 8 A yAterjavaH. 9 Bdegi| pAvei. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praakRtvyaakrnnm| 551 kameNihuvaH // 44 // kameH svArthaNyantasya Nihuva ityAdezo vA bhavati // Nihuvai / kAmei // prakAzeNuvvaH // 45 // prakAzerNyantasya Nuvva ityAdezo vA bhavati // Nuvvai / payAsei // kamperviccholaH // 46 // kamrNyantasya vicchola ityAdezo vA bhavati // viccholai / kampei // AropervalaH // 47 // . AruherNyantasya vala ityAdezo vA bhavati // valai / Arovei // dole raGkholaH // 48 // duleH svArthe Nyantasya rola ityAdezo vA bhavati // raGkholai / dola~i / / raje rAvaH // 49 // . . raorNyantasya rAva ityAdezo vA bhavati // rAvei / raJjei // ghaTeH parivAMDaH // 50 // ghaTerNyantasya parivADa ityAdezo vA bhavati // parivADei / ghaDei // ___ veSTeH pariAlaH // 51 // veSTeya'ntasya pariAla ityAdezo vA bhavati // pariAlei / veDhei // kriyaH kiNo vestu ke ca // 52 // riti nivRttam / krINAteH kiNa ityAdezo bhavati / veH parasya tu dviruktaH kezcakArAtkiNazca bhavati // kiNai / vikkei / vikkiNai // 1 PB svArthe Nya . 2 B rohe'. 3 P doleH. 4 P dolei. 5 A degzo vA bha'. 6 A kezcakA; B kecakA. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 hemacandrAcAryaviracitaM . . [4.53bhiyo bhA-bIhau // 53 // bibheteretAvAdezau bhavataH // bhAI / bhAiaM / bIhai / bIhi // bahulAdhikArAd bhIo // AlIGollI // 54 // AlIyateH allI ityAdezo bhavati // alliyai / allINo // ... niliiddornniliia-nnilukk-nniriggh-lukk-lik-lhikkaaH||55|| nilIGa ete SaDAdezA vA bhavanti // NilIai / Nilukkai / Nirigghai / lukkai / likkai / lhikkai / nilijjai // . vilIGevirA / / 56 // vilIvirA ityAdezo vA bhvti.|| virAi / vilijjai / / ... rute ruJja-ruNTau // 57 // rauteretAvAdezau vA bhavataH // ruJjai / ruNTai / svai // shrutthnnH|| 58 // zRNoterhaNa ityAdezo vA bhavati // haNai / suNai // dhUgedhuMvaH // 59 // dhunAtedhuMva ityAdezo vA bhavati // dhuvai / dhuNai // bhuverho-huva-havAH // 60 // bhuvo dhAtorho huva hava ityete AdezI vA bhavanti // hoi / honti / huvai / huvanti / havai / havanti // pakSe / bhavai / parihINa 1 A degi| bhAai / bIhadeg. 2 B allIai. 3 BdeglIGo Ni. 4 P Nilibai; B nilijii. 5 B vilIGo virA. 6 PB vilIGo virA. 7 P ruke ru. * P ruvai. 9 P dhUjedhuM.. 10 B dhunote . 11 A degzA bha'. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.67.] prAkRtavyAkaraNam / 553 vivo / bhaviDaM / pabhavai / paribhavai / saMbhavai // kacidanyadapi / ubbhuai / bhettaM // aviti huH // 61 // vidrairje pratyaye bhuvo hu ityAdezo vA bhavati / / hunti / bhaivan / hunto / avitIti kim / hoi // pRthak-spaSTe NivvaDaH // 62 // pRthakbhUte spaSTe ca kartari bhuvo NivvaDa ityAdezo bhavati // NivvaDai / pRthak spaSTo vA bhavatItyarthaH // bhau huppo vA // 63 // prabhukartRkasya bhuvo huppa ityAdezo vA bhavati // prabhutvaM ca prapUrvasyaivArthaH / ani pahuppas | pakSe | pabhavei // 1 kte hUH // 64 // bhuvaH pratyaye hUrAdezo bhavati // hUaM / aNuhUaM / pahUaM // kuMge: : kuNaH // 65 // kRgaH kuNa ityAdezo vA bhavati / / kuNai / karai // kANekSite NiAraH // 66 // kANekSitaviSayasya kuMgo NiAra ityAdezo vA bhavati / / NiArai / taM karoti // niSTambhAvaSTambhe NiDuha- saMdANaM // 67 // niSTambhaviSayasyAvaSTambhaviSayasya ca kuMgo yathAsaMkhyaM NiDuha saMdANa 1 B bhutaM. 2 P aciti; B avitti. 3 P cidvadeg. 4 B deg zobha. P bhuvan. 6 P aditI ; B avittIdeg. 7 A cia 8 B te pradeg 9P kRJaH. 10 P kRSNaH ; B kuge:, 11P kRJo Ni; B kugadegi 12P kRJo. O Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.68ityAdezau vA bhavataH // NiTThahai / niSTambhaM karoti / saMdANai / avaSTambhaM karoti // zrame vAvamphaH // 68 // zramaviSayasya kRgo vAvampha ityAdezo vA bhavati // vAvamphai / zramaM karoti // manyunauSThamAlinye NivvolaH // 69 // manyunA karaNena yadoSThamAlinyaM tadviSayasya kRgo Nivyola ityAdezI vA bhavati // Nivvolai / manyunA oSThaM malinaM karoti // . . zaithilya-lambane payallaH // 70 // zaithilyaviSayasya lambanaviSayasya ca kRgaiH payalla ityAdezo vA bhavati payallai / zithilIbhavati lambate vA // niSpAtAcchoTe NIluJchaH // 71 // . . niSpatanaviSayasya AcchoTanaviSayasya ca kRgo NIluJcha ityAdezo bhavati vA // NIluJchai / niSpatati / AcchoTayati vA / kSure kammaH // 72 // kSuraviSayasya kRgaH kamma. ityAdezo vA bhavati / / kammai / kSuraM karotItyarthaH // cATau gulalaH // 73 // cATuviSayasya kRgo gulala ityAdezo vA bhavati // gulalai / cATu karotItyarthaH // 1 A degzau bhadeg. 2 B degrotItyarthaH. 3 P kRJo. 4 Adegzo bhadeg. 5 PkRnAH. 6 B niSpatA. 7 A degTaNavi. 8 A degti / NI'. 9 A degzo bha. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.81] . prAkRtavyAkaraNam / smarajhara-jhUra-bhara-bhala-laDha-vimhara-sumara-payara-pamhuhoH // 74 // smarerete navAdezA vA bhavanti // jharai / jhurai / bharai / bhalai / lddhi| vimharai / sumarai / payarai / pamhuhai / sarai // vismuH pamhusa-vimhara-vIsarAH // 75 // vismaraterete AdezA bhavanti // pamhusai / vimharai / vIsarai // vyAhageH koka-pokkau // 76 // vyAharateretAvAdezau vA bhavataH // kokkai / hrasvatve tu kukkai / pokai / pakSe / vAharai // . . prasareH payallovellau // 77 // prasarateH payalla uvella ityetAvAdezau vA bhavataH // payallai / uvellai / psri|| mahamaho gandhe // 78 // . prasaratergandhaviSaye mahamaha ityAdezo vA bhavati // mahamahai mAlaI / mArlaMI-gandho pasarai // gandha iti kim / pasarai // nissareNIhara-nIla-dhADa-varahADAH // 79 // nissaraterete catvAra AdezA vA bhavanti // NIharai / nIlai / dhADai / varahADai / nIsarai // jaagrejggH|| 80 // jAgarterjagga ityAdezo vA bhavati // jggi| pakSe / jAgarai // ___ vyAprerAaDDaH // 81 // vyApriyaterAaDu ityAdezo vA bhavati / / AaDDei / vAvarei // 1 A degpamhahaH. 2 P deg hoH. 3A uvve . 4 B mAlai. 5 B nIha'. 6 B vAvArai. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 hemacandrAcAryaviracitaM . . [4.82'saMgeH sAhara-sAhaTTau // 82 // saMvRNoteH sAhara sAhaTTa ityAdezau vA bhavataH // sAharai / sAhaTTaI / sNvri|| AheH sannAmaH // 83 // AdriyateH sannAma ityAdezo vA bhavati // sannAmaii / Adaraii // praheMgeH sAraH // 84 // praharateH sAra ityAdezo vA bhavati / / sArai / paharai // avatareroha-orasau // 85 // avatarateH oha orasa ityAdezau vA bhavataH // oha~i / orasai / oarai // zakezcaya-tara-tIra-pArAH // 86 // . zaknoterete catvAra AdezA vA bhavanti // cayai / tarai / tIrai / pArai / sakkai // tyajaterapi cayai / hAni karoti // taraterapi taraMi / / tIrayaterapi tIrai // pArayaterapi pArei / karma samApnoti // phakasthakaH // 87 // phakkatesthakka ityAdezo bhavati / / thakkai / / zlAghaH salahaH // 88 // zlAghateH salaha ityAdezo bhavati // salahai / khacerveaDaH // 89 // khacaterveaDa ityAdezo vA bhavati // veaDai / khacai // paceH solla-pau~lau // 90 // pacateH solla paula ityAdezau vA bhavataH / sollai / paulei / payai / / 1 vRkSaH. 2 B AdaGaH. 3 PB sannAmei. 4 B Adarei. 5 PdeghoH. 6 A osara. 7 B degharai. 8 A tyajeradeg. 9 A tarai / pAradeg. 10 B degullau. 11 B paulla. 12 B paullai. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.98] .. prAkRtavyAkaraNama / 557 mucezchaDDAvaheDa-mellossika-reava-NilchuJcha-dhaMsADAH // 91 // muJcaterete saptAdezA vA bhavanti // chaDui / avaheDai / mellai / ussiMkai / reavai / NilluJchai / dhasADai / pakSe / muai / / duHkhe NivalaH // 92 // duHkhaviSayasya muMneH Nivvala ityAdezo vA bhavati // Nivvalei / duHkhaM muJcatItyarthaH / / . vaJcervehava-velava-jUravomacchAH // 93 // vacaterete catvAra AdezA vA bhavanti // vehavai / velavai / jUravai / umacchai / vazcai / / raceruggahAvaha-viDaviDDAH // 94 // racerdhAtorete traya AdezA vA bhavanti // uggahai / avahai / viDaviDui / rayai // .. samAraceruvahattha-sArava-samAra-kelAyAH // 95 // samAracerete catvAra AdezA vA bhavanti // uvahatthai / sAravai / smaari.| kelAyai / samArayai // siceH' siJca-simpau // 96 / / sinateretAvAdezau vA bhavataH // siJcai / simpai / seai // pracchaH pucchaH // 97 // . pRccheH pucchAdezo bhavati // pucchai // __garjerbukkaH / / 98 // garjaterbukka ityAdezo vA bhavati / / bukkai / gajai / / 1 AB degllosika. 2 B NiluJcha'. 3 A muMcateH sa. 4 B usikkai. 5 B Nica. 6 B muco. 7 B Niccalei. 8 B degzA bhadeg. 9 P degbiDAH, 10P degviDai. 11 A siMceH. 12 B praccheH, Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 hemacandrAcAryaviracitaM [4.99- vRSe 'DhikkaH // 99 // vRSakartRkasya garjekki ityAdezo vA bhavati // Dhikkai / vRSabho garjati // rAjeraggha-chaja-saha-rIra-rehAH // 10 // rAjerete paJcAderzI vA bhavanti // agghai / chajjai / sahai / rIrai / rehai / rAyai / / maisjerAuDDa-NiuDDa-buDDa-khuppAH // 101 / / majjaterete catvAra AdezA vA bhavanti // AuDDui / NiuDDai . / . . buDDai / khuppai / majjai // puJjarArola-vamAlau // 102 // puJjaretAvAdezau vA bhavataH // Arolai ! vamAlai / puJjai // lasje haH // 103 // . lajjaterjIha ityAdezo vA bhavati // jIhai / lajjai / / tijerosukkaH // 104 / / tijerosukka ityAdezo vA bhavati // osukkai / teaNaM / / mRjerugghusa-luJcha-puJcha-puMsa-phusa-pusa-luha-hula-rosANAH 105 muMjerete navAdezA vA bhavanti / / ugghusai / luJchai / puJchai / puMsai / phusai / pusai / luhai / hulai / rosANai / pakSe / majjai // bhaJjarvemaya-musumUra-mUra-sUra-mUDa-vira-paviroM-karaJja nIrajAH / / 106 // bhaJjarete navAdezA vA bhavanti // vemayai / musumUrai / mUrai / sUrai / sUDai / virai / paviraJjai / karaJjai / nIraJjai / bhaJjai // 1 PB vRSedegi. 2 B degzo bhadeg. 3 B garjatItyarthaH. 4 B degzA bhadeg. 5. P maje . 6 BdegDDacuDDathuDDakhu. 7 Bdegte paMca, 8 Bdegi / cuDDai / thuDDai / khu. 9 B degphusa. 10 B mRjate. 11 A ugghasai. 12 B phusai. 13 A degviraMjanIraM. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.115] prAkRtavyAkaraNam / 559 anuvrajeH paDiaggaH // 107 // anuvrajeH paDiagga ityAdezo vA bhavati || paDiaggai | aNuvaccai // arjervivaH // 108 // arjerviva ityAdezo vA bhavati / viDhavai / ajjai // yujo juJja - juJja - juppAH / / 109 / / yujo juJja jujja juppa ityAdezA bhavanti // juJjai / jujjai / jui // bhujo bhuJja - jima jema - kammANDa- camaDha - samANa- caDDAH // 110 bhuja eteSThAdezA bhavanti / / bhuJjai / jimai / jemai / kammei / aNhai / samANai / camaDhai / caDDui || vopena kammavaH // 111 // upena yuktasya bhujeH kammava ityAdezo vA bhavati // kammavai / uvahuJjai || ghargaH H // / 112 / / ghaTatergar3ha ityAdezo vA bhavati || gaDhai / ghai // samau galaH / / 113 // sampUrvasya ghaTatergala ityAdezo vA bhavati / saMgalai | saMghai // hAsena sphuTermuraH // 114 // hAsena karaNena yaH sphuTistasya murAdezo vA bhavati / / murai / hAsena sphuTati // maNDezcizca-ciJcaa-ciJcilla-rIDa - TiviDikkAH // 115 // maNDerete paJcAdezA vA bhavanti // ciJcai / cicaai | cicillai / iss | TiviDies | ma~NDai // 1 B yujerete traya Ahe. 2 B kammai. 3 P bhuja: 4B ghaTai. 5 B 'zo bhadeg 6 P muNDe'. 7 P muNDai. . Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM [ 4.116 tuDetoDa tuTTa- khuTTa- khuDo kkhuDochuka- Niluka lukonUrAH // tuDerete navAdezA vA bhavanti // toDai / tuTTai / khuTTai | khuDai / ukkhuDai / ullukkai / Nilukkai | lukkai / urai / tuDai // ghUrNo ghula-ghola - ghumma-pahallAH / / 117 / / ghUrNarete catvAra AdezA bhavanti // ghulai / gholai / ghummai / pahallai // 560 vivRte saH // 118 // vivRtesa ityAdezo vA bhavati / / DhaMsai / vivaTTaI // kkatheraTTaH / / 119 / katheraTTa ityAdezo vA bhavati || aTTai | kaDhai // grantho gaNThaH / / 120 // prathergaNTha ityAdezo bhavati / gaNThai / gaNThI // mantherghusala - virolau // 121 // mantherghusala virola ityAdezau vA bhavataH / / ghusalai / virolaI / manthai / hlAderavaacchaMH / / 122 // hradaterNyantasyANyantasya ca avaacche ityAdezo bhavati / / avaacchaMi / hote | hRdayati vA // ikAro NyantasyApi parigrahArthaH // neH sado majaH / / 123 // nipUrvasya do majja ityAdezo bhavati // attA ettha majjai // chiderduhAva- Nicchalla- NijjhoDa- Nivvara - NillUra - lUrAH // 124 chiderete SaDAdezA vA bhavanti // duhAvai / Nicchallai Nijjhoss | Nivvarai / NillUrai / lUrai / pakSe / chindai // 1 BdegNilukkadeg. 2 B deg kocchUrAH 3 B Nilukkai 4 B ucchUrai. 5B ghUrNerghu. 6 B graMtho gaMdeg 7 Bdegzau bhadeg 8 Bdegi // lhA' 9B lhA. 10 B degattha N. 11 B saderma . . Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.1.33] .. prAkRtavyAkaraNam / AGA oandoddAlau // 125 // AGA yuktasya chideroanda uddAla ityAdezau vA bhavataH / / oandai / uddAlai / acchindai || A 561 mRdo mala-maDha - parihaTTa- khaDDa - caDDa-maDDa-pannADAH / / 126 / / mRdvAterete saptAdezA bhavanti / malai | maDhai | parihaTTai / khaDDui / caDui / maDDui / pannADai || 1 spandelalaH // 127 // spandezvalucula ityAdezo vA bhavati / / cuThuculai | phandai // niraH padervalaH / / 128 // nipUrvasya padervala ityAdezo vA bhavati / nivvalai | nippajjai // visaMvaderviaTTa - viloTTa-phaMsAH / / 129 / / visaMpUrvasya vaderete trya AdezA vA bhavanti // viaTTai | viloTTai / phaMsai / visaMvayai // zado jhaDa - pakkhoDau // 130 // zIyateretAvAdezau bhavataH / / jhaMDai / pakkhoDai~ | AkranderNIharaH // 131 // AkranderNIhara ityAdezo vA bhavati / / NIharai | akkandai // khiderjUra - visUrau // 132 // khideretAvAdezau vA bhavataH / jUrai / visUrai / khijjai // rugherurthaMGgaH / / 133 // rudherutthama ityAdezo vA bhavati || utthavai / rundhai // 1 B AcchiMda. 2 A zA vA bhadeg 3 A niSphadeg 4 BjjhaDa. i // khade. 6 P ta 7P utta. 36 [ kumArapAlacarita ] ". B Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 hemacandrAcAryaviracitaM niSedherhakkaH // 134 // niSedhaterhakka ityAdezo vA bhavati // hakkai | nisehai // krudherjUraH / / 135 / dherjUra ityAdezo bhavati / / jUrai / kujjhai // jo jA - jammau // 136 // jAyaterjA jamma ityAdezau bhavataH // jAai | jammai // [ 4. 134 tanestaDa-taDDa-taDDava-virallAH / / 137 / / tanerete catvAra AdezA vA bhavanti / taDai / taDui / taDuvai / virallai / taNai // tRpasthippaH / / 138 // tRpyatesthiMpa ityAdezo bhavati / / thippai | upasarperalliaH / / 139 // upapUrvasya sRpeH kRtaguNasya allia ityAdezo vA bhavati / / alliai / uvasappai // saMtaperjhaGkhaH // 140 // sarteperjhaGke ityAdezo vA bhavati // i / pakSe | saMtappai // vyAperoaggaH // 141 // vyApnoteroagga ityAdezo vA bhavati // oaggai | vAvei || samApeH samANaH // 142 // samApnoteH samANa ityAdezo vA bhavati / / samANai / samAvei // 1 B'zau vA bhadeg 2 A teH sthideg 3 B perDakhaH 4 PB ' tapyaterjha' . 5 B perDakha 6 B DaMkhai. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.150.] prAkRtavyAkaraNam / 563 kSipergalatthADukkha-solla - pella-gola - chuha- hula parI - ghattAH // kSiperete navAdezA vA bhavanti // galatthai / aDDukkhai / sollai / pellai / gollai / hrasvatve tu gullAi / chuhai / hulai / parIi / ghattai / khivai // 1 utkSipegule guJchotthaM ghAlatthovbhuttossikai-hakkhuvAH // 144 utpUrvasya kSiperete SaDAdezA vA bhavanti // gulagucchai / utthaGghai / allatthai / ubbhuttai / ussikkai / hakku~vai / ukkhivai / / AkSiparivaH || 145 // AGpUrvasya kSiperNIrava ityAdezo vA bhavati || NIravai | akkhivai || svapeH kamarvasa-lisa- loTTAH // 146 // svaperete traya AdezA vA bhavanti // kamavasai / lisai | loTTaI / suai // veperAyambAyajjhau / / 147 // veSerAyamba Ayajjha ityAdezau vA bhavataH // Ayambai | Ayajjhai | vevai // vilaperjhaGkha-vaDavaDau // 148 // * vilaperjhaGkha vaDavaDa ityAdezau vA bhavataH // jhaGkhai / vaDavaDai / vilava // - lipo limpaH // 149 // limpaterlimpa ityAdezo bhavati || limpa || guMpyervira - NaDau // 150 // gupyateretAvAdezau vA bhavataH // virai | gaDai | pakSe / guppai // 1P BdegtveNu N. 2 A gulugaM . 3 PdegvAlattho'. 4 A tosikka hakkhuvaH. 5 B hakkhappAH 6 AB guluguM 7 B hakkhuppai. 8 B kamaThasadeg 9 B lipa 1. P gupervi Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 hemacandrAcAryaviracitaM [ 4.151 povaho NiH // 151 // *peH avaha ityAdezo Nyanto bhavati // avahAvei / kRpAM karotItyarthaH // pradIpesteava-sainduma-sandhukAbbhuttAH // 152 // pradIpyaterete catvAra AdezA vA bhavanti / teavai / sandumai / sandhukkai | abbhuttai | palIvai / lubheH saMbhAvaH // 153 // lubhyateH saMbhAva ityAdezo vA bhavati // saMbhAvai / lubbhai || kSubheH khaura-paDDuhau // 154 // kSubheH khaura paDDeha ityAdezau vA bhavataH // khaurai / pahu~huI / khubbhai // AGo rabhe rambha-Dhavau // 155 // AGaH parasya rame rambha Dhava ityAdezau vA bhavataH // Arambhai / ADhavai / Arabhai // upAlambherjhaGkha-paccAra-velavAH / / 156 / / upAlambherete traya AdezAM vA bhavanti // jhaGkhai / paJcArai | velavai / uvalambhai // averjumbho jambhA // 157 // jRmbherjambhA ityAdezo bhavati vestu na bhavati // jambhAi / jambhAai || averiti kim / keli-pasaro viambhai // 1 B kRpo'vadeg. 2 B kRpeH 2 A suMdama 4B paDuhau 5 B paDuha. 6 B paDuhai. 7 A upAlaM. 8 B jRMbheja. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. 162] prAkRtavyAkaraNam / 565 . bhArAkAnte nameNisuDhaH // 158 // bhArAkrAnte kartari namarNisuDha ityAdezo bhavati // NisuDhaI / pakSe / Navai / bhArAkrAnto namatItyarthaH // vizrameNivvA // 159 // vizrAmyaterNivvA ityAdezo vA bhavati // NivvAi / vIsamai // AkramarohAvotthAracchundAH // 160 // Akramaterete traya AdezA vA bhavanti // ohAvai / utthorai / chandai / akkmi.|| bhrmessttirittill-dnnddll-ddhnnddhll-ckkm-bhmmdd-bhmdd-bhmaadd-tlanntt-jhnntt-jhmp-bhum-gum-phum-phus-ddhum-ddhus-prii-praaH||161|| bhramereteSTAdazAdezA vA bhavanti / / TiriTillai / duNdullai / DhaNDhallai / cakkammai / mammaDai / bhamaDai / bhamADai / tlanntti| jhaNTai / jhampai / bhumai / gumai / phumaMi / phusai / dumai / dusai / parIi / parai / bhamai // . gameraI-aicchANuvajAvajaMsokusAkusa-paccaDDa-pacchanda-Nimmaha NI-NINa-NIluka-padaa-rambha-parialla-vola-pariala NiriNAsa-NivahAvasehAvaharAH // 162 // gamerete ekaviMzatirAdezA vA bhavanti / aIi / aicchai / aNuvajai / avaijasai / ukusai / akusai / paccaDui / pacchandai / Nimmahai / NIi / NINai / NIlukkai / padaai / rambhai / pariallai / volai / parialai / NiriNAsai / Nivahai / avasehai / avaharai / 1 AB i / bhA'. 2 B AkrAme'. 3 BdegvocchAra'. 4 B Akramere". 5 B ucchAra'. 6 B degmmabhamaDabhammADabhamAData?. 7 A deg5Ta'. 8 B bhamaDai bhammADai. 9 A ruMTai. 10 B degvasajokkusA. 11 B avasajai. Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . [4.163pakSe / gacchai // hammai / Nihammai / NIhammai / Ahammai / pahammai ityete tu hamma gatAvityasyaiva bhaviSyanti // AGA ahipaJcuaH // 163 // AGA sahitasya gameH ahipacua ityAdezo vA bhavati // ahipaJcuai / pakSe / Agacchai // samA abhiDaH // 164 // samA yuktasya gameH abhiDa ityAdezo vA bhavati // abhiDai / saMgacchai // abhyADommatthaH // 165 // . abhyAbhyAM yuktasya gameH ummattha ityAdezo vA bhavati // ummatthai / abbhAgacchai / abhimukhamAgacchatItyarthaH / / .. pratyAGA paloTTaH // 166 // pratyADbhyAM yuktasya gameH paloTTa ityAdezo vA bhavati // paloTTai / paJcAgacchai // zameH paDisA-parisAmau // 167 // zameretAvAdezau vA bhavataH // paDisAi / parisAmai / samai // rameH saMkhuDDa-kheDDobbhAva-kilikizca-koTuma-moTTAya-NIsara vellAH // 168 // ramatereteSTAdezA vA bhavanti // saMkhuDDui / kheDui / ubbhAvai / kilikizcai / koTThamai / moTTAyai / NIsarai / vellai / ramai // 1 A degmA'bhiDaH. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.176] prAkRtavyAkaraNam / 567 . pUreragghADagdhivo mAGgumAhiremAH // 19 // pUrerete paJcAdezA vA bhavanti // agghADai / agghavai / uddhumAi / aGgumai / ahiremai / pUrai // tvarastuvara-jaaDau // 170 // tvarateretAvAdezau bhavataH // tuvarai // jaaDai / tuvaranto / jaddnto| tyAdizatrosturaH // 171 // tvaratestyAdau zatari ca tUra ityAdezo mavati // tUrai / tUranto / turotyAdau // 172 // tvarotyAdau tura Adezo bhavati // turio / turanto // kSaraH khira-aura-pajjhara paJcaDa-NiJcala-NiDDuAH // 173 // kSarerete SaD AdezA bhavanti // khirai / jharai / pajjharai / paJcaDai / Nizcailai / NiTuMajh // .. ... ucchala utthallaH // 174 // ucchalaterutthalla ityAdezo bhavati // utthaMllai // . vigalesthippa-NiTuMhA // 175 // vigalateretAvAdezau vA bhavataH / thippai / giTThahai / vigalai / .. dali-valyorvisaTTa-vamphau // 176 // dalervalezca yathAsaMkhyaM visaTTa vampha ityAdezau vA bhavataH // visaTTai / vamphai / pakSe dalai / valai / / 1B Dogya. 2 B ugghava. 3 B udbhUmai. 4 B degjjhara'. 5 Bdegvvala, 6 B 8. 7 B degcchalla.8 B . Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 hemacandrAcAryaviracitaM. [4.177bhraMzeH phiDa-phiTTa-phuDa-phuTTa-cukka-bhullAH // 177 // . naMzerete SaDAdezA vA bhavanti // phiDai / phiTTai / phuDai / phuTTai / * cukai / bhullai / pakSe / bhaMsai // nazerNiraNAsa-NivahAvaseha-paDisA-sehAvaharAH // 178 // nazerete SaDAdezA vA bhavanti // NiraNAsai / Nivahai / avasehai / paDisAi / sehai / avaharai / pakSe / nassai // avAtkAzo vAsaH // 179 // .. avAtparasya kAzo vAsa ityAdezo bhavati // ovAsai // . saMdizerappAhaH // 180 // saMdizaterappAha ityAdezo vA. bhavati / appAhai / saMdisai / dRzo niacchApecchAvayacchAvayajjha-vaija-savvava-dekkhauakkhA vaikkhAvaakkha-puloa-pulaa-niAvaAsa-pAsAH // 181 // dRzerete paJcadazAdezA bhavanti // niacchai / pecchai / avayacchai / avayajjhai / vaijai / sarvavai / dekkhai / oakkhai / avekkhai / avaakkhai / puloei / pulaeI / niai / avaAsai / pAsai / / nijjhAai iti tu nidhyAyateH svarAdatyante bhaviSyati // spRzaH phAsa-phaMsa-pharisa-chiva-chihAluGkhAlihAH // 182 // spRzaterete sapta AdezA bhavanti // phAsai / phaMsai / pharisai / chivai / chihai / AluGkhai / Alihai // 1 B NiriNA. 2 AB NiriNA'. 3 B degcajjasaccavadedeg. 4 B degcakkhA'. 5 Bdegpuloedeg. 6. degnti vA. 7 B caja. 8 B sacca. 9 B aca'. 10 B degai. 11 B nipUrvasya dhyAyateH svarAdaMtyaterbhadeg. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.189] prAkRtavyAkaraNam / 569 569 * pravize riaH // 183 // pravizeH ria ityAdezo vA bhavati // riai / pavisai // prAnmRza-muSorhasaH // 184 // prAtparayormezatimuSNAtyorvhasa ityAdezo bhavati // pamhusai / pramRzati / pramuSNAti vA // piparNivaha-NiriNAsa-NiriNaja-rozca-caDDAH // 185 // pirete paJcAdezA bhavanti vA / Nivahai / NiriNAsai / nnirinnji| rozcai / caDui / pakSe pIsai // bhaSermukaH // 186 // bhaSerdhakka ityAdezo vA bhavati / bhukkai / bhasai // kRSeH kaDe-sAaDDAzcANacchAyaJchAiJchAH // 187 // kRSarete SaDAdezA vA bhavanti // kaTTaii / sAardui / anyci| aNacchai / ayaJchai / AiJchai / pakSe / karisai // . ... asAvakkhoDaH // 188 // asiviSayasya kRSerakkhoDa ityAdezo bhavati // akkhoDeI / asiM kozAtkarSatItyarthaH // - gaveSerdaNdulla-DhaNDhola-gamesa-ghattAH // 189 // gaveSerete catvAra AdezA vA bhavanti // DhuNdullai / DhaNDholai / gamesai / ghattai / gavesai // ___1 B degmuSNAti // . 2 B degrNivvaha'. 3 B degriNija. 4 B kaTTa. 5 B degsAaTThA. 6 B sAaTThai. 7 B degkkhoDai. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM [4.190lipeH sAmaggAvayAsa-pariantAH // 190 // zliSyaterete traya AdezA vA bhavanti // sAmaggai |avyaasi / pariantai / silesai // prakSezcoppaDaH // 191 // nakSezvoppaDa ityAdezo vA bhavati // coppaDai / makkhai / / ___ kAGgrerAhAhilaGghAhilaGkha-bacca-vampha-maha-siha-vilumpAH / 192 .. kAGkSatereteSTAdezA vA bhavanti // Ahai / ahilaGghai / ahilaGkhai / vaJcai / vamphai / mahai / sihai / vilumbaI / kngkhi|| . pratIkSeH sAmaya-vihIra-viramAlAH // 193 // . . pratIkSerete traya AdezA vA bhavanti // sAmayai / vihIrai / viramAlai / paDikkhai // takSestaccha-caccha-rampa-ramphAH // 194 // takSerete catvAra AdezA vA bhavanti // tacchai / ccchi.| rampai / ramphai / tkkhi|| vikaseH koAsa-vosaTTau // 195 // vikaseretAvAdezau vA bhavataH // koAsai / vosaTTai / viasai / haserguJjaH // 196 // haserguJja ityAdezo vA bhavati / / guJjai / hasai / / sraMservhasa-Dimbhau // 197 // sraMseretAvAdezau vA bhavataH // lhasai / parilhasaI salila-vasaNaM / Dimbhai / saMsai // 1 BdegattAH. 2 A zliSare'. 3 B 'attai. 4 A mRkSezco . 5 A deglumphAH . 6 A Ahii; B AhAi. 7 A degluMphai. 8 A degraMphA // 9B degi / salilavasaNaM . Dimbhai. Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.207] prAkRtavyAkaraNam / traserDara - boja-vajAH // 198 // traserete traya AdezA vA bhavanti / ! Darai / bojjai / vajjai / tasai // nyaso Nima - Numau // 199 // nyasyateretAvAdezau bhavataH // Nimai / Numai | 571 paryasaH paloDa-pallaTTa - palhatthAH // / 200 / / paryasyaterete traya AdezA bhavanti || paloTTai | pallaTTai / palhatthai / / niHzvaserjhaGkhaH // 201 // niHzvaserjhaGkha ityAdezo vA bhavanti // jhaGkhai / nIsasai // ullaserUsalosumbha-pillasa- pulaAa - gujollAro AH // 202 // ullaserete SaDAdezA vA bhavanti / / Usalai / Usumbhai / Nillasai / pulaAai / guJjollai / hrasvatve tu / gullai | Aroai | ullasai || bhAserbhisaH // 203 // bhAserbhisa ityAdezo vA bhavati // bhisai / bhAsai // graserdhisaH / / 204 // prasesi ityAdezo vA bhavati // ghisai | gasai // avAdgAhervAhaH || 205 // 'avAtparasya gAhervAha ityAdezo vA bhavati / / ovAhai / ogoes || AruhezvaDa-valaggau // 206 // AruharetAvAdezau vA bhavataH / caDai / valaggai | Aruhai || mugumma - gummaDau // 207 // muheretAvAdezau vA bhavataH // gummai / gummaDai / mujjhai // .1 B uvAdeg 2: B ugA . Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 hemacandrAcAryaviracitaM . [ 4.209... daherahiUlAluGkhau // 208 // daheretAvAdezau vA bhavataH / / ahiUlai / AluGkhai / Dahai / graho vala-geNha-hara-paGga-niruvArAhipacuAH // 209 // graherete SaDAdezA bhavanti // valai / geNhai / harai / pnggi| niruvArai / ahipaJcuai // ktvA-tum-tavyeSu ghet // 210 // grahaH ktvAtumtavyeSu ghet ityAdezo bhavati // ktvA / ghetUNa / . ghettuANa // kacinna bhavati / geNhia // tum / ' ghettuM // tavya / ... ghettavvaM // . vaco vot // 211 // vaktairvot ityAdezo bhavati ktvAtumtavyeSu ||vottuunn / vottuM / vottvv|| ruda-bhuja-mucAM tontyasya // 212 // eSAmantyasya ktvAtumtavyeSu to bhavati // rottUNa / rottuM / rottavvaM // bhottUNa / bhottuM / bhottavvaM / / motUNa / mottuM / mottavvaM / / dRzastena hU~H // 213 // . . , dRzontyasya takAreNa saha dviruktaSThakAro bhavati // daTTaNa / daTuM / dRTThavvaM // A kRgo bhUta-bhaviSyatozca // 214 // .. kRgontyasya A ityAdezo bhavati bhUtabhaviSyatkAlayozcakArAt ktvAtumtavyeSu ca // kAhIa / akArSIt / akarot / cakAra vA // kAhii / kariSyati / kartA vA // ktvA / kAUNa / / tum / kAuM // tavya / kAyavvaM // 1 B degcui. 2 B grahaH. 3 AB ghettUANa. 4 A degrvodAde'. 5 P kSuda 6 B tto'. 7 B degSu parataH tto. 8 A ThaH. 9 A degSyatezca, . Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.223]. prAkRtavyAkaraNam / 573 . gamiSyamAsAM chaH // 215 // eSAmantyasya cho bhavati // gacchai / icchai / jacchai / acchai // chidi-bhido ndaH // 216 // anayorantyasya nakArAkrAnto dakAro bhavati // chindai / bhindai // yudha-budha-gRdha-krudha-sidha-muhAM jjhaH // 217 // eSAmantyasya dvirukto jho bhavati // jujjhai / bujjhai / gijjhai / kujjhai / sijjhai / mujjhai // rudho ndha-mbhau ca // 218 // rudhontyasya ndha mma ityetau cakArAt jjhazca bhavati // rundhai / rumbhi| rujjhai // sada-patorDaH // 219 // anayorantyasya Do bhavati / saDai / paDai / / ktha-vardhA DhaH // 220 // anayoranyasya Dho bhavati // kaDhai / vaDai pavaya-kalayalo // pari aDDai lAyaNNaM // bahuvacanAd vRdheH kRtaguNasya vardhezvAvizeSaNa - grahaNam // veSTaH // 221 // veSTe veSTane ityasya dhAtoH kagaTaDa ityAdinA [ 2. 77 ] Salopentyasya ..Dho bhavati // veDhai / veDhijai // .. samo llaH // 222 // saMpUrvasya veSTaterantyasya dvirukto lo bhavati // saMvellai // vodaH // 223 // * udaH parasya veSTaterantyasya lo vA bhavati // uvvellai uvveDhai // - 1 A degmaMtasya. 2 P bhavanti. 3 A degraMtasya. 4 A veSThaH; B veSTeH. 5A viSThi. 6 B veSTera'. Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM 574 svidAM jaH / / 224 // svidiprakArANAmantyasya dvirukto jo bhavati / savvaGga - sijjirIe / saMpajjai / khijjai // bahuvacanaM prayogAnusaraNArtham // [ 4.224 vraja - nRta-madAM caH // 225 // eSAmantyasya dviruktazvo bhavati || vaJcai / naJcai | maJcai || ruda-namorvaH / / 226 // anayorantyesya vo bhavati / / ruvai / rovai / naivai // udvijaH / / 227 // udvijaterantya'sya vo bhavati / / uvvivai / uvvevo // khAda-dhAvorluk / / 228 // anayorantyesya lug bhavati || khAi khAai / khAhii / khAu / dhAI / dhAhi / dhAu || bahulAdhikArAdvartamAnAbhaviSyadvidhyAdyekavacana eva bhavati / teneha na bhavati / khAdanti / dhAvanti // kacinna bhavati / dhAvai purao // sRjo raH / / 229 // sRjo dhAtorantyasya ro bhavati // nisirai / vosirai / vosirAmi // zakAdInAM dvitvam / / 230 // zakAdInAmantyasya dvitvaM bhavati // zak / sakkai || jim / jimmai || lag | laggai || mag | maggai || kup / kuppai // nazU / nassai // aT / pariTTa || luT / paloTTai || tuT / tuTTai || nad | naTTai // siM / savvai / ityAdi // 1A maMtasya 2 A tasya. 3 P Navai. 4 B khAo. 5 B i dhAi / dhAhideg. 6 B dhAo. 7 AB sic / siccai. Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.237]. praakRtaakrnnm| . sphuTi-caleH // 231 // anayorantyasya dvitvaM vA bhavati // phuTTai phuDai / callai calai / prAdermIleH // 232 // prAdeH parasya mIlerantyasya dvitvaM vA bhavati // pamillai pamIlai / nimillai nimIlai / saMmillai saMmIlai / ummillai ummIlai // prAderiti kim / mIlai // uvarNasyAvaH // 233 // . dhAtorantyasyovarNasya avAdezo bhavati // nhuG / niNhavaI // hu / nihavai // cyuG / cavai // ru| ravai // ku| kavai // sU / savai / pasavai // - RvarNasyAraH // 234 // dhAtorantyasya RvarNasya arAdezo bhavati // karai / dharai / mriiN| varai / sarai / harai / tarai / jarai // . vRSAdInAmariH // 235 // vRSa ityevaMprakArANAM dhAtUnAm RvarNasya ariH ityAdezo bhavati / vRS / varisai // kRS / karisaI // mRS / marisai // hRS / harisai // yeSAmarirAdezo dRzyate te vRSAdayaH // ruSAdInAM dIrghaH // 236 // .ruSa ityevaMprakArANAM dhAtUnAM svarasya dIrgho bhavati // ruusi| tUsai / sUsai / dUsai / pUsai / sIsai / ityAdi // yuvarNasya guNaH // 237 // dhAtorivarNasya ca kityapi guNo bhavati // jeUNa / neUNa / 1 A degmIlaH. 2 A umIlai. 3 B degzo vA bhadeg. 4 PB degi| ni. 5A degraMtasya. 6 A degi / sadeg. 7 B degi / dRS / darisai / mR. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 hemacandrAcAryaviracitaM [ 4.238 nei / nenti / uDDei | uDDenti / mottUNa / soUNa // kacinna bhavati / nao / uDDINo // svarANAM svarAH // 238 // dhAtuSu svarANAM sthAne svarA bahulaM bhavanti / havai / hivai // ciNai / cui || saddahaNaM | sahANaM || dhAvai / dhuvai // ruvai / rovai // kvacinnityam / dei / lei / vihei / nAsai || ArSe / bemi // - vyaJjanAdadante / / 239 // vyaJjanAntAddhAtorante akAro bhavati / / bhmii| hasai | kuNai | cumbai | bhaNai | uvasamai / pAvai / sicAi / rundhai / musai / harai / karai || zabadInAM ca prAyaH prayogo nAsti // svarAdanato vA / / 240 // akArAntavarjitAtsvarAntAddhAtArente akArAgamo vA bhavati // pAi pAai | dhAi dhAai / jAi jAai | jhAi jhAai / jambhAi jambhAai | uvvAi uvvAai / milAi milAi | vikkei vikkeai / hoUNa hoUNa || anata iti kim / ciicchai / dugucchai // ci-ji-zru-hu-stu-lU-pU-dhUgAM No hrasvazca / / 241 // cyAdInAM dhAtUnAmante NakArAgamo bhavati eSAM svarasya ce hasvo bhavati || ci / ciNai || ji / jiNai // zru / suNai // hu / huNai // kha~ / thuNai || chu / luNai // pU | puNai // dhUg / dhuNai // bahulAdhikArAtkvacidvikalpaH / ucciNai | uccai || jeUNa / jiNiUNa || jayai | jii // soUNa / suNiUNa // na vA karma-bhAve vvaH kyasya ca luk // 242 // cyAdInAM karmaNi bhA~ve ca vartamAnAnAmante dvirukto vakArAgamo 1 Adegi / kaNai | cuM. 2 B zavAdeg 3 AP hoaUNa 4B 5 PB ca dIrghasya hR. 6 BTu. 7 Bdegve vartadeg. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.246 ]. prAkRtavyAkaraNam | vA bhavati tatsaMniyoge ca kyasya luk // civvai ciNijjai / jivvai jiNijjai / suvvai suNijai / hubbai huNijjai / thuvvai thuNijai / lugbai luNijjai / puvvai puNijjai / dhuvvai dhuNijjai // evaM bhaviSyati / civvihii / ityAdi // 577 mmazceH // 243 // cigaH karmaNi bhAve ca ante saMyukto mo vA bhavati tatsaMniyoge' kyasya ca luk // cimmai / civvai / ciNijjai // bhaviSyati / cimmihi / civhivii / ciNihii || hankhanontyasya / / 244 // anayoH karmabhAventyasya dvirukto mo vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk // hammai haNijjai / khammai khaNijjai / bhaviSyati / hammi - hii haNihii / khammihii khaNihii || bahulAdhikArAddhanteH kartaryapi / / hammai / hantItyarthaH // kacinna bhavati // hantavvaM / hantUrNe / hao // bbho duha-liha-vaha- rudhAmuccAtaH / / 245 // duhAdInAmantyasya karmabhAve dvirukto bho vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk vaherakArasya ca ukAraH // dubbhai duhijjai / libbhai . lihijjai / vubbhai vahijjai / ru~bbhai rundhijjai / bhaviSyati / dubbhiss duhihi / ityAdi // daho jjhaH / / 246 // dahontyasya karmabhAve dvirukto jho vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk // Dajjhai | Daihijjai / bhaviSyati / Dajjhihii / Dahihii // 1 Bdegge ca kyasya luk. 2 A deg natasya. 3 A haMteH khanUgaH karmaNi bhAve saMyukta movA bhadeg 4 B haMtUNaM. 5A maMtasya 6 B bbho. 7 B bhai. Adegntasya 9B jjho. 10 B titsa'. 11 PB dahi 12 A Dajjhahii. 37 [ kumArapAlacarita ] Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 hemacandrAcAryaviracitaM [4.247bandho ndhaH // 247 // bandherdhAtorantyasya ndha ityavayavasya karmabhAve jjho vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk // bajjhai / bandhijai // bhaviSyati / baiMjjhihii / bandhihii // samanUpAdrudheH // 248 // samanUpebhyaH parasya rudhentyasya karmabhAve jjho vA bhavati tatsaMni-. yoge kyasya ca luk / / saMrujjhai / aNurujjhai / uvarujjhai / pakSe / saMrundhijai / aNurundhijai / uvarundhijai // bhaviSyati / saMrujjhi- . hii / saMrundhihii / ityAdi // gamAdInAM dvitvam // 249 // gamAdInAmantyasya karmabhAve dvitvaM vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk // gam / gammai / gamijai // has / hassai / hasijjai / / bhaN / bhaNNaI / bhaNijai / chup / chuppai / chvijji|| ruda-namoveH[4.226] iti kRtavakArAdezo rudiraa paThyate / ruv / ruvvai / ruvijai / / labh / labbhai / lahijjai // kath / katthai / kahijjai / bhuj / bhujjai // bhuJjijai // bhaviSyati / gammihii / gamihii / ityAdi / / hR-ke-tR-jrAmIraH // 250 // eSAmantyasya Ira ityAdezo vA bhavati tatsaMniyoge ca kyaluk // hIrai harijai / kIrai karijai / tIrai tarijai / jIrai jarijai // arjerviDhappaH // 251 // antyasyeti nivRttam / arjeviDhappa ityAdezo vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk / / viDhappai / pakSe / viDhavijai / ajjijjai // 1 A degraMtasya, 2 B degtyasyAva'. 3 B vajjhehii. 4 B rudheH ka. 5 A maMtasya. 6 P bhaNNae / bhaNijae. 7 A degdityatra pa. B degdiratrocyate. 8 B ruvijai. 9 B degkRdeg 10 P ge kyaluk ca, B degge kyasya ca luk. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.257 ]. prAkRtavyAkaraNama / 579 jJo Navva-Najau // 252 // jAnAteH karmabhAve Navva Naja ityAdezau vA bhavataH tatsaMniyoge kyasya ca luk // Navvai Najai / pakSe / jANijjai / muNijai / / mra-zorNaH [ 2.42] iti NAdeze tu / NAijjai // napUrvakasya / annaaiji|| vyAhagervA hippaH // 253 // vyAharateH karmabhAve vAhippa ityAdezo vA bhavati tatsaMniyoge kyasya ca luk // vAhippai / vAharijai // ArabherADhappaH / / 254 // AGpUrvasya rameH karmabhAve ADhappa ityAdezo vA bhavati kyasya ca luk / / ADhappai / pakSe / ADhavIai / / ' siMha-sicoH sippaH // 255 // anyoH karmabhAve sippa ityAdezo bhavati kyasya ca luk / / sippai / niyate / sicyate vA // * graha'ppaH // 256 // prahaH karmabhAve gheppa ityAdezo vA bhavati kyasya ca luk // gheppai / gihijai // spRzezchippaH // 257 // spRzateH karmabhAve chippAdezo vA bhavati kyaluk ca // chippai / chivijai // A degpUrvasya. 3 PB kyaluk ca / . 3 B sneha. 4 A degzo vA bha'. 5 B geNhi. Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 hemacandrAcAryaviracitaM [4.258. tenApphuNNAdayaH // 258 // apphuNNAdayaH zabdA AkramiprabhRtInAM dhAtUnAM sthAne ktena saha vA nipAtyante / apphuNNo / AkrAntaH // ukkosaM / utkRSTam // phuDaM / spaSTam // volINo / atikrAntaH / / vorsaTTo / vikasitaH / nisuTTo / nipAtitaH // luggo / rugNaH // lhikko / naSTaH // pamhaTTo / pramRSTaH pramuSito vA // vittaM / arjitam / / chittaM / spRSTham. / nimiaN.| sthApitam / / ckkhiaN| AsvAditam / / ddhuNaN|luunm / / jaDhaM / tyaktam / / jhosiaM / kSiptam // nicchUTaM / udRttam / / palhatthaM paloTTaM ca / paryastam / / hIsamaNaM / heSitam / ityAdi / dhAtavorthAntarepi // 259 // uktAdarthAdarthAntarepi dhAtavo vartante // baliH prANane paThitaH khAdanepi vartate / balai / khAdati prANanaM karoti vA // evaM , kali. saMkhyAne saMjJAnepi / kalai / jAnAti saMkhyAnaM karoti vA / / rigirgatau pravezepi // riNgii| pravizati gacchati vA // kAMkSatebampha AdezaH prAkRte / vamphai / asyArthaH / icchati khAdati vA // phakkatesthakka AdezaH / thakkai / nIcAM gatiM karoti vilambayati vA // vilapyupAlambhyoti AdezaH / jhaGkhai / vilepati upAlabhate bhASate vA // evaM paDivAleI / pratIkSate rakSati vA // kecit kaizcidupasargenityam / paharai / yudhyate // saMharai / saMvRNoti // aNuharai / sadRzIbhavati // nIharai / purIpotsarga karoti / / viharai / krIDati // Aharai / khAdati // paDiharai / punaH pUrayati / / pariharai / tyajati // uvaharai / pUjayati // vAharai / Ahvayati // pavasai / dezAntaraM gacchati / / u paii / caTati // ulluhai / niHsareti // 1 A degnA'phuNNA. 2 B saha ni. 3 A aphuNNo. 4 B deg saDDho. 5 B degsuDo. 6 A veDhattaM. 7 A lUaM. 8 A jjhAsiaM. 9 B uddhRtaM. 10 B palloTTaM. 11 P riggai; B riMgai. 12 B pRcchati. 13 B viDaMba. 14 A degpAlaMbhe jhaMkhadeg. P degpAlabhyo . 15 A degpai. 16 PB deg vAlai. 17 A krINAti. 18P uccappai. 19 Bdegti // atha shaursenii||to. Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNam / 4.265 ] . 581 ..to donAdau zaurasenyAmayuktasya // 260 // zaurasenyAM bhASAyAmanAdAvapadAdau vartamAnasya takArasya dakAro bhavati na cedasau varNAntareNa saMyukto bhavati // tado pUrida-padioNa mArudiNA mantido // etasmAt / edAhi / edAo / anAdAviti kim / tadhA karedha jadhA tassa rAiNo aNukampaNIA bhomi / ayuktasyeti kim / matto / ayyautto / asaMbhAvida-sakkAraM / halA sauntale // . adhaH kvacit // 261 // varNAntarasyAdhovartamAnasya tasya zaurasenyAM do bhavati / kacillakSyAnusAreNa // mahando / nizcindo / andeuraM // vAdestAvati // 262 // zaurasenyA tAvacchabde AdestakArasya do vA bhavati // dAva / tAva // . oM Amanvye sau.veno naH // 263 // zaurasenyAmino nakArasya Amanvye sau pare AkAro vA bhavati // bho kaJcaiA / suhiA / pakSe / bho tavassi / bho maNassi // . .mo vA // 264 // zaurasenyAmAmadhye sau pare nakArasya mo vA bhavati // bho rAyaM / bho viayavammaM / sukammaM / bhayavaM kusumAuha / bhayavaM titthaM pavatteha / pakSe / sayala-loa-anteAri bhayava hudavaha // bhavadbhagavatoH // 265 // Amanya iti nivRttam / zaurasenyAmanayoH sau pare nasya mo bhavati // kiM etyamaivaM hidaeNa cintedi / edu bhaivaM / samaNe bhagavaM mahAvIre // ... AB deglena mArudinA ma. 2 A ajjau'. 3 Bdegti zaurasenyAM // 62 // tAva..4 A Amantrye. 5P bho suhiA. 6 A bhayavaM. 7B bhavaM. 8 PbhayavaM. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.266pajjalido bhayavaM hudAsaNo // kacidanyatrApi / maghavaM pAgasAsaNe / saMpAiavaM sIso / kayavaM / karemi kAhaM ca // na vA yo vyaH // 266 // zaurasenyAM yasya sthAne yyo vA bhavati // ayyautta paiyyAkulIkadamhi / suyyo / pakSe / ajjo / pajjAulo / kaja-paravaso / tho dhaH // 267 // zaurasenyAM thasya dho vA bhavati // kadhedi kahedi / NAdho NAho / kadhaM kahaM / rAja-padho rAja-paho // apadAdAvityeva / thAmaM / theo // iha-hacorhasya / / 268 // ihazabdasaMbandhino madhyamasyetthA-hacau [ 3. 143 ] iti vihitasya hacazca hakArasya zaurasenyAM dho vA bhveti // idha / hodha / parittAyadha / pakSe / iha / hoha / parittAyaha // bhuvo bhaH // 269 // bhavaterhakArasya zaurasenyAM bho vA bhavati // bhodi hodi / bhuvadi huvadi / bhavadi havadi / pUrvasya puravaH // 270 // zaurasenyAM pUrvazabdasya purava ityAdezo vA bhavati // apuravaM nADayaM / apuravAgadaM / pakSe / apuvvaM padaM / apuvvAgadaM // ktva iyaM-dUNau // 271 // zaurasenyAM ktvApratyayasya iyaM dUNa ityAdezau vA bhavataH // bhaviya bhodUNa / haviryaM hodUNa / paDhiya paDhidUMNa / ramiya randUNa / pakSe bhottaa| hottA / paDhittA / rantA // 1 A degso / saMpAditavAn ziSyaH / ka. 2 A ayyA'. 3 B thodhaH zaurasenyAM // 67 // tha'. 4 A degti // iha / idha. 5 A degravayaM nA. 6 BdegvAdaga'. 7 A degdaM / apuvvAgadaM. 8 PB dega. 9 A degNa / mariya / maridUNa / ra'. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.278] prAkRtavyAkaraNam / 583 ku - gamo DaDua: / / 272 // AbhyAM parasya ktvApratyayasya Dit aDua ityAdezo vA bhavati // kaiDua / gaDua / pakSe / kariya / karidUNa / gacchiya / gacchidUNa | diricecoH // 273 // tyAdInAmAdyatrayasyAdyasyececau [ 3. 139] iti vihitayoricecoH sthAne dirbhavati / veti nivRttam / nedi / dedi / bhodi / hodi || ato dezca / / 274 // akArAtparayoricecoH sthAne devakArAd dizca bhavati || acchade / acchadi N / / gacchade / gacchadi / ramade / ramadi / kijjade / kijjadi / ata iti kim / vasuAdi / nedi / bhodi // bhaviSyati siH // 275 // zaurasenyAM bhaviSyadarthe vihite pratyaye pare ssirbhavati / hissAhAmapavAdaH // bhavissidi / karissidi / gacchissidi / ato do-DA // 276 // ataH parasya GaseH zaurasenyAM Ado Adu ityAdezau Ditau bhavataH // dUrAdo yyeva / dUrAdu // idAnImo dANiM // 277 // zaurasenyAmidAnImaH sthAne dArNi ityAdezo bhavati // anantarakarayaMdA ANavedu ayyo || vyatyayAtprAkRtepi / annaM dANiM bohiM // tasmAttAH // 278 // zaurasenyAM tasmAcchabdasya tA ityAdezo bhavati // tA jAva pavisAmi / tA alaM ediNA mANerNa // 1 Pdeg duadeg 2 Pdeg zo bhadeg 3 P kadua / gadua 4 A de ca 5A di / ramadeg 6 B nodi. 7 B akArAtpa 8 AB AdU 9B mANena. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.279montyANNo vedetoH // 279 // zaurasenyAmantyAnmakArAtpara idetoH parayorNakArAgamo vA bhavati // ikAre / juttaM Nima juttamiNaM / sarisaM NimaM sarisAmiNaM / ekAre / kiM NedaM kimedaM / evaM NedaM evamedaM // evArthe yyeva // 280 // evArthe yyeva iti nipAtaH zaurasenyAM prayoktavyaH // mama yyeva bambhaNassa / so yyeva eso // hale ceTyAhvAne // 281 // zaurasenyAM ceTyAhvAne hale iti nipAtaH prayoktavyaH // *hale c?rike|| hImANahe vismaya-nirvede // 282 // zaurasenyAM hImANahe ityayaM nipAto vismaye nirvede ca prayoktavyaH / / vismaye / hImANahe jIvanta-vacchA me jaNaNI // nirvede / hImANahe palissantA hage edeNa niya-vidhiNo duvvavasideNa / / NaM nanvarthe // 283 // , zaurasenyAM nanvarthe Namiti nipAtaH prayoktavyaH // NaM aphalodayA / NaM ayyamissehiM puDhamaM yyeva ANataM / NaM bhavaM me aggado caladi / ArSe vAkyAlaMkArepi dRzyate / namotthu NaM / jayA NaM / tayA NaM // ammahe harSe // 284 // zaurasenyAm ammahe iti nipAto harSe prayoktavyaH // ammahe eAe summilAe supaligaDhido bhavaM // 1 A degti / ju. 2 B jju'. 3 A degmaM / sarisAmaNaM. 4 BdegdegtaH pra. 5 B catu. 6 A degsmayani?. 7 PB duvvasi. 8 B AgaMtaM. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.288] praakRtvyaakrnnm| 585 hIhI vidUSakasya // 285 // zaurasenyAM hIhI iti nipAto vidUSakANAM harSe dyotye prayoktavyaH // hIhI bho saMpannA maNAradhA piya-vayassassa // zeSa prAkRtavat // 286 // zaurasenyAmiha prakaraNe yatkAryamuktaM tatonyacchaurasenyAM prAkRtavadeva bhavati // dIrgha-hasvau mitho vRttau [ 1.4 ] ityArabhya to donAdau zaurasenyAmayuktasya [ 4.260 ] etasmAtsUtrAtprAg yAni sUtrANi eSu yAnyudAharaNAni teSu madhye amUni tadavasyAnyeva zaurasenyAM bhavanti amUni punarevaMvidhAni bhavantIti vibhAgaH pratisUtraM svayamabhyUhya darzanIyaH // yathA / andAvedI / juvadi-jaNo / maNasilA / ityAdi / ata aitsau puMsi mAgadhyAm // 287 // mAgadhyAM bhASAyAM sau pare akArasya ekAro bhavati puMsi pulliGge // eSa meSaH / eze meze // eze pulize // karomi bhadanta / karemi bhante / ata iti kim / NihI / kalI / gilI // puMsIti kim / jalaM // yadapi "porANamaddha-mAgaha-bhAsA-niyayaM havai suttaM" ityAdinArSasya ardhamAgadhabhASAniyatatvamAmnAyi vRddhaistadapi prAyosyaiva vidhAnAnna vakSyamANalakSaNasya // kayare Agacchai // se tArise -dukkhasahe jiIndie / ityAdi / -ra-sola-zau // 288 // mAgadhyAM rephasya dantyasakArasya ca sthAne yathAsaMkhyaM lakArastAlavyazakArazca bhavati // ra // nale / kale // sa / haMze / zudaM / zobhaNaM / / ubhayoH / zAlaze / pulize // lahaza-vaza-namila-zula-zila-vialida-mandAla-lAyidahi-yuge / vIla-yiNe pakkhAladu mama zayalamavayya-yambAlaM // 1 // 1 Bdegdi ||ath mAgadhI // 1A etatpuM0. 3 B AkA?. 4 B karemi. 5P bhadante. 6 P jiendi'. . B deglia. 8 B degyiyaM . 9 A jaMbAlaM. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.289sa-poH saMyoge sogrISme // 289 // mAgadhyAM sakAraSakArayoH saMyoge vartamAnayoH so bhavati grISmazabde tu na bhavati / urdhvalopAdyapavAdaH // sa / pakkhaladi hstii| buhaspadI / maskalI / vismaye // Sa / zuska-dAlu / kasTaM / visnu / zaspa-kavale / usmA / nisphalaM / dhanuskhaNDaM // // agrISma iti kim / gimha-vAzale // TTa-SThayosTaH / / 290 // dviruktasya Taisya SakArAkAntasya ca ThakArasya mAgadhyAM sakArAkrAntaH TakAro bhavati // dR| pasTe / bhasTAlikA / bhasTiNI // STha / zura? kadaM / kosTAgAlaM // ___ stha-rthayostaH // 291 // stha the ityetayoH sthAne mAgadhyAM sakArAkrAntaH to bhaveti // stha / . uvastide / zustide ||rth / asta-vaDhI / zastavAhe // . ja-dya-yAM yaH // 292 // mAgadhyAM jadyayAM sthAne yo bhavati // ja / yANadi / yaNavade / ayyuNe / duyyaNe / gayyadi / guNa-vayyide // dya / mayyaM / ayya kila viyyAhale Agade / / ya / yAdi / yadhAzaTruvaM / yANa-vattaM / yadi // yasya yatvavidhAnam Aderyo jaH [ 1.245 ] iti bAdhanArthama // nya-Nya-jJa-AM JaH // 293 // mAgadhyAM nya Nya jJa Jja ityeteSAM dvirukto o bhavati // nya / ahimaJja-kumAle / aJca-dizaM / zAmaJca-guNe / kaJakA-calaNaM // Nya / pujvnte| abmhnN| pumAhaM / punaM // jJa. / paJcAvizAle / zaivvale / avaizyA // ja / aJjalI / dhaNaJae / paJcale // 1 BdegstI / ma. 2 A ussA. 3 B TakArasya. 4 B susTu. 5 B degti // u. 6 B yathAzadeg. 7 A deglUvamayA . 8 B Jo. 9 A degmajhAku: 10 B degkAcaladeg. 11 Bdegvanto. 12 A savva. 13 A savvajJA / aJja / agalI. Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.299] prAkRtavyAkaraNam / 587 jo jaH // 294 // mAgadhyAM vrajerjakArasya jo bhavati / yApavAdaH / vaiJadi || chasya zronAdau / / 295 // mAgadhyAmanAdau vartamAnasya chasya tAlavyazakArAkrAntazvo bhavati // gazca / uzcaladi / pazci / puzcadi || lAkSaNikasyApi / ApannavatsarlaMH / Avanna vacale || tiryak prekSate / tiriracchiM pecchai / tirizci peska~di || anAdAviti kim / chAle // kSasya kaH / / 296 // mAgadhyAmanAdau vartamAnasya kSasya ko jihvAmUlIyo bhavati || | la-kaize // anAdAvityeva / khaya-yalahalA / kSayajaladharA ityarthaH // skaH prekSAcakSoH / / 297 // mAgadhyAM prekSerAcakSezca kSasya sakArAkrAntaH ko bhavati // jihvAmUlIyApavAdaH // peskadi / Acaskadi || tiSThazciSThaiH / / 298 // mAgadhyAM sthAdhAtoryastiSTha ityAdezastasya ciSThe ityAdezo bhavati // cidi // avarNAdvA Gaso DAhaH // 299 // mAgadhyAmavarNAtparasya Gaso Dit Aha ityAdezo vA bhavati / / hage na "eNlizAha kammAha kAlI / bhagadatta- zoNidAha kumbhe ! pakSe / bhImazeNassa pazcAdo hiNDIadi / hiDimbAe Dukkaya-zoke uvazamadi // Na 1 B vrajerjaH 2 B jo. 3 B vajadi. 4B 295 // anAdau 5B 'shc| udeg. 6 B degla: / Avannavacchale / A. 7 A tirazci 8 Bpezcadi. 9 Adegsya ka. 10 A yazaka. 11 B deg kase. 12 Bdeg cakSyoH 13 A degciTThaH 14 A ciTTha 15 P IdizA. 16 B bhadanta 17P Nazza. 18 P ghuDDu . Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.300 - Amo DAha~ vA // 300 // mAgadhyAmavarNAtparasya AmonunAsikAnto Dit AhAdezo vA bhavati || zayaNAha~ suhaM / pakSe / nalindANaM // vyatyayAtprAkRtepi / tAha~ / tumhAha~ / amhAha~ / sariAha~ / kammAha~ // ahaM-vayamorhage // 301 // mAgadhyAmahaMvayamoH sthAne hage ityAdezo bhavati // hageM zakkAvadAlatista-NivAzI dhIvale / hage zaMpattA // zeSaM zaurasenIvat // 302 // . mAgadhyAM yaduktaM tatonyacchaurasenIvad draSTavyam // tatra to donAdau. zaurasenyAmayuktasya [4. 260] // pavizaMdu Avutte zAmi-pazAdAya // adhaH kacit [4.261] // ale kiM eze mahande kalayale // vAdestAvati [ 4.262 ] // mAledha vAM dhaledha vA / ayaM dAva ze Argame // A Amantrye sau veno naH [ 4.263 ] // bho kaJjaiA / mo vA [4.264] // bho rA~yaM / / bhavadbhagavatoH [4.265] / edu bhavaM * zamaNe bhayavaM mahAvIle / bhaiyavaM kaidante ye appaNo pakaM ujjhiya palassa 'pai.kaM pamANIkalezi // na vA ryo yyaH [ 4.266 ] // ayya eze khu kumAle malayakedU // tho dhaH [ 4.267 ] // ale kumbhilA kadhehi // iha-hacorhasya [4.268] || ozaladha ayyA ozaladha // bhuvo bhaH [4.269] // bhodi / / pUrvasya puravaH[4.27 0] / apuraive||ktv iya-dUNau [4.271] / / kiM khu zobhaNe bahmaNe zitti kaliya lA paliggahe diNNe // kR-gamo DaDuH [4.272] // kddu| gaDu // diricecoH [4.27 3] // amacca-la kazaM pikkheiMhU~ ido yyeva Aga 1 PB muhaM. 2 A degtittha'. 3 B degvAsI. 4 A degvisadu. 5 P Autte. 6A ese. 7 B maheMde. 8 B degvAya / yadA. 9 Adegme // Ama. 10 P lAyaM. 11B bhagavaM. 12Bkayate. 13Apakkha. 14 A ayye ese khu. 15 Bkkhu. 16 B Uzaladha ayya / kuza'. 17 P apulave. 18 PB ia. 19P degdu. 20 PB pakkhiduM. Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.303. prAkRtavyAkaraNam / 589 -zcadi // ato dezca [4. 274] // ale kiM eze mahande kalayale zuNIade / / bhaviSyati siH [4. 275] || tA kahiM nu gade luhilappie bhavissidi / ato use do-DAdU [4. 276] // ahaM pi bhAgulAyaNAdo muhaM pAvemi // idAnImo dANiM [4. 277] // zuNadha dANiM hage zakAvayAla-tista-NivAzI dhIvale // tasmAttAH [4. 278] / / tA yAva pavizAmi / / montyANNo vedetoH [4. 279] // yuttaM NimaM / zalizaM NimaM // evArthe yyeva [4. 280] // mama yyeva // hale ceTyAhvAne [ 4. 281 ] // hale calike // hImANahe vismaya-nirvede [ 4. 282 ] // vismaye / yathA udAttarAghave / rAkSasaH / hImANahe jIvanta-vazcA me jaNaNI // nirvede // yathA vikrAntabhIme / rAkSasaH / hImANahe palissantA hage edeNa niya-vidhiNo DhuvvavazideNa // NaM nanvarthe [4. 283] / NaM avarzaloparzappaNIyA lAyANo // ammahe harSe [4. 284] // ammahe eAe zummilAe zupaligaDhide bhavaM // hIhI vidUSakasya [4. 285] // hIhI saMpannA me maNoladhA piyavayassassa / / zeSa prAkRtavat [4. 286] // . mAgadhyAmapi dIrgha-hasvau mitho vRttau [1. 4] ityArabhya to donAdau zaurasenyAmayuktasya [4. 260] ityasmAtprAg yAni sUtrANi teSu yAnyudAharaNAni santi teSu madhye amUni badavasthAnyeva mAgadhyAmamUni punarevaMvidhAni bhavantIti vibhAgaH svayamabhyUhya darzanIyaH // __zo H paizAcyAm // 303 // paizAcyA bhASAyAM jJasya sthAne yo bhavati // pnycaa| snycaa| svvyo| bauna / vijnyaanN|| 1 B maheMde. 2 P yade. 3 B degvemmi. 4 P degvadAladeg. 5 A degtittha. 6P caDulike. 7 A degvvavizededeg. 8 P deglovazappa. 9 A degsappiNI. 1: A kA madeg. 11 B degyaH // atha paizAcI // jJo. 12 Bti / sa. 13 AB AnaM. 14 A deg ||raa. Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 hemacandrAcAryaviracitaM rAjJo vA ciJ // 304 // paizAcyAM rAjJa iti zabde yo jJakArastasya citre Adezo vA bhavati // rAcina lapitaM / raJJa lapitaM / rAcino dhanaM / rajJa dhanaM / jJa ityeva / rAjA // 1 nya-NyorJaH / / 305 // paizAcyAM nyaNyoH sthAne puna- kammo / nAhaM // No naH / / 306 / paizAcyAM NakArasya no bhavati || guna-gana-yu~tto / gunena // lokaiH / / 308 // paizAcyAM lakArasya saiLiLaM / kamaLaM // [ 4.55 tadostaH // 307 // paizAcyAM takAradakArayosto bhavati / tasyaM / bhagavatI / pavvatIM / sataM / dasya / matana - paravaso | satanaM / tAmotaro / pateso / vatanakaM / ho / ratuM // takArasyApi takAravidhAnamAdezAntarabAdhanArtham tena patAkA vetiso" ityAdyapi siddhaM bhavati // za - SoH saH / / 309 // 1 B ciJaH . 6 jutto; B yukto. mAto / maatu| paizAcyAM // 7 // ladeg. bhavati // kaJJakA / abhimaJju / 93 93 kAro bhavati / sILaM / kuLaM / jlN"| paizAcyAM zaSoH so bhavati / za / sobhati / sobhanaM / sasI / sakko / saGgro / / Sa / visamo | kisAno // na kagacajAdiSaTzamya - ntasUtroktam [4. 324] ityasya bAdhakasya bAdhanArthoyaM yogaH // 2 B ciJa. 3 B rAyA. 4 A degNyorJaH. 5 A punnAI. 7 B staH paizAcyAM // 6 // tadeg 8 A pavvattI 9deg tu / mamAto / mamAtu / tadeg 10 PB vetaso. 11 BdeglaH 12 A Lo; B lakAro 13deglaM. 14 salilaM. 15P visAnau, Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.316 1. prAkRtavyAkaraNam / . hRdaye yasya paH // 310 // paizAcyAM hRdayazabde yasya po bhavati // hitapakaM / kiM pi kiM pi hitapake atthaM cintayamAnI // TosturvA // 311 // paizAcyAM ToH sthAne turvA bhavati // kutumbakaM / kuTumbakaM // ktvastUnaH // 312 // paizAcyAM ktvApratyayasya sthAne tUna ityAdezo bhavati // gantUna / rantuna / hasitUna / paThitUna / kadhitUna // dUMna-tthUnau STvaH // 313 // paizAcyAM zvA ityasya sthAne ThUna tthUna ityAdezau bhavataH / pUrvasyApavAdaH / / naLUna / natthUna / tadbhUneM / tatthUna / rya-sma-STAM riya-sina-sAH kacit // 314 // paizAcyAM yasnaSTAM sthAne yathAsaMkhyaM riya sina saTa ityAdezAH kacid bhavanti / bhAryA / bhAriyA // snAtam / sinAtaM // kaSTam / kasaTaM / / kaciditi kim / sujjo / sunusA / tiTTho // - kyasyeyyaH // 315 // paizAcyAM kyapratyayasya iyya ityAdezo bhavati // giyyate / diyyate / ramiyyate / ptthiyyte| kugo DIraH // 316 // paizAcyAM kRgaH parasya kyasya sthAne DIra ityAdezo bhavati / pudhumataMsane sakhvassa yyeva saMmAnaM kIrate // 1P paDhitUne. 2 P Tuna. 3 BSTaH // 12 ||ssttaa. 4 P deg satAH. 5 A B kim / sunu. 6 PB paDhiyyate. 7 A degsya sthA'. Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 hemacandrAcAryAviracitaM [4.317. yAdRzAderdustiH // 317 // paizAcyAM yAdRza ityevamAdInAM da ityasya sthAne 'tiH ityAdezo bhavati // yAtiso / tAtiso / ketiso / etiso / bhavAtiso / aAtiso / yumhaatiso| amhAtiso // icecaH // 318 // paizAcyAmicecoH sthAne tirAdezo bhavati // vasuAti / bhoti / / neti / teti // Attezca // 319 // paizAcyAmakArAtparayoH icecoH sthAne tezcakArAt tizcAdezo bhavati / / . lapate / lapati / acchate / acchati / gacchate / gacchati / ramate / ramati // Aditi kim / hoti / neti / / bhaviSyatyeyya eva // 320 // . paizAcyAmicecoH sthAne bhaviSyati eyya eva bhavati na tu ssiH // taM taddhana cintitaM rakSA kA esA huveyya / / ato use to-DAtU // 321 // paizAcyAmakArAtparasya userDito Ato Atu ityAdezau bhavataH // tAva ca tIe tUrAto yyeva tiTTho / tUMrAtu / tumAto / tumAtu / mmaato| mamAtu // ___ tadidamoSTA nena striyAM tu nAe // 322 // paizAcyAM tadidamoH sthAne TApratyayena saha nena ityAdezo bhavati / strIliGge tu nAe ityAdezo bhavati // tattha cai nenaM kata-sinAnena / striyAm / pUjito caiM nAe pAtagga-kusuma-ppatAnena // Teti kim / evaM cintayanto gato so tAeM samIpaM / / 1 PB tirAde'. 2 P degso / edeg. 3 P degso / adeg. 4 B umhA: Dhundhika here reads tumhA', in accordance with I. 246. 5 ABte cakA?. 6 P taTuna. 7 B va. 8 AB dUrAto. 9 B dUrAtu. 1. P nena / katasina / nena. 11 A ciMcaya?. 12 A tIe. 13 B samIve. Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __593 4.325] prAkRtavyAkaraNam / . zeSaM zaurasenIvat // 323 // paizAcyAM yaduktaM tatonyaccheSaM paizAcyAM zaurasenIvad bhavati // adha sasarIro bhagavaM mkr-dhjo| ettha paribbhamanto huveyya / evaMvidhAe bhagavatIe kadhaM tApasa-vesa-gahanaM kataM // etisaM atiTTha-puravaM mahAdhanaM taLUna / bhagavaM yati maM varaM payacchasi raoNjaM ca dAva loka / tAva ca tIe tUMrAto yyeva tiThTho so AgacchamAno rAjA // na ka-ga-ca-jAdi-SaT-zamyanta-sUtroktam // 324 // paizAcyAM ka-ga-ca-ja-ta-da-pa-ya-vAM prAyo luk [ 1. 177 ] ityArabhya SaT-zamI-zAva-sudhA-saptaparNeSvAdechaH [ 1. 265] iti yAvadyAni sUtrANi tairyaduktaM kArya tanna bhavati // makaraketU / sagara-putta-vacanaM / vijayasenena lapitaM / matanaM / pApaM / AyudhaM / tevaro // evamanyasUtrANAmapyudAharaNAni draSTavyAni // . cUMlikA-paizAcike tRtIya-turyayorAdya-dvitIyau // 325 // cUlikApazAcike vargANAM tRtIyaturyayoH sthAne yathAsaMkhyamAdyadvitIyau bhavataH // nagaram / nakaraM // mArgaNaH / makkano // giri-taTam / kiri-taTaM // meghaH / mekho // vyAghraH / vakkho // dharmaH / khammo // rAjA / rA~cA // jarjaram / caccaraM // jiimuutH| cImUto // nirjharaH / nicchro|| jharjharaH / chaiccharo // taDAgam / taTaoNkaM // maNDalam / maNTalaM // DamarukaH / Tamaruko / gADham / kAThaM // SaNDhaH / saNTho / / DhakkA / ThakkA / madanaH / matano / kndrpH| kantappo // dAmodaraH // tAmotaro // madhuram / mathuraM // bAndhavaH / panthavo // dhUlI / thUlI / bAlakaH / pAlako // rabhasaH / raphaiso // rmbhaa| ramphA // bhagavatI / phakavatI // niyojitam / niyocitaM / kacillAkSaNikasyApi / paDimA ityasya sthAne paTimA~ / dADhA ityasya sthAne tAThA // 1 Pdegraddhajo; B degradhvajo. 2 P tatthUna. 3AByadi. 4Pdegya cchase;Byatthase. 5BrAyaM. 6Ploke. 7Bdegva tI. 8ABdUrA .9Bagdeg.10Braaaa||ath cuulikaapaishaacii||n. 11Bdegzca. 12ApatanaM. 13AcaulikA. 14AmArganagaH. 15BrAvA 16A charcharo. 17 B taTAgaM. 18 B pandhavo. 19 A degso / bhagadeg.20BpaDhimA. 38 [ kumArapAlacarita] Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.326rasya lo vA // 326 // cUlikApaizAcike rasya sthAne lo vA bhavati / / panamatha panaya-pakuppita-golI-calenagga-lagga-pati-bimbaM / tasasu nakha-tappanesu ekAtasa-tanu-thailaM luI // 1 // naccantassa ya lIlA-pAtukkhevena kampitA vasurthI / ucchallanti samuddA sailA nipatanti taM halaM namatha // 2 // nAdi-yujyoranyeSAm // 327 // cUlikApaizAcikepi anyeSAmAcAryANAM matena tRtIyaturyayorAdau vartamAnayoyujidhAtau ca AdyadvitIyau na bhavataH // gatiH / gtii|| dharmaH / ghammo // jImUtaH / jImUto // jharjharaH / jhaccharo // DamarukaH / Damaruko / DhakkA / DhakkI / / dAmodaraH / dAmotero / / bAlakaH / bAlako / bhagavatI / bhaikavatI // niyojitam / niyojitaM // zeSaM prAgvat // 328 // cUlikApaizAcike tRtIyaturyayorityAdi yaduktaM tatonyaccheSaM prAktanapaizAcikavad bhavati // nakaraM / makkano / anayo! NatvaM na bhavati / Nasya ca natvaM syAt // evamanyadapi // . svarANAM svarAH prAyopabhraMze // 329 // apabhraMze svarANAM sthAne prAyaH svarA bhavanti // kaJju / kAca / veNa / vINa // bAha / bAhA / bAhu // paTTi / piTTi / puTTi / / taNu / tiNu / tRNu / sukidu / sukio| sukRdu / kinno| kilinnao // liha / lIha / leha // gauri / gori // prAyograhaNAdyasyApabhraMze vizeSo vaizyate tasyApi kacitprAkRtavat zaurasenIvaJca kArya bhavati // __ 1 Bdegyappaku. 2 B degnaggapaibi. 3 P thaLaM. 4 B luddhaM. 5 B degtasya. 6 B vasudhA. 7BucchalaMti. 8 AdegkA / dAmotaro. 9BdAmodaro. 10B bhagavatI. 11 A niyocitaM. 12 A degktanaM pai?. 13 B makaro. 14 BdegtvaM ca na. 15 B tu. 16 Bdegpi // atha. apabhraMzabhASA // svarA'. 17 A vINA. 18 A sukiu. 19 B vakSyati. Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 595 4.332] . prAkRtavyAkaraNam / syAdau dIrgha-hasvau // 330 // apabhraMze nAnontyasvarasya dIrghahrasvau syAdau prAyo bhavataH // sau // DhollA sAmalA dhaNa campA-vaNNI / NAi suvaNNa-reha kasa-vaTTai diNNI // 1 // Amantrye // DhollA maii~ tuhu~ bAriyA mA kuru dIhA mANu / nidae gamihI rattaDI daDavaDa hoi vihANu // 2 // liyAm // . biTTIe mai bhaNiya hu~ mA karu vaDkI diTTi / putti sakaNI bhalli jiva~ mArai hiai paiTThi // 3 // jasi // .. ei ti ghoDA eha thali ei ti nisiA khgg| - etthu muNIsima joNiai jo na vi vAlai vagga // 4 // evaM vibhktyntressvpyudaahaarym|| . 'syamorasyot // 331 // apabhraMze.akArasya syamoH parayoH ukAro bhavati // dahamuDe bhuvaNa-bhayaMkara tosia-saMkaru Niggau rahe-vari caDiau / caumuhe chaMmuhe jhAivi ekkahiM lAivi NAvai daiveM ghaDiau // 1 // sau puMsyodvA // 332 // apabhraMze pulliGge vartamAnasya nAnokArasya sau pare okAro vA bhavati / agalia-neha-nivaTTAhaM joaNa-lakkhu vi joDe / varisa-saeNa vi jo milai sahi sokkhaha~ so ThA~u // 1 // 1P nAi. 2 A maI; B mai. 3 PB vArio. 4 B karu. 5 P tuhu; B tuhaM. 6 B vakidiTTI. 7 BdegkaNNibha'. 8 A jimba; B jima. 9 A hiaya; B hIai. 10 B ettha. 11 B jANIai. 12 B degmuha. 13 B rahevaDiM ca'. . 14 ABdegro bha. 15 A jAo. 16 BDhAu; A ThAo. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM 596. puMsIti kim / aGgaha na miliu hali ahereM aharu na pattu / pia joantiheM muha- kamalu embai surau samantu // 2 // eTTi / / 333 / / [ 4.333 apabhraMze akArasya TAyAmekAro bhavati // je mahu diNA diahaDA daIe~ pavasanteNa / tArNaM gaNanti~e~ aGguliu jajjariAu naheNa // 1 // Ginecca // 334 // apabhraMze akArasya GinA saha ikAra ekArazca bhavataH // sAya upari Nu dharai tali ghallai rayaNAI | sAmi subhicca vi pariharar3a saMmANei khalAI // 1 // tale ghallai // bhisyedvA / / 335 // apabhraMze akArasya bhisi pare ekAro vA bhavati // guNahi~ na saMpaI~ kitti pareM phala lihiA bhuJjanti / kesari na lahai boDia vi gaya lakkhahiM gheppanti // 1 // Gaserhe-hU~ / / 336 // 7 asyeti paJcamyantaM vipariNamyate / apabhraMze akArAtparasya Gasehe hu~ ityAdezau bhavataH / / vacchaheM gRNhai phalai~ jaNu kaDu-pallava vajjei / to vi mahaddumu suaNu "jiva~ te ucchaGgi dharei // 1 // vacchahu~ gRNhai // 1 P miliau. 2 A hale, 3 B ahare. 4 A dinA. 5 AB daie. 6 BtANaM. 7AgaNaMtia. 8Abhavati. 9 BsAyara. 10 Bupari. 11 Bdegro bhadeg 12 BguNehiM. 13PsaMpaya. 14BparaM. 15deg hU:. 16deg hU. 17Bdeg zau vA bhadeg 18 A granhai. 19 AB jimva. 20 P uccha. 21 B vacchaDU. Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNam / 4.340 ] .. 597 bhyaso huN|| 337 // apabhraMze akArAtparasya bhyasaH paJcamIbahuvacanasya hu~ ityAdezo bhavati // dUruDDANe paDiu khalu appaNu jaNu mAreI / jihe giri-siGgahuM paDia sila an vi cUru karei // 1 // jasaH su-ho-ssavaH // 338 // apabhraMze akArAtparasya saH sthAne su ho ssu iti traya AdezA bhavanti // __ jo guNa govai appaNA paryaMDA karai prssu| tasu hau~ kali-jugi dullahaho bali kijjau~ suaNassu // 1 // Amo haM // 339 // apabhraMze akArAtparasyAmo hamityAdezo bhavati // ... taNaha~ taijjI bhaGgi na vi teM avaDa-yaDi vasanti / aha jaNu laiggivi uttarai aha saha saI majjanti // 1 // huM caMdudyAm // 340 // apabhraMze ikArokArAbhyAM parasyAmo huM haM cAdezau bhavataH // daivu ghaDAvai vaNi taruhu~ saMuNiha~ pakka phalAI / so vari sukkhu paiTTha Na vi kaNNahi~ khala-vayaNAiM // 1 // prAyodhikArAt kvacitsupopi hu~ / dhavalu visUrai sAmiaho garuA bhairu pikkhevi / hau~ ki na juttau duhu~ disihiM khaNDai~ doNNi karevi // 2 // , B mArai. 2 P jihaM; B jihiM. 3 Banna vi. 4A paiDA. 5Bdegliyugi. 6 B te. 7 B bhaggivi. 8 B sahi. 9 B vedu. 10 B vAde. 11 B saNihaM. 12 B deghomiahoga'. 13 B bharapekkhe'. 14 B hu~ ki. Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 hemacandrAcAryaviracitaM . [4.341si-bhyas GInAM he-huM-hayaH // 341 // apabhraMze iduHdbhyAM pareSAM usi bhyas Gi ityeteSAM yathAsaMkhyaM he huM hi... ityete traya AdezA bhavanti // useheN| giriheM silAyalu taruheM phalu gheppai nIsAvannu / gharu melleppiNu mANusahaM to vi na ruccai rainnu // 1 // bhyaso huN| taruhu~ vi vakkalu phalu muNi vi parihaNu asaNu lahanti / sAmihu~ ettiu aggala Ayaru bhicca gRhanti // 2 // ddehi| aha virala-pahAu ji kalihi dhammu // 3 // ATTo NAnusvArau // 342 // .... apabhraMze akArAtparasya TAvacanasya NAnusvArAvAdezau bhavataH // daieM pavasanteNa // [333.1] eM cedutaH // 343 // apabhraMze ikArokArAbhyAM parasya TAvacanasya . 'eM cakArAt NAnusvArau ca bhavanti // eN| aggie~ uNhau hoi jagu vAe~ sIalu teva~ / jo puNe aggi sIalA. tasu uNhattaNu keva // 1 // nnaanusvaarau| vippia-Arau jai vi piu to vi taM ANahi archa / aggiNa daDDA jai vi gharu to teM agiMga kajju // 2 // evamukArAdapyudAhAryAH // 1 AB degsAmvannu. 2 B melappiNu. 3 B raNNu. 4 PB deglau. 5 Bdegzo vA bhadeg. 6 Be~. 7 A vAueM. 8 AB temva. 9 B puNa. 10 AB kemva. 11 A ANahiM. 12 - ajjha. Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.348] praakRtvyaakrnnm| 599 syam-jas-zasAM luk // 344 // apabhraMze si am jas zas ityeteSAM lopo bhavati // ei ti' ghoDA eha thali / [330.4 ] ityAdi / atra syamjasAM lopaH // jiveM jiva vaMkima loaNahaM Niru sAmali sikkhei / tiva tiva vammahu niaya-sarai khara-patthari tikkhei // 1 // atra syamzasAM lopaH // sssstthyaaH|| 345 // apabhraMze SaSThayA vibhaktyAH prAyo lug bhavati // saMgara-saeNhi~ ju vaNeiai dekkhu amhArA kantu / aimattahaM cattaGkusahaM gaya kumbhaI dArantu // 1 // pRthagyogo lakSyAnusArArthaH // . Amantrye jaso hoH // 346 // . apabhraMze Amantryerthe vartamAnAnnAmnaH parasya jaso ho ityAdezo bhavati / lopApavAdaH // ___ taruNaho taruNiho muNiu 'mai~ karahu maiM appahoM ghAu // 1 // bhissupohi // 347 // apabhraMze bhissupoH sthAne hiM ityAdezo bhavati // guNahi~ na saMpai kitti para [ 335.1 ] // . sup // bhAIrahi "jiva bhArai maggeMhi~ tihiM vi payaTTai // 1 // striyAM jas-zasorudot // 348 // apabhraMze striyAM vartamAnAnnAmnaH parasya jasaH zasazca pratyekamudotAvAdezau bhvtH| lopApAdau // jsH| aMguli jajariyA~u naheNa // [333.1] . zasaH / sundara-savvaGgAu~ vilAsiNIauM pecchantANa // 1 // vacanabhedAnna yathAsaMkhyam // 1Bte. 2 AB jimmajimva. 3 A niru. 4 B sAmbali. 5 AB timvatimva. 6AB saru. 7 PdegbhaktaH. 8 P saahi. 9 A vanni. 10 A kuMbhai; BkuMbhaya. 11 AB maiM. 32 B mappaho. 13 AdegpohiM. 14 B guNehiM. 15AB jimva. 16 PdegbAdaH. 17BdeglIu. 18 A degriAo. 19 PB deggAo. 20PNI, Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 hemacandrAcAryaviracitaM Ta e / / 349 // apabhraMze striyAM vartamAnAnnAmnaH parasyASTAyAH sthAne e ityAdezo bhavati // [ 4.349 nia - muMha- karahiM vimuddha kara andhArai paDipekkha i / sasi-maNDala- candimaeN puNu kAi~ na dUre devakhai // 1 // jahiM maragaya-kantieN saMvaliaM // 2 // Gas-Gasyorhe / / 350 // apabhraMze striyAM vartamAnAnnAmnaH parayorDas Gasi ityetayorhe ityAdezo bhavati / / GasaH / GaseH / tuccha - majjhahe tuccha - japirahe / tucchaccha- romAvalihe tuccha-rAya tucchayara-hAsahe / piya-vayaNu alahanti ahe tucchakAya - vammaha-nivAsahe / annu ju tucchau~ tarhe dhaNahe taM akkhaNahe na jAi / kaTari thaiMNaMtaru muMddhaDahe jeM maNu vicci Na mAi // 1 // 'phoDenti jeM" hiryaDau~ appaNau~ tAha~ parAI kavaNa ghRNeM / rakkhejjahu loaho appaNA bAlahe jAyA visama theNa // 2 // bhyasAmohuH || 351 // apabhraMze striyAM vartamAnAnnAmnaH parasya bhyasa Amaca hu ityAdezo bhavati // bhallA huA ju mAriA bahiNi mahArA kantu / lajjejjantu vayaMsiahu jai bhaggA gharu entu // 1 // vayasyAbhyo vayasyAnAM vetyarthaH // 1 A rasyAyAH 2 B mukarahiM. 3 B suddha; A mudda. 4 P kira. 5A dUreM; B hUre. 6 B gayaM kaMti 7 B haMhia ' 8 B thaNahe. 9 PNauM. 10 AB ghaNaM.. 11 B mudvaDahe. 12 A je; BjaM. 13PB na, 14B phoDaMti. 15.ji. 16 B - hiMa 17 BdhaNa; P ghaNa // bhyasAdeg 18 P taruNaho. 19B sthaNa. 20 cetya'. Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.356 ] prAkRtavyAkaraNam / GerhiH / / 352 / / apabhraMze striyAM vartamAnAnnAmnaH parasya Ge: saptamyekavacanasya hi ityAdezo bhavati // vAyasu uDDAvantiae piu diTThau sahasai tti / addhA valayA mahihi gaya addhA phuTTa ta ti // 1 // 601 e klIbe jas- zasoriM // 353 // apabhraMze klIbe vartamAnAnnAmnaH parayorjas - zasoH iM ityAdezo bhavati // kamalai~ mellavi ali-ulaI kari-gaNDAi~ mahanti / asulahamecchaNa jAhu~ bhali te Na vi dUrra gaNanti // 1 // kAntasyAta uM syamoH / / 354 // apabhraMze klIbe vartamAnasya kakArAntasya nAmno yokArastasya syamoH parayoH uM ityAdezo bhavati / / annu ju tucchau~ taha~ dhaNahe [350.1] // bhaggau~ dekhiMvi niaya-baila balu paseriau~ parassu / ummillai sasi-rahai' 'jiva kari karavAlu piyatuM // 1 // 12 13 sarvAde se / / 355 // apabhraMze sarvAderakArAntAtparasya Gaseha ityAdezo bhavati // jahAM hotaM Agado / tahAM honta Agado / kahAM hotaM Agado || kimo Dihe vA // 356 // 17 24 apabhraMze kimokArAntAtparasya GaserDi he " ityAdezo vA bhavati // jai ta tuTTa nehA mai~ sahu~ na vi tila-tArai / taM "kiheM vaGkehiM loaNeMhiM" joijjau~ saya-vara // 1 // 1 A GehiM. 2 A hiM. 3 Bdeg santi. 4 A mahihiM. 5 B taDunti 6 B degriM // 53 // klIdeg. 7 B metthaNa. 8 B dUre. 9 B dekkhavi. 10 B balupa . 11 B passariThaM parassa 12 A 'hasiji . 13 AB jimba 14B vAla. 15 B degyasya. 16 B hotau. 17 B hihe. 18 B 'kArAtpa' 19 B dezA vA vA bhavanti. 20 A sahu; B saha. 21 P tAru. 22B kihi. 23 F caGkahi. 24 B 'ANihiM. 25 vAru. Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 hemacandrAcAryAviracitaM . . [4.357 - Dehi // 357 // apabhraMze sarvAderakArAntAtparasya ..saptamyekavacanasya hiM ityAdezo bhavati // jahiM kappijjai sariNe saru chijjai khaggaiiNa khaggu / . tahi tehai bhaDa-ghaDa-nivahi kantu payAsai maggu // 1 // ekkahiM akkhihiM sAvaNu annahiM bhaddavau~ . mAhau~ mahiala-satthari gaNDa-tthale sarau~ / aGgihiM gimha suhacchI-tila-vINa maggasiru / taheM muMddhaheM muha-paGkai AvAsiu~ sisiru // 2 // hiaDA phuTTi teMDa tti kari kAlakkheveM kAI / devakhau~ haya-vihi kahi~ Thavai pai~ vi] dukkha-sayAiM // 3 // yattatkibhyo Gaso DAsuna vA // 358 // .. apabhraMze yattatkim ityetebhyokArAntabhyaH parasya Gaso DAsu ityAdezo vA bhavati // kantu mahArau hali sahie nicchai~ rUsai jAsu / asthihiM saithihiM hethihi~ vi ThAu vi phe.i tAsu // 1 // jIviu kAsu na vallahau~ dhaNu puMNu kAsu na iThTha / doNi vi avasarai-nirve DiI tiNa-sama gaNeI visitttt||2|| striyAM Dahe // 359 // apabhraMze strIliGge vartamAnebhyo yattatkiMbhyaH parasya Gaso Dahe ityAdezo vA bhavati // jahe kerau / tahe kereu / kahe kera u // 1B degkArAtpa. 2 P sareM; B sareNa. 3 P khagge; B khaggeNa. 4 PNivahi. 5A AMkhihiM. 6 B dego. 7 P aGgahi gimhu. 8 B suhatthItideg. 9 B vahiNi. 1. P tahi. 11 B mudvamu. 12 A taDitti. 13 B degkkhevaM. 14 B dekkhaM ha. 15 B viduNukkha. 16 B ticchae~. 17 Pattha',Batthe. 18Psatya'; Bdegsatthe. 19 P hattha'; B hatthe. 20 B degDaii. 21 B puNa. 22 B donni vi. 23 B 'sari. 24. A degravaDiAiM. 25 AB degDiAiM. 26 P sarvaM. 27 B gaeNNaI. 28 A striyAM va 29 Bdegu // ya. Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.364] prAkRtavyAkaraNam / . yattadaH syamoLU traM // 360 // apabhraMze yattadoH sthAne syamoH parayoryathAsaMkhyaM dhuM traM ityAdezau vA bhavataH // praGgaNi ciTThadi nAhu dhaM traM raNi karadi na antiM // 1 // pakSe / taM bolliai ju nivvahai / / idama imuH klIbe // 361 // apabhraMze napuMsakaliGge vartamAnasyedamaH syamoH parayoH imu ityAdezo bhavati // imu kulu tuha taNauM / imu kulu dekkhu // etadaH strI-dhuM klIve eha eho ehu // 362 // apabhraMze striyAM puMsi napuMsake vartamAnasyaitadaH sthAne syamoH parayoyathAsaMkhyam eha eho ehu ityAdezA bhavanti / eha kumArI eho naru ehu maNoraha-ThANu / . ehau~ vaDha cintantAhaM.pacchai hoi vihAeN / / 1 // - eirjas-zasoH // 363 // . apabhraMze etado jas-zasoH parayoH ei ityAdezo bhavati // ei ti ghoDA eha thali [330. 4] / ei peccha / . adasa oi // 364 // apabhraMze adaMsaH sthAne jas-zasoH parayoH oI ityAdezo bhavati // jai pucchaha ghara vaDAiM to vaDA ghera oi| vihalia-jaNa-abbhuddharaNu kantu kuDIrai joi // 1 // amUni vartante pRccha vA // B nAhUM. 2 B bhraMzi, 3 B bolijai. 4 B ke ca va. 5 B iti traya Ade. 6 BThAu. . B vihANa, 8B te. 9 BoityA. 10B vaDDAi. 11BgharaM. Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 hemacandrAcAryaviracitaM .. [4.365idama AyaH // 365 // apabhraMze idamazabdasya syAdau Aya ityAdezo bhavati // Ayai~ loahoM loaNai~ jAI sarai~ na bhanti / appie~ diTTaI mauliahiM pie~ diTTaI vihasanti // 1 // sosau ma sosau cia uahI vaDavAnalassa kiM teNa / jaM jalai jale jalaNo AeNa vi kiM na pajjattaM // 2 // AyahA~ daI-kaleveraho jaM vAhiu~ taM sAru / jai uTTabbhai to kuhai aha Dajjhai to chAru // 3 // sarvasya sAho vA // 366 // apabhraMze sarvazabdasya sAha ityAdezo vA bhavati // sAhu vi louM taDapphaDai vaDuttaNahoM taNeNa / vaDuppaNu pari pauviai hatithaM mokalaDeNa // 1 // pakSe / savvu vi|| - kimaH kAiM-kavaNau vA // 367 // apabhraMze kimaH sthAne kAiM kavaNa ityAdezau vA bhavataH // jai na su Avai dui gharu kAi~ aho muMhu~ tujjhu / vayaM] ju khaNDai tau sahie so piu hoi na majjhu / / 1 // kAi~ na dUre devakhai // [ 339. 1 ] . 'phoDenti je hiDau~ appaNau~ tAha~ perAI kavaNa ghRNa / rakkhejahu lohoM appaNA bAlaheM jAyA visama thaNa // 2 // 1 BdegbdasyAdau. 2 B diTTaiM. 3 B pia. 4 B daTTa. 5 P kaDeva. 6 B 'hiuM. 7 B oTabbha'. 8 B cchAru. 9 B loo. 1* BdeghottaNeNa. 11 A vaDDattaNu; B vaDDappaNa. 12 B degpAvIadeg 13 P hatthe; B hatthe. 14 P kAi~. 15A ghara. 16 B muha tujjha. 17 B vayaNajjukhaMdeg. 18 B dekkhai. 19 B phoDaMti: P and B write rakkhajjaha as the first and phoDentideg as the secoud half, 20 A ji. 21 B hIa. 22 B parAi. 23 P ghaNa; B thiNa. 24 PB taruNaho. Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.370 ].. pakSe | 605 prAkRtavyAkaraNam / supurisa kaGguheM aNuharehiM bhaNa kaijjeM kavaNeNa / jiva~ jiva vanta lahahiM tiva~ tiva~ navAha sireNa // 3 // jai sasaMNehI to mui~a aha jIvai ninneha | . bihiM" vipayAreMhiM gaia dhaNa kiM gajjaiMhi khala meha // 4 // yuSmadaH sau hu~ / / 368 / / apabhraMze yuSmadaH sau pare tu ityAdezo bhavati / bhamara ma ruNajhuNa raNNaDai sA disi joi ma roi / sA mAlai desantaria jasu 'tuhu~ marahi vioi // 1 // jas - zaso tumhe tumhaiM // 369 // apabhraMze yuSmado jasi zasi ca pratyekaM tumhe tumhaI ityAdezau bhavataH // tumhe tumha jANa / tumhe tumhaiM pecchai || vacanabhedo yathAsaMkhyanivRttyarthaH // TA-GayamA 'paI taI // 370 // apabhraMze yuSmadaH TA Di am ityetaiH saha 'paI 'taI ityAdezau bhavataH // TA / 'paeNi~ mukkAha~ vi vara-taru phiTTei pattattaNaM na pattANaM / puNe chAyA jai hojjeM kaha vi tA tehi pattehiM // 1 // hiu~ ta hu~ sa vi nneM vinaDijjai / pioM koI karau~ hau~ koI tuhu~ macche macchu gilijjai // 2 // 1 A sapurisa kaMguhiM. 2 B harIhiM. 3 B kaje. 4A B jimbajimva 9A khasi 5 B ttaNa. 6 B lahai. 7 A B timvatimva 8 B navahi. 10 A muIaaha; B muIaha. 11 B behiM vi. 12P degyArahiM. 14 P tuhu~. B tuhaM. 15P ruNu 16 A 19.A varu. 20 B puNa. 21 B hoija 24 B anne. 25 P pria; B priya. 26 P kAi~. 27 B macche. 13B gajahiM. tumha tumhe. 17P pahU~. 18 P tahU~. 22P tai~. 23 P tui~. B tuhaM. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 GinA / pei~ mei~ behiM vi raNa-gayahiM ko jayasiri takkei / kesahi~ leppiNu jama-rdhariNi bhaNa suhu ko thakkei // 3 // evaM ta~I || amA / pai~ mellantirhe mahu maraNuM 'bhai~ mellantoM tu / sArasa jasu jo veggalA so vi kRdantoM saJju // 4 // hemacandrAcAryaviracitaM evaM taI // [ 4. 171 bhisA tumhehiM // 371 // apabhraMze yuSmado bhisA saha tumhehiM ityAdezo bhavati / / tumheMhi~ amheM haiM jaM kiauM diTThau~ " bahua-jaNeNa / taM tevaDu sara-bharu nijjiu ekka-khaNeNa // 1 // GasiGasbhyAM tara tujjha tu // 372 // apabhraMze yuSmado GasiGasbhyAM saha tau tujjha tu ityete traya AdezA bhavanti // tau hota~u Agado / tujhe hontaDeM Agado / tubhra hotaM Agado || GasA / tara guNa-saMpai tujhe madi tu aNuttara khanti / jai uppattiM anna jaiNa mahi-maMDala sikkhanti // 1 // bhyAmbhyAM tumhahaM // 373 // apabhraMze yuSmado bhyas Am ityetAbhyAM saha tumhahaM ityAdezo bhavati // tumhahaM hotaM Agado | tumhahaM keraDaM dhaNu // tumhAsu supA || 374 // apabhraMze yuSmadaH supA saha tumhAsu ityAdezo bhavati // tumhA ThiaM // 1 P pai~. 2 P mai~. 3 A vehivi. 4 B thakkei, 5A lippiNu. 6 A dharaNi. 7 P tahU~. 8 P pai~.9 A me MtihiM. 10 B maraNa. 11P mai~; B maI. 12 A tujjha. 13 B jasa, 14 B degjjha // bhadeg 15B diTThau. 16 BDamaru. 17 PdhAH, 18B hotau. 19 A tujjhu. 20 A huMtau; B hotau. 21 B tujjha. 22 P juNA, Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.378 ] .. prAkRtavyAkaraNam / 09 . sAvasmado hauM / / 375 / / apabhraMze asmadaH sau pare hauM ityAdezo bhavati / / tasu hau~ kalijugi dullahaho [ 338.1 ] // jas - zasoramhe amhaI / / 376 / / apabhraMze asmado jasi zasi ca pare pratyekam amhe amhaiM ityAdezau bhavataH // amhe thovA riu bahua kAyara evaM bhaNanti / muddhi nihAlahi gaNe-yala kai jaNa joha karainti // 1 // ambaNu lAiva je gayA pahi parAyA ke vi / avasa na suaha~ surhecchiahiM jiva amhai~ tiva~' te vi // 2 // amhe dekkhai / amhaI dekkhai / vacanabhedo yathAsaMkhyAnivRttyarthaH // TA-DyamA maI // 377 // apabhraMze asmadaH TA Gi am ityetaiH saha maMI ityAdezo bhavati // TA i~ jAu~ pia virahiahaM ka vi dhara hoi viAli / rNavaMra miaGku vi tiha tavai jihai diNayaru khaya- gAli // 1 // GinA / 'peI maI behiM vi raNa-gayahiM [ 370.4] / / amA / maha~ mellantoM tujjhu [ 379.3 ] // amhehiM bhisA || 378 / / apabhraMze asmado bhisA saha amhehiM ityAdezo bhavati // tumheMhi amheMhiM jaM kiu~ [ 371.1 ] // 1 B esva. 2 B gayaNuta. 3 A kareMti. 4 P pahiA. 5 B acchi .. 6 AB jimva. 7A B. timva 8 P mai~ 9A jANiu. 10 B navara. 11 14 B kIaM. jihi; B jiNa. 12P pahU~. 13 Abehi vi. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 hemacandrAcAryaviracitaM . . [ 4.379.. mahu majjhu Gasi-GasbhyAm // 379 // apabhraMze asmado GasinA GasA ca saha pratyekaM mahu majyu ityAdezau bhavataH // mahu hontau gado / majjhu hontau gado // usaa| mahu kantahoM be dosaDA helli ma sa~Gkhahi Alu / ' dentahoM hauM para uvvaria hu~jhantahoM karavAlu // 1 // jai bhaggA pArakkaDA to sahi majjhu pieMNa / aha bhaggA amhahaM taNA to teM mAriaDeNa // 2 // amhahaM bhyasAmbhyAm // 380 // apabhraMze asmado bhyasA AmA ce saha amhahaM ityAdezo bhavati / / . amhahaM hontau~ Agado // aamaa|| aha bhaggA amhahaM taNA [379.2] // . supA amhAsu // 381 // apabhraMze asmadaH supA saha amhAsu 'ityAdezo bhavati // amhAsu tthi|| tyAderAdya-trayasya saMbandhino hiM na vA // 382 // tyAdInAmAdyatrayasya saMbandhino bahuSvartheSu vartamAnasya vacanasyApabhraMze hiM ityAdezo vA bhavati / muha-kabari-bandha tahe soha dharahiM ' naM" malla-jujDaM sasi-rAhu karahiM / / tahe sahahi~ kurala bhamara-ula-tulia naM timira-Dimbha khellanti milia // 1 // madhya-trayasyAdyasya hiH // 383 // tyAdInAM madhyaMtrayasya yadAdyaM vacanaM tasyApabhraMze hi ityAdezo vA bhavati / 1 B hotau. 2 B kaMtaha. 3 A hilli. 4 B jhaMkhalihiM. 5 B diMta'. 6B pAra. 7 A jujhataho. P jhujjhantaho. 8 P prieNa. 9 A te. 10 P amA. 11 B ca amhadeg. 12 P degu gado . 13 A degrthe vadeg. 14 A B degzo bha. 15 B na. 16 B jujjha. 17 B karehi. 18 B degdhyamatra. Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.185] prAkRtavyAkaraNam / bappIhA piu piu bhaNavi kitti ruahi heyAsa / tuha jali maihu purNa vallahai bihu~ vi na pUria Asa // 1 // aatmnepde| bappIhA kaeNi bollieMNa nigghiNa vAra i vAra / sAyari bhariai vimala-jali lahahi na ekkai dhAra / / 2 / / saptamyAm / Ayahi~ jammahi annahi~ vi gori su dihi kantu / ... gaya mattaha~ cattaGkasahaM jo abhiDai hasantu // 3 // paMkSe / ruasi / ityAdi // bahutve huH // 384 // tyAdInAM madhyamatrayasya saMbandhi bahuSvartheSu vartamAnaM yadvacanaM tasyApabhraMze hu ityAdezo vA bhavati / bali-abbhatthaNi mahu-mahaNu lahuIhU~A soi / jai icchehu vaDuttaNauM dehu ma maggahu koi // 1 // pakSe / icchaha / ityAdi // / antya-trayasyAdyasya uM // 385 // 'tyAdInAmantyatrayasya yadAcaM vacanaM tasyApabhraMze u ityAdezo vA bhavati // vihi viNaDau pIDantu gaiha maM dhaNi karahi visAu / ...'. saMpai keDDau~ vesa jiva chuDu agdhai vavasAve // 1 // bali kijau~ suaNashu~ / [338. 1] pakSe / kaDDomi / ityAdi / / 1PB kettiu. 2 BayAsa. 3 A muha. 4 A B puNa. 5P kAi~.6 P bollie. 7 P jahi mahu adeg; Bjami mahu adeg 8Aannahi. 9A sa. 10 P dejahi; BdejahiM. 11 B mattaha. 12 P madhyatra. 13 Adegthe vadeg. 14 A tasya hu. 15 Bdegzo bha. 16 B acchaNi, 17 BdegIhuA. 18 B icchaha. 19 B ggaha. 20 B degrahiM. 21 PB kAu. 22 ABjimva. 23 Adego. 24 B degssa. 25 P B kaTTAmI. 89 [ kumArapAlacarita ] Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 hemacandrAcAryaviracitaM [4.386bahutve hu~ // 386 // tyAdInAmantyatrayasya saMbandhi bahuSvartheSu vartamAnaM yadvacanaM tasya huM ityAdezo vA bhavati // khagga-visAhiu~ jahi lahaDaM piya tahiM desahiM jaahuN| raNa-dubhikkheM bhaggAI vi] jujjheM na vailAhuM // 1 // pakSe / lahimu / ityAdi // hi-svayoridudet // 387 // paJcamyAM hisvayorapabhraMze i u e ityete traya AdezA vA bhavanti / kuJjara sumari ma sallaiu saralA sAsa ma melli| .. kavala ji pAviya vihi-vasiNa te cairi mANu ma melli // 1 // ut / bhamarA etthu vi limbaDai ke vi diyahaDA vilambu / ' ghaNa-pattalu chAyA-bahula phullai jAma kayambu // 2 // et / priya eNmvahiM kareM sellu kari cheDDahi tuhu~ karavAlu / jaM" kAvAliya bappuMDA lehiM abhaga kavAlu // 3 // pakSe / sumara~hi / ityAdi // vaya'ti-syasya saH // 388 // apabhraMze bhaviSyadarthaviSayasya syAdeH syasya so vA bhavati // 1BdegtyasaMbaMdhiSu ba.2A khaggivi'. 3 PdegsAhiuM. 4 A lahuhUM. 5Bdegsahi. 6 A dunbhikkhi; B dunbhikkhe. 7 B viNa jujjhe. 8 P calAIM; B vilAeM. 9 B paMcamyAM. 10 Bja. 11 A vasiNi; BvaseNa. 12Bcara. 13 A kiviM. 14 Bpattaladeg 15B bahula, 16 A B jAmva. 17 P pia. 18AemahiM. 19B kari. 20AchaDuhi; B chaTTahi. 21 P je. 22 B bapphaDA. 23 B abhagga. 24 A susvamara'; B sumuradeg. 25 A degdarthe vi. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 4.192] prAkRtavyAkaraNam / diahA janti jhaDappaDahiM paDahi manoraha pcchi| jaM acchai taM mANiai hosai karatu ma acchi / / 1 // .. pakSe / hohii // kriyeH kIsu // 389 // kriye ityetasya kriyApadasyApabhraMze kIsu ityAdezo vA bhavati / santA bhoga ju pariharai tasu kantahoM bali kIsu / - tase daiveNa vi muNDiyau~ jasu khallihaDau~ sIsu // 1 // pakSe / sAdhyamAnAvasthAt kriye iti saMskRtazabdAdeSa prayogaH / bali kijau suarNassu [338.1 ] // ___ bhuvaH paryAptau huzcaH // 390 // apabhraMze bhuvo dhAtoH paryAptAvarthe vartamAnasya hucca ityAdezo bhavati // aituMgataNu jaM thaNahaM so cheyau nai hu lAhu / / sahi jai kevaI tur3i-vaseMNa ahari pahuccai nAhu // 1 // . bego bruvo vA // 391 // apabhraMze bego dhAto va ityAdezo vA bhavati // vaha sahAsiu . kiM pi // pakSe / ittau~ broppiNu sauNi Thiu puNu dUsAsaNu broppi / to hau~ jANau~ eho hari jai mahu aggai broppi // brajevunaH // 392 // apabhraMze vrajaterdhAtovuna ityAdezo bhavati // vubai / vumeppi / vuleppiNu // 1 A bhogu. 2 B tasuM. 3 A degiviNavi. 4 A degsthAtaH kriyeta : Bdeg sthAnAt kriye i.5B kijjau.6B suaNNasu. 7 Bdegzo vA bha'.8 B degtaNa, .9 A nau lA. 10 A kemvai; B kimvai. 11 P vasiNa. 12 B bugo. 13 Bdhavaha. 14 P Thiu. 15 A paNu. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6.12 hemacandrAcAryaviracitaM . 4.396dRzeH prassaH // 393 // apabhraMze dRzerdhAtoH prassa ityAdezo bhavati / / prassadi // aheraeNNhaH // 394 // apabhraMze greherdhAtoguNha ityAdezo bhavati // paDha gRheppiNa pratuM // ... takSyAdInAM chollAdayaH // 395 // apabhraMze takSiprebhRtInAM dhAtUnAM cholla ityAdaya AdezA bhavanti / 'jiva ti tikkhA levi kara jai sasi cholijantu / . . . to jai goriheM muha-kamali sarisima kA vi lahantu / / 1. / / AdigrahaNAd dezISu ye kriyAvacanA upalabhyante te udAhAryAH / / cUDullau cuNNIhoi sai muddhi kavoli nihittu| . sAsaoNnala-jAla-jhalakkiau.vAha-salila-saMsittau // 2 // abbhaDavaMciu be payaI pemmu niattai jaaveN| savvAsaNa-riu-saMbhavaho kara pariattA tA~va // 3 // hiai khuDukkai goraDI gayaNi ghuDukkai mehu~ / vAsA-ratti-pavAsuahaM visamA saMkaDu aihu // 4 // ammi paohara vajamI ni " saMmuha thanti / mahu kantahoM samaraGgaNai gaya-ghaDa bhajiu janti // 5 // puteM jAe~ kavaNu guNa avaguNa kavaNu muenn| . jA bappIkI muMhaDI campiMjai avareNa // 6 // 1 A gRhergunhaH / gRhe . 2 A nha. 3 A gRnhe. P vratu. 5 BtakSapra. 6 AB jimva. 7 A timva, B jimva. 8 A cholejaM. 9 B no. 1. P kavali; B kamale. 11 A sarasi. 12 B degzIyeSu. 13P degsANala. 14 A deglajjhala. 15 AB jAmva, 16 B kari. 17 AB tAmya. 18 B goraDi. 19 A dhuDu. 20 B meha. 21 B eha. 22 P vajjavA~. 23 P nidha; B niva, 24 B ji. 25 B mahakaMtaihoisa. 26 A putti. 2. B* jAe. 28BdegNa. 29 B bhUha. 3. B caMpIjai. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yes] prAkRtavyAkaraNam / taM tetti jela sAyarahoM so tevaDu vitthAru / tisarvhe nivAraNu paLu vi na vi parai ghuTTuai asAru // 7 // anAdau svarAdasaMyuktAnAM ka kha-ta-tha-pa-phAM ga-gha-da-dhaba-bhAH / / 396 / apabhraMzepadAdau vartamAnAnAM svarAtpareSAmasaMyuktAnAM kakhatathapaphAM sthAne yathAsaMkhyaM gaghadadhababhAH prAyo bhavanti // kasya gaH / jaM diu~ soma-gahaNu asahi~ hasiu~ nisaGku / pia - mANusa - vicchAharu gili gili rAhu mayaGku // 1 // 613 khasya ghaH / ammI satthAvatthehiM sudhi cintijjai mANu / pie diTThe' hallohaleNa ko ceai appANu // 2 // tathapaphAnAM dadhababhAH / sabadhu karepi kadhidu ma~i~ ta paira sabhaleDa jammai / jAsu na cAu na correhaDi na ya pemhaTuDa dhammu // 3 // anAdAviti kim / sabadhu kareppiNu / atra kasya gatvaM na bhavati // svaditi kim / gili gili rAhu mayaGka || asaMyuktAnAmiti kim / . ekarhi aMkkhihiM sAvarNe [357.2 ] // prAyodhikArAtkacinna bhavati / jai kevaI pavIsa piu akiA kuMDa karIsu / pANi navai sarAvi jiva savvaiGge paisIsu // 4 // ua kaNiAru paphullia~Da kaNa-kanti payAsu / gorI-vayaNa-viNijjiau naM sevai vaNa-vAsu // 5 // 7 1 P tettio; 2 B jjala. 3 P para dhuDuai; B para ghuTTui. 4 P diTThau. 5 A asaihi; B asaIhiM. 6 4 guru. surve, B sugdhe. 9. A. viTThai. 10P mahU~. 11 Bpura. 12 B bhaluja 13 15 B pamhuhu. 16 A svarAdAviti 17 A aMkhihiM. sAvaNa. 19 AB kembara 20. B pAvesu. 21 B kaDu. 22 sabvaMgi; B sambaMgiiM, 24 B paphulliu. jamma 14 BvAra . 18 A sAvarNu; B AB jimva. 23 4 Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 . hemacandrAcAryaviracitaM . [4.397monunAsiko vo vA // 397 // apabhraMzenAdau vartamAnasyAsaMyuktasya makArasya anunAsiko vakAro vA bhavati // kaivalu kamalu / bhaivaru bhamaru | lAkSaNikasyApi / jiva / tiva~ / jeva~ / teva~ / anAdAvityeva / mayaNu // asaMyuktasyetyeva // tasu para samaleu jammu // [396.3] vAdho ro luk // 398 // apabhraMze saMyogAdadho vartamAno repho lugvA bhavati // jai kevaI pAvIsu piuN|| [396.4] pakSe / jai bhaggA pArakaDA to sahi majjhu priyeNa // [379.2] abhUtopi kvacit // 399 // apabhraMze kacidavidyamAnopi repho bhavati // : bAsu mahArisi eNu bhaNai jaI sui-satthu pamANu / mAyeha~ calaNa navantAhaM divi divi"gaGgA-hANu // 1 // kaciditi kim / vAseNa vi bhAraha-khambhi baddha / / .. ApadvipatsaMpadAM da iH // 400 // apabhraMze Apad vipad saMpad ityeteSAM dakArasya ikAro bhavati // . aNau karantaho purisahoM Avai Avai / vivai / saMpai // prAyodhikArAt / guNahi~ na saMpaya kitti para [335.1] // kathaM-yathA-tathAM thAderememehedhA dditH||401|| apabhraMze kathaM yathA tathA ityeteSAM thAderavayavasya pratyekam ema ima iha idha ityete DitazcatvAra AdezA bhavanti / 1 A kambalu. 2 A bhamvaru. 3 A degpi / jemva / temva / anA. 4 Bte / jAvaM. taa| anAdeg.5 Bdegbhalaja.6 A B kemvai. 7 A piu|ji.8 P prieNa. 9 P mAyahe. 10A namaMtAhaM. 11 PB divedive. 12 P degra ikAro bho. 13 B irbh| 14 B parA. 15 AdegthA thA. Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.403 ] prAkRtavyAkaraNama / 615 kema samappau du? diNu kidha rayaNI chuDu hoi / nava-vahu-daMsaNa-lAlasau~ vahai maNoraha soi / / 1 / / o gorI-muha-nijiau vadali luka miyaGku / anna vi jo parihaviya-taNu so kiva bhavaI nisaGka // 2 // bimbAhari taNu rayaNa-vaNu kiha Thiu siriANandai / niruvama-rasu pieM piavi jaNu sesahoM diNNI mudda // 3 / / bhaiNa sahi nihuau~ teva" 'maiiM jai piu diTuM sadosu / jaiva na jANai majyu maNu pakkhAvaDiaM tAsu // 4 // jiva"jiva vakima loannhN||ti tiva~ vmmhuniay-sr[344.1]|| "mai~ jANive priya virahiahaM ka vi dhara hoi viAli / navara miaGku vi tiha tavai jiha diNayaru khaya-gAli // 5 // [377. 1] evaM tidha-jidhAvudAhAyau~ / yAdRktAdRkkIgIdRzAM dAdehaH // 402 // apabhraMze yAdRAdInAM dAderavayavasya Dit eha ityAdezo bhavati / / maiM bhaNiu balirAya tuhu kehau maggaNa aihu / jehu tehu na vi hoi vaDha sai~ nArAyaNu eNhu / / 1 / / atAM DaisaH // 403 // apabhraMze yAdagAdInAmadantAnAM yAdazaitAdRzakIdRzezAnAM dAderavayavasya Dit aisa ityAdezo bhavati / jaiso / taiso / kiso| aiso // 1 P keva. 2B duTTha.30kimva. 4 Bdegsahu. 5A suhini.6 B luka.7Bannavi. 8 A kimba;B kima.9 A bhammai;Bbhamai. 10 P ANandu. 11 Adeg vamva. 12 B pieMvi pi0. 13 P bhaNu. 14 AB temba, 15 A mai; B maiM. 16 B diTu. 17AB jemva. 18 Pdeg vaDiuM. 19 A B jimbajimba. 20 AB timvatimba. 21 P jANiuM, 22 A pia. 23P navari. 24 AdegdRzAdI.deg 25 A bhaNiauM, 26 P tuhu~; B tuhaM. 27 P magaNNu. 28 A eho. 29 A yAdRzakI. Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM . [4.404___ yatra-tatrayostrasya DidesthyattuM // 404 // apabhraMze yatratatrazabdayosrasya etthu attuM ityetau Ditau bhavataH // . ... jai so ghaDadi prayAvadI ketthu vi leppiNu sikkhu / jetthu vi tetthu vi etthu jagi bhaNa to tahi sArikkhu // 2 // jattuM Thido / tattuM Thido // etthu kutrAtre // 405 // apabhraMze kutra atra ityetayostrazabdasya Dit etthu ityAdezo bhavati / ketthu vi leppiNu sikkhu // jetthu vi tetthu vi etthu jgi|| [404.1] yAvattAvatodarma uM mahiM // 406 // . apabhraMze yAvattAvadityavyayayorvakArAdevayavasya ma u mahiM ityete traya AdezA bhavanti // jAma na nivaDai kumbha-yaDi sIha-cave caDakka / tAma samattaha~ mayagalahaM pai pai vajaI Dhakka // 1 // tilaha~ tilattaNuM tAu~ para jAu~ na neha galanti / nehi paNa?i te ji tila tila phiTTavi khale 'honti // 2 // jAmahi~ visamI kaja-gai jIvaha~ majjhe ei / tauhi~ acchau iyaru jaNu suaNu vi antara dei // 3 // vA yattadoto.vaDaH // 407 // apabhraMze yad tad ityetayoratvantayoryAvattAvatorvakArAdevayavasya Dit evaDa ityAdezo vA bhavati / / jevaDu antaru rAvaNa- maha~ tevaDu anta paTTaNa-gAmaha~ // pakSe / je lo / tettulo // 1 Bdeg tru. 2 A payAvadI. 3 PB tahe. 4 B capeDa, 5 BvajjaiM. 6 Atilaha. 7 Bdeg ttaNa. 8 P te ji. 9 Bkhalu.10 P hanti. 11AjAmvahiM. 12 AjIvaha. 13 A tAmvahi. 14A rAmahuM; B rAmaha. 15 A aMtara. 16B jetrugyo / tetrullo. Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 617 4.412] praakRtvyaakrnnm| . vedN-kimoryaadeH||408|| apabhraMze idam kim ityetayoratvantayoriyatkiyatoryakArAderavayavasya Dit evaMDa ityAdezo vA bhavati // evaDu antaru / kevaDu antaru / / pakSe / etlo / kettulo|| parasparasyAdiraH // 409 // apabhraMze parasparasyAdirakAro bhavati // te muggaDA harAviA je pariviTThA tAhaM / avaroppara joantAhaM sAmiu gaJjiu jAhaM // 1 // kAdi-sthaidotoruccAra-lAghavam // 410 // apabhraMze kAdiSu vyaJjaneSuHsthitayoH e o ityetayoruccAraNasya lAghavaM prAyo bhavati // sudhaiM cintijai mANu [396.2] // tasu hau~ kali-jugi dullahahA~ [338.1] // padAnte uM-huM-hiM-haMkArANAm // 411 // apabhraMze padAnte vartamAnAnAM u huM hiM haM ityeteSAM uccAraNasya lAghavaM prAyo bhavati // annu ju tucchau~ tahe dhaNahe [35 0.1] / bali kinjau~ suaNassu [338.1] / / . daiu~ ghaDAvai vaNi taruhu~ [340.1] / / taruhu~ vi vakkalu [34 1.2] // ___ khagga-visAhiu~' jahiM lehahu~ [386.1] // taNaha~ taijjI bhaGgi na vi [339.1[ // mho mbho vA // 412 // apabhraMze mha ityasya sthAne mbha iti makArAkrAnto bhakAro vA 1 AevaDu. 2 B etrullo / ketullo.3 BdegrazadvasyA . 4 P mugghaDA; B mugguDA. 5 B. degppara. 6A joatAhaM; B johaMtAhaM. 7 Adegrasya. 8 B kalijjugi, 9 A daivu. 10 A vakkala. 11 A deghio; P deghiuM. 12 A deghahu. 13 A tiNahaM; B teNahaMtaijI. 14 B navihuM. // : Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 hemacandrAcAryaviracitaM [ 4.413 bhavati // mha iti pakSma-zma-Sma sma hmAM mhaH [2.74] iti prAkRtalakSaNavihitotra gRhyate / saMskRte tadasaMbhavAt / gambho / simbho // mbha te viralA ke vi nara je savvaGga chailla / jeGkA tevara je ujjuMa teM baila // 1 // anyAdRzobhAisAvarAisau / / 413 / / apabhraMze anyAdRzazabdasya annAisa avarAisa ityAdezau bhavataH / / annAiso / avarAiso || prAyasaH prAu - prAiva-prAiva - parigamvAH // 414 // apabhraMze prAyas ityetasya prAu prAiva prAiva paggimva ityete catvAra AdezA bhavanti // anne te dIhara loaNa annu "taM a-jualu annu su ghaNa-Na-hAru taM anu ji muha-kamalu / anu ji kesa - kalA su annu ji prAu vihi jeNa NiambiNi ghaDia sa guNa - lAyaNa- Nihi // 1 // 99 prAiva muNiha vi bhantaDI " teM maNiaMDA gaNanti / akhai nirAmai parama-pai ajja vi lau ne lahanti // 2 // asu-jaleM prAiva goriahe sahi uvvattA nayaNa- sara / teM" saMmuha saMpesiA denti" tiricchI ghata paira // 3 // esI piu rUsesu~ hau~ ruTThI mai~ aNui / for i maNorahaiM dukkaru daiu karei // 4 // 1 B ba~kAteva~ca'. 2A ujju. 3 P prAiva~ paggivA~: 4P prAiva~ paggiva, 5 B te. 6 B ghaNahAra. 7 BdeglAu 8 P niambiNi; BNiambaNi 9 A lAyanna. 10PNivivibhaMdeg. 11 B te. 12 B nahaMti. 13 B asujjaleM; P aMsujali. 14 P prAiva~. 15P goriahi. 16 P uvantA; B uccattA, 17 A. sarA. 18 BtaM. 19B diMti. 20 A tiracchI. 21 A parA. 22 B rUsesa huuM. 23 P mahU~. 24 - P pagga. Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNam / 619 . vAnyathonuH // 415 // apabhraMze anyathAzabdasya anu ityAdezo vA bhavati // virahANala-jAla-karAliau pahiu~ ko vi buDivi Thiau~ / anu sisira-kAli sIala-jala~hu dhUmu kahantihu uThThiau // 1 // pakSe / annaha // kutasaH kau kahantihu~ // 416 // apabhraMze kutaszabdasya kau kahantihu ityAdezau bhavataH // mahu kantahoM guTTha-TThiaho kau. jhumpaDA valanti / aha riu-ruhireM.ulhavai aha appaNe na bhanti // 1 // dhUmu kahantihu uTThiau [415. 1] // tatastadostoH // 417 // apabhraMze tatas taidA ityetayosto ityAdezo bhavati // jai bhaggA pArakaDA to sahi majjhu pieNa / .. aha bhaggA amhahaM taNA to teM mAriaDeNa // 1 // [379.2] . : evaM-para-sama-dhruvaM-mA-manAMka emba para samANu dhruvu meM ... maNauuM // 418 // apabhraMze evamAdInAM emvAdaya AdezA bhavanti / .evama emva / piya-saMgami kau nihaDI piahoM parokkhahoM kemv| . 'maii~ binni vi vinnAsiMA nidda na emva na temva // 1 // paramaH paraH / guNahi na saMpai kitti pair|| [335. 1] 1 Adeghio koi. 2 B cuDDavi. 3 B annu. 4 B jalalahudhUma. 5 AB degao. 6A tihuH.7B DuMpaDA.8Bamha. 9 ARdegao.10B ta tado. 11BamhataNA. 12 A manAk. 13 BmaNAu. 14 B kimva. 15A mai; B maI. 16 B vigivi. 17 A degsiAM.18 B guNahI. 19 PB saMpaya. 20 B parA. Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 hemacandrAcAryaviracitaM [4.419samamaH samANuH / kantu ju sIhahoM uvamiai taM mahu khaNDiu mANu / sIhu nirakkhaya gaya haNaI piu paya-rakkha-samANu // 2 // dhruvamo dhruvuH / carcAlu jIviu dhruvu maraNu pioM rUsijaI kAiM / hosahi diahA rUsaNA divvai~ varisa-sayAiM // 3 // mo meM / maM dhaNi karahi visAu [385. 1] // prAyograhaNAt / mANi paMgaTTai jai na taNu to desaDA caija / mA dujaNa-kara-pallaveMhiM daMsijantu bhamija // 4 // loNu vilijjai pANieNNe ari khala meha ma gajeM // vAliu galaI su jhumpaDA gorI timmai ajju // 5 // manAko mouM / vihavi paNa?i vaDau riddhihi~ jaiNa-sAmannu / kiM pi mauM mahu piaho sasi aNuharai na annu // 6 // . kilAthavA-divA-saha-naheH kirAhavai dive sahu~ naahiN||419|| apabhraMze kilAdInAM kirAdaya AdezA bhavanti / / kilasya kiraH / kira khAi na pia~i na viddavai dhammi na veccaI rUaDau / iha kiveNu na jANai jaha jemaho khnnenn pahuccai dUaDau // 1 // athavohavai / ahavai na suvaMsaha. eha khoDi / / prAyodhikArAt / jAijai tahiM desaDai labbhai piyahA~ pamANu / jai Avai to ANiai ahavA taM ji nivANu / / 2 // divo dive / dividivi gaGgA-hANu // [399. 1] 1 A samANu. 2 B jju. 3 BdegaiM. 4 P? kkhai. 5 B haNaiM. 6 B caMcala, 7 B pii. 8 A rUsIjai. 9 B kAMiM. 10 P hosai. 11 B mAma. 12 B karahiM visAuM.13 B paiTai. 14 BttaNu. 15P caeja.16 P degvihe. 17 BP bhameja. 18 B loNa.19 PpANieM. 20P are.21 A gaje. 22 Adegi jhupaDai go .23 B maNAu.24 P jaNu. 25P sAhu~. 26 BpIai. 27 BvecarU. 28 BkiviNu.29 Bdeghothakhadeg 30 P khaNe padeg. 31 B saha. 32 B ANIi. 33 P B divedive. Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.421] prAkRtavyAkaraNam / sahasya shuuN| jaiu pavasanteM sahu~ na gaya na mua vioe~ tassu / lajijai saMdesaDA dintAha suhaya-jaNassu // 3 // nhernaahiN| ettaheM meha pianti jalu eNttaheM vaDavAnala AvaTTai / pekkhu gahIrima sAyaraho eka vi kaNia nAhiM oheTTai // 4 // pazcAdevamevaivedAnI-pratyutetasaH pacchai embai ji emvahiM paJcaliu~ ettahe // 420 // apabhraMze pazcAdAdInAM pacchai ityAdaya AderzI bhavanti // pazcAtaH pacchai / pacchai hoi vihANu [ 362.1] // evamevasya emvai / emvai surau samattuM [ 332.2] / / evasya jiH / jAu ma jantau pallavaha devakhau~ kai paya dei / hiai tiricchI 'hau~ ji para piu Dambarai~ karei // 1 // idAnIma emvhiN| hari naccAviu~ paiGgaNai vimhai pADiu lou / ___ emvahiM saha-paoharahaM jaM bhAvai taM hou // 2 // pratyutasya pnycliu| __ sAva-saloNI goraDI navakhI ka vi visa-gaNThi / . bhaDu paiJcalio"so marai jAsu na laggai kaNThi // 3 // . itasa ettahe / ettaheM meha pianti jalu [419.4 ] // ... ' . viSaNNokta-vartmano unna-vutta-viccaM // 421 // apabhraMze viSaNNodInAM vunnAdaya AdezA bhavanti / 1P jao pavasanteNa sahu~ na muia viueM tassa; B jau pavisaMte na sahu~ muia tasu a viueM tassa. 2P dentihiM; B deMtehiM. 3 A ettahi. 4 A degnale; PdegNala. 5 B uhaTTai. 6 A degmvahi. 7 P paccalliu; B paJculiu. 8 B degzAvAbha'. 9 B samatru. 1. PB dikkhauM. 21 Bdegpai. 12 B hIi. 13 A tiracchI. 14 B huji. 15 BdegviuM. 16 P prA. 17 B rAadeg. 18 B paJculiu. 19 PB degliu. 20 BdegSaNNadI. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 viSaNNasya vunnaH / hemacandrAcAryaviracitaM [ 4.422 bhai~ butteu tuhu~ dhuru dharahi kasarehiM viguttAI / paii~ viNu dhavala na caDai bharu aimbai vunnau kA~I // 1 // [ 421.1 ] // vartmano vizvaH / jeM maNu uktasya vRttaH / maI vRtta vizci na mAI [ 350.1 ] // zIghrAdInAM valliAdayaH // 422 / / apabhraMze zIghrAdInAM vahillAdaya AdezA bhavanti // aiku kaiaha vi" na ovahI anna valliu jAhi / mamitaiA pramANiDa pei~ jeu khalu nahiM // 1 // jhakaTa ghaGkhalaH / jiva~" supurisa tiva~" ghaGkhaleI jiva" nai tiva~ valaNAI | jiva~" DoGgara tiva~ koTTaraiM hiA visUrahi kAI // 2 // aspRzyasaMsargasya viTTAlaH / je chavi rayaNanihi appeM taDi ghallanti / "haM saGgrahaM viTTAlu peru phukkijjanta bhamanti // 3 // bhayasya dravakkaH / 27 divoM vittau~ khAhi vaDha saMci ma ekke vi drammu / ko vidravakkau so paDai jeNa samappai jammu // 4 // AtmIyasya appaNaH / phoDenti je hiaDauM appaNauM / / [ 367.2 ] dRSTerdvehiH / ekamekkauM jai vi joedi hari suTu savvAyareNa // 23 to vi drehi jaihiM kahiM // ko sakaii saMvareMvi da-nayA nehiM paTTA // 5 // 13 1 ABmaiM. 2BvunnauM. 3 AB tuhuM. 4 B dhuradharadi kadeg. 5 AB paI. 6 P embaI vunnauM. 7 PkAi~. 8 A jaM. 9 B mAI. 10 Beku. 11Bvi A. 12 P 'vahi. 13 BmitaDA, 14 A pravA. 15B degNiyauM. 16 B jehauM. 17 B nAhi. 18 A jhagaDakasya. 19 AB jimva. 20AB timva 21B lai. 22 A jimva DoMgara timva koTTa'; B jima DuMgara tima kuTTa. 23 A nidhi; B nihiM. 24P appara, 25A tehaM; Btahu~. 26 B para. 27 A divihiM. 28 A eku vidramma. 29 B suTTa. 30 B dehiM. 31 Bjahi. 32 A sakkaI. 33 B saMcarevi. 34 A daTTha; P. 35 A nayaNa. 36P neheM. 37 A palohA. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.422 prAkRtavyAkaraNam / 623 . gADhasya nishcttttH|| vihave kassai thirattaNauM jovvaNi kassu mr1| so lekhaMDau paThAviai jo laggai nicce? / / 6 // sAdhAraNasya saDDulaH / kahi~ saMsahuru kahi~ mayaraharu kahi~ barihiNu kahi~ mehu / dUra-ThiAha~ vi sajaNahaM hoI asaDDala nehu // 7 // kautukasya koDuH / . kuoNru annaha~ taru-ahaM kuDeNe ghallai hatthu / maNu puNu ekahi~ sallaihiM jaii pucchaha paramatthu // 8 // krIDAyA~H kheDuH / kheDDayaM kayamamhehiM nicchayaM kiM payampaha / aNurattAu~ bhattAu~ amhe mA caya sAmia // 9 // . ramyasya rvnnnnH| . . sarihi na sarehi~ na saravareMhi~ na vi ujjANa-vaNehiM / desa ravaNNA honti vaDha nivasanteMhiM suaNehiM // 10 // adbhutasya ddhkkriH| hiaDA paI eNha bollio mahe aggaii saya-vAra / ... phuTTisu pie~" pavasanti hau~ bhaNDaya Dhakari-saura // 11 // hesakhItyasya helliH / helli ma jharkehi Alu [379.1] // 1 BnivvaTa; 2 B kassa. 3BdegE. 4 A lehaDapa. 5Bnivva. 6 BsaGkalaH, 7Bsasihara. 8 AdegraTuiA. 9 BdegANavi. 10 BhoiM. 11B kuMjara. 12 PannAhi. 13 B rahiM; Bdegraha. 14 P koDDiNa; B koDeNa. 15 B jaha. 16 B degyAkhe. 17 B degttAo. 18 B sarihiM na saravarehiM. 19 A degvanA. 20 P voli . 21 B boliu, 22 A mahuM. 23 Adegggaya. 24 B phuddhisu. 25A pia. 26 P sante. 27 B saDahuM.28A sAru. 29 jAkhaM. Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM 634 pRthakpRthagityasya juaMjuaH // [ 4.412 ekka kuDullI paJcahi~ ruddhI taha~ paJcaha~ vi juaMjua buddhI / hitaM ghare kahi ka~va nandau~ tthu kuDumbau~ apparNa- chandau~ / / nAla-Dhau / mUDhasya jo purNumaNi ji khasaphasiMhU au cintai dei na deMmmu na au / rai-vasa-bhamiru kararguhAliu gharahi~ ji kontu guNai so nArliGa || diveMhiM viDhattau~ khAhi " vaDha [422.4] // navasya navakhaH / nakkhI. kaM vivisagaNThi [420.3 ] || avaskandasya daDavaDaH / cailehi calateMhi~ loaNeMhi je teMi~ diTThA bAli / tahi~ ma~yaraddhaya-daMDavaDau paDai apUrai kAli // 14 // yadezchurDeH / chuDu agghai varvaisAu [385.1 ] // saMbandhinaH kera-taNau / gayau su kesari piahu jalu niccintaii~ hariNAiM / jasu kereMeN huMkAraiDaeM muhaihu~ paMDanti tRNAI / / 15 // aha bhaggA ahaM taNA [ 379.2 ] / / mAbhaiSIrityasya mabbhIseti strIliGgam / satthAvatyaiha AlavaNu sAhu viloDa karei | Adannaha~ mabbhIsaDI jo sajja so dei // 16 // yadyaddRSTaM tattadityasya jAiTThiauM / jai raccasi jAiTThie hiaDA muddha-sahAva / loheM phuTTaNaeNa jiva~" ghaNA sahasai tAva // 17 // 1 A pRthagityasya 2 Pdeg gityetasya 3 A eku. 4 A vahiNae. 5B ghara. 6 kimva; B kima. 7 B naMdauM 8 A jatthu 9 A appaNu. 8 A nAliya. 11. A puNa. 12B degsiadeg.13B damma. 14 A rUu. 15 A vasu. 16 Adeg ggulAli. 17B konu. 18 Bdegliau. 19 AkhAi 20 B kkhaH 21 BnavakkhIvaka. 22AcalahiM,23B deglacittehiMdeg. 24Ptai;BtalaI. 25Amayaraddhahada ; Bmarayaddhayada. 26 D 'DuH; 27 BdegDDu. 28BvacasAdeg. 29 Pdegtai~. 30 Bdegrae. 31raDaI;Bdegraue. 32Amahuhu. 33 A paDeMti. 34 BtaNAI. 35Bjai. 36 mhaMta'; B mhahata. 37 Adeg vatthaha 38 B sajjaNa. 39 Adeg TThiyA; B TThia 40 AB suddhadeg 41 AB jimva Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.425] prAkRtavyAkaraNam / 625 huhuru-ghugghAdayaH zabda-ceSTAnukaraNayoH // 423 // apabhraMze huhurvAdayaH zabdAnukaraNe ghugghAdayazceSTAnukaraNe yathAsaMkhyaM prayoktavyAH // - mai~ jANiu~ buDDIsu hau~ pemma-drahi huhuru tti / navari acintiya saMpaDiya vippiya-nAva jha. tti // 1 // AdigrahaNAt / khajai nau kasarakehiM pijai nau~ ghuNTehiM / emvaI hoi suhacchaDI pie~ diDheM nayaNehiM // 2 // ityAdi / anja vi nAhu mahu ji ghari siddhatthA vandei / tAu~ ji vira? g2avakkheMhiM makkaDe-ghugghiu deI // 3 // AdigrahaNAt / siri jara-khaNDI loaDI gali mANiyaDA na vIsa / to vi goTeMDA karAviA muddhae~ uTTa-baIsa // 4 // ityAdi / .: ghahamAdayonarthakAH // 424 // apabhraMze ghaimityAdayo nipAtA anarthakAH prayujyante // . .: ammaDi pacchAyAvaDA piu kalahiau viAli / . ghaI vivararI buddhaDI hoi viNAsoM kAli // 1 // AdigrahaNAt khAiM ityAdayaH / / .... tAdarthye kehi-tehiM-rosi-resiM-taNeNAH // 425 // apabhraMze tAdarse dyotye kehiM tehiM resi rosiM taNeNa ityete paJca nipAtAH prayoktavyAH // 1 AB maiM. 2 A jANIuM. 3 B pemadrahe. 4 Bdeghuratti. 5Bdegtti| khajai. 6 A nahu. 7 A ghuTehi. 8 P emvaiM. 9 B diDhe. 10 A mahaji. 11 B viraha. 12 A P makkaDu. 13 A deu. 14 B goThaDA. 15 B vivirI . ___40 [kumArapAlacarita] Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrAcAryaviracitaM [4.426DhollA eNha parihAsaDI aI bhaNa kavarNahi~ desi / hau~ jhijau~ tau kehi~ pia tuhu~ puNu annahi resi // 1 // evaM tehirosimAvudAhAyau~ / vadduttaNahoM taNeNa // [366.1] punarvinaH svArthe DuH // 426 // apabhraMze punarvinA ityetAbhyAM paraH svArthe DuH pratyayo bhavati // sumarijai taM vallaha~u~ jaM vIsarai maNAu~ // jahi~ puNu sa~maraNu jAuM gau tehoM nehahoM kaI nAu~ // 1 // viNu jujjheM 'ne valAhuM / [386.1]. avazyabho De-Dau // 427 // apabhraMzevazyamaH svArthe DeM Da ityetau pratyayau bhavataH // jibhindiu nAyagu vasi karahu~ jasu adhinnai~ annii| mUli viNa?i tuMbiNihe' aseM sukahi~ paiNNaiM // 1 // . avasa na suhi~ suha~cchiahiM // [376.2] ekazaso DiH // 428 // apabhraMze ekazazzabdAtsvArthe Dirbhavati // ekkasi sIla-kalaMkiahaM dejahi~ pacchittagaI / jo puNu khaNDai aNudiahu tasu pacchitte kAI // 1 // .. a-DaDa-DullAH svArthika-ka-luk ca // 429 // apabhraMze nAmnaH parataH svArthe a DaDa Dulla ityete trayaH pratyayA bhavanti tatsaMniyoge svArthe kapratyayasya lopazca // 1 A ai bhana; B ahii. 2 PB kavaNahi. 3 A tuDaM; P tuhu~. 4 P annahe; B annaha. 5B vaDuttadeg. 6B degbhyAM svA. 7 B deglahaMjaM. 8 B samaraNaM.9 A tahu; B tAho. 10P kaI; B kai. 11 P jujjhe; B jujjhe; 12 P na ca lA. 13 P nAyagau~. 14 Bdeg hu su. 15B advinna'. 16 B viNiTTa. 17 A degNihi. 18 A avasaiM. 19 A sukkaiM; B sukkehiM.20 B paNaiM. 21 A avasu. 22 A 'ahi. 23 B suacchideg. 24 BdegcchitAiM. 25A khunDai. 26 A pachiMteM. 27 Adegrthikala 28 P svArthe pra; B svArthikasya kapra. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.431] .. prAkRtavyAkaraNam / 627 . virahANala-jAla-karAliau pahiu panthi jaM diTTaI / taM melavi savvahi panthiahiM so ji kiau aggiTTaI // 1 // DaDeM / mahu kaintahoM be dosaDA [ 379. 1] // DulleM / eka kuDullI paJcahi~ ruddhI [ 422. 12] // yogajAzcaiSAm // 430 // apabhraMze aDaDaDullAnAM yogabhedebhyo ye jAyante DaDaa ityAdayaH pratyayAstepi svArthe prAyo bhavanti // DaDaa / 'phoDenti je hiaDauM appaNauM [350.2] // atra kisalaya [1.269] ityAdinA yluk|| Dullaa / Dullau cunnIhoisai 6395. 2] // DullaDaDa / . sAmi-pasAu~ salajju piu sImA-saMdhihi~ vAsu / pekhiMvi bAhu-balullaDA dhaNa mellai nIsAsu // 1 // atrAmi" syAdau dIrgha-hrasvau [ 4. 330 ] iti dIrghaH // evaM bAhubalullaDau / atra trayANAM yogaH // . striyAM tadantADDIH // 431 // apabhraMze striyAM vartamAnebhyaH prAktanasUtradvayoktapratyayAntebhyo DIH21 pratyayo bhavati // ___ pahiA "diTThI goraDI diTThI magNu nianta / ...' aMsUsaisihi kaJcuA tiMtuvvANa karanta // 1 // eka kuDullI paJcehi ruddhI [379. 1] // . 1Bdegliu. 2 A dego. 3 Bsavvehi. 4P kayau.5PDaDaH.6AkAMtaho;BkaMtaha. UPhullaH.8 A eka .9Adegcahi. 10 Adegte te Dadeg. 11 B phoMDaMti. 12 Bcur3a. 13P cuNNIho; BcunIho. 14A pasAo. 15 P salajja. 16 Apakkhivi; Ppekkhavi. 17 P bAhaba.18B nIsAsa.19 BdegmityasyA . 20 AdegNAM prayo'. 21 B DIpra. 22 B didi. 23 B magga. 24 B sAsahiM. 25 PdegvvANu. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 hemacandrAcAryaviracitaM [ 4.432 AntAntADDAH / / 432 // apabhraMze striyAM vartamAnAdapratyayAntapratyayAntAt DApratyayo bhavati / DyapavAdaH // piu Aiu sua vatta~DI jhuNi kaDai paTTu | tahoM virahoM nAsantaaha dhUlaDiA vi na diTTha // 1 // asyede // 433 // apabhraMze striyAM vartamAnasya nAmno yokArastasya AkAre pratyaye pare ikAro bhavati // dhUlaDiA vi na diTTha [432. 1] / / striyAmityeva / jhuNi kannaDa paTTa / [432. 1] yuSmadAdeyasya DAraH // 434 // apabhraMze yuSmadAdibhyaH parasya Iryapratyayasya DAra ityAdezo bhavati |. 'saMdeseM kIM tuhAreNa jaM saGgrahoM na milijjai / suiNantari pie~" pANieNNa pia piAsa kiM chijjai // 1 // dakkhi amhArA kantu [ 345.1] / bahiNi mahArA kantu [351.1 ] // torDetulaH / / 435 // apabhraMze idaMkiMyattadetadbhyaH parasya atoH pratyayasya Detela ityAdezo bhavati // aitulo / kernailo / jelo / telo" / eculo || trasya Dettahe / / 436 // apabhraMze sarvAdeH saptamyantAtparasya trapratyayasya Dettahe ityAdezo bhavati // * 1 PAtAdeg 2 B tADDA, 3 P DAH pradeg 4 B Auiosudeg 5 B vattaDi. 6 P kaNNaDadeg. 7 P kaNNaDa 7Ai. 9 AsadesaeM. 10 A kaI; B kAMI. 11 B pie pANipienapiAdeg. 12 dekhi 13B mAhArA 14 B atoDela:; A. la. 15 B Dela. 16 Bdeg trullo. 17P lo // tra e; B lo // tradeg. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.439]. prAkRtavyAkaraNam / etatta vAri ghari lacchi visaNThula dhAi / pia - pabbhaTTa va goraDI nizcala kehi vi na ThAi // 1 // sva-taloH ppaNaH // 437 // apabhraMze tvataloH pratyeyayoH ppaNa ityAdezo bhavati // vaDDappaNu pari pA~viai [366.1] / / prAyodhikArAt / vaGuttaNahoM taNeNa [ 366.1] // tavyasya ievveuM evva evA~ / / 438 // 629 apabhraMze taMvyapratyayasya iervvauM eva~u evA ityete traya AdezA bhavanti // eNu gRheppiNu dhuM maI jai priu uvvArijjai / mahu karieva~u~ kiM pi Na vi marivvau~' para derjaMi // 1 // desuccANu sihi- kaDhaNu ghaNa-kuTTeNu jaM loi / maMjieN airattie savva sahevvau~ hoi // 2 // sovA para vAriA puSphe vahiM samANu / jaggevA puNu ko dharai jai so veu pamANu // 3 // kva i-iu - ivi - avayaH // 439 // apabhraMze ktvApratyayasya i iu ivi avi ityete catvAra AdezA bhavanti // i / hiar3A jai veria ghaNA to kiM abbhi caDAhuM / amhahiM be hatthA jai puNu mAri marAhuM // 1 // iu / gaya-ghaDa bhajjiu janti [ 395.5 ] // 1 P kaha; B kahiM naviThAdeg 2 A pratyayasya; B pratyayoH taNa. 5 A evvao evvao. 6 B embauM. 7 PB evAH 10 PB dijjai. 11 A cADuNu. 12B kuTTaNa 'ihiM. 15 B puNa. 16 P amhahaM. 3 A riprAvi. 4B 8 A deg o. 9 B dhru.. 13 Bdeg haivauM. 14 A Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 hemacandrAcAryaviracitaM ... [4.44. ivi| rakkhai sA visa-hAriNI be' kara cumbivi jIu / paDibimbia-muMjAlu jalu jehi~ aDohiu pIu~ // 2 // avi| bAha vichoDavi jAhi tuhu~ hau tevaI ko dohu~ / hiaya-TThiu~ jai nIsarahi jANau~ muJja sarosu // 3 // ... eppyappiNvevyeviNavaH // 440 // apabhraMze ktvApratyayasya eppi eppiNu evi eviNu ityete catvAra AdezA bhavanti // jeppi asesu kasAya-balu deppiNu abhaMu~ jayassu / .. levi mahavvaya sivu lahahiM jhAeviNu tattassu // 1 // pRthagyoga uttarArthaH // tuma evamaNANahamaNahiM ca // 441 // . apabhraMze tumaH pratyayasya evaM aNa aNahaM aNahiM ityete catvAraH, cakArAt eppi eppiNu evi eviNu ityete, evaM cASTAvAdezA bhavanti // devaM dukkaru niaya-dhaNu karaNa na tau paDihAi / emvai suhu bhuJjaNaha~ maNu para bhuJjaNahiM na jAi // 1 // jeppi caeppiNu sayala dhara leviNu tevu pAlevi / viNu sainne titthesareNa ko sakkai bhuvaNe vi // 2 // 1PB te. 2 BdegasuMjAlajadeg. 3 P ajohiu. 4 B piu. 5A tuhUM. 6 A B temvai.7 Bdosa.8A degyaThio. 9 BnIharai. 10 A Brosa.11 A appeeppi. 12 A asesa. 13 Adegbhayau; B degbhaya. 14 A lahahi. 15B tumapra. 16 BP AdezA bhavanti ||ckaa. 17B evaM cASTau. 18 A deveM. 19 B suha bhaMjaNa. 20 B tava. 21 P santi ti'; B saMtiti?. Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.444 ] prAkRtavyAkaraNam / gamereppaNveppyorerlug vA // 442 // apabhraMze gamerdhAtoH parayoreppiNu eppi ityAdezayorekArasya lug bhavati vA // pakSe / gampaNu vANAsihi nara aha ujjeNihi~ gampi / muA parAvahiM paramaiM- para divvantareMi~ ma jampi // 1 // gaGgagaimeSpiNu jo muai jo siva- tittha gameppi / kIladi tidasAvAsa - gau so jama-loDa jiNeppi // 2 // tRnoaH // 443 // apabhraMze tRrnaH pratyayasya aNaa ityAdezo bhavati // hatthi mAraNarDa lou bollaNaDa paDahu vajjau surNa bhasaNau // 1 // ivArthe naM- nau-nAi - nAva - jaNi - jaNavaH // 444 // nAi / apabhraMze ivazabdasyArthe naM nau nAi nAvai jaNi jaNu ityete da bhavanti // naM / naM mela - julai sasi -rAhu kairahiM // [ 382.1 ] nau / ravi-atthaimaNi samAuleNa kaNThi viSNu na chiNu / khaNDu muNAliahe nau jIvaggala diNNuM // 1 // 631 valayAvali-nivaDaNa-bhaeNNa ghaNa uddhabbhraa jAi / vallaha-viraha-mahAdahaho thAha gavesai nAi // 2 // nAvai / pekkhe viNu mu~ha jiNa - varai ho dIhara - nayaNa salorNe / nAvai guru-maccherai-bharirDe jalaNi pavIsai loNu // 3 // 1 B sya lopo vA bhavati. 2 A ujjeNihi. 3 A deg mappau. 4 B tariiM. 5A gamippa. deg 6 P muau; B muao. 7 Bdegno aNadeg 8 B tRRnpradeg 9 B 'o. 10 Bdeg hu. 11 P SaT AdezA bhadeg 12 B machu. 13A jujjha. 14 B karaMhi. 15 A atthaMviNi 16 A viannu B viSNu. 17 A chinnu. 18 B cakke. 19AB dinnu. 20 B uTThabbhu. 21 BthAhaM gavisa 22 A mahu. 23 A varaha. 24 A saloNa. 25 B macchari. 26 A degrio. Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 jaNi / hemacandrAcAryaviracitaM campaya-kusamahoM majjhi sahi bhasalu paiTThau / soi indanI jaNi kaNai baiTThau // 4 // jaNu / niruvame - rasa pieM pie~vi jaNu // [ 401.3 ] liGgamatantram / / 445 // apabhraMze liGgamatantraM vyabhicAri prAyo bhavati // gaya kumbhaI dArantu [ 345.1 ] atra pulliGgasya napuMsakatvam / abbhA laggA DuGgarihiM pahiu raDantau jAi / jo ehA giri-gilaNa-maNu so kiM dhaNaheM dhaNAi ( ghaNAI ? ) // 1 // atra abhI iti napuMsakasya puMstvam // pAi vilaggI aDI siru lhasiuM khandhassu / to vi kaTArai hatthaDau bali' kijjau~ kantassu // 2 // atra anDI iti napuMsakasya strItvam // siri caDiA khanti phailaI puNu DAlaI moDanti / to vi mahadduma sauNAhaM avarAhiu na kairanti // 3 // atra DAlaI ityatra strIliGgasya napuMsakatvam // 'zaurasenIvat // 446 // apabhraMze prAyaH zaurasenIvat kAryaM bhavati // [ 4.445 15 sIsi" seharu khaNu viNi vidu khaNu kaNTha pAlaMbu kiMdu radie / vihidukhaNu muNDamAlieN jaM paNaeNa taM mahu~ kusuma-dAma- kordaNDu kAmaho // 1 // 1 Pdeg nIla; Bdeg nIlamaNija 2. vamu. 3 Ppiavi. 4 A DoMgarihiM; B DuMgare hiM. 5 abhrA. 6 A aMtaDI 7 A lasiauM. 8 B khaMdhassa. 9 B tassa 10 A aMtaDI. 11 B phaladeg 12 Adeg haduma. 13AkareMti. 14A zeSaM zau. 15 BsAsi sehara. 16 Nimmivi.. 17 B kvidu. 18 Bdeg mahuM. 19B Da Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.448 ]. prAkRtavyAkaraNam / 633 * vyatyayazca // 447 // prAkRtAdibhASAlakSaNAnI vyatyayazca bhavati // yathA mAgadhyAM tiSThazciSThaH [ 4.298 ] ityuktaM tathA prAkRtapaizAcIzaurasenISvapi bhavati / ciSThadi // apabhraMze rephasyAdho vA lugukto mAgadhyAmapi bhavati / zada-mANuza-maMza-bhAlake kumbha-zahazra-vAhe zaMcide ityAdyanyadapi draSTavyam // na kevalaM bhASAlakSaNAnAM tyAdyAdezAnAmapi vyatyayo bhavati / ye vartamAne kAle prasiddhAste bhUtepi bhavanti / aha pecchai rahu-taNao // atha prekSAMcakre ityarthaH // AbhAsai rayaNIare / AbabhASe rajanIcarAnityarthaH // bhUte prasiddhA vartamAnepi' / sohIa esa vaNTho / zRNotyeSa. vaNTha ityarthaH // zeSaM saMskRtavatsiddham // 448 // zeSa yadatra prAkRtAdibhASAsu aSTame noktaM tatsaptAdhyAyInibaddhasaMskRtavadeva siddham // he?-TTiya-sUra-nivAraNIya chattaM aho iva vhntii| - jayai sasesA varAha-sAsa-dUrukkhuyA puhavI // 1 // atra caturthyA Adezo noktaH sa ca saMskRtavadeva siddhaH / uktamapi kacitsaMskRtavadeva bhvti| yathA prAkRte uraszabdasya saptamyeka. vacanAntasya ure urammi iti prayogau bhavatastathA kvacidurasItyapi bhavati // evaM sire / sirammi / sirasi // sare / sarammi / sarasi // siddhagrahaNaM maGgalArtham / tato hyAyuSmacchrotRkatAbhyudayazceti // '. ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJa zabdAnuzAsanavRttAvaSTamasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH smaaptH|| - samAptA ceyaM siddhahemacandrazabdAnuzAsanavRttiH prakAzikA nAmeti // 1PdegnAM prAyo vya'. 2 A degktaM / prA. 3 A degbhazahasra'; BdegbhasahasrA. 4 AB degvasA. 5 B zaM vaMdai. 6 B degnyapi. 7 B ttaNau; P taNau. 8 B rayaNia. 9 A degpi bhavaMti: 10 BdegkRtabhA'. 11 BdegptamAdhyA . 12 A hiTTa. 13 PB degya / atra. 14 P degdeva bhavati yathA prA. 15 A degcanasya. 16 B degmmi|| 17 B degnalaghuvR. 18 B degSTamAdhyA'. 19 B paadH||4|| Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 prAkRtavyAkaraNam / [ granthakRprazastiH ] AsIdvizAM patiramudracatuHsamudra mudrAGkitakSitibharakSamabAhudaNDaH / zrImUlarAja iti durdharavairikumbhi kaNThIravaH zuciculukyakulAvataMsaH // 1 // tasyAnvaye samajani prabalapratApa tigmadyutiH kSitipatirjayasiMhadevaH / / yena svavaMzasavitaryaparaM sudhAMzI zrIsiddharAja iti nAma nijaM vyalekhi // 2 // samyag niSevya caturazcaturopyupAyAn . jitvopabhujya ca bhuvaM caturabdhikAzcIm / vidyAcatuSTayavinItamatirjitAtmA . kASThAmavApa puruSArthacatuSTaye yaH // 3 // tenAtivistRtadurAgamaviprakIrNa zabdAnuzAsanasamUhakadarthitena / abhyarthito niravamaM vidhivaDhyadhatta zabdAnuzAsanamidaM munihemacandraH // 4 / / // graMthAnaM 1185 zlokAH // 1P does not contain any of the following verses, 2 B. degbdhimAtrAM. 3 BdegtiryatA. 4 B||raajhNso nabhobhoje krIDato yaavdnvhm| vAcyamAnaM budhastAvatpustakaM jayatAdidam // 5 // Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES I. (N. B.-The Arabic figure refers to the number of the sutra, H. stands for Hemacandra). " 1. The word in this has two meanings; it means 'after' or 'now,' i. e., after giving a complete treatment. of Sanskrit grammar; it also indicates the opening of a new topic, viz., Prakrit. Hemacandra's system of grammar consists of eight chapters; the first seven deal with Sanskrit Grammar and the last chapter .with six dialects of Prakrit, viz., mAhArASTrI, zaurasenI, mAgadhI, . paizAcI, cUlikApaizAcI and apabhraMza. The word Prakrit is derived from which, according to the author, means Sanskrit. saMskRtAnantaraM ca Hemacandra classifies Prakrit words into tadbhava, tatsama and dezI. He does not treat of tatsama here as he has already done so in the preceding chapters. He does not speak off words here, but discusses only "words of both types, siddha and sAdhyamAna. Prakrit does not use R, R, lR, lu, ai, au, G, Ja, za, Sa, visarga, pluta, consonant without vowel, dual and Dative plural. ... 2. means' generally', there being many exceptions to rules of the Prakrit Grammar. 3. H. says: The Prakrit of the s is called an which also generally follows the rules of Prakrit given here. By ArSa H understands ardhamAgadhI. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 APPENDIX 4. vRtti means samAsa or compound where a short vowel at the end of the first member takes the place of a long vowel and vice versa. vArImaI, Sk. vArimati, sense of water, vAri iti buddhiH niamba silakhaliavIimAlassa, Sk. nitambazilAskhalitAvIci - mAlasya. H. illustrates his rules by quoting passages from various standard works in Prakrit such as uttarAdhyayana, dazavaikAlika, setubandha, karpUramaJjarI, paumacariya, vasudevahiNDI, gauDavaho, dohApAhuDa, paramAtmaprakAza etc. Some of the passages are his own ren derings in a particular dialect from similar passages in standard works. 5. vAsesI, Sk. vyAsaRSiH, visamAyavo, Sk. viSamAtapaH . 6. asvavarNa is dissimilar vowel, na vevigge vi avayAso, the whole verse runs thus : bhI parittANamahaM paiNNamasiNo tuhAdhirUDhassaM / manne saMkAvihure na vevigge vi avavAso // The rendering in Sk. is : bhItaparitrANamayIM pratijJAM aseH tavAdhirUDhasya / manye zaGkAvidhure na vairivarge'pyavakAzaH // indaruhira etc. danujendrarudhira liptaH zobhate upendro nakhaprabhAvallyaruNaH / sandhyA vadhUpagUDho navavAridhara iva vidyutpratibhinnaH // These verses illustrate the rule that or followed by a dissimilar vowel do not form a Sandhi. gUDhoara etc. gUDhodaratAmarasAnusAriNI bhramarapaGktivi. 7. e and o followed by vowels do not form Sandhi. vahuAi. etc. vadhvA nakhollekhane AbadhnatyA kaJcukamaGge / makaradhvajazaradhoraNidhArAchedA iva dRzyante // The next verse is an illustration of a followed by & vowel in Alakkhimo ehi. uvamAsu a etc. Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 687 NOTES : I. 4-36 upamAsu aparyAptabhadantAvabhAsamUruyugam / __ tadeva mRditabisadaNDavirasamAlakSayAmaha idAnIm // acchariaM is a The next verse shows that vowels other than e and o may form a saMdhi, e. g., atya + AlomaNa atthAloaNa. The Sk. rendering of the verse is: arthAlocanataralA itarakavInAM bhramanti buddhyH| . arthA eva nirArambhaM yanti hRdayaM kavIndrANAm. 8. uttasvara is defind as a vowel which is leftover when consonant associated with it is dropped. Such a vowel does not form saMdhi with the preceding one, e. g., gandhauDi = gandhakuTIm. The verse is not quite clear in its meaning. sAlAhaNa is sAtanAhana; cakkAo is cakravAkaH where the udRtta vowel does form Sandhi. _11, samAse tu etc,-In a compound the ending consonant of the first member may or may not be regarded as final. Thus, from sadbhikSu we may have sabhikkhu by dropping d or from sajjana, sajjaNo, by retaining it. 24. AleTuaM is AzleSTum with ka termination by svArthe kazca . vA, II. 164. 27. ktvA becomes UNa as in kAUNa when an anusvAra on Na as an Agama is possible: but when it becomes ia as in karia, there is no place for anusvAra as there is no Na. Na as declensional termination is possible in the Instrumental sing., Gen. plu., and su in Loc. plu. .30. pratyAsatti is sAMnidhya or sAmIpya. Thus, e. g., anusvAra followed by a letter from Anot would be changed to e, and so forth. 31-36. These six Satras give rules of genders of certain words in Prakrit. Normally the gender of a word in Prakrit is determined by the gender of its corresponding word in Sanskrit. Daviations from this alone are mentioned here. taraNi in Sk. is both mas. and fem., but Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 APPENDIX by this rule it is always mas. in Prakrit, 32 etc., Neuter words ending in and become mas. in Prakrit; e. g., jaso from yazas and jammo from janman 33 aja vi sA savai te acchI = adyApi sA zapati te akSiNI, where acchI is mas. Nom. Plu. nacAviyAi~ teNamha acchIiM = nartitAni tenAsmAkamakSINi, where acchII retains its orginal gender. nettA... saMskRtavadeva siddham -- It appears that according to H. the words and are mas. even in Sk., and so they need not be included in the q digaNa, 34. vihavehi guNAi~ magganti = vibhavaiH guNAH mRgyante. 35. imei etc.-The termination 4 stands for of the abstract noun as also for ima, a possessive termination. 36 bAhAe jeNa dhario ekkAe = bAhunA yena dhRta ekena. 37. saMskRtalakSaNa is the grammar ( lakSaNa ) of the Sanskrit language. is really ; the indicates that the last vowel of a word together with the consonant is to be dropped before this . 43. When one member of the conjunct is dropped the preceding short vowel is lengthened to keep up the quantity of the word. Thus a first becomes q, and when is dropped the preceding is lengthened. Similarly GRYY = HEAP = G. See also II. 89 and 92. The conjuncts enumerated_here are : zya, zra, rza, zva, zza, Sya, rSa, Sva, SSa, sya, tra, sva and ssa. 44-66. These Sutras describe the changes. that, first or second in the word, undergoes. Thus & is changed to A as in sAmiddhI for samRddhi; to i as in siviNa or simiNa for svapna; to ai as in visamaia for viSamaya; to I as in hIra for hara; to u as in jhuNi for dhvani; to e as in sejjA for zayyA; to o as in pomma for padma; it is dropped in words alAbu and araNya. 67-83. These Sutras describe the changes that in Sanskrit words undergoes. 67. H. says: davaggI and dAvaggI do not come under this Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 689 and both of which NOTES: I. 37-91 rule but are to be traced to exist in Sanskrit. " davadAvau vanAraNyavahnI " ityamaraH. 68. ghaJ is one of the kRdanta terminations which requires the of the first of the word; this after the f is reduced, under the present rule, to er in Prakrit. 70. The rule should have rather been: A long vowel followed by a is shortened; which is one of the fundamental rules of Prakrit. If however the is dropped by I. 29, the long vowel will naturally remain intact. 77. 3 has serveral meanings; when it means mother-in-law it is changed to .Similarly in 1.88 below. 84. This is one of the fundamental rules of Prakrit: A long vowel followed by a conjunct consonant is shortened. diTTikkatthaNavaTTaM, Sk. dRSTaikastanapRSTham saMyoge iti kim - If one of the members of the conjunct is dropped or if there be no conjunct at all, the vowel would remain as it is. AyAsa stands for 3 where, cannot be shortened. In r and Usava which stand for Izvara and utsava, a member of the conjunct is dropped and hence the original long vowel remains in while the short vowel is lengthened in Usava. 85-98. Changes of . 85. In Prakrit g and a nounced long as well as short, and ; the quantity of the word as they are followed by conjucts. have two values and are proand stand for shortened however is not changed Compare I. 116 below. 88. According to this rule is changed into ; how is then far to be explained? H. proposes that may be a synonym of in Sk., from which q, Aco. sing., may be had. 91. iti is changed to ia if the word occurs at the beginning of a sentence. Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX 93. This rule appears to us to be superfluous when we remember that nissarai and nissAsa can become nIsarai and after dropping a member of the conjunct. 640 94. duAI Sk. dvijAti. 97. duhA vi so surabahUsattho, Sk. dvidhApi saM suravadhUsArthaH . 99-106. These rules describe the changes of SS. 104. Compare II. 72. 107-117. These rules describe the changes of 3. 114. In Mss. , and are written very similarly. H. seems to sanction the confusion. Usuo, Sk. ucchuka: which is explained as udgatAH zukAH yasmAt. 115. Compare I. 93. 116. Compare I. 85. 118-125. These rules describe the changes of . 126-144. These rules describe the changes of . 126. kRpAdipAThAt, compare I. 128. 129., .., when it is not the second member of & compound. Thus, we can have piTThi and paTTI; piTThipariTThaviaM when yg is the first member of a compound; but fa?, when chg is the second member of a compound. 133. vena saha, i. e., the whole syllable becomes 3. of a word which compound; 134. m, i.e., of the ending is subordinate, i. e., first member in a o.g., mAtRmaNDala becomes mAumaNDala and so forth. mAusiA and piusiA stand respectively for mAtRSvasA and pitRSvasA See II. 142. fag is fachfa, i. e., god of manes. 142. The three kRdanta terminations, kvip, Tak and sak, added to after a pronoun or respectively form indefinite pronouns ending in dRz, dRza and dRkSa, 0.g., IdRzU, IdRza and . The of a in such forms becomes R, and is dropped. 144. dariasIheNa, Sk. dRptasiMhena. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 641 NOTES : I. 93-173 145. This rule describes the change of la. kilitakusumauvayAresu, Sk. klRpta kusumopacAreSu dhArA etc - The full verse is : dhArAkilinnavattaM Asurahika sAyakesaraddhantaM / pariNamai bandhaNucciyaparijaraDhaM jUhiAkusumaM // (dhArAklinnapatraM AsurabhikaSAya ke saradhvAntam / 'pariNamati bandhanoccitaparijaraThaM yUthikA kusumam // ) 146-147. These rules speak of the changes of e. viaDacaveDAviNoA, Sk. vikaTacapeTAvinodA. mahamahia means prasRta; IV. 78. see 148-166. These rules describe the changes of ai. 149-150. These Sutras seem to be superfluous as by I. 148 can become e and subsequently i by I. 84. 155. dhIraM harai visAo, i. e., dhairyaM harati viSAdaH . 156-158. These rules describe the changes of o. 166. o in words anyonya etc. is optionally changed to a, and ka and ta occurring in words prakoSTha and Atodya are. then changed. to va. Thus prakoSTha becomes pavaTTha and Atoya becomes Avajja. 159-164. These rules speak of the changes of au. 165-175. This group of rules describes miscellaneous changes that take place in Sk. words when they are turned into Prakrit. Thus in the first vowel, i. e., a; together with the whole of the following syllable, saMsvaravyaMjana ( consonant and vowel ), yo, is changed to, and it is in this way that we get ar. In the same manner sthavira becomes thera and so forth. 166. vicakila according to this rule becomes veila, but the form viailla is also found; eg., muddhaviaillapasUNapuJjA ( karpUramaJjarI, I. 19 ) ie, mugdhavicakilaprasUnapuJjAH. 170. The word pUtara is unknown to Sk. language. . trivikrama explains it as adhama: jalajanturvA. 173. UjjhAo -- As the Adeza mentioned has U, it cannot be shortened even though it is followed by a conjunct. 41 [ kumArapAlacarita. ] Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 APPENDIX 176-271. These rules describe changes that consonants undergo in Prakrit. 176. 'This is an afbrey and each of the three words Faria , consonant after a vowel, (rynet ), of a non-conjunct, and stare:, non-initial, are to be borrowed in interpreting each subsequent Saetra. 177. The eight non-conjunct, i. e., single, non-initial consonants, $, T, etc., occurring after 'vowel, are generally dropped. This is one of the fundamental rules of Prakrit phonetics with far-reaching consequences. AHTE G etc.-In a compound the first syllable of the second word may be regarded, at will and according to instances found in literature, as initial or non-initial. Thus , at etc., may or may not be dropped in the first syllable of the second member of a compound word ; o, g., gent. or gay from TT or gat; ge.or get from gaz. #in Jain Prakrit and Ardha-Magadhi is aften changed to t; e. g., TT, TT, 3TITIT, 3111718 etc.; H, however, tries to explain the change of 7 to ot by IV. 447. 180. When 6, 7, 71, etc., are dropped the remaining stat, i, . 37 or 371, if preceded by sy or 31, is pronounced like a lightly articulate ( laghuprayatnatara ) ya. Thus nagara becomes 7977; 19H1o becomes F1AHIT; Tratas becomes q1213 and uns, after first dropping its natural I, becomes murs with a laghuprayatnatarayakArazruti. This yazruti is possible only after avarNa according to H. Thus 1967, according to him, would be loassa and not loyassa. The Jain manuscripts however, have this yazruti in instances like loyassa and also after i, I, T; and in some cases even after 5. The rule as given by mArkaNDeya seems to be better: ___ anAdau aditau varNoM paThitavyo yakAravat / iti pAThazikSA / i..., non-initial 37 and should be pronounced like t. He adds further: Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES I 176-198 prAyograhaNatazcAtra kaizcitprAkRtakovidaiH / yatra nazyati saubhAgyaM tatra lopo na manyate // prAkRtasarvasva, II. 2. 181-186. These rules describe changes of in Sk. 643 words. 181. kubja has two meanings: a dwarf and a kind of flower. H. Says becomes when it does not mean a flower. 183., when it means a hunter and also a kind of melical herb ( Marathi cirAIta or kADhecirAIta ) changes its ka to caM. If the f is a hunter in disguise, is not changed to . Thus we have namimo harakirAyaM, we salute god disguised.as a hunter (to fight with f). 187. This is one of the fundamental rules of Prakrit. The five hard and soft aspirates, kha, gha, tha, dha and bha are regarded as conjuncts of, 7, 7, and with the aspirate ha. These letters retain only the aspirate element, i, e., Rs while portion etc., is dropped. For explanation see 1. 177. 188. The change of mentioned after I, 208. .of place. to in 4 should have been Here the sutra seems to be out 189, The change of to which is an exception to the general rule I. 187 is instanced in which becomes. Of course in this word could not be changed to as it comes after an R.See I. 187 above, 190-192. These rules describe the changes of p. 192. ga in durbhaga and subhaga is changed to va only when u is lengthened by I. 115 in the case of and by false analogy in the case of subhaga. 193. This rule describes the change of . 194. This rule describes the change of . 195-198. These rules speak of the changes of z. Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX 198. Nyante paTidhAtau (pATau ), i. e., in the causal form of paT. phAlei and phADei however do not in reality come from paTU causal, but from sphaT and sphal. 199-201. These rules speak of the changes of 3. 202, according to this rule is generally changed to n 644 204-214. These rules describe changes of a. 207. In a, a is changed to when er in a is changed to by I. 46. 209. In, along with the preceding fa is changed to . etc.-Some grammarians here speak of the change of a to . H. says he did not give this rule because the change of to is peculiar to and mAgadhI and not to Prakrit, i. e, to mAhArASTrI. dhRti becomes fa by II. 131 according to H. In reality the in ga is resolved in to and and after dropping a by I. 177 and changing to we can get the form ff. 211. We get , after dropping and having by I. 8. g, i. e. Prakrit dialect peculiar to sAtavAhana, i. e., dialect of gAthAsaptazatI. 213. pIta changes its ta to va only when a svArthe la termination is added. 215-216. These rules speak of the changes of 4, which form an exception to the fundamental rule I. 187. 217-225. These rules speak of the changes of a when it is not dropped by I. 177. 217. changes its to but when it means a as in only when it means ' fear'; it remains unchanged. 220. meaning a flag on the head of an elephant ( hastipatAkA ) changes its da to ra. 226-227. These rules speak of the changes of when by I. 187 it is not changed to . 228-230. These rules speak of the changes of 7. Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: I 198-246 228. Non-initial is invariably changed to UT according to this rule, which is one of the fundamental rules of Prakrit, mANai Sk. mAnayati. In the ArSa prAkRta, i. e in Ardhamagadhi even non-initial is changed. to s 645 optionally. 229. The initial in Prakrit is optionally changed to . The practice of the later Jains is to prefer a initial and to put non-initial; it is not however, uniform. The Eastern school of grammarians advocates the change of to indiscriminately, whether it is initial or non-initial. 231-235. These rules describe changes of 4. 231. q is usually changed to rule. See also I. 177 and 179. according to this etc.- stands for Here is not changed to a by this rule, as in that case there would be a confusion of sense between and a. ga etc.-See note on I. 180. 236. By this rule is changed to or to . See note on I. 187. 237-239. These rules speak of the changes of a. 237. The change of a to a is natural and normal in Prakrit. 238. strIliGganirdezAt etc. - bisinI (f) changes its ba to bha; but fa(n) does not. 240. in is changed to a against I. 187. 241-244. These rules describe the changes of . 245-250. These rules speak of the changes of . 245. The initial is changed to, even in words beginning with preceded by a preposition; for saMyamaH, saMjogo for saMyogaH, ArSe etc. - In Amg dropped, especially in the word ; thus ahakkhAyaM. e. g., initial ya is becomes 246, arthapare means in its full natural sense of a pro-. noun in the second person, and so we cannot have of y changed to a by this rule in the expression Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 APPENDIX THEFTUH which means the topic of the declension of TGHz and . 248. anIya and tIya are the terminations of the potential passive participle as also 7. This is here called kRdya, i. e., kRdanta ya, and is to be distinguished from other ya terminations, 249. chAyA changes its ya to ha when it does not mean complexion ( 378169); thus the shade of the tree would be qeZFA JIT; but the complexion or the expression on the face would be th1. 250. Gi is a termination in which 5 signifies that the ending vowel of the word is to be dropped, 251-254. These rules speak of the changes of t. 252. In the word gehor, is substituted by 51, so the word becomes paDAyANa. 254. Tot meaning foot is changed to 7507:(nigietania), but in other senses it does not change its ra to la. bhramare sasaMniyoge eva,-In bhramara ra is changed to la only when ma is changed to # by I. 244, 255-257. These rules speak of the changes of s. 255. The word FPT changes its to T by this rule, which then becomes ini. See I. 124. "How are we to explain then the form thUlabhaddo ? H. proposes that in thUlabhadda the first member is not sthUla but sthUra with the change of ra to by I. 254. 257. fugid stands for 55. See also II. 128. 258-259. These rules speak of the changes of a. 258. In art, a is changed to H. In the natural order of alphabet we expect a here instead of a. This could be explained by the fact that a and a are often confounded. 260. This is one of the fundamental rules of Prakrit. Thus there is only one sibilant in Prakrit and it is . 261. 0177178: : is a conjunct of u as first member and & as second member. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 647 NOTES: I 248-269 264. ea is regarded in this grammar as a con. sonant and so the mention of a comes after all letters of alphabet. Thus fg becomes fa by this rule. 267-271. These rules speak of the dropping of a whole syllable. 269. mahaNNavasamA sahiA is mahArNavasamAH sahRdayAH jAlA te, etc. - The whole verse is: tAlA jAyanti guNA jAlA te sahiaehi gheppanti / ravikiraNANuggahiAIM honti kamalAi~ kamalAI // (tatra jAyante guNAH yatra te sahRdayaiH gRhyante / ravikiraNAnugRhItAni bhavanti kamalAni kamalAni // ) nisamaNappiahiassa stands for nizamanArpitahRdayasya. SYNOPSIS OF THE FIRST PADA. 1-4. General and introductory. 5-10. Rules of Sandhi. 11-25. Rules about words ending in consonants. 26-30, Rules about . 31-36. Rules adout the gender of words. 37. About faeri. 38-43. Miscellaneous. 44-175. Changes in vowels. 177-271. Changes in consonant. II. This Pada treats of the changes that conjunct consonants undergo in Prakrit. The fundamental rules about the changes of conjuncts are: (a) Conjuncts with dissimilar members, e. g.,,,, etc., undergo a process of assimilation, i. e. one of the members assimilates the other. The grammarian however says that one member Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 APPENDIX of the conjunct is dropped and the other is then doubled (II. 89). (b) If the second or the fourth letter of a f is doubled, e. g.,, or , the conjunct would not be or but or , i. e., the second letter is substituted by the first and the fourth by the third letter, of the same class. (II. 90). (c) The quantity of the word is maintained either by lengthening the preceding vowel if a member of the conjunct is dropped or by shortening a long vowel in case the conjunct is kept intact. 1-88. These rules give various substitutes for conjuncts. The rules are arranged not according to conjunct but according to the substitute, etc. for the conjunct. Whenever a conjunct is substituted by a letter, it is doubled according to the fundamental rules, viz., II, 89 and II. 90. 1. This is an and runs up to II. 115. 4. Ska and ska in a substantive are changed to kha, but in adjectives by . 7. sthANu meaning a post or pillar is changed to khANu but when it means god ziva it is changed to thANu. 8-9. stambha meaning piller is changed to khaMbha ( compare Marathi a) but meaning stupifaction or want of motion ( aspanda ) it becomes thambha or Thambha. 15. bhoccA sayalaM etc., bhuktvA sakalAM pRthv| vidvAn buddhA ananyakagAmi / tyaktvA tapaH kRtvA zAntyA prAptaH zivaM paramam // 24. cauryasamatvAt -- See II 107. 25. abhimanyu becomes ahimaJjU becomes mannU. 30. rAyavaTTayaM stands for rAjavArtika, a commentary on the tattvArthAdhigamasUtra. 43. datta changes its conjunct to NNa; a in da is changed to by I. 46. majjAyA stands for maryAdA. and ahimajjU, but manyu Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: II 1-92 649 61. The conjunct nma becomes mma adholopAvAdaH - See II. 78. 68. palaGka comes from Sk. palyaGka by dropping of ya by II. 78 and then by doubling of . 71. kathaM kahAvaNo -- The Sk. word is kArSApaNa which changes its conjunct to ; thus the normal form would be kAhAvaNo and not kahAvaNo. H. explains kahAvaNo by shortening its first vowel by I. 84 and then by changing the conjunct into ; or suggests that it may come from 19. This word however is unknown to Sk. 75. fas etc.,-See II. 110. 77-79. These three rules are general rules on the treatment of conjunct consonants in Prakrit. 77., etc., as first members of conjuncts are dropped. ff followed by or and or is respectively called jihvAmUlIya and upadhmAnIya and written as as in duHkha and as in anta:pAta. 78. ma, na and ya as second members of conjuncts are dropped. 79. Excepting the conjunct in a,, (and) and , whether first or second members of conjuncts are dropped.nyai etc.-In conjuncts, like, the dropping of by II. 77 and of a by II. 79 is allowed; in such cases one or the other, according to instances found, is to be dropped. see 80.. hRdazadvasya etc., -- For sthitiparivRtti ( Metathesis ) below II. 116 - 124 vodraha m. and vodrahI f. are dezI words meaning a young man and woman. fg gin, Sk. zikSantAM taruNyaH, vodrahadrahammi patitA, Sk. taruNahRde patitA. 89-93. These are fundamental rules on the treatment of conjuncts and their importance has already been emphasised in the introductory note to this Pada. 92. lAkSaNika dIrgha or anukhAra is that which comes in on account of the application of a rule of grammar; e. g., Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 nIsAsa from nizvAsa and taMsa from tryazra alAkSaNika is natural or original. 93. rephaH zeSo nAsti, bacause of II. 79. 100-115. This group of rules treats of a philological change called svarabhakti or vizleSa or anaptyxis. The general principle underlying anaptyxis in Prakrit is that whenever a conjunct contains a nasal or a semivowel or , its two members are separated by an insertion of a vowel, 3, or and in one instance by . APPENDIX 116-124. This group of rules treats of the philolo gical change called vyatyaya or sthitiparivRtti or Motathesis. The list of words undergoing this change is not complete us. words like upAnah, dhRti, dIrgha etc., are not even mentioned. For f on the contrary see II. 171. 118. acalapura becomes alacapura, modern Ellichpur. 125-144. This group of rules treats of miscellaneous words which, according to H. are substituted by others. Many of so-called as can be explained under some recognised principle of philology, while others are altogether new words, probably. 129. gauNasya when subordinate member of a componnd. 180. itthI for strI by the philological principle called Prothesis. 142. For 13, compare Marathi 1. 145-173. This group of rules speaks of the af terminations in Prakrit. 168. kathaM priyAbhimukhaM piyahutaM - Here huttaM is not a substitute for the termination kRtvasU, but for the word abhimukha. 164, This termination is added in Prakrit to any form, even an infinitive like which becomes yAvAdilakSaNaH kaH - Compare pANini. V. 4. 29. 174. The word etc; are mentioned as substitutes for go etc., without mentioning their prakRti, pratyaya and other Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: II 93-217 651 this changes. Some of the words mentioned under sutra may be traced to Sanskrit words but there are others which are real dezI or dezya words. 175-218. This group of sutras give the list of indeclinables () with their senses. 211. etc. pazya nizcala niSpandA bisinI patre rAjate balAkA / nirmalamarakatabhAjana pratiSThitA zaMkhazuktiriva / Hala. V. 4. 217. ari ri ho i. e. ari ( Marathi are ), ri ( i. e. re ) and which are vocative particles. SYNOPSIS OF THE SECOND PADA 1-76. Rules about conjuncts in specified words according to the order of the letters of Adezas. 77-88. General rules about the dropping of one member or the other of conjuncts with exceptions. 89-99. Rules on the doubling of certain letters. 110-115. Instances of svarabhakti or vizleSa or Anaptysis. 116-124. Instances of sthitiparivRtti or Metathesis. 125-144. Substitutes for Sk words or S. 145-173. Terminations in Prakrit. 174. Unspecified substitutes. 175-218. Indeclinables or or III 1, vIpsya is a word that is repeated; eg ekamekaM where the word is repeated: The rule means that whenever a word is so repeated, the Nom. termination of the first word becomes, or in other words is inserted between the two if the word has an initial vowel; e. g., ch, *** etc. Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 APPENDIX bhyas. bhyas 2-15. These sutras describe the declension of masculine words ending in 37. To facilitate the understanding of rules I give below the technical names of declensional terminations. Sing. Plural Nom. Voc. si jas ( as) Acc. am zas ( as) Inst. TA (A) bhisa / Dative. De (e) Abl. Gasi ( as) Genitive Gas ( as ) Am Locative These terminations undergo changes according to the ending and gender of words. It would not serve any useful purpose to explain these satras; I am therefore i giving only the results in an intelligible form for the benefit of the beginner. MASCULINE WORDS ENDING IN a.. vaccha, Sk. vRkSa. Sing. Plural Nom. vaccho vacchA . . Acc. vacche-vacchA Inst. vaccheNa-vaccheNaM vacchehi, vacchehiM, vacchehi Abl. vacchA, vacchatto, vacchAo, vacchatto, vacchAo, vacchAu, vacchAu, vacchAhiM, vacchAhiMto, vacchehi, vacchAhiMto, vacchehito, vacchAsuMto. vacchAsuMto vacchesuMto. Gen. vacchassa vacchANa-NaM vacche, vacchammi vacchesu, vacchesuM Voc. vaccha, vacchA, vaccho vacchA . Sutras 8 and 9 mention two terminations and which become o and u in the principal Prakrit ; in zaurasenI they retain their dakAra. . 16-24. These Sutras give the declension of Masculine Words ending in and 3. vacchaM Loc. Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nom. Acc. Inst. Abl. NOTES : III 2-30 668 giri Sing. Plu. girI girI, girao, girau, giriNo. giri girI, giriNo. giriNA girIhi-hi-hi. giriNo, giritto,girIo, giritto, girIo, girIu, girIu, girIhiMto girI hiMto-saMto. giriNo, girissa girINa-NaM. 'girimmi girIsu-suM. . giri, girI rI . giriNo, girao, girau, girI. Gen. Loc. Voc. taru Sing. tarU tarUM Abl. * Loc.. Plu. Nom. tarU, taravo, tarao,tarau,taruNo. Acc. tarU, taruNo. Inst, taruNA tarUhi-hiM-hi. taruNo, tarutto, taruo, taruu, tarutto, tarUo, tarUu, tarUhiMto tarUhiMto-saMto. Gen. taruNo, tarussa . tarUNa-NaM. tarummi.. tarUsu-suM. ____Voc. taru, tarU tarU, taruNo,taravo, tarau, tarao. 25.-26. These Sutras give the declension of neuter nouns. vaNa Nom. & Ace. varNa vaNANi, vaNAI, vaNAI .Voc. - vaNa The rest like qts. dahi Nom. & Acc. dahiM / dahINi, dahIiMVoc. The rest like fift. mahu, n. is declined like dahi. 27-30; 36 and 41-42. These Sutras give the declension of Feminine Nouns ending in A, i, I, u and s. Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 APPENDIX mAlA Voc. Gen. . Nom. mAlA mAlA, mAlAo, mAlAu. Acc. mAlaM Inst. mAlAa, mAlAi, mAlAe mAlAhi-hiM-hi. Abl. mAlAa, mAlAi, mAlAe,mAlatto, mAlatto, mAlAo, mAlAu, mAlAo, mAlAu, mAlAhiMto mAlAhiMto-suto. Gen. mAlAa, mAlAi, mAlAe mAlANa-NaM. Loc. mAlAsu-suM. mAle, mAlA mAlA, mAlAo, mAlAu. . buddhi. Nom. buddhI - buddhI, buddhIo, buddhIu .. Acc. buddhiM Inst. - buddhIa, buddhIA, buddhIi, buddhIe buddhIhi-hiM-hi Abl. buddhIa, buddhIA, buddhitto,buddhIi, buddhitto, buddhIo-u-hiMto-saMto buddhIe, buddhIo-u-hiMto . buddhIa-A-i-e buddhINa-paM. Loc. buddhIsu-suM.. - Voc. buddhi, buddhI __buddhI, buddhIo, buddhIu. * gheNu, sahI and vahU are declined exactly like buddhi. 28. Words ending in I add A in Nom. Sing. and Nom. and Ace. Plural ; e. g., hasantIA, gorIA etc. 31-32. I ( GI ) which is added to masculine bases as termination of the feminine is optional in Prakrit except in the case of class names (jAti) which nouns take I as well as 3TT. 39-40; 44-48. These Sutras give the declension of words ending in F. Masculine words ending in # are of two kinds, substantives ( nouns ) and adjectives. Except Nom. and Acc. sing. both nouns and adjectives change their ending syllable to 3 optionally. Nouns change their ending syllable to 377 and adjective to 3715. Nouns have their Voc. sing. in 3. Both nouns and adjectives have their Voc. sing. in a; e. g., pia, dAya etc. The bases Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : III 28-55 655 Plu. Plu. ending in 37 and 3711 are declined like qes and those ending in i like taru. Thus: [1] piu, piara (pitR) Sing. Nom. piA, piaro piarA, piuNo, piavo, piao, piau, piU. Acc. piaraM piare, piarA, piuNo, piU. Inst. piareNa-NaM, piuNA piarehi-hiM-hi, piUhiM-hi-hi . etc. etc. Voc. pia, piaraM. like Nom. [2 ] dAu, dAyAra ( dAtR) Sing. Nom. dAyA, dAyAro dAyArA, dAuNo, dAyavo, dAyao, dAyau, dAU. Acc. dAyAraM - dAyAre, dAyArA, dAuNo, dAU. Inst. dAyAreNa-NaM, dAuNA dAyArehi-hiM-hi, dAUhi-hiM-hi etc. etc. Voc. dAya, dAyAra like Nom. ____46. The word mAtR has, according to this Satra twe bases, #1371 and Alafar ( HITTI). He says that these two bases have got different senses, A13T1 meaning mother and Histi meaning goddess. We can have two more bases from this word, mAu by III. 44 and mAi by I. 135. of . these mAA and mAarA are declined like mAlA; mAu like gheNu and mAi like buddhi. * 49-55. These Sutras give the declension of rAjan.. ''Sing, Plu. Nom. rAyA rAyA, rAyANo, rAiNo Acc. rAya, rAiNaM rAye, rAyA, rAyANo, rAiNo. Inst. rAiNA, raNNA, rAeNa-NaM rAehi-hiM-hi, rAIhi-hiM-hi. Abl. raNNo, rAiNo, rAyatto etc. rAyatto etc. rAitto etc. Gen. raNo, rAiNo, rAyassa rAINa-NaM, rAyANa-NaM. Loc. rAye, rAyammi, rAimmi rAIsu-suM, rAesu-suM. Voo. rAyA, rAya like Nom. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX 56-57. These two Satras give the declension of Atman which in its base as appa is declined like rAjan and in its] base as appANa like vaccha. All words ending in an in Sk. are similarly declined. in the Inst. sing. has got two more forms, appaNiA and appaNaiA. 656 58-86. These Satras give the declension of pronouns sarva, yad, tad, kim etad and idam I give first the. normal declension of and then give only additional, forms for other pronouns. Sing. Nom. savvo Acc. savvaM Inst. savveNa NaM Abl. Gen. Loc. sambatto eto. savvassa savvasti savvammi savvahiM savvastha " sa, so sabva m. tiNA , tad m. Plu. savve savve, savvA savvehi-hiM-hi savvatto etc. sabbesiM, savrvANa-NaM savve-muM Nom. sa Acc. taM, Inst. teNa, peNa, Abl. tamhA Gen. tassa, tAsa tAsa, Loo. tassi tAhe, tAlA, taiA tesu, su, tesuM, suM. yad becomes ja ( jA and in some cases jI in f), and kiM becomes ka ( kA and sometimes kI in f. ), idaM becomes ima and etad becomes eya or ea. They are declined almost alike. kim has in Abl. kiNo and kIsa idam m. has ayaM in Nom. sing. as also g; in feminine it has as also imA; in Acc. iNaM, imaM in Gen. assa, imassa; in Loo. assi, imassi iha etc. This word also has the defeotive forms from the base as in the case of in Acc. sing. and teNe. te, tA, afe etc. tehiM eto. of, 911. tesiM. Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: III 56-137 687 " plu, Inst. sing. and plu.; eg., NaM, Ne NeNa NehiM. idam, tad and have in their Gen. sing. 87-89. Declension of and in Gen. plu.. f. . The base is er for all the three genders. Nom. sing. has erg in all genders and Loc. sing. masculine has ayammi, iyammi and amummi. The rest is a regular declension. 90-116. Declension of yuSmad and asmad The Sutras give all the forms in due order of cases and numbers. 117-123. Declension of numerals. g in its forms and g, is, as numeral, declined in the singular, while the remaining in the plural only. f becomes or a and we have Nom, and Acc. a, a,; Inst. f, af; Abl. dohiMto, vehiMto; Gen. donhaM, veNhaM; Loc. dosu, vesu. tri has as the base; and we have tiNNi, tIhiM, tIhiMto, tinhaM and tIsu. catur has cattAro, cauro and cattAri in Nom. and Acc. caUhi, caUhiMto, caunhaM and in the remainiug. It is to be noted that fa, and ag have got the same forms for all genders. All numerals are to be declined similarly, the Gen. plu. termination being or . 124. The rest of the declension of words is like that of.words ending in . The commentary gives numerous illustrations how this and is to be applied to parti cular cases. 125-129. These Sutras speak of the miscellaneous exceptions to previous rules on declension. 130.. In Prakrit there is no dual number. Prakrit uses the plural number where dual is used in Sk. on 131-137. These Satras speak of the rules Syntax. The Dative is replaced by the Genitive, though occasionally Dative sing. is used. Genitive is the most general case in Prakrit. Loc. may be used in place of Acc. and Inst. and Inst. in place of Abl. 42 [ kumArapAlacarita ] Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 APPENDIX 138-182. This group of rules treats of Conjugation of Verbs. 138. kyaG and kya GkSa are the two terminations which make denominatives, i. e., verbs from nouns. In Sk., is retained but in Prakrit this J is dropped.' FATHI is a kind of kettle drum from which we have the denominative THdamAi or damadamAai. 139-145. These Sutras give the scheme of terminations of the Present tense. It is to be noted that the consonant ending roots in Sk. take 34 and thus become 34 ending in Prakrit. There is no distinction of the CREA 1EUR and strate as also of the ten tots as in Sk. The sending base changes its 37 to 5 optionally before the terminations of the Present, Imperative and Optative. There are only three tenses, Present, Past and Future, and three moods, Imperative, Optative and Conditional, called respectively adalar, tar and stiacerdi; and qua, H and Fisiatier. The Present serves the purpose of all the tenses, Optative of all tenses and moods. In literature however the forms of finite verbs are rarely used, the past passive participle with the auxiliary verb serving their purpose. THE PRESENT TENSE 1 st person . , , A." 2nd person Ti, a ca, 6. 3rd person , T FT, a, st. Of these terminations e is added to verbs ending in 37 only. (1) Before fH the ending 37 of the root is optionally changed to 31. (2) Before 1, 9, # the ending 37 of the root is optionally changed to 31 and 5. (3) The ending 37 of the root is optionally changed to g before all terminations. Thus from # we have in the 1st person, EAIA GATH, Cal and even i see III. 141 ) and so on. Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: III 138-161 659 146-148. Conjugation of the auxiliary verb er, to be, in the Present. 1st. 2nd. 3rd. fte, enfer fa, enfer enfeer mho, mha, asthi asthi erfer In fact the root is in a way defective, there being no forms for the 2nd and 3rd person plural. the purpose irrespective of person or number. serves 149-153. The Causal forms. The normal terminations to make the causal form from the primitive base are a, e, Ava and Ave; eg, darisai, kArei, karAvas and karAvei, (kArAvei also, see III. 163) avi is the termination of the Causal if the first vowel of the root is a long vowel,e.g.,viaM from zoSitam, tosArvaaM for toSitam. The Causal termination is either dropped or changed to a before the termination() of the past passive participle and terminations of the passive (see III. 160 below ); e. g., Rei, karAviaM, kArijai, karAvijjai. 156. Before sive participle, the 6. g., hasiaM, paDhiaM etc. 157. Before (a), the termination of the past pasending er of the root is changed to; (of the Absolutive, (of the Infinitive), (of the Potential passive participle) and terminations of the Future, the ending of the root is changed to i as well as e; eg, hasiUNa, haseUNa etc. 159. and I are really speaking terminations of the Optative; they are however generalised (see III. 177 below) and used to denote, Persent, Future and Imperative. They serve all persons and all numbers. Before them the ending of the root is changed to g. 160-161. These two Sutras speak of the passive forms. dai etc.,-See IV. 241 and the following Satras. The of the passive is changed to r and ; e.g., Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 APPENDIX gehiens, ERSTE. From Et and age we get respectively ate and qe as passive bases. . THE PAST TENSE 162-164. Roots ending in vowels like & G1 etc. have , gist as terminations of the Past tense, and roots ending in consonants like a have gist for the same tense. These terminations seem to be those of the 3rd person sing., though the rule does not specifically mention it. In literature we get for the 3rd person plu. iMsu and aMsu, e. g., gaJchisu and gacchaMsu and also abbavI etc. from' Sk. In the case of 3ty we have me and Prelet for all : persons and numbers. The use of the Past tense is very limited. THE OPTATIVE 165. The Optative base is formed by adding after which the terminations of the Present tense are added. We can thus have hojai, hojjei and hojjA etc. . . THE FUTURE. 106-172. The terminationsof the Future tense are:1st. Fi, FALA, ETA, ICIA FIAT, EIA, REHFTIA,ETA, PEA, FITU, Tiy, fes, ferit, fecer. 2nd. Rit, igen PERII, IEE. 3rd. Res, fog pelaa, paa, itat E. g., EIERI, Tienei etc. 170. The roots and i have in addition #18 and are in the 1st person sing. of the Future. 171-172. The ten roots etc. have the corresponding ten substitutes for Future 1st sing.; e.g., hasi etc. To Hira etc. we can add the terminations of the Future and have socchimi, socchihimi, socchissAmi, socchihAmi, socchissaM and socchaM and so forth. Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: III 162-180 THE IMPERATIVE. 173-176. Prakrit grammarians make hardly any distinction between Imperative, Potential, Optative and Conditional. The proper terminations of the Imperative however are the following: 661 1st mo 2nd ha 3rd ntu We thus got hasAmu, hasamu, hasimu, hasemu etc. The terminations of the 2nd person are dropped after bases ending in a. mu *, su, ijjasu, ijjahi, ijje, hi u 177. ja and jjA for all persons and numbers are, according to this Satra, the terminations of the Present and the Future. anye tvanyAsAmapIcchanti, -- According to some grammarians these terminations serve for all tenses and moods. So hoja, hojA stand for bhavati, bhavet, bhavatu, abhavat, abhUt, babhUva, bhUyAt, bhavitA, bhaviSyati and abhaviSyat. 178. In the case of vowel-ending roots and are prefixed to all terminations of conjugation; e. g., hojaI, hojAi, hojjahii, hojAhii, hojjau, hojjAu etc. 179-180. For the Conditional mood ( kriyAtipatti ) .we have the same forms as for Optative in and . The present participle in and coupled with the auxiliary as also serves the purpose of the Conditional; o g, hariNaTThANe etc. hariNasthAne hariNAGka yadi hariNAdhipaM nyavezayiSyaH ( nivesanto si ) / nAsahiSyathA eva tadA rAhuparibhavaM asya jetuH ( lit. jytH)|| "O moon, ( hariNAGka ), had you placed lion ( hariNAdhipa ) ( on your body ) in place of the deer, you would not have suffered defeat from the eclipsing planet ( rAhu ) se jiantassa presents a difficulty, rAhu is called saiMhikeya, the son of siMhikA and might have been frightened by the lion on the disc of the moon if the moon had been siMhAGka. Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 APPENDIX PRESENT PARTICIPLES ____181-182. zatR and zAnaca are the terminations of the Present participle in Sk.; they become and for in Prakrit. For the feminine form, we add , and hoff (also ATT ); e. g., a, , Ehaf. SYNOPSIS OF THE THIRD PADA 1- 57. Declension of Nouns and Adjectives: 584124. Declension of Pronouns. 125-130. Miscellaneous rules about Declension. 131-137. Syntax. 138--182. Conjugation. -X IV The fourth Pada treats, from Sutra 1 to 259, of the various so-called substitutes for Sanskrit roots in Prakrit. This section of calcets is not arranged on any systematic plan, but gives roots and their substitutes at random.Some of these substitutes are pure dan roots while others can be traced to Sk. by applying rules in I and II. Sir George Grierson, in his monograph on the "Prakrit Dhatvadesas" ( Memoirs of the Asiatic Society of Bengal, Vol. VIII: No. 2, 1924 ) says that Prakrit roots may be looked upon as falling into four classes, viz, :--"(1) Those which are identical with the corresponding Sankrit roots; such a root is a which is identical in both languages. (2) Those which are regularly derived, according to the ordinary phonetic rules, from the corresponding Sanskrit forms. Thus under the phonetic rule that Sanskrit medial 3 becomes Prakrits, the Sanskrit root is becomes is in Prakrit. Such a root cannot be called an BIT, substitute, as there is no substitution, but only development. (3) Those which cannot be connected with Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 663 NOTES: IV 181-260 any corresponding Sanskrit roots by any admitted phonefic rule. Thus, an Adeza for the Sanskrit root calu is cala with the doubled, so that the Sanskrit may be represented by callai as well as by calai. These are all true AdazAs, and a great number of them are borrowed dezyazabdas and cannot be referred to Sanskrit at all. (4) Those which are regularly derived from Sanskrit roots, but which have changed their meaning, and which are therefore, by Prakrit grammarians equated with and substituted for some other Sanskrit root which has a meaning more nearly akin to the acquired meaning of the Prakrit word. Being substitutes they are also Adezas." In my opinion words change their meaning pretty often leaving a history behind them and therefore those Prakrit roots which can show even a remote relation in form to Sankrit roots should not be called as but only those that cannot show such similarity. From Sutra 260 to end of the Pada H. treats of five Prakrit dialects, viz., zaurasenI, mAgadhI, paizAcI, cUlikApaizAcI and apabhraMza. All these dialects are based on the principal Prakrit, i. e., . H. therefore treats them only in their deviations from the principal Prakrit.Of these and I have some common features, e. g., the change of a to da. paizAcI and cUlikApaizAcI are closely related and the latter seems to be merely a sub-dialect or patois of the former. 260-286. These Sutras discribe the characteristics of zaurasenI. 260. The change of a to is the chief characteristic of this dialect. Non-initial, non-conjunct is changed to according to this rule. There are a few instances in which ta in the conjunct is changed to da; 8., saundalA, mahanda, Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 APPENDIX area and 37EUR5T. An initial a is also optionally changed to in 197. 263-265. These three rules speak of the declensional peculiarities of the dialect. Words ending in 1 in Sanskrit optionally get A in Voc. sing. as also anusvAra; t. g., kaJcuiA for 8571, LIESTI for GIEI; T for 1977, lakini for falta varman. Of these instances kaJcuiA and suhiA may be explained as vocative forms of words ending in I with the addition of a # termination, while in the other instances the final a is changed into BFTIT; the same may be said of 1797 ( present participle ) and Hat, but in these cases .' the Stageait is found in Nom. sing. also. 266, f is optionally changed to sy, the other alternative being ja as in mAhArASTrI. 267. The change of a to a forms one of the characteritios of the dialect. 271. In the nice dialect Fear of the Absolutive is changed to iya or dUNa; thus we have bhaviya and bhoMdUNa from bhU. TTT, niequ from 98, as also the usual forms #AII, ni etc. 272. Roots * and TA have #get and Tger as additional forms of the Absolutive. 273-275. These three rules speak of the conjugational peculiarities of the pricaali dialect. Of these the first two refer to the 3rd per. sing. termination at and a which are changed to f@ anda. The third rule lays down that the Future tense in zaurasenI will show ssi and not hi, ssa or ha of HIEITIET. Thus we have waitaie, efter etc. 276. Ado and Adu are Ablative sing. terminations for the base ending in 37. 277-285. These Sutras give the indeclinables and particles peculiar to zaurasenI. 286. This Sutra means that the base of authat is H167Tigt or the principal Prakrit, and only deviatins from it Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 263-287 665 are mentioned here from 260 to 285. In brief the special characteristics of size ait are : (a) The change of a in Sanskrit words to 7, and of 7, to g. (See Sutras 260-262; 273-274, 276 and 267 - 268 ). (b) The change of f to s4 and retention of 7 in the root :( See 266; 269 ). (0) Some peculiar forms of declension of words ending in consonants. (See 263-265 ). (d) Forms of the Absolutive in ge and cut in addition to ttA, and kaDua and gaDua from the roots kR and gam. ( See 271-272 ): (e) The future tense with fee instead of R, FH or E. ( See 275 ). (f) A few additional particles such as, atid, ai, a, OI, BIHIUTE, ETT, trng and ziet. (See 277-285 ). 287-302. These Sutras. describe the characteristics of ATTEN. This dialect rotains all the characteristics of TITAA which is as it were the base of this dialect. .: 287. The Nom. sing. form of masculine words ending in a is obtained in mAgadhI by changing this a to e; e.g., eze, for eSaH, meze for meSaH etc. yadapi etc. There is an old saying "ITTHGATE raad 69 H, The old Sutras of the sacred canon of the Jains are written in the dialect called Artefi." Now H.. asks : What is that dialect ? Is it related to atteft? and replies that that dialect is obtained by the application of this rule and not the next rule. The meaning is that in STEHITTf Nom. sing. of words ending in er ends in g as in potent, but I and H are not changed to s . and 7 as is required by the next rule, nor any other phonetic change peculiar to mAgadhI. Thus in ardhamAgadhI we have put for $, A AIRA for JET: and not ad, at tAlize etc. Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 666 APPENDIX 288. and are respectively changed to and in A. This also is one of the principal rules of this dialect. zAlaze stands for sArasaH and pulize for puruSaH . lahazavaza etc.; . rabhasa-vaza- namra sura-ziro- vigalita-mandAra-rAjitAMghriyugaH / vIrajinaH prakSAlayatu mama sakalamavadyajambAlam // "May, the Conqueror, wash away all dirt () of sinful deeds,-the Conqueror, whose pair of feet are decked by mandAra flowers dropped down ( vigalita ) from heads of gods bent (before him) in haste and reverence." This verse illustrates all the characteristics of the dialect, namely, the ch;6nge of ra, sa, ta, ja, and dya to la, sa, da, ya, ghyaH and Nom. sing. in . 289-298. These Sutras describe the changes that conjuncts undergo in . From these rules it will be seen that the operation of the process of assimilation is partially suspended in mAgadhI. Thus we can have in mAgadhI conjuncts like skha, spa, sna, sTa, sta, zva, ska and y which are not found in other Prakrit dialects. It may be remarked here that the passages found in dramas in classical Sanskrit do not always show the dialect in accordance with these rules probably because copyists are responsible for their corruption. 292. ja, dya and ya become ya in mAgadhI. In mAhArASTrI ya is changed to, but in this dialect it is not. Initial also is changed to ya; 0.g, yaNavade for janapada; yadhAzalUvaM is yathAsvarUpam and yANavatta is yAnapAtra, a boat. 295. Non-initial 296. Non-initial jihvAmUlIya. is changed to; e. g., for . is substituted by, i. e. by 299-300. The Gen. sing. termination for words ending in a is Aha and the plural Aha~ in mAgadhI; eg., elizAha for IdRzasya, zoNidAha for zoNitasya; zayyaNAha~ for sajjanAnAm etc. The usual forms in Prakrit are also found; e. g., bhImazeNassa, nalindANaM for narendrANAm etc. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 288-309 667 : 301. ahaM and vayaM are substituted by hage in mAgadhI. * 302. In other particulars the left dialect follows the rules of start. Thus following are the special characteristics Arifi: ( a ) , # and 5 are respectively changed to , T and ; and is not changed to . (b) A conjunct of which # or is a member retains # (i. e. in conjuncts # is not changed to T; e. g. HATTUTE and not fHRIUT.) (0) and d are changed to sTa; stha and rtha to sta; dya to yya; nya, Nya, jJa and Ja to ma; ccha to zva; kSa to 4 ka ( to ska in w and 31797) (d) fag is changed to fay. (2) In the case of nouns ending in 37, the Nom. sing. ends in T; Gen. sing. in se or f; and Gen. pulral in se or .' (f) hage is substituted for ahaM and vayam. 303-324. These Sutras describe the characteristics of dati, 303. 7 in otrafi is changed to 551; e. g., 95511 for 950. etc. .. 304. T in the declensional forms of fish is changed optionally to id; e. g., tifsit, tilasit for it and tig:. 305. - and oy are changed to 551; e. g., 555141, punakammo for kanyakA, puNyakarmA. .:. 306. In asia, is changed to a; it means there cannot be of in daai, or in other words, I. 228 and 229 are not applicable to paizAcI. 307. In denar, a is not dropped nor changed to as in STITA; on the contrary is changed to a. Thus we have Acta for ATA; That for HCT. 308. In get, is changed to m. 309. 7 and are changed to in dem eft as in other Prakrits. The necessity for this rule arises because in Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 APPENDIX"* IV.324 it is said that Sutras from I. 177 to 1.265 are not . applicable to deteft; these rules include 1.260 (3791: #:) and so ordinarily it would not be applicable to getreft; now that a separate p is given in this section, and would be changed to in this dialect. ___310. ya in hRdaya is changed to pa. kiM pi etc.,-kimapi kimapi hRdaye'rtha cintayantI. 311. I is changed into g in this dialect. $9748 for .. kuTumbakam . 312-313. ktvA of the Absolutive is changed to tUna as in raga; when this Fal is changed to get it is changed to .. DhUna and tthUna as in naLUna and natthUna for naddhA from nad and taLUna .. and treat for egal. 314. f, F and E in some places are changed to fee, * fa and . Really speaking these conjuncts admit the insertion of a vowel ( 5 or 37 ) as in FHRI. 315. RT of the passive voice is changed to Cu; 0. g., giyyate or gIyate. 317. Ein words Jiezt etc., is changed to a; e. g., maal, acei etc. 318-19. As a is retained in ORTIZ, the 3rd person sing. terminations fa and a remain unchanged. The Rai dialect adds a and a after roots ending in 37 whether the root is TICHAYICT or TTECT.. 323. The Future in Qatia has in palce of feet of zaurasenI. Really speaking paizAcI does not retain the proper forms of the Future but serves its propose by the Optative. a taget etc.--ai Egal faradi TIFT -1 TOT Hiacula (or aa). 321. The Ablative sing. termination of words ending in a is Ato and Atu as ta is substituted for da in paizAcI: gaat for ca. 322. The Inst. sing. of ag and F# is dat in the Masculine gender and nAe in the feminine gender. pAtamgakusuma Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 310-326 669 is pAdAprakusuma or pratyagrakusuma, the second seems to yield better sense. 323. piasi etc.--ERI BEE HETUR EFET. 324. In azalt, rules beginning with I. 177 and ending with I. 265 are not applicable. These rules prescribe the dropping of certain consonants and changes in others. The principal characteristics of this dialect may be summarised as under: (a) Consonants as a general rule are not dropped, they remain as in Sanskrit. . da is changed to ta; Na tona; la to La; za and Sa to sa.. (c) Of conjuncts T, - and on are changed to 551; in 1977 to fag. . (d) ya in hRdaya is changed to pa; Tu to tu; in yAdRza etc.to ti. (e) ktvA of the Absolutive is changed to tUna, but TvA toga and . (f) The passive form is indicated by 354. (g) The Future form is indicated by you of the Optative. . (h) The Ablative sing. of words ending in 37 has sniai and eng as terminations. 1.325-328. These sutras describe the characteristics of gj@1619 at which in reality is a sub-dialect of diefit; the only additional rules are : (a) the third and fourth letters of a class are substituted by first and second; and (b) is -optionally changed to la; e. g., nakara for nagara and mekha for megha. 326. 99764 etc. praNamata praNaya-prakupita-gaurI-caraNApra-lama-pratibimbam / dazasu nakhadarpaNeSu ekAdaza-tanu-dharaM rudram // nRtyatazca lIlApAdotkSepaNa kampitA basudhA / ucchalanti samudrAH zailA nipatanti taM haraM namata // "Salute god se who assumes the eleventh formwhen, ( kneeling), his figure is reflected in ten mirrorlike nails of the feet of nit, angry in love."." While Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX dancing, the earth shakes by the graceful tossing of his ( rudra's) feet ; oceans rise up and the mountains fall ; bow down to that hara ( god ziva ). 670 329-446. These Sutras describe the characteristics of apabhraMza, which is the predecessor of modern Indian vernaculars, such as marAThI, gujarAthI, hiMdI, baMgAlI etc. 29. In apabhraMza one vowel may be substituted for another vowel. kaccu and kAzca stand for kaMcit; veNa and vINa - for veNI; bAha, bAhA, bAhu for bAhu; paTTi, piTThi, puTThi for pRSTha; taNu, tiNu, zRNu for tRNa; sukidu, sukiu, sukRdu for sukRtam ; kinnau, kilinnau for klina ; liha, lIha, leha for lekhA; and gaurI, gorI for gaurI . The . word : indicates that even where a specific rule is given, the Prakrit and forms may be used. 330. The ending vowel of words is shortened or longthened before declensional terminations in apabhraMza. To illustrate the process of lengthening and shortening we have the following illustration : -- DhollA etc. in Nom. ( 1 ) viTa: zyAmalaH dhanyA campakavarNA / iva suvarNarekhA kaSapaTTake dattA // " The man has a dark complexion, and the fair one ( dhanyA priyA ) has the complexion of & caMmparka flower ; she seems to be a streak of gold on the (black) touch-stone. " Here and m. have their ending vowel lengthened, and dhaNa and suvaNareha f. have their long vowel shortened. Dhola is rendered by commentators either as viTa or nAyaka. dhaNa is Sk. dhanyA; the Com. says :-- priyAyAH dhaNa AdezaH NAi or NAi~ in the sense of iva; see IV. 444 In Vocative we have DholA ma~i etc. = ( 2 ) viTa mayA tvaM vAritaH mA kuru dIrgha mAnam / nidrayA gamiSyati rAtriH zIghraM ( daDavaDa ) bhavati vibhAtam // * " Man ( Friend ), I warned you not to be proud (not to hold out) for long; for, the night would pass away in sleep, and it will dawn quickly." Here is Voc. Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 329-332 671 with the long ending vowel; dIhA Acc. For rattaDI see IV. 481. daDavaDa is a dezI word meaning zIghram. Cf. jhaTapaTa in Marathi. In the feminine gender we have :--- (3) putri (miTTIe ) mayA bhaNitA tvaM mA kuru vakro dRSTim / . putri sakarNA bhalliyathA mArayati hRdaye praniSTA // "O girl, I told you : do not send side-glances (941 dRSTi ); for (these glances ), entering into the heart ( of others ), kill them as a spear with sharp and curved edge does." For biTTI compare beTI, beTA in Marathi, Hindi. ___ In Nom. plural we have :-- (4) ete te azvAH (ghoDA ) eSA sthalI ete te nizitAH khaDgAH / . atra manuSyatvaM (pauruSaM) jJAyate yaH nApi valgAM vAlayati // " Here are the horses ; here is the battle-field ; here are the sharp swords; manliness or valour is tested here when one does not turn the reins ( 'of horses ) buck ( but still fights on the field )." Here Fiat has its final vowel lengthened in Nom. plu. . 331. In apabhraMza the ending a of a word becomes u before Nom. and Acc: sing. terminations ( si and am ). (1.) dazamukhaH bhuvanabhayaMkaraH toSitazaMkaraH nirgataH rathavare (or rathopari) aaruuddhH| catumukhaM SaNmukhaM dhyAtvA ekasmin lagitvA iva devena ghaTitaH // "The ten-faced demon, terrible to the world, got into his excellent chariot after having propitiated godzaMkara; he was fashoned by deities as if by thinking of god 'Brahma ( who has four faces ) and kArtikeya ( who has six) and by putting both these deities into one; ( staur thus gets his ten faces )." Here we have dahamuhu, bhayaMkaru, saMkaru, niggau etc. in Nom. sing. and caumuhu and chaMmuhu in Acc. sing. with the u ending.. 332. In apabhraMza the masculine nouns ending in a change their 37 to 311 optionally; ... (1) agalitasnehanirvRttAnAM yojanalakSamapi jAyatAm / varSazatenApi yaH milati sakhi sIkhyAnAM sa sthAnam // Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 APPENDIX "Let there be (a distance of) a lac of yojanas between those that stand separated but do not lose their affection ( artesaas ); for, O friend, he is the source ( store ) of joy who meets ( with unchanged affection ] once in hundred years." Here we have and in Nom. sing. with it ending. In the neuter gender however we shall have Gending only. :. (2) 37: BTT a Aladi Aia ( Efes ) FETTO SPET: 91A: 1 : : priyasya pazyantyAH mukhakamalaM evaM surataM samAptam // "My body ( limbs ) did not come in contact with his; my lip did not touch his; friend, our love-sport came to an end when I was only looking at the lotus-like face : of my lover." Here we have stu in neuter Nom. sing. and in Acc. sing; we cannot have it here. fq@t is Gen. sing. See IV. 345. For geas see IV. 420. 333. In 1985T the ending st becomes. T in the Instrumental sing. (1) HA TAT: fqqet: grada saat i tAn gaNayantyAH (mama ) aGgulyaH jarjaritAH nakhena / "My fingers are shattered (wounded) by nails while I was ( engaged in ) counting the days that were given to me by my lover when he started on journey )." Here we have daie (daieM ) and naheNa as Inst. sing. forms. tANa though Gen. plu. in form has the sense of Acc. according to Sanskrit idiom. 334. In 8983 the ending 3 becomes & and g in Loc. sing. i (1) Art: 9h al applat alergia ( 5 ) Trai svAmI subhRtyamapi pariharati saMmAnayati khalAn // "The ocean keeps grass on its surface and puts the gems at the bottom; the master despises the good servant but honours the wicked." We have here in ora in the Loc. sing. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 333-341 336. In apabhraMza the ending a of words is optionally changed to e before bhisa; (1) guNaiH na saMpat kIrtiH paraM (janAH ) phalAni likhitAni bhuJjanti / kesarI kapardikAmapi (boDDia) na labhate gajAH lakSaiH gRhyante // " By virtues (one can get) only fame but not wealth; people get fruit which is written ( on their forehead by destiny ); a lion is not worth even a cowrie but elephants cost lacs." Here we get guNahiM and lakkhehiM to illustrate the rule. . 386. In apabhraMza the Ablative sing. termination of words ending in a is he or hu... (1) vRkSAt gRhNAti phalAni janaH kaTupallavAn varjayati / tathApi mahAdrumaH sujana iva tAn utsaGge dhrti|| " People take fruit from a tree but neglect the bitter leaves; and yet the great tree, like a noble man, places them on its lap." Here we have vacchahe or vacchahu. 337. In apabhraMza, the Ablative plural termination of '. words ending in a is hUM.' (1) dUroDDANena patitaH khalaH AtmAnaM janaM (ca) mArayati / _ yathA girizRGgebhyaH patitA zilA anyadapi cUrNIkaroti // "A wicked man, by taking a long jump, kills him. ___self as well as others; a stone fallen from the mountain top powders others along with itself." girisiMgahuM is Abla tive plural. ... 338.. The Gen. sing. terminations of words ending in a are su, ho, ssu. (1) yaH guNAn gopayati AtmIyAn prakaTAn karoti parasya / tasya ahaM kaliyuge durlabhasya baliM karomi sujanasya // " I offer my homage to the noble man, rare in this Kali-age, who conceals his own virtues and manifests those of others." We get here parassu, tasu, dullahaho as Gen. sing. forms. 43 [kumArapAlacarita] Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 APPENDIX . 339. The Gen. plural termination of words ending in a is huM. (1) tRNAnAM tRtIyA bhaGgI nApi ( =naiva ); tAni avaTataTe vasanti / atha janaH lagitvA uttarati atha saha svayaM majanti // "There is no third course possible for grass; it grows on the slopes of a ditch; men either cross (the ditch ) by holding it or the grass sinks along with them." The commentator adds: anyo'pi yaH prakAradvayaM kartukAmo bhavati sa viSamasthAne vasati / prakAradvayaM kim / mriyate vA zatrUn jayati veti bhAvArthaH.Here we have taNahaM as Gen, Plu. saI stands for svayaM, i.e. AtmanA saha. 340. The Gen. Plu. termination of words ending in i and u, is hu as also haM. .. (1) devaH ghaTayati vane taruNAM zakunInAM ( kRte) pakkaphalAni / tad varaM saukhyaM praviSTAni nApi karNayoH khalavacanAni // "God has created ripe fruits on trees in the forest for birds; it is better to have that pleasure, but not to have words of the wicked falling on our ears." Here taruDaM and sauNihaM are the Gen. plu. forms. so vari sukkhu-Here the word saukhya, in.,is used in the mas. gender; see IV.445 and hence agrees with so. huM can also be used for the Loc. plural. (2) dhavalaH khidyati ( visUrai) svAminaH guruM bhAraM prekssy| . ahaM kiM na yuktaH dvayordizoH khaNDe dve kRtvA // " The white ( bull) sinks ( feels pained ) on seeing a very heavy load of his master, (and says to itself): "why am I not yoked at two ends of the yoke having done mo into two pieces ?" We have here ce in the Loc. plural. pikkhevi and karevi are Absolutive forms from IkSa with pra and kR. See IV. 440. 341. Words ending in s and u, take he, hu~ and hi respectively as the terminations of Abl. sing. and plu. and Loc. sing. (1) gireH zilAtalaM taroH phalaM gRhyate niHsaamaanym| gRhaM muktvA manuSyANAM tathApi na rocate araNyam // Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 339-343 676 "Any body can get without any distinction a slab of stone from the mountain ( to lie ) and fruit from tree ( to eat ); and still men do not like the forest when they leave home." Here we have girihe and taruhe as Abl. sing. forms. nasAvannu is niHsAmAnyam ; the commentator takes it to be sarvaH but in that case we have to interpret gheppai as gRhNAti; the commentator does not seem to be correct, and we should interpret gheppai as gRhyate. (2) tarubhyaH api valkalaM phalaM munayaH api paridhAnaM azanaM labhante / * svAmibhyaH iyat adhikaM (aggalu) AdaraM bhRtyAH gRhNanti // "Even ascetics get barks from trees to wear and fruits to eat; the servants get from their masters only courtesy (or have to show courtesy or respect to their masters) over and above these (clothing and food)." Here we have taruIM and sAmihu~ as Abl. plu. aggalalaM from agra+la+ka. Compare erat in Marathi. The Loc. sing. termination is fe: (3) atha viralaprabhAvaH eva kalau dharmaH / . . "Indeed piety has very little power left in this Kaliage." Here we have a fesie as Loc. sing. 342. e, the Inst. sing. termination of words ending in a, gets Na and anusvAra; we have thus daieM from dayita and pavasanteNa from pavasanta ( Pres. parts from pra + vas ). See IV. 388.1. ___ 343. The Instrumental sing. of words ending in i and-u is eM as well as Na and anusvAra; . (1) agninA uSNaM bhavati jagat vAtena zItalaM tthaa| . . . yaH punaH aminA zItalaH tasya uSNatvaM katham // "The world feels warm by fire and cold by wind; how can heat affect him ( the ascetic ) who feels cold by the side of fire?" Here we have aggieM, vAeM, ending in eM and aggiM ending in anusvAra. (2) vipriyakArakaH yadyapi priyaH tadapi taM Anaya adya / agninA dagdhaM yadyapi gRhaM tadapi tena aminA kAryam // Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 APPENDIX << Bring me ( back ) my lover to day though he has given me offence; for, one has to do with fire even though it has burnt one's house." Here we have aggiNa in Na; teM in Q and aggiM in anusvAra. 344. In apabhraMza the Nom. and Acc. terminations, both sing. and plu., are (generally ) dropped. For ei ti ghoDA See 330. 4. . (1) yathA yathA vakrimANaM locanayoH nitarAM zyAmalA shiksste| tathA tathA manmathaH nijakazarAn kharaprastare tIkSNayati // " The more does the darkish (young woman=zyAmalA) learn the crookedness (side glances ) of the - eyes, the more does the god of love sharpen his arrows on a sharp ( hard ) stone." Here we have vaMkima in Acc. sing., sAmali in Nom. sing. and: niayasara in Acc. plu. . 345. The Gen. terminations are often dropped in apabhraMza. (1) saMgarazateSu yo varNyate pazya asmAkaM kAntam / atimattAnAM tyaktAGkuzAnAM gajAnAM kumbhAn dArayantam // " Behold my lover who is mentioned in hundreds of battles ( as ) breaking open temples of elephants who are excessively maddened and ungovernable by goads." Here gaya stands for gajAnAm.. 346. In Voc. plural ho is added to nouns in apabhraMza. he taruNAH, he taruNyaH (ca) jJAtaM mayA AtmanaH ghAtaM mA kuruta. "Ye, young men and women, I have got the ( true) knowledge: do not ruin yourselves." 347. bhis and su are substituted by hiM in apabhraMza;. For guNahiM na saMpaya see 835. 1. __ bhAgIrathI yathA bhArate triSu mArgeSu pravartate // " As the Ganges in this land of wa proceeds in three ways (streams)." maggehiM tihiM is Loc. plu. 848. Nom. and Acc. plu. terminations of feminine words (irrespective of the ending vowel ) are 3 and sit. Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 344-360 677 This rule is an exception to IV. 344. For aGguliu etc. see 388.1. sundarasarvAGgIH vilAsinIH prekSamANAnAm / "Of (young men ) looking at lovely women having all-beautiful limbs." 349. The Inst. sing. termination of feminine words is e.. (1) nijamukhakaraiH api mugdhA karaM andhakAre pratiprekSate / zazimaNDalacandrikayA punaH kiM na dUre pazyati // " The fair lady sees her hand in darkness by the help of the rays of her ( moon-like ) face; why should she not see the object at a distance when she has the light of the full-moon?" Pischel reads Pet in place of in the first line which gives better sense. kAI is kim and not katham as the Com. takes it. We get here cAndamae Inst. sing. jahiM etc. (2) yatra marakatakAntyA saMvalitam, "where ( an object )is surrounded by the lustre of emerald." Here we have kantie as Inst. sing.. . 360. The Abl. and Gen. Sing. termination of feminine nouns is he. . .... (1) tucchamadhyAyAH tucchajalpanazIlAyAH / tucchAccharomAvalyAH tuccharAgAyAH tucchatarahAsAyAH / priyavacanamalabhamAnAyAH tucchakAyamanmathAnavAsAyAH // anyad yattucchaM tasyAH dhanyAyAH tadAkhyAtuM na yAti / Azcarya stanAntaraM mugdhAyAH yena mano vartmani na mAti // .... " It is impossible to mention what is small ( tuccha) or atomic of that fair lady who has slender waist, who talks little, who has a small and pretty line of hair (on her belly), who shows but little affection and very faint smile, who has got her form slender as she did not hear any news of her lover; and wonder, the space between her breasts is so small that even) mind or spirit (that is atomic) is not contained (has no room) in the way (i. e., the space between her breasts). The Com. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 APPENDIX takes Teaty as Vocative, meaning the lover who shows but scant courtesy to his sweet-heart. Aeft or af is a particle expressing sense of surprise; for even the mind which is atomic in size has no room between her breasts. fara means Hia; see IV. 421. Here all words in are Gen. sing. forms. (2) F98724A: ETI BAHIZI ait: q29121 (=qzlage ) #1 muni Ha 11: BITCAIO aparit:, giat fach . "What kindness can those breasts have or others when they burst out (come out by. bursting ) her own heart; O young men, keep yourself away from the young woman (ata); (for) her breasts have now become full (fach ), heart-rending." As the author takes arose as Ablative sing, I am forced to construe the verse as above against the Com. The word egy is used in a double sense, heart and breast.. 351. The Abl. and Gen. plu. termination of feminine nouns is g. (1) Hai (=819) N TanTA: TA 2777212: $17: I. alajiSyat vayasyAbhyaH yadi bhagnaH gRhaM aiSyat // " It was well, O sister, that my husband was killed (in battle); he would have been put to shame in the presence of my friends if he had returned home defeated." ET, compare bhale Marathi, bhalA Hindi; for mahArA and hamArA, compare hamArA Hindi. lajijjantu and entu are the present participles used as conditional. See III. 180. piftste is either Abl. or Gen. Plural. 352. The Loc. sing. of faminine nouns takes it as termination. (1) 17h JET: ITT ET: HENTI . . ardhAni valayAni mahyAM gatAni ardhAni sphuTitAni taTiti // "As the lover was all of a sudden sighted by a lady who was driving away the ( crowing ) crows, half of her bracelets dropped down on the earth and the (rest) half Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 351-354 679 cracked with a noise," There is a common belief that the crowing of a crow indicates the coming of a guest. The lady on hearing this sound of the crow did not see her lover returning and was probably disappointed and wanted to frighten the crow. While doing so she saw her lover suddenly. The result is that from her emaciated hand dropped down some bangles before the husband was sighted, but after he was seen the lady became fat with joy and so the rest of the bangles cracked. There is an teith in the description. Here is Loc. sing. 353. The Nom. and Acc. plu, of nouns in the neuter gender take as the termination. (1) 46Ta utcall slags of TVETI #jafari asulabhaM eSTuM yeSAM nirbandhaH (bhali) te nApi (=naiva ) dUraM gaNayanti / * Swarms of bees leave the lotuses and desire ( to go to ) the temples of elephants; those that insist on (aim at) getting what is difficult, do not mind the distance." 64EUR, pese and office are Nom. and Acc. plu. forms, * 354, Before the Nom. and Acc. sing. terminations the 3 (#) of words in neuter gender is changed to J; ..0. g., goes for geest, His for 1413, Targ for sno, etc. .. (1) ega asta am ati senti RETI : . Jatitefa afteSET TATT gitara: 12FT II "On seeing his own army routed and the enemy's army spreading, the sword in the hand of my lover flashes like the crescent moon." We may here take a resume of the declension of nouns in 344* according to H. : MASCULINE NOUNS ENDING IN 3T. Nom. da, qar, da, da deva, devA Aco. 2a, gai, a deva, devA Inst. dana, ao (aran) (fa) qafe, qara Abl. de dag devaI Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva, devahaM . APPENDIX Gen. deva, devasu, devassu, devaho, devaha Loc. deve, devi devahiM Voc. deva, devA, devu, devo deva, devA, devaho MASCULINE NOUNS ENDING IN i. Nom. giri, girI giri, girI Acc. giri, girI giri, girI Inst. girieM, giriNa, giri girihiM Abl. girihe girihuM ... Gen. giri, girihe giri, girihaM, girihuM Loc. girihi girieM Voc. giri, girI giri, girI, giriho Masculine nouns ending in 3 are deolined exactly like giri. NEUTER NOUNS. Nom. Acc. kamala, kamalA . kamala, kamalA, kamalaI, kamalAI vAri, vArI - vAri, vArI, vAriiM, vArIiM mahu, mahU mahu, mahU, mahuI, mahUI The rest like masculine words. . Neuter nouns ending in ka, e.g. tucchaka. Nom. Acc. sing. tucchauM.. The rest like kamala. FEMININE NOUNS. . ( muddhA-mugdhA) Nom.muddha, muddhA muddhAu, muddhAo Acc. muddha, muddhA muddhAu, muddhAo Inst. muddhae (muddhai) muddhahiM Abl. muddhahe (muddhahi) Gen. muddhahe ( muddhahi) muddhahu Loc. muddhahi muddhahiM Voc. muddha, muddhA muddha, muddhA, muddhaho, muddhAho Fem. words ending in i, I, u, U, e. g., mati, taruNI, dhenu, vadhU, are declined like muddhA. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 354-357 681 355. Pronouns ending in a have i as Abl. sing. ^termination, eg. jahAM etc. yasmAt bhavAn AgataH, kasmAt, tasmAt, etc. hontau is bhavAn, from Pres. part. of ho ( bhU ). 356. The Abl. sing. Mas of kim has kihe. ( 1 ) yadi tasyAH truTayatu snehaH mayA saha nApi tilatAra : ( 2 ) | tat kasmAd vakrAbhyAM locanAbhyAM dRzye ( ahaM ) zatavAram // " If her intense ( tilatAra, literally in which the pupil of the eye is full of love like the sesamum) love for me is lost, and then nothing is left of it, why am I looked at hundred times with side-glances ? " tahe is tasyAH and not tava as understood by the Com. joijjaraM is 1st sing. pass. of jova. Compare jovo in Gujerati. 367. Pronouns ending in a have hiM as Loc. sing. termination. (1) yatra or yasmin kalpyate zareNa zaraH chidyate khaGgena khaGgaH / tasmin tAdRze bhaTaghaTAnivahe kAntaH prakAzayati mArgam // " My lover shows the way ( to other warriors ) in the midst of a host where an arrow is cut (met) by an arrow and sword is cut by sword" jahiM and tahiM are Loc. sing. forms. ( 2 ) ekasmin akSNi zrAvaNaH anyasmin bhAdrapadaH / mAdhavaH ( or mAghaH ) mahItalasrastare gaNDasthale zarat / aGgeSu * grISmaH sukhAsikAtilavane mArgazIrSaH / tasyAH mugdhAyAH mukhapaGkaje AvAsitaH ziziraH // This verse describes the condition of a lady seperat ed from her lover. "The month of p has settled in one eye of the fair lady, while the month of in another; on her couch the spring (as the bed was made of tender leaves ); on her cheeks the autumn; on her limbs the summer; and in the field of sesamum of sukhAsikA ( sitting at ease) mArgazIrSa; the winter ( zizira ) on her lotus-like face." The meaning is that the lady is shedding tears profusely like the rain in the months of zrAvaNa and bhAdrapada; she got a bed of leaves as in the spring; her cheeks are Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 APPENDIX pale as the clouds (or 17 flower ) in the autumn; her limbs are warm as in summer; her sitting at ease is all shattered ( gone ) like the field of sesamum in the month of mArgazIrSa; and her face is withered like the lotus in winter. The commentary on this passage is interesting and runs thus:-anayorarthaH / tasyAH mugdhAyA ekasminnakSNi zrAvaNaH anyasmin akSiNa bhaadrpdH| ko bhAvaH / yathA etau dvau mAsau srAviNau tathAkSidvayamapyazrujalasrAvitvAnmAsadvayatulyam / mahItalasrastare mAdhavo vasantaH / pallavamayatvAt / gaNDasthale zarat / tasyAH kAzakusumAdinA pANDutvAt / aGgeSu grISmaH tApabAhulyAt / sukhAsikAtilavane mArgazIrSaH / yathA mArgazIrSe tilavanAnAmucchedaH syAttathA sukhAvasthAnasyocchedaH / mukhapaGkaje ziziraH AvAsitaH / yathA zizire . paGkajAnAM mlAnatvaM tathA mukhapaGkajasyApi / strINAM viyogAvasyAyAM etAni cihnAni syuH| Here we have ekkahiM and annahiM as Loc. sing. forms : (3) hRdaya sphuTa taTiti (zadvaM ) kRtvA kAlakSepeNa kim / . . pazyAmi hatavidhiH kva sthApayati tvayA vinA duHkhshtaani|| "O heart, burst with noise; why delay ? I shall see at what place (other than thyself) would the ill luck keep these hundreds of miseries ( that thou art experiencing at present.)". We get here kahiM as Loc. sing. 368. The pronouns yat, tat, and kim, when ending in a, have Asu as Gen. sing. termination optionally. (1) kAntaH asmadIyaH halA sakhike nizcayena ruSyati yasya (=ysmai)| . ___ astraiH zastraiH hastairapi sthAnamapi sphoTayati tsy|| " My lover, when angry with some one, o friend, certainly breaks even the place the enemy occupies by means of weapons, missiles or even by hand. '' We have here sig and aig as Gen. sing. forms. (2) jIvitaM kasya na vallabhakaM dhanaM punaH kasya neSTam / dve api avasaranipatite tRNasame gaNayati vishissttH|| __ " To whom is life not dear ? Who does not wish for wealth? But a noble man (Alte: ) counts them as straw in hours of difficulty." We have here 18 as Gen. sing. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : I 358-365 683 ___359. The pronouns yat , tat and kim have ahe (Dahe) as the Gen. sing. termination in the feminine gender. jahe kerau, i. e., yasyAH kRte etc. 360. The Nom. and Acc. sing. of yat and tat have respectively j and optionally. (1) prAGgaNe tiSThati nAthaH yat tad raNe karoti na bhrAntim / ." As my lover stands in the courtyard, he does not wander on the battle-field. The Com. takes plan to mean saMdeha. I take it to mean bhramaNa. (2) tat jalpyate yanirvahati / " That is uttered (said ) which he accomplishes. " 361. The Nom. and Acc. sing. of idam , n. is imu; imu kulu is idaM kulam. . . 362. The Nom. and Acc. sing. of etad is eha, f.; eho m.; and eDu, n. (1) eSA kumArI eSa ( ahaM ) naraH etanmanorathasthAnam / etat mUrkhANAM cintamAnAnAM pazcAd bhavati vibhAtam // " "This is the young maid, and here (I am) the man; this is the seat of my cherished desire ;' when fools are thus thinking (without trying to satiate their love ) the dawn comes immediately after." ___363. The Nom. and Acc. plu. of etad is ei. For illustration see 330. 4. 364. The Nom. and Acc. plu. of adasU is oi. ... (1) yadi pRcchatha mahAnti ( vaDDAiM ) gRhANi tad mahAnti gRhANi amUni / vihvalitajanAbhyuddharaNaM kAntaM kuTIrake pazya // "If you inquire about big houses, then there they are ; but behold my lover in the hut here who helps people in distress." 365. The pronoun gw becomes are for declensional purposes.. (1) imAni lokasya locanAni jAti smaranti na bhrAntiH / apriye dRSTe mukulanti priye dRSTe vikasanti // Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 APPENDIX " There is no doubt that the eyes of the people recollect their previous birth incidents of the previous birth); (for) they are closed when they see things they do. not like ( 377914 ), and they dilate when they see things or persons they like." (2) zuSyatu mA zuSyatu eva ( = vA ) udadhiH vaDavAnalasya kiM tena / yad jvalati jale jvalanaH etenApi kiM na paryAptam // " What does it matter to the vaDavAnala, the sub-marine fire, whether the ocean is dried up or not? Is it not enough (to prove its valour) that it (fire) is ablaze in water? " (3). asya dagdhakalevarasya yad vAhitaM ( = labdhaM ) tatsAram / ___ yadi AcchAdyate tatkuthyati yadi dahyate tatkSAraH // " Whatever is obtained of this wretched body is best; if it is covered it stinks, if it is. burnt it turns into ashes." ; 366. The pronoun a is optionally substituted by sAha in apabhraMza. (1) sarvo'pi lokaH praspandate ( taDapphaDai ) mahattvasya kRte| ___ mahattvaM punaH prApyate hastena muktena // "The whole world is striving for greatness ; but greatness is obtained only by hand that is freely distributing (charities)." taDapphaDai is explained by the com. as capalAyate, prayatate ityarthaH; mokkalaDeNa is rendered as mutkalena which word is unknown to Sk. I have rendered it as that. We have in vernaculars phrases like muktahasta. dAnAdiguNaiH is the meaning of the Ap. word. This verse is found with slight ohange in pAhuDadohA, 88. 367. The pronoun fe is optionally substituted by kAI and kavaNa in apabhraMza. (1) yadi na sa AyAti dUti gRhaM kiM adho mukhaM tv| vacanaM yaH khaNDayati tava sakhike sa priyo bhavati na mama // The lady asks her messenger: "O messenger, if he does not come to my house, why is your face downcast ? Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 NOTES : tv 366-368 686 My dear friend ( sakhike ), he who disrespects your word cannot be dear to me. " For kAI na dUre dekkhai see 349. 1. For phoDenti je hiyaDauM, see 350, 2. ( 2 ) supuruSAH kaGgo: anuharanti bhaNa kAryeNa kena / yathA yathA mahattvaM labhante tathA tathA namanti zirasA // " Please tell me for what reason a noble man imitates the plant; for the more it grows the more it bends. The verse illustrates the substitute kavaNa for kim. ( 3 ) yadi sasnehA tanmRtA atha jIvati niHsnehA | " dvAbhyAmapi prakArAbhyAM gatikA (= gatA ) dhanyA, kiM garjasi khala megha // A lover, away from his beloved is here addressing the cloud. "If she loved me she must have been dead; if she is alive she does not love me; in either case that fair one is lost to me; why, O wicked cloud, are you thundering ( in vain ) ? " 368-381. This group of the Sutras gives the declension of yuSmad and asmad, which is tabulated below :-- yuSmad. Nom. tuhuM Acc. Inst. Abl. Gen. Loc: Sing. paI, taI paI, taI tara, tujha, tubhra, (tuhu ) tara, tujjha, tudha paI, taI Sing. Nom. ha Acc. maI Inst. maI Abl. Gen. Loc. mahu, majjha mahu, majjha maI asmad. Plu. tumhe tumha tumhe, tumha tumhahiM tumha tumhahaM tumhAsu Plu. amhe, amha amhe, amha amhe hiM amdahaM ahaM amhAsu Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 APPENDIX .368. (1) bhramara mA ruNajhuNuzabdaM kuru tAM dizaM vilokaya mA rudihi / sA mAlatI dezAntaritA yasyAH tvaM mriyase viyoge|| "O bee, do not make this humming sound; look in that direction or quarter, do not weep. That Ared flower at the separation of which you are dying, is away from you at a distance." 370. (1) tvayA muktAnAmapi varataro vinazyati (phiTTai) na patratvaM patrANAm // . tava punaH chAyA yadi bhavet kathamapi tadA taiH patraiH (ev)||. "O good tree, the leaves do not lose the state of their being leaves because they are separated from you. If however you are to have your shade, you can have it only with those leaves." (2) mama hRdayaM tvayA, tayA tvaM sApi anyena vinaattyte| priya kiM karomyahaM kiM tvaM matsyena matsyaH gilyate // The commentator says : kAcit nAyikA anyAsaktaM patiM vAkta.. "My heart is captured by you, she has captured you and she is harassed by another; my lover, what shall I do? What will you do ? for a fish swallows another fish. @ais. jai is rendered by the Com. as vinATyate, vibhidyate and vinaDyate; I think this is a dezI root. Compare nADaNe, naDaNe in Marathi. (3) tvayi mayi dvayorapi raNagatayoH ko jayazriyaM tarkayati / kezairgRhItvA yamagRhiNI bhaNa sukhaM kastiSThati // . " When you and I both are on the battle-field, who (else ) would expect to gain victory? Say who would be at ease by pulling Yama's wife in her hair?" The word takkei is explained as abhilaSati. The speaker suggests that a combination of the great heroes would be too strong for the enemy. (4) tvAM muJcantyAH mama maraNaM mAM muJcatastava / sArasaH (yathA ) yasya dUre (veggaLA ) sa kRtAntasya sAdhyaH // Com: strI kathayati / tvAM muJcantyAH mama maraNaM mAM muJcatastava maraNam / dRSTAntaH / yathA sArasaH pakSI yasya yo dUre vartate so'pi kRtAntasya sAdhyo bhavati maraNaM prApnotItyarthaH. If I leave you (it would be) my death; if you leave me it would be yours, like a nice bird; for Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 368-377 687 whoever ( of the pair ) stands separated (veggaLA) becomes a victim of death. veggaLA is vegaLA in Marathi and has the sense of separation. 371. (1) yuSmAbhiH asmAbhiH yat kRtaM dRSTaM bahukajanena / tat ( =tadA) tAvanmAtraH samarabharaH nirjitaH ekakSaNena // "What yourselves and ourselves had done has been witnessed by many people; for, we have won (afsta: ) so great a battle in a moment." tevaDDaGa is tevaDhA in Marathi. --- 372. (1) tava guNasaMpadaM tava matiM tava anuttarAM kSAntim / yadi utpadya anyajanAH mahImaNDale shikssnte|| "How I wish that other men born on this globe of earth learn (from you) your numerous virtues, your intelligence and your uncomparable forbearance." 375. For tasu hauM etc. see 338. 1. 376. (1) vayaM stokAH ripavaH bahavaH kAtarAH evaM bhnnnti| .. - mugdhe nibhAlaya gaganatalaM kati janAH jyotsnA kurvanti // The warrior is consoling his beloved when out to go on the battle-field. "We are few and the enemies numerous, so say the timid ones; but, o fair one, behold the sky( and see ) how many ( are there that.) give the moon-light." The Com. remarks:-ekazcandra evetyarthaH. (2) amlatvaM lAgAyitvA ye gatAH pathikAH parakIyAH ke'pi / avazyaM na svapanti sukhAsikAyAM yathA vayaM tathA te'pi // "Those other travellers who have left this place or * home having left their love(amlatva sneha)behind will certainly not sleep at ease as we (at home) do not." The lady speaks of her lover, a wanderer, who has left her at home. 377. (1) mayA jJAtaM priya virahitAnAM kApi dharA bhavati vikaale| kevalaM (=paraM) mRgAGko'pi tathA tapati yathA dinakaraH kSayakAle // "My dear, I thought that there was some support (dharA) (consolation, alleviation of pain) to separated lovers at sunset (vikAle saMdhyAyAM ); but at the close (of the day Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 APPENDIX khayagAli) the moon torments ( me) as much as the sun during the day." dharA-AdhAraH avalambanaM vA. 379. (1) mama kAntasya dvo doSo sakhi mA pidhehi alIkam / dadataH paraM ahaM urvaritA yudhyamAnasya karavAlaH // "My lover has (only) two laws; my friend, do not canceal the charge (Alu);when he makes gifts, I alone am left; and when he fights, the sword alone is left. dosaDA, see, IV. 429. Alu = mithyA, alIka, anarthakam; compare : ALa in Marathi. (2) yadi bhannAH parakIyAH tatsakhi mama priyenn| ____atha bhanA asmadIyAH tattena maariten|| / "If the enemies are defeated, then, my friend, they must have been so by my lover; if our men are defeated then it must have been so by his being killed." . . 380. aha bhaggA etc. see 379.2. 382-388. These sutras give rules' about the conjugation of verbs. The system of conjugation in the apabhraMza is almost the same as in the principal Prakrit with a few additional forms in the Present, in the Imperative second person sing. and in the Future. The additional terminations in the Present are: 1st person 2nd person 3rd person hiM The additional terminations for the Imperative are:2nd person sing. I, u, e. In addition to the Future forms with Pe F etc., we have in apabhraMza, with sa as well. 382. (1) mukhakabarIbandhau tasyAH zobhA dharataH nanu mallayuddhaM zazirAhU kurutaH / tasyAH zobhante kuralAH bhramarakulatulitA nanu bhramaraDimbhAH krIDanti militaaH|| "Her face and the braid of hair (rolling on it) bear (respectively) the beauty of the moon end the Rahu engaged in fight; her curly locks of hair, comparable to Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 382-385 689 swarms of bees, look beautiful as if children of darkness, "having gathered together, are playing." 383. (1) cAtaka, "piu pira" [pibAmi pibAmi and priyaH priyaH iti] bhaNitvA kiyadrodiSi hatAza / tava jale mama punarvalabhe dvayorapi na pUritA aashaa|| "0 cAtaka, with your desire unfulfilled, how long will you cry: 'I shall drink ( water ), I shall drink ?' longings of us both, yours for water and mine for my lover, are never fulfilled." bappIha means cAtaka. piu piu has a double meaning as given in the Sanskrit rendering. (2) cAtaka kiM kathanena nighRNa vAraMvAram / sAgare bhRte vimalajalena labhase na ekAmapi dhArAma // "0 ruthless cAtaka, what is the use of repeatedly telling you that you will not get a single drop (lit. Etiti = shower) even though the ocean is full of clear water". . (8) asmin janmani anyasminnapi gauri taM dadyAH kAntamU / gajAnAM mattAnAM tyaktAMkuzAnAM yaH saMgacchate hasan // "OGauri; may you give me in this life and also in another such husband, 'who smilingly meets maddened elephants unmanageable (even) by means of goads." . 384. (1) baleH abhyarthane madhumathano laghukIbhUtaH so'pi / : yadi icchatha mahattvaM ( vaDuttaNauM ) datta, mA mArgayata kamapi // ... " Even that Madhumathana (God Visnu,) became a dwarf while begging (alms) of Bali ; if therefore you desire greatness, give (to others), but do not beg of any 'One." - 385. (1) vidhirvinATayatu grahAH pIDayantu mA dhanye kuru viSAdam / saMpadaM karSAmi veSamiva yadi arghati (=syAt ) vyavasAyaH // " Let my luck be unfavourable ; let the stars trouble me; O fair one, do not be depressed. I shall drag money like my dress if only I value work." Note that yg means yadi, if ; see IV. 422. For bali kijauM etc. see 338. 1. 44 [kumArapAlacarita] . . . . Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 APPENDIX 8... 386. (1) khaDgavisAdhitaM yatra labhAmahe tatra deze yaamH| __ raNadurbhikSeNa bhannAH vinA yuddhena na valAmahe // "We shall go to that country where we shall g@t. some work for our sword ; destitute as we are by the famine of fight, we cannot live (in happiness) without it." 387. (1) kuJjara smara mA sallakIH saralAn zvAsAn mA muJca / ... kavalAH ye prAptAH vidhivazena tAMzvara mAnaM mA muJca // * "O elephant, do not think of the sallakI plants ; do... not breathe heavy (long) sighs ; eat only those morsels which luck brings you; do not give up your self-respect." Here sumari; malli and cari are the Imperative forms. ___ (2) bhramara atrApi nimbake kati ( cit ) divasAn vilambasva / ghanapatravAn chAyAbahulo phullati yaavtkdmbH|| "O bee, please wait for a few days even on this filthy Nimba tree (Pag) until the Kadamba tree, having plenty of foliage and shade, bears blossom." Here vilambu is the Imperative form. (3) priya evameva kuru bhallaM kare tyaja tvaM karavAlam / . yena kApAlikA varAkAH lAnti abhagnaM kapAlam // "My lover, please keep this spear in hand as at present; throw away the sword, so that the poor 8191725768 will have at least their begging boul ( kapAlaM, an earthen pot or human skull ) unbroken." Here it is the Imperative form. 388. (1) divasA yAnti vegaiH (= jhaDappaDahiM) patanti manorathAH pazcAt / __ yadasti tanmAnyate bhaviSyati ( iti ) kurvan mA Assva // " The days pass away quickly; the cherished desires lag behind ; whatever is (in possession) is to be respected (accepted ;) do not sit idle saying: 'it will come to me.' For jhaDappaDahiM compare jhaTapaTa in Marathi. 389. sato bhogAn yaH pariharati tasya kAntasya baliM kriye / tasya devenaiva muNDitaM yasya khalvATaM zIrSam // " I offer my homage to that lover who rejects enjoyments offered, (for) he who has bald head, is shaved Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: IV 386-395 already by his fate." The meaning is that there is no question of restraint if there is no possibility of one's getting the enjoyments. Com. yasya bhogA na santi sa tu svayameva tyajatItyarthaH / Compare: 691 vatthagandhamalaMkAraM itthIo sayaNANi ya / acchandA je na bhuJjati na se cAi tti vuccai // je ya kante pie bhoe laddhe vippiTThikuvvai / sAhINe cayai bhoe se hu cAi tti vuccai // - dazavaikAlika, II.2,3. 390. (1) atituGgatvaM yatstanayoH sa cchedakaH na khalu lAbhaH / sakhi yadi kathamapi truTivazena adhare prabhavati nAthaH // "Too much fullness of breasts is indeed not a gain but a loss, as my lord can reach the lip with great difficulty and much delay." cheau is chedakaH, i. 0. hAni:, pahuncai stands for prabhavati." 391. (1) bruvaha suhAsiuM kiMci = brUta subhASitaM kiMcit / (2) iyatU uktvA zakuniH sthitaH punarduH : zAsana uktvA / tadA ahaM jAnAmi eSa hariH yadi mamAgrataH uktvA // " Duryodhana says:-" Having said this much gia stopped; again : stopped having said that much; then I realised that it was hari ( zrIkRSNa ) who stood before me having said (what he had to say ). " duryodhana was so overpowered by the presence of that he was not at all in his senses during the speech; he however come round when he heard two more speeches. The verse illustrates the various forms of brU in apabhraMza. 394..paDhagRheppaNu Rtu-paTha gRhItvA vratamU. 395. This sutra states that chola and other dezI roots are synonymous with and others and gives a few illustrations. (1) yathAtathA tIkSNAn karAn lAtvA yadi zazI atakSiSyata / tadA jagati gauryA mukhakamalena sadRzatAM kAmapi alapsyata // "Had the moon been somehow deprived of his sharp rays (dark spots etc.) and been chiselled, he then would have attained some resemblance in the world with the Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX Some mss. readin lotus-like face of the fair one." place of, i.e. ; the meaning would then be; If the moon had been scratched with sharp arrows. Here chola is regarded as having the meaning of the root . 692 (2) kaGkaNaM cUrNI bhaviSyati mugdhe kapole nihitam / zvAsAnalajvAlAsaMtaptaM bASpajalasaMsiktam // "O fair one, your bangles placed on your cheeks would be reduced to powder when heated by the flames of your hot breaths and sprinkled over with the water of your tears." The glass bangles heated and then dipped in water become brittle; the lady is therefore asked not. to rest her cheeks on her palm. For cUDulla and jhaLakkia compare cuDA and jhaLa, jhALaNe etc. The root is used in the sense of tApayU . (3) anugamya dve pade prema nivartate yAvat / sarvAzanArapusaMbhavasya karAH parivRttAH tAvat // "As the beloved (4) having gone two steps, returns, the rays of the offspring of the enemy [i. e. water] of all devouring (fire) (the moon) began to set." - vaMciu is an Absolutive (see IV. 439) from gamU with abha i. e. sam or anu which is a dezI form. ( 4 ) hRdaye zalyAyate gaurI gagane garjati meghaH / varSArAtre pravAsikAnAM viSamaM saMkaTametat // "The fair one strikes (pains) at heart; the cloud thunders in the sky; it is (thus) a great hardship to those who intend to leave their home on the evenings of a rainy season." Here khuDukkai and ghuDukkara are dezI forms which are approximately rendered into Sk. by zalyAyate and garjati. ( 5 ) amba payodharau vajramayo nityaM yau saMmukhau tiSThataH / mama kAntasya samarAGgaNake gajaghaTAH bhaGktuM yAtaH // 66 O mother, my breasts are adamantine as they always face my lover and go to break the array of elephants on the battle field." Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV. 395-396 698 (6) putreNa jAtena ko guNaH apaguNaH kaH mRtena / yad paitRkI ( bappIkI ) bhUmiH Akramyate'pareNa // ___What is the gain by the birth of a son ? What is the loss if he dies? .when the ancestral property (land) is being appropriated by another." Here bappIkI and campijai are of dezI origin ; compare bApa and cApaNe, copaNe __ in Marathi. (7) tat tAvat jalaM sAgarasya sa tAvAn vistAraH / - tRSo nivAraNaM palamapi naiva paraM zabdAyate asAraH // - . So much water the ocean has; so vast is its extent; thirst, however, is not even a little ( palamapi ) quenched ; ___only it thunders for nothing."dhuTTaai or dhuddhaai is dhvani karoti. Compare : niHsArasya padArthasya prAyeNADambaro mahAn / / na suvarNe dhvanistAdRgU yAdRkkAMsye prajAyate // 396-399 and 410-412. These sutras treat of the phonetic changes in apabhraMza.. 396. In apabhraMza non-conjuct and non-initial ka, kha, ta, tha, pa, pha,0ccuring after a vowel, are respectively changed to ga, ..gha, da, dha, ba, bha. . ka-ga. (1) yad dRSTaM somagrahaNamasatIbhiH hasitaM niHzaMkam / ... . priyamanuSyavikSobhakaraM gila gila rAho mRgAGkam // " When the unchaste women saw the eclipse of the * moon, they laughed fearlessly, (and said), O Rahu, do, do swallow the moon that agitates the beloved person." ... Here vicchohagaru stands for vikSobhakaraM. - kha-gha. (2) amba svasthAvasthaiH sukhaM cintyate maanH| priye dRSTe vyAkulatvena (hallohala) kazcetayati AtmAnam // "O mother, people at ease ( FAFAITEST ) can very well think of becoming haughty or proud; when however, the lover is seen, who, on account of the rising emotion ( hallohala, rabhasa ) is conscious of himself ? " Here sukha becomes sudha. - ta-da; tha=dha; pa-ba; pha=bha. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 APPENDIX (3) zapathaM kRtvA kathitaM mayA tasya paraM saphalaM jnm| yasya na tyAgaH na ca ArabhaTI na ca pramRSTaH dharmaH // . "On oath I tell you: His life alone is fruitful who . does not lose generosity, nor valour nor piety." Here sabadhu, kadhidu and sabhalauM illustrate the rule. For ekahiM aksihiM sAvaNu see 357. 2. (4) yadi kathaMcit prApsyAmi priyaM akRtaM kautukaM kariSyAmi / _ pAnIyaM navake zarAve yathA sarvAGgeNa prvekssyaami|| "If somehow I meet my lover I shall do something wonderful never done before; I shall enter into him with all my body as water pervades the new earthen jar.' For similar idea compare pAhuDadohA, 177. This verse and : the following illustrate the fact that the changes prescribed by this satra may not take place as an effect of prAyo'dhikAra. (6) pazya karNikAraH praphullitakaH kaanycnkaantiprkaashH| ____gaurIvadanavinirjitakaH nanu sevate vanavAsam // .. "Behold the dat is in full blossom bearing the beauty of gold; indeed, being put into background ( lit. defeated ) by the face of the fair maid, it has taken to residence in forest. 397. In apabhraMza non-initial non-conjunct ma is changed to nasalised va. Thus we have kavalu, bharu from kamala, bhramara; jiva~, tia from jima, tima etc... - 398. repha as second member of any conjunct is optionally dropped in apanaMza. For jai kevai see. 396. 4. For jai bhaggA see. 379. 2. 399. repha is substituted for a member of the conjunct in some cases; e. g., vAsa for vyAsa. (1) vyAsaH maharSiH etad bhaNati-yadi zrutizAstraM pramANam / mAtRNAM caraNau namatAM divase divase gaGgAsnAnam // "Vyasa, the great sage, says thus : If the Veda and the Sastra are to be regarded as authoritative, then those Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 397-401 who pay homage to the feet of their mothers get the merit of bathing in the Ganges every day." (2) vyAsanopi bhAratastambhe baddham / " Vyasa. also has said this in the Bharata books." The other reading gives: vyAsenApi bhArataM stambhe baddham. For want of context the meaning of the line is uncertain. * 400. The da of Apad, saMpad and vipad is changed to s in apabhraMza. (1) anayaM kurvataH puruSasya Apad AyAti / ".Calamity befalls a person who does wrong deed." For guNahiM na saMpaya see. 335. 1. 401. kathaM, yathA and tathA have kema (ke) kima, (ki) kiha, kidha; jema (je) jima (je), jiha, jidha; tema (teva~), tima (te), tiha, tigha, in apabhraMza. (1) kathaM samApyatAM duSTaM dinaM kathaM rAtriH zIghraM (chuDu) bhvti| . . navavadhUdarzanalAlasakaH vahati manorathAn so'pi // " How will this wicked ( tedius) day come to an end? how will the night.come soon ? (so) he who is eager to meet his bride cherishes longings." . (2) o gaurImukhanirjitakaH vArdale nilInaH mRgaangkH| . anyo'pi yaH paribhUtatanuH sa kathaM bhramati niHzaGkam // .: "I think ( o sUcanAyAm ), the moon hides himself in * . the mass of clouds ( vaddala vAdaLa in Marathi ) being defeated * by the face of the fair maid; how can he, who is this defeated, wander fearlessly? " lukka is nilInaH, cf. lapameM, lukaNe . - in Marathi. (3) bimbAdhare tanvyAH radanakaNaH kathaM sthitaH shriiaannd| . nirupamarasaM priyeNa pItveva zeSasya dattA mudraa||... "0 Ananda, how does the tooth-mark on the bimbalike nether lip of the fair one stand ( look )?" ( The reply is ): "Her lover has drunk its excellent ju d has put a seal to the rest as it were (so that no one else should taste it)." ... (4) bhaNa sakhi nibhRtakaM tathA mayi yadi priyaH dRSTaH sdossH| yathA na jAnAti mama manaH pakSApatitaM tasya // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 APPENDIX "O friend, tell me in secret if you saw my lover in the wrong with me; tell me in such a manner that he would not know that my mind is now partial or in love with him." For jiva jiva vaMkima see 344. 1. For maiM jANiuM priya see 377. 1. 402. yAdRzU, tAdRza, kIdRzU, and IdRzU become jehu, teDhu, kehu, and eDu in apabhraMza. (1) mayA bhaNitaH balirAja tvaM kIdRg mArgaNaH essH| yAdRktAdRg nApi bhavati mUrkha svayaM nArAyaNaH IdRk // "o king Bali, I told you of what sort this begger is; . he is not an ordinary begger but right in person." " 403. yAdRza etc. when ending in a become jaisa, taiMsa, kaisa and aisa. 404. yatra becomes jetthu and jantu; tatra becomes tetthu. and. tattu in apabhraMza. . (1) yadi sa ghaTayati prajApatiH kutrApi lAtvA zikSAm / yatrApi tatrApi atra jagati bhaNa tadA tasyAH sadRkSom // "If the creator fashions persons after having learnt the art from somewhere, then he may fashion in this world a person similar to her.". .. 405. yAvat becomes jAma (jAvaeN), jAuM, jAmahiM tAvat becomes tAma, (tA) tAuM, tAmahiM. ... 406. For ketthu vi leppiNu sikkha see 404 1. .. (1) yAvat na nipatati kumbhataTe siMhacapeTAcaTAtkAraH / tAvat samastAnAM madakalAnAM (gajAnAM) pade pade vAdyate DhakkA // "As long as the slap of the claws of a lion does not strike the temples, so long is beaten the drum at every step of all maddened elephants." (2) tilAnAM tilatvaM tAvat paraM yAvat na snehAH galanti / snehe pranaSTe te eva tilAH tilAH bhraSTA khalAH bhavanti // " Sesamum can be so called so long as the oil ( sneha ) is not pressed out; but when it is pressed out, the same Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 402-412 6910 sesamum, loses its quality of being a sesamum and becomes khala (oil-cake, wicked )." (3) yAvad viSamA kAryagatiH jIvAnAM madhye AyAti / tAvad AstAmitaraH janaH sujano'pyantaraM dadAti // " When evil destiny befalls men, even a good man would back out; let us not speak of an ordinary man." :: 407. yAvat becomes jevaDa, jettula; tAvat becomes tevaDa, tettula,' (1) yAvad antara rAvaNarAmayoH - tAvad antaraM paTTaNagrAmayoH / "There is as much difference between a town and a. village as there is between rAvaNa and rAma." / 409. (1) te mudgAH hAritAH ye pariviSTAH teSAm // - parasparaM yudhyamAnAnAM svAmI pIDitaH yeSAm // " The eatables (e. g., mudga's) served to those fighting with one another, are lost if their master is in distress.". gaMjiu is pIDita; of. gAMjaNe in Marathi.. __410-411. * In apabhraMza, e, o are pronounced short; and uM, haM, hiM and hu~, standing at the end of a metrical foot are also pronounced. short. * For sughi cintijjai mANu see 398. 2. . For tasu hauM kalijugi dullahaho see 338. - For anna ju tucchauM see 350. 1. . For bali kijjalaM see.338.1. For daiu ghaDAvai see 340. 1. For taruhiM vi vakkalu see 341. 2. ... For khaggavisAhiuM see 386. 1. For taNaha~ taijjI see 339. 1. - 412. (1) brahman te viralAH ke'pi narAH ye sarvAGgacchekAH / .. ye vakrAH te vaJca (ka) tarAH ye RjavaH te balIvardAH // "0 Brahmin, rare are those persons who are good , or clever in all respects. Those who are crooked are great deceivers; those the that are straight-forward are (bulis) (dull). 45 [kumArapAlacarita] Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 APPENDIX 414. (1) anye te dIrgha locane anyat tad bhujayugalamU anyaH sa ghanastanabhAraH tadanyadeva mukhakamalam / anya eva kezakalApaH saH anya eva prAyo vidhiH yena nitambinI ghaTitA sA gunnlaavnnynidhiH|| "Uncommon are her long eyes; uncommon her pair of arms; uncommon are her firm and heavy breasts; uncommon indeed is her lotus-like face; indescribable are her profuse hair; the creator also is altogether different. . who fashioned this lady having heavy hips and a store of virtues and beauty." (2) prAyo munInAmapi bhrAntiH te maNIn gaNayanti / __akSaye nirAmaye paramapade adyApi layaM na lbhnte|| " Probably even the sages are wrong; they (simply) count the beads; they do not yet become merged in that highest place which is free from danger and is imperishable." Compare pAhuDadohA, 169. . ( 3 ) azrujalena prAyaH gauryAH sakhi udvRtte nynsrsii| te saMmukhe saMpreSite dattaH tiryag ghAtaM param // "O friend, I think, the ponds of the eyes of the fair maid are overflowing; hence when directed towards ( others), they give a side-long stroke." (4) eSyati priyaH roSiSyAmi ahaM ruSTAM mAmanunayati / __ prAyaH etAn manorathAn duSkaraH dayitaH kArayati // "My lover will come; I shall get angry with him; he will console me when I am angry; so the cruel lover makes ( his beloved ) cherish such hopes." 415. (1) virahAnalajvAlAkarAlitaH pathikaH ko'pi maGktvA sthitaH anyathA zizirakAle zItalajalAt dhUmaH kutaH utthitH|| " A certain traveller, enflamed by the fire of separation, must have taken a plunge into the waters; how otherwise can vapor rise up from cold water in this season of winter ?" 416. (1) mama kAntasya goSThasthitasya kutaH kuTIrakANi jvalanti / atha ripurudhireNa Ardrayati (com. vidhyApayati) atha AtmanA, na bhraantiH|| Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES: IV 414-418 699 "How are huts on fire when my lover is at home ( goSTha ) ? He will certainly extinguish them either by the blood of his enemy or by his own ". Here valanti stands for jvalanti. " For dhUmu kahaMtihu see 415. 1. 417. For jai bhaggA pArakaDA see 379. 2. 418. ( 1 ) priyasaMgame kathaM nidrA priyasya parokSe katham / mayA dve api vinAzite nidrA naivaM na tathA // "How can I get sleep when in company of my lover? How can I have it when he is away ? To me both ( kinds of sleep) are lost; I shall not have sleep this way or that "" way. For guNahiM na saMpaya see 335. 1. (2) kAntaH yat siMhena upamIyate tanmama khaNDitaH mAnaH / siMhaH narikSakAn gajAn hanti priyaH padarakSaiH samam // " It puts down my pride (I am ashamed to see) that my lover is compared to a lion; for a lion kills elephants without watchman, while my lover kills them along with bodyguards. ". ( 3 ) cavalaM jIvitaM dhruvaM maraNaM priya ruSyate katham / bhaviSyanti divasA roSayuktAH ( rUsaNA ) divyAni varSazatAni // "Life is fickle; death is certain; my lover, how can one afford to be angry? For days on which one is angry, will appear (long like) hundred years of gods." For maM dhaNi karahi visAu see 385.1. ( 4 ) mAne pranaSTe yadi na tanuH tat dezaM tyajeH / mA durjanakarapallavaiH darzyamAnaH bhramaH // "When your honour is lost, you should abandon your country if not the body. Do not move in that country being pointed out by the fingers of wicked persons. " ( 5 ) lavaNaM bilIyate pAnIyena are khala megha mA garja / jvAlitaM galati tatkuTIrakaM gaurI timyati adya // " Salt ( beauty ) is melted by water; O wicked cloud, do not thunder; for the hut which is burnt, would dripple Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 APPENDIX and the fair lady inside may get wet to-day." Compare pAhuDadohA 176. (6) vibhave pranaSTe vakraH Rddhau janasAmAnyaH / kimapi manAk mama priyasya zazI anuharati nAnyaH // << The moon and none else imitates a little of my lover as he (the moon ) is crooked (crescent ) while in adverstiy and normal (ordinary=janasAmAnyaH ) in prosperity." - 419. (1) kila na khAdati na pibati na vidravati dharme na vyayati ruupkm| iha kRpaNo na jAnAti yathA yamasya kSaNena prabhavati duutH|| "The miser neither eats nor drinks nor does he spend a rupee in pious gifts; he does not know that the messenger of Death-would overcome him in a moment.?" ahava etc. athavA na suvaMzAnAmaSa doSaH / Note that the word khoDI, khoDa in Marathi, is.dezI. .(2) yAyate ( gamyate ) tasmin deze labhyate priyasya pramANam / / yadi Agacchati tadA AnIyate athavA tatraiva nirvANam // "I shall go to that region where I shall get trace (pramANa) of my lover ; if he comes I shall bring him, or I shall put an end (to my life) in that very place." For divi divi gaGgANhANu see 399. 1.. (3) yatpravasatA saha na gatA na mRtA viyogena tasya / lajjyate saMdezAn dadatIbhiH ( asmAbhiH) subhagajanasya / / ** In as much as I did not accompany him when he went on his journey, nor did I die in his absence, I am ashamed to send messages to my lover." (4) itaH meghAH pibanti jalaM itaH vaDavAnalaH Avartate / prekSasva gabhIrimANaM sAgarasya ekApi kaNikA na hi apabhrazyate // " Here clouds drink water ; here the sub-marine fire is agitating ; behold the depth of the ocean ; not a drop is lessened." 420. For pacchai hoi vihANu see 362. 1. For emvai surau samattu see 332. 2. yAtu, mA yAntaM pallavata, drakSyAmi kati padAni dadAti / hRdaye tirazcInA ahameva paraM priyaH ADambarANi karoti / Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 NOTES : IV. 419-422 " Let him go; do not call him back ; I shall see how many steps he goes; I am crossways at his heart, but my lover is only making a show (of going)."..... (2) hariH nartitaH prAGgaNe vismaye pAtitaH lokaH / ___ idAnIM rAdhApayodharayoH yat ( prati ) bhAti tad bhavatu // . " Hari was made to dance in the courtyard ; the people were struck with amazement ; may anything now befall the breasts of rAdhA." (3) sarvasalAvaNyA gaurI navA kApi viSagranthiH / ... . bhaTaH pratyuta sa mriyate yasya na lagati kaNThe // The fair maid is all beautiful like fresh viSagranthi (a poisonous bulb .called bacanAga); the young man (bhaTaH) however would die if she does not embrace him." For ettahe meha piAnti jalu see 419. 4. 421. (1).mayA uktaM, tvaM dhuraM dhara, galivRSabhaiH ( kasara ) vinATitAH / tvayA vinA dhavala nArohati bharaH, idAnIM viSaNNaH kim // "I said ; 0 white bull, hold the yoke ;we are teased by the wicked bulls ; the load cannot be carried without * you ; why are you now depressed ?" For maiM buttauM see above. . . For jaM maNu vicci na mAi see 360. 1. : 422. There are a number of aaft words for which Sk. equivalents are proposed in this sutra. zIghra = vahila. . (1). ekaM kadApi nAgacchasi anyat zIghraM yAsi / ..- mayA mitra pramANitaH tvayA yAdRzaH (tvaM yathA) khalaH na hi // ___. " Sometimes (ekaM ) you do not come; at other times you go away quickly ; I know, o friend, that there is no wicked person like you." jhakaTa = ghaMghala. (2) yathA satpuruSAH tathA kalahAH yathA nadyaH tathA valanAni / ___ yathA parvatAH tathA koTarANi hRdaya khidyase kim // " Just as there are many good men so there are many struggles ; there are rivers and there are turnings ; Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 APPENDIX there are hills and there are hollows; o heart, why are you depressed ? " jhakaTa is not a pure Sk. word. Compare jhagaDA in Marathi. aspRzyasaMsarga = vidyAla. (8) ye muktvA ratnanidhiM AtmAnaM taTe kSipanti / teSAM zaMkhAnAM saMsarga: kevalaM phUtkriyamANAH bhramanti // "(I think with abhorrance) the contact with conchs that cast away themeselves on the shore after having abandoned the store of gems-the ocean ; they wander being blown off by others." For parallel see pAhuDadohA 161 which indicates that we should read the last line as phukijjanti Na bhanti bhaya = dravakka. (4) divasaiH arjitaM khAda mUrkha saMcinu mA ekamapi drammam / .... ___ kimapi bhayaM tat patati yena samApyate janma // .. 6 O fool, enjoy what you earn every day; do not hoard even a pice ; for there comes a danger from unknown source ( kimapi ) which puts on end to your life." AtmIya = appaNa. For phoDenti je hiyaDauM see 367. 2. dRSTi = drehi. (5) ekaikaM yadyapi pazyati hariH suSTu sarvAdareNa / tathApi dRSTiH yatra kvApi rAdhA / kaH zaknoti saMvarItuM nayane snehena paryaste // " Although Hari regards each and every person well and with all respect, still his eyes. are fixed where rAdhA stands. Who is able to check eyes overflowing with love?" gADha = niccaTTa. (6) vibhave kasya sthiratvaM yauvane kasya garvaH / sa lekhaH prasthApyate yaH lagati gADham // " Who is firm in prosperity ? Who can have pride ( maraTTa) of youth ? (so) such a letter should be sent as would stick fast (appeal most)." sAdhAraNa = saDDhala. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 422-422 (7) kutra zazadharaH kutra makaradharaH kutra bahIM kutra meghaH / dUrasthitAnAmapi sajjanAnAM bhavati asAdhAraNaH snehaH / "What a great distance there is between the moon and the ocean and between the peacock and the cloud? There is uncommon friendship of the good persons however distanced they may stand." kautuka = koDDa or kuDDa. ( 8 ) kuJjaraH anyeSu taruvareSu kautukena gharSati hastam / manaH punaH ekasyAM sallakyAM yadi pRcchatha paramArthamU // "The elephant passes his trunk on other trees (only) out of curiosity; but if you ask (me) the truth his heart is fixed on the plant alone." krIDA = kheDa. (9) krIDA kRtA asmAbhiH nizcayaM kiM prajalpata / anuraktAH bhaktAH asmAn mA tyaja svAmin // 88 Sir, we only played ; why do you therefore say this ? Please do not leave us who are attached and devoted to you." ramya = ravaNNa. (10) saridbhiH na sarobhiH na sarovaraiH nApi udyAnavanaiH / dezAH ramyAH bhavanti mUrkha nivasadbhiH sujanaiH // 703 " O fool, countries are rendered beautiful not by rivers, nor by lakes nor by ponds nor by gardens or forests, but by the stay of the noble persons." Dhakkara. adbhuta ( 11 ) hRdaya tvayA etad uktaM mama agrataH zatavAramU / -- sphuTiSyAmi priyeNa pravasatA ( saha ) ahaM bhaNDa adbhutasAra // " O heart, rogue, you_are of wonderfully strong structure; you said hundred times before me: 'I shall burst forth when or if the lover goes away on a journey":" he sakhi = helli. For helli ma jhaMkhahi Alu 800 379.1. pRthak pRthak = juaMjua. ( 12 ) ekA kuTI paJcabhiH ruddhA teSAM paJcAnAmapi pRthakpRthak buddhiH / bhagini tad gRhaM kathaya kathaM nandatu yatra kuTumbaM Atmacchandakam // Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4704 APPENDIX "A simple hut is possessed by five (organs); all these five think differently ; O sister, how can such a "house live well where the whole family follows its own 'whim ?" kuDullI, compare kuDale in Marathi. This is a metaphorical description of the human body. mUDha = nAlia. . (13) yaH punaH manasyeva vyAkulIbhUtaH cintayati dadAti na drammaM na rUpakam / rativazabhramaNazIlaH karAgrollAlitaM gRhe eva kuntaM gaNayati sa mUDhaH // "He is a fool who, agitated in mind, thinks but does not give a pice or a rupee; he also. is a fool who, wandering at will, brandishes his spear in his hand only at home." mUDha = vaDha. For divahiM viDhattauM khAi vaDha see 422. 4. nava = navakha. For navakhI ka vi visagaMThI see 420. 3. . avaskanda = daDavaDa, (14) calAbhyAM valamAnAbhyAM locanAbhyAM ye tvayA dRSTAH bAle / teSu makaradhvajAvaskandaH patati apUrNe kaale|| " O young girl, those that are seen by you with your quick side glances, are attacked by the god of love even before they attain youth (apUrai kAli)." yadi = chuDu. For chuDu agghai vavasAo see 385.1. saMbandhi = kera. (16) gataH sa kesarI pibata jalaM nizcitaM hrinnaaH| __ yasya saMbandhinA huMkAreNa mukhebhyaH patanti tRNAni / "O deer, the lion is gone; drink water without any fear-the lion at whose roaring, grass drops down from your mouths." saMbandhi-taNa. For aha bhaggA amhahaM taNA see 379. 2. mA maiSIH mabbhIsA (f.) (16) svasthAvasthAnAmAlapanaM sarvo'pi lokaH kroti| ArtAnAM mA maiSIH iti yaH sujanaH sa dadAti // "Every one talks consoling words to those that are at ease; it is only the noble man who promises help to those in distress by saying: 'Do not be afraid' ". Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV 422-423 705 yadyad dRSTaM tattat-jAiTiA. (17) yadi rajyase yadyad dRSTaM tasmin hRdaya mugdhsvbhaav| ___ lohena sphuTatA yathA ghanaH ( = tApaH ) sahiSyate tAvat // "If O foolish heart, you feel affection for whatever you see, you will have to bear torments as iron bears the hammer (ghana ) while it is being beaten." - 423. huhuru and ghuggha etc. are dezI words imitating the sound and action. . huhuru=zabdAnukaraNa. (1) mayA jJAtaM maMkSyAmi ahaM premahade huhuruzabdaM kRtvA / kevalaM acintitA saMpatitA vipriyanauH jhaTiti // "I thqught I would be drowned in the pond of love with a go sound; but all of a sudden came to me the boat - the painful news ( of separation )." (2) khAdyate na kasaratkazabdaM kRtvA, pIyate na ghaTzabdaM kRtvA / evamapi bhavati sukhAsikA priye dRSTe nayanAbhyAm // "When the lover is seen with eyes, one (the beloved) is not devoured nor is one drunk with a gulp; and yet there is pleasure and happiness." kasarakkehiM in the verse is a puzzle. We do not know what sound is represented by * this word. kasaratkazaddhaM kurvANA bhakSayanti is the explanation found in one Com. trivikrama renders the word as kaTAkSa, and though it would make good sense it cannot be a word to denote zabdAnukaraNa. ghaTa is a sound which one makes in drinking quickly. Compare ghuTakan piNe, ghuTaghuTa, ghaTaghaTAM pyAlA in Marathi. - ghuggha-ceSTAnukaraNa. (3) adyApi nAthaH mamaiva gRhe siddhArthAn vadante / .. tAvadeva virahaH gavAkSeSu markaTaceSTAM dadAti // "My husband is still in the house saluting the holy images of Jinas ( has not yet gone out on a journey ). and still separation acts like monkey (peops inside like a monkey ) through the windows." (4) zirasi jarAkhaNDitA lomapuTI ( kambalaM ) gale maNayaH na viMzatiH / / . tathApi goSThasthAH kAritAH mugdhayA utthAnopavezanam // Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 APPENDIX " The pretty one made the members of the assembly rise and sit although she had rags on her head and hardly twenty pieces of glass-balls on her neck." uTThabaIsa in Marathi uThabasa, uThabazA etc. 424. (1) amba pazcAttApaH priyaH kalahAyitaH vikaale| (nUnaM ) viparItA buddhiH bhavati vinAzasya kAle // "O mother, I repent that I made my lover angry in the evening. Indeed, one thinks wrongly at the time of adversity. 425-437. These sutras describe the terminations pecular to apabhraMza. 425. (1) viTa eSa parihAsaH ayi bhaNa kasmin deshe| __ ahaM kSINA tava kRte priya tvaM punaH anyasyAH kRte|| "0 lover, tell me in what country this joke ( is played ); that I languish for your sake and you for some one else." For vaDDattaNaho taNeNa see 366.1 426. (1) smaryate tad vallabhaM yad vismayate manAk / ___ yasya punaH smaraNaM jAtaM gataM tasya snehasya kiM nAma // " That is called dear which is remembered though it may have been forgotten for a while; but what is the , name of that affection the recollection of which comes and goes away quickly?" For viNu jujheM na valAhuM see 386. 1. 427. (1) jihvendriyaM nAyakaM vaze kuruta yasya adhInAni anyAni / mUle vinaSTa tumbinyAH avazyaM zuSyanti parNAni // "Keep under control the sense organ called tongue which is the head and under which all others live; when the root of tumbinI, gourd creeper (dudhyA bhopaLA in Marathi) is completely killed, the leaves will certainly dry up." For avasa na suahiM suacchiahiM see 376. 2. 428. (1) ekazaH zIlakalAGkatAnAM dIyante praayshcittaani| .. yaH punaH khaNDayati anudivasaM tasya prAyazcittena kim // Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES : IV. 424-423 707 "Atonements can be prescribed for those whose character is spoiled only once; what is the use of expiation for him who breaks his promise every day?" 429. (1) virahAnalajvAlAkarAlitaH pathikaH pathi yad dRssttH| tad militvA sarvaiH pathikaiH sa eva kRtaH AmiSThaH // " When a traveller was seen on the way surrounded by flames of the fire of separation, all other travellers gathered and consigned him to fire ( as he was dead )." .. For mahu kantaho be dosaDA see 379. 1. For eka kuDulI paMcahiM ruddhI see 422. 12. 430. For phoDenti je hiaDauM see 360. 2. ___For cUDullau cuNNIhoi sai see 396. 2. (1) svAmiprasAdaM salajaM priyaM sImAsaMdhau vAsam / prekSya bAhubalaM dhanyA muJcati nizvAsam // " The happy one ( fair maid ) breathes a heavy sigh . on seeing the favour of the master ( to her lover ), a bashful lover, a residence on the frontier and the strength of the arm ( of the lover )." .. 431. (1) pathika dRSTA gaurI ? dRSTA mArgamavalokayantI / . . . azrUcchAsaiH kaJcukaM timitodvAnaM (ArdrazuSkaM ) kurvatI // .. One traveller is asking another about his beloved; ...o traveller, did you see my beloved, the fair maid ? " ( The other replies ); "Yes I saw her looking towards your path and making her , bodice, wet by tears and dry by hot sighis." For eka kuDullI paMcahiM ruddhI see 379. 1. 432. (1) priyaH AyAtaH, zrutA vArtA, dhvaniH karNe prvissttH| tasya virahasya nazyataH dhUlirapi na dRSTA // _" The lover has returned; (so) I heard the news; his voice has fallen on my ears; I do not now see even the dust ( ashes) of the separation that is disappearing, dying." Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 APPENDIX 433. For dhUlaDiA vi see 432. 1. For jhuNi kannaDai see 432. 1. 484. saMdezena kiM yuSmadIyena yatsaMgAya na milyte| svapnAntare pItena pAnIyena priya pipAsA ki chidyte|| " What is the use of your messages when you do not give me your company ? Can thirst be quenched by water drunk in a dream ? " For dikkhi amhArA kaMtu see 345. 1. For bahiNi mahArA kaMtu see 351. 1. 436. (1) atra tatra dvAre gRhe lakSmIH visaMSThulA bhvti| priyapranaSTeva gaurI nizcalA kvApi na tiSThati // " Fortune is fickle and runs here, there, at the door,: in the house, and does not stay firm at any place like the fair maid away from her lover." . 438. The tavya termination of the potential passive :, participle becomes ievvauM, evvauM and evAH . - (1) etad gRhItvA yanmayA yadi priyaH udvAryate ( tyjyte)| mama kartavyaM kimapi nApi martavyaM paraM dIyate // The commentator says : kenApi siddhapuruSeNa vidyAsiddhaye nAyikA prati dhanAdikaM datvA bhartari prArthite nAyikAyA uktiriyam. "If I am to give up my lover by accepting this (money), then I have nothing else left for me exeept death." (2) dezoccATanaM zikhikkathanaM ghanakuTTanaM yad loke| ___ maJjiSThayA atiraktayA sarva soDhavyaM bhvti|| . "The Hitgi plant which is excessively red (very much in love ) must bear all this in the world such as being uprooted from the field, boiling over fire and being crushed by hammer." (3) svapitavyaM paraM vAritaM puSpavatIbhiH samAnam / jAgaritavyaM punaH kaH dharati yadi sa vedaH pramANam // The meaning is too obscene to be explained. 439. The fall of the Absolutive is substituted by", iu, ivi, avi, eppi, eppiNu, evi and eviNu. Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES IV. 433-441 (1) hRdaya yadi vairiNo ghanAH tat kiM abhre ( AkAze ) ArohAmaH / asmAkaM dvau hastau yadi punaH mArayitvA mriyAmahe // "O heart, if clouds are our enemies are we to scale heavens to kill them? We have two arms; if we are to die we shall die after killing them." For gayaghaDa bhajjiu janti see 395.5. (2) rakSati sA viSahAriNI dvau karau cumbitvA javim / pratibimbitamuJjAlaM jalaM yAbhyAmanavagAhitaM patim // "That water-carrying girl preserves her life by kissing both hands that have drunk water with the reflection of (as well as grass) without plunging into it." Dohiu comes from DohU from which we have DuMbaNeM, DuMba in Marathi. (3) bAhU vicchoTya yAhi tvaM bhavatu tathA ko doSaH / hRdayasthitaH yadi niHsarasi jAnAmi muJjaH saroSaH // 709 "0 muJja, you may go throwing off my arms; let it be so; what harm is there? I shall consider to be angry if you go out from my heart." The references to in the two verses above are regarded by some to the famous king of Malwa; by others to the minister of a king of the Calukya dynasty. In any case poems on before H. indicate that i was a popular dialect in that epoch. jitvA azeSaM kaSAyabalaM datvA abhayaM jagataH / 440. lAtvA mahAvrataM ziva labhante dhyAtvA tattvam // "Having conquered the whole army of passions, having offered protection to the world, having taken the great vow and having meditated upon the highest truth, (the sages) attain bliss." 441. The Infinitive termination tum has in apabhraMza the following eight substitutes viz; evaM, aNa, aNahaM, aNahiM, eppi, eppiNu, evi, and eviNu. (1) dAtuM duSkaraM nijakadhanaM, kartu na tapaH pratibhAti / evaM sukhaM bhoktuM manaH, paraM bhoktuM na yAti // Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 APPENDIX __. " It is difficult to give away one's money; it does not . occur (to any one ) to perform ansterities; the mind desires to enjoy happiness but is unable to do so." (2) jetuM tyaktuM sakalAM dharAM lAtuM tapaH pAlayitum / vinA zAntinA tIrthezvareNa kaH zaknoti bhuvane'pi // " Who except the tIrthaMkara zAnti is able in this world to conquer and then abandon the whole earth, to take the vow and observe it?" 442. (1) gatvA vArANasI narAH atha ujayinIM gatvA / . mRtAH prApnuvanti paramaM padaM divyAntarANi mA jalpa // " By going to Benares and then visiting Ujjain men attain the highest place after their death; do not speak of. other holy places." (2) gaGgAM gatvA yaH mriyate yaH zivatIrtha gatvA / krIDati tridazAvAsagataH sa yamalokaM jitvA // "He who dies after having visited the Ganges and Benares ( zivatIrtha), conquers yamaloka and enjoys pleasures in heaven. 443. hastI mArayitA lokaH kathayitA / paTahaH vAdayitA zunakaH bhASatA // " Elephant is in the habit of killing, people in the habit of-talking, the drum in the habit of resounding and the dog in the habit of barking." . 44. For naM mallajujjhu see 382. 1. (1) ravyastamane samAkulena kaNThe vitIrNaH na chinnH| cakreNa khaNDaH mRNAlikAyAH nanu jIvAgela: dttH|| "On the setting of the sun the 27 bird become excited ( at the idea of separation from his mate ) and did not eat the piece of the lotus fibre though he had put it into his mouth; it was as if put there as a bar so that his life should not depart." (2) valayAvalInipatanabhayena dhanyA UrzvabhujA yAti / ballahavirahamahAhradasya stAghaM gaveSatIva // Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOTES IV. 442-442 711 "On account of the fear of dropping down her brace. Iets the fair lady walks with her arms raised up as if to find out the depth of the great pond of separation from her lover." (3) prekSya mukhaM jinavarasya dIrghanayanaM salAvaNyam / nanu gurumatsarabharitaM jvalane pravizati lavaNam // "On seeing the face of ffarat having long eyes and possessing beauty, salt is very much jealous and enters fire." . (4) campakakusumasya madhye sakhi bhramaraH praviSTaH / ___ zobhate indranIlaH nanu kanake upavezitaH // "My friend, a bee has entered into the flower of campaka and shines as if indranIla is set in gold." For niruvamarasu pieM piavi jaNu see 401. 3. 445. For gayakuMbhai dArantu see 345. 1. (1) abhrAMNi lagnAni parvateSu pathikaH AraTan yAti / yaH eSaH girigrasanamanAH sa kiM dhanyAyAH dhanAni (ghRnnaayte?)|| "When the clouds appear on the top of the mountain the traveller goes on crying: Will the cloud spare the life (dhanAni) of the fair one, the cloud that intends swallowing the mountain?" Or are we are to read ghaNAi-ghRNAyate- ghRNAM karoti? 1 vilagnaM antraM ziraH srastaM skandhAt / tathApi kaTArikAyAM hastaH baliH kriyate kAntasya / / I pay homage to my lover who keeps his hand on his small sword even though the bowels hang on his foot and head is severed from the trunk." (3) zirasi ArUDhAH khAdanti phalAni punaH zAkhAH moTayanti / ___ tathApi mahAdrumAH zakunInAM aparAdhitaM na kurvanti // "Climbing on the top they eat fruit; again they break the branches; still the great trees do no harm to birds or do not feel offended. 446. The characteristics of zaurasenI are also noticeable in apabhraMza. Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ APPENDIX (1) zIrSe zekharaH kSaNaM vinirmApitam kSaNaM kaNThe prAlambaM kRtaM rtyaaH| vihitaM kSaNaM muNDamAlikAyAM tannamata kusumadAmakodaNDaM kAmasya // "Bow down to the bow of cupid which is made of the wreath of flowers-the bow which he makes into a chaplet on his head for a moment, which he keeps hanging on the neck of pfa for a moment and which he places on his head for a moment." ___448. adhaHsthitasUryanivAraNAya chatraM adhaH iva vhntii| jayati sazeSA varAhazvAsadUrotkSiptA pRthivI // "The earth, thrown off by the breath of the boar incarnation of lacus with the hoods of the serpant to turned downwards, seems to hold an umbrella (in the form of hoods) to prevent the sun shining from downward.', Here nivAraNAya is a Dative form taken. from Sanskrit. SYNOPSIS OF THE FOURTH PADA. 1-259. dhAtvAdezas . 260-286. zaurasenI. 287-302. mAgadhI. 303-324. paizAcI. . , 325-328. cUlikApaizAcI. 329-446. apabhraMza. 447-448. General-Conclusion.