________________
दीपिका-नियुक्ति टीका भ. ६ . ८ जीवाधिकरणमेदनिरूपणम् जीप साशविक काल माविकरणममन्तव्यम् । अनन्तामध्य-पत्याख्यान प्रत्याख्यानसंज्वलनकषायसेदकृताऽमान्तरभेद बहुविध खलु सामरायिक कर्मास्त्रवाणां जीवाधिकरणं भवतीति बोध्यम् । तथा च क्रोधादिकपाया ऽञ्जनरशीनाशक स्वयं करणपरिणतो सत्यां कारिताऽनुमतिपरिणामद्वारा च पाणातिपातादि सङ्कल्पपरितापला व्यापत्त्यः साम्परायिकरूपसंसारपरिभ्रमणकारक कर्मबन्ध हेतवो भवन्ति तयाचोक्तम् । --
सङ्कल्पः संरम्भः परितापना भवेत्समाररूमः ।
पाणिवध स्वारस्म स्त्रिविधी योगल्ततो ज्ञेयः ॥१॥ इति, कपाशादियोगाश्च व्यस्ताः समस्ताश्च कर्मबन्धहरायो द्रष्टव्याः। तत्रधिधारण के एक लो आठ खेद जाने चाहिए।
इन एकलौ आठ लेदों में क्रोध मान, माया और लोभ की सामान्य रूप एक एक भेद् सी विवक्षा की गई है। इसके बदले यदि अनन्तानुरंधी क्रोध, अप्रत्याख्यानी क्र.क्ष, प्रत्याख्यानावरण क्रोध
और संज्वलन क्रेध, हली प्रकार लान आदि के अथान्तर भेदों की शिक्षा की जाय तो जीवाविवरण के अन्य भी बालाले भेद हो सकते हैं। यह सभी पाय वापराविक फर्ष पन्ध के कारण हैं और संरंभ, समारम्भ लथा आरस्थ आदि सभी कोटियां उन में घटित होती हैं। कहा भी है
जीव के विराधन का संकल्प करना संरंभ है, जीव को परिताप पहुंचाना समारंभ है और विराधना करना आरंभ है । ये तीनों, तीनों योगों से होते है
આ એક આઠ ભેદમાં ક્રોધ, માન, મ યા અને લેભના સામાન્ય રૂપથી એક–એક ભેદની વિવથા કરવામાં આવી છે. આના બદલે જે અનન્તાનબન્ધીકોપ, અપ્રત્યાખ્યાનીકો પ્રત્યાખ્યાનાવરણક્રોધ અને સંજવલનોધ એવી જ રીતે માન વગેરેના અવાન્તર ભેદની વિવક્ષા કરવામાં આવે તે જવાધિકરણના બીજા પણ ઘણાં ભેદ થઈ શકે છે. આ બધાં કષાય સામ્પરાયિક કર્મબન્ધના કારણ છે અને સંરંભ-સમારંભ તથા આરંભ આદિ બધી કેટિ તેમાં ઘટિત થાય છે. વળી કહ્યું પણ છે –
જીવની વિરાધનાનો સંકલ્પ કરે સંરંભ છે, જીવને પરિતાપ પહોંચવો સમારંભ છે અને વિરાધના કરવી એ આરંભ છે. આ ત્રણે–ત્રણ થી થાય છે ?
