________________
तत्त्वार्थो सकलमोहोपशमात् तथाविध समस्त मोहक्षयाच्च यस्य स वीतरागः क्रमश: एकादशगुणस्थानवर्ती द्वादशस्थानवी च सं तिः श्रमणः परिग्राम:, छास्थ .. श्वाऽसौ वीतरागश्चेति छमस्थवीतरागः तयोः खलु-क्षमसम्पराय छनस्थवीत. रागयोः श्रमणयो रुपयुक्ताः क्षुत्पिपासादय चर्दिश परीषहाः सम्भवन्ति नत्व चेलारति स्त्रीनिषद्याऽऽक्रोश याचनासत्कारपुरस्कारदर्शनरूपा अष्टौ परीषहाः, . छद्मस्थवीतरागस्य मोहनीयाभावात्-मक्ष्मसाम्परायमोहोदय सद्भावेऽपि केवलं. ' लोभसंजालनकपायोदयस्याऽति मृतस्यैव सत्त्वेन तस्यापि छद्मस्थवीतराग, तुल्यत्वात् । परमार्थतस्तु-तदुभयोरेव क्षुत्पिपासादि चन्देश परीपइसहनशक्ति धरणं आदि कर्म 'छद्म' कहलाते हैं, उनमें जो स्थित हो वह 'छमस्य' ' कहा जाता है। जिसका राग अर्थात् दर्शनमोह और चारित्रमोहन मोह-उपशान्त या क्षीण हो चुका हो-वीत गया हो, वह वीतराग कह लाता है । ग्यारहवें और बारहवें गुणस्थान में स्थित श्रमण छद्मस्थः वीतराग कहलाता है, क्योंकि ज्ञानावरणीय आदि तीन घाति कर्म उसके विद्यमान होते हैं, अत: वह छद्मस्थ है और मोहनीय कर्म का उदय न होने से वीतराग कहलाता है। इन सूक्ष्मसम्पराय और छमस्थ . धीतराग मुनियों में क्षु वा पिपासा आदि चौदह परीषह का संभव होते हैं। इनमें अचेल, पति, स्त्री, निषद्या, आक्रोश, याचना, सत्कार पुरस्कार और दर्शन, ये आठ पीषह नहीं होते, क्यों कि छद्मस्थ वीतराग जीव मोहनीय कर्म के उदय से रहित होता है और सूक्ष्म मम्पराप में यद्यपि मोह का उदय रहता है किन्तु केवल सूक्ष्म संज्वलन કર્મ “છઘ' કહેવાય છે, તેમાં જે સ્થિત છે તે જ કહેવાય છે. જેના રાગ ' અર્થાત્ દર્શન અને ચારિત્રમેહ રૂપ મોહ ઉપશાન્ત અથવા ક્ષીણ થઈ ગયા હોય-વીતી ગયા હોય તે વીતરાગ કહેવાય છે. અગીયારમાં અને બારમાં ગુણરથાનમાં સ્થિત શ્રમણ છદ્મસ્થ વીતરાગ કહેવાય છે કારણ કે જ્ઞાનાવરણીય - આદિ ત્રણ ઘાતિ કર્મ તેના વિદ્યમાન હોય છે. આથી તે છદ્મસ્થ છે અને મેહનીય કર્મને ઉદય ન થવાથી વીતરાગ કહેવાય છે. આ સૂમસમ્પરાય અને છથ વીતરાગ મુનિયામાં સુધા પિપાસા આદિ ચૌદ પરીષહ હાઈ श, छे. मामा मये, मति, स्त्री, पद्या माश, यायना, सा२: પુરસ્કાર અને દર્શન એ આઠ પરીષહ હોતાં નથી કારણ કે છશ્વસ્થ વીતરાગ જીવ મેહનીય કર્મના ઉદયથી રહિત થાય છે અને સૂક્ષ્મસમ્પરાયમાં જે કે મહિને ઉદય રહે છેઆથી તે પરીષહોને ઉત્પન્ન કરવામાં સમર્થ થતું નથી આથી સૂમસમ્પરાય જીવ પણ છદ્મસ્થ વીતરાગ જે જ ગણાય,
