________________
दीपिका-नियुक्ति टीका भ.७सू. ६१ वातपसोमेदनिरूपण विषये कालतोऽभिग्रहः सर्वेषां भिक्षचराणां विनिर्गमनानन्तरं ग्रहण विषये । भावतोऽभिग्रहो हास्यरोदनादि व्यापृतस्य दायकस्य भिक्षा-दानविषयेऽवगन्तव्य, तदेवं-द्रव्याधन्यतमाऽभिग्रहं कृत्वा शेष प्रत्यारुगनं वृत्ति परिसंख्यानरूपा भिक्षाचर्यातपो व्यपदिश्यते ३ रसपरित्यागस्तावत्-अनेकविधः, दुग्ध दध्यादि रसविकृतीनां प्रत्याख्यानं विरस-लक्षादीनाममिग्रहश्च दोध्यः । समस्यन्तेऽतिशयेना-ऽऽस्वाद्यन्ने इति रसाः दुग्ध-दधि-घृतादयः तेषां परित्याग परिहरणं-रसपरित्यागः, तद्रूपं तपो रसपरित्यागतपः ४ एकान्ते शरीरोपघातरहिते सूक्ष्म-स्थूल माणिवर्जिते स्त्री पशुपण्ड करहिते स्थाने स्थितिः, शून्यागार-गिरिचर्या है। जब सभी भिक्षुक निशल चुकेंगे तब शिक्षा लूगा, इत्यादि काल संबंधी अभिग्रह करना काल ले भिक्षाचर्या है। अगर दाता हंसता हुआ या रोता हुआ आहार देगा तो ही ग्रहण करूंगा, इत्यादि अभिग्रह करना भाव से भिक्षाचर्या है। इस प्रकार इन द्रव्य, क्षेत्र आदि में से किसी का अभिग्रह करके शेष का त्याग करना वृत्तिपरिसंख्यान रूप भिक्षाचर्या तप है।
(४) रसपरित्याग तप भी अनेक प्रकार का है। दृध, दही आदि रसविकृतियों का त्याग करना और विरस-नीरस सूखे आदि का अभिग्रहण करना इसी तप के अन्तर्गत है। जो रखे जाएं अर्थात आस्वादन किये जाएं उन्हें रस कहते हैं, जैसे दूध, दही, घृत आदि, उन रसों का त्याग रसपरित्याग कहलाता है।
(५) एकान्त, शारीरिक व्याघात से वर्जित, सूक्ष्म और स्थल ગ્રહણ કરીશ વગેરે કાળ સંબંધી અભિગ્રહ કરે, કાળથી ભિક્ષાચર્યા છે જે દાતા હસતા હસતા અથવા રડતા રડતા આહાર આપશે તે જ ગ્રહણ કરીશ વગેરે અભિગ્રહ કર, ભાવથી ભિક્ષ ચર્ચા છે આવી રીતે આ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર વગેરેમાંથી કોઈને અભિગ્રહ કરીને શેષને ત્યાગ કરવો એ વૃત્તિપરિ સંખ્યાન રૂ૫ ભિક્ષચર્યા તપ છે.
(४) २सपरित्याग त५ ५ अने प्रा२ना छ. दूध, दही माहि રસવિકૃતિ કોને ત્યાગ કરે અને વિરા–નીરસ રૂક્ષ આદિને અભિગ્રહ ક૯પ આ તપના જ અન્તર્ગત છે જે રસી શકાય અર્થાત આસ્વાદન કરી શકાય તેમને રસ કહે છે, જેવી રીતે દૂધ, દહીં, ઘી આદિ સે ને ત્યાગ રસપરિત્યાગ કહેવાય છે.
(૫) એકાન્ત, શારીરિક વ્યાઘાતથી વર્જિત, સૂક્ષમ અને રધૂળ પ્રાણિ
