________________
दीपिका - नियुक्ति टीका अ. सू.७७ चतुर्विधशुवलध्यानस्य स्थाननिरूपणम् ५५७ चतुर्विधं खलु शुक्लध्यानम् पृथक्ताविकि-वितर्क सूक्ष्म क्रियाप्रतिपाति-समुच्छिन्नक्रियाऽनिवर्तिरूपं यथाक्रमं क्रमश स्त्रियोगे-कयोग- काययोगायोगानां भवति । तथा च कायवाङ्मनोयोगत्रय सहितस्य पृथक्त्ववितर्करूपं प्रथमं शुक्लध्यानम् एकयोगस्य योगसंक्रमणकाले कायादि योगान्यतमयोगसहितस्य एकल वितर्करूपं द्वितीये शुक्रुध्यानम् । कययोगस्य - काययोगसहितस्य निरुद्र मनोवाग्योगस्य क्रियातिपातिरूपं तृतीयं शुक्लध्यानम् । अयोगस्य योगरहितस्य तु समुच्छिनक्रियानिवर्तिरूप चतुर्थ शुक्लध्यानं भवतीति भावः | एवञ्च - मनोवाक्कायानामष्टमेनात्मप्रदेशपरिस्पन्दरम् आत्ममदेशचलनरूपं प्रथमं प्रवक्त्वविचारं नाम शुक्लध्यानं भवति । तथाविधत्रियोगेषु मध्ये
पृक्वतिर्क, एकत्ववितर्क, सूक्ष्मक्रियानिवर्ति और समुच्छिन्न क्रिया - अप्रतिपाती नामक शुक्लव्धान क्रम से तीनों योगों वाले को, एक योग वाले को, काययोग वाले को और अयोगी को होता है। अर्थात् काययोग वचनयोग और मनोयोग से सहित मुनि को पृथक्त्व वितर्क नामक प्रथम शुक्लध्यान होता है । एक योग वाले को अर्थात् काययोग आदि में से किसी भी एक योग वाले को एकत्व वितर्क शुक्लध्यान होता है। जिसने पचनयोग और मनोयोग का सर्वथा निरोध कर दिया है और जिसमें सिर्फ काययोग ही शेष रह गया है, सूक्ष्मक्रिय - अनिवर्तिध्यान होता है और अयोगी को समुच्छिन्न क्रिअप्रतिपती नामक चौथा शुक्लध्यान होता है ।
इस प्रकार जत, पचन और काय के निमित्त से आत्मप्रदेशों में चंचलता जिल ध्यान में रहती है, वह पृथक्त्व वितर्क विचार शुक्ल
પૃથતિ, સૂક્-કિય નિત્તિ અને સમુચ્છિન્નક્રિયા—અપ્રતિપાતી નામક શુકધ્યાન કમથી ત્રણે ચેગવાળાને એક ચેાગવાળાને કાયચાગવાળાને અને અયોગીનેહુંય છે અર્થાત કાયયોગ વચનયોગ અને સનાયાગથી સહિત મુનિને પૃથ્રવિત નામક પ્રથમ શુ લધ્યાન હૈાય છે એક ચાગ વાળને અર્થાત્ કાયયોગ આદિમાંથી કેઇ પણ એક ચેગવાળાને એકત્વવિતક શુકલધ્યાન હૈાય છે. જેમણે વચનયેાગ અને મનેાચેગના સર્વથા નિરોધ કરેલ છે અને જેમનામાં માત્ર કાયયેાગ જ શેષ રહી જવા પામેલ છે તેને સૂક્ષ્મ ક્રિય-અનિવૃત્તિ ધ્યાન હોય છે અને અયોગીને સમુચ્છિન્નક્રિય—અપ્રતિ પાતી નામક ચેાથું શુકલધ્યાન હાય છે.
આ રીતે મન, વચન અને કાયાના નિમિત્તથી આત્મપ્રદેશમાં ચ‘ચળતા જે ધ્યાનમાં રહે છે, તે પૃથકવિતર્ક સુવિચાર શુકલધ્યાન છે. ત્રણે ચેગા
