________________
दीषिका-नियुक्ति टीका अ.स्पू.७१ आत्त ध्यानं क भवतीतिनिरूपणम् ५१,५ च्चतुर्विध मार्तध्यान भवतीति मतिपादयितुमाह-तं च-अविरय' इत्यादि । तच्च पूर्वोक्वं चधि मातध्यानम्-अविरत, देशविरस, प्रमत्तसंयवानां भवति, सत्राऽ. विरताः असंयत सम्यग्दृष्टयन्सा ग्राह्याः। देशविरतास्तु-संयतासंयताः अबसेयाः । प्रमन संयताः पञ्चदशदेश समादोपेका क्रियाऽनुष्ठायिनोऽवगन्तव्याः तत्राऽविरतदेशविरतानां चतुर्विध माध्यानं भवति, असंयमपरिणामोपेतत्वाल, प्रमत्तसंयवानान्तु-अप्राप्तप्रियवस्तुसंप्रयोगचिन्तारूपम्, चतुर्थनात ध्यानं वर्जयित्वा शेषमार्तध्यान त्रयं प्रमादोदयाद्रेकात् कदाचित् सम्भवति, कदाचिन्नापि सम्पत्तीति भावः ७१।
तत्वार्थनियुक्ति:-पूर्व ताददू-आध्यानस्वरूपं सभेदं शरूपितम्, सम्प्रति का निरूपण किया गया, अब यह बतलाते है कि यह चार प्रकार का आर्तध्यान किस-किस को होता है ?---
पूर्वोक्त चार प्रकार का आत ध्यान अविरत, देशविरत और प्रवत्त संयत को होता है। यहां अविरत' शब्द से असंयत सम्पष्टि तक का ग्रहण करना चाहिए । एकदेश संपनी यहासंयत कहलाते हैं । प्रमाद से युक्त महाव्रतधारी साधु प्रमत्त संयत कहलाते हैं।
इनमें से अविरत और देशविरत में चारों प्रकार का आतध्यान पाया जाता है, क्योंकि उनमें असंयम रूप परिणाम होते हैं । प्रमत्तसं. यतों में प्राप्त प्रियवस्तु सम्प्रयोग चिन्ता रूप अर्थात् काम्भोगों की अभिलाषा रूप चौथे आर्तध्यान को छोडकर शेष तीन आर्तध्यान प्रमाद के उद्रेक से कभी-कभी पाये जाते हैं, और कदाचित् नहीं भी होते हैं।७१।
तत्वार्थनियुक्ति---परले आर्तध्यान के स्वरूप और भदों का कथन ભેદનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હવે એ બતાવીએ છીએ કે આ ચારે પ્રકારના આર્તધ્યાન કેને કેને થાય છે ?
પૂર્વોકત ચાર પ્રકારના આ ધ્યાન અવિરત દેશવિરત અને પ્રમત સંયતને થાય છે. અહી અવિરત શબ્દથી અસંયત સમ્યક દ્રષ્ટિ સુધીનું ગ્રહણ કરવું જોઈએ. એક દેશ સંયમી સંયતાસંયત કહેવાય છે પ્રમાદથી યુકત મહાવ્રતધારી સાધુ પ્રમત્ત સંયત કહેવાય છે.
આમાંથી અવિરત અને દેશવિરતમાં ચારે પ્રકારના આર્તધ્યાન જોવામાં આવે છે કારણકે તેમનાં અસંયમ રૂપ પરિણામ હોય છે. પ્રમત્તસંવતેમાં અપ્રાપ્ત પ્રિય વસ્તુ સાગ ચિન્તા રૂપ અર્થાત્ કામોની અભિલાષા ૨૫
થા આધ્યનને છેડીને શેષ ત્રણ આનંદથાન પ્રમાદના ઉદ્રેકથી કઈ કઈ વાર જોવા મળે છે અને કદાચિત્ ન પણ હોય છે ૭૧ તવાથનિર્યુકિત-પહેલા આર્ત ધ્યાનના સ્વરૂપ અને ભેદનું કથન કરવામાં
