________________
दीपिका - नियुक्ति टीका २.७ ६.७६ अन्तिमद्रयं शु. कस्य भवतीतिप्ररूपणम् ५५३ भवति । समुच्छिन्न क्रिषाऽपतिपातिरूपं चतुर्थ शुक्रुध्यानन्तु - अयोगिनो वीतराग harat भवति । तस्य चतुर्दश गुणस्थानवर्तित्वात् समुच्छिन्ना-विनष्टा सुक्ष्माsft क्रिया उच्छवासादिका यत्र तत् समुच्छ्न्निकिम् तच्च तत् अपविपाति अनु परतिशीकमिति समुच्छिन्न क्रियातिपातिनामकं चतुर्थ शुक्लध्यान मुच्यते ॥७६
तत्वार्थनियुक्ति:- पूर्व खावत् प्रथमद्वयं शुक्रुध्यानं प्रतिपादितम्, सम्पति चरमद्वयं शुक्लध्यानं प्रतिपादयितुमाह-चरण वे केवलिस' इति चरमे अन्तिमे द्वे शुक्लध्वाने सक्ष्म क्रियानिवर्ति- समुच्छिन्नक्रियापतिपातिरूपे केवलिनः क्रमः सयोगिक्षेत्र लिनः अयोगिकेवलिनश्च भवतः न तु छद्यस्थस्य तत्र - सयोगिवीतरागकेवलिन त्रयोदश गुणस्थानवर्तित्वात् सुक्ष्मक्रियाऽनिवर्ति रूपं तृतीयं शुक्रानं भवति, अयोगि केवलन तु चतुर्दश गुणस्थावर्तिस्वात
समुच्छिन्न क्रिया अप्रतिपाती नामक चौथा शुक्लध्यान अयोगी केवली को होता है, जो चौदहवें गुणस्थान में होते हैं। जिस ध्यान में उच्छवास आदि सूक्ष्म क्रिया भी निरुद्ध हो जाती है और जो अि पाती होता है, वह समुच्छिन्न क्रिया प्रतिपाली नामक चौथा शुक्लध्यान कहलाता है || ७६ ||
तच्चार्थनियुक्ति-दो प्रारंभ के शुक्लध्यानों का निरूपण किया जा चुका अब अन्तिम दो का निरूपण करते हैं
अन्तिम दो शुक्लध्यान सूक्ष्मक्रियानिवर्ति और समुच्छिन क्रियाअप्रतिपाति क्रमशः योग केवली और अयोग केवली को होते हैं, छद्मस्थ को नहीं होते । इनमें से लोग केवली तेरहवें गुणस्थान में होते हैं. ः क्रियानिवर्ति नामक तीसरा शुक्लध्यान होता है और प्रयोग के थलो चौदहवें गुणस्थान में होते हैं, इस कारण સમુચ્છિન્ન ક્રિયાઅપ્રતિપાતી નામક ચેાથુ શુકલધ્યાન ઋચાગ કેવળીને થાય છે જેએ ચૌઢમાં ગુરુસ્થાનમાં હેાય છે. જે ધ્યાનમાં ઉચ્છવાસ આદિ સૂક્ષ્મ ક્રિયા પણ નિરૂદ્ધ થઈ જાય છે અને જે અપ્રતિપાતિ હાય છે, તે સમુચ્છિન્ન ક્રિયાપ્રતિપાતી નામક ચેાથુ' શુકલ પાન કહેવાય છે. ૫૭૬lu
તત્ત્વાથ નિયુક્તિ--પ્રારંભના એ શુકલધ્યાને'નું નિરૂપણ કરવામાં આવી ગયુ,, હવે અતિમ એનું નિરૂપણ કરીએ છીએ-
અન્તિમ એ શુકલધ્યાન સૂક્ષ્મક્રિયાનિવૃત્તિ અને સમુચ્છિન્ન ક્રિયાપ્ર તિપાતી ક્રમશ: સયેન્ગ કેવળી અને અયાગ કેનળી ને ડાય છે, છાસ્થને હાતા નથી આામાંથી ઋચાગી કેવળી તેરમા ગુણાનમાં હોય છે આથી તેમને મક્રિયાનિવા નામક ત્રીજુ શુકલધ્યાન હાય છે અને અચેગીકેવળી ચોકમાં ગુણુસ્થાનમાં હોવાના કારણે તેમને સમુચ્છિન્નક્રિયા–અપ્ર
त० ७०
