________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ.७ १.६९ आध्यानस्य चातुर्विध्यम् ५०९ श्चिन्तनं संकल्प प्रबन्ध:-अमनोज्ञसंप्रयोगविप्रयोगस्मृतिरुच्यते १ अमऽनोज्ञमनसोऽपियम् तत्खलु-मनसः प्रतिकूलत्वान् सनसा न ज्ञायते इत्यमनोज्ञ मुच्यते, तच्याऽमनोझं वस्तु चे वन-मचेतनञ्च। तत्र-चे वनं कुत्सितरूपं दुर्गन्धशरीर दौर्भाग्यादि सहितं कलत्रादिकम् भरजासाधुत्पादक शुद्वेग मनकं शत्रुपर्प व्याघ्रादिकच, परपयुक्तं विपशस्त्ररुण्टकादिक मचेतनं वोध्यम् सेप पीडा कारकत्वात्, इत्येवं तावत् प्रथमम् आर्तध्यान सनिष्टसंयोगरूपममनोज्ञ विप्रयोगरूपं वोयम् १ द्वितीयं तावत्-मनोज्ञविभयोगसंप्रयोगचिन्तनरूपम् आर्तमान पनो पेष्टहा शब्दादेः पुत्रकल धनादेवी विषयोगे-चिरहे सति वसंमयोगाय-तत्माप्तये चिन्तनम् विवारपवन्या-पनोज्ञभियोगसंप्रयोग चिन्तन मुच्यते २ अथ तृतीय मार्तध्यानं ताबद्-आतङ्कसंप्रयोगविप्रयोग चिन्तारूपम्, आतङ्को रोगः तस्य वातादि प्रकोपजनितरुप्प संमयोगे समुत्पन्ने छुटे' ऐला बार बार चिनन करना मनोज्ञ सम्प्रयोग वियोग स्मृति नामक आर्तवान कहलाता है। जो मन को प्रिय न लगे वह अमनोज्ञ। अमनोज वस्तु चेतन नी होती है और अचेतन श्री' चेतन जैसे-कुरूपा, दुर्गन्धित शरीर काली एवं असुन्दर पत्नी आदि तथा भय और त्रास जनक शत्रु, लप, व्य ध्र आदि अचेतन अमनोज्ञ, जैसे-विच, शत्र, कंटक आदि, क्योंकि ये सब पीडाफारक होते हैं।
दूसरा आर्तध्यान मनोज्ञ विप्रयोग संप्रयोग रत्त है। इसका अर्थ है-प्रमोज अर्थात् इष्ट शब्द आदि एवं पुन, कलत्र, एल आदि का विशेग होने पर उनके संयोग के लिए चिन्ता करना।
तीसरा भेद आतंक सम्प्रयोग विप्रगोग चिन्ता है। यहां आतंक का अर्थ है शेग, वात आदि के प्रकोपले शेग के उत्पन्न होने पर उसके ચિન્તન કરવું અમને સમ્પયોગ વિપ્રગસ્મૃતિ નામક આધ્યાન કહેવાય છે. જે મનને પ્રિય ન લાગે તે અમનોજ્ઞ અમનેણ વરતુ ચેતન પણ હોય છે અને અચેતન પણ, ચેતન જેમકે કુરૂપ દુર્ગધિત શરીરવાળી અને અસુંદર પત્ની વગેરે તથા લય અને ત્રાસજનક શત્રુ, સાપ વાઘ વગેરે અચેતન અમનોજ્ઞ જેવાકે ઝેર શસ્ત્ર, કાટ વગેરે કારણકે આ બધા દુઃખદાયક હોય છે.
બીજુ આનંદધાન મનેઝ વિપ્રયાગ સંપ્રગમૃતિ છે. આનો અર્થ થાય છે મનોજ્ઞ અર્થાત ઈષ્ટ શબ્દ આદિ અને પુત્ર પત્ની ધન વગેરેને વિયોગ થવાથી તેમના સંગને માટે ચિન્તન કરવું.
ત્રીજો ભેદ આતંકસંપ્રગ વિપ્રયાગ ચિન્તા છે. અહી આંતકને અર્થ છે રેગ વાયુ આદિના પ્રપથી રોગના ઉત્પન્ન થવાથી તેના વિગતે માટે
