________________
तत्त्वार्यसूत्रे सपराय-यथाख्यातेति चतुश्चारित्रिणः २, केचिद-मामायिक छेदोपच्यापनीयपरिहारनिशुद्धिक सूक्ष्मसंपराय ययाख्याते विपञ्च चारित्रिणः ३, इति।
"परस्मि समाए, ५च्छुकृष्णेण लिज्जा पापणा ।
पुवाणलर चरणे, लि-बउझम-पंचन-लेणं ॥१॥ इति छाया-चरणे यथाख्याते, प्रत्युत्पन्लेन सिध्यति नयेन ! पूर्वान्दचरणे, त्रि-चतुष्का-पश्चक गयेन ॥इति। तीर्थकर पुन: सामाजिक सक्षासंपाय यथाख्यात चारित्रिण एव सिद्ध्यन्तितो सप्तमं चारित्रद्वारम् ॥७॥
बुद्धत्वमाश्रित्य कीदृशा बुद्धा सिद्ध्यन्ति ? स्वयंयुद्धाः प्रत्येक बुधाः बुद्धनोधितावा मिद्धयन्ती नि सन्न क्ष बुद्धा-स्त्रोत्र आत्मनैव बुद्धाः नान्येन बोधिताः-ले व तार्थकाराः तीर्थ करनामगोत्रोदयसमा उच्यते । प्रत्येक बुद्धाः-मन्येकमेव पात्मानं प्रति क्षिश्चिनिमित्तमाश्रित्य संजात जाति स्मसामायिक, छेदोषस्थानीय, परिहास विशुद्धिक वृक्षालाम्पराय और याख्यात्व इस प्रकार पांचों चरित्रों की आराधना करके सिद्ध होते हैं। कहा भी है-'प्रत्युत्पन्नमय की अपेक्षा पधाख्यान चात्रि में सिद्ध होते हैं पूर्वाचरित चास्त्रिों की अपेक्षा कोई तीन, कोई चार कोई पांच चारित्र ले सिद्ध होते हैं।' तीर्थ कर सामायिक, वृक्षासाम्परा और यथाख्यात चारित्र का आराधन करके ही सिद्ध होते है।
(८) बुद्धद्वार-बुद्धस्च की अपेक्षा शिा प्रकार के बुद्ध हिद्ध होते हैं ? स्वयंवुद्ध-जिन्हें परोपदेश के विना स्वयं ही बोध प्राप्त हुआ हो प्रत्येकबुद्ध-जिन्हें कोई चाल लिमित्त पापार बोध प्राप्त हुआ हो और वुद्ध बोधिश-ज्ञालीजनों ले उपदेश पाकर जिन्हें बोध प्राप्त हुआ हो. सिद्ध होते हैं। तीर्थ कर स्वयं बुद्ध ही होते हैं, उन्हें પસ્થાનીય, પરિહાર વિશુદ્ધિક, સૂમસામ્પરાય અને યથાખ્યાત એ રીતે પાંચે
રિત્રાની આરાધના કરીને સિદ્ધ થાય છે કહ્યું પણ છે પ્રત્યુનનયની અપેક્ષા યથાખ્યાત ચારિત્રમાં સિદ્ધ થાય છે અને પૂર્વોચરિત ચારિત્રની અપેક્ષા કેઈ ત્રણ કે ઈ ચાર અને કઈ પાંચ ચારિત્રથી સિદ્ધ થાય છે. “તીર્થ કેર સામાયિક. સસ્મસામ્પરાય અને યથાખ્યાત ચારિત્રની આરાધના કરીને જે સિદ્ધ થાય છે.
(૮) બુદ્ધકાર–બુદ્ધવની અપેક્ષા કયા પ્રકારના બુદ્ધ સિદ્ધ થાય છે? સ્વયં બુદ્ધ જેમને પપદેશ વગર સ્વયં જ બેધ પ્રાપ્ત થયો છે. પ્રત્યેક બુદ્ધ જેમને કંઇપત્ર નિમિત્ત મેળવી બાધ પ્રાપ્ત થયેલ હોય અને બુદ્ધ ધિત જ્ઞાની જનથી ઉપદેશ પામીને જેમને બાધ પ્રાપ્ત થયે હેય-સિદ્ધ થાય છે તીર્થકર સ્વયંબદ્ધ જ હોય છે, તેમને કોઈ પાસેથી બેધ પ્રાપ્ત કરવાની જરૂર પડતી
