________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.७ .५७ सामान्यतः सर्ववतभावनानिरूपणम् ४१५ परिग्रहवान् जनोऽपाप्मान-नष्टेषु धनादिवस्तुषु क्रमशोऽभिलाषा-रक्षणशोकोद्भवं दुःखमेव सर्वथा प्रायोति, तस्माद् अपरानेषु वस्त्रादिवस्तुषु प्राप्त्यभिलाषां कुर्वन् तदनासादयन् दुःखमे गाऽनुमति, सामेषु च तेषु राज-तस्कराऽनलदायादमूषिकादिभ्यो रक्षणे सतत शुद्विग्नः सन दु खामे प्रासादयति, विनष्टेषु च तेषु परिग्रहेषु तद्वियोगजनितोऽसहा स्मृत्यनुषगलक्षणः शोकानलः सन्तापयति. नितराम् , तस्मात्-तेषु परिग्रहेषु दु खमेव भावयतो जनस्व परिग्रह द् विरमो समझता है । इस कारण जो मैथुन में दुःख रूपत्ता की भावना करता है वह मैथुन से विरत हो जाता है।
इसी प्रकार धनादि में लमत्व रखने वाला परिग्रही जन धन आदि की अप्राप्ति में उसकी अभिलाषा जनित दुःख का अनुभव करता है, उसके प्राप्त होने पर उसकी रक्षा का दुःख उठाना है और रक्षा करते-करते भी जब उसका विनाश हो जाता है तो वियोग जन्य शोक का अनुभव करता है। जन धनादि प्राप्त नहीं होते और उनको प्राप्त करने की अभिलापा होती है तो दुःख का अनुभव होता है। जय उनकी प्राप्ति हो जाती है सब्द राजा, चोर, अग्नि, मूषिक और भागीदारों आदि से रक्षा करने में उद्विग्न होकर दुःख का ही अनुभव करता है। और जब वह धन आदि नष्ट हो जाता है तो उसके वियोग की असह्य शोकाग्नि उसे सन्तप्त करती है। अतएच परिग्रह में दुःख ही है, ऐसी भावना करने वाला पुरुष परिग्रह से उपरत होजाता है। સમજે છે. આ કારણે જે થુનમાં દુઃખરૂપતાની ભાવના કરે છે તે મૈથુનથી વિરત થઈ જાય છે.
એવી જ રીતે ધનાદિમાં મમત્વ રાખનાર પરિગ્રહીજન ધન વગેરેની અપ્રાપ્તિમાં તેની અભિલાષાનું દુઃખ અનુભવે છે, તેની પ્રાપ્તિ થવાથી તેના રક્ષણનું દુખ ભોગવે છે અને રક્ષણ કરવા છતાં પણ જ્યારે તેને વિનાશ થઈ જાય છે ત્યારે વિચગજન્ય શાકનો અનુભવ કરે છે. જ્યારે ધન આદિ પ્રાપ્ત થતા નથી અને તેમને મેળવવાની અભિલાષા થ ય છે ત્યારે દરખરો અનુભવ થાય છે. જ્યારે તેમની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે ત્યારે રાજા, ચેર, અગ્નિ ઉંદર અને ભાગીદારો વગેરેથી તેનું રક્ષણ કરવામાં “ઉદ્વિગ્ન થઈ દુખ જ અનુભવ કરે અને જ્યારે તે ધન આદિ નષ્ટ થઈ જાય છે ત્યારે તેના વિયેગનો અસહ્ય શેકાન તેને પ્રજવાળે છે આથી પરિગ્રહમાં દખ જ છે. એવી ભાવના રાખનાર પુરૂષ પરિગ્રહથી મુક્ત થઈ જાય છે,
त० ५४
में दुःख असह्य शोकाग्नि आदि नष्ट हो जा
