________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.७ स्कू.५९ चारित्रभेदनिरूपणम् कालादारभ्य मरणकालपर्यन्तं तिष्ठति प्रथमाऽन्यतीर्थकृतो शिष्याणां सामान्य सामायिकपर्यायाछे दो विशुद्धतरसर्वसावधयोगविरतो समस्थानं विविक्ततरमहाब्रतारोपणं छेदोपस्थापनीयचारिजम् । पूर्वपर्यायच्छेदे सति-उत्तरपर्यायेउपस्थापनम्, तच्चापि द्विविधम् निरतिचारसातिचार भेदतः, तत्र-शिक्षकस्य निरविचार छेदोषस्थापनीयमधीत विशिष्टाऽध्ययन विदो मध्यनतीर्य करशिष्यो बा यदा-चरमतीर्थकरशिष्याणां सविधे-उपतिष्ठते, सातिचार छेदोषस्थापनीयन्तु विनिष्टमूलगुणस्य पुनर्वतारोपणाद्भवति । तथा वे-तदुमयमपि सातिचार निरतिमें यावज्जीविक समाधिकचारित्र होला है। वह दीक्षा अंगीकार करने के समय से लगायार भरणकाल पर्यन्त रहता है। प्रथम और अन्तिम तीर्थशरों के शासन में शिप्यों के सामान्य पर्याय का छेद होना, विशुद्धतर सर्वलावद्ययोगविरति में स्थित होना और विविक्ततर महावनों में आशेषण करना छेदोषस्थापनीषचारित्र कहलाता है। तात्पर्य यह है कि पूर्व प य का छेद होकर उत्तर पर्याय में स्थापित करना छेदोपस्थापन है । उसके भी दो भेद हैं-निरतिचार और सातिचार । जिसने विशिष्ट अध्ययन का अध्ययन कर लिया है उसको तथा जय मध्यम तीर्थंकर का कोई शिष्य चरम तीर्थकर के शिष्यों के पास जाता है लस निरतिचार छेदोपस्थापन चारित्र कहलाता है । जिस साधु का मूलगुण नष्ट हो जाता है उस्ले पुनः प्रव्रज्या देकर व्रतों में आरोपित किया जाना सालिचार छेदोपस्थापन चारिन है। इन कारण यह दोनों अर्थात् नालिचार और निरतिचार छेदोपस्थापन चारित्र प्रथम રોના શાસનમાં ચાવજજીવિક સામાયિક ચારિત્ર થાય છે તે દીક્ષા અંગીકાર કરવાના સમયથી માંડીને મરણકાળ પર્યત રહે છે. પહેલા અને છેલ્લા તીર્થકરોના શાસનમાં શિષ્યના સામાન્ય પર્યાય છેદ, વિશુદ્ધતર થવે, સર્વસાવદ્ય યોગ વિરતિમાં સ્થિત હોવું અને વિવિક્તાર મહાવ્રતમાં આરો પણ કરવું દેપસ્થાપનીય ચરિત્ર કહેવાય છે તાત્પર્ય એ છે કે પૂર્વપર્યાયમાં સ્થાપિત કરવું છેદે પસ્થાપન છે. તેના પણ બે ભેદ છે-નિરતિચાર અને સાતિચાર જેણે વિશિષ્ટ અધ્યયનને અભ્યાસ કરી લીધા છે તેને તથા જ્યારે મઘમતીર્થકરને કઈ શિષ્ય ચરમતીર્થકરના શિષ્યોની પાસે જાય છે ત્યારે નિરતિચાર છેદેપસ્થાપન ચારિત્ર કહેવાય છે. જે સાધુનો મૂળગુણ નષ્ટ થઈ જાય છે તેને ફરીવાર દીક્ષા આપીને તેમાં આરેપિત કરવું સાતિચાર છે પસ્થાપનચારિત્ર છે. આથી આ બંને અર્થાત સાતિચાર અને નિરતિચાર
