________________
३५२
तत्त्वार्थसूत्रे पञ्चातिचारा: महपिताः सम्पति-यथाक्रमप्राप्तस्य द्वादशवतापेक्षया सप्तमस्य गुणव्रतापेक्षया द्वितीयस्योपभोगपरिमोगपरिमाणवतस्य सचित्ताहारादिकान् पञ्चाविचारान् नरूपयितुमाह-उवभोगपरि भोगपरिमाणस्स सचित्ताहाराइथा पंच अइयारा' इति, उपभोगपरिमोगस्य, तत्र-उप मोगा-वस्तुनः सकृद् व्यवहारः-अशनपानस्त्रक्चन्दनादिभोगरूपः। परिभोगो-वस्तुनः पुनः पुनव्यवहारः वस्त्राभूषणादिभोजः तयोः- परिमाणकरणम् उपयोगपरिभोगपरिमाणस् उपभोगपरिमोगो द्विविधः, योजनता-कर्मतश्च,-भोजनतः उपभोग परिभोगस्याऽशनपानखादिमस्वादिमस्त्रालङ्कारादिकस्य परिमाणकरणरूपस्य सप्तमत्रतस्य सचित्ताहारादिका:-सचित्ताहार:-१ आदिना-सचित्त प्रतिवद्धाहारः २ अपक्चौपधिमक्षणम्-३ दुष्पकवोपधिमक्षणम्-४ तुच्छोपविभक्षणम्-५ इत्येते आदि पांच अतिचार पतलाए गए हैं, अप क्रमप्राप्त, वारह व्रतों की अपेक्षा दूसरे उपभोगपरिमाणवत के सचित्ताहार आदि पांच अतिचारों का कथन करते हैं
उपभोगपरिभोगपरिमाणवत के पांच अतिचार हैं । जो वस्तु एक चार भोगी जाय वह उपभोग कहलाती है, जैसे अशन, पान, माला, चन्दन आदि और जो वस्तु बार-बार भोगी जाय उसे परिभोग कहते हैं, जैसे-वस्त्र, आभूषण आदि । इन दोनों का परिमाण करना उपभोगपरिओगपरिमाण कहलाता है। उपभोगपरिभोग दो प्रकार का है-भोजन से और कर्म से । इनमें से भोजनले जो उपभोग परिभोग है और अशन, पान, खादिम, स्वादिन, वस्त्र, अलंकार आदि का परिमाण करना जिसका लक्षण है, उस्ल सातवें व्रत के पांच अतिचार -(१) सचित्ताहार (२) सचित्तप्रतिबद्धाहार. (३) अपक्वौषधि भक्षण પાંચ અતિચાર બતાવવામાં આવ્યા છે હવે કેમપ્રાપ્ત, બાર વ્રતોની અપેક્ષા
તમાં અને ગુણવ્રતની અપેક્ષા બીજા ઉપભેગપરિગ પરિમાણ વ્રતના સચિત્તાહાર આદિ પાંચ અતિચાનું કથન કરીએ છીએ
ઉપગપરિગ પરિમાણ વ્રતના પાંચ અતિચાર છે જે વસ્તુ એકવાર ભોગવી શકાય તે ઉપભોગ કહેવાય છે જેમ કે અનાજ, પાણી, માળા, ચન્દન વગેરે જે વસ્તુ વારંવાર ભેગાવી શકાય તેને પરિભેગ કહે છે. જેમ કે–વસ્ત્ર-આભૂષણ આદિ આ બંનેની મર્યાદા બાંધવી ઉપગપરિભેગ પરિમાણ કહેવાય છે. ઉપગપરિગ બે પ્રકારના છે–ભજનથી અને કર્મથી–આમાંથી ભેજનથી જે ઉપભેગ પરિગ છે અને અશન, પાન, ખાદિમ, રવાદિમ, વસ્ત્ર, અલંકાર વગેરેનું પરિમાણ કરવું જેનું લક્ષણ છે તે સાતમાં વ્રતના पांय मतियार छ-(१) सचित्ताडा२ (२) सथित्तप्रतिमद्धाहार (3) अ५४
