________________
D
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८ सू.३७ मोक्षमार्गस्वरूप निरूपणम् ७२७ गुणनिर्जरा भवतीति प्रोक्तम्, सा च-सम्यग्दर्शनादिरूपमोक्षमार्गाश्रयणेनैव भवतीति मोक्षमार्गस्वरूपं निरूपयितुमाह-'लम्मदसण' इत्यादि । सम्यग्दर्शन- " ज्ञानचारित्राणि तपश्च, सम्यग्दर्शनं-सम्यग्ज्ञान-सम्यक् चारित्रं- तपश्चेत्येतच्च । तुष्टयं समुदितं मोक्षमार्गः मुक्तिसाधनं वर्तते, तत्राषि-सम्यग्दर्शन मोक्षसाधनेषु । प्रधानं साधन मस्तीति सूचयितुं सर्वप्रथमं सम्यग्दर्शनपदोपादनं कृतम् । एवञ्च सम्यग्दर्शन ज्ञानचारित्रवत् तपोऽपि मोक्षसाधनं बोध्यम्, अतएव-पोऽपि मोक्षमार्गतयोपातं तच्च-तपो द्वादशविधम् वायाभ्यन्तरभेदभिन्नं बोध्यम् । सम्यग्दर्श तावत्-येन रूपेणाऽनादि सिद्धाः जीवादियदार्थाः सन्ति तेन रूपेण । तीर्थकृद्भिः प्रतिपादिते तत्वार्थे-तदविपरीताभिनिवेशराहित्येन श्रद्धानं सम्यग. स्थानों में उत्तरोत्तर असंख्यातगुणी लिर्जर होती है वह निर्जरा सम्यग्दर्शन आदि मोक्ष मार्ग का अवलम्बन लेने ले ही होती है, अत एव मोक्षमार्ग का निरूपण करने के लिए कहते हैं
सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान, सम्पक्चारित्र और (लम्रक) तप, यह चारों मिलकर मोक्ष का मार्ग हैं। इन चारों में सम्यग्दर्शन प्रधान मोक्ष-साधन है, यह सूचित करने के लिए सर्वप्रथम सम्पग्दर्शन, पद का प्रयोग किया है । सम्यग्दर्शन ज्ञान और चारित्र के समान तप भी मोक्ष का मार्ग है अतएव उसका भी यहां ग्रहण किया गया है । तप के बारह भेद हैं-छह बाह्य तप और छह आभ्यन्नर तप ।
जिस रूप में अनादि सिद्ध जीवादि पदार्थ हैं, उसी रूप में तीर्थ करों द्वारा प्रतिपादित तत्वार्थ पर श्रद्धा रखना, उनके विषय में ઉત્તરોત્તર અસંખ્યાત-અસંખ્યાતગણી નિર્જરા થાય છે. તે નિર્જરા સમ્યગ્દર્શન આદિ મોક્ષમાર્ગને આધાર હોવાથી જ થાય છે, આથી મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ કરવા માટે કહીએ છીએ
સામ્યગ્દર્શન સમ્યજ્ઞાન સમ્યગૂચારિત્ર અને (સમ્યફ) તપ આ ચારે મળીને મોક્ષને માર્ગ બને છે. આ ચારેયમાં સામ્યદર્શન પ્રધાન મે ક્ષ સાધન છે, એ સૂચિત કરવા માટે સર્વ પ્રથમ સમ્યક્દર્શન પદને પ્રગ કરવામાં આવ્યું છે સમ્યક્દર્શન જ્ઞાન અને ચારિત્રની માફક તય પણ મોક્ષ ને માર્ગ છે આથી તેનું પણ અહીં ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું છે તપના બાર ભેદ છે છે બાધતપ અને છ આભ્યન્તર તા.
જે સ્વરૂપે અનાદિસિદ્ધ જીવાદિ પદાર્થ છે તે જ સ્વરૂપે તીર્થકર દ્વારા પ્રતિપાદિત તત્વાર્થ પર શ્રદ્ધા રાખવી તેમના વિષયમાં કઈ પ્રકારને વિપરીત
