________________
૭૪
तत्त्वार्थ सूत्रे
विना न भवन्ति चरणगुणाः । अगुणिनो नास्ति मोक्षो नास्त्य मोक्षस्य निर्वाणम् ॥ १॥ इति, सम्यक्त्वं तावत्-त्रिविधं भवति, दर्शनसम्यक्त्वम्, ज्ञानसम्यक्त्वम्, चारित्र. सम्यक्त्वश्वेति । उक्तश्च स्थानाङ्गे ३ स्थाने ४ उद्देश के - 'तिविहे सम्मे पण्णसे, तं जहा - नाणलम्मे दंसणसम्मे चरितसम्मे' इति, त्रिविधं सम्पक्वम्प्रज्ञप्तम्, तद्यथा-ज्ञानसम्यक्त्वम्, दर्शनसम्यक्त्वम्, चारित्रसम्यक्त्वम्, इति । तत्रापि सम्यग्दर्शनं द्विविधम्भवति । निसर्गसम्यग्दर्शनम् - अभिगमसम्यग्दर्शनश्चेति । तत्र - निसर्ग सम्यदर्शनमपि द्विविधम् प्रतिपाति च - अप्रतिपाति चेति । एवम् अभिगमसम्यग्दर्शनमपि द्विविधम्, प्रतिपाति च अप्रतिपातिचेति । उक्तश्च स्थानाने २ स्थाने १ उद्देशे - 'सम्पदंसणे दुबिहे पणत्ते, तं जहा णिसग्ग
'जो सम्यग्दर्शन से रहित है उसे ज्ञान नहीं होता और ज्ञान के अभाव में चारित्र रूप गुण अथवा चारित्र अर्थात् सूत्रगुण और गुण अर्थात् उरगुग नहीं होते। गुगहीन को मोक्ष प्राप्त नहीं होता और मोक्ष प्राप्त हुए बिना निर्वाण प्राप्त नहीं होता ॥ १ ॥
सम्यक्त्व तीन प्रकार का है- दर्शनसम्यक्त्व, ज्ञानसम्यक्त्व, और चारित्र सम्यक्त्व | स्थानांग सूत्र के तीसरे स्थानक के चौथे उद्देशक में कहा है- 'म्पत्य तीन प्रकार का है - ज्ञान सम्यक्त्व, दर्शनसम्यक्श्व और चारित्रम्यक्त्व । ' इसमें भी सम्यग्दर्शन दो प्रकार का हैनिसर्ग सम्पग्दर्शन और अभिगम सम्यग्दर्शन । निसर्ग सम्यग्दर्शन भी प्रतिपाती और अप्रतिपाती के भेद से दो प्रकार का है। इसी प्रकार प्रतिपाती और अप्रतिपाती के भेद से अभिगम सम्यग्दर्शन भी दो प्रकार का है । स्थानांग सूत्र के दूसरे स्थान के प्रथम उद्देशक में कहा
જે સમ્યક્દશનથી રહિત છે તેને જ્ઞાન લાધતું નથી અને જ્ઞાનના અભાવમાં ચારિત્ર રૂષ ગુણુ અથવા ચારિત્ર અર્થાત્ મૂળગુણુ અને ગુણુ અર્થાત્ ઉત્તરગુર્થી હેતાં નથી નિર્ગુણને મેાક્ષ પ્રાપ્ત થતા નથી અને મેક્ષ પ્રાપ્ત થયા વગર નિર્વાણ પ્રાપ્ત થતું નથી
સમ્યકત્વ ત્રણ પ્રકારનું છે-દનસમ્યકવ, જ્ઞાનસમ્યકત્વ અને ચારિત્રસમ્યકત્વ. સ્થાનાંગસૂત્રના ત્રીજા સ્થાનકના ચેાથા ઉદ્દેશકમાં કહ્યું છે સમ્યકવ ત્રણ પ્રકારના છે જ્ઞાનસમ્યક્ત્વ, દનસમ્યકત્વ અને ચરિત્રસમ્યક્ત્વ એમા પશુ સમ્યગ્દર્શન એ પ્રકારના છે-નિસગ સમ્યક્દર્શન અને અભિગમ સમ્યગ્દર્શન નિસ સમ્યકૂદન પણ પ્રતિપાતી અને અપ્રતિપાતીના ભેદથી એ પ્રકારના છે. એવીજ રીતે પ્રતિપતી અને અપ્રતિપાતીના ભેદથી અનિગમ સમ્યકૂદ ન પણ એ પ્રકારનું છે, સ્થાનોંગ સૂત્રના ખીજા સ્થાનના પ્રથમ ઉદ્દેશકમાં કહ્યું છે. સમ્યક્
