________________
ર
तच्चार्थसूत्रे नि पञ्चभिः पञ्चधा क्रमात् । महाव्रतानि लोकस्य साधयन्त्यव्ययं पदम् ||७|| इति, तपस्तावद्-बाह्याभ्यन्तरभेदेन द्वादशविधम्, तथा च द्वादशविधं खलु तपो मोक्षसा धनं वर्तते, एवञ्च सम्यग्दर्शन सम्यग्ज्ञानसम्यक् चारित्र तपांसि इत्येतचतुष्टयं खलु दण्डचक्रचीवरन्यायेन सम्मिलितमेव मोक्षसाधनं भवति नतु तृणारणिमणिन्यायेने ति बोध्यम् । उक्तश्चोत्तराध्ययने २८ अध्ययने १=३ गाथासु - 'मोक्खमग्गपदार्थों में भी मूर्छा होने से चित्त में विकलता उत्पन्न होती है ||६||
'प्रत्येक व्रत की पांच-पांच भावनाओं से भावित यह पांच महाव्रत साधकों को अव्यय पद (मोक्ष) प्रदान करते हैं ||७||
छह बाह्य और छह आभ्यन्तर तप मिलकर बारह होते हैं । ये यारह तप भी मोक्ष के साधन हैं । इस प्रकार सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान, सम्पक चारित्र और सम्यक् तप ये चारों दण्ड, चीवर के न्याय से सम्मिलित होकर मोक्ष के साधन हैं, अर्थात् जैसे कुमार का डंडा, चाक और चीवर मिलकर ही घट के कारण होते हैं, पृथक-पृथक नहीं, उसी प्रकार सम्यग्दर्शन आदि मिलकर ही मोक्ष के साधन होते हैं, पृथक्पृथक नहीं तृण, अरणि और मणी की तरह ये कारण नहीं हैं अर्थात् जैसे अग्नि अकेले तीनके से, अकेले अरणि न.मक काष्ठ से या अकेले मणी से उत्पन्न हो जाती है, वैसे अकेले सम्यग्दर्शन या ज्ञानादि से मुक्ति प्राप्त नहीं हो सकती ।
પણ મૂર્છા હૈાવાથી ચિત્તમાં વિકલતા ઉત્પન્ન થાય છે !! મૈં ।!
પ્રત્યેક વ્રતની પાંચ-પાંચ ભાવનાએથી ભાવિત આ પાંચ મહાવ્રત સર્કાને અવ્યય પદ (મેાક્ષ) પ્રદાન કરે છે !! છ !!
છ ખાદ્ય અને છ આભ્યન્તર તપ મળીને ખાર થાય છે આ માર તપ પણ મેક્ષના સાધન છે. આવી રીતે સમ્યક્દન સફ્જ્ઞાન સમ્યકૂચારિત્ર અને સમ્યક્ તપ આ ચારેય દ, ચક્ર માટીના ન્યાયથી સૃમ્મિલિત થઇને માક્ષના સાધન છે. અર્થાત્ જેવી રીતે કુંભારના ડાંટા ચાક અને માટી એ ત્રણે મળીને જ ઘડાના કારણ અને છે જુદા જુદા નહી એવી જ રીતે સમ્યકૂદન આદિ પણ મળીને મેક્ષના સાધન ખને છે, સ્વત ંત્ર સ્વતંત્ર નહી’ તૃણુ અગ્નિ અને જ઼િની માફક આ કારણુ નથી અર્થાત્ જેમ અગ્નિ એકલા તણખલાથી એકલા અણુિ નામક કાષ્ઠથી અથવા એકલા મણિથી ઉત્પન્ન થઈ જાય છે એવી રીતે એકલા સમ્યફૂદન અથના જ્ઞાનાદિથી મેક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી
1
