________________
दीपिका-नियुक्ति टीका म.८ ४.३६ निर्जरा सर्वेषां समाना विशेषरूपा वा ७२३ अपत्याख्यानकषायोदयविघ्न शाद खां नाधिगच्छति-नाऽपि-तत् पालनाय प्रयतते इत्पसावविरत सम्पष्टि रुच्यते । यथा कश्चित् पुरुषो न्यायोपार्जित. धनधान्यः प्रचुर भोगविलाप्सनु वसौन्दर्यसमुत्पन्नः सुकुलमुत्पन्नोऽपि दुरन्तद्यूतादि व्यसनजनिताऽपराधकबराजदण्डः संखण्डिताऽभिमानश्च दण्डपाशिक विंडरमानः स्वकं कुत्सितं कर्म स्वप्रतिष्ठापतिकूल जानन् स्वकुल सौन्दर्य सम्पदमि. लपन्नपि दण्डपाशिक समीपे किमपि वस्तुं न शक्नोति, तथैवायं जीनोऽबिरति कुत्सितकर्मकल्पां जानन् सुधोपमविरतिस्मुखसौन्दर्यलभिलपन्नपि दण्डपाशिकाल्पद्वितीयशपायाणां सकाशे व्रतोत्साहमपि कर्तुं न शक्नोति इत्यविरतसम्यग्दृष्टित्व अनुभवति अयं सध्यमिथ्यारण्यपेक्षयाऽसंख्येयगुणनिराशन विघ्न के सदूलाव से जले प्राप्त नहीं कर सकता और न उखका पालन करने का प्रयत्न ही करता है। जैले होई पुरुष न्यायपूर्वक धनोपाजन करता था, विपुल वैभव एवं सुखलाभग्री बोले उच्च परिवार में उत्पन्न हुआ, किन्तु संग दोष ले जु-भारी हो गया। जुमा खेलने के अपराध में उसे राजदण्ड का भागी होना पडा । उनका अभिमान खंडित हो गया। दण्डपाशिक उले सताते हैं। वह अपने कुकर्म को अपनी प्रतिष्ठा के प्रतिकूल समझता है और अपने कुल को प्रतिष्ठा को कायम रखने की अभिलाषा हरता है, मगर हण्डपाशिकों के सामने कुछ कर नहीं सकता, उसी प्रकार यह जी अविरक्ति को कुकर्म के समान समझता है और सुधा के समान निति के सुखसौन्दर्य की अभिलाषा करता है, किन्तु धडपाशिक के समान वित्तीय कषाय अप्रत्याख्यानाक्षरण के उदय के सामने उहती कुछ भी नहीं રૂપ વિઘના સદૂભાવથી તેને પ્રાપ્ત કરી શકતે નથી. તેમજ તેનું પાલન કરવાને પણ પ્રયત્ન કરતો નથી. જેમ કેઈ પુરૂષ ન્યાયપૂર્વક દ્રવ્યપાર્જન કરતા હોય વિપુલ, વૈભવ તથા સુખસામગ્રી સંપન્ન ઉચ્ચ પરિવારમાં ઉત્પન્ન થયા હોય પરંતુ સંસગ દષથી જુગાર રમવાના અપરાધ બદલ તેને રાજદંડના ભાગી થવું પડયું હોય તેથી તેનું અભિમાન ખંડિત થઈ જાય છે. દંડ પશ્વિક તેને સતાવે છે તે પિતાના કુકર્મને પિતાની પ્રતિષ્ઠાથી પ્રતિકુળ સમજે છે તેમજ પિતાના કુળની પ્રતિષ્ઠાને કાયમ રાખવાની અભિલાષા કરે છે. પરંતુ દંડપાશ્વિકે આગળ તે કશું કરી શકતો નથી. બરાબર એવી જ રીતે આ જીવ અવિરતિને કુકર્મની બરાબર સમજે છે અને અમૃત જેવી વિરતિના સુખસૌંદર્યની આકાંક્ષા સેવે છે પરંત દંડપશ્વિકની માફક દ્વિતીય કષાય અપ્રત્યાખ્યાનના ઉદયની આગળ તેન
