________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८ शु.३४ संसारव्युत्सर्गतपसः निरूपणम् ०७ संसारस्य नरकादि रूपस्य व्युत्सर्गः परित्याग स्तद्रूपं तपः खनु चतुर्विधं भवति, तद्यथा-नैरपिकसं सारव्युत्लगादि भेदतः। नैरपिकसंसारव्युत्सर्गतपः . १ आदिना-तियक्त सारव्यु सर्गसपा-मनुष्यासारव्युत्सर्गतपः-३ देवसंसारव्युत्स
तपश्च-४ इत्येवं चतुर्विध खनु संसारव्युत्सर्ग तपो भवति । तत्र-नैरयिक गति. रूपस्य संसारस्य परित्यागरूपं तपो नैरविकतार व्युत्सर्गतपो व्यपदिश्यते । एवं-तिर्यग्गति रूपल्या संसारस्य परित्यागरूपं तो निर्यग् संसारव्युत्सर्ग तपो व्यपदिश्यते । एवं मनुष्य गतिरूपस्य संसारस्व परित्यागरूपं तपो मनुप्यसंसारव्युत्सर्गतपो व्यपदिश्यते । एवं देवगतिरूपस्य संसारस्य परित्यागरूपं तपो देवसंसारव्युत्सर्गतपो व्यपदिश्यते ।। उक्तञ्चौषपातिक ३० छुन्ने-'हे कि तं भेदों का प्रतिपादन किया गया, अब दूसरे संसार व्युत्सर्ग तप की प्ररूपणा करने के लिए कहते हैं
नरक आदि स्वरूप वाले संसार का व्युर वर्ग अर्थात् परित्याग संसार व्युत्सर्ग कहलाता है। यह चार प्रकार का है (१) नैरपिक संसार व्युत्सर्ग (२) तिर्यकसंसार व्युत्लग (३) मनुष्य लार व्युटसर्ग और(४) देवसंसार व्युत्तर्ग। इनमें से नैराधिक गतिरूप संसार का परित्याग नैरयिक संसार धुत्सर्ग. तप कहलाता है। तिथंचगति रूप संसार का परित्याग तिर्थक लार व्युत्लग तप कहलाता है। मनुष्य गति रूप संसार का परित्याग मनुष्य ससार व्युत्तर्ण कहलाता है। देवगति रूप संसार का परित्याग देव संसार व्युत्सर्ग कहलाता है । औपपातिक सून के तीसवें सत्र में कहा हैપ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું હવે બીજા સંસારયુત્સર્ગ તપની પ્રરૂપણા કરવા માટે કહીએ છીએ
નરક આદિ સ્વરૂપવાળા સંસારનો વ્યુત્સર્ગ અર્થાત્ પરિત્યાગ સંસાર व्युत्सग ४ाय छे. ते या२ प्रारना छे-(१) नैयिससारयुत्सम (२) તિર્યકસંસારગ્રુત્સર્ગ (૩) મનુષ્યસંસારભુત્સર્ગ (૪) દેવસંસારયુત્સર્ગ આ માંથી નૈરયિકગતિરૂપ સંસારને પરિત્યાગ નૈરવિકસંસારબ્યુન્સર્ગ તપ કહેવાય છે તિર્યંચગતિરૂપ સંસારને પરિત્યાગ તિર્યંચસારવ્યુત્સગ તપ કહેવાય છે. મનુષ્ય ગતિરૂપ સંસારને પરિત્યાગ મનુષ્યસંસારબ્યુન્સર્ગ તપ કહેવાય છે. દેવગતિરૂપ સંસારનો પરિત્યાગ દેવસંસારગ્યુસર્ગ કહેવાય છે. ઔપપાતિક સૂત્રના ૩૦માં સૂત્રમાં કહ્યું છે–