________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ.७ रु. १० भगवतोऽहत्येकादशपरीषहाः ४२२३ ___ तत्त्वार्थनियुक्ति:-पूर्व तावत् संवरहेतुतया प्रतिपादितेषु क्षुत्पिपासादि बांविंशति विधेषु परीपहेषु सुक्ष्म साम्परायस्य शमक-क्षपका-ऽन्यतर संयंतस्ये, छमस्थवीतरागसंयतस्य च क्षुत्पिपासादय श्चतुर्दश परीपहा-सम्पति मरूपिताभगवतोऽहंतो जिनेन्द्रस्य एकादशपरी पहाः सम्भवन्तीति प्ररूपयितुमाह-'अरिइंते एगारस परीसहा' इति, अर्हति-भगवति तीर्थकृति-भवस्थ केवलिनि वेदनीय कर्मसभावात् तनिमित्ताः क्षुत्पिपासा शीतोष्णदंशमशकचर्याशय्या विध रोग तणस्पर्श मलरूपा एकादशविधाः परीषहाः सम्मवन्ति । पूर्वोक्तेषु चतु. दशविधेषु प्रज्ञाऽज्ञानऽलामरूपान त्रीन् परीषहान् विहाय क्षुत्पिपासादय एकादश परीपहा भवन्तीतिभावः । ज्ञानावरण-दर्शनावरण-मोहनीयान्तरायेष्वात्यन्तिक ग्यारह परीषह ही हो सकते हैं। तेरहवें और चौदहवें गुणस्थानवती सर्वज्ञ सर्वदशी एवं अनन्त चतुष्टय से सम्पन्न अर्हन्त ही वस्तुत: जिन हैं ॥१०॥.. . . तत्त्वार्थनियुक्ति-पहले क्षुधा-पिपासा आदि वाईस परीषहों के जय को संवर का कारण प्रतिपादन किया गाया था । अत: उपशमक एवं क्षपक सूक्ष्मसम्पराय संयत के तथा छदूमस्थ वीतराग.संयंत के क्षुधा पिपासा आदि चौदह परीषहों का सद्भाव बतलाया गया। । अब यह प्ररूपण करते हैं कि अर्हन्त भगवान् जिन में ग्यारह
परीषहों की सत्ता होती है'. भवस्थकेवली भगवान् अर्हन्त में वेदनीय कर्म का सद्भाव होने से उसके निमित्त से उत्पन्न होने वाले ग्यारह परीषह हो सकते हैं। पहले जो चौदह परीषहों के नामों का उल्लेख किया गया है, उनमें से प्रज्ञा, अज्ञान और अलाभ, इन तीन परीषहों को छोडकर क्षुधा पिपासा आदि ग्यारह परीषम होते हैं।
તત્વાર્થનિર્ચકિત- પહેલા ક્ષુધા-પિપાસા આદિ બાવીસ પરીષહેના વિજયેને સંવરના કારણ તરીકે પ્રતિપાદિત કરવામાં આવેલું છે આથી ઉપશમક અને ક્ષેપક સૂમસમ્પરાય સંયતના તથા છઘરથ વીતરાગ સંતના ક્ષુધા પિપાસા આદિ ચૌદ પરીષાને સદભાવ બતાવવામાં આવ્યો હવે એ પ્રરૂપણ કરીએ છીએ કે અહંત ભગવાન જિનેશ્વરમાં અગીયાર "५रीपानी सत्ता हाय छ
ભવસ્થ કેવળી ભગવાન્ અર્હતમાં વેદનીય કમને સદ્ભાવ હોવાથી, તેના નિમિત્તથી ઉત્પન્ન થનારાં અગીયાર પરીષહ હોઈ શકે છે. પહેલા જે ચૌદ પરીષહેના નામે ને ઉલલેખ કરવામાં આવે છે, તેમાંથી પ્રજ્ઞા, અજ્ઞાન અને અલાભ, આ ત્રણ પરીષાને છેડીને, સુધા પિપાસા આદિ અગીયારે ५रीष राय है.
