________________
9
दीपिका -निर्युक्ति टीका अ. ७ . ४२ अणुव्रतानां दिव्रतानां पञ्चातिचाराः ३२३ 'एकान्ते मित्र गुह्यं, यत्किमपि मन्त्रयत्सु मिथ्यादोषारोपोऽभ्याख्यानं रहस्यमाख्यातम् ॥४ ॥ 'निजत्री मित्रादीनां संभेदो ह्यमन्त्रप्रभृतेः - निजदारमन्त्रभेदो ज्ञातव्योऽथ मृषोपदेशः सः ॥५॥ यदभ्युदये निःश्रेयसे च सन्देहग्रस्त चित्तेन । पृष्टो मियोपदिशति तत्वार्थस्यापरिज्ञानात् ॥६॥ हरतादि कौशलेनानुकरणं यत्पराक्षरादीनाम् । परवश्चबुद्धया विज्ञेषा कूटलेखक्रिया सा ||७|| इति
(१) विचार किये बिना ही दूसरे पर मिथ्या दोषारोपण करना सहसाम्याख्यान अतिचार है, जैसे- तू चोर है, तू नी है इत्यादि । (२) एकान्त में मित्रों ने कुछ गुप्त मन्त्रणा की है, ऐसा मिथ्या दोषारोप करना रहस्याभ्याख्यान कहलाता है ।
(३) अपनी स्त्री या मित्र आदि की गुप्त बात को प्रकाशित कर देना स्वदारमन्त्रभेद है ।
(४) अभ्युदय या निश्रेयस् के विषय में सन्देहवान् किसी पुरुष के द्वारा प्रश्न करने पर, वास्तविक बात को नहीं जानते हुए मिथ्या उत्तर देना मिोपदेश कहलाता है ।
(५) दूसरे को ठगने के अभिप्राय से, हाथ, की सफाई से दूसरे के हस्ताक्षरों की नकल करना कूटलेखक्रिया है ॥१-७॥
(૧) વિચાર કર્યા વગર જ ખીજા પર મિથ્યાદેષારોપણ કરવું સહસાભ્યાખ્યાન અતિચાર આાગમમાં કહેલ છે, જેમ કે-તૂ ચેાર છું, તૂ' નીચ છુ' વગેરે. (૨) એકાન્તમાં મિત્રએ કે!ઇ ગ્રુપ્ત મ ́ત્રણા કરી છે, એવું મિથ્યાદેષારાપણુ કરવુ” રહસ્યાભ્યાખ્યાન કહેવાય છે.
(૩) પેાતાની સ્ત્રી અથવા મિત્ર વગેરેની છાની વાતને જાહેર કરવી સ્વદારમત્રભેદ છે.
(૪) અભ્યુદય અથવા નિશ્રેયસના વિષયમાં શકાશીક કોઈ પુરૂષ દ્વારા પ્રશ્ન પૂછવાથી, વાસ્તવિક સત્યને ન જાણુતા છતાં મિથ્યા ઉત્તર આપવા મિએ પદેશ કહેવાય છે.
(૫) બીજાને છેતરવાના આશયથી, હાથચાલાકીથી, ખીજાના હસ્તાક્ષરેની नस ४२वी टोडिया हे ॥१-७
