________________
२३०
तत्त्वार्थ निषद्यापरीपहं वेदयति, यं समयं निषधा परीपहं वेदयति-नो तं समयं चर्या परीषहं वेदयति, गौतम ! द्वाविंशति परीपहा प्रशा: १ ॥११॥
मूलम्-नाणावरणिज्जोदए पपणा अण्णाण परीसहा ॥१२॥ छाया-ज्ञानावरणीयोदये प्रज्ञा-ज्ञानपरीपही-॥१२
तत्त्वार्थदीपिका-पूर्व तावत्-बादरसम्पराये स्थूलक्रोधादिकपाययुक्ते प्रमत्तसंयतादौ खलु क्षुत्पिपासादयो द्वाविंशतिः परीपहा भवन्तीति प्रतिपादितम् सम्पति-ज्ञानावरणयुक्ते संयते मज्ञापरीपहा-ऽज्ञानपरीपहो भवत इति प्रतिपाद
समय निषद्या परीषह का वेदन नहीं हो सकता और जिस समय निषद्यापरीषह का वेदन होता है उस समय चर्यापरीपंह का वेदन नहीं हो सकता। __ 'भगवन् ! आठों कर्मप्रकृतियों का वध करने वाले को कितने परीषह कहे गए हैं ?' 'गौतन ! वाईस परीषद कहे गए हैं। ॥११॥ . 'माणावरणिचोदए पपणा' इत्यादि ।
सूत्रार्थ-ज्ञानावरणीय कर्म के होने पर प्रज्ञा और अज्ञान परीपह होते हैं ॥१२॥
तत्वार्थदीपिका-पहले यतलाया जा चुका है कि यादर कषायवाले प्रमत्तसंयत आदि में क्षुवा पिपासा आदि वाईसों पीषह होते हैं। अप कौन सा परीषह किस कर्म के निमित्त से होता है, यह प्रति હોય ત્યારે નિષદ્ય પરીષડ હેઈ શકે નહીં એવી જ રીતે નિષદ્યાપરીષહ અનુભવાય ત્યારે ચર્ચાપરીષહની ગેરહાજરી હોય છે.
. “ભગવાન ! આઠે કર્મ પ્રકૃતિઓ બાંધનારને કેટલા પરીષહ કહેવામાં આવ્યા છે? ગૌતમ! બાવીસ પરીષહ કહેવામાં આવ્યા છે ૧૧
'णणावरणिज्जोदए' त्यादि
સૂત્રાર્થ જ્ઞાનાવરણ કર્મ હેય ત્યારે પ્રજ્ઞા અને અજ્ઞાનપરીષહ હેાય છે ૧૨ા
તત્વાર્થદીપિકા–આની અગાઉ કહેવાઈ ગયું છે કે બાદર કષાયવાળા પ્રમત્તસંવત આદિમાં ક્ષુધા પિપાસા વગેરે બાવીસ-બાવીસ પરીષહ હોય છે. હવે ક પરીષહ ક્યા કર્મના નિમિત્તથી થાય છે, એ પ્રતિપાદન કરતા થકા સર્વપ્રથમ જ્ઞાનાવરણ કર્મના નિમિત્તથી થનારા પરીષહેનું વર્ણન કરીએ છીએ
