________________
तत्वार्थ
-
प्रदेशकोऽर्हन इति वत् प्रतिपादितः खल रवाध्यायचरणतपर्ण सामाि यदि लक्षणो धर्मः सम्यदग्दर्शनद्वारः समस्तं मूलोत्तरगुण पथ महा साधनः- आचारादि दृष्टिवादपर्यन्तद्वादशाङ्गोपदिष्टस्वरूपः चरणकरणलक्षणः अमिति-गुति परिपालन विशुद्ध स्वरूपावस्थानो नरकादि गति चतुष्टय रूप संसार निस्तारको निःश्रेयसमापको वर्तते इत्येवं धर्म देशका स्वानुचिन्तनेव वरणकरण धर्मानुष्ठानेन सम्यग्ज्ञान- सम्यग्दर्शन- सम्यक् चारित्र सम्यक्षो लक्षणरत्न वतृष्टथशुक्तिमार्गाच्यदनेन च व्यवस्थानं भवतीति धर्मदेशका ईस्वालु पेक्षा - १२ उक्तश्च मुत्रकृताङ्गे २ श्रुतरकन्धे १ - अध्ययने १३ सूत्रे - 'अन्ने खलु यथा- अर्हन्त भगवान् धर्म के आद्य उपदेशक हैं। उनके द्वारा उपदिष्ट धर्म स्वाध्याय चारित्र तपश्चर्या एवं सामायिक आदि लक्षणों वाला है, सम्यग्दर्शन उस में प्रवेश करने का द्वार है, समस्त -· सूलगुण, उत्तरगुण एवं पांच महाव्रत उसके साधन हैं, आचारांग से :लगाकर दृष्टिवाद पर्यत चारह अंगों में उसका उपदेश दिया गया है,
चह चरण-करण लक्षण वाला है, समिति एवं गुप्ति के परिपालन से विशुद्ध स्वरूप- अवस्थान वाला है, नरक आदि चार गति रूप संसार से तारने वाला है और मोक्ष का लाभ कराने वाला है । इस प्रकार • धर्मदेशफाहत्व की चिन्तन करने से चरण-करण धर्म का अनुष्ठान होता है, सम्यग्ज्ञान, सम्यग्दर्शन, सम्यक्चारित्र और सम्यकृतप रूप रत्नचतुष्टय से, जो मोक्ष के मार्ग हैं, च्यवन नहीं होता । यह धर्मदेशका हैत्यानुप्रेक्षा है |
मग में, द्वितीय
७८
·
M
स्कंध के प्रथम अध्ययन के १३ वें અર્જુન્ત ભગવત્ ધર્મના આદ્ય ઉપદેશક છે. તેમના દ્વારા ઉપદ્રિષ્ટ ધમસ્વાધ્યાય, ચાત્રિ, તÅર્યાં અને સામાયિક આદિ લક્ષણાવાળા છે, સમ્યકૂ દર્શીન તેમાં પ્રવેશવા માટેનું દ્વાર છે સસ્ત મૂ,ગુણ, ઉત્તગુણ અને પાંચ મહાવ્રત- તેના સાધન છે, આચારાંગથી લઈને દૃષ્ટિવાદ પન્ત ખાર અગામાં તેના ઉપદેશ આપવામાં આવ્યા છે, તે ચરણ-કરણ લક્ષણવાળા છે, સમિતિ તથા ગુપ્તિના પરિપાલનથી વિશુદ્ધ સ્વરૂપ- અવસ્થાનવાળા છે. નરક આદિ ચાર “ગતિ રૂપ સંસારથી તારનાર છે અને મેાક્ષના લાભ કરાવનાર છે. આ રીતે
ધ દેશકા‰નું ચિન્તન કરવાથી ચરણ-કાણુ ધ'નુ' અનુષ્ઠન થાય છે, સભ્ય જ્ઞાન, સમ્યક્દર્શન, સમ્યક્ચારિત્ર અને સયકુ તપ રૂપ રત્ન ચતુષ્ટયથી, જે મેાક્ષના માર્ગ છે, તેનાથી ચ્યવન થતા નથી. આ ધ દેશકાર્ડ વાનુપ્રેક્ષા છે. સૂત્રકૃત્તાંગસૂત્રમાં દ્વિતીયશ્રુતકધના પ્રથમ અધ્યયનના ૧૩માં સૂત્રમાં
