________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७ ० ९ जीवानां कतिपरीषदसम्प्रवः
सादि परीषहेषु चतुर्दशमकाराः परीषहाः सूक्ष्मसम्परायास्थवीतरागयो। सम्भवन्ति । सूक्ष्मसम्परायो लोमाख्यः कषायो यस्यासौ सूक्ष्मसम्परायः) सूक्ष्मलोभपरमाणुसमात्रात् न- वीतरागत्वं प्राप्तो दशमगुणस्थानवर्ती शमीक्षपकोवा संवतो मूलोत्तरगुणसम्पन्नः सूक्ष्यसम्परायः, छद्मनि ज्ञानावरणीयादि घांति कर्मचतुष्टये तिष्ठतिती छद्मस्थः सचासौ वीतरागथेति छद्मस्थवीतरागी, अन्तर्मुहूर्तेन समुत्पद्यमान केवलज्ञानः क्षीणकषायः क्रमेण - एकादशे - द्वादशे गुण स्थाने वर्तमानः भ्रमणः छद्मस्थवीतरागो व्यपदिश्यते । तथा च- सूक्ष्मसंम्प रायस्य शमकस्य-क्षपकस्य वा द्विविधस्यैकादश-द्वादशगुणस्थानवर्तिनः छद्मस्थ वाईस परीषहों में से चौदह परीषह सूक्ष्मसाम्पराय और छद्मस्थवीतराग में पाये जाते हैं। जिस जीव में सम्पराय अर्थात् लोभ कंपार्थ का सूक्ष्म अंश ही शेष रह जाता है, वह दशम गुणस्थानवर्ती उपशमके अथवा क्षपक मुनि सूक्ष्म सम्पराय कहलाता है। जो छद्म में अर्थात् ज्ञानावरणीय आदि चार घातिक कर्मों में स्थित हो, वह छद्मस्थः कहलाता है । छद्मस्थ होते हुए भी जो वीतराग हो चुका हो अर्थात् Err घातक कर्मों में से मोहनीय कर्म का जिसने पूर्णरूप से उपशम अथवा क्षय कर दिया हो, वह छद्मस्थवीतराग कहलाता है । तात्पर्ययह है कि ग्यारहवें और बारह वे गुणस्थान वाले मुनि को उद्मस्थवीतराग कहते हैं । ग्यारहवें गुणस्थान में उपशमश्रेणी करने वाला ही जाता है । मोहनीय कर्म का पूर्ण उपशम हो जाने से, देश मात्र भी उदय न रहने से, वह उपशान्त मोह वीतराग कहलाता है । क्षपक ખાવીસ પરીષહેામાંથી ચૌદ પરીષહ સુક્ષ્મસમ્પરાય અને છદ્મસ્થ વીતરાગમાં જોવા મળે છે. જે જીવમાં સમ્પરાય અર્થાત્ લાભકષાયના સૂક્ષ્મ અર્થાંશ જ ખાકી રહી જાય છે, તે દશમાશુચુસ્થાનવત્તી' ઉપશમક અથવા ક્ષેપક ક્રુતિ સૂક્ષ્મસમ્પરાય કહેવાય છે. જે છદ્મમાં અર્થાત્ જ્ઞાનાવરણીય આદિ ચાર ઘાતી કર્મોમાં સ્થિત છે તે છદ્મસ્થ કહેવાય છે છદ્મસ્થ હોવા છતાં પણ જે વીત-રાગ થઈ ચૂકયા હાય અર્થાત્ ચાર ઘાતી કર્મોંમાંથી માહનીય કમ ના જેણે પૂર્ણ રૂપથી ઉપશમ અથવા ક્ષય કર્યાં હાય, તે છદ્મસ્થ વીતરાગ કહેવાય, છે. તાપય એ છે કે 'અગીયારમાં અને - ખારમાં ગુણુસ્થાનવાળા મુનિને છદ્મસ્થ વીતર ગ કહે છે. અગીયારમાં ગુણસ્થાનમાં ઉપમ શ્રેણી કરનાર જ જાય છે. મેાહનીય કર્મોના પૂર્ણ ઉપશમ થઈ જવાથી, લેશમાત્ર પણ ઉય ન રહેવાથી, તે ઉપશાન્ત માહ વીતરાગ કહેવાય છે. ક્ષપકન્નેશી
-
-
-
રાખ
