________________
तत्त्वार्थसूत्र हुद्धिपूर्वका १ अकुशलानुवन्धश्च वर्तते २ इत्येवमवयं भावयतः परिचिन्तयेत् । शतसूलो विपाशच लपसा द्वादशविधेन परीषहजयेन वा कृतो वर्तते शुभा बन्धो-निश्नुबन्धो या सझलकर्मक्षयलक्षणः साक्षात् मोक्षायैव हेतुर्भवतीति तुंगभावन परिचिन्तयेत् , तथा भावयतः खलु कर्मनिर्जरायै-एव मतिः प्रवर्तते, प्रतिनिर्जरायुप्रेक्षा-९ अथ लोकानुचिन्तनरूपा-लोकानुप्रेक्षा, यथा-पश्चास्तिः एसायात्मको धर्माऽधर्माऽऽकाशे-फुगल-जीवरूपो विविधपरिणामयुक्तः उत्पत्ति मादि गतियों में कृत्त कर्म के फल का जो भोग होता है, वह अधुद्धिपूर्व शिषाकोदया है, वह अकुशलानुबन्ध है, ऐसा अंवद्यरूप से चिन्तन, जरना चाहिए । कुशल मूल विपाक बारह प्रकार की तपश्चर्या करनें. है और परीषहों को जीतने से होता है। वह शुभानुबन्ध वाला या अनुबन्ध ले रहित होता है, सकल कर्मों का क्षय उसका लक्षण है। वह मोक्ष का कारण है, इस प्रकार गुण रूप से उसका चिन्तन करना पाहिए। ऐसा चिन्तन करने से बमों की निर्जरा के लिए ही मति उत्पन्न होती है। यह निर्जराभावना है।
(१०) लोकानुप्रेक्षा-लोक के रूप का विचार करना लोकानुप्रेक्षा है, यथा-यह लोह पंचास्तिकायमय है अर्थात् धर्मास्तिकाय, अधर्मा. स्तिकाय, आकाशास्तिकाय, पुद्गलारित काय और जीवास्तिकाय रूप है। यह लोक विविध प्रकार के परिणामों से युक्त है, उत्पाद, विनाश और ध्रौव्यरूप है, विभिन्न स्वभाव वाला है। इस प्रकार लोक का પડે છે તે અબુદ્ધિપૂર્વ વિપાકેદય છે, તે અકુશલાનુબન્ધ છે એવું અવદ્ય રૂપથી ચિન્તન કરવું જોઈએ કુશલ મૂલ વિપાક બાર પ્રકારની તપશ્ચર્યા કરવાથી તથા પરીષહ ઉપર વિજય મેળવવાથી થાય છે. તે શુભાનુબન્ધવાળે અથવા અનુકન્યથી રહિત હોય છે. સકળ કર્મો ક્ષય તેનું લક્ષણ છે તે મેક્ષનું કારણ છે, આ રીતે ગુણ રૂપથી તેનું ચિન્તન કરવું જોઈએ. આવું ચિન્તન કરવાથી કર્મોની નિર્જરા માટે જ મતિ ઉત્પન્ન થાય છે. આ નિર્જરાભાવના છે. * (૧૦) લોકાનુપ્રેક્ષા-લોકના સ્વરૂપને વિચાર કરે કાનુપ્રેક્ષા છે યથા–આ લોક પંઅસ્તિકાયમય છે અર્થાત્ ધર્મારિતકાય, અધમતિકાય, આકાશારિતકાય, પુદ્ગલારિતકાય અને જીવારિતકાય રૂ૫ છે. આ લેક વિવિધ પ્રકારના પરિણામોથી યુક્ત છે, ઉત્પાદ, વિનાશ અને ધ્રવ્ય રૂપ છે, વિચિત્ર
