________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ६ . ९ अजीवाधिकरणनिरूपणम्
निर्वर्तनाधिकरणम्-उत्तरगुण निर्वर्तनाधिकरणम्, तत्रैौदारिकशरीर दर्गणाप्रायोग्य द्रव्यैर्निमपि मौदारिकशरीर संस्थान' प्रथमसमयादारभ्याऽऽत्वनो मूलगुण- निर्वर्तनाधिकरणं भवति, कर्मबन्धनिमित्तत्वात् । औदारिकशरीरस्याऽङ्गोपाङ्गमार्जन कर्णदेधाऽवयवसंस्थानादिकम् आत्मन उत्तरगुणभिर्वर्तनाधिकरणं भवति, तस्यापि - कर्मबन्धनिमित्तत्वात् । वैक्रियस्यापि शरीरस्य स्ववर्गणामायोग्यद्रव्ये निर्मापित संस्थानं प्रथमसमयादारभ्य मूलगुण निर्वर्तनाधिकरणं भवति, वैक्रियस्य शरीरस्याऽङ्गोपाङ्ग - केशदन्तनखादिकमुत्तरगुण निर्वर्तनाधिकरणं भवति । आहारकशरीरस्यापि स्ववर्गणापायोग्य पुद्गलद्रव्यरचितं संस्थानं मूलगुण निर्वर्तनाधिकरणम्, तस्याङ्गोपाङ्गादिकं पुनरुत्तरगुण निर्वर्तनाधिकरणम् भवति । एवंहैं । उत्तरगुण रूप निर्वर्त्तनाधिकरण को उत्तरगुगविर्वर्त्तनाधिकरण कहा गया है । औदारिक शरीर वर्गणा के द्रव्यों से बना हुआ औदारिक शरीर संस्थान प्रथम समय से लेकर आत्मा का सूलगुणनिईर्तनाधिकरण है, क्योंकि वह कर्मबन्ध का कारण है । औदारिकशरीर के अंगोपांग-मार्जन कर्णवेध अवयवों का संस्थान आदि आत्मा का उत्तरगुणनिर्वर्त्तनाधिकरण है, क्योंकि वह भी कर्मबन्ध का कारण है । इसी प्रकार वैक्रिय शरीर का वैक्रिय वर्गणा के पुद्गलों से बना हुआ संस्थान प्रथमसमय से लेकर मूलगुणनिवर्त्तनाधिकरण है और वैक्रिय शरीर के अंगोपांग, केश, दांन, नख, आदि उत्तरगुणनिर्वर्त्तनाधिकरण हैं । आहारकशरीर के योग्य वर्गणा के पुद्गलों से बना हुआ संस्थान मूलगुणनिवर्त्तनाधिकरण है और उसके अंगोपांग आदि उत्तरगुणं
થઈ તે કબન્ધના અધિકરણ થાય છે ઉત્તરગુણુ રૂપ નિવત્તનાધિકરણને ઉત્તર ગુણનિવત્તનાધિકરણ કહેવામાં આવેલ છે. ઔદારિક શરીર ગણુાના દ્રન્યાથી અનેલુ' ઔદારિક શરીર સસ્થાન પ્રથમ સમયથી લઈને આત્માનું મૂળગુણુનિ ત્તનાધિકારણ છે કારણ કે તે કમ બન્ધનું કારણ છે. ઔદારિક શરીરના અંગાપાંગ-માન, કર્ણવેધ અવયવનુ સ્થાન દિ-અત્મિાના ઉત્તરગુણુનિવૃત્તનાધિકરણ છે કારણ કે તે ક્રબન્ધના કારણુ છે એવી જ રીતે વૈક્રિયશરીરનુ` વૈક્રિયલ ણાના પુદગલેથી ખનેલું સ્થાન પ્રથમ સમયથી લઈને મૂળગુણુનિવત્તનાધિક ણુ છે અને વૈક્રિય શરીરના આગોપાંગ, વાળ, દાંત નખ વગેરે ઉત્તરગુણનિવત્તનાધિકરણ છે. આહારક શરીરને ચાગ્ય વ ણુાનાપગલાથી બનેલુ સંસ્થાન મૂળગુણુનિવત્તનાધિકરણ છે અને તેના અને પાંગ આદિ ઉત્તર ગુણુનિન્તનાધિકરણ છે. એવી જ રીતે કાઁના સમૂહ રૂપ
