Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayaneSu paJcamamadhyayanam / | // uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane 'kAGket guNAn yAvaccharIrasya bheda'ityabhidadhatA maraNaM yAvadapramAdo'nuvarNiNataH, tato maraNakAle'pyapramAdo vidheyaH, sa ca maraNavibhAgaparijJAnata eva bhavati, tato hi bAlamaraNAdi heyaM hIyate paNDitamaraNAdi copAdeyamupAdIyate, tathA ca tattvato'pramattatA jAyate, ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayamupavaNya tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe 'akAmamaraNIyam' iti nAma, tatra ca kAmamaraNapratipakSo'kAmamaraNam , ataH kAmAnAM maraNasya ca nikSepaH kAryaH, tatra kAmamaraNayonikSepaM pratipAdayitumAha niyuktikRt kAmANa u Nikkhevo cauviho chaviho ya maraNassa / kAmA pubudiTTA pagayamabhippeyakAmehi // 208 // P] vyAkhyA-kAmyanta iti kAmAsteSAM, tuH pUraNe, nikSepazcaturvidhaH, SaDvidhazca maraNasya, bhavatItyubhayatra gamyate, tatra kAmAH pUrvoddiSTAH pUrva-zrAmaNyapUrvakanAmni dazavaikAlikadvitIyAdhyayane uddiSTAH-kathitAH, tatra teSAmanekadhA / varNanAt , yairatra prakRtaM tAn darzayitumAha-prakRtam' adhikRtam , 'abhipretakAmaiH' icchAkAmairiti gAthArthaH For Personal & Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 229 // ||1||pddvidhN maraNamiti yaduktaM, tatra nAmasthApane pratIte evetyanAdRtya zeSacatuSTayamAha / anye tvatra nAmAdi- akAmaSavidhanikSepoddezAbhidhAyinImapi gAthAmadhIyate, tatra nAmasthApane prAgvat , dravyAdicatuSTayAbhivyaanArthamAha- || maraNAdhya. davamaraNaM kusuMbhAiesu bhAvi Aukkhao muNeyavo / ohe bhavatabbhavie maNussabhavieNa ahigaaro|| | vyAkhyA-dravyasya maraNaM dravyamaraNaM, kusumbhAdikeSu, AdizabdAdannAdiparigrahaH, yadyasya khakAryasAdhanaM prati samartha || rUpaM tattasya jIvitamiti rUDhaM, tadabhAvastu maraNaM, tatazca kusumbhAde raJjanAdi khakAryasAmarthya jIvitaM, tadabhAvastu maraNaM, tathA ca loke mRtaM kusumbhakamarajakaM, mRtamannamavyaanamityAdyupadizyate, kSetramaraNaM tu yasmin kSetre maraNam-iGginImaraNAdi varNyate kriyate vA, yadA vA tasya zasyAdyutpattikSamatvamupahanyate tadA tat kSetramaraNaM, kAlamaraNaM yasmin kAle| maraNamupavarNyate kriyate vA, kAlasya vA grahoparAgAdinA vRSTayAdikhakAkaraNam , ete ca sugamatvAttattvato dravyamaraNAbhinnatvAcca niyuktikRtA pRthaga nokte, yattu nikSepagAthAyAM paDUvidha itivacanAt anayorbhedenAbhidhAnaM tadvivakSitavastuvaiziSTyadarzakaM, na hi tAbhyAM vinA niyatadezatvAdikaM vastuno vaiziSTayamAkhyAtuM zakyamiti, 'bhAve' bhAvaviSaye // 229 // nikSepe AyuSo-jIvitasya kSayo-dhvaMsaH AyuHkSayo 'muNitavyo' jJAtavyo, maraNamityupaskAraH, tadapi ca trividham 1 nAmaMThavaNAdavie khitte kAle taheva bhAve ya / maraNassa u Nikkhevo nAyavvo chabviho eso // 1 // For Personal & Private Use Only Jan Education International
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ HOLESCREE Mi ohe'tti oghamaraNaM-sAmAnyataH sarvaprANinAMprANaparityAgAtmakaM bhavati, bhavamaraNaM-yanArakAdenarakAdibhavaviSayatayA vivakSitaM, 'tabbhaviya'tti tadbhavikamaraNaM yasminneva manuSyabhavAdau mRtaH punastasminnevotpadya yanmiyate iti vyAkhyAni-I kAbhiprAyo, vRddhAstu vyAcakSate-'taM bhAvamaraNaM duvihaM-oghamaraNaM tabbhavamaraNaM ca, tathA tadbhavamaraNakharUpaM ca 'jo jammi bhavaggahaNe mrii'| tatra ca 'ohe tabbhavamaraNe' iti pATho lakSyate / iha caiSAM yenAdhikArastamAha-'maNussabhavieNaM'ti manuSyabhavabhAvinA bhavamaraNAntarvatinA manuSyabhavikamaraNenAdhikAraH-prakRtam, iti gAthArthaH // 209 // samprati vistarato maraNavaktavyatAviSayaM dvAragAthAdvayamAha maraNavibhattiparUvaNa aNubhAvo ceva taha pesggN| kai marai egasamayaM ? kaikhutto vAvi ikike ? // 210 // |maraNaMmi ikkamike kaibhAgo marai sabajIvANaM? / aNusamaya saMtaraM vA ikvikaM kicciraM kAlaM // 211 // 3 | vyAkhyA-tatra maraNasya vibhaktiH-vibhAgastasya prarUpaNA-pradarzanA maraNavibhaktiprarUpaNA, kAryeti zeSaH, anubhAgazca-rasaH, sa ca tadviSayasyAyuHkarmaNaH, tatraiva tatsaMmbhavAt , maraNe hi tadabhAvAtmani kathaM tatsambhava iti bhAvanI-3 yam , eveti pUraNe, tathA pradezAnAM-tadviSayAyuHkarmapudgalAtmakAnAm agraM-parimANaM pradezAgraM, vAcyamiti gamyate, 13 For Personal & Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH maraNAdhya. // 230 // kati' kiyanti maraNAni, aGgIkRtya iti zeSaH, mriyate-prANAMstyajati, janturiti gamyate, 'egasamayaMti subbyatyayAt / 6 ekasmin samaye 'kaikhutto'tti katikRtvaH kiyato vArAn , 'vA' samuccaye, apiH pUraNe, 'ekekaMti' ekaikasmin vakSyamA Nabhede maraNe mriyate iti yojyam , 'maraNe' vakSyamANabheda evaikaikasmin 'katibhAgo'tti katisaGkhyo bhAgo mriyate, 'sarva jIvAnAm ' azeSajIvAnAm 'aNusamaya'ti pratisamayaM nirantaramitiyAvat , antaraM-vyavadhAnaM sahAntareNa vartata iti sAntaraM, vA vikalpe, kimuktaM bhavati ?-eSu kataranirantaraM sAntaraM vA ?, tathaikaikaM kiyaciraM' kiyatparimANaM kAlaM sambhavatIti gAthAdvayAkSarArthaH // 210-211 // bhAvArtha tu khata eva vakSyati niyuktikAraH-tatra ca 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyataH prathamaM dvAramAzrityAhaAvIci ohi aMtiya valAyamaraNaM vasahamaraNaM ca / aMtosallaM tabbhava bAlaM taha paMDiyaM mIsaM // 212 // chaumatthamaraNa kevali vehANasa giddhapiTTamaraNaM ca / maraNaM bhattapariNNA iMgiNI pAovagamaNaM ca // 213 // | vyAkhyA-iha ca maraNazabdasya pratyekamabhisambandhAt AvIcimaraNam 1 avadhimaraNam 2 'antiyatti ArSa vAdatyantamaraNaM 3 'valAyamaraNaM ti tata eva valanmaraNaM 4 vazArttamaraNaM ca 5 antaHzalyamaraNaM 6 tadbhavamaraNaM 7 bAlamaraNaM 8 tathA paNDitamaraNaM 9 mizramaraNaM 10 chadmasthamaraNaM 11 kevalimaraNaM 12 'vehANasaM'ti tata eva vaihAyasamaraNaM // 230 // For Personal & Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASSAMACHAMROSAROSAL 13 gRdhrapRSThamaraNaM 14 'maraNaM bhattapariNa'tti bhaktaparijJAmaraNam 15 iGginImaraNaM 16 pAdapopagamanamaraNaM 17 ceti gAthAdvayArthaH // 212-213 // sampratyatibahubhedadarzanAnmA bhUt kasyacidazraddhAnamiti sampradAyagarbha nigamanamAha sattarasavihANAI maraNe guruNo bhaNaMti gunnkliaa| tesiM nAmavibhattiM vucchAmi ahaannupubiie||24|| hai| vyAkhyA-saptadaza-saptadazasaGkhyAni vidhIyante-vizeSAbhivyaktaye kriyanta iti vidhAnAni-bhedAH 'maraNe' maraNaviSayANi 'guravaH' pUjyAstIrthakRdNabhRdAdayo 'bhaNanti' pratipAdayanti, guNaiH-samyagdarzanajJAnAdibhiH kalitAyuktA guNakalitAH, na tu vayameva ityAkUtaM, vakSyamANagranthasambandhanArthamAha-'teSAM' maraNAnAM nAmnAm-abhidhAnAnAmanantaramupadarzitAnAM vibhaktiH-arthato vibhAgo nAmavibhaktistAM 'vakSye' abhidhAsye, 'athe'tyanantarameva AnupU A-krameNeti gAthArthaH // 214 // yathApratijJAtamAhaaNusamayaniraMtaramavIisanniyaM taM bhaNaMti paMcavihaM / dave khitte kAle bhave ya bhAve ya saMsAre // 215 // vyAkhyA-'aNusamayaM' samayamAzritya, idaM ca vyavahitasamayAzrayaNato'pIti mA bhUddhAntirata Aha-nirantaraM, 6na sAntaram , antarAlAsambhavAt , kiM tadevaMvidham ?-'avIisaMniyaMti prAkRtatvAdA-samantAdvIcaya iva vIcayaH pratisamayamanubhUyamAnAyuSo'parAyurdalikodayAt pUrvapUrvAyurdalikavicyutilakSaNA'vasthA yasmiMstadA''vIci, tatazcA Jain Education For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ + uttarAdhya vIcIti saMjJA saMjAtA asmiMstArakAditvAt 'tadasya saJjAtaM tArakAdibhya itaji' (pA05-2-46) tyanenetyAvI-12 akAmabRhadvattiH cisaMjJitam , athavA vIciH-vicchedastadabhAvAdavIci tatsaMjJitam , ubhayatra prakramAnmaraNaM, yadvA saMjJitazabdaH pratyeka- maraNAdhya. mabhisambadhyate, tatazca anusamayasaMjJita-nirantarasaMjJitam avIcisaMjJitamiti ekAthikAnyetAni, 'tdi'tyaaviici||23|| maraNaM 'bhaNanti' pratipAdayanti 'paJcavidhaM' paJcaprakAraM, gaNadharAdaya iti gamyate, anena ca pAratavyaM dyotayati, tade havAha-dachatti dravyAvIcimaraNaM 'khettetti kSetrAvIcimaraNaM 'kAle tti kAlAvIcimaraNaM bhave yatti bhavAvIci& maraNaM ca 'bhAve yatti bhAvAvIcimaraNaM ca, saMsAra ityAdhAranirdezaH, tatraiva maraNasya sambhavAt , tatra dravyAvIcimaraNaM nAma yannArakatiryagnarAmarANAmutpattisamayAt prabhRti nijanijAyuHkarmadalikAnAmanusamayamanubhavanAdvicaTanaM, taca nArakAdibhedAcaturvidham , evaM narakAdigaticAturvidhyApekSayA tadviSayaM kSetramapi caturthaiva, tatastatprAdhAnyApekSayA kSetrAvIcimaraNamapi caturkaiva, 'kAla'iti yathA''yuSkakAlo gRhyate, na tvaddhAkAlaH, tasya devAdiSvasambhavAt , sa ca devAyuSkakAlAdibhedAccaturvidhaH, tatastatprAdhAnyApekSayA kAlAvIcimaraNamapi caturvidham , evaM narakAdicaturvidhabhavA-| pekSayA bhavAvIcimaraNamapi caturdheva, teSAmeva ca nArakAdInAM caturvidhamAyuHkSayalakSaNaM bhAvaM prAdhAnyenApekSya bhaavaa-2||231|| vIcimaraNamapi catudhaiva vAcyamiti gAthArthaH // 215 // adhunA'vadhimaraNamAha-. emeva ohimaraNaM jANi mao tANi ceva marai punno| jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-'evameva' yathA''vIcimaraNaM dravyakSetrakAlabhavabhAvabhedataH paJcavidhaM, tthaa'vdhimrnnmpiityrthH| tatvarUpamAha-yAni mRtaH, sampratIti zeSaH, tAni caiva 'marai puNo'tti ArSatvAttivyatyayena mariSyati punaH, kimuktaM / bhavati ?-avadhiH-maryAdA, tatazca yAni nArakAdibhavanibandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate. yadi punastAnyevAnubhaya mariSyati tadA tad dravyAvadhimaraNaM, sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM punargrahaNama, pariNAmavaicitryAd, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyaM / pazcArddhanA''tyantikamaraNamAha emeva AiyaMtiyamaraNaM navi marai tAi puNo // 216 // vyAkhyA-'evameva' avadhimaraNavadAtyantikamaraNamapi dravyAdibhedataH paJcavidhaM, vizeSastvayam-'Navi marai tAi 4/ puNo'tti apizabdasyaivakArArthatvAnnaiva tAni dravyAdIni punamriyate, idamuktaM bhavati-yAni narakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati, evaM kSetrAdiSvapi vAcyaM, trINyapi cAmUnyavIcya|vadhyAtyantikamaraNAni pratyekaM paJcAnAM dravyAdInAM nArakAdigatibhedena caturvidhatvAviMzatibhedAnIti gAthArthaH // 216 // sAmprataM valanmaraNamAhasaMjamajogavisannA maraMtije taM valAyamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasaha tu // 217 // For Personal & Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 232 // vyAkhyA - saMyamayogAH - saMyamavyApArAstaisteSu vA viSaNNAH saMyamayogaviSaNNA atiduzvaraM tapazcaraNamAcaritumakSamAH vrataM ca moktumazaknuvantaH kathaJcidasmAkamito muktirastviti vicintayanto mriyante yattadvalatAM - saMyamAnniva| rttamAnAnAM maraNaM valanmaraNaM, turvizeSaNe, bhagnatratapariNatInAM pratinAmevaitaditi vizeSayati, anyeSAM hi saMyamayogAnAmevAsambhavAt kathaM tadviSAdaH ? tadabhAve ca taditi / pazcArddhena vazArttamAha- indriyANAM - cakSurAdInAM viSayAHmanojJarUpAdaya indriyaviSayAstadvazaM gatAH - prAptA indriyaviSayavazagatAH snigdhadIpakalikA'valokanAkulitapataGgavat mriyante yattadvazArttamaraNaM, kathaJcidravyaparyAyayorabhedAdevamucyate, evaM pUrvatrApi bhAvanIyaM, tuzabda eSAmapyadhyavasAnabhe| dato vaicitryakhyApanArtha iti gAthArthaH // 217 // antaHzalyamaraNamAha | lajjAi gAraveNa ya bahussuyamaeNa vA'vi duzcariaM / je na kahaMti gurUNaM na hu te ArAhagA huMti // 218 // gAravapaMkanibuDDA aDyAraM je parassa na kahaMti / daMsaNanANacarite sasallamaraNaM havai tesiM // 299 // vyAkhyA-tatra 'lajjayA' anucitAnuSThAnasaMvaraNA''tmikayA 'gauraveNa ca' sAtarddhirasagauravAtmakena, mA bhUnmamA| locanArha mAcAryamupasarpatastadvandanAdinA taduktatapo'nuSThAnAsevanena ca RddhirasasAtAbhAvasambhavaH iti, 'bahuzrutamadena vA' bahuzruto'haM tatkathamalpazruto'yaM mama zalyamuddhariSyati ? kathaM cAhamasmai vandanAdikaM dAsyAmi ? apabhrA - For Personal & Private Use Only akAma maraNAdhya. // 25 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 janA hi iyaM mama ityabhimAnena, apiH pUraNe, ye gurukANo 'na kathayanti' nAlocayanti, keSAm ?-'gurUNAm' AlocanArhANAmAcAryAdInAM, kiM tad ?-'duzcaritaM' duranuSThitam iti sambandhaH, 'na hu' naiva 'te' anantaramuktarUpA ArAdhayanti-avikalatayA niSpAdayanti samyagadarzanAdIni ityArAdhakA bhavanti, tataH kimityAha-gauravaM paGka iva 6 kAluSyahetutayA tasmin nibuDDA-iti prAkRtatvAnnimagnA iva nimanAH takroDIkRtatayA, lajjAmadayorapi prAgupAdAne / hai yadiha gauravasyaivopAdAnaM tadasyaivAtiduSTatAkhyApanArtham , 'aticAram' aparAdhaM ye 'parasya' AcAryAdeH na kathayanti, . kiMviSayam ? ityAha-darzanajJAnacAritre' darzanajJAnacAritraviSayaM, tatra darzanaviSayaM zaGkAdi jJAnaviSayaM kAlAtikramAdi cAritraviSayaM samityananupAlanAdi, zalyamiva zalyaM kAlAntare'pyaniSTaphalavidhAnaM pratyavandhyatayA, saha tena sazalyaM tacca tanmaraNaM ca sazalyamaraNam-antaHzalyamaraNaM bhavati, 'teSAM' gauravapaGkamanAnAmiti gAthAdvayArthaH hai|| 218-219 // asyaivAtyantaparihAryatAM khyApayan phalamAhakA eyaM sasallamaraNaM mariUNa mahabbhae duraMtaMmi / suiraM bhamaMti jIvA dIhe saMsArakaMtAre // 220 // 6 vyAkhyA-'etad' uktakharUpaM sazalyamaraNaM yathA bhavati tathetyupaskAraH, subvyatyayAdvA etena-sazalyamaraNena 'mRtvA'tyaktvA prANAn , ke ?-jIvA iti sambandhaH, kim ?-'suciraM bhramanti' bahukAlaM paryaTanti, ka ?-saMsAraH kAntAramivAtigahanatayA saMsArakAntAraH tasminniti saNTaGkaH, kIzi ?-mahadbhayaM yasmin tanmahAbhayaM tasmin , tathA Education Internator For Personal & Private Use Only anbrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 233 // duHkhenAntaH-paryanto yasya tahurantaM tasmin , tathA 'dIrgha' anAdau keSAJcidaparyavasite ceti tat sarvathA pariharttavyame- akAmaveti bhAva iti gAthArthaH // 220 // tadbhavamaraNamAha maraNAdhya. mottuM akammabhUmaganaratirie suragaNe a neraie / sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 221 // vyAkhyA-'muktvA' apahAya, kAn ?-'akammabhUmaganaratirietti sUtratvAt akarmabhUmijAzca te devakurUttarakudipUtpannatayA naratiyaJcazca akarmabhUmijanaratiyazcastAn , teSAM hi tadbhavAnantaraM deveSvevotpAdaH, tathA 'suragaNAMca suranikAyAn , kimuktaM bhavati ?-caturnikAyavartino'pi devAn , nirayo-narakaH tasmin bhavA nairayikAH, ihApi |cazabdAnuvRttestAMzca muktveti sambandhaH, teSAM devAnAM ca tadbhavAnantaraM tiryagmanuSyeSvevotpatteH, 'zeSANAm ' etaduddharitAnAM karmabhUmijanaratirazcAM 'jIvAnAM' prANinAM tadbhavamaraNaM, teSAmeva punastatrotpatteH, taddhi yasmin bhave varttate / jantustadbhavayogyamevAyurvaTvA punastatkSayeNa mriyamANasya bhavati, tuzabdasteSAmapi saGkhayeyavarSAyuSAmeveti vizeSakhyA-1 pakaH, asaGkhyeyavarSAyuSAM hi yugaladhArmikatvAdakarmabhUmijAnAmiva deveSvevotpAdaH, teSAmapi na sarveSAM, kintu 'ke-F||233|| pAzcit ' tadbhavotpAdAnurUpamevAyuHkarmopacinvatAmiti gAthArthaH // 221 // atrAntare pratyantareSu 'mottUNa ohi-3 maraNaM' ityAdigAthA dRzyate, na cAsyA bhAvArthaH samyagavabudhyate, nApi cUrNikRtA'sau vyAkhyAteti upekSyate // samprati bAlapaNDitamizramaraNakharUpamAha For Personal & Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ avirayamaraNaM vAlaM maraNaM virayANa paMDiyaM viti / jANAhi bAlapaMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM // 222 // | vyAkhyA-viramaNaM virataM-hiMsA'nRtAderuparamaNaM na vidyate tad yeSAM te'mI aviratAH teSAM-mRtisamaye'pi dezaviratimapratipadyamAnAnAM mithyAdRzAM samyagdRzAM vA maraNamaviratamaraNaM-bAlamaraNamiti bruvata iti sambandhaH, tathA |'viratAnAM' sarvasAvadyanivRttimabhyupagatAnAM maraNaM 'paNDita'miti prakramAtpaNDitamaraNam , 'viti'tti truvate tIrthakaragaNadharAdayaH, jAnIhi 'bAlapaNDitamaraNa miti mizramaraNaM, punaHzabdaH pUrvApekSayA vizeSa dyotayati, dezAt sarvaviSayApekSayA sthUlaprANivyaparopaNAderviratA dezaviratAsteSAmiti gAthArthaH // 222 // evaM caraNadvAreNa bAlAdimaraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNakevalimaraNe pratipAdayitumAha maNapajjavohinANI suamainANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM kevalimaraNaM tu kevlinno||223|| RI vyAkhyA-manaHparyavajJAnino'vadhijJAninazca, jJAnizabdasya pratyekamabhisambandhAt , zrutajJAnino matijJAninazca niyante' prANAMstyajanti ye 'zramaNAH' tapakhinaH chAdayanti chadmAni-jJAnAvaraNAdIni teSu tiSThantIti chadmasthAH teSAM maraNaM chadmasthamaraNametat , iha ca prathamato manaHparyAyanirdezo vizuddhikRtaprAdhAnyamaGgIkRtya cAritriNa eva tadupajAyata iti svAmikRtaprAdhAnyApekSo vA, evamavadhyAdiSvapi yathAyogaM vadhiyaiva heturabhidheyaH, kevalimaraNaM tu ye keva CCCCCIRECTOR Jain Educational For Personal & Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. linaH-utpannakevalAH sakalakarmApudgalaparizATato niyante tajjJeyamiti zeSaH, ubhayatrAbhedanirdezaHprAgvaditi gAthArthaH akAma M // 223 // sAmprataM vaihAyasagRdhrapRSThamaraNe abhidhAtumAhabRhadvRtti giddhAibhakakhaNaM giddhapiTra ubbaMdhaNAi vehAsaM / ee dunnivi maraNA kAraNajAe aNuNNAyA // 224 // maraNAdhya. // 234 // vyAkhyA-'gRddhAH' pratItAste AdiryeSAM zakunikAzivAdInAM tairbhakSaNaM gamyamAnattvAdAtmanaH tadanivAraNAdinA 8 tadbhakSyakarikarabhAdizarIrAnupravezena ca gRdhrAdibhakSaNaM, tat kimucyata ityAha-giddhapitti gR|H spRSTaM-sparzanaM yasmiMstadgabhraspRSTam , yadivA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNattvAdudarAdi ca marturyasmiMstaddhrapRSTham , sa hyalaktakapUNikApuTapradAnenApyAtmAnaM gRdhrAdibhiH pRSThAdau bhakSayatIti, pazcAnirdiSTasyApi cAsya prathamataH pratipAdanamatyantamahAsattvaviSayatayA karmanirjarAM prati prAdhAnyakhyApanArtham , 'ubaMdhaNAi vehAsaMti' ut-UrdhvaM vRkSazAkhAdau bandhanamudvandhanaM tadAdiryasya / tarugiribhRguprapAtAderAtmajanitasya maraNasya tadudvandhanAdi vehAsa'nti prAkRtattvAdyalope vaihAyasam ,udbaddhasya hi vihAyasyeva bhavanamiti tatprAdhAnyavivakSayetthamuktam / Aha-evaM gRdhrapRSThasyApyAtmaghAtarUpatvAdvaihAyasike'ntarbhAvaH, satyametat , kevalamalpasattvairadhyavasAtumazakyatAkhyApanArthamasya bhedenopanyAsaH, nanu-"bhAviyajiNavayaNANaM mamattarahiyANa Natthi hu viseso| attANami paraMmi ya to vaje pIDamubhaevi // 1 // " ityAgamaH, ete cAnantarokte maraNe 1 bhAvitajinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAstyeva vizeSaH / Atmani parasmiMzca tato varjayet pIDAmubhayorapi // 1 // // 234 // For Personal & Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmavighAtakAriNI, tathA cAtmapIDAheturiti kathaM nAgamavirodhaH ?, ata eva ca bhaktaparijJAnAdiSu pIDAparihArAya ' cattAri vicittAraM vigaINijjUhiyAI' ityAdisaMlekhanA vidhiH pAnakAdividhizva tatra tatrAbhihitaH, | darzanamAlinyaM cobhayatretyAzaGkayAha - 'ete' anantarokte 'dve api' gRpRSThavaihAyasAkhye maraNe 'kAraNajAte' kAraNaprakAre darzanamAlinyaparihArAdike udAyinRpAnumRtatathAvidhAcAryavat anujJAte, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti, anena |ca sampradAyAnusAritAM darzayannanyathAkathane zrutAzAtanAyA atidurantatvamAha iti gAthArthaH // 224 // sAmpratama - ntyamaraNatrayamAha bhattapariNNA iMgiNI pAovagamaM ca tiNNi maraNAI / kannasamajjhimajeA dhiisaMghayaNeNa u visiTThA 225 vyAkhyA - bhaktaM - bhojanaM tasya parijJA - jJaparijJayA'nekadhedamasmAbhirbhukta pUrvametaddhetukaM cAvadyamiti parijJAnaM pratyAkhyAnaparijJayA ca "sevaM ca asaNapANaM caunvihaM jA ya bAhirA uvahI / abhitaraM ca uvahiM jAvajjIvaM ca vosire ||| 1 ||" ityAgamavacanAccaturvidhAhArasya vA~ yAvajjIvamapi parityAgAtmakaM pratyAkhyAnaM bhaktaparijJocyate, ijyate - pra - | tiniyatapradeza eva ceSTyate asyAmanazanakriyAyAmitIGginI, pAdaiH - adhaHprasappimUlAtmakaiH pivati pAdapo-vRkSaH, upa1 catvAri vicitrANi nirvyUDhavikRtIni / 2 sarvaM cAzanapAnaM caturvidhaM yazca bAhya upadhiH / abhyantaraM copadhiM yAvajjIvaM ca vyutsRjati / | 3 vAzabdaH pUrvagAthoktasopadhyAhAratyAgasUcArthaH / Jain Education Monal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. zabdazcopametivatsAdRzye'pi dRzyate, tatazca pAdapamupagacchati-sAdRzyena prApnotIti pAdapopagama, kimuktaM bhavati ?-14 akAmata yathaiva pAdapaH kvacit kathaJcinnipatitaH samamasamamiti cAvibhAvayannizcalamevAste, tathA'yamapi bhagavAn yad yathA maraNAdhya. samaviSamadezeSvaGgamupAGgaM vA prathamataH patitaM na tattatazcalayati, tathA ca prakIrNakRt-NiJcala NippaDikammo nnikkhi||235|| vae jaM jahiM jahA aMgaM / evaM pAdovagama NIhAriM vA aNIhAriM ||1||paatovgmN bhaNiyaM sama visamo pAyavoca jaha pddito| NavaraM parappatogA kaMpeja jahA phalatarUva // 2 // " caH samuccaye, iha caivaMvidhAnazanopalakSitAni / maraNAnyapyevamuktAni, ata evAha-trINi maraNAni, etatsvarUpaM ca yathedaM vidheyaM yacAtra saparikarma aparikarma ca / ityAdikaM sUtrakAra evottaratra tapomArganAmni triMzattamAdhyayane'bhidhAsyata iti niyuktikRtA noktam / dvAranirdezA cAvazyaM kiJcidvAcyamitimatvedamAha-'kaNNasa'tti sUtrattvAt kaniSThaM-laghu jaghanyamitiyAvat , madhyama-laghujyeSThayo4|| madhye bhAvi, jyeSTham-atizayavRddhamutkRSTamityarthaH, eSAM dvandvaH tata etAni, dhRtiH-saMyama prati cittavAsthyaM saMhananaM- zarIrasAmarthyahetuH vajraRSabhanArAcAdi tAbhyAM, prAkRtattvAccaikavacananirdezaH. samAhArAzrayaNAdvA. tuzabdAtsaparikAH mAhArAzrayaNAdvA, tuzabdAtsaparikA- 23 // 1 nizcalo niSpratikarmA nikSipati yadyatra yathA'Ggam / etatpAdapopagamanaM nihari vA'niharam // 1 // pAdapopagamanaM bhaNitaM samo viSamo vA pAdapa iva yathA patitaH / navaraM paraprayogAt kampeta yathA phalataruvat // 2 // For Personal & Private Use Only dan Education International
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ parikarmatAdibhizca vizeSairviziSTAni-vizeSavanti, idamuktaM bhavati yadyapi tritayamapyetat "dhIreNa'vi mariyavaM kApuriseNavi avassa mariyavaM / tamhA avassamaraNe varaM khudhIrattaNe mariuM // 1 // saMsAraraMgamajhe dhiivlsNnddhvddhkcchaato|| haMtUNa mohamalaM harAmi ArAhaNapaDAgaM ||2||jh pacchimammi kAle pcchimtitthyrdesiymuyaarN| pacchA nicchayapatthaM umi abbhujayaM maraNaM // 3 // " iti zubhAzayavAneva pratipadyate, phalamapi ca vimAnikatAmuktilakSaNaM trayasyApi / samAnaM, tathA coktam-"aiyaM paJcakkhANaM aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANito va devo haveja ahavA'vi |sijjhijjA // 1 // " tathApi viziSTaviziSTataraviziSTatamadhRtimatAmeva tatprAptiriti kaniSThattvAdistadvizeSa ucyate, tathAhi-bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti, yata uktam-"sevAviya ajAo sanve'vi ya paDhamasaMghayaNavajA / satve'vi desavirayA paJcakkhANeNa u maraMti // 1 // " atra hi pratyAkhyAnazabdena bhaktaparijaivoktA, tatra prAk pAdapo-2 pagamanAderanyathA'bhidhAnAt, iGginImaraNaM tu viziSTataradhRtisaMhananavatAmeva sambhavatItyAryikAdiniSedhata evAvasI 1 dhIreNApi martavyaM kApuruSeNApyavazyaM martavyam / tasmAdavazyamaraNe varameva dhIratvena martuma // 1 // saMsAraraGgamadhye dhRtibalasannaddhabaddhakakSAkaH / hatvA mohamalaM harAmyArAdhanApatAkAm // 2 // yathA pazcime kAle pazcimatIrthakaradezitamudAram / pazcAnnizcayapathyamupaimi abhyu-IX dyataM maraNam // 3 // 2 etatpratyAkhyAnamanupAlya suvihitaH samyak / vaimAniko vA devo bhavedathavA'pi sidhyet // 4 // 3 sarvA api cAryAH sarve'pi ca prathamasaMhananavarjAH / sarve'pi dezaviratAH pratyAkhyAnenaiva mriyante // 1 // Jain Education a n al For Personal & Private Use Only ram.jainelibrary.org
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 236 // ASSOSIAS*% yate, pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmevetyuktaprAyaM, tatazca vajraRSabhanArAcasaMhananinAmevaitat , uktaM hi akAma3/"paDhamaMmi ya saMghayaNe vaTuMte selakuDasAmANe / tesipi ya voccheo cohasapuvINa vocchee // 1 // " kathaM cAnyathaivaM-|| vidhaviziSTadhRtisaMhananAbhAve-muMbabhaviyavareNaM devo sAharai ko'vi pAyAle / mA so carimasarIro na veyaNaM kiMpi maraNAdhya. pAvejA ||1||'tthaa 'devo neheNa nayai devAraNNaM va iMdabhavaNaM vA / jahiyaM iTA kaMtA sabasuhA Dhuti suhabhAvA // 2 // uppaNNe uvasagge dive mANussae tirikkhe ya / save parAjiNittA pAovagayA pariharaMti // 3 // puvAvarauttarehi dAhiNavAehiM AvaDatehiM / jaha navi kaMpai merU taha jhANAto navi calaMti // 4 // " iti maraNavibhaktikRduktaM / mahAsAmarthya sambhavi, kiJca-tIrthakarasevitatvAca pAdapopagamanasya jyeSThatvaM, itarayozcAviziSTasAdhusevitatvAdanyathAtvaM, tathA cAvAdi-"save sabaddhAe savaNNU sabakammabhUmIsu / sabagurU sabahiyA save merUsu ahisittA // 1 // 1 prathame ca saMhanane vartamAne zailakuDyasamAne / tasyApi ca vyucchedazcaturdazapUrviNAM vyucchede / // 1 // 2 pUrvabhavikavareNa devaH saMharati ko'pi pAtAle / mA sa caramazarIro na vedanAM kAmapi prApnuyAt // 1 // 3 devaH snehena nayati devAraNyaM vendrabhavanaM vA / yatreSTAH kAntAH sarvasukhA bhavanti zubhabhAvAH // 2 // 4 utpannAnupasargAn divyAna mAnuSyakAn tairazvAMzca / sarvAn parAjitya pAdapopagatAH pariharanti // 3 // // 236 // 8.5 pUrvAparottarairdakSiNavAtaizvApatadbhiH / yathA nApi kampate merustathA dhyAnAnnApi calanti // 4 // 6 sarve sarvAddhAyAM sarvajJAH sarvakarmabhUmiSu / sarvaguravaH sarvahitAH sarve meruSu abhiSiktAH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvAhi laddhIhiM save'vi parIsahe parAjittA / save'vi ya titthayarA pAtovagayA u siddhigayA // 2 // avasesA aNagArA tIyapaDuppaNNa'NAgayA save / ketI pAtovagayA paJcakkhANigiNiM ketI // 3 // " iti kRtaM prasaGgeneti gAthArthaH // 225 // itthaM pratidvAragAthAdvayavarNanAt mUladvAragAthAyAM maraNavibhaktiprarUpaNAdvAramanuvarNiNatam , adhunA'nubhAvapradezAgradvAradvayamAha sovakkamo a niruvakamo aduviho'NubhAvamaraNaMmi / AugakammapaesaggaNaMtaNaMtA paesehiM // 226 // . vyAkhyA-sahopakrameNa-apavartanAkaraNAkhyena vartata iti sopakramazca, nirgata upakramAnnirupakramazca dvividho, dvaividhyaM coktabhedenaiva, ko'sau ?-anubhAva-anubhAgaH, ka ?-maraNe' ityarthAt maraNaviSayAyuSi, tatra hi saptabhiraSTabhi ''karSairgavAmiva maruSu jalagaNDUSagrahaNarUpairyatpudgalopAdAnaM tadanubhAgo'tidRDha ityapavartayitumazakyatayA nirupakrama-1X mucyate, yattu SaDbhiH paJcabhizcaturbhirvA AgRhItaM-dalikaM tadapavartanAkaraNenopakramyate iti sopakrama, na caitadubhayamapyAyuHkSayAtmani maraNe sambhavati, tathA eti yAti ca ityAyustannibandhanaM karma AyuHkarma tasya vibhaktumazakyatayA prakRSTA dezAH pradezAsteSAmagraM-parimANamAyuHkarmapradezAgram , anantAnantAH-anantAnantasaGkhayAparimitA maraNaprakame'pyarthAdAyuHpudgalAstadviSayatvAca maraNasyaivamupanyAsaH, kimetAvantaH kRtsne'pyAtmani, ata Aha-'paesehiti 51 sarvAbhiH labdhibhiH (yutAH ) sarvAnapi parISahAn parAjitya / sarve'pi ca tIrthakarAH pAdapopagatAstu siddhiM gatAH // 2 // / avazeSA |anagArA atItapratyutpannAgatAH sarve / kecitpAdapopagatAH pratyAkhyAneGginyau kecit // 3 // For Personal & Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma maraNAdhya. uttarAdhya. prakramAt subvyatyayAcAtmapradezeSu, Atmapradezo khekaikastatpradezairanantAnantairAveSTitaH saMveSTitaH, tathA ca vRddhavyAkhyA|| idANi padesaggaM-aNaMtANatA AugakammapoggalA jehiM egamego jIvapaeso AveDhiya pariveDhito, iti gAthArthaH / bRhadvattiH // 226 // samprati kati mriyante eksmyenetidvaarmaah||237|| dunni va tinni va cattAri paMca maraNAi aviiimrnnNmi| kai marai egasamayaMsi vibhAsAvittharaM jaanne||227|| save bhavatthajIvA maraMti AvIiaM sayA maraNaM |ohiN ca AiaMtiya dunnivi eyAi bhayaNAe // 228 // ohiM ca AiaMtia bAlaM taha paMDiaMca mIsaM c| chaumaM kevalimaraNaM annunneNaM virujjhaMti // 229 // | vyAkhyA-dve vA trINi vA, vAzabdasyottaratrAnuvRtteH catvAri vA paJca vA maraNAni vakSyamANavivakSAtaH prakramA dekasmin samaye sambhavanti, AvIcimaraNe satIti zaSaH, anena cAsya satatAvasthitatvametadavivakSayA ca tadvayAdi-18 na bhedaparikalpanetyAha, kati mriyanta eka samaye ? iti caturthadvArasya vizeSeNa bhASaNaM vibhASaNaM vibhASA-vyAkhyA vividhairvA prakArairbhASaNaM vibhASA-bhedAbhidhAnaM tayA vistaraH-prapaJcastaM vistaraM jAnIhi jAnIyAdvA, nigamanamata prastutamevArtha prakaTayitumAha-'sarve niravazeSAH, tat kiM muktibhAjo'pItyAha-'bhavasthajIvAH' bhavantyasmin kamme1 idAnI pradezAgram-anantAnantA AyuHkarmapudgalA yairekaiko jIvapradeza AveSTita: pariveSTitaH // 237 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vazavartino jantava iti bhavaH tatra tiSThanti bhavasthAH te ca te jIvAzceti vizeSaNasamAsaH, mriyante, AvIcikamavIcikaM vA maraNamAzrityeti zeSaH, yadvA vibhaktivyatyayAdAvIcikena maraNena mriyante 'sadA' sarvakAlaM, 'ohiM ca'tti avadhimaraNaM, cazabdo bhinnakramaH, tatazca 'AiyaMtiyanti AtyantikamaraNaM ca, dve apyete 'bhajanayA' vikalpanayA, kimuktaM bhavati ?-yadyapyAvIcimaraNavat avadhyAtyantikamaraNe api catasRSvapi gatiSu sambhavataH tathA'pyAyuHkSaya-14 samaya eva tayoH sambhavAnna sadAbhAvaH, ata AvIcikamaraNameva sadetyuktam , anenAvIcimaraNasya sadAbhAvena loke maraNatvenAprasiddhiH avivakSAyAM heturukta iti bhAvanIyaM / samprati 'donnivi' ityAdi vyaktIkaroti-'ohiM ca AiyaMtiya'tti, cazabdo bhinnakramaH, tato'vadhimaraNamAtyantikamaraNaM ca, 'vAlaM' bAlamaraNaM ca, tathetyuttarabhedApekSayA samuccaye, 'paNDitaM ca' paNDitamaraNaM, 'mizraM ca' bAlapaNDitamaraNaM ca, cazabdAdvaihAyasagRdhrapRSThamaraNe, bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAni ca, 'anyo'nyena' paraspareNa virudhyante, yugapadasambhavAt , tatra cAviratasyAvadhyAtyantikamaraNayoH anyataradvAlama raNaM ceti dve, tadbhavamaraNena saha trINi, vazArtena catvAri, kathaJcidAtmaghAte ca vaihAyasagRdhrapRSThayoranyatareNa paJca, Aha6 valanmaraNAntaHzalyamaraNe api bAlamaraNabhedAveva, yata AgamaH-"bAlamaraNe duvAlasavihe pannatte, taMjahA-valAyamaraNe 1 bAlamaraNaM dvAdazavidhaM prajJaptaM, tadyathA-valanmaraNaM dan Education Internet For Personal & Private Use Only Tamainelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. saTTamaraNe aMtosallamaraNe tambhavamaraNe giripaDaNe tarupaDaNe jalappavese jalaNappavese visabhakkhaNe satthovahaNaNe vehANase 8 akAma dAgiddhapaDhe"tti, eteSu ca yadyapi giripatanAdiSaTkasya vaihAyasa evAntarbhAvaH tathApi valanmaraNAntaHzalyamaraNayoH prakSepe || maraNAdhya. kathaM noktasaGgyAvirodhaH?, ucyate, ihAviratasyaiva bAlamaraNaM vivakSitama , uktaM hi-'avirayamaraNaM bAlamaraNaM anyo||238|| stvekatra saMyamasthAnebhyo nivartanam , anyatra mAlinyamAnaM vivakSitaM, na tu sarvathA viraterabhAva eveti kathaM bAlamaraNe | sambhavaH?, tathA chadmasthamaraNamapi viratAnAmeva rUDhamiti noktasaGkhyAvirodhaH, evaM dezaviratasyApi yAdibhaGgabhAvanA 4 kAryA, navaraM bAlamaraNasthAne vAlapaNDitamaraNaM vAcyaM, viratasya vavadhyAtyantikamaraNayoranyatarat paNDitamaraNaM ceti / hai dve, chadmasthakevalimaraNayozcAnyataraditi trINi; bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa saha catvAri, kAraNikasya tu hai / vaihAyasagRdhrapRSThayoranyatareNa saha paJca, dRDhasaMyamaM pratyevamukta, zithilasaMyamasya tvavadhyAtyantikamaraNayoranyatarat , kutaizcitkAraNAdvaihAyasagRpRSThayozcAnyataraditi dve, kathaJcicchalyasambhave cAntaHzalyamaraNena saha trINi, balanmaraNena / saha catvAri, chadmasthamaraNena tu paJca, paNDitamaraNasya yathoktabhaktaparijJAnAdInAM vA vizuddhasaMyamatvAdasyAbhAva eveti, Aha-viratasthAvasthAdvaye'pi tadbhavamaraNaprakSepe kathaM na SaSThamaraNasambhavaH 1, ucyate, viratasya deveSvevotpAda iti tatrai10 vazArttamaraNamantaHzalyamaraNaM tadbhavamaraNaM giripatanaM tarupatanaM jalapravezo jvalanapravezo viSabhakSaNaM zastropahananaM vaihAyasaM gRdhrapRSThamiti / AARAKRRIAGRA SARAL // 2 For Personal & Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAvotpattyabhAvAnna tadbhavamaraNasambhava iti gAthAtrayArthaH // 227-228-229 // gataM kati mriyanta ekasamaya iti dvAram , idAnI katikRtvo mriyate ekaikasmin ? iti dvAramAhasaMkhamasaMkhamaNaMtA kamo / u ikikagaMmi apasatthe / sattaTraga aNubaMdho pasatthae kevaliMmi saI // 230 / haivyAkhyA-'saMkhamasaMkhaMti ApatvAt saGkhyAH saGkhyAtAH asaGkhyA-avidyamAnasaGkhyAH anantA-aparyavasitA, vArA iti prakramaH, 'kamo utti kramaH paripATI, tuzabdazca kAyasthiteralpabahutvApekSayA'yaM jJeya iti vizeSadyotakaH, 'ekekagaMmi'tti ekaikasmin 'aprazaste' bAlamaraNAdau nirUpyamANe, tatra sAmAnyena paJcendriyAviratadezavirato ca saGkhyAtAH, zeSAH pRthivyudakAgnivAyudvIndriyatrIndriyacaturindriyAH asaGkhyAtAH, vanaspatayo'nantA, ete hi kAyasthityapekSayA yathAkramaM bahubahutarabahutama sthitimAja itikRtvA / prazaste kati vArA mriyata ityAha-'sattaTTaga'tti sapta hai vA'STa vA saptASTAste parimANamasyeti saptASTakaH, ko'sau ?-'anubandhaH' sAtatyena bhavanaM tanmaraNAnAmiti, tato'ya marthaH-sapta vA aSTa vA vArA mriyate, ka ?-prazastake' sarvaviratisambandhini paNDitamaraNe, iha ca cAritrasya nirantaharamavAptyasambhavAt tadvata eva ca prazastamaraNabhAvAdarthAd vyavadhAnamapi devabhavairAzrIyate, 'kevalini' yathAkhyAtacA-2 haritravati samutpannakevale 'saI'ti sakRdekameva maraNamiti gAthArthaH // 230 // uktaM katikRtvo mriyata ekaikasminniti dvAraM, samprati katibhAga ekaikasminmaraNe mriyata iti dvAramAha Jain Education internabonal For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4-%eo A uttarAdhya. maraNe aNaMtabhAgo ikikeM marai AimaM mottuM / aNusamayAI neyaM paDhamacarimaMtaraM natthi // 231 // akA bRhadvRttiH II vyAkhyA-'maraNe' prAguktarUpe anantabhAga ekaikasmin mriyate, kiM sarvasminnapi ? netyAha-'Adimam' AvIci-|| maraNAdhya. maraNaM, tasyaivAdyatvAt , 'muktvA ' apahAya, iyamatra bhAvanA-zeSamaraNakhAmino hi sarvajIvApekSayA anantabhAga eveti // 239 // teSvananto bhAgo niyata ityucyate, AvIcimaraNakhAminastu siddhavirahitAH sarva eva jIvAH, te cAnantA itikRtvA'nantabhAgahInAH sarve jIvA mriyante ityucyate / uktaM katibhAgo mriyate ekaikasminniti dvAram , adhunA'nusa-IX mayadvAramAha-'aNusamaya'tti samayaM samayamanu anusamayaM, vIpsAyAmavyayIbhAvaH, tatazcAnusamaya-satatam , 'Adi' prathamamAvIcimaraNaM 'jJeyam' avaboddhavyaM, yAvadAyustasya pratipAdanAt , zeSANAM tvAyuSo'ntyasamaya evaikatra bhAvAda-18 bhAnusamayatAnabhidhAnaM, bahusamayaviSayatvAdanusamayatAyAH, tathA ca vRddhavyAkhyA-"paDhame jAva AuM dharaDa sesANaM ega samayaM jahiM maraI" na ca 'mAsaM pAyovagayA' ityAgamena virodhaH, tatra pAdapopagamanazabdena nizceSTatAyA evAbhidhAdAnAt , maraNasya tu tatrApyAyusruTisamaya eva sadbhAvAt , tuH pUraNe / gatamanusamayadvAram , idAnIM sAntaradvAramAha-tatra "22 // prathamacaramayorantaraM-vyavadhAnaM 'nAsti' na vidyate, prathamasyAvIcimaraNasya sadA sambhavAt , caramasya bhavApekSayA kevalimaraNasya punarmaraNAbhAvAditi bhAva iti gAthArthaH // 231 // zeSANAmapi kimevamityAha 1 prathamaM yAvadAyurdhArayati zeSANAmekasamayo yatra mriyate SC dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sesANaM maraNANaM neo saMtaraniraMtaro u gmo| sAI sapajjavasiyA seMsA paDhamillugamaNAi // 232 // vyAkhyA-zeSANAM maraNAnAm-avadhimaraNAdInAM paJcadazAnAM jJeyaH, sahAntareNa-vyavadhAnena vartata iti sA-3 ntaraH, niSkrAnto'ntarAnnirantarazca, tuHzabdasya samuccayArthatvAt , uktaM hi-"tuzabdo vizeSaNapAdapUraNAvadhAraNasamuccayeSu' ko'sau ?-gamyate anena vastukharUpamiti gamaH-prarUpaNA, idamuktaM bhavati-yadA'nyataradvAlamaraNAdikaM / prApya mriyate mRtvA ca bhavAntare maraNAntaramanubhUya punastadevApnoti tadA sAntaramiti prarUpaNA, yadA tu bAlamaraNAdikamavApya punastadevAvyavahitamApnoti tadA nirantaraM bhavati, tatprarUpakatvAceha gamo'pi sAntaro nirantarazcetyuktaH / samprati gAthApazcArdhena kAladvAramAha-sAdIni ca saparyavasitAni ca sAdisaparyavasitAni 'shessaanni'| SoDaza vakSyamANApekSayA avadhimaraNAdIni, ekasAmayikatAyAsteSAmabhihitatvAt , pravAhApekSayA tu zeSabhaGgopala-| kSaNametat , pravAhato'pi bhaGgatrayapatitAni zeSamaraNAni sambhavanti, tathA ca vRddhAH-"bAlamaraNANi aNAiyANi vA apajavasiyANi vA, aNAdiyANi vA sapajjavasiyANi, paMDiyamaraNANi puNa sAiyANi sapajavasiyANi" muktyavAptau tacchittisambhavAditi bhAvaH, 'paDhamillugaMti prathamakam-AvIcimaraNam 'anAdi' AdirahitaM pravA 1 bAlamaraNAni anAdikAni vA aparyavasitAni vA, anAdikAni vA saparyavasitAni, paNDitamaraNAni punaH sAdikAni saparyavasitAni For Personal & Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma uttarAdhya. AAR2x maraNAdhya. hApekSayetibhAvaH, pratiniyatAyuHpudgalApekSayA tu sAdyapi sambhavati, upalakSaNatyAcAsAparyavasitaM va abhavyAnAM, bhavyAnAM punaH saparyavasitamapIti gAthArthaH // 232 // sampratyatigambhIratAmAgamasya darzayannAtmauddhatyaparihArAyAha || bRhadvRttiH bhagavAn niyuktikaarH||24|| save ee dArA maraNavibhattIi vaNNiA kmso|sglnniunne payatthe jiNacaudasapuvi bhAsaMti // 233 // | vyAkhyA-'sarvANi' azeSANi 'etAni' anantaramupadarzitAni 'dvArANi' arthapratipAdanamukhAni 'maraNavibhakteH / / || maraNavibhaktyaparanAmno'syaivAdhyayanasya 'varNitAni' prarUpitAni, mayeti zeSaH, 'kamaso'tti prAgvat kramataH, Aha evaM sakalApi maraNavaktavyatoktA uta netyAha-sakalAzca-samastA nipuNAzca-azeSavizeSakalitAH sakalanipuNAH tAn padArthAn iha prazastamaraNAdIna jinAzca-kevalinaH caturdazapUrviNazca-prabhavAdayo jinacaturdazapUrviNo 'bhASante' vyaktamabhidadhati, ahaM tu mandamatitvAnna tathA varNayituM kSama ityabhiprAyaH, khayaM caturdazapUrvitve'pi ycturdshpuu[-18|||240|| hai pAdAnaM, tatteSAmapi SaTsthAnapatitatvena zeSamAhAtmyakhyApanaparamaduSTameva, bhASyagAthA vA dvAragAthAdvayAdArabhya lakSyanta kAiti preryAnavakAza eveti gAthArthaH // 233 // ihaiva prazastAprazastamaraNavibhAgamAha egaMtapasatthA tiNNi ittha maraNA jiNehi pnnnnttaa|bhttprinnnnaa iMgiNI pAuvagamaNaM ca kmjittuN||234|| RECAR jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ OSAARESSAARAAAAIAS vyAkhyA-ekAntena-niyamena prazastAni-zlAghyAni 'trINi trisaGkhyAni 'atra' eteSvanantarAbhihiteSu maraNeSu kAmaraNAni 'jinaiH' kevalibhiH 'prajJaptAni' prarUpitAni, tAnyevAha-bhaktaparijJA iGginI 'pAyavagamaNaM' ceti pAdapo pagamanaM ca, idamapi trayaM kimekarUpamityAha-krameNa-paripATyA jyeSTham-atizayaprazasyaM kramajyeSThaM yathottaraM pradhAnamitibhAvaH / zeSamaraNAnyapi yAni prazastAni teSAmatraivAntarbhAvaH, itarANi kAnicit kathaJcit prazastAni, aparANi / tu sarvathaivAprazastAnIti gAthArthaH // 234 // iha ca yenAdhikArastadAhaitthaM puNa ahigAro NAyavo hoi maNuamaraNeNaM / muttuM akAmamaraNaM sakAmamaraNeNa mariyatvaM // 235 // 3 vyAkhyA-'atra' eteSu maraNeSu, punaHzabdo vAkyopanyAsArthaH, adhikAro jJAtavyo bhavati manujamaraNena, kimuktaM , bhavati ?-manuSyabhavasambhavinA paNDitamaraNAdinA, tAnyeva pratyupadezapravRtteH / sampratyuktArthasaMkSepadvAreNopadezasarvakhamAha-muktvA'kAmamaraNaM-bAlamaraNAdyamaprazastaM 'sakAmamaraNena' bhaktaparijJAdinA prazastena martavyamiti gAthArthaH // 235 // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam aNNavaMsi mahohaMsi, ege tarai duruttaraM / tattha ege mahApaNNe, imaM pnnhmudaahre||1|| vyAkhyA-ao-jalaM vidyate yatrAsAvarNavaH, arNaso lopazceti (pA05-2-109 vArtikaM ) vapratyayaH sakAralopazca, sa ca dravyato jaladhirbhAvatazca saMsAraH tasmin , kIzi ?-'mahoghaMsitti mahAnoghaH-pravAho dravyato jala For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 24 // sambandhI bhAvatastu bhavaparamparAtmakaH prANinAmatyantamAkulIkaraNahetuH carakAdimatasamUho vA yasmin sa mahauSaH akAmatasmin , mahattvaM cobhayatrAgAdhatayA'dRSTaparapAratayA ca mantavyaM, tatra kimityAha-'eka' ityasahAyo rAgadveSAdisa-3 maraNAdhya. habhAvavirahito gautamAdirityarthaH, 'tarati' paraM pAramApnoti, tatkAlApekSayA vartamAnanirdezaH, 'duruttaraM ti vibhaktivyatyayAdduruttare-duHkhenottarituM zakye, duruttaramiti kriyAvizeSaNaM vA, na hi yathA'sau tarati tathA'parairgurukarmabhiH / sukhenaiva tIryate, ata eva eka iti, saGkhyAvacano vA, eka eva-jinamatapratipannAH, na tu carakAdimatAkulitacetaso'nye tathA taritumIzata iti, 'tatre'ti gautamAdau taraNapravRtte 'eka' iti tathAvidhatIrthakaranAmakarmodayAdanuttarAvAptavibhUtiradvitIyaH, kimuktaM bhavati ?-tIrthakaraH, sa hyeka eva bharate sambhavatIti, 'mahApaNNe'tti mahatI-nirAvaraNatayA'parimANA prajJA-kevalajJAnAtmikA saMvit asyeti mahAprajJaH, sa kiM ityAha-'imam' anantaravakSyamANaM hRdi viparivartamAnatayA pratyakSaM prakramAttaraNopAyaM, 'paTuMti spaSTam-asandigdhaM, paThyate ca 'paNhaMti pRcchayata iti || praznaM-praSTavyArtharUpam 'udAhare'tti bhUte liT, tata udAhareda-udAhRtavAn , paThyate ca-'aNNavaMsi mahoghasi, ege tiNNe duruttaraMti, atra subvyatyaye vizeSaH, tatazca-arNavAnmahaughAharuttarAt tIrNa iva tIrNaH-tIraprApta iti-|||241|| yogaH, eko ghAtikarmasAhityarahitaH, 'tatre'ti sadevamanujAyAM pariSadi, eko'dvitIyaH, sa ca tIrthakRdeva, zeSa prAgvaditi sUtrArthaH // 1 // yadudAhRtavAMstadevAha For Personal & Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtime ya duve hANA, akkhAyA mAraNaMtiyA / akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // 6 vyAkhyA-santIti prAkRtatvAt vacanavyatyayena sto-vidyate 'ime' pratyakSe, caH pUraNe, paThyate ca 'saMtimee'tti stara 6 ete, makAro'lAkSaNikaH, evamanyatrApi yatra nocyate tatra bhAvanIyaM, 'dve' dvisaGkhaye tiSThantyanayorjantava iti sthAne / "AkhyAte' purAtanatIrthakRdbhirapi kathite, anena tIrthakRtAM parasparaM vacanAvyAhatirupadarzitA, te ca kIdRze ?-'mAranaNaMtie'tti maraNamevAnto-nijanijAyuSaH paryanto maraNAntaH tasmin bhave mAraNAntike, te eva nAmata upadarzayati| 'akAmamaraNam' uktarUpamanantaravakSyamANarUpaM ca, vakSyamANApekSayA caH samuccaye, eveti pUraNe, 'sakAmamaraNam' uktarUpaM vakSyamANakharUpaM ca tatheti sUtrArthaH // 2 // keSAM punaridaM kiyatkAlaM ca ? ityata Aha ___ bAlANaM akAmaM tu, maraNaM asatiM bhave / paMDiyANaM sakAmaM tu, ukkoseNa satiM bhave // 3 // ___ vyAkhyA-bAlA iva vAlAH sadasadvivekavikalatayA teSAm 'akAmaM tu'tti tuzabdasyaivakArArthatvAt akAmameva / maraNamasakRd-vAraMvAraM bhavet,te hi viSayAbhiSvaGgato maraNamanicchanta eva mriyante, tata eva ca bhavATavImaTanti, 'paNDitAnAM cAritravatAM saha kAmena-abhilASeNa vartate iti sakAmaM sakAmamiva sakAmaM maraNaM pratyasaMtrastatayA, tathAtvaM cotsavabhUtatvAt tAdRzAM maraNasya, tathA ca vAcaka:-"saJcitatapodhanAnAM nityaM vrataniyamasaMyamaratAnAm / utsavabhUtaM| Jain Education a l For Personal & Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma uttarAdhya. bRhadvattiH maraNAdhya. // 242 // manye maraNamanaparAdhavRttInAm // 1 // " na tu paramArthataH teSAM sakAma-sakAmatvaM, maraNAbhilASasthApi niSiddhatvAd, uktaM hi-"mA mA hu viciMtejA jIvAmi ciraM marAmi ya lahu~ti / jai icchasi tariuM je saMsAramahodahimapAraM ||1||"ti, tuH pUrvApekSayA vizeSadyotakaH, taca 'utkarSaNa' utkarSApalakSitaM, kevalisambandhItyarthaH, akevalino hi saMyamajIvitaM dIrghamiccheyurapi, muktyavAptiH itaH syAditi, kevalinastu tadapi necchanti, AstAM bhavajIvitamiti, tanmaraNasyotkarSeNa sakAmatA 'sakRd' ekavArameva bhavet , jaghanyena tu zeSacAritriNaH saptASTa vA vArAn bhavedityAkUtamiti suutraarthH||3|| yaduktaM-sta ime dve sthAne' tatrAdyaM tAvadAha tathimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / kAmagiddhe jahA bAle, bhisaM kUrANi kuvvati // 4 // vyAkhyA-tatreti tayorakAmamaraNasakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye 'idam' anantaramabhidhAsyamAnarUpaM 'prathamam' AdyaM sthAnaM, 'mahAvIreNe ti caramatIrthakRtA, 'tatraiko mahAprajJaH' iti mukulitokterabhivyaktyarthametat , 'dezitaM' prarUpitaM, kiM tat ityAha-'kAmeSu' icchAmadanAtmakeSu 'gRddhaH' abhikAGkSAvAn kAmagRddho 'yathA' ityupapradarzanArthaH, da'bAla' ityuktarUpo 'bhRzam' atyarthe 'krUrANi' raudrANi, kauNIti gamyate, tAni ca prANavyaparopaNAdIni 'kucha ti'tti karoti-kriyayA'bhinivartayati, zaktAvazaktAvapi krUratayA tandulamatsyavanmanasA kRtvA ca prakramAdakAma eva mriyate iti sUtrArthaH // 4 // idameva grahaNakavAkyaM prapaJcayitumAha 1 mA maiva vicintayeH jIvAmi ciraM mriye ca laghu iti / yadIcchasi tarItuM saMsAramahodadhimapAram // 1 // R // 242 // www.janelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ je giddhe kAmabhogesu, ege kUDAya gacchai / na me diTTe pare loe, cakkhudihA imA ratI // 5 // | vyAkhyA-'ya'ityanirdiSTavarUpo gRddhaH, kAmyanta iti kAmAH bhujyanta iti bhogAH tatazca kAmAzca te bhogAzca kAmabhogAH teSu-abhilaSaNIyazabdAdiSu, yadvA kAmau ca zabdarUpAkhyo bhogAzca sparzarasagandhAkhyAH kAmabhogAH teSu, uktaM hi-"kAmA duvihA paNNattA-sadA rUvA ya, bhogA tivihA paNNattA, taMjahA-gaMdhA rasA phAsA ya"tti, hai| ekaH' kazcit krUrakarmA tanmadhyAt kUTamiva kUTa-prabhUtaprANinAM yAtanAhetutvAnnaraka ityarthaH, yathaiva hi kUTa-4 nipatito mRgo vyAdharanekadhA hanyate, evaM narakapatito'pi jantuH paramAdhArmikairiti, tasmai kUTAya, gatyarthakarmaNi dvitIyAcaturthA (pA02-3-12) vityAdinA caturthI, 'gacchati' yAti, yadvA yo gRddhaH 'kAmabhogeSviti kAmeSustrIsaGgeSu bhogeSu-dhUpanavilepanAdiSu sa 'ekaH suhRdAdisAhAyyarahitaH kUTAya gacchati, athavA kUTaM dravyato bhAvatazca, tatra dravyato mRgAdibandhanaM, bhAvatastu mithyAbhASaNAdi, tasmai gacchatItyanekArthatvAt pravartate, sa hi mAMsAdilolupatayA mRgAdivandhanAnyArabhate, mithyAbhASaNAdIni cAsevata iti, preritazca kaizcidvadati-'na meM'iti na mayA | 'dRSTaH' avalokitaH, ko'sau ?-paraloko' bhUtabhAvijanmAtmakaH, kadAcidviSayAbhiratirapyevaMvidhaiva syAdata AhacakSuSA-locanena dRSTA-pratItA cakSudRSTA 'iya'miti tAmeva pratyakSAM nirdizati, ramyate'syAmiti ratiH-sparzanAdi1 kAmA dvividhAH prajJaptAH-zabdA rUpANi ca, bhogAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA--ndhA rasAH sparzAzca / For Personal & Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 243 // RECORRECAS sambhogajanitA cittaprahRttiH, tasyAyamAzayaH-kathaM dRSTaparityAgato'dRSTaparikalpanayA''tmAnaM vipralabheyamiti sUtrArthaH / / akaam||5|| punastadAzayamevAbhivyajayitumAha maraNAdhya. hatthAgayA ime kAmA, kAliyA je annaagyaa| ko jANai pare loe ?, atthi vA natthi vA punno||6|| | vyAkhyA-hasanti tenAvRtya mukhaM pranti vA ghAtyamaneneti hastastam AgatAH-prAptAH hastAgatAH, upamArtho'tra / gamyate, tato hastAgatA iva khAdhInatayA, ka ete ?-'ime' pratyakSopalabhyamAnAH kAmyanta iti kAmAH-zabdAdayaH, kadAcidAgAmino'pyevaMvidhA eva syurityAha-kAle sambhavantIti kAlikAH-anizcitakAlAntaraprAptayo ye 'anAgatA' bhAvijanmasambandhinaH, kathaM punaramI anizcitaprAptaya ityAha-'ko jANaitti uttarasya punaHzabdasyeha sambandhanAt kaH punarjAnAti 1, naiva kazcit , yathA-paraloko'sti nAsti veti, ayaM cAsyAzayaH-paralokasya sukRtAdikarmaNAM vA'stitvanizcaye'pi 'ko hi hastagataM dravyaM pAdagAmi kariSyatIti nyAyataH ka iva hastAgatAn kAmAnapahAya kAlikakAmArtha yateta, tattvatastu paralokanizcaya eva na samasti, tatra pratyakSasyApravRtteH, anumAnasya tu pravR- // 243 // ttAvapi gopAlaghaTikAdidhUmAdagyanumAnavadanyathA'pyupalambhanAnnizcAyakatvAsambhavAnna tatastadastitvanizcayo nAstitvanizcayo vA, kintu sandeha eva, na tvayamevaM vivecayati-yathA'vApsA api kAmA durantatayA tyaktumucitAH, dura Jain Education A nal For Personal & Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntatvaM ca teSAM zalyaviSAdibhirudAharaNaiH pratItameva, tathA ca vakSyati - "salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisobamA / kAme patthemANA, akAmA jaMti duggatiM // 1 // " na hi viSAdIni mukhamadhurANyapyAyativirasatayA vivekibhirna hIyante yadapi paralokasandehAbhidhAnaM tadapi na pApaparihAropadezaM prati bAdhakaM, pApAnuSThAnasyeheva caurapAradArikAdiSu mahAnarthahetutayA darzanAt paralokanAstitvAnizcaye ca tatrApi tathAnarthahetutayA sambhAvyamAnatvAdvalmIkakara| pravezanAdivat prekSAvadbhiH parihartumucitatvAt na ca paralokAstitvaM prati sandehaH, tannizcAyakAnumAnasya tadaharjA| tabAlakastanAbhilApAdiliGgavalotpannasya tathAvidhAdhyakSavadavyabhicAritvena tatra tatra samarthitatvAdityalaM prasaGgeneti | sUtrArthaH // 6 // anyastu kathaJcidutpAditapratyayo'pi kAmAn parihartumazaknuvannidamAha jaNa saddhiM hokkhAmi, iti vAle paganbhai / kAmabhogANurAgeNaM, kesaM saMpaDivajjai // 7 // vyAkhyA - jAyata iti jano- lokastena 'sArddha' saha bhaviSyAmi, kimuktaM bhavati ? - bahurjano bhogAsaGgI tadahamapi tadgatiM gamiSyAmi, yadvA 'hokkhAmi tti bhokSyAmi - pAlayiSyAmi, yathA hyayaM janaH kalatrAdikaM pAlayati tathA'ha - mapi, na hIyAn jano'jJa iti 'bAlaH' ajJaH 'pragalbhate' dhAryamavalambate, alIkavAcAlatayA ca svayaMnaSTaH parAnapi nAzayati, na vivecayati yathA - kimunmArgaprasthitenAvivekijanena bahunA'pi ? mama vivekinaH pramANIkRtena 1, svakRta1 zalyaM kAmA viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH / kAmAn prArthayanto'kAmA yAnti durgatim // 1 // 2 pramANIkaraNeneti, For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma maraNAdhya. uttarAdhya. karmaphalabhujo hi jantavaH, sa caivaM kAmabhogeSu-uktarUpeSu anurAgaH-abhiSvaGgaH kAmabhogAnurAgaH-tena 'klezam ' iha 8 hai paratra ca vividhavAdhAtmakaM 'sampratipadyate' prApnotIti sUtrArthaH // 7 // yathA ca kAmabhogAnurAgeNa klezaM saMprati-3 bRhadvRttiH padyate tathA vktumaah||244|| tao daMDaM samArabhati, tasesuM thAvaresu ya / aTThAe ya aNaTThAe, bhUyagAmaM vihiMsai // 8 // ___ vyAkhyA-tata' iti kAmabhogAnurAgAt 'seiti sa dhASTaryavAn daNDyate saMyamasarvakhApaharaNenAtmA aneneti daNDo-manodaNDAdistaM 'samArabhate' pravartata iti, keSu ?-trasyanti-tApAdyupataptau chAyAdikaM pratyabhisarpantIti hai trasAH-dvIndriyAdayasteSu, tathA zItAtapAdyupahatA api sthAnAntaraM pratyanabhisarpitayA sthAnazIlAH sthAvarAsteSu ca, arthaH-prayojanaM vittAvAptyAdiH tadarthamarthAya, casya vyavahitasambandhatvAt anarthAya ca-yadAtmanaH suhRdAdervA nopayujyate, nanu kimanarthamapi kazciddaNDaM samArabhate, evametat tathAvidhapazupAlavat , tatra sampradAyaH-yathaikaH pazupAlaH pratidinaM madhyAhnagate ravI ajAsu mahAnyagrodhataraM samAzritAsu tatthuttANato NiviNNo veNuvidaleNa ajodgIrNakolAsthibhiH tasya vaTasya patrANi chidrIkurvan tiSThati, evaM tena sa vaTapAdapaH prAyasazchidrapatrIkRtaH, annayA tatthego rAyaputto dAtiyadhADito tacchAyasamassito pecchae ya tassa baDassa sarvANi patrANi chidritAni, to teNa so 1 tatrottAnako niviSTo veNuvidalena, anyadA tatraiko rAjaputro dAyAdadhATitaH tacchAyAsamAzritaH prekSate ca tasya vaTasya, tatastena sa // 244 // For Personal & Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ pasupAlato pucchito-keNeyANi patrANi chiddIkayANi ?, teNa bhaNNai-mayA, eyANi krIDApUrva chidritAni, teNa so bahuNA dabajAeNa vilobheuM bhaNNati-sakesi jassAhaM bhaNAmi tassa acchINi chiddeuM ?, teNa bhaNNati-chuDu abhAsattho hou to sakkemi, teNa NayaraM nIto, rAyamaggasanniviTe ghare Thavito, tassa rAyaputtassa bhAyA rAyA, so teNa maggeNa || assavAhaNiyAe Nijai, eeNa bhaNNati-eyassa acchINi pADehitti, teNa ya goliyadhaNuyaeNa tassa NiggacchamANassa dovi acchINi pADiyANi, pacchA so rAyaputto rAyA jAto, teNa ya so pasupAlo bhaNNati-brUhi varaM, kiM te prayacchAmi ?, teNa bhaNNati-majjha tameva gAmaM dehi jattha acchAmi, teNa so diNNo, pacchA teNa tammi paJcaMtagAme ucchU rovio tuMbIto ya, nipphaNNesu tuMbANi gule siddhiuM taM guDatuMbayaM bhuktvA 2 gAyati sa-aTTamaTTaM ca / | 1 pazupAlaH pRSTaH-kenaitAni patrANi chidrIkRtAni ?, tena bhaNyate-mayaitAni / tena sa bahunA dravyajAtena vilobhya bhaNyate-zaknoSi yasyAhaM bhaNAmi tasyAkSiNI chidrayitum ?, tena bhaNyate-suSTu abhyAsastho bhaveyaM tadA zaknuyAm , tena nagaraM nItaH, rAjamArgasanniviSTe gRhe| sthApitaH, tasya rAjaputrasya bhrAtA rAjA, sa tena mArgeNAzvavAhanikayA yAti, etena bhaNyate-etasyAkSiNI pAtayeti, tena ca golikadhanuSA tasya nirgacchato dve adhyakSiNI pAtite, pazcAtsa rAjaputro rAjA jAtaH, tena ca sa pazupAlo bhaNyate-tena bhaNyate-mama tameva grAmaM dehi dayatra tiSThAmi, tena sa ( tasmai ) dattaH, pazcAttena tasmin pratyantagrAme ikSu ropitastumbyazca, niSpanneSu tumbAni guDe paktvA tat guDatumbakaM bhuktvA gAyati cAsau-aTTamaTTe ca Jain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 245 // sikhijA, sikkhiyaM Na NiratthayaM / aTTamaTTapasAeNa, bhuMjae guDatuMbayaM // 1 // teNa tANi vaDapattANi aNaTThAe chihiyANi, acchINi puNa aTThAe pADiyANi / daNDamArabhata ityuktaM, tatkimasAvArambhamAtra evAvatiSThate ityAha - 'bhUyagAmaM 'ti bhUtAH prANinasteSAM grAmaH - samUhastaM vividhaiH prakArairhinasti - vyApAdayati, anena ca daNDatrayavyApAra ukta iti sUtrArthaH // 8 // kimasau kAmabhogAnurAgeNaitAvadeva kurute ? utAnyadapItyAha hiMse vAle musAbAI, mAIle pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM, seyameyaMti manna // 9 // vyAkhyA - hiMsanazIlo hiMsraH anantaroktanItyA, tathaivaMvidhazca sannasau 'bAlaH' uktarUpo 'mRSAvAdI' ti alIkabhASaNazIlaH, 'mAile tti mAyA - paravaJcanopAyacintA tadvAn 'pizunaH' paradoSodghATaka : 'zaThaH' tattannepathyAdikaraNato'nyathAbhUtamAtmAnamanyathA darzayati, maNDikacauravat, ata eva ca bhuJjanaH 'surAM' madyaM 'mAMsa' pizitaM 'zreyaH' | prazasyatarametaditi manyate, upalakSaNatvAt bhASate ca- 'na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithuna' ityAdi, tadanena | manasA vacasA kAyena cAsatyatvamasyoktamiti sUtrArthaH // 9 // punastadvaktavyatAmevAha kAyasA vayasA matte, vitte giddhe ya itthisu / duhao malaM saMciNaha, sisunAgubva maTTiyaM // 10 // 1 zikSeta, zikSitaM na nirarthakam / aTTamaTTaprasAdenaM, bhujyate guDatumbakam // 1 // tena tAni vaTapatrANi anarthAya chidritAni, akSiNI punararthAya pAtite For Personal & Private Use Only akAma maraNAdhya. 5 // 245 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-'kAyasa'tti sUtratvAt kAyena-zarIreNa vacasA-vAcA upalakSaNatvAt manasA ca 'matto' dRptaH, tatra kAyamatto madAndhagajavat yatastataH pravRttimAn , yadvA'ho'haM balavAn rUpavAn veti cintayan vacasA khaguNAn khyApayan aho'haM sukhara ityAdi vA cintayan , manasA ca madAdhmAtamAnasaH aho'hamavadhAraNAzaktimAniti vA |manvAno 'vitte'draviNe 'gaddhoM' gRddhimAn, cazabdo bhinnakramaH, tataH strISu ca gRddhaH, tatra vitte gRddha iti adattAdAnapari-18 grahopalakSaNaM, tadbhAvabhAvitvAttayoH, strISu gRddha ityanena maithunAsevitvamuktaM, sa hi striyaH saMsArasarvakhabhUtA iti manyate, tathA ca tadvacaH-'satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM saarngglocnaaH||1||' tadabhiratimAMzca maithunAsevyeva bhavati, sa evaMvidhaH kimityAha-'duhato'tti dvidhA-dvAbhyAM rAgadveSAtmakAbhyAM bahirantaHpravRttyAtmakAbhyAM vA prakArAbhyAM, sUtratvAvividhaM vA ihalokaparalokavedanIyatayA puNyapApAtmakatayA vA, 'malam' aSTaprakAraM karma 'saMcinoti' banAti, ka iva kimityAha-'zizunAgo'gaNDUpado'lasa ucyate, sa iva |mRttikAM, sa hi snigdhatanutayA bahI reNubhiravaguNDyate, tAmeva cAznIte iti bahirantazca dvidhApi malamupacinoti, hai tathA'yamapi, etadRSTAntAbhidhAne tvayamabhiprAyo-yathA'sau vahirantazcopacitamalaH kharataradivAkarakaranikarasaMsparzataH || zuSyannihaiva klizyati vinAzaM cApnoti, tathA'yamapyupacitamalaH AzukArikarmavazata ihaiva janmani klizyati vinazyati ceti sUtrArthaH // 11 // amumevAthe vyaktIkatumAha Jain Education mamimonal For Personal & Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ tao puTTo AyaMkeNa, gilANo paritappati / pabhIo paralogassa, kammANuppehI appaNo // 11 // uttarAdhya. akAmabRhadvRttiH | vyAkhyA-tato'tti takaH tato vA daNDArambhaNAdhupArjitamalataH spRSTaH, kena ?-'AtaGkana' AzughAtinA zUla- maraNAdhya. visUcikAdirogeNa tattahuHkhodayAtmakena vA 'glAna'iti mando'pagataharSI vA parIti-sarvaprakAraM tapyate, kimuktaM // 246 // bhavati?-bahirantazca khidyate, 'prabhIta'iti prakarSaNa trastaH, kutaH ?-'paralogassa'tti paralokAt , subbyatyayena paJcamyarthe hai SaSThI, kimiti ?-kriyata iti karma-kriyA tadanuprekSata ityevaMzIlaH karmAnuprekSI, yata iti gamyate, kasya ?-AtmanaH, sa hi hiMsAlIkabhASaNAdikAmAtmaceSTAM cintayanna kiJcinmayA zubhamAcaritaM, kintu sadaivAjarAmaravaceSTitamiti cintayaMzcetasyAtaGkatazca tanAvapi khidyate, bhavati hi viSayAkulitacetaso'pi prAyaH prANoparamasamaye'nutApaH, tathA / cAhuH-"bhavitrI bhUtAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyatkiJcidvihitamazubhaM yauvanamadAt / punaH pratyAsanne mahati paralokaikagamane, tadevaikaM puMsAM vyathayati jarAjIrNavapuSAm // 1 // " iti sUtrArthaH // 11 // amumevArtha : // 246 // vyaktIkartumAha-(granthAnam 6000) suyA me Narae ThANA, asIlANaM ca jA gatI / bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veyaNA // 12 // . vyAkhyA-'suyatti zrutAni-AkarNitAni 'me' iti mayA 'narake' sImantakAdinAni, kAni ?-'ThANA' iti 1 prAkRtAnukaraNametaditi pratibhAti / For Personal & Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ liGgavyatyayenotpattisthAnAni ghaTikAlayAdIni yeSvatisaMpIDitAGgA duHkhamAkRSyamANAH bahiniSkrAmanti jantavaH, yadvA narake-ratnaprabhAdinarakapRthivyAtmake sthAnAni-sImantakApratiSThAnAdIni kumbhIvaitaraNyAdIni vA, athavA sthAnAnisAgaropamAdisthityAtmakAni, tatkimiyatA'pi paritapyata ityata Aha-'azIlAnAm' avidyamAnasadAcArANAM yA| gatirnarakAtmikA sA ca zruteti sambandhaH, kIdRzAnAm ?-'bAlAnAm' ajJAnAM 'krUrakarmaNAM hiMsramRSAbhASakAdInAM, kIdRzI gatirityAha-pragADhA nAmAtyutkaTatayA nirantaratayA ca prakarSavatyo 'yatra' yasyAM gatau vedyanta iti vedanA zItoSNazAlmalyAzleSaNAdayaH, tadayamasyAzayaH-mamaivaMvidhAnuSThAnasyedRzyeva gatiriti sUtrArthaH // 12 // tathA tatthovavAiyaM ThANaM, jahA me tamaNussuyaM / AhAkammehiM gacchanto, so pacchA paritappati // 13 // | vyAkhyA-tatre'ti narakeSu upapAte bhavamopapAtikaM 'sthAna sthitiH 'yathA' yena prakAreNa, bhavatIti zeSaH, 'me' |mayA tadityanantaroktaparAmarza 'anuzrutam' avadhAritaM, gurubhirucyamAnamiti zeSaH, aupapAtikamiti ca bruvato'syAyamAzayaH-yadi garbhajatvaM bhavet bhavedapi tadavasthAyAM chedabhedAdinArakaduHkhAntaram , aupapAtikatve tvantarmuhUrtAnantarameva tathAvidhavedanodaya iti kutastadantarasambhavaH ?, tathA ca-'AhAkammehiMti AdhAnamAdhAkaraNam , || Atmaneti gamyate, tadupalakSitAni karmANyAdhAkarmANi, taiH AdhAkarmabhiH-khakRtakarmabhiH, yadvA''patvAt , 'Aheti' AdhAya kRtvA, karmANIti gamyate, tatastaireva karmabhiH 'gacchan ' yAn , prakramAnnarakaM, yadvA-'yathAka For Personal & Private Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 247 // mabhiH' gamiSyamANagatyanurUpaiH tIvratIvratarAdyanubhAvAnvitairgacchaMstadanurUpameva sthAnaM, 'sa' iti bAlaH, 'pazcAdi'tyA-15 akAmayuSi hIyamAne 'paritapyate' yathA dhiG mAmasadanuSThAyinaM, kimidAnI mandabhAgyaH karomi ? ityAdi zocata iti / maraNAdhya. sUtrArthaH // 13 // amumevA) dRSTAntadvAreNa dRDhayannAha jahA sAgaDio jANaM, saMmaM hicA mahApahaM / visamaM maggamotiNNo, akkhabhaggaMmi soyaha // 14 // vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, zaknoti zakyate vA dhAnyAdikamanena voDamiti zakaTaM tena carati zAkaTikaH-gavIvAhakaH 'jANaM ti jAnannavabudhyamAnaH 'samam' upalAdirahitaM 'hitvA'tyaktvA, kam ?-mhaaNshcaasau| vistIrNatayA prAdhAnyena ca panthAzca mahApathaH, 'RkpUrabdhUHpathAmAnakSe (pA05-4-74) ityakAraH samAsAntastaM, 'viSamama' upalAdisaGkalaM 'mArga' panthAnaM 'otinno'tti avatIrNaH-gantumupakrAntaH, paThyate ca-'ogADho'tti tatra cAvagADha ArUDhaH prapanna iti caiko'rthaH, aznIte navanItAdikamityakSo-dhUH tasya bhaGgo-vinAzaH akSabhaGgaH tasmin , pAThAntaratazcAkSe bhagne, zocate yathA dhig mama parijJAnaM yajAnannapIthamapAyamavAptavAniti sUtrArthaH // 14 // sampratyupanayamAha // 247 // evaM dhammaM viukkamma, ahammaM paDivajiyA / bAle macumuhaM patte, akkhe bhagge va soyai // 15 // vyAkhyA-'eva'miti zAkaTikavad 'dharma' kSAnsAdikaM yatidharma sadAcArAtmakaM vA 'viukkamma'tti vyutkramya For Personal & Private Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARREARRCARRC vizeSeNolaya na dharmo'dharmaH, naJ vipakSe'pi vartate iti dharmapratipakSaH, taM-hiMsAdikaM 'pratipadya' abhyupagamya || | 'bAlaH' abhihitarUpo maraNaM-mRtyustasya mukhamiva mukhaM mRtyumukha-maraNagocaraM 'prApto' gataH, kimityAha-akSe bhagna iva | zocati, kimuktaM bhavati ?-yathA-akSabhaGge zAkaTikaH zocati tathA'yamapi khakRtakarmaNAmihaiva mAraNAntikaveda-2 4AnAtmakaM phalamanubhavannAtmAnamanuzocati, yathA hA kimetajjAnatA'pi mayaivamanuSThitamiti sUtrArthaH // 15 // zocanA-13 nantaraM ca kimasau karotItyAha tao se maraNaMtaMmi, bAle saMtassaI bhyaa| akAmamaraNaM maraI, dhutte vA kaliNA jie // 16 // vyAkhyA-tata'ityAtakotpattI yacchocanamuktaM tadanantaraM 'se' iti sa maraNamevAnto maraNAntastasmin , upasthita iti zeSaH, 'bAlo' rAgAdyAkulitacittaH 'saMtrasyati' samudvijate vibhetItiyAvat , kutaH ?-'bhayAt ' narakagatiga-8 manasAdhvaMsAd , anenAkAmatvamuktaM, sa ca kimevaM vibhyat maraNAdvimucyate ? uta netyAha-akAmasya-anicchato maraNamakAmamaraNaM tena, sUtre cArphatvAdvitIyA, 'mriyate' prANAMstyajati, ka iva kIdRzaH san ?-'dhUrta iva' dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvAt , 'kalinA' ekena, prakramAt dAyena, jitaH sannAtmAnaM zocati, yathA yayamekena dAyena jitaH sannAtmAnaM zocati tathA'sAvapItvarairvipAkakaTubhiH saGklezabahulairmanuja bhogairdivyasukhaM hAritaH zocanneva mriyata iti sUtrArthaH // 16 // prastutamevArtha nigamayitumAha For Personal & Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma maraNAdhya uttarAdhya. eyaM akAmamaraNaM, bAlANaM tu paveiyaM / itto sakAmamaraNaM, paMDiyANa suNeha me // 17 // bRhadvRttiH Tel vyAkhyA-'etad' anantarameva duSkRtakarmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tadakAmamaraNaM, bAlAnAmeva, tuza bdasyaivArthatvAt , 'praveditaM' prakarSaNa pratipAditaM, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti gamyate / paNDitamaraNaprastAvanArthamAha-2 // 24 // etto'tti ito'kAmamaraNAdanantaraM 'sakAmamaraNaM paNDitAnAM sambandhi 'zRNuta' AkarNayata 'me' mama, kathayata ityu paskAraH iti suutraarthH|| 17 // yathApratijJAtamAha maraNaMpi sapuNNANaM, jahA me tamaNussuyaM / vippasaNNamaNAghAyaM, saMjayANaM vusImao // 18 // * vyAkhyA-maraNamapi AstAM jIvitamityapizabdArthaH, 'puNa karmaNi zubhe' ityasmAddhAtoH 'uNAdayo bahula' (pA0 / 3-3-1)miti bahulavacanAdbhAve kyapi puNyam , uktaM hi-"puNaM karmaNi nirdiSTaH zubhavizeSaprakAzako dhAturayam / bhAvapratyayayogAdvibhaktinirdezasiddhametadrUpam // 1 // " saha tena vartanta iti sapuNyAsteSAM na tvanyeSAmapuNyavatAM, kiM sarvamapi ?, netyAha-'yathA' yena prakAreNa 'me' mama, kathayata iti gamyate, tadityupakSepaH, tatropAttam 'anuzrutam' avadhAritaM, bhavadbhiriti zeSaH, suSTha prasannaM maraNasamaye'pyakaluSaM kaSAyakAluSyApagamAn manaH-ceto yeSAM te suprasannamanasaH mahAmunayasteSAM khyAtaM-khasaMvedanataH prasiddhaM suprasannamana khyAtaM, yadvA-'suppasannehi akkhAyaM' atra ca suSchu prasannaiH1 atra pUrvArdhe caturthapaJcamaSaSThAH pAH uttarArdhe'STacAH // 24 // For Personal & Private Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** *** * pApapaGkApagamanenAtyantanirmalIbhUtaiH, zeSatIrthakRdbhiriti gamyate, AkhyAtaM / paThyate ca 'vippasaNNamaNAghAya'ti, tatra prakAraH prasannA-maraNe'pyapahatamohareNutayA'nAkulacetaso viprasannAH, tatsambandhi maraNamapyupacArAdviprasannaM, na vidyate AghAtaH tathAvidhayatanayA'nyaprANinAmAtmanazca vidhivat saMlikhitazarIratayA yasmiMstadanAghAtaM, keSAM punaridam ?, ucyate-'saMyatAnA' samiti-samyag yatAnAM-pApoparatAnAM, cAritriNAmityarthaH, 'khusImato'tti, ArSattvAvazyavatAM vazya ityAyattaH, sa cehAtmA indriyANi vA, vazyAni vidyante / yeSAM ve amI vazyavantaH teSAm , ayamaparaH sampradAyArthaH-vasaMti vA sAhuguNehiM vusImaMtaH, ahavA busImA saMviggA 3 tesiM'ti etaccArthAt paNDitamaraNameva, tato'yamarthaH-yathaitat saMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca sambhavati, na tathA'puNyaprANinAm / ante samAhimaraNaM abhavajIvA Na pAveMti'tti vacanAt , viziSTayogyatAmAjAmeva tatprA||ptisambhavAditi sUtrArthaH // 18 // yathA caitadevaM tathA darzayitumAha na imaM savvesu bhikkhUmuM, Na imaM savvesu gArisu / nAnAsIlA ya gAratthA, visamasIlA ybhikkhunno||19|| | vyAkhyA-ne'tyavadhAraNaphalatvAdvAkyasya naiva 'ida'miti paNDitamaraNaM 'sakvesu bhikkhUsu'tti sUtratvAt sarveSAM bhikSUNAM paradattopajIvinAM atinAmitiyAvat , kintu keSAzcideva paropacitapuNyAnubhAvavatAM bhAvabhikSUNAM, tathA ca 1 vasanti vA sAdhuguNaiH vasImantaH, athavA vazimAnaH saMvignAsteSAmiti / 2 ante samAdhimaraNamabhavyajIvA na prAmuvanti * * ** * For Personal & Private Use Only Jain Education Internal Mjainelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. gRhasthAnAM durApAstameva, ata evAha-nedaM paNDitamaraNaM 'sabesu gArisutti sarveSAmagAriNA gRhiNAM, cAritriNA-8 akAmabRhadvRttiH meva tatsambhavAt , tathAtve ca teSAmapi tattvato yatitvAd , ubhayatra viSayasaptamyantatayA vA neyaM, yathA caitadevaM maraNAdhya. tathopapattita Aha-nAnA-anekavidhaM zIlaM-vrataM khabhAvo vA yeSAM te nAnAzIlAH 'agArasthA' gRhasthAH, teSAM hi| // 249 // 18| naikarUpameva zIlaM kintvanekabhaGgasambhavAdanekavidhaM, dezaviratirUpasya tasyAnekadhAbhidhAnAta , sarvaviratirUpasya ca teSvasambhavAt , 'viSamam ' atidurlakSatayA'tigahanaM visadRzaM vA zIlameSAM viSamazIlAH, ke te ?-bhikSavaH, na|4| hi sarve'pyanidAnino'vikalacAritriNo vA tatkAlaM niyante jinamatapratipannA api.tIrthAntarIyAstu dUrotsAritA eva, teSu hi gRhiNastAvadatyantaM nAnAzIlA eva, yataH kecidgRhAzramapratipAlanameva mahAvratamiti pratipannAH, anye tu sapta zikSApadazatAni gRhiNAM vratamityAdyanekava bruvate, bhikSavo'pyatyantaM viSamazIlA eva, yatasteSu keSAcitpaJcayamaniyamAtmakaM vratamiti darzanam , apareSAM tu kandamUlaphalAzitaiva iti, anyeSAmAtmatattvaparijJAnameveti visadRzazIlatA, na ca teSu kvacidavikalacAritrasambhava iti sarvatra paNDitamaraNAbhAva iti sUtrArthaH // 19 // viSama-2 zIlatAmeva bhikSUNAM samarthayitumAha // 24 // saMti egehi bhikkhUhi, gAratthA saMjamuttarA / gAratthehi ya savvehiM, sAhavo saMjamuttarA // 20 // vyAkhyA-'santi' vidyante 'ekebhyaH' kupravacanebhyo bhikSubhyaH 'gAratthati sUtratvAdagArasthAH saMyamena-deza Roccaforro Jain Education a lonal For Personal & Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education viratyAtmakenottarAH - pradhAnAH saMyamottarAH, kupravacanabhikSavo hi jIvAdyAstikyAdapi vahiSkRtAH sarvathA'cAritriNazceti kathaM na samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNastebhyaH saMyamottarAH santu 1, evaM satyagArastheSveva tadastvityata Aha - ' agArasthebhyazca sarvebhya' iti anumativarjasarvottama deza viratiprAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamottarAH, paripUrNa saMyamatvAtteSAM tathA ca vRddhasampradAyaH - ego sAvago sAhuM pucchati - sAvagANaM sAhUNaM kimaMtaraM ?, sAhuNA bhaNNatisarisavamaMdaraM taraM tato so AulIhUo puNo pucchati - kuliMgINaM sAvagANa ya kimaMtaraM ?, teNa bhaNNati-tadeva sarisabamaMdaraMtaraMti, tato samAsAsito, jato bhaNiyaM - " desekadesavirayA samaNANaM sAvagA suvihiyANaM / jesiM parapA| saMDA satimaMpi kalaM na agghaMti // 1 // " tadanena teSAM cAritrAbhAvadarzanena paNDitamaraNAbhAva eva samarthita iti sUtrArthaH // 20 // nanu kupravacanabhikSavo'pi vicitraliGgadhAriNa eveti kathaM tebhyo'gArasthAH saMyamottarAH, ata Aha-- cIrAjiNaM nigiNiNaM, jaDI saMghADi muMDiNaM / eyAiMpi na tAyaMti, dussIlaM pariyAgataM // 21 // vyAkhyA - cIrANi ca - cIvarANi ajinaM ca - mRgAdicarma cIrAjinaM 'NigiNiNaM ti sUtratvAnnAbhyaM 'jaDi'tti 1 ekaH zrAvakaH sAdhuM pRcchati - zrAvakANAM sAdhUnAM (ca) kimantaram ?, sAdhunA bhaNyate - sarSapamandarAntaram, tataH sa vyAkulIbhUtaH punaH pRcchati - kuliGginAM zrAvakANAM ca kimantaram ?, tena bhaNyate - tadeva sarSapamandarAntaramiti, tataH samAzvastaH, yato bhaNitam - | dezaikadezaviratAH zramaNAnAM zrAvakAH suvihitAnAm / yeSAM parapASaNDAH zatImapi kalAM nArghanti // 1 // For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma maraNAdhya. uttarAdhya. bhAvapradhAnatvAnnirdezasya jaTitvaM, saGghATI-vastrasaMhatijanitA 'muMDiNaM ti yatra zikhA'pi khasamayatazchidyate, tataHprAbRhaddhattiH gvat muNDitvaM, 'etAnyapIti nijanijaprakriyAviracitabativeSarUpANi liGgAnyapi, kiM punargArhasthyamityapi- hai zabdArthaH, kimityAha-naiva trAyante bhavAhuSkRtakarmaNo veti gamyate, kIdRzam ?-'duHzIlaM' durAcAraM 'pariyAgayaMti // 250 // paryAyAgataM-pravrajyAparyAyaprAptam , ArSatvAcca yAkArasyaikasya lopaH, yadvA-'dussIlaMpariyAgaya'ti makAro'lAkSa NikaH, tato duHzIlameva duSTazIlAtmakaH paryAyastamAgataM duHzIlaparyAyAgataM, na hi kaSAyakaluSacetaso bahirvakavRtti-3 hai ratikaSTaheturapi narakAdikugatinivAraNAyAlaM, tato na liGgadhAraNAdi viziSTaheturiti sUtrArthaH // 21 // Aha kathaM gRhAdyabhAve'pyamISAM durgatiriti ?, ucyate| 'piMDolae va dussIlo, naragAo na muccai / bhikkhAe vA gihatthe vA, suvvae kamati divaM // 22 // drA vyAkhyA-'piMDolae yatti vAzabdo'pizabdArthaH, tatazca 'piDi saGghAte' piNDyate tattadgRhebhya AdAya hai| saGghAtyata iti piNDaH tamavalagati-sevate piNDAvalago-yaH khayamAhArAbhAvataH paradattopajIvI so'pi, AstAM gRhAdimAnityarthaH, duHzIlaH prAgvat , 'narakAt' khakamrmopasthApitAta sImantakAdena mucyate, atra codAharaNaM tathAvidhadramakaH, tatra ca-sampradAyaH-rAyagihe Nayare ego piMDolao ujjANiyAe viNiggae jaNe bhikkhaM hiMDai, Na 1 rAjagRhe nagare pakaH piNDAvalagaH udyAnikAyai vinirgate jane bhikSAM hiNDate, na // 25 For Personal & Private Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaM tassa keNai kiMci diNNaM, so tesiM vaibhArapaJcayakaDagasanniviTThANa pavatovari caDiUNa mahatimahAlayaM silaM cAlei, eesiM uvariM pADemitti roijjhAI vicchuTTiUNa tato silAto nivaDito silAtale saMcuNNiyasabakAto yA mariUNa appaiTThANe Narae samuppanno / tarhi kimatra tattvataH sugatiheturityAha-'bhikkhAe vatti bhikSAmatti akati / vA bhikSAdo bhikSAko, vA vikalpe, anena yatiruktaH, gRhe tiSThati gRhasthaH sa vA, zobhanaM niraticAratayA samyagbhAvAnugatatayA ca vrataM-zIlaM paripAlanAtmakamasyeti suvrataH, 'kAmati' gacchati 'divaM' devalokaM, mukhyato muktihetutve'pi vrataparipAlanasya divaM krAmatItyabhidhAnaM jaghanyato'pi devalokaprAptiriti khyApanArtham , uktaM hi Nassa sAhuNo sAvagassa ya jahaNNo / uvavAto sohamme bhaNito telokadaMsIhiM // 1 // "| 4||anena vrataparipAlanameva tattvataH sugatiheturityuktamiti sUtrArthaH // 22 // yadtayogAdgRhastho'pi divaM kAmati || tadvaktumAha| agArisAmAiyaMgAI, saDDI kAeNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAI na hAvae // 23 // / 1. ca tasmai kenacit kiJcidattaM, sa teSu vaibhAragirikaTakasanniviSTeSu parvatasyopari caTitvA ( Aruhya ) atimahatIM zilAM cAlayati, eteSAmupari pAtayAmIti raudradhyAyI vicchuTya tataH zilAto nipatitaH zilAtale saMcUrNitasarvakAyazca mRtvA'pratiSThAne narake samutannaH / 2 avirAddhazrAmaNyasya sAdhoH zrAvakasya ca jaghanyena / upapAtaH saudharma bhnnitbailokydrshibhiH||1|| Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAma uttarAdhya. vyAkhyA-agAriNo-gRhiNaH sAmAyika-samyaktvazrutadezaviratirUpaM tasyAGgAni-niHzaGkatAkAlAdhyayanA-2 NupratAdirUpANi agArisAmAyikAGgAni, 'sahitti sUtratvAt zraddhA-rucirasthAstIti zraddhAvAn , kAyenetyupalakSa-18 bRhadvRttiH NatvAnmanasA vAcA ca 'phAsaItti spRzati sevate, poSaNaM poSaH, sa ceha dharmasya taM dhatta iti poSadhaH-AhArapo maraNAdhya. // 25 // dhAdiH, taM 'duhato pakkha'nti tata eva dvayorapi sitetararUpayoH pakSayozcaturdazIpUrNimAsyAdiSu tithiSu 'egarAI ti apergamyamAnatvAdekarAtramapi, upalakSaNatvAJcaikadinamapi, 'na hAvae'tti na hApayati-na hAni prApayati, rAtri6 grahaNaM ca divA vyAkulatayA kartumazaknuvan rAtrAvapi poSadhaM kuryAt , iha ca sAmAyikAGgatvenaiva siddheryadasya bhedenopAdAnaM tadAdarakhyApanArthamaduSTameva, yadvA-yata evaM gRhastho'pi suvrato divaM kAmati ato'gArI sAmAyikAGgAni / spRzet poSadhaM ca na hApayedityupadezaparatayA vyAkhyeyamiti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMhartumAha evaM sikkhAsamAvanno, gihavAse'vi suvvao / muccati chavipavAo, gacche jakkhasalogayaM // 24 // | | vyAkhyA-'evam' amunoktanyAyena zikSayA-vratAsevanAtmikayA samApanno-yuktaH zikSAsamApanno gRhavAsepi, AstAM pravrajyAparyAya ityapizabdArthaH, 'suvrataH' zobhanavrato mucyate, kutaH 1-chaviH-tvak parvANi ca-jAnukUpa- // 251 // rAdIni chaviparva tadyogAdaudArikazarIramapi chaviparva tataH, tadanantaraM ca 'gacched' yAyAt yakSA-devAH samAno loko'syeti salokastadbhAvaH salokatA yaH salokatA yakSasalokatA tAm , iyaM ca devagatAveva bhavatItyAddeva (-%ARSAC SCGS dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatimiti, anena ca paNDitamaraNAvasare'pi prasaGgato vAlapaNDitamaraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // sAmprataM prastutameva paNDitamaraNaM phalopadarzanadvAreNAha__ aha je saMvuDe bhikkhU , duNhamegayare siyaa| savvadukkhapahINe vA, devaM vAvi mahihie // 25 // vyAkhyA-'athe'tyupapradarzane 'ya'ityanuddiSTanirdeze 'saMvRta'iti pihitasamastAzravadvAraH 'bhikSuriti bhAvabhikSuH, sa ca / dvayoranyataraH-ekataraH 'syAt' bhaved , yayoIyoranyataraH syAt tAvAha-sarvANi-azeSANi yAni duHkhAni kSutpipAseSTaviyogAniSTasaMyogAdIni taiH prakarSaNa-punaranutpattyAtmakena hIno-rahitaH sarvaduHkhaprahINaH, syAditi sambandhaH, yadvA-sarvadaHkhAni prahINAnyasyeti sarvaduHkhaprahINaH, AhitAzyAderAkRtigaNatvAt niSThAntasya paranipAtaH, sa ca siddha eva, tataH sa vA devo vA, apiH sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdivaikalyato muktyanavAptau devo'pi syAditi, kIg ?-mahatI RddhiH-sukhAdisampadasyeti maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // Aha-gRhNImo devo vA syAditi, yatra cAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH ? kIdRzAzca devA ? ityAha uttarAI vimohAI, juimNtaannupuvvso| samAiNNAi jakkhehiM, AvAsAi jasaMsiNo // 26 // dIhAuyA dittimaMtAM, samiddhA kaamruuvinno| ahuNovavannasaMkAsA, bhujjo accimAlippabhA // 27 // 1 maNNayaretti TIkA / 2 riddhimaMtA iti TIkA / For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. vyAkhyA-'uttarA' uparivartino'nuttaravimAnAkhyAH, sarvoparivartitvAtteSA, vimohA ivAlpavedAdimohanIyodaya- akAmatayA vimohAH, athavA moho dvidhA-dravyato bhAvatazca. dravyato'ndhakAro bhAvatazca mithyAdarzanAdiH, sa dvividho'pi maraNAdhya. satataratnodyotitatvena samyagdarzanasyaiva ca tatra sambhavena vigato yeSu te vimohAH, dyutiH-dIptiranyAtizAyinI // 252 // || vidyate yeSu te dyutimantaH, 'aNupubaso'tti prAgvadanupUrvataH krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudharmAdiSu dhanu-18 hattaravimAnAvasAneSu pUrvapUrvApekSayA prakarSavantyeva vimohatvAdIni, 'samAkIrNA' vyAptA 'yakSaiH' devaiH, A-samantA dvasanti teSvityAvAsAH, prAkRtatvAca sarvatra napuMsakatayA nirdezaH, devAstu tatra 'yazakhinaH' zlAghAnvitAH, dIrghasAgaropamaparimitatayA AyureSAmiti dIrghAyuSaH, 'Rddhimanto' ratnAdisampadupetAH, 'samiddhA' atidIptAH, 'kAmarUpiNaH' kAmaH-abhilASastena rUpANi kAmarUpANi tadvantaH, vividhavaikriyazaktyanvitA ityarthaH, na caitadanuttareSvanupapannaM vizeSaNamiti vAcyaM, vikaraNazaktestatrApi sattvAt , 'adhunopapannasaGkAzAH' prathamotpannadevatulyAH, anuttareSu / hi varNadyutyAdi yAvadAyustulyameva bhavati, 'bhUyo'rcimAliprabhA' iti, bhUyaHzabdaH prAcurye, tataH prabhUtAdityadIpsayo | na hyekasyaivAdityasya tAdRzI dyutirastIti bhUyograhaNamiti sUtrArthaH // 26 // 27 // upasaMhartumAha // 25 // tANi ThANAi gacchaMti, sikkhittA saMjamaM tavaM / bhikkhAe vA gihatthe vA, je saMtiparinivvuDA // 28 // vyAkhyA-tAni' abhihitarUpANi tiSThantyeSu sukRtino jantava iti sthAnAni-AvAsAtmakAni 'gacchanti' For Personal & Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAnti, upalakSaNatvAdtA gamiSyanti ca, upalakSaNaM caitat saudhAdigamanasya, tatrApi teSAM keSAJcidgamanasambhavAt , 'zikSitvA' abhyasya 'saMyama saptadazabhedaM 'tapo dvAdazabhedaM, ka ityAha-'bhikkhAe vA gihatthe vatti prAkRtatvAdvacanavyatyayena bhikSAko vA gRhastho vA bhAvato yataya evetiyAvat , ata evAha-je'iti ye zAntyA-upazamena parini tAH-zItIbhUtA vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtAH, yadvA-ye kecana 'santi' vidyante parinirvRtAH, atra ca | devo vA syAdityekavacanaprakrame'pi yadbahuvacanAbhidhAnaM tadyAptyartha, tato na ya eka evezvarAdyanugRhItaH sa eva samyagdarzanAdimAnapi divaM krAmati kintu sarvo'pi ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 28 // etaccAkarNya maraNe'pi yathAbhUtA hai mahAtmAno bhavanti tathA''ha tesiM succA sapujANaM, saMjayANaM vusImao / Na saMtasaMti maraNate, sIlavaMtA bahussuA // 29 // __ vyAkhyA-'teSAm' anantarAbhihitakharUpANAM bhAvabhikSUNAM 'zrutvA' AkaryoktarUpasthAnAvAptimiti zeSaH, kIdRzAm ?-'satpUjyAnAM satAM pUjArhANAM, satI vA pUjA yeSAM te satpUjAsteSAM 'saMyatAnAM' saMyamavatAM 'vusImao'tti prAgvat , 'na saMtrasyanti' nodvijante, kadA ?-maraNe maraNena vA'nto maraNAntastasmin AvIcImaraNApekSayA vA'ntyadamaraNe, prAkRtatvAcca paranipAtaH, samupasthita iti zeSaH, zIlavantaH' cAritriNo 'bahuzrutA' vividhAgamazravaNAvadAtI-|3|| For Personal & Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. kRtamatayaH, idamuktaM bhavati ya evAviditadhArmikagatayo'nupArjitadharmANazca ta eva maraNAdudvijante, yathA-kAsmA akAmabRhadvRttiH bhirmRtvA gantavyamiti, upArjitadharmANastu dharmaphalamavagacchanto na kuto'pyudvijante, yathA-kAsmAbhirmRtvA gantavyaM, maraNAdhya. yaduktam-"carito nirupakliSTo dharmo hi mayeti nirvRtaH svasthaH / maraNAdapi nodvijate kRtakRtyo'smIti dharmAtmA hai // 253 // // 1 // " iti suutraarthH|| 29 // itthaM sakAmAkAmamaraNakharUpamabhidhAya ziSyopadezamAha tuliyA visesamAyAya, dayAdhammassa khNtie| vippasIijja medhAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // hai vyAkhyA-'tolayitvA' parIkSyAtmAnaM dhRtidAyadiguNAnvitamiti gamyate, 'vizeSa' prakramAdbhaktaparijJAdikaM maraNabhedam AdAya' buddhyA gRhItvA'bhyupagamyetiyAvat , dayApradhAno dharmo dayAdharmo-dazavidhayatidharmarUpaH tasya | sambandhinI yA kSAntistayA, upalakSaNatvAt mArdavAdibhizca, 'viprasIdet' vizeSeNa prasanno bhavet , na tu maraNAdudvijeteti bhAvaH, 'medhAvI' maryAdAvartI 'tathAbhUtena' upazAntamohodayena, yadivA-yathaiva maraNakAlAtprAganAkula-|3|| cetA abhUt maraNakAle'pi tathaivAvasthitena tathAbhUtenAtmanA svayamayamaparakalpo'pi viprasIdet-kaSAyapaGkApagamataH khacchatAM bhajet na tu kRtadvAdazavarSasaMlekhanatathAvidhatapakhivannijAGgulIbhaGgAdinA kaSAyitAmavalambeta medhAvI, kiM| |kRtvA -tolayitvA bAlamaraNapaNDitamaraNe, tatazca 'vizeSa' bAlamaraNAta paNDitamaraNasya viziSTatvalakSaNamAdAyagRhItvA tathA dayAdharmasyeti, cazabdasya gamyamAnatvAt, dayAdharmasya ca-yatidharmasya vizeSa-zeSadhAMtizAyitvala 444499 // 25 // For Personal & Private Use Only K Mjainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNamAdAyeti sambandhaH, kayA viprasIdet ?-kSAntyA, tathAbhUteneti niSkaSAyeNAtmanopalakSita iti sUtrArthaH // 30 // viprasannazca yat kuryAttadAha- tao kAle abhippae, saDDI taaliismNtie| viNaeja lomaharisaM, bheyaM dehassa kaMkhae // 31 // vyAkhyA-'tata' iti kaSAyopazamAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'abhiprete' abhirucite, kadAca maraNamabhipretam ?, yadA yogA notsarpanti, 'sahi'tti prAgvat zraddhAvAn , tAdRzamiti bhayotthaM 'antike' samIpe gurUNAM maraNasya vA ll vinayed ' vinAzayet , kam ?-lunAti lIyante vA teSu yUkA iti lomAni teSAM harSo lomaharSastaM-romAJca, 8 hA ! mama maraNaM bhaviSyatIti bhayAbhiprAyasamprApyaM, kiM ca-bhedaM' vinAzaM 'dehasya' zarIrasya kAGkediva kAjhet , tyaktatatparikarmatvAt , athavA 'tAlisanti subbyatyayAt tAdRzo yAdRzaH pravrajyApratipattikAle saMlekhanAkAle vA 6 antakAle'pi tAdRzaH zraddhAvAn san , uktaM hi-'jAe saddhAe NikkhaMto, pariyAyaThANamuttamaM / tameva aNupAlejatti, IdRzazca parISahopasargajaM lomaharSe vinayediti sambandhaH iti sUtrArthaH // 31 // nigamayitumAha aha kAlaMmi saMpatte, AghAyAya samucchayaM / sakAmamaraNaM marati, tiNhamannayaraM muNI // 32 // ttibemi vyAkhyA-'atheti maraNAbhiprAyAnantaraM 'kAla'iti maraNakAle samprApte 'NipphoiyA ya sIsA' ityAdinAkrameNa 1 yayA zraddhayA niSkrAntaH, paryAyasthAnamuttamam / tAmevAnupAlayet / 2 niSpAditAzca ziSyAH For Personal & Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. samAyAte 'AghAyAya'tti ArSatvAt AghAtayan saMlekhanAdibhirupakramaNakAraNaiH samantAd ghAtayan-vinAzayan , || akAma kaM?-samucchrayam-antaHkArmaNazarIraM bahiraudArikaM, yadvA-'samussataMti subbyatyayAtsamucchayasyAghAtAya-vinAzAya bRhadvRttiH kAle samprApta iti sambandhanIyaM, kimityAha-sakAmasya-uktanIyA sAbhilASasya maraNaM sakAmamaraNaM tena mriyate, maraNAdhya, parapajhA natrayANAM-bhaktaparijJaGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa, sUtratvAt sarvatra vibhaktivyatyayaH, 'muniH' tapasvIti sUtrArthaH // 32 // itiH parisamAptau, bravImIti prAgvat // sAmprataM nayAste'pi pUrvavat / iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmu|ttarAdhyayanaTIkAyAmakAmamaraNAkhyaM paJcamamadhyayanaM samAptamiti // SANSARSANSAREERS paJcamamadhyayanaM samAptam // // 254 // For Personal & Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ // uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane maraNavibhaktiruktA, tatrApi / cAnantaraM paNDitamaraNaM, taca 'virayANa paMDiyaM baiMti'tti vacanAdviratAnAmeva, na caite vidyAcaraNavikalA iti tatkharUpamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAdhyayanasya mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi bhavantItyAdicarcastAvadyAvannAmaniSpannanikSepe kSullakanigranthIyamiti nAma, tataH kSullakasya nigranthasya ca nikSepaH kAryaH, tatra kSullakasya vipakSo mahAn , tadapekSatvAt kSullakasya, iti tannikSepe nikSiptameva tadbhavatItyabhiprAyeNAha nAmaM ThavaNA davie khitte kAle pahANa pai bhaavo| eesi mahaMtANaM paDivakkho khullayA huMti // 236 // si vyAkhyA-atra nAmasthApane kSuNNe, mahacchandazca prakramAt sarvatra gamyate, tatrAgamato jJAtA'nupayukto dravyamahat , noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvayatiriktaM dravyamahad acittamahAskandho daNDAdikaraNena yazcaturbhiH samayaiH sakalalokamApUrayati, kSetramahat lokAlokavyApyAkAzaM, kAlamahad anAgatAddhA, pradhAnamahatridhA-sacittamacittaM mizra ca, tatra sacittaM dvipadaM catuSpadamapadaM ca, tatra dvipadaM tIrthakRt catuSpadaM sarabhaH apadaM padmAdihadotpannaM padmam , acittaM cintAmaNiH, mizra tIrthakRdeva rAjyAbhiSekAdiSvalakRtaH, pratimahat yadanyApekSayA mahaducyate, yathA sarSapAcanakazcanakAdvadaramityAdi, bhAvamahat prAdhAnyataH kSAyiko bhAvaH kAlataH pAriNAmiko'nAdyanantajIvAjIvatvAdirUpatvA For Personal & Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. ttasya AzrayataH audayiko bahutarajIvAzrayatvAt tasya, tathA ca vRddhAH-"Asayao odayito bhAvo, taMmi bhAve kSullakanibRhadvRttiH bahutarA jIvA vaTuMti" pAriNAmikAvivakSayA caitat sambhAvyate, ataH pAriNAmika evAzrayato mahAn , azeSa- ndhIyama. jIvAjIvadravyAzrayatvAt , prastutamarthamAha-eteSAm anantaramuktAnAM nAmAdimahatAM pratipakSo' vipakSaH kSullakAni // 255 // bhavanti, tatrApi nAmasthApane pratIte, dravyataH paramANuH, kSetrataH AkAzapradezaH, kAlataH samayaH, prAdhAnyataH sacittAcittamizrabhedatasvidhA, tatra sacittaM dvipadamAhArakaM zarIraM catuSpadaM siMhaH apadaM lavaGgapuSpam , acittaM hIrakaH, mizra janmasamayAnantaramalaDkRtastIrthakRt , pratikSulakamAmalakAdvadaraM badarAccanaka ityAdi, bhAvakSullakaM kSAyiko bhAvaH, uktaM hi vRddhaH- "sarvatthovA jIvA khAie bhAve. vaTuMti" sAMsArikasattvApekSaM caitad , anyathaupazamika eva sarvastoka tayA bhAvakSullakaM sambhavatIti gAthArthaH // itthaM kSullakanikSepamabhidhAya nirgranthanikSepamAhahA nikkhevo niyaMThami cauviho dubiho ya davami / AgamanoAgamao noAgamato ya so tiviho 237|| __ vyAkhyA-'nikSepo' nyAsaH 'NiyaMThamitti nimranthe nirgranthaviSayaH 'caturvidhI' nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati dravye AgamanoAgamatazca, tatrAgamataH prAgvat , noAgamatazca 'sa' iti // 255 // nirgranthaH 'trividhaH' tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAha 1 Azrayata audayiko bhAvaH tasmin bhAve bahutarA jIvA vartante / 2 sarvastokA jIvAH kSAyike bhAve vartante ASRKocatioehxk For Personal & Private Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANagasarIrabhavie tavatiritte ya niNhagAIsuM / bhAvaMmi niyaMTho khalu paMcaviho hoi nAyavo // 238 // IPI vyAkhyA-jANagasarIrabhavie'tti jJazarIranirgrantho bhavyazarIranirgranthazca pazcAtkRtapuraskRtanirgranthaparyAyatayA'yaM / ghRtakumbha ityAdinyAyataH prAgvadbhAvanIyaH, tadvayatiriktazca nihnavAdiSu, AdizabdAt pArzvasthAdiparigrahaH, bhAvanigrantho'pyAgamato noAgamatazva, tatrAgamatastathaiva, noAgamatastu khata evAha niyuktikRt-bhAve nirgranthaH, khalu kyAlaGkAre, 'paJcavidhaH' paJcabhedo bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // paJcavidhanirgranthakharUpaM ca vRddhasampradAyAdabaseyaM, sa cAyam-joAgamato NiyaMThatte vaTTamANA paJca, taMjahA-pulAe bakuse kusIle NiyaMThe siNAe / pulAtozA paMcaviho, jo AsevaNaM prati, NANapulAto darisaNapulAo carittapulAto liMgapulAto ahAsuhumapulAgotti / || pulAgo NAma asAro, jahA dhannesu palaMjI, evaM NANadaMsaNacarittaNissArattaM jo uveti so pulAgo, liMgapulAgo liMgAu pulAgI hoto, ahAsuhumo ya eesu ceva paMcasuvi jo thovaM thovaM virAheti, laddhipulAo puNa jassa deviMda 1 noAgamato nirgranthatve vartamAnAH paJca, tadyathA-pulAko bakuzaH kuzIlo nirgranthaH snAtakaH / pulAkaH paJcavidhaH-ya AsevanAM prati, jJAnapulAko darzanapulAkazcAritrapulAkaH liGgapulAkaH yathAsUkSmapulAka iti / pulAko nAma asAro, yathA dhAnyeSu palajI, evaM jJAnadarzana-|| cAritranissAratvaM ya upaiti sa pulAkaH, liGgapulAko liGgAt pulAkIbhavan , yathAsUkSmazca eteSveva paJcasvapi yaH stokaM stokaM virAdhayati, labdhipulAkaH punaryasya devendra For Personal & Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. riddhisarisA riddhI, so siMgaNAdiyakajje samuppaNe cakkavaTipi sabalavAhaNaM cuNNeuM samattho / bausA sarIropakaraNa- kSullakanibRhadvattiH vibhUSA'nuvartinaH RddhiyazaskAmAH sAtagauravAzritAH aviviktaparivArAH chedazabalacArittajuttA NiggaMthA bausA menthIyam. bhaNNaMti, te paMcavihA, taMjahA-AbhogabakusA aNAbhogavakusA saMvuDabakusA asaMvuDabakusA ahaasuhumbkusaa| // 256 // AbhogavakusA AbhogeNa jo jANato karei, aNAbhogeNa ayANaMto, saMbuDo mUlaguNAisu, asaMvuDo tesu ceva, ahAsuhumabakuso acchAsu pUsiyA avaNeti sarIre vA dhUlimAi avaNNeti / kutsitaM zIlaM yasya paJcasu pratyekaM jJAnA-|| diSu, so kusIlo duviho-paDisevaNAkusIlo kasAyakusIlo, sammArAhaNavivarIyA paDigayA vA sevaNA pddi| sevaNA paMcasu NANAisu, kasAyakusIlo jassa paMcasu NANAisu kasAehiM virAhaNA kajati so ksaaykusiilotti| 10rddhisadRzA RddhiH, sazRGganAditakArye samutpanne cakravarttinamapi sabalavAhanaM cUrayituM samarthaH / bakuzAH chedazabalacAritrayuktA nirgranthA bakuzA bhaNyante, te paJcavidhAH, tadyathA-AbhogabakuzA anAbhogabakuzAH saMvRtabakuzA asaMvRtabakuzA yathAsUkSmabakuzAH / Abhogabakuzo Abhogena yo jAnana karoti, anAbhogenAjAnan , saMvRto mUlaguNAdiSu, asaMvRtasteSveva, yathAsUkSmabakuzaH akSNoH puSpikAmapanayati zarIrAdvA sAdhUlyAdikamapanayati / sa kuzIlo dvividhaH-pratisevanAkuzIlaH kaSAyakuzIlaH, samyagArAdhanaviparItA pratigatA vA sevanA pratisevanA paJcasu jJAnAdiSu, kaSAyakuzIlo yasya paJcasu jJAnAdiSu kaSAyairvirAdhanA kriyate sa kaSAyakuzIla iti / // 25 For Personal & Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNiyaMTho abhitaravAhiragaMthaNiggato, so uvasaMtakasAto khINakasAto vA aMtomuhuttakAlito, so paMcaviho-pa DhamasamayaNiyaMTho apaDhamasamayaniyaMTho, ahavA caramasamayaniyaMTho acaramasamayaniyaMTho ahAsuhumaNiyaMThotti, aMtomu-|| huttaNiyaMThakAlasamayarAsIe paDhamasamae paDivajamANo paDhamasamayaniyaMTho, sesesu samayaesu vaTTamANo apaDhamasamayani-| yaMTho, carame-aMtime samae vaTTamANo caramasamayaNiyaMTho, acaramA-AdimajjhA, ahAsuhumo eesusvesu'vi| siNAto-snAtako mohaNijAighAtiyacaukammAvagato siNAto bhaNNati, so paMcaviho-acchavI asabalo akammaMso saMsuddhaNANadaMsaNadharo arahA jiNo kevalI, acchavI-avyathakaH, sabalo suddhAsuddho egaMtasuddho asabalo, aMzA-avayavAH karmaNaste avagayA jassa so akammaso, saMsuddhANi NANadaMsaNANi dhAreti jo so saMsuddhaNANadaM| 1 nirgranthaH abhyantarabAhyagranthanirgataH, sa upazAntakaSAyaH kSINakaSAyo vA antarmuhUrttakAlika;, sa paJcavidhaH-prathamasamayanimranthaH aprathamasamayanigranthaH athavA caramasamayanirgranthaH acaramasamayanimranthaH yathAsUkSmanirgrantha iti / antarmuhUrtanimranthakAlasamayarAzau pratha|masamayaM pratipadyamAnaH prathamasamayanirgranthaH, zeSeSu samayeSu vartamAno'prathamasamayanirgranthaH, carame-antima samaye vartamAnazcaramasamayanigranthaH, acaramA-AdimadhyAH, yathAsUkSma eteSu sarveSvapi / mohanIyAdighAticatuSkarmApagataH snAtako bhaNyate, sa paJcavidhaH-acchaviH azabalaH akarmAzaH saMzuddhajJAnadarzanadharaH arhana jinaH kevalI, zabalaH zuddhAzuddhaH ekAntazuddho'zabalaH,-apagatA yasmAt so'karmAzaH, saMzuddhe jJAnadarzane dhArayati yaH sa saMzuddhajJAna Jain Education A nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. kSullakani granthIyam. bRhadvRttiH | // 257 // saNadharo, pUjAmahatIti arahA, athavA nAsya rahassaM vidyata iti arahA, jitakaSAyatvAjinaH, eso paMcaviho siNAyago / Aha ca bhASyakRt tattha NiyaMThapulAto bakusakusIlo NiyaMTha pahAto ya / tattha pulAo duviho AsevaNa dhito ceva // 1 // pulAgavakusakusIlA niyaMThasiNAyagA ya NAyacA / eesiM paMcaNhavi hoi vibhAsA imA kamaso // 2 // tattha pulAto duviho laddhipulAto taheva iyaro vA / laddhipulAto saMghAikajja iyaro ya paMcaviho // 3 // NANe daMsaNacaraNe liMge ahasuhumae ya nnaayco| NANe daMsaNacaraNe tesiM tu virAhaNa asAro // 4 // liMgapulAto annaM NikAraNato kareti so liMgaM / maNasA akappiyAINisevao hoyahAsuhumo // 5 // sarIre uvakaraNe vA bAusiyattaM duhA samakkhAyaM / sukkilavatthANi dhare dese sadhe sarIraM mi // 6 // AbhogamaNAbhogaM saMbuDamasaMbuDe ahAsuhume / so duviho'vI bauso paMcaviho hoi nnaayco||7|| Abhoge jANaMto kareti dosaM tahA aNAbhoge / muluttarehi saMbuDo vivarIya asaMbuDo hoti // 8 // acchimuhamajamANo hoi ahAsuhumato tahA buso| paDisevaNAkasAe hoi kusIlo duhA eso||9|| NANe daMsaNacaraNe tave ya ahasahamae ya boddhcce| paDisevaNAkusIlo paMcaviho U muNeyavo // 10 // 10 darzanadharaH / eSa paJcavidhaH snAtakaH / 2 bhASyaM prAya etadgatameveti na saMskRtam OMOMOMOMOM KI // 257 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ NANAdI uvajIvati ahasuhumo ahA imo muNeyavo / sAtijaMto rAga vaJcati eso tavaccaraNI // 11 // emeva kasAyaMmivi paMcaviho hoi U kusIlo u / koheNaM vijAti pauMjae eva mANAdI // 12 // emeva daMsaNaMmivi sAvaM puNa deti U carittaMmi / maNasA kohAINi u karei aha so ahaashumo||13|| paDhamApaDhamA carime acarima suhume ya hoMti NiggaMthe / acchavi assavale yA akammasaMsuddha arhjinno||14|| KI te ca saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgalezyopapAtasthAnavikalpataH sAdhyAH, ete pulAkAdayaH paJca nirgranthavizeSAH ebhiH saMyamAdibhiranugamavikalpaiH sAdhyA bhavanti, tatra saMyame tAvat pulAkabakuza kuzIlAH ee tiNivi dosAra |saMjamesu-sAmAite cheovaThThAvaNIe ya, kasAyakusIlA dosu-parihAravisuddhIe suhumasaMparAe ya iti sampradAyaH / / prajJaptistvAha-kasAyakusIle NaM pucchA ?, sAmAiyasaMjame vA hujA, jAva suhumasaMparAyasaMjame vA hujjA, No ahakkhAyasaMjame hujjA, NiyaMThA siNAyagA ya ee do'vi ahakkhAyasaMjame"! pulAgavakusapaDisevaNAkusIlA ya ukkoseNaM abhinnadasaputvadharA kasAyakusIlanirgranthau caturdazapUrvadharau / jaghanyena pulAkasya zrutamAcAravastu navamapUrve, 1 ete trayo'pi dvayoH saMyamayoH-sAmAyike chedopasthAnIye ca, kaSAyakuzIlA dvayoH-parihAravizuddhau sUkSmasaMparAye ca / kaSAyakuzIlaH pRcchA, sAmAyikasaMyame vA bhavet yAvatsUkSmasaMparAyasaMyame vA bhavet , na yathAkhyAtasaMyame bhavet , nimranthAH snAtakAzcaite dvaye'pi yathAkhyAtasaMyame / pulaakbkushprtisevnaakushiilaashcotkRssttenaabhinndshpuurvdhraaH| For Personal & Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSulakanipranyIyama. uttarAdhya. bakuzakuzIlanigranthAnAM zrutamaSTau pravacanamAtaraH, zrutApagataH kevalI snAtaka iti sampradAyAbhiprAyaH / prajJaptyabhiprA- hai yastu-"pulAe NaM bhaMte ! kevatiyaM suyaM ahijejA ?, goyamA ! jahaNNeNaM Navamassa puvassa taiyaM AyAravatthu, bRhadvRttiH ukkoseNaM nava putvAiM ahijejA" / idAnIM pratisevanA-paJcAnAM mUlaguNAnAM rAtribhojanasya ca praabhiyogaadvlaa||258|| kAreNa anyatamat pratisevamAnaH pulAko bhavati, maithunamevetyeke, prajJaptistu-"pulAe NaM pucchA, jAva mUlaguNe paDi sevemANe paMcaNhaM AsavANaM annayaraM paDisevejA, uttaraguNe paDisevemANe dasavihassa paJcakkhANassa annayaraM paDisevejA" vakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIrabakuzazva, tatropakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitramahAdhanopakaraNaparigrahayuktaH vizeSayuktopakaraNakAGkSAyukto nityaM tatpratikArasevI bhikSurupakaraNabakuzo bhavati, zarIrAbhiSvaktacitto vibhUSArthaM tatpratikArasevI zarIrabakuzaH / pratisevanAkuzIlo mUlaguNAnavirAdhayannuttaraguNeSu kAJcidvirAdhanAM pratisevate, prajJaptistu-"baikuse NaM pucchA, jAva No mUlaguNapaDisevae hojA, uttaraguNapaDisevae hujA, paDiseva-| // 25 // 1 pulAko bhadanta ! kiyat zrutamadhIyeta?, gautama! jaghanyena navamasya pUrvasya tRtIyamAcAravastu, utkarSeNa nava pUrvANi adhIyeta / 2 pulAkaH pRcchA, yAvat mUlaguNAn pratisevamAnaH paJcAnAmAzravANAmanyataraM pratiseveta, uttaraguNAn pratisevamAno dazavidhasya pratyAkhyAnasyAnyatarat pratiseveta / 3 bakuzaH pRcchA, yAvanno mUlaguNapratisevako bhavet uttaraguNapratisevako bhavet pratisevanA For Personal & Private Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAMkusIle jahA pulAe" kaSAyakuzIlanirgranthasnAtakAnAM pratisevanA nAsti / tIrthamidAnI, sarveSAM tIrthaGkarANAM tIrtheSu bhavanti, eke tvAcAryA manyante-pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAstIrthe nityaM, zeSAstu tIrthe'tIrthe vA / 'liGgamiti liGgaM dvividhaM-dravyaliGga bhAvaliGgaM ca, bhAvaliGgaM pratItya sarve nirgranthaliGge bhavanti, dravyaliGgaM pratItya bhaajyaaH| - lezyAH pulAkasyottarAstisro lezyA bhavanti, bakuzapratisevanAkuzIlayoH sarvA api, kaSAyakuzIlasya parihAravizu ddhastisra uttarAH, sUkSmasamparAyasya nirgranthasnAtakayozca zukleva kevalA bhavati. ayogaH zailezIpratipanno'lezyo bhavati. prajJaptistu-"pulAe NaM pucchA, jAva tisu lesAsu hojA, taMjahA-teulesAe pamhalesAe sukkalesAe, evaM bausassavi, * evaM paDisevaNAkusIlassavi / kasAyakusIle pucchA, jAva chasu lesAsu hoja"tti / upapAtaH pulAkasyotkRSTasthitiSu / deveSu sahasrAre, bakuzapratisevanAkuzIlayodvAviMzatisAgaropamasthitiSvacyute kalpe, kaSAyakuzIlanigranthaya |sAgaropamasthitiSu sarvArthasiddhe, sarveSAmapi jaghanyaM palyopamapRthaktvasthitiSu saudharme, prajJaptistu "kaisAyakusIle jahA | pulAe, NavaraM ukkoseNa aNuttaravimANesu, NiyaMThe NaM evaM ceva, jAva vemANiesu uvavajamANe ajahaNNamaNukoseNaM | 1. kuzIlo yathA pulAkaH / 2 pulAko bhadanta ! pRcchA, yAvattisRSu lezyAsu bhavet , tadyathAtejolezyAyAM padmalezyAyAM zuklalezyA yAm , evaM bakuzasyApi, evaM pratisevanAkuzIlasyApi / kaSAyakuzIle pRcchA ?, yAvat SaTsu lezyAsu bhavet iti / 3 kaSAyakuzIlo yathA dApulAkaH, navaramutkarSeNa anuttaravimAneSu, nimrantha evameva, yAvadvaimAnikepUtpadyamAnaH ajaghanyotkRSTe For Personal & Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. aNuttaravimANesu uvavajjati," snAtakasya nirvANamiti / sthAnam-asaGkhyeyAni saMyamasthAnAni kaSAyanimittAni / bRhadvRttiH ta bhavanti, tatra sarvajaghanyAni saMyamalabdhisthAnAni pulAkakaSAyakuzIlayoH, tau yugapadasaGkhyeyAni sthAnAni zrI grenthIyam. gacchataH, tataH pulAko vyucchidyate, kaSAyakuzIlastato'saGkhyeyAni sthAnAnyekAkI gacchati, tataH kaSAya-3 // 259 // kuzIlapratisevanAkuzIlavakuzA yugapadasaGkhayeyAni sthAnAni gacchanti, tato vakuzo vyucchidyate, tato'pyasaMkhyeyAni TU sthAnAni gatvA pratisevanAkuzIlo vyucchidyate, tato'saGkhayeyAni sthAnAni gatvA kaSAyakuzIlo vyucchidyate, ata: Ta UrddhamakaSAyasthAnAni gatvA nirgranthaH pratipadyate, so'pyasaGkhayeyAni sthAnAni gatvA vyucchidyate, prajJaptistu-"NiyaM Thassa NaM bhaMte ! kevaiyA NaM saMjamaThANA pannattA ?, goyamA ! ege ajahaNNamukkosae saMjamANe paNNatte" ata eva hA Urddhamekameva sthAnaM gatvA sAtako nirvANaM prApnoti, eSAM saMyamalabdhiruttarottarasyAnantaguNA bhavatIti epa sampradAyaH / / bhASyakAro'pyAha saMyama suya paDisevaNa titthe liMge ya lesa uvavAe / ThANaM ca pati viseso pulAgamAINa joejA // 1 // pulAga bakusakusIlA sAmAiyacheyasaMjame hoti / hoti kasAyakusIlo parihAre suhumarAge y||2|| // 259 // NiggaMtho ya siNAto ahakhAe saMjame muNeyaco / dasaputvadharukosA paDiseva pulAya bausA ya // 3 // 1. nAnuttaravimAneSu utpdyte|2 nirgranthasya bhadanta ! kiyanti saMyamasthAnAni prajJaptAni ?, gautama! ekaM ajaghanyotkRSTaM saMyamasthAnaM prajJaptam For Personal & Private Use Only Jain Education Interation www.janelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ cohasapuvadharAto kasAyaNiyaMThA ya hoMti NAyacA / vavagayasuto ya kevali mUlAsevIpulAo ya // 4 // cittalavatthAsevi balAbhiogeNa so bhavati bauso / mUlaguNa uttaraguNe sarIravauso muNeyavo // 5 // pahAya kasAyakusIle niggaMthANaM ca natthi paDisevA / savesuM titthesuM hoMti pulAgAdi ya NiyaMThA // 6 // liMge u bhAvaliMge sorsi davaliMga bhayaNijjA / lesAu pulAgassa ya uvarillAto bhave tiNNi // 7 // bakusapaDisevagANaM savA lesAu hoMti NAyacA / parihAravisuddhINaM tiNhuvarillA kasAe u // 8 // NiggaMthasuhumarAge sukkA lesA tahA siNAesuM / selesiM paDivaNNo lesAtIe muNeyavo // 9 // pulAgassa sahassAre sevagabausANa acue kappe / sakasAyaNiyaMThoNaM sabaDhe vhAyago siddho // 10 // pulAgAsIlANaM savajahaNNAI hoti ThANAI / bolINehiM asaMkhehiM hoi pulAgassa vocchittii|| 11 // kasAyakusIlo uvariM asaMkhijjAiM tu tattha ThANAI / paDisevaNabause vA kasAyakusIlo tao'saMkhA // 12 // 4 // vocchiNNe u vauso uvari paDisevaNA kasAo y| gaMtumasaMkhijAiM chijai paDisevaNakusIlo // 13 // uvariM gaMtuM chijjati kasAyasevI tato hu so nniymaa| uddhaM egaThThANaM NiggaMthasiNAyagANaM tu // 14 // atra ca yatpulAkAdInAM mUlottaraguNavirAdhakatve'pi nirgranthatvamuktaM tajjaghanyajaghanyatarotkRSTotkRSTatarAdibhedataH / saMyamasthAnAnAmasaGkhyatayA tadAtmakatayA ca cAritrapariNateriti bhAvanIyaM / yadapyeSAM saMyamitve'pi SaDalezyAbhidhAnaM| For Personal & Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. tadapyAdyAnAM bhAvaparAvRttimapekSya 'AgArabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgamAyAe vA se siyA' ityAdyAgamaprAmA kSullakanidaNyAdaviruddhameva, ityalaM prasaGgeneti // samprati niyuktiranusriyate, tatra ca 'bhAve nirgranthaH khaluH paJcavidho bhavati / bRhadvRttiH jJAtavyaH' ityanena bAhyAbhyantarahetukA nimranthabhedA uktAH, sAmprataM tvAntarasaMyamasthAnanibandhanAMsta dAnAha granthIyam, // 260 // ukkoso u niyaMTho jahannao ceva hoi nnaayvo| ajahannamaNukosA huMti NiyaMThA asaMkhijjA // 239 // 8| vyAkhyA-utkRSyata ityutkarSaH sa evotkarSakaH, ko'rthaH ?-utkRSTo nirgrantho, jaghanyakazcaiva bhavati jJAtavyaH, tathA : hai| ajahaNNamaNukosa'tti ajaghanyA anutkRSTA bhavanti nimranthAH asaGkhayeyAH, saMyamasthAnApekSayA ca nirgranthAnAM jaghanya-11 tvamutkRSTatvamajaghanyAnutkRSTatvaM vA jJeyaM, tathA ca vRddhAH-jo ukkosaesu saMjamaTThANesu baTTati so ukkosagaNiyaMTho bhaNNati, evaM jahaNNao jahaNNaesu, seso ajahannamaNukkosa'tti gAthArthaH // iha ca nirgato granthAnnimrantha iti granthameva bhedAbhidhAnadvAreNAha duviho ya hoi gaMtho bajjho abhitaro ya naayvo| aMtoya caudasaviho dasahA puNa bAhiro gaMtho 240 4vyAkhyA-'dvividhazca' vibhedo bhavati athyate-badhyate kaSAyavazagenAtmaneti granthaH, athavA athnAti-banAyA // 26 // 1 AkArabhAvamAdAya (mAtrayA) vA sA (tasyAH) syAt pratibhAgamAdAya (mAtrayA) vA sA syAt / 2 ya utkRSTeSu saMyamasthAneSu vattete sa utkRSTakanimrantho bhaNyate, evaM jaghanyo jaghanyakeSu, zeSA ajaghanyotkRSTAH For Personal & Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tmAnaM karmaNeti granthaH, tadvaividhyamevAha-bahirbhavo bAhyo'bhyantarazca 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, tatra ca 'aMto ti|| antaHzabdo'dhikaraNapradhAnamavyayaM, caH pUraNe, tatazcAntariti madhye yo grantho'bhyantara ityarthaH, sa kimityAha-catudezavidhaH' caturdazabhedo 'dazadhA' dazaprakAraH, punaHzabdo vizeSadyotakaH, 'bAhiro'tti bAyo grantha iti gAthArthaH // tatrAntarasya caturdaza bhedAnAhahai koho mANo mAyA lobhe pije taheva dose ya / micchatta veaarai rai hAsa soge ya duggaMchA // 241 // | vyAkhyA-krodhaH' aprItilakSaNaH, 'mAnaH' ahamitipratyayahetuH, 'mAyA' khaparavyAmohotpAdakaM zAThyaM, 'lobho / dravyAdyabhikAGkSA, 'prema' priyeSu prItihetuH, 'tathaive'tyAntaragrantharUpa eva, ko'sau ?-'doSazca' upazamatyAgAtmako vikAro, dveSa ityarthaH / iha ca yadyapi prema mAyAlobharUpaM dveSazca krodhamAnAtmakaH tathApi tayoH pRthagupAdAnaM kathaJcit sAmAnyasya vizeSebhyo'nyatvakhyApanArtha, 'mithyAtvaM' tattvArthAzraddhAnaM, tacca paDiH sthAnarbhavati, tAni ca nAsti na nitya ityAdIni, taduktam-"Natthi Na Nico Na kuNati kayaM Na veeti Natthi NevANaM / Natthi ya mokkhovAo chammicchatassa tthaannaaii||1||" 'vedaH' strIvedAdistridhA, 'aratiH' saMyame'prItiH, 'ratiH' asaMyame prItiH, Aha ca-"itthI veyAIo tiviho veo ya hoi boddhayo / aratI ya saMjamaMmI hoi ratI saMjame yAvi // 1 // " 'hAso' vismayAdiSu 4] 1 nAsti na nityo na karoti kRtaM na vedayati nAsti nirvANam / nAsti ca mokSopAyaH SaD mithyAtvasya sthAnAni // 1 // 2 strIvedAdikatrividho vedazca bhavati boddhavyaH / aratizca saMyame bhavati ratiH asaMyame cApi // 1 // ****5455 23 For Personal & Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vakravikAzAtmakaH, 'zoka' iSTaviyogAt mAnasaM duHkhaM, 'bhayam' ihalokabhayAdi saptadhA, tathA cAha-"ihaparaloyA- kSullakanibRhadvRttiH dANe AjIsiloya taha akamhA ya / maraNabhayaM sattamayaM vibhAsameesi vocchAmi // 1 // ihalogabhayaM ca imaM jaM nthIyam hai maNuyAio srisjaaiio| bIhei jaM tu parajAiyANaM paraloyabhayameyaM // 2 // AyANatyo bhaNNati mA hIrijatti // 26 // / tassa jaM bIhe / AyANabhayaM taM tU AjIvome Na jiive'hN||3|| asiloMgabhayaM ayaso hoti akamhAbhayaM tu aNi mittaM / mariyavassa u bhIe maraNabhayaM hoi eyaM tu // 4 // " 'jugupsA' asnAnAdimalinatanusAdhuhIlanA, tathA / |cAha-aNhANamAiehiM sAdhuM tu duguMchati duguMcheti gAthArthaH // sAmprataM bAhyagranthabhedAnAha| khettaM vatthU dhaNadhannasaMcao mittnaaisNjogo| jANasayaNAsaNANi a dAsIdAsaM ca kuviyaM c||242 // 7 // | vyAkhyA-kSetraM' setvAdi, 'vAstu' khAtAdi, dhanaM-hiraNyAdi, dhAnyaM ca-zAlyAdi tayoH saJcayo-rAzirdhanadhAnyasaJcayaH, mitrANi ca-sahavarddhitAni jJAtayazca-khajanAH taiH saMyogaH-sambandho mitrajJAtisaMyogaH, yAnAni ca 1 ihaparalokAdAnAni AjIvAzlokau tathA'kasmAcca / maraNabhayaM saptamakaM vibhASAmeteSAM vakSyAmi // 1 // ihalokabhayaM cedaM yanmanujAditaH sadRzajAtito / bibheti yattu parajAtibhyaH paralokabhayametat // 2 // AdAnamartho bhaNyate mA hArSIditi tasmAdyadvibheti / AdAnabhayaM | // 261 // |tattu AjIvo'vame na jIviSyAmyaham // 3 // azlokabhayamayazo bhavatyakasmAdbhayaM tvanimittam / marttavyAttu bhIte maraNabhayaM bhavatyetattu // 4 // 2 anAnAdikaiH sAdhuM tu jugupsate jugupsA / RANDSAUR *SHARE For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | zibikAdIni zayanAni ca - palyaGkAdIni AsanAni ca - siMhAsanAdIni yAnazayanAsanAni, caH samuccaye, dAsyaHaGkapatitAH dAsA api tathAvidhA eva anayoH samAhAraH caH prAgvat, 'kuviyaM ca'tti kupyaM ca - vividhaM gRhopaskarAtmakam / atra ca dhanadhAnyasaJcayo mitrajJAtisaMyogazceti dvau zeSAzcASTeti dazavidho vAhyagrantha iti gAthArthaH // | nigamayitumAha sAvajjagaMthamukkA abhitarabAhireNa gaMtheNa / esA khalu nijjattI khuDDAganiyaMThasuttassa // 243 // vyAkhyA - sahAvadyena - doSeNa varttata iti sAvadyaH sa cAsau granthazca sAvadyagranthastena muktAH sAvadyagranthamuktAH, anena ca rajoharaNamukhava strikAvarSA kalpAderdazavidhavAdyagranthAntargatatve'pi dharmopakaraNatvenAnavadyatayA'muktAvapi nirgranthatvamuktam, evaM ca mA bhUtkasyacidyAmoho - bAhyenaiva sAvadyagranthena muktA ityAha- AbhyantarabAhyena granthena, na tu bAhyenaiva, muktA iti zeSaH, 'eSA' anantaroktA 'khalu' nizcitaM niriti - nizcitA'dhikA vA yuktirasyAmiti ni| ryuktiH - nAmaniSpannanikSepaniryuktirityarthaH kasyetyAha - 'khuDDAgaNiyaMThasuttassa'ti kSullakanirgranthanAmakaM sUtraM tasyeti gAthArthaH // ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM tasya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarA - dhyayanasUtre 'muniH sakAmamaraNaM mriyate' ityuktaM, sa ca mananAnmuniriti jJAnyeva, ye tvajJAninaste kimityAha - jAvaM vijJA purisA, savve te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsAraMbhi anaMta // 1 // For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vyAkhyA-'yAvanto' yatparimANA vedanaM vidyA-tattvajJAnAtmikA na vidyA avidyA-mithyAtvopahatakutsita- kSullakani jJAnAtmikA tatpradhAnAH puruSAH avidyApuruSAH, avidyamAnA yA vidyA yeSAM te avidyApuruSAH, iha ca vidyAzabdena bRhadvRttiH granthIyam. prabhUtazrutamucyate, na hi sarvathA zrutAbhAvaH jIvasya, anyathA ajIvatvaprAH , uktaM hi-"saghajIvANapi ya NaM // 26 // | akkharassa'NaMtabhAgo NicughADito, jadi so'vi Avarijeja to NaM jIvo ajIvattaNaM pAvejA" / 'sarve'akhilAH || 'te'ityavidyApuruSA, 'dukkhasaMbhava'tti duHkhasya sambhavo yeSu te duHkhasambhavAH, yadvA duHkhaM karoti duHkhayati tato duHkhaya- 4 hai tIti duHkha-pApaM karma tataH sambhavaH-utpattiryeSAM te duHkhasambhavAH, evaMvidhAH santaH kimityAha-'lupyante' dAri dyAdibhirbAdhyante 'bahuzaH' anekazo 'mUDhA' hitAhitavivecanaM pratyasamarthAH, ka ?-saMsaraNaM-tiryagnarakAdiSu bhaveSu / bhramaNaM saMsAraH tasmin , kIzi ?-'anantake' avidyamAnAnte, anena cAnantasaMsArikatAdarzanena tAzAM paNDitamaraNAbhAva uktaH, adhyayanArthApekSayA ta nirgranthakharUpajJApanArtha tadvipakSa ukta iti bhAvanIyama / haha cAyamadAharaNa sampradAyaH-aigo godho dogaceNa vAito gehAo Niggato. satvaM pahavi hiMDiUNa jAhe Na kiMci lahati tAhe puNahA 1 sarvajIvAnAmapi cAkSarasyAnantabhAgo nityodghATitaH, yadi so'pi Atriyeta tadA jIvo'jIvatvaM prApnuyAt / 2 eko godhaH (alasaH) daurgatyena pAtito gRhAnirgataH, sarvA pRthvI hiNDayitvA yadA na kiJcit labhate tadA puna // 26 // Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ravi gharaM jato Niyatto, jAva egami pANavADagasamIve gAmadevakuliyAe egarattiM vAsovagato jAva pecchai tAva devauliyAo ego pANo niggato cittaghaDahatthagato, so egapAse ThAtiUNaM taM viyaDaghaDaM bhaNati-lahu gharaM sajehi, evaM jaM jaM so bhaNati taM ciya ghaDo karei, jAva sayaNijaM, itthIhiM saddhiM bhoge bhuMjati, jAva pahAe pddisaahrti|| teNa goheNa so diTTho, pacchA ciMtei-kiM majjha bahueNa bhamieNa ?, etaM ceva olaggAmi, so teNa olaggio, [1] ArAhito bhaNati-kiM karemi ? ti, teNa bhaNNati-tumha pasAeNa ahaMpi evaM ceva bhoge bhuMjAmi, teNa bhaNNatihai ki vijaM geNhasi ? utAhu vijAe'bhimaMtiyaM ghaDaM geNhasi ?. teNa vijAsAhaNaparacaraNabhIruNA bhogatisieNa ya RECENESCOREOS | 10 rapi gRhaM yataH ( tataH ) nivRttaH, yAvadekasya cANDAlapATakasya samIpe prAmadevakulikAyAmekarAtraM vAsamupagataH, yAvatprekSate tAvadeva|kulikAtaH ekaH pANaH (cANDAlaH ) nirgatazcitraghaTahastagataH, sa ekasmin pArzve sthitvA taM vikRta ( sAdhita ) ghaTaM bhaNati-laghu gRha | sajjaya, evaM yadyatsa bhaNati tadeva ghaTaH karoti, yAvacchayanIyaM, strIbhiH sArdha bhogAn bhunakti, yAvatprabhAte pratisaMrati / tena godhena sa / dRSTaH, pazcAt cintayati-kiM mama bahunA bhrAntena ?, enamevAvalagAmi, sa tenAvalagitaH, ArAddho bhaNati-kiM karomIti 1, tama bhaNyatasAtava prasAdena ahamapyevameva bhogAn bhuje, tena bhaNyate-kiM vidyAM gRhaNAsi utAho vidyayA'bhimazritaM ghaTaM gRhNAsi ?, tena vidyAsAdhanapurazca raNabhIruNA bhogatRSitena ca For Personal & Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 26 // CREASEX bhaNNaMti-vijAbhimaMtiyaM ghaDayaM dehi, teNa se vijAe abhimaMtiUNa ghaDo diNNo, so taM gahAya gato sagAma, tatya kSullakanibaMdhUhiM sahavAsehivi samaM jahAruiyaM bhavaNaM vigurudhviyaM, bhoge tehiM saha bhuMjato acchati, kammaMtA ya se sIdiumA-IPL raddhA, gavAdao ya asaMgovijamANA pralayIbhUtAH, so ya kAlaMtareNa atitosaeNa taM ghaDaM khaMdhe kAUNa eyassI pabhAveNa ahaM baMdhumajjhe pamoyAmi, AsavapIto paNacito, tassa pamAeNa so ghaDo bhaggo, so ya vijAkao uva| bhogo NaTTho, pacchA te gAmeyagA pralayIbhUtavibhavAH parapesAIhiM dukkhANi aNubhavaMti, jati puNa sA vijA gahiyA / hotA tato bhaggevi ghaDe puNovi kreNto| evaM avijANarA dukkhANi saMbhUtAH klizyante, nAgArjunIyAstu paThanti-2 | "te save dukkhamajiyA" iha ca makAro'lAkSaNikaH, arjitam-upArjitaM duHkhaM yaiste'rjitaduHkhAH, prAkRtatvAnniSThAntasya paranipAtaH, zeSaM prAgvat , yadvA yAvanto 'vidyApuruSA' vidyApradhAnAH puruSAste sarve 'aduHkhasambhavAH' avidya 1 bhaNyate-vidyAbhimantritaM ghaTaM dehi, tena tasmai vidyayA'bhimanya ghaTo dattaH, sa taM gRhItvA gataH svaprAma, tatra bandhubhiH sahavAsibhirapi / | samaM yathArucitaM bhavanaM vikumvitaM, bhogAMstaiH saha bhujAnastiSThati, karmakarAzca tasya sIditumArabdhAH, gavAdayazcAsaMgopyamAnAH pralayIbhUtAH, sa ca kAlAntare atitoSeNa taM ghaTaM skandhe kRtvA etasya prabhAveNAhaM bandhumadhye pramode, pItAsavaH praNartitaH, tasya pramAdena sa ghaTo bhannaH, sa // 26 // ca vidyAkRta upabhogo naSTaH, pazcAt te prAmeyakAH pralayIbhUtavibhavAH parapraiSAdibhirduHkhAnyanubhavanti, yadi punaH sA vidyA gRhItA'bhaviSyacadA bhanne'pi ghaTe punarapyakariSyat / evamavidyAnarA duHkhAni ( samanubhavantaH ) kizyante / For Personal & Private Use Only Nw.jainelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnaduHkhotpattayaH, amumevArtha vyatirekeNAha-mUDhA' ajJAnA''kulitamataya eva lupyante bahuzaH saMsAre'nantaka iti, kAkA vA vyAkhyeyaM, dRzyante hi yAnapAtriNa ihaiva mohAdvayAlupyamAnAH, tathA ca vRddhAH-jahA samudde vANiyA duvAyAhayajANavattA disAmUDhA khaNeNa aMtojalagayapavayamAsAeUNa bhinnapoyA mahAvItikallolehiM bujjhamANA kummaga-3 magarAIhiM viluppaMti, evaM te'vi avijA bahuso mUDhA sArIramANasehiM mahAdukkhehiM viluppantIti sUtrArthaH / yatazcaivaM / tato yatkRtyaM tadAha- samikkha paMDie tamhA, pAsa jAipahe bahU / appaNA saccamesejA, mittiM bhUehiM kappae // 2 // vyAkhyA-samIkSya' Alocya 'paNDito' hitAhitavivekabhAka 'ta(ja)mha'tti yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmAtu, pAThAntaratazca tasmAt , samIkSya medhAvI-mayoMdAvartI, kiM tata samIkSyetyAha-pAzA-atyantapAravazyahetavaH kalatrA|disambandhAsta eva tIvramohodayAdihetutayA jAtInAm-ekendriyAdijAtInAM panthAnaH-tatprApakatvAnmArgAH pAzajA|tipathAH tAn 'bahUn' prabhUtAn avidyAvatAM viluptihetUn , kimityAha-AtmanA' khayaM na tu paroparodhAdinA, sadbhayo -jIvAdibhyo hitaH-samyag rakSaNaprarUpaNAdibhiH satyaH-saMyamaH sadAgamo vA tameSayet-gaveSayet , eSayaMzca satyaM kiM kuryAd ityAha-'maitrI mitrabhAvaM 'bhUteSu' pRthivyAdiSu jantuSu 'kalpayet ' kuryAt , paThyate vA-'attaThThA sacamesejA' 1 yathA samudre vaNijo durvAtAhatayAnapAtrA digmUDhAH kSaNena jalAntargataparvatamAsAdya bhinnapotA mahAvIcikallolairuhyamAnAH kUrmamakarA8| dimivilRpyante, evaM te'pyavidyAmUDhAH bahuzo zArIramAnasairmahAduHkhaiH vilupyante / For Personal & Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 26 // iha ca yasmAdavidyAvantaH saMsAre lupyante tasmAt 'mayyeva nipatatvetajagahuzcaritaM hi yat / matsucaritayogena, sa vai kSullakani kalyANabhAjanam // 1 // iti zAkyAdiparikalpitAvidyAparihAreNAtmArthameva, na tu parArthaM, satyameSayed , aparakR | granthIyam tasyAparatrAsakramaNena parArthAnuSThAnasyAnarthakatvAd , anyat prAgvaditi sUtrArthaH // aparaM camAyA piyA pahusA bhAyA, bhajA puttA ya orasA / nAlaM te mama tANAya, luppaMtassa sakammuNA // 3 // eyama8 sapehAe, pAse samiyadaMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, Na kakhe puvvasaMthavaM // 4 // vyAkhyA-tatrAdyasUtrapUrvArdha spaSTaM, navaraM snuSA-vadhvaH, putrAzca urasi bhavA aurasAH khayamutpAditAH, AstAM jAtaputrAdayaH, kimityAha-'nAlaM' na samarthAH 'te' mAtrAdayo mama 'trANAya' rakSaNAya, kathaMbhUtasya ?-'lupyamAnasya' chidyamAnasya, kena ?-'khakarmaNA' khakRtena jJAnAvaraNAdinA, kimuktaM bhavati ?-khakarmavihitAM bAdhAmanubhavataH ete mAtrAdayo na trANAyeti, evamAtmakamanantaroktamartha-vastu 'sapehAe'tti prAkRtatvAt saMprekSayA-samyagbuddhyA ke svaprekSayA vA, 'pAse'tti pazyedavadhArayet , zamitaM darzanaM prastAvAt mithyAtvAtmakaM yena sa tathoktaH, yadivA samyak da itaM-gataM jIvAdipadArtheSu darzanaM-dRSTirasyeti samitadarzanaH, ko'rthaH 1-samyagdRSTiH san , tatazca 'chiMda'tti chinthAt , || 26 // sUtratvAttibyatyayaH, evaM sarvatrAnucyamAno'pyayaM bhAvanIyaH, 'gRddhiM' viSayAbhikAGkSAM 'snehaM ca' khajanAdiSu prema 'na' naiva 'kAGgrena' abhilaSeda, argamyamAnatvAt kAGgredapi na, kiM punaH kuryAditi bhaavH| 'pUrvasaMsavaM pUrvaparicayame dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kagrAmoSito'yamityAdikaM, yato na kazcidiha paratra vA trANAya khakarmaNA vilupyamAnasya dharma vineti bhAva iti suutrdvyaarthH|| amumevArtha vizeSato'nUdyAsyaiva phalamAha gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo daasporusN| savvameyaM caittA NaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // vyAkhyA-gAvazcAzvAzca gavAzcaM, 'gavAzvaprabhRtIni ceti (pA02-4-11) samAhAraH, tatra gAvo-cAhadohopalakSitAH azvAH-turagAH, pazutve'pyanayoH pRthagupAdAnaM atyantopayogitvena prAdhAnyAt , tathA maNayazca-marakatAdayaH kuNDalAni ca-karNAbharaNAni maNikuNDalam , upalakSaNaM caitaccheSAlaGkArANAM varNAdInAM ca, pazyanti prasUyante vA pazavaH-ajaiDakAdayaH, dAsAzca-gRhajAtAdayaH porusaMti sUtratvAt puruSANAM samUha ityarthaH, 'puruSAdvadhavikArasamUhe'tyA'|dinA Dhaki pauruSeyaM ca-padAtyAdipuruSasamUho dAsapauruSeyaM, yadvA 'dAsaporusaM'ti dAsapuruSANAM samUho dAsapauruSaM. puruSAda Dhaka na bhavati, grahaNavatA prAtipadikena tadantavidherabhAvAt , 'sarva' niravazeSaM 'etad' anantaroktaM tyaktvA ' / hitvA, saMyamamanupAlyetyabhiprAyaH, kimityAha-'kAmarUpI' abhilaSitarUpavikaraNazaktimAn bhaviSyasi. ihaiva vaikriyakaraNAghanekalabdhiyogAt paratra ca devabhAvAvApteriti sUtrArthaH // punaH satyakharUpameva vizeSata Aha thAvaraM jaMgamaM ceva, dhaNaM dhaNaM uvakkharaM / paccamANassa kammehiM, nAlaM dukkhAu moyaNe // 6 // anbhatthaM savao savvaM, dissa pANe piyaaye| na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 7 // 1 puruSAdvadhavikArasamUhatenakRteSu iti bhASyakAraprayogAt 2 naiSA vyAkhyAtA prayogAt paratra ca vAha- 'kAmarUpI mAta, 'sarva' niravazeSa pASANAM Jain Education Internal For Personal & Private Use Only villjainelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vyAkhyA-'abbhatthaMti adhyAtmamAtmani yadvartate, yadivA adhyAtma-manaH tasmiMstiSThatyadhyAtmasthaM, sUtratvAdvarNa- kSullakani lopaH, taceha prastAvAt sukhAdi 'sarvataH' iSTasaMyogAniSTasaMprayogAdihetubhyo, jAtamiti gamyate, 'sarva' niravazeSa 'dRSTvA bRhadvRttiH granthIyam. priyatvAdikharUpeNAvadhArya, tathA 'pANe'tti casya gamyamAnatvAt prANAMzca-prANinazca 'piyAdae'tti Atmavat sukhapriya-II // 265 // tvena priyA dayA-rakSaNaM yeSAM tAn priyadayAn , priya AtmA yeSAM tAn priyAtmakAn vA, dRSTvA ityatrApi sambandhanIyaM, te tataH kimityAha-'na hanyAt' nAtipAtayet , upalakSaNatvAnnApi ghAtayet na vA ghnantaM samanujAnIyAt ,prANina iti jAtAvekavacanaM, pAThAntaratazca-prANinAM prANAn-indriyAdIn , kIdRzaH san ? ityAha-bhayaM ca uktakharUpaM, vairai capradveSaH bhayavairamiti samAhArastasmAduparato nivRttaH san , yadivA-adhyAtmasthazabdasyAbhipretaparyAyatvena rUDhatvAdadhyAtmasthaM-yadyasyAbhimataM, taca sukhameva, 'sarvata'iti sarvAbhyo digbhyaH sarvebhyo vA mano'bhimatazabdAdibhyo jAtaM sarva zArIraM mAnasaM ca yathA taveSTaM tathA'nyeSAmapi prANinAmityupaskAraH, 'dRSTvA' avadhArya, ihApi casya gamyamAnatvAt prANAn prANaprANyabhedopacArAt priyadayAMzca, dRSTvetyatrApi yojyate, anyat prAgvaditi sUtrArthaH // itthaM prANAtipAtalakSaNAzravanirodhamabhidhAya zeSAzravanirodhamAha- . // 265 // __ AyANaM narayaM dissa, nAyaijja taNAmavi / doguMchI appaNo pAte, dinnaM bhuMjeja bhoyaNaM // 8 // vyAkhyA-AdIyata ityAdAnaM-dhanadhAnyAdi "kRtyalyuTo'nyatrApI"ti (kRtyalyuTo bahulam pA0 3-3-113) 44CCCCCCCCCES For Personal & Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ * EXICROMANCIESEX karmaNi lyut, ASatvAdAdAnIyaM vA, narakakAraNatvAnnarakaM dRSTvA, kimityAha-'nAdadIta' na gRhNIta na khIkuryAditiyAvat , 'taNAmavi'tti tRNamapi, AstAM rajatarUpyAdi, kathaM tarhi prANadhAraNamityAha-doguMchI'tyAdyadha, jugupsate | |AtmAnamAhAraM vinA dharmadhurAdharaNAkSamamityevaMzIlo jugupsI, AtmanaH iti Atmasambandhini pAtre-bhAjane prApte vA bhojanasamaya iti zeSaH, 'datta' nisRSTaM, gRhasthairiti gamyate, 'bhuMjeja'tti bhuJjIta bhojanam-AhAraM, anenAhArasthApi bhAvato'khIkaraNamAha, jugupsizabdena tadapratibandhadarzanAt, tatazca parigrahAzravanirodha uktaH, tadevaM tanma|dhyapatitastadhaNena gRhyata' iti nyAyAt mRSAvAdAdattAdAnamaithunAtmakAzravatrayanirodha uktaH, yadvA 'satyamicchedi'ti satyazabdena sAkSAtsaMyamamapi vadatA mRSAvAdanivRttirAkSiptA, tavAreNApi tasya satyatvAt , AdAnamityAdinA tu sAkSAdadattAdAnaviratiruktA, AdAnaM hi grahaNameva rUDhaM, taccAdattasyeti gamyate, taM 'narakaM' narakahetuM dRSTvA nAdadIta tRNamapyadattamitIhApi gamyate, 'gavAsa'mityAdinA tu parigrahAvanirodhaH, tannirodhAbhidhAnAca nAparigRhItA strI bhujyata itikRtvA maithunAzravanirodho'pyukta eva / nanvevaM svayaM tyaktagavAdiparigrahasya parakIyaM cAnAdadAnasya hai kathaM prANavRttiH?, ityAha-jugupsyAtmanaH pAtre dattaM bhujIta bhojanamiti, pAtragrahaNaM tu vyAkhyAdvaye'pi mA bhUt |niSparigrahatayA pAtrasyApyagrahaNamiti kasyacid vyAmoha iti khyApanArtha, tadaparigrahe hi tathAvidhalabdhyAdyabhAvena pANibhoktRtvAbhAvAhibhAjana eva bhojanaM bhavet , tatra ca bahudoSasambhavaH, tathA ca zayyambhavAcArya:-"paMcchA Jain du For Personal & Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullakani grenthIyam. uttarAdhya. kammaM purekammaM, siyA tattha Na kappai / eyamajhu Na bhuMjaMti, NiggaMthA gihibhAyaNe // 1 // " itisUtrArthaH // evaM paJcAzravaviramaNAtmake saMyama ukte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAhabRhaddhRttiH ihamege u mannati, appacakkhAya pAvagaM / AyariyaM vidittA NaM, savvadukkhA vimuccai // 9 // // 26 // ___ vyAkhyA-'ihe'tyasmin jagati muktimArgavicAre vA 'eke' kecana kapilAdimatAnusAriNaH 'suH' punararthe 'manyante' abhyupagacchanti, upalakSaNatvAtprarUpayanti ca, yathA apratyAkhyAya' anirAkRtya 'pApakaM' prANAtipAtAdivirati-| makRtvaiva 'AyariyaMti sUtratvAt ArAdyAtaM sarvakuyuktibhya ityArya-tattvaM tad 'viditvA' jJAtvA 'sarvaduHkhebhya' AdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikalakSaNebhyaH khaparibhASayA zArIramAnasebhyo vA 'mucyate' pRthag bhavati, tathA cAha8 "paJcaviMzatitattvajJo, yatra tatrAzrame rtH| zikhI muNDI jaTI vApi, mucyate nAtra saMzayaH // 1 // " yadvA''caraNamAcaritaM tattakriyAkalApaH, pAThAntaratazca-'AcArikaM' nijanijAcArabhavamanuSThAnameva, tadviditvA-khasaMvedanato'nubhUya sarvaduHkhAdvimucyate, evaM sarvatra jJAnameva muktyaGgaM, na caitaccAru, na hi rogiNa ivauSadhAdiparijJAnato bhAvarogebhyo jJAnAvaraNAdikarmabhyo mahAvratAtmakapaJcAGgopalakSitAM kriyAmananuSThAya muktiH // te caivamanAlocayanto bhavaduHkhAkulitA vAcAlatayaivamAtmAnaM svasthayanti, tathA cAha1 pazcAtkarma puraHkarma syAttatra na kalpate / etadartha na bhukhate, nirgranthA gRhibhAjane // 1 // 2 arthato yugmarUpatvAnnAtra sUtrArtha iti, va savA evamagre'pi / sa NAdikarmabhyo mahAnatA tathA cAha- bhAjane // 1 // 2 // 266 // For Personal & Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNaMtA akaritA ya, bNdhmokkhpinnnninno| vAyAviriyametteNaM, samAsAseMti appagaM // 10 // vyAkhyA-bhaNantaH' pratipAdayantaH, prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti, akurvantazca' muktyupAyamanuSThAnaM, bandhamokSauuktarUpau tayoH pratijJA-abhyupagamaH tadvantaH, sUtratvAcenA nirdeza, asti bandho'sti ca mokSa ityevaMvAdina eva / kevalaM, na tu tathA'nuSThAyinaH, vAci vIryam-AtmazaktirvAgvIya vAcAlateti yAvat , tadevAnuSThAnazUnyaM vAgvIryamAnaM tena 'samAzvAsayanti' vijJAnAdeva vayaM muktigAmina iti khAsthyaM prApayanti, kam ?-AtmAnamiti suutraarthH|| yathA caitanna cAru tathA khata evAha na cittA tAyae bhAsA, kao vijANusAsaNaM / visaNNA pAvakammehi, bAlA paMDiyamANiNo // 11 // | vyAkhyA-'na' naiva 'citrA' prAkRtasaMskRtAdirUpA AryaviSayaM jJAnameva muktyaGgamityAdikA vA 'trAyate' rakSati, pApebhya iti gamyate, ketyAha-bhASyata iti bhASA-vacanAtmikA, syAdetat-acintyo hi maNimantramahauSadhInAM prabhAva ityaghorAdimatrAtmikA vAka trANAya bhaviSyatItyAha, kuto ? vidantyanayA tattvamiti vidyA-vicitramatrA tmikA tasyA anuzAsanaM-zikSaNaM vidyAnuzAsanaM trAyate pApAdbhavAdvA ?, na kuto'pi, tanmAtrAdeva mukto zeSAnuSThAna|4| vaiyarthyaprasaGgAditi bhaavH| ata eva ye tadapi trANAyeti vadanti te yAdRzAstadevAha-vividham-anekaprakAraM sannA manA viSaNNAH , keSu ?-'pAvakammahi ti pApakarmasu pApahetapa hiMsAdhanaSThAneSa. satataM tatkAritayeti bhAvaH, yadvA For Personal & Private Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvattiH // 267 // viSaNNA-viSAdaM gatAH pApakarmabhiH-pApAnuSThAnaiH yathA kathamevamanuSThAyino vayaM bhaviSyAma iti, paThanti ca-visannA kSullakanipAvakiccehiMti tathaiva, kutasta evaMvidhA ityAha-'bAlA' rAgadvepAkulitAH paNDitamAtmAnaM manyante ityevaMzIlAH|4 granthIyam paNDitamAninaH, ye hi bAlAH paNDitamAninazca na syuste svayaM samyagajAnAnAH paraM pRccheyuH tadupadezatazca tAni parihareyuH na tu viSaNNA evAsIran , ye tu bAlAH paNDitamAninazca te khayamajAnAnA api jAnAnamanyamAtmanyabhimAnato'nupAsamAnA evaMvidhA eva bhavantIti sUtrArthaH // sAmprataM sAmAnyenaiva muktipathaparipanthinAM doSadarzanAyAha| je kei sarIre sattA, vaNNe rUve yaM savvaso / maNasA kAyavakeNaM, sabve te dukkhasaMbhavA // 12 // | vyAkhyA-ye kecit 'zarIre ' zarIraviSaye 'saktA' baddhAgrahAH, va ? ityAha-'vaNe' susnigdhagauratvAdike 'rUpe[2] ca' susaMsthAnatAyAM, cazabdAt sparzAdiSu, vastrAdyabhiSvaGgopalakSaNaM caitat , 'sabaso'tti sUtratvAt sarvathA-sarvaiH svayaMkaraNakAraNAdibhiH prakAraiH, manasA kathaM varNAdimanto vayaM bhaviSyAma ? ityabhisandhinA, vacasA rsaaynaadiprshnaa-MIR67|| tmakena, cazabdAt kAyena ca rasAyanADupayogena, eveti pUraNe, paThyate ca-'kAyavakkeNaM'ti kAyazca-zarIraM vAkyaM ca-18 vacanaM kAyavAkyaM tena, 'sarve' niravazeSA gurupAdukAto muktiH nAsti vA muktirityAdivAdino'pi na kevalamAryAdi For Personal & Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ viditvA duHkhAdvimuktiritivAdina eveti bhAvaH, 'te' iti ye apratyAkhyAya pApamityAdivAdino 'duHkhasambhavAH' ihAnyajanmani ca duHkhabhAjanaM iti sUtrArthaH // yathA caite duHkhabhAjanaM tathA darzayannupadezasarvakhamAha___ AvaNNA dIhamahANaM, saMsAraMmi aNaMtae / tamhA savvadisaM passaM, appamatto parivvae // 13 // vyAkhyA-'ApannAH'prAptAH 'dIrgham' anAdyanantamadhvAnamivAdhvAnam-utpattipralayarUpaM, anyAnyabhavabhramaNenai| katrAvasthiterabhAvAt , ka ?-'saMsAre narakAdigaticatuSTayAtmake 'anantake' avidyamAnAnte, aparyavasitAnantakA-2 yikAdyupalakSitatveneti garbhaH, 'tamha'tti yasmAdevamete muktiparipanthino duHkhasambhavAH tasmAt 'sabadisaM'ti sarvadizaH-prastAvAdazeSabhAvadizaH, tAzca pRthivyAdyaSTAdazabhedAH, uktaM ca-puDhavi jalajalaNavAyA mUlA khaMdhaggaporabIyA y|| biticaupaNiditiriyA ya NArayA devasaMghAyA // 1 // saMmmucchimakammAkammabhUmigaNarA thNtrddiivaa| bhAvadisA dissai 4 jaM saMsArI NiyamameyAhi // 2 // " 'pazyan ' avalokayan 'apramattaH' pramAdavirahitaH, yathaiSAmekendriyAdInAM virAdhanA na bhavati tathA 'parivrajeH' saMyamAdhvani yAyAH, yadvA-saMsArApannAnAM sarvadizaH pazya, dRSTvA cApramatto-nidrA-2 dipramAdaparihArato yathaitAsu na paryaTasi tathA parivrajeH suziSyeti sUtrArthaH // yathA cApramattena parivajitavyaM tathA darzayitumAha 1 pRthvI jalajvalanavAtA mUlAni skandhAnaparvabIjAni ca / dvitricatuSpaJcendriyatiryaJcazca nArakA devasaMghAtAH // 1 // saMmUchimakarmAkarmabhU| miganarAstathA''ntaradvIpAH / bhAvadizaH dizyate yatsaMsArI niyamAdetAbhiH // 2 // in Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullakani uttarAdhya. bahiyA uhumAyAya, nAvakakhe kayAivi / puvakammakkhayahAe, imaM dehamudAhare // 14 // vyAkhyA-bahiya'tti bahiH, ko'rthaH 1-bahirbhUtaM bhavAditi gamyate, Urdhva sarvoparisthitam arthAnmokSamAdAyabRhadvRttiH | gRhItvA mayaitadartha yatitavyamiti nizcitya buddhayA sampradhAryetiyAvat , athavA bahiH-Atmano bahirbhUtaM dhanadhAnyAdi granthIyam. // 26 // Urdhvam-apavargamAdAya-gRhItvA, heyatvenopAdeyatayA ca jJAtvetiyAvat , 'nAvakAGkSat' viSayAdikaM nAbhilaSet, na / kvacidabhiSvaGgaM kurvIteti tAtparya, 'kadAcidapi' upasargaparISahAkulitatAyAmapi, AstAmanyadA, evaM sati zarIradhAraNamapyayuktameva, etaddhAraNe satyAkAGkSAsambhavAt , tasyApi cAtmano bahirbhUtatvAt ata Aha-puvetyAdyarddha, pUrva-pUrvakAlabhAvi taca tatkarma ca pUrvakarma tasya kSayaH tadarthamimaM-pratyakSaM 'dehaM' zarIraM 'samuddhared' ucitAhArAdibhogataH paripAlayet, taddhAraNasya vizuddhihetutvAt , tatpAte hi bhavAntarotpattAvaviratirapi syAt , uktaM ca-"sarvattha saMjamaM saMjasAto appANameva rkkhejaa| mucati ativAyAto puNo visohI Na yAviratI // 1 // " tataH zarIroddharaNamapi nirabhiSvaGgatayaiva vidheyamiti sUtrArthaH // yathA ca dehapAlane'pi nAbhiSvaGgasambhavaH tathA darzayitumAha vivicca kammaNo heu, kAlakhI parivae |maayN piMDassa pANassa, kaDaM laDUNa bhakkhae // 15 // ___ vyAkhyA-vivicya' pRthakkRtya 'karmaNo' jJAnAvaraNAdeH 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdi, kAlam | // 26 // 1 sarvatra saMyama saMyamAdAtmAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt punarvizuddhirna cAviratiH // 1 // Join Education Interational For Personal & Private Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ %A 4-% SCRETURNAMASKA anuSThAnaprastAva kAGkSata ityevaMzIlaH kAlakAGkSI, 'parivraje riti pUrvavat , paThanti ca 'vigiMca kammuNo heu'nti atra ca 'vevigdhi' parityajetyupadezAntaratayA vyAkhyeyaM, mAtrAM yAvatyA saMyamanirvAhastAvatI, jJAtveti gamyate, kasya :-- |'piNDasya' odanAderannasya 'pAnasya ca' AyAmAdeH, khAdyakhAdyAnupAdAnaM ca yateH prAyastatparibhogAsambhavAt , kRtam-AtmArthameva nirvartitaM, gRhibhiriti gamyate, prakramAtpiNDAdikameva 'labdhvA' prApya 'bhakSayed' abhyavaharediti / sUtrArthaH // kadAcidbhuktazeSaM dhArayato'bhiSvaGgasambhavaH syAdityAha sannihiM ca na kubvijA, levamAyAya saMjae / pakkhI pattaM samAyAya, niravekkho parivvae // 16 // vyAkhyA-samyag-ekIbhASena nidhIyate-nikSipyate'nenA''tmA narakAdiSviti sannidhiH-prAtaridaM bhaviSyatI-|| 6 tyAdyabhisandhito'tiriktAzanAdisthApanaM taM ca na kurvIta, cazabdaH pUrvApekSayA samuccaye, 'levamAyAya'tti lepaH-zaka-|| TAkSAdiniSpAditaH pAtragataH parigRhyate, tasya mAtrA-maryAdA, mAtrAzabdasya maryAdAvAcitvenApi rUDhatvAt , yathotam-"ISadarthakriyAyoge, maryAdAyAM pricchde| parimANe dhane ceti, mAtrAzabdaH prakIrtitaH // 1 // " lepamAtratayA, kimuktaM bhavati ?-lepamekaM maryAdIkRtya na khalpamapyanyat sannidadhIta, yadvA parimANArtho'yaM mAtrAzabdaH, lakSaNe tRtIyA, tato'yamarthaH-lepamAtrayeti yAvatA pAtramupalipyate tAvatparimANamapi sannidhiM na kurvIta, AstAM bahumityabhiprAyaH, 'saMyato' yatiH, kimityevaM pAtrAdyupakaraNasannidhirapi na kartavya ityAha-pakkhi'tti pakSIva pakSI, yathA pakSI % % % Jain Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 269 // patantaM trAyata iti patraM-pakSasaJcayaM 'samAdAya' gRhItvA vrajati, evaM bhikSurapi 'patte'tti pAtramupalakSaNatvAccheSopa- kSullakanikaraNaM cAdAya parivrajediti sambandhaH, kIDag ?-'nirapekSo' nirabhilASaH, tasya vA vinAzAdau zokAkaraNato nirapekSo-nirabhiSvaGgA, tathA ca pratidinamasaMyamapalimanthabhIrutayA pAtrAdyupakaraNasannidhikaraNe'pi na doSa ityarthaH, granthIyam. athavA yadi lepamAtrayA'pi sannidhiM na kurvIta kathamAgAmini dine bhoktavyamityAha-pakSIva nirapekSaH, pAtraM patadhAdibhAjanamA ttanniyogaM ca samAdAya vrajed-bhikSArtha paryaTed, idamuktaM bhavati-madhukaravRttyA hi tasya nivehaNaM, tatkiM tasya sannidhinA ? iti sUtrArthaH // samprati yaduktaM 'kRtaM labdhvA bhakSayediti, tatra kathaM tallAbha iti tadupAyamAha-13 yadvA-yaduktaM 'nirapekSaH parivrajediti tadabhivyaktIkartumAha esaNAsamio lajU, gAme aniyaocare / appamatto pamattehiM, piMDavAtaM gavesae // 17 // | vyAkhyA-eSaNAyAm-utpAdanagrahaNagrAsaviSayAyAM samyagitaH-sthitaH samitaH eSaNAsamitaH, prAdhAnyAJca ihaiSaNAyA evopAdAnaM, prAyastadbhAve IryAbhASAdisamitisambhava iti jJApanArtha vA, anena nirapekSatvamuktaM, 'lajUti ra lajA-saMyamastApayogAnanyatayA yatirapi tathoktaH, ArSatvAcaivaM nirdezaH, grAme upalakSaNatvAnnagarAdau ca 'aniyataH // 269 // aniyatavRttiH 'cared' viharet , anenApi nirapekSataivoktA / caraMzca kiM kuryAdityAha-'apramattaH' pramAdarahitaH san pamattehiMti prammattebhyo gRhasthebhyaH, te hi viSayAdipramAdasevanAt pramattA ucyante, 'piNDapAtaM' bhikSAM 'gaveSayed' For Personal & Private Use Only Jain Education Theraronal
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ anveSayediti sUtrArthaH // itthaM prasaktAnuprasaktyA saMyamakharUpamuktaM, taduktau ca nirgranthakharUpaM, sampratyatraivAdarotpAdanArthamAha evaM se uyAhu aNuttaranANI aNuttaradaMsI aNuttaranANadaMsaNadhare / arahA NAyaputte bhayavaM vesAlIe viyAhie // 19 // ttibemi // vyAkhyA-'evam' amunA prakAreNa 'se' iti bhagavAn 'udAhu'tti udAhRtavAn 'anuttarajJAnI' sarvotkRSTajJAnavAn / nanu cAnuttarajJAnIti matvarthIyena na bhavitavyaM, bahuvrIhiNaiva tadarthasyoktatvAt , satyam , anuttarajJAnazabdo'yaM gaurakharazabdavat saMjJAprakAra eva, kevalajJAnavAcakatvAt asya, tato gaurakharevadaraNyamityAdivanna doSaH, nAsyottaramastItyanuttaraM tathA pazyatItyanuttaradarzI, sAmAnyavizeSagrAhitayA ca jJAnadarzanayorbhedaH, yata uktam-"ja sAmaNNaggahaNaM dasaNameyaM visesiyaM nANaM"ti, anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAve'pi labdhirUpatayA dhaarytiitynuttrjnyaandrshndhrH| nanu prAguktAbhyAM vizeSaNAbhyAmasvArthasyoktatvAt kathaM na paunaruktyam , ucyate, asyAnyAbhiprAyatvAt , atra hi anuttarajJAnyanuttaradarzIti bhedAbhidhAnena jJAnadarzanayobhinnakAlamAha, tatazca mA bhUdupayogavallabdhidvayamapi bhinnakAlabhAvIti vyAmoha ityupadizyate jJAnadarzanadharaH, arhati devAdibhyaH pUjAmityarhan , sa cArthAttIrthakRt , jJAtaH-udA1 yatsAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jJAnam // 1 // Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. rakSatriyaH sa ceha prastAvAt siddhArthaH tasya putro jJAtaputraH-vartamAnatIrthAdhipatirmahAvIra itiyAvat 'bhagavAn kSullakani samagraizvaryAdimAn , 'vesAlIya'tti vizAlAH-ziSyAH tIrtha yazaHprabhRtayo vA guNA vidyante yasyeti vizAlikaH "ini / bRhadvRttiH ThanA" (ata ini ThanI pA05-2-115) viti Than , yadvA vizAlebhyaH-uktakharUpebhyo hita iti hitArthe ThanpratyayaH granthIyam. // 27 // 14 (tasmai hitam pA0 5-1-5), tatazca vizAlIyaH 'viyAhie'tti vyAkhyAtA sadevamanujAsurAyAM parSadi vizeSeNA yasAdhAraNAtmakenAkhyAtA-kathayitA, kecittvadhIyate-'evaM se udAhu arihA pAse purisAdANIe bhagavaM vesAlIe buddhe pariNivvue'tti spaSTameva, navaramarhanniti sAmAnyoktAvapi prakramAt mahAvIraH, pazyati samastabhAvAn keva-|| lAlokenAvalokata iti pazyaH, tathA puruSazcAsau puruSAkAravartitayA AdAnIyazca AdeyavAkyatayA puruSAdAnIyaH, puruSavizeSaNaM tu puruSa eva prAyastIrthakara iti khyApanArtha, puruSairvA''dAnIyo jJAnAdiguNatayA puruSAdAnIya iti / sUtrArthaH // itiH parisamAptI, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca puurvvdvaacyaaH| iti zrIzAdantyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM SaSThamadhyayanaM samAptamiti // // // // // BACHERREARS // iti zrIzAntyAcAryAMyaTIkAyAM zrIkSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanaM samAptam // Saverage For Personal & Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ | // vyAkhyAtaM kSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanaM, sAmprataM saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane nimranthatvamuktaM, tacca rasagRddhiparihArAdeva jAyate, sa ca vipakSe'pAyadarzanAt , taca dRSTAntopanyAsadvAreNaiva parisphuTaM hai| bhavatIti rasagRddhidoSadarzakorabhrAdidRSTAntapratipAdakamidamadhyayanamArabhyate, ityanenAbhisambandhenAyAtasyAdhyayana-|| syopakramAdidvAracatuSTayamupavayaM tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe urabhrIyamiti nAma, ata urabhranikSepamAhanikkhevo u urabbhe cauviho duviho ya hoi dabaMmi / AgamanoAgamao noAgamao aso tiviho|| | vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH, tuH pUraNe, 'urabhre' urabhraviSayaH 'caturvidhaH' catuSprakAraH, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNe eva iti dravyorabhramAha-dvividho bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, AgamanoAgamataH, tatrAgamata urabhrazabdArthajJaH tatra cAnupayuktaH, noAgamataH punaH, casya punararthatvAt , 'sa' iti dravyorabhraH 'trividhaH || tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAhajANagasarIrabhavie tavairitte aso puNo tiviho| egabhavia baddhAU abhimuhao nAmagoe a||245|| ___ vyAkhyA-jJazarIrorabhra urabhrazabdArthajJasya siddhazilAtalagataM zarIramucyate, bhavyazarIrorabhrastu yastAvadurabhrazabdArtha na / jAnAti kAlAntare ca jJAsyati tasya yaccharIraM, 'tadvayatiriktazca tAbhyAM-jJazarIrabhavyazarIrorabhrAbhyAM vyatirikto I Monal Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. ||bhinnaH tadvayatiriktaH, caH samuccaye, 'sa' tadvayatiriktaH punaH 'trividhaH' tribhedaH, traividhyamevAha-ekasmin bhave tasmi- aurabhIvRhadvRttiH nevAtikrAnte bhAvI ekabhaviko-yo'nantara eva bhave urabhratayotpatsyate, tathA sa evorabhrAyurvandhAnantaraM baddhamAyurane-mAyA. neti baddhAyuSka ucyate, tRtIyamAha-'abhimuhato nAmagoe yatti ApatvAdabhimukhanAmagotrazca, tatrAbhimukhe-sa-21 // 27 // hammukhe antarmuhUrtAnantarabhAvitayA nAmagotre urabhrasambandhinI yasya sa tathoktaH, antarmuhUrtAnantaramevorabhrabhavabhAvIti / gAthArthaH // bhAvorabhramadhyayananAmanibandhanaM cAhaurabhAuNAmagoyaM veyaMto bhAvao u orbbho| tatto samuTThiyamiNaM uranbhijanti ajjhayaNaM // 246 // ___ vyAkhyA-urabhra-UraNakaH tasyAyuzca nAma ca gotraM corabhrAyurnAmagotraM, yadudayAdurabhro bhavati, 'vedayan' anubhavan / 'bhAvato' bhAvamAzrityorabhraH, tuzabdaH paryAyAstikamatametaditi vizeSaNArthaH, 'tato' bhAvorabhrAd dRSTAntatayehAbhidheyA-18 samutthitam-utpannamidamiti prastutaM, yasmAditi gamyate, 'urambhijati urabhrIyaM grahAditvAcchaiSikaThapratyayaH 'itI'ti tasmAd adhyayanaM prAguktaniruktamucyata iti zeSa iti gAthArthaH // urabhrasyaiva ceha prathamamucyamAnatvAdvahuvaktavyatvAcettha- // 271 // muktam , anyathA hi kAkiNyAdayo'pi dRSTAntA ihAbhidhIyante eva, tathA cAha niyuktikRtorabbhe a kAgiNI aMbae a vavahAra sAgareM ceva / paMcee diTuMtA urabhijaMmi ajjhayaNe // 247 // REMEMORRORSEENE For Personal & Private Use Only rial.jainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ SPACER 81 vyAkhyA-'urabhra' uktarUpaH 'kAkiNiH' viMzatikapardakAH 'urabbhe yatti cazabdasya bhinnakramatvAt kAkiNizca aMbae yatti AmrakaM ca-AmraphalaM, vyavahArazca-krayavikrayarUpo vaNigdharmaH, cassa gamyamAnatvAt , sAgarazca-samudraH, caH sarvatra samuccaye, evo'vadhAraNe, bhinnakramazcaivaM yojyate-paJcaivaite na tu nyUnAdhikAH 'dRSTAntA' udAharaNAni 'urabhrIye' urabhrIyanAmnyadhyayana iti gAthArthaH // samprati yadarthasAdhAdurabhrasya dRSTAntatA tadupadarzanAyAhaAraMbhe rasagiddhI duggatigamaNaM ca paJcavAo ya / uvamA kayA uranbhe uranbhijassa nijuttI // 248 // | vyAkhyA-ArambhaNaM ArambhaH-pRthivyAdhupamardaH, raseSu-madhurAdiSu gRddhiH-abhikAGkSA rasagRddhiH, durgatigamanaM canarakatiryagAdiSu ca paryaTanaM, pratyapAyazcehaiva zirazchedAdiH, vakSyati hi "siraM chettUNa bhujati'tti zirazchedAdAtaraudro-3 pagatasya durgatipAte duHkhAnubhavanAdirupamA-sAdRzyopadarzanarUpA, prakramAdebhirevArambhAdibhirathaiH 'kRtA' vihitA 4 'urabhre' urabhraviSayA, idamuktaM bhavati-sAmpratekSiNo hi viSayAmiSarAbhavastAMstAnArambhAnArabhante, Arabhya copacitakarmabhiH kAlazaukarikAdivadihaiva duHkhamupalabhya narakAdikAM kugatimApnuvantItyurabhrodAharaNatA ihopadayate, kAkiNyAdisAdharmyadRSTAntopalakSaNaM caitad, 'urabhrIyasya niyukti'riti nigamanametaditi gAthArthaH // ityavasito nAmaniSpa-8 nanikSepaH, samprati sUtrAlApakanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatItyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam jahA''esaM samuddissa, koi poseja elayaM / oyaNaM javasaM dejA, posenjAvi sayaMgaNe // 1 // ASSISTS dain Education .calona For Personal & Private Use Only I lajalnelibrary.org
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ aurabhI uttarAdhya. bRhadvRttiH // 272 // yAdhya.7 ACANCERCEOCOCALCHURCHASE vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAse, Adizyate-AjJApyate vividhavyApAreSu parijano'sminnAyAta ityAdezaH-a-. bhyarhitaH prAhuNakastaM 'samuddizya' Azritya yathA'sau sameSyati samAgatazcainaM bhokSyata iti 'kazcit ' paralokApAyanirapekSaH 'poSayet ' puSTaM kuryAt 'elakam ' UraNakaM, kathamityAha-'odanaM' bhaktaM, tadyogyazeSAnnopalakSaNametat , yavasa' mudgamASAdi 'dadyAt ' tadagrato Dhaukayet , tata eva poSayet , punarvacanamAdarakhyApanAya, apiH sambhAvane, sambhAvyata evaivaMvidhaH ko'pi gurukarmeti, 'khakAGgaNe' khakIyagRhAGgaNe, anyatra niyuktakAH kadAcinnaudanAdi dAsyantItikhakAGgaNa ityuktaM, yadi vA 'posejjA visayaMgaNetti vizansasmin viSayo-gRhaM tasyAGgaNaM viSayAGgaNaM tasmin , athavA viSayaM-rasalakSaNaM vacanavyatyayA viSayAnvA gaNayan-saMpradhArayan dharmanirapekSa iti bhAvaH, ihodAharaNaM sampradAyAdavaseyaM, UraNago pAhuNayaNimittaM posijati, so pINiyasarIro suNhAto haliddAdikayaMgarAgo kayakaNNacUlato kumAragA ya taM nANAvihehiM kIlAvisesehiM kIlAveMti, taM ca vacchago evaM lAlijamANaM daguNa mAUe NeheNa ya goviyaM dohaeNa ya tayaNukaMpAe mukkamavi khIraM Na pibati roseNaM, tAe pucchio bhaNati-ammo ! esa NaMdiyago savehiM| 1 yathaika UraNakaH prAghUrNakanimittaM poSyate, sa pInazarIraH susnAto haridrAdikRtAGgarAgaH kRtakarNacUlakaH kumArAzca taM nAnAvidhaiH| | krIDAvizeSaiH krIDayanti, taM ca vatsa evaM lAlyamAnaM dRSTvA mAtrA snehenaiva goSitaM dohakena ca tadanukampayA muktamapi kSIraM na pibati roSeNa, tayA pRSTo bhaNati-amba ! eSa nanditakaH sarvai // 272 // For Personal & Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAKASA%AAAAKASAR eehiM amhasAmisAlehiM ahehiM javasajogAsaNehiM taduvaogehiM ca alaMkAravisesehiM alaMkArito putta iva paripAlijjati, ahaM tu maMdabhaggo sukkANi taNANi kAhevi labhAmi, tANivi Na pajjattagANi, evaM pANiyaMpi, Na yamaM ko'vi lAleti / tAe bhaNNati-putta ! / AuracinnAI eyAI, jAiM carai nNdio| sukttaNehiM lADhAhi, eyaM dIhAulakkhaNaM // 249 // ___ jahA Auro mariukAmo jaM maggati patthaM vA apatthaM vA taM dijati se, evaM so gaMdito mArijihiti jadA / 8 tadA pecchihisi, iti sUtrArthaH // tato'sau kIdRzo jAtaH ? kiM ca kurute ? ityAha tao sa puDhe parivUDhe, jAyamede mahoyare / pINie vipule dehe, AdesaM parikaMkhae // 2 // __ vyAkhyA-'tata' ityodanAdidAnAddhetau paJcamI, 'sa' ityurabhraH 'puSTa' upacitamAMsatayA puSTibhAk 'parivRDhaH' prabhuH / 1 retarasmatsvAmizyAlairADhyairyavasayogyAzanaistadupayogaizcAlaGkAravizeSairalaDakRtaH putra iva paripAlyate, ahaM tu mandabhAgyaH zuSkANi | tRNAni kadApi labhe, tAnyapi na paryAptAni, evaM pAnIyamapi, na ca mAM ko'pi lAlayati / tayA bhaNyate-putra ! AturacihnAni etAni, yAni carati nandikaH / zuSkatRNairyApayaitat dIrghAyurlakSaNam // 1 // yathA Aturo ma kAmo yanmArgayati padhyamapathyaM vA tadIyate tasmai, evaM sa nandiko mArayiSyate yadA tadA prekSayiSye For Personal & Private Use Only dain Education International
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. samartha itiyAvat 'jAtamedA' upacitacaturthadhAtuH ata eva 'mahodaraH' bRhajaTharaH 'prINitaH' tarpitaH, yathAsamayamupa-12] aurabhrI ||DhaukitAhAratvAt , ebhireva ca hetubhiH 'vipule' vizAle 'dehe' zarIre sati "yasya ca bhAvena bhAvalakSaNa"miti (pA0 bRhadvRttiH yAdhya. 7 2-3-37) saptamI, kimityAha-AdezaM 'pratikAGkSati' pratipAlayati, pAThAntarataH 'parikAGkSati' icchati, na cAsya // 27 // tattvataH pratipAlanamicchA vA sambhavati, ataH pratikAtIva pratikAGkatItyupamArtho'vagantavyaH, evaM parikAGkSatItya trApi, iti sUtrArthaH // sa kimevaM cirasthAyI syAdityAha jAva na ejjati Aeso, tAva jIvati se'duhI / aha pattaMmi Aese, sIsaM chettUNa bhujati // 3 // | vyAkhyA-'yAvaditi kAlAvadhAraNe 'naiti' nAyAti, ko'sau ?-AdezaH, tAvat nottarakAlaM jIvati' prANAn * dhArayati, 'se'duhitti akAraprazleSAt sa ityurabhro'duHkhI sukhI san , athavA vadhyamaNDanamivAsyaudanadAnAdinIti hai tattvato duHkhitaivAsyeti duHkhI, 'aha pattaMmi Aese' athAnantaraM 'prApte' Agate Adeze zritA asmin prANA| iti ziraH tacchittvA-dvidhA vidhAya bhujyate. tenaiva svAminA pAhuNakasahiteneti zeSaH / samprati sampradAyazeSamanusriyate-tato so vacchago taM naMdiyagaM pAhuNagesu Agaesu vadhijamANaM daTuM tisito'vi bhaeNaM mAUe thaNaM NAbhi-17 1 tataH sa vatsastaM nanditakaM prAghUrNakeSvAgateSu vadhya (hanya)mAnaM dRSTvA tRSito'pi bhayena mAtuH stanyaM nAbhi SCAMERADIOCOCCUSTON // 273 // For Personal & Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ tosa lasati, tAe bhaNNati-kiM putta! bhayabhIto'si ?, NeheNa pAhuyapi maMNa piyasi, teNa bhaNNai-amma ! kato me thaNAbhilAso ?, NaNu so varAto gaMdito ajja kehivi pAhuNaehiM AgaehiM mamaM aggato viNiggayajIho vilolanayaNo| da vissaraM rasaMto attANo asaraNo mArito, tabbhayAto kato me pAumicchA ?, tato tAe bhaNNati-putta ! NaNu tadA / ceva te kahiyaM, jahA-AuraciNNAI eyAiM0, esa tesiM vivAgo annuptto| esa diluto iti sUtrArthaH // | itthaM dRSTAntamabhidhAya tamevAnuvadan dArTAntikamAha jahA khalu se orabbhe, AesAe samIhie / evaM bAle ahammiTTe, Ihati nirayAuyaM // 4 // | vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'khalu' nizcayena 'sa' iti prAguktakharUpa urabhraH 'AdezAya' AdezArtha 'samIhitaH' kalpitaH san yathA'yamasmai bhavitetyAdezaM parikAGkSati ityanuvartate, 'evam' amunaiva nyAyena 'bAlaH' ajJo'dharmo-dharmavipakSaH pApamitiyAvat sa iSTaH-abhilaSito'syetyadharmiSThaH, AhitAgyAderAkRtigaNatvAdiSTazabdasya paranipAtaH, yadvA 10 laSyati, tayA bhaNyate-kiM putra ! bhayabhIto'si ?, snehena prasnutAmapi mAM na pibasi, tena bhaNyate-amba ! kuto me stanyAbhilASaH ?, nanu sa varAko nandiko'dya keSvapi prAghUrNakeSvAgateSu mamAgrato vinirgatajihvo vilolanayano visvaraM rasan atrANo'zaraNo mAritaH, tadbhayAtkuto me pAtumicchA ?, tatastayA bhaNyate-putra ! nanu tadaiva tubhyaM kathitaM, yathA-AturacihnAnyetAni0, eSa teSAM vipAko'nuprAptaH eSa dRssttaantH| For Personal & Private Use Only aljainelibrary.org Jain Education international
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. dharmaguNayogAdadharmo'tizayenAdharmo'dharmiSThaH, Ihata ivehate vAJchatIva tadanukUlacAritayA, kiM tat ?-'narakAyuSka' mA auradhI|| narakajIvitamiti sUtrArthaH // uktamevArtha prapaJcayitumAhabRhadvRttiH yAdhya. hiMse bAle musAvAI, aDANaMmi vilovae / aNNadattahare teNe, mAI kaNhuhare saDhe // 5 // // 274 // itthIvisayagiDe ya, mahAraMbhapariggahe / dhuMjamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakkarabhoI ya, tuMdile ciya lohie / AuyaM narae kaMkhe, jahA''esa va elae // 7 // F] vyAkhyA-hinastItyevaMzIlo hiMsraH-khabhAvata eva prANavyaparopaNakRt 'bAlaH' ajJaH, pAThAntarazca krudhyati-he-18 tumantareNApi kupyatItyevaMdharmA krodhI, mRSA-alIkaM vadati-pratipAdayatItyevaMzIlo mRSAvAdI, 'adhvani' mArge| vilumpati' muSNAtIti vilopakaH, yaH pathi gacchato janAn sarvasvaharaNato luNTati, 'aNNadattaharici anyebhyo dattaM-rAjAdinA vitIrNa harati apAntarAla evAcchinattyadattaharaH, anyairvA'dattam-anisRSTaM harati-Adatte anyAdattaharaH-grAmanagarAdiSu cauryakRt , ata eva 'bAlaH' ajJaH, vismaraNazIlasmaraNArthametaditi na paunaruktyaM, sarvAvasthAsuI vA bAlatvakhyApanArtha, pAThAntarazca 'stenaH' tainyenaivopakalpitAtmavRttiH, yadvA-anyAdattaharaH anyAdattaM grnthicchedaa-18|||274|| gAyanApaharati stenaH kSatrAdikhananeneti vizeSo. 'mAyI' vaJcanaikacittaH, kaNhaharaH kaNha kasyAthe hariSyAmI-1Y syevamadhyavasAyI 'zaThaH' vkraacaarH| tathA striyazca viSayAzca strIviSayAH teSu gRddhaH-abhikAGkSAvAn strIviSayagRddhaH, Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ caH prAgvat, mahAn - aparimitaH ArambhaH - anekajantUpa ghAtakRyApAraH parigrahazca - dhAnyAdisaJcayo yasya sa tathoktaH, 'bhuJjAnaH' abhyavaharan, 'surAM' madirAM, 'mAMsaM pizitaM, 'parivRDhe 'tti parivRDhaH prabhurupacitamAMsazoNitatayA takriyAsamartha itiyAvat, ata eva parAn - anyAn damayati-yatkRtyAbhimatakRtyeSu pravartayatIti parandamaH, kiMca - ajaH - | chAgastasya karkaraM - yaccanakavadbhakSyamANaM karkarAyate tacceha prastAvAnmedodanturamatipakkaM vA mAMsaM tadbhojI vA ata eva 'tundila: ' jAtabRhajjaTharaH, citam - upacayaprAptaM lohitaM - zoNitamasyeti citalohitaH, zeSadhAtUpalakSaNametat | 'AyuH' jIvitaM, 'narake' sImantakAdau kAGkSati tadyogyakarmmArambhitayA, kamiva ka iva ? ityAha- 'jahAesaM va | eDae' ti Adezamiva yathaiDakaH - uktarUpaH / iha ca 'hiMse' ityAdinA sArdhazlokenArambha uktaH, 'bhuMjamANe sura' mityAdinA cArdhadvayena rasagRddhiH, 'AyuSka' mityAdinA cArthena durgatigamanaM, tatpratipAdanAccArthataH pratyapAyAbhidhAnamiti | sUtratrayArthaH // idAnIM yaduktam 'Ayurnarake kAGkSatI 'ti, tadanantaramasau kiM kuruta ityAha - yadvA sAkSAdaihikApA|yadarzanAyAha AsaNaM saNaM jANaM, vitte kAmANi bhuMjiyA / dussAhaDaM dhaNaM hiccA, bahuM saMciNiyA rayaM // 8 // tato kammagurU jaMtU, pappaNNaparAyaNe / aevva AgayA 'kaMkhe, maraNaMtaMmi soyati // 9 // 1 AgayAesetti TIkA / For Personal & Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 275 // vyAkhyA-AsanaM zayanaM yAnamiti prAgvat , navaraM bhuktveti sambandhanIyaM, 'vitte'tti vittaM dravyaM, 'kAmAn' mano- aurabhrIjJazabdAdIn 'bhuktvA' upabhujya,duHkhenAtmanaH pareSAM ca duHkhakaraNena suSTu-AdarAtizayenAhRtam-upArjitaM duHkhAhRtaM,yadvA / yAdhya.7 prAkRtatvAt duHkhena saMhiyate-mIlyate smeti duHsaMhRtaM 'dhanaM' dravyaM hitvA' AsanAdyupabhogena dyUtAdyasadvayayena ca tyaktvA, tathA ca mithyAtvAdikarmabandhuhetusambhavAd 'bahu' prabhUtaM 'saJcitya' upAya' rajaH' aSTaprakAra karma, tataH kimityAha'tatotti tato rajaHsaJcayAt tako vA saJcitarajAH, karmaNA gururiva guruH adhonarakagAmitayA karmaguruH, 'jantuH' / prANI 'pratyutpannaM' vartamAnaM tasminparAyaNaH-tanniSThaH pratyutpannaparAyaNaH, etAvAneva loko'yaM,yAvAnindriyagocaraH' iti / nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa itiyAvat , 'aeva'tti ajaH-pazuH, sa ceha prakramAdurabhrastadvat 'AgayAese'tti prAkRtatvAdAgate-prApte Adeze-pAhuNake, etena prapaJcitajJavineyAnugrahAyoktamevorabhradRSTAntaM smArayati, kimityAha'maraNAnte' prANaparityAgAtmani, avasAne zocati, kimuktaM bhavati ?-yathA''deze Agate urabhra uktanItyA zocati, 4 tathA'yamapi dhiG mAM viSayavyAmohata upArjitagurukarmANaM, hA ! kvedAnI mayA gantavyamityAdipralApataH khidyate, atyantanAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi sUtradvayArthaH // anenaihikApAya uktaH, samprati pArabhavikamAha- // 27 // tao Au parikkhINe, cutadehA vihiNsgaa| AsuriyaM disaMbAlA, gacchaMti avasA tamaM // 10 // vyAkhyA-tataH' zocanAnantaraM 'tako vA' upArjitagurukarmA 'Au'tti AyuSi tadbhavasambandhini jIvite For Personal & Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| parikSINe' sarvathA kSayaM gate, kadAcidAyuHkSayasyA''vIccimaraNena prAgapi sambhavAdevamucyate, 'cyutaH' bhraSTo 'dehAt' zarIrAt , pAThAntaratastu 'cyutadeho' apagatehatyazarIraH ''vihiMsakaH' vividhaprakAraiH prANighAtakaH, 'Asuriya'ti 4 avidyamAnasUryAm , upalakSaNatvAdrahanakSatravirahitAMca, dizyate nArakAditvenAsyAM saMsArIti dika tAm, arthAt bhAva dizam , athavA raudrakarmakArI sarvo'pyasura ucyate, tatazcazvAsurANAmiyamAsurI yA tAmAsurIyAM dizaM, narakagatimike tyarthaH, 'bAlaH' ajJo gacchati-yAti 'avazaH' karmaparava-zo, vacanavyatyayAca sarvatra bahuvacananirdezo vyAsikhyApa-2 nArtho vA, yathA naika evaMvidhaH kintu bahava iti, 'tamI ti tamoyuktatvAt tamaH, devagaterapyasUryatvasambhavAt tadvayavacchedAya dizo vizeSaNaM, tato'rthAnnarakagatim . uktaM hi-:-"NicaMdhayAratamasA vavagayagahacaMdasUraNakkhattA" ityAdikharUpakhyApakaM vA dvitIyaM vyAkhyAnamiti sUtrArthaH // sammprati kAkiNyAnadRSTAntadvayamAha____ jahA kAgiNIe heDaM, sahassaM hArae naro / abhapatthaM aMbagaM bhocA, rAyA rajaM tu hArae // 11 // vyAkhyA-'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH, 'kAkiNThAyAH' uktarUpAyAH 'he'ti hetoH kAraNAt 'sahasraM' dazazatAtmakaM, kArSApaNAnAmiti gamyate, 'hArayet ' nAzayetat 'naraH' puruSaH / atrodAharaNasampradAyaH 1 nityAndhakAratamasA vyapagatagrahacandrasUryanakSatrAH / dain Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH yAdhya.7 C uttarAdhya. Is ego damago, teNa vittiM kareMteNa sahassaM kAhAvaNANa ajjiyaM, so ya taM gahAya satyeNa samaM sagihaM patthito, teNa hai| auracI bhattaNimittaM rUvago kAgiNIhiM bhinno, tato diNe diNe kAgiNIe muMjati, tassa ya avasesA egA kAgaNI, sA vissAriyA, satthe pahAvie so ciMteti-mA me rUvago bhidiyaco hohittiNaulagaM egattha goveuM kAgiNINimittaM // 276 // Niyatto, sAvi kAgiNI anneNa haDA, so'vi Naulato aNNeNa dicho ThavijaMto, sovi taM ghettUNa Naho, pacchA so| gharaM gato soyati / esa diluto, hai tathA 'apathyaM' ahitam 'Amrakam' AmraphalaM 'bhuktvA' abhyavahRtya 'rAjA' iti nRpatiH 'rAjya' pRthivIpatitvaM, 'tuH' avadhAraNe bhinnakramazca, tena hArayedeva, sambhavatyeva asyApathyabhojino rAjyaharaNamityakSarArthaH / bhAvArthastu || vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa caaym| 1eko dramakaH, tena vRttiM kurvatA sahasraM kArSApaNAnAmarjitaM, sa ca tad gRhItvA sArthena samaM svagRhaM prasthitaH, tena bhaktanimittaM rUpyakaH kAkiNIbhyo bhinnaH, tato dine dine kAkiNyA bhuGkte, tasya cAvazeSA ekA kAkiNI, sA vismRtA, sArthe pradhAvite sa cintayati // 27 // |mA me rUpyako bhettavyo bhaviSyatIti nakulakamekatra gopayitvA kAkiNInimittaM nivRttaH, sA'pi kAkiNI anyena hRtA, so'pi nakulaeko'nyena dRSTaH sthApyamAnaH, so'pi taM gRhItvA naSTaH, pazcAtsa gRhaM gataH zocati / eSa dRSTAntaH / REATORS For Personal & Private Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAMERACCORRESS jahA kassai raNNo aMbAjiNNeNa visUiyA jAyA, sA tassa vejehiM mahatA jatteNa tigicchiyA, bhaNito ya jadi puNo aMbANi khAsi to viNassati, tassa ya atIva pIyANi aMbANi, teNa sadese save aMbA ucchaadiyaa| aNNayA assavAhaNiyAe Niggato saha amacceNa, asseNa avahario, asso dUraM gaMtUNa parissaMto Thito, egami vaNasaMDe cUyacchAyAte amacceNa vArijamANo'vi NiviThTho, tassa ya hetu aMbANi paDiyANi, so tANi parAmusati, pacchA agghAti, pacchA cakkhiuMNi hati, amaco vArei, pacchA bhakkheuM mto| iti sUtrArthaH // itthaM dRSTAntamabhidhAya dASTontikayojanAmAha evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aNtie| sahassaguNiyA bhujo, AuM kAmA ya digviyA // 12 // da vyAkhyA-'evaM' kAkiNyAmakasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH, gotrapratyayAntatvAt "gotracaraNAduni"ti 1 yathA kasyacit rAjJa AmrAjIrNena visUcikA jAtA, sA tasya vaidyairmahatA yatnena cikitsitA, bhaNitazca-yadi punarAmrANi khAdiSyasi tadA vinavayasi, tasya cAtIva priyANi AmnANi, tena svadeze sarvANyAmrANyutsAditAni / anyadA azvavAhanikAyai nirgataH sahA|mAtyena, azvenApahRtaH, azvo dUraM gatvA parizrAntaH sthitaH, ekasmin vanakhaNDe cUtacchAyAyAmamAtyena vAryamANo'pi niviSTaH, tasya cAdhastAt AmrANi patitAni, sa tAni parAmRzati, pazcAdAjighrati, pazcAt svAdayituM nispRzati, amAtyo vArayati, 4 pazcAdbhakSayitvA mRtH| For Personal & Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. (pA04-3-126) vuJ 'kAmAH' viSayAH, 'devakAmAnA' devasambandhinAM viSayANAm 'antike' samIpe, antikopAdAnaM| 1 | aurabhrITaca dUre'navadhAraNamapi syAditi, kimityevam ?, ata Aha-'sahasraguNitAH' sahasrestADitA 'bhUyaH' atizayena bahu, bahUnyAdhya. 7 vArAnityarthaH, manuSyAyuHkAmApekSayeti prakramaH, anenaiSAmatibhUyastvaM sUcayan kApopaNasahasrarAjyatulyatAmAha, 'aayuH| // 277 // jIvitaM, kAmAzca-zabdAdayaH, 'diviya'tti divi bhavA divyAH "dyaprAgapAgudapratIco yadi"ti (pA04-2-101) yat , ta eva divyakAH, iha cAdau 'devakAmANa aMtie'tti kAmamAtropAdAne'pi 'AuM kAmA ya diviya'tti Ayu-11 po'pyupAdAnaM tatratyaprabhAvAdInAmapi tadapekSayaivaMvidhatvakhyApanArtha, yadvA 'sUcanAt sUtra'miti pUrvatrApyAyuSaH sUci-. tatvAdadoSa iti sUtrArthaH // manuSyakAmAnAmeva kAkiNyAmraphalopamatvaM bhAvayitumAha aNegavAsAnauyA, jA sA paNNavao tthiii| jAI jIyaMti dammehA, jANa vAsasayAue // 13 // vyAkhyA-anekAni-bahUni tAni cehAsaGkhyeyAni varSANi-vatsarANi teSAM nayutAni-saGkhayAvizeSANi varSanayutAgyanekAni ca tAni varSanayutAni ca anekavarSanayutAni "kharo'nyo'nyasya" iti prAkRtalakSaNAt sakArAkAradIrgha| tvam , evamanyatrApi kharAnyatvaM bhAvanIyaM,yadivA'nekAni varSanayutAni yeSu tAnyanekavarSanayutAni, ubhayatrArthAt palyo / ||277 // pamasAgaropamANItiyAvat , nayutAnayanopAyastvayam-caturazItivarSalakSAH pUrvAGgaM, taca pUrvAGgena guNitaM pUrva, pUrva | (krameNaikAnaviMzativArAn)caturazItilakSAhataM nayutAGga,nayutAGgamapi caturazItilakSAbhitADitaM nayutaM,kaivamucyata ityaa| Jaln Education Islonal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha-'yA seti prajJApakaH ziSyAn pratyevamAha-yA sA bhavatAmasmAkaM ca pratItA, prakarSeNa jJAyate vastu satattvamanayeti / / prajJA-heyopAdeyavivecikA buddhiH sA vidyate'syAsau prajJAvAn , 'atizAyane matup' atizayazcAsyA heyopAdeyayoH / hai hAnopAdAnanibandhanatvamihAbhimataM tatazca kriyAyA apyAkSiptatvAt yadivA nizcayanayamatena kriyArahitA prajJA 'pyaprajJaiveti prajJayaiva kriyA''kSipyate tataH prajJAvAn jJAnakriyAvAnityuktaM bhavati, tasya prajJAvataH sthIyate'nayA'rthAt hai devabhava iti sthitiH-devAyuH, adhikRtatvAt divyakAmAzca, tAni ca kIdRzItyAha-yAnyanekavarSanayutAni divyasthiterdivyakAmAnAM ca viSayabhUtAni 'jIyante' hAryante, taddhetubhUtAnuSThAnAnAsevaneneti bhAvaH, pAThAntarato 'hAra-3 yanti vA,' ke te ?-duSTA-viparyayAdidoSaduSTatvena medhA-vastukharUpAvadhAraNazaktireSAM te durmedhasaH, viSayairjitA jantava hai iti gamyate, kadA punastAni durmedhaso viSayairjIyanta ityAha-Une varSazatAyuSi, anenAyupo'lpatvAt manuSyakAmAnAmapyalpatAmAha, yadivA prabhUte hyAyuSi pramAdenaikadA hAritAnyapi punarjIyeran , asmiMstu saMkSiptAyuSyekadA hai hAritAni hAritAnyeva, bhagavatazca vIrasya tIrthe prAyo nyUnavarSazatAyuSa eva jantava itItthamupanyAsaH, ayaM cAtra / bhAvArthaH-alpaM manuSyANAmAyurviSayAzceti kAkaNyAmraphalopamAH, devAyurdevakAmAzcAtiprabhUtatayA kArSApaNasahasra1 bhUmanindAprazaMsAsu, nityayoge'tizAyane / saMvandhe'sti vivakSAyAM, bhavanti mtubaadyH|| 1 // ityukteH JHarjainelibrary.org Jain Educatio n For Personal & Private Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. nArAjyatulyAH, tato yathA dramako rAjA ca kAkaNyAmraphalakRta kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAn , evamete'pi durma- auradhI dUdhaso'lpataramanuSyAyuHkAmArthe prabhUtAn devAyuHkAmAn hArayantIti sUtrArthaH // samprati vyavahArodAharaNamAhabRhadvRttiH jahA ya tiNi vaNiyA, mUlaM ghetUNa niggyaa| ego'ttha labhate lAbhaM, ego mUleNa aago||14|| yAdhya, 7 // 278 // vyAkhyA-'yathA' iti prAgvat , 'caH' pratipAditadRSTAntApekSayA samuccaye, trayo 'vaNijaH' pratItAH 'mUlaM' rAzi nIvImitiyAvat gRhItvA 'nirgatAH' svasthAnAtsthAnAntaraM prati prasthitAH, prAptAzca samIhitaM sthAnaM, tatra ca gatAnAm 'eko' vaNikkalAkuzalaH 'atra' eteSu madhye 'labhate' prApnoti 'lAbha' viziSTadravyopacayalakSaNam , 'ekaH' teSvevAnyataro yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH sa mUleNe'ti mUladhanena yAvat gRhAnnItaM tAvataivopalakSitaH |'AgataH' svasthAnaM prApta iti sUtrArthaH // tthaa| ego mUlaMpi hArittA, Agao tattha vaannio| vavahAre uvamA esA, evaM dhamme vijANaha // 15 // | vyAkhyA-'ekaH' anyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSvatyantamAsaktacetAH 'mUlamapi' uktarUpaM 'hArayitvA' nAza-2 yitvA 'AgataH' prAptaH svasthAnamityupaskAraH, evaM sarvatrodAharaNasUcAyAM sopaskAratA draSTavyA, 'tatra' teSu madhye vaNik || eva vANijaH / atra ca sampradAyaHjahA egassa vANiyagassa tinni puttA, teNa tesiM sahassaM sahassaM dinnaM kAhAvaNANaM, bhaNiyA ya-eeNa vavahari- // 278 // 1 yathaikasya vaNijastrayaH putrAH, tena tebhyaH sahasraM sahasraM dattaM kArSApaNAnAM, bhaNitAzca-etena vyavahRtya Sain Education in For Personal & Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ UNa aittieNa kAleNa ejAha, te taM mUlaM ghettUNa NiggayA saNagarAto, pithappithesu paTTaNesu ThiyA, tatthego bhoyadaNacchAyaNavajaM jUyamajamaMsavesAvasaNavirahito vihIe vavaharamANo vipulalAbhasamanito jAto, bitito puNa mUla mavi devaMto lAbhagaM bhoyaNacchAyaNamallAlaMkArAdisu uvabhujati, Na ya acAdareNa vavaharati, tatito na kiMci saMvavaharati, kevalaM jUyamajamaMsavesagaMdhamallataMbolasarIrakiyAsu appeNeva kAleNa taM davaM NiviyaMti, jahAvahikAlassa spurmaagyaa| tattha jo chinnamUlo so sabassa asAmI jAto, pesae uvacarijati, bitito gharavAvAre Niutto bhattapANasaMtuTTo Na dAyavabhottaccesu vavasAyati, tatito gharavittharassa sAmI jaato| keti puNa kahaMti-tini vANiyagA patteyaM 2 vavaharaMti, tatthego chinnamUlo pesattamuvagato, keNa vA saMvavahAraM kareu ?, acchinnamUlo puNaravi vANijjAe bhavati, iyaro baMdhusahito modae, esa dittuNto| 1 iyatA kAlenAgacchata / te tanmUlyaM gRhItvA nirgatAH svanagarAt , pRthak pRthak pattaneSu sthitAH, tatraiko bhojanAcchAdanavarja dyUtamadyamAMsavezyAvyasanavirahito vIthyAM vyavaharan vipulalAbhasamanvito jAtaH, dvitIyaH punaH mUlamapi dravyAyamANo lAbhaM bhojanAcchAdanamAlyAlaGkArAdiSUpabhuGkte, na cAtyAdareNa vyavaharati, tRtIyo na kiJcitsaMvyavaharati, kevalaM dyUtamadyamAMsavezyAgandhamAlyatAmbUlazarIrakriyAsu alpe4| naiva kAlena tadrvyaM niSThitamiti, yathAvadhikAlena svapuramAgatAH / tatra yazchinnamUlaH sa sarvasyAsvAmI jAtaH, preSye upacaryate, dvitIyo gRhavyApAre niyukto bhaktapAnasaMtuSTo na dAtavyabhoktavyeSu vyavasyati, tRtIyo gRhavistArasya svAmI jAtaH / kecitpunaH kathayanti-trayo vaNijaH pratyekaM | pratyekaM vyavaharanti, tatraikazchinnamUlaH preSyatvamupagataH, kenaiva saMvyavahAraM karotu ?, acchinnamUla: punarapi vANijyAyai bhavati, itaro bandhusahito modate, eSa dRSTAntaH / 20 maviddavaMto For Personal & Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 279 // HARSARKARSA samprati sUtramanutriyate-'vyavahAre' vyavahAraviSayA 'upamA' sAdRzyaM 'eSA' anantaroktA evaM' vakSyamANanyAyena aurabhrI'dharma' dharmaviSayAmevopamA 'vijAnIta' avabudhyadhvamiti sUtrArthaH // kathamityAha yAdhya.7 ___mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, naragatirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // ___ vyAkhyA-'mAnuSatvaM' manujatvaM bhavet' syAt mUlamiva mUlaM, khargApavargAtmakataduttarottaralAbhahetutayA, tathA lAbha iva lAbhaH manujagatyapekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAt 'devagatiH' devatvAvAptirbhavet , evaM ca sthite kimi-4 hai tyAha-'mUlacchedena' mAnuSatvagatihAnyAtmakena 'jIvAnAM prANinAM 'narakatiryaktvaM' narakatvaM tiryaktvaM ca tadgatyA tmakaM 'dhruvaM' nizcitam , ihApi sampradAyaH-ti nni saMsAriNo sattA mANussesu AyAtA, tatthego maddavajavAdiguNasaMpanno majjhimAraMbhapariggahajutto kAlaM kAUNa kAhAvaNasahassamUlatthANIyaM tameva mANussattaM paDilahati, vitito / puNa sammaiMsaNacarittaguNasupariTTito sarAgasaMjameNa laddhalAbhavaNiya iva devesu uvavanno, tatito puNa hiMse bAle 4 musAvAtI icetehiM puzvabhaNitehiM sAvajajogehiM vaTTiuM chinnamUlavaNiya iva NAragesu tiriesu vA uvavajatitti suutraarthH|| 1 trayaH saMsAriNaH sattvA mAnuSeSvAyAtAH, tatraiko mArdavArjavAdiguNasaMpanno madhyamArambhaparigrahayuktaH kAlaM kRtvA kArSApaNasahasramUlasthA- // 279 // 4 nIyaM tadeva mAnuSatvaM pratilabhate, dvitIyaH punaH samyagdarzanacAritraguNasuparisthitaH sarAgasaMyamena labdhalAbhavaNigiva deveSUtpannaH, tRtIyaH4 punarhisro bAlo mRSAvAdIyetaiH pUrvabhaNitaiH sAvadyayogaiH varttitvA chinnamUlavaNigiva nArakeSu tiryakSu votpadyate iti / For Personal & Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA mUlacchedena narakatiryaktvaprAptiH tathA khayaM sUtrakRdAha duhao gatI bAlassa, AvatI vhmuuliyaa| devattaM mANusattaM ca, jaM jie loluAsaDhe // 17 // vyAkhyA-'duhato'tti dvidhA dviprakArA, gasyata iti gatiH, sA ceha prakramAnarakagatistiryaggatizca, kasyetyAha'bAlasya' dvAbhyAM rAgadveSAbhyAmAkulitasya, 'Avai'tti AgacchatyApatati vadhaH-prANighAtaH, upalakSaNatvAnmahArambhamahAparigrahAnRtabhASaNamAyAdayazca mUlaM-kAraNaM yasyAH sA vadhamUlikA, yadivA-dvidhA gatirvAlasya, bhavatIti gamyate, tatra ca gatasya 'Avai'tti Apat , sA ca kIdRzItyAha-vadho-vinAzastADanaM vA mUlam-AdiryasyAH sA vadhamU-4 likA, vadhagrahaNAcchedabhedAtibhArAropaNAdiparigrahaH, labhante hi prANino narakatiryakSu vividhA vadhAdyApadaH, kimi-* tyevam , ata Aha-'devatvaM' devabhavaM 'mAnupatvaM' manujabhavaM 'yad' yasmAt 'jito' hArito 'lolayAsaDhe'tti lolatApizitAdilAmpaTyaM tadyogAjanturapi tanmayatvakhyApanArthaM lolatetyuktaH, zAThyayogAcchaThaH-vizvastajanavaJcakaH, tato lolatA cAsau zaThazca lolatAzaThaH, iha ca lolatA paJcendriyavadhAdhupalakSaNaM, tathA ca narakahetutvAbhidhAnametat , yaduktam-"mahAraMbhayAe mahApariggayAe kuNimAhAreNaM paMceMdiyavaheNaM jIvA NerayAuyaM NiyacchaMti" zaTha ityanena tu zAThyamuktaM, tacca tiryaggatihetuH, uktaMca-"mAyA tairyagyonasye" (tattvArthe a06-sU0 17) ti, atazcAyamAzayaH 1 mahArambhatayA mahAparigrahatayA mAMsAhAreNa paJcendriyavadhena jIvA nairayikAyuniyamayanti / Jain Education Internationa For Personal & Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. | - yato'yaM bAlo lolatAzaThaH tato narakagatitiryaggatinibandhanAbhyAM lolatAzaThatvAbhyAM devatvamanujatve hAritasyA| syoktarUpA dvividhaiva gatiH sambhavati, evaM ca mUlacchedena jIvAnAM narakatiryaktvamucyate, mUlaM hi manuSyatvaM lAbhazca bRhadvRttiH devatvam, ubhayorapi tayoharaNAditi sUtrArthaH // punarmUlacchedameva samarthayitumAha // 280 // tato jiesaI hoi, duvihaM duggatiM gate / dullahA tassa ummajjA, aDAe sucirAdavi // 18 // vyAkhyA- ' tataH' devatva mAnuSatvajayanAt tako vA vAlaH 'jiya'tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya jita eva 'sati'tti sadA bhavati 'dvividhAM' nArakatiryagbhedAM, durnindAyAM, duSTA - ninditA gatirdurgatistAM 'gataH' prAptaH, sadA| jitatvamevAbhivyanakti- 'durlabhAH' duSprApAH 'tasye'ti devamanujatve hAritavato bAlasya ' ummaja 'tti sUtratvAdunma| janamunmajjA-narakatiryaggatinirgamanAtmikA, syAdetat- ciratarakA lenonmajA'sya bhaviSyati, ata Aha- ' addhAyAM' kAle arthAdAgAminyAM, kiM khalpAyAmeva ?, ityAha - sucirAdapItyadvAzabdenaiva kAlAbhidhAnAt sucirAcchandaH prabhUtatvamevAha, tato'yamarthaH - anAgatAddhAyAM prabhUtAyAmapi, bAhulyAcetthamuktam, anyathA hi kecidekabhavenaiva tata | uddhRtya muktimapyAmuvantyeveti sUtrArthaH // itthaM pazcAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti pazcAdukte'pi mUlahAriNyupanayamupadarzya mUlapravezinyabhidhAtumAha - yadvA vipakSApAyaparijJAnatayaivopAdeye pravRttiriti pazcAduktamapi mUlahAriNamA| dAvupadazyaitadAha For Personal & Private Use Only aurazrI yAdhya. 7 // 280 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ RE- EXAMSAX evaM jiyaM sapehAe, tuliyA bAlaM ca paMDiyaM / mUliyaM te pavissaMti, mANusaM joNimiti je // 19 // vyAkhyA-'evam' uktanItyA 'jie'tti subvyatyayAjitaM lolatayA zAThyena ca devamanujave hAritaM bAlamiti prakramaH, 'sapehAe'tti samprekSya samyagAlocya, tathA tolayitveva tolayitvA-guNadoSavattayA paribhAvya, yadivaivaM jitaM samyag-aviparItA prekSA-buddhiH samprekSA tayA tolayitvA, kam ?-'bAlaM' casya bhinnakramatvAt 'paNDitaM ca tadviparItam ,athavA manuSyadevagatigAminam , iha ca dvitIyavyAkhyAyAmevaM jitamiti bAlasya vizeSaNaM, na tu paNDitasya, asambhavAt , tathA ca sati mUle bhavaM maulikaM-mauladhanaM te pravezayantIva pravezayanti, mUlapravezakavaNikasadRzAsta ityabhiprAyaH, ye kimityAha-'mANussaM'ti manuSyANAmiyaM mAnuSI tAM 'yonim' utpattisthAnam 'AyAnti' Agacchanti, bAlatvaparihAreNa paNDitatvamAsevamAnA ye ta iti suutraarthH|| yathA ca mAnuSIM yonimAyAnti tathA cAha vemAyAhiM sikkhAhiM, je narA gihi subvyaa| uviti mANusaM joNI, kammasaccA hu pANiNo // 20 // vyAkhyA-vividhA mAtrA-parimANamAsAM vimAtrAH-vicitraparimANAH tAbhiH parimANavizeSamAzritya visahazIbhiH 'zikSAbhiH' prakRtibhadrakatvAdyabhyAsarUpAbhiH, uktaM hi-"cauhiM ThANehiM jIvA maNuyAuM baMdhaMti, taMjahApagatibhaddayAe pagativiNIyayAe sANukkosayAe amacchariyAe"tti 'ye' ityavivakSitavizeSAH 'narAH' puruSAH, 1 caturbhiH sthAnarjIvA manujAyurbadhnanti, tadyathA-prakRtibhadrakatayA prakRtivinItatayA sAnukrozatayA amatsaritayA / dain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. 'gRhiNazca' te gRhasthAH 'suvratAzca' dhRtasatpuruSavratAH, te hi prakRtibhadrakatvAdyabhyAsAnubhAvata eva na vipadyapi viSI aurabhIdanti sadAcAraM vA nAvadhIrayantItyAdiguNAnvitAH, idameva ca satAM vrataM, laukikA anyAhuH-"vipadyuccaiH stheyaM bRhadvRttiH yAdhya. 7 padamanuvidheyaM ca mahatAM, priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaram / asanto nAbhyAH suhRdapi na yaacystnu||28|| dhanaH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam 1 // 1 // " AgamavihitavratadhAraNaM tvamISAmasambhavi, devagati-1 hetutayaiva tadabhidhAnAt , ta IdRzAH kimityAha-upayanti 'mANusaM'ti mAnuSIM-mAnuSasambandhinIM 'yonim' uktarUpAM karmaNA-manovAkAyakriyAlakSaNena satyA-avisaMvAdinaH karmasatyAH, 'huH' avadhAraNe, tataH karmasatyA eva / santaH, tadasatyatAyAstiryagyonihetutvenoktatvAt , tathA ca vAcakaH-"dhUrtA naikRtikAH stabdhA, lubdhAH kArpaTikAH / shtthaaH| vividhAM te prapadyante, tiryagyoni duruttarAm // 1 // " ityAdi, pAThAntaratazca 'karmasu' arthAnmanuSyagatiyogyakriyArUpeSu saktA-abhiSvaGgavantaH karmasaktAH prANinaH-jIvAH, iha ca naragrahaNe'pi prANigrahaNaM devAdiparigrahArthamiti na || punaruktam / yadivA-vimAtrAdibhiH zikSAbhirye narA gRhisuvratAH yattadornityAbhisambandhAt te mAnuSIM yonimupayA|nti, kimityevam ?, ata Aha-'kammasaccA hupANiNo'tti huzabdo yasmAdarthe, yasmAt satyAni-avandhyaphalAni |||| // 28 // karmANi-jJAnAvaraNAdIni yeSAM te satyakarmANaH prANinaH, nirupakramakarmApekSaM caitaditi sUtrArthaH // samprati || nalabdhalAbhopanayamAha For Personal & Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SERECASEASORRRRRENA jesiM tu viulA sikkhA, mUliyaMte aticchiyaa| sIlavaMtA savisesA, addINA jaMti devayaM // 21 // | vyAkhyA-'yeSAM tu' yeSAM punaH 'vipulA' niHzaGkitatvAdisamyaktvAcArANuvratamahAvratAdiviSayatvena vistIrNA 'zikSA' grahaNAsevanAtmikA, astIti gamyate, mUle bhavaM maulika-mUladhanamiva mAnuSatvaM, ta evaMvidhAH, viuTTiyatti atiTTiyatti aticchiyatti pAThatraye'pi atikrAntAH-ullacitavanta ityarthaH, yadvA'tikramya-ullaGghaya, kIdRzAH|| santaH ?-zIlaM-sadAcAraH aviratasamyagdRzAM viratimatAM tu dezasarvaviramaNAtmakaM cAritraM tadvidyate yeSAM te zIlavantaH, tathA saha vizeSeNa-uttarottaraguNapratipattilakSaNena varttanta iti savizeSAH, ata eva 'adInAH' kathaM vayamamutra bhaviSyAma iti vaiklavyarahitAH paripahopasargAdisambhave vA na dainyabhAja ityadInAH 'yAnti' prApnuvanti, devabhAvo devatA saiva daivataM / nanu tattvato muktigatireva lAbhaH, tatkimiha tatparihArato devagatirukteti ?, ucyate, sUtrasya |trikAlaviSayatvAt , muktezcedAnIM viziSTasaMhananAbhAvato'bhAvAddevagatezca "chevaDheNa u gammai cattAri u jAva AdimA kappA" iti vacanAcchedaparivartisaMhananinAmidAnIMtanAnAmapi sambhavAdevamuktamiti sUtrArthaH // prastutame-2 vArtha nigamayannupadezamAha evaM adINavaM bhikkhU, agAriM ca vijaanniyaa| kahanna jiccamelikkhaM, jiccamANo na saMvide // 22 // 1 sevArtena tu gamyate catvAro yAvadAdimAH kalpAH Bain Education Internationa For Personal & Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 282 // vyAkhyA- 'evam' amunA nyAyena lAbhAnvitaM 'adINava'nti dIvatau dInavantaM na tathA'dInavantam - adInaM, | dainyarahitamityarthaH 'bhikSu' yatim 'agAriNaM' ca gRhasthaM 'vijJAya' vizeSeNa tathAvidhazikSAvazAddevamanujagAmitvalakSaNena 'jJAtvA' avagamya, yatamAna iti zeSaH, 'katham ' ? kena prakAreNa ?, na kathaJcidityarthaH, 'nuH' vitarke, 'jicaM' ti sUtratvAt jIyeta -hAryeta vivekI, tatpratikUlaiH kaSAyodayAdibhiriti gamyate, 'IdRkSam' antaroktaM devagatyAtmakaM lAbhaM 'jiccamANo 'ti vAzabdasya gamyamAnatvAjjIyamAno vA -hAryamANaH, taireva kaSAyAdibhiH 'na saMvide' tti sUtratvAnna saMvitte na jAnIte yathA'hamebhirjIye iti, kathaM nvitIhApi yojyate, tato'yamarthaH - kathaM nu na saMvitte ? saMvitta eva, jAnIta eva jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijJayA ca tannirodhaM prati pravartata eva, ityevaM ca vadan kAkkopadizati - yata evaM tato yUyamapyevaM jAnAnA yathA na devagatilakSaNaM lAbhaM jIyedhvaM kaSAyAdibhistathA yatadhvaM kathaJcijjIyamAnAzca samyag | vijJAya tatpratIkArAyaiva pravartadhvamiti yadvA-evamadInavantaM bhikSumagAriNaM ca vijJAya yatamAno 'jicaM' ti jIyatehAryate atiraudrairindriyAdibhiH AtmA taditi jJeyaM, tacceha prakramAnmanuSyadevagatilakSaNam, 'elikkhaM 'ti sudhyatyayAdIdRkSo'bhihitArthAbhijJaH kathaM nu jIyamAno na saMvitte ?, api tu saMvitta eva, saMvidAnazca yathA na jIyeta tathA yatetetyabhiprAyaH / athavA - evamadInavantaM bhikSumagAriNaM ca labdhalAbhaM vijJAya yatamAnaH kathaM nu 'jicaM'ti ArpatvAjjIyate-hAryate, viSayAdibhiriti gamyate, IdRkSaM devagatilakSaNaM lAbhamiti zeSaH, ayamAzayo- yadi labhamAnA na vijJAtAH For Personal & Private Use Only aurazrI yAdhya. 7 // 282 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ syurlAbho vA na tathAvidhastadA jayanamapi syAt , yadA tu labhamAnau bhikSvagAriNau dRzyete lAbhazca devatvalakSaNaH || tadA kathamayaM jAnAno'pi janturjIyate ?, ata Aha-jIyamAno na saMvitte, kimuktaM bhavati ?-yadyasau jIyamAno , jAnIyAttadA tadupAyaparatayA na jIyeta, yadA tvasau viSayavyAmohato na jAnIte tadA jIyata eveti kimatracitram ? iti sUtrArthaH // samudradRSTAntamAha jahA kusagge udayaM, samuddeNa samaM miNe / evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie // 23 // | vyAkhyA- yathA' iti dRSTAntopanyAse, kuzo-darbhavizeSastasyAgraM-koTiH kuzAgraM tasmin 'udakaM' jalaM, tatkimityAha-'samudreNa' iti 'tAtsthyAttadyapadeza' itinyAyAta samudrajalena 'samaM tulyaM 'minuyAt' paricchindyAt, tathA kimityAha-'evam' uktanItyA 'mAnuSyakAH kAmAH manuSyasambandhinaH kAmA-viSayAH, mAnuSyavizeSaNaM tu teSAmevopadezArhatvAdviziSTabhogasambhavAcca, 'devakAmAnAM' divyabhogAnAm 'antike' samIpe, kRtA iti zeSaH, dUrasthitAnAM hi na samyagavadhAraNamityevamAha, kimuktaM bhavati ?-yathA'jJaH kazcit kuzAgrasthitaM jalabindumAlokya ho samudravanmanyate, evaM mUDhAzcakavAdimanuSyakAmAn divyabhogopamAna adhyavasyanti, tattvatastu kuzAgrajalabindoriva samudrAnmanuSyakAmAnAM divyabhogebhyo mahadevAntaramiti sUtrArthaH // uktamevArtha nigamayannupadezamAha kusaggamittA ime kAmA, sanniruDaMmi Aue / kassa he purA kAuM, jogakkhemaM na saMvide? // 24 // For Personal & Private Use Only I llainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vyAkhyA-kuzAgrazabdena kuzAgrasthito jalavindurupalakSyate, tanmAtrAH-tatparimANAH 'ime' iti pratyakSAH 'kAmAH' aurabhrI prakRtatvAnmanuSyaviSayAH, kadA ya ityAha-sanniruddhe' atyantasaMkSipte, yadvA sam-ekIbhAvena niruddhe-adhyavasAnA- yAdhya. 7 bRhadvRttiH dibhirupakramaNakAraNairavaSTabdhe 'AyuSi' jIvite, anena manuSyAyupo'lpatayA sopakramatayA vA kAmAnAmalpatvamuktaM, // 283 // samRddhavAdyalpatopalakSaNaM caitad , asmiMstvartha ukte divyakAmAstu jaladhijalatulyA ityAdgamyate, 'kassa heutira sUtratvAt tU kaM hetuM-kAraNaM 'purA kAuMti tata eva puraskRtya-Azritya, alabdhasya lAbho-yogo labdhasya ca paripAlana hai-kSemo'nayoH samAhAro yogakSemaM, ko'rthaH ?-aprAptaviziSTadharmaprAptiM prAptasya ca paripAlanaM 'na saMvitte' na jAnIte, . jana iti zeSaH, tadasaMvittau hi manuSyaviSayAbhiSvaGga eva hetuH, te ca dharmaprApyadivyabhogApekSayaivaMprAyAH, tatastattyAgato viSayAbhilASiNApi dharma eva yatitavyamityabhiprAyaH, yadvA-yataH kuzAgramAtrA-darbhaprAntavadatyalpA ime kAmAH,x hai te'pi na palyopamAdiparimitau drAdhIyasyAyuSi, kintu 'sanniruddhe' saMkSipte Ayupi, tataH 'kassa he'ti kasmAddhetoH puraskRtyeva puraskRtya mukhyatayA'GgIkRtya, asaMyamamiti zeSaH, yogakSemam' uktarUpaM na saMvitte, bhAvArthastvabhihita eveti || || sUtrAthaiH // itthaM dRSTAntapaJcakamuktaM, tatra ca prathamamurabhradRSTAntena bhogAnAmAyatAvapAyavahulatvamabhihitam , Ayatau cApA- 285 // yavahulamapi yanna tucchaM na tatparihartuM zakyata iti kAkiNyAmraphaladRSTAntatastucchatvaM, tucchamapi ca lAbhacchedAtmakavyavahAravijJatayA''yavyayatolanAkuzala eva hAtuM zakta iti vaNigvyavahArodAharaNam , AyavyayatolanA'pi ca CAMERICA NC0 For Personal & Private Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathaM kartavyeti samudradRSTAntaH, tatra hi divyakAmAnAM samudrajalopamatvamuktaM, tathA ca tadupArjanaM mahAnAyo'nupArjanaM tu mahAn vyaya iti tattvato darzitameva bhavati // iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva bhavatIti | tasya doSamAha iha kAmAniyahassa, attaTTe avarajjhati / succA neyAuaM maggaM, jaM bhujo paribhassati // 25 // | vyAkhyA-'iha' iti manuSyatve jinazAsane vA, prApta iti zeSaH, kAmebhyo'nivRttaH-anuparataH kAmAnivRttaH / tasyAtmano'rtha AtmArthaH-aryamAnatayA svargAdiH 'aparAdhyati' anekArthatvAddhAtUnAM nazyati, yadvA-AtmaivArtha hai AtmArthaH sa evAparAdhyati, nAnyaH kazcidAtmavyatirikto'rthaH sAparAdho bhavati, ubhayatra durgatigamaneneti bhAvaH / / Aha-viSayavAcchAvirodhini jinAgame sati kathaM kAmAnivRttisambhavaH ?, ucyate, 'zrutvA' AkarNya 'naiyAyikaM 4 nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipathaM yad 'bhUyaH' punarapi parinazyati, kAmAnivRttita iti zeSaH, ko'bhi prAyaH ?-jinAgamazravaNAt kAmanivRttiM pratipanno'pi gurukarmatvAt pratipatati, ye tu zrutvApi tadapratipannAH zravaNaM 18|ca yeSAM nAsti te kAmAnivRttA evetibhAvaH / yadvA-yadasau kAmAnivRttaH san zrutvA naiyAyika mArga bhUyaH paribhra-13 zyati-mithyAtvaM gacchati tadasyAtmArtha eva gurukarmAparAdhyati, anena mA bhUkasyacinmUDhasya siddhAntamadhItyApyu SONASTERIOSASSIST Jain Education B o nal For Personal & Private Use Only 1 .jainelibrary.org
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 284 // tpathaprasthitAn vilokya siddhAnta eva doSa iti tadanaparAdhitvamuktaM, paThyate ca-patto NeyAuyati spaSTamiti || aurabhrIsUtrArthaH // yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAha yAdhya, 7 iha kAmA niyaharasa, attahe nAvarajjhati / pUtidehaniroheNaM, bhave devetti me suyaM // 26 // 2 vyAkhyA-iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttaH tasyAtmArthaH-khargAdiH 'nAparAdhyati' na bhrazyati, AtmalakSaNo vA'rtho | na sAparAdho bhavati, kiM punarevaM ?, yataH-pUtiH-kuthito dehaH-arthAdaudArikaM zarIraM tasya nirodhaH-abhAvaH pUtideha-3 nirodhaH tena 'bhavet' syAt , prakRtatvAt kAmanivRtto 'devaH' saudharmAdinivAsI suraH, upalakSaNatvAt siddho itI'tyetat mayA 'zrutam' AkarNitaM, paramagurubhya iti gamyate, anena khargAdyavAptiH AtmArthAnaparAdhe nimittamuktamiti sUtrArthaH // tatazca yadasAvApnoti tadAha iDDI jutI jaso vanno, AuM suhamaNuttare / bhujo jattha maNussesuM, tattha se uvavajati // 27 // vyAkhyA-'RddhiH' kanakAdisamudAyaH 'dyutiH' zarIrakAntiH 'yazaH' parAkramakRtA prasiddhiH 'varNaH' gAmbhIryAdi-IA guNaiH zlAghA gaurAdiLa 'AyuH' jIvitaM 'sukhaM' yathepsitaM viSayA(granthAnam 7000)vAptAvAlhAdaH, na vidyata uttara 284 // -pradhAnamasmAdityanuttaram , idaM ca sarvatra yojyate, 'bhUyaH' punaH, devabhavApekSametat , tatrApi hyanuttarANyevaitAnyasya sambhavanti yatra' yeSu 'manuSyeSu' manujeSu 'tatra' teSu 'se'tti so'thazabdArthovA, tato'nantaram 'utpadyate' jAyata iti sUtrArthaH // For Personal & Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM kAmAnivRttyA yasyAtmArtho'parAdhyati sa bAlaH itarastu paNDita ityarthAduktam // samprati punaranayoreva sAkSAtkharUpaM phalaM copadarzayannupadezamAha bAlassa passa bAlataM, ahammaM pddivjiaa| ciccA dhamma ahammiDhe, naraesUvavajaha // 28 // dhIrassa passa dhIrataM, svvdhmmaannuvttinno| ciccA adhamma dhammiTe, devesu uvavajaha // 29 // tuliANa bAlabhAvaM, abAlaM ceva paMDie / caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae muNI // 30 // ttibemi|| ___ vyAkhyA-'bAlasya' ajJasya 'pazya' avadhAraya 'bAlatvam ' ajJatvaM, kiM tadityAha-'adharma' dharmavipakSaM viSayA saktirUpaM 'pratipadya' abhyupagamya, paThyate ca-'paDivajiNo'tti pratipAdino'vazyaMpratipadyamAnasya 'tyaktvA' apa* hAya 'dharma' viSayanivRttirUpaM sadAcAraM 'ahamiTetti prAgvat 'narake' sImantakAdAvupalakSaNatvAt anyatra vA durgatAvutpadyate // tathA dhIH buddhistayA rAjata iti dhIraH-dhImAn parISahAdyakSobhyo vA dhIraH tasya 'pazya' prekSakha , 6'dhIratvaM' dhIrabhAva, sarva dharma zAntyAdirUpamanuvartate tadanukUlAcAratayA khIkuruta ityevaMzIlo yastasya sarvadharmAnuvarti-|4|| naH, dhIratvamevAha-'tyaktvA' hitvA adharma-viSayAbhiratirUpamasadAcAraM 'dhammiTTe'tti iSTadhA, yadivA-atizayena dharmavAniti, iSThani "vinmatoluMgi" (pA0 5-3-65) ti matublope dharmiSTha iti, deveSUpapadyata ityAha // yatazcaivamato yadvidheyaM tadAha-'tolayitvA' iti prAgvat 'bAlabhAvaM' bAlatvam 'abAlaM'ti bhAvapradhAnatvAnnidaizasyAvAlatvaM dhIratvaM, 'caH samucaye, eveti prAkRtatvAdanuvAralopaH 'evam' anantaroktaprakAreNa 'paNDitaH' buddhimAn For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. | tyaktvA 'bAlabhAvaM' bAlatvam 'abAlaM'ti abAlatvaM 'sevate' anutiSThati 'muniH' yatiriti sUtratrayArthaH // itiH'| parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgvadeveti sUtrArthaH // iti zrIzAnyAcArya- |viracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmurabhrIyamadhyayanaM samAptam // auradhIyAya. bRhadvRttiH // 28 // SCARREARROLOR // iti zrIzAnyAcAryavihitaziSyahitAvRttiyutamurabhIyAkhyaM saptamamadhyayanaM samAptam // // 28 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ | // vyAkhyAtaM urabhrIyAkhyaM saptamamadhyayanaM, sampratyaSTamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane rasagRddharapAyabahulatvamabhidhAya tattyAga uktaH, sa ca nirlobhasyaiva bhavatIti iha nirlobhatvamucyate, ityanena sambandhenAyA-2 tasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracarcA prAgvad yAvannAmanippannanikSepe kApilIyamiti nAma, ataH kapilanikSepamAhanikkhevo kavilaMmI cauviho duviho ya davami / AgamanoAgamao noAgamao ya so tiviho 2504 | vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH 'kapile' kapilaviSayaH 'caturvidhaH' catuSprakAro nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatrAye pratIte, 'dvividhaH' dvibhedo bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, dvaividhyamevAha--Agamato noAgamataH, tatrAgamato KjJAtA'nupayukto noAgamatazca sa 'trividhaH' tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAhahaijANagasarIrabhavie tavatiritte ya so puNo tiviho| egabhaviavaddhAua abhimuhao nAmagoe a 251|| | vyAkhyA-kapilazabdArthajJazarIraM pazcAtkRtaparyAyaM jJazarIramityucyate, tadeva dravyakapilo, 'bhaviya'tti bhavyazarIraM / puraskRtakapilazabdArthajJatAtmakaparyAyaM dravyakapilaH, tayatiriktazca, sa tadyatiriktadravyakapilaH punaH 'trividhaH' tribhedaH, traividhyamevAha-ekamaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazceti gAthArthaH // bhAvakapilamAhakavilAuNAmagoyaM veyaMto bhAvao bhave kvilo| tatto samuTThiyamiNaM ajjhayaNaM kAvilijaMti // 252 // 3 For Personal & Private Use Only Jain Education
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vyAkhyA-kapilAyurnAmagotraM 'vedayan ' anubhavan 'bhAvataH' bhAvamAzritya bhavet kapilaH, 'tataH' tasmAt samu- kApilI tthitam 'idaM' prastutam adhyayanaM 'kAvilijjatti kApilIyamiti, ucyata iti zeSa iti gAthArthaH // kathaM punaridaM / bRhaddhattiH kapilAtsamutthitamityAha yAdhya,8 // 286 // | kosaMbI kAsavajasA kavilo sAvasthi iMdadatto ya / inbhe ya sAlibhadde dhaNasiTTi paseNaI rAyA // 253 // kavilo nicciyaparivesiAi aahaarmittsNtutttte|vaavaario(y) duhi mAsehiM so niggao rattiM // 254 // hai dakkhiNNe patthaMto baddho atao a appio rnno|raayaa se dei varaM kiM demI keNa te atyo ? // 255 // | jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaTThati / domAsakayaM kajaM, koDievi na niTTiyaM // 256 // koDiMpi demi ajjettibhaNai rAyA pahiTThamuhavaNNoso'vi caiUNa koDiM samaNo jAo samiapAvo257 / chammAse chaumattho aTThArasa joyaNAi rAyagihe / balabhaddappamuhANaM ikkaDadAsANa paMcayame // 258 // aisese uppaNNe hohI aTro imotti nAUNaM / addhANagamaNacittaM karei dhammaTrayA gIyaM // 259 // || // 286 // nicciyaparivesiyAe'tti naityikapariveSikayA-pratidinaniyuktabhaktadAdhyA vAvAritotti vyApArito-niyuktaH 'duhiM mAsehiti dvAbhyAM mASakAbhyAM, "tAdarthaM caturthI" (vArttikam) 'dakkhi For Personal & Private Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNa'ti prAkRtatvAdakSiNAM 'pahaTTamuhavaNNa'tti prahRSTaH-praharSavAn mukhavarNo-mukhacchAyA yasya sa tathA, mukhasya prahRSTa tvAdupacArAttadvaNrNo'pi prahRSTa uktaH, yadvA prahRSTamukhasyeva mukhavaNo yasya sa tathA, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, mAnasatvAca harSAdInAM mukhasyApi prahRSTatvaM rUDhita iti bhAvanIyam / 'ikkaDadAsANaM'ti ikkaDadAsajAtInAm 'atizeSe atizaye 'hohI aTo imotti bhaviSyati artha:-prayojanam 'ayaM' pUrvasaGgatikacaurazatapaJcakapratibodhalakSaNa iti jJAtvA ca 'addhANagamaNacittaM ti adhyA-mArgastadmane cittam-abhiprAyo'dhvagamanacittaM tatkarotIva karoti, tattvato hi kevalitvenAmanaskatvAnna tasyAbhiprAyakaraNasambhavaH, 'dhammaTThaya'tti ArSatvAddharmArtha-tattvAvabodhatasteSAM / / dharmaH syAdityevamartha 'gIya'ti casya gamyamAnatvAdgItaM ca-kharagrAmAnugatagItikAnibaddhamidamevAdhyayanaM karotIti 21 yogaH, vartamAnanirdezastu sUtrasya trikAlagocaratAmAha, yadivA-'gIta'miti kharAdyanugamanena zabditamidamiti / te / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tatra ca sampradAyaHteNaM' kAleNaM teNaM samaeNaM kosaMbIe NayarIe jitasattU rAyA, kAsavo baMbhaNo codasavijjAThANapArago, rAyaNo / bahumato, vittI se uvakappiyA, tassa jasA NAma bhAriyA, tesiM putto kavilo NAma, kAsavo taMmi kavile khuDa 1 tasmin kAle tasmin samaye kauzAmbyAM nagaryA jitazatrU rAjA, kAzyapo brAhmaNaH caturdazavidyAsthAnapAragaH, rAjJo bahumataH, vRttistasmai | upakalpitA, tasya yazA nAma bhAryA, tayoH putraH kapilo nAma, kAzyapastasmin kapile kSullaka Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 287 // lae caiva kAlagato, tAdhe taMmi mae taM payaM rAyaNA aNNassa maruyagassa diNNaM, so ya AseNa chatteNa ya dharijamA - NeNa vaccai, taM dahUNa jasA paruNNA, kavileNa pucchiyA, tAe sihaM- jahA piyA te evaMvihAe iDDIe NigacchiyAio, teNa bhaNNati-kathaM ?, sA bhaNati - jeNa so vijjAsaMpaNNo, so bhaNai - ahaMpi ahijjAmi, sA bhaNai - ihaM tumaM macchareNa Na koi sikkhaveti vacca sAvatthIe nayarIe piimitto iMdadatto NAma mAhaNo so te sikkhAvehiti / so gato tassa sagAsaM, teNa pucchito- kao'si tumaM ?, teNa jahAvattaM kahiyaM, so tassa sagAse ahijiuM payatto / tattha sAlibhaddo NAma inbho, so se teNa uvajjhAeNa NecatiyaM davAvito, so tattha jimito 2 ahijai, dAsaceDI ya taM parivesei / so ya hasaNasIlo tIe saddhiM saMpalaggo, tIe bhaNNai-tume me pIto, Na ya te kiMcivi, Navari mA 2 1 eva kAlagataH, tadA tasmin mRte tatpadaM rAjJA'nyasmai marukAya ( brAhmaNAya ) dattaM sa cAzvena chatreNa ca priyamANena vrajati, taM dRSTvA yazAH praruditA, kapilena pRSTA, tayA ziSTaM yathA pitA tavaivaMvidhayA RddhyA nirgatavAn tena bhaNyate - katham ?, sA bhaNati yena sa vidyAsaMpannaH, sa bhaNati - ahamapyadhIye, sA bhaNati - iha tvAM matsareNa na ko'pi zikSayati, vraja zrAvastyAM nagaryAM pitRmitramindradatto nAma brAhmaNaH sa tvAM zikSayiSyatIti / sa gatastatsakAzaM, tena pRSTaH - kuto'si tvaM ?, tena yathAvRttaM kathitaM sa tatsakAze'dhyetuM pravRttaH / tatra zAlibhadro nAma ibhyaH, atha sa tena upAdhyAyena naityikaM dApitaH, sa tatra jimito 2'dhyeti, dAsaceTI ca taM pariveSayati / sa ca hasanazIlastayA sArdhaM saMpralagnaH, tayA bhaNyate tvaM me priyaH, na ca tava kiJcidapi, navaraM mA For Personal & Private Use Only kApilI yAdhya. 8 // 287 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMjAsi, pottamullaNimittaM ahamaNNehiM 2 samaM acchAmi, iyarahAhaM tujjha ANAbhojA / aNNayA dAsINa maho / dukai; sA teNa samaM NiviNiyA, NihaM sA na lahai, teNa pucchiyA-kato te aratI ?, tIe bhaNNati-dAsImaho / upaTTito, mamaM pattapuSphAimolaM Natthi, sahIjaNamajhe viguppissaM, tAhe so adhitiM pagato, tAe bhaNNati-mA 1 addhitiM karehi, ettha dhaNoNAma siTThI, appabhAe ceva je NaM paDhamaM vaddhAvei se do suvaNNae mAsae dei, tatthimaM * gaMtUNa taM vaddhAvehi, AmaMti teNa bhaNiyaM / tIe lobheNa mA aNNo gacchihitti atipabhAe pesito, vacaMto ya Arakkhiyapurisehi gahito baddho ya / tato pabhAe paseNaissa raNNo uvaNIto, rAiNA pucchito, teNa sabhAvo kahito, rAyaNA bhaNito-jaM maggasi taM demi, so bhaNati-viciMtiuM maggAmi, rAyaNA tahatti bhaNie aso| 1 ruSaH, potamUlyanimittamahamanyairanyaiH samaM tiSThAmi, itarathA'haM tavAjJAbhojyA / anyadA dAsInAM maho Dhokate, sA tena samaM nirvi NA, nidrA sA na labhate, tena pRSTA-kutaste'ratiH ?, tayA bhaNyate-dAsImaha upasthitaH, mama patrapuSpAdimUlyaM nAsti, sakhIjanamadhye vijugupsye, tadA so'dhRti pragataH, tayA bhaNyate-mA'dhRti kArSIH, atra dhano nAma zreSThI, atiprabhAta eva yaH enaM prathamaM vardhayati tasmai dvau suvarNa|mASako dadAti, tatremaM gatvA tvaM vardhApaya, omiti tena bhaNitaM / tayA lobhena mA'nyo gama ityatiprabhAte preSitaH, vrajaMzcArakSakapuruSairgRhIto baddhazca / tataH prabhAte prasenajito rAjJaH upanItaH, rAjJA pRSTaH, tena sadbhAvaH kathitaH, rAjJA bhaNitaH-yanmArgayasi taddadAmi, sa bhaNati18| vicintya mArgayAmi, rAjJA tatheti bhaNite azo For Personal & Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. gaNiyAe ciMteumAraddho-ki dohiM mAsehiM sADigAbharaNe paDivAsigA jANavAhaNAujjANovabhogA mama vayassANaM - kApilI pavAgayANa gharaMbhajAcauTThayaM jaMcaNNaM uvaujaM?, evaM jAva koDIeviNa tthaaeti|ciNtNtosuhjjhvsaanno saMvegamAvaNNo vRhadvRttiH yAdhya.8 jAI sariUNa sayaMbuddho sayameva loyaM kAUNa devayAdiNNagahiyAyArabhaMDago Agato rAyasagAsaM, rAyaNA bhnnnntira88 kiM ciMtiyaM ?, so bhaNati-'jahA lAbho tahA lobho' kaNThyaH, rAyA bhaNati-koDiMpi demi ajotti bhaNati rAyA te pahamuhavaNNo / so'vi caiUNa koDiM jAto samaNo samiyapAvo // 1 // chammAsA chaumattho Asi / itto ya rAya gihassa nayarassa aMtarA aTThArasajoyaNAe aDavIe balabhaddapAmokkhA ikkaDadAsA NAma paMca corasayA acchaMti, NANeNa jANiyaM-jahA te saMbujjhissaMti, tato paTTito saMpatto ya taM paesaM, sohieNa (sAhieNa)ya diTTo kovi etitti Asa 10 kavanikAyAM cintayitumArabdhaH-kiM dvAbhyAM mAsAbhyAM zATikAbharaNe prativezikA yAnavAhanAtodyAnAmupabhogA (nAni udyAnopabhogAH) mama vayasyAnAM parvAgatAnAM gRhaM bhAryopakaraNaM yaccAnyat upayojyam , evaM yAvat koTyA'pi na tiSThati / cintayan zubhAdhyavasAnaH | saMvegamApanno jAti smRtvA svayaMbuddho locaM svayameva kRtvA devatAdattagRhItAcArabhANDaka Agato rAjasakAzaM, rAjJA bhaNyate-kiM cintitam !, sa bhaNati-yathA lAbhastathA lobhaH ( lAbhAllobhaH pravardhate / dvimAsakanakenArthaH koTyA na nivarttate // 1 // ) / rAjA bhaNati-koTImApa |dadAmi Aye iti bhaNati rAjA praharAmakhavarNaH / so'pi tyaktvA koTI jAtaH zramaNaH zamitapApaH // 1 // SaNmAsAn chadmastha AsAt / / itazca rAjagRhasya nagarasya antarA ( avakAze) aSTAdazayojanAyAmaTavyAM balabhadrapramakhA ikkaDadAsA nAma paJca caurazatAni tiSThanti, jJAnana jJAtaM-yathA te saMbhotsyante, tataH prasthitaH saMprAptazca taM pradeza, zodhitena (zodhakena) ca dRSTaH ko'pyetItyAsa. For Personal & Private Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ taNIbhUto, nAo jahA samaNagotti, amhaM paribhaviuM Agacchati, roseNa va gahito seNAvaisamIvaM NIto, teNa bhaNNati -muyaha eyaMti, te bhaNaMti-khellAmo eteNaMti, tehiM bhaNNati-naccasu samaNagotti, so bhaNai-vAyaMtago Natthi, tAhera 18/ tANavi paMcavi corasayANi tAle kuTeMti, so'vi gAyati dhuvarga, "adhuve asAsayaMmI, saMsAraMmi dukkhapaurAe / kiMNAma taM hoja kammayaM ? jeNAhaM duggaI Na gacchejA // 1 // " evaM savattha silogantare dhuvagaM gAyati 'adhavetyAdi.' tattha kei paDhamasiloge saMbuddhA, kei bIe, evaM jAva paMcavi sayA saMbuddhA pvtiytti| | ityabhihitaH sampradAyo'vasitazca nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAradaNIyaM, tacedam| adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe / kiM nAma hoja taM kammayaM? jeNAhaM duggaiM na gcchejaa||1|| vyAkhyA-sa hi bhagavAn kapilanAmA khayaMbuddhazcaurasaGghAtasambodhanAyemaM dhruvakaM saGgItavAn , dhruvakalakSaNaM cedam-31 / 10 nIbhUtaH, jJAto yathA zramaNaka iti, asmAn parAbhavitumAgacchati, roSeNa ca gRhIta: senApatisamIpaM nItaH, tena bhaNyate-muJcana| miti, te bhaNanti-krIDAma eteneti, tairbhaNyate-nRtya zramaNaketi, sa bhaNati-vAdako nAsti, tadA tAnyapi paJcApi caurazatAni tAlAn kuTTaya|nti, so'pi gAyati dhruvakam-adhuve azAzvate saMsAre pracuraduHkhe / kiM nAma tadbhavetkarma ? yenAhaM durgatiM na gaccheyam // 1 // evaM sarvatra zlokABAntare dhruvakaM gAyati adhruvetyAdi, tatra kecit prathamazloke saMbuddhAH kecihitIye, evaM yAvatpaJcApi zatAni saMbuddhAni pravrajitAH iti / For Personal & Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja gijai purva ciya puNa puNo sabakavabaMdhesu / dhuvayaMti tamiha tivihaM chappAyaM caupayaM dupayaM // 1 // " tatra dhruvo-ya ra kApilIuttarAdhya. * ekAspadapratibaddho na tathA'dhruvaH tasmin , saMsAra iti sambandhaH, bhramanti hyasmin anekeSu uccAvacasthAneSu jantavaH, teSAM / bRhadvRttiH yAdhya.8 kvacidanutpannapUrvatvAbhAvAd, uktaM ca vAcakaiH-"raGgabhUmina sA kAcicchuddhA jagati vartate / vicitraiH karmanepathyairyatra // 28 // sattvainaM nATitam // 1 // " iti, zAzvataM-nityam avidyamAnaM zAzvatamasminniti azAzvatastasmin , saMsAra eva, azA zvataM hi sakalamiha rAjyAdi, tathA ca hArilavAcakaH-'ca laMrAjyaizcarya dhanakanakasAraH parijano, nRpAdvAllabhyaM ca / calamamarasaukhyaM ca vipulam / calaM rUpA''rogyaM calamiha caraM jIvitamidaM. jano dRSTo yo vai janayati sukhaM so'pi hAhi clH||1||" yadvA-dhruvo-nityo na tathA'dhruvastasmin , evaM ca kiyakAlAvasthAyitvamapyAzayeta ata Aha* zazvadbhavanAcchAzcataH na tathA'zAzvatastasmin , zazvadbhabane hi dyAdikSaNAvasthitirapi sambhavet , tanniSedhe tu tasyA | api niSedhAtparyAyArthatayA taDitsampAtavat kSaNamAtrAvasthAyinItyuktaM bhavati, ekArthe vA padadvayam , upadezatvAdati zayakhyApakatvAcana paunaruktyaM, ka punaH IdRzi ?-saMsaranyasmin karmavazavartino jantava iti saMsArastasmin , 'dukkhapauharAe'tti praburANyeva pracurakANi-prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yasmin sa tathA tasmin ,prAkRtatvAca sUtre evaM 28 // nirdezaH, yadvA duHkhAnAM pracuraH Ayo-lAbho yasminsa tathA tasmina. 'ki'miti prazne? 'nAme'ti saMbhAvanAyAM vAkyAlaGkAre 1 yadgIyate pUrvameva punaH punaH sarvakAvyabandheSu / dhuvakamiti tadiha trividhaM SaTpadaM catuSpadaM dvipadaM (c)|| 1 // For Personal & Private Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA bhavet ' syAt tat kriyata iti karma tadeva karmakam-anuSThAna, yat kIdagiyAha-yena karmaNA hetI (pA02-3 23) tRtIyA' ahamityAtmAnaM nirdizati, 'durgati narakAdikAM 'Na gacchejati na gaccheyaM-na yAyAM, paThanti ca-jeNAdhaM duggaI to mugheja'tti sugamam , atra bhagavatazchinasaMzayatve'pi muktigAmitayA durgatyasattve'pi ca pratibodhya| pUrvasaGgatikApekSamitthamabhidhAnaM, nAgArjunIyAstu prathamapadamevaM paThanti-'adhumi mohagahaNae' tatra mudyate'nena jAna-21 napi janturiti moho-darzanamohanIyAdiH tena gahano-gupilo mohagahanaH sa eva mohagahanAstasminniti sUtrArthaH // evaM ca bhagavatodgIte te'pyenameva dhruvakaM pratyudgAyanti tAlaM ca kuTTayanti, taizca pratyudgIte bhagavAnAhavijahittu puvvasaMjogaM na sihaM kahiMci kuvijaa| asiha siNehakarehiM dosapausehi muccaI bhikkhu // 2 // | vyAkhyA-'vihAya' vizeSeNa-tadananusmaraNAdyAtmakena hitvA-yaktvA, kamityAha-purA paricitA mAtRpitrAdayaH pUrvazabdenocyante tatastaiH, upalakSaNatvAdanyaizca khajanadhanAdibhiH saMyogaH-sambandhaH pUrvasaMyogataM, tataH kimityAhana 'sneham ' abhiSvaGgaM kvacidvA'bhyantare vA vastuni 'kucijatti kurvIta, tathA ca ko guNa isAha-asiNehati / prAkRtatvAdvisarjanIyalope'lehaH-avidyamAnaprativandhaH, 'siNehakarehiti suvyasayAdapergamyamAnatvAca snehakareSvapi 31 -snehakaraNazIleSvapi putrakalatrAdiSu, AstAmanyevisapizabdArthaH, 'doSapadaiH' aparAdhasthAnaH 'mucyate tyajyate, kimuktaM / bhavati ?-niraticAracAritro bhavati, amuktaneho hi kalavAdyabhiSvaGgAt doSapadamaticArarUpamApnuyAd, 'mithu'-2 dain Education International For Personal & Private Use Only anww.jainelibrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ kApilI yAdhya.8 uttarAdhya. riti sAdhuH, pAThAntaratazca 'doSapradoSaiH' tatra doSaiH-ihaiva manastApAdibhiH pradoSaizca-paratra narakagatyAdibhiriti bRhadvattiHsUtrArthaH // punaryadasau kRtavAMstadAha to nANadaMsaNasamaggo hiyanissesAe ya savvajIvANaM / tesiM vimokkhaNaTTAe~ bhAsai muNivaro vigayamoho 3 | // 29 // __vyAkhyA-'to'tti tato'nantaraM, bhASate munivara iti sambandhaH, sa ca kIga ?-jJAyate'nena vizeSAtmanA vastviti jJAnaM, dRzyate'nena sAmAnyarUpeNa vastviti darzanaM, tAbhyAM prastAvAt kevalAbhyAM samagraH-samanvitaH, yadivA prAkRtatvAtsamagre-paripUrNa jJAnadarzane yasyAsau samagrajJAnadarzanaH, kimarthamasau bhASata ityAha-hiyaNissesAe' iti sUtratvAt hitaH-pathyo bhAvA''rogyahetutvAt niHzreyaso-mokSaH, hitazcAsau niHzreyasazca hitaniHzreyasastasmai, yadvA prAkRtatvAdeva nizzepaM-samastaM hitaM-samyagjJAnAdi, tasyaiva tattvato hitatvAt , tato nizzeSaM ca taddhitaM ca nizzeSahitaM tasmai, kathaM nAma nizzeSahitAvAsiH syAditi, cazabdo bhinnakramaH, teSAmityatra yojyate, keSAm ?-'sarvajIvAnAm ' azeSaprANinAM teSAM' ca paJcazatasaGkhyacaurANAM vimokSaNam-aSTavidhakarmaNaH pRthakkaraNaM tadevArthaH-prayojanaM |vimokSaNArthastasmai-tannimittaM, bhASate iti vartamAnanirdezaH prAgvat , yadvA-'bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma vartamAnatva'mitivacanAt tasyApi tadA vartamAnataiveti tatkAlatvasya vivakSitatvAnna doSaH, 'munivaraH' munipradhAna, vigato-vinaSTo moho yasya yasmAdvA sa tAdRk / iha ca vigatamohabacanena cAritramohanIyAbhAvato yathAkhyAta For Personal & Private Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritramuktaM / nanu 'hiyaNissesAe ya saGghajIvANa' zrItyukto 'tesiM vimokkhaNaTTAe~' ityatiricyate, na, tAnevoddizyAsya bhagavataH pravRttiriti pradhAnatvAt punastadvimokSaNArthatA'bhidhAnaM, dRzyate hi - 'brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta ' iti sAmAnyoktAvapi punaH pradhAnasyAbhidhAnamiti sUtrArthaH // yadasau bhASate tadAha savvaM gaMthaM kalahaM ca vipaja he tahAvihaM bhikkhU / savvesu kAmajAesa pAsamANo na lippaI tAI // 4 // vyAkhyA- 'sarvam' azeSaM 'granthaM' bAhyamAbhyantaraM ca tatra bAhyaM dhanAdi, AbhyantaraM mithyAtvAdi, kalahahetutvAtkala ha: - krodhastaM, cazabdAnmAnAdIMzca, abhyantaragrantha rUpatve'pi caiSAM pRthagupAdAnaM bahudoSakhyApanArthe, 'vippajahe' tti viprajahyAt parityajet ' tathAvidhamiti karmabandhahetuM na tu dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH, pAThAntaratazca - tathAvidho, 'bhikSuH' yatistasyaivaivaMvidhadhammahitvA devamabhidhAnam, anyoktyA vA ta evaivamucyante, tatazca kiM syAdityAha- 'sarveSu' azeSeSu 'kAmajAteSu' manojJazabdAdInAM prakAreSu samUheSu vA 'pAsamANo 'tti pazyan prekSamANo, | vipAkakaTukAtmakaM tadviSayaM doSamiti gamyate, na 'lipyate' karmmaNA nopadihyate, kAmada prAyaH pravRtterabhAvAditi bhAvaH, tAyate trAyate vA rakSati durgaterAtmAnam ekendriyAdiprANino vA'vazyamiti tAyI trAyI veti | sUtrArthaH // itthaM granthatyAgino guNamabhidhAya vyatireke doSamAha bhoga dine hiyanisseya sabuddhivoccatthe / vAle ya maMdie mUDhe bajjhai macchiyA va khelaMmi // 5 // 1 vipajjatthe pra0 For Personal & Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. vyAkhyA-bhujyanta iti bhogAH-manojJAH zabdAdayaH te ca te AmiSaM cAtyantagRddhihetutayA bhogAmiSaM tadeva| BkApilIdUSayatyAtmAnaM duHkhalakSaNavikArakaraNe na bhogAmipadopastasmin vizeSeNa sanno-nimano bhogAmiSadopaviSaNNaH, yadvA-3 yAdhya.8 bhogAmipasya doSA bhogAmipadoSAH te ca tadAsa tassa vicitraklezA apayotpattau ca tatpAlanopAyaparatayA vyAku-, // 291 // lavAdayastairviSaNNo-viSAdaM gato bhogAmipadopaviSaNNaH, Aha ca-"jayA ya kukuryuvassA, kutatIhi vihammai / / hatthIva baMdhaNe baddho, sa pacchA paritappai // 1 // puttadAraparikkiNNo, mohasaMtANasaMtatA / paMkosaNgo jahA NAgo, sa 3 pacchA paritappati // 2||"ti / 'hiyaNissesabuddhiyocattheti hitaH-ekAntapathyo niHzreyaso-mokSaH anayoH karmadhAraye hitaniHzreyasaH, yadvA hito-yathAbhilASitaviSayAvApyA'bhyudayaH niHzreyasaH sa eva tayordvandvaH, tatazca tatra || tayorvA 'buddhiH' tatprAtyupAyaviSayA matiH tasyAM viparyayavAn sA vA viparyastA yasya sa hitaniHzreyasabuddhiviparyastaH | 3 viparyastahitaniHzreyasabuddhiA, viparyastazabdasya tu paranipAtaH prAgvat , yadvA viparyastA hite niHzeSA buddhiryasya sa tathA, bAlazca-ajJaH 'maMdie'tti sUtratvAnmando-dharmakAryakaraNaM pratyanudyataH 'mUDho' mohAkulitamAnasaH, sa evaMvidhaH / kimityAha-'badhyate' lipyate'rthAjAnAvaraNAdikarmaNA makSikeva 'khele' zleSmaNi, rajaseti gamyate, idamuktaM bhavati 1 yadA ca kukuTumbasya kutatimihinyate / hastIva bandhane baddhaH sa pazcAttaritapyate // 1 // putradAraparikIgoM mohasaMtAnasatataH / pakAvasanno yathA nAgaH sa pazcAtparitapyate // 2 // // 29 // dain Education For Personal & Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA'sau tasnigdhatAgandhAdibhirAkRSyamANA tatra majati, mannA ca revAdinA vadhyate, evaM janturapi bhogAmiSe manaH karmaNeti sUtrArthaH // nanu yadyevamamI bhogAH karmavandhakAraNaM kiM naitAn sarve'pi jantavasyajantItyAhahai duppariccayA ime kAmA no sujahA adhIrapurisehiM / aha saMti-suvvayA sAhU je taraMti ataraM vaNiyA va // 6 // | vyAkhyA-duHkhena-kRcchreNa parityajyante-parihiyanta iti duSparityajAH 'ime' pratyakSata upalabhyamAnAH 'kAmA' | || bhogAH 'no' naiva 'sujaha'tti sUtratvAt sukhena-anAyAsena hIyanta iti suhAnAH-sutyajAH, viSasampRktasnigdhamadhurAna vad, kaiH ?-'adhIrapuruSaiH' abuddhimadbhirasattvairvA naraiH, puruSagrahaNaM tu ye tAvadalpavedodayatayA sukhenaiva tyaktAraH sambhavanti | tairapyamI na sukhena tyajyante, AstAmatidAruNastrIpaNDakavedodayA''kulitaiH strInapuMsakairiti / yaceha duSparityajA ityuktvA punarna suhAnAH ityuktaM tadatyanta dustyajatAkhyApakaM prazcitajJavineyAnugrAhakaM veti apunaruktameva, adhIragrahaNena | tu dhIraiH sutyajA evetyucyate, ata evAha-'atha' ityupanyAse 'santi' vidyante zobhanAni samyagjJAnAdhiSThitatvena 8 vratAni-hiMsAviramaNAdIni yeSAM te suvratAH, zAntyA vopalakSitAH sutratAH zAntisuvratAH, iha ca santIti zeSaH, sAdhayanti pauruSeyIbhiH kriyAbhimuktimiti sAdhavaH, ye kimityAha-ye 'taranti' parapArAvAyA | 'ataraM' tarItumazakyaM viSayagaNaM bhavaM vA, ka iya?-vaNija iva, vAzabdasya hevArthatvAt , yathAhi vaNijo'taraM nIdhi yAnapAtrAdinopAyena taranti evamete'pidhIrA vratAdinoktarUpamataram , adhIraravoktanItito'sya dukharatvAt , paThanti in Education For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kApilIyAdhya.. bRhadvRttiH uttarAdhya. ca-'je taraMti vaNiyA va samudda'miti, spaSTam , uktaM ca kenacit-"viSayagaNaHkApuruSaM karoti vazavarttinaM na stpurussm| banAti mazakameva hi lUtAtantuna mAtaGgam // 1 // " iti suutraarthH|| kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti uta netyAha samaNA mu ege badamANA pANavahaM miyA ajANatA / maMdA nirayaM gacchati bAlA pAviyAhiM ditttthiihiN||7|| // 292 // ____ vyAkhyA-zrAmyanti-muktyartha khidyanta iti zramaNAH-sAdhavaH 'mu' ityAtmanirdezArthatvAdvayamiti 'eke' kecana 18 tIrthAntarIyAH 'vadamAnAH' khAbhiprAyamuddIpayanto 'bhAsanopasambhASAjJAnayatnavimatyupanimantraNeSu vadaH' (pA0 1-3-47) ityanena bhAsane AtmanepadaM,prANA-uktarUpAsteSAM vadho-ghAtastamajAnanta iti sambandhaH, mRgAiva mRgAHprAgvat, ajAnanta iti jJaparijJayA ke prANinaH ? ke ca teSAM prANAH kathaM vA vadhaH? ityanavabudhyamAnAH pratyAkhyAnaparijJayA ca tadvadhamapratyAcakSANAH, anena ca prathamavratamapi na vidanti AstAM zeSANItyuktaM bhavati, ata eva mandA iva mandA midhyAtvamahArogagrastatayA 'nirayaM' pAThAntarato 'narakaM vA' pratItaM gacchanti-yAnti, bAlA iva bAlA-heyopAdeya vivekavikalatvAt 'pAviyAhiti prApayanti narakamiti prApikAstAbhiH, yadvA-pApA eva pApikAstAbhiH, parasparavirodhAdidoSAta svarUpeNaiva kutsitAbhiH, 'na hiMsyAt sarvabhUtAnI'tyAdyabhidhAya 'zvetaM chAgamAlabheta vAyavyAM dizi bhUtikAma' ityAdiparasparaviruddhArthAbhidhAyinIbhiH, pApahetabhirvA pApikAbhidRSTibhiH-darzanAbhiprAyarUpAbhiH 'brahmaNaM brAhmaNamAlabheta, indrAya kSatriyaM, marudbhayo vaizyaM, tapase zUdraM, tathA ca-'yasya buddhina lipyeta, hatvA samida jgt| 2 // For Personal & Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAzamiva paGkena, na sa pApena lipyate // 1 // ' ityAdikAbhirdayAdamabahiSkRtAbhiH, tadvahiSkRtAnAM hi vividhavalkalaveSAdidhAriNAmapi na kenacitpApAt paritrANaM, tathA ca vAcaka:-"carmavalkalacIrANi, kUrcamuNDajaTA-3 hai zikhAH / na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti sUtrArthaH // ata evAha sUtrakRt na hu pANavahaM aNujANe mucceja kayAi savvadukkhANaM / evamAriehimakkhAyaM jehiM imo sAhudhammo pannatto8 6 vyAkhyA-'na hu' naiva 'prANavadhaM' prANaghAtaM, mRSAdhupalakSaNaM caitat , 'aNujANe'tti apizabdasya luptanirdiSTatvAt | hai anujAnannapi, AstAM kurvan kArayan vA, 'mucyeta'tyajyeta , sambhAvane liT (Ga), tato muktisambhAvanA'pi nAstItyuktaM | bhavati, 'kadAcit ' kasmiMzcidapi kAle, kairmucyeta? ityAha-'sabadukkhANaM ti duHkhayantIti duHkhAni-karmANi sarvANi 6ca tAni duHkhAni ca sarvaduHkhAni taiH, subvyatyayAca tRtIyArthe SaSThI, yadvA sarvaduHkhaiH-narakAdigatibhAvibhiH zArIramAnasaiH / hai klezaiH, tataH prANAtipAtanivRttA eva zramaNAsta eva cAtaraM taranti na vitara ityuktaM bhavati, kimetat tvayaivocyate / PityAha-'evAriehiMti evam' uktaprakAreNA''ryaiH-sakalaheyadharmebhyo dUraM yAtaistIrthakarAdibhirAcAryairvA AkhyAta kathitaM, ye kIdRza ityAha-'yaiH' AryairAcAryairvA'yaM 'sAdhudharmo' hiMsAnivRttyAdiH 'prajJaptaH' prarUpitaH, ayamityanena || cAtmani vartamAnaM teSAM prajJApyacaurANAM pratyakSaM sAdhudharma nirdizatIti sUtrArthaH // yadyevaM tataH kiM kRtyam ? ityAhapANe ya nAivAijjA se samiyatti vuccaI tAI / tao se pAvayaM kamma nijAi udgaM va thlaao||9|| Jain Education Themational For Personal & Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 29 // | vyAkhyA-pANe ya NAtivAejatti cazabdo vyavahitasambandhaH, tatazca prANAn-indriyapaJcakAdIn nAtipAta- kApilIyet , yastviti gamyate, cazabdAtU kAraNAnumatyorapi niSedhaH, mRSAvAdAdinivRttyupalakSaNaM caitat , kimiti prANA-15 yAdhya.8 nAtipAtayedityAha-se'tti yaH prANAnnAtipAtayitA sa 'samitaH' samitimAn iti 'ucyate' abhidhIyate, kIdRzaH san ? ityAha-'trAyI' ityavazyaM prANitrAtA, samitatve'pi ko guNaH ?, ucyate-'tataH' iti tasmAt samitAt 'pApakam' azubhaM 'kamma jJAnAvaraNAdi 'niryAti' nirgacchati, paThanti ca-NigNAItti atra dezIyadatvAdadhogacchati, kimiva ?-udakamiva, kutaH ?-'sthalAda' atyunnatapradezAt , anena ca pUrvavaddhasya karmaNo'bhAva | RI uktaH, na lipyate trAyIti ca baddhamAnasyeti na paunaruktyaM, pApagrahaNaM cAsyAvazyaMtayA'bhAvakhyApaka, puNyasya hi saMhananAdidoSAnmuktyanavAptavAdyutpattau sambhavo'pi syAt , anyathA hi puNyasyApi kharganigaDaprAyatayA vinirgama eva vinimuktiriti suutraarthH|| yaduktaM-'prANAnnAtipAtayediti tadeva spaSTayitumAha jaganistiehiM bhUehiM tasanAmehiM thAvarehiM ca / no tesimArabhe daMDaM maNasAvayasAkAyasA ceva // 10 // __ vyAkhyA-jagat-lokastasmin nizritAni-AzritAni jaganizritAni teSu 'bhUteSu' jantuSu 'tasanAmesutti || Ren sanAmakammodayavatsu dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu' tannAmakarmodayavartipu pRthivyAdiSu, caH samuccaye, 'no' naiva 'tesi || |ti teSu rakSaNIyatvena pratIteSu 'Arabheta' kuryAt daNDanaM daNDaH sa cehAtipAtAtmakastaM, 'maNasAvayasAkAyasA ceva' For Personal & Private Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 1 tti ArSatvAt manasA vacasA kAyena, cazabdaH zeSabhaGgopalakSakaH, tataztha - yathA manasA vacasA kAyena ca daNDaM nArabhate tathA nA''rambhayet na cArabhamANAnapyanyAnanumanyeta, 'evaH' avadhAraNe bhinnakramazca, ata eva no ityasyAnantaraM yojitaH, paThyate ca - 'jagaNissiyANa bhUgANaM, tasANaM thAvarANa ya / No tesimArabhe daMDaM' ti gatArthameva, apare tu 'jagaNissiehI 'tyAdi tRtIyAntatayaivAdhIyate, tatra ca jagannizritairbhUtaikhasaiH sthAvaraizca hanyamAno'pIti zeSaH, naiva teSvArabheta daNDam, ujjayanIzrAvakaputravat, atra ca sampradAyaH- ujjegIe sAvagamuto corehiM harijaM mAlava ke sUyagArassa hatthe vikIto, lAvage mArayasu, Na mArayAmIti hatthIpAdattAsaNasI sArakkhaNaM karaNaM ceti / sa evaM prANatyAge'pi sattvAnaparovI, evamanyairapi yatitavyamiti sUtrArthaH // uktakA mUlaguNAH sampratyuttaraguNA teSvapyeSaNAsamitiH pradhAneti tAmAha vAcyAH, suDesaNA u NaccA NaM tattha Thaveja bhikkhU appANaM / jAtAe ghAsamesijA rasagiDe na siyA bhikkhAe 11 vyAkhyA - zuddhAH -zuddhimatyo doSarahitA ityarthaH, tAzca tA evaNAzca - udgamevaNAdyAH zuddhaiSaNAH, eSaNAH sapta saMspR| TAdyAH, tadyathA - 'saMsaThThama saMsaTTA udghaDa taha appalevaDA ceva / uggahiyA paggahiyA ujjhivadhammAya sattamiya // 1 // 'ti 1 ujjayinyAM zrAvakasutazcaurairhRtvA mAlava ke sUpakArANAM haste vikrItaH, pArApatAn mAraya, na mArayAmIti hastipAdatrAsanaM zIrSarakSaNaM karaNaM ca / 2 saMsRSTA'saMsRSToddhRtA tathA'lalepA caiva / avagRhItA pragRhItojjhitadharmA ca satamikA // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. etAsu ca zu?SaNAH paJca, jinakalpikApekSametat , uktaM hi tadadhikAre-paMcasu gaho dosu abhiggaho'tti, etAzca | kApilI jJAtvA' avabudhya, kimityAha-'jJAnasya phalaM viratiriti tatre'tyeSaNAsu sthApayet' nivezayet , bhikSata ityevaMbRhadvRttiH dharmA tatsAdhukArI ceti bhikSuH san 'AtmAnaM' khaM, kimuktaM bhavati ?-aneSaNAparihAreNaiSaNAzuddhameva gRhNIyAt , // 294 // va tadapi kimarthamityAha-'jAyAe'tti yAtrAyai saMyamanirvahaNanimittaM 'ghAsaMti grAsameSayed-gaveSayet , uktaM hi-"jaha 1 sagaDakkhovaMgo kIrati bharavahaNakAraNA NavaraM / taha guNabharavahaNatthaM AhAro baMbhayArINaM ||1||ti, eSaNAzuddhamapyAdAya kathaM bhoktavyamiti grAsaiSaNAmAha-raseSu-snigdhamadhurAdiSu gRddho-gRddhimAn rasagRddho 'na syAt' na bhavet , 'bhikkhAe'tti bhikSAdo bhikSAko vA, anena rAgaparihAra uktaH, dveSaparihAropalakSaNaM caitat , tatazca rAgadveSara-8 hito bhuJjItetyuktaM bhavati, yaduktam- "rAgahosavimutto bhuMjejjA NijjarApehI"ti, sUtragarbhArthaH // agRddhazca raseSu : yatkuryAttadAhapaMtANi ceva sevijA sIyapiMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA javaNaTThA nisevae maMthu // 12 // | vyAkhyA-'prAntAni' nIrasAni, annapAnAnIti gamyate, cazabdAdantAni ca, evo'vadhAraNe, sa ca bhinnakramaH||" 1 paJcasu graho dvayorabhigraha iti / 2 yathA zakaTAkSopAGgaH kriyate bhAravahanakAraNAt navaram / tathA guNabharavahanAthemAhAro brahmacArina MNAm / 3 rAgadveSavimukto bhuJjIta nirjarAprekSI / // 294 // For Personal & Private Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ I sevijA ityasyAnantaraM draSTavyaH, tatazca prAntAnyantAni ca sevetaiva na tvasArANIti pariSThApayed , gacchanirgatApe kSayA vA prAntAni caiva seveta, tasya tathAvidhAnAmeva grahaNAnujJAnAt , kAni punastAnItyAha-'sIyapiMDa'ti zItalaH piNDaH-AhAraH, zItazcAsau piNDazca zItapiNDastaM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAt ata Ahahai 'purANAH' prabhUtavarSadhRtAH 'kulmASAH' rAjamASAH, ete hi purANA atyantapUtayo nIrasAzca bhavantItyetadrahaNam , hai| upalakSaNaM caitat purANamudgAdInAM, 'adu' iti athavA 'bukkasaM' mudgamApAdinakhikAniSpannamannamatinipIDitarasaM vA |'pulAkam ' asAraM vallacanakAdi, vA samucaye, 'javaNa'tti yApanArtha-zarIranirvAhaNArtha, vA samuccaye, uttaratra yokSyate, || 'sevae'tti sevetopabhujIta, yApanArthamityanenaitat sUcitaM-yadi zarIrayApanA bhavati tadaiva niSeveta, yadi tvativAto drekAdinA tadyApanaiva na syAttato na niSevetrApi, gacchagatApekSametat , tannirgatazcaitAnyeva yApanArthamapi niSeveta, PM manthu vA-badarAdicUrNam , atirUkSatayA cAsya prAntatvaM, seveteti sambandhaH, paThyate ca- javaNaTTAe Nisevae maMdhu' ti, tathaiva navaraM manthumityatra cazabdo luptanirdiSTo draSTavyaH, asAravastUpalakSaNaM cobhayatra manthugrahaNaM, punaH kriyA'bhidhAnaM ca na sakRdevAvAptAnyamUni seveta kintvanekadhA'pItikhyApanArthamiti sUtrArthaH // yaduktaM-'zuddhaSaNAkhAtmAnaM sthApayediti, tadviparyaye bAdhakamAhaje lakkhaNaM ca saviNaM ca aMgavijaM ca je puNjNti|n hate samaNA vaccaMti evaM AyariehiM akkhAyaM // 13 // 3902040060COACCORRECRG For Personal & Private Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SC uttarAdhya. vyAkhyA-'ye' iti prAgvat , 'lakSaNaM ca' zubhAzubhasUcakaM puruSalakSaNAdi, rUDhitaH tatpratipAdakaM zAstramapi lakSaNaM, kApilI tadyathA-asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM khare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // bRhadvRttiH yAdhya.8 'khapnaM ce'tyatrApi rUDhitaH khapnasya zubhAzubhaphalasUcakaM zAstrameva, tadyathA-'alaGkRtAnAM dravyANAM, vaajivaarnnyostthaa| // 295 // 18 vRSabhasya ca zuklasya, darzane prAmuyAdyazaH // 1 // mUtraM vA kurute khapne, purISaM cApi lohitam / prabudhyeta tadA kazci labhate so'rthanAzanam // 2 // aMgavijaM ca'tti aGgavidyAM ca ziraHprabhRtyaGgasphuraNataH zubhAzubhasUcikA 'siraphuraNe kira rajaM' ityAdikAM vidyA, praNavamAyAvIjAdivarNavinyAsAtmikAM vA, yadvA-aGgAni-aGgavidyAvyAvarNiNatAni bhImAntarikSAdIni vidyA 'hali!2 mAtaGginI svAhA' ityAdayo vidyAnuvAdaprasiddhAH, tatazcAGgAni ca vidyAzcAGgavidyAH, prAgvad vacanavyatyayaH, 'caH' sarvatra vAzabdArthaH, ye prayuJjate-vyApArayanti, punarye ityupAdAnaM lakSaNAdibhiH | dhasUcanArtha, tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate, na tu samastAnyeva, te kimityAha-'na hu' naivara 'te' evaMvidhAH 'zramaNAH' sAdhavaH 'ucyante' pratipAdyante, iha ca puSTAlambanaM vinatadyApAraNata evamucyate, anyathA | 6 karavIralatAbhrAmakatapakhino'pyevaMvidhatvApatteH, evamAryaiH AcAryai 'AkhyAtaM' kathitam , anena yathAvasthitavastuvA- // 295 // hai ditayA''tmani parApavAdadoSaM vyapohata iti sUtrArthaH // te caivaMvidhA yadavAmuvanti tadAha-- iha jIviyaM aniyamittA panbhaTTA samAhijogehiM / te kAmabhogarasagiDA uvavajaMti Asure kAe // 14 // For Personal & Private Use Only Jain Education Internet
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-iha' asmin janmani 'jIvitaM' asaMyamajIvitam 'aniyamya' dvAdazavidhatapovidhAnAdinA'niyanya prabhraSTAH' cyutAH, kebhyaH ?-'samAhiyogehi ti samAdhiH-cittasvAsthyaM tatpradhAnA yogAH-zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAH, yadvA samAdhizca-zubhacittaikAgratA yogAzca-pRthageva pratyupekSaNAdayo vyApArAH samAdhiyogAH tebhyaH, aniyantritAtmanAM hi pade pade tabhraMzasambhava iti, 'te' anantaramuktAH kAmabhogeSu abhihitakharUpeSu rasaH-atyantAsaktirUpastena gRddhAH-teSvabhikAlAvantaH kAmabhogarasagRddhAH, yadvA rasAH-pRthageya zRGgArAdayo vA, bhogAntargatatve'pi namatigRddhiviSayatAkhyApanArtham 'upapadyante' jAyante 'Asure' asurasambandhini kAye, asuranikAye|| ityarthaH, idamuktaM bhavati-evaMvidhAH kiJcit kAdAcitkamanuSThAnamanutiSThanto'pyasureNyevotpadyante iti sUtrArthaH // tato'pi cyutAste kimaamvntiityaahhai| tatto'viya uvaTTittA saMsAraM bahuM pariyaDaMti / bahukammalevalittANaM vohI hoi sudullahA tesiM // 15 // | P vyAkhyA-'tato'pi ca' asuranikAyAd 'uddhRtya' tatparityAgenAnyatra gatvA 'saMsAraM' caturgatirUpaM bahuzabdasya hai 'bahuppe ghRtaM zreya' ityAdiSu vipulavAcino'pi darzanAdvahuM-vipulaM vistIrNamitiyAvat , bahuprakAraM vA caturazItiyonilakSatayA 'aNupariyaMti'tti anupariyanti, sAtatyena paryaTantItyarthaH, paThanti ca-'aNucaraMti'tti spaSTaM, kiMca-bahUni 1 aNupariyati iti dIkA For Personal & Private Use Only Jain Education
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 296 // CARROSAROSC ca tAnyanantatayA karmANi ca-kriyamANatayA jJAnAvaraNAdIni bahukarmANi tAni lepa iva lepo bahukammeNAM vA kApilI6 lepa-upacayo bahukarmalepastena liptA-upacitA bahukarmalepaliptAsteSA 'bodhiH' pretya jinadharmAvAptiH bhavati yAdhya.8 jAyate 'sudurlabhA' atizayadurApA, 'teSAm' iti ye lakSaNAdi prayuate, paThanti ca-'bohI jattha sudullahA tesiM'ti bodhiryatra-saMsAre sudurlabhA teSAm-anupariyatAmiti yojanIyaM, yatazcaivamuttaraguNavirAdhanAyAM doSastatastadArAdhanA-1 yAmeva yatitavyamitibhAvaH iti sUtrArthaH // Aha-kimamI dravyazramaNA jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate ?, ucyate, |lobhataH, ata eva tadAkulitasyAtmano duSpUratAmAha kasiNaMpi jo imaM loyaM paDipunnaM daleja egassa / teNAvi se Na saMtusse ii duppUrae ime AyA // 16 // vyAkhyA-'kRtsnamapi' paripUrNamapi 'yaH' surendrAdiH 'ima' pratyakSaM 'lokaM' jagat 'paripUrNa' dhanadhAnyahiraNyAdibhRtaM | 'dalejjatti dadyAt , kiM bahubhyaH ? ityAha-'ekassa'tti ekasmai kasmaicit kathaJcidArAdhitavate, 'tenApi' dhanadhAnyAdibhRtasamastalokadAyakena, hetau tRtIyA, 'se' iti sa 'na santuSyet' na hRSyet , kimuktaM bhavati ?-mamaitAvaddadatA'nena paripUrNatA kRteti na tuSTimAmuyAt , uktaM hi-"na vahnistRNakASTheSu, nadIbhirvA mhoddhiH| na caivAtmA'thesAraNa, zakyastappayituM kvacit // 1 // yadi syAdratnapUrNo'pi, jambUdvIpaH kathaJcana / aparyAptaH praharSAya, lobhAtasya // 29 // jineH smRtH||2||" 'itiH' evamarthe, evam-amunoktanyAyena duHkhena-kRcchreNa-pUrayituM zakyaH duSpUraH duSpUra eva[4 OROSC dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ duSpUrakaH 'imetti ayaM pratyakSaH 'AtmA' jIvaH, etadicchAyAH paripUrayitumazakyatvAditi sUtrArthaH // kimiti na santuSyatIti svasaMviditaM hetumaah|| jahA lAbho tahA lobho lAbhA lobho pavahati / domAsakayaM kajaM koDIevi na niTThiyaM // 17 // vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'lAbhaH' arthAvAptiH 'tathA' tena prakAreNa 'lobhaH' gAddharthamabhikAGketiyAvat , bhava-2 tIti zeSaH, kimevamityAha-lAbhAllobhaH 'pravardhate' prakarSaNa vRddhiM bhajate, iha ca lAbhAllobhaH pravarddhata iti vacanAdyathA tathetyatra vIpsA gamyate, tatazca-yathA yathA lAbhastathA tathA lobho bhavatItyuktaM bhavati, lAbhAllobhaH pravarddhata ityapi kuta ityAha-dvAbhyAM-dvisaGkhyAbhyAM mASAbhyAM-paJcaraktikAmAnAbhyAM kriyate-niSpAdyata iti dvimASakRtam , ApatvAdvartamAnakAle ktaH, 'kArya' prayojanaM, taceha dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM 'koTyA'pi' suvrnnshtlkssaatmikyaa| 'na niSThitaM' na niSpannaM, taduttarottaravizeSavAnchAta iti sUtrArthaH // samprati yaduktaM-'dvimASakRtaM kArya koTyA'pi| na niSThita'miti, tatra tadaniSThitiH strImUleti tatparihAryatopadarzanAyAhano rakkhasIsu gijjhejA gaMDavacchAsu NegacittAsu / jAo purisaM palobhittA khellaMti jahA va dAsehiM // 18 // / vyAkhyA-'no' naiva rAkSasya iva rAkSasyaH--striyaH tAsu, yathA hi rAkSasyo raktasarvakhamapakarSanti jIvitaM ca prANinAmapaharanti evametA api, tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM ca arthazca (sarvakhaM) tAni ca tAbhirapahiyanta eva, tathA Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACRORO uttarAdhya. ca hArilaH-"vAtodbhUto dahati hutabhugdehamekaM narANAM, matto nAgaH kupitabhujagazcaikadehaM tathaiva / jJAnaM zIlaM vinayavi- kApilIbRhadvRttiH bhavaudAryavijJAnadehAn , sarvAnarthAn dahati vanitA''muSmikAnaihikAMzca // 1 // " 'gijjhejatti gRddhayed-abhikAGkSA- yAdhya.. vAn bhavet , kIdRzISu ?-'gaMDavacchAsutti gaNDaM-gaDu, iha copacitapizitapiNDarUpatayA gltpuutirudhiraardrtaas||297|| mbhavAca tadupamatvAdgaNDe kucAyuktau te vakSasi yAsAM tAstathAbhUtAstAsu, vairAgyotpAdanArtha cetthamuktaM, tathA'nekA ni-anekasaGkhyAni caJcalatayA cittAni-manAMsi yAsAM tA anekacittAstAsu, Aha ca-"anyasyAGke lalati / vizadaM cAnyamAliGgaya zete, anyaM vAcA capayati hasatyanyamanyaM ca rauti / anyaM dveSTi spRzati kazati proNute | vA'nyamiSTaM, nAryo nRtyattaDita iva dhika caJcalAzcAlikAzca // 1 // " tathA 'jAo'tti yAH 'puruSa' manuSyaM, kulInamapIti gamyate, 'pralobhya' tvameva me zaraNaM tvameva ca prItikRdityAdikAbhirvAgbhirvipratArya krIDanti, 'jahA va'tti vAzabdasyaivakArArthatvAd yathaiva dAsaiH, ehyAgaccha mA yAsIrityAdivitathoktiprabhRtibhiH krIDAbhirvilasantIti // sUtrArthaH // punastAsAmevAtiheyatAM darzayannAha18|nArIsu no pagijjhijjA itthIviSpajahe aNagAre / dhammaM ca pesalaM NaccA tattha Thaveja bhikkhu appANaM // 19 // || // 297 // 1-'nArI' strIpa'no naiva 'pragRdhyeta' prazabda AdikarmaNi tato graddhimArabhetApina.kiM punaH kuyodi-14 |ti bhAvaH, 'itthI vippajahe'tti striyo vividhaiH prakAraiH prakarSeNa ca jahAti-tyajatIti strIviprajahaH, uNAdayo bahu SCOROSAROGA dain Education For Personal & Private Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ lamiti (pA0 3-3-1) bahulavacanAcchaH, yadvA-'ityi'tti striyo 'vippajahe'tti viprajahyAt, pUrvatra ca nArIgrahaNAnmanuSyastriya evoktA, iha ca devatiryaksambandhinyo'pi tyAjyatayocyante iti na paunaruktyamupadezatvAdvA, 'anagAraH' prAgvat , kiM punaH kuryAdityAha-'dharmameva' brahmacaryAdirUpaM, casyAvadhAraNArthatvAt , 'pezalam' iha paratra caikAntahitatvenAtimanoja jJAtvA' avabudhya, 'tatra' iti dha 'sthApayet' nivezayed 'bhikSuH' yatiH AtmAnaM viSayAbhilASaniSedhata iti sUtrArthaH // adhyayanArthopasaMhAramAhadaii esa dhamme akkhAe kavileNaM ca visuddhpnnnnennN| tarihiMtije u kAhiMti tehiM ArAhiyA duve logu20ttiyemi* | vyAkhyA-'iti' anena prakAreNa 'eSaH' anantaramuktarUpaH 'dharmaH' yatidharmaH AGiti sakalatatkha rUpAbhivyAptyA | khyAtaH-kathitaH AkhyAtaH, kenetyAha-'kapilena' ityAtmAnameva nirdizati, pUrvasaGgatikatvAdamI madvacanataH / 6 pratipadyantAmiti, 'caH' pUraNe, 'vizuddhaprajJena' nirmalAvabodhena, ato'rthasiddhimAha-'tarihiMtitti tariSyanti, bhavArNa-4 vamiti zeSaH, 'ye' ityavizeSAbhidhAnaM, 'tuH' pUraNe, tato vizeSata eva tariSyanti, ye 'kariSyanti' anuSThAsyanti, prakramAdamuM dharmam , anyacca 'taiH' 'ArAdhitau' saphalIkRtau dvau' dvisaGkhyau loko, ihalokaparalokAvityarthaH, iha , mahAjanapUjyatayA paratra ca niHzreyasAbhyudayaprAptyeti sUtrArthaH // 'itiH' parisamAptau bravImi iti nayAzca praagvditi|| iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAM vizeSaTIkAyAmidamaSTamamadhyayanaM vyAkhyAtaM kApilaM nAma // ainelibrary.org Jaln Education | For Personal & Private Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhanuttiH uttarAdhya. atha navamamadhyayanam / namiprava1 // uktamaSTamamadhyayanaM, sAmprataM navamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane nirlobhatvamuktam , jyAdhya.9 iha tu tadanuSThiteH ihaiva devendrAdipUjopajAyata iti dayate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTa- // 298 // yavarNanaM pUrvavadyAvannAmaniSpannanikSepe'nvarthAnugataM namipravrajyetinAma, ato nameH pravrajyAyAzca nikSepo vAcya ityubhayanikSepAbhidhAnAyAha niyuktikRt nikkhevo u namimi caubiho du0 // 260 // jANaga0 // 261 // namiAunAmagoyaM veyaMto bhAvato namI hoi| tassa ya khalu pavajjA namipavajjati ajjhayaNaM // 262 // 4 hai pavajAnikkhevo caubiho annatithigA dave / bhAvami u pavajA AraMbhapariggahacAo // 263 // hai vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH, 'tuH' pUraNe, 'namo' namiviSayaH 'caturvidhaH' caturbhedo nAmAdiH, tatra ca nAmasthApane sugame, 'dvividhaH' vibhedo bhavati 'dravye' dravyaviSayaH, tamevAha-AgamanoAgamataH, tatrAgamato jJAtA'nupayuktaH, no-12 dU Agamatazca sa 'trividhaH' tribhedaH, 'jANagasarIrabhavie tatvairitte yatti namizabdasya pratyekamabhisambandhAt jJazarIranami-18 bhavyazarIranamistadvyatiriktanamizca, 'sa' tayatiriktanamirbhaveta trividhaH-ekamaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, For Personal & Private Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ etatkharUpaM ca prAgvat , tathA namyAyurnAmagotraM vedayan bhAvato namirbhavati, 'tasya' nameH 'khalu' iti vAkyAlaGkAre, 'pravrajyA' vakSyamANakharUpA, ihAbhidhIyata ityupaskAraH, atazca 'namipravajyeti namipravrajyAkhyamidamadhyayanameva prastutamucyata iti zeSaH, pravrajyAnikSepazcaturvidho nAmAdiH, nAmasthApane prAgvat , anyAni ca tAnyanahatpraNItatIrthAdanya-3 tvena tIrthAni ca-nijanijAbhiprAyeNa bhavajaladheH taraNaM prati karaNatayA vikalpitatvenAnyatIrthAni teSu bhavA anyatI. |rthikAH, adhyAtmAderAkRtigaNatvATTaka,teca zAkyasarajaskAdayaH, 'dravye vicArya, pravrajyeti sambandhaH, pravrajyAyogAcca ta eva pravrajyetyucyate, yathA daNDayogAt puruSo'pi daNDa iti, iha cAnyatIrthikazabdena vivakSitabhAvavikalataiva sUcitA, tato'nyatIrthyAH khatIrthyA vA pravrajyAparyAyazUnyA dravyapravrajyeti bhaNyante, ata evAha-bhAve tu vicAryamANe 6 pravrajyA Arambhazca-pRthivyAdhupamardaH parigrahazca-mUrchA Arambhaparigrahau tayostyAgaH-parihAraH ArambhaparigrahatyAgaH, tIna tu bahirveSadhAraNAdyeveti gAthAcatuSTayArthaH // iha ca yadyapi namipravrajyaiva prakrAntA, tathApi yathA'yaM pratyekabuddhasta thA'nye'pi karakaNDAdayastrayastatsamakAlasuralokacyavanapravrajyAgrahaNakevalajJAnotpattisiddhigatibhAjaH iti prasaGgato pineyavairAgyotpAdanArtha tadvaktavyatAmapi vivakSuridamAha niyuktikRtkarakaMDU kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho / namIrAyA videhesu, gaMdhAresu ya naggaI // 264 // vasabhe a iMdakeU valae aMbe a pupphie bohii| karakaMDu dummuhassA namissa gaMdhAraraNo a // 265 // Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. namipatra jyAdhya.9 bRhadbhuttiH // 299 // mihilAvaissa NamiNo chammAsAyaMka vijpddiseho| kattiasumiNagadaMsaNaahimaMdaranaMdighose a 266 / dunnivi namI videhA rajAiM payahiUNa pviaa| ego namititthayaro ego patteyabuddho a // 267 // jo so namititthayaro so sAhassiya parivvuDo bhayavaM / gaMthamavahAya pavai puttaM raje ThaveUNaM // 26 // bIovi namIrAyA rajaM caiUNa guNasayasamaggaM / gaMthamavahAya pavai ahigAro ettha biieNaM // 269 // pupphuttarAu cavaNaM pavajA hoi egasamaeNaM / patteyabuddhakevali siddhi gayA egasamaeNaM // 270 // seaM sujAyaM suvibhattasiMga, jo pAsiA vasahaM guTumajjhe / riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, kaliMgarAyAvi samikkha dhammaM // 271 // jo iMdakeuM samalaMkiyaM tu, daTuM paDataM pvilluppmaannN| riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, paMcAlarAyAvi samikkhadhammaM // 272 // vuddhiM ca hANiM ca sasIva daTuM, pUrAvaregaM ca mahAnaINaM / aho aNicaM adhuvaM ca naccA, paMcAlarAyAvi samikkha dhammaM // 273 // // 299 // dain Education For Personal & Private Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuANaM saiyaM succA, egassa ya asaddayaM / valayANa namIrAyA, nikkhaMto mihilAhivo // 274 // jo cUarukkhaM tu maNAbhirAmaM, samaMjarIpallavapupphacittaM / riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, gaMdhArarAyAvi samikkha dhammaM // 275 // jayA rajaM ca raTuM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameaM pariccaja, saMcayaM kiM karesimaM ? // 276 // jayA te peie raje, kayA kiccakarA bahU / tesiM kiJcaM pariccaja, ajja kiJcakaro bhavaM // 277 // jayA sarva paricaja, mukkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garahasI kIsa?, attanIsesakArae // 278 // mukkhamaggaM pavannesu, sAhasu baMbhayArisu / ahiatthaM nivArito, na dosaM vattumarihasi // 279 // E etadarthastu prAyaH sampradAyAdavaseya iti tAvat sa evocyate-caMpAnayarIe dahivAhaNo rAyA, ceDagadhUyA paumAdAvatI devI, tIse dohalo-kihAhaM rAyaNNevattheNa NevatthiyA ujANakANaNANi viharejA ?, sA ulagasarIrA jAyA, 8 mArAyA pucchati, tAdhe rAyA ya sA ya jayahathimi ArUDhA, rAyA chattaM dharei, gayA ujANaM, paDhamapAusaMca, sIyalaeNaM 1 campAnagaryA dadhivAhano rAjA, ceTakaduhitA padmAvatI devI, tasyA dauhRdaH-kathamahaM rAjanepathyena nepathyitA udyAnakAnanAni vihareyaM ?, sAkSINazarIrA jAtA, rAjA pRcchati, tadA rAjA ca sA ca jayahastini ArUDhA, rAjA chatraM dhArayati, gatodyAnaM, prathamaprAvRd ca, zItalena Jain Education a l For Personal & Private Use Only IN .jainelibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya 1 maTTiyAgaMdheNaM hatthI ammAhatovaNaM saMbharati, niyaTTo vaNAbhimuho payAto, jaNo Na tarati olagiuM, dovi aDavi namipratra pavesiyAI, rAyA yaDarukkhaM pecchai, deviMbhaNai-eyassa vaDassa hetuNa jAhittiti tA tuma sAkhaMgeNhejAsi, tAe paDibRhadvRttiH jyAdhya.9 | suyaM, Na tarati, rAyA dakkho teNa sAhA gahiyA, so uttiNNo, NirANaMdo gato caMpaM / sAvi ya itthiyA NIyA NimmANusaM || // 30 // | aDaviM, jAba tisAyito pecchati dahaM mahatimahAlayaM, tattha oinno abhiramati hatthI, imAvi saNiyaM 2 uiNNA talA da gAto, na disAto jANai ekkAe disAe sAgAraM bhattaM paJcakkhAittA pahAviyA, jAva dUraMgayA tAva tAvaso dicho, tassa mUlaM gayA, abhivAsito, pucchati-kaso'si ammo ihaM AgayA ?, tAhe kahei-ahaM ceDagassa dhUyA, jAva ihaM hatthiNA ANIyA, so ya tAvaso ceDaganiyallato, teNa AsAsiyA-mA bIhehitti, tAhe se vaNaphalANi dAUNaM ekAe | 1 mRttikAgandhena hastyabhyAhato vanaM smarati, nivRtto vanAbhimukhaH prayAtaH, jano na zaknotyavalagituM, dvAvapyaTavIM pravezitau, rAjA vaTavRkSaM prekSate, devI bhaNati-etasya vaTasyAdhastanena yAsyatIti tattvaM zAkhAM gRhNIyAH, tayA pratizrutaM, na zaknoti, rAjA dakSastena zAkhA gRhItA, sa uttIrNo, nirAnando gatazcampAm / sA'pi ca strI nirmAnuSAM nItA aTavI, yAvattRSitaH prekSate hRdaM mahAtimahAlayaM, tatrA I // 30 // vatIrNo'bhiramate hastI, iyamapi zanaiH avatIrNA taDAkAt , na dizo jAnAti ekayA dizA sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAya pradhAvitA, yAvaddUraM gatA tAvattApaso dRSTaH, tasya mUlaM gatA, abhivAditaH, pRcchati-kuto'si amba ! ihAgatA ?, tadA kathayati--ahaM ceTakasya duhitA, yAvadatra | hastinA''nItA, sa ca tApasazceTakasya nijakaH, tenAzvAsitA--mA bhaiSIriti, tadA tasyai dhanaphalAni dattvaikayA ARCRECRRRRRRRRRRRC For Personal & Private Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ disAe aDavIo NINiyA, ettohito halacchittA bhUmI taM na akkamAmo, eso daMtapurassa visato daMtacakko rAyA, 13 tAto aDavIto NiggayA, dantapure ajANaM mUle paJbaiyA, pucchiyAe gambho Na akkhAto, pacchA NAe mayaharikANaM / Aloeti, viyAyA samANI saha NAmamuddAe kaMbalarayaNeNa ya susANe ujjhati, pacchA masANapANo, teNa gahito, bhajAe appito, avakinnatotti nAmaM kayaM, sA ajAtIe pANIe samaM mettiM karei, sA ajA tAhi saMjaIhiM pucchiyAkahiM gabbho ?, bhaNai-mayago jAto, tA me ujjhito, so tattha saMvahati / tAhe dAragarUvehi samaM ramai, so tANi DikkarUvANi bhaNai-ahaM tumbhaM rAyA mamaM karaM deha, so lukkhakacchUe gahito, tANi bhaNai-mamaM kaMDUyaha, tAhe se 8 karakaMDutti nAma kayaM, so tAe saMjaIe aNuratto, sAya se moyae dei, jaM ca bhikkhaM laTuM lahei / saMvaDDio so susANaM | 1 dizA'TavyA niSkAzitA, ato halakRSTA bhUmiH tAM nAkramAmahe, eSa dantapurasya viSayo dantacakro rAjA, tasyA aTavyA nirgatA, dantapure AryANAM mUle pravrajitA, pRSTayA garbho nAkhyAtaH, pazcAjjJAte mahattarikAbhya Alocayati, vijAtA satI saha nAmamudrayA kambalaratnena ca zmazAne ujjhati, pazcAt zmazAnacANDAlaH, tena gRhItaH, bhAryAyai arpitaH, avakIrNaka iti nAma kRtaM, sA''ryA tayA cANDAlyA samaM maitrI karoti, sA''ryA tAbhiH saMyatIbhiH pRSTA-ka garbhaH ?, bhaNati-mRto jAtastato mayojjhitaH, sa tatra saMvardhate / tadA dArakarUpaiH samaM ramate, sa tAni DimbharUpANi bhaNati-ahaM yuSmAkaM rAjA mahyaM kara datta, sa rUkSakacchA gRhItaH, tAni bhaNati-mAM kaNDUyata, tadA tasya karakaNDUriti nAma kRtaM, sa tasyAM saMyatyAmanuraktaH, sA ca tasmai modakAn dadAti, yacca bhikSA laSTAM labhate / saMvRddhaH sa zmazAnaM dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. rakhaMti, tattha do saMjayA taM masANaM keNati kAraNena atigatA, jAva egatya vaMsakuDaMge daMDagaM pecchaMti, tattha ego || namipravabRhaddhRttiH daMDalakkhaNaM jANati, so bhaNati-jo eyaM daMDagaM giNhati so rAyA hotitti, kiMtu paDicchiyavotti jAva annANi jyAdhya.9 cacAri aMgulANi vaDati tAhe joggotti / taM teNaM mAyaMgaceDaeNaM suyaM, ekkeNa ghijAieNa ya, tAdhe so dhijjAiyigo // 30 // appasAgAriyaM tassa cauraMgulaM khaNiUNa chiMdei, teNa ya ceDaeNa diThTho, so uddAlio, so teNa dhijAieNa karaNaM / TreNIto bhaNai-dehi daMDagaM, so bhaNai-mama masANe, Na demi, ghijAijo maNio-annaM giNha, so Nicchai, bhaNati ya-eeNa mama kajaMti, so dArago na dei, tAhe so dArago pugchio-kiM na dehi ?, bhaNaI ya-ahaM eyassa daMDagassa pahAveNa rAyA hohAmitti, tAhe kAraNiyA hasiUNaM bhaNaMti-jayA tumaM rAyA hojAsi tayA eyassa tuma 1 rakSati, tatra dvau saMyatau taM zmazAnaM kenacitkAraNenAtigato, yAvadekatra vaMzajAlyAM daNDaM prekSAte, tatraiko daNDalakSaNaM jAnAti, sabhaNatidaya enaM daNDaM gRhNIyAt sa rAjA bhavatIti, kiM tu pratIkSitavya iti yAvadanyAMzcaturo'GgulAn vardhate, tadA yogya iti / tattena mAtaGgAceTena zrutam , ekena dhigjAtIyena ca, tadA sa dhigjAtIyo'spasAgArike tasya caturo'GgulAn sAsvA chinatti, tena ca ceTena dRSTaH, so'pahRtaH, sa dhimjAtIyena tena karaNaM nIto bhaNati-dehi daNDaM, sa bhaNati-mama zmazAne, na dadAmi, dhigjAtIyo bhaNitaH-anyaM gRhANa, sa // 30 // K necchati, bhaNati ca-etena mama kAryamiti, sa dArako na dadAti, tadA sa dArakaH pRSTaH-kiM na dadAsi ?, bhaNati ca-ahametasya daNDasya prabhAveNa rAjA bhaviSyAmIti, tadA kAraNikA hasitvA bhaNanti-yadA tvaM rAjA'bhaviSyastadaitasmai tvaM Roarte jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ gomaM dejAsi, paDivaNNo so, teNa ghijAieNa anne dhijjAiyA gahiyA-jahA eyaM mArittA harAmo, taM tassa piyaae| | surya, tANi tinnivi NahANi jAva kaMcaNapuraM gayANi / tattha rAyA marai aputto, Aso ahiyAsito, tassa baahiN| suyaMtassa mUlaM Agao, payAhiNIkAUNa Thito, jAva gAyarA picchaMti lakkhaNajuttaM, jayajayasado kato, NaMdItUraMga AhayaM, imovi jaMbhaMto uTrio, vIsattho AsaM vilaggo, pavesijai, mAyaMgo tti dhijAigA Na deti pavesaM. tA daMDarayaNaM gahiyaM. taMjaliumAraddhaM, te bhIyA ThiyA, tAhe teNa vADahANagA hariesA dhijAiyA kayA, uktaM ca-"dadhivAhanaputreNa, rAjJA tu krknnddunaa| vATahAnakavAstavyAzcaNDAlA braahmnniikRtaaH||1||" tassa ya gharanAmaM avakinnagotti, pacchA se taM ceva ceDagakayaNAmaM patiThThiyaM karakaMDutti / tarhi so vijAtito Agato, dehi mama gAma, bhaNati 1 prAmamadAsyaH, pratipannaH saH, tena dhigjAtIyena anye dhigjAtIyAH svapakSIkRtAH-yathainaM mArayitvA harAmaH, tattasya pitrA zrutaM, te trayo'pi maSTA yAvatkAJcanapuraM gatAH / tatra rAjA mRtaH aputraH, azvo'dhivAsitaH, tasya bahiHsuptasya mUlamAgataH, pradakSiNIkRtya sthitaH yAvannAgarAH prekSante lakSaNayuktaM, jayajayazabdaH kRtaH, nandItUryamAhatam , ayamapi jRmbhamANa usthitaH, vizvasto'zvaM vilagnaH, pravezyate, mAtaGga | iti dhigjAtIyA na dadati pravezaM, tadA tena daNDaratnaM gRhItaM, tajjvalitumArabdhaM, te bhItAH sthitAH, tadA tena vATadhAnakA harikezA dhigjAtIyAH kRtAH / tasya ca gRhanAmAvakIrNaka iti, pazcAt tasya tadeva ceTakakRtaM nAma pratiSThitaM karakaNDUriti / tatra sa dhigjAtIya AgataH, dehi mahyaM grAma, bhaNati For Personal & Private Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 302 // 95ASTRORI jo te rucati, so bhaNai-mama caMpAe gharaM, to tahiM dehi, tAhe dadhivAhaNassa lehei-dehi mama egaM gAma, ahaM tujhaM jaM|| namipranarucai gAmaM vA nagaraM vA taM demi, so ruTTho duTThamAyaMgo appANaM Na jANaitti, jo mamaM lehaM deitti / dUeNa paDiAgaeNa vyAdhya.9 kahiyaM, karakaMDU kuvito, caMpArohiyA, juddhaM vaddati, tAe saMjaIe suyaM, mA jaNakkhao hohititti karakaMDUM o |rittA rahassaM bhiMdiyatti, esa tava piyatti, teNa tANi ammApiyaro pucchiyANi, tehiM sanbhAvo kahito, mANeNaM || osarai, tAhe sA caMpaM aigayA, raNNo gharaM atIti, NAyA pAyapaDiyAo dAsIo paruNNAto, rAyaNAvi suyaM, so'sira Agato, vaMdittA AsaNaM dAUNa taM gambhaM pucchati, sA bhaNai-eso jo esaNayaraM rohittA acchai, tuho Niggato, milito, dovi rajANi tassa dAUNa dahivAhaNo pnyctito| karakaMDU ya mahAsAsaNo jAto, so ya kira goulappito | 1 yastubhyaM rocate, sa bhaNati-mama campAyAM gRhaM, tattatra dehi, tadA dadhivAhanAya lekhayati-dehi mahyamekaM prAmam , ahaM tubhyaM yadrocate grAmo vA nagaraM vA taddadAmi, sa ruSTo duSTamAtaGga AtmAnaM na jAnAtIti, yo mahyaM lekhaM dadAtIti / dUtena pratyAgatena kathitaM, karakaNDU: 8 (kupitaH, campA ruddhA, yuddhaM varttate, tayA saMyatyA zrutaM, mA janakSayo bhaviSyatIti karakaNDUmapasArya rahasyaM bheditavatI-eSa tava piteti, |tena tau mAtApitarau pRSTau, tAbhyAM sadbhAvaH kathitaH, mAnena nApasarati, tadA sA campAmatigatA, rAjJo gRhameti, jJAtA pAdapatitA dAsyaH praruditAH, rAjJApi zrutaM, so'pyAgato, vanditvA''sanaM dattvA taM garbha pRcchati, sA bhaNati-eSa ya etannagaraM ruddhA tiSThati, tuSTI nigatI, | mIlito, dve api rAjye tasmai dattvA dadhivAhanaH pratrajitaH / karakaNDUzca mahAzAsano jAtaH, sa ca kila gokulapriyaH S EARS dain Education For Personal & Private Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNegANi tassa goulagANijAyANi jAva sarayakAleNa egaMgovacchayaM ghoragattaM seyaM taM pecchai, bhaNati ya-eyassa mAyara |mA duhejAhi, jayA vaddhito hujA tayA aNNANaM gAvINaM duddhaM pAejAha, te govA paDisuNaMti, so uccattavisANo 8 khaddhavasabho jAto, rAyA pecchati, so juddhikao jAto, puNo kAleNa rAyA Agato pecchati-mahAkAyaM juNNaM vasabhaM, paDaehiM parighaTTayaMta, gove pucchai-kahiM so vasahotti ?, tehiM so dAito, pecchaMtao visAyaM gato, aNicayaM / ciMtito saMbuddho 'seyaM sujAyaM0' suttaM, 'goTheMgaNassa.' gAhA, 'porANa' gAthA 1 // itto paMcAlesu jaNavaesu kaMpillapuraM nayaraM, tattha dummuho rAyA, so ya iMdakeuM pAsati logeNa mahijaMtaM aNegakuDabhIsahassapaDimaMDiyAbhirAmaM, puNo a viluttaM paDiyaM ca muttapurIsANa majjhe, sovi saMbuddho pacatito 'jo iMdakeuM suyalaMkiyaM tu' so'vi viharati 2 // 1 anekAni tasya gokulAni jAtAni yAvaccharatkAla ekaM govatsaM ghoragAtraM zvetaM taM prekSate, bhaNati ca-etasya mAtaraM mA dhaukSiSTa, yadA vRddho bhavet tadA'nyAsAM gavAM dugdhaM pAyayeta, te gopAH pratizRNvanti, sa uccaviSANaH samarthavRSabho jAtaH, rAjA pazyati, sa yuddha ekako jAtaH, punaH kAlena rAjA''gataH pazyati-mahAkAyaM jIrNa vRSabha, haskhamahiSIbhiH parighaTyamAnaM, gopAn pRcchati-ka sa vRSabha iti ?, taiH sa darzitaH, pazyan viSAdaM gataH, anityatAM cintayan saMbuddhaH 'zvetaM sujAtaM.' sUtra goSThAGgaNasya.' gAthA 'purANa' gAthA 1 // itaH pAJcAleSu janapadeSu kAmpIlyapuraM nagaraM, tatra durmukho rAjA, sa cendraketuM pazyati lokena mahyamAnamanekapatAkAsahasraparimaNDitAbhirAmaM, punazca viluptaM |patitaM ca mUtrapurISayormadhye, so'pi saMbuddhaH pratrajitaH 'ya indraketuM skhalaGkRtaM tu0' so'pi viharati 2 // dan Education For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 uttarAdhya. bRhadvRttiH // 303 // io ya videhe jaNavae mahilAe ya NayarIe NamI rAyA, tassa dAho jAto, devI caMdaNaM ghasati, valiyANi khalakha- namiprannaliMti, so bhaNati-kaNNAghAto hoi, devIe ekkekaM avaNetIe savANi avaNIyANi, ekikaM ThiyaM, taM rAyA pucchai -tANi valayANi na khalakhaliMti ?, sA bhaNati-avaNIyANi, so teNa dukkheNa abhAhato paralogAbhimuho ciMteti- jyAcyA bahuyANaM doso Na egassa, jai ya eyAto rogAo muccAmi to paccayAmi, tayA ya kattiyapuNNimA vaTTati, evaM so ciMtito pAsutto, pabhAyAe zyaNIe sumiNae pAsati-seyaM nAgarAyaM maMdarovari ca attANamArUDhaM, NaMdighosatUreNa ya vibohito hatuTTho ciMtei-aho pahANo suviNo diTThotti, puNo ciMtai-kahiM mayA evaMguNajAtito pacato diThTha- hai puvotti ciMtayaMteNa jAtI saMbhariyA, puvaM mANusabhave sAmaNNaM kAUNa pupphuttare vimANe uvavaNNo Asi, tattha devatte / 1 itazca videhe janapade mithilAyAM ca nagaryAM namI rAjA, tasya ca dAho jAtaH, devI candanaM gharSati, valayAni zabda kurvanti, sa bhaNati-karNAghAto bhavati, devyaikaikamapanayantyA sarvANyapanItAni, ekaikaM sthitaM, to rAjA pRcchati-tAni valayAni na khaTatkurvanti ?, sA| bhaNati-apanItAni, sa tena duHkhenAbhyAhataH paralokAbhimukhazcintayati-bahUnAM doSo naikasya, yadi caitasmAdrogAnmucye tadA pravrajAmi, tadA ca kArtika pUrNimA varttate, evaM sa cintayan prasuptaH, prabhAtAyAM rajanyAM svapne pazyati-zvetaM nAgarAja mandarasyopari cAtmAnamArUDhaM, nandIghoSatUryeNa ca vibodhito hRSTatuSTazcintayati-aho pradhAnaH svapno dRSTa iti. punazcintayati-ka mayaivaMguNajAtIyaH paveto dRSTapUrva iti cintayatA jAtiH smRtA, pUrva manuSyabhave zrAmaNyaM kRtvA puSpottare vimAna utpanna AsaM, tatra devatve // 303 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdaro jiNamahimAisu AgaeNa didvapurotti saMbuddho patito 'bahuyANa0-' silogo 3 // io ya gaMdhArajaNavisa-1 esu purisapuraM NAma nayaraM, tattha NaggatI rAyA, so ya annayA aNujattaM Niggato pecchai-cUyaM kusumiyaM, teNegA 3 maMjarI gahiyA, evaM khaMdhAvAreNaM layaMteNaM kaThThAvaseso kato, paDiniyatto pucchati-kahiM so cUyarukkho ?, amaJceNa // akkhAto esotti, to kiha kaTThANi kato ?, bhaNati-tumbhehiM ekkA maMjarI gahiyA, pacchA saveNavi jaNa gahiyA, so ciMtei-evaM rajasiritti, jAva riddhI tAva sohati, alAhi 'jo cUya0' gAhA, so'vi viharati 4 // cattArivi 2 viharamANA khiipatihie Nayare cAuddAra deulaM, putreNa karakaMDU paviThTho, dummuho dakkhiNeNa, kiha sAhussa annAmuho| |acchAmitti teNa vANamaMtareNa dakSiNapAsevi muhaM kayaM, namI avareNa, taovi muhaM kayaM, gaMdhAro uttareNa, to'vi | / 1 mandaro jinamahimAdiSvAgatena dRSTapUrva iti saMbuddhaH pravrajitaH 'bahUnAM0 zlokaH 3 // itazca gAndhArajanaviSayeSu puruSapuraM nAma nagaraM, tatra naggatI rAjA, sa cAnyadA'nuyAtraM nirgataH pazyati-cUtaM kusumitaM, tenaikA maJjarI gRhItA, evaM skandhAvAreNAdadAnena kASThAvazeSaH kRtaH, pratinivRttaH pRcchati-ka sa cUtavRkSaH ?, amAtyenAkhyAta eSa iti, tadA kathaM kASThIkRtaH?, bhaNati-yuSmAbhirekA majarI gRhItA, pazcAtsaveNApi janena gRhItA, sa cintayati evaM rAjyazrIriti, yAvadRddhistAvacchobhate, alam 'yazbhUta0' gAthA, so'pi viharati 4 // catvAro'pi | viharantaH kSitipratiSThite nagare catura devakulaM, pUrveNa karakaNDUH praviSTaH, durmukho dakSiNena, kathaM sAdhoH parAGmukhastiSThAmIti tena vyantareNa dakSiNapArzve'pi mukhaM kRtaM, namirapareNa, tato'pi mukhaM kRtaM, gAndhAra uttareNa, tato'pi * ra vakulaM, pUrveNa karakaNDUH prajialam 'yadhUta0' gAthA, so'pitA , pazcAtsa-1 *** Jain Education.in For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. muMhaM kayaM / tassa kira karakaMDassa AbAlattaNA sA kaMDU atthi ceva, teNa kaMDUyagaM gahAya masiNaM kaNNo kaMDUito, taM namiprana ta teNa egattha saMgoviyaM, taM dummuho pecchai, so bhaNai-'jayA rajaM0' silogo, jAva karakaMDU paDivayaNaM na deti tAva kI bRhadvRttiH jyAdhya.9 NamI vayaNasamakaM imaM bhaNai-'jayA te petite raje0' silogo, kiM tuma eyassa Auttagotti bhaNati, tAhe gaMdhAro // 304 // bhaNati-'jayA sarva paricaja' silogo, tAhe karakaMDU bhaNati-'mokkhamaggapavaNNANaM0' silogo "rUsaU vA paro / hamA vA visaM vA pariyattau / bhAsiyacA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " ityeSa sampradAyaH / eSa eva ca gAthA kadambakabhAvArthaH, akSarArthastu spaSTa eva, navaraM mithilA nAma nagarI, tasyAH patiH-khAmI mithilApatistasya, anenAnyeSAmapi tatpatInAM sambhavAt tadvyavacchedamAha, 'nameH' naminAmnaH, 'chammAsAyaMkavijapaDiseho tti SaNmAsAnAtako-dAhajvarAtmako rogaH SaNmAsAtaGkaH tatra vaidyaiH-bhiSagbhiH pratiSedho-nirAkaraNam , acikitsyo'yamityabhidhAnarUpaH SaNmAsAtaGkavaidyapratiSedhaH, 'kattiya'tti kArtikamAse 'suviNagadaMsaNaMti' khapna eva khapnakastasmin darzana | 1 mukhaM kRtaM / tasya kila karakaNDoH AbAlyAt sA kaNDUrasti caiva, tena kaNDUyanaM gRhItvA masRNaM kau~ kaNDUyitI, tattenaikatra saMgo4||pitaM, tadurmukhaH pazyati, sa bhaNati-yadA rAjyaM0 zlokaH, yAvatkarakaNDUH prativacanaM na dadAti tAvat namirvacanasamamidaM bhaNati-yadA te || paitRke rAjye0 zlokaH, kiM tvametasyAvartaka iti bhaNati, tadA gAndhAro bhaNati-yadA sarva parityajya0 zlokaH, tadA karakaNDUbhaNatiMI'mokSamArgaprapannAnAM zlokaH / ruSyatu vA paro mA vA viSa vA paryattu / bhASitavyA hitA bhASA svapakSaguNakAriNI (kA) // 1 // SSSRO RECEDEKARNAGAR dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ khapnadarzanam , abhUditi zeSaH, kaH?, yaH 'ahimaMdara'tti ahimandarayoH nAgarAjAcalarAjayoH 'naMdighose yatti' dvAdazatUryasaGghAto nandI tasyA ghoSaH, sa ca khapnamavalokayato jAtaH, tena cAsau pratibodhitaH ityupaskAraH / iha ca hai mithilApati mirityuktau mA bhUttathAvidhasya tIrthakarasyApi nameH sambhavAyAmoha iti 'dvau namI vaidehI' ityAdyuktaM / / tathA 'pupphuttarAto'tti puSpottaravimAnAcyavanaM-bhraMzanam, ekasamayeneti yojyate, pravrajyA ca-niSkramaNaM bhavatyekasamayenaiva, tathA pratyekam-ekaikaM hetumAzritya 'buddhAH' avagatatattvAH pratyekabuddhAH, 'kevalinaH' utpannakevalajJAnAH, siddhigatAH' muktipadaprAptAH, trayANAmapi karmadhArayaH, ekasamayenaiveti caturNAmapi samasamayasambhavAt / tathA 'seyaM / sujAya'ti zvetaM varNataH sujAtaM prathamata evAhInasamastAGgopAGgatayA, suSTu-zobhane vibhakta-vibhAgenAvasthite zRGge|| viSANe yasya sa tathA tam , RddhiM-balopacayAtmikAm anRddhiH-tasyaiva balApacayatastarNakAdiparibhavarUpAM 'samupehiyA Na' ti samyagutprekSyeti-paryAlocya pAThAntarataH 'samutprekSamANo vA kaliGgarAjo'pItyatrApizabda uttarApekSayA smuccye| tathA 'indraketum' indradhvaja 'pravilupyamAna' miti janaH khakhavastrAlaGkArAdigrahaNataH itazcetazca vikSipyamANaM / tathA 'pUrAvareyaMtti pUraH-pUrNatA avareko-riktatA'nayoH samAhAre pUrAvarakaM / tathA 'samaJjarIpallavapupphacittaM' saha maJjarIbhiH-pratItAbhiH pallavaizca-kizalayairyAni puSpANi-kusumAni taizcitra:-kadhuraH maJjarIpalavapuSpacitrastaM, yadvA shm-hai| arIpallavapuSpairvartate yaH sa tathA citra-Azcaryo'nayorvizeSaNasamAsaH, samikkha'tti ArSatvAt samIkSate paryAlocayati, For Personal & Private Use Only Jain Education inte
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH 4-CROCOSCARSA jyAdhya.9 uttarAdhya. anekArthatvAdazIkurute vA, vartamAnanirdezaH prAgvat , yadvA 'samikkha'tti samaikSiSTa samIkSitavAn 'dharma' yatidharma / namiprana yadA 'te' tvayA 'paitRke' piturAgate rAjye kRtA-pihitAH kRtyAni kurvanti-anutiSThanti kRtyakarA-niyogino : bahavaH-prabhUtAH, tadaiva kRtyakaratvaM svayaM tava kartumucitamAsIdityupaskAraH, 'teSAmiti kRtyakarANAM kRtyaM-parAparAdhapa-13 // 305 // dAribhAvanAdi kartavyaM parityajya' vratAlIkArAdapahAya adya 'katyakaro niyaktakaH-anyadoSacintako 'bhavAna' tvaM. ki miti jAta iti shessH| tathA 'mokkhAya ghaDasI'ti prAkRtatvAnmokSAya-mokSArtha 'ghaTate' ceSTate, tathA 'attnnisseskaare| tti Atmano niHzeSamiti-zeSAbhAvaM prakramAt karmaNaH karoti-vidhatta ityAtmaniHzeSakArakaH, yadvA 'Nissesa'tti / 4/niHzreyaso mokSastatkArako / 'mokSamArga' muktyadhvAnaM 'pratipanneSu' aGgIkRtavatsu sAdhuSu brahmacAriSu 'ahiyatthati | ahitArtha 'nivArayan' niSedhayan 'na doSa' parApavAdalakSaNamasyeti zeSaH, 'vaktum' abhidhAtumarhasi, yathA hi bhavAn || ahitAnnivArayan , kathaM garhasItyAdi, evaM namirapi adya kRtya karo bhavAniti kRtyakaratvalakSaNAdahitAnnivArayati, . tathA durmukho'pi saJcayaM kiM karoSi ? iti saJcayata evAhitAnniSedhayatIti nAyaM parApavAda iti vaktumucitaM, ydvaa-1||305|| 4aa ahiyatthaM NivArito'tti suvyatyayAdahitArthAnivArayantaM na 'doSa'miti matublopAnna doSavantaM vaktumarhasi, tathA cArSam-"rUsaU vA paro mA vA, visaM vA pariyattau / bhAsiyavvA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " NSACCESS For Personal & Private Use Only '- w.jainelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityavasito nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sUtramu cAraNIyaM, tacedam8 caiUNa devalogAo uvavazno mANusaMmi logaMmi / ughasaMtamohaNijjo saratI porANiyaM jAiM // 1 // vyAkhyA-cyuktvA 'devalokAta' pratItAt , 'utpannaH' jAtaH 'mAnuSe mAnuSasambandhini 'loke' prANigaNe upazAntam-anudayaM prApta mohanIyaM-darzanamohamIyaM yasyAsAvupazAntamohanIyaH 'smarati cintayati, smeti zeSaH, vartamAnanirdezo vA prAgvat, kAmityAha-porANiyaMti purANAmeva paurANikI, vinayAditvAt Thaka, ciranta1 nImityarthaH, 'jAtim' utpattiM, devalokAdAviti prakramaH, tagatasakalaceSTopalakSaNaM ceha jAtiriti sUtrArthaH // tataH | kimityAha___ jAhaM sarittu bhayavaM sahasaMbuddho aNuttare dhamme / puttaM Thavittu rajje abhinikkhamati namI rAyA // 2 // | vyAkhyA-jAtima' uktarUpAM ssatvA. bhagazabdo yadyapi dhairyAdiSvanekeSu artheSu vartate, yaduktaM-"dhairyasaubhAgyamA-1 hAtmyayazo'rkazrutadhIzriyaH / tapo'rthopasthapuNyezaprayatnatanavo bhagAH // 1 // " iti, tathApIha prastAvAdbuddhivacana 4 eva gRhyate, tato bhago-buddhiryasyAstIti bhagavAn , sahatti-khayamAtmanaiva sambuddhaH-samyagavagatatattvaH sahasambuddho, nAnyena pratibodhita ityarthaH, athavA 'sahasa'tti ArSatvAt sahasA-jAtismRtyanantaraM jhagityeva buddhaH, ketyAha Jain Education The national For Personal & Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 30 // anuttare' pradhAne 'dharma' cAritradharme 'putra' sutaM 'sthApayitvA' nivezya, ka ?-rAjye 'abhiniSkrAmati' dharmAbhimukhyena hai| namipranagRhasthaparyAyAnnirgacchati, smetIhApi zeSaH, tatazca pratrajitavAnityarthaH, prAgvat tiDavyatyayena vA vyAkhyeyaM, 'namiH jyAdhya.9 naminAmA rAjA pRthivIpatiriti sUtrArthaH // syAdetat, kutrAvasthitaH kIdRzAn vA bhogAn bhuktvA sambuddhaH? kiM vA'bhiniSkrAman karotItsAha so devalogasarise aMteuravaragato vare bhoe / bhuMjittu NamI rAyA buddho bhoge paricayai // 3 // vyAkhyA-'saH' ityanantaramuddiSTaH 'devalogasarise'tti devalokabhogaiH sadRzA devalokasadRzAH, mayUravyaMsakAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, 'aMtauravaragato'tti varaM-pradhAnaM taca tadantaHpuraM ca varAntaHpuraM tatra gataH-sthito varAntaHpuragataH, prAkRtatvAca varazabdasya paranipAtaH, varAntaHpuraM hi rAgaheturiti tadgatasya tasya bhogaparityAgAbhidhAnena jIvavIryollAsAtireka uktaH, tatrApi kadAcidvarAH zabdAdayo na syuH tatsambhave vA subandhuriva kutazcinimittAnna bhuJjItApItyAha-varAn' pradhAnAn 'bhogAn' manojJazabdAdIn 'bhuktvA' Asevya 'namiH' naminAmarAjA 'buddhaH' vijJAtatattvaH 'bhogAn' uktarUpAn parityajati, smeti zeSaH / iha punarbhogagrahaNamativismaraNazIlA apyanugrAhyA eveti jJApanArthamiti suutraarthH|| kiM bhogAneva tyaktvA'bhiniSkrAntavAn ? utAnyadapItsAhamihilaM sapurajaNavayaM balamorohaM ca pariyaNaM savvaM / cecA abhinikkhaMto egaMtamahiDio bhayavaM // 4 // / iha punarbhogagrahaNamA naminAmarAjA 'buddhH| thaH // kiM bhogAneva For Personal & Private Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vyAkhyA-'mithilAM' mithilAnAmnI nagarI, saha puraiH-anyanagarairjanapadena ca vartate yA sA tathoktA tAM na tvekAmeva, 'balaM' hastyazvAdi caturaGgam 'avarodhaM ca antaHpuraM 'parijanaM parivarga 'sarva' niravazeSa, na tu tathAvidhapratibandhAnAspadaM kiJcideva 'tyaktvA' apahAya 'abhiniSkrAntaH' pravrajitaH, 'egaMtatti eka:-advitIyaH karmaNAmanto yasminiti, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, tata ekAnto-mokSastam 'adhiSThitaH' iva AzritavAnivAdhiSThitaH, tadupAya-17 samyagdarzanAdyAsevanAdadhiSThita eva vA, ihaiva jIvanmuktyavAH, yadvaikAntaM-dravyato vijanamudyAnAdi bhAvatazca sadA "eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsI dRzyo'sti yo mama // 1 // " iti bhAvanAta eka evAhamityanto-nizcaya ekAntaH, prAgvat samAsaH, tamadhiSThitaH, 'bhagavAn' iti dhairyavAn zrutavAn / veti sUtrArthaH // tatraivamabhiniSkAmati yadabhUttadAha-yadivA yaduktaM sarvaM parityajyAbhiniSkrAnta' iti, tatra kIdRk / tat tyajyamAnamAsIditsAha|| kolAhalagabhUtaM AsI mihilAe pavvayaMtaMmi / taiyA rAyarisimmi namimmi abhinikkhamaMtami // 5 // vyAkhyA-kolAhalA-vilapitA''kranditAdikalakalaH kolAhala eva kolAhalakaH sa bhUta iti-jAto yasmiMstat / kolAhalakabhUtam AhitAderAkRtigaNatvAnniSThAntasya paranipAtaH, yadivA bhUtazabda upamArthaH, tataH-kolAhalakabhUtamiti kolAhalakarUpatAmivApannaM hA tAta! mAtarityAdikalakalAkulitatayA 'AsIt abhUt mithilAyAM, sarva gRha For Personal & Private Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAdhya.9 uttarAdhya. 6 vihArArAmAdIti prakramaH, ka sati ?-'pravrajati' pravrajyAmAdadAne 'tadA' tasmin kAle, rAjA cAsau rAjyAvasthA- namipranabRhadvRttiH mAzritya RSizca tatkAlApekSayA rAjarSiH, yadivA rAjyAvasthAyAmapi RSiriva RSiH-krodhAdiSaDUvargajayAt , tathA ca rAjanItiH-"kAmaH krodhastathA lobho, harSo mAno madastathA / SaDvargamutsRjedenaM, tasmiMstyakte sukhI nRpH| 1307 // 8 // 1 // " tasmin 'namau' naminAni, 'abhiniSkrAmati' gRhAt kaSAyAdibhyo vA nirgacchatIti sUtrArthaH // puna-2 ratrAntare yadabhUttadAha anbhuTiyaM rAyarisiM, pavvajAThANamuttamaM / sakko mAhaNasveNaM, imaM vayaNamabbavI // 6 // | vyAkhyA-'abhyutthitam' abhyudyataM 'rAjarSi' prAgvat pravrajyaiva sthAnaM tiSThanti samyagdarzanAdayo guNA asminniti kRtvA pravrajyAsthAnaM, pratIti zeSaH, 'uttama pradhAnaM, subbyatyayena saptamyarthe vA dvitIyA, tataHpravrajyAsthAna uttama | 'abhyupagataM' tadviSayodyamavantaM 'zakraH' indro 'mAhanarUpeNa' brAhmaNaveSeNa, Agayeti zeSaH, tadA hi tasmin mahA tmani pravrajyAM grahItumanasi tadAzayaM parIkSitukAmaH khayamindra AjagAma, tataH sa 'idaM' vakSyamANam , ucyata iti / 6 vacanaM-vAkyam 'abravIt' uktavAniti sUtrArthaH // yaduktavAMstadAha // 307 // kiM nu bho aja mihilAe, kolaahlgsNkulaa| sucaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu a||7|| vyAkhyA-'kim' iti pariprazne 'nu' iti vitarke bho' ityAmantraNe adya' etasmin dine 'mithilAyAM' nagayoM kolA-IRI jyAM grahItumanasi tadA sUtrArthaH // yaduktavAlA dAruNA saddA, pAsApAlAyAM' nagayoM kolA-11 For Personal & Private Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambandhaH, | halakena - bahalakalakalAtmakena saGkulAH - vyAkulAH kolAhalakasaMkulAH 'zrUyante' ityAkarNyante 'zabdA' dhvanaya iti , te ca kadAcidvandivRndodIritA api syuH tannirAkaraNAyAha -- dArayanti janamanAMsIti dAruNAH - vila| pitA''kranditAdayaH, kva punaste ? - 'prAsAdeSu' saptabhUmAdiSu 'gRheSu' sAmAnyavezmasu, yadvA 'prAsAdo devatAnarendrANA'mitivacanAt prAsAdeSu devatAnarendrasambandhiSvAspadeSu 'gRheSu' taditareSu cazabdAtrikacatuSkacatvarAdiSu ceti | sUtrArthaH // tatazca - eyama nisAmittA, ukAraNacoio / tato NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 9 // vyAkhyA - 'enam ' anantaroktam 'artha' ityupacArAdarthAbhidhAyinaM dhvaniM 'nizamya' AkarNya hinoti - gamayati vivakSitamarthamiti hetu:, sa ca paJcAvayavavAkyarUpaH kAraNaM ca - anyathA'nupapattimAtraM tAbhyAM coditaH - preritaH hetu| kAraNacoditaH, kolAhalakasaGkalA dAruNAH zabdAH zrUyanta ityanena hi ubhayametat sUcitaM, tathAhi - anucitamidaM |bhavato'bhiniSkramaNamiti pratijJA, AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetuH prANavyaparopaNAdivaditi dRSTAntaH, | yadyadAkrandAdidAruNazabdahetustattaddharmArthino'nucitaM yathA prANavyaparopaNAdi, tathA cedaM bhavato'bhiniSkramaNamityupanayaH, tasmAdAkrandAdidAruNazabdAdihetutvAdanucitaM bhavato'bhiniSkramaNamiti nigamanamiti paJcAvayavaM vAkyamiha hetuH, zeSAvayavavivakSAvirahitaM tvAkrandAdidAruNazabdahetutvaM bhavadabhiniSkramaNAnucitatvaM vinA'nupapanna For Personal & Private Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. miti etAvanmAtraM kAraNam, anayostu pRthagupAdAnaM pratipAdyabhedataH sAdhanavAkyavaicitryasUcanArthaM, tathA cAha zrutake- namipravabRhaddhattiH valI-'katthavi paMcAvayavaM dasahA vA sabahA Na paDisiddhaM / Na ya puNa satvaM bhaNNai haMdI saviyAramakkhAyaM // 1 // " jyAdhya.9 tathA-"jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNatI katthatI udAharaNaM / Asajja u soyAraM heUvi kahiMci vottatvo // 2 // " // 308 // athavA'nvayavyatirekalakSaNo hetuH, upapattimAtraM tu dRSTAntAdirahitaM kAraNaM, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnAnAbA-2 dhaprakarSAt, anyatra hi nirupamasukhAsambhavAt nodAharaNamasti, dRSTAntazca prakRSTamatyAdijJAnAnAbAdhAH paramasukhino 6 munaya iti jJAnAnAbAdhaprakarSaH nirupamasukhatve heturucyate, tathA ca pUjyAH-"hetU aNugamavairegalakkhaNo sajjha-2 vtthupjjaato| AharaNaM dilaiMto kAraNamuvavattimattaM tu // 1 // " iha hi AkrandAdidAruNazabdahetutvameva hetuH, tassoktanyAyenAnvayAnvitatvAt, sati cAnvaye vyatirekasyApi sambhavAt, idameva cAnvayavyatirekavikalatayA vivakSitamupa/pattimAtraM kAraNam, evaM sarvatra kAraNabhAvanA kAryetyalaM prasaGgena, prakRtameva sUtramanutriyate, 'tataH' preraNA'nantaraM 2 'namiH' naminAmA rAjarSiH 'devendra' zakram 'idaM' vakSyamANam 'abravIt uktavAniti sUtrArthaH // kiM tduktvaanityaah| 1 kutrApi paJcAvayavaM dazadhA vA sarvathA na pratiSiddham / na ca punaH sarva bhaNyate handi savicAramAkhyAtam // 1 // jinavacanaM siddhameva bhaNyate kutracidudAharaNam / AsAdya tu zrotAraM heturapi kutracidvaktavyaH // 2 // 2 heturanugamavyatirekalakSaNaH sAdhyavastupayoyaH || AharaNaM dRSTAntaH kAraNamupapattimAtraM tu // 1 // CLERKARYA // 308 // KA For Personal & Private Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa mihilAe ceie vacche, sItacchAe maNorame / pattapupphaphalovete, bahUNaM bahuguNe satA // 10 // vyAkhyA-mithilAyAM puri cayanaM citiH-iha prastAvAt patrapuSpAdyupacayaH, tatra sAdhurityantataH prajJAderAkRtigaNatvAt khArthika'Ni caityam-udyAnaM tasmin, 'vacche'tti sUtratvAddhizabdalope vRkSaH zItA-zItalA chAyA yasya tacchItacchAyaM tasmin , manaH-cittaM ramate-dhRtimApnoti yasmin tanmanorama-manoramAbhidhAnaM tasmin, pa lAni pratItAni tairupetaM-yuktaM patra puSpaphalopetaM tasmin , 'bahUnAM prakramAt khagAdInAM, bahavo guNA yasmAttat tathA tasmin , ko'rthaH?-phalAdibhiH pracuropakArakAriNi 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // tatra kimityAha vAeNa hIramANaMmi, ceiyaMmi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kaMdati bho! khagA // 10 // vyAkhyA-vAtena' vAyunA 'hiyamANe' itastataH kSipyamANe, vAtazca tadA zakreNaiva kRta iti sampradAyaH, citiriheSTakAdicayaH, tatra sAdhuH-yogyazcityaH prAgvat , sa eva caityastasmin , kimuktaM bhavati ?-adhobaddhapIThike upari cocchritapatAke 'manorame' mano'bhiratiheto, vRkSa iti zeSa rahitA ata eva 'ArtAH' pIDitAH 'ete' pratyakSAH 'krandanti' AkrandazabdaM kurvanti 'bho' ityAmantraNe 'khagAH' pakSiNaH / iha ca kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyante ? iti yatkhajanajanAkrandanamuktaM tat khagakrandana1 sAkSAdAkRtigaNatvenAnukteH Jain Education initional For Personal & Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarA- bRhadAna prAyam , AtmA ca vRkSakalpaH, tattvato hi niyatakAlameva sahAvasthitatvena uttarakAlaM ca khakhagatigAmitayA drumA- namipranna|zritakhagopamA evAmI khajanAdayaH, uktaM hi-"yadvad drume mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvA''zrayaM hi nizi jyAdhya.9 yAnti punaH prabhAte / tadvajagatyasakRdeva kuTumbajIvAH, sarve sametya punareva dizo bhajante // 1 // " iti, tatazcA''- krandAdidAruNazabdahetutvaM hetutvenAbhidhIyamAnamasiddham , ete hi khajanAdayo vAteryamANadrumavizliSyatkhagA iva 4 khakhaprayojanahAnimevA''zaGkamAnAH krandanti, Aha ca-"AtmArtha sIdamAnaM khajanaparijano rauti hAhAravArtA,-18 bhAryA cAtmopabhogaM gRhavibhavasukhaM svaM ca yasyAzca kAryam / krandatyanyo'nyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA'nyastatra kiJcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 1 // " evaM cA''krandAdidAruNazabdAnAma-2 bhiniSkramaNahetukatvamasiddhaM, khaprayojanahetukatvAt teSAM, tathA ca bhavadukte hetukAraNe asiddhe evetyuktaM bhavatIti / sUtrArthaH // tatazca eyamahU~ nisAmittA, heukaarnncoio| tato Nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // ___ vyAkhyA-enamarthaM nizamya hetukAraNayoH anantarasUtrasUcitayozcoditaH-asiddho'yaM bhavadabhihito hetuH kAraNaM cetyanupapattyA preritaH hetukAraNacoditaH, tato nami rAjarSi devendraH 'idaM vakSyamANam abravIt iti sUtrArthaH // // 30 // kiM tadityAha For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ esa aggI a vAo a, eyaM Dajjhati mNdirN| bhagavaM! aMteuraMtaNaM, kIsa NaM nAvapikkhaha // 12 // KI vyAkhyA-'epa' iti pratyakSopalabhyamAnaH 'agnizca' vaizvAnaraH vAtazca' pavanastathA 'etaditi pratyakSaM 'dahyate' bhasma6 sAt kriyate, prakramAdvAteritenAgninaiva, 'mandira' vezma, bhavatsambandhIti zeSaH, bhagavanniti pUrvavad, 'anteurateNaM'ti hai antaHpurAbhimukhaM 'kIsatti kasmAt ? 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'nAvaprekSase' nAvalokase / iha ca yadyadAtmanaH svaM tattadrakSaNIyaM, yathA jJAnAdi, svaM cedaM bhavato'ntaHpuramityAdihetukAraNabhAvanA prAgvaditi sUtrArthaH // tatazca 'eyaM' | sUtraM (13) prAgvat // kimabravIt ? ityAha| suhaM vasAmo jIvAmo, jesi mo natthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhamANIe, na me Dajjhai kiMcaNaM // 14 // | vyAkhyA-'sukhaM' yathA bhavatyevaM 'vasAmaH' tiSThAmaH 'jIvAmaH' prANAn dhArayAmaH, yeSAM 'mo' ityasmAkaM 'nAsti' na vidyate 'kiJcana' vastujAtaM, yataH- eko'haM na ca me kazcit , khaparo vA'pi vidyate / yadeko jAyate jantumriyate'pyeka eva hi // 1 // " iti na kiJcidantaHpurAdi matsatkaM, yatazcaivamato 'mithilAyAm' asyAM puri dahyamAnAyAM hai na me dahyate 'kiJcana' khalpamapi, mithilAgrahaNaM tu na kevalamantaHpurAyeva na matsambandhi kintvanyadapi khajanajanAdi khasvakarmaphalabhujo hi jantavaH tathA tathA'smin bhrAmyantIti kimatra kasya svaM paraM ceti khyApanArthaM / tatazcAnena Jain Education A ional For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ namiprava bRhadvRttiH jyAdhya.9 uttarAdhya.|| prAguktahetorasiddhatvamuktam , tattvato jJAnAdivyatiriktasya sarvasyAkhakIyatvAdityAdicarcaH prAgvaditi sUtrArthaH // etadeva ca bhAvayitumAha cattaputtakalattassa, nivvAcArassa bhikkhunno| piyaM na vijaI kiMci, appiyaMpi na vijaha // 15 // // 310 // bahuM khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhunno| savvato vippamukkassa, egNtmnnupsso||16|| vyAkhyA-tyaktAH-parihatAH putrAzca-sutAH kalatrANi ca-dArA yena sa tathA tasya, ata eva 'nirvyApArasya' hai parihRtakRSipAzupAlyAdikriyasya 'bhikSoH' uktarUpasya 'priyam' iSTaM na vidyate' nAsti 'kiJcid' alpamapi, 'apriya mapi' aniSTamapi na vidyate' nAsti, priyApriyavibhAgAstitve hi sati putrakalatratyAgaM na kuryAdeva, tayorevAtipratibandhaviSayatvAditi bhAvaH, etena yaduktaM-nAsti kiJcaneti tatsamarthitaM, tat khakIyatvaM hi putrAdyatyAgato'bhipvaGgataH syAt sa ca niSiddha iti, evamapi kathaM sukhena vasanaM jIvanaM vetyAha-'bahu' vipulaM 'khuH' avadhAraNe, bahveva 'muneH' tapakhinaH 'bhadraM' kalyANaM sukhaM vA 'anagArasya' 'bhikSoH' iti ca prAgvat, 'sarvataH' bAhyAdabhyantarAca, yadvAkhajanAt parijanAca 'vipramuktasya' iti pUrvavat , 'ekAntam' 'eko'hamityAdhuktarUpaikatvabhAvanAtmakam 'anupshytH'| paryAlocayata iti sUtradvayArthaH // punarapi 'eya' sUtraM prAgvat (17) pAgAraM kAraittA NaM, gopurahAlagANi ya / usmRlae sayagghI ya, tato gacchasi khttiyaa!||18|| SAGARCHCARECRUGSAX // 310 // Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int vyAkhyA - prakarSeNa maryAdayA ca kurvanti tamiti prAkArastaM - dhUlISTakAdiviracitaM 'kArayitvA' vidhApya 'gopurAhAlakAni ca tatra gobhiH pUryanta iti gopurANi - pratolIdvArANi, gopuragrahaNamargalA kapATopalakSaNam, aDhAlakAniprAkArakoSThako parivartIni AyodhanasthAnAni 'ussUlaya'tti khAtikA parabalapAtArthamuparicchAditagartA vA 'sayagdhI yatti zataM ghnantIti zatayaH, tAzca yatravizeSarUpAH, 'tataH' evaM sakalaM nirAkulIkRtya 'gacchasI'ti tivyatyayAgaccha, kSatAtrAyata iti kSatriyastatsambodhanaM he kSatriya !, hetUpalakSaNaM cedaM sa cAyaM yaH kSatriyaH sa purarakSAM pratyavahitaH, yathoditodayAdiH, kSatriyazca bhavAn, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // tataH 'eyaM ' (19 ) sUtraM prAgvat / - saddhaM NagariM kiccA, tavasaMvaramaggalaM / khaMtiM niuNapAgAraM tiguttaM duppadhaMsayaM // 20 // aj paramaM kiyA, jIvaM ca IriyaM sadA / dhidaM ca keyaNaM kiccA, sacceNaM parimaMthae // 21 // tavanArAyajutteNaM, bhettRNaM kammakaMcuaM / muNI vigayasaMgAmo bhavAo parimuccati // 22 // vyAkhyA- 'zraddhA' tattvarucirUpAmazeSaguNAdhAratayA 'nagarI' purIM 'kRtvA' hRdi vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi kRtvetyupalakSyate, argalAkapATaM tarhi kimityAha - tapaH - anazanAdi bAhyaM tatpradhAnaH saMvaraH- AzravanirodhalakSaNastapaH saMvarastaM, mithyAtvAdiduSTRnivArakatvena argalA - parighastatpradhAnaM kapATamapyargaletyuktaM, tato'rgalAm-arga| lAkapATaM kRtveti sambandhaH, prAkAraH ka ityAha- 'kSAMti' kSamAM nipuNamiva nipuNaM - zatrurakSaNaM prati zraddhAvirodhyanantAnu For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAdhya.9 uttarAdhya. bandhikopoparodhitayA 'prAkAraM' zAlaM, kRtyeti sambandhaH, upalakSaNaM caiSAM mAnAdinirodhinAM mArdavAdInAM, tisRbhiH- namipragnabRhadvRttiH aTTAlakocUlakazataghnIsaMsthAnIyAbhirmanoguptyAdibhirguptibhiH gusaM trigupta, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, prAkArasya vi-2 zeSaNaM, ata eva duHkhena pradhRSyate-parairabhibhUyata iti duSpradharSaH sa eva duSpradharSakastaM, paThanti ca-khaMti niuNaM pAgAraM // 311 // | tiguttiduppadhaMsayaMti, spaSTaM / itthaM yaduktaM 'prAkArAdIn kArayitve'ti tatprativacanamuktaM, samprati tu prAkArATTAlake pvavazyaM yoddhavyaM, taca satsu praharaNAdiSu pratividheye ca vairiNi sambhavatyata Aha-'dhanuH' kodaNDaM 'parAkrama' jIvavIryollAsarUpamutsAhaM kRtvA 'jIvAM ca' pratyaJcAM ca 'IryAm' IryAsamitimupalakSaNatvAcchepasamitIzca 'sadA' sarvakAlaM, tadvirahitasya jIvavIryasyApyakiJcitkaratvAt , 'dhRtiM ca' dharmAbhiratirUpAM 'ketanaM' zRGgamayadhanurmadhye kASThamayamuSTikA tmakaM, nanu tadupari nAyunA nivadhyate idaM tu kena bandhanIyamityAha-'satyena' manaHsatyAdinA 'palimaMthae'tti banIyAt, 1 tataH kimityAha-'tapaH' pavidhamAntaraM parigRhyate, tadeva karma pratyabhibheditayA 'nArAcaH' ayomayo bANastadyuktena prakra-13 mAt dhanuSA, bhittvA' vidArya karma-jJAnAvaraNAdi kaJcaka iva karmakaJcakastaM, iha karmakacakagrahaNenaivAtmaivoddhato vairItyuktaM bhavati, vakSyati ca-"appA mittamamittaM ca, duppaTTiyasupaTTiya'nti, karmaNastu kaJcakatvaM tdgtmithyaatvaadiprkRtyudyv-|||311|| |rtinaH zraddhAnagaramuparundhata Atmano darnivAratvAta . 'muniH'prAgvata . karmabhede jeyasya jitatvAt vigataH saGgrAmo yasya yasmAdveti vigatasaGgrAmaH-uparatAyadhinaH san , bhavantyasmin zArIramAnasAni duHkhAnIti bhavaH-saMsArastasmAt parimu-|| For Personal & Private Use Only miaw.jainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ cyate, etena ca yaduktaM-'prAkAraM kArayitve tyAdi, tatsiddhasAdhanam , itthaM zraddhAnagararakSaNAbhidhAnAt bhavatazca tattvatastadavijJateti coktaM bhavati, na ca bhavadabhimataprAkArAdikaraNe sakalazArIramAnasaklezaviyuktilakSaNA muktiravApyate, itastu tadavAptirapIti sUtratrayArthaH // evaM ca tenokte 'eya' 23 sUtraM prAgvat / pAsAe kArahattA NaM, vaGkamANagihANi ya / vAlaggapoiyAo ya, tao gacchasi khattiyA! // 24 // A vyAkhyA-prasIdanti nRNAM nayanamanAMsi yeSu te prAsAdAstAn uktarUpAn 'varddhamAnagRhANi ca' anekadhA vAstuvi dyA'bhihitAni 'vAlaggapoiyAto yatti dezIpadaM valabhIvAcakaM, tato valabhIzca kArayitvA, anye tvAkAzataDAgamadhyasthitaM kSulakaprAsAdameva 'vAlaggapoiyA yatti dezIpadAbhidheyamAhuH, tatastAzca krIDAsthAnabhUtAH kArayitvA, tato'nantaraM gaccha kSatriya ! / etena ca yaH prekSAvAn sa sati sAmarthe prAsAdAdi kArayitA yathA brahmadattAdiH, prekSAvAMzca sati sAmarthe bhavAn , ityAdihetukAraNayoH sUcanamakArIti suutraarthH||evN ca zakreNokte 'eya' 25 sUtraM praagvt| saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNaMI gharaM / jattheva gaMtumicchejA, tattha kuvija sAsayaM // 26 // | vyAkhyA-saMzItiH saMzayaH-idamitthaM bhaviSyati navetyubhayAMzAvalambanaH pratyayastaM, 'khaluH' evakArArthaH, tataH saMzayameva sa kurute-yathA mama kadAcidgamanaM bhaviSyatIti, yo mArge kurute gRhaM, gamananizcaye tatkaraNAyogAd, ahaM tu na saMzayita ityAzayaH, samyagadarzanAdInAM muktiM pratyavandhyahetutvena mayA nizcitatvAdavAptatvAcaM, yadi nAma For Personal & Private Use Only IIM ainelibrary.org
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAdhya.. uttarAdhya. na saMzayitastathApi kimihaiva gRhaM na kuruSe ? ata Aha-'yatraiva' vivakSitapradeze 'gantuM' yAtum 'icchet' abhilapet / namipratra 'tatya'tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya tatraiva-jigamiSitapradeze 'kurvIta' vidadhIta khasya-Atmana Azrayo vezma hai| bRhadvRttiH khAzrayastaM, yadvA zAzvataM-nityaM, prakramAdgRhameva, tato'yamarthaH-idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyameva, yatra tu | // 312 // jigamiSitamasmAbhistat muktipadaM, tadAzrayavidhAne ca pravRttA eva vayaM, tatastatkaraNe pravRttatvAtkathaM prekSAvattvakSatiH1, hai tathA ca yaH prekSAvAnityAdyapi tattvataH siddhasAdhanatayaivAvasthitamiti sUtrArthaH // tataH punarapi 'eya' (27) sUtraM prAgvat / | Amose lomahAre ya, gaMThibhee ya takare / Nagarassa khemaM kAUNaM, tato gacchasi khattiyA ! // 28 // haivyAkhyA-A-samantAt muSNanti-stainyaM kurvantItyAmoSAstAn , lomAni-romANi haranti-apanayanti prANinAM hai| ye te lomahArAH, kimuktaM bhavati ?-atinistriMzatayA AtmavighAtAzaGkayA ca prANAn vihatyaiva tataH sarvakhamapaha ranti, tathA ca vRddhAH-lomahArAH prANahArA iti, tAMzca, granthi-dravyasambandhinaM bhindanti-ghurgharakadvikartikAdinA ravidArayantIti pranthibhedAstAn , cazabdo bhinnakramaH, tatastadeva kurvantIti taskarAH-sarvakAlaM caurykaarinnstaaN-||||312|| ca, yata AhurvaiyAkaraNAH-'tadvRhatoH karapatyozcauradevatayoH suT talopazca' (6-1-157 vArttike ) iha cotsAchAyeti gamyate 'pravizya piNDI' mityuktau bhakSayetivat , yadvA saptamyeveyaM babarthe caikavacanaM, tatazcAmoSAdiSUpatApa KUUSAASASUS*** Jain Educational For Personal & Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ CLICRO kAriSu satsu 'nagarasya' purasya 'kSemaM' susthaM 'kRtvA' vidhAya 'tataH' tadanantaraM gaccha kSatriya !, etenApi yaH sadharmA / / nRpatiH sa ihAdharmakArinigrahakRt , yathA bharatAdiH, sadharmanRpatizca bhavAnityAdihetukAraNasUcanA kRtaiveti sUtrArthaH // itthaM zakrokto 'eya' 29 sUtraM prAgvat / asaI tu maNussehi, micchAdaMDo pauMjai / akAriNo'ttha bajjhaMti, muccaI kArao jnno||30|| vyAkhyA-'asakRd' anekadhA, 'tuH' evakArArthaH, tatazcAsakRdeva 'manuSyaiH' manujaiH 'mithyA' vyalIkaH, kimuktaM |bhavati ?-anaparAdhiSvajJAnAhaGkArAdihetubhiraparAdhiSviva daNDanaMdaNDaH-dezatyAgazarIranigrahAdiH 'prayujyate' vyApA yete, kathamidamityAha-'akAriNaH' AmoSAdhavidhAyinaH 'atra' ityasmin pratyakSata upalabhyamAne manuSyaloke 'badhyante' || nigaDAdibhirniyanyante 'mucyate' tyajyate 'kArakaH' vidhAyakaH, prakRtatvAdAmoSaNAdInAM, 'janaH' lokaH, tadanena yaduktaM || prAg-'AmoSakAdyutsAdanena nagarasya kSemaM kRtvA gaccheti, tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNasyApyazakyatvamuktaM, 3| yattu yaH sadharmetyAdi' sUcitaM, tatrAparijJAnato'naparAdhinAmapi daNDamAdadhatAM sadharmanRpatitvamapi tAvacintyamityasiddhatA hetoriti sUtrArthaH // 'eya' 31 sUtraM prAgvat, navaramiyatA svajanAntaHpurapurAdiprAsAdanRpatidharmaviSayaH kimasyAbhiSvaGgo'sti ? neti veti vimRzya samprati dveSAbhAvaM vivettumicchurvijigISutAmUlatvAt dveSasya tAmeva parIkSitukAmaH zakra idamuktavAn R E -% dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ namiprana // 313 // uttarAdhya. je kei patthivA tunbhaM, nAnamaMti nraahivaa!| vase te ThAvaittA NaM, tao gacchasi khttiyaa!||32|| vyAkhyA-ye kecit iti sAmastyopadarzakaM 'pArthivAH' bhUpAlAH, 'tubha'ti tubhyaM 'nAnamanti' na maryAdayA bRhadvRttiH pravIbhavanti, tubhyamiti ca namatiyoge'pi caturthIdarzanAt , 'mAtre pitre ca savitre ca namAmI'tyAdivadaduSTameva, paThyate ca-'tubha'ti, tatra ca taveti zeSavivakSayA SaSThI, 'narAhivA' ityatra akAro 'ikhadIrghA mitha' itilakSaNAt, hai tatazca he 'narAdhipa !' nRpate ! 'vaze' ityAtmAyattau 'tAni ti anAnamatpArthivAn 'sthApayitvA' nivezya kRtveti-12 yAvat , tato gaccha kSatriya ! / ihApi yo nRpatiH so'namatpArthivanamayitA, yathA bharatAdiH, ityAdihetukAraNe | arthataH AkSise iti sUtrArthaH // evaM tu surapatinokte 'eya' 33 sUtraM prAgvat / ___ jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / egaM jiNeja appANaM, esa se paramo jao // 34 // appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa vjjho| appANameva appANaM, jiNittA sahamehati // 35 / / ___ paMciMdiyANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lohaM ca / dujayaM ceva appANaM, sabvamappe jie jitaM // 36 // . vyAkhyA-'ya' ityanuddiSTanirdeze 'sahasraM dazazatAtmakaM sahasrANAM prakramAt subhaTasambandhinAM 'saGgrAme' yuddhe | hai 'durjaye' durApaparaparibhave 'jayed' 'abhibhavet , sambhAvane liT, 'ekam' advitIyaM 'jayet' yadi kathaJcijIvavIryollAsa to'bhibhavet , kam ?-'AtmAnaM' svaM, durAcArapravRttamiti gamyate, 'eSaH' anantaroktaH 'se' iti tasya jetuH subhaTadaza SRCAMERA 3 // R For Personal & Private Use Only dan Education International ainelibrary.org
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ cont -ALMORA zatasahasrajayAt 'paramaH' prakRSTaH 'jayaH' pareSAmabhibhavaH, tadanenA''tmana evAtidurjayatvamuktaM, tathA ca-'appANameva'tti tRtIyArthe dvitIyA, tatazcA''tmanaiva saha 'yudhyakha' saGgrAmaM kuru, yadvA yuddherantarbhAvitaNyarthatvAt yudhyakheti yo yasva, kam ?-AtmAnaM, ihApyAtmanaiva saheti zeSaH, kiM ?, na kiJcidityarthaH, 'te' tava 'yuddhena' saGgrAmeNa, 'bAhyata' iti bAhyaM pArthivAdikamAzritya, yadivA bAhyata iti tRtIyAthai tasiH, tato bAhyena yuddheneti sambadhyate, evaM ca / / appANameva'tti AtmanaivAnyavyatiriktenA''tmAnaM svaM 'jaittati jitvA 'sukham' aikAntikAtyantikamuktisukhAtmakam 'edhate' ityanekArthatvAddhAtUnAM prApnoti, athavA 'suhamehae'tti zubhaM-puNyamedhate-antarbhAvitaNyarthatvAt vRddhiM nyti| kathamAtmanyeva jite sukhAvAptirityAha-'paJcendriyANi' zrotrAdIni 'krodhaH' kopaH 'mAnaH' ahaGkAraH 'mAyA' nikRtiH tathaiva 'lobhazca' gAyalakSaNaH 'durjayaH' durabhibhavaH, 'caH samuccaye, 'evaM' iti pUraNe, atati-satataM gacchati tAni tAnyadhyavasAyasthAnAntarANIti vyutpatteH AtmA-manaH, sarvatra ca sUtratvAt napA nirdezaH, 'sarvam' azeSamindriyAdi, upalakSaNatvAnmithyAtvAdi ca, 'Atmani' jIve 'jite' abhibhUte 'jita'miti abhibhUtameva / nanu manasi jite / jitAnyevendriyAdInIti kiM pRthaka tajayAbhidhAnena ?, satyaM, tathApi pratyekaM durjayatvakhyApanAya pRthagupanyAsa ityadoSaH, yadvA-'dujayaM ceva appANaM ti cakAro hetvarthaH, "evaH' avadhAraNe bhinnakramazca AtmazabdAdanantaraM draSTavyaH, 1 napuMsakatvenetyarthaH For Personal & Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - uttarAdhya. -- bRhadvRttiH / // 314 // ROCOCCASGAONLUC0AM tatazca-yasmAd 'Atmaiva' jIva eva durjayaH tataH sarvamindriyAdyAtmani jite jitam , anena cendriyAdInAmeva duHkhahetu- namipranatvAttajayataH sukhaprAptiH samarthitA bhavati / evaM ca phalopadarzanadvAreNaivaMvidhaiva vijigISutA zreyasItyAcaSTe, tatazca / / jyAdhya.9 yo nRpatirityAdyapi tattvato vijigISutvadarzanAt siddhasAdhanatayA pratyuktamiti sUtrArthaH // bhUyo'pi-'eya' 37 sUtraM / prAgvat / navaramanantaraparIkSAto dveSo'pyanena parihRta iti nizcitya jinapraNItadharma prati sthairya parIkSitukAmaH zaka , idamavocat jaittA viule janne, bhoittA samaNamAhaNe / daccA bhocA ya jahAya, tato gacchasi khttiyaa!|| 39 // | vyAkhyA-'jaitta'tti yAjayitvA 'vipulAn' vistIrNAn 'yajJAn' yAgAn 'bhojayitvA' abhyavahArya zramaNAzva-nirgranthAdayo brAhmaNAzca-dvijAH zramaNabrAhmaNAstAn, 'dattvA' dvijAdibhyo gobhUmisuvarNAdIn , muktvA ca manojJazabdAdIn iTvA ca rAjarSitvAvAptau khayaM yAgAn tato gaccha kSatriya !, anena yadyatprANiprItikaraM tattaddharmAya, yathA hiMsoparamAdi, prANiprItikarANi cAmUni yAgAdInItyAdihetukAraNe sUcite eveti sUtrArthaH // zakravacanAna-1 hai ntaram 'eya' 39 sUtraM prAgvat / // 314 // jo sahassaM sahassANaM mAse mAse gavaM de| tassAvi saMjamo seo. aditassavi kiMcaNaM // 40 // vyAkhyA-yaH 'sahasraM sahasrANAM' dazalakSAtmakaM mAse mAse 'gavAM' pratItAnAM 'dae'tti dadyAt, 'tasyApi' eva For Personal & Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhassa dAturyadi kathaJcicAritramohanIyakSayopazamena 'saMyamaH' AzrayAdiviramaNAtmakaH syAt tadA sa eva 'zreyAn / atizayaprazasyaH, kathaMbhUtasyApi ?-'adadato'pi' ayacchato'pi 'kiJcana' khalpamapi vastu, yadvA 'tassAvitti tasmAdapyuktarUpAhAturavadhitvena vivakSitAt, saMyacchati-prANihiMsAdibhyaH samyaguparamatIti sarvadhAtUnAM pacAdiSu / darzanAditi saMyamaH-saMyamavAn , sAdhurityarthaH, zreyAn' prazasyataraH, athavA tasyApi dAtuH prakramAt godAnadharmAt / saMyamaH' uktarUpaH zreyAn , zeSaM pUrvavat , godAnaM ceha yAgAdyupalakSaNam , atiprabhUtajanAcaritamityupAttam , evaM ca / saMyamasya prazasyataratvamabhidadhatA yAgAdInAM sAvadyatvamarthAdAveditaM, tathA ca yajJapraNetRbhiruktam-"SaT zatAni ra niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhitribhiH // 1 // " iyatpazuvadhe ca kathamasAvadyatA nAma ?, tathA dAnAnyapyazanAdiviSayANi dharmopakaraNagocarANi ca dharmAya varNyante, yata Aha-"azanAdIni dAnAni, dharmopakaraNAni ca / sAdhubhyaH sAdhuyogyAni, deyAni vidhinA budhaiH // 1 // " zeSANi tu suvarNagobhU| myAdIni prANyupamardahetutayA sAvadyAnyeva, bhogAnAM tu sAvadyatvaM suprasiddhaM / tathA ca prANiprItikaratvAdityasiddho hetuH, prayogazca-yatsAvadhaM na tata prANiprItikaraM, yathA hiMsAdi.sAvadhAni ca yAgAdIni iti sUtrArthaH // 'eyama? 5/41 sUtraM prAgvat / navamitthaM jinadharmasthairyamavadhArya pravrajyAM prati dRDho'yamuta neti parIkSaNArtha zakra idamavAdIt ghorAsamaM caittA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharao, bhavAhi maNuyAhivA ! // 42 // For Personal & Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvattiH jyAdhya.9 // 315 // MOREXXXMMS vyAkhyA-'ghoraH' atyantaduranucaraH, sa cAsAvAzramazca AGiti-khaparaprayojanAbhivyAptyA zrAmyanti-khedamanu- namipravabhavantyasminnitikRtvA ghorAzramo-gArhasthyaM, tasyaivAlpasattvairduSkaratvAt , yata AhuH-"gRhAzramasamo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIbAH pAkhaNDamAzritAH // 1 // " taM 'tyaklA' apahAya 'jahittA NaM'ti kvacit | pAThaH, tatra ca hitvA-'anyat' etadvyatiriktaM kRSipAzupAlyAdi azaktakAtarajanAtininditaM 'prArthayase' abhilaSasi, |Azrama' pravrajyAlakSaNaM, nedaM klIvasattvAnucaritaM bhavAdRzAnAmucitamityabhiprAyaH / tarhi kimucitamityAha-'iha' | asminneva gRhAzrame, sthita iti gamyate, poSaM-dharmapuSTiM dhatta iti poSadhaH-aSTamyAditithiSu vratavizeSaH, tatra rataH|AsaktaH poSadharataH 'bhavAhitti bhava, aNuvratAdhupalakSaNametad, asyaiva copAdAnaM poSadhadineSvavazyaMbhAvatastapo'nu-|| ThAnakhyApakaM, yata Aha AsasenaH-"sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paJcadazyAM ca, niyataM poSadhaM| vased // 1 // " iti 'manujAdhipa !' nRpate ! / atra ca ghorapadena heturAkSiptaH, tathAhi-yadyad ghoraM tattad dharmA|rthinA'nuSTheyaM, yathA'nazanAdi, tathA cAyaM gRhAzramaH, zeSametadanusArato'bhyUhyamiti sUtrArthaH // tatazca-'eya' sUtraM / // 43 // praagvt|maase mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjai / na so sukkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // vyAkhyA-mAse mAse' iti vIpsAyAM dvivacanaM, 'tuH' ihottaratra caivakArArthaH, tatazca mAse mAsa eva, na tvekasmi // 315 // For Personal & Private Use Only Tww.jainelibrary.org
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ neva mAse'rdhamAsAdo veti, 'yaH kazcid 'vAlaH' avivekaH 'kuzAgreNaiva' tRNavizeSaprAntena bhuGkte, etaduktaM bhavati6 yAvat kuzAgre'vatiSThate tAvadevAbhyavaharati nAto'dhikam , athavA kuzAgreNeti jAtAvekavacanaM, tRtIyA tu odane-18 nAsau bhuta ityAdivat sAdhakatamatvenAbhyavahiyamANatve'pi vivakSitatvAt , 'na' iti niSedhe 'sa' iti yaH kuzA-18 le sa evaMvidhakaSTAnuSThAyyapi suSTu-zobhanaH sarvasAvadyaviratirUpatvAdAGiti-abhivyAyA khyAtaH-tIrthakarAdAdibhiH kathitaH khAkhyAtaH tathAvidho dharmo yasya so'yaM khAkhyAtadharmA tasya, cAritriNa ityarthaH, 'kalA' bhAgam / arghati' arhati, 'SoDazI' poDazapUraNAmityuktaM bhavati, kiM punastulyo'dhiko vA ?, SoDazAMzasamo'pi na bhavati, tato yaduktam-'yadyad ghoraM tattaddharmArthinA'nuSTheyamanazanAdivaditi, atra ghoratvAdityanaikAntiko hetuH, ghorasyApi / khAkhyAtadharmasyaiva dharmArthinA'nuSTheyatvAd , anyasya tvAtmavighAtAdivat , anyathAtvAt , prayogazcAtra-yat khAkhyA-1 tadharmarUpaM na bhavati ghoramapi na taddharmArthinA'nuSTheyaM, yathA''tmavadhAdiH, tathA ca gRhAzramaH, tadrUpatvaM cAsya sAvadya-8 tvAdisAvadityalaM prasaGgena / zeSa prAgvaditi sUtrArthaH // 'eya'45 sUtraM prAgvat / navaraM yatidharme dRDho'yamiti nizcitya duranto'yamabhiSvaGga iti tadabhAvaM parIkSitamapi punaH parIkSitumidamindra uvAca|| hiraNaM suvaNaM maNimotaM, kaMsaM dUsaM ca vAhaNaM / kosaM ca vaDDaittA NaM, tao gacchasi khattiyA! // 46 // vyAkhyA-'hiraNyaM' varNa 'suvarNa' zobhanavarNa' viziSTavarNikamityarthaH, yadvA hiraNyaM-ghaTitavarNamitarattu suvarNa, JainEducation For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. maNayazca-indranIlAdayo muktAzca-mauktikAni maNimuktaM, tathA 'kAsya' kAMsyabhAjanAdi 'dUSyaM' vastrANi, 'caH' khagatA- namitra nekabhedasaMsUcakaH, 'vAhanaM' rathAzvAdi, paThanti ca-'savAhaNaM'ti saha vAhanairvartata iti savAhanaM hiraNyAdIti sambandhaH, bRhadvRttiH jyAdhya,9 'koSa' bhANDAgAraM carmalatAdyanekavasturUpaM 'vaDAvaittA gaMti vRddhi prApayya tataH samastavastuviSayecchAparipUrtI gaccha // 316 // kSatriya !, ayamAzayaH-yaH sAkAko nAsau dharmAnuSThAnayogyo bhavati, yathA mammaNavaNika, sAkAGkSazca bhavAn , AkAjhaNIyahiraNyAdivastvaparipUrtaH, tathAvidhadramakavaditi / zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // tataH 'eyaM' 47 sUtraM prAgvat / suvaNNa rUppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asNkhyaa| narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA arNatayA // 48 // puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDipunnaM nAlamegassa, ii vijA tavaM care // 49 // I] vyAkhyA-suvarNa carUpyaM ca suvarNarupyamiti samAhArastasya, 'tuH' pUraNe, yadvA''SetvAdvibhaktilopaH, tuzabdaH samucca-8 ye, tataH svarNasya rUpyasya ca parvatA iva parvatAH-parvatapramANAHrAzayo 'bhavanti' bhaveyuH, parvatapramANatve'pi ca laghuparvatapramANA eva syurata Aha-'siyA hutti syAt-kadAcit , huravadhAraNe bhinnakramazca, tataH 'kailAsasamA' eva kailaasprvt-8||31|| tulyA eva, na tvanyalaghuparvatapramANAH, te'pi 'asaGkhyakAH' saGgyAvirahitAH, na tu dvitrA eva, narasya lubdhasya, upalalakSaNatvAt striyAH paNDakasya vA, na taiH kailAzasamairapi suvarNarUpyaparvataiH 'kiJcidapi' alpamapi paritopotpAdana prati | SCANCHALCROGRAMMASSAAS dain Education For Personal & Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ papApA 13 kriyata iti zeSaH, paThyate ca-'na teNaM'ti atra ca sUtratvAdvacanavyatyayaH, kutaH punaridamityAha-'icchA' abhilASaH 'hu riti yasmAdAkAzena samA-tulyA AkAzasamA 'anantikA' antarahitA, tathA caitadanuvAdI vAcakaH-"na tussttirih| zatAjantorna sahasrAnna koTitaH / na rAjyAnnaiva devatvAnnendratvAdapi vidyate // 1 // " kiM suvarNarUpye kevale evaM necchAparipataye ityAzajhyAha-'pRthvI' mahI 'zAlayaH' lohitazAlyAdayaH 'yavAH' pratItAH, 'caH' zeSadhAnyasamaccayArthaH 'evaH' avadhAraNe sa ca bhinnakramo netyasyAnantaraM yokSyate, 'hiraNyaM' suvarNa, tAmrAdyupalakSaNametat , 'pazubhiH' gavA-1 vAdibhiH 'saha' sArdhe 'pratipUrNa' samastaM, paThanti ca-'satvaM taMti sarvam-azeSa, na tu kiyadeva tat-pRthivyAdi / 'na' iti naiva 'alaM' samartha, prakramAdicchAparipUrtaye 'ekasya' advitIyasya, jantoriti gamyate, 'iti' etat zloka dvayoktaM 'vija'tti sUtratvAd viditvA, yadvA 'itI'tyasmAddhetoH 'vidvAn' paNDitaH 'tapaH' dvAdazavidhaM 'caret' Aseveta, ? satata eva niHspRhatayecchAparipUrtisambhavAditibhAvaH / anena ca santoSa eva nirAkAsatAyAM hetuH, na tu hiraNyA- divardhanamityuktaM, tathA ca hiraNyAdi vardhayitvetyatra yadanumAnamuktaM, tatra sAkAGkSatvalakSaNo heturasiddhaH, na cAkAGkSaNI-1 yavastvaparipUrtastasya siddhatvaM, santuSTatayA mamA''kAGkSaNIyavastuna evAbhAvAditi sUtrArthaH / / bhUyo'pi 'eyaM' 50 sUtraM prAgvat / navaramavidyamAnaviSayeSu viSayavAJchAvinivRtto'yamiti nizcitya satsu teSvabhiSvaGgo'sti uta na veti vivecayitumindra uvAca For Personal & Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 317 // accheragamanbhudae, bhoe jahittu patthivA ! / asaMte kAme patthesi, saMkappeNa vihammasi // 51 // namipranavyAkhyA-'accheragati Azcarya vartate, yat tvamevaMvidho'pi 'abbhudae'tti adbhutakAn AzcaryarUpAn 'bhogAn' jyAdhya.9 kAmAn 'jahAsi' tyajasi, paThyate ca-'cayasitti, 'pArthiva !' pRthivIpate !, pAThAntaratazca kSatriya !, athavA 'abbhuyae'tti abhyudaye, tatazca yadabhyudaye'pi bhogAMstvaM jahAsi tadAzcarya vartate, tathA tattyAgatazca 'asataH' avi-2 dyamAnAn kAmAn 'prArthayase' abhilapasi yattadapyAzcaryamiti sambandhaH, athavA'dhikastavAtra doSaH, 'saGkalpena' utta|rottarAprAptabhogAbhilASarUpeNa vikalpena 'vihanyase' vividhaM vAdhyase, evaMvidhasaGkalpasyAparyavasitatvAd, uktaM hi "amISAM sthUlasUkSmANAmindriyArthavidhAyinAm / zakrAdayo'pi no tRpti, vizeSANAmupAgatAH // 1 // " yadvA / 'accheragamabhudae'tti makAro'lAkSaNikaH, tatazca-AzcaryAdbhutayorekArthatve'pyupAdAnamatizayakhyApanArtham-atizayAdbhutAn bhogAn jahAsi pArthiva ! asatazca kAmAn prArthayasi yattatsaGkalpenaiva uktarUpeNa vihanyase-bAdhyase, kathaM hai| hyanyathA vivekinastavaitat sambhavet ? / anena ca yaH sadviveko nAsau prAptAn viSayAnaprAptAkAGkhyA pariharati, yathA / brahmadattacakravartyAdiH, sadvivekazca bhavAnityAdinItyA hetukAraNe sUcite iti sUtrArthaH // tadanu 'eya' 52 sUtraM prAgvat / - // 317 // salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisopamA / kAme patthemANA, akAmA jaMti duggaI / / 53 // vyAkhyA-zalati-dehAntazcalatIti zalya-zarIrAntaHpraviSTaM tomarAdi zalyamiva zalyaM, ke te?-kAmyamAnatvAt For Personal & Private Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmAH - manojJazabdAdayaH, yathA hi zalyamantazcaladvividhavAdhAvidhAyi tathaite'pi tattvata eSAmapi sadA bAdhAvidhAyitvAt, tathA veveSTi - vyApnotIti viSaM tAlapuTAdi, viSamiva viSaM kAmAH, yathaiva hi tadupabhujyamAnaM madhuramityApAtasundaramivA''bhAti, atha ca pariNatAvatidAruNamevamete'pi kAmAH, tathA kAmAH Asyo - daMSTrAstAsu viSamasyetyAzIviSastadupamAH, yathA hyayamajJairavalokyamAnaH sphuranmaNiphaNAbhUSita iti zobhana iva vibhAvyate, sparzanAdibhiranubhUyamAnazca vinAzAyaiva bhavati tathaite'pi kAmAH, kiM ca - kAmAn 'prArthayamAnA' abhilaSanto'pizabdasya luptanirdiSTa - tvAt prArthayamAnA api 'akAmA' iSyamANakAmAbhAvAt 'yAnti' gacchanti 'durgatiM' duSTAM narakAdigatiM, tadanena na kevalaM | zalyAdivadanubhUyamAnA evAmI dopakAriNaH, kintu prArthyamAnA apItyuktaM bhavati / tathA ca - ' yaH sadviveko nAsau | prAptamaprApta kAGkSayA' ityAdau sadvivekatvamanaikAntiko hetuH, na hyayamekAntaH yathA prAptamaprAptArthe na parihiyate, prApta| syApyapAyahetoH taduccheda kAprAtyarthaM vivekibhiH parihiyamANatvAd, anabhyupagatopAlambhazcAyaM, mumukSUNAM kvacidAkAGkSAyA evAsambhavAt uktaM hi - 'mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisattamaH' iti sUtrArthaH // kathaM punaH kAmAn prArthayamAnA durgatiM yAnti ?, ata Aha-- ahe vaya koheNaM, mANeNaM ahamA gaI / mAyA gaipaDigdhAo, lohAo duhao bhayaM // 54 // vyAkhyA- 'adho' narakagatau 'vrajati' gacchati 'krodhena' kopena, 'mAnena' ahaGkAreNa 'adhamA' nIcA gatiH, bhava Jain Education Inemaronal For Personal & Private Use Only w
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - uttarAdhyatIti gamyate, 'mAya'tti suvyatyayAt 'mAyayA' paravaJcanAtmikayA gateH-prastAvAt sugateH pratighAto-vinAzo namipranagatipratighAto bhavati, 'lobhAd' gAddharyalakSaNAt 'duhato'tti dvidhA dviprakAram-aihikaM pAratrikaM ca bhaviSyati asmA jyAdhya.9 hAditi bhayaM-duHkhaM, tadAzaGkAtaH sAdhvasaM vA, kAmeSu hi prArthyamAneSvavazyaMbhAvI krodhAdisambhavaH, sa cedRg iti | // 31 // kathaM na tatprArthanAto durgatigamanamityabhiprAyaH / yadvA-sarvamapi yadindreNoktaM tat kaSAyAnupAtIti tadvipAkAnuva-| namidamiti sUtrArthaH // evaM bahubhirapyupAyaistamindraH kSobhayitumazaktaH kimakarodityAhaavaujhiUNa mAhaNaruvaM viuruviUNa iMdattaM / vaMdati abhitthuNaMto imAhi mahurAhi vaggUhiM // 55 // aho te Nijio koho, aho mANo parAio / aho te NirakiyA mAyA, aho lobho vsiiko||56|| aho te ajavaM sAhU, aho te sAhu ! maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttamA // 57 // 'avaujjhiya'tti apohya tyaktvA 'brAhmaNarUpaM dhigvarNaveSaM 'viuruviUNaM'ti vikRtya 'indratvam' uttaravaikriyarUpamindrasvabhAvaM 'vandate' anekArthatvAt praNamati abhiSTuvan' Abhimukhyena stutiM kurvan , 'AbhiH' anantaraM vakSyamANAbhiH / 'madhurAbhiH' zrutisukhAbhiH' 'vaggUhiti ArSatvAdvAgbhiH-vANIbhiH, tadyathA-'aho' iti vismaye 'te' iti tvayA | nitarAm-atizayena jitaH abhibhUtaH nirjitaH 'krodhaH' kopaH, yatastvamanamatpArthivavazIkaraNapreraNAyAmapi na kSubhita ityabhiprAyaH, tathA 'aho' 'te' tvayA 'mAnaH' ahamitipratyayahetuH 'parAjitaH' abhibhUtaH, yastvaM mandiraM || - - - - dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dahyate ityAdyukte'pi kathaM mayi jIvatIdamiti nAhaGgatiM kRtavAniti, tathA 'aho te Narakkiya'tti prAkRtatvAnnirAkRtA-apAstA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu prAkArAhAlakocchUlakAdiSu nikRtihetukeSvAmopakocchedanAdiSu ca na mano nihitavAn, tathA ca aho te lobho 'vazIkRta' iti niyatritaH, yastvaM hiraNyAdi varddhayitvA gaccheti sahetukamabhihito'pIcchAyA AkAzasamatvamevodAhRtavAn, ata eva aho 'te' tava 'Ajavam' RjutvaM 'sAdhu' zobhanam , aho te sAdhu 'mArdavaM' mRdutvam , aho te 'uttamA pradhAnA 'kSAntiH' kopopazamalakSaNA, aho te 'muktiH' nirlobhatA uttamA, vyatyayanirdezastvanAnupUrvyapi prarUpaNA'GgamitikRtveti sUtratrayArthaH // itthaM guNopavarNanadvAreNAbhiSTutya samprati 3 phalopadarzanadvAreNa stuvannAha| ihaM'si uttamo bhaMte !, peccA hohisi uttmo| loguttamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi nIrao // 8 // vyAkhyA-'iha' asmin janmani 'asi' bhavasi 'uttamaH'pradhAnaH, uttamaguNAnvitatvAt , 'bhaMte'tti pUjyAbhidhAna pretya' paraloke bhaviSyasi uttamaH, kathamityAha-lokasya-caturdazarajvAtmakasya 'uttamam' uparivarti lokottamam 'uttama' devalokAdyapekSayA pradhAnam , athavA 'logottamamuttamaMti makAro'lAkSaNikaH, tato lokasya loke vA uttamottamam-atizayapradhAnaM lokottamottama, tiSThatyasmin nAtaH paraM gacchatIti sthAnaM. kiM tadityAha-'siddhi' 8muktiM 'gacchasi'tti sUtratvAdgamiSyasi, nirgato rajasaH-karmaNa iti nIrajA iti suutraarthH|| upasaMhAramAha Jain Education in For Personal & Private Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ namiprava jyAdhya.9 evaM abhitthuNaMto rAyarisiM uttamAeN sddhaae| pAyAhiNaM kareMto puNo puNo vaMdatI sakko // 59 // uttarAdhya. vyAkhyA-evam' amunoktanyAyena abhiSTuvan 'rAjarSim' uktarUpaM, prakramAnnamim , 'uttamayA' pradhAnayA zraddhayA' bRhadvRttiH|| bhaktyA 'pAyAhiNa'nti pradakSiNAM 'kurvan' vidadhat punaH punaH 'vandate' praNamati 'zakraH' purandara iti sUtrArthaH // an||319||4ntr ca yat kRtavAMstadAha to vaMdiUNa pAe cakkaMkasalakkhie muNivarassa / AgAseNuppatio laliyacavalakuMDalatirIDI // 60 // vyAkhyA-'tataH' tadanantaraM, pAThAntaratazca 'sa' iti zako vanditvA 'pAdo' caraNau, cakraM cAGkuzazca pratItAveva, tatpradhAnAni lakSaNAni yayostau tathA, munivarasya naminAmna iti prakramaH, tata 'AkAzena' nabhasA uditi-Urva | | devalokAbhimukhaM patito gata utpatitaH, lalite ca te savilAsatayA capale ca caJcalatayA lalitacapale tathAvidhe kuNDale karNAbharaNe yasyAsau lalitacapalakuNDalaH, sa cAsau kirITI ca-mukuTavAn lalitacapalakuNDalakirITI iti | sUtrArthaH // sa evaMvidhaH khayamindreNAbhiSTrayamAnaH kimutkarSa manasyAptavAn uta netyAha NamI Namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio| caiUNa gehaM vaDadehI. sAmaNNe pjjvddio||61|| .. vyAkhyA-namirnamayati-bhAvataHpravIbhavantamAtmAnaM svatattvabhAvanayA vizeSataHpraguNayati, na tUsiktatAM nayati, tatkAlApekSayA laT, kathaMbhUtaH san ?-'sAkSAt' pratyakSatAmupagamya 'zakreNa' indreNa 'coito'tti preritaH 'tyaktvA' // 319 // For Personal & Private Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECENERAL apahAya 'gehaM' gRhaM 'vaidehI'tti sUtratvAdvidehA nAma janapadaH so'syAstIti videhI videhajanapadAdhipo, na tvanya || eva kazciditi bhAvaH, yadvA-videheSu bhavA vaidehI-mithilA purI, subbyatyayAttAM ca tyaktveti sambandhanIyaM, 'zrAmaNye zramaNabhAve 'payupasthitaH' udyataH, abhUditi zeSaH, yadvA-namirnamayati saMyama prati pravaNIkarotyAtmAnaM, kIdRzaH8||zakreNa preritaH, kathaM ?-sAkSAt khayaM, na tvanyapArthaprahitasandezakAdinA,zrAmaNye paryupasthitaH, na tu tatpreraNAto'pi dharma prati vipluto'bhUditibhAva iti sUtrArthaH // kimeSa evaivaMvidhaH ? utAnye'pItyAha evaM kariti saMbaddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu, jahA se NamirAyarisi // 62 // ttibemi 4] vyAkhyA-'evam' iti yathatena naminA nizcalatvaM kRtaM tathA'nye'pti kurvanti, upalakSaNatvAdakArpaH kariSyanti || ca, na tvayameva, nidarzanatayaivAsyopAttatvAt , kIdRzAH punaranye'pyevaM kurvanti ?-'sambuddhAH' mithyAtvApagamato'vagatajIvAjIvAditattvAH 'paNDitAH' sunizcitazAstrArthAH 'pravicakSaNAH' abhyAsAtizayataH kriyAM prati prAvINyavantaH, tathAvidhAzca santaH kiM vidadhati ?-'vinivartante' vizeSeNa tadAsevanAduparamanti, kebhyaH ?-'bhogesutti bhogebhyaH, kihai vat ?-yathA sa 'namiH' namirAjarSiH nizcalo bhUtvA tebhyo nivRtta iti, yadvopadezaparametat , yata evaM kurvanti sambuddhAH paNDitAH pravicakSaNAH, evamiti kathamityAha-bhogebhyo vinivartante, vizeSeNa-atyantanizcalatAlakSaNena nivartante bhogebhyo, yathAsa 'namiH'naminAmA rAjarSiH, tato bhavadbhirapyevaMvidhairitthameva vidheyamiti suutraarthH|| itiH' parisamAptau 'bravImi' iti pUrvavat / nayAzca prAgvaditi // iti zrIzAntyAcA0 muttarA0ziSya navamamadhyayanaM samAptamiti // For Personal & Private Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 320 // atha drumapatrakaM dazamamadhyayanam / // vyAkhyAtaM namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanam adhunA dazamamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane dharmacaraNaM prati niSkampatvamuktaM, taccAnuzAsanAdeva prAyo bhavati, na ca tadupamAM vinA spaSTamiti prathamataH upamAdvAreNAnuzAsanAbhidhAyakamidamadhyayanam anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAra catuSTaya mupadarzyate, yAvannAma niSpanna nikSepe drumapatrakamiti dvipadaM nAma, ato drumasya patrasya ca nikSepamAha nikkhevou dumaMmicaviho0 // 280 // jAga0 // 281 // dumayAunAmagoyaM veyaMto bhAvao dumo hoi / emeva ya pattassavi nikkhevo cauviho hoi // 282 // vyAkhyA- 'nikSepaH' nyAsaH 'tuH' pUraNe 'drume drumaviSayaH 'caturvidhaH' nAmAdiH, dvividho bhavati dravye Agamato (noAgamatazca sa trividhaH - jJazarIra bhavyazarIradrumastadyatiriktazca sa punastrividhaH - ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, dumAyurnAmagotraM vedayan bhAvato drumo bhavati, evameva ca patrasyApi caturvidho bhavati nikSepa iti / gAthAtrayAkSarArthaH // bhAvArthastu pUrvavat, anvarthanAmatAmarasyAdarzayannAha - dumapatvammaM ahAThaIe uvakkameNaM ca / ittha kayaM AiMmI to taM dumapattamajjhayaNaM // 283 // For Personal & Private Use Only drumapatraka madhyayanaM . 10 // 320 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-drumo-vRkSaH tasya parNa-patraM tenaupamyam-upamA, prakramAdAyuSaH, kena punarguNenaupamyamityAha-'yathAsthityA' khakAlaparipAkataH pAtarUpayA, tathA upakramaNaM-dIrghakAlabhAvinyAH sthiteH svalpakAlatA''pAdanamupakramaH, ko'rthaH -pAkAdArata eva vAtAdinA'vasthitivinAzanaM, tena cAtrAdhyayane 'kRtaM' vihitam 'Adau prathamaM yasmAt tataH drumapatramityadhyayanamidam , ucyate iti zeSaH iti gAthArthaH // yathA cAsya samutthAnaM tathA darzayaMstrayoviMzatisaGkhayaM gAthAkadambakamAhahU~ magahApuranayarAo vIreNa visajaNaM tu sIsANaM / sAlamahAsAlANaM piTrIcaMpaM ca AMgamaNaM // 284 // pavajA gAgilissa ya nANassa ya uppayA u tinnhNpi|aagmnnN caMpapuriM vIrassa avaMdaNaM tesiM // 285 // caMpAi puNNabhadaMmi ceie nAyao pahiakittI / AmaMteuM samaNe kahei bhayavaM mahAvIro // 286 // aTTavihakammamahaNassa tassa pagaIvisuddhalesassa / aTThAvae nagavare nisIhie niTiaTThassa // 287 // usabhassa bharahapiuNo telukkapayAsaniggayajasassa / jo AroDhuM vaMdai carimasarIro a so sAhU 288 sAhuM saMvAsei a asAhuM na kira saMvasAveI / aha siddhapavao so pAse veaDDasiharassa // 289 // carimasarIro sAhU Aruhai nagavaraM na annoti / evaM tu udAharaNaM kAsIa tahiM jiNavariMdo // 290 // For Personal & Private Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. // 32 // soUNa taM bhagavao gacchai tahi goamo phiakittii| Aruhai taM nagavaraM paDimAo vaMdai jiNANaM 291 . dumapatraka aha Agao sapariso saviDIe tahiM tu vesmnno|vNdittu ceiyAiM aha vaMdai goamaM bhayavaM // 29 // bRhaddhattiH madhyayanaM. aha puMDarIanAyaM kahei tahi goyamo pahiyakittI / dasamassa ya pAraNae pavAvesIa koDinnaM // 293 // tassa ya vesamaNassA parisAe suravaro pynnukmmo| taM puMDarIyanAyaM goyamakahiaM nisAmei // 294 // 3 ghittUNa puMDarIaM vagguvimANAoM so cuo sNto| tuMbavaNe dhaNagirissA ajjasunaMdAsuo jAo 295 * dinne koDinne yA sevAle ceva hoi taie ya / ikikassa ya tesiM parivAro paMca paMca sayA // 296 // heTillANa cautthaM majjhillANaM tu hoi chaTuM tu / aTTamamuvarillANaM AhAro tesimo hoi // 297 // kaMdAI saJcitto hiTillANaM tu hoi AhAro / bIANaM aJcitto taiANaM sukkasevAlo // 298 // | 18 taM pAsiUNa iDiM goyamarisiNo tao tivaggAvi / aNagArA pavaiA sapparivArA vigayamohA 299 / / // 32 // egassa khIrabhoaNaheU nANuppayA munneyvaa| egassa parisAdasaNeNa egassaya ya jiNaMmi // 300 // 4 kevaliparisaM tatto vaccaMtA goyameNa bhaNiA ya / iu eha vaMdaha jiNaM kayakiJca jiNeNa so bhaNio 301 For Personal & Private Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ soUNa taM arahao hiyaeNaM goyamo'vi ciMtei / nANaM me na upajjai bhaNio ya jiNeNa so tAhe 302 | cirasaMsaTTaM cirapariciaM ciramaNugayaM ca me jANa / dehassa ya bheyaMmi ya duNNivi tulA bhavissAmo 303 |jaha manne eamaTThe amhe jANAmu khINasaMsArA / taha manne eamaTTaM vimANavAsIvi jANaMti // 304 // jANagapucchaM pucchai arahA kira goyamaM pahiakittI / kiM devANaM vayaNaM gijjhaM Ato jiNavarANaM ? 305 soUNa taM bhagavao micchAyArassa so uvaTTAi / tannIsAe bhayavaM sIsANaM dei aNusiddhiM // 306 // vyAkhyA--etaccAkSarArthaM prati spaSTameva, navaraM magadhApuranagaraM - rAjagRhaM tasyaiva tatkAlApekSayA magadhAsu pradhAnapuratvAdavidyamAnakaratvAcca tathA 'NAyao pahiyakitti 'tti nAyakaH sakalajagat khAmI jJAta eva vA jJAtaka - udArakSatriyaH, nyAyato vA prathitA-sakalajagatpratyAkhyAtA kIrtiryasya sa tathA, prakRtyA -- khabhAvena vizuddhA - atyanta nirmalA | lezyA zuklalezyA yasya sa tathA, 'NisIhiya'tti niSidhyante - nirAkriyante asyAM karmANIti naiSedhikI - nirvANabhUmiH, 'kRtyalyuTo 'nyatrApi' ( pA- 3 - 3-113 ) ityapigrahaNabalAt lyuT niSThitArthasya - samAptasakalakRtyasya yadvA niSedhe| sakalakarmanirAkaraNalakSaNe bhavA naiSedhikI-muktigatistayA niSThitArtho yastasya RSabhasya - RSabhanAmnaH, sa cAnyo'pi | sambhavati ata Aha-- bharatapituriti, 'vandate' stauti prakramAnnaiSedhikIM pratimAM vA, tathA sAdhuM 'sa' miti bhRzaM vAsayati For Personal & Private Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 322 // saMvAsayati ko'rthaH ? - rAtriM divaM cAvasthApayati, no'sAdhuM saMharaNAdinA''nItamapi 'kila' iti parokSAptavAda - sUcakaH, 'atha' ityupanyAse siddhopalakSitaH parvataH siddhaparvataH 'tAsthyAttadvyapadeza' iti tadadhiSThAyakadevatA vizeSa evoktaH, yadvA tattIrthAnubhAva evAyaM yadasAdhostatrAvasthAnameva na sampadyate, tathA ca 'caramazarIraH sAdhuH ArohatItyatra padapracAreNeti gamyate, 'udAharaNaM' kathanaM 'kAsIa'tti akArSId, anena caivaMvidhadevapravAdotthAnakAraNamuktaM 'ghettUNa puMDarIyam' ityAdinA ca prasaGgAgataM vairasvAmijanmotaM, tathA 'taM pAsiUNa iDDi nti tAmiti - pratItAmeva | bhagavati jaGghAcAraNarUpalabdhirUpAM, tathA 'tivaggAvitti trayo vargA yeSAM te trivargAH, te'pi prakramAddinnakoNDinyazaivalinastrayo'pi, naiko dvau vetyapizabdArthaH, 'aNagAra' tti avidyamAnagRhAH, te ca tApasAdayo'pi syurata Aha-prakarSeNa brajitA - midhyAtvAdibhyo vinirgatAH pratrajitAH, tathA 'egassa khIrabhoyaNaheu' tti kSIrAnna bhojanameva vizuddhAdhyavasAyavizeSotpattinibandhanatayA hetuH - kAraNaM kSIrabhojanahetuH, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, tamAzrityeti zeSaH, 'NANuppaya'tti jJAnasyotpAdanamutpat 'sampadAditvAt kvip' ( pA0 3 - 3 - 94 ) jJAnotpat, tathA 'cirasaMsaTTa' nti ciraMprabhUtakAlaM saMsRSTaH - svakhAmyAdisambandhena sambaddho yastaM, 'ciraparicitaH ' sahavAsanAdinA sa pUrvo yastam, ubhayatra | vispaSTaM paTurvispaSTapaTuritivat saha supetyatra supeti yogavibhAgAt samAsaH, ciramanugatamabhiprAyAnuvartinamAtmAnamiti zeSaH, 'mametyAtmanirdezaH, tataH prabhUtamohanIyAcchAditatayA na te jJAnotpattirityabhiprAyaH 'dehasya tu' zarIrasya For Personal & Private Use Only drumapatraka madhyayanaM . 10 // 122 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhede' vinAze dvAvapyAvAM 'tulyau' muktipadaprAtyA samau 'bhaviSyAvaH' iti mA tvamadhRtiM kRthA iti bhAvaH, 'yathA' yena | prakAreNa yathA 'manne'tti ArpatvAt puruSavyatyayaH, tato manyase tvam enaM jJAnAvAptilakSaNam 'artha' vastu 'vayaM' jAnImaH | avabudhyAmahe, kiMviziSTAH santaH ? ityAha- kSINaH - punarbhavAbhAvataH saMsAro yeSAM te kSINasaMsArAH, tena prakAreNa tathA, vyavacchedaphalatvAt tathaiva, kimityAha - 'manne' tti prAgvat, manyase 'enamartham' anantaroktaM 'vimAnavAsino'pi ' devA 'jAnanti' avabudhyante, evaM ca yathA kSINasaMsArA jAnanti tathA vimAnavAsino'pi jAnantItyAzayavataH | kSINasaMsAriNAM ca parijJAnaM prati sAmyamabhimatamityaho taba vivekitetyupAlabdhaH / tathA 'jANagapucchaM' ti jJAyaka - | pRcchayA pRcchati, na hi tasya bhagavataH samastajJeyaviSayavijJAnacakSuSaH kvacidavijJAnamasti, kintu gautamaM pratibodhaya| nnityamupAlabhate, tathA yathA kim ? - dIvyanti - krIDanti devAH teSAM vacanaM vaco 'gijjhaM'ti prAyamupAdeyam, 'Ato' | ( granthAnaM 8000 ) tti ArpatvAdAhokhit, jinAnAM varAH - pradhAnAH jinavarAH ya utpannakevalAstIrthakRtasteSAM 1, tada| nenaikama smatparijJAnasya devaparijJAnasya ca sAmyApAdanam, aparaM tu sAmye satyapi 'dehassa ya bheyaMmI doNNivi tulA | bhavissAmo'tti asmadvacanataH zatazo'pi zrutAnna vinizcayamapi vihitavAn, devavacanAttu sakRdapyAkarNitAt tatheti | pratipadyASTApadaM prati prayAta ityaho te mohavijRmbhitamityuktaM bhavati / zrutvA tadupAlambhavaco bhagavataH sambandhi 'mi |cchAcArassa' tti ArSatvAnmithyAcArAd - uktarUpAdgamyamAnatvAt pratikramitum 'upatiSThati' udyacchati / 'tannizraye ti Jain Education Ira malth For Personal & Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ drumapatraka madhyayanaM. uttarAdhya. gautamanizrayA 'anuziSTiM shikssaam| etadbhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM piTThIcaMpA NAma NayarI, tattha sAlo rAyA, mahAsAlo juvarAyA, tesiM sAlamahAsAlANaM bhagiNI jasavatI, tIse piDharo bhattAro, bRhadvRttiH jasavatIe attato piDharaputto gAgalINAma kumaaro|ttth vaddhamANasAmI samosaDho subhUmibhAge ujANe,sAlo Niggato, // 323 // dhammaM succA bhaNati-jaMNavaraM mahAsAlaM rajje ThAvemi, so atigato, teNa Apucchito mahAsAlo bhaNati-ahaMpi saMsAra bhauviggo jahA tubbhe ihaM meDhIpamANaM tahA pavaiyassavi, tAhe gAgaliM kaMpillAto saddAveUNa paTTo baddho abhisitto daya rAyA jaato| tassa mAyA kaMpillapure Nayare diNNiliyA piDharassa, teNa tato saddAvito, so puNa tesiM do sibiyAto. kAreti, jAva te pacatiyA, sA bhagiNI samaNovAsiyA jAtA,tae NaM te samaNA hotagA, ekkArasa aMgAI ahijiyaa| 1 tasmin kAle tasmin samaye pRSThacampA nAma nagarI, tatra zAlo rAjA, mahAzAlo yuvarAjaH, tayoH zAlamahAzAlayorbhaginI yazasvatI, tasyAH piTharo bhartA, yazomatyA AtmajaH piTharaputraH gAgalinAmA kumAraH / tatra vardhamAnasvAmI samavasRtaH subhUmibhAge udyAne, zAlo nirgataH, dharma zrutvA bhaNati-yannavaraM mahAzAlaM rAjye sthApayAmi, so'tigataH, tenApRSTo mahAzAlo bhaNati-ahamapi saMsArabhayodvigno yathA yUyamatra meDhIpramANAH tathA pravrajitasyApi, tadA gAgaliM kAmpIlyAt zabdayitvA paTTo baddho'bhiSiktazca rAjA jAtaH / tasya mAtA kAmpIlyapure nagare dattA piTharAya, tena sakaH zabditaH, sa punastayoddhe zibike kArayati, yAvattau pravrajitau, sA bhaginI zramaNopAsikA jAtA, tatastau zramaNau jAto, ekAdazAGgAni adhItavantau / dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ | taMte NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bahiyA jaNavayavihAraM viharati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihaM NAma NayaraM, tattha sAmI samosaDho, tAhe sAmI puNo'vi Niggato caMpaM pahAvito, tAhe sAlamahAsAlA sAmiM ApucchaMti| amhe piTThIpaM vaccAmo jadi NAma tANa kovi bujjhejjA, sammattaM vA labhejjA, sAmIvi jANati - jahA tANi saMbu|jjhihiMti, tAhe sAmiNA goyamasAmI se biijjao diNNo, goyamasAmI piTTIcaMpaM gato, tattha samosaraNaM, gAgalI | piDharo jasavatI ya NiggayANi, bhagavaM dhammaM kahei, tANi dhammaM soUNa saMviggANi, tAdhe gAgalI bhaNati-jaM NavaraM ammApiyaro ApucchAmi, jeTThaputtaM ca raje Thavemi, tANi ApucchiyANi bhaNati - jai tumaM saMsArabhauciggo amhevi, tAdhe so puttaM rajje ThAvittA ammApitIhiM samaM pacaito, goyamasAmI tANi ghettUNa caMpaM vaJcai / tesiM sAlamahAsAlANaM 1 tataH zramaNo bhagavAn mahAvIro bahirjanapadavihAraM viharati / tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaraM tatra svAmI | samavasRtaH, tadA svAmI punarapi nirgatazcampAM pradhAvitaH, tadA zAlamahAzAlI svAminamA pRcchatAm AvAM pRSThacampAM vrajAvaH yadi nAma ko'pi | teSAM budhyeta, samyaktvaM vA labheta, svAmyapi jAnAti - yathA te saMbhotsyante, tadA svAminA gautamasvAmI tayordvitIyako dattaH, gautamasvAmI pRSThacampAM gataH, tatra samavasaraNaM, gAgalI piTharo yazomatI ca nirgatAH, bhagavAn dharmaM kathayati, te dharmaM zrutvA saMvignAH, tadA gAgalirbhaNati - yannavaraM mAtApitarAvApRcchAmi, jyeSThaM putraM ca rAjye sthApayAmi, tAvASpRSTau bhaNataH - yadi tvaM saMsArabhayodvigna AvAmapi, tadA sa putraM rAjye sthApayitvA mAtApitRbhyAM samaM pratrajitaH, gautamasvAmI tAn gRhItvA campAM vrajati / tayoH zAlamahAzAlayoH For Personal & Private Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. 5+ C dumapatrakamadhyayanaM. bRhadvRttiH // 324 // CASI- paMthaM vaccaMtANaM hariso jAo-jadhA saMsAraM uttAriyANi, evaM ca tesiM suheNaM ajjhavasANeNaM kevalaNANaM uppaNNaM, iyaresipi ciMtA jAyA-jahA eehiM amhe rajje ThAviyANi saMsArAto ya moiyANi, evaM citaMtANaM subheNaM ajjhavasANeNaM / tiNhapi kevalaNANaM uppaNNaM / evaM tANi uppaNNaNANANi caMpaM gayANi, sAmiM pAyAhiNaM karemANANi titthaM paNamiUNa kevaliparisaM pahAviyANi, goyamasAmIvi bhagavaM vaMdiUNa tikkhutto payAhiNIkAUNa pAesu paDito, uDhio bhaNati-kahiM vaccaha ?, eha titthayaraM vaMdaha, tAdhe sAmI bhaNai-mA goyamA ! kevalI AsAehi, tAhe AuTTo khAmeti, saMvegaM ca gto| tattha goyamasAmissa saMkA jAyA-NAhaM Na sinjhissAmitti, evaM goyamasAmIvi ciMteti / io ya devANa saMlAvo vaTTai-jo aTAvayaM vilaggati ceiyANi ya vaMdati dharaNigoyaro ra | 1 panthAnaM vrajatoharSo jAtaH, yathA-saMsArAduttAritAni, evaM ca tayoH zubhenAdhyavasAyena kevalajJAnamutpannam ,anyeSAmapi cintA jAtA -yathA etairvayaM rAjye sthApitAH saMsArAca mocitAH, evaM cintayatAM zubhenAdhyavasAyena trayANAmapi kevalajJAnamutpannam / evaM te utpannajJAnAzcampAM gatAH, svAminaM pradakSiNAM kurvantaH tIrtha praNamya kevaliparSadaM pradhAvitAH, gautamasvAmyapi bhagavantaM vanditvA trikRtvaH pradakSiNI|kRtya pAdayoH patitaH, utthitobhaNati-kutra brajatha?, eta tIrthakaraM vandadhvama , tadA svAmI bhaNati-mA gautama ! kevalina AzAtaya, tadA'5. [vRttaH kSamayati, saMvegaM ca gataH / tatra gautamasvAminaH zaGkA jAtA-nAhaM na setsyAmi iti, evaM gautamasvAmyapi cintayati / itazca dadvAnA saMlApo varttate-yo'STApadaM vilagati caityAni ca vandate dharaNigocaraH sa // 324 // ASAX For Personal & Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ -% % % %%% teNaM bhavaggahaNeNaM sijjhai, tAdhe sAmI tassa cittaM jANati tAvasANa ya saMbohaNaya, eyassavi thiratA bhavissatitti / doSi kayANi bhavissaMti, eyassavi paJcato tevi saMbujjhissaMti'tti, so'vi sAmi Apucchai, aThThAvayaM jAmitti, tattha bhagavayA bhaNiyaM-vacca aTThApayaM ceiyANa vaMdato, tae NaM bhagavaM haTTatuTTho vaMdittA sa gato, tattha ya aTThAvae jaNavAyaM / soUNaM tiNNi tAvasA paMcapaMcasayaparivArA patteyaM aTThAvayaM vilaggAmotti tattha kilissaMti, koDinno dinno / sevAlI, jo koDinno so cautthaM 2 kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhAreti sacittANi, so paDhamaM mehalaM vilaggo, diNNo chaTuM chaTheNaM kAUNaM parisaDiyaM paMDupattANi AhArei, so bIyaM mehalaM vilaggo, sevAlI aTThamaM 2 kAUNa jo sevAlo sayaM mailato taM AhArei, so taiyaM mehalaM vilaggo, evaM tevi tAva kilissaMti / bhayavaM ca goyame / 1 tena bhavagrahaNena sidhyati, tadA svAmI tasya cittaM jAnAti tApasAnAM ca saMbodhanaM, etasyApi sthiratA bhaviSyatIti dve api kRte | bhaviSyataH, etasyApi pratyayaH te'pi saMbhotsyante iti, so'pi svAminamApRcchati-aSTApadaM yAmIti, tatra bhagavatA bhaNitaM-bajASTApadaM caityAni |vandasva, tato bhagavAna hRSTatuSTo vanditvA sa gataH, tatra cASTApade janavAdaM zrutvA trayastApasAH paJcapaJcazataparivArAH pratyekamaSTApadaM vilagAma iti | tatra klizyanti-kauDinyo dattaH zaivAlaH, yaH kauDinyaH sa caturtha caturthena kRtvA pazcAnmUlakandAnAhArayati sacittAn , sa prathamA mekhalA| vilagnaH, dattaH SaSThaM SaSThena kRtvA parizaTitapANDupatrANi AhArayati, sa dvitIyAM mekhalAM vilagnaH, zaivAlo'STamASTamena kRtvA yaH zevAlaH svayaM malInitastamAhArayati, sa tRtIyAM mekhalAM vilagnaH, evaM te'pi tAvaklizyanti / bhagavAMzca gautama % A A -4 For Personal & Private Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 4- uttarAdhya. C4- bRhadvRttiH // 325 // orAlasarIre huyavahataDiyataruNaravikiraNasarisae teeNaM,te taM itaM pecchettA te evaM bhaNaMti-esa kira ettha thulato samaNo drumapatrakavilaggihiti ?, jaM amhe mahAtavassI sukkA bhukkhA na tarAmotti vilaggiuM, bhagavaM ca goyame jaMghAcAraNaladdhIemadhyayanaM. lUyAtaMtupuDagaMpi NIsAe uppayati, jAva te paloyaMti-esa Agaotti, eso adaMsaNaM gatotti, tAhe te vimhiyA jAyA pasaMsaMti, acchaMti ya paloyaMtA, jati oyarati to eyassa vayaM sIsA, evaM te paDicchaMtA acchaMti / sAmIvi ceiyANi vaMdittA uttarapuracchime disibhAge puDhavisilApaTTae tuyaTTo asogavarapAyavassa ahe taM rayaNiM vAsAe uvaagto| ioya sakkassa logapAlo vesamaNo, sovi aTTAvayaceiyavaMdato eti, so ceiyANi vaMdittA goyamasAmi vaMdati, tAhe so dhammaM kaheti, bhagavaM aNagAraguNe parikahiuM pavatto, aMtAhArA paMtAhArA evaM vaNNeti, 1 udArazarIraH hutavahataDittaruNaravikiraNasadRzena tejasA, te tamAyAntaM prekSya te evaM bhaNanti-eSa kilAtra sthUraH zramaNo| vilagiSyati ?, yaM vayaM mahAtapasvinaH zuSkA bubhukSitA na zaknumo vilagituM, bhagavAMzca gautamo jaGghAcAraNalabdhyA lUtAtantupuTakasyApi nizrayotpatati, yAvatte pralokayanti-eSa Agata eSo'darzanaM gata iti, tadA te vismitA jAtAH prazaMsanti, tiSThanti ca pralokayantaH, yadi ava // 325 // tarati tadA etasya vayaM ziSyAH, evaM te pratIcchantaH tiSThanti / svAmyapi caityAni vanditvottarapaurastye digbhAge pRthvIzilApaTTake tvagvartitaH azokavarapAdapasyAdhastA rajanI vAsArthamupAgataH / itazca zakrasya lokapAlo vaizramaNaH, so'pi aSTApada caityavandaka eti, sa caityAni 4 vanditvA gautamasvAminaM vandate, tadA sa dharma kathayati, bhagavAn anagAraguNAn parikathayituM pravRttaH, antAhArAH prAntAhArA evaM varNayati, For Personal & Private Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Protococci vesamaNo ciMteti-esa bhagavaM erise sAhuguNe vaNNei, appaNo ya se imA sarIrasukumArayA jArisA devANavi Natthi, bhagavaM tassa AkRtaM nAuM puMDarIyaM nAma ajjhayaNaM paNNavei, jahA-pukkhalAvatIvijae puMDarigiNIe NagarIe NaliNigumma ? ujANaM, tattha NaM mahApaume nAma rAyA hotthA, paumAvatI devI, tANaM do puttA-puMDarIe kaMDarIe ya, sukumArA jaav| paDirUvA, puMDarIe juvarAyA hotthA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM therA bhagavaMto jAva NaliNigumme ujjANe samosaDhA, mahApaume Niggae, dhammaM socAbhaNati-jaM navaraM devANuppiyA! puMDarIyaM kumAraje Thavemi. ahAsuhaM mA paDibaMdha karehi, evaM jAva puMDarIe rAyA jAe jAva vihri| tateNaM se kaMDarIe kumAre juvarAyA jaae| tae NaM se mahApaumeTa rAyA puMDarIyaM rAyaM Apucchati-tae NaM se puMDarIe sibiyaM NINei, jAya pacatite, NavaraM codasaputvAiM ahijjati, 1 vaizramaNazcintayati-eSa bhagavAna IdRzAna sAdhuguNAn varNayati, AtmanazcAsyaiSA zarIrasukumAratA yAdRzI devAnAmapi nAsti, bhagavAna tasyAkUtaM jJAtvA puNDarIkanAmAdhyayanaM prajJApayati, yathA-puSkalAvatIvijaye puNDarIkiNyAM nagaryAM nalinIgulmamudyAnaM, tatra mahApadmo / | nAma rAjA'bhavat , padmAvatI devI, tayohrauM putrau--puNDarIkaH kaNDarIkazca, sukumAlau yAvatpratirUpau, puNDarIko yuvarAjo'bhavat / tasmin kAle tasmin samaye sthavirA bhagavanto yAvannalinIgulma udyAne samavasRtAH, mahApadmo nirgataH, dharma zrutvA bhaNati-yannavaraM devAnupriyAH! puNDarIkaM kumAraM rAjya sthApayAmi,yathAsukhaM mA pratibandhaM kArSIH, evaM yAvatpuNDarIko rAjA jAtaH yAvadviharati / tataH sa kaNDarIkaH |kumAroM yuvarAjo jAtaH / tataH sa mahApadmo rAjA puNDarIkaM rAjAnamApRcchati-tataH sa puNDarIkaH zibikAmAnayati, yAvatprava|jitaH, navaraM caturdaza pUrvANyadhyeti, nAmAzayItAM putrI puNDa ucAle samavasatA, yAvarasuNDarIko rAjA julusakA vidhi Jain Education in For Personal & Private Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 326 // bahUhiM chaTTamamahAtavovahANehiM bahUNi vAsANi sAmaNNaM pAliUNaM mAsiyAe saMlehaNAe sarTi bhattAI jhosittA dumapatraka jAva siddhe / annayA ya te therA puvANupurSi jAva puMDarigiNIe samosaDhA, parisA NiggayA, tae NaM se puMDarIe / 6 madhyayanaM. rAyA kaNDarIeNaM juvaraNNA saddhiM imIse kahAe laddhaTe samANe haDhe jAva gae, dhammakahA, jAva se puMDarIe : sAvagadhamma paDivaNNe, jAva paDigae sAvae jaae| tae NaM se kaMDarIe juvarAyA therANaM dhammaM socA haTTe jAva jahedaM / tujhe vadaha, navaraM devANuppiyA! puMDarIyaM rAyaM ApucchAmi,tae NaM jAva pavayAmi,ahAsuhaM pnycyh|tte NaM se kaMDarIe jAva there NamaMsati 2therANaM aMtitAto paDinikkhamati 2ttA tameva cAughaMTaM AsarahaMdurUhati, jAva paccoruhati, jeNeva puMDarIe rAyA teNeva uvAgacchati, karayala jAva puMDarIyaM rAyaM evaM vayAsI-evaM khalu mae devANuppiyA!| 1 bahubhiH SaSThASTamamahAtapaupadhAnairbahUni varSANi zrAmaNyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA SaSTiM bhaktAn joSayitvA yaavtsiddhH| anyadA pAca te sthavirAH pUrvAnupUrdhyA yAvatpuNDarIkiNyAM samavasRtAH,parSannirgatA, tataH sa puNDarIko rAjA kaNDarIkena yuvarAjena sArdha asyAH kathAyA| labdhArthaH san hRSTo yAvadgataH, dharmakathA, yAvatsa puNDarIkaH zrAvakadharma pratipannaH, yAvat pratigataH zrAvako jaatH| tataH sa kaNDarIko yuvarAjaH sthavirebhyo dharma zrutvA hRSTaH yAvat yathaitat yUyaM vadatha, yannavaraM devAnupriyAH! puNDarIkaM rAjAnamApRcchAmi, tato yAvatpratrajAmi,yathAsukhaM pravraja / tataH sa kaNDarIko yAvatsthavirAn praNamati 2 sthavirANAmantikAt pratiniSkAmati 2 tameva cAtugheNTamazvarathamArohati yAvatpratyavatarati, yatraiva puNDarIko rAjA tatraivopAgacchati, karatala yAvat puNDarIkaM rAjAnamevamavAdIt-evaM khalu mayA devAnupriyAH ||4 // 326 // For Personal & Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ therANaM aMtie jAva dhamme NisaMte, se ya dhamme icchie paDicchie abhiruie, tae NaM ahaM devANuppiyA ! saMsAramauvigge bhIe jammaNamaraNANaM icchAmi NaM tujjhehiM aNuNNAe samANe therANa aMtie jAva pacatittatti / tae NaM se puMDarIe rAyA evaM bayAsI mA NaM tumaM devANuppiyA ! iyANiM therANaM aMtie jAva pavayAhi, ahaNaNaM tuma mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcissAmi, tae NaM se kaMDarIe puMDariyassa raNNo eyamahaM No ADhAti No parijAgati tusiNIe saMciTThai, tae NaM se kaMDarIe puMDarIyaM docaMpi tacaMpi evaM vayAsI - icchAmi NaM devANuppiyA ! jAva pacaittaetti / tae NaM se puMDarie rAyA kaMDarIyaM kumAraM jAhe No saMcAei visayANulomAhiM bahUhiM AghavaNAhi ya | paNNavaNAhi ya saNNavaNAhi ya viSNavaNAhi ya Aghavittae vA 4 tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhaudvegakarIhiM 1 sthavirANAmantike yAvat dharmo nizamitaH, sa ca dharma IpsitaH pratIpsito'bhirucitaH, tato'haM devAnupriyAH ! saMsArabhayodvignaH bhIto janma (jarA) maraNebhyaH icchAmi yuSmAbhiranujJAtaH san sthavirANAmantike yAvatpratrajitumiti / tataH sa puNDarIko rAjaivamavAdIt mA tvaM devA| nupriya ! idAnIM sthavirANAmantike yAvatpravraja, ahaM punastvAM mahatA 2 rAjyAbhiSekeNAbhiSizvAmi, tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkasya rAjJa enamartha nAdriyate na parijAnAti, tUSNIkaH saMtiSThate, tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkaM rAjAnaM dvitrirapi evamavAdIt icchAmi devAnupriyAH ! yAvatprabrajitumiti / tataH sa puNDarIko rAjA kaNDarIkaM kumAraM yadA na zaknoti viSayAnulomAbhizca bahubhirAkhyApanAbhizca prajJApanAbhizca saMjJapanA - bhizca vijJapanAbhizcAkhyAtuM vA 4 tadA viSayapratikUlAbhiH saMyamabhayodvegakarIbhiH For Personal & Private Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 327 // paNNavaNAMhi ya paNNavemANe 2 evaM vayAsI-evaM khalu jAyA ! NiggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevalie evaM jahA / dumapatrakapaDikkamaNe jAva savvadukkhANa aMtaM kareti, kiMtu ahIva egaMtadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe lohamayA vA javA cAveyavA vAluyAkavale iva nissAe gaMgA vA mahAnaI paDisoyagamaNAe mahAsamudde iva bhuyAhiM duruttarehiM tikkhaM caMkamiyatvaM madhyayanaM. garuyaM laMghiyacaM asidhAraM ca tavaM cariyavaM,Noya khalu kappaI jAtA!samaNANaM NiggaMthANaM pANAivAe vA jAva micchAdaMsaNasalleti vA 18 AhAkammeti vA uddeseti vA missajAe vA ajjhoyarae pUie kIe pAmicce accheje aNisiddhe | abhihaDe vA Thaiyae vA kaMtArabhattae i vA dubhikkhabhattei vA gilANabhatte i vA pAhuNagabhattetti vA sijjAtarapiMDe i vA | rAyapiMDe i vA mUlabhoyaNe i vA kandabhoyaNe i vA phalabhoyaNe i vA bIyabhoyaNe i vA hariyabhoyaNe i vA bhottae vA 1 prajJApanAbhizca prajJApayan 2 evamavAdIt-evaM khalu jAta! nimranthe pravacane satye'nuttare kaivalike evaM yathA pratikramaNe yAvatsarvaduHkhAnAmantaM karoti, kintvahirivaikAntadRSTyA kSurapra ivaikAntadhArayA lohamayA vA yavAzcarvitavyA vAlukAkavalA iva nirAsvAdaH gaGgAmahA-| nadIva pratizrotogamanAya mahAsamudra iva bhujAbhyAM duruttaraH tIkSNaM caGkamitavyaM gurukaM laGghayitavyamasidhAraM ca tapaH caritavyaM, no ca khalu kalpate jAta ! zramaNAnAM nimranthAnAM prANAtipAto vA yAvanmithyAdarzanazalyamiti vA AdhAkarmikamiti vA audezikamiti vA mizrajAtamiti vA | adhyavapUrakamiti vA pUti krItaM prAmityamAcchedyamaniHsRSTamabhyAhRtaM vA sthApitaM vA kAntArabhaktaM vA durbhikSabhaktaM vA glAnabhaktaM vA prAghUrNakabhaktaM| vA zayyAtarapiNDo vA rAjapiNDo vA mUlabhojanaM vA kandabhojanaM vA phalabhojanaM vA bIjabhojanaM vA haritabhojanaM vA bhoktuM vA For Personal & Private Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAAMANG pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA ! suhasamucite NAlaM sItaM nAlaM uNhaM nAlaM khuhA NAlaM pivAsA nAlaM corA nAlaM vAlA pAlaM sANAlaM masagA NAlaM vAttiyapittiyasiMbhiyasannivAiyavivihe rogAyaMke uccAvae vA gAmakaMTate vA bAvIsaM parIsahovasagge udiNNe sammaM ahiyAsittaetti,taM no khalu jAtA! amhe icchAmo tujhaMkhaNamavi vippaogaM,taM acchAhI tAva jAyA ! aNubhavAhi rajasiriM, pacchA pavahisi / tae NaM se kaMDarIe evaM vayAsI-taheva NaM devANuppiyA ! jaNNaM tujjhe vayaha, kiM puNa devANuppiyA ! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihaloyapaDibaddhANaM paralo-3 gaparaMmuhANaM visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa, dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa No khalu itthaM kiMci dukkarakaraNAe, taM icchAmi NaM devANuppiyA! jAva pacatittaetti / tae NaM taM kaMDarIyaM puMDarIe rAyA jAhe No saMcAeti 1 pAtuM vA, tvaM ca jAta ! sukhasamucitaH nAlaM zItaM nAlamuSNaM nAlaM kSut nAlaM pipAsA nAlaM caurA nAlaM vyAlA nAlaM daMzA nAlaM mazakA nAlaM vAtikapaittika zlaiSmikasAnnipAtikAna vividhAn rogAtaGkAna uccAvacAn vA grAmakaNTakAn vA dvAviMzatiM parISahopasargAn udIrNAn samya|gadhyAsitumiti, tanna khalu jAta! vayamicchAmastava kSaNamapi viprayoga, tattiSTha tAvajjAta ! anubhava rAjyazriyaM pazcAt pravrajeH / tataH sa kaNDarIka | evamavAdIt-tathaiva devAnupriyAH ! yadyUyaM vadatha, kiM punardevAnupriyAH ! nirgranthaM prAvacanaM klIbAnAM kAtarANAM kApuruSANAmihalokapratibaddhAnAM paralokaparAGmukhAnAM viSayatRSitAnAM duranucaraM prAkRtajanasya, dhIrasya nizcitasya vyavasitasya na khalu atra kizcit duSkaraM kartuM, tadicchAmi devAnupriyAH ! yAvat pravrajitumiti / tatastaM kaNDarIkaM puNDarIko rAjA yadA na zaknoti dain Education anal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH *OM2-%E // 328 // 0 barhahiM AghavaNAhi ya 4 Aghavittae vA 4 tAdhe akAmae ceva NikkhamaNaM aNumaNNitthA / tae NaM se puMDarIe koDaMbi- dumapatrakayapurise saddAvei 2 evaM vayAsI-jahA mahAmaigdhaM mahArihaM NikkhamaNamahimaM kareha, jAva pvtito| taosAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijiyAI, bahUhi cautthacchaTTamAIhiM tavovahANehiM jAva viharai / annayA tassa kaMDarIyassara madhyayanaM. aMtehi ya paMtehi ya jAva rogAyaMke pAunbhUe jAva dAhavakaMtIe yAvi viharati / tate NaM te therA bhagavaMto annayA | 10 kayAI puvANuputviM caramANA gAmANugAma viharamANA puMDarigiNIe naliNivaNe samosaDhA, tae NaM se puMDarIe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe jAva pajjuvAsai, patthuyA dhammakahA bhagavayA, tate NaM se puMDarIe rAyA dhammaM socA jeNeva kaMDarIe aNagAre teNeva uvAgacchai 2 tA kaMDarIyaM vaMdai namasai 2 kaMDarIyassa sarIraM sabAbAhaM saruyaM pAsati 2 | 1 bahubhirAkhyApanAbhi 4 zvAkhyAtuM vA 4 tadA akAma eva niSkramaNamanvamasta / tataH sa puNDarIkaH kauTumbikapuruSAn zabdayati 2 evamavAdIt-yathA mahAmahAgrdhya mahArha niSkramaNamahimAnaM kuruta, yAvatpravrajitaH / tataH sAmAyikAdInyekAdazAGgAnyadhItAni, bahubhizcaturthaSaSThASTamAdibhiH tapaupadhAnairyAvadvicarati / anyadA tasya kaNDarIkasya antaizca prAntaizca yAvat rogAtaGkAH prAdurbhUtA yAvaddAhavyutkrAntizcApi viharati / tataste sthavirA bhagavanto'nyadA kadAcit pUrvAnupUrva caranto prAmAnugrAma viharantaH puNDarIkiNyAM nalinIvane samavasRtAH, tataH saH puNDarIko rAjA asyAH kathAyA labdhArthaH san yAvat paryupAste, prastutA dharmakathA bhagavatA, tataH sa puNDarIko rAjA dharma zrutvA yatraiva kaNDarIko'nagArastatraivopAgacchati 2 kaNDarIkaM vandate praNamati 2 kaNDarIkasya zarIraM savyAbAdhaM sarujaM pazyati 2 %AE% // 328 // % %%A Join Education International For Personal & Private Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeNeva therA teNeva uvAgacchai, there vaMdati 2 evaM vayAsI-ahaM NaM bhaMte ! kaMDarIyassa aNagArassa ahApavattehiM / 4 tegicchiehiM phAsuyaesaNijjehiM ahApavattehiM osahabhesajabhattapANehiM tigicchaM AuMTAmi,tujhe NaM bhaMte! mama jANa-2 sAlAsu samosaraha, tate NaM therA puMDarIyassa raNNo eyamaDhe paDisuNeti 2 jAva jANasAlAsu viharati / tae NaM se puMDarIe kaMDarIyassa tigicchaM AuMTei, tae NaM taM maNunnaM asaNaM 4 AhAratassa samANassa se rogAyaMke khippAmeva uvasaMte haDhe jAe Aroge baliyasarIre, tao rogAyaMkAo mukke'vi samANe taMsi maNuNNaMsi asaNe 4 mucchie / jAva ajjhovavaNNe vivihe ya pANagaMsi, No saMcAeti bahiyA abbhujaeNaM vihAreNaM viharittaetti / tate NaM se puMDarIe imIse kahAe laddhaDhe samANe jeNeva kaMDarIe teNeva uvAgacchati 2 kaMDarIyaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM | 1 yatraiva sthavirAstatraivopAgacchati, sthavirAn vandate 2 evamavAdIt-ahaM bhadantAH! kaNDarIkasyAnagArasya yathApravRttaizcikitsitaiH prAsukaiSaNIyairyathApravRttairauSadhabhaiSajyabhaktapAnaizcikitsAM kArayAmi, yUyaM bhadantAH! mama yAnazAlAsu samavasarata, tataH sthavirAH puNDarIkasya rAjJa enamartha pratizRNvanti 2 yAvadyAnazAlAsu vicaranti / tataH sa puNDarIkaH kaNDarIkasya cikitsAM kArayati,tatastat manojJamazana 4 mA hArayataH sataH tasya rogAtaGkAH kSipramevopazAntA hRSTo jAtaH arogo balikazarIraH, tato rogAtaGkAt mukto'pi san tasmin manojJe'zane | 44 mUrchito yAvadhyupapannaH vividhe ca pAnake, na zaknoti bahirabhyudyatena vihAreNa vihartumiti / tataH sa puNDarIko'syAH kathAyA labdhArthaH san yatraiva kaNDarIkastatraivopAgacchati 2 kaNDarIkaM trikRtva AdakSiNapradakSiNaM Jain Education inte For Personal & Private Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya dumapatraka madhyayanaM. bRhadvRttiH // 329 // kareti 2 vaMdatira evaM vayAsI-dhaNNe'si NaM tumaM devANuppiyA ! evaM sapuNNo'si NaM kayatthe kayalakkhaNe suladdhe NaM tava devANuppiyA! mANussae jamme jIviyaphale, jaNNaM tumaM rajaM ca jAva aMteuraM ca vicchaDDaittA jAva pavaie, ahaNNaM ahaNNe akayapuNNe jAva mANussae bhave aNegajAijarAmaraNarogasogasArIramANasapakAmadukkhaveyaNAvasaNasayauvaddavAbhibhUe adhuve aNIie asAsae saMjjhabbharAgasarise jalabubbuyasamANe kusaggajalabiMdusannihe sumiNagadasaNovame vijjulayAcaMcale aNicce saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammake puci vA pacchA vA avassaM vippajahiyavaitti, tahA mANussayaM sarIragaMpi dukkhAyayaNaM vivivAhisayasannikeyaM adviyakahaTTiyaM sirANhArujAlaoNaddhasaMviNaddhaM maTTiyabhaMDaM va dabalaM asaikiliTTha aNiTuMpi ya sabakAlaM saMThappayaM jarAghuNiyaM jajaragharaM va saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammayaM purvi vA | 1 karoti 2 vandate 2 evamavAdIt-dhanyo'si tvaM devAnupriya ! evaM sapuNyo'si kRtArthaH kRtalakSaNaH sulabdhaM tava devAnupriya ! mAnuSyaM * |janma jIvitaphalaM, yattvaM rAjyaM ca yAvadantaHpuraM ca viccharya yAvatpravajitaH, ahamadhanyo'kRtapuNyo yAvanmAnuSyo bhavaH anekajAtijarA-1 maraNarogazokazArIramAnasikaprakAmaduHkhavedanAvyasanazatopadravAbhibhUto'dhruvo'naityiko'zAzvataH sandhyAdharAgasadRzaH jalabuddhadasamAnaH kuzAgrajalabindusannibhaH svapnadarzanopamo vidyullatAcazcalo'nityaH zaTanapatanavidhvaMsanadharmakaH pUrvaM vA pazcAdvA'vazyaM viprahAtavya iti, tathA mAnuSyakaM zarIramapi duHkhAyatanaM vividhavyAdhizatasanniketamasthikASThotthitaM sirAsnAyujAlAvanaddhasaMvinaddhaM mRttikAbhANDavahurbalamazucisaMkliSTamaniSTamapi ca sarvakAlaM saMsthApyaM jarAghUrNitaM jarjaragRhavat zaTanapatanavidhvaMsanadharmakaM pUrva vA // 32 For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacchA vA avassavippajahiyavaM, kAmabhogAvi ya NaM mANussagA asuI asAsayA vaMtAsavA evaM pittA0 khelA0 sukkA0 soNiyAsavA uccArapAsavaNakhelasiMghANavaMtapittasukkasoNiyasamunbhavA amaNuNNapu [du] rUyamuttapUtipurIsapuNNA mayagaMdhassAsaasubhaNissAsaubIyaNagA bIbhacchA appakAliyA laghussagA kalamalAhiyA sudukkhA bahujaNasAharaNA parikilesakicchadukkhasajjhA abuhajaNaNiseviyA sadA sAdhugarahiNijA aNaMtasaMsAravaDaNA kaDugaphalavivAgA cuDaliva amuMcamANA dukkhANubaMdhiNo siddhigamaNavigghA puviMvA pacchA vA avassa vippajahiyatvA bhavaMti,jeviyaNaraje hiraNe suvaNNe ya jAva sAvaije se'vi ya NaM aggisAhie corasAhierAyasAhie dAiyasAhie adhuve aNitIe asAsae puci vApacchA vA avassavippajahiyave bhavissatitti, evaM vihammi raje jAva aMteure ya mANussaesuyakAmabhogesu mucchie4 1 pazcAdvA'vazyaM viprahAtavyam , kAmabhogA api ca mAnuSyakA azucayo'zAzvatA vAntAsravAH evaM pittA0 zleSmA0 zukrA0 zoNitA | zravA uccAraprasravaNazleSmasiGghAnavAntapittazukrazoNitasamudbhavA amanojJapUyamUtrapUtipurISapUrNA mRtagandhocchAsAzubhaniHzvAsodvejakA bIbhatsA alpakAlInA laghusvakAH kazmalAdhikAH suduHkhA bahujanasAdhAraNAH pariklezakRcchduHkhasAdhyA abudhajananiSevitAH sadA sAdhugarhaNIyA anantasaMsAravardhanAHkaTukaphalavipAkAH cuDalIva amucyamAnAH duHkhAnubandhinaH siddhigamanavighnAH pUrva vA pazcAdvA'vazyaM viprahAtavyA bhavanti, yadapi ca rAjyaM hiraNyaM suvarNa ca yAvatsvApateyaM tadapi cAgnisvAdhInaM caurasvAdhInaM rAjasvAdhInaM dAyAdasvAdhInamadhruvamanityamazAzvataM pUrva vA pazcAdvA'vazyaM | | viprahAtavyaM bhaviSyatIti, evaMvidhe rAjye yAvadantaHpure ca mAnuSyakeSu ca kAmabhogeSu mUchito 4 RA%A62525 For Personal & Private Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. No saMcAemi jAva pavayittae, taM dhaNNe'si NaM tumaM jAva suladdhe NaM maNuyajamme, ja NaM pacaie / tate NaM se kaMDarIe || drumapatraka dApuMDarIeNaM evaM vutte tusiNIe saMciTThati, tateNaM se puMDarIe docaMpi tacaMpi evaM vayAsI-dhaNNe'si tumaM ahaM bRhadvRttiH madhyayanaM. ahnnnne| taeNaM se docaMpi tacaMpi evaM vutte samANe akAmae avasaMvase lajAe ya gAraveNa ya puMDarIyarAyaM Apucchai, // 330 // therehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharaI / tae NaM se kaMDarIe therehiM saddhiM kiMci kAlaM uggaM uggeNaM viharittA tao pacchA samaNattaNaniviNNe samaNataNaNibhatthie samaNaguNamukkajoge therANaM aMtiyAto saNiyaM 2 pacosakkaI, jeNeva puMDaragiNI NayarI jeNeva puMDarIyassa raNNo bhavaNe jeNeva asogavaNiyA jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavisilAvaTTae teNeva uvAgacchati 2 jAva silApaTTayaM duruhai 2 ohayamaNasaMkappe jAva jhiyAyati / tae NaM 1 na zaknomi yAvatpravajitum , taddhanyo'si tvaM yAvat sulabdhaM mAnuSaM janma yatpravrajitaH / tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkeNaivamuktaH tUSNIkaH | |saMtiSThate, tataH sa puNDarIkaH dvitrirapi evamavAdIt-dhanyo'si tvamahamadhanyaH / tataH sa dvistrirapyevamuktaH sannakAmo'vazavazo lajayA ca te gauraveNa ca puNDarIkaM rAjAnamApRcchati, sthaviraiH sArdha bahirjanapadavihAraM viharati / tataH sa kaNDarIkaH sthaviraiH sArdha kazcitkAlamupa- IInson mupreNa vihRtya tataH pazcAt zrAmaNyanirviNNaH zrAmaNyanirbhatsitaH muktazramaNaguNayogaH sthavirANAmantikAt zanaiH 2 pratyavaSvaSkati, yatraiva || puNDarIkiNI nagarI yatraiva puNDarIkasya rAjJo bhavanaM yatraivAzokavanikA yatraivAzokavarapAdapo yatraiva pRthvIzilApaTTakastatraivopAgacchati 2|| *yAvacchilApaTTakamArohati 2 apahatamanaHsaMkalpo yAvaddhyAyati / tataH www.janelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ puMDarIyassa ammadhAI tatthAgacchati, jAva taM tahA pAsati ra puMDarIyassa sAhati, se'vi ya NaM aMteuraparivAlasaMparikhuDe tatthAgacchati 2 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jAva dhaNNe'si NaM savaM jAva tusiNIe, tae NaM puMDarIe evaM vayA-1 sI-aTTho bhaMte ! bhogehiM?, haMta aTTho, tae NaM koDaMbiyapurise saddAvei 2 kalikaluseNevAbhisittorAyAbhiseeNaM jAva hai| rajaM pasAsemANe vihrti| tae NaM se puMDarIe sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei 2 cAujjAmaM dhamma paDivajai 2 kaMDarIyassa AyArabhaMDagaM sabasuhasamudayaMpiva giNhati 2 imaM abhiggahaM giNhati-kappati me therANaM aMtite dhamma paDivajettA pacchA AhAraM AhArittaettikaTTutherAbhimuhe nnigge| kaMDarIyassa utaM paNIyaM pANabhoyaNaM AhAriyassa No sammaM pariNayaM, veyaNA pAunbhUyA ujjalA viulA jAva durahiyAsA, tae NaM se raje ya jAva aMteure ya mucchie jAva 1 puNDarIkasya dhAtrI tatrAgacchati, yAvattaM tathA pazyati 2 puNDarIkAya kathayati, so'pi ca antaHpuraparivArasaMparivRtastatrAgacchati 2 |trikRtva AdakSiNapradakSiNaM yAvaddhanyo'si sarva yAvattUSNIkaH, tataH puNDarIka evamavAdIt-arthoM bhadanta ! bhogaiH ?, hantArthaH, tataH kauTu|mbikapuruSAn zabdayati 2 kalikaluSeNAbhiSikto rAjAbhiSekeNa yAvadrAjyaM prazAsayan viharati / tataH sa puNDarIkaH svayameva paJcamauSTikaM locaM| karoti 2 cAturyAmaM dharma pratipadyate 2 kaNDarIkasyAcArabhANDaM sarvasukhasamudAyamiva gRhNAti 2 imamabhigrahaM gRhNAti-kalpate mama sthavirANAmantike dharma pratipadya pazcAdAhAramAhArayitumitikRtvA sthavirAbhimukho nirgataH / kaNDarIkasya tu tatpraNItaM pAnabhojanamAhAritasya na samyak pariNataM, vedanA prAdurbhUtA ujjvalA vipulA yAvaddaradhyAsyA, tataH sa rAjye ca yAvadantaHpure ca mUrcchito yAva - Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyayanaM. uttarAdhya. ajhovavaNNe aTTaduhaTTavasaTTe akAmae kAlaM kicA sattamIpuDhavIe tettIsasAgarovamaTThiIe jAe / puMDarIe'vi ya NaM drumapatrakabRhaddhattiH | there pappa tesiM aMtite docaMpi cAujjAme dhamme paDivajati, aTThamakhamaNapAraNagaMsi adINe jAva AhAreI, teNa ya kA I lAIkaMtasIyalalukkhaarasaviraseNaM apariNateNa veyaNAdurahiyAsA jAyA, tae NaM se adhAraNijjamitikaTu krylprigg||331|| hiyaM jAva aMjali kaTTaNamo'tthuNaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM namo'tthu NaMtherANaM bhagavaMtANaM mama dhammAyariyANaM 6 dhammovaesayANaM purvipi ya NaM mae therANaM aMtite satve pANAivAe paccakkhAe jAvajIvAe jAva sacce akaraNije 4 |joge pacakkhAe, iyANipi tesiM ceva NaM bhagavaMtANaM aMtite jAva savaM pANAtivAyaM jAva saghaM akaraNijaM jogaM paccakkhAmi, jaMpi ya me imaM sarIragaM jAva eyaMpi carimahiM UsAsanIsAsehi vosirAmitti. evaM AloiyapaDikkate 10 dadhyupapannaH AtaMduHkhArtavazAtaH akAmaH kAlaM kRtvA saptamI pRthvI trayastriMzatsAgaropamasthitikAM gataH / puNDarIko'pi ca sthavi-1 rAn prApya teSAmantike dvirapi cAturyAma dharma pratipadyate, aSTamakSapaNapAraNe adIno yAvadAhArayati, tena ca kAlAtikrAntazItalarukSArasa-18 virasena apariNatena vedanA duradhyAsA jAtA, tataH so'dhAraNIyamitikRtvA karatalaparigRhItaM yAvadaJjaliM kRtvA namo'stu arhayaH bhagavanyo yAvatsaMprAptebhyo namo'stu sthavirebhyo bhagavanyo mama dharmAcAryebhyo dharmopadezakebhyaH, pUrvamapi mayA sthavirANAmantike sarvaH prANAtipAtaH pratyAkhyAto yAvajIvatayA yAvatsarvo'karaNIyo yogaH pratyAkhyAtaH, idAnImapi teSAmeva bhagavatAmantike yAvatsarva prANAtipAtaM yAvatsarvamakaraNIyaM yoga pratyAkhyAmi, yadapi ca me idaM zarIrametadapi yAvat caramairucchvAsaniHzvAsaidyutsRjAmIti; evamAlocitapratikrAntaH dan Education in For Personal & Private Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ X samAta / tA mA tumaM dubalattaM baliyata sabasiddha uvavaNNo, evaM davANA -RO AkayaM nAyaMti samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sabaTThasiddhe tettIsasAgarovamAU deve jAe, tao caittA mahAvidehe / sijjhihitti / tA mA tumaM dubalattaM baliyattaM vA giNhAhi, jadhA so kaMDarIo teNaM dobaleNaM aTTaduhavasaho / sattamIe uvavaNNo, puMDarIto paDipuNNagalakavolo sabaTThasiddhe uvavaNNo, evaM devANuppiyA ! balito dubalo hai vA akAraNaM, ittha jhANaNiggaho kAyabo, jhANaNiggaho paramaM pamANaM / tattha vesamaNo aho bhagavayA AkUyaM nAyati / | ettha atIva saMvegamAvaNNotti vaMdittA paDigato / tattha vesamaNassa ego sAmANito devo, teNa taM puMDarIyajjhayaNaM / ogAhiyaM paMcasayANi saMmattaM ca paDivaNNotti, keI bhaNaMti-jaMbhago so| tAhe bhagavaM kalaM ceiyANi vaMdittA pacoruha-|| ti.te tAvasA bhaNaMti-tujjhe amhANaM AyariyA amhe tubhaM sIsA, sAmI bhaNati-tujhaM amhaM ca tiloyagurU AyariyA, 1 prAptasamAdhiH kAlamAse kAlaM kRtvA sarvArthasiddhe trayastriMzatsAgaropamAyurdevo jAtaH, tatazyutvA mahAvideheSu setsyatIti / tanmA tvaM | durbalatvaM balitvaM vA gRhANa, yathA sa kaNDarIkastena daurbalyena ArttaduHkhArttavazAtaH saptamyAmutpannaH, puNDarIkaH paripUrNagalakapolaH sarvArthasiddhe | utpannaH, evaM devAnupriya ! balI durbalo vA'kAraNamatra dhyAnanigrahaH karttavyaH, dhyAnanigrahaH paramaM pramANaM / tatra vaizravaNo'ho bhagavatA''kUtaM 4 jJAtamiti atrAtIva saMvegamApanna iti vanditvA pratigataH / tatra vaizramaNasyaikaH sAmAniko devastena tatpuNDarIkamadhyayanamavagAhitaM paJcazatAni / (zatavArA) samyaktvaM ca pratipanna iti, kecidbhaNanti-jRmbhakaH saH / tadA bhagavAn prabhAte caityAni vanditvA pratyavatarati, te tApasA bhaNanti-yUyamasmAkamAcAryA vayaM yuSmAkaM ziSyAH, svAmI bhaNati-yuSmAkamasmAkaM ca trilokagurava AcAryAH, SCOcs-IAC-% dalin Education For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. te bhaMNati-tubhavi anno Ayario ?, tAhe sAmI bhagavao guNathavaNaM karei, te pavaiyA, devayAe liMgANi 18|uvaNIyANi, tAhe te bhagavayA saddhiM vaccaMti, bhikkhAvelA ya jAyA. bhagavaM bhaNati-kiM ANijau !. te bhaNaMti pAyaso,bhagavaM ca sabaladdhisaMpuNNo paDiggahagaM mahusaMjuttassa pAyasassa bharittA Agato, tAhe bhaNati-parivADIe ThAha, madhyayanaM. // 332 // te ThiyA, bhagavaM ca akkhINamahANasito, te dhAyA,te suTTayaraM AuTTA,tAhe sayamAhAreti,tAdhe puNaravi pttttviyaa|tesiNc sevAlabhakkhagANaM jemaMtANaM ceva kevalaNANaM uppaNNaM, diNNassa vagge chattAicchattaM pecchaMtANaM, koDinnassa vagge sAmi | daNa uvavaNNaM / goyamasAmI purao pakaDDamANo sAmi payAhiNIkareti, tevi kevaliparisaM pahAviyA, goyamasAmI bhaNai-edha sAmi baMdaha, sAmI bhaNai-goyamA! mA kevalI AsAehi, goyamasAmI AuTTo micchAdukkaDaM kareti / 1 te bhaNanti-yuSmAkamapyanya AcArya: ?, tadA svAmI bhagavato guNastavanaM karoti, te pravrajitAH, devatayA liGgAnyupanItAni, tadA | 4|te bhagavatA sArdha brajanti, bhikSAvelA ca jAtA, bhagavAn bhaNati-kimAnIyatAm ?, te bhaNanti-pAyasaH, bhagavAMzca sarvalabdhisaMpUrNaH prati-18 grahaM madhusaMyuktasya pAyasasya bhRtvA''gataH, tadA bhaNati-paripATyA tiSThata, te sthitAH, bhagavAMzcAkSINamahAnasikaH, te dhAtAH, te suSTu AvajiMtAH, tadA svayamAhArayati, tadA punarapi prasthApitAH teSAmatha zaivAlabhakSakANAM jimatAmeva kevalajJAnamutpannaM, dattasya varge chatrAticchatra pazyatAM, kauDinyasya varge svAminaM dRSTvotpannam / gautamasvAmI purataH prakarSan svAminaM pradakSiNIkaroti, te'pi kevaliparSadaM pradhAvitAH,4 gautamasvAmI bhaNati-eta svAminaM vandadhvaM, svAmI bhaNati-gautama! mA kevalina AzAtaya, gautamasvAmI AvRtto mithyAduSkRtaM karoti / / // 332 // Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only w
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECORLSO | tao goyamasAmissa suiyaraM adhitI jAyA, tAdhe sAmI goyama bhaNati-kiM devANaM vayaNaM gijhaM ? Ato jiNANaM?, goyamo bhaNati-jiNavarANaM, to kIsa adhitiM karesi ?, tAdhe sAmI cattAri kaDe paNNavei, taMjahA-muMbakaDe | vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe, evaM sAmIvi goyamasAmIto kaMbalakaDasamANo, kiM ca-cirasaMsaTTho'si me goyamA ! jAva avisesamaNANattA bhavissAmo, tAdhe sAmI dumapattayaM nAma ajjhayaNaM paNNavei / devo vesamaNasAmANito tato caittA NaM tuMbavaNasannivese dhaNagirINAma gAdhAvaI, soya pacatiukAmo, tassa ya mAyApiyaro vAreMti, pacchA hai so jattha 2 vareMti tattha 2 vippariNAmeti jahA ahaM pavaiukAmo, tassa ya tayaNuruvassa gAhAvatissa dhUyA suNaMdA / jANAma,sA bhaNai-mamaM deha, tAdhi sAdiNNA, tIse ya bhAyA ajasamito NAma puvapacatito,tIse ya suNaMdAe kucchisi | 1 tato gautamasvAminaH suSThutarA'dhRtirjAtA, tadA svAmI gautama bhaNati-kiM devAnAM vacanaM grAhyamuta jinAnAm ?, gautamo bhaNati| jinavarANAM, tadA kuto'dhRtiM karoSi ?, tadA svAmI caturaH kaTAn prajJApayati, tadyathA-zumbakaTo vidalakaTazcarmakaTaH kambalakaTaH, evaM svAmyapi gautamasvAminamAzritya kambalakaTasamAnaH, kiM ca-cirasaMsRSTo'si mama gautama ! yAvat avizeSau anAnAtvau bhaviSyAvaH, tadA svAmI dumapatrIyamadhyayanaM prajJApayati / devo vaizramaNasAmAnikastatazyutvA tumbavanasanniveze dhanagiri ma gAthApatiH, sa ca pratrajitukAmaH, tasya ca mAtApitarau vArayataH, pazcAttau yatra yatra varayataH tatra tatra vipariNamayati yathA ahaM pravajitukAmaH, tasya ca tadanurUpasya gAthApateduhitA | sunandA nAma, sA bhaNati-mAM datta, tadA sA dattA, tasyAzca bhrAtA Aryasamito nAma pUrvapravajitaH, tasyAzca sunandAyAH kukSI ROADC For Personal & Private Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarAdhya. hadvRttiH dumapatrakamadhyayanaM. // 333 // OCROCHAKARSACAR so devo uvavaNNo, tAdhe bhaNati dhaNagirI-esa te gambho biijio hohii, so sIhagirissa pAse pavatito, imovi NavaNhaM mAsANaM dArato jAto // ityAdi bhagavadvairikhAmikathA AvazyakacUrNito'vaseyA ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre satItyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedamdumapattae paMDuyae jahA, nivaDai rAigaNANa accae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 1 // vyAkhyA-drumo-vRkSastasya patraM-palAzaM tadeva tathAvidhAvasthAM prApyAnukampitaM drumapatrakaM 'paMDuyae'tti ArSatvAt / pANDurakaM kAlapariNAmatastathAvidharogAdevA prAptavelakSabhAvaM, yena prakAreNa yathA, 'nipatati' zithilavRntabandhanatvAd bhrazyati, prakramAt dumata eva, rAtrigaNAnAM dinagaNAvinAbhAvitvAdupalakSaNatvAdvA rAtrindivasasamUhAnAm 'atyaye' atikrame, 'evam' ityevaMprakAraM 'manuSyANAM manujAnAM, zeSajIvopalakSaNaM caitat , 'jIvitaM' AyuH, tadapi hi rAtrindivagaNAnAmatikrame yathAsthityA sthitikhaNDakApahArAtmakenAdhyavasAyAdinA janitenopakramaNena vA jIvaprade-14 zebhyo bhrazyatItyevamucyate, yatazcaivamato'tyantaniruddhaH kAlaH samayastam , apizabdasya gamyamAnatvAtsamayamapyA-13 stAmAvalikAdi, 'gautama' iti gautamasagotrasyendrabhUterAmantraNaM 'mA pramAdIH' mA pramAdaM kRthAH, shessshissyoplkss| 1 sa deva utpannaH, tadA bhaNati dhanagiriH-eSa tava garbho dvitIyako bhaviSyati, sa siMhagireH pArzve pravrajitaH / ayamapi navasu mAseSu dArako jAtaH, // 333 // Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only A w.jainelibrary.org
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNaMca gautamagrahaNam , uktaM hi niyuktikRtA-taNNissAe bhagavaM sIsANaM dei aNusaTiM,' atra ca pANDurakapadAkSiptaM | yauvanasyApyanityatvamAvizcikIrSurAha niyuktikRt18] pariyaTTiyalAvaNNaM calaMtasaMdhiM muyaMtabiMTAgaM / pattaM ca vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gAhaM // 307 // jaha tubbhe taha amhe tubbhevi a hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuravattaM kisalayANaM // 30 // navi atthi navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA bhaviyajaNavibohaNaTTAe / Rs vyAkhyA-parivartitaM-kAlapariNatyA'nyathAkRtaM lAvaNyam-abhirAmaguNAtmakamasyeti parivartitalAvaNyaM, yato 4 na tasya prAgiva saukumAryAdi vidyate, tathA calantaH-zithilIbhavantaH sandhayo-yasmiMstattathA, ata eva 'muyaMta TAgati muJcat-tyajat sAmarthyAd vRkSaM vRntakaM-patravandhanaM yasya tat muJcadRntakaM, vRntasya vRkSamocane patrasya patanameva / |bhavatIti patadityuktaM bhavati, 'patraM' (ca) paNe, vyasanam-ApadaM prAptaM vyasanaprApta tathA kAla:-prakramAt patanaprastAvastaM prApta-gataM kAlaprAptaM 'bhaNati' abhidhatte, gIyata iti gAthA tAM-chandovizeSarUpAM // tAmevAha|'yathA' iti sAdRzya, tato yathA yUyaM samprati kizalayabhAvamanubhavatha snigdhAdiguNairgarvamudvahatha amAnupahasatha, tathA vayamapyatItadazAyAM, tathA yUyamapi ca bhaviSyatha yathA vayamiti, jIrNabhAve hi yathA vayamidAnI viva SARASWARA For Personal & Private Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. harNavicchAyatayopahAsyAni, evaM yUyamapi bhAvInIti, 'appAhei'tti uktanyAyenopadizati piteva putrasya 'patat' | dumapatraka bhrazyat 'pANDurapatraM jIrNapatraM 'kisalayAnAm' abhinvptraannaaN| nanu kimevaM patrakisalayAnAmullApaH sambhavati ? bRhadvRttiH |yenedamucyate, ata Aha-'naivAsti' naiva vidyate, naiva bhaviSyati upalakSaNatvAt naiva bhUtaH, ko'sau ?-'ullApaH' vacanaM, RAT ES madhyayanaM. // 334 // keSAM ?-'kizalayapANDupatrANAm' uktarUpANAM, ASatvAca yalopaH, tadiha kimevamuktamityAha-'upamA' upamitiH, khalu evakArArthatvAt , tataH upamaiva, "eSA' anantaroktA 'kRtA' vihitA 'bhaviyajaNavibohaNaTThAe'tti pratItameva / yatheha kizalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathA'nyo'pi yauvanagarvito'nuzAsanIyaH, tathA caitadanuvAdinA / vAcakenAvAci-paribhavasi kimiti lokaM jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAt tvamapi bhaviSyasi yauvanagarva kimudvahasi ? // 1 // " tadevaM jIvitayauvanayoranityatvamavagamya na pramAdo vidheya iti gAthAtrayArthayuktasUtragarbhArthaH // punarAyuSo'nityatvaM khyApayitumAha kusagge jaha osabiMdue, thovaM ciTThati lNbmaanne| evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM0 // 2 // . vyAkhyA-kuzo-darbhasazastRNavizeSaH, tanutaratvAca tasyopAdAnaM, tasyAgraM-prAntastasmin , 'yathA' ityupamApra- // 334 // dazekaH, avazyAyaH-zaratkAlabhAvI zlakSNavarSastasya bindureva bindukaH avazyAyabindukaH, 'stokam' alpakAlamiti | gamyata, "tiSThAMta' Aste, 'lambamAnakaH' manAga nipatada, baddhAspado hi kadAcita kAlAntaramApa kSamatattva viza MARDAGANICALCAUSES For Personal & Private Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyate, 'evam' ityuktasadRzaM 'manujAnAM manuSyANAM, manujagrahaNaM ca prAgvat , 'jIviyaMti jIvitaM, yata evaM tataH / / samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // amumevArthamupasaMharannupadezamAha ii ittariyaMmi Aue, jIvitae bhupccvaaye| vihuNAhi rayaM purAkaDaM, samayaM // 3 // vyAkhyA-'iti' ityuktanyAyena 'itvare' ayanazIle, ko'rthaH?-khalpakAlabhAvini, eti-upakramahetubhiH anapavayatayA yathAsthityaivAnubhavanIyatAM gacchatIti AyuH, taccaivaM nirupakramameva tasmin , tathA'nukampitaM jIvitaM jIvitakaM cazabdasya gamyamAnatvAt tasmiMzca, arthAt sopakramAyuSi, bahavaH-prabhUtAH pratyapAyA-upaghAtahetavo'dhyavasAnanimittAdayo yasmiMstattathA, anena cAnukampyatAheturAviSkRtaH, evaM coktarUpadrumapatrodAharaNataH kuzAgrajala|bindUdAharaNatazca manujAyurnirupakramaM sopakramaM cetvaram , ato'syAnityatAM matvA 'vidhunIhi' jIvAt pRthak kuru 'rajaH' karma 'purekaDaMti' purA-pUrva tatkAlApekSayA kRtaM-vihitaM, tadvidhuvanopAyamAha-samayamapi gautama ! mApramAdIH, paThanti ca-evaM maNuyANa jIvie ettirie bahupacavAyae'tti sugamameveti sUtrArthaH // syAt-punarmanuSyabhavAvAptA vudyasyAma ityaahhai| dulahe khalu mANuse bhave, cirakAleNavi sadhvapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM0 // 4 // vyAkhyA-'durlabho duravApaH, 'khaluH' vizeSaNe, akRtasukRtAnAmiti vizeSa dyotayati. 'mAnuSo' manuSyasambandhI COCCASKok For Personal & Private Use Only Jain Educon interne
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 335 // bhavo' janma 'cirakAlenApi' prabhUtakAlenApi, AstAmalpakAlenetyapizabdArthaH, 'sarvaprANinAM' sarveSAmapi jIvAnA, dumapatrakana tu muktigamanaM prati bhavyAnAmiva keSAJcit manujabhavAvAptiM prati sulabhatvavizeSo'sti, kimevamata Aha madhyayanaM. 'gADhA' vinAzayitumazakyatayA dRDhAH 'ca' iti yasmAt , 'vipAkakammuNotti vipAkA:-udayAH karmaNAM-manuSyagativighAtiprakRtirUpANAM, yata evamataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti suutraarthH|| kathaM punarmanujatvaM durlabhaM, yadvA / yaduktaM sarvaprANinAM durlabhaM manujatva'miti, tatra ekendriyAdiprANinAM taddurlabhatvaM darzayitukAmaH kAyasthitimAha paDhavIkAyamaigao ukkosaM jIvo ya saMvase / kAlaM saMkhAtIyaM samayaM goyama !mA pamAyae // 5 // AukAyamaH // 6 // teuvaayH||7||vaaukaay||8||vnnsshkaay0 ukkosN0| kAlamaNaMtadaraMtaM samayaM09 beiMdighakAya0 ukko / kAlaM saMkhijasaNiyaM samayaM0 // 10 // teiNdiy0|| 11 // criNdiyH||12|| paMciMdiyakAyamaigao ukkosN0| sattaTThabhavaggahaNe smyN0||13|| deve Narae ya gao, ukkosaM0 / ekekabhavaggahaNe, smyH||14|| vyAkhyA-pRthvI-kaThinarUpA saiva kAyaH-zarIraM pRthvIkAyastamatizayena mRtvA 2 tadutpattilakSaNena gataH-prAptaH // 335 // atigataH, 'ukkosaM'ti utkarSato 'jIvaH' prANI 'tuH' pUraNe 'saMvaset tadrUpatayaivAvatiSTheta 'kAlaM' saGkhyAtItaM, asaGkhya-12 mityarthaH, yata evamataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti / evamapakAyatejaskAyavAyukAyasUtratrayamapi vyAkhyeyaM, For Personal & Private Use Only a w.jainelibrary.org
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ KXXMARREAM tathA vanaspatisUtraM ca, navaraM kAlamanantamiti, anantakAyikApekSametat , pratyekavanaspatInAM kAyasthiterasaGkhyAtatvAt , tathA duSTo'nto'syeti durantastam , idamapi sAdhAraNApekSayaiva, te hyatyantAlpabodhatayA tata uddhRtA apina prAyo viziSTa maanssaadibhvmaamvnti| iha ca 'kAlaM saGkhyAtIta miti vizeSAnabhidhAne'pyasaGkhayotsarpiNyavasarpiNImAnam ,'ananta' miti cAnantotsarpiNyavasarpiNIpramANamityavagantavyaM, yata AgamaH-"assaMkhosappiNiussappiNIu egeMdiyANa ucauhaM / tA ceva U aNaMtA vaNassatIe u boddhavA // 1 // " tathA dve-dvisaGkhaye indriye-sparzanarasanAkhye yeSAM te 1 dvIndriyAH-kRmyAdayaH,tatkAyamatigata utkarSato jIvastu saMvaset kAlaM saGkhayeyasajJita-saGkhyAtavarSasahasrAtmakam , ataH samayamapi gautama ! mA prmaadiiH|| evaM trIndriyacaturindriyasUtre api bhAvanIye // tathA paJca indriyANi-sparza-18 nAdIni yeSAM te tathA, te cottaratra devanArakayorabhidhAnAt manuSyatvasya durlabhatvena prakrAntatvAttiryaJca eva gRhyante, tatkAyamatigataH, tatkAyotpanna ityarthaH, utkarSato jIvastu saMvaset sapta vA aSTa vA saptASTAni tAni ca tAni bhavagrahaNAni ca-janmopAdAnAni saptASTabhavagrahaNAni yataH ataH samayamapi gautama ! mA prmaadiiH| tathA devAnnairayikAMzca atigata utkarSato jIvastu saMvaset ekaikabhavagrahaNaM, tataH paramavazyaM nareSu tiryakSu votpAdAt / yadvA 'ukkosaMti' utkRSyate tadanyebhya ityutkarSastamutkRSTaM kAlaM-trayastriMzatsAgaropamamAnam , 'egegabhavaggahaNaM'ti apergamyamAnatvAdekai For Personal & Private Use Only Kajainelibrary.org
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. drumapatraka madhyayanaM. bRhadbhuttiH // 336 // kabhayagrahaNamapi saMvasati, ato jIvaH saMvaset ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtradazakArthaH // uktame- vArthamupasaMhartumAha ___ evaM bhavasaMsAre saMsarati subhAsubhehiM kammehiM / jIvo pamAyabahulo, samayaM0 // 15 // vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa pRthivyAdikAyasthitilakSaNena bhavA eva-tiryagAdijanmAtmakAH saMsriyamANatvAt saMsAro bhavasaMsArastasmin , 'saMsaranti'-paryaTanti zubhAni ca-zubhaprakRtyAtmakAni azubhAni ca-azubhaprakRtirUpANi zubhAzubhAni taiH karmabhiH' pRthvIkAyAdibhavanibandhanaiH 'jIvaH'prANI pramAdevahulo-vyAptaHpramAdabahulaH, yadvA bahUn-bhedAn lAtIti bahulo madyAdyanekabhedataHpramAdo-dharma pratyanudyamAtmako yasya sa bahulapramAdaH, sUtre ca vyatyayanirdezaHprAgvat ,iha cAyamAzayaH-yato'yaM jIvaHpramAdabahulaH san zubhAzubhAni karmANyupacinoti,upacitya ca tadanurUpAsu gatiSvAjavaMjavIbhAvamupagamya bhrAmyati, tato durlabhatvAt punarmAnuSatvasya pramAdamUlatvAca sakalAnarthaparamparAyAH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // evaM manujabhavadurlabhatvamuktam, idAnIM tadavAptAvapyuttarottaraguNAvAptiratidurApaivetyAha lahUNa'vi mANusattaNaM, AyarittaNaM puNarAvi dallabhaM / bahave dasuyA milekkhuyA, samaya0 // 16 // laNa'vi AriyattaNaM, ahINapaMciMdiyayA hudullhaa| vigaliMdiyatA hu dIsai, samayaM0 // 17 // ahINapaMcidiyattaMpi se lahe, uttamadhammasutI hu dallahA / micchattanisevae jaNe, smyN0|| 18 // // 336 // dain Education For Personal & Private Use Only in
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ laddhaNavi uttamaM suI, saddahaNA puNarAvi dullahA / micchatta0 samayaM // 19 // dhammapi hu saddahaMtayA, dullabhayA kAeNa phAsayA / iha kAmuguNehiM mucchiyA, samayaM // 20 // vyAkhyA-labdhvA'pi' prApyApi 'mAnuSatvaM' idaM tAvadatidurlabhameva kathaJcittu labdhvA'pItyapizabdArthaH, 'AryatvaM' magadhAcAryadezotpattilakSaNaM 'punarapi' bhUyo'pi, AkArastvalAkSaNikaH, 'durlabhaM' duravApaM, kimiti ?, ata Aha-bahavaH-prabhUtA dasyavo-dezapratyantavAsinazcaurAH 'milekkhu yatti mlecchA-avyaktavAco, na yaduktamAravadhAryate, te ca zakayavanazavarAdidezodbhavAH, yeSvavApyApi manujatvaM janturutpadyate, ete ca sarve'pi dharmAdharmagamyAgamyabhakSyAbhakSyAdisakalAryavyavahArabahiSkRtAstiryaprAyA eveti samayamapi gautama! mA prmaadiiH| itthamAryadezotpattirUpamAryatvamatidurlabhaM, tathAvidhamapi labdhvA'pi 'Aryatvam' uktarUpam , ahInAni-avikalAni paJcendriyANi-sparzanAdIni yasya || sa tathA tadbhAvo'hInapaJcendriyatA 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, durlabhA eva, yadvA huH punararthe, ahInapaJcendriyatA punadulabhA, ihaiva hetumAha-vikalAni-rogAdibhirupahatAnIndriyANi yeSAM tadbhAvo vikalendriyatA, huriti nipAto'nekAthatayA ca bAhulyasUcakaH, tatazca yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate tato durlabhaivAhInapaJcendriyatA, tathA ca samayamapi / gautama ! mA prmaadiiH| tathA kathaJcidahInapaJcendriyatAmapyuktanyAyato'tidurlabhAmapi 'sa' iti jantuH 'labheta' prAmuyAt , , tathA'pyuttamaH-pradhAno yo dharmastasya zrutiH' AkarNanAtmikA yA sA tathA, 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, tato durlabhaiva, For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 337|| uttarAdhya. kimiti:-yataH kutsitAni ca tAni tIrthAni kutIrthAni ca-zAkyaulUkyAdiprarUpitAni tAni vidyante yeSAmanuSTheyatayA drumapatrakabRhadvRttiH khIkRtatvAtte kutIrthinastAnitarAM sevate yaH sa kutIrthiniSevako jano-lokaH, kutIrthino hi yazaHsatkArAdyeSiNo yadeva ne se prANipriyaM viSayAdi tadevopadizanti, tattIrthakRtAmapyevaMvidhatvAt , uktaM hi-"satkArayazolAbhArthibhizca mUrairihAnya-2 tIrthakaraiH / avasAditaM jagadidaM priyANyapathyAnyupadizadbhiH // 1 // " iti sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttamadharmazrutiH ?, paThyate ca-'kutitthiNisevae jaNe'tti spaSTaH, evaM ca tadurlabhatvamavadhArya samayamapi gautama ! maa| pramAdIH / kiMca-labdhvA'pi uttamadharmaviSayatvAduttamA tAM zrutim' uktirUpAM 'zraddhAna' tattvarucirUpaM 'puNarAviti / punarapi 'durlabhaM' durApam , ihaiva hetumAha-mithyAbhAvo mithyAtvam-atattve'pi tattvapratyayarUpaM taM niSevate yaH sa mithyAtvaniSevako jano-lokaH, anAdibhavAbhyastatayA gurukarmatayA ca tatraiva prAyaH pravRtteH, yata evamataH sama-| yamapi gautama ?.mA pramAdIH / anyacca-'dharma' prakramAt sarvajJapraNItam 'apiH' bhinnakramaH 'huH' vAkyAlaGkAre, tataH 'zraddadhato'pi' kartumabhilapanto'pi durlabhakAH kAyena-zarIreNa, upalakSaNatvAnmanasA vAcA ca, 'sparzakA' anuSThA|| tAraH, kAraNamAha-'iha' asmin jagati 'kAmaguNeSu' zabdAdipu 'mUrcchitA' mUDhAH, gRddhimanta ityarthaH, jantava iti / zeSaH, prAyeNa hyapathyeSveva viSayeSvabhiSvaGgaHprANinAM, yata uktam-"prAyeNa hi yadapathyaM tadeva cAturajanapriyaM bhavati / / viSayAturasya jagatastathA'nakalAH priyA vissyaaH||1||" pAThAntarataH kAmagaNairmachitA iva mUcchitAH, viluptadharma // 337 // For Personal & Private Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECENESSONG-3 viSayacaitanyatvAt , yatazcaivamato durApAmimAmavikalAM dharmasAmagrImavApya samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrapaJcakArthaH // anyacca sati zarIre tatsAmarthya ca sati dharmasparzaneti tadanityatA'bhidhAnadvAreNApramAdopadezamAha parijUraha te sarIrayaM, kesA paMDuragA (ya) bhavaMti te / se soyabale ya hAyai, samayaM0 // 21 // pari0 cakkhubale0 // 22 // 0 ghANavale // 23 // 0 rasaNavale // 24 // 0 phaasble0||25|| savvabale0 // 26 // vyAkhyA-'parijIyati' sarvaprakArAM vayohAnimanubhavati 'te' tava zarIrameva jarAdibhirabhibhUyamAnatayA'nukampanIyamiti zarIrakaM, yadvA / 'parijUrai'tti 'nindejUra' iti prAkRtalakSaNAt parinindatIvA''tmAnamiti gamyate, yathA-dhigmAM kIdRzaM jAtamiti, kimiti ?-yataH 'kezAH' zirasijAH, upalakSaNatvAta lomAni ca pANDurA eva pANDurakA bhavanti, pUrva jananayanahAriNo'tyantakRSNAH samprati zuklatAM bhajante 'te' tava, punastezabdopAdAnaM bhinna-2 vAkyatvAt upadezAdhikAratvAcAduSTam , evamuttaratrApi, tathA 'se' iti tat yat pUrvamAsIt zrotrayoH-karNayobalaM-dUrAdizabdazravaNasAmarthya zrotrabalaM, 'caH' samuccaye, 'hIyate' jarAtaH kSayamupaiti, yadvA-zarIrajIrNatA'vasthAbhAvyetadvayamapi yojyaM, yathA-parijIyate zarIrakaM tathA ca sati kezAH pANDurakA bhavanti 'se' ityatha zrotrabalaM hIyate yataH tataH zarIrasya tatsAmarthyasya cAsthiratvAt samayamapi gautama ! mA pramAdIH / evaM sUtrapaJcakamapi neyaM / thamataH zrotropAdAnaM pradhAnatvAt , pradhAnatvaM ca tasmin sati zeSendriyANAmavazyaM bhAvAt paTutarakSayopaza-ra For Personal & Private Use Only Jan Education International
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dumapatrakamadhyayana. uttarAdhya. majatvAca, tathopadezAdhikArAdupadezasya ca zrotragrAhyatvAt / tathA ca 'sarvabala'miti sarveSA-karacaraNAdyavayavAnAM bRhadvRttiH khakhavyApArasAmarthya, yadvA sarveSAM-manovAkkAyAnAM dhyAnAdhyayanacakramaNAdiceSTAviSayA zaktiriti sUtraSaTkArthaH // jarAtaH zarIrAzaktiruktA, samprati rogtstaamaah||33|| araI gaMDaM visUIyA, AyaMkA vivihA phusaMti te| vihaDai viddhaMsaha te sarIrayaM, samayaM0 // 27 // vyAkhyA-'aratiH' vAtAdijanitazcittodvegaH 'gaNDa' gaDa. vidhyatIva zarIraM sUcibhiriti visUcikA-ajINavizeSaH, AGiti sarvAtmapradezAbhivyAptyA taGkayanti-kRcchajIvitamAtmAnaM kurvantItyAtaGkAH-sadyoghAtino rogavizeSAH 'vividhAH' anekaprakArAH 'spRzanti' parAmRzanti 'te' tava, zarIrakamiti gamyate, tatazca 'vipatati' vizepeNa balApacayAdapaiti 'vidhvasyate' jIvavipramuktaM ca vizeSeNAdhaHpatati te zarIrakam , ataH samayamapi gautama! mA pramAdIH, sarvatra ca vartamAnanirdezaH prAgyat / kezapANDuratvAdikaM yadyapi gautame na sambhavati tathApi tannizrayA zeSaziSyapratibodhanArthatvAdaduSTamiti sUtrArthaH // yathA cApramAdo vidheyastathA cAha vucchida siNehamappaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / se savvasiNehavajie, samaya0 // 28 // vyAkhyA-vocchiMda'tti vividhaiH prakArairuta-prAbalyena chinddhi-apanaya vyucchinddhi, kam ?-'sneham' abhiSvaGga, | kasya sambandhinam ?-AtmanaH, kimiva ?-'kumudamiva' candrodyotavikAzyatpalamiva 'sAraiyaM vaci sUtratvAcchadi bhavaM| // 33 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAradaM, vetyupamArtho bhinnakramazca prAg yojitaH 'pAnIyaM' jalaM, yathA tat prathamaM jalamagnamapi jalamapahAya vartate tathA | tvamapi cirasaMsRSTaciraparicitatvAdibhirmadviSaya snehavazago'pi tamapanaya, apanIya ca 'se' ityathAnantaraM sarvanehava|rjitaH san samayamapi gautama ! mA pramAdIH / iha ca jalamapahAyaitAvati siddhe yacchAradazabdopAdAnaM tacchAradajalasyeva | snehasyApyatimanoramatvakhyApanArthamiti sUtrArthaH // kiJca - ciccA Na dhaNaM ca bhAriyaM, pavvaio hi si aNagAriyaM / mA vaMtaM puNovi Avie, samayaM 0 // 29 // vyAkhyA- ' tyaktvA' parihRtya 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'dhanaM' catuSpadAdi cazabdo bhinnakramaH, tato 'bhAryA ca' kalatraM ca 'pratrajitaH' gRhAnniSkrAntaH 'hiH' iti yasmAt 'sI' ti sUtratvenAkAralopAt 'asi' bhavasi 'aNagAriyaM' ti | anagAreSu - bhAvabhikSuSu bhavamAnagArikamanuSThAnaM, casya gamyamAnatvAt tacca pratipannavAnasIti zeSaH, yadvA pratrajitaH - pratipannaH 'aNagAriya'ti anagAritAm, ato 'mA' iti niSedhe, 'vAntam' udgIrNa 'puNovi 'ti punarapi 'Athie' tti Apiva, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // kathaM ca vAntA''pAnaM na bhavatItyAha - raujjhiya mittabaMdhavaM, viulaM ceva ghaNohasaMcayaM / mA taM biiyaM gavesae, samayaM 0 // 30 // vyAkhyA- 'apo' tyaktvA, mitrANi ca -suhRdo bAndhavAca - khajanA iti samAhAre mitrabAndhavaM, 'vipulaM' vistIrNa 'caH' samuccaye bhinnakramazca 'eva' iti pUraNe, tato dhanaM - kanakAdidravyaM, tasyaughaH - samUhastasya saJcayo - rAzI - For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. karaNaM dhanaughasaJcayastaM ca, mA 'taditi' mitrAdikaM, dvitIyaM, punargrahaNArthamiti gamyate, 'gaveSaya' anyeSaya, tatparityA- drumapaMtrakabRhadvRttiH gAt zrAmaNyamaGgIkRtya punastadabhiSvaGgavAn mA bhUH, tyaktaM hi tadvAntopamaM tadabhiSvaGgazca vAntA''pAnaprAya ityabhiprAyaH, madhyayanaM. kintu samayamapi gautama! mA pramAdIriti suutraarthH|| itthaM pratibandhanirAkaraNArthamabhidhAya darzanavizuddhayarthamidamAha-8 // 339 // Na hu jiNe aja dIsai, bahumae dIsaha maggadesie / saMpara neAue pahe, samayaM // 31 // RI vyAkhyA-'na hu' naiva 'jinaH' tIrthakRd 'adya' asmin kAle 'dRzyate' avalokyate, yadyapIti gamyate, tathApi 'bahumae'tti panthAH, sa ca dravyato nagarAdimArgaH, bhAvatastu sAtizayazrutajJAnadarzanacAritrAtmako 4 * muktimArgaH, tatreha bhAvamArgaH parigRhyate, 'dRzyate' upalabhyate 'maggadesiya'tti bhAvapradhAnatvAnnirdezasya mArgatvena arthAnmukterdezito-jinaiH kathito mArgadezitaH, ayamAzayaH-yadyapi samprati jino na dRzyate tadupadiSTastu mArgoM se dRzyate, na caivaMvidho'yamatIndriyArthadarzinaM jinaM vinA sambhavati ityasandigdhacetaso bhAvino'pi bhavyA na pramAdaM| vidhAsvantIti, ataH 'samprati' idAnIM satyapi mayIti bhAvaH, 'naiyAyike' nizcitamuktyAkhyalAbhaprayojane 'pathi: mArge samayamapi gautama ! kevalAnutpattitaH saMzayavidhAnena mA pramAdIH, yadvA-trikAlaviSayatvAt sUtrasya bhaavi-10||339|| ThAbhavyopadezakamapyetat, tato'yamarthaH-yathA''dyamArgopadezakaM nagaraM cApazyanto'pi panthAnamavalokayantastasyAvicchiTUnopadezatastatprApakatvaM nizcinvanti tathA yadyapyadya jina upalakSaNatvAnmokSazca naiva dRzyate tathA'pi taddezitaH For Personal & Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ panyA-mAryamANatvAt mArgo-mokSastasya 'desiya'tti sUtratvAddezako mArgadezako dRzyate, tatastasyApi tattApaka mAmapazyadbhirapi bhAvibhavyairnizcetavyaM, yatazcaivaM bhAvibhavyAnAmupadizyate ataH sampratItyAdi prAgvat , dvividhA'pi 18 tAvaditthaM vyAkhyA sUcakatvAt sUtrasyeti gAthArthaH // atraivArthe punarupadizannAha ___ avasohiya kaMTagApaha, oinno'si pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiyA, samayaM0 // 32 // vyAkhyA-'avasohiya'tti avazodhya-apasArya pRthakRtya parihatyetiyAvat , kam ?-'kaMTayApahaMti AkAroDalAkSaNikaH, kaNTakAzca dravyato babbUlakaNTakAdayaH bhAvatastu carakAdikuzrutayastairAkulaH panthAH kaNTakapathastaM, tara avatIrNo'si' anupraviSTo bhavasi 'pahaMti panthAnaM 'mahAlaya'ti mahAntaM mahatAM vA''layaH-Azrayo mahAlayaH sa ca dravyato rAjamArgaH bhAvatastu mahadbhistIrthakarAdibhirapyAzritaH samyagdarzanAdimuktimArgastaM, kazcidavINA 'pi mArga na gacchet ata Aha-'gacchasi'-yAsi mArga, na punaravasthita evAsi, samyagdarzanAdyanupAlanena zakti mArgagamanapravRttatvAdbhavataH, tatrApyanizcaye'pAyaprAptireva syAt ityAha-vizodhya' iti vinizcitya, tadevaM pravRttaH / san samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // evaM ca pUrveNa darzanavizuddhimanena ca mArgapratipattimamivAya tatpratipattAvapi kasyacidanutApasambhava iti tannirAcikIrSayA''ha abale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiyaa| pacchA pacchANutAvae, samaya0 // 33 // AASARAM For Personal & Private Use Only Jain Education in
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 vRhadvRttiH ___ vyAkhyA-'abalaH' avidyamAnazarIrasAmarthyaH 'yathA' ityaupamye bhAraM vahatIti bhAravAhakaH 'mA' niSedhe 'magge' || dumapatrakauttarAdhya. tti mArga 'visameM'tti viSamaM mandasattvairatidustaram 'avagAhiya'tti avagAhya pravizya, tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti gamyate, 'pazcAt' tatkAlAnantaraM 'pazcAdanutApakaH' pazcAttApakRt , bhUriti zeSaH, idamuktaM bhavati-yathA kazciddezAnta madhyayana // 34 // ragato bahubhirupAyaiH svarNAdikamupAye khagRhAbhimukhamAgacchannatibhIrutayA'nyavastvantarhitaM kharNAdikaM khazirasyAropya : katicidinAni samyagudvahati, anantaraM ca kvacidupalAdisaGkale pathi aho ! ahamanena bhAreNA''krAnta iti tamutsRjya hai| svagRhamAgataH atyantanirdhanatayA'nutapyate-kiM mayA mandabhAgyena tatparityaktamiti ?, evaM tvamapi pramAdaparatayA tyaktasaMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // bahidamadyApi nistaraNI| yamalpaM ca nistIrNamityabhisandhinotsAhabhaGgo'pi syAditi tadapanodAyAha tiNNo hu si aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| abhitura pAraM gamittae, samayaM0 // 34 // ___ vyAkhyA-'tiNNo hu sitti tIrNa evAsi, arNavamivArNavaM 'mahaM'ti mahAntaM gurUM, kimiti prazne punariti vAkyo panyAse,tataH kiM punastiSThasi ?, tIraM'pArama AgataH prAptaH, kimuktaM bhavati-bhava utkRSTasthitIni vA kamoNi bhAvatoTUrNava ityucyate, sa ca dvividho'pi tvayottIrNaprAya eva iti kena hetunA tIraprApto'pyaudAsInyaM bhajase ?, naivedaM / tvocitmityaashyH|kintu 'abhitura'tti abhi-Abhimukhyena tvarakha-zIghro bhava, 'pAraM' paratIraM bhAvato muktipadaM 'gami Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education uttara' tti gantum, atazca samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // athApi syAt - mama pAraprAptiyogyataiva na | samasti, ata Aha-athavA zeSaziSyApekSayA kimasyApramAdasya phalam ? yatpunaH punarayamupadizyate ityAhaakalevaraseNimUsiyA, siddhiM goyama ! loyaM (ya) gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM0 // 35 // vyAkhyA - kalevaraM - zarIram avidyamAnaM kaDevarameSAmakaDevarAH - siddhAsteSAM zreNiriva zreNiryayottarottarazubhapariNA| maprAptirUpayA te siddhipadamArohanti (tAM), kSapaka zreNimityarthaH / yadvA kaDevarANi - ekendriyazarIrANi tanmayatvena teSAM | zreNiH kaDevara zreNiH - vaMzAdiviracitA prAsAdAdiSvArohaNahetuH, tathA ca yA na sA akaDevara zreNiH - anantaroktarUpaiya | tAm 'ussiya'tti utsRtAM gamiSyasIti sambandhaH, yadvA 'ussiya'tti ucchrityevocchritya - uttarottarasaMyamasthAnAvAsyA | tAmucchritAmiva kRtvA 'siddhim' iti siddhinAmAnaM 'goyama ! loyaM gacchasi' tti prAgvalokaM gamiSyasi, saMzayavyava|ccheda phalatvAccAsya gamiSyasyeva, 'kSemaM' paracakrAdyupadravarahitaM 'caH' samuccaye bhinnakramazca, 'zivamanuttaraM ' ca tatra zivamazeSaduritopazamena anuttaraM nAsyottaramanyat pradhAnamastItyanuttaraM, sarvotkRSTamityarthaH yatazcaivaM tataH samayamapi gautama ! | mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 // samprati nigamayannupadeza sarvakha mAha - buddhe pariNivvue care, gAma gae nagare va saMjae / saMtimaggaM ca vUhae, samayaM 0 // 36 // vyAkhyA- 'buddhaH' avagata heyAdivibhAgaH 'parinirvRtaH' kaSAyAbhyupazamataH samantAt zItIbhUtaH 'careH' Ase For Personal & Private Use Only %96 Painelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH zAntiH-nirvANaM tasyA mAnamaH, tato bRhayezva-bhavya janatavAMstadAha // 34 // vakha, saMyamamiti zeSaH, 'gAma'tti supo lopAt grAme 'gataH' sthito nagare vA, upalakSaNatvAdagaNyAdiSu vA, ki- damapatrakamuktaM bhavati ?-sarvasminnanabhiSvaGgavAn , samyag yataH-pApasthAnebhya uparataH saMyataH, zAmyantyasyAM sarvaduritAnIti zAntiH-nirvANaM tasyA mArgaH-panthAH, yadvA zAntiH-upazamaH saiva muktihetutayA mArgaH zAntimArgo, dazavidhadharmo-18 madhyayana. palakSaNaM zAntigrahaNaM, cazabdo bhinnakramaH, tato bRhayezca-bhavya janaprarUpaNayA vRddhiM nayeH, tataH samayamapi gautama ! mA | pramAdIriti sUtrArthaH // itthaM bhagavadabhihitamidamAkarNya gautamo yat kRtavAMstadAha buddhassa nisamma bhAsiyaM, sukahiyamapadovasohiyaM / rAga dosaM ca chidiyA, siddhigaI gae goyame // 37 // ttiyemi // RI vyAkhyA-'buddhasya' kevalAlokAvalokitasamastavastutattvasya prakramAcchrImanmahAvIrasya 'nizamya' AkarNya 'bhASi tam' uktaM, suSThu-zobhanena nayAnugatatvAdinA prakAreNa kathitaM-prabandhana pratipAditaM sukathitam , ata evArtha-12 pradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM-jAtazobhamarthapadopazobhitaM 'rAga' viSayAdyabhiSpraGga 'dveSam ' apakAri-1 NyaprItilakSaNaM 'caH' samuccaye 'chittvA' apanIya siddhigati' muktigati 'gataH' prAptaH 'gautamaH' indrabhUtinAmA bhaga-1 vatprathamagaNadhara iti sUtrArthaH // 'itiH' parisamAptau 'bravImi' iti pUrvavat, ityukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca pUrvaditi zrIzAnyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dazamamadhyayanaM samAptaM // Jan Education international For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanam / / uktaM dazamamadhyayanaM, sAmpratamekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane'pramAdArthamanuzAsana-13 muktaM, tacca vivekinaiva bhAvayituM zakyaM, vivekazca bahuzrutapUjAta upajAyata iti bahuzrutapUjocyate ityanena sambandhe-18 nA''yAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi prarUpayitavyAni, yAvannAmaniSpanne nikSepe 'bahusUtrapUjA bahuzruta-IN pUjeti vA nAma, atastannikSepapratipipAdayiSayedamAha niyuktikRtbaha sue pUjAe yatiNhaMpi caukao ya nikkhevo / davabahugeNa bahugA jIvA taha puggalA ceva // 310 // vyAkhyA-'bahu'ci bahoH 'sue'tti zatamukhatvAt prAkRtasya sUtra tya zrutasya vA 'puyAe yatti pUjAyAzca 'trayArANAmapi' amoSAM padAnAM 'catuSkastu' catuSparimANa eva 'nikSepaH' nyAsaH, sa ca nAmAdiH, tatra nAmasthApane dravyatastu bahvabhidhAtumAha-davabahueNa'tti ArSatvAt dravyato bahutvaM dravyavahutvaM tena 'bahukAH' prabhUtAH 'jIvA' hai upayogalakSaNAH, tathA 'pudgalAH' sparzAdilakSaNAH, cazabdaH pudalAnAM jIvApekSayA bahutaratvaM khyApaya ti, te okai kasmin saMsArijIvapradeze'nantAnantA eva santi, 'evaH' avadhAraNe, jIvapuralA eva dravyavaha vaH, tatra dharmAdharmA''kAzAnAmekadravyatvAt kAlasyApi tattvataH samayarUpatvena bahutvAbhAvAditi gAthArthaH // Jain Education Inth For Personal & Private Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH // 342 // SASAX bhAvabahueNa bahugA caudasa putvA annNtgmjuttaa| bhAve khaovasamie khaiyaMmi ya kevalaM nANaM // 311 // bahuzrutapU vyAkhyA-bhAvabahugeNaM'ti prAgvat bhAvabahutvena 'bahuga'tti bahukAni 'caturdaza' caturdazasaGkhyAni 'purva'tti jAdhyayanaM. pUrvANyutpAdapUrvAdIni 'aNaMtagamajutta'tti anantA-aparyavasitA gamyate vastukharUpamebhiriti gamA-vastuparicchedapra-2 kArAH nAmAdayastairyuktAni-anvitAnyanantagamayuktAni, paryAyAdhupalakSaNaM ca gamagrahaNam , uktaM hi-"aNaMtA gamA / apaMtA pajavA aNaMtA hetU' ityAdi, anenaitadAtmakatvAt pUrvANAM teSAmapyAnantyamuktaM, va punaramUni bhAve vartante / / | yena bhAvabahUnyucyante ityAha-'bhAva' ityAtmaparyAye kSAyopazamike caturdaza pUrvANi vartante iti prakramaH, Aha-kiM na kSAyike bhAve kiJcidbhAvabahu ?, astItyAha-'kSAyike ca' karmakSayAdutpanne punaH kevalajJAnam , anantaparyAyatvAt , tdpi|| bhAvabahukamiti gAthArthaH // uktaM bahu, samprati sUtraM zrutaM vA''hadavasuya poMDayAi ahavA lihiyaM tu putthayAIsuM / bhAvasuyaM puNa duvihaM sammasuyaM ceva micchasuyaM 312/27 vyAkhyA-'davasuya'tti anukhAralopAt dravyasUtraM dravyazrutaM ca, tatrA''dyaM puNDaMjAdi, dvitIyamAha-'athavA' iti pakSAntarasUcakaH, tato dravyazrutaM 'likhitam' akSararUpatayA nyastaM pustakAdiyu, tuzabdAd bhASyamANaM vA dravyazrutamucyate, 1 anantA gamA anantAH paryavA anantA hetavaH / // 342 // For Personal & Private Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai bhAvazrutaM punaH 'dvividha' vibhedaM 'samyakazrutaM caiva' iti prAgvat tato mithyAzrutaM ceti gAthArthaH // etatkharUpamAha bhavasiddhiyA u jIvA sammahiTI u jaM ahijaMti / taM sammasueNa suyaM kammaTTavihassa sohikaraM 313| micchaTTiI jIvA abhavasiddhI ya ja ahijaMti / taM micchasueNa suyaM kammAdANaM ca taM bhaNiyaM // 314 // 2 vyAkhyA-bhave bhavyA vA siddhireSAmiti bhavasiddhikA bhavyasiddhikA vA, 'tuH' avadhAraNe, eta eva 'jIvA' prANinaH, te'pi 'sammadiTTI utti samyagdRSTaya eva 'yat' iti zrutam 'adhIyate' paThanti 'taM sammasueNa'tti, samyakzrutazabdena 'zrutam' iti prakramAd bhAvazrutam , ucyate iti zeSaH / Aha-bhASyamANatvenAsya kathaM na dravya zrutatvam ?, ucyate, anenetajanita upayoga evopalakSita iti na doSaH, evamanyatrApi bhAvanIyaM / tanmAhAtmyaThAmAha-kammaTTavihassa'tti aSTavidhakarmaNaH zuddhikarama' apanayanakarta // mithyAzrutamAha-midhyAdRSTayo jIvAH, bhavyA| || iti gamyate, 'abhavyasiddhayazca' abhavyAH yadadhIyate tat 'mithyAzrutena' mithyAzrutazabdena 'zrutam' itIhApi bhAvazrutaM / bhANatamiti sambandhaH, kamma-jJAnAvaraNAdi AdIyate-khIkriyate'nena jantabhiriti karmAdAnaM-karmopAdAna 'caH' samucaye, 'tat' zrutaM 'bhaNitam' uktamiti gAthAdvayArthaH // idAnI prajA. sA'pi nAmAdibhedatazcaturdheva, tatrA''ye sugame, dravyapUjAmAha dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - C-JECONDOLEC- - - uttara IsaratalavaramADaMbiANa sivaiMdakhaMdaviNhUNaM / jA kira kIrai pUA sA pUA davao hoi // 315 // bahuzrutapU. ra vyAkhyA-Izvarazca-dravyapatiH talavarazca-prabhusthAnIyo nagarAdicintakaH maDamba-jaladurga tasmin bhavo mADa jAdhyayana |mbikaH-tadbhoktA sa ca IzvaratalavaramADambikAsteSAM, tathA zivazca-zambhuH indrazca-purandaraH skndshc-svaamikaarti||3|| keyaH viSNuzca-vAsudevaH zivendraskandaviSNavasteSAM, yA kila kriyate pUjA sA pUjA 'dravyataH' dravyanikSepamAzritya / bhavati, dravyapUjeti yo'rthaH, kilazabdastvihApAramArthikatvakhyApakaH, dravyato'pi hi bhAvapUjAhetureva pUjocyate, da iyaM tu dravyArthamapradhAnA vA pUjeti dravyapUjA, ato'pAramArthikyeva, etadabhidhAnaM tu dravyazabdasyAnekArthatvasUcakamiti gAthArthaH // bhAvapUjAmAhatitthayarakevalINaM siddhAyariANa savasAhapAM / jAkira kIrai pUA sA pUA bhAvao hoi||316 // vyAkhyA-tIrthaGkarAzca-arhantaH kevalinazca-sAmAnyenaivotpannakevalAH tIrthakarakevalinasteSAM, 'siddhAcAryANAM' | pratItAnAM, tathA sarvasAdhUnAM, kA ?-yA kila 'kriyate' vidhIyate pUjA sA pUjA 'bhAvataH' bhAvanikSepamAzritya // 34 // bhavati, kilazabdaH parokSAptavAdasUcakaH, tIrthaGkarAdipUjA hi sarvA'pi kSAyopazamikAdibhAvavartina eva bhavatIti bhAvapUjaiva, yattu puSpAdipUjAyA dravyastavatvamuktaM tad dravyaiH-puSpAdibhiH stava iti vyutpattimAzritya sampUrNabhAvastavakAraNatvena veti gAthArthaH // samprati prastutopayogyAha - MAKARMA nItAnAM tathA sarvasAdhUnAM, kAyA - jA hi sarvA'pi kSAyApazAmakAya sampUrNabhAva For Personal & Private Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ je kira caudasaputrI savvakkharasannivAiNo niunnaa|jaa tesiM pUyA khalu sA bhAve tAi ahigAro 317/3 6 vyAkhyA-'ye' prAgvat 'kila' iti vAkyAlaGkAre 'caturdazapUrviNaH' caturdazapUrvadharAH sarvANi-samastAni yA-1 nyakSarANi-akArAdIni teSAM sannipAtanaM-tattadarthAbhidhAyakatayA sAgasena ghaTanAkaraNaM sarvAkSarasannipAtaH sa / vidyate adhigamavipayatayA yeSAM te'mI sarvAkSarasannipAtinaH 'nipuNAH' kuzalAH, yA 'teSAM' caturdazapUrviNAM 'pUjA'|| ucitapratipattirUpA, upalakSaNaM ceyaM zeSabahuzrutapUjAyAH, prAdhAnyAcAsyA evopAdAnaM, 'khalu' nizcitaM, sA 'bhAve bhAvaviSayA, 'tayA' bahuzrutapUjAlakSaNayA bhAvapUjayA iha 'adhikAraH prakRtamiti gAthArthaH // ityukto nAmaniSpanna-2 nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikakhuNo / AyAraM pAukkarissAmi, ANupudiva suNeha me // 1 // ___ vyAkhyA-saMyogAdvipramuktasthAnagArasya bhikSoH AcaraNamAcAraH-ucitakriyA vinaya itiyAvat , tathA ca vRddhAHk|'AyArotti vA viNaotti vA egaTTatti sa ceha bahuzrutapUjAtmaka eva gRhyate, tasyA evAtrAdhikRtatvAt , taM 'prAdukariSyAmi' prakaTayiSyAmi AnupA, zRNuta 'me' mama kathayata iti zeSaH iti sUtrAtheMH // iha ca bahuzrutapUjA 1 AcAra iti vA vinaya iti vA ekAe~ / COCOCCREXCLOSROCOCCA. dan Education For Personal & Private Use Only Olonal
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 344 // prakrAntA, sA ca bahuzrutakharUpaparijJAna eva kartuM zakyA, bahuzrutakharUpaM ca tadviparyayaparijJAne tadviviktaM sukhenaiva | bahuzrutapUjJAyata ityabahuzrutakharUpamAha jAdhyayanaM. je yAvi hoi nivijje, thaddhe luDhe aniggahe / abhikkhaNaM ullavaI, aviNIe abahussue // 2 // vyAkhyA-je yAvi'tti yaH kazcita, cApizabdau bhinnakramAvRttaratra yokSyete. 'bhavati' jAyate nirgato vidyAyAHsamyakazAstrAvagamarUpAyAH nirvidyaH, apizabdasambandhAt savidyo'pi, yaH 'stabdhaH' ahaGkArI 'lubdhaH' rasAdigRddhi. mAn, na vidyate indriyanigrahaH-indriyaniyamanAtmako'syeti anigrahaH 'abhIkSNaM' punaH punaH ut-prAbalyenAsambaddhabhASitAdirUpeNa lapati-pakti ullapati 'avinItaca' vinayavirahitaH 'abahussue'tti yattadornityAbhisambandhAt so'bahuzrutaH, ucyate iti zeSaH, savidyasyApyavahuzrutatvaM bAhuzrutyaphalAbhAvAditi bhAvanIyam , etadviparItastvAd bahuzruta iti sUtrArthaH // kutaH punarIdRzamabahuzrutatvaM bahuzrutatvaM vA labhyata ityAha aha paMcahiM ThANehiM, jehiM sikkhA Na lambhai / thaMbhA kohA pamAeNaM, rogeNAlasseNa ya // 3 // aha aTTahiM ThANehi, sikkhAsIletti vucai / ahassire sayAdaMte, na ya mammamuyAhare // 4 // // 344 // nAsIle Na visIle, Na siyA ailolue| akohaNe saccarae, sikkhAsIletti vucai // 5 // 'artha' ityupanyAsArthaH 'paJcabhiH' paJcasaGkhayaiH tiSThantyeSu karmavazagA jantava iti sthAnAni taiH, 'yaiH' iti vakSya dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhetubhiH-zikSaNaM zikSA-grahaNAsevanAtmikA 'na labhyate' nAvApyate, tairIdRzamabahuzrutatvamavApyata iti zeSaH, kaiH punaH sA na labhyate ? ityAha-'stambhAt' mAnAt 'krodhAt' kopAt 'pramAdena' madyaviSayAdinA rogeNa' galat-4 hai kuSThAdinA 'Alaspena' anutsAhAtmanA, zikSA na labhyata iti prakramaH, caH samastAnAM vyastAnAM ca hetutvameSAM : P dyotayati // itthamabahuzrutatvahetUnabhidhAya bahuzrutatvahetUnAha-athASTabhiH sthAnaiH zikSAyAM zIlaH-khabhAvo yasya / zikSA vA zIlayati-abhyasyatIti zikSAzIlaH-dvividhazikSAbhyAsakRd, itizabdaH svarUpaparAmarzakaH, ucyate tI kRdgaNadharAdibhiriti gamyate, tAnyevAha-'ahassire'tti "tRna ira" iti prAkRtalakSaNAdahasanazIlaH ahasitA-na sahetukamahetukaMvA hasannevAste, sadA sarvakAlaM 'dAntaH'indriyanoindriyadamavAna.'naca' naiva 'marma'parApabhrAjanAkAri kutsita jAtyAdi 'udAharet' udghaTTayet / 'na' naiva 'azIlaH' avidyamAnazIlaH, sarvathA vinaSTacAritradharma ityarthaH, na 'vizIla'||3 virUpazIlaH, atIcArakaluSitavrata itiyAvat , 'na khAt' na bhaved, iha pUrvatra ca sambhAvane liT, 'atilolupaH' va rasalampaTaH, 'akrodhanaH' aparAdhinyanaparAdhini vA na kathaJcit krudhyati, satyam-avitathabhASaNaM tasmin rataH-AsaktaH satyarataH iti, nigamayitumAha-zikSAzIla 'iti' ityanantaroktaguNabhAga ucyate, sa ca bahuzruta eva bhavatIti bhAvaH / iha ca sthAnaprakrame'pyevamabhidhAnaM dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvakhyApanArtha, vizeSAbhidhAyitvAca kvacit keSAJcidantarbhAvasambhave'pi pRthagupAdAnaM, parihAradvayamapIdamuttaratrApi bhAvanIyamiti sUtratrayArthaH // Jain Education For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bahuzrutapU. jAdhyayanaM. bRhadvRttiH // 345 // kiJca-abahuzrutatve bahuzrutatve vA'vinayo vinayazca mUlakAraNaM, tattvata uktahetUnAmapyanayorevAntarbhAvAt, na ca avinItavinItayoH kharUpamavijJAya tau jJAtuM zakyAviti yaH sthAnairavinIta ucyate yaizca vinItastAnyabhidhAtumAha-4 aha codasahiM ThANehiM, vadyamANo u sNje| aviNIe vuccatI so u, NivvANaM ca Na gacchai // 6 // abhikkhaNaM kohI bhavai, pabaMdhaM ca pakuvvai / mittijamANo vamati, suyaM labhrUNa majada // 7 // avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppati / suppiyassAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM / / 8 // paiNNavAI duhile, thaddhe luddhe aniggahe / asaMvibhAgI aciyatte, aviNIetti vuccai // 9 // aha pannarasahi ThANehiM, suviNIetti vuccai / nIyAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // appaM ca ahikkhivati, pabaMdhaM ca Na kuvvai / mittijamANo bhajati, suyaM lar3e na majjati // 11 // na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppati / appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 12 // kalahaDamaravajae, buddhe (a) abhiAie / hirimaM paDisalINo, suviNIetti vuccai // 13 // vyAkhyA-'atha' iti prAgvat , caturbhiradhikA daza caturdaza teSu caturdazasaGkhayeSu sthAneSu, sUtre tu suvyatyayena saptamyarthe tRtIyA, 'vartamAnaH' tiSThan 'tuH' pUraNe 'saMyataH' tapakhI, avinIta ucyate, 'sa tu' ityavinItaH punaH, kimityAha-'nirvANaM ca' mokSaM, cazabdAdihaiva jJAnAdIMzca 'na gacchati' na prApnoti // kAni punazcaturdaza sthAnAnI // 345 // Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAha-'abhIkSNa' punaH punaH, yadvA-kSaNaM kSaNamami abhikSaNam-anavarataM 'krodhI' krodhanaH bhavati, sanimittamani| mittaM vA kupyannevAste, 'prabandhaM ca' prakRtatvAt kopasyaivAvicchedAtmakaM 'pakuvaitti prakarSeNa kurute, kupitaH san | sAntvanairanekairapi nopazAmyati, vikathAdiSu vA'vicchedena pravartanaM prabandhastaM ca prakurute, tathA 'mettijjamANo'tti mitrIyyamANo'pi mitraM mamAyamastvitISyamANo'pi apizabdasya luptanirdiSTatvAt 'vamati' tyajati, prastAvAnmi-1 trayitAraM maitrI vA, kimuktaM bhavati ?-yadi kazciddhArmikatayA vakti-yathA tvaM na vetsItyahaM tava pAtraM lepayAmi, tato'sau pratyupakArabhIrutayA prativakti-mamAlametena, kRtamapi vA kRtaghnatayA na manyata iti vamatItyucyate, tathA : 'surya'ti apergamyamAnatvAt zrutamapi-Agamamapi labdhvA' prApya 'mAdyati' darpa yAti. kimuktaM bhavati ?-zrutaM. hi / madApahArahetuH, sa tu tenApi dRpyati / tathA 'apiH' sambhAvanAyAM, sambhAvyata etat , yathA'sau pApaiH-kathaJcit / |samityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati-tiraskuruta ityevaMzIlaH pApaparikSepI, AcAryAdInAmiti gamyate, tathA| 'apiH' bhinnakramaH, tataH 'mitrebhyo'pi' suhRyo'pyAstAmanyebhyaH 'kupyati' krudhyati, sUtre tu caturthyarthe saptamI, "krudhiduheA'sUyArthAnAM yaM prati kopa" (pA0 1-4-37) ityaneneha caturthIvidhAnAt , tathA 'supriyasyApi' ativallabhasthApi mitrasya rahasi' ekAnte 'bhASate' vakti pApameva pApakaM, kimuktaM bhavati ?-agrataH priyaM vakti pRSThatastu prati 1 prAkRtAnukaraNametat , mitrasyeyaM mitrIyA tAM kriyamANa iti vA / Jain Education in For Personal & Private Use Only www.anelibrary.org
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH 11 uttarAdhya. sevako'yamityAdikamanAcAramevAviSkaroti / tathA prakIrNam-itastato vikSiptam , asambaddhamityarthaH, vadati-bahuzrutapU. jalpatItyevaMzIlaH prakIrNavAdI, vastutattvavicAre'pi yatkiJcanavAdItyarthaH, athavA-yaH pAtramidamapAtramidamiti vA'pa jAdhyayanaM. rIkSyaiva kathaJcidadhigataM zrutarahasyaM vadatItyevaMzIlaH prakIrNavAdI iti, pratijJayA vA-idamitthameva ityekaantaabhyup||346|| gamarUpayA vadanazIlaH pratijJAvAdI, tathA 'duhila'tti drohaNazIlo-drogdhA, na mitramapyanabhidruhyAste, tathA 'stabdhaH' tapasyahamityAdyahaGkatimAn , tathA 'lubdhaH' annAdiSvabhikADhAvAn , tathA 'anigrahaH' prAgvat, tathA'saMvibhajanazIlaH asaMvibhAgI, nA''hArAdikamavApyAtigarddhano'nyasmai khalpamapi yacchati, kintvAtmAnameva poSayati, tathA 'aciyatte'tti aprItikaraH-dRzyamAnaH sambhASyamANo vA sarvasyAprItimevotpAdayati, evaMvidhadoSAnvitaH avinIta ucyate iti nigamanam / itthamavinItasthAnAnyabhidhAya vinItasthAnAnyAha-atha paJcadazabhiH sthaanH| suSThu-zobhano vinIto-vinayAnvitaH suvinIta ityucyate, tAnyevAha-'nIyAvitti'tti nIcam-anuddhataM yathA bhavatyevaM nIceSu vA zayyAdiSu vartata ityevaMzIlo nIcavartI-guruSu nyagavRttimAn , yathA''ha-"nIyaM sez2a gaI ThANaM,21 4NiyaM ca AsaNANi ya / NiyaM ca pAya vaMdejA, NIyaM kujA ya aMjaliM // 1 // ' 'acapalaH' nA''rabdhakArya pratyasthiraH, 346 // athavA'capalo-gatisthAnabhASAbhAvabhedatazcaturdhA, tatra-gaticapala:-drutacArI, sthAnacapalaH-tiSThannapi calanevAste 1 nIcAM zayyAM gatiM sthAnaM nIcAni cAsanAni ca / nIcaM pAdau vandeta nIcaM ca kuryAccAJjalim // 1 // PACKASSASSAC% dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3AUSRUSHA hastAdibhiH bhASAcapalaH-asadasabhyAsamIkSyAdezakAlapralApibhedAcaturdA, tatra asad-avidyamAnamasabhyaM-kharaparuSAdi asamIkSya-anAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyAsamIkSyapralApinastrayaH, adezakAlapralApI caturthaH atIte kArye yo vakti-yadidaM tatra deze kAle vA'kariSyat tataH sundaramabhaviSyad , bhAvacapalaH sUtre'rthe vA'samApta eva yo'nyad gRhNAti, 'amAyI' na manojJamAhArAdikamavApya gurvA divaJcakaH, "akutUhalaH' na kuhukendrajAlAdyavalokanaparaH, 'alpaM ca' iti stokameva 'adhikSipati' tiraskurute, kimuktaM bhavati ?-nAdhikSipatyeva tAvadasau kaJcana, adhi-4 |kSipan vA kaJcana kaGkaTekarUpaM dharma prati prerayannalpamevAdhikSipati, abhAvavacano vA'lpazabdaH, tathA ca vRddhAH"alpazabdo hi stoke'bhAve ca", tato naiva kaJcanAdhikSipati, 'prabandhaM' coktarUpaM na karoti, 'mitrIyyamANaH' uktanyAyena 'bhajate' mitrIyitAramupakurute, na tu pratyupakAraM pratyasamarthaH kRtaghno vA, zrutaM labdhvA na mAdyati, kintu madadoSaparijJAnataH sutarAmavanamati, 'na ca' naiva pApaparikSepI' uktarUpaH, na ca mitrebhyaH kRtajJatayA kathaJcidaparAdhe'pi kupyati, apriyasyApi mitrasya rahasi 'kallANa'tti kalyANaM bhASate, idamuktaM bhavati-mitramiti yaH pratipannaH sa yadyapyapakRtizatAni vidhatte tathA'pyekamapi sukRtamanusmaran na rahasyapi taddoSamudIrayati, tathA cAha|"ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhnyaaH| na tvekadoSajanito yeSAM kApaH sa ca kRtghnH||1||" iti.I kalahazca-vAciko vigrahaH DamaraM ca-prANighAtAdibhistadvajeko, 'buddho' buddhimAn , etacca sarvatrAnugamyata eveti * **** JainEducationa l For Personal & Private Use Only Mjainelibrary.org
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 347 // na prakRtasaGkhyAvirodhaH, 'abhijAtie 'tti abhijAtiH - kulInatA tA gacchati - uttkSapta bhAranirvAhaNAdinetyabhijAtigaH, hIH- lajjA sA vidyate'sya hImAn, kathaJcit kaluSAdhyavasAyatAyAmapyakAryamAcaran lajjate, 'pratisaMlInaH' | gurusakAze'nyatra vA kArya vinA na yatastatazceSTate, prastutamupasaMharannAha - 'suvinItaH' suvinItazabdavAcyaH 'iti' | ityevaMvidhaguNAnvitaH ucyate iti sUtrASTakArthaH // yazcaivaM vinItaH sa kIdRk syAdityAha - vase gurukule niccaM, jogavaM uvahANavaM / piyaMkare piyaMvAI, se sikkhaM laDumarihati // 14 // vyAkhyA- ' vaset ' AsIta ka ? - gurUNAm - AcAryAdInAM kulam - anvayo gaccha ityarthaH gurukulaM tatra tadAjJopalakSaNaM ca kulagrahaNaM, 'nityaM' sadA, kimuktaM bhavati ? - yAvajjIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThet uktaM hi " NANassa hoi bhAgI" ityAdi, yojanaM yogo - vyApAraH, sa ceha prakramAddharmagata eva tadvAn, atizAyane matup, yadvA yogaH -samAdhiH so'syAstIti yogavAn, prazaMsAyAM matup upadhAnam - aGgAnaGgAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAditapovizeSastadvAn, yadyasyopadhAnamuktaM na tat kRcchrabhIrutayotsRjyAnyathA vA'dhIte zRNoti vA, priyam - anukUlaM karotIti priyaGkaraH, kathaJcit kenacidapakRto'pi na tatpratikUlamAcarati, kintu mamaiva karmaNAmayaM doSa ityavadhArayannapriyakAriNyapi priyameva ceSTate, ata eva ca 'piyaMvAI 'tti kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyavAdI, yadvA- 'priyaGkaraH' 1 jJAnasya bhavati bhAgI / (thirayarao daMsaNe caritte ya / ghaNNA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcati // 1 // ) For Personal & Private Use Only bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 // 347 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ | AcAryAderabhimatAhArAdibhiranukUlakArI, evaM 'priyavAdyapi' AcAryAbhiprAyAnuvartitayaiva vaktA, tathA cAsya ko guNa ityAha-'sa' evaMguNaviziSTaH 'zikSAM' zAstrArthagrahaNAdirUpAM 'labdham' avAm 'arhati' yogyo bhavatIti, anenaiva avinItastvetadviparItaH zikSAM labdhuM nArhatItyarthAduktaM bhavati, tathA ca yaH zikSAM labhate sa bahuzrutaH itara stvabahuzruta iti bhAva iti sUtrArthaH // evaM ca savipakSaM bahuzrutaM prapaJcato'bhidhAya pratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAraM |tasyaiva stavadvAreNAha - jahA - saMkhaMmi paryaM nihiyaM, duhaovi virAya / evaM bahussue bhikkhU, dhammo kittI tahA suyaM // 15 // vyAkhyA - 'yathA' iti dRSTAntopanyAse 'zaGkha' jalaje 'payo' dugdhaM 'nihitaM' nyastaM' duhaovitti dvAbhyAM prakA| rAbhyAM dvidhA, na zuddhatAdinA khasambandhiguNalakSaNenaikenaiva prakAreNa, kintu svasambandhyAzraya sambandhiguNadvaya lakSaNena prakAradvayenApItyapizabdArthaH, 'virAjate' zobhate, tatra hi na tat kaluSIbhavati, na cAmlatAM bhajate, nApi ca paritravati, 'evam' anena prakAreNa bahuzrute 'bhikkhu'tti ArpatvAd bhikSau - tapakhini, 'dharmaH' yatidharmaH 'kIrtiH' zlAghA ' tathA ' iti dharmakIrttivat 'zrutam' Agamo, virAjata iti sambandhaH kimuktaM bhavati ? - yadyapi dharmakIrtizrutAni nirupalepatAdiguNena svayaM zobhAbhAJji tathApi mithyAtvAdikAluSyavigamato nirmalatAdiguNena zaGkha iva payo bahu| zrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSataH zobhante, tAnyapi hi na tatra mAlinyam anyathAbhAvaM hAniM vA kadAcana pratipadya - For Personal & Private Use Only 1. Www.jainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 348 // nte, anyatra tvanyathAbhUtabhAjanasthapayovadanyathA'pi syuH, vRddhAstu vyAcakSate - 'yathe' tyaupamye, 'saMkhaMmi' saMkhabhAyaNe 'payaM' khIraM 'nihitaM' ThavitaM nyastamityarthaH 'duhato' ubhayato saMkho khIraM ca, ahavA TavaMtao khIraM ca, saMkheNa parissava| ti Na ya aMbIbhavati, 'virAyati' sobhati 'eva' mupasaMhAre aNumANe vA 'bahusuo' suttatthavisArato, jAnaka ityarthaH, 'tassa' evaM bhikkhubhAyaNe diMtassa dhammo bhavati kittI jaso tathA suyamArAdhiyaM bhavati, apatte diMtassa asuyameva bhavati, ahavA ihaloe paraloe ya sohai pattadAI, ahavA evaMguNajAie bhikkhU bahussue bhavati, dhammo kittI jaso ya havai, suyaM se ( suyamArAhiyaM ) havai, ahavA ihaloe paraloe ya virAyaha, ahavA sIleNa ya sueNa ya" iti sUtrArthaH // punarbahuzrutastavamAha - jahA se kaMboyANaM, Aine kaMthae siyA / Ase javeNa pavare, evaM havai bahussue / / 16 / / vyAkhyA- 'yathA' yena prakAreNa 'sa' iti pratItaH 'kAmbojAna' kambojadezodbhavAnAM prakramAdazvAnAM nirddhAraNe SaSThI, 'AkIrNaH' vyAptaH, zIlAdiguNairiti gamyate, 'kanthakaH' pradhAno'vo, yaH kila TapacchakalabhRtakutupanipatanadhvanerna santrasyati, 'syAt' bhavet 'azvaH ' turaGgamaH ' javena' vegena 'pravaraH' pradhAnaH 'evam' ityupanaye tata IdRzo bhavati bahuzrutaH, jinadharmaprapannA hi pratinaH kAmbojA ivAzreSu jAtijayAdibhirguNairanyadhArmikApekSayA zrutazIlAdibhirvarA eva, ayaM tvAkIrNakanthakAthavat teSvapi pravara iti sUtrArthaH // 16 // kiJca - For Personal & Private Use Only bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 ||348 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahAinnasamArUDhe, sUre daDhaparakame / ubhao naMdighosaNaM, evaM havai bahussue // 17 // vyAkhyA-yathA AkIrNa-jAtyAdiguNopetaM turaGgamaM samyagAruDhaH-adhyAsitaH AkIrNasamAruDhaH, so'pi kadAcit kAtara eva syAdata Aha-'zUraH' cArabhaTaH dRDhaH-gADhaH parAkramaH-zarIrasAmarthyAtmako yasya sa tathA, "ubhautti ubhayato vAmato dakSiNatazca yadvA'grataH pRSThatazca 'nandIghoSaNa' dvAdazatUryaninAdAtmakena, yadvA AzIrvacanAni nAndI jIyAstvamityAdIni tadghoSeNa bandikolAhalAtmakena, lakSaNe tRtIyA, evaM bhavati bahuzrutaH, kimuktaM bhavati ?-yathaivaMvidhaH zUro na kenacidabhibhUyate na cAnyastadAzritaH, tathA'yamapi jinapravacanaturaGgAzrito dRpyatparavAdidarzane'pi cAtrastaH tadvijayaM ca prati samarthaH ubhayatazca dinarajanyoH khAdhyAyaghoSarUpeNa khapakSaparapakSayorvA ciraM jIvatvasau yenAnena pravacanamuddIpitamityAdyAzIrvacanAtmakena nAndIghoSeNopalakSitaH paratIrthibhiratIva madAvalipsairapi nAbhibhavituM zakyaH, na cAtra pratapasyetadAzrito'nyo'pi kathaJcijjIyata iti sUtrArthaH // tathA jahA kareNuparikiNNe, kuMjare sahihAyaNe / balavaMte appaDihae, evaM bhavai bahussue // 18 // vyAkhyA-'yathA' kareNukAbhiH-hastinIbhiH parikIrNaH-parivRto yaH sa tathA, na punarekAkyeva 'kuaraH' hastI paSTihAyanAnyasyeti SaSTihAyanaH-paSTivarSapramANaH, tasya hi etAvatkAlaM yAvat prativarSa balopacayaH tatastadapacaya ityevamuktam, ata eva ca 'balavaMtetti balaM-zarIrasAmarthyamasyAstIti balavAn san apratihato bhavati, ko'rthaH ?nAnyairmadamukhairapi mataGgajaiH parAGmukhIkriyate, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi kareNubhiriva paraprasaranirodhinIbhirautpa For Personal & Private Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 349 // ttikyAdibuddhibhirvidyAbhizca vividhAbhirvRtaH SaSTihAyanatayA cAtyantasthiramatiH, ata eva ca balavattvenApratihato bahuzrutapUbhavati, darzanopahantRbhirbahubhirapi na pratihantuM zakyata iti sUtrArthaH // anyacca jAdhyayanaM. jahA se tikkhasiMge, jAyakkhaMdhe virAyai / vasame jUhAhivatI, evaM bhavati bahussue // 19 // vyAkhyA-yathA sa tIkSNe-nizitAne zRGge-viSANe yasya sa tathA, jAtaH-atyantopacitIbhUtaH skandhaH-pratIta 6 evAsyeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacitatvopalakSaNaM caitat , tadupacaye hi zeSAGgAnyupacitAnyevAsya bhavanti, 'vi rAjate' vizeSeNa rAjate-zobhate 'vRSabhaH' pratIto, yUthasya-gavAM samUhasyAdhipatiH-khAmI yUthAdhipatiH san , evaM bhava bahuzrutaH, so'pi hi parapakSabhettRtayA tIkSNAbhyAM khazAstraparazAstrAbhyAM zRGgAbhyAmivopalakSitaH gacchagurukArya dharaNadhaureyatayA ca jAtaskandha iva jAtaskandhaH, ata eva ca yUthasya-sAdhvAdisamUhasyAdhipatiH-AcAryapadavI haiM gataH san virAjate iti sUtrArthaH // anyaccajahA se tikkhadADhe, odagge duppahaMsae / sIhe miyANa pavare, evaM bhavai bahussue // 20 // // 349 // vyAkhyA-yathA sa tIkSNAH-nizitA daMSTrAH-pratItA eva yasya sa tIkSNadaMSTraH, 'udagraH' utkaTa udagravayaHsthitatvena vA udagraH, ata eva 'duppahaMsae'tti duSpradharSa eva duSpradharSakaH-anyairdurabhibhavaH 'siMhaH' kezarI 'mRgANAm' Ara-3 NyaprANinAM 'pravaraH' pradhAno bhavati, evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi hi parapakSabhettRtayA tIkSNadaMSTrAbhiriva naigamAdi For Personal & Private Use Only dan Education tritematona
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayaiH pratibhAdiguNodapratayA ca durabhibhavaH ityanyatIrthAnAM mRgasthAnIyAnAM pravara eveti sUtrArthaH // aparaM ca jahA se vAsudeve, saMkhacakragadAdhare / appaDihayabale johe, evaM bhavai bahussue // 21 // hai| vyAkhyA-yathA sa 'vAsudevaH' viSNuH, zaGkhazca-pAJcajanyaH cakraM ca-sudarzanaM gadA ca-kaumodakI zaGkhacakragadAstA-2 dhArayati-vahatIti zaGkhacakragadAdharaH, apratihatam-anyaiH skhalayitumazakyaM balaM-sAmarthyamasyetyapratihatabalaH, kimaktaM 1 bhavati?-ekaM sahajasAmarthyavAnanyacca tathAvidhAyodhAnvita iti, yudhyatIti yodhaH-subhaTo bhavati, evaM bhavati bahu-4 ||zrutaH, so'pi hyekaM khAbhAvikapratibhAprAgalbhyavAn aparaM zaGkhacakragadAbhiriva samyagdarzanajJAnacAritrairupeta iti, yodha/ iva yodhaH karmavairiparAbhavaM pratIti sUtrAthaiH // aparaM jahA se cAurate, cakkavaTTI mahihie / codasarayaNAhivaI, evaM havai bahussue // 22 // | vyAkhyA-yathA sa catasRSvapi divantaH-paryanta ekatra himavAnanyatra ca diktraye samudraH khasambandhitayA'syeti caturantaH, caturbhirvA hayagajarathanarAtmakairantaH-zatruvinAzAtmako yasya sa tathA, 'cakravartI' SaTkhaNDabharatAdhipaH, mahatI RddhiH-samRddhirasyeti maharddhikaH-divyAnukArilakSmIkaH, caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni, tAni / cAmuni-seNAvai gAhAvai purohiya gaya turaMga vaDDaiga itthii| cakaM chattaM cammaM maNi kAgiNI khagga daMDoya // 1 // ' 1 senApatiH gAthApatiH purohito gajasturaGgo vardhakiH strii| cakraM chatraM carma maNiH kAkiNI khaDgo daNDazca // 1 // ROACHESTRUCROCEASE Jain Education.ind inal For Personal & Private Use Only Ww.jainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 350 // bahuzrutapU. jAdhyayanaM. LEARNAGARRIALORERGRESS teSAmadhipatiH caturdazaratnAdhipatiH, 'evaM bhavati bahuzrutaH' so'pi hyAsamudramahImaNDalakhyAtakIrtiH tisRSu vizvanyatra ca bandIbhUtavidyAdharavRnda iti dikcatuSTayavyApikIrtitayA caturanta ucyate, caturbhirvA dAnAdidhammairantaHkarmavairivinAzo'syeti caturantaH, RddhayazcAmauSadhyAdayazcakravartinamapi yodhayedityevaMvidhapulAkalabdhyAdayazca mahatva hai evAsya bhavanti, santi cAsyApi caturdazaratnopamAni sakalAtizayanidhAnAni pUrvANIti kathaM na cakravartitulyatAsveti sUtrArthaH // anyacca jahA se sahassakkhe, vajapANI puraMdare / sake devAhivaI, evaM havai bahussue // 23 // / vyAkhyA-yathA sa sahasramakSINyasyeti sahasrAkSaH-sahasralocanaH, atra ca sampradAyaH-'sahassakkhatti paMca maMti|sayA devANaM tassa, tesiM sahassaM acchINaM, tesiM nIIe vikkamati, ahavA jaM sahasseNaM acchINaM dIsati taM so dohiM acchIhiM abbhahiyagarAgaM pecchatI'ti / vajra-vajrAbhidhAnamAyudhaM pANAvasyeti vajrapANiH, lokoktyA ca pUrdAra-15 NAt purandaraH, ka IgityAha-zako 'devAdhipatiH' devAnAM khAmI, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi zrutajJAne zeSAtizayaratnanidhAnatulyena locanasahasreNeva jAnIte, yazcaivaM tasyaivaMvidhatvopalakSaNaM, vajramapi lakSaNaM pANI sambha 1 paJca matrizatAni devAnAM tasya, teSAM sahasramaNAM, teSAM nItau vikramate, athavA yatsahasreNAkSaNAM dRzyate tat sa dvAbhyAmakSibhyAmabhyadhikataraM prekSate iti / // 350 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatIti vajrapANiH, pUzca zarIramapyucyate, tadvikRSTatapo'nuSThAnato dArayatIva dArayatIti purandaraH, zakravat devairapi / dharme'tyantanizcaletayA pUjyata iti tatpatirapyucyate, tathA cAha-"devAvi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo"tti sUtrArthaH // api ca jahA se timiraviddhaMse, uttiTuMti divaagre| jalaMte iva teeNaM, evaM bhavai bhussue||24|| __ vyAkhyA-yathA saH timiram-andhakAraM vidhvaMsayati-apanayati timiravidhvaMsaH, "uttiSThan' udgacchan 'divAkaraH' sUryaH, sa hi Urdhva nabhobhAgamAkrAmannatitejakhitAM bhajate avataraMstu na tathetyevaM viziSyate, yadvA utthAnaM-prathamaIPImudgamanaM tatra cAyaM na tIvra iti tIvratvAbhAvakhyApakametat , anyadA hi tIno'yamiti na samyag dRSTAntaH syAt, 'jvalanniva' jvAlAM muJcanniva 'tejasA mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hyajJAnarUpatimirApahArakaH saMyamasthAneSu |vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyata upasarpastapastejasA ca jvalanniva bhavatIti sUtrArthaH // anyaca jahA se uDuvaI caMde, nakSattaparivArie / paDipuNNe puNNimAsIe, evaM bhavai bahussue // 25 // vyAkhyA-yathA saH uDUnAM-nakSatrANAM patiH-prabhuH uDupatiH, ka ityAha-'candraH' zazI, 'nakSatraiH' azvinyAdibhiH, upalakSaNatvAdhaistArAbhizca parivAraH-parikaraH sAto'syeti parivAritaH nakSatraparivAritaH 'pratipUrNaH' 1 devA api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / dan Education Interna For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 351 // 11 -ASCHEMOCROSSSCOM samastakalopetaH, sa cek kadA bhavati ? ata Aha-paurNamAsyAm / iha ca candra ityukte mA bhUnnAmacandrAdAvapi / bahuzrutapU. sampratyayaH ityuDupatigrahaNaM, uDupatirapi ca kazcidekAkyeva bhavati mRgapativat ata uktaM nakSatraparivAritaH, soja jAdhyayanaM. pyaparipUrNo'pi dvitIyAdiSu sambhavatIti paripUrNaH paurNamAsyAmityuktaM, evaM bhavati bahuzrutaH, asAvapi hi nakSa-18 trANAmivAnekasAdhUnAmadhipatiH tathA tatparivAritaH sakalakalopetatvena pratipUrNazca bhavatIti sUtrArthaH // aparaM ca-* jahA se sAmAiyANaM, koTThAgAre surakkhie / nANAdhaNNapaDippuNNe, evaM havai bahussue // 26 // vyAkhyA-yathA sa 'sAmAiyANati samAjaH-samUhastaM samavayanti sAmAjikAH-samUhavRttayo lokAsteSAM, |paThanti ca-'sAmAiyaMgANaM'ti tatra ca zyAmA-atasI tadAdIni ca tAni aGgAni ca upabhogAGgatayA zyAmAdyasAni dhAnyAni teSAM 'kohAgAre'tti koSThA-dhAnyapalyAsteSAmagAraM-tadAdhArabhUtaM gRhama, upalakSaNatvAdanyadapi prabhatadhAnyasthAnaM, yatra pradIpanakAdibhayAt dhAnyakoSThAH kriyante tat koSThAgAramucyate, yadivA koSThAna A-samantAt kurvate tasminniti koSThAkAraH, "akartari ca kArake sajJAyA" (pA. 3-3-19 )miti gha, tathA suSTuprAharikapuruSAdivyApAraNadvAreNa rakSitaH-pAlito dasyumUSikAdibhyaH surakSitaH, sa ca kadAcit pratiniyatadhAnya- // 351 // | viSayo'pratipUrNazca syAt ata Aha-nAnA-anekaprakArANi dhAnyAni-zAlimudgAdIni taiH pratipUNo-bhUtaH| nAnAdhAnyapratipUrNaH, AdyapakSe tu vizeSaNe napuMsakaliGgatayA neye, evaM bhavati bahuzrutaH, asAvapi sAmAjikalokAnA For Personal & Private Use Only Jain Educational riainelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ miva gacchavAsinAmupayogibhirnAnAdhAnyairivAGgopAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaiH pratipUrNa eva bhavati, surakSitazca pravacanAdhAratayA, yata uktam-"jeNaM kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkheha" ityAdIti sUtrArthaH // api ca| jahA sA dumANa pavarA, jaMbUnAma sudNsnnaa| aNADhiyassa devassa, evaM havai bahussue // 27 // | vyAkhyA-yathA sA drumANAM madhye pravarA-pradhAnA jambUH nAmnA-abhidhAnena sudarzanA nAma sudarzanA, na hi || | yatheyamamRtopamaphalA devAdyAzrayazca tathA'nyaH kazcid drumo'sti, drumatvaM phalavyavahArazcAsyAstatpratirUpatayaiva, 4 vastutaH pArthivatvenoktatvAt , vajravaiDUryAdimayAni hi tanmUlAdIni tatra tatroktAni, sA ca kasyetyAha-'anAdRtasya anAhatanAmno 'devasya' jambUdvIpAdhipatervyantarasurasya Azrayatvena sambandhinI, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi jhamRto|pamaphalakalpazrutAnvito devAdInAmapi ca pUjyatayA'bhigamanIyaH zeSadumopamasAdhuSu ca pradhAna iti sUtrArthaH // anyaca jahA sA naINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA nIlavaMtapavahA, evaM havai bahussue // 28 // vyAkhyA-yathA sA 'nadInAM' saritAM 'pravarA'pradhAnA salilaM-jalamasyAmastIti, arzaAderAkRtigaNatvAdaci 1 yasmin kulaM svAdhInaM taM puruSamAdareNa rakSa dain Educati o nal For Personal & Private Use Only Pw.jainelibrary.org
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bahuzrutapU. jAdhyayanaM. bRhadvRttiH // 352 // TAASALAMOMSANCES salilA-nadI, sAgaraM-samudraM gacchatIti sAgaraGgamA-samudrapAtinItyarthaH, na tu kSudranadIvadapAntarAla eva vizIyate, 'zItA' zItAnAmnI, nIlavAn-meroruttarasyAM dizi varSadharaparvatastataH prabhavati pAThAntarataH pravahati vAnIlavatprabhavA nIlavatpravahA vA, 'evaM' zItAnadIvadbhavati bahuzrutaH, asAvapi hi saritAmivAnyasAdhUnAmazeSazrutajJAninAM vA / madhye pradhAno vimalajalakalpazrutajJAnAnvitazca, tathA sAgaramiva muktimevAsau gacchati, taducitAnuSThAna evAsya tvAt, na hyanyadarzaninAmiva devAdibhava evAsya vivekino vAJchA, tathA ca kathamasya teSAmiva prAyo'pAntalAvasthAnaM ?, nIlavattulyAca ucchritocchritamahAkulAdevAsya prasUtiH, kathamivAnyathaivaMvidhayogyatAsambhava iti sUtrArthaH // kiJca jahA se nagANa pavare, sumahaM maMdare girii| nANosahIpajjalie, evaM havai bahussue // 29 // vyAkhyA-yathA sa 'nagAnAM' parvatAnAM madhye 'pravaraH' atipradhAnaH 'sumahAn' atizayagururatyuca itiyAvat, 'mandaraH' mandarAbhidhAnaH, kaH punarasau ? ityAha-giriH, kimuktaM bhavati ?-meruparvataH, 'nAnauSadhibhiH' anekavidhaviziSTamAhAtmyavanaspativizeSarUpAbhiH prakarSaNa jvalito-dIptaH nAnauSadhiprajvalitaH, tA hyatizAyinyaH prajvalantya evAsata iti tadyogAdasAvapi prajvalita ityuktaH, yadvA-prajvalitA nAnauSadhayo'sminniti prajvalitanAnASadhiH, prajvalitazabdasya tu paranipAtaH prAgvat, 'evam' iti mandaravat bhavati bahuzrutaH, zrutamAhAtmyena basAvatyanta // 352 // For Personal & Private Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ CREACHERRORSCRACK sthira iti zeSagirikalpAparasthirasAdhvapekSayA pravara eva bhavati, tathA'ndhakAre'pi prakAzanazaktyanvitA AmoMpadhyAdayastatrAtipratItA eveti sUtrArthaH // kiM bahunA? jahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipuNNe, evaM bhavai bahussue // 30 // kA vyAkhyA-yathA sa 'khayambhUramaNaH' khayambhUramaNAbhidhAnaH 'udadhiH' samudraH akSayam-avinAzyudakaM-jalaM yasmin / sa tathA, nAnAratnaiH-nAnAprakArairmarakatAdibhiH pratipUrNo-bhRtaH nAnAratnapratipUrNaH, evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi vakSayasamyagjJAnodako nAnA'tizayaratnavAMzca bhavati, yadivA'kSata udayaH-prAdurbhAyo yasya so'kSatodaya iti| sUtrArthaH // sAmpratamuktaguNAnuvAdataH phalopadarzanatazca tasyaiva mAhAtmyamAha samuhagaMbhIrasamA durAsayA, acakiyA keNai dupphNsyaa| suyassa puNNA viulassa tAiNo, khavettu kammaM gaimuttamaM gayA // 31 // vyAkhyA-'samuhagaMbhIrasama'tti ArSatvAdAmbhIryeNa-alabdhamadhyAtmakena guNena samA gAmbhIryasamAH samudrasya |gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, 'durAsaya'tti duHkhenAzrIyante-abhibhavabuddhayA''sAdyante vA-jetuM sambhAvyante| kenApIti durAzrayA durAsadA vA, ata eva 'acakkiyatti acakitAH-atrAsitAH, 'kenaciditi parISahAdinA| parapravAdinA vA, tathA duHkhena pradhaya'nte-parAbhUyante kenApIti duSpradharSAsta eva duSpradharSakAH, ka evaMvidhAH / / For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH uttarAdhya. ityAha-'suyassa puNNA viulassa'tti-subbyatyayAcchrutena-Agamena pUrNAH-paripUrNA vipulena-aGgAnaGgAdibhedato vi-bahuzrutapU stIrNana tAyinaH trAyiNo vA, evaMvidhAzca bahuzrutA eva, tAneva phalato vizeSayitumAha-kSapayitvA' vinAzya 'karma' |F jJAnAvaraNAdi, gamyata iti gatistAm 'uttamAM' pradhAnAM, muktimitiyAvat , 'gatAH' prAptAH, upalakSaNatvAdgacchanti | 353 // gamiSyanti ca / iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezaH, pUjyatAkhyApanArthaM vyAptipradarzanArthaM ceti sUtrArthaH // itthaM 11 bahuzrutasya guNavarNanAtmikAM pUjAmabhidhAya ziSyopadezamAha| tamhA suyamahiDhejA, uttamajhagavesae / jeNa'ppANaM paraM ceva, siddhiM saMpAuNijAsi // 32 // ttimi // PI vyAkhyA-yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutaguNAH tasmAt 'zrutam' Agamam 'adhitiSThet' adhyayanazravaNa6/cintanAdinA''zrayet , uttamaH-pradhAno'rthaH-prayojanam-uttamArthaH, sa ca mokSa eva taM 'gaveSayati' anveSayatIti uttamArthagaveSakaH, yena kiM syAdityAha-'yena' zrutAzrayaNena 'AtmAna' svaM 'paraM' cAnyaM tapasvyAdikaM 'evaH' ava-|| dhAraNe bhinnakramazca samprApayedityasyAnantaraM draSTavyaH, tataH 'siddhiM' muktigatiM 'saMpAuNijjAsitti samyak prApa- // 353 // lAyedeva, neha kazcit sandeha iti suutraarthH| 'itiH' parisamAptI 'bravImi' iti parvavata. ukto'nugamaH, sampra ste'pi pUrvavadeva // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmekAdazamadhyayanaM samAptam // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvAdazaM harikezIyamadhyayanam / ___ vyAkhyAtamekAdazamadhyayanamadhunA dvAdazamArabhyate,asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA,iha tu hai bahuzrutenApi tapasi yatno vidheya iti khyApanArtha tapaHsamRddhirupavarNyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya caturanuyoracaccoM prAgvat tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe'sya harikezIyamiti nAma, ato harikezanikSepamAha niyuktikRt nAma ThavaNAdavie0 // 318 // jANayasarIrabhavie0 // 319 // hariesanAmagoaM veaMto bhAvao a hrieso| tatto samuTTiyamiNaM harie-sijaMti ajjhayaNaM // 320 // | harikeze nikSepazcaturvidho nAmAdiH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati 'dravye' dravyaviSayaH-AgamanoAga|| matazca,tatra Agamato jJAtA'nupayukto, noAgamatazca sa trividho-jJazarIrabhavyazarIratadvayatiriktazca, sa punaH trividhaH ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, harikezanAmagotraM vedayan bhAvatastu harikeza ucyate, tato'bhidheyabhU-* tAt samutthitamidaM harikezIyaM ityadhyayanamucyate iti zeSaH, iti gAthAtrayArthaH // samprati harikezavaktavyatAmAha meM niyuktikRt 6/puvabhave saMkhassa u juvaranno aMtiaM tu pavajjA / jAImayaM tu kAuM hariesakulaMmi AyAo // 321 // CHECCACANOAR SCIENCEOC4 Jain Education and For Personal & Private Use Only inww.jainelibrary.org
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ nam.12 uttarAdhya. mahurAe saMkho khalu purohiasuo a gayaure aasii| daTTaNa pADiheraM huyavaharatthAi nikkhaMto // 322 // harikezIbRhadvattiH hariesA caMDAlA sovAga mayaMga bAhirA pANA / sANadhaNA ya mayAsA susANavittI ya nIyA ya 323 hai| yamadhyaya jammaM mayaMgatIre vANArasigaMDitiMdugavaNaM ca / kosaliesu subhaddA isivaMtA jannavADaMmi // 324 // || // 35 // balakuTTe balakoTTo gorI gaMdhAri suviNagavasaMto / nAmaniruttI chaNasappa saMbhavo duMduhe bIo // 325 // bhaddaeNeva hoavaM pAvai bhadANi bhaddao / saviso hammae sappo, bheruMDo tattha muccai // 326 // | itthINa kahittha vaTTaI, jaNavayarAyakahittha vttttii| paDigacchaha ramma tiMduaM, aisahasA bahumuMDie jnne|| | etadakSarArthaH sugama eva, NavaraM 'aMtiyaM tu' iti antike-samIpe, 'tuH' pUraNe, 'pADiheti pratihAro-dauvArikastadvatsadA sannihitavRttirdevatAvizeSo'pi pratihArastasya karma prAtihAye, taceha hutavaharathyAyAH zItalatvaM, tathA harikezAzcANDAlAH zvapAkAH mAtaGgA bAdyAH pANAH zvadhanAzca mRtAzAH zmazAnavRttayazca nIcAzcetyekArthikAH, tathA 'mayaGgatIre'tti mRteva mRtA vivakSitabhUdeze tatkAlApravAhiNI sA cAsau gaGgA ca mRtagaGgA tasyAstIraM tasmin RSivAntA-RpityaktA, tathA bhadra eva bhadrako yo na kasyacidazubhe pravartate, bhadrANi-kalyANAni, tathA strINAM / kathA tAsAM nepathyAbharaNabhApAdiviSayA 'atra' asmin yatyAzrame pravartate. 'jaNavayarAyakaha'tti janapadakathA mAlavakAdi sAlI tsminaa||354|| For Personal & Private Use Only dalin Education International
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezaprazaMsAnindAtmikA rAjakathA ca rAjJAM zauryAdiguNavarNanAdirUpA, 'paDigacchaha'tti tivyatyayAt pratigacchA-12 mo-nivartAvahe, 'ayI'tyAmantraNe 'sahase'tyaparyAlocya, ko'rthaH ?-aparIkSitayogyatAvizeSo, 'bahurmuNDito janoM 6 muNDamAtreNaiva gRhItadIkSaH prAyo jano, gRhItabhAvadIkSastu khalpa eveti bhAvaH // tathehAdyagAthAyA eva pAdadvayaM hai| dvitIyagAthayA spaSTIkRtaM, tatastRtIyapAdaH spaSTa eveti, zeSagAthAbhizcaturthapAdasya paryAyadarzanatastatsUcitArthAbhidhAnatazcAbhivyaJjanaM / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, tatra ca sampradAyaH-mahurAe nayarIe saMkho nAma juvarAyA, so dhamma souM pacatito, viharaMto ya gayauraM go| tahiM ca bhikkhaM hiMDaMto egaM ratthaM patto, sA ya kira atIva uNhA mummurasamA, uNhakAle Na sakati ko'vi boleuM, jo tattha ajANato uphaMdati so viNassati, tIse puNa NAma * ceva huyavaharatthA, teNa sAhuNA purohiyaputto pucchito-esA ratthA nivahati ?, so purohiyassa putto ciMtetiesa Dajjhautti nivahati ii buttaM, so paTio, iyaro ya aliMdaDio pecchati aturiyAe gaIe vacaMtaM taM, so | 1 mathurAyAM nagaryA zaGkho nAma yuvarAjaH, sa dharma zrutvA pravrajitaH, viharaMzca gajapuraM gataH / tatra ca bhikSAM hiNDamAna ekAM rathyAM prAptaH, sA ca kilAtIvoSNA murmurasamA, uSNakAle na zaknoti ko'pi vyatikramituM, yastatrAjAnAna utspandate sa vinazyati, tasyAH punarnAmaiva hutavaharathyA, tena sAdhunA purohitaputraH pRSTaH-eSA rathyA nirvahati ?, sa purohitasya putrazcintayati-eSa dahyatAmiti nirvahatIti uktaM, sa prasthitaH, itarazcAlindakasthitaH prekSate atvaritayA gatyA brajantaM taM, sa Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. AsaMkAe uiNNo taM ratthaM, jAva sA tassa tavappabhAveNaM sItIbhUyA, Audo-aho imo mahAtavassI mae AsA- hArakA bRhadvRttiH dito, ujANaTThiyaM gantuM bhaNati-bhagavaM ! mae pAvakammaM kayaM, kahaM vA tassa muMcejAmi ?, teNa bhaNNati-pavayaha,8| yamadhyaya hai pavaito, jAtimayaM rUvamayaM ca kAuM mao, devalogagamaNaM, cuo saMto mayagaMgAe tIre balakoTTA nAma hariesA, // 355 // nam.12 tesiM ahivaI balakoTTo nAma, tassa duve bhAriyAo-gorI gaMdhArI ya, gorIe kucchisi uvavaNNo, sumiNadasaNaM, vasaMtamAsaM pecchati, tattha kusumiyaM cUyapAya pecchaha, samiNapADhayANaM kahiyaM, tehiM bhaNNati-mahappA te putto bhavissati, samaeNa pasUyA, dArago jAo kAlo virUo putvabhavajAirUvamayadoseNaM, balakoTesu jAutti balo se | nAma kayaM, bhaMDaNasIlo asahaNo / aNNayA te chaNeNa samAgayA bhuMjaMti suraM ca pivaMti, so'vi appiyaNiyaM / 1 AzaGkayA'vatIrNastAM rathyAM, yAvatsA tasya tapaHprabhAveNa zItIbhUtA, AvRttaH-aho ayaM mahAtapasvI mayA AzAtitaH, udyAnasthitaM gatvA bhaNati-bhagavan ! mayA pApakarma kRtaM, kathaM vA tasmAt mucyeya ?, tena bhaNyate-pravraja, pratrajitaH, jAtimadaM rUpamadaM ca kRtvA mRto, devalokagamanaM, cyutaH san mRtagaGgAyAstIre balakoTTA nAma harikezAH, teSAmadhipatirbalakoTTo nAma, tasya dve bhArye-gaurI // 355 // | gAndhArI ca, gauryAH kukSau utpannaH, svapnadarzanaM, vasantamAsaM prekSate, tatra kusumitaM cUtapAdapaM pazyati, svapnapAThakebhyaH kathitaM, tairbhaNyatemahAtmA te putro bhaviSyati, samaye prasUtA, dArako jAta:-kAlo virUpaH pUrvabhavajAtirUpamadadoSeNa, balakoTTeSu jAta iti balastasya nAma kRtaM, bhaNDanazIlo'sahanaH / anyadA te kSaNe samAgatA bhuJjate surAM ca pibanti, so'pyaprItikaM ASACHAR Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ kareitti nicchUDho acchati samaMtao paloeMto, jAva ahI Agato, uThThiyA sahasA sance, so ahI jehiM mArio, aNNamuhuttassa bheruMDasappo Agato,bheruMDo nAma divago, bhIyA puNo uThThiyA, NAe divagottikAUNa mukko,balassa ciMtA jAyA-aho sadoseNa jIvA kilesabhAgiNo bhavaMti, tamhA-'bhadaeNeva hoyacaM, pAvati bhaddANi bhaddao / saviso| hammatI sappo, bheruMDo tattha mucati // 1 // " evaM ciMteto saMbuddho ptio| viharaMto vANArasiM gao,ujANaM teMduyavaNaM, | teMdugaM nAma jakkhAyayaNaM, tattha gaMDIteMdugo nAma jakkho parivasati, so tattha aNuNNaveuM Thito, jakkho uvasaMto, aNNo jakkho aNNahiM vaNe vasati, tatthavi aNNe bahU sAhUNo ThiyA, so ya gaMDIjakkhaM pucchati-Na dIsasi ?,8 puNAI teNa bhaNiyaM-sAhuM pajjuvAsAmi, tattha ya teMdueNa diTTho, so'vi uvasaMto, so bhaNati-mamavi ujANe bahave 31 / 1 karotIti niSkAzitastiSThati samantataH pralokayana , yAvadahirAgataH, usthitAH sahasA sarve, so'hiretairmAritaH, anyasminmuhUrte| bheruNDasarpa AgataH, bheruNDo nAma divyakaH, bhItAH punarutthitAH, jJAte divyaka itikRtvA muktaH, balasya cintA jAtA-aho khadoSeNa jIvAH klezabhAgino bhavanti, tasmAt-bhadrakenaiva bhAvyaM, prApnoti bhadrANi bhadrakaH / saviSo hanyate sarpo, bheruNDastatra mucyate // 1 // evaM cintayan 'saMbuddhaH pravrajitaH / viharana vANArasIM gataH, udyAnaM tindukavanaM, tindukaM nAma yakSAyatanaM, tatra gaNDItinduko nAma yakSaH parivasati, sa tatrAnujJApya sthitaH, yakSa upazAntaH, anyo yakSo'nyatra vane vasati, tatrApyanye bahavaH sAdhavaH sthitAH, sa ca gaNDIyakSaM pRcchati-na dRzyase ?, punastena bhaNitaM- sAdhuM paryupAse, tatra ca tindukena darzitaH, so'pyupazAntaH, sa bhaNati-mamApyudyAne bahavaH dan Education Intera For Personal & Private Use Only anww.jainelibrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. sAhU ThiyA, ehi pAsAmo, te gayA, te'vi samAvattIe sAhuNo vikahamANA acchaMti, tato so jakkho imaM bhaNati-17 harikezI'itthINa kaha'ttha vaTTai, jaNavayarAyakahattha vaTTaI / paDigacchaha ramma teMdurga, aisahasA bahumuMDie jaNe // 1 // ' aha|| bRhadvRttiH yamadhyaya. aNNayA jakkhAyayaNaM kosaliyarAyadhUyA bhaddA nAma pupphadhUvamAdI gahAya aciraM niggayA payAhiNaM karemANA taM dahaNa // 356 // kAlaM vigarAlaM chittikAUNa NiTTahati, jakkheNa ruTeNa aNNaiTTA kayA, NIyA nIyagharaM, AvesiyA bhaNati te-NavaraM nam. 12 || muMcAmi jai NaM tasseva deha, taM ca sAhati-jahA eIe so sAhU odUDho, raNNAvi jIvauttikAUNa diNNA, mahatta-13 riyAhiM samaM tatthANIyA, rattiM tAhiM bhaNNati-vaca patisagAsaMti, paviTThA jakkhAyayaNaM, so paDima Thio Necchati, tAhe jakkhovi isisarIraM chAiUNa divarUvaM daMseti, puNo muNirUvaM, evaM savaratiM laMbiyA, pabhAe Neccha etti I 1 sAdhavaH sthitAH, yAvaH pazyAvaH, tau gatau, te'pi bhavitavyatayA sAdhavaH vikathayantastiSThanti, tataH sa yakSa idaM bhaNatistrINAM kathA'tra varttate, janapadarAjakathA'tra varttate / pratigacchAvo ramyatendukaM, atisahasA bahurmuNDito janaH // 1 // athAnyadA yakSAya-21 tanaM kauzalikarAjaduhitA bhadrAnAma puSpadhUpAdi gRhItvA'rcayituM nirgatA pradakSiNAM kurvatI taM dRSTvA kRSNavikarAlaM thUtkRtya niSThIvati, yakSeNa ruSTenAnyAviSTA kRtA, nItA nijagRhaM, AviSTA bhaNati tAn-paraM muJcAmi yadyenAM tasmAyeva datta, tacca kathayati--yathaitayA sa sAdhuna 356 // rAzAtitaH (sthUtkRtaH), rAjJA'pi jIvatvitikRtvA dattA, mahattarAbhiH samaM tatrAnItA, rAtrau tAbhirbhaNyate-traja patisakAzamiti, praviSTA yakSAyatanaM,sa pratimA sthito necchati,tadA yakSo'pi RpizarIraM chAdayitvA divyarUpaM darzayati, punarmunirUpaM,evaM sarvA rAtri viDambitA,prabhAte necchatIti For Personal & Private Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAUNaM pavisaMtI sagharaM purohieNa rAyA bhaNio-esA risibhajA baMbhaNANaM kappaitti, diNNA tasseva / so ya japaNe |dikkhijiukAmo sA aNNeNa laddhA, sAvi jaNNapattittikAUNa dikkhiyA / ityuktaH sampradAyo'vasitazca nAmaniSpanna nikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati sambhavatyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo muNI / hariesa balo nAma, Asi bhikkhU jiiNdio||1|| | zvapAkAH-cANDAlAsteSAM kulam-anvayastasmin sambhUtaH-samutpannaH zvapAkakulasambhUtaH, tatkiM tatkulotpattyanurUpa evAyamuta netyAha-guNeSUttarAH-pradhAnA guNottarAH-jJAnAdayaH tAn dhArayati guNottaradharaH, paThanti ca-'aNu taradhare'tti, tatra na vidyate uttaram-anyatpradhAnameSAmityanuttarAH, te ca prakramAtprakarSaprAptA jJAnAdaya eva guNAstAn dhArayatyanuttaradharo, yadvA anuttarAn guNAn dhArayatItyanuttaradhara iti mayUravyaMsakAdiSu draSTavyo, muNati-pratijAnIte sarvaviratimiti muNiH, zvapAkakulotpanno'pi kadAcitsaMvAsAdinA'nyathaiva pratItaH syAdata Aha-harikezaH sarvatra harikezatayaiva pratIto balo nAma-balAbhidhAnaH AsId-abhUt , tasya ca munitvaM pratijJAmAtreNApi syAdata Aha-4 1 kRtvA pravizantI svagRhaM purohitena rAjA bhaNitaH-eSA RSibhAryA brAhmaNAnAM kalpate iti, dattA tasmAyeva / sa ca yajJe dIyihai tukAmaH sA'nye(ne)na labdhA, sA'pi yajJapatnItikRtvA diikssitaa| For Personal & Private Use Only IMALjainelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ yamadhyaya uttarAdhya. 'bhikkhU'tti bhinatti-yathApratijJAtenAnuSThAnena kSudhamaSTavidhaM vA kamrmeti bhikSuH, ata eva jitAni-vazIkRtAnIndri- harikezIbRhadvRttiH 6 yANi-sparzanAdInyaneneti jitendriya iti sUtrArthaH // tathA iriesaNabhAsAe, uccArasamiIsu ya / jao AyANaNikkheive, saMjao susamAhio // 2 // // 357 // | IraNamI-,eNyata ityeSaNA anayordvandvastatastAbhyAM sahitA bhASyata iti bhASA IryaSaNAbhASeti madhyapadalopI|| nam. 12 samAsaH, taskhAM, tathA uccAraM-purISapariSThApanamapIhocAra uktaH, prazravaNapariSThApanopalakSaNaM caitat , tadviSayA samitiHsamyaggamanaM, tatra samyakpravarttanamitiyAvat , uccArasamitiH, tasyAM ca, yatata iti yato-yatnavAn , tathA AdAnaM ra ca-grahaNaM pIThaphalakAdenikSepazca-sthApanaM tasyaiva AdAnanikSepaM, tata ihApi cakArAnuvRttestasmiMzca, iha ca 'ucArasamiesu'tti ekatve'pi bahuvacanaM sUtratvAt , samitizabdazca madhyavyavasthito DamarukamaNirivAdyantayorapi sambadhyate, tatazca IryAsamitAveSaNAsamitI bhApAsamitAvAdAnanikSepasamitAviti yojyaM, yadvA IryeSaNAbhASocArasamitiSvi-4 tyekameva padaM, 'bhAsAe' iti ca ekAro'lAkSaNikaH, sa caivaM kIgityAha-saMyataH-saMyamAnvitaH susamAhitaH-1 suSTusamAdhimAniti sUtrArthaH // tathA // 357 // * maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| bhikkhaTThA baMbhaijaMmi, jannavADamuvaDhio // 3 // manoguptyA-manoniyantraNAtmikayA guptaH-saMvRto manogupto, madhyapadalopI samAsaH, mano guptamaskheti vA manoguptaH, SISESEISISSRUSSO For Personal & Private Use Only Jain Education
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROCESSORROTOCOCKS AhitAmyAditvAcca guptazabdasya paranipAtaH, evaM vAggupto-niruddhavAkprasaraH, kAyaguptaH asatkAyakriyA vikalo, jitendriyaH prAgvat , punarupAdAnamassa kAdAcitkatvanirAkaraNArthamatizayakhyApanArtha vA, 'bhikSArtha' bhikSAnimittaM, na tu niSprayojanameva, niSprayojanagamanasyAgame niSiddhatvAt , 'baMbhaijaMmi'tti brahmaNAM-brAhmaNAnAmijyA-yajanaM 4 yasmin so'yaM brahmajyastasmin , 'jaNNavArDa'ti yajJabATe yajJapATe vA 'upasthitaH' prApta iti sUtrArthaH // taM ca tatrA|''yAntamavalokya tatratyalokA yadakurvastadAha-. taM pAsiUNamijataM, taveNa parisosiyaM / paMtovahiuvagaraNaM, uvahasaMti aNAriyA // 4 // rIkSya 'ejaMta'nti AyAntamAgacchantaM tapasA-paSThATamAdirUpeNa pari-samantAcchoSitam-apacitIkRtamAMsazoNitaM kRzIkRtamitiyAvat parizoSitaM, tathA prAntaM-jIrNamali-2 natvAdibhirasAramupadhiH-varSAkalpAdiH sa eva ca upakaraNaM-dharmazarIropaSTambhaheturasyeti prAntopadhyupakaraNastaM, yadvo-18 padhiH sa evopakaraNam-aupagrahikaM, dvandvagarbhazca bahuvrIhiH, 'uvahasaMti'tti upahasanti AryAH-uktaniruktA na tathA / anAryAH, yadvA anAryA-mlecchAH, tatazca sAdhunindAdinA anAryA iva anAryA iti sUtrArthaH // kathaM punaranAryAH, kathaM copahasitavantaste ? ityAha jAimayaM paDithaddhA, hiMsagA ajiiMdiyA / abaMbhacAriNo bAlA, imaM vayaNamabyavI // 5 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. kayare AgacchaI dittarUve, kAle vikarAle phukkanAse / harikezIomacelae paMsupisAyabhUe, saMkarasaM parihariya kaMThe // 6 // bRhadvRttiH yamadhyaya| jAtimado-jAtido yaduta brAhmaNA vayamiti tena pratistabdhAH pAThAntarataH pratibaddhA vA ye te tathA, // 358 // hiMsakAH' prANyupamaIkAriNaH 'ajitendriyA' na vazIkRtasparzanAdayo'ta evAbrahma-maithunaM taccarituM-AsevituM zIlaM nam. 12 dharmo vA yeSAM te'mI abrahmacAriNo, varNyate hi tanmate maithunamapi-dharmArtha putrakAmasya, khadArezvadhikAriNaH / Rtu-4 hai kAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // ' tathA 'aputrasya gatirnAstI'tyAdi, ata eva bAlA iva bAlakrIDi tAnukAriSvagnihotrAdiSu tatpravRtteH, uktaM hi kenacid-"agnihotrAdikaM karma, bAlakrIDeti lakSyate" IdRzAste kimityAha-'idaM' vakSyamANalakSaNaM 'vacanaM vacaH 'abba vitti ArSatvAdvacanavyatyayena abruvn-uktvntH| kiM tadityAha'kayare'tti kataraH, ekArastu prAkRtatvAt , tathA ca tallakSaNaM-'e hoti ayAraMte' ityAdi, evamanyatrApi, Agacchati |-AyAti, paThyate ca-'ko re Agacchai'tti, te hyanyo'nyamAhuH ko'yamIhaka 're' iti laghorAmantraNaM sAkSepavacaneSu |ca dRzyate, 'dittarUve'tti dIptaM rUpamasyeti dIptarUpaH, dIptavacanaM tvatibIbhatsopalakSakam , atyantadAhiSu sphoTakeSu // 358 // zItalakavyapadezavat, vikRtatayA vA dardamiti dIptamiva dIptamucyate. kAlo varNato vikarAlo danturatAdinA bhayAnakaH pizAcavat sa eva vikarAlakaH, 'phoka'tti dezIpadaM, tatazca phokA-agre sthUlonnatA ca nAsA'syati phaki RRRR dain Education then onal For Personal & Private Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAsaH, avamAni - asArANi laghutvajIrNatvAdinA celAni - vastrANyasyetyavamacelakaH, pAMzunA - rajasA pizAcavadbhUto- jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, gamakatvAtsamAsaH, pizAco hi laukikAnAM dIrghazmazrunakharomA punazca pAMzubhiH samavizvasta iSTaH, tataH so'pi niSparikarmmatayA rajodigdhadehatayA caivamucyate, 'saMkare 'ti saGkaraH, sa ceha prastAvAttRNabhasmagomayAGgArAdimIlaka ukkuruDiketiyAvat tatra duSyaM - vastraM saGkaraduSyaM tatra hi yadatyanta nikRSTaM nirupayogi tallo kairutsRjyate, tatastatprAyamanyadapi tathoktaM, yadvA ujjhitadharmakamevAsau gRhNAtItyevamabhidhAnaM, 'parihariya'tti parivRtya, nikSipyetyarthaH kva ? - 'kaNThe' gale, sa hyanikSiptopakaraNa iti khamupadhimupAdAyaiva bhrAmyati, atra kaNThaika| pArzvaH kaNThazabda iti kaNThe parivRttyetyucyata iti sUtradvayArthaH // itthaM dUrAdAgacchannuktaH, sannikRSTaM cainaM kimUcurityAhakare tumaM iya asaNije ?, kAe va AsA ihamAgao'si ? / omacelagA paMsupisAyabhUyA, gaccha kkhalAhi kimihaM Thio'si ? // 7 // katarastvaM, pAThAntarazca - ko re tvam, adhikSepe rezabdaH 'itI' tyevamadarzanI yo- draSTumana hai:, 'kayA vA' kiMrUpayA vA ?, 'AsA ihamAgao'si 'ci 'aca sandhilopau bahula' mitivacanAdekAralopo, makArazcAgamikaH, tata AzayAvAJchayA 'iha' asminyajJapaTTake AgataH - prApto'si - bhavasi, avamacelakaH pAMsupizAcabhUta iti ca prAgvat, punaranayorupAdAnamatyantAdhikSepadarzanArtha, gaccha-pratraja, prakramAdito yajJavATakAt, 'khalAhi 'tti dezIpadamapasaretyasyArthe | For Personal & Private Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 359 // nam, 12 uttarAdhya. / varttate, tato'yamarthaH-asmadRSTipathAdapasara, tathA kimiha sthito'si tvaM ?, naiveha tvayA sthAtavyamiti bhAva iti / harikezI 4 sUtrArthaH // evamadhikSipte'pi tasmin munau prazamaparatayA kiJcidapyajalpati tatsAnnidhyakArI gaNDItindukayakSo yadabRhadvattiH yamadhyayaceSTata tadAha jakkho tahiM tiyarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mahAmuNissa / pacchAyaittA niyagaM sarIraM, imAiM vayaNAI udAharitthA // 8 // dA yakSo-vyantaravizeSaH, tasmin avasara iti gamyate, tinduko nAma vRkSastadvAsI, tathA ca sampradAyaH-tassa | pAtidugavaNassa majjhe mahaMto tidugarukkho, tahiM so vasati. tasseva hedrAceiyaM. jattha so sAha cidrati / 'aNaka pautti anuzabdo'nurUpArthe tatazcAnurUpaM kampate-ceSTata ityanukampakaH-anurUpakriyApravRttiH, kaskhetyAha-'tasya' harikezabalasya 'mahAmuneH' prazasthatapakhinaH 'pracchAdya' prakarSaNAvRtya nijakam-AtmIyaM zarIraM, ko'bhiprAyaH ?-tapa-3 khizarIra evAvizya khayamanupalakSyaH sannimAni-vakSyamANAni 'vacanAni' vacAMsi 'udAharitya'tti udAhArSIdudAhRtavAnityarthaH, iti sUtrArthaH // kAni punastAni ?, ityAha // 359 // samaNo ahaM saMjau baMbhayArI, virao dhnnpynnprigghaao| parappavitsassa u bhikkhakAle, annassa aTThA ihamAgaomi // 9 // SCIE%ERESORRORSCOREAK Jain Education inter For Personal & Private Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ viyarijai khajai bhujaI ya, annaM pabhUyaM bhavayANameyaM / jANAhi me jAyaNajIviNutti, sesAvasesaM lahao tabassI // 10 // zramaNo-muniH 'aha'mityAtmanirdezaH, kimabhidhAnata evetyAzaGkayAha-samyag yataH saMyataH-asadvyApArebhya uparataH, ata eva ca brahmacArI-brahmacaryavAn , tathA virato nivRttaH, kuto ?-dhanaM ca pacanaM ca parigrahazca dhanapacanaparigrahamiti 1 samAhAraH tasmAt, tatra dhanaM catuSpadAdi pacanamAhAraniSpAdanaM parigraho dravyAdiSu mUrchA, ata eva ca parasmai pravRttaMparaiH khArtha niSpAditatvena parapravRttaM tasya, turavadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva, na tu madartha sAdhitasyeti bhAvaH, 'bhikSAkAle' bhikSAprastAve, kadAcidakAlo'yaM brUyAdityevamuktaM, 'annasya' azanasya 'aTTatti sUtratvAdaya, bhojanArthamiti / bhAvaH, 'iha' asmin yajJavATake Agato'smi, anena yaduktaM-katara tvaM kimihAgato'si ?, tatprativacanamuktam , evamukte ca te kadAcidabhidadhyuH-neha kiJcit kasmaiciddIyate na vA deyamastyata Aha-'vitIryate' dIyate dInAnAthA-2 hai dibhyaH khAdyate khaNDakhAdyAdi, bhujyate ca bhaktasUpAdi, adyata ityannaM sa sarvamapi sAmAnyenocyate, tadapyalpameva I sthAdata Aha-'prabhUtaM' bahu, prabhUtamapi parakIyameva syAt , ata Aha-'bhavatAM' yuSmAkameva sambandhi 'etaditi pratyakSaM, tathA ca 'jAnIta' avagacchata 'me'tti sUtratvAnmAM 'jAyaNajIviNo'tti yAcanena jIvana-prANadhAraNamasyeti yAcana in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 360 // jIvanaM, ApatvAdikAraH, paThyate ca-'jAyaNajIvaNo tti, itizabdaH kharUpaparAmarzakaH, tata evaMkharUpaM, yatazcaivamato hai harikezImahyamapi dadadhvamiti bhAvaH, kadAcidutkRSTamevAsau yAcata iti teSAmAzayaH syAdata Aha, athavA jAnIta mAM yAca yamadhyayanajIvinaM-yAcanena jIvanazIlaM, dvitIyArtha SaSThI, pAThAntare tu prathamA, 'itI'tyasmAddhetoH, kimityAha-zeSAvazeSamuddharitasyApyuddharitam , antaprAntamityarthaH, labhatAM prApnotu, tapakhI-yatirvarAko vA bhavadabhiprAyeNa, anenAtmAnaM nam.12 |nirzitIti sUtradvayArthaH // evaM yakSaNokte yajJavATavAsinaHprAhu: uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM, attaTriyaM siddhamihegapakkhaM / . naU vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tujjhaM kimihaM Thio'si // 11 // | 'upaskRtaM' lavaNavesavArAdisaMskRtaM bhoyaNa'tti bhojanaM mAhanAnAM-brAhmaNAnAM Atmano'rthaH AtmArthastasmin | | bhavamAtmArthikaM, brAhmaNairapyAtmanaiva bhojyaM na tvanyasmai deyaM, kimiti ?, yataH siddhaM-niSpannaM 'iha' asmin yajJe ekaH pakSo-brAhmaNalakSaNo yasya tadekapakSaM, kimuktaM bhavati ?-yadasminnapaskriyate na tadrAhmaNavyatiriktAyAnyasmai dIyata, vizeSatastu zadrAya, yata uktam-"na zUdrAya matiM dadyAnnocchiSTaM na haviH kRtam / na cAsyopadized dharma, na cAsya ThAvratamAdizet // 1 // " yatazcaivamato 'na tu' naiva vayamIzamuktarUpaM annaM ca-odanAdi pAnaM ca-drAkSApAnAdya For Personal & Private Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ napAnaM 'dAhAmo'tti dAsyAmaH 'tujhaMti tubhyaM, kimiha sthito'si ?, naivehAvasthitAvapi tava kizciditi bhAva iti| sUtrArthaH // yakSa Aha thalesu bIyAI vayaMti kAsayA, taheva ninnesu ya AsaMsAe / eyAi saddhAi dalAha majjhaM, ArAhae puNNamiNaM khu khitaM // 12 // _ 'sthaleSu' jalAvasthitivirahitepUccabhUbhAgeSu 'bIjAni' godhUmazAlyAdIni 'vapanti' ropayanti 'kAsaga'tti karSakAH kRSIvalAH, 'tathaiva' yathoccasthaleSvevameva 'nimneSu ca'nIcabhUbhAgeSu ca 'AsasAe'tti AzaMsayA-yadyatyantapravarSaNaM bhAvi / tadA sthaleSu phalAvAptirathAnyathA tadA nimneSvityevamabhilASAtmikayA, etayevaitayA-etadupamayA, ko'rthaH ?-ukta rUpakarSakAzaMsAtulyayA 'zraddhayA'vAnchayA 'dalAha'tti dadadhvaM mahyaM, kimuktaM bhavati ?-yadyapi bhavatAM nimnopamatva- 3 buddhirAtmani mayi tu sthalatulyatAdhIH tathApi mahyamapi dAtumucitam , atha syAd-evaM datte'pi na phalAvAptirityAha-'ArAhae puNNamiNaM khu'tti khuzabdasyAvadhAraNArthasya bhinnakramatvAdArAdhayedeva-samantAtsAdhayedeva, nAtrAnyathA-|2|| bhAvaH, 'puNyaM' zubhamidaM-paridRzyamAnaM kSetramiva kSetraM puNyazasyaprarohahetutayA, AtmAnameva pAtrabhUtamevamAha, paThyate | 8|ca-'ArAhagA hohima puNNakhetta'nti ArAdhakA-AvarjakA gamyamAnatvAtpuNyasya bhavata, anena dAnaphalamAha, kuta etadityAha-idaM puNyakSetraM-puNyaprAptihetuH kSetraM yata iti gamyate, iti sUtrArthaH // yakSavacanAnantaraM ta idamAhuH in Education Interaoral For Personal & Private Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezIuttarAdhya. khittANi amhaM viiyANi loe, jahiM pakinnA viruhaMti punnnnaa| bRhadvRttiH je mAhaNA jAivijovaveyA, tAiM tu khittAI supesalAI // 13 // yamadhyaya'kSetrANI ti kSetropamAni pAtrANyasmAkaM viditAni' jJAtAni, vartanta iti gamyate, 'loke' jagati 'jahiM tinam. 12 // 36 // vacanavyatyayAyeSu kSetreSu prakIrNAnIva prakIrNAni-dattAnyazanAdIni 'virohanti' janmAntaropasthAnataH prAdurbhavanti / 4'pUrNAni' samastAni, na tu tathAvidhadoSasadbhAvataH kAnicideva, syAdetad-ahamapi tanmadhyavayaivetyAzaGkayAha-ye 'brAhmaNA' dvijAH, te'pi na nAmata eva, kintu jAtizca-brAhmaNajAtirUpA vidyA ca-caturdazavidyAsthAnAtmikA tAbhyAm 'uvaveya'tti upetA-anvitA jAtividyopetAH. 'tAI ta'tti tAnyeva kSetrANi 'supesalANi'tti supezala nAma zobhanaM prItikaraM vA iti vRddhAH, tatazca supezalAni-zobhanAni prItikarANi vA, na tu bhavAdRzAni zUdrajAdatIni, zUdrajAtitvAdeva vedAdividyAvahiSkRtAnIti, yata uktam-"samamazrotriye dAnaM, dviguNaM brAhmaNabruve / sahasraguNamAcArye, anantaM vedapArage // 1 // " iti sUtrArthaH // yakSa uvAca | // 361 // koho ya mANo ya vaho ya jesiM, mosaM adattaM ca pariggahaM ca / te mAhaNA jAivijAvihINA, tAI tu khittAI supAvayAI // 14 // 'krodhazca' roSaH 'mAnazca' garvaH, cazabdAnmAyAlobhau ca, 'vadhazca' prANighAto 'yeSA'miti prakramAdbhavatAM nahAya mANo ya vaho yA sUtrArthaH // yakSa uvAca-triye dAnaM, dviguNaM grAma For Personal &Private Use Only Marjainelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAAMROSAROKAR brAhmaNAnAM 'mosaM'ti mRSA-alIkabhASaNaM 'adattaMti pade'pi padaikadezasya darzanAtsatyabhAmA satyetivat adattiAdAnamuktaM, cazabdAnmaithunaM, 'parigrahazca' gobhUmyAdikhIkAraH, astIti sarvatra gamyate, 'te' iti krodhAdyupetA yUyaM / brAhmaNA jAtividyAbhyAM vihInA-rahitA jAtividyAvihInAH, kriyAkarmavibhAgena hi cAturvarNyavyavasthA, yata / se uktam-"ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIdhudhiSThira ! / kriyAkarmavibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahma-13 caryeNa, yathA zilpena zilpikaH / anyathA nAmamAtra syAdindragopakakITavat // 2 // " na caivaMvidhakriyA brahmacayatmikA kopAdyupeteSu tattvataH sambhavatyato na tAvajAtisambhavaH, tathA vidyApi sacchAstrAtmikA, sacchAstreSu ca / sarveSvahiMsAdipaJcakameva vAcyaM, yata uktam-"paJcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam // 1 // " tadyuktatvaM ca tattajjJAnAdeva bhavati, jJAnasya tu viratiH phalaM rAgAdyabhAvazca, yata uktam / M-"tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti raaggnnH| tamasaH kuto'sti ? zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // " na caivamagyAdyArambhiSu kopAdimatsu ca bhavatsu virate rAgAdyabhAvasya ca sambhavo'sti, na ca nizcayanayamatena phalarahitaM vastu sat , tathA ca nizcayo yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasadityAha, tataH sthitametat-'tAI tu'tti turavadhAraNe bhinnakramazca, tatazca tAni bhavadviditAni brAhmaNalakSaNAni kSetrANi supApakAnyeva, na tu supezalAni, 31 For Personal & Private Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. 15 krodhAdyupetatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // kadAcitte vadeyuH-vedavidyAvido vayamata eva ca brAhmaNajAtaya harikezIstatkathaM jAtividyAvihInA ityuktavAnasItyAhatubhittha bho! bhAraharA girANaM, aTuM na yANAha ahija vee / yamadhyaya. // 362 // uccAvayAiM muNiNo caraMti, tAI tu khittAI supesalAI // 15 // nam. 12 | yUyamatreti-loke 'bho' ityAmantraNe bhAraM dharantIti bhAradharAH, pAThAntarato vA-'bhAravahA' vA, kAsAM ?-'girAM|| vAcAM, prakramAdvedasambandhinInAm , iha ca bhArastAsAMbhUyastvameva, kimiti bhAradharA bhAravahA veti ucyate, yato'rtham-|| abhidheyaM na jAnItha-nAvabudhyadhve !, 'ahijatti apergamyamAnatvAdadhItyApi 'vedAn' RgvedAdIn, tathAhi-'AtmA / vA rejJAtavyo mantavyo nididhyAsitavyaH" tathA "karmabhirmRtyumRSayo niSeduH, prajAvanto draviNamanvicchamAnAH, athA-| dAparaM karmabhyo'mRtatvamAnazuH,-pareNa nAkaM nihitaM guhAyAM, vibhrAjate yadyatayo vizanti / vedAhamenaM puruSaM mahAntaM, tameva viditvA amRtatvameti // 1 // nAnyaH panthAH ayanAye'tyAdivacanAnAM yadyarthavettAraH syustatkimitthaM yAgAdi kurvIran ?, tatastattvato vedavidyAvido bhavanto na bhavanti. tatkathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuH / / // 362 // kAni tahiM bhavadabhiprAyeNa kSetrANItyAha-'uccAvayAIti uccAvacAni-uttamAdhamAni munayazcaranti-bhikSAnimitta paryaTanti gRhANi, ye iti gamyate, na tu bhavanta iva pacanAdyArambhapravRttayaH,ta eva paramAtheto vadAtha vidA RAN SKRICA%* For Personal & Private Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ EASESARIABAR bhaikSavRttareva samarthitatvAt, tathA ca vedAnuvAdinaH-"cared mAdhukarI vRttimapi mlecchkulaadpi| ekAnaM naiva muJjIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " yadivocAvacAni-vikRSTAvikRSTatayA nAnAvidhAni, tapAMsIti gamyate, uccavratAni vA zeSavratApekSayA mahAvratAni ye munayazcaranti-Asevante, na tu yUyamivAjitendriyA azIlA vA, tAnyeva munilakSaNAni kSetrANi supezalAnIti prAgvaditi sUtrArthaH // itthamadhyApakaM yakSeNa nirmukhIkRtamavalokya tacchAtrAH prAhuH ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kinna sagAsi amhN| avi evaM viNassau annapANaM, na ya NaM dAhAmu tuma niyaMThA! // 16 // | adhyApayanti-pAThayantItyadhyApakAH-upAdhyAyAsteSAM pratikUla-pratilomaM bhASate vaktItyevaMzIlaH pratikUlabhASI|4|| san prakarSeNa bhASase-brUpe prabhASase, kimiti kSepe, "turityakSamAyAM, tatazca dhig bhavantaM na vayaM kSamAmahe yaditthaM | bhavAn brUte sakAze-samIpe 'amha'ti asmAkam , apiH sambhAvanAyAM, 'etat' paridRzyamAnaM 'vinazyatu' kathitatvAdinA kharUpahAnimApnotu 'annapAnam' odanakAjikAdi, 'na ca' naiva 'Na'miti vAkyAlaGkAre 'dAhAmu'tti dAsyAmastava he nirgrantha !-niSkiJcana!, gurupratyanIko hi bhavAna, anyathA tu kadAcidanukampayA kiJcidantaprAntAdi dadyAmo'pIti bhAva iti sUtrArthaH // yakSa Aha Jain Educational For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ** ** uttarAdhya. samiIhiM manaM susamAhiyassa, guttIhi guttassa jiiNdiyss| | harikezIbRhadvRttiH jai me na dAhittha ahesaNijjaM, kimajja jannANa labhittha lAbhaM? // 17 // yamadhyayasamitibhiH-IryAsamityAdibhirmathaM suSTu samAhitAya-samAdhimate susamAhitAya guptibhiH-manoguptyAdibhirgupsAya | nam. 12 // 36 // hai jitendriyAyeti ca prAgvat , sarvatra ca caturthyarthe SaSThI, 'yadI'tyabhyupagame 'me' mahyaM 'majhatItyasya vyavahitatvAt / kriyA prati punarupAdAnamaduSTameva 'na dAsyartha na vitariSyatha, 'athe'tyupanyAse Anantarye vA, 'epaNIyam eSaNAvizuddhamannAdikaM, kiM na kiJcidityarthaH, 'aja'tti adya ye yajJAsteSAmidAnImArabdhayajJAnAM, yadvA 'aja'tti he AryA ! yajJAnAM 'labhittha'tti sUtratvAllapsyadhve-prApsyadhvaM 'lAbha' puNyaprAptirUpaM, pAtradAnAdeva hi viziSTapuNyAvAptiH, anyatra tu tathAvidhaphalAbhAvena dIyamAnasya hAnireva, uktaM hi-"dadhimadhughRtAnyapAtre kSiptAni yathA''zu nAzamupayAnti / evamapAtre dattAni kevalaM nAzamupayAntI // 1 // " ti sUtrArthaH // itthaM tenokte yadadhyApakapradhAna Aha taducyateke ittha khattA uvajoiyA vA, ajjhAvayA vA saha khaMDiehiM / // 36 // evaM khu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThaMmi cittUNa khalija jo NaM // 18 // ke 'atre'tyetasmin sthAne 'kSatrAH' kSatriyajAtayo varNasaGkarotpannA vA tatkarmaniyuktAH 'uvajoiya'tti jyotiSaH ** * For Personal & Private Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | samIpe ye ta upajyotiSasta evopajyotiSkAH - agnisamIpavarttino mahAnasikA Rtvijo vA 'adhyApakAH' pAThakAH, 'vA ubhayatra vA vikalpe 'sahe 'ti yuktAH, kaiH ? - 'khaNDikai : ' chAtraiH, ye kimityAha - ' enaM' zramaNakaM 'daNDena' vaMzayaSTyAdinA 'phalena' bilvAdinA 'haMte'ti hatvA - tADayitvA yadvA 'daNDene' ti kUrparAbhighAtena 'phalena' ca muSTiprahAreNeti vRddhAH, tatazca 'kaNThe' gale 'gRhItvA' upAdAya 'khalejja' tti skhalayeyuH - niSkAzayeyuH, 'yo' tti vacanavyatyayAdye itthametadabhighAte niSkAzane vA zaktAH, 'Namiti vAkyAlaGkAre iti sUtrArthaH // atrAntare yadabhUttadAha ajjhAyANaM vayaNaM suNittA, uddhAiyA tattha bahU kumArA / daMDehiM vittahi~ kasehiM ceva, samAgayA taM isiM tAlayaMti // 19 // adhyApakAnAm - upAdhyAyAnAm, ekatve'pi pUjyatvAdbahuvacanaM, 'vacanam' uktarUpaM 'zrutvA' AkarNya 'uddhAvitA' vegena prasRtAH 'tatra' yatrAsau munistiSThati 'bahavaH' prabhUtAH 'kumArA' dvitIya vayovarttinazchAtrAdaya iti gamyate, te hi krIDanakaparA ityaho krIDanaka mAgatamiti rabhasato 'daNDaiH' vaMzayaSTyAdibhirvatraiH - jalajavaMzAtmakaiH 'kazaiH' vatravikAraiH caH samuccaye, eveti pUraNe, 'samAgatAH' samprAptA militA vA tamRSiM - muniM 'tADayanti' ghnanti, sarvatra | varttamAnanirdezaH prAgvat iti sUtrArthaH // asmiMzcAvasare For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 364 // SASSASSASSUOSISATS raNo tahiM kosaliyassa dhUyA, bhaddatti nAmeNa annidiyNgii| harikezItaM pAsiyA saMjaya hammamANaM, kuddhe kumAre parinivvavei // 20 // __ 'rAjJo' nRpatestatra-yajJavATe kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya 'dhUya'tti duhitA bhadreti 'nAmnA'abhidhAnena / yamadhyayaaninditAGgI' kalyANazarIrA 'ta' harikezabalaM 'pAsiya'tti dRSTvA 'saJjaya'tti saMyataM tasyAmapyavasthAyAM hiMsAdeH 4 nam. 12 samyaguparataM 'hanyamAnaM' daNDAdibhistADyamAnaM 'kruddhAn' kopavataH 'kumArAn' uktarUpAn 'parinirvApayati' kopA-18 * nividhyApanAt samantAt zItIkaroti upazamayatItiyAvaditi sUtrArthaH // sA ca tAn parinirvApayantI tasya mAhAtmyamatiniHspRhatAM cAha devAbhiogeNa nioieNaM, dinnA mu raNNA maNasA na jhaayaa| nariMdadeviMda'bhiyadieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso|| 21 // eso hu so uggatavo mahappA, jiiMdio saMjaoM bNbhyaarii| jo me tayA nicchaI dijamANI, piuNA sayaM kosalieNa raNNA // 22 // // 364 // mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoravvao ghoraparakkamo ya / mA eyaM hIlaha ahIlaNijaM, mA save teeNa bhe nidahijA // 23 // For Personal & Private Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 devasya-amarasyAbhiyogo-balAtkAro devAbhiyogastena 'niyojitena' vyApAritena na tvapriyetikRtvA dinA hai mutti dattA'smi, ahaM yasmai iti gamyate, dattA ca kena ?-rAjJA-prakramAtkauzalikena, tathApi 'maNasa'tti apergamya mAnatvAnmanasApi-cittenApi 'na dhyAtA' na cintitA nAbhilaSitetiyAvat , prakramAdetena muninA, kIdRzena ?narendrAzca-nRpatayo devendrAzca-zakrAdayo narendradevendrAstairabhi-Abhimukhyena vanditaH-stuto narendradevendrAbhivanditastena, anabhidhyAtA'pi nRpoparodhataH khIkRtA syAdata Aha-yenAsmyahaM 'vAntA' tyaktA 'RSiNA' muninA, sa eSa yuSmAbhiryaH kadarthayitumArabdhaH, tato na kadarthayitumucita iti bhAvaH, punarimamevAtha samarthayitumAha-eso hu so'tti, eSa eva sa na manAgapyatra saMzayaH, ugraM-utkaTaM dAruNaM vA karmazatrana prati tapaH-anazanAdyasyeti ugratapAH, |ata eva mahAn-prazasyo viziSTavIryollAsata AtmA asyeti mahAtmA, jitendriyaH saMyato (graM0 9000) brahma cArI ca prAgvat, sa iti ka ? ityAha-yo 'mi'tti mAM 'tadA' tasmin vivakSitasamaye 'necchati' nAbhilapati |'dIyamAnAM' nisRjyamAnAM, kena ?-'pitrA' janakena 'svayaM AtmanA, na tu pradhAnapreSaNAdinA, tenApi kIdRzA ?6 kozalikena rAjJA, na vitarajanasAdhAraNena, tadanena vibhUtAvapi niHspRhatvamuktaM, punastanmAhAtmyamAha-'mahA-4 yasA' aparimitakIrtiH 'epa' pratyakSo munimahAnubhAga:-atizayAcintyazaktiH, pAThAntarato mahAnubhAvo vA, tatra cAnubhAvaH-zApAnugrahasAmarthya, 'ghoravratoM' dhRtAtyantadurddharamahAvrataH 'ghoraparAkramazca' kaSAyAdijayaM prati ro Jain Education For Personal & Private Use Only aniww.jainelibrary.org
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. drasAmarthyo, yato'yamIdRk tataH kimityAha-'mA' iti niSedhe 'enaM' yati 'hIlayata' avadhUtaM pazyata 'ahIla- harikezIbRhadvRttiH nIyam' avajJAtumanucitaM, kimityata Aha-mA sarvAn-samastAMstejasA-tapomAhAtmyena 'bhe' bhavato nirdhAkSId yamadhyaya18| bhasmasAtkArSId , ayaM hi hIlito yadi kadAcidruSyettadA sabai bhasmasAdeva kuryAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // atrA-|| // 365 // ntare mA bhUdetasyA vacanaM mRSeti yadyakSaH kRtavAMstadAha nam. 12 eyAI tIse vayaNAI succA, pattIi bhaddAi subhAsiyAI / isissa veyAvaDiyaTTayAe, jakkhA kumAre viNivArayati // 24 // te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tahiM taM jaNaM tAlayaMti / te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujo||25|| 'etAni' anantaroktAni 'tasyAH' anantaroktAyAH 'vacanAni' bhASitAni 'zrutvA' nizamya 'panyAH' yajJavATakAdhipateH somadevapurohitasya, tasyaiva vA muneriti gamyate, 'bhadrAyA' bhadrAbhidhAnAyAH 'subhASitAni' sUktAni vaca-3 nAnIti yojyate, RSeH-tasyaiva tapakhinaH 'veyAvaDiyaTTayAe'tti sUtratvAdvaiyAvRttyArthametat pratyanIkanivAraNalakSaNe | // 365 // prayojane byAvRttA bhavAma ityevamartha yakSAH, yakSaparivArasya bahutvAt bahuvacanaM, kumArAn prakramAttAnevopahantRn 'vinipAtayanti' vividhaM nitarAM pAtayanti-bhUmau vilolayanti, paThyate ca-'viNivArayati'tti vizeSeNopaharti BCC4%AMSAROGRSACROCCASSOCTS For Personal & Private Use Only Jain Education
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ GAR kurvato nirAkurvanti, tathA 'te' iti yakSAH 'ghorarUpA' raudrAkAradhAriNaH 'Thiya'tti sthitAH 'antarikSe' AkAze* 'asurA' AsurabhAvAnvitatvAt ta eva yakSAH 'tasmin' yajJavATe 'tam' upasargakAriNaM 'jana' chAtralokaM 'tADayanti' nanti, tatastAn kumArAn bhinnA-vidAritAH prakramAdyakSaprahArairdaihAH-zarIrANi yeSAM te bhinnadehAstAn rudhiraM-zoNitaM vamataH-udvirataH pAsitta'tti dRSTvA 'bhadrA' saiva kauzalikarAjaduhitA 'idaM vakSyamANaM 'Ahutti vacanavyatyayenAha-8 brUte 'bhUyaH' punariti sUtradvayArthaH // kiM tadityAha[2 giriM nahehiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyatera AsIviso uggatavo mahesI,ghoravvao ghoraparakkamo y|agnniN va pakkhaMda payaMgaseNA,je bhikkhaM bhattakAle vaheha: sIseNa evaM saraNaM uveha, samAgayA savvajaNeNa tumhe| jaha icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA, logaMpi eso kuvio DahijjA // 28 // | 'giri parvataM 'nakhaiH' kararuhaiH 'khanatha' vidArayatha, iha ca mukhyakhananakriyAdyasambhavAdivavatimantareNApyupamAoM 4 gamyate, tatazca khanatheva khanatha, 'ayo' lohaM 'dantaiH' dazanaiH khAdatheva khAdatha, jAtatejasam-agniM pAdaiH-caraNairhathe vahatha, tADayathetyarthaH, ye vayaM kiM kurmaH ityAha-ye yUyaM bhikSu prakramAdenaM 'avamannahatti avamanyadhve-avadhIrayatha, ana-3 5rthaphalatvAt bhikSvapamAnasyeti bhAvaH, kathamidamityAha-Asyo-daMSTrAstAsu viSamasyetyAsIviSaH-AsIviSalabdhi-2/ -RANAS AA%ECRECRec Jain Education A re For Personal & Private Use Only Tajainelibrary.org
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. mAn , zApAnugrahasamartha ityarthaH, yadvA AsIviSa iva AsIviSaH, yathA hi tamatyantamavajAnAno mRtyumeghApnoti, harikezI hai evamenamapi munimavamanyamAnAnAmavazyaM bhAvi maraNamityAzayaH, kutaH punarayamevaMvidho ?, yataH-ugratapAH prAgvat, bRhaddhRttiH yamadhyayamahesitti mahAn-bRhan zeSakhargAdyapekSayA mokSastamicchati-abhilapatIti mahadeSI maharSiA, ghoravrato ghor||366|| parAkramazca pUrvavat , yatazcaivamataH 'agaNiM vatti agni-jvalanaM, vAzabda ivArtho bhinnakramazva, tataH 'pakkhaMda'tti praska-8| nam.12 ndatheva-AkrAmatheva, keva?-'pataMgaseNa'tti upamArthasya gamyamAnatvAtpataGgAnAM-zalabhAnA seneva senA-mahatI santatiH pataGgasenA tadvat , yathA hi asau tatra nipatantyAzu ghAtamApnotyevaM bhavanto'pIti bhAvaH, ye yUyamanukampitaM | bhikSu bhikSukaM 'bhaktakAle' bhojanasamaye, tatra dInAderavazyaM deyamiti ziSTasamayo yUyaM tu na kevalaM na yacchata kintu tatrApi 'vadhaha'tti vidhyatha-tADayatha, ayamAzayo-yato'yamAsIviSAdivizeSaNAnvito munirato girinakhakhananAdiprAyameva yadenaM bhaktakAle'pi bhaktArthinamitthaM vidhyatha / atha khakRtyopadezamAha-'zIrSaNa' zirasA 'enaM' muni 'zaraNArtha' rakSaNArthamAzrayamupeta-abhyupagacchata, kimuktaM bhavati ?-ziraHpraNAmapUrvakamayamevAsmAkaM zaraNamiti prapadyadhvaM, |'samAgatAH' sammilitAH 'sarvajanena' samastalokena, sahAthai tRtIyA, 'yayaM bhavanto. yadIcchata-abhilapata 'jIvinAtaM' prANadhAraNAtmakaM dhanaM vA dravyaM, na tasmin kupite jIvitavyAdirakSAkSamamanyaccharaNamasti, kimityevamata AhaSI'lokamapi bhuvanamapyeSa kupitaH-kruddho 'daheda' bhasmasAtkuryAta, tathA ca vAcaka:-"kalpAntogrAnalavatprajvalana cha ta, kimuktaM bhavati ?- zilAha-zASaNa' zirasA 'ena' Baa samAgatAH' sammilitA // 366 // For Personal & Private Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ tejasaikatasteSAm // 1 // " tathA laukikA apyAhuH-"na tat dUraM yadazveSu, yavAgnau yacca mArute / viSe ca rudhiraprAse, sAdhau ca kRtanizcaye // 1 // " iti sUtratrayArthaH // samprati tatpatistAn yAdRzAn dadarza dRSTvA ca yadaceSTata tadAha avaheDiyapiDhisauttamaMge, psaariyaabaahuakmmciddh'e| nimbheriyacche ruhiraM vamaMte, uhUMmuhe niggayajIhanitte // 29 // te pAsiyA khaMDiya kaTTabhUe, vimaNo visanno aha mAhaNo so| isiM pasAei sabhAriyAo, hIlaM ca niMdaM ca khamAha bhNte!|| 30 // | 'ave'tyadho 'heDiya'tti heThitAni-bAdhitAni, kimuktaM bhavati ?-adhonAmitAni, paThanti ca 'AyaDie'tti | tatra sUtratvAdavakoTitAni-adhastAdAmoTitAni paTTitti pRSThaM yAvat tadabhimukhaM vA santi-zobhanAnyuttamAGgAni / yeSAM te avaheThitapRSThasaduttamAGgAH avakoTitapRSThasaduttamAGgauvA, prAgvanmadhyapadalopI samAsastAn , 'pasAriyAbAhu1 akammaciTThatti prasAritA-viralIkRtA vAhavo-bhujA yairyeSAM vA te tathA tataste ca te akarmaceSTAzca-avidyamAna karmahetuvyApAratayA prasAritavAhvakarmaceSTAstAn , yadvA kriyanta iti karmANi-agnau samitprakSepaNAdIni tadvipayA ceSTA karmaceSTeha gRhyate, 'nibheriyatti prasAritAnyakSINi-locanAni yeSAM te tathoktAstAn , rudhiraM vamadudgirat 'uhuMmuha'tti UrdhvamukhAn-unmukhIbhUtavAn , ata eva nirgatAni-niHsRtAni jihvAzca pratItA netrANi For Personal & Private Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 36 // ca-nayanAni jihvAnetrANi yeSAM te tathA tAn, 'tAni'tyuktarUpAn 'dRSTvA' avalokya 'khaMDiya'tti ArSatvAtsupo harikezIluki khaNDikAn-chAtrAn kASThabhUtAn-atyantanizceSTatayA kASThopamA vigatamiva vigataM manaH-cittamasyeti vimanAH, yamadhyayaviSaNNaH-kathamamI pravaNIbhaviSyantIti cintayA vyAkulitaH 'atheti darzanAnantaraM 'brAhmaNo dvijAtiH 'sa' iti somadevanAmA 'RSi' tameva harikezabalanAmAnaM muni 'prasAdayati' prasattiM grAhayati, saha bhAryayA-palyA tayaiva nama nam. 12 bhadrAbhidhAnayA varttate iti sabhAryAkaH, kathamityAha-hIlAM ca-avajJAM nindAM ca-doSodghaTTanaM 'khamAha'tti kSamakha 4 P sahakha 'bhaMteti' sUtradvayArthaH // punaH sa prasAdanAmevAha bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIliyA tassa khamAha bhaMte ! / mahappasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kovaparA havaMti // 31 // | bAlaiH-zizubhirmUDheH-kapAyamohanIyodayAdvicittatA gataiH ata eva cAjJaiH-hitAhitavivekavikalaiH 'yadi'tyupapra- 367 // darzane 'hIlitAH' avajJAtAH 'tassa'tti sUtratvAt tat 'khamAha'tti kSamadhvaM bhadanta !, anenaitadAha-yato'mI zizayo|| hai mUDhA ajJAnAzca tatkimeSAmupari kopena ?, yato'nukampanIyA evAmI, uktaM ca kenacid-"AtmadruhamamaryAdaM, mUDhama|jjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kiM ca-mahAna prasAdaH-cittaprasattirUpo yepA te For Personal & Private Use Only dan Education International
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAprasAdA RSayaH-sAdhavo bhavanti, vyatirekamAha-'na hutti na punarmunayo-yatayaH 'kopaparAH' krodhavazagA bhavanti, bhinnavAkyatvAca munigrahaNamaduSTameveti sUtrArthaH // munirAha puci ca iNhi ca aNAgayaM ca, maNappaoso na meM atthi koii| jakkhA hu veyAvaDiyaM kariMti, tamhA hu ee nihayA kumArA // 32 // __'puTviM ca'tti pUrva ca purA idAnIM ca-asmin kAle 'aNAgayaM ceti anAgate ca bhaviSyatkAle manaHpradveSaH-cittAnu-12 zayalakSaNo na 'me' mamAstItyupalakSaNatvAdAsIdbhaviSyati ca, 'ko'pI'tyalpo'pi, iha ca bhAvini pramANAbhAve'pi / | 'anAgataM pratyAcakSa' iti vacanAdanAgatasyApi tasya niSiddhatvAcchRtajJAnavalataH kAlatrayaparijJAnasambhavAcaivamabhi dhAnaM, paThanti ca 'putviM ca pacchA va taheva majjhe' tatra ca pUrva vA pazcAdveti viheThanakAlApekSaM tathaiva madhye viheThana-2 kAla eva, na ca kumArAvaheThanAdidarzanAtpratyakSaviruddhatA zaGkanIyA, 'yakSA' devavizeSA 'huriti yasmAdvaiyAvRttyaMpratyanIkapratighAtarUpaM 'kurvanti' vidadhati, 'tamha'tti tasmAt huravadhAraNe tatastasmAdeva hetorete-purovarttino nitarAM hatAH-tADitA nihatAH kumArAH, na tu mama manaHpradveSo'tra heturiti bhAva iti sUtrArthaH // samprati tadguNAkRSTacetasa upAdhyAyapramukhA idamAhuH Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. atthaM ca dhammaM ca ciyANamANA, tunbhe navi kuppaha bhUipannA / harikezItumbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA savvajaNeNa amhe // 33 // bRhadvRttiH IRL aryata ityartho-jJeyatvAtsarvameva vastu, iha tu prakramAcchubhAzubhakarmavibhAgo rAgadveSavipAko vA parigRhyate, yadvA | yamadhyaya. // 36 // arthaH-abhidheyaH sa cArthAcchAstrANAmeva taM, cazabdastadgatAnekabhedasaMsUcakaH, dharmaH-sadAcAro dazavidho vA yatidha nam.12 BArmastaM ca 'viyANamANe'tti vizeSeNa vividhaM vA jAnantaH-Agacchanto yUyaM 'nApi' naiva kupyatha-krodhaM kurudhvaM,|| bhUtiprajJA iti, bhUtimaGgalaM vRddhI rakSA ceti vRddhAH, prajJAyate'nayA vastutattvamiti prajJA, tatazca bhUtiH-maGgalaM sarvamaGgalottamatvena vRddhirvA vRddhiviziSTatvena rakSA vA prANirakSakatvena prajJA-buddhirasveti bhUtiprajJaH, atazca 'tubhaM tu'tti tuzabdasyaivakArArthatvAt yuSmAkameva pAdau-caraNau zaraNamupemaH-upagacchAmaH samAgatAH-militAH, kena saha ?-sarvajanena, vayamiti sUtrArthaH // kiMca___accemu te mahAbhAgA!, na te kiMcana naacimo| bhuMjAhi sAlima kUra, nANAvaMjaNasaMjuyaM // 34 // 'aceMyAmaH' pUjayAmaste-tava sambandhi sarvamapIti gamyate. praviza piNDimityukte yathA gRhamiti bhakSayeti ca, | // 368 // mahAbhAga! atizayAcintyazaktiyuktatveneti, naiva 'te' tava kiJciditi caraNareNvAdikamapi nArcayAmo-na pUjayAmo, api tu sarvamarcayAmaH, asya ca pUrveNaiva gatArthatve punarabhidhAnamanvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH sukhAvagamo bhavatItikRtvA, ACCORRC ROOMOCROCK For Personal & Private Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA arcayAmaste iti subvyatyayAttvAm , anena khatastasya pUjyatvamuktaM, uttareNa tu tatkhAmitvamapi pUjyatAheturiti, da tathA bhujheto gRhItveti gamyate 'zAlima'nti zAlimayaM, ko'rthaH ?-zAliniSpannaM 'kUram' odanaM nAnAvyajanaiH-anekaprakArairdadhyAdibhiH saMyutaM-sammizraM nAnAvyaJjanasaMyutaM, na tvekameveti sUtrArthaH // anyaca imaM ca me atthi pabhUyamannaM, taM bhuMjasU amha annugghhaa| vADhati paDicchai bhattapANaM, mAsassa U pAraNae mahappA mAsassa U pAraNae mahappA // 35 // | 'idaM ca' pratyakSata eva paridRzyamAnaM 'me'mamAsti-vidyate 'prabhUtaM'pracuramannaM-maNDakakhaNDakhAdyAdi samastamapi bhojanaM, . yatprAk pRthagodanagrahaNaM tattasya sarvAnnapradhAnatvakhyApanArtha, tadbhuGkhAsmAkamanugrahArtha-cayamanugRhItA bhavAma iti hetoH, evaM ca tenokte munirAha-'bADham' evaM kurma itItyevaM bruvANa iti zeSaH, 'pratIcchati' dravyAditaH zuddhamiti gRhNAti, 4 dU bhaktapAnamuktarUpaM, 'mAsassa u'tti mAsAdeva, yadvA anta ityadhyAhiyate, tatazca mAsasyaivAnte yatpAryate-paryantaH kriyate / gRhItaniyamasthAneneti pAraNaM tadeva pAraNakaM, bhojanamityuktaM bhavati, tasmin-tannimittaM, 'nimittAtkarmasaMyoge / saptamIti' (pA.2-3-36 vArttikam ) saptamI, mAhAtmyeti prAgvat iti suutraarthH|| tadA ca tatra yadabhUttadAha tahiyaM gaMdhodayapupphavAsaM, divvA tahiM vasuhArA ya vuTThA / pahayA duMduhIo surehiM, AgAse ahodANaM ca ghuttuN||36|| Jain Education Internation For Personal & Private Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. 'tahiya'ti tasmin munau bhaktapAnaM pratIcchati yajJavATe vA gandhaH-AmodastatpradhAnamudakaM-jalaM gandhodakaM tacca hai harikezI puSpANi ca-kusumAni teSAM varSa-varSaNaM gandhodakapuSpavarSa, surairiti sambadhAt kRtamiti gamyate, divyA-zreSThA 4 bRhadvRttiH yamadhyayayadivA divi-gagane bhavA divyA, 'tahiMti tasminneva nAnyatra, anena kathamiyatAmekatra kalyANAnAM mIlaka ity||369|| nyatraivAnyataratkalyANAntaraM bhaviSyatItyAzaGkA nirAkRtA, vasu-dravyaM tasya dhArA-satatapAtajanitA santatirva-|| nam. 12 sudhArA sA ca 'vRSTeti pAtitA, surairityatrApi sambadhyate, tathA prakarSeNa hatAH-tADitAH prahatAH, ke te?-11 hai 'dundubhayo' devAnakAH, upalakSaNatvAccheSAtodyAni ca, kaiH ?-'suraiH' devaiH, tathA taireva 'AkAze' nabhasi 'aho' iti || vismaye, vismayanIyamidaM dAnaM, ko'nyaH kilaivaM zaknoti dAtuM ?, evaM dattaM sudattamiti ca 'ghuSTaM' saMzabditamiti / sUtrArthaH // te'pi brAhmaNA vismitamanasa idamAhuH sakkhaM khu dIsai tavoviseso, na dIsaI jAivisesa koI / sovAgaputtaM hariesasAhu, jasserisA iDhi mahANubhAgA // 37 // . 'sAkSAt' pratyakSaM 'khuriti nizcitaM avadhAraNe vA tataH sAkSAdeva 'dRzyate' avalokyate, ko'sau ?-tapo-lo- // 369 // hakaprasiyA pratamupavAsAdirvA tasya vizeSo-viziSTatvaM mAhAtmyamitiyAvattapovizeSo, 'na' naiva dRzyate 'jAti-131 vizeSo' jAtimAhAtmyalakSaNaH 'ko'pI'ti khalpo'pi, kimityevamata Aha-yataH khapAkaputraH-cANDAlasuto hari-|| For Personal & Private Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROADCACCORDARSANSSOCIRSS RSS kezazcAsau mAtaGgatvena prasiddhatvAt sAdhuzca yatitvAddharikezasAdhuH, paThyate ca-'sovAgaputtaM hariesasAhunti, atra ca / 7/pazyateti zeSaH, kadAcidanya eva kazcidata Aha-yasyedRzI-dRzyamAnarUpA RddhiH-devasannidhAnAtmikA sampat mahAnu-21 4 bhAgA-sAtizayamAhAtmyA, jAtivizeSe hi sati sarvottamatvAdrAhmaNajAtestadvatAmasmAkameva devA vaiyAvRttyaM kuryu-18 hai riti bhAva iti sUtrArthaH // sAmprataM sa eva munistAnupazAntamithyAtvamohanIyodayAniva pazyannidamAha __kiM mAhaNA! joisamArabhaMtA, udeNa sohiM bahiyA vimaggahA / jaM maggahA bAhiriyaM visohiM, na taM sudiDaM kusalA vayaMti // 38 // | 'ki'miti kSepe, tato na yuktamidaM, yat 'mAhanA' brAhmaNA ! 'jyotiH' amiM 'samArabhamANAH' prastAvAdyAgakara-2 6NataH pravarttamAnAH, yAgaM kurvanta ityarthaH, 'udakena' jalena 'sohi ti zuddhiM nirmalatAM 'vahiya'tti bAhyAM, ko'rtho ?-8 vAhyahetukA, yAgaM hi samArabhamANairjalena yA zuddhiAryate tatra yAganAne eva tattvato hetutveneSTe, te ca bhavadabhimate bAhye eveti 'vimArgayatha' vizeSeNAnveSayatha, kimevamupadizyata ityAha-yadyUyaM mArgayatha bAhyAM-bAhyahe-12 tukAM vizuddhiM, na tat sudRSTa-suSThu prekSitaM 'kuzalAH' tattvavicAraM prati nipuNA 'vadanti' pratipAdayantIti sUtrArthaH // yathA caitat sudRSTaM na bhavati tathA khata evAha Jain Education For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. kusaM ca jUvaM taNakaTThamariMga, sAyaM ca pAyaM udyaM phusNtaa| harikezIpANAI bhUyAI viheDayaMtA, bhUjo'vi maMdA! pakareha pAvaM // 39 // bRhadvRttiH . 'kuzaM ca' darbha ca 'yUpaM pratItameva tRNaM ca-cIraNAdi kASThaM-samidAdi tRNakASTham agniM-pratItaM, sarvatra parigRhNanta iti / ymdhyy||370|| |zeSaH, 'sAyaM' sandhyAyAM, cazabdo bhinnakramastataH 'pAya'ti prAtazca prabhAte udakaM-jalaM 'spRzanta': AcamanAdiSu| nam. 12 parAmRzantaH 'pANAIti prANayogAt prANino yadvA prakarSaNAnantIti-basantIti prANAH-dvIndriyAdayaH, sambhavanti hi jale pUtarakAdirUpAsta iti, 'bhUyAI' iti bhUtAn-tarUn 'bhUtAzca taravaH smRtA' iti vacanAt , pRthivyA ghekendriyopalakSaNaM caitat 'viheDayaMti'tti viheThayanto vizeSeNa vividhaM vA vAdhamAnAH vinAzayanta ityarthaH, 6 kimityAha-'bhUyo'pi' punarapi, na kevalaM purA kintu vizuddhikAle'pi jalAnalAdijIvopamaIto 'mandAH' jaDAH hai 'prakurutha' prakarSaNopacinutha yUyaM, kiM tat ?-pApam-azubhakarma, ayamAzayaH-kuzalA hi karmamalavilayAtmika tAttvikImeva zuddhiM manyante, bhavadabhimatayAgastrAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAvinAbhAvitvena bhUtopamaIhetutayA pratyuta karmamalopacayanibandhane eveti nAtaH tatsambhava iti kathaM taddhetakazaddhimArgaNaM sudRSTaM te vadeyuH, tathA ca vAcakaHhA"zocamAdhyAtmikaM tyaktvA, bhAvazuddhayAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yatreSTaM, mUDhavismApakaM hi tadi // 1 // " ti sUtrAthaH // itthaM tadvacanataH samutpannazaGkAste yAgaM prati tAvadevaM papracchuH SEARSESARLAGAAGRICA // 370 // For Personal & Private Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaha care bhikkhu ! vayaM jayAmo?, pAvAI kammAI pnnullyaamo| akkhAhi Ne saMjaya jakkhapUiA, kahaM sujalu kusalA vayaMti // 40 // AL 'kathaM' kena prakAreNa 'caritti vibhASA kathami liG ca iti(pA03-3-143)liGi vacanavyatyaye vacanavyatyayAcare mahi-yAgArtha pravartemahi, he bhikSo!-mune ! vayamityAtmanirdezaH, tathA 'yajAmo' yAgaM kurmaH, kathamitiyogaH, pApAni -azubhAni karmANi puropacitAvidyArUpANi 'paNulayAmo'tti praNudAmaHprerayAmo, yeneti gamyate, 'AkhyAhi' kathaya 'naH' asmAkaM 'saMyataH' pApasthAnebhyaH samyaguparataH 'yakSapUjita' yakSArcita !, kimuktaM bhavati ?-yo hyasmadviditaH karmapraNodanopAyatvena yAgaH sa yuSmAbhirdUSita iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantu, kadAcidaviziSTameva yajanamupa|dizedityAzaGkayAha-'kathaM' kena prakAreNa 'khiSTaM zobhanaM yajanaM 'kuzalA' uktarUpA 'vadanti' pratipAdayanti, 'na taM 'sudilu kusalA vayaMti'tti kuzalamukhenaiva muninA dUSitamiti tairapi tathaiva pRSTamiti sUtrArthaH // munirAha chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevmaannaa| pariggahaM itthiu mANa mAyaM, eyaM parinnAya caraMti daMtA // 41 // | SaD jIvakAyAn-pRthivyAdIn 'asamArabhamANA' anupamaIyantaH 'mosaMti mRSA alIkabhASaNaM 'adattaM cetyadattAdAnaM cAnAsevamAnA:-anAcarantaH parigraha-mRcchI striyo-yoSito 'mANa'tti mAnam-ahaGkAraM mAyAM-parava For Personal & Private Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. canAtmikAM tatsahacAritvAtkopalobhau ca, 'etad' anantaroktaM parigrahAdi 'parijJAya' jJaparijJayA sarvaprakAraM jJAtvA harikezI pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'careja danta'tti vacanavyatyayAcareyuryAge pravarteran , bhavanta iti gamyate, paThanti bRhadvRttiH ca-caranti daMta'tti atra ca yata evaM dAntAzcarantyato bhavadbhirapyevaM caritavyamiti bhAva iti sUtrArthaH // prathamaprazna ymdhyy||37|| prativacanamuktaM, zeSapraznaprativacanamAha hai nam. 12 susaMvuDA paMcahiM saMvarehiM, iha jIviyaM annvkhmaanno| vosaTTakAo suicattadeho, mahAjayaM jayaI jnnsi||42|| KI suSTu saMvRtaH-sthagitasamastAzravadvAraH susaMvRtaH, kaiH ?-paJcabhiH-paJcasaGkhyaiH saMvaraiH-prANAtipAtaviratyAdivataHlA ' tyasmin manuSyajanmani, upalakSaNatvAtparatra ca 'jIvitaM' prastAvAdasaMyamajIvitam 'anavakAGkan' anicchan , 18| yadvA apergamyamAnatvAjjIvitamapi-AyurapyAstAmanyaddhanAdi, anavakAGkSan , yatra hi vratavAdhA tatrAsau jIvitamapi na / gaNayati, ata eva vyutsRSTo-vividhairupAyairvizeSeNa vA parIpahopasargasahiSNutAlakSaNenotsRSTaH-tyaktaH kAyaH-zarIra-3 maneneti vyutsRSTakAyaH, zuciH-akalupavataH sa cAsau tyaktadehazca-atyantaniSpratikarmatayA zucityaktadeho mahAn // 371 // jayaH-karmazatruparAbhavanalakSaNo yasmin yajJazreSThe'sau mahAjayastaM, kriyAvizeSaNaM vA mahAjayaM yathA bhavatyevaM yajate 21 yatiriti gamyate, tato bhavanto'pyevameva yajantAmiti bhAvaH, tiGyacanavyatyayena vA 'jayai'tti yajatAM, kami-IKI ASTROROSAROSAROGRAMMAR For Personal & Private Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ SISTERSTAATSKAPER tyAha-'jaNNaseTaMti prAkRtatvAcchreSThayajJa, zreSThavacanena caitadyajana eva khiSTaM kuzalA vadanti, epa eva ca karmapraNo danopAya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // yadIguNaH zreSThayajJaM yajate atastvamapITagguNa eva, tathA ca taM yajamAnasya 5 kAnyupakaraNAni ko vA yajanavidhirityabhiprAyeNa ta evamAhuH ke te joI ke va te joIThANA?, kA te sUyA kiM ca te kArisaMga / ehA ya te kayarA saMti bhikkhU !, kayareNa homeNa huNAsi joiM // 43 // hai kiM, ayamarthaH-kiMrUpaM 'te' tava 'jyoti'riti agniH 'ke va te joiThANe'tti kiMvA te-tava jyotiHsthAnaM yatra / jyotirnidhIyate, kA zruvo ?-ghRtAdiprakSepikA dayaH, 'kiM ca'tti kiM vA karIpaH-pratItaH sa evAGgam-ayuddIpana-2 kAraNaM karISAGgaM yenAsau sandhukSyate, edhAzca-samidho yakAbhiragniH prajvAlyate, 'te' tava katarA iti-kAH ? 'saMti' tti casya gamyamAnatvAcchAntizca-duritopazamanaheturadhyayanapaddhatiH katareti prakramo, 'bhikSu' iti bhikSo ! katareNa || hai homena' havanavidhinA, samena dhAvatItyAdivat tRtIyA, juhoSi-AhutibhiH prINayasi, kiM ?-jyotiH-amim , SaDjIvanikAyasamArambhaniSedhena hyasmadabhimato homaH tadupakaraNAni ca pUrva niSiddhAnIti kathaM bhavato yajanasambhavaH ? iti sUtrArthaH // munirAha For Personal & Private Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 372 // tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kamma ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmI isiNaM pasatthaM // 44 // 'tapo' bAhyAbhyantarabhedabhinnaM 'jyotiH' agniH, yathA hi jyotirindhanAni bhasmIkarotyevaM tapo'pi bhAvendhanAni - karmANi, jIvo - janturjyotiH sthAnaM, tapojyotiSastadAzrayatvAt, yujyante - sambandhyante khakarmmaNeti yogAH - manovAkkAyAH zruvaH, te hi zubhavyApArAH snehasthAnIyAH, tapojyotiSo jvalanahetubhUtAH tatra saMsthApyanta iti, zarIraM karISAGga, tenaiva hi tapojyotiruddIpyate, tadbhAvabhAvitvAttasya, 'karma' uktarUpaM edhAstasyaiva tapasA bhasmIbhAvanayanAt, 'saMjamajoga' tti saMyamayogAH - saMyamavyApArAH zAntiH sarvaprANyupadravApahAritvAtteSAM tathA 'homa'nti homena juhoti tapojyotiriti gamyate, RSINAM munInAM sambandhinA 'pasatthaM' ti prazastena jIvopaghAtarahitatvena vive| kibhiH zlAghitena samyakcAritreNeti bhAvaH, anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArthaH // tadetena 'kiM mAhanA joisamA rahaMtA' ityAdinA lokaprasiddhayajJAnAM snAnasya ca niSiddhatvAdyajJasvarUpaM taiH pRSTaM kathitaM |ca muninA // idAnIM snAnaskharUpaM pipRcchiSava idamAhuH ke te harae ke ya te saMtititthe ?, kahaMsi pahAo va rayaM jahAsi ? | Ayakkha Ne saMjaya jakkhapUiyA, ! icchAmu nAuM bhavao sagAse // 45 // For Personal & Private Use Only harikezI yamadhyaya nam. 12 // 372 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaste-tava 'idaH' nadaH?, 'ke ca te saMtititthe'tti kiM ca te-tava zAnyai-pApopazamananimittaM tIrtha-puNyakSetra zAnti-| tIrtham , athavA 'kAni ca' kiMrUpANi 'te' tava 'santi' vidyante 'tIrthAni' saMsArodadhitaraNopAyabhUtAni, lokaprasidvatIrthAni hi tvayA niSiddhAnIti, tathA ca 'karhisi hAo ve' ti vAzabdasya bhinnakramatvAtkasmin vA snAtaHzucirbhUto raja iva rajaH-karma jahAsi-tyajasi tvaM?, gambhIrAbhiprAyo hi bhavAMstat kimasmAkamiva bhavato'pi idatIrtha eva zuddhisthAnamanyadveti na vidma iti bhAvaH, 'AcakSva' vyaktaM vada saMyata ! yakSapUjita ! 'icchAmaH' abhilaSAmo 'jJAtum' avagantuM 'bhavataH tava 'sakAze' samIpe iti sUtrArthaH // munirAha dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAvile attpsnnlese| jahiM si pahAo vimalo visuddho, susIio pajahAmi dosaM // 46 // eyaM siNANaM kusaleNa diTuM, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jahiM si pahAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttamaM ThANaM ptti||47|| ttibemi iti harikezIyaM bArasamaM ajjhayaNaM sammattaM // 12 // _ 'dharmaH' ahiMsAdyAtmako hradaH karmarajo'pahantRtvAbrahmeti-brahmacarya zAntitIrtha, tadAsevanena hi sakalamalamUlaM 8 rAgadveSAvunmUlitAveva bhavataH, tadunmUlanAca na kadAcinmalasya sambhavo'sti, satyAdhupalakSaNaM caitat, tathA cAha For Personal & Private Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. "brahmacaryeNa satyena, tapasA saMyamena ca / mAtaGgarSirgataH zuddhiM, na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // " athavA 'brahmeti brahmacarya- harikezI. vanto matublopAdabhedopacArAdvA sAdhava ucyante, subbyatyayAccaikavacanaM, 'saMti' vidyante tIrthAni mameti gamyate, yamadhyaya uktaM hi-"sAdhUnAM darzanaM zreSThaM, tIrthabhUtA hi sAdhavaH / tIrtha punAti kAlena, sadyaH sAdhusamAgamaH // 1 // " kiM // 37 // ca-bhavatpratItatIrthAni prANyupamaIhetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA?, tathA coktam nam. 12 "kuryAdvarSasahasraM tu, ahanyahani majanam / sAgareNApi kRtsnena, vadhako naiva zuddhayati // 1 // " hradazAntitIrthe eva / hai vizinaSTi-'anAvile' mithyAtvaguptivirAdhanAdibhirakaluSe anAvilatvAdevAtmano-jIvasya prasannA-manAgapyakaluSA / pItAdyanyatarA lezyA yasmiMstadAptaprasannalezyaM tasmin , athavA AptA-prANinAmiha paratra ca hitA prAptA vA taireva | prasannalezyA-uktarUpA yasmiMstadAsaprasannalezyaM tasminnevaMvidhe dharmahade, brahmAkhyazAntitIrthe ca, yadA brahmazabdena brahmacaryavanta ucyante tatpakSe vacanavipariNAmena vizeSaNadvayaM vyAkhyeyaM, 'jahiMsi'tti yatrAsmi strAta iva snAtaH-atyanta-13 zuddhibhavanAdvimalo-bhAvamalarahito'ta evAti(va)vizuddho-gatakalaGkaH, 'susItIbhUo'tti suzItIbhUto rAgAdyutpatti // 373 // virahataH suSTu zaityaM prAptaH, paThyate ca-'susIlabhUo'tti suSTha-zobhanaM zIlaM-samAdhAnaM cAritraM vA bhUtaH-prAptaH suzIladAbhUtaH 'prajahAmi' prakarSaNa tyajAmi dUSayati-vizuddhamapyAtmAnaM vikRti nayatIti doSaH-karma taM, anenetadAha mamApi idatIrtha eva zuddhisthAnaM paramevaMvidhe eveti. nigamayitumAha-'etadityanantaramuktaM 'khAna' rajohAna 'kuzalaH' yA yasmiMstadAptaprasannala20 vidhe dharmahade, brahmAstrAta iva snAtaH-atyanta For Personal & Private Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAguktarUpaidRSTaM-prekSitamidameva ca mahAsnAnaM, na tu yuSmatpratItam , asyaiva sakalamalApahAritvAd , ata eva cedaM RSINAM / prazastaM-prazaMsAspadaM, na tu jalakhAnavatsadoSatayA nindyam , asyaiva phalamAha-'jahiMsitti suvyatyayAyena sAtA 3 vimalA vizuddhA iti ca prAgvat maharSayo-mahAmunaya uttamaM sthAnaM-muktilakSaNaM 'prAptAH' gatA iti sUtradvayArthaH // itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavad , gato'nugamaH, samprati nayAste ca prAgvadeva // zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dvAdazamadhyayanaM samAptamiti // 12 // SHOGA HOSTESARROSSOSTAR // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIdvAdazamadhyayanaM samAptam // dain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 374 // uttarAdhya. atha trayodazAdhyayanam / citrasaMbhUbRhaddhRttiH tIyAdhya. vyAkhyAtaM harikezIyaM nAma dvAdazamadhyayanam , adhunA trayodazamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAna-2 dantarAdhyayane zrutavattapasyapi yatno vidheya iti khyApayituM tapaHsamRddhirabhihitA, iha tu tatprAptAvapi nidAnaM parihartavyamiti darzayituM yathA tat mahApAyahetustathA citrasaMbhUtodAharaNena nidaryata iti, anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayacarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe citrasaMbhUtIyamiti nAma, atazcitrasaMbhUtanikSepAbhidhAnAyAha niyuktikRtcitte saMbhUaMmianikkhevo caukkao duhA dve|aagmnoaagmo noAgamao aso tiviho // 330 / jANagasarIrabhavie tavatiritte ya so puNo tiviho| egabhavia baddhAU abhimuhao nAmagoe ya // 331 // cittesaMbhUAuM veaMto bhAvao a nAyavo / tatto samuTTiamiNaM ajjhayaNaM cittasaMbhUyaM // 332 // 11 // 374 // gAthAtrayaM spaSTameva, navaraM 'cittesaMbhUyAuMti ekAro'lAkSaNikaH, 'tataH samutthita'miti tAbhyAM-citrasambhU AXSHASHISHASHASHSX** For Personal & Private Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAbhyAmabhidheyabhUtAmAgataM, 'tesuti ca pAThe tayoH 'samutthita miti bhavaM citrasaMbhUtIyaM, 'vRddhAcchaH' iti (pA. 64-2-114 ) chapratyaye vRddhasajJA tu 'vA nAmadheyaM yasyeti (vA nAmadheyasya vRddhasaMjJA vaktavyA / vArttika) vacanAt // samprati kAvimau citrasaMbhUtau ? kena cAnayoratrAdhikAraH ? ityAzaGkayAhasAgee caMDavaDiMsayassa putto aAsi munnicNdo| so'vi a sAgaracaMdassa aMtie pavae smnno||333|| tahAchahAkilaMtaM samaNaM daTTaNa aDavinIhuttaM / paDilAhaNA ya bohI pattA govAlaputtehiM // 334 // 6 tatto dunni dugachaM kAuM dAsA dasanni aayaayaa| dunni a usuArapure ahigAro baMbhadatteNaM // 335 // 3 FI gAthAtrayamasyApyakSarArthaH spaSTa eva, NavaraM pavae samaNo'tti prAtrAjIt samAnaM mano'syeti samanAH-sarvatrAraktadviSTa-13/ cittaH san , yadvA zrAmyatIti zramaNaH-tapakhI san , nizcayanayApekSaM caitat , "gairaie Neraiesu uvavajati" ityAdivat, tathA 'aDaviNIhutta'ti aTavIniHsRtam , araNyAniSkrAntamityarthaH / bhAvArthastu kathAnakagamyaH, tacedam-asti 18|kosalAlaGkArabhUtaM sAketaM nAma nagaraM, tatra cAbhUdadhigatajIvAjIvAditattvazcandrAvataMsako nAma rAjA, tasya ca 4 dhAriNI devI, tadaGgajo municandraH, sa ca rAjA'nyadA samutpannasaMvegastameva sutaM rAjye'bhiSicya pravrajyAmazizriyat, 1 nairayiko nairayikeSUtpadyate dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. pratipAlya ca pravrajyAmapagatamalakalaGko'pavargamagamat / anyadA ca sAgaracandrAcAryA bahuziSyaparivRtAstatrAgatAHcitrasaMbhUnirgatazca municandranRpatistadvandanAya, dRSTAzcAnena sUrayaH, stutvA ca tAnupaviSTastadantike, zrutazca tatkathito vizu tIyAdhya. taddhadharmaH, samutpannazcAsya tatkaraNAbhilASaH, tataH khasutaM rAjye nivezya pratipanno'sau zrAmaNyaM, gRhItA cAnena grahaNA-8| // 375 // sevanobhayalakSaNA zikSA, pravRttAzcAnyadA susArthena sagacchAH sAgaracandrasUrayo'dhyAnaM, municandramunizca taiH samaM / vrajan guruniyogAdekAkyeva bhaktapAnanimittaM kvacitpratyantagrAme prAvizat, praviSTe cAsmin pravRttaH sArtho gantuM, pracalitAH sahAnena sUrayo, vismRtazcAyameSAM, prasthitazca kSaNAntareNa gRhItabhaktapAnastadanumArgeNa, patitazca mUDhadik-18 cakravAlaH sArthagaveSaNAparo, mArgAtparibhraSTo bhramadanekazArdUlajAlAM dvipakadambakabhajyamAnazAlazallakIprabhRtitarunikarAmanarvApAratayA ca saMsArAnukAriNIM vindhyATavIM, tatra cAsau paribhraman girikandarANyatikrAmannatinimnonatabhUbhAgAn pazyan bhayAnakAnekadvIpitarakSAcchabhalAdizvApadAn uttIrNastRtIyadine, tadA ca kSutkSAmakukSiH zuSkoSThakaNThatAlurekatra vRkSacchAyAyAM mUvizanaSTaceSTo dRSTazcaturbhirgopAladArakaiH, utpannA amISAmanukampA, siktastvari-5 tamAgatya gorasonmizratijalena, pAyito'sau tadeva, samAzvastazca nIto gokulaM, pratijAgaritazca ttkaalocit-2||375|| 6 kRtyena, pratilAbhitaH prAsukAnnAdinA, kathitasteSAmanena jinapraNItadharmaH, gRhItazcAyametairbhAvagarbha, gatazcAsau viva-2 hai kSitasthAnaM, taM ca maladigdhadehamavalokya dvayoH samajani jugupsA, tadanukampAtaH samyaktvAnubhAvatazca nirvarttitaM || Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ TRACOCCASSE0%EXY caturbhirapi devAyuH, jagmuzca devalokaM, tatazyutau cAkRtajugupsau tu katicidbhavAntaritau dvAviSukArapure dvijakule | jAto, tadvaktavyatA ca iSukArIyanAmyanantarAdhyayane'bhidhAsyate, yau ca dvau jugupsako tau dazArNajanapade brAhmaNakule dAsatayotpannau, tayozca ya iha brahmadatto bhaviSyati tenAtrAdhikAro, nidAnasyaivAtra vaktumupakrAntatvAttenaiva ca tadvidhAnAda, dvitIyasya tu prasaGgata evAbhidhIyamAnatvAt , iha ca nAmaniSpannanikSepe prastate prasaGgato'rthAdhikAro'pyukta iti gAthAtrayabhAvArthaH / ukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasara iti sUtramuccAraNIyaM, taccedam jAIparAjio khalu kAsi niyANaM tu hathiNapuraMmi / culaNIi baMbhadatto uvavanno naliNa (pauma) gummaao||1|| 'jAtiparAjitaH' iti jAtyA-prastAvAcANDAlAkhyayA parAjitaH-abhibhUtaH, sa hi vArANasyAM hastinAgapure ca vakSyamANanyAyato nRpeNa namucinAmnA ca dvijena cANDAla iti nagaraniSkAsananyakkArAdinA purA janmanyapamAnita ityevamuktaH, yadvA jAtibhiH-dAsAdinIcasthAnotpattibhirupayuparijAtAbhiH parAjita iti-parAbhavaM manyamAno'ho! ahamadhanyo yaditthaM nIcAkheva jAtiSu punaH punarutpanna iti, 'khaluH' vAkyAlaGkAre, sa caivaMvidhaH kimityAha|'kAsi'tti akArSIt , kimityAha-nidAna' cakravartipadAvAptirmama bhavedityevamAtmakaM 'tuH' pUraNe, kedaM kRtavAn ? ityAha-hatthiNapuraMmi'tti hastinAgapure, culanyAM brahmadattaH 'uvavaNNoti utpannaH 'padmagulmAt' iti nalinagulmavi For Personal & Private Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. mAnAcyutveti zeSaH, iti sUtrAkSarArthaH // bhAvArthastvayam-sa hi brahmadattaH pUrvajanmani vArANasyA saMbhUtanAmA caNDAla-citrasaMbhUzcitrazca tajjyeSTha AsIt , tatra ca namucinAmA brAhmaNo mamAntaHpuramapadharSitamanenetyutpannakopena rAjJA samarpito tIyAdhya. mAraNanimittaM mAtaGgAdhipasya tatpituH, uktazcAyametena-yadi matsutau sakalakalAkalApakuzalau vidhatse tato'sti // 376 // te jIvitamanyathA neti, prArabdhaM ca tadarthinA'nena tadgRha evAtiguptasthAnasthitena tadadhyApanaM, grAhito to vyAka raNavINApuraHsarAH sakalA api kalAH, anyadA ca zuzrUSAparAyAM tanmAtari mohodayAdayamupapatitvamAjagAma, jJAta* stajanakena, iSTazca mArayituM, jJAtaM tattAbhyAM, jJApitaM cAsmai, upAdhyAyo'yamAvayostato mA bhUdasyApaditi, tadavaigamAca palAyito'sau tataH sthAnAt , prApto hastinAgapuraM, kRtaH sanatkumAracakravarttinA mantrI / itazca tI citra saMbhUtau sAtizayagItakalAkSiptataruNIjanAtyAsaktihetutayA tyAjitaspRzyAspRzya vibhAgau janena rAjJe niveditI, yathA-2 hai vinAzitaM nagaramAbhyAM, niSiddhastena nagarasyAntastatpracAraH, kadAcica tAvatikutUhalatayA kaumudImahavilokanArtha mAgato, dRSTau janena, kadarthitAvatyartha, pravatrajatuzca tata evotpannavairAgyau, jAtau vikRSTataponiSTaptadehI, prAptAzcAbhyAM meM tejolezyAdilabdhayaH, samApattitazca gatau hastinAgapuraM, praviSTo mAsakSapaNapAraNake tatra bhikSArtha saMbhUtayatiH, dRSTazca namu| cinA, jAto'sya cetasi duradhyavasAyo-mahazcaritamayaM prakAzayiSyatIti, nirbhatsito-dhiga muNDa cANDAla ! ka nagarasyAntaHpraviSTo'si ? ityAdiniSTharavacobhiH prahata iSTakopalazakalAdibhistatparijanena, tadanu ca samastalokena, CASCIRCAMERICA AG JainEducation International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ SA- kupitazcAsau tebhyaH samastajanadahanakSamAmasahyatejolezyAM moktumupacakrame, tatra ca mukhaviniryadvahaladhUmapaTalAndhakA-2 ritadikacakravAle vyAkulitaH sAntaHpuraH sanatkumAracakravartI sakalo nagaralokazca samAyAtastatpArtha, tavRttAntazravaNatazcitrazca, prArabdhastairanekadhA sAntvanavacanairupazamayituM, tathA'pi tatrAtmAnamasmaratyatikopavazage bhagavati mA bhUdasmAkamakasmAdbhasmIbhavanamiti strIratnasahito mahIpatistaM kSamayAmbabhUva, yathA-bhagavan ! kSamitavyamasmAkamidamiti, asmiMzcAntare strIratnakomalAlakasparzasamutpannatadabhilASo vigalitAnuzayazcANDAlajAtireva mamaivamanekadhA kadarthanAheturiti cintayaMzcitrayatinA nivAryamANo'pi yadi mamAsya tapasaH phalamasti tadA'nyajanmani cakravartitvameva mama bhUyAd yenAhamapyevaM lalitalalanAvilAsAspadamuttamajAtizca bhavAmIti nidAnavazago'nazanaM prpede| tataH sa tapo'nubhAvato nalinagulmavimAne vaimAnikatvenAjani, tatazca cyutazzulanyAM brahmadattaH samutpede / ka ? ityAha- | kaMpille sNbhuuo| _ 'kAmpilya' iti paJcAlamaNDalasa tilaka iva kAmpilyanAmni nagare 'saMbhUta' iti pUrvajanmani saMbhUtanAmA / amuM pAdamatikrAntasUtrottarapAdadvayaM caitadgaditArthaprasaGgAyAtArthAntarAbhidhAnadvArataH spRzan sUtrasparzikaniyuktimAha niyuktikRt ASCAMK For Personal & Private Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 377 // uttarAdhya. rAyA ya tattha baMbho kaDao taio knnerdttotti|raayaa ya pupphacUlo dIho puNa hoi kosalio // 336 citrsNbhuubRhddhttiH| ee paMca vayaMsA save saha dAradarisiNo bhoccA / saMvaccharaM aNUNaM vasaMti ikkikkarajaMmi // 337 // tIyAdhya. rAyA ya baMbhadatto dhaNuo seNAvaI a vrdhnnuo| iMdasirI iMdajasA induvasu culaNidevIo // 338 // - rAjA ca tatra pAJcAleSu kAmpilye 'brahma'iti brahmanAmA kAsIjanapadAdhipaH kaTakastRtIyaH kuruSu gajapurAdhi patiH kaNerudatta iti rAjA ca aGgeSu campAkhAmI puSpacUlo yaH kila brahmapalyAzzulinyA bhrAtA, 'dIrgha' iti dIrgha-- hai pRSThaH punarbhavati kauzalikaH saaketpuraadhiptiH| ete'nantaroktAH paJca vayasyAH 'sarve' samastAH saha dArAn pazya ntItyevaMzIlAH sahadAradarzinaH, kimuktaM bhavati ?-ekakAlakRtakalatrakhIkArAH samAnavayasa itiyAvat 'bhoca'tti hai | bhUtvA saMvatsaraM varSam 'anyUnaM' paripUrNa 'vasanti' Asate, tatkAlApekSayA vartamAnatA. 'ekaikarAjye' ekaikasaMba-11 ndhini nRpatitve / eSa tAvadgAthAdvayArthaH, tRtIyagAthA tu tAtparyato vyAkhyAyate-brahmarAjasyendrazrIpramukhAzcatasro devyaH, tatra ca culanyAH putro'jani, dhanurnAmnaH senApaterapi tatraivAhani sutaH samudapAdi, kRtAni dvayorapi mnggl-18|||377|| kautukAni, dattAni ca dInAnAthebhyo dAnAni, vihitaM ca khasamaye rAjaputrasya brahmadatta iti nAma, itarasya tu| 6 varadhanuriti, kAlakrameNa ca jAto kalAgrahaNocitau, mAhitI sarvA api kalAH, asmiMzcAntare maraNaparyavasAna dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMROSCORREVE% tayA jIvalokasya mRto brahmarAjaH, kRtamaurddhadehikam , atikrAnteSu ca katipayadineSu tadvayasyairabhiSikto rAjye brahmadattaH, paryAlocitaM ca taiH-yathaiSa nAdyApi rAjyadhurAdharaNadhaureya iti pAlayitumucitaH katicitsaMvatsarANi, niropitastaistatra dIrghapRSThaH, gatAH khakhadezeSu kaTakAdayaH, jAtazca sarvatrApratihatapravezatayA dIrghapRSThasya saha culanyA sambandhaH, 6 jJAtaM caitadantaHpurapAlikayA, nyavedi ca tayA dhanurnAmnaH senApatimatriNaH sakalamapi tadRttaM, nirUpitastena varadha nuryathA na kadAcitkumArastvayA moktavya iti, ArabdhazcAsau tathaivAnuSThAtum , anyadA cAyaM viditadIrghapRSThaculanI-11 vRttAntaH kenacidupAyenAmU nivArayAmIti vijAtizakunikasaGgrahaNakamAnIya kumArAyopaninye, tacAtiniyamita-14 |mAdAyAntaHpurasyAntaH kilAnyo'pi ya evaM duSTazIlaH so'smAbhiritthaM niyantraNIya iti to khayaM khasahacaraizca Di-13 mbhairudghoSayantau pratidinamitazcetazca bhramitumArabdhau, upalabdhaM ca tattAbhyAmanuSThIyamAnaM dIrghapRSThena, kupitazcAsau kumArAya, bhaNitA ca culanI-yathA'yamupAyena kenApi vinAzyatAM yato na viSakandala ivaiSa upekSitaH kSemaGkaro'smAkaM bhaviteti, pratipannaM ca tattayA durantatayA mohodayasya, nirUpitazca tAbhyAmupAyaH-yathA'smai puSpacUlamAtulena khadu-4 hitA puSpacUlA nAma pUrvadatteti tAmasau pariNAyyate, kAryate caitacchayanAya jatugRham , etacca tanmatritamazeSamapi tathaivAntaHpurarakSikayA niveditaM dhanoH, tenApi vinaSTametaditi paryAlocya kumArasaMrakSaNAya prayatnaH kartumupacakrame, | tathAhi-pRSTo'sAvanena dIrghapRSTho yathA vayamidAnI vRddhAstatkimidAnImapareNa ?, yuSmAbhiranujJAtA dharmamevaitatkAlo ESS Jon Education International For Personal & Private Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH 4 // 378 // citaM kurmaH, tenAlocitaM-yathaiSa durAtmA dUrastho na sundara iti, uktazca-yathaitattvadrahitamakhilamapi rAjyaM vinazya- citrasaMbha. / yata ihaiva sthito japahomadAnAdibhirdharmamupacinu, tena coktaM yadAdizanti bhavantaH, ityuktvA ca gataH svagRhaM, kArita hai cAnena bhAgIrathyAstaTe svanivAsasthAnaM, nirUpitaM tatra satraM, khAnitA ca tatra pratyayikapuruSerjatugRhaM yAvatsuraGgA, jJApi tIyAdhya. tA'sau varadhanoH, itazca gaNitaM tatpariNayanalagnaM, niSpannaM ca jatugRha, preSitA ca matrivacanato'nyaiva kanyakA mAtulena, samAgato lagmadinaH, kRtaM sarvasamRddhayopayamanaM, zAyitazca rajanyAM jatugRhe kumAraH, pradIpitaM ca tadvAra eva suptajanAyAM / rajanyAM, jJAtaM cAsannasthitena varadhanunA, utthApitaH kumAro, dRSTaM ca sarvataH pradIsametena, uktazca varadhanuH-mitra ! kimi-12 dAnI kriyatAmiti. tenoktaM-mA bhaiSIH, yataH prativihitamatra tAtena, atrAntare cAgataM nAgakumAradvayAnukAri bhuvanamudbhidya puruSadvayam , abhyadhAca tatU-mA bhaipTAm , AvAM hi dhanohajAtau dAsaceTako, takriyatAM prasAdo, nirgamyatAM +suraGgAmArgeNa, ityuktau ca tau gatau suraGgAdvAraM, dRSTaM ca tatra pradhAnamazvadvayam , uktaM ca tAbhyAM ceTakAbhyAm etAvAruhya dezAntarApakramaNenAtmAnaM rakSatAM dIrghapRSThAdbhavantau yAvatvacidavasaraH zubho bhavati, tatastadvacanamAkarNya kiM kimetat ? ityAkulitacetaso brahmadattasya kathitaH sarvo'pi varadhanunA culanIvRttAntaH, abhihitaM ca-yathedamevedAnIM // 378 // prAptakAlamiti, vinirgatau ca tatpradhAnamazcayugalamAruhyeti tRtIyagAthAtAtparyArthaH / evaM ca prAptAvasarA brahmadattahiNDI, tatastatra ye kanyAlAbhA ye ca tatpitarastadupadarzanAya gAthApaJcakamAha -4 -Oct 8 For Personal & Private Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ citteavijjumAlA vijjumaI cittaseNao bhaddA / paMthaga nAgajasA puNa kittimaI kittiseNo y||339|| devIa nAgadattA jasavai rayaNavai jakkhaharilo ya / vacchIa cArudatto usabho kaccAiNI ya silA 340 / / dhaNadeve vasumitte sudaMsaNe dArue ya niaDille / putthI piMgala poe sAgaradatte a dIvasihA // 341 // 3 kaMpille malayavaI vaNarAI siMdhudatta somA ya / taha siMdhuseNa pajjunnaseNa vANIra paigA ya // 342 // 3 hariesA godattA kaNerudattA kaNerupaigA ya / kuMjarakaNeruseNA isivuDDhI kurumaI devI // 343 // KI idaM ca sopaskAratayA vyAkhyAyate-citrazca' citranAmA janakastahahita vidyunmAlA vidyunmatI ca, tathA citra-2 senakaH pitA bhadrA ca tahuhitA, tathA panyakaH pitA nAgajasA kanyakA, punaH samuccaye, tathA kIrtimatI kanyA hai| kIrttisenazca tatpitA / tathA devI ca nAgadattA yazomatI ratnavatI ca, pitA ca sarvAsAmapi yakSaharilaH, 'caH' samu-3 caye, vacchI ca kanyA cArudattaH pitA, tathA vRSabho janakaH, kAtyAyanasagotrA tatsutA zilA nAma / tathA dhanadevo nAma vaNik aparazca vasumitro'nyazca sudarzano dArukazca nikRtimAn' mAyAparaH, catvAro'mI kukuTayuddhavyatikare militAstatra ca pustI nAma kanyakA, tathA piGgalA nAma kanyA potazca tatpitA, sAgaradattazca vaNik tada For Personal & Private Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 379 // | GgajA ca dIpazikhA / tathA kAmpilyaH pitA malayavatI duhitA, tathA vanarAjI nAma kanyA tajjanakazca sindhudattaH, tathA tasyaivAnyA somA ca nAma kanyA, tathA sindhusenapradyumnasenayoryathAkramaM vAnIranAmnI pratikAbhidhAnA ceti, paThyate ca 'pratibhA ve'ti, dve duhitarau / tathA harikezA godattA kareNudattA kareNupadikA ca, 'kuMjarakareNuseNa' tti | senAzabdasya pratyekamabhisaMbandhAtkuarasenA kareNusenA ca, RSivRddhiH kurumatI ca devI sakalAntaHpurapradhAnA aSTau, kurumatI ca strIralaM, brahmadattenAvApteti sarvatra zeSaH, atiprasiddhatvAcca tadaitajanakanAmnAmanabhidhAnamiti gAthApapaJcakArthaH // adhunA yeSu sthAneSu asau bhrAntastAnyabhidhAtumAha kaMpillaM giritaDagaM caMpA hatthiNapuraM ca sAeyaM / samakaDagaM osANaM (naMdosA) vaMsIpAsAya samakaDagaM // 344 // | samakaDagAo aDavI taNhA vaDapAyavaMmi saMkeo / gahaNaM varadhaNuassa ya baMdhaNamakkosaNaM caiva // 345 // | so hammaI amacco dehi kumAraM kahiM tume nIo ? / guliyAvireyaNapIo kavaDamao chaDDao tehiM // 346 // taM soUNa kumAro bhIo aha uppahaM palAitthA / kAUNa therarUvaM devo vAhesia kumAraM // 347 // | vaDapuragavaMbhathalayaM vaDathalagaM caiva hoi kosaMbI / vANArasi rAyagihi giripura mahurA ya ahichttaa||348|| For Personal & Private Use Only citrasaMbhU tIyAdhya. 13 // 379 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaNahatthI akumAraMjaNayai AharaNa vsnngunnluddho| vaccaMto a purAo(vaDapurao)ahichattaM aMtarA gAmo | gahaNaM naIkuDaMgaM gahaNatarAgANi purisahiayANi / dehANiM puNNapattaM piaMkhuNo dArao jAo // 350 // supaiTe kusakuMDiM bhikuMDivittAsiaMmi jiasattU / mahurAo ahichattaM vaccaMto aMtarA lahai // 351 // iMdapure ruddapure sivadatta visAhadatta dhuuaao| baDuattaNeNa lahai kannAo dunni rajaM ca // 352 // rAyagihamihilahatthiNapuraM ca caMpA taheva saavtthii| esA u nagarahiMDI boddhavA baMbhadattassa // 353 // rayaNuppayA ya vijao boddhabo dIharosamukkhe ya / saMbharaNanaliNigummaM jAIi pagAsaNaM ceva // 354 // * gAthA ekAdaza, AsAmapi tathaiva vyAkhyA, kAmpilyaM puraM yatrAsya janma, tato'sau gato giritaTakaM sannivezaM / tasmAccampAM tato hastinAgapuraM cAnantaraM ca sAketaM sAketAsamakaTakaM, tatazca nandinAmaka saMnivezaM, tato'vazyAnakaM / nAma sthAnaM, tato'pi cAraNyaM paribhraman vaMzIti-vaMzagahanaM tadupalakSitaM prAsAdaM vaMzIprAsAda, tato'pi samakaTakaM // samakaTakAdaTavIM, tAM ca paryaTato brahmadattasya tRDatizayataH zuSkakaNThoSThatAlutA'jani, tatastenokto varadhanuH-bhrAtaH ! For Personal & Private Use Only wamijainelibrary.org
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 380 // bAghate mAM tRda, tadupAhara kuto'pi jalam, atrAntare dRSTo'nena niTakavarttI vaTapAdapaH, zAyitastatra zItalacchAye tatpallavoparacitazrastare brahmadattaH kRtazca varadhanunA tena saha saGketaH - yathA yadi mAM kathaJciddIrghaprahitapuruSAH prApsyanti tato'hamanyoktyA'bhijJAnaM kariSye, tata itastvayA palAyitavyamiti, gato'sau jalAnveSaNAya, dRSTaM caikatra | padminIkhaNDamaNDitaM saraH, gRhItaM ca padminIpatrapuTake jalaM, pravRttasya ca brahmadattAbhimukhamAgantuM grahaNaM tadvaTAsanna - deze, kathaJcidupalabdhatadapasaraNa vRttAntairdIrghapRSThaprahita puruSairatiroSavadbhirvaradhanorvandhanaM vallIvitAnena AkrozanaM caiva | duSTavacasA kRtaM / anyaca - sa hanyate muSTiprahArAdibhiramAtyo - varadhanuH, bhaNyate ca - yathA 'dehI'ti Dhaukaya kumAramare ! durAcAra ! va punarasau nItastvayA rAjaputra iti 1, atrAntare saGketamanusaratA paThitamidamanena - 'sahakAramaJjarImanudhAvati madhupo vimucya madhu madhuram / kamale kalayan pazcAtsaGkocakRtAM khatanuvAdhAm // 1 // ' 'gulIyavireyaNapIto 'ti prAkRtatvAtpIta virecanagulikaH, sa hi tairgrahItumupakrAnto'nyathA''tmano vimuktimanavagacchan pUrvalabdhAM virecanaguTikAM prathamameva payasA pItavAn, viraktazca tathA, jAtAzca mukhe phenabudabudAH, evaM ca kapaTena mRtaH kapa - TamRto mRta iti 'charditaH' tyaktastaiH / itazca tatpaThitaM zrutvA kumAro 'bhItaH' iti trastaH 'artha' anantaram ' uppa - haM'ti utpathena 'palAyittha'tti palAyitavAn, tathA ca taM palAyamAnamavalokya kRtvA sthavirarUpaM devaH kimasya sattvamastyuta neti parIkSaNArthaM 'vAhesia 'tti vAhitavAn vyaMsitavAnityarthaH kumAraM / tatazca paribhramato vaTapurakaM For Personal & Private Use Only citrasaMbhU tIyAdhya. 13 // 380 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ | tasmAcca brahmasthalakaM vaTasthalakaM caiva bhavati vizrAmaviSayaH kauzAmbI vArANasI rAjagRhaM giripuraM mathurA ahicchatrA ca / tato'pi gacchatA'raNyAnIM praviSTena dRSTAstApasAH, pratyabhijJAtazca tairbrahmarAjasyAsmannijakasya suta iti, dhRtazcAturmAsIM tatra ca tApasakumArakaiH saha krIDataikasmin dine'valokito vanahastI, samutpannaM ca nRpasutasulabhamasya kutUhalaM, prArabdhazca vividhagajazikSAbhiramuM khedayituM, ArUDhazca niSpandIkRtya tatpRSThaM, pravRttazcAsau kumArApaharaNAya, vIkSitazca kiyadapi dUraM gatenaikastaruH, lagnazca tadadho vrajati hastini viTapaikadeze kumAraH, apakrAnte ca kariNi tatastaroruttIrya vimUDhadigbhAgo bhramitumArebhe bhramyaMzcAraNyAdvinirgatya gato vaTapuraM, vaTapurAcca prasthitaH zrAvastiM gacchaMzca prAptastathAvidhamekamantarA grAmaM, upaviSTazca tannikaTaviTapini vizramituM dRSTazcaikena tatratyazreSThinA, nItazca tena svaM gRhaM kRtaM cAbhyAgatakarttavyaM, pariNAyitazca naimittikAdezataH khaduhitaraM, upacaritazca bhujagani - makasadRzairvividhavasanairlabhendranIlAdipradhAnamaNibhiH kaTakakeyUrakuNDalAdibhizcAbharaNaiH, tatastadguNalubdhamAnasaH sthitastatraiva kiyatkAlaM, janayati tadA tadduhitari kumAraM / itazca prAptAH kRtAntAnukAriNo dIrghapRSThaprahita puruSAH, prArabdhAH samantatastamavalokituM, upalabdhatadvRttAntazca naSTastadbhayAt, pracalitazca supratiSThapurAbhimukhaM gantuM tatra ca militaH kazcidviTaH kArpaTiko dRSTaM cAbhimukhamAgacchat kiJcit tathAvidhaM mithunakaM dRSTvA ca tadaGganAM udArarUpAM kumAramayamavocat - yadi yuSmatprasAdataH kathaJcidenAM kAmayeya iti, tatastaduparodhAttenoktaM praviza tarhi vaMzIkuDataM, For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCIENCE uttarAdhya. sthitaH pathi kumAraH prAptaM ca mithunaM, uktastatpatiH-madIyaM kalatramiha garbhazUlAbhyAhatamAste tadvisarjaya kSaNamekaM citrasaMbhUbRhadvRttiH svakIyapatnI, visarjitA cAsau tenAnukampApareNa, dRSTazca tayA'sau, jAtastasyApi tadanurAgaH, pravRttaM ca tayormoha tIyAdhya. nakaM, evaM ca kiyatImapi velAmatikramya vinirgatA'sau kuDaGgAt , uktaM cAtmAnaM khyApayituM kumAraM prati, ythaa||381|| gahanaM nadIkuDaGgaM tato'pi gahanatarANyeva gahanatarakANi puruSahRdayAni bhavanti, ayaM cAnena dhvanito'rthaH-yathA , jAnImaH strIhRdayAnyatigahanAni bhavaccittena ca tAnyapi jitAnItyuktvA patiM pratyAyayitamAha-'dehANinti / dehIdAnIM 'pUrNapAtram' akSatabhRtabhAjanaM priyaM khalu 'naH' asmAkaM yahArako jAta iti, te (iti) vaktavye yanna || ityuktaM tadaikyaM dyotayituM, ityuktvA ca tayA dhUrtyA gRhItaM brahmadattottarIyaM, gatA ca patyaiva saha, tatazca nirgato'sau 6 kuDaGgAtkRtaparihAsaH pravRtto gantuM, prAptaH supratiSThaM, tatra ca kusakuNDI nAma kanyA 'bhikuMDivittAsiyaMmi jiyasattuM'ti TU ApatvAdubhayatra suvyatyayaH, 'bhikuNDivitrAsitAd' bhikuNDinAmanRpatiniSkAzitAt 'jitazatroH' jitazatrunAma-31 hai nRpateH sakAzAnmathurAto'hicchatrAM vrajan 'antare' antarAle 'labhate' prApnoti / tathendrapure zivadatto nAma rudrapure ca vizAkhadattAbhidhAnastaduhitarau 'baTukatvena' dIrghapRSThapuruSabhItyA kRtabrAhmaNaveSeNa labhate kanye dve rAjyaM ca / tato raaj-|2|||381|| gRhaM mithilAM hastinAgapuraM campAM tathaiva zrAvastIm , abhramIditi zeSaH 'eSA tu' anantaramupadarzitA nagarahiNDi-4 voddhavyA brahmadattasyeti // evaM ca bhramato'sya militAH kaTakakareNudattAdayaH pitavayasyAH, gRhItAH kiyanto'pi Jain Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyantarAjAnaH, samutpannaM cakraralaM, prArabdha stadupadarzitamArgeNa digvijayaH, prAptaH kAmpilye, nirgatastadabhimukhaM dIrghapRSTho, lagnamanayorAyodhanaM, vinipAtito'sau brahmadattena, evaM ca boddhavyastasya dIrghapRSThaviSayaroSamokSazca, atrAntare militAH pariNItakanyApitaraH samutpannAni ca yathA'vasaraM zeparalAni, sAdhitaM SaTkhaNDamapi bharataM prAptAzca navApi nidhayaH, pariNataM cakravarttipadaM, evaM ca sukRtaphalamupabhuJjato'tikrAntaH kiyAnapi kAlaH, anyadA copanItaM deva - tayA mandAradAma, samutpannaM taddarzanAdasya jAtismaraNaM - anubhUtAni mayaivaMvidhakusumadAmAni, ahaM hi nalinagulmavi - mAne devo'bhavaM // ityekAdazaniryuktigAthArthaH / itthaM tAvatkAmpilye saMbhUtazcakravarttI jAtaH, citrasya tu kA vArttetyAha citto puNa jAo purimatAlaMmi / siTThikulaMmi visAle dhammaM soUNa pavvaio // 2 // pAdatrayaM, citraH punarjAtaH purimatAle, sa hi citranAmA maharSiH tatra saMbhUtinAmni bhrAtari tathA'nazanaM pratipannavatyaho duranto mohazcitrA karmapariNatizcaJcalaM cittamityAdi vicintya caturvidhamapyAhAraM pratyAkhyAtavAn, mRtvA | ca paNDitamaraNena samutpannastatraiva nalinagulmanAni vimAne, tatastatra svasthitimanupAlyotpannaH purimatAlapure, tatrApi | kvetyAha- 'zreSThikule' vaNikrapradhAnAnvaye 'vizAle' vistIrNe putrapautrAdivRddhimati, prAptavayAzca tathAvidhasthavirasannidhau Jain Education Intonal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 382 // 'dharma' yatidharma kSAntyAdikaM 'zrutvA' AkarNya 'pratrajitaH ' pravrajyAM pratipannavAn iti sUtrabhAvArthaH // tataH kimityAha I kaMpillaMmi a nayare samAgayA do'vi cittasaMbhUyA / suhadukakhaphala vivAgaM kahiMti te ikkamikkassa // 3 // kAmpilye ca nagare - brahmadattotpattisthAne 'samAgatau' militau dvAvapi citrasaMbhUtau janmAntaranAmataH 'sukhaduHkhaphalavipAka' sukRtaduSkRtakarmAnubhavarUpaM 'kahaMti' tti kathayataH smeti zeSaH, tatazca kathitavantau tau citrajIvayati - brahmadattau ' ekamekassa' tti ekaikasya parasparamitiyAvat iti sUtrAkSarArthaH // bhAvArthastu niryuktikRtocyatejAIi pagAsa niveyaNaM ca jAIpayAsaNaM citte / cittassa ya AgamaNaM iDDiparicAgasutattho // 355 // tadA hi brahmadatto jAtismaraNopalabdhasvajAtInAM 'dAsA dasannaye AsI' ityAdinA sArddhazlokena janAya prakA zanaM nivedanaM ca ya imaM dvitIyazlokaM pUrayati rAjyArddhamahaM prayacchAmIti vihitavAn, tatastadarthinA janenoddhuvyate, tad grAmanagarAkArAdiSu paThyamAnaM cAkarNitaM kaNyapakarSyA citrajIvayatinA, tatastathAvidhajJAnAtizayopayogataH svajAtIrupalabhya jAto'syAbhiprAyo yathA - gatvA taM janmAntaranijabhrAtaraM saMbhUtajIvamavabodhayAmIti, prasthitastataH sthAnAt prAptaH krameNa kAmpilyaM, sthitastadvahirudyAne, zrutazcAraghaTTikaparipaThyamAnaH sArddhazlokaH, pUritazcAnena dvitIyazlokaH, avadhAritazcAraghaTTikena, dhAvitazcAsau nRpasakAzaM rAjya lobhena, paThitaM caitena tatpurataH, For Personal & Private Use Only citrasaMbhU tIyAdhya. 13 // 382 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education paripUrNa zlokadvayaM jAtastadAkarNanAttasya cittAvezaH, niruddhazca tajjanitamUrcchayA''zvAsamArgo, nimIlitaM locanayugalaM, luThitaH sa AsanAt, nipatito bhuvi, kimetat kimetadityAdinA''kulitaH sarvo'pi tatparicchadaH, dRSTazca tenAraghaTTikaH, tADitaH pANiprahArAdibhiH, AraTitametena - na mayaitatpUritaM na mayeti, kintvanyenaiva bhikSuNaitatka| likandamUleneti, atrAntare labdhA cetanA, prAptaM ca svAsthyaM cakravarttinA, uktaM ca- kAsau lokapUrayitAsssta iti ?, kathitastadvyatikaro yathA - kenacid bhikSuNaitatpUritaM na tvamuneti pRSTaM ca punaranena harSotphullanayanayugalena-ka | tarhyasAviti kathitamAraghaTTikena -deva ! madIyavATikAyAM, etaccAkarNya pracalitaH sabalavAhanaH sakalAntaHpurasamanvitazca taddarzanAya, prAptastadudyAnaM, dRSTo muniH, vanditaH sabahumAnaM, upavezitazcaikAsane, papracchatuH parasparamanAmayaM kathayAmAsatuzca yathAkhamanubhUtasukhaduHkhaphalavipAkaM, tatkathanAnantaraM ca varNitA nijasamRddhizcakravarttinA, prarUpitasta| dvipAkadarzanatastatparityAgazcitrayatinA, etAvAneva prastutAdhyayanasUtrasyArtho'bhidheya iti sUtraniryuktigAthayorbhA - vArthaH / samprati yaduktaM - 'sukhaduHkhaphalavipAkaM tau kathayAmAsaturiti, tatra cakravarttI yathA kathayAmAsa tathA saMba|ndhapurassaramAha anant mahiDDIo, baMbhadatto mahAyaso / bhAyaraM bahumANeNa, imaM vayaNamabbavI // 4 // Asimo bhAyarA dosvi, annamannavasANugA / annamannamaNUrattA, annamannahi esiNo // 5 // For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 383 // dAsA dasannaye AsI, miA kAliMjare nage / haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsibhUmie // 6 // devAya devalogaMmi, Asi amhe mahiDiA / imA No chaTTiyA jAI, annamantreNa jA viNA // 7 // cakravartI 'maharddhikaH' bRhadvibhUtirbrahmadatto mahAyazAH 'bhrAtaraM ' janmAntarasodarya ' bahumAnena' mAnasapratibandhena ' idaM' vakSyamANalakSaNaM 'vacanaM' vAkyaM 'abravId' ityuktavAn, yathA 'Asimo'tti abhUvAvAM bhrAtarau dvAvapi 'anyo'nyaM' parasparaM 'vasANuga'tti vazam - AyattatAmanugacchantau yo tAvanyo'nyavazAnugau, tathA 'anyo'nyamanuraktau' atIva snehavantau, tathA anyo'nyahitaiSiNau' parasparazubhAbhilASiNau, punaH punaranyo'nyagrahaNaM ca tulyacittatAtizayakhyApanArtha, makArazca sarvatrAlAkSaNikaH / keSu punarbhaveSvitthamAvAmabhUvetyAha- dAsau 'dazArNe' dazArNadeze 'Asi'tti abhUva, mRgau 'kAliare' kAliJjaranAmni nage, haMsau 'mRtagaGgAtIre' uktarUpe, 'vapAkau' cANDAlau 'kAsibhUmiti kAzIbhUmyAM kAzyabhidhAne janapade, devau ca devaloke saudharmAbhidhAne'bhUva 'aho' tti AvAM maharddhikau, na tu kilvipiko, 'imA me'tti 'imA No' tti vA ubhayatreyamAvayoH SaSThayeva paSThikA jAtiH kIdRzI yetyAha - 'annamaneNaM' ti anyo'nyena paraspareNa yA vinA, ko'rthaH ? - parasparasAhityarahitA, viyuktayoryaketi bhAva iti sUtracatu - | TayArthaH // itthaM cakravarttinokte munirAha kammA niyANa pagaDA, tume rAya ! viciMtiyA / taseM phalavivAgeNaM, vippaogamuvAgayA // 8 // For Personal & Private Use Only citrasaMbhU tIyAdhya 13 // 383 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ __'karmANi' jJAnAvaraNAdIni nitarAM dIyante-lUyante dIyante vA khaNDyante tathAvidhasAnubandhaphalAbhAvatastapaHprabhRtInyaneneti nidAnaM-sAbhiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakarSeNa kRtAni-vihitAni nidAnaprakRtAni, nidAnavazanivaddhAnIti yo'rthaH, tvayA rAjan ! vicintitAnIti, taddhetubhUtArtadhyAnAdidhyAnataH karmANyapi tathocyante 'teSAm' evaMvidhakarmaNAM phalaM cAsau vipAkazca-zubhAzubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastena, yadvA karmANi-anuSThAnAni 'NiyA-3 NapayaDa'tti nidAnenaiva zeSazubhAnuSThAnasyAcchAditatvAtprAgvatprakaTanidAnAni tvayA rAjan ! vicintitAni kRtAnI tiyAvat , teSAM phalaM kramAtkarma tadvipAkena 'viprayoga' virahaM 'upAgatau' prAptI, kimuktaM bhavati ?-yattadA tvayA'da smannivAritenApi nidAnamanuSThitaM tatphalametad yadAvayostathAbhUtayorapi viyoga iti sUtrArthaH // itthamavagataviyogahetuzcakrI punaH praznayitumAha saccasoappagaDA, kammA bhae purA kaDA / te aja paribhuMjAmo, kiM nu cittevi se tahA ? // 9 // | satyaM-mRSAbhASAparihArarUpaM zaucam-amAyamanuSThAnaM tAbhyAM prakaTAni-prakhyAtAni karmANi-prakramAcchu* bhAnuSThAnAni zubhaprakRtirUpANi vA mayA purA kRtAni, yAnIti gamyate, tAni 'adya' asminnahani, zeSatadbhavakA lopalakSaNaM caitat 'paribhuMjAmotti paribhuje-tadvipAkopanatastrIratnAdiparibhogadvAreNa vedaye, yatheti gamyate, kimiti prazne, 'nu' iti vitarke, 'citro'pi' citranAmA'pi, ko'rthaH?-bhavAnapi 'se' iti tAni tathA paribhute ?, naiva bhute, Jain Educatiorima For Personal & Private Use Only Janelibrary.org
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 384 // bhikSukatvAdbhavataH, tathA ca kimiti bhavatA'pi mayaiva sahopArjitAni zubhakarmANi viphalAni jAtAnItyAzaya iti sUtrArthaH // munirAha - savvaM suciNaM saphalaM narANaM, kaDANa kammANa na mukkhu atthi / atthehi kAmehi a uttamehiM AyA mamaM puNNaphalovabeo // 10 // jANAhi saMbhUya ! mahANubhAgaM, mahiDiyaM puNNaphalovaveyaM / cittaMpi jANAhi taheva rAyaM !, haDDI juI tassavi appabhUA // 11 // mahattharUvA vayaNappabhUyA, gAhANugIyA narasaMghamajjhe / jaM bhikkhuNI sIlaguNovaveyA, ihajjjayaMte samaNo'mhi jAo // 12 // 'sarva' niravazeSaM 'sucIrNa' zobhanamanuSThitaM tapaHprabhRtIti gamyate, cIrNazabdasya 'sucIrNa proSitatrata' mityAdi| rUDhitaH sAdhutvaM, saha phalena varttata iti saphalaM narANAmiti, upalakSaNatvAdazeSANAmapi prANinAM kimiti 1, yataH kRtebhyaH - arthAdavazyavedyatayoparacitebhyaH karmabhyo na 'mokSaH' muktirastIti, dadati hi tAni nijaphalamavazyamiti bhAvaH, prAkRtatvAcca sucdhyatyayaH syAdetat-tvayaiva vyabhicAra ityAha- 'athaiH' dravyairathairvA - prArthanIyaiH, vastubhiriti gamyate, kAmaizca - manojJazabdAdibhiH 'uttamaiH' pradhAnaiH, lakSaNe tRtIyA, tata etadupalakSitaH sannAtmA mama For Personal & Private Use Only citrasaMbhU tIyAdhya 13 // 384 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyaphalena-zubhakarmaphalenopapetaH-anvitaH sa puNyaphalopapetaH iti // yathA tvaM 'jAnAsi' avadhArayasi 'saMbhUta pUrvajanmani saMbhUtAbhidhAna ! 'mahAnubhAgaM' bRhanmAhAtmyaM 'maharddhikaM' sAtizayavibhUtiyuktam ata eva puNyaphalodipetaM citramapi 'jAnIhi' avabuddhakha tathaiva' aviziSTameva 'rAjan !' nRpa!, kimityevamata Aha-RddhiH-sampat dyutiH dIptistasyApIti-janmAntaranAmatazcitrAbhidhAnasya, mamApIti bhAvaH, cazabdo yasmAdarthe, tato yasmAtprabhUtA-babItyarthaH, yadvA''tmA mama puNyaphalopeta iti, anena citra evAtmAnaM nirdizati, tathA jAnIhi saMbhUta ityAdI Atmetyanuvartate, arthavazAca vibhaktipariNAmaH, tatazcaivaM yojyate-he saMbhUta ! yathA tvamAtmAnaM mahAnubhAgAdivizeSaNaviziSTa jAnAsi tathA citramapi jAnIhi, citranAmo mamApi gRhasthabhAve evaMvidhatvAdeveti bhAvaH, zeSara prAgvat // yadi tavApyevaMvidhA samRddhirAsIt tatkimiti prabajita ityAha-mahAn-aparimito'nantadravyaparyA-31 6 yAtmakatayA'rthaH-abhidheyaM yasya tanmahArtha rUpaM-kharUpaM na tu cakSuhyo guNaH, tato mahArtha rUpaM yasyAH sA tathA, mahato vA'rthAna-jIvAditattvarUpAn rUpayati-darzayatIti mahArtharUpA, 'vayaNappabhUya'tti vacanena aprabhUtA alpa bhUtA vA-alpatvaM prAptA vacanAlpabhUtA vacanAtprabhUtA vA stokAkSaretiyAvat , keyamIrazItyAha-gIyata iti gAthA, xsA cehAthoMddharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH, anviti-tIrthakRdgaNadharAdibhyaH pazcAdrItA anugItA, ko'rthaH -tIthe-| karAdibhyaH zrutvA pratipAditA sthavirairiti zeSaH, anulomaM vA gItA'nugItA, anena zrotranukUlaiva dezanA kriyata meM RECASSACREASTRA For Personal & Private Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 385 // 13 ASKAR iti khyApitaM bhavati / kvetyAha-narANAM-puruSANAM saGghaH-samUhastanmadhye, gAthAmeva punarvizeSayitamAha-'yA' citrasabhUgAthAM 'bhikSavaH' munayaH zIlaM-cAritraM tadeva guNaH, yadvA guNaH pRthageva jJAnaM, tataH zIlaguNena zIlaguNAbhyAM tIyAdhya. vA-cAritrajJAnAbhyAmupetAH-yuktAH zIlaguNopetAH 'iha' asmin jagati 'aJjayate'tti arjayanti paThanazravaNatadarthAnuSThAnAdibhirAvarjayanti / yadvA 'jaM bhikkhuNo' ityatra zrutveti zeSaH, tato yAM zrutvA 'jayaMta'tti 'iha' asmin jinapravacane 'yatante' yatnavanto bhavanti, sopaskAratvAtsA mayA'pyAkarNitA, tataH 'zramaNaH' tapakhI asmi ahaM ra jAto, na tu duHkhadagdhatvAditi bhAvaH, paThyate ca-'sumaNotti sumanAH zobhanamanA iti sUtratrayArthaH // itthaM | muninAbhihite brahmadattaH khasamRddhayA nimantrayitumAha uccoae mahukakke ya baMbhe, paveiyA AvasahA ya rmmaa| imaM gihaM vittadhaNappabhUyaM, pasAhi paMcAlaguNovaveyaM // 13 // nahehi gIehi ya vAiehiM, nArIjaNAhiM parivArayaMto / // 385 // bhuMjAhi bhogAI imAI bhikkhU, mama roaI pabvajjA hu dukkhaM // 14 // uccodayo madhuH kaH, cazabdAnmadhyo brahmA ca paJca pradhAnAH prAsAdAH praveditAH, mama varddhakipuraHsareH surerupanItA ityarthaH, 'AvasathAzca' zeSabhavanaprakArA 'ramyAH' ramaNIyAH, pAThAntaratazca AvasathAH atiramyAH-suramyA For Personal & Private Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatraiva bhavantIti vRddhAH, kiJca - 'idaM' pratyakSaM 'gRham' avasthitaprAsAdarUpaM vittaM - | pratItaM tacca taddhanaM ca- hiraNyAdi tenopetaM yuktaM vittadhanopetaM paThanti ca 'cittadhaNappabhUyaMti, tatra prabhUtaM - bahu | citram - AzcaryamanekaprakAraM vA dhanamasminniti prabhUtacitradhanaM, sUtre tu prabhUtazabdasya paranipAtaH prAgvat, 'prasAdhi' | pratipAlaya paJcAlA nAma janapadastasmin guNA- indriyopakAriNo rUpAdayastairupetaM paJcAlaguNopetaM, kimuktaM bhavati 1| paJcAleSu yAni viziSTavastUni tAnyasmin gRhe sarvANyapi santi, tadA paJcAlAnAmatyudIrNatvAtpaJcAlagrahaNam, | anyathA hi bharate'pi yadviziSTavastu tat tadneha eva tadAsIt // kiM ca 'hiM'ti dvAtriMzatpAtropalakSitairnAyyairnRtyai|rvA - vividhAGgahArAdisvarUpaigataiH -- grAmakharamUrcchanAlakSaNaiH, casya bhinnakramatvAt, 'vAiehiM 'ti vAditraizca mRdaGga| mukundAdibhiH 'nArIjanAn' strIjanAn 'parivArayan' parivArIkurvan, paThyate ca - 'paviyAriyaMto 'ti pravicArayan sevamAno, 'bhuAhi'tti bhuGkha bhogAnimAn - paridRzyamAnAn, sUtratvAt sarvatra liGgavyatyayaH, bhikSo !, iha tu yadgajaturaGgamAdyanabhidhAya strINAmevAbhidhAnaM tat strIlolupatvAttasya, tAsAmeva vA'tyantAkSepakatvakhyApanArthaM, kadAcizcitro | vadeditthameva sukhamityAha - mayaM rocate' pratibhAti pravrajyA, 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, duHkhameva, na manAgapi sukha, duHkhahetutvAditi bhAva iti sUtradvayArthaH // itthaM cakriNokte muniH kiM kRtavAn ? ityAha For Personal & Private Use Only %%%%%%
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1464 uttarAdhya. taM puvvaneheNa kayANurAgaM, narAhivaM kAmaguNesu gircha / citrasaMbhUdhammassio tassa hiyANupehI, citto imaM vayaNamudAharitthA // 15 // bRhaddhRttiH 'ta' brahmadattaM 'pUrvasnehena' janmAntaraprarUDhapraNayena 'kRtAnurAgaM' vihitAbhiSvaGgaM 'narAdhipaM rAjAnaM 'kAmaguNeSu' tIyAdhya, // 386 // abhilaSyamANazabdAdiSu 'gRddham' abhikAlAnvitaM 'dharmAzritaH' dharmasthitaH 'tasya' iti cakriNaH hitaM-pathyam | ||anuprekSate-paryAlocayatItyevaMzIlo hitAnuprekSI-kathaM nu nAmAsya hitaM syAditi vicintanaparazcitrajIvayatiridaM vAkyaM | pAThAntarato vacanaM vA 'udAharittha'tti 'udAhRtavAn' uktavAniti sUtrArthaH // kiM tadudAhRtavAnityAha____ sabvaM vilaviyaM gIyaM, savvaM na viDaMbaNA / savve AbharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA // 16 // bAlAbhirAmesu duhAvahesu, na taM suhaM kAmaguNesu raayN!| virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // / 'sarvam' azeSaM vilapitamiva vilapitaM nirarthakatayA ruditayonitayA ca, tatra nirarthakatayA mattabAlakagIta-- vat ruditayonitayA ca virahAvasthamRtaproSitabhartRkAgItavat , kimityAha-'gItaM' gAnaM, tathA sarva 'nRtyaM gAtra-18 // 386 // 4 vikSepaNarUpaM viDambitamiva viDambitaM, yathA hi yakSAviSTaH pItamadyAdirvA yatastato hastapAdAdIn vikSipati, evaM hai| nRtyannapIti, tathA sarvANi 'AbharaNAni' mukuTAGgadAdIni 'bhArA' tattvato bhArarUpatvAtteSAM, tathAvidhavanitAbhartR sA For Personal & Private Use Only R ainelibrary.org
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kAritasuvarNasthagita zilAputrakAbharaNavat, sarve 'kAmA' zabdAdayo 'duHkhAvahAH' mRgAdInAmivAyatau duHkhAvAsihetutvAt, matsarerSyAviSAdAdibhizcittavyAkulatvotpAdakatvAnnarakAdihetutvAzceti / tathA bAlAnAM - vivekarahi - | tAnAmabhirAmAH - cittAbhiratihetavo ye teSu 'duHkhAvaheSu' uktanyAyena duHkhaprApakeSu na tatsukhaM 'kAmaguNeSu' mano| jJazabdAdiSu, sevyamAneSviti zeSaH, 'rAjan !' pRthvIpate ! 'virattakAmANaM' ti prAgvat, kAmaviraktAnAM viSayaparADyukhAnAM tapa eva dhanaM yeSAM te tapodhanAsteSAM yatsukhamiti saMbandhaH, 'bhikSUNAM yatInAM zIlaguNayorvA sUtratvAd | 'ratAnAM' AsaktAnAmiti sUtradvayArthaH // vAletyAdisUtraM cUrNikRtA na vyAkhyAtaM, kvacittu dRzyata ityasmAbhirunnItaM // | samprati dharmaphalopadarzanapuraHsaramupadezamAha nariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duhao gayANaM / jahiM vayaM savvajaNassa vesA, vasIa sovAganivesaNesu // 18 // tIse a jAI u pAviyAe, vucchA mu sovAganivesaNesuM / savvassa logassa durguchaNijjA, ihaM tu kammAI purekaDAI // 19 // so dANi siM rAya ! mahANubhAgo mahiDio puNNaphalovaveo / caittu bhogAI asAsayAI, AyANaheu abhinikkhamAhi // 20 // For Personal & Private Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 uttarAdhya. _ 'narendra !' cakravarttin ! jAyante'syAmiti jAtiH 'adhamA' nikRSTA 'narANAM' manuSyANA madhye 'zvapAkajAtiH' citrasaMbhUbRhaddhattiH cANDAlajAtiH 'duhato'tti dvayorapi 'gatayoH prAptayoH, kimuktaM bhavati ?-yadA''vAM zvapAkajAtAvutpannau tadA sarvajanagarhitA jAtirAsIt , kadAcittAmavApyApyanyatraivoSitau syAtAmityAha-yasyAM, vayaM prAgvacca bahuvacanaM, sarvajanasya' jatIyAdhya. // 387 // azeSalokasya 'dveSyau' aprItikarau 'vasIya'tti avasAva-uSitau, keSu ?-zvapAkAnAM nivezanAni-gRhANi zvapAkanivezanAni teSu, kadAcittatrApi vijJAnavizeSAdinA'hIlanIyAveva syAtAmityAha-tasyAM ca jAtau zvapAkasambandhinyAM ca, 'tuH' vizeSaNe, tatazca jAtyantarebhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaiva pApikA tasyAM kutsitAyAM, pApahetubhUtatvena vA pApikA tasyAM, prApikAyAM vA narakAdikugateriti gamyate, 'bucche'ti uSitau 'mu' ityAvAM, keSu?-zvapAkanivezaneSu, kIdRzau ?-sarvasya lokasya 'jugupsanIyau' hIlanIyau 'iha' ityasmin janmani 'tuH' punadararthastata iha punaH 'karmANi' zubhAnuSThAnAni 'purekaDAIti pUrvajanmopArjitAni viziSTajAtyAdinivandhanAnIti || zeSaH, tata utpannapratyayaiH punastadupArjana eva yalo vidheyo na tu viSayAbhiSvaGgavyAkulitamAnasaireva stheyamiti bhAva iti // yatazcaivamataH saH' iti yaH purA saMbhUtanAmA'nagAra AsId 'idAnIm' asmin kAle 'sitti pUraNe yadvA // 387 / / dAdANisi ti dezIyabhASayedAnI rAjA mahAnubhAgo maharddhikaH puNyaphalopetazca san dRSTadhamephalatvenAbhiniSkrAmati saMvandhaH, athavA sopaskAratvAdyat sa eva tvamidAnI rAjA mahAnubhAgatAdyanvita iha jAtastatkarmANi purAkRtAnIti SAMACROSAROKAR For Personal & Private Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education l pUrveNa saMbandhaH ko'rthaH ? - purAkRtakarmavijRmbhitamevaitat kathamanyathA tathAbhUtasyaivaMvidhasamRddhyavAsiriti bhAvaH, yatazcaivamato'bhiniSkrAmeti saMbandhaH, kiM kRtvetyAha- ' tyaktvA' apahAya bhujyanta iti bhogAH - dravyanicayAH kAmA vA tAn 'azAzvatAn' anityAn AdIyate - sadvivekairgRhyata ityAdAnaH - caritradharmastaddhetorabhiniSkrAma - Abhimukhyena pratrajito bhava, gRhasthatAyAM hi na sarvaviratirUpacAritra sambhava iti bhAvaH paThanti ca - ' AyANamevA aNuciMtayAhI 'ti, spaSTamiti sUtratrayArthaH // ka evamakaraNe dASa ityAha- iha jIvie rAya ! asAsayaMmi, dhaNiyaM tu puNNAi~ akucvamANo / se soaI mahovaNIe, dhammaM akAUNa paraMmi loge // 21 // iha 'jIvite' manuSyasambandhinyAyuSi rAjan ! 'azAzvate' asthire 'dhaNiyaM tuti atizayenaiva na tu dhvajapaTa| prAntAdyanyAsthiravastusAdhAraNatayA 'puNyAni' puNyahetubhUtAni zubhAnuSThAnAnyakurvANaH 'saH' iti puNyAnupArjakaH | 'zocate' duHkhArttaH pazcAttApaM vidhatte, mRtyuH - AyuHparikSayastasya mukhabhitra mukhaM mRtyumukhaM-zithilIbhavadbandhanAdya|vasthA tadupanItastathAvidhakarmabhirupaDhaukito mRtyumukhopanItaH san 'dharma' zubhAnuSThAnam 'akRtvA' ananuSThAya 'paraMmi'tti casya gamyamAnatvAt parasmiMzca 'loke' janmAntararUpe, gata iti zeSaH, narakAdiSu sahyA sAtavedanArditazarIraH For Personal & Private Use Only Inelibrary.org
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 388 // zazinRpativatkiM na mayA tadaiva sadanuSThAnamanuSThitamiti khidyata evAdharmakArIti suutraarthH|| syAdetatU-mRtyumukho citrasaMbhUpanItasya paratra vA duHkhAbhihatasya khajanAdayastrANAya bhaviSyanti, tato na zociSyante ityAzaGkayAha tIyAdhya. jaheha sIho va miyaM gahAya, maccU naraM nei hu aNtkaale| na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlaMmi taMmaMsaharA bhavaMti // 22 // na tassa dukkhaM vibhayaMti nAyao, na mittavaggA na suA na baMdhavA / iko sayaM pacaNuhoi dukkhaM, kattAramevaM aNujAi kammaM // 23 // | 'yathe' tyaupamye 'ihe'ti loke 'siMhaH' mRgapatiH, veti pUraNe, yadvA vAzabdo'yaM vikalpArthe, tato vyAghrAdirvA | 'mRga' kuraGga 'gRhItvA' upAdAya prakramAtkhamukhaM paralokaM vA nayatIti sambandhaH, evaM 'mRtyuH kRtAntaH 'naraM' puruSa nayati 'huH' avadhAraNe, tato nayatyeva, kadA ?-antakAle jIvitavyAvasAnasamaye, kimuktaM bhavati ?-yathA'sau |siMhena nIyamAno na tasmai alama, evamayamapi janturmutyunA, kadAcitkhajanastatra sAhAyyaM kariSyatyata Aha-na tasyamRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA 'bhAya'tti vAzabdasyaha gamyamAnatvAddhAtA vA 'kAle tasmin' jIvitA- // 388 // ntarUpe aMza-prakramAjIvitavyabhAgaM dhArayanti-mRtyunA nIyamAnaM rakSantItyaMzadharAH, yathA hi nRpAdau khajanasavekhamapaharati khadraviNadAnataH khajanAdibhistadrakSyate naivaM khajIvitavyAMzadAnatastajIvitaM mRtyunA nIyamAnam, ukta For Personal & Private Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ -hi-"na pitA bhrAtaraH putrA, na bhAryA na ca bAndhavAH / na zaktAH maraNAtrAtuM, zaktAH saMsArasAgare // 1 // " iti, ho athavA'zo-duHkhabhAgastaM haranti-apanayanti ye te'zaharA bhavantIti, idamevAbhivyanakti, AdyavyAkhyAne tu syAdeta d-jIvitArakSaNe'pi duHkhAMzahAriNo bhaviSyantyata Aha-na tasya-mRtyunA nIyamAnasya tatkAlabhAvinA duHkhenAtyantapIDitasya duHkhaM zArIraM mAnasaM vA 'vibhajanti' vibhAgIkurvanti 'jJAtayaH' dUravartinaH khajanA na 'mitravargA' suhatsamUhA na 'sutAH' putrA na 'bAndhavAH' nikaTavartinaH khajanAH, kintu eka:-advitIyaH 'khayam' AtmanA 'pratyanubhavati' vedayate 'duHkhaM' klezaM, kimiti ?, yataH 'kartArameva' upArjayitArameva 'anuyAti' anugacchati, kiM tat ?karma, yena tatkRtaM tasyaiva phalamupanayatIti bhAva iti sUtradvayArthaH // itthamazaraNatvabhAvanAmabhidhAyaikatvabhAvanAmAha ciccA dupayaM ca cauppayaM ca, khittaM gihaM dhaNadhannaM ca savvaM / kammappabIo avaso payAI, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // . taM ikkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM dahiuM pAvageNaM / bhajjA ya puttAvi ya nAyo a, dAyAramannaM aNusaMkamaMti // 25 // 'tyaktvA' utsRjya 'dvipadaM ca bhAryAdi 'catuSpadaM ca' hastyAdi kSetram' ikSakSetrAdi 'gRha' dhavalagRhAdi 'dhaNa'tti dhanaM-kanakAdi 'dhAnya' zAlyAdi, cazabdAd vastrAdi ca, 'sarva' niravazeSa, tataH kimityAha-karmaivAtmano For Personal & Private Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-C O uttarAdhya dvitIyamasyeti karmAtmadvitIyaH 'avazaH' akhatantraH prakarSeNa yAti-prApnoti prayAti, kaM ?-'param' anyaM 'bhavaM' janma, citrasaMbhUbRhadvRttiH 'suMdara'tti vindulopAt 'sundaraM' vargAdi 'pApakaM vA narakAdi, svakRtakarmAnurUpamiti bhAvaH // tatra kimanyadarza tIyAdhya. ninAmiva sazarIra eva bhavAntaraM yAtyuta anyatheti ?, ucyate, audArikazarIrApekSayA'zarIra eva, tarhi tttyktve||389|| tyatra kA vArtetyAha-'tad' iti yattena tyaktam 'ekam' advitIyaM tadvitIyasya jantoranyatra saGkramaNAt tuccham asAramata eva kutsitaM zarIraM zarIrakam , anayostu vizeSaNasamAsaH, 'se' tasya bhavAntaragatasya saMbandhi cIyante mRtakadahanAya indhanAni asyAmiti citiH-kASTharacanAtmikA tasyAM gataM-sthitaM citigataM dagdhyA 'tuH' pUraNe hai pAvakena' agninA bhAryA ca putro'pi ca jJAtayazca dAtAram' abhilapitavastusampAdayitAramanyam 'anusaGkAmanti' upasarpanti, te hi gRhamanenAvaruddhamAsta iti tadvahiniSkAzya janalajAdinA ca bhasmasAtkRtya kRtvA ca laukikakR. tyAnyAkrandya ca katiciddinAni punaH khArthatatparatayA tathAvidhamanyamevAnuvartante, na tu tatpravRttimapi pRcchanti, AstAM tadanugamanamityabhiprAya iti sUtradvayArthaH // kiJcauvaNijaI jIviyamappamAyaM, yaNNaM jarA harai narassa raayN| // 389: paMcAlarAyA! vayaNaM suNAhi, mA kAsi kammAI mahAlayAI // 26 // 'upanIyate' Dhaukyate prakramAnmRtyave tathAvidhakarmabhiH 'jIvitam' AyuH 'apramAdaM' pramAdaM vinaiva, AvIcImara-12 DELCOct For Personal & Private Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nato nirantaramityabhiprAyaH, satyapi ca jIvite 'varNa' susnigdhacchAyAtmakaM 'jarA' vizrasA 'harati' apanayati 'narasya ' manuSyasya 'rAjan !' cakravarttin !, yatazcaivamataH 'paJcAlarAja !' paJcamaNDalodbhavanRpate ! 'vacanaM' vAkyaM 'zRNu' AkarNaya, kiM tat ? - mA kArSIH kAni 1 - karmANi' asadArambharUpANi 'mahAlayANi'tti atizaya mahAnti, | mahAn vA layaH - karmA zleSo yeSu tAni, ubhayatra paJcendriyavyaparopaNakuNimabhakSaNAdInIti sUtrArthaH // evaM muninokte | nRpatirAha-- detA jena api jANAmi jaheha sAhU !, jaM me tumaM sAhasi vakkameyaM / bhogA ime saMgakarA bhavati, je dujjayA ajjo ! amhArisehiM // 27 // ahamapi na kevalaM bhavAnityapizabdArthaH, 'jAnAmi' avabudhye, tathA iti zeSaH, 'yathA' yena prakAreNa 'iha' asmin jagati sAdho ! yat 'me' mama tvaM 'sAdhayasi' kathayasi 'vAkyam' upadezarUpaM vacaH 'etat' yadanantaraM bhavatoktaM, tat kiM na viSayAn parityajasyata Aha- 'bhogAH ' zabdAdayaH 'ime' pratyakSAH 'saGgakarAH ' pratibandhotpAdakA bhavanti ye | yattadozca nityAbhisambandhAtte duHkhena jIyante - abhibhUyante iti durjayAH dustyajA itiyAvat 'ajjo'tti Arya ! asmAdRzaiH, gurukarmabhirjantubhiriti gamyate, paThyate ca - ' ahaMpi jANAmi jo ettha sAro' pAdatrayaM tadeva, ahamapi Jain Educationonal For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. jAnAmi yo'tra sAro-yadiha manujajanmani pradhAnaM cAritradharmAtmakaM, casya gamyamAnatvAt , yaca me tvaM sAdhayasi, citrasaMbhU. zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // kiJcabRhaddhattiH tIyAdhya. hatthiNapuraMmi cittA! daNaM naravaI mahiDDiyaM / kAmabhogesu giddheNaM niyANamasubhaM kaDaM // 28 // | tassa me appaDikaMtassa, imaM eyArisaM phalaM / jANamANo'vi jaM dhammaM, kAmabhogesu mucchio // 29 // hastinAgapure 'cittA' iti AkAro'lAkSaNikaH, he 'citra ! citranAman sune ! dRSTvA 'narapati' sanatkumAranAmAnaM / caturthacakravatinaM 'maharddhikaM' sAtizayasampadaM 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'gRddhena' abhikAjAvatA 'nidAna' janmAntare / bhogAzaMsAtmakam 'azubha azubhAnubandhi 'kRtaM' nivartitamiti // kadAcittatra kRte'pi tataHpratikrAntaH syAdata Aha|'tassa'tti subvyatyayena tasmAt nidAnAt 'me' mama 'apratikrAntasya' apratinivRttasya, tadA hi tvayA bahudhocyamA ne'pi na macetasaH pratyAvRttirabhUditi, 'idametAdRzam' anantaravakSyamANarUpaM phalaM' kArya, yat kIgityAha-'jANamAtANo'vitti prAkRtatvAt 'jAnannapi' avabudhyamAno'pi yadahaM 'dharma' zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu mUrchitaH-gRddhaH, tadeta kAmabhogeSu mUrchanaM mama nidAnakarmaNaH phalam , anyathA hi 'jJAnasya phalaM virati'riti kathaM na jAnato'pi dhamonuSThAnAvAptiH syAditi bhAva iti sUtradvayArthaH // punarnidAnaphalamevodAharaNato darzayitumAha SAXT- dalin Education international For Personal & Private Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgo jahA paMkajalAvasanno, daTuM thalaM nAbhisamei tiirN| evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 30 // 'nAgaH' hastI 'yathe'ti dRSTAntopadarzakaH paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM yatkalamucyate tatrAvasanno-nimagnaH paGkajalAvasannaH san 'dRSTvA' avalokya 'sthalaM' jalavikalabhUtalaM 'na' naiva 'abhisameti' prApnoti 'tIra' pAram , apergamyamAnatvAttIramapyAstAM sthalamiti bhAvaH, ityevaMvidhanAgavat vayamityAtmanirdeze 'kAmaguNeSu' uktarUpeSu 'gRddhAH' mUJchitA na 'bhikSoH' sAdhoH 'mArga' panthAnaM sadAcAralakSaNam 'anuvrajAmaH' anusarAmaH / amI hi paGkajalopamAH * kAmabhogAH, tatastatparatatratayA na tatparityAgato nirapAyatayA sthalamiva munimArgamavagacchanto'pi paGkajalAvamagna-12 gajavadvayamanugantuM zaknuma iti sUtrArthaH // punaranityatAdarzanAya munirAha acei kAlo taraMti rAio, na yAvi bhogA purisANa nicaa| uvicca bhogA purisaM cayaMti, damaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // 'atyeti' atikAmati kAlaH yathA''yuHkAlaH, kimityevamucyate ?, ata Aha-'tvaranti' zIghraM gcchnti| 'rAtrayaH' rajanyaH, dinopalakSaNaM caitat , tato'nena jIvitavyasyAnityatvamuktam , uktaM hi-"kSaNayAmadivasamAsacchalena gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnapi kathamiha gacchasi nidrAvaza rAtrau ? // 1 // " athavA 'atyeti' atIva X For Personal & Private Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRddhRttiH // 39 // -SACCORESAMSROSC yAti, ko'sau ?-kAlaH, kuta etat ?-yatastvaranti rAtrayo, na cApi bhogAH puruSANAM 'nityAH' zAzvatAH, ape-citrasabhUbhinnakamatvAnna kevalaM jIvitamuktinItito na nityaM, kintu bhogA api, yata upetya khapravRttyA na tu puruSAbhi- tIyAdhya. prAyeNa bhogAH puruSa 'tyajanti' pariharanti, kamiva ka ivetsAha-'dumaM' vRkSaM yathA kSINAni-vinaSTAni phalAni yasyAsau kSINaphalastaM, 'vA' ityaupamye, uktaM hi-"piva miva viva vA ivArthe" bhinnakramazcAyaM, tataH 'pakSIva' vihaga iva, | phalopamAni hi puNyAni, tatastadapagame kSINaphalaM vRkSamiva puruSaM pakSivadbhogA vimuJcantIti suutraarthH|| yata evamataH jaI'si bhoge caiuM asatto, ajjAI kammAI karehi rAyaM / / dhamme Thio sabvapayANukaMpI, taM hohisi devo io viuvvI // 32 // | yadi tAvadasi tvaM bhogAn 'tyaktum' apahAtum 'azaktaH' asamarthaH, paThyate ca-'jai taMsi bhoge caituM asatte'tti, yadi caivaM tAvatkartuM na zaktastataH kimityAha-'AryANi' heyadharmebhyaH-atinistriMzatAdibhyo dUrayAtAni ziSTajano- 391 // citAnItiyAvat 'karmANi' anuSThAnAni kuru rAjan ! 'dharme' prakramAdgRhasthadharme samyagdRSTayAdiziSTAcaritAcA-1 hAralakSaNe sthitaH san 'sarvaprajAnukampI' samastaprANidayAparaH, tataH kiM phalamityAha-tataH' ityAryakarmakaraNAd bhavi-18 pyasi 'devaH' vaimAnikaH 'itaH' ityasmAnmanuSyabhavAdanantaraM 'viuvitti vaikriyazarIravAnityartha iti vRddhAH, gRhastha For Personal & Private Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | dharmasyApi samyaktva dezaviratirUpasya devalokaphalatvenoktatvAditi bhAva iti sUtrArthaH // evamukto'pi yadA'sau na kiJcitpratipadyate tadA tadavineyatAmavadhArya munirAha - na tujjha bhoge caIUNa buddhI, giddho'si AraMbhapariggahesuM / moha kao iti vippalAvo, gacchAmi rAyaM ! AmaMtio'si // 33 // 'ne'ti pratiSedhe tava 'bhogAn' zabdAdIn upalakSaNatvAdanAryakarmANi vA, 'caiUNa'tti tyaktuM yadvA sopaskAratvAdbhogAMstyaktvA dharmo mayA vidheya iti 'buddhiH' avagatiH, kintu 'gRddhaH' mUrcchitaH 'asi' bhavasi keSu ? - 'ArambhaparigraheSu' avadyahetuSu vyApAreSu catuSpadadvipadAdikhIkAreSu ca, 'mohaM'ti moghaM niSphalaM yathA bhavati evaM, sunyatyayAdvA mogho - niSphalo mohena vA - pUrvajanmani mama bhrAtA''sIditi snehalakSaNena 'kRtaH' vihitaH etAvAn 'vipralApaH ' vividhavyarthavacanopanyAsAtmakaH, samprati tu 'gacchAmi' vrajAmi rAjan ! AmantritaH - saMbhASitaH, anekArthatvAddhAtUnAM pRSTo vA 'asi' bhavasi ayamAzayaH - anekadhA jIvitAnityatvAdidarzanadvAreNAnuziSyamANasyApi | te na manAgapi viSayaviraktirityavineyatvAdupekSaiva zreyaskarI, uktaM hi "maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni sattva|guNAdhikaklizyamAnAvineyeSu" ( tattvA0 a0 7-sU0 - 6 ) iti sUtrArthaH // itthamuktvA gate munau brahmadattasya yadabhUttadAha For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. citrasaMbhU 13 % paMcAlarAyA'viya baMbhadatto, sAhussa tassa vayaNaM akaauN| aNuttare bhuMjiya kAmabhoge, aNuttare so narae paviTTho // 34 // bRhadvRttiH tIyAdhya. 'paMcAlarAA'viya'tti 'api' punararthaH, 'caH' pUraNe, tataH paJcAlarAjaH punarbrahmadatto-brahmadattAbhidhAnaH 'sAdhoH' // 392 // tapakhinaH 'tasya' anantaroktasya 'vacana' hitopadezadarzakaM vAkyam 'akRtvA' vajratandulavadgurukarmatayA'tyantadurbheda-12 tvAdananuSThAya 'anuttarAn' sarvottamAn 'bhuGktvA ' anupAlya 'kAmabhogAn' uktarUpAn 'anuttare' sthityAdibhiH saka- 4 solanarakajyeSThe'pratiSThAna itiyAvat 'sa' brahmadattaH 'narake' pratIte 'praviSTaH' tadantarutpannaH, tadanena nidAnasya narakaparyava-I sAnaphalatvamupadarzitaM bhavatIti sUtrArthaH // iha cAsya zeSavaktavyatAsUcikA api niyuktigAthAH paJca dRzyante, tadyathA itthIrayaNapurohiyabhijANaM vuggaho viNAsaMmi / seNAvaissa bheo vakkamaNaM ceva puttANaM // 355 // dUsaMgAma atthi bheo maraNaM puNa cuuypaayvujjaanne| kaDagassa ya nibbheo daMDo apurohiyakulassa 356 jaugharapAsAyaMmi a dAre ya sayaMvare a thAle |tttoaaase hathie a taha kuMDae ceva // 357 // // 392 // kukuDarahatilapatte sudaMsaNo dArue ya nayaNille / pattacchijasayaMvara kalAu taha AsaNe ceva // 358 // % % % dain Education theatonal For Personal & Private Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 1 | kaMcuyapajjuNNaMmi a hattho vaNakuMjare kurumaI a / ee kannAlaMbhA boddhavA baMbhadattassa // 359 // etAstu viziSTasampradAyAbhAvAnna vitriyante // samprati prasaGgata eva citravaktavyatocyate citto'vi kAmehiM vittakAmo, udattacArittatavo mahesI / aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI gao // 35 // tibemi // // cittasaMbhUijaM samattaM // 13 // 'citrospi ' janmAntaranAmatazcitrAbhidhAnastapasvyapi, atrApi 'api:' punararthe, tatazcitraH punaH 'kAmebhyaH' abhilaSaNIyazabdAdibhyo viraktaH - parAGmukhIbhUtaH kAmaH - abhilASo'syeti viraktakAmaH udAttaM pradhAnaM cAritraM ca| sarvaviratirUpaM tapazca- dvAdazavidhaM yasya sa udAttacAritratapAH, pAThAntarataH - udagracAritratapA vA maheSI maharSirvA, 'anuttaraM ' sarva saMyamasthAno parivarttinaM 'saMjama' tti saMyamam- AzravoparamaNAdikaM 'pAlayitvA' Asevya 'anuttarAM' sarvalo| kAkAzo parivarttinImatipradhAnAM vA 'siddhigatiM' muktinAmnIM gatiM 'gataH' prApta iti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat / ityAcArya zrI zAntisUrikRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM citrasaMbhUtIyaM trayodazamadhyayanaM samAptamiti // 13 // 1 For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSukArIya 15 uttarAdhya. atha cturdshmissukaariiymdhyynm| bRhadvRttiH madhyayanaM. // 39 // vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanaM citrasambhUtIyam , adhunA caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnanta-2 rAdhyayane mukhyato nidAnadoSa uktaH prasaGgato nirnidAnatAguNazca, atra tu mukhyataH sa evocyate ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya cAnuyogadvAracatuSTayacarcaH prAgvattAvadyAvannAmaniSpannanikSepe iSukArIyamiti nAma, ata iSukAranikSepamabhidhAtumAha niyuktikRt ___ usuAre nikkhevo cau0 // 360 // jANa0 // 361 // usuAranAmagoe veyaMto bhAvao a usuAro / tatto samuTThiyamiNaM usuArijaMti ajjhayaNaM // 362 // R 15| gAthAtrayaM spaSTameva, navaramiSukArAbhilApena neyaM, tathA yadiSukArAtsamutthitaM tattasmai prAyo hitameva bhavatIti || // 393 // ipukArAya hitamipukArIyamucyate, prAdhAnyAca rAjJA nirdezaH, anyathA SaDbhyo'pyetatsamutthAnaM tulyameveti // samprati ko'yamipukAra iti tadvaktavyatAmAha niyuktikRt www.janelibrary.org For Personal & Private Use Only JainEducation International
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ F A GANGANGACASSESCREE puvabhave saMghaDiA saMpIA annamannamaNurattA / bhuttUNa bhogabhoe niggaMthA pavae samaNA // 363 // kAUNa ya sAmannaM paumagumme vimANi uvavannA / paliovamAiM cauro ThiI ukkosiA tesiM // 364 // / tatto yacuA saMtA kurujaNavayapuravaraMmi usuaare| chAvi jaNA uvavannA carimasarIrA vigayamohA // 365 // rAyA usuyAro yA kamalAvai devi aggamahisI se|bhigunaame ya purohiya vAsiTTA bhAriA tassa 366 / usuArapurenayare usuArapurohio a aNavacco / puttassa kae bahaso paritappaMtI daaggAvi // 367 // |4| kAUNa samaNarUvaM tahiaM devo purohiaM bhaNai / hohiMti tujjha puttA dunni jaNA devalogacuA // 368 // tehi apavaiavaM jahA ya na kareha aMtarAyaM Nhe / te pavaiA saMtA bohehiMtI jaNaM bahuaM // 369 // taM vayaNaM soUNaM nagarAo niti te vayaggAme / vaDaMti a te tahi gAhiMti a NaM asabbhAvaM 370 ee samaNA dhuttA peyapisAyA ya porusAdA y| mA tesiM alliahA mA bhe puttA ! viNAsijjA // 371 // daTTaNa tahiM samaNe jAiM porANi ca sariUNaM / bohita'mmApiaraM usuAraM rAyaputtaM ca // 372 // sImaMdharo ya rAyA bhigU a vAsiTTa rAyapattI ya / baMbhaNI dAragA ceva chappee parinivvuA // 373 // RRRRRRRRRRR ww.jainelibrary.org For Personal & Private Use Only Jain Education
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. AsAmakSarArthaH spaSTa eva, navaraM 'saMghaDiya'tti samyag ghaTitA:-parasparaM snehena saMbaddhA vayasyA itiyAvat 4 iSukArIya kadAcidvigalitAntaraprItayo'pi dAkSiNyAjanalajjAditastathA syurata Aha-'saMprItAH' samyagAntaraprItibhAjaH, bRhadvRttiH tathA 'anyo'nyamanuraktAH' atizayakhyApanaphalatvAdatyantasnehabhAjaH, athavA 'saMghaDiya'tti dezIpadamavyutpannameva / madhyayanaM. // 39 // mitrAbhidhAyi, prItirbAhyA anurAgastu bhAvataH pratibandhaH, paThayate ca-ghaDiyAu'tti ghaTitA-militAH, tathA ) bhogabhoge'tti bhoktuM yogyA bhogyA ye bhogAstAn bhogyabhogAn bhogabhogAn vA'tizAyino bhogAn , pAThAntarataH kAmabhogAn vA, 'NiggaMthA pacae samaNa'tti nirgranthAH-tyaktagranthAH 'prAvrajan' pravrajyAM gRhItavantaH, tatazca / 'zramaNAH' tapakhino'bhUvanniti zeSaH / 'duyaggAvitti dezIpadaM prakramAca dvAvapi dampatI, tathA 'antarAyaM' vighnaM| |'Nhe'ti anayoH, tathA 'Niti'tti niryanti Adhikyena gacchanti, ke ?-vrajagrAma' gokulaprAyagrAma, pratyantagrA mamityarthaH, gAhiMti aNaM asabbhAvaM'ti grAhayato'sadbhAvamasantam asundaraM vA'rtha-sAdhupretatvAdilakSaNaM pretAH 'pizAdUcAzca' pizAcanikAyotpannAH 'pauruSAdAzca' prastAvAtpuruSasambandhimAMsabhakSakA rAkSasA itiyAvat , 'tesiM'ti suutr-1894|| yaha'tti AlIyetAm-AzrayatA, kimityata Aha-mA 'bhe' bhavantau putrau vinazyetAmiti / / atra cepukAramiti rAjyakAlanAmA sImandharazceti maulikanAmneti sambhAvayAmaH iti gAthaikAdazakAvayavArthaH // SALANGUAGE Rmjainelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANTOSHRESS bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyaM-je te donni govadArayA sAhuaNukaMpayAe laddhasaMmattA kAlaM kAUNa devaloge uvavannA, te tao devalogAu caiuM khiipaiTiyanayare ibbhakule dovi bhAyaro jAyA, tattha tesiM annevi cattAri inbhadAragA vayaMsiyA jAyA, tatthavi bhoge bhuMjiuM tahArUvANaM therANaM aMtite dhammaM soUNa pavaiyA, sucirakAlaM saMyama aNupAleUNa bhattaM paJcakkhAuM kAlaM kAUNa sohamme kappe paumagumme vimANe chAvi jaNA caupaliovamaThi-81 datiyA devA uvavaNNA, tattha je te govavajA devA te caiUNa kurujaNavae usuyArapure nayare ego usuyAro NAma rAyA | jAto, bIo tasseva mahAdevI kamalAvaInAma saMvuttA, tatio tassa ceva rAiNo bhiguNAma purohito saMvutto, cauttho tassa ceva purohiyassa bhAriyA saMvuttA vasiTTA gotteNa jasAnAmaM / so ya bhigu aNavaco gADhaM tappae | 1 yau tau dvau gopadArako sAdhvanukampayA labdhasamyaktvau kAlaM kRtvA devaloke utpannau, tau tato devalokAzyutvA kSitipratiSThite || tanagare ibhyakule dvAvapi bhrAtarau jAto, tatra tayoranye'pi catvAra ibhyadArakA vayasyA jAtAH, tatrApi bhogAn bhuktvA tathArUpANAM sthavi rANAmantike dharma zrutvA pravrajitAH, sucirakAlaM saMyamamanupAlya bhaktaM pratyAkhyAya kAlaM kRtvA saudharme kalpe padmagulme vimAne paDapi janAH catuSpalyopamasthitikA devA utpannAH, tatra ye te gopavarjA devAste cyutvA kurujanapade iSukArapure nagare eka ipukAro nAma rAjA jAtaH, dvitIyastasyaiva mahAdevI kamalAvatI nAma saMvRttA, tRtIyastasyaiva rAjJoM bhRgu ma purohitaH saMvRttaH, caturthastasyaiva purohitasya bhAryA saMvRttA vAziSThA gotreNa yazA nAma / sa ca bhRguranapatyo gADhaM tAmyati Kollainelibrary.org For Personal & Private Use Only dan Education IX
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH 14 uttarAdhya. avacanimittaM, uvAyaNae devayANi pucchai nemittie| te do'vi puvabhavagovA devabhave vaTTamANA ohiNA jANiuM iSukArIyajadhA amhe eyassa bhigussa purohiyassa puttA bhavissAmo, tao samaNarUvaM kAUNa uvagayA bhigusamIvaM, bhiguNA madhyayanaM. sabhArieNa vaMdiyA, suhAsaNatthA ya dhammaM kaheMti, tehiM dohivi sAvagavayANi gahiyANi, purohieNa bhnnnnti||395|| bhagavaM! amhaM avacaM hojjatti ?, sAhUhiM bhaNNati-bhavissaMti duve'vi dAragA, te ya DaharagA ceva pavaissaMti, tesiM / tumbhehiM vAghAo Na kAyabo pacayaMtANaM, te subahuM jaNaM saMbohissaMtitti bhaNiUNa paDigayA devA, NAticireNa | RI racaiUNa ya tassa purohiyassa bhAriyAe vAsiThThIe duve udare paJcAyAyA, tato purohito sabhArito nagaraviNi-18 gato pacaMtagAme Thito, tattheva sA mAhiNI pasUyA, dAragA jAyA, tao mA papaissaMtitti kAuM mAyAvittehiM / / 1 apatyanimittaM, upayAcayati devatAH pRcchati naimittikAn / tau dvAvapi pUrvabhavagopau devabhave vartamAnI avadhinA jJAtvA yathA AvA- . metasya bhRgoH purohitasya putrau bhaviSyAvaH, tataH zramaNarUpaM kRtvopagatau bhRgusamIpaM, bhRgunA sabhAryeNa vanditI, sukhAsanasthau ca dharma katha-[2] dayataH, tAbhyAM dvAbhyAmapi zrAvakavratAni gRhItAni, purohitena bhaNyate-bhagavan ! AvayorapatyaM bhaviSyatIti?, sAdhubhyAM bhaNyate-bhaviSyato dvAvapi dArako, tau ca bAlakAveva pravrajiSyataH, tayoryuvAbhyAM vyAghAto na karttavyaH pravrajatoH, tau subahuM janaM saMbodhayiSyata iti | bhaNitvA pratigatau devI, nAticireNa cyutvA ca tasyaiva purohitasya bhAryAyA vAziSTayA dvau udare pratyAyAtau, tataH purohitaH sabhAryo nagaravinirgataH pratyantagrAme sthitaH, tatraiva sA brAhmaNI prasUtA, dArako jAtI, tato mA pravAjiSTAmitikRtvA mAtApitRbhyAM RCHOREOGARIKCAKCCES // 395 - Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ ggAhijaMti-jahA ee pavaiyagA divarUvAiM ghettuM mAraMti, pacchA tesiM maMsaM khAyaMti, mA tubbhe kayAiM eesi / aliyassaha / annayA te tammi gAme ramaMtA bAhiM niggayA, io ya addhANapaDivaNNA sAhU AgacchaMti, tato te 2 dAragA sAhU datRRNa bhayabhIyA palAyaMtA egammi vaDapAyave ArUDhA, sAhUNo samAvattIe gahiyabhattapANA tammi ceva vaDapAyavahiDhe ThiyA, muhuttaM ca vIsamiUNaM bhuMjiuM payattA, te vaDArUDhA pAsaMti sAbhAviyaM bhattapANaM, natthi maM-13 saMti tao ciMtiuM payattA-kattha amhahiM eyArisANi rUvANi diTThapuvANitti ?, jAI saMbhariyA, saMbuddhA, sAhuNo vaMdiuM gayA ammApiusamIvaM, mAyAvittaM saMbohiUNa saha mAyAvitte paJcayA, devI saMbuddhA, devIe rAyA saMbohio, | 1 vyudbhAhyete-yathaite pravrajitakA divyarUpANi gRhItvA mArayanti, pazcAt teSAM mAMsa khAdanti, (tat) mA yUyaM kadAcit eteSAmAzrayata / anyadA te tasmin grAme ramamANau bahirnirgatI, itazcAdhvapratipannAH sAdhava Agacchanti, tatastau dArako sAdhUna dRSTvA bhayabhItau palAyamAnau ekasmin vaTavRkSe ArUDhau, sAdhavo bhavitavyatayA gRhItabhaktapAnAstasminneva vaTapAdape'dhastAt sthitAH, muhUrta ca vizramya bhoktuM pravRttAH, tau vaTArUDhau pazyataH svAbhAvika bhaktapAnaM, nAsti mAMsamiti tatazcintituM pravRttau-kAvAbhyAmIdRzAni rUpANi dRSTapUrvANIti ?, jAtiH| smRtA, saMbuddhau, sAdhUna vanditvA gatau mAtApitRsakAzaM, mAtarapitaraM saMbodhya saha mAtApitarAbhyAM pravrajitau, devI saMbuddhA, devyA rAjA saMbodhitaH, tAvapi prabajitau, evaM te SaDapi kevalajJAnaM prApya nirvANamupagatA iti / SPEICHSXX** For Personal & Private Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 396 // Jain Educatio tApivi pavaiyANi, evaM tANi chAvi kevalaNANaM pAviUNa NivANamuvagayANitti // iha tu sUtroktasyApyartha - svAbhidhAnaM prasaGgata ityadoSaH / ukto nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM taccedam-devA bhavitANa pure bhavaMmI, keI cuyA egavimANavAsI / pure purANe isuyAranAme, khAe samiddhe suralogaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesu ugge (sudatte 0 ) su ya te pasUA / nivviNNasaMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavannA // 2 // pumattamAgamma kumAra do'vi, purohio tassa jasA ya pattI / visAlakittI ya taAro, rAya'ttha devI kamalAvaI ya // 3 // 'devAH' surAH 'bhUtvA' utpadya 'pure bhavamiti anantarAtItajanmani 'kecit' ityanirdiSTanAmAnaH 'cyutAH' bhraSTAH | ekasmin padmagulmanAni vimAne vasantItyevaMzIlA ekavimAnavAsinaH 'pure' nagare 'purANe' cirantane iSukAranAmni 'khyAte' prathite 'samRddhe' Rddhimatyata eva 'suralokaramye' devalokavadramaNIye / te ca kiM sarvathopabhuktapuNyA eva tatzrayutA utAnyathetyAha - svam - AtmIyaM karma - puNyaprakRtilakSaNaM tasya zeSam -- uddharitaM svakarmazeSastena, lakSaNe tRtIyA, 'purAkRtena' pUrvajanmAntaropArjitena 'kuleSu' anvayeSu 'udAtteSu' ucceSu 'caH' pUraNe, 'te' iti ye devA bhUtvA For Personal & Private Use Only iSukArIya madhyayanaM. 14 // 396 // jalnelibrary.org
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACALOCALCUDARSASURESHERE cyutAH 'prasUtAH' utpannAH, 'niviNNa'tti ArSatvAt 'nirviNNAH' udvignAH, kutaH ?-saMsArabhayAt , 'jahAya'tti pari6 tyajya, bhogAdIniti gamyate, kimityAha-'jinendramArga' tIrthakRdupadarzitaM samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM muktipathaM 'zaraNam' apAyarakSAkSamamAzrayaM 'prapannAH' abhyupagatA ityadhyayanArthasUcanam / kazca kiMrUpaH san jinendramArga zaraNaM prapanna ityAha-'puMstvaM' puruSatvam 'Agamya' prApya 'kumAra'tti 'kumArI' akRtapANigrahaNI dvau. "apiH' paraNe bodhikatvena prAdhAnyakhyApanArtha cAnayoH pUrvamupAdAnam , purohitastRtIyastasya jasA ca nAmnA patnI caturthaH, 'vi: lakIrtizca' vistIrNayazAzca tatheSukAro nAma rAjA paJcamaH, 'atra' etasmin bhave 'devI' iti pradhAnapatnI, prakramAttasyaiva rAjJaH kamalAvatI nAmnA paSTha iti sUtratrayArthaH // samprati yathaiteSu jinendramArgapratipattiH kumArayorjAtA tathA darzayitumAha jAIjarAmaccubhayAbhibhUyA, bahiM vihaaraabhinnivitttthcittaa| saMsAracakkassa vimukkhaNaTThA, daLUNa te kAmaguNe virattA // 4 // piyaputtagA dunnivi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiyassa / sarittu porANiya tattha jAI, tahA suciNNaM tava saMjamaM ca // 5 // jAtiH-janma jarA-vizrasA mRtyuH-prANatyAgalakSaNastebhyo bhayaM-sAdhvasaM tenAbhibhUtI-bAdhitau jAtija-1 For Personal & Private Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH // 397 // rAmRtyubhayAbhibhUtau, pAThAntaratazca jAtijarAmRtyubhayAbhibhUte satyarthAt saMsArijane bahiH saMsArAdvihAraH - sthAnaM bahirvihAraH, sa cArthAnmokSastasminnabhiniviSTaM - baddhAgrahaM cittam - antaHkaraNaM yayostau tathA saMsAracakramiva cakraM | bhramaNopalakSitatvAtsaMsAracakraM tasya vimokSaNArtha- parityAganimittaM 'dRSTvA' nirIkSya sAdhUniti zeSaH, yadvA 'dRTve' ti prekSya muktiparipanthino'mI kAmaguNA iti paryAlocya 'tau' anantaroktau 'kAmaguNe' tti suvyatyayAt 'kAmaguNebhyaH' zabdAdibhyo viSayasaptamI vA 'viraktau' parAGmukhIbhUtau priyau - balabhau tau ca tau putrAveva putrakau dvAvapi naika eva | ityapizabdArtha : 'mAhanasya' brAhmaNasya 'svakarmazIlasya' yajanayAjanAdikhakIyAnuSThAnaniratasya 'purohitasya' zAntikarttuH | | 'sarita' tti smRtvA 'porANiya'tti sUtratvAtpurANAmeva paurANikIM - cirantanIM 'tatre'ti sanniveze kumArabhAve vA, | varttamAnAviti zeSaH 'jAti' janma tathA 'suciNaM ti sucIrNa sucaritaM vA nidAnAdinA'nupahatatvAt tapaH - anaza | nAdiH, prAkRtatvAdvindulopaH, saMyamaM ca tapaHsaMyamamiti samAhAradvandvo vA atra kAmaguNaviraktireva jinendramArga - | pratipattiriti sUtradvayArthaH // tatastau kimakArtham ? ityAha te kAmabhoge asajja mANA, mANussaesuM je yAvi divvA / mukkhAbhikakhI abhijAyasaDA, tAtaM uvAgamma isa udAhu || 3 || 'to' purohitaputra 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'arAjamANa'tti asaM sajatI sakamakurvantau 'mAnuSyakeSu' manujasamma For Personal & Private Use Only iSukArIya madhyayanaM . 14 // 397 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndhiSu, ye cApi 'divyAH' devasambandhinaH kAmabhogAsteSu ceti prakramaH, 'mokSAbhikAGgiNau' muktyabhilASiNau abhijA-: tazraddhau' utpannatattvarucI 'tAtaM' pitaramupAgamya 'idaM vakSyamANaM 'udAhutti udAharatAm / tayorhi sAdhudarzanAnantaraM / kAsmAbhiritthaMbhUtAni rUpANi purA'pi dRSTAnIti cintayatojotismaraNamutpanna, tato jAtavairAgyau pravrajyAbhimukhAvAtmamukalIkaraNAya tayozca pratibodhotpAdanAya vakSyamANamuktavantAviti sUtrArthaH // yaca tAvuktavantau tadAha asAsayaM daDu imaM vihAraM, bahuaMtarAyaM na ya diihmaauN| tamhA gihaMsiM na raI labhAmo, AmaMtayAmo carisAmu moNaM // 7 // | 'azAzvatam' anityaM dRSTvA 'ima' pratyakSaM hiraNaM vihAraM, manuSyatvenAvasthAnamityarthaH, bhaNyate hi-"bhogbhogaaii| bhuMjamANe viharati"tti, kimityevamata Aha-bahavaH-prabhUtA antarAyAH-vinA vyAdhyAdayo yasya tadravantarAyaM, bahvantarAyamapi dIrghatvA(rghAkhA )vasthAyi syAdityAha-na ca' naiva 'dIrgha' dIrghakAlasthityA 'AyuH' jIvitaM, samprati palyopamAyuSkatAyA apyabhAvAt , yata evaM sarvamanityaM tasmAd 'gihaMsi'nti 'gRhe' vezmani na 'rati' dhRti 'labhAmoti labhAvahe-prApnavaH, atazca 'AmantrayAvahe' pRcchAva AvAM yathA 'cariSyAmaH' AseviSyAvahe 'mauna' munibhAvaM saMyamamiti suutraarthH|| evaM ca tAbhyAmukte Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ahatAyao tattha muNINa tesiM. tavassa vAghAyakaraM vyaasii| uttarAdhya. imaM vayaM veyavio vayaMti, jahA na hoI asuANa logo||8|| iSukArIya. bRhadvRttiH ahijja vee parivissa vippe, putte pariThThappa gihaMsi jaayaa| madhyayanaM. bhuccA Na bhoe saha itthiyAhiM, AraNagA hoha muNI pasatthA // 9 // // 398 // 'artha' anantaraM tAyate-santAnaM karoti pAlayati ca sarvApadbhya iti tAtaH sa eva tAtakaH 'tatra' tasmin saMniveze'vasare vA 'munyoH' bhAvataH pratipannamunibhAvayoH 'tayoH' kumArayoH 'tapasaH' anazanAdeH upalakSaNatvAcchepasaddharmAnuSThAnasya ca 'vyAghAtakaraM bAdhAvidhAyi, vacanamiti zeSaH, 'vayAsitti avAdIt , yada- 3 6vAdIttadAha-imAM vAcaM vedavido 'vadanti' pratipAdayanti, yathA-'na bhavati' na jAyate 'asutAnAm' avidyamAna putrANAM 'lokaH' paralokaH, taM vinA piNDapradAnAdyabhAve gatyAdyabhAvAt , tathA ca vedavacaH-'anapatyasya lokA na santi", tathA'nyairapyuktam-"putreNa jAyate lokaH, ityeSA vaidikI shrutiH| atha putrasya putreNa, svargaloke mahI yate // 1 // " tathA-"aputrasya gatirnAsti, khargo naiva ca naiva ca / gRhidharmamanuSThAya, tena khargaM gamiSyati // 1 // "|| dAyata evaM tasmAd 'adhItya' paThitvA 'vedAn' RgavedAdIn 'pariveSya' bhojayitvA 'viprAn' brAhmaNAn , tathA putrAn // 398 // 'pratiSThApya' kalAkalatragrahaNAdinA gRhasthadharme nivezya, kIdRzaH putrAn ?-gRhe jAtAn, na tu gRhItapratipannakA For Personal & Private Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIn , pAThAntare ca-putrAn 'pariSThApya' khAmitvena nivezya gRhe 'jAya'tti he jAtau-putrau !, tathA 'bhuktvA' bhuktvA / 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'bhogAn' zabdAdIn saha 'strIbhiH' nArIbhistato'raNye bhavau AraNyo, 'araNyANNo / vaktavyaH' (araNyANNaH / vArtikaM) iti NapratyayaH, AraNyAveva AraNyako-AraNyakatratadhAriNau 'hoha'tti bhavataMsampadyethAM yuvA 'munI' tapakhinau 'prazastI' zlAghyau, itthameva brahmacaryAdyAzramavyavasthAnAt , uktaM hi-"brahmacArI gRhasthazca, vAnaprastho yatistathe"ti, iha ca 'adhItya vedAnityanena brahmacAryAzrama uktaH pariveSyetyAdinA ca gRhasthAzramaH AraNyakAvityanena ca vAnaprasthAzramaH munigrahaNena ca yatyAzrama iti sUtradvayArthaH // itthaM tenokte kumArako yadakArTI tadAha soaggiNA AyaguNiMdhaNeNaM, mohAnilA pajjalaNAhieNaM / saMtattabhAvaM paritappamANaM, loluppamANaM bahuhA ba purohiyaM taM kamaso'NuNaMtaM, nimaMtayaMtaM ca sue dhnnennN| jahakkama kAmaguNehiM ceva, kumAragA te pasamikkha vakaM // 11 // veA adhIA na bhavaMti tANaM, bhuttA diyA niti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA na havaMti tANaM, ko nAma te aNumannija eyaM // 12 // dain Education Internal anal For Personal & Private Use Only Animjainelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 uttarAdhya khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA annigaamsukkhaa| iSukArIyasaMsAramukkhassa vipakkhabhUA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 13 // bRhadvRttiH madhyayanaM. parivvayaMte aniyattakAme, aho arAo paritappamANe / // 399 // annappamatte dhaNamesamANe, papputti maccu puriso jaraM ca // 14 // imaM ca me atthi imaM ca natthi, imaM ca me kicca imaM akiccaM / taM evamevaM lAlappamANaM, harA haraMtitti kahaM pmaao?|| 15 // | sutaviyogasambhAvanAjanitaM manoduHkhamiha zokaH sa cAgniriva zokAgnistena, Atmano guNA AtmaguNAH-karmakSayopazamAdisamudbhUtAH samyagdarzanAdayasta indhanamivendhanaM dAhyatayA yasya sa tathA tena, anAdikAlasahacaritatvena rAgAdayo vA''tmaguNAsta indhanamuddIpakatayA yasya sa tathA tena, moho mUDhatA'jJAnamitiyAvat so'nila iva|| mohAnilastasmAdadhikaM-mahAnagaradAhAdibhyo'pyargalaM prajvalanaM-prakarpaNa dIpanamasyeti adhikaprajvalanaH, yadvA rAprajvalanenAdhika itarAgyapekSayA yastena, pUrvatra prAkRtatvAdadhikazabdasya paranipAtaH, tathA samiti-samantAt tapta | // 399 // iva taptaH anivRtatvena bhAvaH-antaHkaraNamasyeti saMtaptabhAvastam, ata eva ca 'paritapyamAnaM' samantAddahyamAnam , hai arthAt zarIre dAhasyApi zokAvezata utpatteH, lolupyamAnaM tadviyogazaGkAvazotpannaduHkhaparazubhiratizayena hRdi chidya - -- For Personal & Private Use Only Jan Education a
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnaM, vRddhAstu vyAcakSate-'lolupyamANaM'ti lAlapyamAnaM-'bharaNapoSaNakulasaMtANesu ya tubbhe bhavissaha'tti, 'bahudhA' 4 anekaprakAraM 'bahu~' ca prabhUtaM yathA bhavatyevaM lolupyamAnaM lAlapyamAnaM veti sambandhaH, 'purohitaM' 'purodhasaM 'ta'miti prakrAntaM 'kamaso'tti krameNa-paripATyA 'anunayantaM' vAbhiprAyeNa prajJApayantaM nimantrayantaM ca-tau bhogairupacchandayantaM 'sutau' putrau 'dhanena' dravyeNa yathAkramaM prakramAnatikrameNa 'kAmaguNaiH' abhilapaNIyazabdAdiviSayaH, pAThAntarataHkAmaguNeSu vA, 'caH' samuccaye 'eva' iti pUraNe, kumArako tAvanantaraprakrAntau 'prasamIkSya' prakarpaNAjJAnAcchAditamatimAlocya 'vAkyaM vaco vakSyamANamuktavantAviti gamyate / kiM tadityAha 'vedAH' RgvedAdayaH 'adhItAH' paThitA hai na bhavanti' jAyante 'trANaM' zaraNaM, tadadhyayanamAtrato durgatipatanarakSaNAsiddheH, uktaM hi tairapi-"akAraNamadhIyAno, brAhmaNastu yudhiSThiraH / duSkulenApyadhIyante, zIlaM yasya sa rocate // 1 // " tathA-"zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM brAhmaNalakSaNam / vRttasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn // 2 // " tathA 'bhuja'tti antarbhAvitaNyarthatvAdbhojitAH 'dvijAH' brAhmaNAH 'nayanti' prApayanti tamorUpatvAttamo-narakastattamasA-ajJAnena yadvA tamaso'pi yattamastasmin-atiraudre rauravAdinarake Namiti vAkyAlaGkAre, te hi bhojitAH kumArgaprarUpaNapazuvadhAdAveva karmopacayanivandhane asadvayApAre / pravarttanta ityasatpravarttanatastadbhojanasya narakagatihetutvameva, anena ca teSAM nistArakatvaM durApAstamityarthAduktaM, tathA 'jAtAzca utpannAH 'putrAH' sutA na bhavanti 'trANaM' zaraNaM narakAdigatau nipatatAmiti gamyate, uktaM hi tanmatAnusA Jain Education rational For Personal & Private Use Only R w.jainelibrary.org
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 40 // ribhirapi-"yadi putrAdbhavetsargo, dAnadharmo na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // vahuputrA dulI iSukArIyahai godhA, tAmracUDastathaiva c| teSAM ca prathamaM vargaH,pazcAlloko gamiSyati // 2 // " yatazcaivaM tataH ko nAma ? na kazcitsambhA-||madhyayanaM. vyate yaste-tavAnumanyeta-zobhanamidamityanujAnIyAtsaviveka iti gamyate, 'etada' anantaramuktaM vedAdhyayanAditritayamiti, bhuktvA bhogAniti ca caturthopadezaprativacanamAha-kSaNamAtraM saukhyaM yeSu te tathA, bahukAlaM narakAdiSu duHkhaM / zArIraM mAnasaM ca yebhyaste tathAvidhAH, kadAcitkhalpakAlamapi sukhamatizAyi syAd duHkhaM tvanyatheti khalpakAlamapi tadvahukAlabhAvino'pi duHkhasyopahantR syAdata Aha-prakAmam-atizayena duHkhaM yebhyaste tathA, 'anikAmasaukhyAH aprakRSTasukhAH, IdRzA apyAyatau zubhaphalAH syurata Aha-saMsArAnmokSo-vizleSaH saMsAramokSo nirvRttirityarthastasya vipakSabhUtAH-tatprativandhakatayA'tyantapratikUlAH, kimityevaMvidhAste ityAha-khaniriva khaniH-AkaraH 'anarthAnAm || | ihaparalokaduHkhAvAptirUpANAM, tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca tataH khanireva, ke evaMvidhAH ?-'kAmabhogAH' uktarUpAH,81 anarthakhanitvameva spaSTayitumAha- parivrajana' viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan 'anivRttakAmaH' anuparatecchaH san // 40 'aho ya rAo'tti ASatvAcasya ca bhinnakramAdahi rAtrau ca aharnizamitiyAvata 'paritapyamAnaH' tadavAtyai samantAcintAgninA dahyamAnaH, anye-suhRtkhajanAdayaH, athavA'naM-bhojanaM tadarthaM pramattaH-tatkRtyAsaktacetA anyapramattaH anna 1 For Personal & Private Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramatto vA 'dhanaM' vittaM 'esamANe'tti epayan' vividhopAyairgaveSayamANaH 'pappotti' prApnoti 'mRtyuM' prANatyAgaM, ko'sau ?-puruSaH 'jarAMca' vayohAnilakSaNAm / kiJca-idaM ca me'sti rajatarUpyAdi idaM ca nAsti padmarAgAdi, idaM ca 'me' mama 'kRtyaM kartavyaM gRhaprAkArAdi, idamakRtyamArabdhamapi vaNijyAdi na kartumucitaM 'ta'miti puruSamevameva-vRthaiva 'lAlapyamAnam' atyartha vyaktavAcA vadantaM haranti-apanayantyAyuriti harAH-dinarajanyAdayo vyAdhivizeSA vA 'haranti' janmAntaraM nayanti, upasaMhartumAha-'itI'tyasmAddhetoH 'kathaM' kena prakAreNa 'pramAdaH' anudyamaH prakramAddharme kartumucita iti zeSaH, iti suutrssvaarthH|| samprati tau dhanAdibhirlobhayituM purohitaHprAha dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pagAmA / tavaM kae tappai jassa logo, taM savva sAhINamiheva tujjhaM // 16 // 'dhanaM' dravyaM 'prabhUtaM' pracuraM 'saha strIbhiH' samaM nArIbhiH 'khajanAH' pitRpitRvyAdayaH, tathA 'kAmaguNAH' zabdAdiyaH 'pagAma'tti 'prakAmAH' atizAyinaH 'tapaH' kaSTAnaSTAnaM kRte' nimittaM 'tapyate' anutiSThati 'yasya' dhanAdeH| lokaH' janastat 'sarvam' azeSaM 'khAdhInam' AtmAyattam 'ihaiva' asminneva gRhe 'tujhaMti sUtratvAdhuvayoH, yadyapi |ca tayoH striyastadA na santi tathA'pi tadavAptiyogyatA'stIti tAsAmabhidhAnamiti sUtrArthaH // tAvAhatuH ***** COSESS**** dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 401 // dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre ?, sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissA guNohadhArI, bahiMvihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // 'dhana' dravyeNa kiM ?, na kiJcidityarthaH, dharma evAtisAttvikairuhyamAnatayA dhUriva dhUrdharmadhurA tadadhikAre - tatprastAve khajanena vA kAmaguNaizcaiva ?, tathA ca vede'pyuktaM - " na prajayA na dhanena tyAgenaikenAmRtatvamAnazu" rityAdi, tataH 'zramaNau' tapakhinau bhaviSyAvaH, guNaughaM - samyagdarzanAdiguNasamUhaM dhArayata ityevaMzIlau guNaughadhAriNau vahiH - - | grAmanagarAdibhyo vahirvarttitvAd dravyato bhAvatazca kvacidapratibaddhatvAda vihAraH- viharaNaM yayostau vahirvihArau apratibaddhavihArAvitiyAvat 'abhigamya' Azritya 'bhikSAM' zuddhoJchAM tAmevAhArayantAviti bhAva iti sUtrArthaH // AtmA|stitvamUlatvAtsakaladharmAnuSThAnasya tannirAkaraNAyAha purohitaH - jahA ya aggI araNIuDasaMto, khIre ghayaM tillamahA tilesu / emeva jAyA sarIraMmi sattA, saMmucchaI nAsai nAvaciTTe // 18 // 'yethe' tyaupamye zabdo'vadhAraNe, yathaiva 'agniH' vaizvAnaraH 'araNiutti araNitaH - agnimanthanakASThAd 'asan' avidyamAna eva saMmUrcchati, tathA kSIre ghRtaM tailamatha tileSu, evameva 'he jAtI' putrau ! 'sarIraMsi'ti zarIre kAye 'sattvAH' prANinaH 'samucchaMti tti saMmUrchanti, pUrvamasanta eva zarIrAkArapariNatabhUtasamudAyata utpadyante tathA cAhu: For Personal & Private Use Only iSukArIya madhyayanaM . 14 // 401 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ "pRthivyapastejovAyuriti tattvAni, etebhyazcaitanyaM, madyAGgebhyo madazaktivat", tathA 'nAsaitti nazyanti-abhrapa-1 hoTalavatpralayamupayAnti 'NAvaciTTe'tti na punaH avatiSThante-zarIranAze sati na kSaNamapyavasthitibhAjo bhavanti, yadvA / zarIre satyapyamI sattvA nazyanti, nAvatiSThante; jalavudbudavat , uktaM hi-"jalavudvadavajjIvAH" atra ca pratyakSatoDanupalambha eva pramANaM, na hyasau zarIre zarIravyatirikto vA bhavAntaraprApto pratyakSata upalabhyata iti nAsti, zazavi|pANavaditi bhAva iti sUtrArthaH // kumArakAvAhatuH no iMdiyaggijjhu amuttabhAvA, amuttabhAvA ciya hoi nico| ajjhatthaheuM niyayassa baMdho, saMsAraheuM ca vayaMti baMdhaM // 19 // 'no' iti pratiSedhe indriyaiH-zrotrAdibhigrAhyaH-saMvedya indriyagrAhyaH, sattva iti prakramaH, asattvAdevAyamindriyAgrAhya ityAzaGkayAha-'amUrtabhAvAt' indriyagrAhyarUpAdyabhAvAt , ayamAzayaH-yadindriyagrAhyaM sannopalabhyate tadasa-1 diti nizcIyate, yathA pradezavizeSe ghaTo, yattu tadbAhyameva na bhavati na tasyAnupalambhe'pyabhAvanizcayaH, pizAcAdivat , tadviSayAnupalambhasya saMzayahetutvAt , na ca sAdhakabAdhakapramANAbhAvAt saMzayaviSayataivAstviti vAcyaM, tatsAdhakasyAnumAnasya sadbhAvAt , tathAhi-astyAtmA ahaM pazyAmi jighrAmItyAdyanugatapratyayAnyathAnupapatteH, AtmAbhAve hIndriyANyeva draSTuNi syuH, teSu ca parasparaM vibhinneSvahaM pazyAmi jighrAmItyAdiranugato'hamitipratyayo'nekeSviva | Jain Education Ternational For Personal & Private Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. pratipattRSu na syAt , uktaM hi-"ahaM zRNomi pazyAmi, jinAmyAkhAdayAmi ca / cetayAmyadhyavasthAmi, budhyAmI- iSukArIya hai tyevamasti saH // 1 // " vRddhAstu vyAcakSate-amUrttatvAnnoindriyagrAhyo, noindriyaM ca mano, manazcAtmaiva, ataH / madhyayanaM. bRhadvRttiH khapratyakSa evAyamAtmA, kasmAt ?, ucyate, traikAlyakAryavyapadezAt, tadyathA-kRtavAnahaM karomyahaM krissyaa||402|| myahamuktavAnahaM bravImyahaM vakSyAmyahaM jJAtavAnahaM jAne'haM jJAsye'hamiti yo'yaM trikAlakAryavyapadezaheturahaMpratyayo nAyamAnumAniko na cAgamikaH, kiM tarhi ?, pratyakSakRta evAyam , anenaivAtmAnaM pratipadyasva, nAyamanAtmake dAvupalabhyata iti, tathA'mUrtabhAvAdapi ca bhavati nityaH, tathAhi-yadravyatve satyamUrta tannityaM, yathA vyoma, amUrtavAyaM dravyatve satyanena vinAzAnavasthAne pratyukte, na caivamamUrttatvAdeva tasya bandhAsambhavaH sambhave vA sarvasya sarvadA / tatprasaGga iti vAcyaM, yataH 'ajjhatthaheuM Niyaya'ssa baMdho' adhyAtmazabdena AtmasthA mithyAtvAdaya ihocyante, tatastaddhetuH-tannimitto'parasthahetukRtatve'tiprasaGgAdidopasambhavAniyato-nizcito na saMdigdho, jagadvaicitryAnyathAnupapatteH, 'asya' jantorvandhaH-karmabhiH saMzlepaH, yathA hyamUrtasyApi vyomno matairapi ghaTAdibhiH sambandhaH evamasyApyamUrtasyApi mUrterapi karmabhirasau na virudhyate, tathA cAha-"arUpaM hi yathA''kAzaM, rUpidravyAdibhAjanam / tathA hyruupii||402|| jIvo, rUpikamodibhAjanam // 1 // " iti, mithyAtvAdihetutvAcana sarvasya sarvadA tatprasaGga ityadopaH, evaM || |hi yeSAmeva mithyAtvAditaddhetusambhavasteSAmevAsau na tu tadvirahitAnAM siddhAnAmapi, tathA saMsAraH-caturgatipa-|| For Personal & Private Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ ryaTanarUpastaddhetuM ca-tatkAraNaM vadanti 'bandha' karmabandham , etenAmUrtatvAdyomna iva niSkriyatvamapi nirAkRtamiti sUtrArthaH // yata evamastyAtmA nityo'ta eva ca bhavAntarAnuyAyI tasya ca bandho bandhAdeva mokSa ityataH jahA vayaM dhammamajANamANA, pAvaM purA kammamaka orujjhamANA parirakkhayaMtA, taM Neva bhujo'vi samAyarAmo // 20 // 4aa 'yathA' yena prakAreNa vayaM 'dharma' samyagdarzanAdikam 'ajAnAnAH' anavabudhyamAnAH 'pAvaM' pApahetuM 'purA' pUrva / 'karma' kriyAm 'akAsitti akAmaM kRtavantaH 'mohAt' tattvAnavabodhAt 'avarudhyamAnAH' gRhAnnirgamamalabhamAnAH / 'parirakSamANAH' anujIvibhiranupAlyamAnAH 'tad' iti pApakarma 'neva'tti naiva 'bhUyo'pi' punarapi 'samAcarAmaH' anutiSThAmo, yataH sampratyupalabdhamevAsmAbhirvastutattvamiti bhAvaH, sarvatra ca 'asmado dvayozceti (pA0 1-2-59) dvitve'pi bahuvacanamiti sUtrArthaH // anyacca| ambhAhayaMmi logaMmi, savvao parivArie / amohAhiM paDatIhiM, girhasi na raI labhe // 21 // | 'abhyAhate' Abhimukhyena pIDite 'loke' jane 'sarvatra' sarvAsu dikSu 'parivArite' pariveSTite 'amoghAbhiH' avadhyAmiH praharaNopamAbhiH 'patantImi' AgacchantIbhiH 'gihaMsi'tti gRhe tasya copalakSaNatvAd gRhavAse na 'ratim' || For Personal & Private Use Only INXDainelbrary.org
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ S bRhadvRttiH uttarAdhya. AsaktiM 'labhe'tti labhAvahe, yathA hi vAgurayA pariveSTito mRgo'moghaizca praharaNaiAdhenAbhyAhato na ratiM labhate, iSukArIyahai eyamAvAmapIti sUtrArthaH // bhRgurAha-(granthAnam 10000) madhyayanaM. keNa abhAhao loo, keNa vA privaario| kA vA amohA vuttA ?, jAyA ! ciMtAvaro humi // 22 // // 40 // 18| kena vyAdhatulyenAbhyAhato lokaH ?, kena vA vAgurAsthAnIyena parivAritaH ?, kA vA 'amoghA' amoghapraharaNo pamA abhyAhatikriyAM prati karaNatayoktA, ? 'jAtau !' putrau cintAparaH 'humi'tti bhavAmi, tato mamAvedyatAmayamartha iti bhAva iti suutraarthH|| tAvAhatuH| macuNA'bhAhao loo, jarAe parivArio / amohA rayaNI vuttA, evaM tAya! viyANaha // 23 // 'mRtyunA' kRtAntenAbhyAhato lokaH, tasya sarvatrApratihataprasaratvAt , jarayA parivAritaH, tasyA eva tadabhighAtayogyatApAdanapaTIyastvAt, amoghA 'rayaNi tti rajanya uktAH, divasAvinAbhAvitvAttAsAM divasAzca, tatpatane hyavazyaMbhAvI janasyAbhighAtaH, evaM tAta ! 'vijAnIta' avagacchateti sUtrArthaH // kiJca // 403 // jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahammaM kuNamANassa, ahalA jaMti rAio // 24 // jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyataI / dhammaM tu ca kuNamANassa, saphalA jaMti rAio // 25 // / yA yA 'vacati' brajati 'rajanI' rAtrirupalakSaNatvAdinaM ca na sA 'pratinivarttate' punarAgacchati, tadAgamane hi | AESASAROOMSROCEROSAROSAROK Mmjainelibrary.org For Personal & Private Use Only dan Educati o nal
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ CACASSESCORESAMAKAM sarvadA saivaikA janmarAtriH syAttato na dvitIyA maraNarAtriH kadAcitprAduSpyAt , tAzcAdharma kurvato jantoriti gamyate || aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanivandhanaM ca gRhasthatetyAyuSo'nityatvAdadharmakaraNe ca tasya niSphalatvAttatparityAga 3 eva zreyAniti bhAvaH / itthaM vyatirekadvAreNa pravrajyApratipattihetumabhidhAya tamevAnvayamukhenAha-'jA je'tyAdi| pUrvavat , navaraM 'dhammaM ca' tti cazabdaH punararthe dharma punaH kurvataH saphalA dharmalakSaNaphalopArjanato, na ca vratapratipatti hai| vinA dharma ityato vrataM pratipatsyAvahe ityabhiprAya iti sUtradvayArthaH // itthaM kumAravacanAdAvirbhUtasamyaktvastadvacana-2 meva puraskurvan bhRgurAhanAegao saMvasittA NaM, duhao saMmattasaMjuyA / pacchA jAyA! gamissAmo, bhikkhamANA kule kule // 26 // _ 'ekataH' ekasmin sthAne 'samuSya' sahaivAsitvA 'duhato'tti dvayaM ca dvayaM ca dvaye AvAM yuvAM ca, vyaktyapekSayA bahuvacanaM 2 puruSaprAdhAnyAca puMliGgatA, 'samyaktvasaMyutAH' samyaktvena-tattvarucilakSaNena saMyutAH-sahitAH, upalakSaNatvAddezavihai ratyA ca 'pazcAdU' yauvanAvasthottarakAlaM, ko'rthaH ?-pazcime vayasi, 'jAtI' putrau ! 'gamiSyAmaH' brajiSyAmo vayaM grAmanagarAdiSu, mAsakalpAdikrameNeti zeSaH, arthAca pravajyAM pratipadya, 'bhikSamANAH' yAcamAnAH, piNDAdikamiti za gamyate, kva?-'kule kule' gRhe gRhe na tvekasminneva vezmani, kimuktaM bhavati ?-ajJAtonchavRttyeti sUtrArthaH // kumArAvAhatuH Jain Education For Personal & Private Use Only wwjainelibrary.org
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSukArIya. madhyayanaM. 14 uttarAdhya. jassa'tthi manuNA sakkhaM, jassa va'tthi palAyaNaM / jo jANai na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // 27 // ajeva dhamma paDivajayAmo, jahiM pavanA na punnbbhvaamo|| bRhadvRttiH aNAgayaM neva ya asthi kiMcI, saddhAkhamaM no viNaittu rAgaM // 28 // // 404 // 'yasya' ityanirdiSTavarUpasya "asti' vidyate 'mRtyunA' kRtAntena 'sakhyaM' mitratvaM, yasya cAsti 'palAyanaM' nazanaM, mRtyoriti prakramaH, tathA 'jo jANaitti yo jAnIte yathA'haM na mariSyAmi, 'so hu kaMkhe sue siya'tti sa eva kAGkSati' prArthayate 'zvaH' AgAmini dine syAdidamiti gamyate / na ca kasyacinmRtyunA saha sakhyaM tato vA palAyanaM tadabhAvajJAnaM vA ato'dyaiva 'dharma' prakramAdyatidharma paDivajayAmotti 'pratipadyAmahe' aGgIkurmahe, tameva phalopadarzanadvAreNa vizinaSTi-'jahiMti ApatvAdyaM dharma 'prapannAH' AzritAH 'Na puNabbhavAmo'tti na punarbhaviSyAmo-na punarjanmAnubhaviSyAmaH, tannibandhanabhUtakarmApagamAt , jarAmaraNAdyabhAvopalakSaNaM caitat , kiJca-'anAgatam' aprApta naiva cAsti kiJciditi manoramamapi viSayasaukhyAdi anAdau saMsAre sarvasya prAptapUrvatvAttato na tadarthamapi gRhAvasthAna sAyuktamiti bhAvaH, yadvA 'anAgatam' AgativirahitaM naiva cAsti kiMcit, kintu sarvamAgatimadeva jarAmaraNAdi vyasanajAtaM, dhruvabhAvivAdasya bhavasthAnAM, yadvA'nAgataM yatra mRtyorAgatirnAsti tanna kiJcitsthAnamasti, yatazcaiva*mataH zraddhA-abhilApaH kSama-yuktamihalokaparalokayoH zreyaHprAptinimittamanuSThAnaM kartumiti zeSaH, 'Na' iti no' 26-05-2055054545-50*5% // 404 // For Personal & Private Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAISISSSSSSSSSSS smAkaM 'vinIya' apasArya, kaM ?-'rAga' khajanAbhiSvaGgalakSaNaM, tattvato hi kaH kasya khajano na vA khajana iti, uktaM |ca-"ayaM NaM 'bhaMte ! jIve egamegassa jIvassa mAittAe (piyatAe) bhAittAe puttattAe dhUyattAe suNhattAe bhajatAe / suhisayaNasaMbaMdhasaMthuyattAe uvavaNNapuce ?, haMtA goyamA!, asatiM aduvA aNaMtakhutto"tti, iti sUtradvayArthaH // tatastayorvacanamAkarNya purohita utpannavratagrahaNapariNAmo brAhmaNI dharmavighnakAriNI matvedamAha pahINaputtassa hu natthi vAso, vAsiTTi ! bhikkhAyariyAi kaalo| sAhAhi rukkho lahaI samAhiM, chinnAhi~ sAhAhiM tameva khANuM // 29 // paMkhAvihUNo va jaheva pakkhI, bhiccaviNo va raNe nriNdo| vivannasAro vaNiuvva poe, pahINaputtomi tahA ahaMpi // 30 // prahINI-prabhraSTau putrau yasmAtsa prahINaputraH, athavA prAkRte pUrvAparanipAtasyAtanatvAtputrAbhyAM prhiinnH-tyktH| putraprahINaH tasya 'huH' pUraNe 'nAsti' na vidyate 'vAsaH' avasthAnaM.mama gRha iti gamyate, vAziSTi!-vaziSTagotrodbhave. gauravakhyApanArtha gotrAbhidhAnaM, tacca kathaM nu nAma dharmAbhimukhyamasyAH syAditi, bhikSAcaryAyAH-bhikSATanasya, / 1 ayaM bhadanta ! jIva ekaikasya jIvasya mAtRtayA (pitRtayA) bhrAtRtayA putratayA duhitRtayA snuSAtayA bhAryAtayA suhRtsvajanasambandhasaMstutatayA utpannapUrvaH ?, hanta gautama ! asakRt athavA'nantakRtvaH / Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only mail.jalnelibrary.org
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. iSukArIyamadhyayanaM. bRhadvattiH // 405 // COMICROSSESSAGROGRE upalakSaNa caitada vratagrahaNasya kAlaH-prastAvo vartata iti zeSaH kimityevamata Aha-zAkhAbhi pratItAbhiH drumaH 'labhate' prApnoti 'samAdhi' svAsthyaM, 'chinnAbhiH' dvidhAkRtAbhiH zAkhAbhiH 'tameva' vRkSaM yastAbhiH samA-| dhimAptavAn 'khANuMti sthANuM jano'pyupadizatItyupaskAraH, yathA hi tAstasya zobhAsaMrakSaNasahAyakRtyakaraNAdinA 4 samAdhihetavaH evaM mamApyetau sutAvatastadvirahito'hamapi sthANukalpa eveti kiM mamaivaMvidhasya khaparayoH kazcidupakAramapuSNata eva gRhavAsenetyabhiprAyaH / kiJca-pakSAbhyAM-patatrAbhyAM vihIno-virahitaH pakSavihInaH, 'vA' dRSTAntAntarasamuccaye, yathA 'iha' asmilloke 'pakSI vihaGgamaH palAyitumapyazakta iti mArjArAdibhirabhibhUyate / bhRtyAH-padAtayastadvihIno, vA prAgvat , 'raNe' saGgrAme 'narendraH' rAjA zatrujanaparAjayasthAnameva jAyate, tathA vipannaHvinaSTaH sAro-hiraNyaratnAdirasyeti vipannasAro vaNika sAMyAtriko, veti prAgvat , 'pote' pravahaNe bhinna iti gamyate| nArvAg na ca parata ityudadhimadhyavartI viSIdati, putraprahINo'smi tathA'hamapi, ko'rthaH-pakSabhRtyArthasArabhUtAbhyAM sutAbhyAM virahito'hamapyevaMvidha eveti sUtradyArthaH // vAziSTayAha susaMbhiyA kAmaguNA ime te, saMpiMDiyA aggarasA pbhuuyaa| bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAma, pacchA gamissAmu pahANamaggaM // 31 // suSTu-atizayena saMbhRtAH-saMskRtAH susaMbhRtAH, ke te? 'kAmaguNA' veNuvINAkaNitakAkalIgItAdayaH // 405 // dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti khagRhavarttinaH tAn pratyakSatayA nirdizati, 'te' tava tathA 'saMpiNDitAH' samyakpuJjIkRtAH 'aggarasa' tti cazaudasya gamyamAnatvAdayyA rasAzca - pradhAnA madhurAdayazca prabhUtAH - pracurAH, kAmaguNAntargatatve'pi rasAnAM pRthagupAdAnamatigRddhihetutvAcchandAdiSvapi caiSAmeva pravarttakatvAt, kAmaguNavizeSaNaM vA agryA rasAsta eva zRGgArAdayo vA yeSu te tathA vRddhAstvAhuH - rasAnAM - sukhAnAmayaM rasAyaM ye kAmaguNAH, sUtre ca prAkRtatvAdagrazabdasya pUrvanipAtaH, 'bhuMjAmo' ti bhuJjImahi 'tat' tasmAdamI susaMbhRtAdivizeSaNaviziSTAste ca khAdhInAH santi, 'kAmaguNAn' uktarUpAn 'prakAmam' atizayena, tato bhuktabhogAH 'pazcAd' iti vRddhAvasthAyAM 'gamiSyAmaH' pratipatsyAmahe 'pradhAnamArga' mahApuruSasevitaM pravrajyArUpaM muktipathamiti sUtrArthaH // purohitaH prAha - bhuttA rasA bhoi ! jahAi Ne vao, na jIviyaTThA pajahAmi bhoe / lAbhaM alAbhaM ca suhaM ca dukkhaM, saMcikkhamANo carisAmi moNaM // 32 // 'bhuktAH' sevitAH 'rasAH' madhurAdayaH, upalakSaNatvAccheSakAmaguNAzca yadvA rasA iha sAmAnyenaivAsvAdyamAnatvAdbhogA bhaNyante 'hoti'tti he bhavati !, AmantraNavacanametat, 'jahAti' tyajati 'naH' ityasmAn vayaH zarIrAvasthA kAlakRtocyate sA cehAbhimatakriyAkaraNakSamA gRhyate, tatazca yato bhuktA evAnekazo bhogA vayazcAbhimata| kriyAkaraNakSamaM jahAti, upalakSaNatvAjjIvitaM ca tato yAvannaitattyajati tAvadIkSAM pratipadyAmaha ityabhiprAyaH, Jain Education onal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 uttarAdhya. tatkiM vayaHsthairyAdyarthaM dIkSA pratipadyase ?, ucyate hi kaizcit dIkSA vayaHsthairyAdividhAyinItyAzaGkayAha-'na' iti || iSukArIyabRhadvRttiH niSedhe jIvitam-asaMyamajIvitam , upalakSaNatvAdvayazca tadartha 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi 'bhogAn' zabdAdIna . madhyayanaM. kintu 'lAbham' abhimatavastvAptirUpam 'alAmaM ca tadabhAvarUpaM 'sukham' abhilaSaNIyaviSayasambhogajaM, casya // 406 // bhinnakramatvAd 'duHkhaM ca bAdhAtmakaM 'saMcikkhamANo'tti samatayA IkSamANaH-pazyan , kimuktaM bhavati ?-lAbhAlAbhayostathA sukhaduHkhayorupalakSaNatvAjIvitamaraNAdInAM ca samatAmeva bhAvayan 'cariSyAmi' AseviSye, kiM tat !- hai| 'maunaM' munibhAvaM, tato muktyarthameva mama dIkSApratipattiriti bhAva iti sUtrArthaH // vAziSTyAha mAha tuma sodariyANa saMbhare, junno va haMso pddisoygaamii| bhuMjAhi bhogAI mae samANaM, dukkhaM khu bhikkhAyariyA vihaaro|| 33 // _ 'mA' iti niSedhe 'hUH' iti vAkyAlaGkAre tvaM sodare zayitAH sodaryAH, 'sodarAdya iti (pA04-4-109) yH| pratyayaH, te ca samAnakukSibhavA bhrAtarasteSAm ,upalakSaNatvAccheSasvajanAnAM bhogAnAM ca, 'saMbhare'tti asmArSIH, ka iva - |'juNNo va haMso'tti ivazabdasya bhinnakramatvAt 'jIrNaH' vayohAnimupagato 'haMsa iva' pradhAnapakSIva pratikUlaM srotaH // 406 // hai pratisrotastadgAmI san , kimuktaM bhavati ?-yathA'sau nadIsrotasyatikaSTaM pratikUlagamanamArabhyApi tatrAzaktaH punaranu srota evAnudhAvati, evaM bhavAnapi duranucaraM saMyamabhAraM voDhamasamarthaH punaH sahodarAdIn bhogAn vA smariSyati, ASALMANGALASSASA Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadidamevAstu, bhuGkSa bhogAn mayA 'samANaM'ti saha 'duHkha'miti duHkhahetuH 'khu' iti khalu nizcitaM 'bhikSAcaryA' | bhikSATanaM 'vihAraH' prAmAdiSvapratibaddhavihAro, dIkSopalakSaNaM caitaditi sUtrArthaH // purohita Aha jahA ya bhoI ! taNuyaM bhuyaMge, nimmoaNi hica palAi mutto| emeeN jAyA pajahaMti bhoe, te'haM kahaM nANugamissamiko ? // 34 // chidittu jAlaM abalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe pahAya / dhoreyasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariyaM caraMti // 35 // || yathA he bhavati ! paThyate ca-bhogi'tti he bhogini! tanuH-zarIraM tatra jAtAM tanujAM 'bhujaGgamaH' sarpaH 'nirmo-81 canI' nirmokaM hitvA 'paryeti' samantAdgacchati 'muktaH' iti nirapekSo'nabhiSvakta ityarthaH, 'emee'tti evameto, paThyate ca 'imeti'tti atra ca tatheti gamyate, tatastathemau 'te' tava 'jAtI' putrau 'pajahaMti' prajahItaH prakarSaNa tyajato |bhogAn , tataH kimityAha-tI bhogAMstyajantau jAtau ahaM kathaM na 'anugamiSyAmi' pravrajyAgrahaNenAnusariSyAmi 'ekaH' advitIyaH ? / yadi tAvadanayoH kumArakayorapIyAn viveko yannirmokavadatyantasahacaritAnapi bhogAn bhujaGgabattyajatastatkimiti bhuktabhogo'pyahametAnna tyakSyAmi ?, kiM vA mamAsahAyasya gRhavAseneti bhaavH| tathA 'chittvA' dvidhAkRtvA tIkSNapucchAdinA 'jAlam AnAyam 'avalamiva' jIrNatvAdinA niHsAramiva, balIyo'pIti For Personal & Private Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 407 // R-ROGRESS RSCORRECRC CG gamyate, rohitAH' rohitajAtIyAH 'matsyA' mInAzcarantIti sambandhaH, 'yatheti dRSTAntopadarzane, yattadozca nityasa-hai. iSukArIyambandhAttatheti gamyate, tatastathA jAlaprAyAn kAmaguNAn 'prahAya' parityajya, dhuri vahanti dhaureyAsteSAmiva madhyayanaM. zIlam-utkSiptabhAravAhitAlakSaNaM khabhAvo yeSAM te dhaureyazIlAH 'tapasA' anazanAdinA 'udArAH'pradhAnAH 'dhIrAH' sattvavantaH huriti yasmAd bhikSAcayA~ 'caranti' Asevante, vratagrahaNopalakSaNametad , ato'hamapItthaM pratameva grahISye iti bhAva iti sUtradvayArthaH // itthaM tatpratibodhitA brAmaNyAha naheva kuMcA samaikamaMtA, tayANi jAlANi dalittu hNsaa| paliMti puttA ya paI ya majjhaM, te'haM kahaM naannugmissmikkaa?||36|| 'nabhasIva' AkAza iva 'krauJcAH' pakSivizeSAH 'samatikrAmantaH' tAMstAn dezAnullaGyantaH 'tatAni' vistIrNAni |'jAlAni' bandhanavizeSarUpANyAtmano'narthahetun dalayitvA' bhittvA 'haMsa'tti cazabdasya gamyamAnatvAddhaMsAzca 'paliMti'tti pariyanti-samantAdgacchanti 'putrau ca' sutau patizca' bhartI mama sambandhino,gamyamAnatvAdetat (na)jAlopamaviSayAbhiSvaGgaM bhittvA nabhAkalpe nirupalepatayA saMyamAdhvani tAni tAni saMyamasthAnAni atikrAmantastAnahaM // 407 // kathaM nAnugamiSyAmyekA satI?, kintvanugamiSyAmyeva, evaMvidhavayasAMhi strINAM bhartA vA putro vA gatiriti, yadivA jAlAni bhittveti haMsAnAmeva saMbadhyate, samatikrAmantaH khAtatrayeNa gacchanta iti tu krauJcAnAM, tatazca krauJcodA-4 For Personal & Private Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ purA haraNamajAtakalatrAdibandhanasutApekSaM, haMsodAharaNaM tu tadviparItapatyapekSamiti bhAvanIyamiti sUtrArthaH // itthaM caturNAmapyekavAkyatAyAM pravrajyApratipattI yadabhUttadAha purohiyaM taM sasuyaM sadAraM, succAbhinikkhamma pahAya bhoe|| kuDaMbasAraM viuluttamaM taM, rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vaMtAsI puriso rAyaM!, na so hoi psNsio| mAhaNeNa paricattaM, dhaNaM AdAumicchasi // 38 // savvaM jagaM jai tuhaM, savvaM vAvi dhaNaM bhave / savvaMpi te apajjattaM, neva tANAya taM tava // 39 // marihisi rAyaM! jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe pahAya / iko hu dhammo naradeva ! tANaM, na vijaI ajamiheha kiMci // 40 // 'purohitaM' purodhasaM 'tam' iti bhRgunAmAnaM 'sasutaM' putradvayAnvitaM 'sadAraM' sapatnIkaM zrutvA' AkarNya 'abhinikramya' gRhAnnirgatya 'prahAya' prakarSeNa tyaktvA 'bhogAn' zabdAdIn pravrajitamiti gamyate, 'kuTumbasAraM' dhanadhA-81 nyAdi vipulaM ca-vistIrNatayA uttamaM ca-pradhAnatayA vipulottamaM 'taditi yatpurohitena tyaktaM gRhNantamiti zeSaH, 'rAya'ti rAjAnaM nRpatim 'abhIkSNaM' punaH punaH 'samuvAca' samyaguktavatI 'devI' kamalAvatI nAma tadanamahiSI, kimuktavatIyAha-vAntam-udgIrNamazituM-bhoktuM zIlamasyeti vAntAzI 'puruSaH' pumAn, ya iti gamyate, 'rAjan ! Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvattiH madhyayanaM. 14 // 408 // nRpa ! na sa 'bhavati prazaMsitaH' zlAghito vidvadbhiriti zeSaH, syAdetat-kathamahaM vAntAzItyata Aha-trAmaNena / iSukArIyaparityaktaM' parihRtaM 'dhanaM' dravyam 'AdAtuM' gRhItumicchasi, parihRtadhanaM hi gRhItojjhitatvAdvAntamiva tattadAdAtumicchaMstvamapi vAntAzIva, na cedamucitaM bhvaashaamitybhipraayH| athavA kAkA nIyate-rAjanU ! vAntAzI yaH sa prazasyo na bhavatyato brAhmaNena parityaktaM dhanaM tvamAdAtumicchasi naivaitadbhavata ucitaM, yatastvamapyevaM vAntA-4I |zitayA'zlAghya eva bhaviSyasIti kaakvrthH|| kiM?-'sarva' niravazeSa 'jagad' bhuvanaM, bhavediti sambandhaH, 'yadI tyasyAyamarthaH-na saMbhavatyevaitat, kathaJcitsambhave vA 'tuhanti tava sarva vA'pi dhanaM-rajatarUpyAdidravyaM bhavet yadi tavetIhApi yojyate, tadA sarvamapi 'te' tava 'aparyAptam' azaktam , icchAparipUtti pratIti zeSaH, AkAzasamatvena tasyA aparyavasitatvAt , tathA naiva 'trANAya' jarAmaraNAdyApadapanodAya 'taditi sarva jagaddhanaM vA bhavati te, iha ca punaH punaH sarvazabdasya yuSmadazvopAdAnaM bhinnavAkyatvAdapunaruktamiti bhAvanIya, pUrveNa garhitatvamanena cAnupakA|ritAM purohitadhanAdyagrahaNahetumAdaya sampratyanityatAM taddhetamAha-'mariSyasi' prANAMstyakSyasi 'rAjan !' nRpa ! 'yadA tadA vA' yasmiMstasmina vA kAle'vazyameva marttavyaM, 'jAtasya hi dhruvo mRtyu'riti, uktaM hi-kazcittAvattvayA // 408 // dRSTaH, zruto vA zaGkito'pi vaa| kSitau vA yadivA svarge, yo jAto na mariSyati // 1 // " tatrApi ca kadAcidabhila-* pitavastvAdAyaiva mariSyatItyata Aha-'manoramAn' cittAhAdakAn 'kAmaguNAn' uktarUpAn 'mahAya' prakarSaNa LOCRACK-450-60-%C RA For Personal & Private Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyaktvA 'tvam' ekAkyeva mariSyasi, na kiJcidanyattvayA saha yaasthtiitybhipraayH| tathA 'eko hu'tti eka evaadvitIyaH 'dharma eva' samyagdarzanAdirUpaH 'naradeva !' nRpa ! 'trANaM' zaraNamApatparirakSaNe kSamaM na vidyate' nAsti | 'anya' aparam 'ihehe ti vIpsAbhidhAnaM sambhramakhyApanArtha, 'kiJciditi khajanadhanAdikaM,yadivA 'ihe'ti loke 'ihe'tyasmin mRtyau dharma evaikastrANaM, muktihetutvena, nAnyatkiJcit , tataH sa evAnuSTheya iti bhAva, iti suutrctussttyaarthH|| yatazca dharmAte nAnyatrANamataH nAhaM rame pakkhiNi paMjare vA, saMtANachinnA carisAmi moNaM / akiMcaNA ujjukaDA nirAmisA, pariggahAraMbhaniyatta'dosA // 41 // davaggiNA jahA raNe, DajjhamANesu jNtusN| anne sattA pamoyaMti, rAgaddosavasaM gayA // 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiyA / DajjhamANaM na bujjhAmo, rAgaddosaggiNA jagaM // 43 // bhoge bhuccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmoamANA gacchaMti, diyA kAmakamA iva // 44 // ime ya baddhA phaMdaMti, mama hattha'jamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 45 // sAmisaM kulalaM dissA, bajjhamANaM nirAmisaM / AmisaM savvamujjhittA, viharissAmo niraamisaa|| giddhovame ya naccA NaM, kAme sNsaarvddddnne| urago suvaNNapAsivva, saMkamANo taNuM care // 47 // For Personal & Private Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 40 // nAguvva baMdhaNaM chittA, appaNo vasahiM vae / iti etthaM mahArAyaM !, usuAritti me suyaM // 48 // iSukArIya'neti niSedhe, 'aha'mityAtmanirdeze 'rame' iti ratimavApnomi pakkhiNi paMjare vatti vAzabda aupamye bhinnaka- madhyayanaM. mazca tataH 'pakSiNIva' zakunikeva sArikAdiH 'paJjare' pratIta eva, kimuktaM bhavati ?-yathA'sau duHkhotpAdini pAre / na ratiM prApnoti evamahamapi jarAmaraNAdyupadravavidrute bhavapaJjare na rame, atazchinnasantAnA prakramAd vinAzitasnehasantatiH satI, chinnazabdasya sUtre paranipAtaH prAgvat , 'cariSyAmi' anuSThAsyAmi 'maunaM' munibhAvam , avidyamAna hai| |kiJcanaM-dravyato hiraNyAdi bhAvataH kapAyAdirUpamasyA ityakiJcanA, ata eva Rju-mAyAvirahitaM kRtam-arnA tamasyA iti RjukRtA, kathaM caivaMbhUtetyAha-niSkrAntA AmipAd-gRddhihetorabhilapitaviSayAdeH nirgataM vA AmipamasyA iti nirAmiSA, pariggahAraMbhaNiyattadosa'tti, prAkRtatvAt pUrvAparanipAto'tatramiti, parigrahArambhayo :-abhiSvaGganistaMzatAdayastebhyo nivRttA-uparatA parigrahArambhadoSanivRttA, yadvA parigrahArambhanivRttA atI eva cAdopA-vikRtivirahitA, anayorvizeSaNasamAsaH / aparaM ca 'davAgninA' dAvAnalena yathA 'araNye' bane 'dahya- // 40 // mAneSu' bhasmasAkriyamANeSa 'janta' prANiSu 'anye' apare 'sattvAH ' prANino'vivekinaH 'pramodante' prakapaNa hRSyanti,kimityevaMvidhAste ityAha-rAgadveSayorvazaH-AyattatA rAgadveSavazastaM gtaaH-praaptaaH| evameveti vindAralAkSaNikatvAdevameva vayaM 'mUDha'tti 'mUDhAni' mohavazagAni 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'mucchiyatti mUrchitAni gRddhAni|| ainelibrary.org For Personal & Private Use Only in Educationala
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ dahyamAnamiva dahyamAnaM na 'budhyAmahe' nAvagacchAmo rAgadveSAvagniriva rAgadveSAgnistena, kiM tat ?-'jagat prANisamUha, yo hi saviveko rAgAdimAMzca na bhavati sa dAvAnalena dahyamAnAnanyasattvAnavalokya ahamapyevamanena dahanIya iti tadrakSaNopAyatatpara eva bhavati, na tu pramAdavazagaH san pramodate, yastvatyantamajJo rAgAdimAMca sa Ayatimacintayan hRSyati na tu tadupazamanopAye pravarttate, tato vayamapi bhogAparityAgAdevaMvidhAnyeveti bhaavH| ye tvevaMvidhA na bhavanti te kiM kurvantItyAha-'bhogAn' manojJazabdAdIn 'bhoca'tti 'bhuktvA' Asevya punaruttarakAlaM vAntvA ca' apahAya vipAkadAruNatvAlaghuH-vAyustadvadbhUtaM-bhavanameSAM laghubhUtAH, ko'rthaH ?-vAyUpamAH tathAvidhAH santo viharantItyevaMzIlAH laghubhUtavihAriNaH-aprativaddhavihAriNa ityarthaH, yadvA laghubhUtaH-saMyamastena vihAM zIlaM| yeSAM te tathAvidhAH, A-samantAnmodamAnA hRSyanta AmodamAnAH, tathAvidhAnuSThAneneti gamyate, gacchanti viya|kSitaM sthAnamiti zeSaH, ka iva ?-'diyA kAmakamA iva'tti ivazabdo bhinnakramastato dvijA iva-pakSiNa iva kAmaH abhilASastena krAmantIti kAmakramAH, yathA pakSiNaH svecchayA yatra yatrAvabhAsate tatra tatrAmodamAnA bhrAmyanti / evamete'pyabhiSvaGgasya paratavratAhetorabhAvAdyatra yatra saMyamayAtrAnirvahaNaM tatra tatra yAntItyAzayaH / punarvahi rAsthAM nirAkurvantyAha-'ime' ityanubhUyamAnatayA pratyakSAH zabdAdayaH, 'caH' samuccaye 'baddhAH' niyantritA aneka rakSitA ityarthaH, ete kimityAha-spandanta iva spandante asthitidharmatayA, ye kIdRza ityAha-'mama hattha'jamAga Jain Education lonal For Personal & Private Use Only Hom.jainelibrary.org
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH uttarAdhya. yatti 'mame tyAtmanirdeze upalakSaNatvAttava ca 'hastaM' karam , Arya ! adya vA 'AgatAH' prAptAH, ko'rthaH ?-khavazAH, SakArIya. Atmano'jJatA darzayitumAha-'vayaM ca satta'tti vayaM punaH 'saktAni' saMvaddhAni abhiSvaGgavantItyarthaH, abahutve'- madhyayanaM. pyasmadordvayozceti (pA0-1-2-59) bahuvacanaM, 'kAmeSu' abhilapaNIyazabdAdipu, evaM vidheSvapi cAmIpyabhiSvaGga iti // 410 // mohavilasitamiti bhAvaH, yadvA 'ime ceti cazabdAdvayaM ca spandAmaha iva spandAmahe AyuSazcaJcalatayA paralokagamanAya, 1 1zeSaM tathaiva, yata evamato bhaviSyAmo yatheme purohitAdayaH, kimuktaM bhavati ?-yathA'mIbhizcaJcalatvamavalokyate pari-131 / tyaktAstathA vayamapi tyakSyAma iti / syAdetad-asthiratve'pi sukhahetutvAtkimityamI tyajyante ityAha sahAmiSeNa-pizitarUpeNa vartata iti sAmiSastaM kulalamiha gRnaM zakunikAM vA 'dRSTvA' avalokya 'vAdhyamAnaM' pIDyamAnaM pakSyantarairiti gamyate, nirAmiSam-AmipavirahitamanyathAbhUtaM dRSTveti gamyate, 'AmiSam' abhiSvaGgahetuM dhanadhAnyAdi 'sarva' niravazeSam 'ujjhitvA' tyaktvA 'viharissAmo'tti vihariSyAmyaprativaddhavihAritayA cariSyAmItyarthaH, 'nirAmipA' parityaktAbhiSvaGgahetuH / uktAnuvAdenopadeSTumAha-gRddheNopamA yeSAM te gRDropamAstAnuktanyAyena, 1 kA'tuH'samuccaye bhinnakramazca yokSyate,'jJAtvA' avabudhya, Namiti prAgvat ,kAna ?-prakramAdviSayAmipavato lokAn kAmAzca viSayAMzca 'saMsAravarddhanAn' saMsAravRddhihetUn jJAtveti sambandhaH,athavA kAmayanta iti kAmA iti vyutpattyA kAmayogAdvA'tyantaraddhikhyApanArtha kAmA viSayiNa evoktA atastAna gRddhopamAna saMsAravarddhanAMzca jJAtvA kimityAha-'urago // 410 // Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvaNNapAse vatti ivazabdasya bhinnakramatvAt ApatvAca 'uraga iva' bhujaga iva 'sauparNeyapAca~ garuDasamIpe 'zaGka-18 mAnaH' bhayatrastastanviti-stokaM mandaM yatanayetiyAvat 'careH' kriyAsu pravarttakha, asthAyamAzayaH-yathA sauparNeyopamaiviSayairna bAdhyase tathA saMyamamAsevakha, tatazca kimityAha-'NAgova' arddha spaSTam , AzayazcAyaM-yathA nAgaH bandhana varatrAndukAdi chittvA' dvidhA vidhAyAtmano 'vasati' vindhyATavIM brajati, evaM bhavAnapi karmabandhanamupahatyAtmano vasatiH-karmavigamataH zuddho yatrAtmA'vatiSThate sA ca muktireva tAM brajeH, anena dIkSAyAH prasaGgataH phalamuktam / evaM copadizya nigamayitumAha-'etad yanmayoktaM 'pathyaM hitaM 'mahArAja !' prazasyabhUpate ? 'iSukAra !' iSukAranAman !, etaca na mayA khamanISikayaivocyate, kintu 'iti' ityetanmayA 'zrutam' avadhAritaM sAdhusakAzAditi gamyata iti sUtrASTakArthaH // evaM ca tadvacanamAkarNya pratibuddho nRpaH, tatazca yattau dvAvapi cakratustadAha cahattA vipulaM rajaM, kAmabhoge a duccae / nivisayA nirAmisA, ninnehA nippariggahA // 50 // sammaM dhammaM viyANittA, ciccA kAmaguNe care / tavaM pagijjha'hakkhAyaM, ghoraM ghoraparakamA! // 51 // 'tyaktvA' prahAya 'vipulaM' vistIrNa 'rASTraM' maNDalaM, pAThAntarato rAjyaM vA 'kAmabhogAMzca' uktarUpAn 'dustyadajAna' duSparihArAn 'nirviSayau' zabdAdiviSayavirahito ata eva nirAmiSau, yadvA viSayo-dezastadvirahitau rASTa parityAgataH kAmabhogatyAgatazca nirAmiSau-abhiSvaGgahetuvirahito, kutaH punarevaMvidhau ?, yato 'niHsnehI niSprati SAUSAGRACIASHARA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH 411 // bandhau 'niSparigrahau' kvacidavidyamAnasvIkArau 'samyam' aviparItaM 'dharma' zrutacAritrAtmakaM 'vijJAya' vizeSato'vaMbuddhadha 'ceca 'tti tyaktvA 'kAmaguNAn' zabdAdIn ' varAn' pradhAnAn pUrvavizeSaNairgatArthatve'pi punarabhidhAnamati - zayakhyApakaM, ' tapaH' anazanAdi 'pragRhA' abhyupagamya 'yathAkhyAtaM ' yena prakAreNa tIrthakarAdibhiH kathitaM 'ghoram' atyantaduranucaraM ghorakarmA - vairiNaH prati raudraH parAkramo dharmAnuSThAnaviSayasAmarthyAtmako yayostI tathA devInRpau | tathaiva ca kRtavantAviti zeSa iti sUtradvayArthaH // samprati samastopasaMhAramAha evaM te kamaso buddhA, savve dhammaparAyaNA / jammamacubhavviggA, dukkhassaMta gavesiNo // 52 // sAsaNi vigayamohANaM, purviva bhAvaNabhAviyA / acireNeva kAleNa, dukkhassaMtamuvAgayA // 53 // rAyA saha devIe, mAhaNo u purohio / mAhaNI dAragA caiva savve te pariniSTi // 54 // timi // 14 // // usuArijaM cauddasamaM // 'evam' amunA prakAreNa 'tAni' anantaramuktarUpANi paDapi 'kramazaH' abhihitaparipATyA 'buddhAni' avagata - tattvAni 'sarvANi' azeSANi 'dharmaparAyaNAni' dharmaikaniSThAni, paThyate ca - 'dhammaparaMpara'tti paramparayA dharmo yeSAM tAni paramparAdharmANi prAkRtatvAcca paramparAzabdasya paranipAtaH, tathA hi- sAdhudarzanAtkumArakayoH kumArakhacanAttatpitrostadavalokanAtkamalAvatyAstato'pi ca rAjJa iti paramparayaiva dharmaprAptiH, janmamRtyubhayebhyaH - uktarUpebhya For Personal & Private Use Only iSukArIya madhyayanaM - 14 // 411 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ evodvimAni-prastAni janmamRtyubhayodvignAni 'duHkhasya' asAtasyAntaH-paryantastadveSakANi tadanveSakANi sApekSasthApi samAso yathA devadattasya gurukulmiti| punastadvaktavyatAmevAha-zAsane' darzane vigatamohAnAm-arhatA pUrva'-12 mityanyajanmani bhAvanayA-abhyAsarUpayA bhAvitAni-vAsitAni bhAvanAmAvitAni, yadvA bhAvitA bhAvanA yaistAni / |bhAvitabhAvanAni, pUrvottaranipAtasyAtantratvAd , ata evAcireNaiva-khalpenaiva kAlena 'duHkhasyAntaM' mokSam 'upAgatAni' prAptAni, sarvatra ca prAkRtatvAtpuMlliGganirdezaH / mandamatismaraNAyAdhyayanArthamupasaMhartumAha-'rAjA' iSukAraH / saha 'devyA' kamalAvatyA brAhmaNazca purohito bhRgunAmA brAhmaNI tatpanI yasA dArako tatputrau caiveti pUrvavatsavANi tAni 'parinirvRtAni' karmAmyupazamataH zItIbhUtAni muktiM gatAnItiyAvaditi sUtratrayArthaH // iti'|| parisamAptau bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat // HTRASTRRESTERESTRAMETROOTRASTRASTRAMRASTRAMRASTRa% / iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM caturdazamadhyayanaM samAptamiti // Lal" " " " " " Eder Jalt Education International For Personal & Private Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. atha paJcadazaM sabhikSukamadhyayanam / sabhikSukabRhadvRttiH madhyayanaM. // 412 // vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanaM, samprati paJcadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane nirnidAnatA guNa uktaH, sa ca mukhyato bhikSoreva, bhikSuzca guNata iti tadguNA anenocyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyaya-3 * nasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavadyAvAni tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe sabhikSukamiti nAma, tatra ca sazabdo| bhikSuzabdazca dazavakAlika eva nikSiptastathA'pi sthAnAzUnyArtha bhikSunikSepamAha niyuktikRt nikkhevo bhikkhuMmI cauvviho0 // 374 // jANayasarIrabhavie tabairitte a nihagAIsu / jo bhiMdei khuhaM khalu so bhikkhU bhAvao hoi 375 81 'nikSepaH' nyAsaH bhikSau vicArye caturvidho nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati |SIngen dAdravye vicArye Agamato noAgamataH, tatrAgamato bhikSupadArthajJastatra cAnupayukto, noAgamatazca sa trividhaH-'jANa gasarIrabhavie'tti jJazarIrabhavyazarIre tayatiriktazca, tatrAdyau sugamAveva, tayatiriktastu dravyabhikSunihnavAdiSu, Adi Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdAtsarajaskAdiSu cAnyataro vivakSita iti gamyate, dravyatvaM cAssa rAgAdilakSaNakSuddettRtvAbhAvAt , bhAvabhikSumAha-yo bhinatti' vidArayati kSudhaM 'khaluH' avadhAraNe bhinnakramazca, tataH sa eva bhikSurbhAvato bhavatIti gAthA-15 dvayArthaH // iha ca bhinattItyuktamataH kartRkaraNakarmabhiH prayojanaM, sakarmakatvAdbhideH, ata Aha bhettA ya bheaNaM vA nAyavaM bhiMdiyavayaM ceva / ikikapi a duvihaM dave bhAve a nAyavaM // 376 // rahakAraparasumAI dArugamAI a davao huNti| sAhU kammaSTavihaM tavo a bhAvaMmi nAyavo // 377 // rAgadosA daMDA jogA taha gAravA ya sallA y| vigahAo saNNAo khuhaM kasAyA pamAyA ya // 378 // | bhattA ca karttA yo bhinatti, bhedanaM karaNaM yena bhinatti 'vA' samuccaye 'jJAtavyaM' boddhavyaM bhettavyameva bhettavyakaM / karma yadbhidyate, 'caH' samuccaye, 'eva' iti pUraNe, 'ekaikamapi ceti bhettA bhedanaM bhettavyakaM ca 'dvividhaM' vibhedaM zA dravye bhAve ca vicAryamANe 'jJAtavyam' avagantavyaM / tatra dravye rahagAraparasumAi'tti Adizabdasya pratyekamabhisambandhAd rathakAraH-takSakastadAdidravyato bhettA, AdizabdAdayaskArAdiparigrahaH, parazuH-kuThArastadAdivyato bhedanam, AdizabdAd ghanAdayo gRhyante, 'dArugamAI yatti dAruka-kASThaM tadAdi ca dravyato bhedyam , AdizabdAlohAdi Jain Education Intertonal For Personal & Private Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhikSuka. madhyayanaM. | 15 uttarAdhya. parigrahaH, bhavantIti sarvApekSaM bahuvacanam / 'sAdhuH' tapakhI 'karma' jJAnAvaraNAdi 'aSTavidham' aSTaprakAraM 'tapazca anazanAdi bhAve vicArye bhettA bhettavyaM bhedanaM ca krameNa jJAtavyam / itthaM 'jo bhiMdaI khuhaM khalu' iti grahaNakavAkyaM bRhadvRttiH gataM, bhinattIti vyAkhyAya kSudhaM vyAkhyAtumAha-'rAgadveSau' uktarUpau 'daNDAH' manodaNDAdayo 'yogaaH'krnnkaarnnaanum||413|| tirUpAH, paThanti ca-'rAgaddosA chuhaM daMDA' atra ca 'chuhaM tikSudha-bubhukSA ucyate, tathA 'gauravANi ca' RddhigauravAdIni 'zalyAni ca' mAyAzalyAdIni 'vikathAH'strIkathAdayaH sajJAH AhArasajJAdayaH, khuhaMti etadbhAvabhAvitvAdaSTavidhakamarUpAyAH kSudhaH etAnyapi kSudityucyante, prAkRtatvAcca napA nirdezaH, 'kaSAyAH' krodhAdayaH 'pramAdAzca' madyAdayaH kSuditi sambandhanIyamiti gAthAtrayArthaH // upasaMhartumAha eyAiM tu khuhAI je khalu bhiMdaMti subayA riso| te bhinnakammagaMThI uviMti ayarAmaraM ThANaM 379/ al 'etAni' rAgAdIni 'khuhAI ti kSucchabdavAcyAni ye khalu 'bhiMdaMti' vidArayanti, khaluzabda evakArArtho bhinda nyeveti zobhanAni anaticAratayA vratAni-prANAtipAtaviratyAdIni yeSAM te suvratAH 'RSayaH' munayaH,te kimityAha- vibhinnaH karmaivAtidurbhedatayA granthiH karmagranthiyaiste tathAvidhAH 'upayAnti' prApnuvanti 'ajarAmaraM sthAnaM' muktipada miti gaathaarthH|| ukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam R-SOURCESSACROCOCC // 413 // For Personal & Private Use Only Jan Education International
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ moNaM carissAmi samicca dhamma, sahie ujjukaDe niyANachinne / saMthavaM jahija akAmakAme, annAyaesI parivvae sa bhikkhU // 1 // ***** ORAHASTOSSASSISK hai muneH karma maunaM tacca samyakcAritraM 'carissAmo'tti sUtratvAt cariSyAmi-AseviSye ityabhiprAyeNetyupaskAraH, sametya' prApya 'dharma' zrutacAritrabhedaM dIkSAmityuktaM bhavati, 'sahitaH' samyagdarzanAdibhiranyasAdhubhirveti gamyate, khasmai hitaH khahito vA sadanuSThAnakaraNataH, kazcaivam ?-RjuH-saMyamastatpradhAnaM Rju vA-mAyAyAgataH kRtam-anuSThAnaM yasyeti RjukRtaH, IdRkka ityAha-nidAnaM-viSayAbhiSvaGgAtmakaM, yadivA' 'nidAna bandhane' tatazca karaNe lyut, ni-181 dAna-prANAtipAtAdikarmabandhakAraNaM chinnam-apanItaM yena sa tathA, ktAntasya paranipAtaH prAgvatprAkRtatvAt , chinna-1 nidAno vA apramattasaMyata ityarthaH, 'saMstavaM' pUrvasaMstutairmAtrAdibhiH pazcAtsaMstutaizca zvazvAdibhiH paricayaM 'jahyAt' tyajet , 'zaki ca liG' ( zaki liG ca pA-3-3-173) ityanena zakyAthai liG, tataH saMstavaM hAtuM zakto ya iti, evaM liGarthabhAvanA sarvatra kAryA,tathA kAmAn-icchAkAmamadanakAmabhedAn kAmayate-prArthayate yaH sa kAmakAmo na tathA akAmakAmaH, yadvA'kAmo-mokSastatra sakalAbhilASanivRttestaM kAmayate yaH sa tathA, ata eva ajJAtaH-tapakhitAdibhirguNairanavagataH eSayate-grAsAdikaM gaveSayatItyevaMzIlo'jJAtaipI parivrajed' aniyatavihAritayA viharet 'sa bhi *5555555 For Personal & Private Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAHAKAR uttarAdhya. kkhutti' yattadornityAbhisambandhAdya evaMvidhaH sa bhikSuH, anena siMhatayaiva viharaNaM bhikSutvanivandhanamuktamiti sabhikSuka sUtrArthaH // tacca siMhatayA viharaNaM yathA syAttathA vizeSata AhabRhadvRttiH madhyayanaM. rAovarayaM carija lADhe, virae vedviyaa''yrkkhie| // 414 // panne abhibhUya savvadaMsI, je kamhivi na mucchie sa bhikkhU // 2 // rAgaH-abhiSvaGgaH uparato-nivRtto yasmiMstadrAgoparataM yathA bhavatyevaM 'cared' viharet , ktAntasya paranipAtaH | prAgvat , anena maithunanivRttiruktA, rAgAvinAbhAvitvAnmaithunasya, yadvA''vRttinyAyena 'rAtovaraya'ti rAjyuparataM / 'caret' bhakSayedityanenaiva rAtribhojananivRttirapyuktA, 'lADhe'tti sadanuSThAnatayA pradhAno virataH-asaMyamAnivRttaH, anena ca saMyamasyAkSepAtprANAtipAtanivRttiH sAvadhavacananivRttirUpatvAdvAksaMyamasya mRSAvAdanivRttizcAbhihitA veditavyA, vedyate'nena tattvamiti vedaH-siddhAntastasya vedanaM vittayA AtmA rakSito-durgatipatanAtrAto'neneti vedavidAtmarakSitaH, yadvA vedaM vettIti vedavit , tathA rakSitA AyAH-samyagdarzanAdilAbhA yeneti rakSitAyaH, rakSi // 414 // hai tazabdasya paranipAtaH prAgvat , 'prAjJaH' heyopAdeyabuddhimAn 'abhibhUya' parAjitya parISahopasargAniti gamyate, 'sarva' samastaM gamyamAnatvAtprANigaNaM pazyati-AtmavatprekSata ityevaMzIlaH, athavA'bhibhUya rAgadveSau sarva vastu samatayA SERIALSEX For Personal & Private Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ || pazyatItyevaMzIlaH sarvadarzI, yadivA sarva dazati-bhakSayatItyevaMzIlaH sarvadaMzI, uktaM hi-"paMDiggahaM saMlihitA NaM, levamAyAeN saMjae / duggaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savaM muMje Na chaDDae // 1 // " ata eva yaH kasmiMzcitsacittAdivastuni na mAJchitaH-pratibaddhaH, etena parigrahe nivRtterabhidhAnamaprativaddhazca kathamadattamAdadIta ? ityadattAdAnanivRttezca, tathA ca saya evaM mUlaguNAnvitaH sa bhikSurityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // anyaca akkosavahaM vidittu dhIre, muNI care lADhe niccmaaygutte|| avvaggamaNe asaMpahihe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 3 // AkrozanamAkroza:-asabhyAlApo vadho-ghAtastADanaM vA, anayoH samAhAradvandve AkrozavadhaM tadviditvA khakRta5 karmaphalametaditi matvA 'dhIraH' akSobhyaH samyak soDhetiyAvat 'muniH' yatiH 'caret' paryaTed aniyatavihAratayeti 3 gamyate, tatazcAnenAkrozavadhacaryAparISahasahanamuktaM, 'lADhe'tti prAgvat , 'nityam' iti sadA 'AtmA' zarIram , Atmazabdasya zarIravacanasyApi darzanAt, uktaM hi-"dharmadhRtyagnidhIndvakatvaktattvakhArthadehiSu / zIlAnilamanoyana-2 kavIryeSvAtmanaH smRtiH // 1 // " iti, tena gupta Atmagupto-na yatastataH karaNacaraNAdivikSepakRt, yadvA gupto rakSito'saMyamasthAnebhya AtmA yena sa tathA, avyagram-anAkulamasamaJjasacintoparamato manaH-cittamasyetyavya1 patadahaM saMlikhya lepamAtrayA saMyataH / durgandhi vA sugandhaM vA sarva bhuGkte na tyajati // 1 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only ALLinelibrary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. sAmAIka madhyayanaM. bRhadvattiH // 415 // CASSACROSAMROSAROSAM amanA na saMprahRSTaH asaMprahRSTaH-AkrozAdiSu na praharSavAn, yathA kazcidAha-"kazcit pumAn kSipati mAM pari- rukSavAkyaiH, zrImatkSamAbharaNametya mudaM vrajAmi" ityAdi, prakRtopasaMhAramAha-yaH 'kRtsnam' utkRSTAdibhedataH samasta- mAkrozavadham 'adhyAste' sahate samatayeti gamyate, sa bhikSuriti sUtrArthaH // kiMca paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca dNsmsgN| avvaggamaNe asaMpahiDhe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 4 // 'prAntam' avamaM zayanaM ca-saMstArakAdi AsanaM ca-pIThakAdi zayanAsanam upalakSaNatvAddhojanAcchAdanA |ca 'bhuktvA' sevitvA zItaM coSNaM ca zItoSNam-uktarUpaM, casya gamyamAnatvAttaca sevitvA 'vividhaM ca' nAnAprakAra daMzAzca mazakAzca daMzamazakaM prAg vyAkhyAtameva prApyeti zeSo, matkuNAdhupalakSaNaM caitat , avyagramanA asaMprahRSTo yaH kRtsnamadhyAste sa bhikSuriti prAgvat / iha ca prAntaM zayanAsanaM bhuktveti atisAttvikatAdarzanArtha, prAntazayanA|ditAyAM hi suduHsahAH zItAdayaH, anena zItoSNadaMzamazakaparIpahasahanamuktamiti sUtrArthaH // aparaM ca no sakkiyamicchaI na pUaM, novi ya vaMdaNagaM kuo pasaMsaM ? / se saMjae subbae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // 'no' niSedhe 'satkRtaM' satkAramabhyutthAnAnugamAdirUpam 'icchati' abhilapati, prAkRtatvAcca sUtre dIrghanirdezaH, OMOMOMOM2525%%%% // 415 // For Personal & Private Use Only Jain Education
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 'pUjA' vastrapAtrAdibhiH saparyA, 'no api ca' iti naiva ca 'vandanaka' dvAdazAvarttAdirUpaM, kutaH 'prazaMsA' nijaguNotkIrtanarUpAM?, naivecchatItyabhiprAyaH, 'saH' evaMvidhaH samyag yatate sadanuSThAnaM pratIti saMyato'ta eva ca suvrataH, suvratatvAca 'tapakhI' prazasyatapAH, tathA ca sahitaH samyagajJAnakriyAbhyAM, yadvA saha hitena-Ayatipathyena arthAdanuSThAnena vartata iti sahitaH, tata eva cAtmAnaM-karmavigamAcchuddhakharUpaM gaveSayati-kathamayamitthaMbhUto bhave dityanveSayate yaH sa AtmagaveSakaH, yadvA AyaH-samyagdarzanAdilAbhaH sUtratvAdAyato vA-mokSastaM gaveSayatItyAya-21 4 gaveSaka AyatagaveSako vA yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // anena satkArapuraskAraparISahasahanamuktaM, samprati strIparISahasahanamAha jeNa puNo jahAi jIviyaM, mohaM vA kasiNaM niycchii| naranAriM payahe sayA tabassI, na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // hai yena hetunA, punaHzabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadyotakaH, 'jahAti' tyajati jIvitaM' saMyamajIvitaM 'mohaM vA' mohanIyaM vA kapAyanokaSAyAdirUpaM 'kRtsnaM' samastaM kRSNaM vA zuddhAzayavinAzakatayA 'niyacchati' banAti tadevaMvidhaM narazca nArI ca naranAri 'prajahyAt' prakarSeNa tyajet yaH 'sadA' sarvakAlaM tapasvI, na ca 'kutUhalam' abhu Jain Education Ana For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ ktabhogatAyAM khyAdiviSayaM kautukam , upalakSaNatvAdbhuktabhogatAyA smRtiM ca, 'upaiti' gacchati sa bhikSuriti suutraarthH|| | sabhikSukauttarAdhya. hai itthaM parISahasahanena bhikSutvasamarthanAt siMhavihAritvamuktvA tadeva piNDavizuddhidvAreNAha madhyayanaM. bRhadvRttiH chinnaM saraM bhomaM aMtalikkhaM, suviNaM lakkhaNaM daMDa vatthuvijaM / aMgavigAraM sarassavijayaM, jo vijAhiM na jIvaI sa bhikkhU // 7 // // 416 // chedanaM chinnaM vasanadazanadAdInAM tadviSayazubhAzubhanirUpikA vidyA'pi chinnamityaktA. evaM sarvatra / "devesa uttamo lAbho" ityAdi, tathA 'saraM'ti kharakharUpAbhidhAnaM, "sajaM ravai mayUro, kukkuDo risabhaM saraM / haMso ravati / :/gaMdhAraM, majjhimaM tu gavelae // 1 // " ityAdi,tathA-"sajeNa lahai vittiM, kayaM ca na viNassaI / gAyo puttA ya mittA ya, 1 nArINaM hoi valaho // 1 // risaheNa u IsariyaM, seNAvacaM dhaNANi y|" ityAdi / tathA bhUmiH-pRthvI bhUmau bhavaM bhauma-bhUkampAdilakSaNaM, yathA-"zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca, rAjA rASTaM ca pIDyate / // 1 // " ityAdi / tathA antarikSam-AkAzaM tatra bhavam AntarikSaM-gandharvanagarAdilakSaNaM,yathA-"kapilaM shsy| 1 devepUttamo lAbhaH ( koNeSu) 2 SaDaM rauti mayUraH kuTa RSabhaM svaram / haMso rauti gAndhAraM madhyamaM tu gavelakaH // 1 // 8 // 416 // lA3 SaDUjena labhate vRttiM kRtaM ca na vinazyati / gAvaH putrAzca mitrANi ca nArINAM bhavati vallabhaH // 1 // RSabheNa tvaizvarya senApa titvaM dhanAni c| ww.jainelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghAtAya, mAjiSTe haraNaM gavAm / avyaktavarNa kurute, balakSobhaM na saMzayaH // 1 // gandharvanagaraM snigdhaM, samAkAraM sato-4 raNam / saumyA dizaM samAzritya, rAjJastadvijayaGkaram // 2 // " ityAdi / tathA 'kha' khapnagataM zubhAzubhakathanaM, yathA-"gAyane rodanaM brUyAnnatane vadhabandhanam / hasane zocanaM brUyAtpaThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA 18'lakSaNaM' strIpuruSayoryathA-"cakkhusiNehe suhito daMtasiNehe ya bhoyaNaM miheN| tayaNeheNa ya sokkhaM NahaNehe hoi parama-18 dhaNaM // 1 // " ityAdi, gajAdInAM ca yathAyathaM vAlukA~pyAdivihitam / tathA 'daMDa'tti 'daNDaH' yaSTistatvarUpakathanam , "ekaipavaM pasaMsaMti, dupavA kalahakAriya"tti, ityAdi / tathA 'vAstuvidyA' prAsAdAdilakSaNAbhidhAyizAsvAtmikA "kuTilA bhUmijAzcaiva, vainIkA dvandvajAstathA / latino nAgarAzcaiva, prAsAdAH kSitimaNDanAH // 1 // sUktAH padavibhAgena, karmamArgeNa sundraaH| phalAvAptikarA loke, bhaGgabhedayutA vibhoH // 2 // aNDakaistu viviktAste, nirgamaizcArurUpakaiH / citrapatravicitraizca, vividhaa''kaarruupkaiH||3||" ityAdi / tathA 'aGgavikAraH' ziraHsphuraNAdistacchubhAzubhasUcakaM zAstramapyaGgavikAro yathA 'dakSiNAkSispandane priyaM bhaviSyatI'tyAdi / tathA kharaH-podakIzivAdirutarUpastasya viSayaH-tatsambandhI zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH, yathA-"gatistArA kharo vAmaH, podakyAH 1 cakSuHsnehena sukhito dantasnehena ca bhojanamiSTam / tvaksnehena ca saukhyaM nakhasnehena bhavati paramadhanam // 1 // pAlakAdivihitaM pra. 2 ekaparvA prazaMsanti dviparvA kleshkaarinnii| For Personal & Private Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 417 // zubhadaH smRtaH / viparItaH praveze tu sa evAbhISTadAyakaH // 1 // " tathA " durgAkharatrayaM syAjjJAtavyaM zAkunena naipu - |NyAt / cilicilizabdaH saphalaH susu madhyazcalacalo viphalaH // 1 // " ityAdi / tato ya etAbhirvidyAbhirna jIvati naitA eva jIvikAH zubhAzubhAH prakalpya prANAn dhArayati sa bhikSuriti sUtrArthaH // anena nimittalakSaNotpAdanAdoSaparihAra uktaH, samprati mantrAdirUpataddoSaparihArAyAha - maMtaM mUlaM vivihaM vijjaciMtaM, vamaNavireyaNadhUma nittasiNANaM / Aure saraNaM tigicchriyaM ca taM parinnAya parivvae sa bhikkhU // 8 // 'matram' OMkArAdikhAhAparyanto hI kArAdivarNavinyAsAtmakastaM, 'mUlaM' sahadevImUlikAkalpAdi tattacchAtra| vihitaM mUlakarma vA 'vividhaM' nAnAprakAraM 'vaidyacintAM ' vaidyasamvandhinIM nAnAvidhauSadhapathyAdivyApArAtmikAM vividhAmityatrApi DamarukamaNinyAyena yojyate, vamanam - udbhiraNaM virecanaM-koSThazuddhirUpaM dhUmaM - manaH zilAdisambandhi neti - netrazabdena netra saMskArakamiha samIrAJjanAdi parigRhyate, snAnam - apatyArtha mantrauSadhisaMskRtajalAbhiSecanaM, | vamanAdInAM ca snAnAvasAnAnAmiha kRtasamAhArANAM nirdezaH, 'Aure saraNaM'ti, subvyatyayAd 'Aturasya' rogA| dipIDitasya 'zaraNaM' smaraNaM hA tAta ! hA mAtaH ! ityAdirUpaM 'cikitsitaM ca' Atmano rogapratIkArarUpaM 'tad' iti For Personal & Private Use Only sabhikSuka madhyayanaM . 15 // 417 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadanantaramuktaM 'parinnAya'tti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'parivrajet' sarvaprakAraM saMyamAMdhvani yAyAdhaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // aparaM ca khattiyagaNauggarAyaputtA, mAhaNabhoI ya vivihAya sippinno| no tesiM vayai silogapUaM, taM parinnAya parivvae sa bhikkhU // 9 // kSatriyAH-haiheyAdyanvayajA gaNAH-mallAdisamUhAH ugrAH-ArakSakAdayaH rAjaputrAH-nRpasutAH, eSAM dvandvaH, 'mAhanabhogikAH' tatra mAhanA brAhmaNAstathA bhogena-viziSTanepathyAdinA caranti bhogikA:-nRpatimAnyAH pradhAnapuruSAH, hA vividhAzca' nAnAprakArAH 'zilpinaH' sthapatiprabhRtayaH, paThanti ca-'sippiNo'NNe' tatra cAnye iti zilpivizeSaNa mubhayatra ca ya iti zeSaH, 'no' naiva 'teSAM kSatriyAdInAM vadati' pratipAdayati. ke ?-'zlokapaje zloka-zlAghAM yathaite zobhanA iti, pUjAM ca-yathaitAn pUjayateti, ubhayatra pApAnumatyAdimahAdoSasambhavAt , kiMtu 'taditi zloka6 pUjAdikaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya parivrajedyaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // anena vanIpakatvasya parihAra uktaH, sAmprataM saMstavaparihAramAha gihiNo je pavvaieNa dihA, appavvaIeNa va saMthuyA havijA / tesiM ihaloyaphalaTTayAe, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // For Personal & Private Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. CE%*%* bRhadvRttiH // 418 // AXXUSUSLASIC _ 'gRhiNaH' gRhasthA ye 'prabajitena' gRhItadIkSeNa dRSTA upalakSaNatvAtparicitAzca 'apravrajitena vA' gRhasthAva-1 sabhikSukasthena saha 'saMstutAH' paricitA bhaveyudRhiNo ya iti sambandhaH 'tesiMti 'taiH' ubhayAvasthayoH paricitaihibhiH | madhyayanaM. ihalaukikaphalArtha' vastrapAtrAdilAbhanimittaM yaH 'saMstavaM' paricayaM na karoti sa bhikSuriti sUtrArthaH // tathA sayaNAsaNapANabhoyaNaM, vivihaM khAimasAimaM presiN| adae paDisehie niyaMThe, je tattha Na paosaI sa bhikkhU // 11 // al 'zayanAsanapAnabhojana'miti zayanAdIni pratItAni 'vividham' anekaprakAraM 'khAdimakhAdima'miti khAdima-12 piNDakhajUrAdi khAdimam-elAlavaGgAdi, ubhayatra samAhAraH, 'paresiMti parebhyaH' gRhasthAdibhyaH 'adai'tti adadayaH 'pratiSiddhaH' kvacit kAraNAntare yAcamAno nirAkRtaH saH 'nirgranthaH' muktadravyabhAvagrantho yaH 'tatra' ityadAne 'na praduSyati' na pradveSaM yAti punardAsyatItyabhidhAyakakSapakarSivatsa bhikSuriti sUtrArthaH // anena krodhapiNDa uktaH, upalakSaNaM caitadazeSabhikSAdoSaparihArasya, idAnIM grAsaiSaNAdopaparihAramAhajaMkiMcAhArapANagaM vivihaM, khAimasAimaM paresiM l| 418 // jo taM tiviheNa nANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // 12 // 'yat kiJcit' alpamapi 'AhArapAnam' azanapAnIyaM vividhaM 'khAimasAima'ti casya gamyamAnatvAt khAdi ** CAT Jain Educa For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ makhAdimaM ca uktarUpaM 'paresiM' ti 'parebhyaH' gRhasthebhyaH 'laDaM'ti 'labdhvA' prApya yaH 'taM'ti suvyatyayAttenAhArA - dinA 'trividhena' manovAkkAyalakSaNena prakAratrayeNa nAnukampate, ko'rthaH 1 - glAnavAlAdInnopakurute na sa bhikSuriti | vAkyazeSaH, yastu manovAkkAyaiH suSThu saMvRto niruddhatathAvidhAhArAdyabhilASaH susaMvRtA vA manovAkkAyA yasyeti susaMvRtamanovAkkAyaH, tata eva glAnAdInanukampata iti gamyate, sa bhikSuH, yadivA 'nAnukampate' ityatra 'nA' puruSo'nuka[mpate [ nAnurUpo na kampate ] manovAkkAyasusaMvRtaH san sa bhikSuriti sUtrArthaH // anenArthato gRddhyabhAvAbhidhAnAdaGgA|radoSaparihAra uktaH, samprati dhUmaparihAramAha AyAmagaM caiva javodaNaM ca, sIyaM sovIrajavodgaM ca / no hI piMDa nIrasaM tu, paMtakulANi parivvae sa bhikkhU // 13 // AyAmameva AyAmakam - avazrAvaNaM cazabda uttarApekSayA samuccaye svagatAnekabhedakhyApako vA, 'eva' iti prAgvat, 'yavodanaM ca' yavabhaktaM 'sIyaM 'ti zItaM - zItalamantaprAntopalakSaNaM caitat, sovIraM - AcAmlaM yavodakaM ca- yavaprakSAlanaM pAnIyaM sovIrayavodakaM tacca 'no hIlayet' dhigidaM kimanenAmanojJeneti na nindet piNDyate - saGghAtyate, ko'rthaH ? -- gRhibhyaH upalabhya saMmIlyata iti piNDastamAyAmakAdyeva 'nIrasaM' vigatAkhAdaM 'tuH' adhyarthastato nIrasamapi, ata | eva 'prAntakulAni ' tucchAzayagRhANi daridrakulAni vA yaH paritrajetsa bhikSuriti sUtrArthaH // anyaca - For Personal & Private Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 419 // 15 *%AASSASSARICA saddA vivihA bhavaMti loe, divvA mANusayA tahA tiricchaa| sabhikSukabhImA bhayabheravA urAlA, jo succA Na bihijaI sa bhikkhU // 14 // madhyayanaM. 'zabdAH' dhvanayaH 'vividhAH' vimarzapradveSAdinA vidhIyamAnatayA nAnAprakArAH bhavanti' jAyante 'loke' jagati : divyAH' devasambandhinaH 'mAnuSyakAH' manuSyasambandhinastathA 'tairazcAH' tiryaksambandhinaH 'bhImAH' raudrAH bhayena hai| | bhairavAH-atyantasAdhvasotpAdakA bhayabhairavAH 'udArAH' mahAnto yaH 'zrutvA' AkarNya prakramAduktavizeSaNaviziSTAneva / zabdAn 'na vyathate' na bibheti dharmadhyAnato na calati vAsa bhikSuriti sUtrArthaH // anenopasargasahiSNutvaM siMhavihA-4 ritAyAM nimittamuktaM, samprati samastadharmAcAramUlaM samyaktvasthairyamAha- . vAyaM vivihaM samicca loe, sahie kheyANugae a koviyppaa| panne abhibhUya savvadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // E 'vAda' ca khakhadarzanAbhiprAyavacanavijJAnAtmakaM 'vividham' anekaprakAra, dharmaviSaye'pi banekadhA vivadante, yathoktaM-3 "setukaraNe'pi dharmo bhavatyasetukaraNe'pi kila dharmaH / gRhavAse'pi ca dharmo vane'pi vasatAM bhavati dharmaH // 1 // 4 // 419 // muNDasya bhavati dharmastathA jaTAbhiH savAsasAM dharmaH" ityAdirUpaM 'sametya' jJAtvA loke sahitaH khahito vA prAgvat / khedayatyanena karmeti khedaH-saMyamastenAnugato-yuktaH khedAnugataH 'caH' pUraNe kovidaH-labdhazAstraparamArtha AtmA'-3 For Personal & Private Use Only XI JainEducation ainelibrary.org
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ spati kovidAtmA, 'paNNe abhibhUya sabadaMsI uvasaMtetti prAgvat , 'aviheThakaH' na kasyacidvivAdhako yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // tathA asippajIvI agihe amitte, jiiMdio savvao vippmukt| aNukkasAI lahu appabhakkhI, ciccA gihaM egacare sa bhikkhU // 16 // tibemi // ||sbhikkhuuajjhynnN // 15 // zilpena-citrapatracchedAdivijJAnena jIvituM zIlamasyeti zilpajIvI na tathA'zilpajIvI 'agRhaH' raDavirahitaH tathA avidyamAnAni mitrANi-abhiSvaGgahetavo vayasyA yasyAsAvamitraH, jitAni-vazIkRtAni 'indriyANi' zrotrAdIniyena sa tathA, 'sarvataH' bAhyAdabhyantarAca granthAditi gamyate, vividhaiHprakAraiH prakarSaNa mukto vipramuktaH, tathA aNavaHkhalpAH sajvalananAmAna itiyAvat kapAyAH-krodhAdayo yasyeti sarvadhanAditvAdini pratyaye'NukaSAyI, prAkRtatvAtsUtre kakArasya dvitvaM, yadvA utkaSAyI-prabalakaSAyI na tathA'nutkaSAyI alpAni-stokAni laghUni-niHsArANi niSpAvAdIni bhakSayituM zIlamasyeti alpalaghubhakSI, sUtre tivyatyayaH prAgvat, 'tyaktvA' apahAya gRhaM dravyabhAvahai bhedabhinnam , eko-rAgadveSavirahitaH tathAvidhayogyatAvAptAvasahAyo vA carati-viharatyekacaro yaH sa bhikSuH, anenaikAkivihAra upalakSita iti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavadeva, nayA api pUrvavadeva // | // iti zrI zAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM paJcadazamadhyayanaM samAptamiti // 15 // dain Education c lonal For Personal & Private Use Only N ainelibrary.org
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 420 // %A4%AAKASARAM atha SoDazaM brahmacaryasamAdhinAmakam / daza brahma | samAdhiH| ukta paJcadazamadhyayanam , adhunA SoDazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhikSuguNA uktAH, te | ca tattvato brahmacaryavyavasthitasya bhavanti, tadapi ca brahmaguptiparijJAnata iti tA ihAbhidhIyante ityanena sambandhe nAyAtasyAsyAdhyayanasya caturanuyogadvAracarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe dazabrahmacaryasamAdhisthAnamiti nAma, tato haidazAdipadAnAM paJcAnAM nikSepaH karttavyaH, tatra ca naikakAdyabhAve dazasambhava ityekakanikSepamAha niyuktikRt NAmaMThavaNAdaviemAuyapayasaMgahekkae ceva / pajava bhAve atahA sattee ikvagA huMti // 379 // 1 etadarthastu caturaGgIyAdhyayana eva kathita iti na pratanyate // etadanusAratazca dvayAdinikSepaH sukara eveti tamupe-11 kSyaiva dazanikSepamAha& dasasu a chakko dave nAyavvo dasapaesio khNdho| ogAhaNAThiIe nAyavvopajavaduge a||30|| dazasu dha nikSeptavyeSu SaTko nikSepa iti gamyate, sa ca nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , tatra nAmasthA // 420 // For Personal & Private Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapane kSuNNe, 'do'tti dravyaviSayeSu dazasu vicAryamANeSu jJAtavyaH' avagantavyaH daza pradezAH parimANamasyeti dazapra dezikaH skandho dazocyate, dazaparamANudravyaniSpannatvAt, tathA 'ogAhaNATTiIe'tti skandha evAvagAhanAyAM cintyamAnaH prakramAddazapradezAvagADhaH kSetradazocyate, sthitI ca dazasamayasthitikaH sa eva kAladazocyate, upalakSaNaM caita-18 sarva, yata Aha cUrNikRt-"dravyadaza daza sacittAdIni dravyANi, kSetradaza dazAkAzapradezAH, kAladaza daza samayA iti jJAtavyAH," 'pajaya'tti paryAyA dazasaGkhyatvena vivakSitA bhAvadaza [kSaye] (kkaye) paryAyA ityAha-dvike ca dAjIvAjIvarUpe 'caH' pUraNe, tatra jIvaparyAyA vivakSayA kaSAyAdayaH, ajIvaparyAyAzca pudgalasambandhino varNAdaya iti| gAthArthaH // idAnI brahmanikSepamAhaPvaMbhaMmi(mI) u caukaM ThavaNAbaMbhaMmi bNbhnnuppttii| dabaMmi vatthiniggaha annANINaM muNeyavvo // 381 // bhAve u vasthiniggahu nAyavvo tassa rkkhnnttttaae| ThANANi tANi vajijja jANi bhaNiyANi ajjhayaNe // 8] 'bami utti brahmaNi punarvicArye 'caukati catuSko nAmasthApanAdravyabhAvabhedAnnikSepa iti gamyate, tatra nAma18| brahma yasya brahmeti nAma, sthApanAbrahmaNi brAhmaNotpattirvaktavyA, yathA''cAranAmni prathamAneM "ekA masajAI ra 1 ekA manuSyajAtiH rAjyotpattau ca dve kRte vRSabhasya / tisrazca zilpavANijye zrAvakadharme catasraH // 1 // 45%A4% A 4 nel brary.org Jan Educational For Personal & Private Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ S uttarAdhya. bRhadvRttiH // 421 // SASSIUS*%******* ppattIya do kayA usame / tinni ya sippavaNie sAvagadhammami cattAri // 1 // " ityAdinA niyuktikRtA'bhi- dazabrahmahitA, 'dravye bastinigrahaH' upasthanirodhamAtram 'ajJAninA' mithyAdRzAM dazabrahmacaryasamAdhisthAnAvagamazUnyAnA| mAdhi 'muNitavyaH' pratijJAtavyo brahmeti prakramaH, 'bhAve utti bhAve punarvicArya bastinigraho 'jJAtavyaH' avagantavyaH, kasya sambandhItyAha-'tasya' iti brahmaNo 'rakSaNArthAya' rakSaNaprayojanAya 'sthAnAni' viviktazayanAsanasevanAdIni tAni 'varjayet' pariharedyastasyeti prakramaH, sa ca jJAnyeva, tAni kAnIyAha-yAni 'bhaNitAni' uktAni 'adhyayane ihaiva prakrAnta iti gAthAdvayArthaH // caraNanikSepamAhacaraNe chakko davve gaicaraNaM ceva bhakkhaNecaraNaM / khitte kAle jaMmi u bhAve u guNANa AyaraNaM // 383 // | caraNaviSayaH 'paTkaH' paTparimANa uktarUpo nikSepaH, tatra nAmasthApane gatArthe, dravye gatirUpaM caraNaM gaticaraNaM / grAmAdigamanAtmakamityarthaH, 'caH' samuccaye bhinnakramazca 'eveti pUraNe, 'bhakkhaNecaraNati ekAro'lAkSaNikastato // 422 // bhakSaNacaraNaM, caraNazabdasyobhayArthatvAt , paThyate hi 'cara gatibhakSaNayoH' iti, tathA 'khette kAle jaMmitti yasmin / kSetre kAle vA caraNaM caryate vyAvaya'te vA tatkSetracaraNaM kAlacaraNaM ceti prakramaH, bhAve tu 'guNAnAM' mUlottaraguNarUpANAm 'AcaraNam' Asevanamiti gAthArthaH // samAdhinikSepamAha www.jalnelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ *B AROSSAKAA samAhIi caukaM davvaM davveNa jeNa u samAhI / bhAvaMmi nANadaMsaNatave caritte a nAyavvaM // 384 // ___samAdhau 'caukati prAgvaccatuSko nAmAdinikSepaH, tatra nAmasthApane prasiddhe, 'dravya'miti dravyasamAdhiH 'dravyeNa' mAdhuryAdiguNAnvitena 'yena' hetunA 'tuH' pUraNe 'samAdhiH' khAsthyamupajAyate tadeva samAdhihetutvAtsamAdhiriti / 4 bhAvami NANadaMsaNatave caritte atti sUtratvAdbhAve jJAnadarzanatapAMsi caritraM ca khakharUpAvirodhenAvasthAnAtsamAdhirjJAtavyaH, yadvA jJAnaM ca darzanaM ca tapazceti samAhAraH tato jJAnadarzanatapasi caritre ca, prakramAdyaH samAdhiHamISAmeva parasparamavirodhenAvasthAnaM sa bhAvasamAdhiriti jJAtavyamiti gAthArthaH // sthAnanikSepamAhanAmaMThavaNAdavie khittaddhA uDDauvaraI vasahI / saMjamapaggaha johe acalagaNaNasaMdhaNA bhAve // 385 // | sarvatra sthAnamiti yojanIyaM, nAmasthAnamityAdi, tatra nAmasthAnaM pratItaM, sthApanAsthAnaM tu yo yadguNopeto yasmi-31 nAcAryAdipade sthApyate sa eva tiSThatyasmin sthAna iti sthApanAsthAnamucyate, 'dravyasthAnam' AkAzam , atra hi jIvAdidravyANi tiSThantIti, kSetrasthAnamAyAkAzameva, yataH kSetramAkAzaM taccAkAza eva tiSThati, uktaM hi-'AkAzaM tu khapratiSThita'miti, addhAsthAnamarddhatRtIyadvIpasamudrarUpaM samayakSetraM, tatraiva samayAvalikAdyupalakSitasyAddhAkAlasya sthiteH,8 'UrddhasthAnaM' yatro-- sthIyate, tacca kAyotsargaH, 'uparatisthAnaM' yatra sarvasAvadyaviratiravApyate, 'vasatisthAnaM' yatra hai For Personal & Private Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 uttarAdhya. strIpaNDakAdidoSavikale yatinivAsaH, saMyamasthAnaM-zubhazubhatarAdhyavasAyavizeSA yeSu saMyamasyAvasthitiH, pragraha- dazabrahma 4 sthAnaM yadyasyAyudhasya grahaNasthAnaM, yodhasthAnam-AlIDhapratyAlIDhAdi, acalasthAnaM yasminna manAgapi calanasambhabRhadvRttiH samAdhiH vaH. taca mukhyato muktireva, gaNanAsthAnaM yatrakakAdI zIrSaprahelikAvasAne gaNanA'vatiSThate. 'saMdhaNa'tti sandhAnasthAnaM // 422 // yatra deze truTitamuktAvalyAderekatvaM vidhIyate, 'bhAvasthAnam' audayikAdibhAvAnAM yathAkhamavasthAnavipaya iti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam| sa me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therohiM bhagavaMtehiM dasabaMbhacerasamAhiThANA pannattA. je bhikkhU succA nisamma saMjamabahule saMvarayahule samAhibahule gutte guttidie guttavaMbhayArI sayA appamatte / kaviharijA // 1 // | zrutaM mayA''yuSmaMstena bhagavataivam 'AkhyAtaM' kathitaM, kathamityAha-sopaskAratvAtsUtrasya yatheti gamyate, tato yaha kSetre pravacane vA 'khalu nizcayena sthaviraiH-gaNadharaiH 'bhagavadbhiH' paramai kairdazabrahmacaryasamAdhisthAnAni 'prajJaptAni' prarUpitAni, ko'bhiprAyaH ?-naiSAmiyaM khamanISikA, kintu bhagavatA'pyevamAkhyAtaM mayA zrutaM tato'tra mA anAsthAM kRthAH, tAnyeva vizinaSTi-'ye' iti yAni brahmacaryasamAdhisthAnAni bhikSuH 'zrutvA' AkarNya | zabdataH 'nizamya' avadhAryArthataH 'saMjamabahule'tti saMyamam-AzravaviramaNAdikaM bahu iti-bahusaGkhayaM yathAbhavatyevaM For Personal & Private Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAti-gRhNAti, ko'bhiprAyaH ?-vizuddhavizuddhataraM punaH punaH saMyamaM karotIti saMyamabahulaH, mayUravyaMsakAditvAsamAsaH, yadivA bahula:-prabhUtaH saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, sUtre pUrvAparanipAtasyAtantratvAt , ata eva saMvaraHAzravadvAranirodhaH tadvahulo bahulasaMvaro vA, tata eva samAdhiH-cittakhAsthyaM tadbahulo bahulasamAdhirvA, 'guptaH' mno-hai| vAkkAyaguptibhiH, guptatvAdeva ca guptAni viSayapravRttito rakSitAni indriyANi-zrotrAdIni yena sa tathA, tata eva guptaM / navaguptisevanAt 'brahmeti brahmacarya caritum-AsevituM zIlamasyeti guptabrahmacArI 'sadA' sarvakAlam 'apramattaH' pramAda-18 virahitaH 'viharet' aprativaddhavihAritayA caret // etena saMyamabahulatvAdi dazabrahmacaryasamAdhisthAnaphalamuktam , etada|vinAbhAvitvAttasyeti sUtrArthaH // | kayare khalu therehiM bhagavaMtehiM dasabaMbhacerasamAhiThANA pannattA?, ime khalu te jAva viharijA, taMjahA-2 |vivittAI sayaNAsaNAI sevijA se niggaMthe, no itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMthassa khalu itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA, kevalipannattAo dhammAo vA bhaMsijjA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe // 1 // JainEducation indiHI For Personal & Private Use Only K ainelibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. katarANItyAdipraznasUtram imAnItyAdi nirvacanasUtraM ca prAgvat , tAnyevAha-taM jahe'tyAdi, 'tadyathe' tyupanyAse - dazabrahma 18 viviktAni' strIpazupaNDakAkIrNatvavirahitAni, zayyate yeSu tAni zayanAni ca-phalakasaMstArakAdIni, Asate vRhadvRttiH yeSu tAni AsanAni ca-pAdapIThapuJchanAdIni zayanAsanAni, upalakSaNatvAtsthAnAni ca 'seveta' bhajeta yaH saH / smaadhiH||42|| nirgranthaH' dravyabhAvagranthAniSkrAnto bhavatIti zeSaH / itthamanvayenAbhidhAyAvyutpannavineyAnugrahAyAmumevArthaM vyatire ||keNAha-'no' naiva striyazca-divyA mAnuSyo vA pazavazca-ajaiDakAdayaH paNDakAzca-napuMsakAni strIpazupaNDakAstaiH da saMsaktAni-AkIrNAni strIpazupaNDakasaMsaktAni 'zayanAsanAni' uktarUpANi 'sevitA' upabhoktA bhavati, tadi'tya nantaroktaM 'kathaM' kenopapattiprakAreNa ?, 'iti ceda' evaM yadi manyase. atrocyate-nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni 'sevamAnasya' upabhuAnasya 'baMbhayArissa'tti apizabdasya gamyamAnatvAd brahmacAriNo|'pi sato brahmacarye 'zaGkA vA' kimetAH seve uta netyevaMrUpA, yadivA ihAnyeSAmiti gamyate, tataH zaGkA vA'nyeSAMyathA kimasAvevaMvidhazayanAsanasevI brahmacAryuta neti, 'kAGkSA' vA syAdyabhilAparUpA 'vicikitsA' vA dharma prati ci-se. ttaviplutiH 'samutpadyate' jAyate, athavA zaGkA rUyAdibhiratyantApahRtacittatayA vismRtasakalAptopadezasya "satyaM vacmi // 42 // hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanAH // 1 // " ityAdikuvikalpAn vikalpayato mithyAtvodayataH kadAcidetatparihAra eva na tIthakRdbhikto bhaviSyati, etadAsevane vA yo doSa uktaH sa doSa eva na For Personal & Private Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavatItyevaMrUpaH saMzaya utpadyate, kAGkSA vA tata eva hetoH "priyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH ? / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi cetasA // 1 // " ityAdyabhidhAyakAnyAnyanIlapaTAdidarzanAgraharUpA, vicikitsA vA-dharma prati-8 kimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhaviSyati na vA ? tadvarametadAsevanamevAstvityevaMrUpA, 'bhedaM' vA vinAzaM cAritrasyeti gamyate, 'labheta' prAmuyAt , 'unmAdaM vA' kAmagrahAtmakaM prApnuyAt strIviSayAbhilASAtirekatastathAvidhacittaviplavasaMOM bhavAt , 'dIrghakAlikaM vA' prabhUtakAlabhAvi rogazca-dAhajvarAdirAtaGkazca-AzughAtI zUlAdi rogAtakaM bhavet' || syAt , saMbhavati hi khyAdhabhilASAtirekato'rocakatvaM tatazca jvarAdIni, kevaliprajJaptAt 'dharmAt' zrutacAritrarUpAt 2 hai| samastAd 'bhrazyet' adhaH pratipatet , kasyacidatikliSTakarmodayAtsarvathA dharmaparityAgasambhavAt , yata evaM tasmAdityA-18 dinigamanavAkyaM prakaTArthameveti sUtrArthaH // uktaM prathamaM samAdhisthAnaM dvitIyamAha| no itthINaM kahaM kahittA havai se niggaMthe, taM kahamiti cedAyariyA''ha-niggaMthassa khalu itthINaM kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthINaM kahaM kahijA // 2 // no strINAmekAkinInAmiti gamyate, 'kathA' vAkyapravandharUpA, yadivA strINAM kathA,-"karNATI suratopacA Jain Education Interna For Personal & Private Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. 18/racaturA lATI vidagdhapriyA" ityAdikA, athavA jAtikularUpanepathyabhedAccaturdhA strIkathA, tatra jAtiAmaNyAdiH|dazabrahma kulama-ugrAdi rUpaM-mahArASTrikAdi saMsthAnaM-nepathyaM-tattaddezaprasiddhaM, tAM kathayitA bhavati 'se niggaMthe'tti ya bRhadvRttiH samAdhi evaMvidhaH sa nirgranthaH / zeSaM praznaprativacanAbhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // tRtiiymaah||424|| | no itthIhiM saddhiM saMnisijjAgae viharittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMthassa khalu itthIhiM saddhiM saMnisijjAgayarasa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA TrAbhayaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaMka havijA kevalipannattAo vA dhammAo| bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthIhiM saddhiM saMnisijjAgae viharai // 3 // no strIbhiH 'sArddha saha samyagra niSIdanti-upavizantyasyAmiti saMniSadyA-pIThAdyAsanaM tasyAM gataH-sthitaH saMniSadyAgataH san 'vihartA' avasthAtA bhavati, ko'rthaH?-strIbhiH sahakAsane nopavizeta , utthitAkhapi hi tAsu muharta tatra nopaveSTavyamiti sampradAyaH, ya evaMvidhaH sa nirgranthaH, na tvanya ityabhiprAyaH, zeSaM praznaprativacanA|bhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // caturthamAha M424 // 1'niggaMthittiyaH sa nigrantho na tvanyAbhiprAyastatkathamityAdiprAgvaditi sUtrArthaH / ROCESSORSCOREGARCARSA For Personal & Private Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ C SC- AASAGAIGANGAM no itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAI AloittA nijjhAittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAvariyA''ha-niggaMthassa khalu itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAiM jAva nijjhAemANassa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijjA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM iMdiyAI nijjhAi // 4 // | no strINAM 'indriyANi' nayananAsikAdIni manaH-cittaM haranti dRSTamAtrANyapyAkSipantIti manoharANi, tathA mano ramayantIti darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhAdayantIti manoramANi 'AlokitA' samantAdraSTA ' nirdhyAtA| darzanAnantaramatizayena cintayitA, yathA-aho ! salavaNatvaM locanayoH, RjutvaM nAsAvaMzasyetyAdi, yadvA 'AGI-3 padarthe' tata 'AlokitA' IpadraSTA 'niAtA' prabandhena nirIkSitA bhavati yaH sa nirgranthaH, anyatpratItameveti || sUtrArthaH // paJcamamAha no niggaMthe itthINaM kuDuMtaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kuiyasaI vA rujhyasaI vA gIyasaha vA hasiyasaI vA thaNiyasaI vA kaMdiyasaI vA vilaviyasaI vA suNittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedA*yariyAha-itthINaM kuDutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA jAva vilaviyasaI vA suNamANassa dain Education a l For Personal & Private Use Only wilm.jainelibrary.org
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 425 // baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajjijjA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAu| NijjA dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA kevalipannattAo vA dhammAo jAva bhaMsijjA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM kuDuMtaraMsi vA jAva suNemANe viharijA // 5 // aari kuDyaM-khaTikAdiracitaM tenAntaraM vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasmin vA, dUSyaM vastraM tadantare vA, yavani - kAntara ityarthaH, bhittiH -- pakkeSTakAdiracitA tadantare, vAzabdaH sarvatra vikalpAbhidhAyI, sthitveti zeSaH, 'kUjita - zabdaM vA vividhavihagabhASayA'vyaktazabdaM suratasamayabhAvinaM 'ruditazabdaM vA' ratikalahAdikaM mAninIkRtaM 'gItazabdaM vA' paJcamAdiduGkRtirUpaM 'hasitazabdaM vA' kahakahAdikaM 'stanitazabdaM vA' ratisamayakRtaM 'kranditazabdaM vA' proSitabhartRkAdikRtAnandarUpaM 'vilapitazabdaM vA' pralAparUpaM zrotA yo na bhavati sa nirgranthaH, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // SaSThamAha - noniggaMthe putrvarayaM puvvakIliyaM aNusarittA havai, taM kahUM iti cedAyariyAha - niggaMdhassa khalu itthINaM putrvarayaM puvvakIliyaM aNusaramANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitimicchA vA samuppajjijjA bheyaM vA labhijjA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyakaM havijjA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthINaM putrvarayaM puvvakIliyaM aNusarijA // 6 // For Personal & Private Use Only %% dazabrahma samAdhiH 16 // 425 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ no nirgranthaH pUrvasmin-gRhAvasthAlakSaNe kAle rata-khyAdibhiH saha viSayAnubhavanaM pUrvarataM, 'pUrvakrIDitaM vA ) khyAdibhireva pUrvakAlabhAvi durodarAdiramaNAtmakaM vAzabdasya gamyamAnatvAt , 'anusma"' anucintayitA bhavati, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // saptamamAha no paNIyaM AhAraM AhArittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-ni0 paNIyaM pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijjA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaMka havijjA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu noniggaMthe paNIyaM AhAraM AhArijjA // 7 // | 'no' naiva 'praNItaM' galadvindu, upalakSaNatvAdanyamapyatyantadhAtUdrekakAriNam 'AhAram' azanAdikam 'AhArayitA' bhoktA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM vyAkhyAtameva, navaraM 'praNItaM pAnabhojanam' iti pAnabhojanayorevopAdAnam , etayoreva mukhyatayA yatibhirAhAryamANatvAt, anyathA khAdyakhAdye apyevaMvidhe varjanIye eveti sUtrArthaH // aSTamamAha| no aimAyAe pANabhoyaNaM AhArittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha- aimAyAe pANa-1 bhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA dain Education H For Personal & Private Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazabrahma samAdhiH uttarAdhya. labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijjA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe aimAyAe pANabhoyaNaM bhuMjijA // 8 // bRhadvRttiH | | 'no' naiva 'atimAtrayA' mAtrAtikrameNa, tatra mAtrA-parimANaM, sA ca puruSasya dvAtriMzatkavalAH striyAH punrssttaa||426|| viMzatiH, uktaM hi-"battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliyAe aThThAvIsaM bhave kavalA| hai||1||" atikramastu tadAdhikyasevanaM 'pAnabhojanaM' pratItameva 'AhArayitA' bhoktA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSa tathaiveti sUtrArthaH // navamamAha81 no vibhUsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-visAvattie vibhrasiyasarIre itthijadaNassa abhilassaNije havai, tao NaM tassa ithijaNeNaM abhilasijamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA meyaM vA labhijjA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe vibhUsANuvAI siyA // 9 // hA 'no' naiva vibhUSaNaM vibhUSA-zarIropakaraNAdiSu snAnadhAvanAdibhiH saMskArastadanupAtI, ko'rthaH ?-tatkattoM bhavati yaH sa nirgranthaH, tatkathamiti ceducyate-'vibhUsAvattie'tti vibhUpAM vartayituM-vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSA 1 dvAtriMzat kila kavalA AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahelAyA aSTAviMzatirbhaveyuH kavalAH // 1 // SORRECARDAMOMEN // 426 // For Personal & Private Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHAROSCARRCOACCOS vartI, tAcchIliko Nin , sa eva vibhUSAvartikaH, sa kimityAha-vibhUSitam-alaGkRtaM snAnAdinA saMskRtamitiyAvat zarIraM-deho yasya sa vibhUSitazarIraH, tathA ca 'ujvalaveSaM puruSaM dRSTvA strI kAmayate' iti vacanAyuvatijanaprArthanIyo bhavati, Aha ca sUtrakAraH-'itthijaNassa ahilasaNije havaItti, tataH ko doSa ityAha-'tataH' strIjanAbhilaSaNIyatvataH, Namiti prAgvat , 'taskhanirgranthasya 'strIjanena' yuvatijanenAbhilaSyamANasya-prArthyamAnasya brahmacAPriNo'pi brahmacarye zaGkA vA, yathA kimetAstAvaditthaM prArthayamAnA upabhu ?, Ayatau tu yadbhAvi tadbhavatu, utazvitkaSTAH zAlmalIzleSmAdayo naraka etadvipAkA iti pariharAmItyevaMrUpaH saMzayaH, zeSaM prAgvaditi suutraarthH|| dazamamAha no saharUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMthassa khalu saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAiyassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijjA |ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo dhammAo jAva bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, dasame baMbhacerasamAhiThANe havai // 10 // 'no' naiva zabdo-manmanabhASitAdi rUpaM-kaTAkSanirIkSaNAdi citrAdigataM vA syAdisambandhi raso-madhurAdirabhibRMhaNIyo gandhaH-surabhiH sparzaH-sparzanAnukUlaH komalamRNAlAderetAnabhiSvaGgahetUn anupatati-anuyAtItyevaMzIlaH zabdarUparasagandhasparzAnupAtI bhavati yaH sa nirgranthaH / tatkathamiti cedityAdi sugama, dazamaM brahmacaryasamA For Personal & Private Use Only Njainelibrary.org
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. ghisthAnaM bhavatIti nigmnm|| iha ca pratyekaM syAdisaMsaktazayanAdeH zaGkAdidoSadarzanaM tadatyantaduSTatAdarzakaM pratyekamapA-|| dazabrahmabRhadvRttiH da yahetutAM prati tulyavalatvakhyApakaM ceti sUtrArthaH // samAdhiH - bhavanti ya ittha silogA, tNjhaa||427|| ___ 'bhavanti' vidyante 'atre'ti ukta evArthe, kimuktaM bhavati ?-uktArthAbhidhAyinaH 'zlokAH' padyarUpAH, 'tadyathA' ityupprdrshne| || jaM vivittamaNAinnaM, rahiyaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTThA, AlayaM tu nisevae // 1 // maNapalhAyajaNa- dANI, kAmarAgavivaDaNI / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajae // 2 // samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhi-31 kkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, nicaso parivajae // 3 // aMgapaJcaMgasaMThANaM, cArullaviyapehiyaM / baMbhacerarao thINaM, soagijhaM vivje||4|| kuiyaM ruiaMgIyaM, hasiyaM thaNiya kaMdiyaM / baMbhacerarao thINaM, soagijhaM vivajae ||5||haasN khiI raI dappaM, sahasAvattAsiyANi ya / baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAivi // 6 // // 427 // paNIyaM bhattapANaM ca, khippaM mayavivaDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, niccaso parivajjae // 7 // dhammaladdhaM miyaM| kAle, jattatthaM paNihANavaM / NAimattaM tu bhuMjijjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vibhUsaM parivajjijjA, sarI dain Education a l For Personal & Private Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ raparimaMDaNaM / baMbhacerao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // sadde khve ya gaMdhe ya, rase phAse taheva ya / / paMcavihe kAmaguNe, nicaso parivajae // 10 // jamityAdisUtrANi daza / yaH 'viviktaH' rahasyabhUtastatraiva vAstavyakhyAdhabhAvAd 'anAkIrNaH' asaGkalastattatprayojanAgatakhyAdyanAkulatvAt , 'rahitaH' parityakto'kAlacAriNA yandanazravaNAdinimittAgatena strIjanena, cazabdAtpa-2 NDakaiH piDgAdipuruSaizca, prakramApekSayA caivaM vyAkhyA, anyatrApi caivaM prakramAdyapekSatvaM bhAvanIyam , uktaM hi-II "arthAt prakaraNAliGgAdaucityAddezakAlataH / zabdArthAH pravibhajyante, na zabdAdeva kevalAt // 1 // " 'brahmacaryasya | uktarUpasya 'rakSArtha' pAlananimittam 'AlayaH' AzrayaH, sarvatra liGgavyatyayaH prAgvat, yattadonityasambandhAttaM 'tuH || paraNe niSevate' bhjte||1||mnH-cittN tasya pralhAdaH aho ! abhirUpA etA ityAdivikalpaja AnandastaM janayatIti / manaHprahAdajananI tAm , ata eva kAmarAgo-viSayAbhiSvaGgatasya vivarddhanI-vizeSeNa vRddhihetuH kAmarAgavivarddhanI tAM, zeSa spaSTa, navaraM, 'strIkathAM' "tadvakaM yadi mudritA zazikathA" ityAdirUpAM // 2 // 'samaM ca' saha 'saMstavaM paricaya strIbhirniSadyA prakramAdekAsanabhogeneti gamyate, 'saMkathAM ca' tAbhireva samaM santatabhASaNAtmikAm 'abhIkSNaM' punaH puna 'Nicaso'tti nitymnytspssttm||3||agaani-shirHprbhRtiini pratyaGgAni-kucakakSAdIni saMsthAnaM-kaTIniviSTaka * vakrAdIni Jain Education I For Personal & Private Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. rAdisannivezAtmakam , amISAM samAhAranirdezaH, aGgapratyaGgayorvA saMsthAnam-AkAravizeSo'GgapratyaGgasaMsthAnaM cAra- dazabrahma18| zobhanam ullapitaM ca-manmanabhASitAdi tatsahagatamukhAdivikAropalakSaNametat prekSitaM ca-arddhakaTAkSanirIkSitAdi / bRhadvRttiH ullapitaprekSitaM brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSuSA gRhyata iti cakSuhyaM sadvivarjayet , kimuktaM bhavati ?-cakSuSi hi samAdhiH // 428 // sati rUpagrahaNamavazyaMbhAvi, paraM taddarzane'pi tatparihAra eva karttavyo na tu rAgavazagena punaH punastadeva vIkSaNIya4/miti, uktaM hi-"asakkA rUvamaddahUM, cakkhugoyaramAgayaM / rAgaddose u je tattha, te buho privje||1||"||4||kuiyN sUtraM prAyo vyAkhyAtameva, navaraM kuDyAntarAdiSviti zepaH // 5 // hAsasUtramapi tathaiva, navaraM 'rati' dayitAGgasaGgajanitAM prItiM 'darpa' manakhinImAnadalanotthaM garva 'sahasA'vatrAsitAni ca parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAdakAnyakSisthaganamarmaghaTanAdIni, paThyate ca-'hassaM dappaM raI kiDaM saha bhuttAsiyANi ya' atra ca 'saheti strIbhiH sAddha bhuktAni ca-bhojanAni AsitAni ca-sthitAni bhuktAsitAni, zeSaM spaSTaM, navaraM sarvatra pUrvakRtatvaM prakramAdapekSaNIyam // 6 // paNIyaMsUtraM nigadasiddhameva, navaraM madaH-kAmodreka iha gRhyate, tasya vivarddhanam-atibRhakatayA vizeSato vRddhihetuM privrjyet||7||dhrmaadnpetN dharnAmeSaNIyamityarthaH 'labdhaM prAptaM gRhasthebhya iti gamyate, na tu khayamevopaskRtaM,paThyate ca,-'dhammaladdhaMti dharmeNa hetunopalakSaNatvAddharmalAbhena vA na tu kuNDalAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM, 1 azakya rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra tau budhaH parivarjayet // 1 // RECRUARANAS // 428 // For Personal & Private Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ paThyate ca - 'dharmmalaDaM' ti dharmaH - uttamaH kSamAdirUpaH, yathA''ha vAcakaH - ' uttamaH kSamAmArdavArjavasatyazaucasaMyamata| pastyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dharmaH" (tattvArtha a09 sU06) iti, taM ' labdhuM' prAptuM kathaM mamAyaM niraticAraH syAt iti, 'mitam ' 'addhamasaNassa' ityAdyAgamoktamAnAnvitamAhAramiti gamyate, 'kAle' prastAve 'yAtrArtha' saMyamanirvAhaNArthaM na tu rUpAdyarthaM 'praNidhAnavAn' cittakhAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIta 'na' iti niSedhe mAtrAmatikrAntaH atimAtraH-| atirikta ityarthastaM yadivA 'ISadarthe kriyAyoge, maryAdAyAM paricchada' ityAdinA mAtrAzabdasya maryAdArthasyApi darzanAd 'atimAtram' atikrAntamaryAdaM, tuzabdasyaiva kArArthatvAdvyavahitasambandhatvAcca naiva 'bhuJjIta' abhyavahared brahmacarye rataH - Asakto brahmacaryarataH 'sadA' sarvakAlaM, kadAcitkAraNato'timAtrasyApyAhArasyAduSTatvAt // 8 // 'vibhUSAm' upakaraNagatA-mutkRSTavatrAdyAtmikAM 'parivarjayet' pariharet 'zarIraparimaNDanaM' kezazmazrusamAracanAdi brahmacaryarato bhikSuH 'zRGgArArtha' vilAsArtha' ' na dhArayet' na sthApayet na kuryAditiyAvat // 9 // ' sadde' sUtraM spaSTameva, navaraM kAmaH - icchAma| danarUpastasya dvividhasyApi guNAH - sAdhanabhUtA upakArakA itiyAvat uktaM hi - 'guNaH sAdhanamupakArakaM' kAmaguNAstAnevaMvidhAn zabdAdIniti sUtradazakArthaH // 10 // samprati yatprAk pratyekamuktaM zaGkA vA syAdityAdi taddRSTAntataH | spaSTayitumAha Jain Educational Ao thIjaNAinno, thIkahA ya maNoramA / saMthavo ceva nArINaM, tAsiM iMdiyadasiNaM // 11 // kuiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM bhuttAsiyANi ya / paNIyaM bhattapANaM ca, aimAyaM pANabhoyaNaM // 12 // For Personal & Private Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.8 gatta bhUsaNamiTTaM ca, kAmabhogA ya dujjyaa| narassa'ttagavesissA, visaM tAlauDaM jahA // 13 // . dazabrahma navaraM 'saMstavaH' paricayaH, sa cehApyekAsanabhogeneti prakramaH, kUjitAdIni hasitaparyantAni kuDyAntarAdyavasthi-81 bRhadvRttiH |tiniSedhopalakSaNAni, bhuktAsitAni ca smRtAnIti zeSaH, tatra bhuktAni-bhogarUpANi AsitAni-khyAdibhireva samAdhiH // 429 // sahAvasthitAni, hAsyAdyupalakSaNaM caitat , gAtrabhUSaNamiSTaM ceti, cazabdo'pizabdArthaH, tata iSTamapyAstAM vihitaM, tathA kAmyanta iti kAmAH bhujyanta iti bhogAH vizeSaNasamAsaste ceSTAH zabdAdayaH, narasyopalakSaNatvAtsyAdezva AtmagaveSiNaH 'viSa' garalaH 'tAlapuTaM' sadyoghAti yatrauSThapuTAntarvartini tAlamAtrakAlavilambato mRtyurupajAyate, 4 yathe' tyaupamye, tato'yamarthaH-yathaitadvipAkadAruNaM tathA strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAdikaraNataH saMyamAtmakabhAvajIvitasyetarasya ca nAzahetutvAditi sUtratrayArthaH // samprati nigamayitumAha dujjae kAmabhoge ya, niccaso parivajjae / saMkAThANANi savvANi, vajjijjA paNihANavaM // 14 // dhammArAma care bhikkhU, dhiImaM dhammasArahI / dhammArAmarae daMte, baMbhacerasamAhie // 15 // duHkhena jIyanta iti durjayAstAn 'kAmabhogAn' uktarUpAn 'Nicaso'tti nityaM 'parivarjayet' sarvaprakAraM tyajet ||429 // ta'zaGkAsthAnAni ca' anantaroktAni, pUrvatra cassa bhinnakramatvAt 'sarvANi' dazApi varjayed, anyathA AjJA'navasthA-18 mithyAtvavirAdhanAdoSasambhavaH 'praNidhAnavAn' ekAgramanAH / etadvarjakazca kiM kuryAdityAha-dharma ArAma iva pApa For Personal & Private Use Only A Jain Education in lainelibrary.org
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ santApopataptAnAM jantUnAM nirvRttihetutayA'bhilaSitaphalapradAnatazca dharmArAmastasmin 'caret' gacchet pravarttatetiyA-2 6 vat, yadvA dharme A-samantAdramata iti dharmArAmaH 'saMcaret' saMyamAdhvani yAyAd bhikSuH prAgvat 'dhRtimAn' dhRtiH-2 cittakhAsthyaM tadvAn, sa caivaM dharmasArathiH-"Thio u ThAvae paraM" iti vacanAdanyeSAmapi dharme pravartayitA, tato'nyAnapi dharme vyavasthitAnupalabhya vizeSato dharmArAme rataH-AsaktimAn dharmArAmarataH, tathA ca 'dAntaH' upazAnto brahmacarye samAhitaH-samAdhAnavAn brahmacaryasamAhita iti sUtradvayArthaH // brahmacaryavizuddhayartho'yaM sarvo'pyupakrama iti tanmAhAtmyamAha devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je karaMti taM // 16 // | devAH-jyotiSkavaimAnikAH dAnavAH-bhuvanapatayaH gandharvayakSarAkSasakinnarAH-vyantaravizeSAH samAsaH sukara eva, upalakSaNaM caitadbhatapizAcamahoragakiMpuruSANAm , ete sarve'pi 'brahmacAriNaM' brahmacaryavantaM yatimiti zeSaH, 'namasyanti' namaskurvanti 'duSkaraM' kAtarajanaduranucaraM 'je' iti yaH 'karoti' anutiSThati 'taditi prakramAdbrahmacaryamiti sUtrArthaH // samprati sakalAdhyayanArthopasaMhAramAha esa dhamme dhuve niyae, sAsae jinndesie| siddhA sijhaMti cANeNaM, sijijhassaMti tahApare // 17 // tti bemi // For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org Main Education
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. // baMbhacerasamAhiThANaajjhayaNaM samattaM 16 // dazabrahma bRhadvRttiH 'eSaH' ityanantaroktaH 'dharmaH' brahmacaryalakSaNaH, dhruvaH parapravAdibhiraprakampyatayA pramANapratiSThita itiyAvat 'nityaH'|| samAdhiH. 18 apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvo dravyArthitayA 'zAzvataH' zazvadanyAnyarUpatayA utpanna(ka)paryAyArthitayA, yadvA nityaH | // 430 // trikAlamapi sambhavAt 'zAzvataH' anavaratabhavanAt, ekAthikAni vA nAnAdezajavineyAnugrahArthamuktAni, jinaiHtIrthakRdbhirdezitaH-pratipAdito jinadezitaH, asyaiva trikAlagocaraphalamAha-siddhAH' purA anantAsUtsarpiNyavasapiNISu siddhayanti 'caH' samuccaye mahAvidehe ihApi vA tatkAlApekSayA 'anena' iti brahmacaryalakSaNena dharmeNa / hai setsyanti tathA 'pare' anye'nantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat / uktonugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat // . // zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM poDazamadhyayanaM samAsamiti // // 40 // For Personal & Private Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam / | vyAkhyAtaM poDazamadhyayanam , adhunA saptadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane brahmacaryaguptaya || kSA uktAH, tAzca pApasthAnavarjanAdevAsevituM zakyante iti pApazramaNakharUpAbhidhAnatastadevAtra kAkocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvattAvadyAvannAmaniSpannanikSepe'sya pApazramaNIyamiti | nAma, ataH pApasya zramaNasya ca nikSepamAha niyuktikRt | pAve chakkaM dave sacittAcittamIsagaM ceva / khittami nirayamAI kAlo aidussamAIo // 387 // bhAve pAvaM iNamo hiMsa musA coria ca abbbhN|ttto pariggaho cia aguNA bhaNiA yaje sutte3884 samaNe caukkanikkhevao u davvaMmi nilgaaiiaa| nANI saMjamasahio nAyavvo bhAvao samaNo389 / hai 'pApe' pApaviSayaH 'chakkaM ti paTkaH SaTparimANo nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAnnikSepa iti gamyate,tatra ca nAma-181 hai sthApane sujJAne, dravye vicArye Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu vyatiriktamAha-sacittAcittamIsagaM Jaln Educationa l For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ NA017 uttarAdhya. vatti, iha ca pApamiti yojyate, prAkRtatvAcobhayatra bindulopaH, tatra sacittadravyapApaM-yaddvipadacatuSpadApadeSu / pApazramadattiHmanuSyapazuvRkSAdiSvasundaram , acittadravyapApaM tadeva jIvaviprayuktaM caturazItipApaprakRtayo vA vakSyamANAH, mizra dravyapApaM tathAvidhadvipadAyevAzubhavastrAdiyuktaM tatzarIrANi vA jIvaviyuktakadezayuktAni, santi hi jiivshrii||431|| reSvapi jIvaviyuktA nakhakezAdayastadekadezAH, uktaM hi-"tasseva dese cie tasseva dese aNuvacie"tti, jIvapradezA|pekSameva hi tatra citatvamanupacitatvaM ba vivakSitaM, pApaprakRtiyukto vA jantureva mizradravyapApamucyate, 'ceveti prAgvat , kSetre vicArye 'pApaM' narakAdipApaprakRtyudayaviSayabhUtaM yatra tadudayo'sti, 'kAla' iti kAlapApaM-duSpa-8 mAdiko yatra kAlAnubhAvataH prAyaH pApodaya eva jantUnAM jAyate, AdizabdAdanyatra vA kAle yatra kasyacijantostadudayaH, bhAve vicArayitumupakrAnte pApam idam' anantarameva vakSyamANaM 'hiMsa'tti hiMsA pramattayogAtprANavyaparopaNaM 'mRSA' asadabhidhAnaM 'caurya ca' stanyam 'abrahma' maithanaM tataH 'parigrahaH' mUchAtmakaH 'apiH' samuccaye 'caH' pUraNe 'guNAH' samyagdarzanAdayastadvipakSabhUtAH aguNAH-mithyAtvAdayo doSAH, no vipakSe'pi darzanAdamitrAdivat , 'bhaNitAH' uktAH, 'tuH' samuccaye vyavahitakramazca, aguNAzca ye 'sUtre Agame anyatra ihaiva vA prastutAdhyayane / zramaNe' dhAzramaNaviSayaH 'catuSkanikSepakaH' nAmAdiH 'tuH' pUraNe nAmasthApane pUrvavat , dravye nihnavAdaya eva nivAdikAH | 1 tasyaiva dezazcitaH tasyaiva dezo'nupacitaH // 431 // Jain Education in For Personal & Private Use Only HINijainelibrary.org
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktarUpAH 'jJAnI' prazaMsAyAM matvarthIyotpatteH prazastajJAnavAn samiti-samyak sadanuSThAnapravRttyA yamanaM-pApasthAnebhya uparamaNaM saMyamazcAritramitiyAvattena sahitaH-yuktaH saMyamasahito jJAtavyo bhAvataH zramaNa iti gAthAtrayArthaH // samprati prastute yojayannAha je bhAvA akaraNijjA ihamajjhayaNami vannia jiNehiM / te bhAve sevaMto nAyavo pAvasamaNotti 390 hai ye 'bhAvAH saMsaktApaThanazIlatAdayo'rthAH 'akaraNIyAH' kartumanucitAH 'iha' prastute'dhyayane 'vanniya'tti varNitAH / |3|prarUpitAH 'jinaiH' tIrthakRdbhistAn bhAvAn 'sevamAnaH' anutiSThan 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH pApena-uktarUpeNopaladakSitaH zramaNaH pApazramaNaH, itizabdaH pApazramaNazabdasya kharUpaparAmarzaka iti gAthArthaH // etadviparItAstu zrama NAH, teSAM phalamAhaeyAiM pAvAiM je khalu vajaMti suvvayA riso| te pAvakammamukkA siddhimaviggheNa vaccaMti // 391 // al 'etAni' etadadhyayanoktAni 'pApAni' pApahetubhUtAni zayAlutAdIni 'ye' ityanirdiSTarUpAH 'khaluH' vAkyA- laGkAre 'varjayanti' pariharanti suvratA RSayaH pUrvavat , te pApaM ca tatkarma ca pApakarma tena upalakSaNatvAtpuNyakarmaNA ca muktAH-tyaktAH pApakarmamuktAH 'siddhiM' siddhigatim 'avighnena' antarAyAbhAvena 'vacaMti'tti 'vajanti' gacchantIti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam -RESARKAR IE% C4%AGA - - en Education For Personal & Private Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhattiH // 432 // je kei u pavvaie niyaMThe, dhamma suNittA viNaovavanne / pApazramasudullahaM lahiu~ bohilAbha, viharija pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // NA017 sijA daDhA pAuraNaM mi atthi, upajaI bhuttu taheva paauN| jANAmi jaM vai Ausutti:, kiM nAma kAhAmi sueNa bhNte!||2|| _ 'yaH kazcit' ityavivakSitavizeSaH 'tuH' pUraNe, paThanti ca-je ke ima'tti, tatra ca 'imetti ayaM 'pravrajitaH' / niSkrAntaH nirgranthaH prAgvat, kathaM punarayaM prabajita ityAha-'dharma' zrutacAritrarUpaM 'zrutvA' nizamya vinayena-jJAnadarzanacAritropacArAtmakenopapanno-yukto vinayopapannaH san 'sudurlabham' atizayaduSprApaM 'labhiuMti labdhyA 'bodhilAbha' jinapraNItadharmaprAptirUpam , anena bhAvapratipattyA'sau prabajita ityuktaM bhavati, sa kimityAha-viharet' caret , | 'pazcAt' pravrajanottarakAlaM 'caH' punarartho vizeSadyotakastatazca prathamaM siMhavRttyA pravrajya pazcAtpunaH 'yathAsukhaM' yathA | yathA vikathAdikaraNalakSaNena prakAreNa sukhamAtmano'vabhAsate tuzabdasyaivakArArthatvAdyathAsukhameva zRgAlavRttyaiva viha| redityarthaH, uktaM hi-"sIhattAe NikkhaMto sIyAlattAe viharati"tti, sa ca guruNA'nyena vA hitaiSiNA'dhyayanaM prati prerito yadvakti tadAha-zayyA' vasatiH 'dRDhA' vAtAtapajalAdhupadravairanabhibhAvyA, tathA 'prAvaraNaM' vaSoMkalpAdi 1 siMhatayA niSkAntaH zRgAlatayA viharati For Personal & Private Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ me' mamAsti, kiJca-'utpadyate' jAyate 'bhoktuM' bhojanAya tathaiva 'pAtuM' pAnAya yathAkramamazanaM pAnaM ceti zeSaH, tathA 'jAnAmi' avagacchAmi 'yadvarttate' yadidAnImasti 'AyuSmanniti prerayiturAmatraNamiti, etasmAddhetoH kiM nAma ?, dina kiJcidityarthaH, 'kAhAmi'tti kariSyAmi 'zrutena' AgamenAdhItenetyadhyAhAraH, 'bhaMtetti pUjyAmantraNam , iha ca / prakramAtkSepe, ayaM hi kilAsyAzayo yathA ye bhavanto bhadantA adhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kiJcanAvabudhyante, kintu ?, sAmpratamAtrekSiNa eva, tacaitAvadasmAkhevamapyasti, tatkiM hRdayagalatAluzoSavidhAyinA'dhIteneti ?, evamadhyavasito yaH sa pApazramaNa ityucyata itIhApi siMhAvalokitanyAyena saMbadhyata iti sUtradvayArthaH // kiMca je kei u pavvaIe, niddAsIle pagAmaso / bhuccA piccA suhaM suaI, pAvasamaNitti vuccaI // 3 // yaH kazcitpravajitaH 'nidrAzIlaH' nidrAluH 'prakAmazaH' bahuzo 'bhuktvA' dadhyodanAdi 'pItvA' takrAdi 'sukhaM' yathA bhavatyevaM sakalakriyAnuSThAnanirapekSa eva 'khapiti' zete, paThyate ca-'vasaI'tti 'vasati' Aste prAmAdiSu, sa itthambhUtaH kimityAha-pApazramaNa iti 'ucyate' pratipAdyata iti sUtrArthaH // itthaM na kevalamanadhIyAna eva pApazramaNa ucyate, kintu AyariyauvajjhAehiM, suviNayaM ca gaahie| te ceva khisaI bAle, pAvasamaNitti bucaI // 4 // AcAryopAdhyAyaiH 'zrutam' AgamamarthataH zabdatazca 'vinayaM ca uktarUpaM 'grAhitaH' zikSito yairiti gamyate dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. tAneva' AcAryAdIn 'khiMsati' nindati 'bAla' vivekavikalo gamyamAnatvAdyaH sa pApazramaNa ityucyata iti suutraarthH|| mApApazramabRhadvRttiH hai| itthaM jJAnAcAranirapekSaM pApazramaNamabhidhAya darzanAcAranirapekSaM tamevAha NA017 ___ AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paDitappaI / appaDipUae thaDe, pAvasamaNitti vucaI // 5 // // 433 // || AcAryopAdhyAyAnAM 'samyagU' avaiparItyena 'na paritapyate' na tattaptiM vidhatte, darzanAcArAntargatavAtsalyavirahito na tatkAryeSvabhiyogaM vidhatta iti bhAvaH, 'apratipUjakaH' prastAvAdahaMdAdiSu yathocitapratipattiparAGmukhaH stabdha garvAdhmAtaH kenacitpreryamANo'pi na tadvacanataHpravartate yaH sa pApazramaNa ityucyata iti sUtrArthaH // samprati cAritrA-18 cAravikalaM tamevAha| saMmahamANe pANANi, bIyANi hariyANi ya / asaMjae saMjaya mannamANe, pAvasamaNitti vuccaI // 6 // saMthAraM phalagaM pIDhaM, nisijaM pAyakaMbalaM / appamajjiyamArahaI, pAvasamaNitti vucaI // 7 // dadvadvassa caraI, pamatte a abhikkhaNaM / ullaMghaNe acaMDe a, pAvasamaNitti vuccaI // 8 // paDilehei pamatto, avaujjhai pAyaka- // 433 // |balaM / paDilehAaNAutte, pAvasamaNitti vuccaI // 9 // paDilehei pamatte, se kiMci hu nisAmiA / gurUM| paribhAvae nicaM, pAvasamaNitti vuccaI // 10 // bahumAI pamuharI, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aciyatte, pAvasamaNitti vucaI // 11 // vivAyaM ca udIrei, adhamme attapaNhahA / buggahe kalahe ratte, pAvasamaNitti FROCOCCASSUCCC JainEducation Mana For Personal & Private Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ vucaI // 12 // athirAsaNe kukuIe, jattha tattha nisiiaii| AsaNaMmi aNAutte, pAvasamaNitti vuccii||13|| sasarakkhapAo suaI, sijjaM na paDilehaI / saMthArae aNAutto, pAvasamaNitti vucaI // 14 // * saMmardan' hiMsan 'prANAniti prANayogAt prANinaH-dvIndriyAdIn 'vIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca' dUrvA'GkurAdIni, sakalaikendriyopalakSaNametat , spaSTataracaitanyaliGgatvAcaitadupAdAnam, ata evAsaMyatastathA'pi 'saMjaya mannamANe'tti sopaskAratvAtsaMyato'hamiti manyamAnaH, anena ca saMvignapAkSikatvamapyasya nAstItyuktaM, pApazramaNa ityucyate // tathA 'saMstAraM' kambalyAdi 'phalakaM' campakapaTTAdi 'pITham' AsanaM' 'nipadyAM' khAdhyAyabhUmyAdikAM yatra niSadyate 'pAdakambalaM' pAdapunchanam 'apramRjya' rajoharaNAdinA'saMzodhya upalakSaNatvAdapratyupekSya ca 'Arohati' hai samAkrAmati yaH sa pApazramaNa ityucyate // tathA 'davadavassa'tti drutaM drutaM tathAvidhAlambanaM vinA'pi tvaritaM 2 'carati' IP gocaracaryAdiSu paribhrAmyati, 'pramattazca' pramAdavazagazca bhavatIti zeSaH 'abhIkSNaM' vAraM vAram 'ullaGghanazca' bAlAdInAmu-11 citapratipattyakaraNato'dhaHkartA 'caNDazca' krodhanaH, yadvA 'pramattaH' anupayukta IryAsamitau ullaGghanazca vatsaDimbhA-2 6 dInAM caNDazcArabhaTavRttyAzrayaNataH, zepaM tathaiva // tathA 'pratilekhayati' anekArthatvAtpratyupekSate pramattaH sam 'avau-8 jjhai'tti 'apojjhati' yatra tatra nikSipati, pratyupekSamANo vA apojjhati, na pratyupekSata ityarthaH, kiM tat ?-pAda SAMROSAGARLS Jain Education For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. kambalaM pAtrakambalaM vA pratItameva, samastopadhyupalakSaNaM caitat , sa evaM 'pratilekhanA'nAyuktaH' pratyupekSAnupayuktaH, pApazrama zeSa sathaiva // tathA pratilekhayati pramattaH san 'kiMci hutti 'huH' apizabdArthaH, tataH kizcidapi vikathAdIti gamyate, bRhadvattiH NA017 daNisAmitti 'nizamya' AkarNya tatrAkSiptacittatayeti bhAvaH, 'guruparibhAsaya'tti gurun paribhASate-vivadate hai| // 434 // guruparibhASakaH, pAThAntarato guruparibhAvakaH, 'nityaM' sadA, kimuktaM bhavati ?-asamyakpratyupakSamANo'nyadvA vita-2 thamAcaran gurubhizcoditastAneva vivadate'bhibhavati vA'sabhyavacanaiH, yathA-khayameva pratyupekSadhvaM, yuSmAbhireva vayamitthaM 4 zikSitAstato yuSmAkamevaiSa doSa ityAdi, zeSaM tathaiva, guruparibhASakatvaM pramattatvasya ca nizamanahetutvaM pUrvasmAdvizeSa / iti na paunaruktyam // kiJca-'bahumAyI prabhUtavaJcanAprayogavAn prakarSeNa mukharaH pramukharaH stabdho lubdha iti ca prAgvat , avidyamAno nigrahaH-indriyanoindriyaniyatraNAtmako'syetyanigrahaH, saMvibhajati-guruglAnabAlAdibhya ucitamazanAdi yacchatItyevaMzIlaH saMvibhAgI na tathA ya AtmapoSakatvenaiva so'saMvibhAgI, 'aciyatteti gurvAdiSvaprItimAn , zepaM pUrvavat // anyacca-virUpo vAdo vivAdaH-vAkalahastaM 'caH' pUraNe 'udIrei'tti kathaJcidupazAntamapyutprAsanAdinA vRddhi nayati, 'adharmaH' avidyamAnasadAcAraH 'attapaNhaha'tti Atmani praznaH AtmapraznastaM hantyAtma- 434 // 4/praznahAH, yadi kazcitparaH pRcchet-kiM bhavAntarayAyI AtmA uta neti ?, tatastameva praznamativAcAlatayA hanti, yathA -nAstyAtmA pratyakSAdipramANairanupalabhyamAnatvAt , tato'yukto'yaM praznaH, sati hi dharmiNi dharmAzcintyanta iti, paThyate For Personal & Private Use Only Jain due on Internet
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca-'attapaNNaha'tti tatra ca AttAM-siddhAntAdizravaNato gRhItAmAtAM vA ihaparalokayoH sadbodharUpatayA hitA prajJAm-Atmano'nyeSAM vA buddhiM kutarkavyAkulIkaraNato hanti yaH sa AttaprajJAhA AptaprajJAhA vA, 'buggahe'tti vyudhe daNDAdidhAtajanita virodhe 'kalahe' tasminneva vAcike 'raktaH' abhiSvaktaH, zeSaM prAgvat // aparaM ca asthirAsanaH, kukucaH kukuco vA dvayamapi pUrvavat , 'yatra tatra' iti saMsaktasarajaskAdAvapItyarthaH 'niSIdati' upavizati 'Asane | pIThAdau 'anAyuktaH' anupayuktaH san , zeSaM prAgvat // tathA saha rajasA varttate iti sarajasko tathAvidhau pAdau yasya sa / tathA 'khapiti' zete, kimuktaM bhavati?-saMyamavirAdhanAM pratyabhIrutayA pAdAvapramRjyaiva zete, tathA zayyAM' vasatina pratilekhayati, upalakSaNatvAnna ca pramArjayati, 'saMstArake' phalakakambalAdI, supta iti zeSaH, "anAyuktaH' "kukaDipAyapasAraNa AyAmeuM puNovi AuMTe" ityAdyAgamArthAnupayuktaH, anyattathaiveti sUtranavakArthaH // idAnIM tapaAcArAtikramataH | pApazramaNamAha| duddhadahIvigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae a tavokamme, pAvasamaNitti vuccaI // 15 // atyaMtaMmi | ya sUraMmi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNitti vuccaI // 16 // AyariyaparicAI, prpaasNddseve| gANaMgaNie dubhUe, pAvasamaNitti vuccaI // 17 // 1 kukuTIvatpAdaprasAraNaM Ayamya (vistArya) punarapi AkuJcayet / For Personal & Private Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. dugdhaM ca-kSIraM dadhi ca-tadvikAra eva dadhidugdhe, sUtre ca vyatyayaH prAgvad, vikRtihetutvAdvikRtI, upalakSaNa- pApazramabRhadvRttiH 18 tvAd ghRtAdhazeSavikRtiparigrahaH, 'AhArayati' abhyavaharati 'abhIkSNaM' vAraM vAraM, tathAvidhapuSTAlambanaM vinA'pIti NA017 bhAvaH, ata eva 'aratazca' aprItimAMzca 'tapaHkarmaNi' anazanAdau, zepaM prAgvat // api ca-'atyaMtaMmi yatti, // 435 // | 'astAnte' astamayaparyante, 'caH' pUraNe, udayAdArabhyeti gamyate, 'sUrya' bhAkhati AhArayatyabhIkSNaM, kimuktaM bhavati :prAtarArabhya sandhyAM yAvatpunaH punarmukte, yadivA 'atyaMtamayaMmi yatti astamayati sUrye AhArayati, tiSThati tu kimu-12 cyate ? iti bhAvaH, kimekadaivetsAha-abhIkSNa' punaH punaH, dine dine ityuktaM bhavati, yadi cAsau kenacidgItArtha-14 sAdhunA codyate, yathA-AyuSman ! kimevaM tvayA''hAratatpareNaiva sthIyate ?, durlabhA khalviyaM manujatvAdicaturaGgasA-8 jamagrI, tata enAmavApya tapasyevodyantumucitamiti, tataH kimityAha-'coio paDicoei'tti coditaH san prati-13 codayati yathA kuzalastvamupadezakarmaNi na tu svayamanuSThAne, anyathA kimevamavagacchannapi bhavAnna vikRSTaM tapo'nuti-18 chati ?, zeSaM tathaiva / 'AcAryaparityAgI' te hi tapaHkarmaNi viSIdantamudyamayanti, AnItamapi cAnnAdi vAlaglAnAdibhyo dApayantyato'tIvAhAralauta yAttatparityajanazIlaH parAn-anyAn pApaNDAn-saugataprabhRtIn 'mRdvI zayyA| prAtarutthAya peyA' ityAdikadabhiprAyato'tyantamAhAraprasaktAMstata eva hetoH sevate-tathA tathA'pasarpatIti parapASaNDasevakaH, tathA ca khecchApravRttatayA 'gANaMgaNie'tti gaNAdguNaM SaNmAsAbhyantara eva saMkrAmatIti gANagaNika ityA-3 SOROSCORMA yaanmaarkaasaalaa||435 For Personal & Private Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamikI paribhASA, tathA cAgamaH-"chammAsa'nbhaMtarato gaNA gaNaM saMkamaM karemANo" ityAdi, ata eva ca 'durni-2 4ndAyAM', tatazca 'duH' iti ninditaM bhUtaM-bhavanamasyeti durbhUtaH, durAcAratayA ninyo bhUta ityarthaH, aparaM tathaiveti sUtratrayArthaH // samprati vIryAvicAravirahatastamevAha - __sayaM gehaM paricajja, paragehaMsi vAvare / nimitteNa ya vavaharaI, pAvasamaNitti vuccaI // 18 // saMnAipiMDaM jemeha, nicchaI sAmudANiyaM / gihinisijjaM ca vAhei, pAvasamaNitti vucaI // 19 // | khameva khaka, nijakamityarthaH, 'gehaM' gRhaM 'parityajya' parihRtya pravrajyAGgIkaraNataH 'paragehe' anyavezmani 'vAvare'tti |3|| vyApriyate-piNDArthI san gRhiNAmAptabhAvaM darzayan khatastatkRtyAni kurute, paThyate ca-'vavahare'tti tata eva heto-11 yavaharati-gRhinimittaM krayavikrayavyavahAraM karoti, 'nimittena ca' zubhAzubhasUcakena 'vyavaharati' dravyAnaM karoti, 18/aparaM ca pUrvavat / api ca-'sannAya'tti khajJAtayaH-khakIyakhajanAstairnijaka iti yathepsito yaH snigdhamadhurAdirA-|| hAro dIyate sa khajJAtipiNDastaM 'jemati' bhuGkte, 'necchati' nAbhilapati samudAnAni-bhikSAsteSAM samUhaH sAmudAnikam , 'acitta hastidhenoSThak' (pA04-2-47) iti Thaka, bahugRhasambandhinaM bhikSAsamUhamajJAtonchamitiyAvat , gRhiNAM niSadyA-paryaGkatUlyAdikA zayyA tAM ca 'vAhayati'tti sukhazIlatayA''rohati, zeSaM tathaiveti suutrdvyaarthH|| sampratyadhyayanArthamupasaMharannuktarUpadopAsevanaparihArayoH phalamAha Jain Education Ternational For Personal & Private Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH NA0 // 436 // SAGARMARWANAGAR eyArise paMcakusIlasaMvuDe, rUvaMghare muNipavarANa hiDime / ayaMsi loe visameva garahie, na se ihaM neva | pApazramaparatthaloe // 20 // je vaja ee u sadA u dose, se suvvae hoi muNINa majjhe / ayaMsi loe amayaM va pUie, ArAhae duhao logamiNaM // 21 // timi // // pAvasamaNijaM // 17 // 'etAdRzaH' yAdRza uktaH 'paJceti paJcasaGkhyaH kutsitaM zIlameSAM kuzIlA:-pArzvasthAdayaH samAhRtAH paJcakazIlaM da tadvadasaMvRtaH-aniruddhAzravadvAraH paJcakuzIlAsaMvRto rUpaM-rajoharaNAdikaM veSaM dhArayati rUpadharaH sUtre tu prAkRtatvAdvi-3 hai dunirdezaH, 'munipravarANAm' atipradhAnatapakhinAM 'hiTimo' adhastAdvartI, atijaghanyasaMyamasthAnavarttitvAnnikRSTa ityarthaH / etatphalamAha-'ayaMsitti asmin 'loke' jagati 'viSamiva'tti gara iva 'garhitaH' nindito, bhraSTapratijJo , hi prAkRtajanairapi nindyate dhigenamiti, ata eva na sa 'iha' itIha loke 'naiveti nApi paratra loke, paramArthataH sanniti zeSaH, yo hi naihikamAmuSmikaM vA kaJcana guNamupArjayati sa tadgaNanAyAmapravezatastattvato'vidyamAna eveti / / // 436 // hai yaH 'varjayati' parityajati 'etAn' uktarUpAn 'sayA utti sadaiva doSAn yathAsukhavihArAdipApAnuSThAnarUpAn sa tathAvidhaH 'suvrataH' niraticAratayA prazasyavrato bhavati munInAM madhye, kimuktaM bhavati ?-bhAvamunitvenAsau muni-11 For Personal & Private Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhye gaNyate, tayA vA'smin loke 'amRtamiva' surabhojyamiva 'pUjitaH' abhyarhita ArAdhayati 'duhato logamiNaM'ti ihalokaparalokabhedena dvividhaM lokam 'iNaM'ti imamanena cAtipratItatayA pratyakSaM nirdizatIti, ihaloke ca sakala-Ta lokapUjyatayA paraloke ca sugatyavApteH, tataH pApavarjanameva vidheyamiti bhAva iti sUtradvayArthaH // 'iti' parisamAptI, bravImIti pUrvavat , nayA api tathaiva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM saptadazamadhyayanaM samAptamiti // SINESSOREA // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0saptadazamadhyayanaM samAptam // GLORYOUTUGOGO For Personal & Private Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. atha saMktIyAkhyamaSTAdazamadhyayanam / saMyatIyAbRhaddhRttiH dhya. 10 // 437 // | uktaM saptadazamadhyayanam , adhunA'STAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane pApavarjanamuktaM, taca saMyatasyaiva, sa ca bhogarddhityAgata eveti sa eva saMjayodAharaNata ihocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayahainam , asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe saMjayIyamiti nAma, tataH saJjayazabdanikSepAyAha | niyuktikRt nikkhevo saMjaijaMmi cau0 // 392 // jANagasarIrabhavie0 // 393 // saMjayanAma goyaM veyaMto bhAvasaMjao hoi / tatto samuTTiyamiNaM ajjhayaNaM saMjaijati // 394 // 4 gAthAtrayaM vyAkhyAtaprAyaM, navaraM 'Nikkhevo saMjaijaMmitti nikSepaH' nyAsaH saJjayIyAdhyayane arthAtsaJjayasyeti / gamyate / tathA ca tRtIyagAthAyAM 'saMjayanAma goyaM veyaMto' ityuktaM 'tata' iti saJjayAdabhidheyabhUtAt 'smutthitm'| utpannam idaM adhyayanaM saJjayIyamiti, tasmAddhetorucyata iti gAthAtrayArthaH / ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatyataH sUtrAnugame sUtramucAraNIyaM, tacedam SAMSRESCROSTERSACCESCORCAMES // 437 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only N w.jainelibrary.org
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMpille nayare rAyA, udinnabalavAhaNe / nAmeNaM saMjao nAma, migavvaM uvaniggae // 1 // kAmpilye nagare 'rAjA' nRpatirudIrNam-udayaprAptaM balaM-caturaGgaM vAhanaM ca-gillithilyAdirUpaM yasya so'yamudI-| rNabalavAhanaH, yadvA balaM-zarIrasAmarthya vAhanaM-gajAzvAdi, padAtyupalakSaNaM caitat , sa ca 'nAmnA' abhidhAnena saJjayaH 'nAma' iti prAkAzye, tato'yamarthaH-saMjaya iti nAmnA prasiddho, mRgavyAM-mRgayAM pratIti zeSaH, upa-sAmIpyena | nirgato-niSkrAnta upanirgatastata eva nagarAditi zeSa iti sUtrArthaH // sa ca kIDag vinirgataH kiM ca kRtavAnityAha hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, savvao parivArie // 2 // mie chubhittA hayagao, kaMpillujANakesare / bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // / pAThasiddhaM, navaraM padAtInAM samUhaH pAdAtaM tasyAnIkaM-kaTakaM pAdAtAnIkaM tena, subvyatyayaH prAgvat, evaM pUrvevapi, 'mahatA' bRhatpramANena mRgAn kSiptvA 'kaMpillujANakesari'tti tasyaiva kAmpIlyasya nagarasya sambandhini kezaranAmyudyAne 'bhItAn' trastAn sato 'mitAn' parimitAn 'tatra' teSu mRgeSu madhye 'vaheiti vyathati hanti vA, zaraihai riti gamyate, rasaH-tapizitAkhAdastatra mUJchito-gRddho rasamUrchita iti sUtradvayArthaH // amumevArtha sUtrasparzikani yuktyA spaSTayitumAha6 kaMpillapuravaraMmi a nAmeNaM saMjao naravariMdo / so seNAe sahio nAsIraM niggao kayAi // 395 // JainEducation international For Personal & Private Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH hayamArUDho rAyA mie chuhittANa kesarujjANe / te tattha u uttatthe vahei rasamucchio saMto // 396 // , saMyatIyA| gAthAdvayaM pratItameva, navaramiha nAsIraM-mRgayAM prati 'utrastAn' atibhItAniti gAthAdvayArthaH // atrAntare dhya. 18 // 43 // yadabhUttadAha sUtrakRta SCRESSESSMENT aha kesaraMmi ujANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyajhANajutto, dhammajjhANaM jhiyAyai // 4 // apphovamaMDavaMmI, jhAyaI jhaviyAsave / tassAgae mie pAsaM, vahei se narAhive // 5 // 'artha' anantaraM kezare udyAne'nagArastapodhanaH khAdhyAyaH-anuprekSaNAdi.naM-dharmadhyAnAdi tAbhyAM yukto-yathA| kAlaM tadAsevakatayA sahitaH svAdhyAyadhyAnayukto'ta eva 'dharmadhyAnam' AjJAvijayAdi 'jhiyAyaitti dhyAyati cintayati, va?-'apphovamaMDamiti apphovamaNDavamiti vRkSAdyAkINe, tathA ca vRddhAH-apphova iti, kimuktaM bhavati ?-AstIrNe, vRkSagucchagulmalatAsaMchanna ityarthaH, 'maNDape' nAgavalyAdisambandhini dhyAyati dharmadhyAnamiti gamyata, punarabhidhAnamatizayakhyApakaM. jhaviyatti-kSapitA nirmalitA AzravAH-karmabandhahetavo hiMsAdayA yana sa tathA, 'tasya' ityuktavizeSaNAnvitasyAnagArasya 'pArzva' samIpamiti sambandhaH, 'AgatAn' prAptAn mRgAn 'vahaitti vidhyati hanti vA 'sa' iti saJjayanAmA 'narAdhipaH' rAjeti sUtradvayArthaH // amumevArtha savizeSamAha niyuktikRt // 438 // For Personal & Private Use Only w
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMROADCASEARCHROADCHOROSEX aha kesaramujANe nAmeNaM gaddabhAli anngaaro|apphovmNddvNmi a jhAyai jhANaM jhviadoso|| 397 // | aheti gAthA vyAkhyAtaprAyaiva, navaraM 'nAmnA' abhidhAnena gardabhAli-gardabhAlinAmetyarthaH, 'jhaviya'tti kSapitA doSAH-karmAzravahetubhUtA hiMsAdayo yena sa tathA // punastatra yadabhUttadAha aha Asagao rAyA, khippamAgamma so tahiM / hae mie u pAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // 'artha' anantaram 'azvagataH' turagArUDho rAjA 'kSipraM zIghramAgatya 'sa' iti saJjayanAmA 'tasmin' yatra maNDape sa bhagavAn dhyAyati, 'hatAn' vinAzitAn mRgAn tuzabda evakArArthastato mRgAneva, na punaranagAramityarthaH, 'pAsitta'tti / | dRSTvA 'anagAraM' sAdhu 'tatra' iti tasminneva sthAne pazyatIti sUtrArthaH // tataH kimasAvakASIdityAha aha rAyA tattha saMbhaMto, aNagAro mnnaa''ho| mae u maMdapuNNeNaM, rasagiddheNa ghaMtuNA // 7 // AsaM visajjaittANaM, aNagArassa so nivo / viNaeNaM vaMdaI pAe, bhagavaM ! ittha me khame // 8 // aha moNeNa so bhagavaM, aNagAro jhANamassio / rAyANaM na paDimaMtei, tao rAyA bhayahuo // 9 // saMjao ahamassIti, bhagavaM! vAhirAhi me / kuddhe teeNa aNagAre, dahijjA nrkoddio||10|| . __ atha rAjA 'tatre'ti taddarzane sati 'saMbhrAntaH' bhayavyAkulo, yathA'nagAro-munirmanAgiti-stokenaiva 'AhataH'|| vinAzitaH, tadAsannamRgahananAdityabhiprAyaH, mayA tu mandapuNyena 'rasaddhena' rasamUrchitena 'ghaMtuNa'tti ghAtukena hanana-18 Jain Education tha onal For Personal & Private Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 439 // zIlenetyarthaH // tatazca 'azvaM' turagaM 'visRjya' vimucya 'Na'prAgvat , 'anagArasya' uktasyaiva 'saH' saJjayanAmA nRpaH 'vina- saMyatIyAyena' ucitapratipattirUpeNa 'vandate' stauti pAdau' caraNau, atyAdarakhyApakaM caitat , pAdAvapi tasya bhagavataH stavanIyA dhya. 18 viti, vakti ca-yathA bhagavan ! 'atra' etasmin mRgavye, mama aparAdhamiti zeSaH, 'kSamakha' sahakha // 'artha' ityanantaraM 'maunena' vAgnirodhAtmakena 'so'tti sa gardabhAlinAmA bhagavAn anagAraH 'dhyAna' dharmadhyAnam 'AzritaH' sthitaH / rAjAnaM' nRpaM 'na pratimantrayate' na prativakti yathA'haM kSamiSye na veti, 'tataH' tatprativacanAbhAvato'vazyamayaM kruddha hai| hai iti na kimapi mAM prabhASate iti rAjA 'bhayadrutaH' atIva bhayatrasto, yathA na jJAyate kimasau kruddhaH kariSyatIti, uktavAMzca yathA- // 'saJjayaH' saJjayanAmA rAjA'hamasmi, mA bhUnnIca evAyamiti sutarAM kopa ityetadabhidhAnamiti, . iti' asmAddhetobhagavan ! 'vAharAhitti vyAhara-saMbhASaya 'me' iti subvyatyayAnmAm , athApi syAt-kimevaM bhavAn / dAbhayadruta ityAha-'kruddhaH' kupitaH 'tejasA' tapomAhAtmyajanitena tejolezyAdinA 'anagAraH' muniH 'dahet' bhasmasAta kuryAt narakoTIH, AstAM zataM sahasraM veti, ato'tyantabhayadruto'hamiti sUtracatuSTayArthaH // idameva vyaktIkartumAha | // 439 // niyuktikRtaha Asagao rAyA taM pAsiasaMbhamAgao ttth| bhaNai ahAjaha iNhi isivajjhAe maNA litto 398 / For Personal & Private Use Only Silwjainelibrary.org dan Education International
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIsajiUNa AsaM aha aNagArassa ei so pAsaM / viNaeNa vaMdiUNaM avarAhaM te khamAvei // 399 // aha moNamassio so aNagAro naravaI na vAharai / tassa tavateyabhIo iNamaTuM so udAharai 400 15 kaMpillapurAhivaI nAmeNaM saMjao ahaM rAyA / tujjha saraNAgao'mhi nidahihA mA mi teeNaM // 401 // al gAthAcatuSTayaM spaSTameva, navaraM taM pAsiya 'saMbhamAgato tti muniratra dRzyata ityasAvapi mayA viddho bhaviSyatItyAku-8 dAlatvamApanno, 'bhaNati ca' vakti ca 'hA' iti khede yathedAnIM 'isivajjhAe'tti RSihatyayA manAgapi lipto'haM-1 khalpenaiva na spRSTaH 'tubha'tti tava 'zaraNAgato'smi' tvAmeva zaraNam-AzrayaM pratipanno'smi, tatazca nirdhAkSIH 'mA'|| niSedhe 'mi' iti mAM 'tejasA' tapojaniteneti gamyate, iti gaathaactussttyaarthH|| itthaM tenokte yanmuniruktavAMstadAha abhao patthivA ! tujjhaM, abhayadAyA bhavAhi ya / aNice jIvalogaMmi, kiM hiMsAe pasajjasi ? // 11 // jayA savvaM pariccaja, gaMtavvamavasassa te / aNice jIvalogaMmi, kiM rajaMmi psjsi||12|| jIviyaM ceva rUvaM ca, vijusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujhasI rAyaM, picatthaM nAvabujjhasI // 13 // dArANi ya suyA ceva, mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANuvvayaMti ya ||14||niihrNti mayaM puttA, piyaraM prmdkkhiyaa| piyaro a tahA putte, baMdhU rAyaM tavaM care // 15 // tao teNajjie vve, dAre ya prirkkhie| jain Education For Personal & Private Use Only li.jainelibrary.org
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 440 // kIlaMta'nne narA rAyaM !, haTTatuTThamalaMkiyA // 16 // teNAvi jaM kayaM kammaM, suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa || saMyatIyAsaMjutto, gacchaI u paraM bhavaM // 17 // / 'abhao'tti abhayaM-bhayAbhAvaH 'pArthiva !' nRpate ! AkAro'lAkSaNikaH, kasya ?-'tumbhaMti tava, na kazcittvAM hai| dahatIti bhAvaH, itthaM samAzvAsyopadezamAha-'abhayadAtA ca' prANinAM trANakartA bhavAhi yatti bhava, yathA hi bhavato, mRtyubhayamevamanyeSAmapIti bhAvaH, cazabdo yojita eva, amumevArtha sahetukaM vyatirekadvAreNAha-'aniye' azA-2 zvate 'jIvaloke' prANigaNe, kimiti pariprazne 'hiMsAyAM' prANivadharUpAyAM 'prasajasi' abhiSvakto bhavasi ?, jIvalokasya banityatve bhavAnapyanityastatkimiti-kena hetunA khalpadinakRte pApamitthamupArjayasi ?, naivedamucitamiti bhaavH|| itthaM hiMsAtyAgamupadizya rAjyaparityAgopadezamAha-yadA 'sarva' kozAntaHpurAdi parityajya-ihaiva vimucya gantavyaM bhavAntaramiti zeSaH, tadapi na khavazasya kintu avazasya-akhatantrasya 'te' tava, ka sati ? -aniye jIvaloke,tataH kiM 'rAjye' nRpatitve prasajasi?, rAjyaparityAga eva yukta iti bhAvaH, pAThAntaratazca kiM hiMsAyAM prasajasi ?, iha ca punarvacanamAdarAtizayakhyApanArthamiti na punrukttaa||jiivlokaanitytvmev bhAvayitumAha-'jIvitam' AyuH 'caH' samuccaye ||44nnii | 'eveti pUraNe 'rUpaM ca' pizitAdipuSTasya zarIrazobhAtmakaM vidyutaH saMpAtaH-calanacamatkAro vidyutsampAtastadvaccaJcalam-atIvAsthiraM vidyutsampAtacaJcalaM 'yatra' jIvite rUpe ca taMti tvaM 'muhyasi' mohaM vidhatse, mUDhazca hiMsAdI prasa For Personal & Private Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ jasIti bhAvaH, 'rAjan' nRpate ! 'pretyAthai' paralokaprayojanaM nAvabudhyase, kimuktaM bhavati ?-jAnAsyapi na, kiM puna-121 statkaraNamiti // tathA 'dArAzca' kalatrANi prAkRtatvAnnapA nirdezaH, sutAzcaiva 'mitrANi ca' pratItAnyeva, tathA 'bAndhavAH / / hai khajanAH jIvantam 'anujIvanti' tadupArjitavittAdhupabhogata upajIvanti, mRtaM 'NANuvayaMti yatti cazabdasyApizabdArthatvAdanuvrajantyapi na, kiM punaH saha yAsyantIti, tadanena dArAdInAmapi kRtaghnatayA na teSvAsthAM vidhAya dharma udAsitavyamityuktamiti, idaM ca sUtraM cirantanavRttikRtA na vyAkhyAtaM, pratyantareSu ca dRzyata ityasmAbhirunnItam // punastatpratibandhanirAkaraNAyAha-'nIharaMti'tti nissArayanti 'mRtam' iti gatAyuSaM 'putrAH' sutAH 'pitaraM' janakaM hai 'paramaduHkhitAH' atizayasaJjAtaduHkhA api, kiM punarye na tathA duHkhamAja iti bhAvaH, pitaro'pi tathA putrAn , 181 'baMdhu'tti bandhavazca bandhUniti zeSaH, atazca kiM kRtyamityAha-rAjan ! tapa upalakSaNatvAdAnAdi 'careH' Asevakheti // aparaJca 'tato'tti mRtaniHsAraNAdanantaraM 'tena' iti mitrapitrAdinA 'arjite' viDhapite 'dravye' vitte 'dAreSu ca' kalatreSu ca 'parirakSiteSu' sarvApAyaparipAliteSu, ubhayatrArSatvAdekavacanaM, 'krIDanti' vilasanti tenaiva vittena dAraizceti gamyate 'anye' apare rAjan ! 'haTTatuTThamalaMkiya'tti hRSTAH-bahiHpulakAdimantaH tuSTAH-AntaraprItibhAjaH 'alaGkRtAH' 4AvibhUSitAH, yata IzI bhavasthitistato rAjana ! tapazcareriti madhyadIpakatvAdanantarasUtroktena sambandhaH // mRtasya ca dAko vRttAnta ityAha-'tenApi' mRtena yat 'kRtam' anuSThitaM karma 'zubhaM vA' puNyaprakRtirUpaM, yadvA 'sukhaM vA' sukhahetuH dan Education in For Personal & Private Use Only helibrary.org
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. | 'yadive'tyathavA 'duHkha' duHkhahetuH pApaprakRtyAtmakamityarthaH / karmaNA tena sukhahetunA duHkhahetunA vA, uttaratra tuzabdasyai- saMyatIyA vikArArthatvAd bhinnakramatvAca tenaiva, na tu duHkhaparirakSitenApi dravyAdinA 'saMyuktaH' sahitaH 'gacchati' yAti 'param'18/ bRhadvRttiH anyaM 'bhavaM' janma, yatazca zubhAzubhayorevAnuyAyitA tataH zubhahetuM tapa eva careriti bhAva iti sUtrasaptakArthaH // tata-pAdhya. 18 // 44 // stadvacaH zrutvA rAjA kimaceSTatetyAha soUNa tassa so dhamma, aNagArassa aMtie / mahayA saMveganivveyaM, samAvanno narAhivo // 18 // saMjao cai rajjaM, nikkhaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao, aNagArassa aMtie // 19 // 8l 'zrutvA' AkarNya 'tasya' ityanagArasya 'sa' iti saJjayAbhidhAno rAjA 'dharmam' uktarUpam 'anagArasya' bhikSoH / 'antike' samIpe 'mahaya'tti mahatA AdaraNeti zeSaH, suvyatyayena vA mahat , 'saMveganirveda' tatra saMvego-mokSAbhi-18 lApo nirvedaH-saMsArodvignatA 'samApannaH' prAptaH 'narAdhipaH' rAjA 'saJjayaH' saJjayanAmA 'caiuM' tyaktvA 'rAjya' rASTrA-18 dhipatyarUpaM 'niSkrAntaH' pravajitaH 'jinazAsane' arhaddarzane, na tu sugatAdidezite'saddarzane eveti bhAvaH, 'gardabhAle // 44 // gardabhAlinAmno bhagavato'nagArasyAntika iti sUtradvayArthaH // sUtranavakoktamevArtha spaSTayitumAha niyuktikRt- | abhayaM tujjha naravaI !jalabubbuasaMnibhe a maannusse| kiM hiMsAi pasajasi jANato appaNo dukkhaM ? 401/ SISESEISISTUSHUSHUSHUSHUS Jain Education For Personal & Private Use Only wimm.jainelibrary.org
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In sabamiNaM caUNaM avassa jayA ya hoi gaMtavvaM / kiM bhogesu pasajjasi ?, kiMpAgaphalovamanibhesuM // 402 // soUNa ya so dhammaM tassa'NagArassa aMtie rAyA / aNagAro pavvaio rajjaM cahauM guNasamaggaM // 403 // vyAkhyAtaprAyameva, navaraM 'appaNo dukkhaM 'ti Atmano duHkhamiti - duHkhajanakaM maraNamiti zeSaH, 'kiMpAgaphalopama| Nibhesu' nti kimpAkaphalopamA nibhA - chAyA yeSAM te tathA ApAtamadhuratvapariNatidAruNatvAbhyAM tathA 'anagAraH' avidyamAnagRho, jAta iti zeSaH, sa ca zAkyAdirapi saMbhavedata Aha- 'pacaio'tti prakarSeNa - viSayAbhiSvaGgAdiparihArarUpeNa trajito - niSkrAntaH pravrajito, bhAvabhikSuritiyAvat, tathA guNAH - kAmaguNA manojJazabdAdaya AjJaizvaryAdayo vA taiH samagraM - sampUrNa guNasamagramiti gAthAtrayArthaH // sa caivaM gRhItapravrajyo'dhigataheyopAdeyavibhAgo | dazavidhacakravAlasAmAcArIratazcAniyatavihAritayA viharan tathAvidhasannivezamAjagAma, tatra ca tasya yadabhUttadAha ciccA ra pavaIo, khattio paribhAsaMI / jahA te dI saI rUvaM, pasannaM te tahA maNo // 20 // kiMnAme kiMgutte kassAe va mAhaNe ? / kahaM paDiyarasI buddhe ?, kahaM viNIyatti vacasi ? // 21 // _tar 'rASTra' grAmanagarAdisamudAyaM 'pratrajitaH' pratipannadIkSaH 'kSatriyaH' kSatrajAtiranirdiSTanAmA paribhASate, saJjaya| munimityupaskAraH, sa hi pUrvajanmani vaimAnika AsIt, tatazyutaH kSatriyakule'jani tatra ca kutazcittathAvidha For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. nimittataH smRtapUrvajanmA tata eva cotpannavairAgyaH pravrajyAM gRhItavAn , gRhItapravrajyazca viharan saJjayamuniM dRSTvA saMyatIyA tadvimArthamidamuktavAn-yathA te 'dRzyate' avalokyate 'rUpam' AkRtiH 'prasannaM vikArarahitaM 'te' tava 'tathA'| bRhaddhattiH mAdhya. 18 tenaiva prakAreNa prasannamiti prakramaH, kiMtat ?-'manaH'cittaM,na hyantaH kaluSatAyAM bahirapyevaM prasannatAsambhavaH, tathA 'kiN||442|| nAmA' kimabhidhAnaH 'kiMgotraH' kimanvayaH 'kassaTThAe vatti kasmai vA 'arthAya' prayojanAya 'mAhaNe'tti mA vadhI ityevaMrUpaM mano vAk kriyA ca yasyAsau mAhanaH, sarve dhAtavaH pacAdiSu dRzyanta iti vacanAtpacAditvAdac , sa caivaMhai vidhaH prabajita eva saMbhavatyataH kiM vA prayojanamuddizya prabajitaH, 'kathaM' kena prakAreNa 'praticarasi' sevase, kAn ?| 'buddhAn' AcAryAdIn , kathaM 'viNIya'tti 'vinItaH' vinayavAnityucyata iti sUtradvayArthaH // saJjayamunirAha| saMjao nAma nAmeNaM, tahA gutteNa goyamo / gaddabhAlI mamAyariyA, vijAcaraNapAragA // 22 // yaduktaM tvayA-kinAmA tvamiti, tatra saJjayo nAma nAmnA / yaccAvocaH-kiMgotraH? iti, tatrAha-tathA 'gotreNa' anvayena gotamaH, ubhayatrAhamiti gamyate, zeSapraznatrayaprativacanamAha-gardabhAlayaH' gardabhAlyabhidhAnA mama 'AcAryAH' 18| dharmopadezakatvAdinA, vidyate'nayA tattvamiti vidyA-zrutajJAnaM tathA caryata iti caraNaM-cAritraM vidyA ca caraNaM| // 442 // hAca vidyAcaraNe tayoH pAragAH-paryantagAmino vidyAcaraNapAragAH, evaM ca vadato'yamAzayaH-yathA gardaibhAlibhi-|| dharmAcAryajavidyAtAnnivartito'haM, vidyAcaraNapAragatvAca taistannivRttau muktilakSaNaM phalamuktaM, tatastadartha mAhano'smi, Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ - IS yathA ca tadupadezastathA gurUn praticarAmi, tadupadezAsevanAcca vinIta iti sUtrArthaH // itthaM vimRzya tadguNabahumAnAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAha kiriyaM akiriaM viNayaM, annANaM ca mhaamunnii!| eehiM carahiM ThANehi, meanne kiM pabhAsaI ? // 23 // 'kriyA' astItyevaMrUpA, liGgavyatyayAnnapuMsakanirdezaH, 'akriyA' tadviparItA 'vinayaH' namaskArakaraNAdiH, liGgavyatyayaHprAgvat, tathA jJAnaM-vastutattvAvagamastadabhAvo'jJAnaM, 'caH' samuccaye, 'mahAmune !' samyakpravrajyApratipattiguruparicaryAdikaraNataH prazasyayate ! etaiH' kriyAdibhizcaturbhiH tiSThantyeSu karmavazagA jantava iti sthAnAni-mithyAdhyavasAyAdhArabhUtAni taiH, 'meyaNNe'tti, mIyata iti meyaM-jJeyaM jIpAdivastu tajAnantIti meyajJAH kriyAdibhizcaturbhiH sthAnaH khakhAbhiprAyakalpitarvastutattvaparicchedina itiyAvat , 'kim' iti kutsitaM 'pabhAsaI'tti prakarSaNa bhASante prabhASante, vicArAkSamatvAta . tathAhi-ye tAvatkriyAvAdinaste'stikriyAviziSTamAtmAnaM manyamAnA api tasya sadA vibhutvAvibhutvakartRtvAkartatvAdibhirvipratipadyante, uktaM hi vAcakaiH-kriyAvAdino nAma yeSAmAtmano'-2 stitvaM pratyavipratipattiH, kintu sa vibhuravibhuH kartA'kartA kriyAvAnitaro mUrtimAnamUrtirityevamAdyAgrahopahRtaprIta-3 yaste'sti mAtA pitA'sti na kuzalAkuzalakarmavaiphalyaM na na santi gataya ityevaMpratijJAzca, iha ca vibhutvaM vyApitvaM, taccAtmano na ghaTate, zarIra eva talliGgabhUtacaitanyopalabdheH, na ca vaktavyamAtmano'vyApitve 'sukhaduHkhabuddhIcchAdveSaprayatnadharmA - - Jain Education M a na For Personal & Private Use Only a.jainelibrary.org
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. dharmasaMskArA navAtmaguNA' itivacanAttadguNayordharmAdharmayorapyavyApitvaM, tathA ca dvIpAntaragatadevadattAdRSTAkRSTamaNimu saMyatIyA.. tAdInAM nehAgamanaM syAditi, vibhinnadezasyApyayaskAntAderayaHprabhRtivastvAkarSaNazaktidarzanAddharmAdharmayorapi zarI-|| ramAtravyApitve'pi tadvadviprakRSTavastvAkarSakatvAditi na tAvadvibhurAtmA yujyate / tathA'vibhurapyaGguSThaparvAdya dhya. 18 // 44 // dhiSThAno yairiSyate teSAM sakalazarIravyApicaitanyAsattvaM, tadasatvAca zeSazarIrAvayaveSu zastrAdibhedAdau vedanAnubhavAsaMbhavo, na caitad dRSTamiSTaM vA, evaM sarvadA kartRtvAdikamapi yathA na yujyate tathA khadhiyA vAcyaM 1 / ye tvakriyAvAdinaste'stI-11 tikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyeva, astitve vA zarIreNa sahakatvAnyatvAbhyAmavaktavyamicchanti, ekatve hyavinaSTazarIrAvasthitau na kadAcinmaraNaprazastiH, AtmanaH zarIrAnanyatvenAvasthitatvAt , tathA muktyabhAvAdyanekadoSApattizca, zarIrAnyatve tu zarIracchedAdau tasya vedanA'bhAvaprasaGgaH, tasmAdavaktavya eveti, akriyAvAditvaM caiSAM kathaJcidbhedAbhedalakSaNaprakArAntarAbhAvena tadabhAvasyaivAvaziSyamANatvAt , ye'pyutpattyanantaramAtmanaH pralayamicchanti teSAmapi tadastitvAbhyupagame'pyanupacaritaparalokAdyasambhavAt tattvatastadasattvamevetyakriyAvAditvam , uktaM hi vAcakaiH-"ye punarihAkriyAvAdinasteSAmAtmaiva nAsti, na cAvaktavyaH zarIreNa sahaikatvAnyatve prati, utpattyanantarapralayakhabhAvako vA, tasminna // 443 // nirNikte ca kartRtvAdivizeSamUDhA eve"ti, amISAM tu vicArAkSamatvamAtmA'stitvasya prAka pratyakSAnumAnalakSaNapramAdaNadvayasamadhigamyatvena sAdhanAt , tasya ca zarIrAtkathaJcidbhinnAbhinnarUpatayA tatra tatra vaktavye (vytve)n| sthApitatvAt , For Personal & Private Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECENERAR kSaNikapakSasya tu sAmucchedikanihnavavaktavyatAyAmevonmUlitatvAditi 2 / vinayavAdino vinayAdeva muktimicchanti. yata uktaM-"vainayikavAdino nAma yeSAM surAsuranRpatapakhikarituragahariNagomahiSyajAvikazvazRgAlajalacarakapotakAkolUkacaTakaprabhRtibhyo namaskArakaraNAt klezanAzo'bhipreto, vinayAcchyo bhavati nAnyathetyadhyavasitAH" ete'pi na vicArasahiSNavo, na hi vinayamAtrAdihApi viziSTAnuSThAnavikalAdabhilaSitArthAvAptiravalokyate, nApi caiSAM vina-12 yAhatvaM, yena pAralaukikazreyohetutA bhavet , tathAhi-lokasamayavedeSu guNAbhyadhikasyaiva vinayAhatvamiti prasiddhiH, lAgaNAstu tattvato jJAnadhyAnAnuSThAnAtmakA eva, na ca surAdInAmajJAnAzravAviramaNAdidoSadUSitAnAmeteSvanyatarasyApi gaNasya sambhava iti kathaM yadRcchayA vidhIyamAnasya tasya shreyohetuteti?3| ajJAnavAdinastvAhuH-yathedaM jagat kaizcid brahmAdivivartta iSyate, anyaiH prakRtipuruSAtmakamaparairdravyAdipaDUbhedaM tadaparaizcaturAryasatyAtmakamitarairvijJAnamayamanyaistu / zUnyamevetyanekadhA bhinnAH panthAnaH, tathA''tmA'pi nityAnityAdibhedato'nekadhaivocyate, tatko khetadveda kiM cAnena / jJAtena ?, apavarga pratyanupayogitvAt jJAnasya, kevalaM kaSTaM tapa evAnuSTheyaM, na hi kaSTaM vineSTasiddhiH, tathA cAha-'ajJA-18 nikA nAma yeSAmiyamupadhRtiH, yaha jJAnAdhigamaprayAso'pavarga prati akizcitkaro, ghorairRtatapobhirapavargo'vApyate iti / vicArAsahatvaM caiSAM vijJAnarahitasya mahato'pi kaSTasya tiryagnArakAdInAmivApavarga pratyahetutvAt , tadantareNa vratatapopasargAdInAmapi svarUpAparijJAnataH kvacitpravRttyasambhavAditi / eSAM ca kriyAvAdinAmuttarottarabhedato'ne For Personal & Private Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadRttiH // 444 // kavidhatvaM, uktaM vAcakaiH-"eSAM mauleSu caturpu kalpeSvavasthiteSu tadbhedAH subahavo'vanirahazAkhAprazAkhAnikaravadavaga-14 saMyatIyAntavyAH", tatra tAvacchatamazItaM kriyAvAdinAM, akriyAvAdinazca caturazItisaGkhyAH, ajJAnikAH saptapaSTividhAH, vaina- .. MARdhya. 18 yikavAdino dvAtriMzat , evaM triSaSTyadhikazatatrayaM, sarve'pi cAmI vicArAkSamatvAtkutsitaM prabhASante iti sthitamiti | suutraarthH|| na caitatkhAbhiprAyeNaivocyate, kintu ii pAukare buddhe, nAyae parinivvuDe / vijAcaraNasaMpanne, sacce saccaparakkame // 24 // | 'itI'tyetat kriyAdivAdinaH kiM prabhASante ? ityevaMrUpaM 'pAukareM'tti prAdurakArSIt-prakaTitavAn 'buddhaH' avagatatattvaH san jJAta eva jJAtakaH-jagatpratItaH kSatriyo vA, sa ceha prastAvAnmahAvIra eva, 'parinirvRtaH' kaSAyAnalavidhyApanAtsamantAcchItIbhUto vidyAcaraNAbhyAmarthAt kSAyikajJAnacAritrAbhyAM saMpanno-yukto vidyAcaraNasaMpanno'ta eva 'satyaH' satyavAk, tathA satyaH-avitathastAttvikatvena pare-bhAvazatravasteSAmAkramaNaM AkramaH-abhibhayo yasyAsI satyaparAkrama iti sUtrArthaH // teSAM ca phalamAha paDaMti narae ghore,je narA paavkaarinno| divvaM ca gaI gacchaMti, carittA dhammamAriyaM // 25 // // 44 // _ 'patanti' gacchanti 'narake' sImantakAdau 'ghore' nityAndhakArAdinA bhayAnake ye narAH upalakSaNatvAtsyAdayo / vA pAtayati narakAdiSu jantumiti pApaM taca hiMsAdhanekadhA, iha tvasatprarUpaNaiva, tatkartum-anuSThAtuM zIlameSAmiti For Personal & Private Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pApakAriNaH, ye tvevaMvidhA na bhavanti te kimityAha - 'divyAM ca gatiM ' devalokagatiM cazabdaH punararthe, sa ca pUrvebhyo vizeSadyotakaH, 'gacchanti' yAnti 'caritvA' Asevya dharmaH zrutadharmAdiranekavidhaH, iha ca satprarUpaNArUpaH zrutadharma eva taM, Arya-prAgvat, tadayamabhiprAyaH -asatprarUpaNAparihAreNa satprarUpaNApareNaiva ca bhavatA bhavitavyamiti sUtrArthaH // kathaM punaramI pApakAriNa ityAha mAyAbuiyameyaM tu, musA bhAsA niratthiyA / saMjamamANo'vi ahaM, vasAmi iriyAmi ya // 26 // mAyayA - zAThyena vuiyaMti-uktaM mAyoktam 'etat' yadanantaraM kriyAdivAdibhiruktaM, 'tuH' evakArArthI bhinnakramazca mAyoktameva, atazcaitat 'mRSA' alIkA 'bhASA' uktiH 'nirarthikA' samyagabhidheyazUnyA, tata eva ca 'saMjamamANo'vi'tti 'apiH' evakArArthastataH saMyacchanneva - uparamanneva taduktyAkarNanAditaH 'aham' ityAtmanirdeze vizeSatastatsthirIkaraNArtham, uktaM hi - "Thiyato ThAvae paraM" ti, 'vasAmi' tiSThAmi upAzraya iti zeSaH, 'iriyAmi ya'ti Ire ca - gacchAmi ca gocaracaryAdiSviti sUtrArthaH // idamapi sUtraM prAyo na dRzyate / kutaH punastvaM taduktyAkarNanAdibhyaH | saMyacchasItyAha - anantarasUtrAbhAve ca yaduktaM caturbhiH sthAnairmeyajJAH kiMprabhASante iti, tatkuta ityAha savve te vijhyA majjhaM, micchAdiTThI aNAriyA / vijamANe pare loe, sammaM jANAmi appagaM // 27 // 'sarve' niravazeSAH 'te' kriyAdivAdinaH 'viditAH' jJAtA mama, yathA'mI 'micchaddiTTi 'tti mithyA - viparItA For Personal & Private Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. paralokAtmAghapalApitvena dRSTiH-buddhireSAmiti mithyAdRSTayaH tata eva, 'anAryA' anAryakarmapravRttAH, kathaM punasta saMyatIyA evaMvidhAste viditA isAha-vidyamAne' sati 'paraloke' anyajanmani 'samyag' aviparItaM 'jAnAmi' avagacchAmi bRhadvRttiH dhya. 18 'appagaMti AtmAnaM, tataH paralokAtmanoH samyagvedanAt mamaivaMvidhatvena viditAstato'haM taduktyAkarNanAditaH sNy||445|| cchAmi kiMprabhASakAzcaita iti sUtrArthaH // kathaM punastvamAtmAnamanyajanmani jAnAsItyAha ahamAsI mahApANe, juimaM varisasaovame / jA sA pAlI mahApAlI, divvA varisasaovamA // 28 // se cue baMbhalogAo, mANussaM bhvmaage| appaNo ya paresiM ca, AuM jANe jahA tahA // 29 // 'ahamAsitti ahamabhUvaM 'mahAprANe' mahAprANanAmni brahmalokavimAne 'dyutimAn' dIptimAn 'parisasatovame'tti 6 varSazatajIvinA upamA-dRSTAnto yasyAsau varSazatopamo mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH, tato'yamarthaH-yatheha varSazatajIvI, hai| idAnI paripUrNAyurucyate, evamahamapi tatra paripUrNAyurabhUvaM, tathAhi-yA sA pAliriva pAliH-jIvitajaladhAraNAdbhava sthitiH, sA cottaratra mahAzabdopAdAnAdiha palyopamapramANA, 'mahApAlI' sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt , |divi bhavA divyA varSazatenopamA yasyAH sA varSazatopamA, yathA hi varSazatamiha paramAyuH tathA tatra mahApAlI, utkRSTato'pi hi tatra sAgaropamairevAyurupanIyate, na tatsarpiNyAdibhiH, athavA-"yojanaM vistRtaH palyastathA yojanamutsRtaH / saptarAtraprarUDhANAM, kezAgrANAM sa puuritH||1|| tato varSazate pUrNe, ekaikaM kezamuddharet / kSIyate CARSAWALLERGINDERLOCAL // 445 // Jaln Education A nal For Personal & Private Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ yena kAlena, tatpalyopamamucyate // 2 // " iti vacanAdvarSazataiH kezoddhArahetubhirupamA arthAtpalyavipayA yasyA sA varSazatopamA, dvividhA'pi sthitiH, sAgaropamasyApi palyopamaniSpAdyatvAt , tatra mama mahApAlI divyA bhavasthi-|4|| tirAsIdityupaskAraH, atazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhaavH| 'se' ityatha sthitiparipAlanAdanantaraM 'cyutaH' bhraSTaH 'brahmalokAt' paJcamakalpAt 'mAnuSyaM' manuSyasambandhinaM 'bhavaM' janma 'Agata' AyAtaH / itthamAtmano jAtismaraNalakSaNamatizayamAkhyAyAtizayAntaramAha-Atmanazca pareSAM vA 'AyuH' jIvitaM 'jAne' avabudhye 'yathA' yena prakAreNa |sthitamiti gamyate 'tathA' tenaiva prakAreNa na tvanyathetyabhiprAyaH, iti sUtradvayArthaH // itthaM prasaGgataH paritoSatazcApRSTamapi vavRttAntamAvedyopadeSTumAha nANA ruiMca chaMdaM ca, parivajija saMjao / aNaTThA je a savvatthA, ii vijAmaNusaMcare // 30 // / 'nAne' sanekadhA 'ruciM ca' prakramAkriyAvAdyAdimataviSayamabhilASaM 'chandazca' khamatikalpitamabhiprAyam , ihApi|| nAneti sambandhAdanekavidhaM parivarjayet' parityajet 'saMyataH' yatiH / tathA 'anarthAH' anarthahetavo ye ca sarvArthAH azeSahiMsAdayo gamyamAnatvAttAn varjayediti sambandhaH, yadvA 'savatthe'tyAkArasyAlAkSaNikatvAtsarvatra kSetrAdAvana iti-niSprayojanA ye ca vyApArA iti gamyate, tAn parivarjayet , 'itI' tyevaMrUpAM 'vidyA' samyagjJAnarUpAmanviti | -lakSIkRtya 'saMcareH' tvaM samyak saMyamAvani yAyA iti sUtrArthaH // anyaca SAAS AASAASAASAASAASAS For Personal & Private Use Only dan Education International
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 446 // SARDAROSARONDO paDikkamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA puNo / aho uDhio ahorAyaM, ii vijA tavaM cera // 31 // saMyatIyA. pratIpaM kAmAmi pratikrAmAmi-pratinivarte, kebhyaH ?-'pasiNANaM'ti suvyatyayAt 'praznebhyaH' zubhAzubhasUcakebhyo dhya.18 |'GguSThapraznAdibhyaH, anyebhyo vA sAdhikaraNebhyaH, tathA pare-gRhasthAsteSAM mantrAH paramabrAH-tatkAryAlocanarUpAstebhyaH, 'vA' samuccaye 'punaH' vizeSaNe, vizeSeNa paramantrebhyaH pratikramAmi, atisAvadyatvAtteSAM, sopaskAratvAtsUtrasyAmu-1 nA'bhiprAyeNa yaH saMyamaM pratyutthAnavAn saH 'aho' iti vismaye 'utthitaH' dharma pratyudyataH, kazcideva hi mahAtmaivaMvidhaH / saMbhavati 'ahorAtram' aharnizam 'iti' ityetadanantaroktaM 'vija'tti vidvAn jAnan 'tavati avadhAraNaphalatvAdvAkyasya tapa eva na tu praznAdi 'careH' Asevakheti sUtrArthaH // punastatsthirIkaraNArthamAha jaM ca me pucchasI kAle, sammaM suddheNa (buddheNa) ceyasA / tAI pAukare vuddhe, taM nANaM jiNasAsaNe // 32 // | yaca 'me' iti mAM 'pRcchasi' praznayasi 'kAle' prastAve 'samyagavuddhena' aviparItabodhavatA 'cetasA' cittena, lakSaNe tRtIyA, 'tA' iti sUtratvAttat 'pAukare'tti 'prAduSkaromi' prakaTIkaromi pratipAdayAmItiyAvat , 'buddhaH' avagatasakalavastutattvaH, kutaH punarbuddho'smyata Aha-'taditi yatkiJcidiha jagati pracarati jJAnaM-yathAvidhavastvavabodha-18 rUpaM tajinazAsane'stIti gamyate, tato'haM tatra sthita iti tatprasAdAdvaddho'smItyabhiprAyaH, iha ca yatastvaM samya-| gavuddhena cetasA pRcchasthataH pratikrAntapraznAdirapyahaM yatpRcchasi tatprAduSkaromIyataH pRccha yathecchamityaidampayArthaH / CAAAACCU // 446 R ECAS For Personal & Private Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ SEARRANAGANAGAR athavA'ta eva lakSyate yathA 'appaNo ya paresiM ca' ityAdinA tasyAyurvijJatAmavagamya saJjayamuninA'sau pRSTaH kiyanmamAyuriti, tato'sau prAha-yaca tvaM mAM kAlaviSayaM pRcchasi tatprAduSkRtavAn 'buddhaH' sarvajJo'ta eva tajjJAnaM 4 hai jinazAsane vyavacchedaphalatvAjinazAsana eva na tvanyasmin sugatAdizAsane,ato jinazAsana eva yatno vidheyo yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jAnISe, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // punarupadeSTumAha kiriyaM ca roae dhIro, akiriyaM parivajae / diTThIe didvisaMpanno, dhamma carasu duccaraM // 33 // 4 'kriyAM ca' asti jIva ityAdirUpAM sadanuSThAnAtmikAM vA rocayet' tathA tathA bhAvanAto yathA'sAvAtmane rucitA, jAyate tathA vidadhyAt 'dhIraH' mithyAgbhirakSobhyaH, tathA 'akriyAM' nAstyAtmetyAdikAM mithyAkUparikalpitatattadanuSThAnarUpAM vA parivarjayet' pariharet , tatazca 'dRSTayA' samyagdarzanAtmikayA hetubhUtayA 'dihisaMpanno'tti "dhIdRSTiH zemuSI dhiSaNA" iti zAbdikazrutedRSTiH-buddhiH, sA ceha prastAvAtsamyagjJAnAtmikA tayA saMpannohai yukto dRSTisaMpannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san 'dharma' cAritradharma 'cara' Asevakha 'suduzcaram' atyantaduranuTheyamiti sUtrArthaH // punaH kSatriyamunireva saJjayamuni mahApuruSodAharaNaiH sthirIkartumAha eyaM puNNapayaM succA, atthadhammovasohiyaM / bharahovi bhArahaM vAsaM, cicA kAmAI pbve||34||sgro'vi sAgaraMtaM, bharahavAsaM narAhivo / issariyaM kevalaM hiccA, dayAe parinivvuDe // 35 // caittA bhArahaM vAsa, dan Educonnie For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyatIyA uttarAdhya. | cakavaTTI mhiddddiio| pavvajamanbhuvagao, maghavaM nAma mahAjaso // 36 // saNaMkumAro maNussiMdo, cakkavaTTI mhiddddiio| puttaM raje ThavittA NaM, sovi rAyA tavaM care // 37 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mhiddiio| bRhadvRttiH saMtI saMtikaro loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // ikkhAgarAyavasaho, kuMthunAma nresro| vikkhAyakittI dhiima, // 447 // mukkhaM gao aNuttaraM // 39 // sAgaraMtaM jahittA NaM, bharahavAsaM nresro| aro a arayaM patto, patto gaimaguttaraM // 40 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mhiddddiio| ciccA ya uttame bhoe, mahApaumo damaM cre||41|| egacchattaM pasAhittA, mahiM maannnisuurnno| hariseNo maNussido, patto gaimaNuttaraM // 42 // anio rAyasahassehi, suparicAI damaM care / jayanAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // dasaNNarajaM muiyaM, caittA NaM muNI care / dasaNNabhaddo nikkhaMto, sakkhaM sakkeNa coio||44|| namI namei appANaM,sakkhaM sakkeNa coio| rAjahito rajaM vaidehI, sAmanne pjjuvddio|(prkssiptaa)| karakaMDa kaliMgANaM, paMcAlANa ya dummuho| NamI rAyA videhANaM, gaMdhArANa ya nggii||45|| ee nariMdavasabhA, nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThavittA NaM RSSSSSSSSSSS | 1 namipravrajyAdhyayanagateyaM, avyAkhyAnaM agretanAyA api paraM sUtrANi saptadaza iti saptadazasUtrArtha iti cAdyAntyabhAgayoH pAThAt avazyaM Inyon atra gAthAH saptadaza grAhyAH,namyadhikArazcAgetanyAmapi,niyuktau ca navamAdhyayane iyamiti yuktiyuktaM mUle uccAraNamasyA atreti epaiva prakSiptAs-18 treti 2 caiUNa gehaM pra0 namipravrajyAdhyayane ca INriainelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ MOROSAROSALAMAUSICROSSSS sAmanne pajjuvaDiA // 46 // sovIrarAyavasabho, caittA Na muNIcare / uddAyaNo pavvaio, patto gaimaNuttaraM // 47 // taheva kAsirAyAvi, seo saccaparakkamo / kAmabhoge paricana, pahaNe kammamahAvaNaM // 48 // taheva vijao rAyA, aNahA kittipavvae / rajaM tu guNasamiddhaM, payahitta mahAyaso // 49 // tahevuggaM tavaM kiccA, avvakkhitteNa ceyasA / mahAbalo rAyarisI, addAya sirasA siraM // 50 // | sUtrANi sptdsh| etat' anantaroktaM puNyahetutvAtpuNyaM taca tat padyate-gamyate'nenArtha iti padaM ca puNyapadaM, puNyasya / davA padaM sthAnaM puNyapadaM-kriyAdivAdikharUpanAnAruciparivarjanAdyAvedakaM zabdasaMdarbha 'zrutvA' AkarNya, arthyata ityarthaH-18 khagopavagoMdiH dharma:- tadupAyabhUtaH zrutadhamodistAbhyAmupazobhita-vibhUSitama nAmA cakravattyepi, apizabda uttarApekSayA samuccaye 'bhAraha'ti prAkRtatvAddhArataM 'varSa' kSetraM tyaktvA' hitvA 'kAmAIti casya gamyamAnatvAt 'kAmAMzca' viSayAn prAkRtatvAnnapuMsakanirdezaH, pavae'tti prAtrAjIt // 'sagaro'vI" tyAdi sarva mapi spaSTaM, navaraM 'sAgarAntaM' samudraparyantaM diktraye, anyatra tu himavatparyantamityupaskAraH, tathA 'aizvaryam' AjJaizvaPodi kevalaM' paripUrNamananyasAdhAraNaM vA 'dayayA' saMyamena 'parinirvRtaH' ihaiva vidhyAtakaSAyAnalatvAcchItIbhUto mukto vaa|| tathA 'aro yatti aranAmA ca tIrthakRccakravartI 'araya'ti ratasya rajaso vA'bhAvarUpamaratamarajo vA, pAThA-3 ntaratorasaM vA-zRGgArAdirasAbhAvaM, prAptaH san 'prAptaH' gato gatimanuttarAM-muktimityarthaH // tathA tyaktvottamAn . For Personal & Private Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bhogAniti, punastyaktvetyabhidhAnaM bhinnavAkyatvAdapaunaruktyaM, 'mahApadmaH' mahApadmanAmA 'care'tti Acarat // tathA eka saMyatIyA. 18 chatraM-nRpaticihnamasyAmityekacchatrAM tAM, ko'rthaH ?-avidyamAnadvitIyanRpatiM 'mahIM' pRthvI 'prasAdhya' vazIkRtyeti / bRhadvRttiH hai sambandhaH, 'mANanisUraNo'tti saMsArAtyahaGkAravinAzakaH 'manuSyendraH' iti cakrI / tathA 'annito'tti 'anvitaH' yuktaH dhya. 18 // 44 // | 'suparicAItti suSThu-zobhanena prakAreNa rAjyAdi parityajatItyevaMzIlaH suparityAgI damaM jinAkhyAtamiti sambandhaH, 6'caritti acArIcarityA ca jayanAmA cakrIti zeSaH prAptogatimanuttarAm // tathA dazArNo nAma dezastadrAjyaM tadAdhi-81 patyaM 'muditaM' sakalopadravavirahitaM pramodavat tyaktvA 'Na' prAgvat 'care'tti acArIt , apratibaddhavihAratayA vihatavAnityarthaH, sAkSAcchakkeNa 'coditaH' adhikavibhUtidarzanena dharma prati preritaH // tathA 'niSkrAntAH' pravrajitA |niSkramya ca 'zrAmaNye zramaNabhAve 'paryupasthitAH' tadanuSThAnaM pratyudyatA abhUyanniti shessH|| tathA sauvIreSu rAjavRSabhaHtatkAlabhAvinRpatipradhAnatvAtsauvIrarAjavRSabhaH 'cecatti tyaktvA rAjyamiti zeSaH prAgvat , 'muniH' traikAlyAvasthAvedI san 'care'tti acArIt, ko'sau ?-'udAyaNoti udAyananAmA pravrajitaH, caritvA ca kimityAha-prApto gatimanuttarAm // 'tathaiva' tenaiva prakAreNa 'kAzirAjaH' kAzimaNDalAdhipatiH zreyasi-atiprazasye satye-saMyame parAkramaH- 448 // sAmarthya yasyAsau zreyaH-satyaparAkramaH 'pahaNe'tti prAhan-prahatavAn karma mahAvanamivAtigahanatayA karmamahAva-18 nam // tathaiva "vijayaH' iti vijayanAmA 'aNaTA kitti pavae'ti, ApatvAd anArIH-ArtadhyAnavikalaH kIrtyA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ dInAnAthAdidAnotthayA prasiddhayopalakSitaH san, yadvA anArttA - sakaladoSavigamato'vAdhitA kIrttirasyetyanArtta - kIrttiH san, paThyate ca 'ANaTThA ki pavaI' tti, AjJA - Agamo'rthazabdasya hetuvacanasyApi darzanAdartho - heturasyAH sA tathAvidhA AkRtirarthAnmuniveSAtmikA yatra tadAjJArthAkRti yathA bhavatyevaM prAtrAjIguNaiH - rAjyaguNaiH zabdAdi - - bhirvA samRddha - saMpannaM guNasamRddhaM, pUrvatra tuzabdasyApizabdArthatvAdyavahitasambandhatvAcca guNasamRddhamapi / tathA 'ahAya'tti AryatvAd 'Adita' gRhItavAMstadgamanena svIkRtavAn ziraseva zirasA ziraHpradAneneva jIvitanirapekSamiti yo'rthaH, 'ziraM 'ti zira iva ziraH sarvajagaduparivarttitayA mokSaH, paThyate ca - 'AdAya siraso siriM'ti, atra ca 'AdAya' gRhItvA 'ziraH zriyaM' sarvottamAM kevalalakSmIM parinirvRta iti zeSaH, iti saptadazasUtrArthaH // itthaM mahApuruSodAharaNairjJAnapUrvakakriyAmAhAtmyamabhidhAyopadeSTumAha kahaM dhIro aheUhiM, ummatto vva mahiM care ? / ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakkamA // 51 // 'kathaM ' kena prakAreNa 'dhIraH' uktarUpaH 'ahetubhiH' kriyAvAdyAdiparikalpitakuhetubhiH 'unmatta iva' grahagRhIta | iva tAttvika vastvapalapanenAlajAlabhASitayA 'mahIM' pRthvI 'caret' bhramet ?, naiva caredityarthaH kimiti 1, ye 'ete' | anantaroditA bharatAdayaH 'vizeSa' viziSTatAM gamyamAnatvAnmithyAdarzanebhyo jinazAsanasya 'AdAya' gRhItvA manasi saMpradhAryetiyAvat zUrA dRDhaparAkramA etadevAzritavanta iti zeSaH, ayamabhiprAyaH - yathaite mahAtmAno vizeSamAdAya Jain Education heational For Personal & Private Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvAttaH dhya. 18 uttarAdhya. kuvAdiparikalpitakriyAvAdyAdidarzanaparihArato jinazAsana eva nizcitamatayo'bhUvaMstathA bhavatA'pi dhIreNa satA- saMyatIyA sminneva nizcitaM ceto vidheyamiti sUtrArthaH // kiJca ___acaMtaniyANakhamA, esA me bhAsiyA vaI / atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgayA // 52 // // 449 // / atyantam-atizayena nidAnaiH-kAraNaiH, ko'rthaH ?-hetubhirna tu parapratyayenaiva, kSamA-yuktA'tyantanidAnakSamA, yadvA hai nidAnaM-karmamalazodhanaM tasmin kSamA-samarthA 'eSA' anantaroktA pAThAntarataH 'sarvA' azeSA satyA vA 'me' mayA / 'bhASitA' uktA 'vAgU vANI jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA, anayA'GgIkRtayA 'atIrghaH' tIrNavantaH taranti |'eke' apare, pAThAntarato'nye, sampratyapi tatkAlApekSayA kSetrAntarApekSayA vetthamabhidhAnamiti, tathA tariSyanti 'anAgatAH' bhAvino, bhavodadhimiti sarvatra zeSa iti sUtrArthaH // yatazcaivamataHkahaM dhIre aheUhiM, adAyaM pariyAvase / savvasaMgaviNimmukko, siddhe bhavai nIrae // 53 // ttibemi|| ||sNjijN 18 // 4 // 44 // kathaM dhIro'hetubhiH 'AdAya' gRhItvA, kriyAdivAdimatamiti zeSaH 'paryAvaset' parIti-sarvaprakAramAvaset-tatraiva / nilIyeta, naiva tatrAbhiniviSTo bhavediti bhAvaH, paThyate ca-attANaM pariyAvasitti AtmAnaM paryAvAsayed , ahetubhiH || kathamAtmAnamahetvAvAsaM kuryAt ?, naiva kuryAdityarthaH / kiM punaritthamakaraNe phalamityAha-sarve-niravazeSAH sajanti RECORRENC For Personal & Private Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmaNA saMbadhyante jantava ebhiriti saGgAH-dravyato draviNAdayo bhAvatastu mithyAtvarUpatvAdeta eva kriyAdivAdAstai-16 vinirmukto-virahitaH sarvasaGgavinirmuktaH sanU siddho bhavati nIrajAH, tadanenAhetuparihArasya samyagjJAnahetutvena siddhatvaM | phalamuktamiti sUtrArthaH // itthaM tamanuzAsya gato vivakSitaM sthAnaM kSatriyaH, zeSasaJjayavaktavyatAM tvAha niyuktikRt kAUNa tavaccaraNaM bahUNi vAsANi so dhuyakileso / taM ThANaM saMpatto jaM saMpattA na soyaMti // 40 // 18| sugamaiva, navaraM dhutAH-apanItAH klizyantyeSu satsu jantava iti klezAH-rAgAdayo yena sa dhutaklezo, yatsaMprAptA na | zocante, zokahetuzArIramAnasaduHkhAbhAvAditi gAthArthaH // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat nayAzca // iti / zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM saJjayIyanAmASTAdazamadhyayanaM samAptamiti // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM aSTAdazamadhyayanaM samAptamiti // *6-60 6676 6 FATTACT GHTAKA dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. LOSOSHARES atha ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam / mRgAputrIbRhadvRttiH yA0 19 vyAkhyAtamaSTAdazamadhyayanam , adhunaikonaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhogrddhi||450|| tyAga uktaH, tasmAca zrAmaNyamupajAyate, taccApratikarmatayA prazasyataraM bhavatItyapratikarmatocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam, asya tu caturanuyogadvAracarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe mRgAputrIyamiti nAmAto mRgAyAH putrasya ca nikSepamAha niyuktikRt nikkhevo a miAe caukkao duviho0 // 405 // jANa0 // 406 // miaAunAmagoyaM veyaMto bhAvao mio hoi / emeva ya puttassavi caukkao hoi niklevo||407|| 6) gAthAtrayaM prAgvat , navaraM mRgAbhilApena neyam // naamniruktimaahhai| migadevIputtAo balasirinAmA samuTTiyaM jamhA / tamhA migaputtijaM ajjhayaNaM hoi nAyavvaM // 40 // 18 // 50 // IPI mRgA-nAmnA devI-agramahiSI tasyAH putraH-suto mRgAdevIputrastasmAdalazrInAmnaH 'samutthitaM' samutpannaM yasmAchattasmAnmRgAputrIyaM-mRgAputrIyanAmakaM mRgAzabdena mRgAdevyukteradhyayanamidamiti zeSaH, bhavati 'jJAtavyam' avaboddhavya * JainEducation For Personal & Private Use Only idiainelibrary.org
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ miti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, ataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam8 suggIve nayare ramme, kaannnnujaannsohie| rAyA balabhaDutti, miyA tassaggamAhisI // 1 // tesiM putte bala-3 hai sirI, miyAputtatti vissue / ammApiUhiM daie, juvarAyA damIsare // 2 // naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha itthihiM / devo doguMdago ceva, nicaM muiymaannso||3|| maNirayaNakuhimatale, pAsAyAloaNe tthio| Aloei nagarassa, caukkatiyacaccare // 4 // ri 'sugrIve' sugrIvanAmni nagare 'ramye' ramaNIye kAnanaiH-bRhadRkSAzrayairvanarudyAnaiH-ArAmaiH krIDAvanairvA zobhite rAjite kAnanodyAnazobhite 'rAjA' nRpo balabhadra iti nAmneti zeSaH, 'magA' mRgAnAmnI 'tasya' iti balabhadrasya kA rAjJaH 'aggamahisi'tti 'agramahiSI' pradhAnapatnI ||'tyoH' rAjJoH putraH 'balazrIH' balazrInAmA mAtApitRvihita nAmnA loke ca mRgAputra iti 'vizrutaH' vikhyAtaH, 'ammApiUNaM'ti ammA(mbA)pitroH dayitaH' vallabhaH 'yuvarAja' kRtayauvarAjyAbhiSeko daminaH-uddhRtadamanazIlAste ca rAjAnasteSAmIzvara:-prabhudamIzvaraH, yadvA daminaH-upazami nasteSAM sahajopazamabhAvata Izvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitat // 'nandane' lakSaNopetatayA samRddhijanake 'saH' / 18 mRgAputraH 'tuH' vAkyAntaropanyAsArthaHprAsAde 'krIDati' vilasati 'saha' samaM 'strIbhiH' pramadAbhiH, ka iva ?-'devaH | Jain Education I na For Personal & Private Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. | suraH 'doguMdago ceva'tti 'caH' pUraNe dogundaga iva, dogundagAzca trAyastriMzAH, tathA ca vRddhAH-"trAyastriMzA devA nityaM mRgAputrI da bhogaparAyaNA doguMdugA iti bhaNNaMti", 'nityaM' sadA 'muditamAnasaH' hRSTacittaH // sa caivaM krIDan kadAcinmaNayazcabRhadvRttiH yA019 viziSTamAhAtmyAzcandrakAntAdayo ratnAni ca-gomeyakAdIni maNiratnAni tairupalakSitaM kuTTimatalaM yasminnasau mnnirtn||45|| kuTTimatalaH, gamakatvAdbahuvrIhiH, tasmin , Alokyante dizo'smin sthitarityAlokanaM prAsAde prAsAdasya vA''lokana kanaM tasmin-sarvoparivarticaturikArUpe gavAkSevA sthitaH-upaviSTaH 'Alokate' kutuhalataH pazyati, kAni?-4 'nagarasya' tasyaiva sugrIvanAmnaH sambandhIni 'catuSkatrikacatvarANi' pratItAnyeveti sUtracatuSTayArthaH // tataH kimityAha| aha tattha aicchaMtaM, pAsaI samaNasaMjayaM / tavaniyamasaMjamadharaM, sIlahuM guNaAgaraM // 2 // taM pehaI miyAputte, diTTIe aNimisAi u / kahiM mannerisaM rUvaM, diTThapuvvaM mae purA? // 6 // sAhussa darisaNe tassa, ajjhava-12 sANaMmi sohaNe / mohaM gayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppannaM // 7 // devalogacuo saMto, mANusaM bhavamAgao sanninANasamuppanne, jAIsaraha purANayaM / / (pra0)| jAIsaraNe samuppaNNe, miyApatte mhiddddie| sarai paurANi jAI, sAmaNNaM ca purAkayaM // 8 // // 451 // 'atha' anantaraM 'tatra' iti teSu catuSkatrikacatvareSu -- aticchaMta'nti atikrAmantaM pazyati zramaNasaMyatamiti zramaNasya zAkyAderapi sambhavAttadyavacchehAthai saMyatagrahaNaM, tapazca-anazanAdi niyamazca-dravyAdyabhi For Personal & Private Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ +ACCOREOSSOCIEDOXX grahAtmakaH saMyamazca-uktarUpastAn dhArayati taponiyamasaMyamadharastam , ata eva zIlam-aSTAdazazIlAisahasrarUpaM tenADhyaM-paripUrNa zIlADhyaM, tata eva ca guNAnAM-jJAnAdInAmAkara iva guNAkarastaM // 'tamiti zramaNasaMyataM 'pehaitti pazyati 'mRgAputraH' yuvarAjaH 'dRSTayA' dRzA 'aNamisAi utti tuzabdasyaivakArArthatvAdavidyamAnanimepayaiva, va 'manye' jAne 'IdRzam' evaMvidhaM 'rUpam' AkAro dRSTapUrvam-avalokitaM mayA 'purA' iti pUrvajanmani ?, zeSaM pratItameva, nava-21 ram 'adhyavasAne' ityantaHkaraNapariNAme 'zobhane' pradhAne kSAyopazamikabhAvavartinItiyAvat 'moha' kedaM mayA dRSTaM hai vedamityaticintAtazcittasaGghajamUrchAtmakaM 'gatasya' prAptasya stH|| tathA 'sarati'tti smarati paurANikI 'jAti' janma zrAmaNyaM ca' zramaNabhAvaM 'purAkRtaM' janmAntarAnuSThitamiti sUtracatuSTayArthaH // etadevAtispaSTatAhetoranugaditumAha / niyuktikRtsuggIve nayaraMmiarAyA nAmeNa Asi blbhdo| tassAsi aggamahisI devI u migAvaI nAmaM // 407 // tesiM duNhavi putto AsI nAmeNa balasirI dhImaM / vayarosabhasaMghayaNo juvarAyA caramabhavadhArI // 408 // 8 unnaMdamANahiao pAsAe naMdaNaMmi so ramme / kilaI pamadAsahio devo duguMdago ceva // 409 // aha annayA kayAI pAsAyatalaMmi so Thio saMto / Aloei puravare ruMde magge guNasamagge // 410 // Jain Education UK For Personal & Private Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhaddhRttiH uttarAdhya. aha picchai rAyapahe volaMtaM samaNasaMjayaM tattha / tavaniyamasaMjamadharaM suasAgarapAragaM dhIraM // 411 // mRgAputrI aha dehai rAyasuo taM samaNaM aNamisAi diTTIe / kahi erisayaM rUvaM diTuM manne mae puvaM ? // 412 // yA. 19 // 452 // 18| evamaNuciMtayaMtassa sannInANaM tahiM samuppannaM / puvabhave sAmannaM maevi evaM kayaM Asi // 413 // | | gAthAsaptakaM spaSTameva, navaraM 'dhRtimAn' citakhAsthyavAna 'vajraRSabha'miti arthAdvaRSabhanArAcaM saMhananaM yasya / sa tathA 'caramabhavadhArI' paryantajanmavartI, tathA 'uNNaMdamANahiyao'tti, ut-prAvalyena nandad-AnandaM gacchat / hRdayaM-mano yasya sa tathA, prAkRtatvAcchatRviSaye zAnacU, tathA 'rundAn' vistIrNAn 'mArgAn vipaNimArgAdIn / guNaiH-RjutvasamatvAdibhiH samagrAH-paripUrNA guNasamagrAstAn , tathA zrutasAgarapAragaM dhIramiti taponiyamasaM-|| yamadharamityasya sUtrapadasya hetudarzanadvAratastAtparyavyAkhyAnam , anenaiva ca bhAvabhikSutvamupadarzitam , ata evAnyasyaivaM vizeSaNAyogAcchramaNasaMyatamityAha, sajijJAnaM ceha samyagdRzaH smRtirUpamatibhedAtmakamiti gaathaasptkaavyvaarthH|| samprati yadasAvutpannajAtismaraNaH kRtavAMstadAha 452 // visaesu arajaMto, rajato sNjmNmiy| ammApiyaraM uvAgamma, imaM vayaNamabbavI // 9 // 'visaehitti subbyatyayAda 'viSayeSu' manojazabdAdiSu 'arajana' abhiSvaGgamakurvan , kva?-'saMyameM' uktarUpe AGOSTOSASAUSKAS % AX For Personal & Private Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'ca' punararthaH 'ammApiyati ammA(mbA)pitarau 'upAgamya' upasRtya 'idam' anantaravakSyamANaM vacanam 'abravIt' ityAha, iti sUtrArthaH // kiM tadabravIdityAha suANi me paMca mahavvayANi, naraesa dukkhaM ca tirikkhjonnisu| niviNakAmo mi mahaNNavAo, aNujANaha pavvaissAmi ammo!||10|| 'zrutAni' AkarNitAni, anyajanmanItyabhiprAyaH, 'me' mayA 'paJca' iti paJcasaGkhyAni 'mahAvratAni' hiMsAviramakaNAdIni, tathA narakeSu 'duHkhaM ca' asAtamihaiva vakSyamANaM 'tirikkhajoNisutti cazabdasyAprayujyamAnasyApi "aha raharnayamAno gAmazcaM puruSaM pazum" ityAdAviva gamyamAnatvAt tiryagyoniSu ca, sarvatra cAyaM nyAyo draSTavyaH, upalakSaNaM caitad devamanuSyabhavayoH, tataH kimityAha-NiviNNakAmomi'tti 'nirviNNakAmaH' pratinivRttAbhilASo'smyahaM, kutaH ?-mahArNava iva mahArNavaH-saMsArastasmAd, yatazcaivamataH 'anujAnIta' anumanyadhvaM, mAmiti zeSaH, 'pavaissAmIti pravrajiSyAmi 'ammo'tti pUjyataratvAdviziSTapratibandhAspadatvAca mAturAmatraNaM, yo hi bhaviSyaduHkhaM nAvaiti tatpratikArahetuM vA sa kadAciditthamevAsIta, ahaM tUbhayatrApi vijJa iti kathaM na ra duHkhapratIkAropAyabhUtAM mahAvratAtmikAM pravrajyAM pratipatsya iti sUtragarbhArthaH // amumevArthamanuvAdataH spaSTayitumAha niyuktikRt For Personal & Private Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * uttarAdhya. so laddhabohilAbho calaNe jaNagANa vaMdiuM bhnni| vIsajiumicchAmo kAhaM samaNattaNaM taayaa!||414|| mRgAputrIbRhadvRttiH 131 'saH' iti mRgAputro labdhaH-prAso bodhilAbho-jinadharmaprAptirUpo yena sa tathA, 'caraNAn' pAdAn 'janakayoH gayA. 19 mAtrApitrovanditvA bhaNati, yathA 'visarjayitum' mutkalayituM vayamAtmAnamiti gamyate icchAmaH' abhilapAmaH, ki||45|| miti ?, yataH 'kAhaMti vacanavyatyayAtkariSyAmaH'zramaNatvaM pravrajyAM 'tAta !' iti pitaH!, upalakSaNatvAnmAtazceti hai gaathaarthH|| idAnIM to kadAcidbhogairupanimantrayeyAtAmityabhiprAyato yattenoktaM tatsUtrakRdAha ammatAya! mae bhogA, bhuttA visphlovmaa| pacchA kaDuyavivAgA, aNubaMdhaduhAvahA // 11 // imaM sarIraM aNicaM, asuiM asuisaMbhavaM / asAsayAvAsamiNaM, dukkhakesANa bhAyaNaM // 12 // asAsae sarIraMmi, raI novalabhAmahaM / pacchA purA va caiyavve, pheNabubbuyasaMnibhe // 13 // | sUtratrayaM pratItArthameva, navaraM viSamiti-viSavRkSastasya phalaM viSaphalaM tadupamAH, tadupamatvameva bhAvayitumAhapazcAtkaTuka iva kaTuko'niSThatvena vipAko yeSAM te tathA, ApAta eva madhurA iti bhAvaH, 'anussndhduHkhaavhaaH| anavacchinnaduHkhadAyinaH, yathA hi viSaphalamAkhAdyamAnamAdau madhuramuttarakAlaM ca kaTukavipAkaM sAtatyena ca duHkhopanetR evamete'pIti, kiJca-amI kAmAH sparzapradhAnAH, sparzazca zarIrAzrayaH, taccedaM zarIram 'anityam' azA-2/ // 453 // zvatam 'azuci' khAbhAvikazaucarahitam 'azucisaMbhavam' azucirUpazukrazoNitotpannam , azAzvataH kathaJcida * * - - dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasthitatve'pyanitya AvAsaH-prakramAjIvasyAvasthAnaM yasminnityazAzvatAvAsaM, punaH 'idami'yabhidhAnamatIvAsAra8/tvAvezasUcakaM, duHkham-asAtaM taddhetavaH klezAH-jvarAdayo rogA duHkhaklezAH zAkapArthivAdivatsamAsasteSAM 'bhAjana' hai sthAnaM, yatazcaivamato'zAzvate zarIre ratiM' cittakhAsthyaM 'nopalabhe' na prApnomyahaM, bhogeSu satkhapIti gamyate, zarIrA zrayatvAtteSAmiti bhAvaH, zarIrAzAzvatatvamevAha-pazcAtpurA vA tyaktavye zarIre iti prakramaH, taddhi pazcAditi bhuktabhogAvasthAyAM vAIkyAdau, purA abhuktabhogitAyAM vA bAlyAdau tyajyata iti, yadvA pazcAditi-yathAsthityAyuHkSayo-11 ttarakAlaM purA vetyupakramahetorvarSazatAdyAsaMkalitajIvitapramANAtprAgapi 'tyaktavye' avazyatyAjye 'phenabuddhadasaMnibhe kSaNadRSTanaSTatayA, anenAzAzvatatvameva bhAvitamiti na paunaruttyamiti sUtratrayArthaH // evaM bhoganimantraNaparihAramabhi-18 dhAya prastutasyaiva saMsAranirvedasya hetumAha| mANusatte asAraMmi, vAhIrogANa Alae / jarAmaraNaghatthaMmi, khaNaMpi na ramAmahaM // 14 // jamma dukkhaM / jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtuNo // 15 // khittaM vatthu hiraNaM ca, puttadAraM ca baMdhavA / caittA Na imaM dehaM, gaMtavvamavasassa me // 16 // jaha kiMpAgaphalANaM, pariNAmo na suNdro|evN bhuttANa bhogANaM, pariNAmo na suNdro||17|| sUtracatuSTayaM spaSTaM, navaraM vyAdhayaH-atIva bAdhAhetavaH kuSThAdayo rogAH-jvarAdayasteSAm 'Alaye' Azraye 'jarA-81 Jain Education For Personal & Private Use Only emasonal
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyA mRgAputrI yA019 18 maraNagraste' vArddhakyamRtyukroDIkRte, anena mAnuSatvAsAratvameva bhAvitaM, kSaNamapi 'na rame' nAbhiratiM labhe'hamiti / itthaM manuSyabhavasyAnubhUyamAnatvena nirvedahetutvamabhidhAya samprati caturgatikasyApi saMsArasya tadAha-'jamma'mityAdinA, bRhadvRttiH atra ca aho iti sambodhane 'dukkho hutti duHkhahetureva saMsAro janmAdinibandhanatvAttasya 'yatra' yasmin gtictu||454 STayAtmake saMsAre 'klizyanti' bAdhAmanubhavanti, janmAdiduHkhaireveti gamyate, 'jantavaH' prANinaH, iha ca duHkhAnubha vAdhAratvena saMsArasya duHkhahetutvamiti bhAvaH / tathA 'khetta'mityAdineSTaviyogo'zaraNatvaM ca saMsArAnnidaheturuktaH, tathA kimpAko-vRkSavizeSastasya phalAnyatIva sukhAdAni, anena copasaMhArasUtreNodAharaNAntaradvAreNa bhogadurantataiva nirvedaheturuktA iti suutrctussttyaavyvaarthH|| itthaM nirvedahetumabhidhAya dRSTAntadvayopanyAsataH khAbhiprAyameva prakaTayitumAha| addhANaM jo mahaMtaM tu, apAhe jo pavajaI / gacchaMto se duhI hoi, chuhAtaNhAipIDio // 18 // evaM dhamma / akAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMto se duhI hoI, vAhirogehiM piiddio|| 19 // addhANaM jo mahaMtaM tu, sapAhejo pavajaI / gacchaMtI se suhI hoi, chuhaatnnhaavivjio||20|| evaM dhammaMpikAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMte se suhI hoha, appakamme aveyaNe // 21 // jahA gehe palitaMmi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDANi nINeha, asAraM avaujjhai // 22 // evaM loe palittaMmi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tArahassAmi, tumbhehiM annumnio|| 23 // // 454 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraSaGkaM prakaTArthameva kevalamatra prathamasUtreNa dRSTAnta uktaH, atra ca 'adhvAnaM' mArga pathi sAdhu pAtheyaM - sambalakaM tadyasyAvidyamAnaM so'pAtheyaH 'prapadyate' aGgIkurute kSuttRSNApIDitatvaM ceha duHkhitvabhavane hetuH / dvitIyasUtreNa | dArzantikopadarzanaM, vyAdhirogapIDitatvaM cAtra duHkhitvabhavane nimittaM, dAridryAdipIDopalakSaNaM caitat / uttarasUtradvayena caitatsUtradvayoktasyaivArthasya vyatireka uktaH, tatra sukhitve hetuH kSuttRSNAvivarjitatvamuktam / 'dharma' pApaviratirUpam 'apiH' pUraNe 'kRtvA' vidhAya gacchannupalakSaNatvAdgatazca 'saH' iti dharmakarttA prakramAtpAtheyopamadharmasahitaH sukhI bhavati, sukhitve cAlpakarmatvaM heturavedanatvaM ca atra ca prastAvAtkarma pApaM vedanA cAsAtarUpA gRhyate, anena dharma| karmakaraNAkaraNayorguNadoSadarzanAddharmakaraNAbhiprAyaH prakaTitaH / 'jahe' tyAdinA ca sUtradvayena tameva dRDhayati, atra ca yathA | sArabhANDAni - mahAmUlya vastrAdIni 'NINeiti niSkAzayati 'asAraM' jaradvastrAdi 'avaujjhai 'tti apohati -tyajati, evaM 'loke' jagati 'palittaMmitti pradIpta iva pradIpte atyAkulIkRte 'AtmAnaM' sArabhANDatulyaM 'tArayiSyAmi' jarAmaraNapradIptalokapAraM neSyAmi, dharmakaraNeneti prakramaH, asAraM tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAvaH, anena dharmakaraNe vilambAsahiSNutvamuktaM yuSmAbhiriti dvitve'pi pUjyatvAd bahuvacanam, 'aNumannio 'tti anumataH - abhyanujJAta iti sUtraSaGkAvayavArthaH // evaM ca tenokte timmApiyaro, sAmannaM putta ! duccaraM / guNANaM tu sahassANi, dhAreyavvAI bhikkhuNA // 24 // samayA Jain Education onal For Personal & Private Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 455 // savvabhUesuM, sattumittesu vA jage / pANAivAyaviraI, jAvajjIvAya dukkaraM / / 25 / / niccakAla'ppamatteNaM, musAvAyavivajjaNaM / bhAsiyavvaM hiyaM sacaM, niccAunteNa dukkaraM // 26 // daMtasohaNamAissa, adattassa vivajjaNaM / aNavajjesaNijjassa, giNhaNA avi dukkaraM ||27|| viraI avaMbhacerassa, kAmabhogarasannuNA / uggaM mahavvayaM baMbhaM, dhAreyavvaM sudukkaraM ||28|| dhaNadhannapesavaggesu, pariggahavivajjaNaM / savvAraMbhaparicAgo, nimmamattaM sudukkaraM // 29 // cavihe'vi AhAre, rAI bhoyaNavajraNA / saMnihIsaMcao ceva, vajeyanvo sudukkaraM // 30 // chuhA tanhA ya sIunhaM, daMsamasagA ya veyaNA / akkosA dukkhasijjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 31 // tAlaNA tajjaNA | ceva, vahabaMdhaparIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 32 // kAvoyA jA imA vittI, kesaloo a dAruNo / dukkhaM baMbhavvayaM ghoraM, dhAreu amahappaNo // 33 // suhoio tumaM puttA !, sukumAlo sumajio / na husI pabhU tumaM puttA !, sAmannamaNupAliyA // 34 // jAvajjIvamavissAmo, guNANaM tu mahanbharo / garuo loha bhAru vva, , jo puttA ! hoi duvvaho || 35 || AgAse gaMgasou vva, paDisouvva duttaro / bAhAhiM | sAgaro ceva, tariyavvo ya guNoyahI // 36 // vAluyAkavale ceva, nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva, dukkaraM | cariuM tavo // 37 // ahIvegaMtadiTThIe, caritte putta ! duccare / javA lohamayA ceva, cAveyavvA sudukkaraM // 38 // jahA aggisihA dittA pAu~ hoi sudukaraM / taha dukkaraM kare je, tAruNNe samaNattaNaM // 39 // jahA dukkhaM For Personal & Private Use Only mRgAputrI yA0 19 // 455 // w
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhareuM je, hoi vAyassa kutthlo| tahA dukkhaM kareuM je, kIveNaM samaNattaNaM // 40 // jahA tulAe toleDa, dakkaraM maMdaro girii| tahA NihuaNIsaMkaM, dukkaraM samaNattaNaM // 41 // jahA bhuyAhiM tariu, dukkaraM rynnaayro|thaa aNuvasaMteNaM, dukkaraM dmsaayro||42|| bhuMja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA!, pacchA dhamma carissasi // 43 // * sUtraviMzatiH sugamaiva, navaraM 'ta'miti balazriyaM mRgAputrAparanAmakaM yuvarAja viti'ti brUtaH-abhidhattaH 'ammA piyaro'tti ambApitarau zrAmaNyaM putra! duzcaraM, yatastatra 'guNAnAM zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM sahahasrANi 'dhArayitavyAni' Atmani sthApayitavyAni, prAktuzabdasyaivakArArthasyeha sambandhAddhArayitavyAnyeva vratagrahaNa | 2) / iti gamyate 'bhikSuNA' bhikSaNazIlena satA, paThyate ca-'bhikkhuNo'tti bhikSoH sambandhinAM guNAnAmiti yogH| tathA 'samatA' rAgadveSAvidhAnatastulyatA 'sarvabhUteSu' samastajantuSu, udAsIneSviti gamyate, 'zatrumitreSu vA' apakAryupakAripu, jagati' loke, anena sAmAyikamuktaM, tathA 'prANAtipAtaviratiH' prathamatratarUpA 'jAvajIva(vA ya)'tti yAvajIvaM 'duSkaraM' duranucarametaditi shessH|nitykaalaaprmttenetyprmttgrhnnN nidrAdipramAdavazago hi mRSA'pi bhASeteti, nityAyutana-satatopayuktena anupayuktasvAnyathA'pi bhASaNasaMbhavAd ,etacca duSkaraM,yaccAnvayavyatirekAbhyAmekasyApyarthasyAbhidhAnaM / tatspaSTatArthamaduSTamevetyevaM sarvatra bhAvanIyam , anena dvitiiyttdusskrtvmbhihitm| 'daMtasohaNamAdissa'tti, makAro For Personal & Private Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. MslAkSaNikaH, apizabdasya gamyamAnatvAt 'dantazodhanAderapi' atitucchasyAstAmanyasya, tathA'navadyaiSaNIyasya dattasyA-18 mRgAputrI pIti gamyate 'giNhaNa'tti grahaNamiti tRtiiytrtdusskrtvoktiH| 'kAmabhogarasaNNuNa'tti kAmabhogAH-uktarUpAbRhadvRttiH yA019 |steSAM rasaH-AkhAdaH kAmabhogarasaH yadvA rasAH-zRGgArAdayastataH kAmabhogAzca rasAzca kAmabhogarasAstrajJena, tadajJasya // 456 // | hi tadanavagamAttadviSayo'bhilApa eva na bhavet tathA ca sukaratvamapi syAdityAzayenaivamabhidhAnam , anena caturtha-13 hai vrataduSkaratvamuktam / parigrahaH-satsu svIkArastadvivarjanaM, tathA sarve-niravazeSA ye ArambhAH-dravyotpAdanavyApArAstatpa|rityAgaH, anena nirAkAGkatvamuktaM nirmamatvaM ca, gamyamAnatvAcasya. sarvatra mameti buddhiparihAraH, anena paJcamahAvrataduSkaratoktA / saMnidhIyate narakAdiSvanenAtmeti saMnidhiH-ghRtAderucitakAlAtikramaNa sthApanaM sa cAsau saJcayazca saMnidhisaJcayaH sa caiva varjayitavya ityetatsuduSkaram , anena SaSThataduSkaratvamuktaM, divAgRhItadivAbhuktAdibhaGgacatuSTa-|| yarUpatvAttasya / 'chuhe'tyAdinA parIpahAbhidhAnam , atra ca 'daMzamazakavedanA' tadbhakSaNotthaduHkhAnubhavarUpA 'duHkha|zayyA ca' viSamonnatatvAdinA duHkhaheturvasatiH, 'tADanA' karAdibhirAhananaM 'tarjanA' aGgulibhramaNabhUtkSepAdirUpA vadhazca-lakuTAdiprahAro vandhazca-mayUravandhAdistAveva parISahau vadhavandhaparIpahI, 'yAcA' prArthanA ckaaro'nuktaa-4456|| zeSaparIpahasamuccayArthaH, duHkhazabdazceha haHkhamityAdi pratyeka yojanIyaH, iha ca vandhatADane vadhaparIpahe'ntabhavataH, tajeMnA Akroze, bhikSAcaryA ca yAJcAyAM, bhedopAdAnaM ca vyutpattyarthamiti bhAvanIyaM, kapotAH-pakSivizeSAste-| Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAmiyaM kApotI yeyaM vRttiH-nirvahaNopAyaH, yathA hi te nityazaGkitAH kaNakITakAdigrahaNe pravarttante, evaM bhikSu yeSaNAdoSazaGkayeva bhikSAdau pravartate, sA ca duranucaratvena dArayati kAtaramanAMsIti dAruNetyuttareNa yogaH, abhidheyavazAca liGgavipariNAmaH, upalakSaNaM caitatsamastottaraguNAnAmiti, yacceha brahmavratasya punardurddharatvAbhidhAnaM tadasyAti-3 duSkaratvakhyApanArtham // upasaMhAramAha-sukhaM-sAtaM tayocito-yogyaH sukhocitaH 'sukumAraH' akaThinadehaH || 'sumajjitaH' suSTu trapitaH, sakalanepathyopalakSaNaM caitat, iha ca sumajjitatvaM sukumAratve hetuH, ubhayaM caitatsukhocitatve, atazca 'na husi'tti naiva asi-bhavasi 'prabhuH' samarthaH 'zrAmaNyam' anantaroditaguNarUpam 'aNupAleu'nti | anupAlayitum , iha ca sukhocitatvAbhidhAnamanIzo hIdRzaM duHkhamapi na duHkhamiti manyate // punaraprabhutvamevodAharaNaiH samarthayitumAha-'avizrAmaH' yatroddhRte na vizramyate 'guNAnAM' yatiguNAnAM 'tuH' pUraNe 'mahAbharaH' mahAsamUho|* guruko lohabhAra iva yo durvahaH sa voDhavya iti zeSaH, tvaM tu sukhocita ityato na prabhurasItyuttaratrApi yojanIyam // AkAze gaGgAzrotovad dustara iti yojyate, lokarUDyA caitaduktaM, tathA pratizrotovat' yathA pratIpaM jalapravAho 'dustaraH' duHkhena tIryata iti, bAhubhyAM 'sAgaro ceva'tti sAgaravaca dustaro yaH saH 'taritavyaH' pAragamanAyAvagAhayitavyaH, ko'sau ?, guNAH-jJAnAdayasta udadhiriva guNodadhiH, kAyavAGmanoniyatraNA cAtra duSkaratve hetuH, 'nirAkhAdaH' nIraso viSayagRddhAnAM vairasyahetutvAt // 'ahI'tyAdi, ahirivako'nto-nizcayo yasyAH sA tathA, For Personal & Private Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. sA cAsau dRSTizcaikAntaraSTistayA-ananyAkSiptayA, ahipakSe dRzA, anyatra tu buddhyopalakSitam, ekAnta- mRgAputrI dRSTikaM vA cAritraM duzcaraM, viSayebhyo manaso durnivAratvAditi bhAvaH, 'javA lohamayA ceva'tti evakArasyopamArtha-11, bRhadvRttiH / tvAdyavA lohamayA iva carvayitavyAH, kimuktaM bhavati ?-lohamayayavacarvaNavatsuduSkaraM cAritram // 'amizikhA' / yA0 19 // 457 // agnijvAlA 'dIse' tyujjvalA jvAlAkarAlA vA, dvitIyArthe cAtra prathamA, tato yathA'gnizikhAM dIptAM pAtuM suduSkara, nRbhiriti gamyate, yadivA liGgavyatyayAt sarvadhAtvarthatvAcca karoteH 'suduSkarA' suduHzakA yathA'gnizikhA dIptA pAtuM bhavatIti yogaH, evamuttaratrApi bhAvanA, 'je' iti nipAtaH sarvatra pUraNe, kotthala iha vastrakambalAdimayo / gRhyate, carmamayo hi sukhenaiva bhriyeteti, "klIvena' niHsattvena 'nibhRtaM niHzaGka' mityatra nibhRtaM-nizcalaM viSayAbhilASAdibhirakSobhyaM 'niHzaGka' zarIrAdinirapekSaM zaGkAkhyasamyaktvAticAravirahitaM vA // 18 'anupazAntena' utkaTakaSAyeNa, iha ca damasAgara ityanena prAdhAnyakhyApanArtha kevalasyaivopazamasya samudropamAbhidhAnaM, pUrvatra tu guNodadhirityanena niHzeSaguNAnAmiti na paunaruktyaM // yatazcaivaM tAruNye duSkarA pravrajyA'to bhuJjetyAdinA pitarau kRtyo // 457 // padezaM brUtaH, bhujyanta iti bhogAstAn 'paJcalakSaNakAn' zabdAdipaJcakakharUpAn 'tataH' iti bhogabhukteranantaraM 'jAya'ti / jAtaputraH 'pazcAditi vArddhakye 'carissasitti careriti viMzatisUtrAvayavArthaH // 24-43 // samprati tadvacanAnantaraM yanmRgAputra uktavAMstadAha For Personal & Private Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACROGR hai| taM vita'mmApiyaro,evameyaM jhaaphuddN| ihaloge nippivAsassa,natthi kiMcivi dukkaraM // 44 // sArIramANasA ceva, veyaNA u aNaMtaso / mae soDhAo[I] bhImAo[6], asaI dukkhabhayANi ya // 45 // jarAmaraNakatAre, cAurate bhyaagre|myaa soDhANi bhImAI, jammAI maraNANi y||46|| jahA ihaM agaNI uNho, itto'NataguNo| tahiM / naraesu veyaNA uNhA, assAyA veiyA mae // 47 // jahA ihaM imaM sIyaM, itto'NaMtaguNaM tahiM / naraesu veyaNA sIyA, assAyA veiyA mae // 48 // kaMdaMto kaMdukuMbhIsu, uddhapAo ahosiro / huyAsaNe jalaMtaMmi, || pakkapuvvo aNaMtaso // 49 // mahAdavaggisaMkAse, marumi vhrvaalue| kAlaMbavAluAe u, daDaputvo aNaMtaso 5 // 50 // rasaMto kaMdukuMbhIsu, uhuM baddho abaMdhavo / karavattakarakayAIhiM, chinnapuvvo aNaMtaso // 51 // aiti- 11 kkhakaMTagAiNNe, tuMge siMbalipAyave / kheviyaM pAsabaDheNaM, kaDDokahAhi dukaraM // 52 // mahAjaMtesu ucchUvA, hai ArasaMto subheravaM / pIliomi sakammehiM, pAvakammo aNaMtaso // 53 // kUvaMto kolasuNaehiM, sAmehi sabalehi ya / pADio phAlio chinno, vipphuraMto aNegaso // 54 // asIhiM ayasivaNNehiM, bhallIhiM pahisehi ya / chinno bhinno vibhinno ya, uvavanno pAvakammuNA // 55 // avaso loharahe jutto, jalaMte smilaajue| coio tuttajuttehiM, rujjho vA jaha pADio // 56 // huAsaNe jalaMtaMmi, ciAsu mahiso viva / do ekko a avaso, pAvakammahiM pAvio // 57 // balA saMDAsatuMDehi, lohatuMDehiM pakkhihiM / vilutto vila ESEARCH JainEducation, For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. vaMto'haM, DhaMkagiddhehiM'NaMtaso // 58 // taNhAkilaMto dhAvato, patto veyaraNiM naI / jalaM pAhaMti ciMtato, mRgAputrI. khuradhArAhiM vivaaio|| 59 // upahAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDatehiM, chinnabRhadvRttiH puvo aNegaso // 60 // muggarehiM musuMdIhiM, sUlehiM musalehi ya / gayAsaMbhaggagattehiM, pattaM dukkhaM aNaM yA019 // 458 // tso|| 31 // khurehiM tikkhadhArAhi, churiyAhiM kappaNIhi ya / kappio phAlio chinno, ukvitto a aNe gaso // 62 // pAsehiM kUDajAlehiM, mio vA avaso ahaM / vAhio baddharuddho a, vivaso ceva vivAio | | // 3 // galehiM magarajAlehiM, vaccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio, mArio a aNaMtaso // 6 // vidaMsaehiM jAlehiM, lippAhiM sauNo viva / gahio laggo a baddho a, mArio a aNaMtaso // 65 // kuhADaparasumAIhiM, vahuI hiM dumo viva / kuhio phAlio chinno, tacchio a aNaMtaso // 66 // caveDamuhi-4 mAIhiM, kumArehiM ayaM piva / tADio kuhio bhinno, cuNNio a aNaMtaso // 67 // tattAI taMbalohAI, tauAI sIsagANi ya / pAio kalakalaMtAI, ArasaMto subheravaM // 68 // tuhappiyAI maMsAI, khaMDAI sullahai gANi ya / khAvio mi samaMsAI, aggivaNNAI Negaso // 69 // tuhaM piyA surA sIha, merao a mahUNi ya / nApajio mi jalaMtIo, vasAoruhirANi ya // 70 // nicaM bhIeNa tattheNaM, duhieNaM vahieNaya / paramA duhasaMbaddhA, | veyaNA veDyA mae // 71 // tivvacaMDappagADhAo, ghorAo aidussahA / mahanbhayAo bhImAo, naraesaM|| SSSSSSSSS // 45 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ AURUSLARARA veiyA mae ||72||jaarisaa mANuseloe, tAyA! dIsaMti veyaNA / itto aNaMtaguNiyA, naraesaM dukkhaveyaNA 18| // 73 // savvabhavesu assAyA, veyaNA veiyA mae / nimisaMtaramittaMpi, jaM sAyA natthi veyaNA // 74 // | sUtrANyekatriMzat pratItAnyeva, navaraM 'tad' anantaroktaM "viti' 'bruvantau' abhidadhatau ambApitarau, prakramAnmUgAputra Aha, yathA evamityAdi, paThyate ca,-'so beammApiyaro !' ti spaSTameva navaramiha ambApitarAvityAmantraNapadaM, paThanti ca-'to beMta'mmApiyaro'tti 'viti'tti vacanavyatyayAttato brUte ambApitarau mRgAputra iti prakramaH, 'evamiti yathoktaM bhavadbhyAM tathA 'etat' pravrajyAduSkaratvaM 'yathAsphuTaM' satyatAmanatikrAntamavitathamiti-13 yAvat , tathA'pIhaloke 'niSpipAsasya' niHspRhasya, ihalokazabdena ca 'tAtsthyAttadyapadeza' itikRtvA aihalaukikAH khajanadhanasambandhAdayo gRhyante, 'nAsti' na vidyate "kizcit atikaSTamapi zubhAnuSThAnamiti gamyate, apiH' sNbhaavne| 'duSkara' duranuSTheyaM,bhogAdispRhAyAmevAssa duSkaratvAditi bhaavH|| niHspRhatAhetumAha-'zArIre'tyAdinA,tatrApyAdyasU-2 tradvayena sAmAnyena saMsArasya duHkharUpatvamuktam ,iha ca zarIramAnasayorbhavAH zArIramAnasyo vedanAH prastAvAdasAtarUpAH 'dukkhabhayANi yatti duHkhotpAdakAni rAjaviDDarAdijanitAni (bhayAni) duHkhabhayAni, jarAmaraNAbhyAmatigahanatayA kAntAraM jarAmaraNakAntAraM tasmiMzcatvAro-devAdibhavA antA-avayavA yasyAsau caturantaH-saMsAraH tatra 'soDhAni' tadutthaveda nAsahanenAnubhUtAni 'bhImAni' atiduHkhajanakatvena raudrANi // zArIramAnasyo vedanA yatrotkRSTAH soDhA * * Jain Education national For Personal & Private Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. yathetyAdibhiH sUtraistadAha-yathA 'iha' manuSyaloke'gniruSNo'nubhUyate 'ata' ityevamanubhUyamAnAdanantaguNaH 'tahiti / mRgAputrIteSu,yeSvahamutpanna iti bhAvaH,tatra ca bAdarAnerabhAvAtpRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti gamyate,tatazcoSNAnubhavAtma-18 yA019 hAta katvena 'asAtaH' duHkharUpA veditA mayA,paThanti ca-'itto'NataguNA tahiMti, atra cAtaH-ihatyAmeranantaguNA nrke||459|| SNA vedanA veditA mayeti yojyam // tathA 'idaM' yadanubhUyate 'iha' manuSyaloke 'zItaM' tacca mAghAdisaMbhavaM himaka 6 NAnuSaktamAtyantikaM parigRhyate, ihApi paThanti-'etto'NaMtaguNA tarhiti prAgvat, 'kaMdukumbhISu' pAkabhAjanavizeSa-8 rUpAsu lohAdimayISu 'hutAzane' agnau devamAyAkRte, mahAdavAgninA saMkAzaH-sadRzo'tidAhakatayA mahAdavAgnisakAzastasmin , iha cAnyasya dAhakatarasyAsaMbhavAditthamupamAbhidhAnam , anyathehatyAgneranantaguNa eva tatroSNapRthivyanubhAva uktaH, 'marau' iti maruvAlukAnivaha iva tAtsthyAttadyapadezasaMbhavAdantarbhUtevArthatvAcAta eva vajravAlukAnadIsambandhipulinamapi vajravAlukA tatra, yadvA bajravadvAlukA yasmiMsta (smin sa ta) thA tasminnarakapradeza iti gamyate, kadambavAlukAyAMca' tathaiva kadambavAlukAnadIpuline ca mahAdavAgnisaGkAza iti yojyate / 'Urddham' upari vRkSazAkhAdau 4aa 'baddhaH' niyatrito mA'yamito nahIdityabAndhava iti ca tatrAzaraNatAmAha, karapatraM-pratItaM krakacamapi tadvizeSa eva | khediya'ti khinnaM khedaH klezo'nubhUtaH kSipitaM vA pApamiti gamyate, 'kahokahAhiti karSaNApakarSaNaiH prmaadhaarmikkRtaiH|| hai 'duSkaram' iti dussaham // 'ucchU vatti vAzabda upamArthe,tata ikSuriva 'Arasan' Akrandan 'khakarmabhiH' hiMsAdhupArjitai kara55 // 459 // For Personal & Private Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAnAvaraNAdibhiH 'pApakarmA' paapaanusstthaanH|| 'kUvaMto'tti kUjan 'kolasuNaehiMti sUkarakharUpadhAribhiH zyAmaiH zavalaizca | 4/paramAdhArmikavizeSaiH 'pAtito' bhuvi 'phATito' jIrNavastravat 'chinno' vRkSavadubhayadaMSTrAdibhiriti gamyate 'visphuran' itastatazcalan 'arasAhiti praharaNavizeSaiH, paThyate ca-'asIhiMti 'asibhiH' khaGgaiH ata eva 'atasI'tyatasIpuSpaM 4 tadvarNAbhiH-kRSNAbhiH 'paTTizaizca' praharaNavizeSaiH 'chinnaH' dvidhAkRtaH 'bhinnaH' vidAritaH 'vibhinnaH' sUkSmakhaNDIkRtaH, . yadvA chinnaH' U bhinnaH' tiryag 'vibhinnaH' vividhaprakArairuddha tiryakca avatIrNo naraka iti gamyate,pApakarmaNeti hetudarzanaM pApAnuSThAnaparihAryatAkhyApanArtham / 'loharathe' lohamayazakaTe 'jutto'tti yujeranta vitaNyarthatvAdyojitaH paramAdhArmikairiti sarvatra gamyate, 'jvalati' dIpyamAne, kadAciddAhabhItyA tato nazyedapItyAha-samilopalakSitaM yugaM yasmin sa tathA tatra samilAyute vA, pAThAntaratazca jvalatsamilAyuge, 'coiotti preritaH 'totrayoraiH' prAja|nakabandhanavizeSaimAghaTanAhananAbhyAmiti gamyate, 'rojjhaH' pazuvizeSaH 'vA' samuccaye bhinnakramaH 'yathA' aupamye tato rojjhavatpAtito vA lakuTAdipiTTaneneti gamyate,hutAzane jvalati,ketyAha-'citAsu' paramAdhArmikanirmitendhanasaJcayarUpAsu 'mahiso vivatti, 'piva miva viva vA ivArthe' iti vacanAt , mahiSa iva 'dagdhaH' bhasmasAtkRtaH 'pakkaH | bhaTitrIkRtaH 'pAvito'tti pApamasyAstIti bhUni matvarthIyaSThak pApikaH 'balAt' haThAt saMdaMzaH-pratItastadAkRtIni tuNDAni-mukhAni yeSAM te saMdaMzatuNDAstaiH, tathA lohavaniSThuratayA tuNDAni yeSAM tairlAhatuNDaiH 'pakkhihiM'ti pakSi Jain Education.in For Personal & Private Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. bhikarabairiti yogaH, ete ca vaikriyA eva, tatra tirazcAmabhAvAt , 'viluptaH' vividhaM chinnH|| tasya caivaM kadarthyamA- mRgAputrI vanasya tRDutpattau kA vArtetyAha-tRSNayA klAnto-glAnimupagatastRSNAklAntaH 'pAhaMtIti pAsyAmIti cintayan . hai 'khuradhArAhi'nti kSuradhArAbhiraticchedakatayA vaitaraNIjalommibhiriti zeSaH, vipATitaH, pAThAntaratazca vipaaditH||460|| vyApAdita ityarthaH, uSNena-vajravAlukAdisambandhinA tApenAbhi-Abhimukhyena tapta uSNAbhitaptaH saMprApto'sayaH khaDgAstadvadbhedakatayA patrANi-parNAni yasmiMstadasipatraM, 'mudrAdibhiH' AyudhavizeSairgatA-naSTA AzA-paritrANa-4 hai gocaramanorathAtmikA yatra tadgatAzaM yathA bhavatyevaM 'bhaggagattehiti bhannagAtreNa satA prAptaM duHkhamiti yogaH, kalpitaH / vastravat khaNDitaH kalpanIbhiH pATitaH dvidhAkRtaH UrdU churikAbhizchinnaH khaNDitaH kSurairiti pazcAnupUrvyA sambandhaH, itthaM ca 'ukkato yati utkrAntazcAyuHkSaye mRtazcetyarthaH, pAThAntarato votkRtaH-tvagapanayanena pratyekaM vA kSurAdibhiH | kalpitAdInAM smbndhH||'paashaiH kaTajAlaiH'pratItaireva bandhanavizeSaiH 'avazaH' paravazaH 'vAhitaH' vipralabdhaH, paThyate *ca-gahito'tti gRhIto baddho bandhanena ruddho bahiHpracAraniSedhanena, anayorvizeSaNasamAsaH, 'vivAito'tti vipAdito vinAzita ityarthaH, tathA 'galaiH' baDizermakaraiH-makarAkArAnukAribhiH prmaadhaarmikairjaalaishc-tdvircitai-13/460|| vikriyairanayordvandvaH, samUhavAcI vA jAlazabdastatpuruSazca samAsaH, tathA 'ulliu'tti ArSatvAd ullikhito galaiH pA|Tito makaraihItazca jAlaiH, yadvA gRhIto'pi makarajAlaireva mAritazca sarvairapi, vizeSeNa dazantIti vidaMzakAH For Personal & Private Use Only Lw.jainelibrary.org
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zyenAdayastairjAlaiH-tathAvidhabandhanaiH 'leppAhiti lepairvajralepAdibhiH zleSadravyaiH 'sauNoviva'tti 'zakuna iva' pakSIva / gRhIto vidaMzakairjAlaizca lagnazca 'zliSTo' lepadravyairvaddhaH, tairjAlaizca, mAritazca sarvairapi, 'kuTTitaH' sUkSmakhaNDIkRtaH pATi-3 tazchinnazca prAgvat ,takSitazca tvagapanayanato duma iveti sarvatra yojyN||'cveddmutttthimaaiihiN ti capeTAmuSTyA taireva 'kumAraiH' ayaskAraiH 'ayaM piva'tti aya iva dhanAdibhiriti gamyate 'tADitaH' AhataH 'kuTTitaH' iha chinnaH 6 bhinnaH' khaNDIkRtaH 'cUrNitaH' zlakSNIkRtaH prakramAtparamAdhArmikaiH taptatAmrAdIni vaikriyANi pRthavyanubhAvabhUtAni 4 vA 'kalakalaMta'tti atikvAthataH kalakalazabdaM kurvnti|| tava priyANi mAMsAni khaNDarUpANi 'sollagANi'tti bhaDitrIkRtAni smArayitveti zeSaH,khamAMsAni maccharIrAdevotkRtyotkRtya DhaukitAni 'agnivarNAni' atitaptatayA'gnicchAyAni surAdIni madyavizeSaNarUpANi, ihApi smArayitveti zeSaH, 'pajitomi'tti pAyito'smi 'jalaMtIo'tti jvalantIriva jvalantIratyuSNatayA vazA rudhirANi ca,jvalantIti liGgavipariNAmena sambandhanIyam // Nicca' mityAdi, narakavaktavyatopasaMhartR sUtratrayam ,atra ca 'bhItena' utpannasAdhvasena tathA 'trasI udvege' 'trastena' udvignenAta eva 'duHkhitena' saMjAtavividhaduHkhena 'vyathitena ca' kampamAnasakalAGgopAGgatayA calitena,duHkhasaMbaddheti vedanAvizeSaNaM sukhasambandhinyA / api vedanAyAH sambhavAd, 'vedite'ti cAnubhUtA, tIvrA anubhAgato'ta eva caNDAH-utkaTAH pragADhAH-guru-15 * sthitikAstata eva 'ghorAH' raudrAH 'atidussahAH' atyantaduradhyAsAstata eva ca mahadbhayaM yakAbhyastA mahAbhayAH, dain Education International For Personal & Private Use Only w
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 461 // | paThyate ca - mahAlayAH - mahatyaH, 'bhImAH zrUyamANA api bhayapradAH, ekArthikAni vaitAnyatyanta bhayotpAdanAyoktAni, | iha ca vedanA iti prakramaH // kathaM punastasyAstItrAdirUpatvamityAzaGkaya 'jArise' tyAdinA ihatyavedanApekSayA naraka - duHkhavedanAyA anantaguNatvamAha, 'veyaNa'tti prakramAd duHkhavedanA // na kevalaM naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtA kintu sarvAkhapi gatiSviti punarnigamanadvAreNAha - 'save' tyAdinA, iha ca 'asAtA' duHkharUpA nimeSaH - akSinimIlanaM | tasyAntaraM - vyavadhAnaM yAvatA kAlenAsau bhUtvA punarbhavati tanmAtramapi tatparimANamapi kAlamiti zeSaH 'yad' iti yasmAt 'sAtA' sukharUpA nAsti vedanA, tattvato vaiSayikasukhamasukhameva, IrSyAdyanekaduHkhAnuviddhatvAdvipAkadAruNatvAcca // sarvasya cAsya prakaraNasyAyamAzayaH - ya evamahaM nimeSAntaramAtramapi kAlaM na sukhaM labdhavAn sa kathaM tattvataH sukho| citaH sukumAro veti zakyate vaktuM ?, yena ca narakeSvatyuSNazItAdayo mahAvedanA anekazaH soDhAstasya mahAvratapAlanaM | kSudAdisahanaM vA kathamiva bAdhAvidhAyi?, tattvatastasya paramAnandahetutvAt tatpratrajyaiva mayA pratipattavyetyekatriMzatsUtrAvayavArthaH // tatraivamuktvoparate taMti'mmApiyaro, chaMdeNaM putta ! pavvayA / navaraM puNa sAmaNNe, dukkhaM nippaDikammayA // 75 // 'taM' mRgAputraM brUto'svApitarau chandaH - abhiprAyastena svakIyeneti gamyate, kimuktaM bhavati ? - yathA'bhirucitaM putra ! For Personal & Private Use Only mRgAputrI yA0 19 // 461 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ A % % % pravaja' prabajito bhava, 'navaram' iti kevalaM 'punaH' vizeSaNe 'zrAmaNye' zramaNabhAve 'duHkhaM' duHkhahetuH 'niSpratikamatA' kathaJcidrogotpattau cikitsA'karaNarUpeti sUtrArthaH // itthaM janakAbhyAmukteo so vita'mmApiyaro!, evameyaM jhaaphddN| parikamma ko kaNaI, aranne migapakkhiNaM? // 76 // ega aranne vA, jahA U caraI migo / evaM dhamma carissAmi, saMjameNa taveNa ya // 77 // jayA migassa AyaMko, mahAraNami jAyaI / acchaMta rukkhamUlaMmi, ko NaM tAhe cigicchaI ? // 78 // ko vA se osahaM deha. ko vA se pucchaI suhaM / ko se bhattaM va pANaM vA, Aharittu paNAmaI ? // 79 // jayA ya se suhI hoi, tayA gcch| goaraM / bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi ya // 8 // khAittA pANiyaM pAuM, vallarehiM sarehi ya / migacAriyaM carittA NaM, gacchaI migacAriyaM // 81 // evaM samuTThie bhikkhU, evameva aNegae / migacAriyaM / carittA NaM, uDhe pakkamaI disaM // 82 // jahA mie ega aNegacArI, aNegavAse dhuvagoare / evaM muNI goyariyaM paviTe, no hIlae novi ya khiMsaijA // 83 // hai 'sa' iti yuvarAjaH 'vinti'tti ArSatvAd brUte'mbApitarau, yathaitanniSpratikarmatAyA duHkharUpatvaM yuvAbhyAmuktaM , yathAsphuTamiti prAgvat, paraM paribhAvyatAmidaM-parikarma rogotpattau cikitsArUpaM kaH karoti ?, na kazcidityarthaH,3 18ka-araNye, keSAM ?-mRgapakSiNAm , athacaite'pi jIvanti vicaranti ca, tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH, %%%% % % % Jain Education m onal For Personal & Private Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. yatazcaivamataH 'ege'tyAdi sarva spaSTameva, navaram 'ekabhUtaH' ekatvaM prApto'raNye, 'veti vA pUraNe 'jahA utti yathaiva / mRgAputrIbRhadvRttiH da evamityekabhUtaH saMyamena tapasA ceti dharmacaraNahetuH, yadA 'AtaGkaH' AzughAtI rogo, 'mahAraNya' iti mahAgrahaNama- 19 mahati baraNye'pi kazcitkadAcitpazyet dRSTvA ca kRpAtazcikitsedapi, zrUyate hi kenacidbhiSajA vyAghrasya ckssurud||462|| ghATitamaTavyAmiti, vRkSamUla iti tathAvidhAvAsAbhAvadarzanaM, 'ko 'ti 'acAM sandhilopau bahula'mitivacanAda hai lope ka enaM 'tadA' AtaGkotpattikAle cikitsati-auSadhAdyupadezena nIrogaM kurute ?, na kazcidityarthaH, cikitsake / cAsati ko veti vAzabdaH samuccaye auSadhaM dadAtItyevamuttarottarAprAptirupadarzanIyA ||'aahrittu'tti AhRtya 'praNAmayet' arpayet , arpaH paNAma' iti vacanAt // kathaM tarhi tasya nirvahaNamityAha-yadA sa sukhI bhavati,khata eva rogAbhAva iti gamyate, 'gacchati' yAti gauriva paricitetarabhUbhAgaparibhAvanArahitatvena caraNaM-bhramaNamasminniti gocarastaM bhaktamiva | bhaktaM tadbhakSya-tRNAdi taca pAnaM ca bhaktapAnaM tasya 'arthAya' prayojanAya, gocarameva vizeSata Aha-'vallarANi' gaha-| nAni, uktaJca-"gahaNamavANiyadesaM raNe chettaM ca vallaraM jANa" 'sarAMsi ca' jalasthAnAni / khAditvA nijabhakSyamiti gamyate, vallareSu saraHsa veti subvyatyayena neyaM, tathA mRgANAM caryA-itazcetazcotplavanAtmakaM caraNaM mRgacayo toM, |'mitacAritA' vA parimitabhakSaNAtmikAM 'caritvA' Asevya parimitAhArA eva hi kharUpeNaiva mRgA bhavanti, vizepAbhidhAyitvAca na paunaruktayaM, tatazca 'gacchati' yAti mRgANAM caryA-ceSTA svAtatryopavezanAdikA yasyAM sA mRgaca SCHORUMASTEREOROSAX // 462 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ varyA-mRgAzrayabhUstAm / anena ca sUtrapaJcakena dRSTAnta uktaH, uttareNa sUtradvayenAtmanyetadupasaMhAraH, iha ca eva miti 2 mRgavatsamutthitaH-saMyamAnuSThAnaM pratyudyatastathAvidhA''takotpattAvapi na kazcit cikitsA'bhimukha iti bhAvaH, evameva' | mRgavadeva 'aNegaya'tti anekago yathA hyasau vRkSamUle naikasminnevAste kintu kadAcitvacidevameSo'pyaniyatasthAnasthatayA, paThyate ca-'aNieyaNe'tti aniketanaH' agRhaH,sa caivaM mRgacaryA caritvA mRgavadAtaGkAbhAve bhaktapAnArthaM gocaraM / gatvA tallandhabhaktapAnopaSTambhatazca viziSTa samyagjJAnAdibhAvataH zukladhyAnArohaNAdapagatAzeSakarmAza Urdva dizamiti sambandhaH prakarSaNa kAmati-gacchati prakrAmati, kimuktaM bhavati ?-sarvoparisthAnasthito bhavati, nivRta itiyAvat , 4 evaM ca nitireveha mRgacaryopamArthata uktA, tatra hi mRgopamA munaya ita itazcApratibaddhavihAritayA vihRtya gacchantIti // mRgacaryAmeva spaSTayitumAha-yathA mRgaH 'ega'tti 'ekaH' advitIyaH 'anekacArI' naikatraiva bhaktapAnArtha cara tItyevaMzIlaH, 'anekavAsaH' naikatra vAsaH-avasthAnamasyAstIti, 'dhruvagocarazca' sarvadA gocaralabdhamevAhAramAhAra6 yatIti, 'evaM' mRgavadekatvAdivizeSaNaviziSTo muniH 'gocI' bhikSATanaM praviSTo na 'hIlayed' avajAnIyAt kada zanAdIti gamyate, nApi ca 'khisaejatti nindettathAvidhAhArAprAptI khaM paraM vA / iha ca mRgapakSiNAmubhayeSAmupakSepe yanmRgasyaiva punaH punadRSTAntatvena samarthanaM tattasya prAyaH prazamapradhAnatvAditi sampradAya iti sUtrASTakArthaH // evaM mRgacaryAsvarUpamuktvA yattenoktaM yaca pitRbhyAM pitRvacanAnantaraM ca yadasau kRtavAMstadAha dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 bRhadvRttiH uttarAdhya. migacAriyaM carissAmi, evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiUhiM'NuNNAo, jahAi uvahiM tao // 84 // mRgAputrImigacAriyaM carissAmo, svvdukkhvimukkhnniN| tunbhehiM amba ! 'NuNNAo,gaccha putta! jahAsuhaM // 45 // evaM yA0 19 so ammApiyaraM,aNumANittA Na bahuvihaM / mamattaM chiMdaI tAhe,mahAnAguvva kNcuyN||86|| iDDI vittaM ca mitteya, // 46 // puttadAraM ca naayo| reNuaM va paDe laggaM, nidbhuNittA Na niggo||87|| gAthA catuSTayaM spaSTameva navaraM mRgasyeva caryA-ceSTA mRgacaryA tAM niSpratikarmatAdirUpAM cariSyAmIti valazriyA yuvarAjenokte pitRbhyAmabhANi-evaM yathA bhavato'bhirucitaM tathA yathAsukhaM te'stviti zeSaH, evaM cAnujJAtaH san |'jahAti' tyajati upadhim-upakaraNamAbharaNAdi dravyato bhAvatastu chadmAdi yenAtmA naraka upadhIyate, tatazca pratrajatItyuktaM bhavati / uktamevArtha savistaramAha-'sabadukkhavimokkhaNi' sakalAsAtavimuktihetuM 'tubbhehiMti yuvAbhyAmamba ! upalakSaNatvAtpitazca 'anujJAtaH' anumataH san , tAvAhatuH-gaccha mRgacaryayeti prakramaH putra! 'yathAsukhaM' sukhAnatikrameNa / 'anumanya' anujJApya 'mamatvaM' prativandhaM chinatti' apanayati mahAnAga iva kaJcukaM, yathA'sAvati jaraThatayA ciraprarUDhamapi kaJcakamapanayati, evamasAvapi mamatvamanAdibhavAbhyastamupalakSaNatvAt mAyAdIMzca ||anenaant-|463|| pUropadhityAga uktaH, bahirupadhi tyAgamAha-'RddhiM' karituragAdisampadaM 'vittaM' dravyaM 'NAyao'tti 'jJAtIn' sodarA dIn "Ni Nitta'tti ni yeva nibhya tyaktvetiyAvat 'nirgataH' niSkrAnto gRhAditi gamyate, pravrajita iti yo'rthaH // iti sUtracatuSTayArthaH / enamevArtha spaSTayitumAha niyuktikRt For Personal & Private Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAUNa nicchayamaI eva karehitti tehi~ so bhnnio| dhanno'si tumaM puttA ! jaMsi viratto suhasaesu 415 sIhattA nikkhamiuM sIhattA ceva viharasU puttA ! / jaha navari dhammakAmA virattakAmA u viharanti4164 nANeNa daMsaNeNa ya carittatavaniyamasaMjamaguNehiM / khaMtIe muttIe hohi tumaM vaDDamANo u // 417 // 3 saMvegajaNiahAso mukkhagamaNabaddhaciMdhasannAho / ammApiUNa vayaNaM so paMjalio paDicchIya // 418 // 81 gAthAcatuSTayaM pAThasiddhameva, navaramAdyagAthAtrayeNa evaM putra ! yathAsukha'mityetatsUcitArthAbhidhAnato vyAkhyAtaM, caturthagAthayA tvavaziSTasUtraM bhAvArthAbhidhAnataH, 'sukhazatebhya' iti bahutyopalakSaNaM zatagrahaNaM, 'sIhattA' iti siMhatayA 'niSkramya' pravrajya siMhatayaiva vihara 'putra !' iti jAta !, kimuktaM bhavati ?-yathA siMhaH khasthAnAdinirapekSa eva / niSkrAmati, niSkramya ca tathaiva nirapekSavRttyA viharati, evaM tvamapi vihareti, 'navaraM'ti paraM dharma eva kAmaH6 abhilApo yeSAM te dharmakAmAH, 'virattakAme'tti prAgvat 'kAmaviraktAH' viSayaparAGmukhAH, 'caritrataponiyamasaMyama-11 || guNai'rityatra cAritrAntargatatve'pi tapaHprabhRtInAmupadezAtsAmAnyavizeSayozca kathaJcidbhinnatvAca na paunaruktyaM, tathA|| saMvego-mokSAbhilASastena janito hAso-mukhavikAzAtmako'syeti saMvegajanitahAsaH-muktyupAyo'yaM dIkSetyutsava ACCASIONSONG Main Education For Personal & Private Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAputrI uttarAdhya. bRhadvRttiH // 46 // yA019 SAEESEARUSA miva tAM manyamAnaH prahasitamukha ityarthaH, paThanti ca-'saMvegajaNiyasaddhoti spaSTameva, tathA mokSo-muktistadgamanAya baddhamiti-dhRtaM ciha-dharmadhvajAdi tadeva sannAho-durvacanazaraprasaranivArakaH kSAntyAdirvA yena sa tathA, 'paDicchIyatti 'pratyaiSIt' pratipannavAniti gAthAcatuSTayArthaH // tato'sau kIdRk sAta ityAha| paMcamahanvayajutto paMcasamio tiguttigutto a / sabhitaravAhirie, tavokammami ujjuo // 48 // nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cttgaarvo| samo a savvabhUesu, tasesu thAvaresu a||89|| lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo niMdApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAesu, daMDasallabhaesu a| niyatto hAsasogAo, aniyANo abNdhnno||91|| aNissio ihaM loe, paraloe annissio| vAsIcaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 92 // appasatthehiM dArohiM, savao pihiyAsavo / ajjhappajhANajogehiM, pasatthadamasAsaNo // 13 // / sUtrapaTvaM nigadasiddhameva, navaraM 'sabhitaravAhirie'tti sahAbhyantaraiH-prAyazcittAdibhirvAdaizca-anazanAdibhirbhadairvatata iti sabAhyAbhyantaraM tasmin , pradhAnatvAca prathamamabhyantaropAdAnaM // 'nirmamaH' mamatvabuddhiparihArataH 'nissnggH'| saGgahetudhanAdityAgataH 'samazca' na rAgadveSavAnnirmamatvAdereva // lAbhetyAdinA samatvameva prakArAntareNAha, atra ca 'smH'| na lAbhAdau cittotkarSabhAga nApyalAbhAdau dainyavAn ,jIvite maraNe samo, naikatrApyAkAGkAvAn, 'mANAvamANao'tti For Personal & Private Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnApamAnayoH, gauravAdIni sUtre subvyatyayena saptamyantatayA nirdiSTAni paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, nivRtta iti ca sarvatra sambandhanIyam , 'avandhanaH' raagdvessvndhnrhitH|| ata eva 'anizritaH' ihaloke paraloke vA'nizrito dAnehalokArtha paralokArtha vA'nuSThAnavAn 'No ihalogaTTayAe tavamahiDhejA no paralogaTTayAe tavamahiDhejA' ityAdyAgamAt punaranizritAbhidhAnaM ca mandamativineyAnugrahArthamaduSTameva, vAsIcandanakalpa ityanena samatvameva vize Sata Aha, vAsIcandanazabdAbhyAM ca tadvyApArakapuruSAvupalakSitau, tatazca yadi kilaiko vAsyA takSNoti, anyazca dagozIrSAdinA candanenAlimpati, tathA'pi rAgadveSAbhAvato dvayorapi tulyaH, kalpazabdasyeha sadRzaparyAyatvAt , 'ana-2 zane' iti ca nA'bhAve kutsAyAM vA, tatazcAzanasya-bhojanasthAbhAve kutsitAzanabhAve vA kalpaH, iha ceSTito'dhikArANAM pravRttiriti pUrvatra samastamapi kalpa ityanuvartate, 'aprazastebhyaH' prazaMsA'nAspadebhyaH 'dvArebhyaH' karmopArja6 nopAyebhyo hiMsAdibhyaH sarvataH' sarvebhyo ya AzravaH-karmasaMlaganAtmakaH sa pihitaH-tadvArasthaganato niruddho|8| yenAsau pihitAzrayaH, sApekSasyApi gamakatvAtsamAsaH, yadvA'prazastebhyo dvArebhyaH sarvebhyo nirvRtta iti gamyate, ata eva pihitAzravaH, kaiH punarayamevaMvidhaH ?-adhyAtmetyAtmani dhyAnayogAH-zubhadhyAnavyApArA adhyAtmadhyAnayogAstaiH, adhyAtmagrahaNaM tu parasthAnAM tepAmakiJcitkaratvAda, anyathA'tiprasaGgAt , prazastaH prazaMsAspado damazca-upazamaH zAsanaM ca-sarvajJAgamAtmakaM yasya sa prazastadamazAsana iti sUtraSaTkArthaH // samprati tatphalopadarzanAyAha For Personal & Private Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 465 // ACTERIOGRECORPOS evaM nANeNa caraNeNa, daMsaNeNa taveNa ya / bhAvaNAhiM visuddhAhiM, samma bhAvitu appayaM // 94 // bahuyAMNi mRgAputrI u vAsANi, saamnnmnnupaaliyaa| mAsieNa u bhatteNaM, siddhiM patto aNuttaraM // 95 // / sUtradvayamuttAnArthameva, navaraM 'bhAvanAbhiH' mahAvratasambandhinIbhivakSyamANAbhiranityatvAdiviSayAbhirvA 'vizu yA0 19 ddhAbhiH' nidAnAdidoSarahitAbhirbhAvayitvA-tanmayatAM nItvA 'appayaMti AtmAnaM, mAsieNa u bhatteNaM'ti mAse bhara mAsikaM tena tuH pUraNe 'bhaktena' bhojanena mAsopavAsopalakSakatvAdasya mAsopavAsenetiyAvat 'siddhiM niSThitArthatAM sakalakarmakSayeNeti gamyate, 'anuttarAM' sakalasiddhipradhAnAm , anenAanasiddhayAdivyavacchedamAheti sUtradvayArthaH // iDDItyAdisUtrakadambakasya tAtparyArthamAha niyuktikRtiDDIe nikkhaMto kAUM samaNattaNaM paramaghoraM / tattha gao so dhIro jattha gayA khINasaMsArA // 419 // || kA sugamaiva, navaram , 'RddhayA' dInAnAthadAnAdikayA vibhUtyA niSkrAntaH san 'paramaghoraM' kAtarajanAtizayaduranucaraM yatra gatAH kSINasaMsArA iti mokSa ityabhiprAya iti gAthA'vayavArthaH // sAmprataM sakalAdhyayanArthopasaMhAradvAraNopadizannAha sUtrakRt evaM karaMti saMbuddhA (saMpannA), paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu, miyAputte jahAmisI // 96 // / ____ vyAkhyAtaprAyameva, saMgatA prajJA yeSAM te saMprajJAH saMpannA vA jJAnAdibhiH 'jahAmisi'tti, makAro'lAkSaNiko * yathetyaupamyAbhidhAyI 'RSiH' muniriti sUtrAvayavArthaH / itthamanyoktyopadizya punarbhayantareNopadizannAha // 465 // Jain Education Inter For Personal & Private Use Only n al
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ ChoCROCOM mahappabhAvassa mahAjasassa, miyAiputtassa nisamma bhAsiyaM / tavappahANaM cariyaM ca uttama, gaippahANaM ca tiloavissutaM // 97 // viyANiyA dukkhavivaDaNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM, dhAreha nivvANaguNAvahaM mahaM // 98 // tibemi // // miyAputtIjaM // 17 // sUtradvayaM nigadasiddhameva, navaraM mRgAputrasya 'bhASitaM' saMsAraduHkharUpatAvedakaM yattena pitroH purata uktaM, pradhAnaM tapo yatra carite tatpradhAnatapo, vyatyayanirdezazca prAgvat , 'caritaM ca ceSTitaM 'gatippahANaM ca'iti pradhAnagatiM ca muktimiti yo'rthaH, 'trilokavizrutAM' jagatritayapratItAm , anena ca phalalipsavo hi prekSAvantaH pravartanta iti kAkA phalamAha / etannizamanAca mamatvaM bandha iva satpravRttivighAtitayA mamatvavandhastaM ca, mahAbhayAvahaM tata eva caurAdibhyo mahAbhayA-2 vApteH, dharmo dhUriva mahAsattvairuhyamAnatayA dharmadhurA-mahAvratapaJcakAtmikA tAM, tathA nirvANaguNA-anantajJAnadarza-2 hai navIryasukhAdayastadAvahAM-tatprApikA dharmadhurAM dhArayateti sambandhaH / iha ca nirvANaguNAvahatvaM sukhAvahatve hetuH 'mahaMti' aparimitamAhAtmyatayA mahatIM, sUtratvAccaivaM nirdeza iti sUtradvayArthaH // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat, ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmekonaviMzamadhyayanaM samAptam // C HOTECE Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnirga uttarAdhya. atha viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam / ndhIyA0 bRhadvRttiH vyAkhyAtamekonaviMzamadhyayanam , adhunA viMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane nisspr||466|| tikarmatoktA, iyaM cAnAthatvaparibhAvanenaiva pAlayituM zakyeti mahAnirgranthahitamabhidhAtumanAthataivAnekadhA'nenocyate / ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvat yAvannAmaniSpannanikSepe mahAnirgranthIyamiti nAma, kSullakapratipakSazca mahAn iti kSulakasya nigranthasya ca nikSepamAha niyuktikRt nAma ThavaNAdavie khitte kAle a ThANa pai bhaave| eesi khuDDagANaM paDivakkha mahaMtagA iMti // 420 // P nikkhevo niyaMThami caukkao duviha0 // 421 // jANagasarIrabhavie tavairitte aniNhagAIsu / bhAve paMcavihe khalu imehiM dArehiM so neo // 422 // neen [4] atra ca nAmasthApane sugame, dravyakSulakAdIni kSullakanirgranthIyAdhyayana eva mahatpratipakSaM vyAkhyAnayadbhirvyAkhyA-12 tAnIti na punaHpratanyante / 'Nikkhevo niyaMThamI'tyAdi pratItArtha, navaram , 'ebhiH' iti vakSyamANaiH 'dvAreH' vyAkhyAnopAyaiH 'saH' iti nigrantho jJeya iti gaathaatryaarthH|| tAni cAmUni dvArANi SAAPANESEXOS Jain Education Internationa For Personal & Private Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 paNNavaNa 1 veya 2 rAge 3 kappa 4 caritta 5 paDisevaNA 6 nANe 7 / tittha 8 liMga 9 sarira / 10 khitte 11 kAla 12 gai 13 Thii 14 saMjama 15 nigAse 16 // 423 // jogu 17 vaoga 18 kasAe : 19 lesA 20 pariNAma 21 baMdhaNe 22 udae 23 / kammodIraNa 24 uvasaMpajahaNa 25 saNNA 26 ya hai AhAre 27 // 424 // bhAvA 28 ''garise 29 kAlaM 30 tare 31 samugghAya 32 khitta 33 phusaNA y34|| bhAve 35 pariNAme 36 khallu mahAniyaMThANa appabahU 37 // 425 // hai| tatra prajJApanA-kharUpanirUpaNaM, tacaiSAM kSullakanimranthIyAdhyayana evAbhihitamiti nehAbhidhIyate 1 dvaar| 'veda'tti | vedaH-strIpuMnapuMsakabhedaH, tatra pulAkaH punapuMsakavedayona tu strIvede, tatra tathAvidhalabdherabhAvAt , bakuzaH strIpuMna-1 puMsakavedasteSu triSvapi, evaM pratisevanAkuzIlo'pi, kapAyakuzIlaH savedo vA syAdavedo vA, yadi savedastriSvapi / 6 vedeSu, athAveda upazAntavedaH kSINavedo vA, nirgranthastvaveda eva, so'pyupazAntavedaH kSINavedo vA, evaM lAta-2 ko'pi, na tvasAbupazAntavedaH, kSINamohatvAt 2 / dvAraM / 'rAga' iti pulAkavakuzapratisevakakapAyakuzIlAH sarAgA eva, kaSAyodayavarttitvAtteSAM, nimrantho vItarAgaH, sa copazAntakaSAyavItarAgaH kSINakaSAyo vA vItarAgaH, evaM For Personal & Private Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 467 // snAtako'pi, navaramayaM kSINakaSAyavItarAga eva 3 / dvAraM / ' kappo'tti 'kalpaH' sthitAsthitakalpo jinakalpAdirvA, tata eva pulAkAdayaH kiM sthitakalpe'sthitakalpe vA ?, dvayorapi syuH, sthavirakalpAdirUpakalpApekSayA tu pulAkaH sthavirakalpe jinakalpe vA, na tu kalpAtItaH, tathA cAgamaH - "pulAe NaM bhaMte ! kiM jiNakappe hojA ? therakappe hojjA ? kappAIe hojA 1, goyamA ! jiNakappe vA hojA therakappe vA hojjA No kappAtIte hoja "tti, anye tvAhu:| sthavirakalpa eveti, vakuzapratisevanAkuzIlAvapi jinakalpe sthavirakalpe vA, na tu kalpAtItau, kaSAyakuzIla striSvapi syAt, nirgranthasnAtakau kalpAtItAvapi 4 / dvAraM / 'carita' miti pulAkabakuzapratisevanA kuzIlAH sAmAyikacchedopasthApanIyayoH, kaSAyakuzIlazcaitayoH parihAravizuddhisUkSmasaMparAyayozca nirgrantho yathAkhyAta eva, evaM snAtako'pi 5 / dvAraM / 'paDisevaNa'tti, pulAkaH pratisevako nApratisevakaH, sa hi mUlaguNottaraguNAnAmanyatamavirAdhanAta eva bhavati, bakuzo'pi pratisevaka eva, navaramuttaraguNavirAdhanAtaH, pratisevanAkuzIlaH pulAkavat kaSAyakuzIlanirgranthasnAtakA apratisevakA eva 6 / dvAraM / 'NANa'tti, pulAkabakuzapratisevakA dvayo jJAnayostriSu vA tatra dvayormatizrutayostriSu matizrutAvadhiSu, iha ca pulAkasya zrutaM navamapUrvatRtIyAcAravastuna Arabhya yAvannava pUrvANi pUrNAni, uktaM hi "Arato parao vA na laddhI labhai" kapAyakuzIlo dvayostriSu caturSu vA, tatra dvayormatizrutayostriSu matizrutAvadhiSu matizrutamanaH paryAyeSu (vA caturSu) matizrutAvadhimanaH paryAyeSu, nirgrantho'pyevameva, snAtakastu kevalajJAna eva, zrutajJAne 1 For Personal & Private Use Only mahAnirya nthIyA0 20 // 467 //
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSTOCOCOCCARROCHECCCCC |tu kaH kutra vartate iti kSullakanimranthIya evoktatvAnna punarucyate 7 / dvAraM / 'tittha'tti iha ca 'tIrtha' yattIrthakareNI kriyate, pulAko vakuzapratisevakau ca tIrthe, kaSAyakuzIlastu tIrthe'tIrthe vA, atIrthe ca bhavan tIrthakaro vA syAt / / pratyekavuddho vA, evaM nirgranthasnAtakAvapi 8 / dvaarN| 'liMgiti liGgaM dvidhA-dravyabhAvabhedAt , tatrAmI dravyataH khaliGge 3 anyaliGge gRhiliGge vA syuH, bhAvatastu khaliGga eva 9 / dvAraM / 'sarIre 'tti pulAkastridhvaudArikataijasakArmaNeSu, bakuzapratisevanAkuzIlau triSu caturpu vA, vaikriyasyApi tayo saMbhavAt , kaSAyakuzIlo'pyevaM paJcasu ca, tasyAhArake'pi sambhavAt , nirgranthaH snAtakazca pulAkavat 10 / dvaarN| 'khetta'tti kSetraM karmabhUmyAdi, tatra janma sadbhAvaM ca pratItya paJcA6) pyamI karmabhUmAveva syuH, yathAsambhavaM ca saMharaNaM pratItya karmabhUmAvakarmabhUmau vA 11 / dvAraM / 'kAlotti kAlataH paJcApi | pulAkAdayo janmataH sadbhAvatazcAvasarpiNyAM suSamaduSSamAduSSamasuSamAduSSamAbhidhAneSu kAleSu syaH, utsarpiNyAM duSpamasuSamAsuSamaduSSamayoH, idaM ca bharatairAvatadazake, videhapaJcakeSu caturthakAlapratibhAge yathAsambhavaM saMharaNaM pratItya yathotAdanyatrApi kAle syuH, prajJatyabhiprAyastvayaM-janmataH sadbhAvatazca pulAko'vasarpiNyAM suSamaduSpamaduSpamasuSamAkAle ca, | na ta zeSeSu. utsarpiNyAM janmato duSpamAyAM duSSamAsuSamAyAM suSamAduSSamAyAM, sadbhAvatazca duSSamAsuSamAyAM suSamAduSpa-13 |mAyAM ceti bharatairAvatayoH, mahAvidehe tu caturthapratibhAge paJcApi sarvadaiva syuH, yathAsambhavaM saMharaNato na kadAcinniSidhyante, navaraM tatpulAkasya nAsti,lAtakAdInAM tu pUrvasaMhRtatvena tatsaMbhavaH, uktaM hi-"pulAgaladdhIe vaTTamANo Na sakti For Personal & Private Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnimranthIyA0 %A4%95 uttarAdhya. jai uvasaMhariuM, tahA siNAiyANaM jo saMharaNAdisaMbhavo so pucovasaMhariyANaM, jao kevaliyAdiNo novasaMharija- ti"tti 12 // dvAraM / 'gati'tti 'gatiH' prAguktaiva navaramihArAdhanAvirAdhanAkRto vizeSa ucyate-tatra pulAko'virAdhanAd bRhadvRttiH indrepUtpadyate, virAdhanAtastvindrasAmAnikatrayastriMzalokapAlAnAmanyatamepu, evaM vakuzapratisevanAkuzIlAvapi, kssaa||46|| yakuzIlaH punaravirAdhanayA indreSvahamindreSu vA jAyate, virAdhanayendrAdInAmanyatameSu, nirgranthastvahamindreSvevotpadyate 13 / dvAraM / 'Thititti, pulAkassa jaghanyena palyopamapRthaktvaM sthitirutkRSTato'STAdaza sAgaropamANi, vakuzapratisevanAkapAyakuzIlAnAmapi jaghanyataH palyopamapRthaktvamutkRSTato bakuzapratisevakayoviMzatisAgaropamANi, kapAyakuzIlasya tu trayastriMzat , nirgranthasyAjaghanyotkRSTA trayastriMzadeveti 14 / dvAraM / 'saMjame'tti pulAkabakuzapratisevakakaSAyakuzIlAnAmasaGkhayeyAni saMyamasthAnAni, nirgranthasnAtakayorajaghanyotkRSTamekameva saMyamasthAnaM 15 / dvAraM / 'NigAsi'tti, ApatvAtsamA( mo)lope sannikarSaH-svasthAnaparasthAnApekSayA tulyAdhikahInatvacintanaM, tatra ca |saMyamasthAnApekSayA sarvastokaM nirgranthasya, snAtakasya caikamajaghanyotkRSTaM saMyamasthAnaM tataH pulAkasyAsaGkhayeyaguNAni, evaM bakuzapratisevakakapAyakuzIlAnAmapi pUrvapUrvApekSayA'saGkayeyaguNatvaM bhAvanIyam , amISAM ca paJcAnAmapi pratyekamanantAcAritraparyAyAH, yata uktam-"pulAkassa NaM bhaMte ! kevatiyA carittapajavA paNNattA , gAyamA ! kAaNaMtA carittapajavA paNNattA, evaM jAva siNAyassatti" tathA ca-cAritraparyAyApekSayA svasthAna sannikapecintAyA // 468 // -%e0 For Personal & Private Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ RANCLOSECREASOMust pulAkaH pulAkassa caritraparyAyaiH syAddhInastulyo'dhiko vA, tatra hIno'dhiko vA bhavannanantAsaGkhayasaGkhayeyabhAgasaGkhyAtAsaGkhyAtAnantaguNalakSaNena paTUsthAnakena syAt ,evaM bakuzapratisevakakaSAyakuzIlA api khasthAnahInAdhikacintAyA : paTasthAnapatitA eva,nirgranthasnAtakau tu khasthAnacintAyAM tulyAveva, parasthAnasannikarSecintAyAM pulAko bakuzapratisevakanirgranthasnAtakebhyazcaritraparyAyairanantaguNahIno na tu tulyo'dhiko vA, kaSAyakuzIlApekSayA paTrasthAnapatitaH, tathA cAgamaH-"pulAe NaM bhaMte ! bausassa paraTThANasannigAseNaM carittapajjavehiM kiM hINe tule abbhahie?, goyamA! hINe No tulle No abbhahie, aNaMtaguNahINe, evaM paDisevaNAkusIlassavi, kasAyakusIleNa samaM chaTThANavaDie, jaheva sahANa|NiyaMThassa, jahA bausassa evaM siNAyassavi" kecittu pratisevanAkuzIlApekSayApi SaTrasthAnapatita ityAhuH, bakuzaH pulAkApekSayA caritraparyAyairanantaguNAdhikaH pratisevakakaSAyakuzIlau tu prati SaTrasthAnapatitaH nimranthasnAtakAbhyAmanantaguNahInaH, evaM pratisevakakaSAyakuzIlayorapi parasthAnasaMnikarSo vAcyo navaraM kaSAyakuzIlaH pulAkApekSayA SaTsthAnapatitaH, nirgranthasnAtakau pulAkAdyapekSayA'nantagaNAdhikAviti 16 / dvaarN| 'joga'tti pulAkAdInAM nirgranthAvasAnAnAM manovAkkAyAstrayo'pi yogAH syuH, snAtakaH sayogo'yogo vA syAt 17 / dvAraM / 'uvaoga'tti, pulAkAdayazcatvAro matizrutAvadhimanaHparyAyabhedatazcaturbhede sAkAropayoge cAracakSuravadhivikalpatastrividhe cAnAkAropayoge syuH, snAtakaH kevalajJAnadarzanAkhyayoyoreva 18 // dvAraM / 'kasAya'tti pulAkabakuzapratisevakAH saMjvalanakapAyaizcatuHkaSAyAH dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnigraM uttarAdhya. 1 kapAyakuzIlazcaturpu saMjvalanakrodhAdiSu triSu dvayorekasmin vA syAt , nirgrantho'kaSAyaH, sacopazamataH kSayato vA, evaM hai| hai. sAtako,navaramasau kSINakaSAya eva 19 // dvaar| 'lesa'tti pulAkabakuzapratisevakAH pItapadmazuklAbhidhAnAsu tisRSu lezyAsu, thIyA. bRhadvRttiH kaSAyakuzIlaH SaTkhapi, nimranthaH zuklalezyAyAM, snAtakastasyAmevAtizuddhAyAm 20 / dvaarN| pariNAme yatti pulaa||469|| kavakuzapratisevakakapAyakuzIlA varddhamAne hIyamAne'vasthite vA pariNAma syuH, nirgranthasnAtakI varddhamAnAvasthitapari daNAmAveva, tatra ca pulAkAdayastrayo varddhamAne pariNAme, avasthite tu jaghanyenaikaM samayaM, samayAnantaraM kaSAyakuzIla tvAdigamanena maraNena vA, navaraM pulAkasya maraNaM nAsti, uktaM ca-"pulAke tattha No marati"tti / utkRSTenAntarmuhUtam , evaM hIyamAne'pi, avasthite tu jaghanyataH samayamutkRSTena sapta samayAn , nimrantho jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhatte baddhemAne pariNAma, avasthite tu jaghanyene samayam utkRSTenAntamahatta, tathA cAgamaH-"NiyaThe NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM vaddhamANapariNAme hojA?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM. ukkoseNaMpi aMtomuhuttaM / kevaiyaM kAlaM| 4 avaTThiyapariNAma hojA ?, goyamA ! jahaNNeNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM"ti / apare tvayamutkRSTato'vasthi tapariNAme sapta samayAnityAhuH, snAtako jaghanyena utkRSTena ca varddhamAnapariNAme'ntarmuhUrttamavasthitapariNAme jagha- // 469 // nyato'ntarmuhUrttamutkRSTena dezonAM pUrvakoTIm 21 / dvAraM / 'baMdhaNa'tti karmabandhanaM, tatrAyurvarjAH sapta karmaprakRtIH pulAko / vanAti, bakuzapratisevakau tu sapta aSTau vA, Ayupo'pi tayorbandhasambhavAt, kapAyakuzIlo'STau sapta SaD vA'' For Personal & Private Use Only Jain Education Internal anal
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ yurmohavarjAH, nirgranthastvekameva sAtaM,snAtako'pyevamabandhako vA 22 / dvAraM / 'udayaMti karmodayaH, pulAkabakuzapratise vakakaSAyakuzIlA aSTavidhamapi karma vedayante,nirgrantho mohavarjAH sapta, snAtako vedyaayurnaamgotraakhyaashctsrH23|| dvaar| Hai 'kammodIraNa'tti pulAka AyurvedanIyavarjAH paT karmaprakRtIrudIrayati, bakuzapratisevakAvaSTAvAyurvarjAH sapta SaDU | AyurvedanIyavAH , kaSAyakuzIlo'pyevamaSTI sapta SaD vedyAyumohanIyavajAH paJca vA, nigrentho'pyetA eva paJca dve vA nAmagotrAkhye, snAtakastvate eva dve anudIrako vA 24 / dvAraM / 'uvasaMpajahaNa'tti uvasaMpadanam-upasampadaanyarUpapratipattiH, sA ca hAnaM ca-kharUpaparityAga upasampaddhAnaM, tatra pulAkaH pulAkatAM tyajastAM parityajati kaSA-| yakuzIlatvamasaMyamaM vopasampadyate, ko'bhiprAyaH ?-na rUpAntarApattiM vinA pUrvarUpaparityAgo nApi tatparityAgaM vinA hai| tadApattiH, kathaJcinnityAnityarUpatvAdvastunaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, bakuzo'pi bakuzatAM tyajan tAM parityajati prati6 sevakatvaM kapAyakuzIlatvamasaMyamaM saMyamAsaMyamaM vopasaMpadyate, pratisevanAkuzIlaH pratisevanAkuzIlatvaM tyajastatpari-18 / tyajati vakuzatvaM kaSAyakuzIlatvamasaMyamaM saMyamAsaMyamaM vopasampadyate, kaSAyakuzIlaH kaSAyakuzIlatvaM tyajaMstatpari tyajati pulAkAditrayaM nirgranthatvamasaMyama saMyamAsaMyama vopasampadyate, nirgrantho nirgranthatvaM tyajaMstatparityajati kaSAyadakuzIlatvaM snAtakatvamasaMyamaM vopasampadyate, snAtakaH snAtakatvaM tyajaMstatparityajati siddhigatimupasampadyate 25 / dvaar| 4 'sanna'tti sajJA, tatra pulAkanirgranthasnAtakA nosajJopayuktAH, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAH sajJopayuktA no Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. sajJopayuktAzca, 26 / dvAram / 'AhAra'tti pulAkAdayo ninthAvasAnA AhArakA eva, snAtakastu AhArako'- mahAnirmanAhArako vA 27 / dvAraM / tathA 'bhava'tti pulAkAdayazcatvAro jaghanyata ekaM bhavagrahaNamutkRSTatastu pulAkanimra nthIyA0 nthayostrINi, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAnAmaSTau sAtakasyAjaghanyotkRSTamekameva 28 / dvAraM / Agarisatti hai| // 47 // AkarSaNamAkarSaH, sa ceha sarvaviratergrahaNamokSau, pulAkAdInAM caturNA jaghanyenaikabhavika eka evAkarSaH, utkRSTena 2 pulAkasya trayo bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAnAM zatazo, nirgranthasya dvau, snAtakasyAjaghanyotkRSTa ekaH, nAnAbhavikAkarSApekSayA pulAkAdInAM caturNA jaghanyena dvau utkRSTena pulAkasya sapta, bakuzasya kuzIladvayasya ca sahasrazo, nimranthasya paJca, snAtakasya tu nAstyeva 29 // dvaarN| kAle'tti pulAko jaghanyata utkRSTatazcAntamuhUtte yAvadbhavati, bakuzaprati sevakakaSAyakuzIlAstu jaghanyenaikasamayamutkRSTena dezonAM pUrvakoTiM, nirgrantho'pi jaghanyata eka samayamutkRSTenAntadUmuhUrta, tathA ca bhagavatyAm-"NiyaMThe pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM" anye tu nimra-18 ntho'pi jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameveti manyante, snAtako jaghanyenAntarmuhUrttamutkRSTato dezonAM pUrvakoTim , eva-13 mekajIvApekSayA, vahujIvApekSayA tu pulAkanirgranthau jaghanyata ekaM samayamutkRSTenAntarmuhUrta, bakuzaH sarvAddham, evaM // 470 // pratisevakakaSAyakuzIlasnAtakA api 30 / dvAram / 'aMtare yatti pulAkAdInAM caturNAmantaraM jaghanyenAntarmuhUrtamutkaTato'nantaM kAlaM, sa ca kAlato'nantA utsarpiNyavasarpiNyaH, kSetrata upArddhapudgalaparAvartoM dezonaH, snAtakasya nAstya MACREACROSAROKAR For Personal & Private Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ ntaram, itthamekaM prati, bahUnAM tu pulAkanigranthAnAM jaghanyenaikasamaya utkRSTena pulAkasya saGkhyeyAni varSANi nthasya SaNmAsAH, uktaM hi-"seDhiM niyamA chammAsAu paDivajaMtitti" zeSANAM nAstyeva 31 / dvAraM / 'samugdhAya'tti pulAkasya vedanAkaSAyamAraNAntikasamudghAtAstrayo, bakuzapratisevakayosta eva vaikriyataijasAnvitAH paJca, kaSAyakuzIlasya tu ta evAhArakasahitAH SaD,nirgranthasyaiko'pi nAsti, snAtakasya kevalisamudghAta ekH32|| dvAraM / / 'khetta'tti pulAkAdayazcatvAro lokasyAsaGkhyeyabhAge no saGkhyeyabhAge na saGkhayeyeSvasaGkhyeyeSu vA bhAgeSu nApi sarvaloke, snAtako'saGkhyeyabhAge'saGkhayeyeSu bhAgeSu sarvaloke vA, na zeSeSu, tathA ca prajJaptiH-"siNAe pucchA, goyamA ! no / saMkhije bhAge hujA asaMkhije bhAge hujjA No saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhijesu bhAgesu hujjA savaloe vA 1) hojatti" cUrNikArastvAha-saGkhayeyabhAgAdiSu sarveSu bhavati 33 / dvAraM / 'phusaNA utti sparzanA ca kSetravadvAcyA |35 / dvaarN| 'bhAve'tti pulAkAdayastrayaH kSAyopazamike bhAve, nigrantha aupazamike kSAyike vA,snAtakaH kSAyike, iha tu pulAkAdayo nigranthAH, nirgranthatvaM tu cAritranimittamiti taddhetubhUtasyaiva bhAvasya vivakSitatvAditthamabhidhAnam , anyathA manuSyatvAderaudayikAderapi bhAvasya sambhavAt 35 / dvaarN| 'parimANa'tti pulAkAH pratipadyamAnakAH kadAcitsanti kadAcinneti, yadA santi tadA jaghanyenaiko dvau vA trayo vA, utkRSTataH zatapRthaktvaM, pUrvapratipannA api yadi syustadA jaghanyena tathaivotkRSTena sahasrapRthaktvaM, bakuzAH pratipadyamAnakA yadA syustadA jaghanyenotkRSTena ca pulA dain Education mana For Personal & Private Use Only MAHainelibrary.org
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 471 // kavadvAcyA, pUrvapratipannakAstu jaghanyena koTizataM pRthaktvamutkRSTenApi tadeva, evaM pratisevakA api, kapAyakuzIlAH / pratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTena sahasrapRthaktvaM, pUrvapratipannA jaghanyenotkRSTena ca koTisahasrapRthaktvaM, nirgranthAH pratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTena dviSazyadhikaM zataM, tatrASTottaraM zataM kSapakANAM catuSpaJcAzadupazamakAnAM, pUrvapratipannakA api yadA syustadA jaghanyena tathaiva utkRSTena zatapRthaktvaM, snAtakAH pratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTenASTottaraM zataM pUrvapratipannakAstu jaghanyenotkRSTena ca koTipRthaktvam, iha ca jaghanyata utkRSTatastu pRthaktvamevocyate, tatra tajjaghanyaM laghutaramutkRSTaM bRhattaramiti bhAvanIyaM 36 / dvAraM / 'khalu mahAniggaMthANa appabahu ti | 'khaluH ' vAkyAlaGkAre mahAnirgranthAnAM dravyanirgranthApekSayA'mISAmeva prazasyamunInAmalpabahutvaM vAcyamiti zeSaH, tatra sarvastokA nirgranthAstataH pulAkAH saGkhyeyaguNAH, pulAkebhyaH snAtakAH, snAtakebhyo vakuzAH, vakuzebhyaH prati| sevakAH, pratisevakebhyaH kaSAyakuzIlA iti 37 dvAragAthAtrayArthaH // sAmprataM nirmanthaniruktidvAreNopasaMharannAha-- | sAvaja gaMthamukkA abbhaMtara bAhireNa gaMtheNa / esA khalu nijjuttI mahAniyaMThassa suttassa // 422 // prAgvat / gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM tacedam siddhANa namo fear saMjayANaM ca bhAvao / atthadhammagaI tacaM, aNusiddhiM suNeha me // 1 // For Personal & Private Use Only mahAnirya nthIyA0 20 // 471 //
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 sitaM-baddhamihASTavidhaM karma tad dhmAtaM-bhasmasAdbhUtameSAmiti siddhAH-dhyAnAnalanirdagdhASTakarmendhanAH, uktaM hi "siyaM dhaMtanti siddhassa, siddhattamuvajAyati"tti, tebhyaH, ko'bhiprAyaH ?-tIrthakarasiddhebhya itarebhyazca 'namo' nama-18 skAraM 'kRtvA'-vidhAya 'saMyatebhyazca' sakalasAvadhavyApAroparatebhya AcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH itiyAvat 4 bhAvataH' paramArthato na tu saMvRttyaiva, itthaM paJcaparameSThirUpeSTadevatAstavamabhidhAyAbhidheyAditrayamevAha-arthazca dharma vArthadhauM yadivA'rthyate-hitArthibhirabhilaSyate ityarthaH, sa cAso dharmazcArthadharmastatastayostasya vA gatiH-gatyarthAnAM 2 6 jJAnArthatayA hitAhitalakSaNA kharUpaparicchittiryayA yasyAM vA sA'rthadharmagatistAM, pAThAntarato'rthadharmavatIM vA / 'tacaMti tathyAm-aviparItAm 'anuziSTiM hitopadezarUpAM zikSA 'zRNuta' AkarNayata 'me' iti mama mayA vA kathayataH kathyamAnAM veti zeSaH, sthaviravacanametat , anena ca pUrvottarakAlabhAvikriyAdvayAnugataikakartRpratipAdanenAtma-|| no nityAnityatvamAha, ekAntanityatve hyavicalitarUpatvAnna pUrva kriyAkartRtvakharUpaparihAreNottarakriyAkartRtvAkhyakha-18 | rUpAntarasambhavaH, ekAntAnityatvapakSe tu kSaNadhvaMsitvAduttarakriyAkAla Atmano'sattvameveti naikAntanityAnityapa-12 kSayoH pUrvottarakriyAnugataikakartRsambhava iti bhAvanIyam , iha cAnuziSTirabhidheyA, arthadharmagatiH prayojanam , ana- yozca parasparamupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandhaH sAmarthyAdukta iti sUtrArthaH // samprati dharmakathAnuyogatvAdasya dharmakathAkathanavyAjena pratijJAtamupakramitumAha K w Jain Educatiodikional For Personal & Private Use Only .jainelibrary.org
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. mahAnirma bRhadvRttiH ndhIyA0 // 472 // panayarayaNo rAyA, seNio magahAhivo / vihArajattaM nijAo,maMDikucchisi ceie // 2 // nANAdumalayAhai innaM, nANApakkhiniseviyaM / nANAkusumasaMchaNNaM, ujANaM naMdaNovamaM // 3 // tattha so pAsae sAhu, saMjayaM / susamAhiyaM / nisannaM rukkhamUlaMmi, sukumAlaM suhoiyaM // 4 // tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo taMmi sNje| acaMtaparamo AsI, aulo ruuvvimho||5|| aho vanno aho rUvaM, aho ajassa somayA / aho khaMtI aho muttI, aho bhoge asaMgayA // 6 // tassa pAe u vaMdittA, kAUNa ya payAhiNaM / nAidUramaNAsanne, paMjalI paDipucchaI // 7 // taruNo'si ajjo ! pavvaio, bhogakAlaMmi sNjyaa!| uvaDio'si sAmanne, e amaTuM suNemu tA // 8 // d| sUtrasaptakaM pAThasiddhameva, navaraM prabhUtAni ratnAni-marakatAdIni pravaragajAzvAdirUpANi vA yasyAsau prabhUtaratnaH || vihArajatta'nti suvyatyayAd vihArayAtrayA krIDArthamazvavAhanikAdirUpayA 'niryAtaH' nirgato nagarAditi gamyate, 'maMDikucchisitti maNDikukSau maNDikukSinAmni 'caitye' ityudyAne / tadeva nAnetyAdinA vizinaSTi-'sAhuM saMjayaM susamAhiyaMti,sAdhuH sarvo'pi ziSTa ucyate tadvayavacchedArtha saMyatamityuktaM, so'pi ca bahiHsaMyamavAnnivAdirapi syAditi // 472 // suSTu samAhito-manaHsamAdhAnavAn susamAhitastamityuktaM, 'suhoiyaMti sukhocitaM zubhocitaM vA / 'atyantaparamaH' atizayapradhAnaH 'atulaH' ananyasadRzo rUpaviSayo vismayo rUpavismayaH 'aho?' ityAdinA vismayakharUpamuktam , iha CRECERCOREOGY For Personal & Private Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca 'aho ?' ityAzcarye 'varNaH' susnigdho gauratAdiH 'rUpam' AkAraH 'saumyatA' candrasyeva draSTurAnandadAyitA 'asaGgatA' niHspRhatA, pAdavandanAnantaraM pradakSiNA'bhidhAnaM pUjyAnAmAloka eva praNAmaH kriyata iti khyApanArtha, tathA hai| cAgamaH-"Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM kareti"tti / 'pratipRcchati' praznayati, taruNetyAdinA praznakharUpamuktam , iha ca yata eva taruNo'ta eva prabajito bhogakAla ityucyate, tAruNyasya bhogakAlatvAt , yadvA tAruNye'pi rogAdipIDAyAM na bhogakAlaH syAdityevamabhidhAnaM, so'pi kadAcitsaMyame'nudyata eva syAt tvaM punarupasthitazca-kRtodyamazca zrAmaNye, paThanti ca 'uvahito'sitti, enam 'artha'nimittaM yenArthena tvamIzyAmapyavasthAyAM prabajitaH zRNomi 'tA' iti tAvat , pazcAttu yattvaM bhaNiSyasi tadapi zroSyAmIti bhAva iti zlokasaptakArthaH // itthaM rAjJokte munirAha__aNAho mi mahArAyaM, nAho majjha na vijaI / aNukaMpayaM suhiM vAvi, kaMcI nAhi tume mahaM // 9 // 'anAthaH' akhAmiko'smItyahaM 'mahArAja!' prazasyanRpate !, kimityevaM ? yato 'nAthaH' yogakSemavidhAtA mama na vidyate, tathA 'aNukaMpagaM'ti ApatvAdanukampako yo mAmanukampate, 'surhiti tata eva suhRd 'vAvi'tti prAgvadeva / 'kaMcitti kazcinna vidyate, mameti sambandhaH, 'nAhitti prakramAdanantaroktamartha jAnIhi 'tumi'tti tvaM, paThyate ca'kaMcI nAbhisamemahaM' kazcidanukampakaM suhRdaM vA'pi 'nAbhisamemi' nAbhisaMgacchAmi, na kenacidanukampena suhRdA vA saGgato'hamityAdinA'rthena tAruNye'pi prabajita iti bhAva iti sUtrArthaH // evaM ca muninokte For Personal & Private Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. mahAnirmanthIyA0 bRhadvRttiH // 47 // parama evamiti dRzyamAnaprakAramAnanirdezaH, "yatrAkRtistatra PM bhavataH saMbha to so pahasio rAyA, seNio magahAhiyo / evaM te iDhimaMtassa, kahaM nAho na vijaI ? // 10 // homi nAho bhayaMtANaM, bhoge bhuMjAhi sNjyaa!| mittanAIparivuDo, mANussaM khu sudullahaM // 11 // sUtradvayaM pratItArthameva, navaram 'eva'miti dRzyamAnaprakAreNa 'RddhimataH' vismayanIyavarNAdisampattimataH kthm'| iti kena prakAreNa nAtho na vidyate ?, tatkAlApekSayA sarvatra vartamAnanirdezaH, "yatrAkRtistatra guNA vasanti", tathA 'guNavati dhanaM tataH zrIH zrImatyAjJA tato rAjya'miti hi lokapravAdaH, tathA ca na kathaJcidanAthatvaM bhavataH saMbhavatIti bhAvaH, yadi cAnAthataiva bhavataH pravrajyApratipattihetustataH 'homi'tti bhavAmyahaM 'bhadantAnAM pUjyAnAM, tatazca mayi nAthe mitrANi jJAtayo bhogAzca tava sulabhA evetyabhiprAyeNa bhogetyAdhuktavAn , mAnuSyaM khalu sudulebhamiti ca hetvabhidhAnamiti sUtradvayArthaH // munirAha| appaNAvi aNAho'si, seNiyA! magahAhivA / appaNA aNAho saMto, kahaM nAho bhavissasi // 12 // da evaM vutto nariMdo so, susaMbhaMto suvimhio| vayaNaM assuapuvvaM, sAhuNA vimhayaM nio // 13 // assA hatthI maNussA me, puraM aMteuraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoe, ANA issariyaM ca me // 14 // erise saMpayaggaMmi, svvkaamsmppio| kahaM aNAho bhavaI ?, mA hu bhaMte! musaM vae // 15 // 'appaNAvi' sUtraM sugamameva, evaM ca muninokte evaM sUtratrayaM spaSTameva, navaramAdyasya ghaTanaivaM-sa zreNikanAmA narendro // 473 // For Personal & Private Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vismayAnvitaH prAgapi rUpAdiviSayavismayopetaH san 'evam' uktanItyA vacanamAtmanA'pyanAthastvamityAdirUpamazrutapUrva | sAdhunoktaH susambhrAntaH- atyAkulaH suvismitazca - atIva vismayopeto bhUtvoktavAniti zeSaH, yaduktavAMstadAha- 'assA' | ityAdinA sUtradvayena, atra cAzvA me santItyAdikriyA sarvatrAdhyAharttavyA, ata eva bhunajmi 'mANusitti mAnuSyakAn bhogAn 'AjJA' askhalitazAsanAtmikA 'aizvarya ca' dravyAdisamRddhiH, yadvA AjJayA aizvaryam - prabhutvaM AjJaizvarya, / tathA ca 'IdRze' anantaramuktarUpe sampadAmayaM sampadagraM - samRddhiprakarSastasmin sati, paThyate ca - 'erise saMpayAyaMmi' tti | tatra ca sampadAmAyo - lAbhaH sampadAyastasmin 'saccakAmasamappiya'tti prAkRtatvAt samarpita sarvakAme 'kathaM' kena prakAreNa 'anAthaH' asvAmI 'bhavaI 'tti puruSavyatyayena bhavAmi 'mA hutti huzabdastasmAdarthe, yata evaM tasmAnmA bhadanta ! | mRSA 'e' tti vAdI, paThanti ca - 'bhaMte ! mA hu musaM vaya'tti sUtratrayArthaH // yatistamuvAca - tujasi S ( a ) nAhassa, atthaM pucchaM ca patthivA / jahA aNAho bhavaI, saNAho vA narAhiva ! // 16 // suNehi me mahArAyaM !, avvakkhitteNa ceyasA / jahA aNAho bhavaI, jahA mea pavattiyaM // 27 // kosaMbInAma nayarI, purANapura bheyiNI / tattha AsI piyA majjhaM, pabhUyadhaNasaMcao // 18 // paDhame vae mahArAyaM !, aDalA me acchiveyaNA / ahutthA tiulo dAho, savvagatte patthivA ! // 19 // satthaM jahA parama tikkhaM, sriirvivrNtre| pavisija arI kuDo, evaM me acchiveyaNA // 20 // tiaM me aMtaricchaM ca, utti - For Personal & Private Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH mahAnirdInthIyA0 // 474 // maMgaM ca piiddii| iMdAsaNisamA ghorA, veyaNA paramadAruNA // 21 // uvaDiyA me AyariyA, vijAmaMtacigi- cchgaa| abIA satthakusalA, maMtamUlavisArayA // 22 // te me tigicchaM kuvvaMti, cAuppAyaM jahAhiyaM / / na ya me dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 23 // piyA me savvasAraMpi, dijAhi mama kAraNA / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 24 // mAyA (vi) me mahArAya, puttasogaduhaddiyA |n ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 25 // bhAyarA me mahArAya!, sagA jiTThakaNiTThagA / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA // 26 // bhaiNIo me mahArAya!, sagA jittttknnigaa|n ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA // 27 // bhAriyA me mahArAya, aNurattamaNuvvayA / aMsupunnahiM nayaNehi, uraM me parisiMcaI // 28 // annaM pANaM ca pahANaM ca, gaMdhamallavilevaNaM / mae nAyamanAyaM vA, sA bAlA novabhuMjaI // 29 // khaNaMpi me mahArAya !, pAsAovi na phiTTaI / na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAhayA // 30 // taoha evamAhaMsu, dukkhamA hu puNo puNo / veyaNA aNuhavi je, saMsAraMmi aNaMtae // 31 // sayaM ca jai muMcijjA, veyaNA viulA io| khaMto daMto nirAraMbho, pavvaie aNagAriyaM // 32 // evaM ca ciMtaittA NaM, pAsutto mi| nraahivaa!| pariyataMtIi rAIe, veyaNA me khayaM gayA // 33 // tao kalle pabhAyaMmi, AucchittA Na baMdhave / khaMto daMto nirAraMbho, pavvaIo aNagAriyaM // 34 // to'haM nAho jAo, appaNo a parassa ya / / savvesiM ceva bhUyANaM, tasANaM thAvarANa ya // 35 // // 474 // For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ | viMzatiH sUtrANi prAyaH pratItArthAnyeva,navaraM 'na tumaMjANe aNAhassa'tti na tvaM 'jAnISe' avabudhyase,anAthasyetianAthazabdasyArthaca-abhidheyamutyA vA-utthAnaM mUlotpattiM kenAbhiprAyeNa mayokta ityevaMrUpAM,paThyate ca-'atthaM potthaM | vatti, artha protyAM vA-prakRSTotthAnarUpAmata eva yathA'nAthaH sanAtho vA bhavati tathA ca na jAnISe iti smbndhH|| zRNu 'me' mama kathayata iti zeSaH, kiM tadityAha-yathA'nAtho bhavatItyanAthazabdasyAbhidheyaH puruSo bhavati, yathA / |'meya'tti mayA ca pravartitamiti-prarUpitamanAthatvamiti prakramaH, anenotthAnamuktam // 'purANapurabheyaNi tti, purANapurANi bhinatti-khaguNairasAdhAraNatvAdbhedena vyavasthApayati purANapurabhedinI, bahulavacanAtkartari lyut,paThyate ca-'nagarANa puDabheyaNa'tti liGgavyatyayAnnagarANAM madhye puTabhedanaM, punaridamuktaM bhvti-prdhaanngrii||prthme vayasi, iha prakramAdyauvane 'atulA' anupamA akSNorvedanA-akSirogajanitA vyathA 'ahotthati abhUt 'tiule'tti ASetvAt todakaH' vyathakaH 'sarvagAtreSu' sarvAGgeSu, paThyate ca 'viulo dAho savaMgesu yatti gatArtha, 'sarIravivaraMtare'tti / 6 zarIravivarANi-karNarandhAdIni teSAmantaraM-madhyaM zarIravivarAntaraM tasmin 'paveseja'tti 'pravezayet' prakSipet ,141 zarIravivaragrahaNamatisukumAratvAdAntaratvaco gADhavedanopalakSaNaM, paThyate ca sarIravIyaaMtare Avelija'tti zarIrabIjaM-saptadhAtavastadantare-tanmadhye 'ApIDayed' gADhamavagAhayet , 'eva'mityApIDyamAnasya zastravat 'me' mamAkSivedanA, ko'rthaH 1-yathA tadatyantavAdhAvidhAyi tathaiSApIti // 'trika'miti kaTibhAgam 'antarA' madhye 'icchAM vA' | For Personal & Private Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 475 // abhimatavastvabhilASaM na kevalaM vahitrikAdyeveti bhAvaH 'pIDayati' bAdhate, vedaneti sambandhaH, tatkAlApekSayA ca varttamAnanirdezaH, evamanyatrApi, indrAzaniH - indravajraM tatsamAnA- tulyA atidAhotpAdakatvAditi bhAvaH 'ghorA' pareSAmapi dRzyamAnA bhayotpAdanI 'paramadAruNA' atIva duHkhotpAdikA // kiM na kazcittAM pratikRtavAnityAha- 'upa| sthitAH' vedanApratIkAraM pratyudyatAH 'me' mama 'AcAryAH' iti prANAcAryA vaidyA itiyAvat, 'vidyAmantracikitsakAH' | vidyAmantrAbhyAm -- uktarUpAbhyAM vyAdhipratikarttAraH 'advitIyAH' ananyasAdhAraNatayA tathAvidhadvitIyAbhAvAt, | 'satyakusala 'tti zastreSu zAstreSu vA kuzalAH zastrakuzalA zAstrakuzalA vA, paThyate ca 'nAnAsatthattha kusala 'tti sugamaM, mantrANi |ca-uktarUpANi mUlAni ca - oSadhayasteSu vizAradAH - vijJA mantramUlavizAradAH // naivopasthAnamAtreNaiva te sthitAH kintu te me cikitsAM kurvanti 'cAuppAyaM'ti 'catuSpadAM' bhiSagbhaiSajAturapraticArakAtmaka caturbhA (tmakabhA) gacatuSTayAtmikAM 'jahAhiyaM 'ti 'yathAhitaM' hitAnatikrameNa yathA'dhItaM vA-gurusampradAyAgatavamana virecakAdirUpAM tataH kimityAha-na caivaM kurvanto'pi 'duHkhAd' evaMvidharogajanitAdasAtAd 'vimocayanti' vizeSeNa mutkalayanti, eSA duHkhAvimocanA| tmikA mamAnAthatA // anyaca - 'sarvasAramapi ' niHzeSapradhAnaM vasturUpaM 'dijAhi' tti dadyAt na tvevamAdaravAnapi duHkhAt | 'vimocayaMti'tti vacanavyatyayAdvimocayati, evaM sarvatra // tathA putraviSayaH zokaH putrazokaH, hA ! kathamitthaM | duHkhI matsuto jAta ityAdirUpastato duHkhaM tena 'aTTiya'tti ArttA 'addiya'tti vA 'arditA' ubhayatra pIDitetyarthaH, For Personal & Private Use Only mahAnirya ndhIyA0 20 // 475 / /
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 tataH putrazokaduHkhArtA putrazokaduHkhArditA vA // tathA 'saga'tti lokarUDhitaH saudaryAH khakA vA-AtmIyA vA // tathA 'bhaiNi'tti bhaginyaH // aparaM ca 'bhAryA' patnI 'anuraktA' anurAgavatI 'aNuvaya'tti anviti-kulA|nurUpaM vratam-AcAro'syA anuvratA pativrateti yAvat, vayo'nurUpA vA, paThyate ca-'aNuttaramaNuvvaya'tti, iha ca makAro'lAkSaNikaH, anuttarA-atipradhAnA 'ura'nti 'uraH' vakSaH 'pariSiJcati' samantAtlAvayati // snAtyaneneti nAnaM-gandhodakAdi mayA jJAtamajJAtaM vetyanena sadbhAvasAratAmAha, paThyate ca-tArisaM rogamAvaNNe'tti, 'tAdRzam' uktarUpaM rogam' akSirogAdikam 'Apanne' prApte mayIti gamyate, seti-bhAryA bAleva vAlA-abhinavayauvanA 'nopabhuGkte' nAsevate // 'pAsAo'vi Na phiTTaitti, apiH cazabdArthaH, matpArthAca nApayAti, sadA sannihitaivAste, a-I* nena tasyA ativatsalatvamAha ||'ttH' iti rogApratikAryatAnantaramaham 'evaM' vakSyamANaprakAreNa 'AhaMsu'tti uktahaivAn , yathA 'dukkhamA hutti, hu evakArArtha, tato duHkSamaiva-duHsahaiva punaH punaH 'vedanA' uktakharUpA rogavyathA 'anu bhavituM' vedayituM je iti nipAtaH pUraNe // yatazcaivamataH 'sayaM catti cazabdo'pizabdArthastataH sakRdapi-ekadA'pi yadi | mucye'hamiti gamyate, kutaH ?-veyaNa'tti vedanAyAH 'viula'tti vipulAyAH-vistIrNAyAH 'itaH' ityanubhUyamAnAyAH, tataH kimityAha-kSAntaH' kSamAvAn 'dAntaH' indriyanoindriyadamena 'pavaie aNagAriya'tti, 'pravrajeyaM' gRhAnniSkAmeyaM tatazca 'anagAratA" bhAvabhikSutAmaGgIkuryAmiti zeSaH,yadvA 'pravrajeyaM pratipadyeyamanagAritAM yena saMsA For Personal & Private Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnirga uttarAdhya. rocchittito mUlata eva na vedanAsambhavaH syAditi bhAvaH // "evaM ca ciMtaittA NaM'ti na kevalamuktvA cintayitvA 18 caivaM pAsuttomitti prasupto'smi 'pariyaTuMtiya'tti parivarttamAnAyAm-atikrAmanyAM 'tataH' vedanopazamAnantaraM 'kalla'tti bRhadvRttiH nthIyA0 kalyo nIrogaH san 'prabhAte' prAtaH, yadvA 'kalla' iti cintAdinApekSayA dvitIyadine prakarSeNa brajito-gataH prtr||476|| jitaH, ko'rthaH ?-pratipannavAnanagAritAm // tata iti pravrajyApratipatterahaM nAtho jAtaH-saMvRtto, yogakSemakaraNakSama hai iti bhAvaH, 'AtmanaH' svasya 'parasya vA' anyasya puruSAdeH sarveSAM bhUtAnAM-jIvAnAM trasAnAM sthAvarANAM ceti-trasasthAvarabhedabhinnAnAmiti viNshtisuutraavyvaarthH|| kimiti pravrajyApratipattyanantaraM nAthastvaM jAtaH purA tuna ityAha appA naI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM vaNaM // 36 // appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupahio // 37 // 'Atmeti vyavacchedaphalatvAdvAkyasyAtmaiva nAnyaH kazcit , kimityAha-'nadI' sarit 'vaitaraNI' narakanadyA nAma, tito mahA'narthahetutayA narakanadIva, ata evAtmaiva kUTamiva jantuyAtanAhetutvAcchAlmalI kUTazAlmalI nrkodbhvaa| tathA''tmaiva kAmAn-abhilASAn dogdhi-kAmitArthaprApakatayA prapUrayati kAmadudhA dhenuvidhenuH,iyaM ca rUDhita uktA, etadupamatvaM cAbhilASitavargApavargAvAptihetutayA, Atmaiva 'me' mama 'nandanaM' nandananAmakaM 'vanam' udyAnam, etadaupamyaM cAsya cittapralhattihetutayA // yathA caitadevaM tathA''ha-Atmaiva 'kartA' vidhAyako duHkhAnAM sukhAnAM ceti HOROSCARE // 476 // Pr Jain Education a l For Personal & Private Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ IPI yogaH, prakramAcAtmana eva 'vikaritA ca' vikSepakazcAtmaiva teSAmeva, atazcAtmaiva 'mitram' upakAritayA suhRt / 8/'amitta'ti 'amitraM ca' apakAritayA'suhRt / kITaka san ?-'duppaTThiyasuppaTio'tti, duSTaM prasthitaH-pravRtto duSpra-18 sthitaH durAcAravidhAtetiyAvat suSTu prasthitaH suprasthitaH sadanuSThAnakartetiyAvat yo'rthaH, etayovizeSaNasamAsaH, duSprasthito hyAtmA samastaduHkhaheturiti vaitaraNyAdirUpaH suprasthitazca sakalasukhaheturiti kAmadhenvAdikalpaH / tathA ca pravrajyA'vasthAyAmeva suprasthitatvenAtmano'nyeSAM ca yogakaraNasamarthatvAnnAthatvamiti sUtradvayagarbhArthaH // punara-13 nyathA'nAthatvamAha imA hu annAvi aNAhayA nivA!, tAmegacitto nihuo suNehi me| niyaMThadhamma lahiyANavI jahA, sIyaMti ege bahukAyarA narA // 38 // je pavvaittANa mahavvayAI, samma (ca)no phAsayaI pmaayaa| aNigga-1 happA ya rasesu giddhe, na mUlao chiMdaha baMdhaNaM se // 39 // AuttayA jassa ya natthi kAvi, iriyAi bhAsAi thesnnaae| AyANanikkhevaduguMchaNAe, na vIrajAyaM aNujAi maggaM // 40 // ciraMpi se muMDaI bhavittA, athihai ravvae tavaniyamehiM bhaTTe / ciraMpi appANa kilesaittA, na pArae hoi hu saMparAe // 41 // pulleva muTThI jaha se asAre, ayaMtite kUDakahAvaNe ya |raaddhaamnnii veruliyappagAse, amahagghae hoi hu jANaesu // 42 // dra kusIlaliMgaM iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya vhaittA / asaMjae saMjaya lappamANe, viNighAyamAgacchai ANSAR Jain Education Internatonal For Personal & Private Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. se ciraMpi // 43 // visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM, haNAi satthaM jaha kuggahIaM / eseva dhammo visaova- mahAnirmahai vanno, haNAi veyAla ivAvivanno // 44 ||jo lakkhaNaM suviNa pauMjamANo, nimittakoUhalasaMpagADhe / kuheDa-4. ndhIyA0 vijAsavadArajIvI, na gacchaI saraNaM taMmi kAle // 45 // tamaMtameNeva u se asIle, sayA duhI vipri||477|| yAsuvei / saMdhAvaI naragatirikkhajoNI, moNaM virAhittu asAhurUve // 46 // uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM, na muccaI kiMci aNesaNijaM / aggIvivA savvabhakkhI bhavittA, io cuo gacchaha kaTTa pAvaM // 47 // na taM arI kaMTha chittA karei, jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhiI manumuhaM tu patte, pacchANutAveNa ddyaavihuunno||48|| niratthayA naggaruI u tassa, je uttamaTTe vivayAsameha / imevi se natthi parevi loe, duhao'vi se jhijjhai tattha loe // 49 // emevAhAchaMdakusIlarUve, maggaM virAhittu jiNuttamANaM / kurarI vivA bhogarasANu giddhA, nirahasoyA paritAvamei // 50 // IPI 'iyam' anantarameva vakSyamANA 'huH' pUraNe 'anyA' aparA 'apiH' samuccaye 'anAthatA' akhAmitA, yadabhAvato'haM / 4/ nAtho jAta ityAzayaH, 'Niva'tti nRpa tAmityanAthatAm 'ekacittaH' ekAgramanAH 'nibhRtaH' sthiraH zRNu, kA| // 477 // punarasAvityAha-nirgranthAnAM dharmaH-AcAro nirgranthadharmastaM 'labhiyANavitti labdhvA'pi 'yathA' ityupapradazene danti tadanuSThAnaM prati zithilIbhavanti 'eke' kecana ISadaparisamAptAH kAtarAH-niHsattvAH bahukAtarAH 'vibhASA supo Jain Edue n e For Personal & Private Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ |bahu ca purastAttvi'ti prAgbahucpratyayaH, ye hi sarvathA niHsattvAste mUlata eva na nimranthamArga pratipadyanta ityevamucyate. kAtarA eva bahavaH saMbhavantIti bahuzabdo vizeSaNaM, 'narAH' puruSAH' sIdantazca nAtmAnamanyAMzca rakSayituM kSamA itIyaM sIdanalakSaNA'parA'nAthateti bhAvaH // 'jo pavvaittANe' tyAdi sUtrANi sIdanasyaivAnekadhA kharUpAnuvAdataH || phaladarzakAni spaSTAnyeva navaraM 'no spRzati' iti nAsevate 'pramAdAt' nidrAderanigRhItaH-avidyamAnaviSayaniyantraNa AtmA'syetyanigrahAtmA, ata eva 'raseSu' madhurAdiSu 'gRddhaH' gRddhimAn vadhyate'nena karmeti bandhanaM-rAgadveSAtmakaM 'seiti sH|| 'AyuktatA' dattAvadhAnatA 'kAciditi khalpA'pi 'AyANaNikkhevaduguMchaNAe'tti AdAnanikSepayoHupakaraNagrahaNanyAsayorjugupsanAyAm , iha cocArAdInAM saMyamAnupayogitayA jugupsanIyatvenaiva paristhApanA jugu psanoktA, sa IdRkU kimityAha-vIrairyAto-gato vIrayAtastam 'anuyAti' anugacchati, neti sambandhaH, alpasahattvatayeti bhAvaH, kaM?--'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipatham // tathA ca 'ciramapi' prabhUtakAlamapi muNDa eva| muNDana eva kezApanayanAtmani zeSAnuSThAnaparAGmukhatayA ruciryasyAsau muNDaruciH, asthirANi-gRhItamuktatayA calAni vratAnyasyetyasthiravataH 'taponiyamebhyaH' uktarUpebhyaH 'bhraSTaH' cyutazciramapi 'appANa'tti AtmAnaM 'klezayitvA' locAdinA bAdhayitvA, Atmanaiveti gamyate, na 'pAragaH' paryantagAmI bhavati 'huH' vAkyAlaGkAre 'saMparAetti saMparAyanti-bhRzaM paryaTantyasmin jantava iti samparAyaH-saMsArastasya, sUtre ca suvyatyayAtsaptamI 4 // sa caivaM For Personal & Private Use Only Jain Education Intelles
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 uttarAdhya.vidhaH polletyantaHzuSirA 'evaM' ityavadhAraNe tena polaiva, na manAgapi niviDA 'muSTiH' aGgulisannivezavizeSAtmikA mahAnirma yathA' iti sAdRzye, paThyate vA-'pollAramuTThI jaha'tti ihApi 'pollara'tti zupirA, asAratvaM cobhayorapi sadarthazUnyatayA bRhadvRttiH hai 'ayaMtiya'tti 'ayatritaH' aniyamitaH kUTakArSApaNavat, vAzabdasyehopamArthatvAt , yathA basau na kenacitkUTatayA 1 nthIyA0 // 47 // niyanyate, tathaiSo'pi gurUNAmapyavinItatayopekSaNIyatvAt , 'rADhAmaNi'tti kAcamaNivaiDUryavatprakAzate-pratibhAsata 6 iti veDUryaprakAzaH-vaiDUryamaNisadRzaH 'amahArghakaH' ityamahAmUlyo bhavati, 'caH' samuccaye bhinnakramastato'mahArghakazca 4 hai 'jANaesutti jJeSu mugdhajanavipratArakatvAttasya // 'kuzIlaliGgaM' pArthasthAdiveSam 'iha' asmin janmani dhArayitvA / |'RSidhvaja' municihna rajoharaNAdi 'jIriya'tti ArSatvAjIvikAyai 'hayitvA' idameva pradhAnamitikhyApanenopabaMdha yadvA 'isijjhayaMmi' suvavyatyayAd RSidhvajena 'jIviya'tti vindulopAt 'jIvitam' asaMyamajIvitaM jIvikAM vA-nirvahaNopAyarUpAM bRMhayitveti-poSayitvA'ta evAsaMyataH san 'saMjaya lappamANe tti prAkRtatvAtsopaskAratvAca saMyatamAtmAnaM lapana , paThyate ca-'saMjayalAbhamANe'tti ApatvAt saMyatalAbhaH-svargApavargAprAptirUpastaM manyamAno mamAyaM bhaviSyatIti gaNayan 'vinighAtaM' vividhAbhighAtarUpam 'Agacchati' AyAti sa 'ciramapi' prabhUtakAlamapyAstAmalpaM narakagatyAdAviti bhAvaH // ihaiva hetumAha-viSaM pivantIti ApatvAtpItaM yathA 'kAlakUTaM' kAlakUTanAmakaM 'haNAi'tti hanti, casya ca gamyamAnatvAt zastraM ca, yathA kutsitaM gRhItaM kugRhItam 'eseva'tti eSa evaM // 47 // For Personal & Private Use Only
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54ORMUSALAMMAR viSAdivat 'dhammo'ttidharmo-yatidharmaH 'viSayopapannaH' zabdAdiviSayayukto hanti, durgatipAtahetutvena dradhyayati-1 miti zeSaH 'vetAla ivAvivaNNa'tti avipannaH aprAptavipat mantrAdibhiraniyatrita ityarthaH,paThyate ca-'veyAla ivAvi-1baMdhaNo'tti iha ca 'avivandhanaH' avidyamAnamatrAdiniyantraNaH, ubhayatra sAdhakamiti gamyate // yo lakSaNaM 'suviNo'tti khapnaM coktarUpaM 'prayuJjAnaH' vyApArayan nimittaM ca-bhaumAdi kautukaM ca-apatyAdyartha snapanAdi tayoH saMpragADhaH-atizayAsakto nimittakautukasaMpragADhaH 'kuheDavija'tti kuheTakavidyA-alIkAcaryavidhAyimatratatrajJAnAtmi-T kAstA eva karmabandhahetutayA''zravadvArANi tairjIvituM zIlamasyeti kuheTakavidyA''zravadvArajIvI 'na gacchati' na prApnoti 'zaraNaM' trANaM duSkRtarakSAkSama 'tasmin' phalopabhogopalakSite 'kAle' samaye // amumevArtha bhAvayitumAha-'tamaMtameNeva u'tti atimithyAtvopahatatayA 'tamastamasaiva' prakRSTAjJAnenaiva 'tuH' pUraNe' saH' dravyayatiH azIlaH sadA duHkhI virAdhanAjanitaduHkhenaiva 'vippariyAsuvei'tti viparyAsaM tattvAdiSu vaiparItyam 'ati' upagacchati, tatazca 'saMdhAvati' * satataM gacchati narakatiryagyonIH 'mauna' cAritraM virAdhya 'asAdhurUpaH' tattvato'yatikhabhAvaH san , anena viraadhnaayaa| anubandhavatphalamuktam // kathaM punarmonaM virAdhya kathaM vA nArakatiryaggatIH saMdhAvatItyAha-'uddesiya'mityAdi, krayaNaM-krItaM tena kRtaM-nirvartitaM krItakRtaM 'nityAgaM' nityapiNDam 'aggIviva'tti agniriva prAkRtatvAdAkAraH sarvam-aprAzukamapi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA kRtvA ca pApamiti yogaH 'gacchati' yAti kugatimiti shessH|| Jain Education in For Personal & Private Use Only wwwwjainelibrary.org
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. / yatazcaivaM duzcaritaireva durgatiprAptirataH 'na' naiva 'tam' iti prastAvAdana) 'kaNThachettA' prANahartA 'se' tasya 'durappatti mahAnirma prAkRtatvAt 'durAtmatA' duSTAcArapravRttirUpA, na cainAmAcarannapi janturatyantamUDhatayA vetti, tataH kimuttarakAlamapi na bRhadvRttiH | vetsyatItyAha-'saH' durAtmatAkartA jJAsyati prakramAd durAtmatAM 'mRtyumukhaM tu' maraNasamayaM punaH prAptaH pazcAdanutA nthIyA0 // 479 // pena-hA duSThu mayA'nuSThitamityevaMrUpeNa, dayA-saMyamaH satyAdhupalakSaNamahiMsA vA tadvihInaH san , maraNasamaye hi prAyo'timandadharmasyApi dharmAbhiprAyotpattirityevamabhidhAnaM, yatazcaivaM mahA'narthahetuH pazcAttApahetuzca durAtmatA tata Adita eva mUDhatAmapahAya pariharttavyeyamiti bhaavH|| yastu mRtyumukhaprApto'pi na tAM vetsyati tasya kA vArtetyAha'NiraTThie' ityAdi, nirarthikA tuzabdasyaivakArArthasyeha sambandhAt 'nirarthakaiva' niSphalaiva nAgye-zrAmaNye ruciHicchA nAnyarucistasya 'je uttamaTuMti subvyatyayAdapezca gamyamAnatvAd 'uttamArthe'pi' paryantasamayArAdhanArUpe'pi AstAM pUrvamityapizabdArthaH 'viparyAsaM' durAtmatAyAmapi sundarAtmatAparijJAnarUpam 'eti' gacchati, itarasya tu kathaJcitsyAdapi kiJcitphalamiti bhAvaH, kimevamucyate ?, yataH 'imevitti ayamapi pratyakSo loka iti sambandhaH, 'se' iti tasya 'nAsti' na vidyate, na kevalamayameva paro'pi loko-janmAntaralakSaNaH, tatrehalokAbhAvaH zarIraklezahetulocAdisevanAt / 479 // |paralokAbhAvazca kugatigamanataHzArIramAnasaduHkhasambhavAt .tathA ca duhato'vi'tti dvidhA'pi aihikapAratrikArthAbhAvena |'sa jhijjhaI' tti, sa aihikapAratrikAryasampattimato janAn vilokya dhiga mAmapuNyabhAjanamubhayabhraSTatayeti cintayA For Personal & Private Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSIyate, 'tatra' ityubhayalokAbhAve sati 'loke' jagati // yaduktaM sa jJAsyati pazcAdanutApeneti,tatra yathA'sau paritapyate / tathA darzayannupasaMhAramAha-evameva' uktarUpeNaiva mahAvratAsparzAdinA prakAreNa 'yathAcchandAH' kharuciviracitAcArAH / kuzIlA:-kutsitazIlAstadrUpaH-tatvabhAvaH 'kurarIva' pakSiNIva 'NiraTThasoya'tti nirartho-niSprayojanaH zoko yasyAH / / tasA nirarthazokA 'paritApaM' pazcAttAparUpam 'eti' gacchati, yathA caiSA''miSagRddhA pakSyantarebhyo vipatprAptau / zocate na ca tataH kazcid vipatpratIkAra iti,evamasAvapi bhogarasagRddha aihikAmuSmikAnarthaprAptau, tato'sya khaparapa-2 ritrANAsamarthatvenAnAthatvamiti bhAva iti trayodazasUtrArthaH // etat zrutvA yatkRtyaM tadupadeSTumAha succANa mehAvi subhAsiyaM imaM, aNusAsaNaM nANaguNovaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya savvaM, mahAniyaMThANa vae paheNaM // 51 // sugama, navaraM mahAvi'tti medhAvin ! suSTu-zobhanaprakAreNa bhASitaM subhASitam 'imam' ityanantaroktam 'anuzAsanaM' viSadanadoSadarzanArthAvRttyA zikSaNaM jJAnasya guNo jJAtvA viramaNAtmakastena, jJAnaguNAbhyAM vopapetaM-yuktaM - jJAnaguNopapetaM 'vayetti brajestvaM paheNaM ti pathA' mArgeNa mahAnirgranthAnAmiti smbndhH|| tataH kiM phalamityAha carittamAyAraguNannie tao, aNuttaraM saMjama pAliyA NaM / nirAsave saMkhaviyA Na kammaM, uvei ThANaM viluuttama dhuvaM // 52 // Jain Education Tinal For Personal & Private Use Only MIw.jainelibrary.org
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndhIyA0 uttarAdhya. 'carittamAyAraguNannie'tti makAro'lAkSaNikaH, caritrasyAcaraNam AcAraH-AsevanaM sa eva guNaH, yadvA guNo- mahAnirma hai jJAnaM tatastena tAbhyAM vA'nvitazcAritrAcAraguNAnvitaH 'tataH' mahAnirgranthamArgagamanAd 'anuttaraM' pradhAnaM 'saMjama hai bRhadvRttiH pAliyA NaMti 'saMyama yathAkhyAtacAritrAtmakaM 'pAlayitvA' Asevya 'nirAzravaH' hiMsAdyAzravarahitaH san kssp||480|| yitvA yadivA 'saMkhaviyA Nati 'saGkapayya' saMkSayaM nItvA 'karma' jJAnAvaraNIyAdi 'upaiti' upagacchati 'sthAnaM padaM vipulaM ca tadanantAnAmapi tatrAvasthitaruttamaM ca pradhAnatvAd vipulottamaM 'dhruvaM nityaM muktipadamitiyAvaditi sUtrArthaH // sarvopasaMhAramAha evuggadaMte'vi mahAtavodhaNe, mahAmuNI mahApaiNe mahAyase / mahAniyaMThijamiNaM mahAsuaM, se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // 'evam' uktaprakAreNa 'se kAhae'tti sa zreNikapRSTo munirakathayat , tatkAlApekSayA kathayati veti sambandhaH, ugraH-utkaTaH karmazatrujayaMprati sa eva 'dAntaH'prAgvat ugradAntaH apiH pUraNe mahApratijJaH' atidRDhavratAbhyupagamo'ta Inyeon eva mahAyazA mahAninthebhyo hitaM mahAnirgranthIyam 'idam' anantaroktaM, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // ttshchai| tuTTho a seNio rAyA, iNamudAhu kayaMjalI / anAyaM jahAbhUyaM, mugu me uvadaMsiyaM // 54 // tujhaM suladdhaM khu maNussajamma, lAbhA suladdhA ya tume mahesI tumbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya, jaMbhe ThiyA maggi jiNu-| For Personal & Private Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISI ttimANaM // 55 // taMsi nAho aNAhANaM, savvabhUyANa saMjayA ! / khAmemi te mahAbhAga !, icchAmi aNusA........ ................... .... si // 56 // pucchiUNa mae tumbhaM, jhANavigyo ya jaM ko| nimaMtiyA ya bhogehiM,taMsavvaM marisehi me||7|| sUtracatuSTayaM spaSTameva, navaraM tuSTazceti 'caH' punararthe bhinnakramazca, tataH zreNikaH punaridamAha-'yathAbhUtaM' yathA'vasthitam upadarzitaM tvayeti prakramaH, 'suladdhaM khutti sulabdhameva 'lAbhAH' varNarUpAdyavAptirUpA dharmavizeSopalambhAtmakA, vA sulabdhA uttarottaraguNaprakarSahetutvAt , sanAthAzca sabAndhavAzca tattvata iti gamyate, 'yad' yasmAd 'bhe' iti / bhavanto, jinottamamArgasthitatvaM sulabdhajanmatvAdI hetuH 'taMsI'ti pUrvArddhana punarupabRMhaNA kRtA, uttarArddhana tu kSama-3 NopasaMpannate darzite, iha tute'ttitvaaN| 'aNusAsiuMti 'anuzAsayituM' zikSayitumAtmAnaM bhavateti gamyate, punaHkSamaNAmeva vizeSata Aha-pRSTvA 'kathaM tvaM prathamaghayasi prabajita' ityAdi paryunuyujya nimantritAzca bhogaiyaditi sambandha iti sUtracatuSTayArthaH // sakalAdhyayanArthopasaMhAramAha___ evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAi bhattie / saoroho ya sapariyaNo [sabaMdhavo ya], dhammANuratto vimaleNa ceyasA // 58 // UsasiyaromakUvo, kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA, aiyAo narAhivo // 59 // iyaro'vi guNasamiddho tiguttigutto tidaMDavirao ya / vihaga iva vippamukko viharai vasuhaM vigayamohu // 60 // ttibemi // For Personal & Private Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnirya uttarAdhya. // mahAniyaMThijaM // 20 // bRhadvRttiH || rAjA cAsau siMhavAtiparAkramavattayA rAjasiMhaH, anagArasya ca siMhatvaM karmamRgAna pratyatidAruNatvAt prazaMsA nthIyA0 reen khyApakaM vA ubhayatra siMha iti, sAvarodhaH'sAntaHpuraH saparijanaH'saparivAraH vimalena' vigata mithyAtvamalena |ucchRsitaa hai| ivocchrasitAH-udbhinnA romakUpA-romarandhrANi yasyAsAvucchasitaromakapaH 'atiyAtotti 'atiyAtaH' gataH svasthAnamiti gamyate, 'itaraH' saMyataH so'pi hi vihaga iva' pakSIva 'vipramuktaH' kvacidapi pratibandhavirahito |viharatIti vartamAna nirdezaH prAgvat, 'vigatamohaH' vigatavaicittyaH. zeSaM sugamamiti sUtratrayArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyA. muttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM mahAnirgranthIyaM nAma viMzatitamamadhyayanaM samAptamiti // 20 // // 48 // / iti zrIzAnyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0viMzatitamamadhyayanaM samAptam // For Personal & Private Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ RE atha samudrapAlIyaM ekviNshmdhyynm| | vyAkhyAtaM mahAnirgranthIyaM nAma viMzatitamamadhyayanam , idAnImekaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaHanantarAdhyayane'nAthatvamanekadhoktam , iha tu tadAlocanAdviviktacaryayaiva caritavyamityabhiprAyeNa saivocyata ityane-18 nAbhisambandhenAyAtasyAdhyayanasya prAgvadanuyogadvAracatuSTayaM prarUpyaM tAvad yAvannAmaniSpannanikSepe samudrapAlIyamiti hai || nAmAtaH samudrapAlanikSepAbhidhAnAyAha niyuktikRt samuddeNa pAliaMmi a nikkhevu caukkao duviha dv| Aga0 // 423 // hai samuddapAliAU veyaMto bhAvao ya nAyavo / tatto samuTThiamiNaM samuddapAlijamajjhayaNaM // 424 // | gAthAdvayaM pratItArthameva,navaraM samudrapAlanikSepaprastAve yatsamudreNa pAlita ityuktaM tatsamudrapAla ityatra samudreNa pAlyate / smeti samudrapAla iti vyutpattikhyApanArthamiti gAthAdvayArthaH // gato nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAlApakanippannanikSepAvasaraH, sa ca sati sUtra iti sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam caMpAe pAlie nAma, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, sIso so u mahappaNo // 1 // EASEACESCENCE Jain EducationIXE For Personal & Private Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. // 482 // niggaMthe pAvayaNe, sAvae se vikovie / poeNa vavaharaMte, pihuMDaM nayaramAgae // 2 // pihuMDe vavaharaMtassa, vANio deha dhUaraM / taM sasattaM paigijjha, sadesamaha patthio || 3 || aha pAliyassa gharaNI, samuddami pasavaI / aha dArae tarhi jAe, samuhapAlitti nAmae // 4 // khemeNa Agae caMpa, sAvae vANie gharaM / saMvaDaI ghare tassa, dArae se suhoie // 5 // bAvantarI kalAo a, sikkhie nIikovie / juvvaNeNa ya aSphuraNe, | suruve piyadaMsaNe // 6 // tassa rUvavaI bhajjaM, piyA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme, devo doguMdago jahA // 7 // aha annayA kayAI, pAsAyAloaNe Thio / vajjhamaMDana sobhAgaM, vajjhaM pAsa bajhagaM // 8 // taM | pAsiUNa saMviggo, samuddapAlo iNamabbavI / aho asuhANa kammANaM, nijANaM pAvagaM imaM // 9 // saMbuddho so tahiM bhayavaM paramaM saMvegamAgao / ApucchammApiyaro, paJcae aNagAriyaM // 10 // sUtrANi daza / idamuttaraM cAdhyanaM kvacitsopaskAratayA vyAkhyAsyate - 'campAyAM' campA'bhidhAnAyAM puri pAlito nAma sArthavAhaH zrAvakaH' zramaNopAsakaH 'AsIt' abhUd vaNigeva vaNijaH - vaNigjAtiH mahAvIrasya bhagavataH 'ziSyaH' vineyaH sa iti satuH vizeSaNe 'mahAtmanaH' prazasyAtmanaH / sa ca hrefgAha -- 'nairgranthe' nirgranthasambandhini 'pAvayaNe' tti pravacane zrAvakaH saH iti pAlito vizeSeNa kovidaH - paNDito vikovidaH, ko'rthaH ? - viditajIvAdipadArthaH ' potena vyavaharan' pravahaNavANijyaM kurvan 'pihuNDaM' pihuNDanAmakaM nagaram 'AgataH' prAptaH / tatra ca pihuNDe For Personal & Private Use Only samudrapA lIyA. 21 // 482 //
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACCASSACROM vyavaharate tadguNAkRSTacetAH kazcidvANijo 'dadAti' yacchati 'dhUyara ti duhitaram , udUDhavAMzca tAmasau, sthitvA ca tatra kiyantamapi kAlaM tAM 'sasattvA'mityApannasattvAM parigRhya' AdAya khadezam 'atha' anantaraM 'prasthitaH' clitH|| tatra cAgacchato'tha pAlitasya gRhiNI 'samudre' jaladhau 'prasUte' garbha vimuJcati smeti zeSaH, 'athe'tyupanyAse 'dAraka', sutaH tasmin' iti prasavane 'jAtaH' utpannaH samudrapAla iti 'nAmato' nAmAzritya / krameNa cAgacchan 'kSemeNa' kuzalenAgatazcampAyAM zrAvako vANijaH 'ghara'ti casya gamyamAnatvAd gRhaM ca khakIyaM, kRtaM ca tatra vardhApanakAdi, saMvarddhate ca |'gRhe' vezmani, 'tasya' iti pAlitAbhidhAnavaNijo dArakaH saH 'sukhocitaH' sukumaarH| evaM ca prAptaH kalAgrahaNa| yogyatAM dvisaptatikalAzca zikSitaH, zikSate vA pAThAntarataH, jAtazca 'nItikovidaH' nyAyAbhijJaH, 'jovaNeNa ya apphuNNe'tti, casya bhinnakramatvAdyauvanena 'ApUrNazca' paripUrNazarIrazca, paThyate ca-'jovaNeNa ya saMpaNNe'tti, tatra ca | 'saMpannaH' yukto'ta eva 'surUpaH' susaMsthAnaH 'priyadarzanaH' sarvasyaivAnandadAtA / pariNayanayogyatAM ca tasya vijJAya |'rUpavatI' viziSTAkRtiM bhAyA~' patnIM 'pitA' pAlitavaNiga 'Anayati' tathAvidhakulAdAgamayati 'rUpiNIM rUpiNInAmnI, pariNAyitazca tAmasau,prAsAde krIDati-ramati tayA saha ramye' abhiratihetau devo dogundako ythaa| athAnyadA kadAcit 'prAsAdAlokane' uktarUpe sthitaH san vadhamarhati vadhyastasya maNDanAni-raktacandanakaravIrAdIni taiH zobhA-tatkAlocitaparabhAgalakSaNA yasyAsau vadhyamaNDanazobhAkastaM 'vadhyaM vadhAI kaJcana tathAvidhAkAryakAriNaM For Personal & Private Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. samudrapA bRhadvRttiH // 483 // pazyati bAhya-nagarabahirvartipradezaM gacchatIti bAhyagastaM, ko'rthaH -bahirniSkrAmantaM, yadvA 'vadhyagam' iha vadhyazabdenopacArAdvadhyabhUmiruktA / tathAvidhaM vadhyaM dRSTvA saMvegaH-saMsAravaimukhyato muktyabhilASastaddhetutvAtso'pi saMvegastaM samudrapAlaH 'idaM' vakSyamANamabravIt , yathA-aho ! 'azubhAnAM karmaNAM' pApAnAmanuSThAnAnAM 'niryANam' avasAnaM 'pApakam' azubham 'idaM' pratyakSaM yadasau varAko vadhArthamitthaM nIyata iti bhaavH| evaM paribhAvayan 'saMbuddhaH' avargatatattvaH 'sa' vaNikaputraH 'to'ti tasminneva prAsAdAlokane 'bhagavAn' mAhAtmyavAn , mAhAtmye'pi bhagavacchabdasya darzanAt , paraM-prakRSTaM saMvegamAgataH, tatazcApRcchaya mAtApitarau 'pavayetti 'prAjAjIt' prakarSaNa gatavAn , ko'rthaH ?-pratipannavAn, 'anagAritA' nissaGgatAmiti suutrdshkaarthH|| samprati anuvAdo'pi spaSTatAhetuAkhyAGga|miti khyApanAyaivoktamevArthamanuvadan vizeSaM ca vadannAha niyuktikAraHcaMpAe~ satthavAho nAmeNaM Asi pAlio nAmaM / vIravarassa bhagavao so sIso khINamohassa // 425 // aha annayA kayAI poeNaM gaNimadharimabharieNaM / to nagaraM saMpatto pihuMDaM nAma nAmeNaM // 426 // vavaharamANassa tahiM pihuMDe dei vANio dhUaM / taMpi a pattiM cittUNa niggao so sadesassa // 427 // aha sA satthAhasuA samuddamajjhami pasavaI puttaM / piadasaNasavaMgaM nAmeNa samuddapAlitti // 428 // // 483 // For Personal & Private Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ khemeNaM saMpatto so pAlia sAvago gharaM niyyN|dhaaiidsddhprivuddo aha vaDai so udhinaamo||429|| bAvattari kalAo asikkhionIikovio jaahe| to juvaNamapphunno jAo piadaMsaNo ahi||430|| aha tassa piA pattiM ANeI rUviNitti nAmeNaM / causadviguNoveyaM amaravahaNaM sarisarUvaM // 431 // aha rUviNIi sahio kIlai so bhvnnpuNddriiaNmi|doguNdguv devo kiMkaraparivArio niccaM // 432 // aha annayA kayAI oloaNasaMThio sdeviio| vajhaM nINijjaMtaM annijaMtaM jaNasaehiM // 433 // aha bhaNai sanninANI bhIo saMsAriANa dukkhANaM / nIANa pAvakammANa hA jahA pAvagaM iNamo 4344 saMbuddho so bhayavaM saMvegamaNuttaraM ca saMpatto / ApucchiUNa jaNae nikkhaMto khAyajasakittI // 435 // hai vyAkhyAtaprAyA eva, navaraM 'vIravarassa'tti nAmato'nye'pi vIrAH saMbhavanti sa tu bhagavAn bhAvato'pi vIra iti | prAdhAnyakhyApakaM varagrahaNam , anena bhagavatsamakAlatAmapyasya darzayati, 'gaNimadharimabharieNati gaNimaM-pUgaphalAdi dharimaM-suvarNakAdi / priyadarzanAni-sakalajanAbhimatAvalokanAni sarvANyaGgAni-zirauraHprabhRtInyasveti priyadarzanasarvAGgastam / 'dhAIdasaddhaparivuDe'tti dazArddhadhAtrIparivRto, dazArddhaM ca paJca tAzca kSIramajanamaNDana Jain Educationaledoinal For Personal & Private Use Only HMM.jainelibrary.org
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlIyA. uttarAdhya. krIDanAGkadhAtryaH, 'udadhinAmA' udadhisamAnArthasamudrapadopalakSitAbhidhAnaH samudrapAlanAmeti yAvat / 'jodhaNama- pphuNNa'tti makAro'lAkSaNiko jAtaH priyadarzanaH 'adhika'mityatizayena savizeSalAvaNyahetutvAd yauvanasya, catuHSabRhadvRttiH STiguNA azvazikSAdikalASTakarahitAH kalA eva vijJAnAparanAmikA ucyante, 'bhavanapuNDarIke' bhavanapradhAne, // 484 // puNDarIkazabdasyaha prazaMsAvacanatvAt / vadhyaM pazyatIti zeSaH, 'nINijaMta'nti nIyamAnam ('aNijaMta'nti) 'anvI nayamAnam' anugamyamAnaM janazatairavivekibhiriti gamyate, paThanti ca-'vajhaM NINIjaMtaM pecchai to so jaNavae. *hiMti spaSTa, saJjI-samyagdRSTiH sa cAsau jJAnI ca sajijJAnI 'bhItaH' trastaH san sAMsArikebhyo duHkhebhya iti, ApatvAcca subbyatyayaH, kiM bhaNatItyAha-'nIcAnAM' nikRSTAnAM 'pApakarmaNAM' pApahetvanuSThAnAnAM cauryAdInAM 'hA' iti khede yathA pApakaM phalamiti gamyate, 'iNamoti 'idaM' pratyakSaM, kimuktaM bhavati?-yathA'sya caurahai syAniSTaM phalaM pApakarmaNAM tathA'smAdRzAmapIti niyuktigAthaikAdazakAdhaH ||prvrjy ca yadasau kRtavAMstadAha sUtrakRt| jahija saggaMtha mahAkilesa, mahaMtamohaM kasiNaM bhyaanngN| pariyAyadhamma cabhiroaijjA, vayANi sIlANi parIsahe ya // 15 // ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca, tato a baMbhaM apariggahaM ca / paDivajjiyA paMca mahatvayANi, carija dhammaM jiNadesiyaM viU // 16 // savvehi bhUehi dayANukaMpI, khativame saMjayavaMbhayArI / sAvajjajoge parivajjayaMto, carija bhikkhU susamAhiiMdie // 17 // kAleNa kAlaM viharija rahe, balApalaM jANiya // 484 // JainEducation incinal For Personal & Private Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % !!apaNo a| mIho va saheNa na saMtasijjA, vaijoga succA na asanbhamAhU // 18 // uvehamANo u parinva ijA, piyamappiyaM savva titikkhaijjA / na savva savvattha'bhiroaijjA, na yAvi pUrya garihaM ca saMjae // 19 // aNega chaMdA miha mANavehiM, je bhAvao se pakarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uiMti bhImA, divvA maNussA aduvA tiricchA // 20 // parIsahA duvvisahA aNege, sIyaMti jatthA bahukAyarA nraa|se tattha patte na vahija hai paMDie, saMgAmasIse iva nAgarAyA // 21 // sIosiNA daMsamasagA ya phAsA, AyaMkA vivihA phusaMti hai dehaM / akukuo tattha'hiyAsaijjA, rayAI khevija purAkaDAiM // 22 // pahAya rAgaM ca taheva dosaM, mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakkhaNe / meruvva vAeNa akaMpamANe, parIsahe Ayagutte sahijjA // 23 // aNunnae nAvaNae mahesI, na yAvi pUrya garihaM ca saMjae / se ujubhAvaM paDivaja saMjae, nivvANamaggaM virae uvei // 24 // arairaisahe pahINasaMthave, virae Ayahie pahANavaM / paramaTTapaehiM ciTThaI, chinnasoe amame akiMcaNe // 25 // vivittalayaNAI bhaija tAI, nirovalevAI asNthddaaii| isIhiM cinnAI mahAyasehiM, kAraNa phAsijja parIsahAI // 26 // saNNANanANovagae mahesI, aNuttaraM cariyaM dhammasaMcayaM / aNuttarenANadhare jasaMsI, obhAsaI sUrie vaM'talikkhe // 27 // | trayodaza sUtrANi prAyaH sugamAnyeva, navaraM 'hitvA' vaktvA saMzcAsau pranyazca sadbhanthaH, prAkRtatvAdvindulopastaM, % * **** * Jain Education wdjainelibrary.org a For Personal & Private Use Only l
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapA lIyA uttarAdhya. paThanti ca-'jahittu saMgaM catti jahAya saMgaM ca'tti vA ubhayatra hitvA 'saGga khajanAdipratibandhaM 'caH' pUraNe nipAtaH, mahAn klezo yasmAdyasmin vA taM mahAklezaM, 'mahaMtamoha'ti mahAna mohaH-abhiSvaGgo yasmin yato vA taM tathAbRhadvRtti vidhaM, 'kasiNaM'ti kRtsnaM kRSNaM vA kRSNalezyApariNAmahetutvena 'bhayAnakaM' mahAklezAdirUpatvAdeva vivekinAM bhyaa||485|| da vaha 'pariyAya'tti prakramAt pravrajyAparyAyastatra dharmaH paryAyadharmastaM, cazabdaH pAdapUraNe, 'abhiroyaejatti ArSa tvAd hyastanyarthe saptamI, tataH 'abhyarocata' abhirocitavAna tadanuSThAnaviSayAM prItiM kRtavAn , upadezarUpatAM ca tatranyAyena khyApayitumitthaM prayogaH, yadvA''tmAnamevAyamanuzAsti-yathA he Atman ! saGgaM tyaktvA pravrajyAdharmamabhirocayed bhavAn , evamuttarakriyAkhapi yathAsambhavaM bhAvanIyaM.pravrajyAparyAyadharmameva vizeSata Aha-'vratAni' mahAvratAni 'zIlAni'piNDavizuddhayAdyuttaraguNarUpANi 'parISahAna' iti bhImasenanyAyena parISahasahanAni ca / etadabhirucya tadanantaraM ca yat kRtavAMstadAha-ahiMsAM satyamastainyakaM ca 'tatto a baMbhaM apariggahaM ca'tti tatazca brahmacaryamaparigrahaM ca 'pratipadya' aGgIkRtya 'abbaMbhapariggahaM ca' iti tu pAThe parivayaM cetyadhyAhArya 'paJca mahAvratAni' uktarUpANi 'careja'tti prAgvadacarat , nAGgIkRtyaiva tiSThediti bhAvaH, 'dharma' zrutacAritrarUpaM jinadezitaM 'viU'tti vidvAnjAnAnaH / 'savehiM bhUehiM' subvyatyayAt 'sarveSu' azeSeSu prANiSu dayayA-hitopadezAdidAnAtmikayA rakSaNarUpayA vA'nukampanazIlo dayAnukampI pAThAntarato dayAnukampo vA, kSAntyA na tvazaktyA kSamate-pratyanIkAdhudIritadu RECROSAGARRC- RRC // 485 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ rvacanAdikaM sahata iti kSAntikSamaH, saMyata iti saMyataH sa cAsau brahmacArI ca saMyatatrahmacArI pUrva brahmaprati - pattyA gatatve'pi brahmacArItyabhidhAnaM brahmacaryasya duranucaratvakhyApanArtham, anena ca mUlaguNarakSaNopAya uktaH / 'kAleNa kAlaM'ti rUDhitaH kAle -- prastAve yadvA kAlena -pAdonapaurupyAdinA kAlamiti -- kAlocitaM pratyupe - kSaNAdi kurvanniti zeSaH, 'rASTre' maNDale 'balAvala' sahiSNutvAsahiSNutvalakSaNaM jJAtvA''tmanaH yathA yathAss - tmanaH saMyamayogahAnirna jAyate tathA tathetyabhiprAyaH, anyaca siMhavat 'zabdena' prastAvAdbhayotpAdakena 'na samatrasyat' naiva sattvAccalitavAn siMhadRSTAntAbhidhAnaM ca tasya sAttvikatvenAtisthiratvAt, ata eva ca vAgyogam arthAd duHkhotpAdakaM 'soca'ti zrutvA 'na' naiva 'asabhyam' azlIlarUpam ' Ahuti uktavAn / tarhi kimayamakarodityAha - 'upekSamANaH ' tamavadhIrayan paryavrajat, tathA 'priyam' anukUlam 'apriyam' | ananukUlaM 'saba titikkhaeja'tti sarvam 'atitikSata' soDhavAn kiJca - 'na savatti sarva vastu sarvatra sthAne'bhyarocayata, na yathAdRSTAbhilASuko'bhUditi bhAvaH, yadivA yadekatra puSTAlambanataH sevitaM na tatsarvam - abhimatAhArAdi sarvatrAbhilaSitavAn, na cApi pUjAM gahIM vA'bhyarocayateti sambandhaH, iha ca gahato'pi karmakSaya iti | kecidatastanmatavyavacchedArtha garhAgrahaNaM, yadvA garhA - parApavAdarUpA / nanu bhikSorapi kimanyathAbhAvaH saMbhavati ? yenetthamitthaM ca tadguNAbhidhAnamityAha - 'aNega' tti vRttArddha, tatra ca 'aNega'tti aneke 'chandAH' abhiprAyAH saMbhavantIti " For Personal & Private Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. gamyate, 'miha'tti makAro'lAkSaNikaH 'iha' jagati 'mANavehiMti suvyatyayAnmAnaveSu 'je' iti yAnanekAn chandAnU samudrapA 'bhAvataH' tattvavRttyodayikAdibhAvato vA saH 'prakaroti' bhRzaM vidhatte 'bhikkhu'tti apizabdasya gamyamAnatvAd bhikSu rapi-anagAro'pi san , ata itthamitthaM ca tadguNAbhidhAnamiti bhAvaH / aparaJca-bhayabhairavAH' bhayotpAdakatvena // 48 // bhIpaNAH 'tatra' iti brahmapratipattau 'uiMti'tti 'udyanti' udayaM yAnti, paThyate ca-'uti'tti, upayanti bhayabhairavA te ityanenApi gate bhImA iti punarabhidhAnamatiraudratAkhyApanAyoktaM, 'divyA' ityAdAvupasargA iti gamyate, 'tiricchatti | trshcaaH| tathA 'parisaha'tti parIpahAca udyantIti sambandhaH, 'sIdanti' saMyamaMprati zithilIbhavanti 'jattha'tti yatrayeSUpasargeSu parIpaheSu ca satsu 'se' iti saH tatra' teSu 'patte'tti vacanavyatyayAtprApteSu prApto vA-anubhavanadvAreNAyAto. na ('vyatheta' syAt ) vyathAbhItazcalito vA sattvAd bhikSuH san 'saGgrAmazIrSa iva' yuddhaprakarSa iva 'nAgarAjaH' hstiraajH| sparzAH' tRNasparzAdayaH 'AtaGkAH' rogAH 'spRzanti' upatApayanti 'akukuya'tti ApatvAt kutsitaM kUjati-pI-1 DitaH sannAkrandati kukUjo na tathetyakukUjaH, paThyate ca-'akakkare'tti kadAcidvedanA''kulito na karkarAyitakArI, anena cAnantarasUtrokta evArtho vispaSTatArthamanvayenoktaH, evaMvidhazca sa rajAMsIva rajAMsi-jIvamAlinyahetutayA karmANi khevije'ti akSipat parIpahasahanAdibhiH kSiptavAn / 'moha(m)' iti mithyAtvahAsyAdirUpo'jJAna vA gRhyate, AtmanA guptaH AtmaguptaH-karmavatsaGkacitasarvAGgaH, anena parIpahasahanopAya uktH| kiJca-'nayAvi pUrya garihaM ca // 486 // For Personal & Private Use Only in Education International
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAUSASSESSO saMjaya'tti na cApi pUjAM gahIM ca pratIti zeSaH 'asajat' saGgaM vihitavAn ,tatra ca anunnatatvamanavanatatvaM ca hetu - vataH, unnato hi pUjAM prati avanatazca gahA~ prati saGgaM kuryAnna tvanyatheti bhAvaH, pUrvatrAbhiruciniSedha uktaH, iha tu saGgasyeti pUrvasmAdvizeSaH, 'sa' iti saH' evaMguNaH 'RjubhAvam' ArjavaM 'pratipadya' aGgIkRtya saMyato nirvANamArga' samyagdarzanAdirUpaM virataH san 'upaiti' vizeSeNa prApnoti, vartamAnanirdeza ihottaratra ca prAgvat / tataH sa tadA kIdRzaH kiM karotItyAha-aratiratI saMyamAsaMyamaviSaye sahate-na tAbhyAM bAdhyata ityaratiratisahaH, 'pahINasaMthavetti prakSINasaMstavaH saMstavAhINo vA, saMstavazva pUrvapazcAtsaMstavarUpo vacanasaMvAsarUpo vA gRhibhiH saha, pradhAnaH sa ca saMyamo / muktihetutvAt sa yasyAsyasau pradhAnavAn , paramaH-pradhAno'rthaH puruSArtho vA'nayoH karmadhAraye paramArtho-mokSaH sa padyate -gamyate yaistAni paramArthapadAni-samyagdarzanAdIni sujyatyayAt teSu tiSThati-avirAdhakatayA''ste 'chinnasoya'tti |chinnazokaH chinnAni vA zrotAMsIva zrotAMsi-mithyAdarzanAdIni yenAsau chinnazrotAH ata evAmamo'kiJcanaH, iha ca |saMyamavizeSANAmAnantyAttadabhidhAyipadAnAM punaH punarvacane'pi na paunaruttayaM, tathA 'viviktalayanAni' syAdivirahitopAzrayarUpANi viviktatvAdeva ca 'nirovalevAI'ti nirupalepAni-abhiSvaGgarUpopalepavarjitAni bhAvato dravyatastu| tadartha nopalipsAni 'asaMsRtAni' bIjAdibhiravyAptAni, ata eva ca nirdoSatayA 'RSibhiH' munibhiH 'cINoni' AsevitAni, cIrNazabdasya tu 'sucIrNa propitavrata'mitivatsAdhutA, 'phAseja'tti aspRzat, soDhavAnityarthaH, punaH punaH For Personal & Private Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. | parISahasparzanAbhidhAnamatizayakhyApanArtha, tataH sa kIDagabhUdityAha-'saH' iti samudrapAlanAmA munirjJAnamiha zruta-18 samudrapA jJAnaM tena jJAnam-avagamaH prakramAd yathAvatkriyAkalApasya tenopagato-yukto jJAnajJAnopagataH, pAThAntarataHbRhadvRttiH santi-zobhanAni 'nAne' sanekarUpANi jJAnAni-saGgatyAgaparyAyadharmAbhirucitattvAdyavabodhAtmakAni tairupagataH sannA lIyA. // 487 // 8 nAjJAnopagataH 'dharmasaJcayaM' kSAntyAdiyatidharmasamudayam 'aNuttareNANadhare'tti ekArasyAlAkSaNikatvAdanuttarajJAnaM kevalAkhyaM taddhArayatsanuttarajJAnadharaH, paThyate ca-'guNuttare NANadhare'tti, tatra ca guNottaro-guNapradhAno, jJAnaM prastAvAtkevalajJAnaM taddharaH, ekArasthAlAkSaNikatvAd guNottaraM yad jJAnaM taddharo vA'ta eva yazakhI 'obhAsai yatti ava|bhAsate prakAzate sUryavadantarikSe, yathA nabhasi sUryo'vabhAsate tathA'sAvapyutpannakevalajJAna iti trayodazasUtrArthaH // sampratyadhyayanArthamupasaMharaMstasyaiva phalamAha duvihaM khaveUNa ya punnapAvaM, niraMjaNe savao vippmukke| tarittA samudaM va mahAbhavohaM, samuddapAle apuNAgamaM gae // 24 // ttimi // // samuddapAlijaM // 21 // // 487 // 'dvividhaM' dvibhedaM ghAtikarmabhavopagrAhibhedena 'puNyapApaM' zubhAzubhaprakRtirUpaM 'niraJjanaH' karmasaGgarahitaH, paThyate / ca-'niraMgaNe'tti aGgegatyarthatvAta niraganaH-prastAvAtsaMyama prati nizcalaH zailezyavasthAprApta itiyAvat , ata ev| GORGEOGook Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vi'sarvataH' iti bAhyAdAntarAca prakramAdabhiSvaGgahetoH 'tIrkhA' ulaGghaya 'samudramiva' atidustaratayA mahAMzcAsau bhavau6 ghazca-devAdibhavasamUhastaM, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // amumevArtha spaSTayitumAha niyuktikRt kAUNa tavaccaraNaM bahuNi vAsANi so dhuykileso| taM ThANaM saMpatto jaM saMpattA na soyaMti // 436 // ra sugamaiva / 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvat // iti zrIzAntyA cAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM samudrapAlIyaM nAmaikaviMzatitamamadhyayanaM samAsamiti // 21 // SAAMASALASANSAR GSTRA.ORGSTGT-RE-SRASTRASTRASTRARASTRA zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTI ziSya samudrapAlIyaM nAmaikaviMzatitamamadhyayanaM samAptam / For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam / rathanemI yAdhya0 uttarAdhya. bRhadvRttiH 488 3| vyAkhyAtaM samudrapAlIyaM nAmaikaviMzamadhyayanam , adhunA dvAviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ananta, rAdhyayane viviktacaryoktA, sA ca caraNasahitena dhRtimatA caraNa eva zakyate kartumato rathanemivacaraNaM tatra ca katha-| zcidutpannavizrotasikenApi dhRtizcAdheyetyanenocyata ityamunA sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asyApi caturanuyoga-2 dvAracarcA prAgvadvidhAya nAmaniSpannanikSepa evAbhidheya iti cetasi vyavasthApyAha niyuktikRtrahanemInikkhevo caukkao duviha hoi davaM mi| Aga0 // 437 // jANa // 438 // rahaneminAmagoaM veaMto bhAvao a rahanemI / tatto samuTTiyamiNaM rahanemijaMti ajjhayaNaM // 439 // / prAgvad vyAkhyeyaM, navaraM rathanemizabdocAraNamiha vizeSaH ityavasito nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakani pannanikSepAvasaraH,sa ca sUtre sati bhavatyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam| 1 kvacit ime dve gAthe adhike dRzyate-soriyapuraMmi nagare, AsI rAyA samuddavijaotti / tassasi aggamahisI sivattIdevI aNujaMgI // 1 // tesiM puttA cauro ariTunemI taheva rahanemi / taio ya sabanemI cautthao hoi daDhanemI // 2 // anyatrAne te 48en For Personal & Private Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ soriyapuraMmi nayare, Asi rAyA mahaDDie / vasudevattinAmeNaM, rAyalakkhaNasaMjue // 1 // tassa bhajjA duve Asi, rohiNI devaI tahA / tAsiM duNDaMpi do puttA,iTThA (je) rAmakesavA // 2 // soriyapuraMmi nayare, Asi / rAyA mahaDDie / samuddavijaye nAmaM, rAyalakkhaNasaMjue // 3 // tassa bhajjA sivA nAma, tIse putto mhaayso| bhayavaM arihanemitti, loganAhe damIsare ||4||sorittttneminaamo a, lkkhnnssrsNjuo| aTThasahassalakkhaNadharo, goyamo kAlagacchavi // 5 // vajjarisahasaMghayaNo, samacauraMso jhsodro| tassa rAImaI kannaM, bhajaM jAyai kesvo||6|| aha sA rAyavarakannA, susIlA caarupehinnii| savvalakkhaNasaMpannA, vijusoA mnnippbhaa||7|| ahAha jaNao tIse, vAsudevaM mahaDiyaM / ihAgacchau kumaro, jA se kannaM dadAmahaM // 8 // hai savvosahIhiM pahavio, kykouuymNglo| divvajuyalaparihio, AbharaNehiM vibhUsio // 9 // mattaM ca / gaMdhahatthiM ca, vAsudevassa jiTTayaM / ArUDho sohaI ahiyaM, sire cUDAmaNI jahA // 10 // aha UsieNa chatteNa, cAmarAhi ya sohio|dsaarckkenn tao, savvao parivArie // 11 // cauraMgiNIe seNAe, raiyAe / jahakkama / tuDiyANaM sanninAeNaM, divveNaM gagaNaM phuse // 12 // eyArisIi iDDIe, juie uttamAi y| niyagAo| bhavaNAo, nijAo vaNhipuMgavo // 13 // aha so tattha nijato, dissa pANe bhyhue| vADehiM paMjarehiM ca, Jain For Personal & Private Use Only due on Internet
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. saMniruddhe sudukkhie ||14||jiiviyNtN tu saMpatte, maMsaTTA bhkkhiyvve| pAsittA se mahApaNNe, sArahiM iNamabbavI / rathanemI. bRhadvRttiH 16 ||15||-kss(a)tttthaa ime pANA, ee savve suhesinno| vADehiM paMjarehiM ca, saMniruddhA ya acchahi ? // 16 // | / sUtraSoDazakaM prAyaH prakaTArthameva, navaraM rAjeva rAjA tasya lakSaNAni-cakravastikAGkuzAdIni tyAgasatyazauryA yAdhya0 // 489 // || dIni ( granthAnam 12000) vA taiH saMyuto-yukto rAjalakSaNasaMyuto'ta eva rAjetyuktaM, bhajA duve Asi'tti bhArye | dve abhUtAM, 'tAsinti tayo rohiNIdevakyodvauM putrau 'iSTau' vallabho 'rAmakezavauM' balabhadravAsudevAvabhUtAmitIhApi 4/ yojyate, tatra rohiNyA rAmo devakyAzca kezavaH, iha ca rathanemivaktavyatAyAM kasyAyaM tIrtha iti prasaGgena bhagavacarite'bhidhitsite'pi tadvivAhAdipUpayoginaH kezavasya pUrvotpannatvena prathamamabhidhAnaM, tatsahacaritatvAca rAmasyeti-2 bhAvanIyaM, punaH sauryapurAbhidhAnaM ca samudravijayavasudevayorekatrAvasthitidarzanArtham , iha ca rAjalakSaNasaMyuta ityatra rAjalakSaNAni-chatracAmarasiMhAsanAdInyapi gRhyante / daminaH-upazaminasteSAmIzvaraH-atyantopazamavattayA nAyako damIzvaraH, kaumAra eva kSatamAravIryatvAttasya / 'lakkhaNasarasaMjuto'tti prAkRtatvAtkharasya yAni lakSaNAni-saundarya-11 gAmbhIryAdIni taiH saMyutaH kharalakSaNasaMyutaH, lakSaNopalakSito vA kharo lakSaNakharaH prAgyanmadhyapadalopI samAsaH, madhyapadalApA samAsaH // 489 // 6 tena saMyuto lakSaNakharasaMyutaH, paThanti ca-'vaMjaNassarasaMjuotti vyaJjanAni-prazastatilakAdIni kharo-gAmbhIryAdigu-1 NopetastatsaMyutaH 'aSTasahasralakSaNadharaH' aSTottarasahasrasaGkhyazubhasUcakakarAdirekhAdyAtmakacakrAdilakSaNadhArakaH 'gautamaH' For Personal & Private Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautama sagotraH 'kAlakacchaviH' kRSNatvak / 'jhasodaro 'ti jhapo - matsyastadudaramiva tadAkAratayodaraM yasyAsau jhaSodaro, madhyapadalopI samAsaH, itazca gateSu dvArakApurIM yadupu nihate jarAsindhanRpatAvadhigatabharatAdvairAjyaH kezavo yauvanasthe'riSTanemini samudravijayA dezato yadaceSTata tadAha - 'tasya' ariSTanemino rAjImatI bhAryA gantumiti zeSaH, yAcate kezavastajjanakamiti prakramaH / sA ca kIdRzItyAha - 'artha' ityupanyAse, rAjavara ihograsenastasya kanyA rAjJo vA tasyaiva varakanyA rAjavarakanyA suSThu zIlaM - svabhAvo yasyAH sA suzIlA cAru prekSituM - avalokituM zIlamasyAH cAruprekSiNI, nAghodRSTitAdidoSaduSTA, 'vijjusoyAmaNippaha'tti vizeSeNa dyotate - dIpyata iti vidyut sA cAsau saudAmanI ca vidyutsaudAmanI, athavA vidyudabhiH saudAminI | ca taDit anye tu saudAminI pradhAnamaNirityAhu: / 'atha' iti yAJcA'nantaramAha janakastasyAH -rAjI - matyA ugrasena ityuktaM, 'jA se' tti succyatyayAd yena tasmai dadAmi' vivAhavidhinopaDhaukayAmyaham / evaM ca pratipannAyAmugrasenena rAjImatyAmAsanne ca krauSThikyAdiSTe vivAhalagbhe yadabhUttadAha - sarvAzca tA auSadhayazca - jayAvijayarddhivRddhyAdayaH sarvoSadhayastAbhiH srapitaH - abhiSiktaH, kRtakautukamaGgala ityatra kautukAni - lalATasya muzalasparzanAdIni maGgalAni ca dadhyakSatadUrvAcandanAdIni 'divajuyalaparihiya'tti prAgvatparihitaM divyayugalamiti prastAvAd dUSyayugalaM yena sa tathA, vAsudevasya sambandhinamiti gamyate, jyeSThameva jyeSTakam - atizayaprazasyamativRddhaM vA guNaiH For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 490 // paTTahastinamityarthaH, zobhata iti varttamAna nirdezaH prAgvat, 'cUDAmaNiH ' ziro'laGkAraratnam / 'atha' anantaram 'ucchritena' uparidhRtena pAThAntaratazca - vetocchritena 'cAmarAhi yatti cAmarAbhyAM ca zobhitaH 'dasAracakkeNaM'ti dazAIcakreNa yadusamUhena 'caturaGgiNyA' hastyazvarathapadAtirUpAGgacatuSTayAnvitayA 'racitayA' nyastayA 'yathAkramaM yathAparipATI tUryANAM - mRdaGgapaTahAdInAM sanninAdeneti - saMnahyata ityAdiSu samo bhRzArthasyApi darzanAdatigADhadhvaninA 'divyena ' | iti pradhAnena devAgamanasyApi tadA sambhavAddeva lokodbhavena vA 'gayaNaM phuse'tti ArpatvAd 'gaganaspRzA' atiprabala - tayA nabho'GgaNavyApinA, sarvatra ca lakSaNe tRtIyA, 'etAdRzyA' anantarAbhihitarUpayA 'RddhayA' vibhUtyA 'tyA' dIyA, uttaratra cazabdo'bhinnakramato tyA cottamayopalakSitaH sannijakAdbhuvanAt 'niryAtaH' niSkrAntaH 'vRSNipuGgavaH' yAdavapradhAno bhagavAnariSThanemiritiyAvat / tatazcAsau krameNa gacchan prApto vivAhamaNDapAsannadezam, 'artha' | anantaraM sa tatra 'niryan' adhikaM gacchan 'dissa' tti dRSTvA avalokya 'prANAn' sa 'prANinaH' mRgalAvakAdIn 'bhayadrutAn' bhayatrastAn vATairiti - vATakaiH - vRttivaraNDakAdiparikSipta pradezarUpaiH 'paJjaraizca' vandhanavizeSaiH 'sanniruddhAn' gADha niyantritAn pAThAntaratastu - baddharuddhAn, ata eva suduHkhitAn, tathA jIvitasyAnto- jIvitAnto maraNa gityarthastaM saMprAptAniva saMprAptAn, atipratyAsannatvAttasya yadvA jIvitasyAntaH - paryantavarttI bhAgastamuktahetoH saMprAptAn 'mAMsArtha' mAMsanimittaM ca bhakSayitavyAn mAMsasyaivAtigRddhihetutvena tadbhakSaNanimittatvAdevamuktaM, yadivA 'mAMsenaiva For Personal & Private Use Only rathanemI yAdhya0 22 // 490 //
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMsamupacIyate' iti pravAdato mAMsamupacitaM syAditi mAMsAthai bhakSayitavyAnavivekibhiriti zeSaH, 'pAsitta'tti dRSTvA, * ko'rthaH ?-uktavizeSaNaviziSTAn hRdi nidhAya 'saH' iti bhagavAnariSTanemimahatI prajJA-prakramAnmatizrutAvadhijJAna trayAtmikA yasyAsau mahAprajJaH 'sArathiM' pravarttayitAraM prakramAdgandhahastino hastipakamitiyAvat, yadvA'ta eva tadA / rathArohaNamanumIyata iti rathapravarttayitAram / 'kassaTTatti kasya 'arthAt' nimittAdime prANAH, ete sarve 'ime ityanenaiva ca gate ete iti punarabhighAnamatisAdrahRdayatayA punaH punasta eva bhagavato hRdi viparivartanta iti khyApanArtha, yadivA 'ime' pratyakSAH 'ete' samIpataravartinaH, uktaM hi "idamaH pratyakSagataM samIpataravarti caitado rUpam," paThyate ca-'bahupANe tti pratItaM, 'sukhaiSiNaH' sAtAbhilASiNaH 'sanniruddhe yatti sanniruddhAH 'ca' pUraNe 'acchihi'tti |Asata iti poDazasUtrArthaH // evaM ca bhagavatokte aha sArahI tao bhaNai, ee bhaddA u pANiNo / tujhaM vivAhakajaMmi, bhoAveuM bahuM jaNaM // 17 // sugamameva, navaram 'artha' iti bhagavadvacanAnantaraM 'bhaddA utti 'bhadrA eva' kalyANA eva na tu zvazRgAlAdaya eva kutsitAH. anaparAdhatayA vA bhadrA ityuktaM bhavati, tava 'vivAhakArya' pariNayanarUpaprayojane 'bhoyAve'ti bhojayi-12 tum , anena yaduktaM 'kasyArthAditi tatpratyuttaramuktamiti sUtrArthaH // itthaM sArathinokte yadbhagavAn vihitavAMstadAha soUNa tassa vayaNaM, bahupANiviNAsaNaM / ciMtei se mahApanne, sANukose jiehi u // 18 // jai majjha For Personal & Private Use Only Jain Education Inten
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. rathanemI yAdhya0 bRhadvRttiH // 49 // CASSROORKERSAGAR kAraNA ee, hammati subahU jiyA / na me eyaM tu nissesaM, paraloge bhavissaI // 19 // so kuMDalANa juyalaM, 4 suttagaM ca mahAyaso / AbharaNANi ya savvANi, sArahissa paNAmaI // 20 // maNapariNAmo akao, devA ya jahoiyaM smoinnaa| sabbiDDIha saparisA, nikkhamaNaM tassa kAuM je // 21 // devamaNussaparivuDo, siviyArayaNaM tao samArUDho / nikkhamiya bAragAo, revayayaMmi Thio bhayavaM // 22 // ujANe saMpatto, oinno uttamAu siiyaao| sAhassIe parivuDo aha nikkhamai u cittAhiM // 23 // aha so sugaMdhagaMdhie turiyaM mauakuMcie / sayameva lucaI kese, paMcaTThIhiM smaahio|| 24 // | sugamameva navaraM 'tasya' iti sAratheH bahUnAM-prabhUtAnAM prANAnAM-prANinAM vinAzanaM-hananamarthAdabhidheyaM yasmiMstadvahuprANavinAzanaM 'saH' bhagavAn 'sAnukrozaH' sakaruNaH, keSu?-'jiehi utti jIveSu 'tu' pUraNe // mama kAraNAditihetormadvivAhaprayojane bhojanArthatvAdamISAmityabhiprAyaH, 'hammaMti'tti hanyante vartamAnasAmIpye laT, tato haniSyanta | ityarthaH, pAThAntarataH 'hammihati'tti spaSTaM, 'subahavaH' atiprabhUtAH 'jiya'tti jIvAH, 'etaditi jIvahananaM 'tuH' evakArArthI netyanena yojyate, tataH 'na tu' naiva 'nissesaMti 'niHzreyasaM kalyANaM paraloke bhaviSyati, pApahetutvAdasyeti bhAvaH, bhavAntareSu paralokabhIrutvasyAtyantamabhyastatayaivamabhidhAnamanyathA caramazarIratvAdatizayajJAnitvAca bhagavataH 1 savvANi // 49 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kuta evaMvidhacintAvasaraH 1, evaM ca viditabhagavadAkRtena sArathinA mociteSu sacceSu paritoSito'sau yatkRtavAMstadAha - 'so' ityAdi 'suttakaM ce 'ti kaTIsUtram, arpayatIti yogaH, kimetadevetyAha- AbharaNAni ca sarvANi zeSANIti gamyate, tatazca 'manaHpariNAmazca' abhiprAyaH kRto niSkramaNaM pratIti gamyate, 'devA:' caturnikAyA eva 'yathocitam ' aucityAnatikrameNa samavatIrNAH, pAThAntarataH samavapatitAH, cakArAbhyAM ceha samuccayArthAbhyAmapi tulya| kAlatAyA dhvanyamAnatvAttadaiveti gamyate, 'sarvarddhA' samastavibhUtyA 'sapariSadaH' bAhyamadhyAbhyantaraparyatrayopetAH 'niSkramaNam' iti prakramAnniSkramaNamahimAnaM 'tasya' iti bhagavato'riSTaneminaH karttuM 'je' iti nipAtaH pUraNe / 'zivikAralaM' devanirmitamuttarakurunAmakamiti gamyate, 'tataH' tadanantaraM 'samArUDhaH' adhyAsInaH 'niSkramya' nirgatya ' dvArakAtaH' dvArakApuryAH 'raivatake' ujjayante 'sthitaH' gamanAnnivRttaH / tatrApi kataraM pradeza prAptaH sthita ityAha - 'udyAnaM ' sahasrAmravaNanAmakaM saMprAptaH, tatra cAvatIrNaH 'sIyAto' tti zivikAta H 'sAhassIya 'tti sahasreNa pradhAnapuruSANAmiti | zeSaH 'parivRtaH' pariveSTitaH 'athe' tyAnantarye 'niSkrAmati' zrAmaNyaM pratipadyate 'tuH' pUraNe 'cittAhiMti citrAsu citrAnAmni nakSatre / kathamityAha - 'sugandhigandhikAn' svabhAvata eva surabhigandhIn ' tvaritaM' zIghraM 'mRdukatvakuJcitAn' komalakuTilAn ' svayameva' Atmanaiva 'luJcati' apanayati kezAn 'paJcAzabhiH ' - paJcamuSTibhiH 'samAhitaH' samAdhimAn, sarva sAvadyaM mamAkartavyamiti pratijJArohaNopalakSaNametat / iha tu vandikAcAryaH sattvamocanasamaye For Personal & Private Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathanemIyAdhya | 22 uttarAdhya. sArakhatAdiprabodhanabhavanagamanamahAdAnAnantaraM niSkramaNAya purInirgamamupavarNayAMvabhUveti sUtrasaptakArthaH // evaM ca hai pratipannapravrajye bhagavatibRhadvRttiH | vAsudevo a NaM bhaNaI, luttakesaM jiiMdiyaM / icchiyamaNorahe turiyaM, pAvasU taM damIsarA! // 25 // nANeNaM // 492 // dasaNeNaM ca, caritteNaM taveNa ya / khaMtIe muttIe, vaddhamANo bhavAhi ya // 26 // evaM te rAmakesavA, dasArA ya hai bahU jnnaa| ariTTanemi vaMdittA, aigayA bAragAuriM // 27 // o sUtratrayaM spaSTa, navaraM vAsudevazceti cazabdAbalabhadrasamudravijayAdayazca 'luptakezam' apanItaziroruhaM Ipsita:-abhi lapitaH sa cAsau manorathazca bhagavanmanorathaviSayatvAnmuktirUpo'rtha IpsitamanorathastaM 'turiya'ti tvaritaM 'pAvasu'tti prAmuhi, AzIrvacanatvAdasya AziSi liTloTA vityAzipi loT // 'tam' iti tvaM varddhamAnaH' iti vRddhibhAk 'bhavAhi yatti bhava, cazabda AzIrvAdAntarasamuccaye / 'evam' uktaprakAreNa 'vanditvA' stutveti yogaH, iha caivaMvidhAzIrva8 canAnAmapi guNotkarSasUcakatvena stavanarUpatvamaviruddhamiti bhAvanIyaM, 'dasArA yatti dazArhAH, cazabdo bhinnakramastataH 'bahu'tti bahavo janAzca 'atigatAH' praviSTA iti sUtratrayArthaH // tadA ca kIdRzI satI rAjImatI kimaceTatetyAha soUNa rAyakannA, pabvajaM sA jiNassa u / NIhAsA u nirANaMdA, sogeNa u samucchiyA // 28 // 44564GESCORCHESAR // 49 For Personal & Private Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ %ESCORMACARRORIES rAImaI viciMtei, dhiratthu mama jIviyaM / jA'haM teNaM paricattA, seyaM pavvaiuM mama // 29 // aha sA bhamarasaMnibhe, kuccphnngppsaahie| sayameva lucaI kese, dhiimaMtI vavassiyA // 30 // | sUtratrayaM spaSTa, navaraM niSkrAntA hAsAnnirhAsA, cazabdo bhinnakramastato nirAnandA ca, 'samavasutA' avaSTabdhA / dhigastu mama jIvitamiti khajIvitanindodbhAvakaM khedavaco, yA'haM tena parityakteti khedahetUpadarzanaM, tatazca shreyH'| |atizayaprazasyaM 'pravrajituM' pravrajyAM pratipattuM mama yenAnyajanmanyapi naivaM duHkhabhAginI bhaveyamiti bhAvaH / itthaM cAsau tAvadavasthitA yAvadanyatra pravihRtya tatraiva bhagavAnAjagAma, tata utpannakevalasya bhagavato nizamya dezanAM |vizeSata utpannavairAgyA kiM kRtavatItyAha-'ahe'tyAdi, 'artha' anantaraM 'sA' rAjImatI 'bhramarasannibhAn' kRSNatayA AkuJcitatayA ca, kUrcI-gUDhakezonmocako vaMzamayaH phaNakaH-kaGkatakastAbhyAM prasAdhitAH-saMskRtA ye tAn / 'vayam' Atmanaiva 'luJcati' apanayati, bhagavadanujJayeti gamyate, 'kezAna' kacAna 'dhiimaMti'tti dhRtimatI vyavasiteti-adhyavasitA satI, dharma vidhAtumiti zeSa iti sUtratrayArthaH // tatpravrajyApratipattau ca vAsudevo a NaM bhaNai, luttakesiM jiiMdiyaM / saMsArasAgaraM ghoraM, tara kanne ! lahuM lahuM // 31 // P spaSTameva, navaraM 'tara' ityulakya, AzIrvacanatvAdayamapyAziSi loT , 'laghu laghu' tvaritaM tvaritaM, saMbhrame dvivacana-12 4/miti sUtrArthaH // taduttaravaktavyatAmAha dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya.|| sA pavvaIyA saMtI, pavvAvesI tahiM bahuM / sayaNaM pariyaNaM ceva, sIlavaMtA bahussuA // 32 // giriM revayayaM rathanemI jaMtI, vAseNollA u aMtarA / vAsaMte aMdhayAraMmi, aMto layaNassa sA ThiyA // 33 ||ciivraanni visAraMtI, bRhadvRttiH hA yAdhya0 jahA jAyatti paasiyaa| rahanemI bhaggacitto, pacchA diTTho atIivi // 34 // bhIyA ya sA tahiM daI, egate // 49 // saMjayaM tayaM / bAhAhiM kAuM saMgupphaM, vevamANI nisIyaI // 35 // hai| sUtracatuSTayaM spaSTameva, navaraM 'sA' iti rAjImatI 'pavAvesitti prAvitrajat-pratrAjitavatI 'tahiti tasyAM dvArakA puri / 'raivatakam' ujayantaM 'yAntI' gacchantI, bhagavadvandanArthamiti gamyate, 'varSaNa' vRSTyA 'ula'tti ArdrA stimitasakalacIvaretiyAvat, 'antare' yantarAle'rddhapatha ityarthaH, 'vAsaMti'tti varSati, nIrada iti gamyate, 'andhakAre' apagataprakAze, kasmin ?-'antaH' madhye, uktaM hi, 'antaHzabdo'dhikaraNapradhAnaM madhyamAha' layanamiha guhA tasyAM 3 'sA' rAjImatI 'sthitA' ityAsitA, asaMyamabhIrutayeti gamyate, tatra ca 'cIvarANi' saGghATyAdivastrANi 'visAra-18 yantI' vistArayantI ata eva 'yathAjAtA' anAcchAditazarIratayA janmAvasthopamA 'itI' tyevaMrUpA 'pAsiya'tti dRSTvA(TA), taddarzanAca 'rathanemiH' rathaneminAmAmuniH 'bhagnacittaH bhagnapariNAmaH san prakramAtsaMyama prati, sa hi taamudaa-8||49|| hararUpAmavalokya samutpannatadabhilApAtirekaH paravazamanAH samajani, pazcAdRSTazca 'tayA' rAjImatyA 'api' punararthe, pratha-| mapraviSTairhi nAndhakArapradeze kiJcidavalokyate, anyathA hi varSaNasambhramAdanyAnyAzrayagatAsu zeSasAdhvISvekAkinI| POCROCOD ENESS Jain Education theatronal For Personal & Private Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ COMMARCHESE COM pravizedapi na tatreyamiti bhAvaH, bhItA ca mA kadAcidasau mama zIlabhaGgaM vidhAsyatIti, 'tasmin' iti layane dRSTvA 'ekAnte' vivikte 'takam' iti rathanemi, kiM kRtavatyasAvityAha-'bAhAhi ti bAhubhyAM kRtvA 'saMgopaM' parasparabAhugumphanaM stanoparimarkaTabandhamitiyAvat , 'vepamAnA' zIlabhaGgabhayAtkampamAnA 'niSIdati' upavizati, tadA-11 zleSAdiparihArArthamiti bhAva iti sUtracatuSTayArthaH // atrAntare aha so'vi rAyaputto, smuddvijyNgo| bhIyaM paveviraM daha, imaM vakkamudAhare // 36 // rahanemI ahaM bhadde !, surUve! cArubhAsiNI! / mamaM bhayAhi suaNu !, na te pIlA bhavissaI // 37 // ehi tA bhujimo|5|| bhoge, mANussaM khu sudullahaM / bhuttabhogA puNo pacchA, jiNamaggaM carissimo // 38 // atha ca 'so'pIti sa punaH 'rAjaputraH' rathanemiH bhItAM pravepitAM ca prakramAdrAjImatIm 'udAhare'tti udAharat-uktavAn , kiM tadityAha-rathanemirahamiti, anenAtmani rUpavattvAdyabhimAnataH khaprakAzanaM tasyAbhilASotpAdanArtha vizvAsavizasanahetvanyazaGkAnirAsArtha vA khanAmakhyApanaM, 'mama'ti mAM bhajakha' sevakha sutanu ! na 'te' tava | |'pIDA' bAdhA bhaviSyati, sukhahetutvAdviSayasevanasyeti bhAvaH, yadvA tAM sasambhramAM dRSTvaivamAha-'ma ma bhayAhitti mA mA bhaiSIH sutanu ! yato na 'te' tava pIDA bhaviSyati, kasyacidiha pIDAhetorabhAvAt , pIDayA zaGkayA ca bhayaM sAdiyevamuktam , 'ehi' Agaccha 'tA' iti tasmAttAbahA mAnuSyaM 'khuH' iti nizcitaM sudurlabhaM, tadetadavAptAvidamapi Jain Education Elena For Personal & Private Use Only nowirjainelibrary.org
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH yAdhyaka // 494 // 1 tAvadbhogalakSaNamasya phalamupabhumahe ityAzayaH, bhuktabhogAH punaH 'pazcAd' iti vAkye 'jinamArga' jinoktamukti-rathanemIpathaM 'carissAmotti cariSyAmaH, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // tato rAjImatI kimaceSTatesAha daLUNa rahanemi taM, bhaggujjoyaparAiyaM / rAImaI asaMbhaMtA, appANaM saMvare tahiM // 39 // aha sA rAyavara, kannA, suTTiyA niyamavae / jAI kulaM ca sIlaM ca, rakkhamANI tayaM vade // 40 // jai'si sveNa vesamaNo, lalieNa nlkuubro| tahAvi te na icchAmi, jai'si sakkhaM purNdro||41|| dhiratthu te jaso kAmI, jo taM jiiviykaarnnaa| vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // 42 // ahaM ca bhogarAyassa, taM ca'si aMdhagava|hiNo / mA kule gandhaNA homo, saMjamaM nihuo cara // 43 // jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi naario| vAyAviddhuvva haDo, ahiappA bhavissasi // 44 // govAlo bhaMDavAlo vA, jahA tddvv'nnissro| 4 evaM aNIsaro taMpi, sAmannassa bhavissasi // 45 // sUtrasaptakaM pAThasiddhaM, navaraM 'bhaggujoyaparAiyaMti bhagnodyogaH-apagatotsAhaH prastAvAtsaMyame sa cAsau parAjitazca-abhibhUtaH strIparIpaheNa bhagnodyogaparAjitastam 'asambhrAntA' nAyaM balAdakArye pravarttayitetyabhiprAyeNAtrastA 494 // 'AtmAnaM khaM 'saMvare tti samavArIta-AcchAditavatI cIvarairiti gamyate, 'tasmin' iti layanamadhye pIDayA zaGkayA| ca bhayaM syaadityevmuktN| 'susthitA' nizcalA 'niyamavrate' itIndriyanoindriyaniyamane pravrajyAyAM ca jAtiM kulaM zIlaM + For Personal & Private Use Only wwwainelibrary.org
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ CRACCORRULECRECORANDOC ca 'rakkhamANI'tti rakSantI, zIladhvaMse hi kadAcidasyA evaMvidhaiva jAtiH kulaM ceti sambhAvanAtaste api vinA| zite syAtAmityevamuktaM, yadyapi 'asi' bhavasi 'rUpeNa' AkArasaundaryeNa 'vaizramaNaH' dhanadaH 'lalitena' savilAsaceTitena 'nalakUbaraH' deva vizeSaH 'te' iti tvAM 'sAkSAt samakSaH 'purandaraH' indro rUpAdyanekaguNAzrayo ya iti bhAvaH, rUpAdyabhimAnI caaymityevmuktH|| aparaM ca-dhigastu 'te' tava pauruSamiti gamyate, ayazaHkAminniva ayazaHkAmin !hai akIrtyabhilASin !, durAcAravAnchitayA, yadvA 'te' tava yazo-mahAkulasaMbhavodbhUtaM dhigastviti sambandhaH 'kAmin ! bhogAbhilApin ! 'jIvitakAraNAt' jIvitanimittamAzritya, tadanAsevane hi tathAvidhadazAvAptau maraNamapi saadi| tyevamabhidhAnaM, 'vAntam' udgIrNa yat zRgAlairapi parihRtaM tadicchasyApAtuM, yathA hi kazcidvAntamApAtumicchatyevaM / 6 bhavAnapi pravrajyAgrahaNatastyaktAn bhogAn punarApAtumivApAtum-upabhoktumicchati ataH zreyaH' kalyANaM 'te' tava maraNaM bhavet , na tu vAntApAnaM, tato maraNasyaivAlpadoSatvAt , anUditaM caitad-"vijJAya vastu nindhaM tyaktvA gRhNanti kiM kvacitpuruSAH ? / vAntaM punarapi bhuGkte na ca sarvaH sArameyo'pi // 1 // " 'ahami' tyAtmanirdeze 'caH' pUraNe 'bhojarAjasya' ugrasenasya tvaM ca 'asi' bhavasi andhakavRSNeH, kule jAta ityubhayatra zeSaH, atazca 'mA' iti niSadhe 'kule' anvaye 'gaMdhaNe'tti 'gandhanAnAM' sarpavizeSANAM 'homotti bhUva, taceSTitAnukAritayeti bhAvaH, te hi vAntamapi viSa dan Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. jvaladvahnipAtabhIrutayA punarapi pibanti, tathA ca vRddhAH- "sappANaM kila do jAIo-gaMdhaNA ya agaMdhaNA ya, tattharathanemIbRhaddhattiH | gaMdhaNA NAma je Dasie maMtehiM AkahiyA taM visaM vaNamuhAto AviyaMti, agaMdhaNA uNa avi maraNamajhayasaMti Na yA mAjhavasAta vayAdhya0 vNtmaaiyNti|" kiM tarhi kRtyamityAha-saMyamaM nibhRtaH-sthiraH 'cara' Asevakha, yadi tvaM 'bhAvaM' prkrmaadbhogaabhilaa||495|| parUpaM yA yAH 'dicchasitti drakSyasi tAsu tAkhiti gamyate, tataH kimityAha-vAtenAviddhaH-samantAttADito vAtAviddho bhramita itiyAvat haTho-vanaspativizeSaH sa ivAsthitAtmA-caJcalacittatayA'sthirasvabhAvaH / 'gopAlaH' yo gAH pAlayati 'bhANDapAlo vA' yaH parakIyAni bhANDAni bhATakAdinA pAlayati, paThyate ca-daNDapAlo vA' nagararakSako vA yathA 'tavyasya' gavAdeH satatarakSaNIyasya 'anIzvaraH' aprabhuH, viziSTatatphalopabhogAbhAvAt , evamanIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi, bhogAbhilASatastatphalasyApi viziSTasyAbhAvAditi bhAva iti sUtrasaptakArthaH // evaM tayokto rathanemiH kiM kRtavAnityAha tIse so vayaNaM succA, saMjaIe subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo, dhamme saMpaDivAio // 46 // maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| sAmannaM niccalaM phAse, jAvajIvaM dRddhvvo||47|| // 495 // 1 sarpANAM kila dve jAtI-gandhanAzca agandhanAzca, tatra gandhanA nAma ye daSTA matrairAkRSThAstadviSaM vraNamukhAdApibanti, agandhanAH punaH api maraNamadhyavasyanti na ca vAntamApibanti MROS ASSA For Personal & Private Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ EMAMALIK | sUtradvayam 'tasyAH' rAjImatyAH 'saH' rathanemiH 'vacanam' anantaroktAnuziSTirUpaM zrutvA' AkarNya 'saMyatAyAH' pratrajitAyAH suSTu-saMvegajanakatvena bhASitam-uktaM subhASitam 'aDazena'pratItena yathA nAgaH' hastI pathIti zeSaH, evaM 'dharma' cAritradharme 'saMpaDivAio'tti saMpratiyAtitaH saMsthitaH, tadvacasaiveti gmyte| atra ca vRddhasaMpradAyaH-"NeurapaMDiyAkkhANayayaM bhaNiUNa jAva tato ruTeNa rAiNA devI meMTho hatthI ya tinnivi chinnakaDage caDAviyANi, bhaNio ya meMTho-etyaM / vAhehi hatthiM, dohi ya pAsehiM veNuggahA ThaviyA, jAva ego pAo AgAse Thavio, jaNo bhaNai-kiM esa tiriyo / jANai ?, eyANi mAreyavANi, tahAvi rAyA rosaM na muJcati, tato atinni pAyA AyAse kayA, egeNa Thito, logeNa 4 hai akaMdo kato-kimeyaM hatthirayaNaM vAvAijati ?, raNNA miTho bhaNio--tarasi NiyatteuM ?, bhaNai-jai duyaggA Navi abhayaM desi, diNNaM, tato teNa aMkuseNa niyattio hatthitti / " iha cAyamabhiprAyaH-yathA'yamIgavastho dvipo'GkuzavazataH pathi saMsthita evamayamapyutpannavizrotasikastadvacanena ahitapravRttinivartakatayA'GkuzaprAyeNa dharma iti, 1 nUpurapaNDitAkhyAnakaM bhaNitvA yAvattato ruSTena rAjJA devI hastipakaH hastI ca trayo'pi chinnakaTake ArohitAH, bhaNitazca hastipaka:atra pAtaya hastinaM, dvayozca pArzvayoH vaMzaprAhAH sthApitAH, yAvadekaH pAdaH AkAze sthApitaH, jano bhaNati-kimeSa tiryaka jAnAti ?, ete mArayitavye, tathApi rAjA roSaM na muJcati, tatazca trayaH pAdA AkAze kRtAH, ekena sthitaH, lokenAkrandaH kRtaH-kimetat hastiratnaM vyApAdyate ?, rAjJA meNTho bhaNitaH-zaknoSi nivartayituM ?, bhaNati-yadi dvayorapyabhayaM dadAsi, dattaM, tatastenAkuzena nivartito hastIti / in Education International For Personal & Private Use Only
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Re uttarAdhya. bRhadvRttiH yAdhya // 496 // CREARRECTRONICLES tatazca zrAmaNyaM 'nizcalaM' sthiraM 'phAse'tti aspAkSIda-AsevitavAn , zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // ubhayorapyuttara- rathanemI6 vaktavyatAmAha uggaM tavaM carittA NaM, jAyA dunnivi kevlii| savvaM kamma khavittA NaM, siddhiM pattA aNuttaraM // 48 // 4 | ugraM karmaripudAraNatayA 'tapaH' anazanAdi 'carittA NaM'ti caritvA 'jAto' bhUtau 'dvAvapIti rathanemirAjImatyau | 'kevalI'ti kevalinau 'sarva' niravazeSaM 'karma' bhavopagrAhi 'khavittA Nati kSapayitvA siddhi prAptAvanuttarAmiti sUtrArthaH // samprati niyuktiranuzriyatesoriyapuraMmi nayare AsI rAyA smuddvijotti| tassAsi aggamahisI sivatti devI aNujaMgI 4433 tesiM puttA cauroariTranemI taheva rhnemii| taio a saccanemI cautthao hoi daDhanemI // 444 // jo so ariTunemI bAvIsaimo ahesi so arihA / rahanemi saccanemI ee patteyabuddhA u|| 445 // rahanemissa bhagavao gihatthae caura hu~ti vaassyaa|sNvcchr chaumattho paMcasae kevalI huMti // 446 // | // 49 // navavAsasae vAsAhie u savAugassa nAyavaM / eso u ceva kAlo rAyamaIe u nAyavo // 447 // atra ca prathamagAthayA rathanemeranvaya uktH| 'tesiM'ti 'tayoH' samudravijayazivAdevyoH, prasaGgatazceha zeSaputrAbhidhA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ % A RRORS nam , 'ahesitti abhUt , iha ca yadariSTanemerahattvaM rathanemezca pratyekabuddhatvamuktaM tadarhadbhAtRtvena khaguNaprakarSeNa ca ratha4 nemermAhAtmyakhyApanArtham / caturthagAthayA paryAyaparimANAbhidhAnaM, tatra catvAri varSazatAni gRhasthaparyAyaH varSa chadma sthaparyAyaH varSazatakapaJcakaM kevaliparyAya iti militAni nava varSazatAni varSAdhikAni sarvAyurabhihitam, eSa 'caivaviti catuzabdo pUraNe, tata eSa eva ca varSAdhikavarSazatanavakalakSaNaH, zeSaM spaSTamiti gAthApaJcakArthaH // samprati pratibhagnapariNAmatayA mA bhUdrathanemau kasyacidavajJeti sUtrakRdAhaevaM kareMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viniyati bhogesuM, jahA so purusottamo // 49 // ttimi hai| // rahanemijaM // 22 // ko 'evam' iti vakSyamANaM 'kurvanti' vidadhati 'saMyuddhAH' bodhilAbhataH 'paNDitAH' buddhimattvena pravicakSaNAH' prakarSaNa zAstrajJatayA na tvanIdRzAH, kimityAha-vizeSeNa kathaJcidvizrotasikotpattAvapi tannirodhalakSaNena nivattante, 'bhogesu'nti bhogebhyo yathA saH 'puruSottamo' rathanemiH, anIzA hyekadA bhagnapariNAmA na punaH saMyame pravartituM kSamAH, tato bhogavinivarttanAt saMbuddhAdivizeSaNAnvitatvena kathamayamavajJAspadaM bhavediti bhAvaH, upadezaparatayA vA prAgyadyAkhyeyamiti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat , ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM dvAviMzatitamamadhyayanaM samAsamiti // 22 // dain Educ For Personal & Private Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezIgauta mIyAdhya uttarAdhya. atha trayoviMzaM kezigautamIyamadhyayanam / bRhadvRttiH // 497 // vyAkhyAtaM rathanemIyanAmakaM dvAviMzatitamamadhyayanam , adhunA trayoviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaHihAnantarAdhyayane kathaJcidutpannavizrotasikenApi rathanemivaddhRtizcaraNe vidheyetyabhihitam , iha tu pareSAmapi citta|viplutimupalabhya kezigautamavattadapanayanAya yatitavyamityabhiprAyeNa yathA ziSyasaMzayotpattI kezipRSTena gautamena dharmastadupayogi ca liGgAdi varNitaM tathA'nenAbhidhIyata ityamunA sambandhena prAptasyAsyAdhyanasya prAgvadupakramAdi pratipAdyaM yAvannAmaniSpannanikSepe kezigautamIyamiti nAma, ataH kezigautamazabdayonikSepo'bhidheyaH, tatra ca vartamAnatIrthAdhipaprathamagaNadharatayaitattIrthApekSayA gautamasya jyeSThatvAdAdau tadabhidhAnasya tadanu kezizabdasya nikSe4pamAha niyuktikRt nikkhevo goamaMmI caukkao dvi0|| 448 // jANa // 449 // ! goyamanAmAgoyaM veyaMto bhAvagoyamo hoi / emeva ya kesissavi nikkhevo caukkao hoi // 450 // ma // 497 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ gAthAtrayaM prAgvannavaraM gautamAmilApa eva vizeSaH, 'evameva' uktaprakAreNaiva 'kezerapi' kezizabdasyApi nikSepa(:)catu kako bhavati, jJAtavya iti zeSaH, gAthAtrayArthaH // nAmAnvarthamAhagoama kesIo A saMvAyasamuTriyaM tu jamheyaM / to kesigoyamijaM ajjhayaNaM hoi nAyavaM // 451 // 6 gautamAt kezinazca saMvAdaH-parasparabhASaNaM vacanaikyaM vA yatastayostAtparyata ekArthAbhidhAyitayai(te)va tataH saMvA dAtsamutthitam-utpannaM saMvAdasamutthitam , anena bhAvArtha uktaH, tuH avadhAraNe, tato gautamAtkezinazca saMvAdasamu-|| tthitameva yasmAdetat-prastutaM tataH kezigautamayobhavamityarthe 'nAmadheyena nAmadheyatve'syeti vRddhasaJjatvAt , 'vRddhAcchaH' (pA04-2-114) iti chapratyaye kezigautamIyamadhyayanaM 'bhavati' jJAtavyamiti gAthArthaH // ukto nAmaniSpannanikSepaH, idAnIM sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam jiNe pAsitti nAmeNaM, arahA logapUie / saMbuddhappA ya samvannU, dhammatitthayare jiNe // 1 // | 'jinaH' parISahopasargajetA pArzva iti nAmnA'bhUditi zeSaH, sa cAnyo'pi saMbhavatyata Aha-arhati devendrAdivihitAni vandananamaskaraNAdInyahan tIrthakRdityarthaH, ata eva lokapUjitaH saMbuddhaH-tattvAvagamavAnAtmA'syeti saMbuddhAtmA, 'caH pUraNe, sa cAnutpannakevalo'pi syAdityAha-sarvajJaH' sakaladravyaparyAyavit , tathA dharma eva tIryate bhavAmbhodhiraneneti tIrtha dharmatIrtha tatkaraNazIlo dharmatIrthakara 'jinaH' jitasakalakarmA, bhavopagrAhikarmaNAmapi dagdhara Jain Educeae For Personal & Private Use Only Tiw.jainelibrary.org
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 498 // jusaMsthAnatayaiva tena vyavasthApanAt , muktyavasthA'pekSayA ka, paThyate ca-'arihA loyavissue / sabannU sabadaMsI ya, * kezIgautadhammatitthassa desae // ' spaSTameveti sUtrArthaH // tataH kimityAha mIyAdhya. / tassa logapaIvassa, Asi sIse mahAyase / kesI kumArasamaNe, vijAcaraNapArage // 2 // ohinANasue buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte, se'vi sAvatthimAgae // 3 // tiMduyaM nAma ujANaM, taMmi nyrmNddle| phAsuesijasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 4 // | 'tasya' iti pArthanAmno'hato loke pradIpa iva pradIpastadgatasakalavastuprakAzakatayA lokapradIpastasyAsIcchinyo / mahAyazAH 'keziH' kezinAmA kumArazcAsAvapariNItatayA zramaNazca tapakhitayA kumArazramaNo vidyAcaraNe-jJAnacAritre tayoH pAragaH-paryantagAmI vidyAcaraNapAragaH, 'ohinANasue'tti subbyatyayAdavadhijJAnazrutAbhyAM "maipuvaM jeNa suyaM" ityAgamAtmatipUrvakatayA zrutasya matyA ca 'buddhaH' avagataheyopAdeyavibhAgo vizeSAbhidhAyitvAdasyApunaruktatA, |ziSyANAM saGghaH-samUhastena samAkula:-AkIrNaH parivahita itiyAvat ziSyasaGghasamAkulo grAmAnugrAmaM pUrvavat rIyaMte' // 498 // ttirIyamANaH' viharan 'zrAvastI' zrAvastInAmnI, 'tammi'tti tasyAH zrAvastyAH 'nagaramaNDale puraparikSepaparisare 'prAsuke' svAbhAvikAgantukasattvarahite, kvetyAha-zayyA-vasatistasyAM saMstArakaH-zilAphalakAdiH zayyAsaMstArakastasmin 'tatreti tindukodyAne vAsam-avasthAnam 'upAgataH' prAptaH, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // asmiMzcAntare yadabhUttadAha For Personal & Private Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSCOCCASSCOCALSO aha teNeva kAleNaM, dhammatitthayare jiNe / bhayavaM vaddhamANutti, savvalogaMmi vissue||5|| tassa logapaIvassa, Asi sIse mahAyase / bhayavaM goyame nAma, vijaacrnnpaarge||6|| bArasaMgaviU buddhe, siissNghsmaaule| gAmANugAma rIyaMte, sevi sAvatthimAgae // 7 // kuTThagaM nAma ujANaM, taMmi nayaramaMDale / phAsuesijasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 8 // spaSTameva, navaram 'artha' iti vaktavyAntaropanyAse 'teNeva kAleNaM'ti tasminneva kAle, sUtratvAtsaptamyarthe tRtIyA, varddhamAno nAmnA'bhUditi zeSaH, 'vizrutaH' vikhyAtaH, gautamo nAmeti gotranAmato'nyathA hi indrabhUtyabhidhAna , evAsI, 'bArasaMgaviutti dvAdazAGgavit 'se'vi'tti so'pi gautamanAmA bhagavAn 'tammi'nti ihApi tasyAH zrAvastyA iti sUtracatuSTayArthaH // tataH kimajanItyAha kesIkumArasamaNe, goyame a mahAyase / ubhao'vi tattha viharisu, allINA susamAhiyA // 9 // ubhao 8 sIsasaMghANaM, saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA, guNavaMtANa tAiNaM // 10 // keriso vA imo 4 dhammo, imo dhammo va keriso| AyAradhammappaNihI, imA vA sA va kerisii||11||caaujaamo a jo / dhammo, jo imo pNcsikkhio| desio vaDamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 12 // acelago a jo dhammo, jo imo sNtruttro| egakajapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM // 13 // For Personal & Private Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhaddhattiH // 499 // tataH 'ubhayovitti ubhAvapi kezigautamau 'tatra' iti zrAvastyAM 'viharisutti vacanavyatyayAd vyahArTI, vihRta kezigautavantAvityarthaH, 'allINa'tti 'AlInau' manovAkkAyaguptAvAzritau vA, prakramAttasyAmeva puri, yadvA 'alInau' pRthagava-12 mIyAdhya0 sthAnena parasparamazliSTau 'susamAhitau' suSTu jJAnAdisamAdhimantau, 'ubhayoH' dvayoH tayoreva kezigautamayoH 'ziSyasachAnAM' ziSyasamUhAnAM 'saMyatAnAM' saMyaminAM 'tapakhinA' viziSTatapo'nvitAnAM 'tatreti tasyAmeva zrAvastIpuri 'cinte'ti vakSyamANavikalpA guNAH-samyagdarzanAdayasta dvatAM, "tAiNaM'ti prAgvat tAyinAM trAyiNAM vA, cintAkharUpamAha-kIdRzaH ?' kiMkharUpaH 'vA' vikalpe punararthe vA 'imotti ayam-asmatsambandhI 'dharmaH' mahAvratAtmakaH 'aya'miti paridRzyamAnagaNabhRcchiSyasambandhI 'dhammo vatti vAzabdo bhinnakramastatazcAyaM vA dharmaH kIdRzaH?, AcaraNamAcAro-veSadhAraNAdiko bAhyaH kriyAkalApa ityarthaH, sa eva sugatidhAraNAddharmaH, prApyate hi bAhyakriyAmAtrAdapi navamauveyakamitikRtvA, tasya praNidhiH-vyavasthApanamAcAradharmapraNidhiH, 'imAvitti prAkRtatvAdayaM vA'sma-2|| tsambandhI 'sA vatti tata eva sa vA dvitIyayatisatkaH, ayaM cAzayaH-asmAkamamISAM ca sarvajJapraNIta eva dharmastakimasyaitatsAdhanAnAM ca bheda iti tadetadavabodhumicchAmo vayamiti / uktAmeva cintAmabhivyaktIka mevAha-'cAu- // 499 // jjAmo yatti cAturyAmaH-mahAvratacatuSTayAtmako yo dharmaH 'dezitaH' kathitaH 'pArthena' pArzvanAmnA tIrthakRteti sambandhaH, 'jo imotti cakArasya prazleSAdU yazcAyaM paJca zikSA:-prANAtipAtAdiviramaNopadezAtmikAH saMjAtA dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ - yasminnasau paJcazikSitaH, tArakAderAkRtigaNatvAditac, yadvA paJca zikSitAni-uktazikSArUpANi yasminnasau paJcazikSito varddhamAnena dezita iti yogaH, 'mahAmuNi'tti suvyatyayAnmahAmuninetyubhayorapi vizeSaNaM mahAmunInA vA, hai anayorvizeSe kiM nu kAraNamityuttareNa sambandhaH, anena dharmaviSayaH saMzayo vyaktIkRtaH / sampratyAcAradharmapraNidhi viSayaM tamevAbhivyanakti-'acelakazca' uktanyAyenAvidyamAnacelakaH kutsitacelako vA yo dharmo vardhamAnena dezita |4|| ityapekSyate, tathA 'jo imotti pUrvavad yazcAyaM sAntarANi-varddhamAnakhAmisatkayativastrApekSayA kasyacitkadA-2 cinmAnavarNavizeSato vizeSitAni uttarANi ca-mahAdhanamUlyatayA pradhAnAni prakramAdvastrANi yasminnasau sAntarottaro / dharmaH pArthena dezita itIhApekSyate, ekaM kArya-muktilakSaNaM phalaM tadarthaM prapannau-pravRttAvekakAryaprapannau tayoH prakra-2 mAtpArzvavarddhamAnayoH, ubhAvapi hi muktyarthameva pravRttAvitikRtvA, 'vizeSe' uktarUpe 'kimiti saMzaye 'nu' vitarke / kAraNaM' hetuH ?, kAraNabhedena hi kAryabhedasambhava iti bhAvaH, zeSaM spaSTamiti sUtrapaJcakArthaH // evaM ca vineyacintotpattau yatkezigautamAvakArTI tadAhahai aha te tattha sIsANaM, viNNAya paviyakkiyaM / samAgame kayamaI, ubho kesigoyamA // 14 // goamo paDirUvannU, sIsasaMghasamAule / jiha~ kulamavikkhaMto, tiMduyaM vaNamAgao // 15 // kesI kumArasamaNe, goamaM For Personal & Private Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. dissamAgayaM / paDirUvaM paDivatti, samma saMpaDivajaI // 16 // palAlaM phAsuaM tattha, paMcamaM kusaMtaNANi ya / kezigauta tU goyamassa nisijAe, khippaM saMpaNAmae // 17 // bRhadvRttiH mIyAdhya. __'athe' tsanantaraM 'te' iti to prakrAntau 'tatre'ti zrAvastyAM prakarSeNa vitarkita-vikalpitaM pravitarkitaM 'samAgame // 50 // 15 mIlake 'kRtamatI' vihitAbhiprAyAvabhUtAmiti zeSaH, 'kesigoyame'tti kezigautamau, tatazca 'paDirUvannu'tti pratirU pavinayo-yathocitapratipattirUpastaM jAnAtIti pratirUpajJaH 'jyeSThaM prathamabhAvitayA 'kulaM' pArzvanAthasantAnam 'ape-2 kSamANaH' vigaNayan 'pratirUpAm' ucitAM 'pratipattim' abhyAgatakarttavyarUpAM 'samyag' avaiparItyena samiti-sAMmukhyena pratipadyate-aGgIkaroti saMpratipadyate / pratipattimevAha-'palAlaM' pratItaM 'prAsukaM' vigatajIvaM 'tatre'ti tasmiMstindukodyAne 'paMcamati vacanavyatyayAt 'paJcamAni' paJcasaGkhyApUraNAni, kAnItyAha-kuzatRNAni, cazabdAdanyAnyapi / sAdhuyogyatRNAni, paJcamatvaM caiSAM palAlabhedApekSayA, tasya hi zAlyAdisambandhibhedApekSayA catvAro bhedAH, yata Puktam-"tiNapaNagaM puNa bhaNiyaM, jiNehiM kammaTTagaMThimahaNehiM / sAlI vIhI kodavarAlagaraNNe tiNAI ca // 1 // " gautamasya 'niSadyAyai niSadyAnimittamupavezanArthamityarthaH, 'saMpaNAmae'ti samarpayati, zeSaM sUtrasiddhameveti | // 50 // suutrctussttyaarthH|| tau ca tatropaviSTau yathA pratibhAtastathA''ha 1 tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinaH karmASTakapranthimathanaiH / zAlIH vrIhiH kodravo rAlakaH araNyatRNAni ca // 1 // dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ R kesI kumArasamaNe, goame ya mahAyase / ubhao nisannA sohaMti, caMdasUrasamappahA // 18 // nigadasiddhaM, navaraM 'sohaMti'tti zobhete candrasUryasamA prabhA-chAyA yayosto tathA candrasUryopamAvitiyAvaditi / suutraarthH|| tatsaGgame ca yadabhUttadAha samAgayA baha tattha, pAsaMDA kougAsiyA / gihatthANa aNegAo, sAhassIo samAgayA // 19 // devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinarA / ahissANa ya bhUANaM, Asi tattha smaagmo||20|| 'samAgatAH' militAH pASaNDaM-vrataM tadyogAt 'pASaNDAH' zeSavratinaH kautukaM-kutUhalam AzritAH-pratipannAH kautukAzritAH, paThyate ca-'kougAmiga'tti, tatra kautukAt mRgA iva mRgA ajJatvAtprAkRtatvAdamitakautukA vA, |'sAhassIo'tti sUtratvAtsahasrANi / devA-jyotiSkavaimAnikAH dAnavAH-bhavanapatayo gandharvayakSAdayo-yantaravizeSAH, samAgatA iti pUrveNa sambandhaH, ete cAnantaramadRzyavizeSaNAd dRzyarUpAH, adRzyAnAM ca bhUtAnAM kelIkilavyantaravizeSANAmAsIt 'samAgamaH' mIlakaH, zeSa sugamamiti sUtradvayArthaH // samprati tayorjalpamAha pucchAmi te mahAbhAga !, kesI goyamamabyavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 21 // puccha bhaMte ! jahicchaM te, kesiM goyamamanvavI / tao kesI aNunAe, goamaM iNamabbavI // 22 // 'pRcchAmi' praznayAmi 'te' iti tvAM 'mahAbhAga !' atizayAcintyazake! 'abravIt uktavAn 'tataH' tadvacanAnantaraM For Personal & Private Use Only Dainetbrary.org Jan Education
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 501 // keziM 'bruvantam' abhidadhataM 'tuH' punararthe bhinnakramazca keziM punabruvantamiti yojyate, 'jahicchaM ti icchAyA anati - krameNa yathecchaM yadavabhAsata ityartho'nujJAta iti - anumato gautameneti prakramaH, zeSaM pratItamiti sUtradvayArthaH // | yaccAsau gautamaM pRSTavAMstatsagrAhakaM niryuktikRd dvAragAthAtrayamAha - sikkhAvae a liMge a, sattUrNaM ca parAjae / pAsAvagattaNe ceva, taMtUddharaNabaMdhaNe // 452 // agaNiNivAvaNe ceva, tahA duTussa niggahe / tahA pahaparinnAya, mahAsoanivAraNe // 453 // saMsArapAragamaNe, tamassa a vighAyaNe / ThANovasaMpayA ceva, evaM bArasasU kamo // 454 // etacca yathA'vasaraM sUtravyAkhyAna eva vyAkhyAsyate, tatra prathamaM 'sikkhAvayati dvAram atra ca zikSA - abhyA sastatpradhAnAni pratAni pratidinaM yatibhirabhyasyamAnatayA zikSAtratAni zikSApadAni vA - prANivadhaviramaNAdIni, satsu hi teSu zeSA'pi zikSA ziSyopadezAtmikA saMbhavatIti / etadadhikRtyAha sUtrakRt cAjjAmo a jo dhammo, jo imo paMcasikkhio / desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 23 // 4 egajjapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM / / dhamme duvihe mehAvI, kahaM vippacao na te ? // 24 // For Personal & Private Use Only kezigauta mIyAdhya0 23 // 501 //
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtradvayA yuvataM tu, goyamAmA majisamA MI 'caturyAmaH' hiMsA'nRtasteyaparigrahoparamAtmakavratacatuSTayarUpaH 'paJcazikSitaH' sa eva maithunaviramaNAtmakapaJcamatrata shitH| itthaM ca 'dharma' sAdhudharme dvividhe dvibhede he 'medhAvin !' viziSTAvadhAraNazaktyanvita! kathaJcita (kathaM vipra ) pratyayaH' anAzvAso na 'te' tava?, tulye hi sarvajJatve kiMkRto'sau matabheda ityabhiprAyaH, zeSaM prakaTArthameveti sUtradvayArthaH // evaM kezinokte tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI / pannA samikkhae dhammatattaM tattaviNicchiyaM // 25 // purimA ujjujaDDA u, vakkajaDDA ya pcchimaa| majjhimA ujjupannA u, teNa dhamme duhA kae // 26 // purimANaM duvisujjho u, carimANaM duraNupAlao / kappo majjhimagANaM tu, suvisujjho supAlao // 27 // | 'tataH' tadanantaraM keziM bruvantaM tuH pUraNe'vadhAraNe vA tato bruvantameva jalpAdanuparatameva, anenAdarAtizayamAsannalabdhapratibhatAM ca gautamasyAha / kiM tadabravIdityAha-'prajJA' buddhiH 'samIkSate' samyak pazyati, kiM tadityAha-'dhamma tatta'ti binduralAkSaNikastataH 'dharmatattvaM' dharmaparamArthaM tattvAnAM-jIvAdInAM vinizcayo-viziSTanirNayAtmako * yasmiMstattathA, idamuktaM bhavati-na vAkyazravaNamAtrAdeva vAkyArthanirNayo bhavati, kintu prajJAvazAt , tataH 'purima'tti 'pUrve' prathamatIrthakRtsAdhavaH 'ujjujaDe'ti Rjavazca prAJjalatayA jaDAzca tata eva duSpratipAdyatayA RjujaDAH, dAturiti yasmAt 'vakkajaDDA ya'tti, vakrAzca vakrabodhatayA jaDAzca tata eva khakAnekakuvikalpato vivakSitArthapra muvisujjho supAparatameva, ananAdAtyAha-'dham Jain Educa For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ AS uttarAdhya. bRhadvRttiH // 502 // 23 S ISHA SHERIAK tipattyakSamatayA vakrajaDAH 'caH' samuccaye 'pazcimAH' pazcimatIrthakRdyatayaH 'madhyamAstu' madhyamatIrthakRtsambandhitapa- kezigauta khinaH, 'RjuprajJAH' Rjavazva te prakarSaNa jAnantIti prajJAzca sukhenaiva vivakSitamartha grAhayituM zakyanta iti RjuprajJAH, tena hetunA dharmo vibhedaH 'kRtaH' vihitaH, ekakAryapratipannatve'pIti prakramaH / yadi nAma pUrvAdInAmevaMvidhatvaM mIyAdhya0 tathA'pi kathametad dvaividhyamityAha-'purimANaM'ti pUrveSAM duHkhena vizodhyo vizodhayituM-nirmalatAM netuM zakyo / durvizodhyaH, kalpa iti saMvadhyate, te hyatiRjutayA gurubhiranuziSyamANA api na tadanuzAsanaM svaprajJA'parAdhAdyathAvatpratipattuM kSamanta iti tepAmasau durvizodhya ucyate, tuzabda uttarebhyo vizeSa dyotayati, 'caramANAM' caramatIrthakRttapakhinAM duHkhenAnupAlyata iti duranupAlaH sa eva duranupAlakaH 'kalpaH' yatikriyAkalApaH, te hi vakratvena kuvikalpAkulitacittatayA kathaJcijAnAnA api na yathAvadanuSThAtumIzate, madhamakAnAM tu sukhena vizodhyo-vizodhayituM zakyaH suvizodhyaH, 'supAlau'tti cazabdasya gamyamAnatvAtsupAlakazca, ko'sau ?-kalpaH itIhApi yojyate, te hi RjuprajJA iti samyagamArgAnusArivodhatayA sukhenaiva yathAvadavagacchanti pAlayanti ca, ataste caturyAmoktAvapi / paJcamamapi yAmamuktahetoAtuM pAlayituM ca kSamA iti tadapekSayA pArzveNa caturyAma uktaH, pUrvapazcimAzcoktanItito // 502 // netthamiti RSabhavarddhamAnAbhyAM paJcamaM vratamuktam , ayamarthaH-na yAdRzAdvAcakAdekasya zroturvivakSitArthapratipattistAdRzAdevAzeSANAmapi, svaprajJApekSayA hi ko'pi kIdRzAdeva vAcakAdekamapyartha pratipadyata iti vicitraprajJavineyAnugrahA 4 44-%% For Personal & Private Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15-1 -4UCGARCAGC yopAttIdvAcakabhedAdeva dharmasya dvaividhyaM, na tu vastubhedAt, yadvAcakabhede'pi vastuto vratapaJcakasyaivAtra vivakSitatvAt , prasaGgatazcehAyajinAbhidhAnamiti sUtratrayArthaH // itthaM gautamenokte kezirAha| sAha goyama! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA! // 28 // acelao a jo dhammo, jo imo sNtruttro| desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 29 // egakajapa vannANaM, visese kiM nu kAraNaM / liMge duvihe mehAvI!, kahaM vippaccao na te? // 30 // M 'sAdhu'tti sAdhuH-zobhanA gautama ! 'prajJA' buddhiH 'te' tava, yataH 'chinnaH' apanItastvayeti gamyate, mama 'saMzayaH / sandehaH 'imotti ayam-uktarUpaH, paThanti ca-paNNAe'tti, tatra ca sAdhu yathA bhavatyevaM gautama ! 'prajJayA' buddhayA 6 chinno me saMzayo'yaM, tvayeti vyAkhyeyaM, vineyApekSaM cetthamabhidhAnaM, na tu tasya matizrutAvadhijJAnatrayasamanvitasyaivaMvidhaH / hai saMzayasambhava iti sarvatra bhAvanIyam / 'anyo'pi' vakSyamANaH saMzayo mama taM me kathaya gautama !, tadviSayamapyarthe / yathAvatpratipAdayeti bhAvaH / atra ca dvitIyaM dvAraM 'liMga'tti, liGgayate-gamyate'nenAyaM vratIti liGga-varSAkalpA|dirUpo veSaH, tadadhikRtyAha-'acelaoM' ityAdi, prAgU vyAkhyAtameva, navaraM 'mahAmuni'tti mahAmune!, paThanti ca, 'mahAjasa'tti mahAyazAH, liGge dvividhe-acelakatayA vividhavastradhArakatayA ca dvibheda iti sUtratrayArthaH // evaM kezinA'bhihite gautamavaco'bhidhAyakaM sUtratrayam in Education International For Personal & Private Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 503 // hi evaM buvANaM tu, goyamo iNamabbavI / vinnANeNa samAgamma, dhammasAhaNamicchiyaM // 31 // paccayatthaM ca logassa, nANAvihavikappaNaM / jantatthaM gahaNatthaM ca, loge liMgapaoaNaM // 32 // aha bhave pannA jaM, | mukkha sanbhUya sAhaNA / nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM caiva nicchae // 33 // _atra ca viziSTaM jJAnaM vijJAnaM tacca kevalameva tena samAgamya yadyasthocitaM tattathaiva jJAtvA 'dharmasAdhanaM' dharmopakaraNaM varSAkalpAdikam 'icchiya' nti 'iSTam' anumataM pArzvanAthavarddhamAnatIrthakRdbhyAmiti prakramaH, varddhamAnavineyAnAM hi | raktAdivatrAnujJAne vakrajaDatvena vastraraJjanAdiSu pravRttiratidurnivAraiva syAditi na tena tadanujJAtaM, pArzvaziSyAstu na tatheti raktAdInAmapi ( dharmopakaraNatvaM ) tenAnujJAtamiti bhAvaH, kiJca-pratyayArtha vA - amI pratina iti pratItinimittaM kasya ? - lokasya, anyathA hi yathA'bhirucitaM veSamAdAya pUjAdinimittaM viDambakAdayo'pi vayaM tratina | ityabhidadhIran, tato pratiSvapi na lokasya vratina iti pratItiH syAt kiM tadevamityAha - ' nAnAvidhavikalpanaM' | prakramAnnAnAprakAropakaraNaparikalpanaM, nAnAvidhaM hi varSAkalpAdyupakaraNaM yathAvadyatiSveva saMbhavatIti kathaM na tatpra| tyayahetuH syAt ?, tathA yAtrA - saMyamanirvAhastadartha, vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTyAdau saMyamavAdhaiva syAt, grahaNaMjJAnaM tadarthaM ca kathaJciccittaviplavotpattAvapi gRhNAtu - yathA'haM vratItyetadarthaM loke liGgasya - veSadhAraNasya prayoja - | namiti - pravarttanaM liGgaprayojanam / 'athe' tyupanyAse 'bhave pannA utti tuzabdasyaivakArArthatvAdbhinnakramatvAcca bhave - 2 For Personal & Private Use Only kezigauta mIyAdhya0 23 // 503 //
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva pratijJAnaM pratijJA-abhyupagamaH, prakramAtpArthavarddhamAnayoH, pratijJAkharUpamAha-'mokkhasambhUyasAhaNa'tti mokSasya sadbhUtAni ca tAni tAttvikatvAtsAdhanAni ca hetutvAnmokSasadbhUtasAdhanAni, kAnItyAha-'jJAnaM ca' yathAvadavabodhaH / 'darzanaM ca' tattvaruciH 'cAritraM ca' sarvasAvadhaviratiH 'eve' tyavadhAraNe, sa ca liGgasya muktisadbhUtasAdhanatA vyavacchinatti, jJAnAdyeva muktisAdhanaM na tu liGgamiti, zrUyate hi bharatAdInAM liGgaM vinA'pi kevalajJAnotpattiH, 'nizcaye' |iti nizcayanaye vicArye, vyavahAranaye tu liGgasyApi kathaJcinmuktisadbhutahetuteSyata eva, tadayamabhiprAyaH-nizcayaprastAvalliGgaM pratyAdriyata eva na, vyavahAra eva tUktahetubhistadicchatIti tadbhedasya tattvato'kiJcitkaratvAnna viduSAM |vipratyayahetutA, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // / sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 34 // * prAgvat / atra ca tRtIyadvAraM zatrUNAM parAjaya iti, etadadhikRtyAha aNegANa sahassANaM, majjhe ciTThasi goyamA ! te a te abhigacchaMti, kahaM te nijiyA tume? // 35 // ege jie jiyA paMca, paMca jie jiyA dasa / dasahA u jiNittA NaM, savvasattU jiNAmahaM // 36 // sattU a ii ke vutte?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 37 // egappo ajie sattU, kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittU jahAnAyaM, viharAmi ahaM muNI // 38 // Jan Education For Personal & Private Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 504 // 23 21 avidyamAnameka iti-bhAvapradhAnatvAnnirdezasyaikatvaM yeSu te'nekAsteSAm anekAnAM-bahUnAM sahasrANAM prakramA-1 kezigautacchatrusambandhinAM madhye tvaM tiSThasi Asse gautama !, 'te ca' anekasahasrasaGkhyAH zatravaH 'te' iti sUtratvAttvAmabhi-IPI mIyAdhya0 lakSIkRtya gacchanti-dhAvanti, arthAjetum , itthaM caitat kevalAnutpattidarzanAt , dRzyate ca tajjayaphalamapi tava praza-13 mAdi, tat 'kathaM' kena prakAreNa 'te' ityuktarUpAH zatravaH nirjitAH' abhibhUtAstvayA ?, bhUyastvAdabhiyoktRtvAca / teSAmiti bhAvaH / itthaM kezinoke gautama Aha-'ekasmin sakalabhAvazatrupradhAne Atmani 'jite' abhibhUte jitAH paJca, katham ?, ekaH sa evAnye ca catvAraH kaSAyAH, tathA 'paMca jie'tti sUtratvAtpaJcasu jiteSu jitA daza, atrApi paJcoktA evAparANi ca paJcendriyANi, tataH 'dazadhA' dazaprakArAnuktarUpAn 'tuH' punararthe zatrUn jitvA / 'Na'ti prAgvat 'sarvazatrUn' nokapAyAdIMstaduttarottarabhedAMzcAnekasahasrasaGghayAn 'jayAmi' abhibhavAmyahaM, tadanena prathamataH pradhAnajayo-jayanaprakAra uktaH, tatazca 'sattU ya ii'tti 'caH' pUraNe iti bhinnakramo jAtau caikavacanaM, tataH zatruH ka ukta iti kezigautamamabravIt , nanu yadyasau zatrUnapi na vetti kathaM tanmadhyagatastvaM tiSThasItyAdikamanena 81. prAguktam ?, ucyate, ajJajanapratibodhArtha saryA api jJapRcchA evaitAH, uktaM hi prAg 'jJAnatrayAnvito'sAviti kth-11||50|| masyaivaMvidhavastvaparijJAnasambhava' iti, uttarArdha prAgvat / eka Atmeti-jIvazcittaM vA'tati-gacchati tAMstAn bhAvAn arthAnveti vyutpatteH 'ajitaH' avazIkRtaH anekAnAvAptihetutvAcchatruriva zatrustathoktahetoreva 'kaSAyAH' ReANGALSAX For Personal & Private Use Only
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodhAdayaH 'indriyANi' sparzanAdIni, cazabdAnnokapAyAdayaH kaSAyAdyuttarottarabhedAzca, ajitAH zatrava iti vacanavipariNAmena yojyate / iha ca kapAyANAM prathamata upAdAnamindriyANAmapi kapAyavazata evAnathehetutvakhyApanArtha, sampratyupasaMharavyAjena tajaye phalamAha-'tAn' uktarUpAn zatrUn 'jitvA' abhibhUya 'yathAnyAyaM' yathoktanItyanatikrameNa tato viharAmi-tanmadhye'pi tiSThannapratibaddhavihAritayeti gamyate, teSAmeva pratibandhahetutvena tadvibandhakAbhAvAditi bhAvaH, ahamityAtmanirdezaH 'mune' iti kezyAmantraNamiti sUtracatuSTayArthaH // evaM gautamenAbhihite sAha goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goymaa!|| 39 // prAgvat // samprati 'pAsAvagattaNaM'ti caturthadvAramadhikRtyAhaall dIsaMti bahave loe, pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahunbhUo, kahaM taM viharasI muNI ! ? // 40 // te pAse | savvaso chittA, nihaMtUNa uvaayo| mukkapAso lahunbhUo, viharAmi ahaM muNI // 41 // pAsA a ii ke 5 vuttA, kesI goyamamabbavI / kesiM evaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI / / 42 // rAgadosAdao tivvA, nehapAsA bhayaMkarA / te chiMdittu jahAnAyaM, viharAmi jahakkama // 43 // 2 sUtracatuSTayaM spaSTameva navaraM pAzaiddhA-niyatritAH pAzabaddhAH 'zarIriNaH' prANinaH, 'muktapAzaH' tyaktapAzo'ta eva / laghubhUto-ghAyuH, tato laghubhUta iva laghubhUtaH sarvatrAprativaddhatvAt / gautama Aha-'te' iti tAn-lokabandhakAn For Personal & Private Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 uttarAdhya. | pAzAn 'sabaso'tti sUtratvAtsarvAn 'chittvA' troTayitvA 'nihatya' punarbandhAbhAvalakSaNenAtizayena vinAzya, katham ?- kezigauta | 'upAyataH' sadbhUtabhAvanA'bhyAsAt / tataH pAzAzca-pAzazabdavAcyAH ke 'cutte ti uktAH / rAgadveSAdayaH, AdizabRhadvRttiH bdAnmohaparigrahaH 'tItrAH' iti gADhAH, tathA 'Neha'tti snehAH-putrakalatrAdisambandhAste pAzA iva pAravazyahetutayA mIyAdhya0 // 505 // pAzA ityuktA iti kramaH,atigADhatvAca rAgAntargatatve'pyamISAM punarupAdAnaM, bhayaGkarAH' anarthahetutayA trAsotpAdakA hai 'yathAkramam' iti kramo-yativihita AcArastadanatikrameNeti sUtracatuSTayArthaH // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majhaM, taM me kahasu goyamA ! // 44 // A pUrvavat / samprati 'tantUddharaNabaMdhaNetti paJcamadvArAvasaraH, tatra ca tanyate bhavo'neneti tantuH-bhavatRSNA sa eva | bandhahetutvAdvandhanaM tasyoddharaNam-unmUlanaM tantubandhanoddharaNaM, prAgvatparanipAtaH // tadadhikRtyAha, aMto hiayasaMbhUyA, layA ciTThai goyamA ! / phalei visabhakkhINaM, sA u uddhariyA kahaM 1 // 45 // taM layaM savvaso chitsA, uddharittA samUliyaM / viharAmi jahAnAyaM, mukkomi visabhakkhaNaM // 46 // layA ya iti // 505 // kA vuttA, kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 47 // bhavataNhA layA vuttA, bhImA bhiimphlodyaa| tamucchittu jahAnAyaM, viharAmi mahAmuNI // 48 // 09 // layA ya iti , goyamo iNamabbI M laadyaa| tamucchittu jahAtu Join Education Internation For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdayasthAntarantahRdayaM-mana ityarthasta tra saMbhUtA-utpannA latA 'tiSThati' Aste he gautama !, 'phalei visabhakkhINaM'ti / ApatvAtphalati viSavadbhakSyanta iti viSabhakSyANi-paryantadAruNatayA viSopamAni phalAnIti gamyate, sA punaH 'uddhRtA' utpATitA tvayeti gamyate, 'kathaM' kena prakAreNa, iti kezipraznaH / gautama Aha-'tAm' ityuktavizeSaNAM / , latAM 'sabasatti sarvataH 'chitvA' khaNDIkRtya 'uddhRtya' utpATya samUlAmeva samUlikA rAgadveSalakSaNamUlanirmUlanena yathAnyAyaM viharAmIti prAgvat , anena sarvacchedasamUloddharaNaM coddharaNaprakAra uktaH,tatphalamAha-mukto'smi visabhakkhaNaM'ti, subbyatyayAd viSabhakSaNAd-viSaphalAbhyavahAropamAt kliSTakarmaNaH / 'late'tyAdi spaSTaM, bhavaH-saMsArastasmin tRSNAlobhAtmikA bhavatRSNA latoktA 'bhImA' bhayadA kharUpataH kAryatazca bhImo duHkhahetutayA phalAnAmAkliSTakarmaNAmudayaH-paripAko yasyAH sA tathA, na ceha prAga latAmAtrasyaiva prazna iti vizeSaNAbhidhAnamayuktaM, savizeSaNAyA eva tasyAH prakrAntatvAt, prakramApekSatvAca praznasya, zeSamupasaMhArAbhidhAyIti suutrctussttyaarthH|| | sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 49 // / gatArtham / 'agninirvApaNaM ceva'tti SaSThadvAramaGgIkRtyAha saMpajaliyA ghorA, aggI ciTThai goymaa!| je DahaMti sarIratthA, kahaM vijjhAviyA tume // 50 // mahAmehapasUyAo, gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM te u, sittA no va Dahati me // 51 // aggI aii dain Education a nal For Personal & Private Use Only IMAjainelibrary.org
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH / / 506 / / ke butte ?, kesI goyamamantravI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamavvavI / / 52 / / kasAyA aggiNo vuttA, suasIlatavo jalaM / suyadhArAbhihayA saMtA, bhinnA hu na Darhati me // 53 // sUtra catuSTayam / samantAtprakarSeNa jvalitAH saMprajvalitA ata eva 'ghorAH ' raudrAH 'aggI ciTThai' tti ArSatvAdvacanavyatyayAttato'gnayastiSThanti he gautama! ye dahantIva dahanti paritApakAritayA 'zarIrasthAH ' dehasthAH, na bahirvarttina ityarthaH, | ete ca yadyapyAtmasthAstathA'pi zarIrAtmanoranyo'nyAnugamakhyApanAyetthamuktAH, kathaM 'vidhyApitAH' nirvApitAstvayA ? | gautama Aha-mahAmeghAt prasUtam - utpannaM mahAmeghaprasUtaM tasmAt, mahAzrotasa iti gamyate, 'gijjha'tti gRhItvA vArayati tRSNAdidoSAniti vAri- pAnIyaM 'jalottamaM ' zeSajalApekSayA pradhAnaM tena 'siJcAmi' ukSAmi vidhyApayAmItiyAvat, 'satatam' anavarataM 'te utti tuzabdasya bhinna ( : ) kramastatastAnagnIn, prasaGgatastatsecanaphalamAha - siktAstu 'no ve 'ti naiva dahanti 'me' tti mAM, paThyate ca - 'sayayaM dehitti, iha ca dehasthitatvenAgnayo'pi dehA uktAH, uktaM hi 'tAsthyAttadvyapadeza' iti, anye tu pUrvasUtraM paThanti - 'jA Daheti sarIratthe'ti, atra tu paThanti - 'siMcAmi sayayaM taM tu' iti, iha ca 'ta' mityagnimanyat prAgvad, ekavacanAntatvameva tu sarvatra vizeSaH / "aggI ye' tyAdi prAgvat, navaramaniprazno mahAmeghAdipraznopalakSaNaM, 'kaSAyAH' krodhAdayaH agnayaH paritApakatayA zoSakatayA coktAstIrthakrudbhiriti gamyate zrutaM cehopacArAtkaSAyopazamahetavaH zrutAntargatopadezAH zIlaM ca- mahAvratAni tapazca - anazanaprAyazci For Personal & Private Use Only kezigIta mIyAdhya0 23 1140811
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAdi zrutazIlatapa iti samAhAraH, tatkimityAha-jalaM-pAnIyamupalakSaNatvAcAsya mahAmeghastrijagadAnandakatayA zeSameghAtizAyitvena bhagavAMstIrthakaro mahAzrotAzca tata utpanna AgamaH, uktamevArtha savizeSamupasaMharannAha-zrutasyaAgamasyoSalakSaNatvAcchIlatapasozca dhArA iva dhArA-AkrozahananatarjanadharmabhraMzeSUttarottarabhAvasthAlAbharUpatAdisatataparibhAvanAstAbhirabhihatAH-tADitAH zrutadhArAbhihatAH santaH prakramAduktarUpA agnayaH 'bhinnAH' vidAritAstadabhighAtena lavamAtrIkRtA itiyAvat 'huH' pUraNe na dahanti mAmiti sUtracatuSTayArthaH // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 54 // 3 prAgvat / 'duSTAzvanigraha' iti saptamadvAramurarIkRtyAha ayaM sAhassio bhImo, duhasso paridhAvaI / jaMsi goyama ! ArUDho, kahaM teNa na hIrasi? // 55 // 4|| pahAvaMtaM nigiNhAmi, suyarassIsamAhiyaM / na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivajaha // 56 // asse a ii ke vutte ?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 57 // maNo sAhassio bhImo, hasso paridhAvai / taM sammaM tu nigiNhAmi, dhammasikkhAi kaMthagaM // 58 // sUtracatuSTayam / 'ayaM' pratyakSaH sahasA-asamIkSya pravartata iti sAhasiko bhImaH prAgvat , duSTazcAsAvakArya-| Jain Education Theatonal For Personal & Private Use Only A mr.jainelibrary.org
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 507 // pravRttyA'zvazca duSTAzvaH 'paridhAvati' samantAdgacchati yaH kIdRgityAha-yaM duSTAzramabhibhavasi yadivA 'yaMsi 'tti yasmin he gautama! 'ArUDhaH' caTitaH, anArUDhasya hi na vakSyamANApAyaheturasau syAdityevamabhidhAnaM, tataH kathamiti prazne 'tena' iti duSTAzvena 'na hiyase' prastAvAnnonmArga nIyase ? / gautama Aha- 'pradhAvantam' unmArgAbhimukhaM gacchantaM 'nigRhNAmi' niruNadhmi, kIdRzaM tamityAha zrutam - Agamo niyantrakatayA razmiriva razmiH - pragrahaH zrutara| zmistena samAhito - baddhaH zrutarazmisamAhitastam, ato na 'me' mama sambandhI duSTAzvaH 'gacchati' yAti 'unmArgam' utpathaM, tato na mama tena haraNamiti bhAvaH, tatazca kimudAsta evetyAha- 'mArga ca' satpathaM punaH 'pratipadyate' aGgIkurute / 'asse ya' ityAdi sugamaM, navaraM 'manaH' cittam, iha ca sAhasika ityAdyabhidhAnaM prakramAnusmaraNArtha, vizeSamupadarzayannupasaMhAramAha - taM samyag nigRhNAmi dharmaviSayA zikSA-upadezo dharmazikSA tayA, yadvA zikSA - abhyAsastato 'dharmazikSAyai' dharmAbhyAsanimittaM kanthako jAtyAzvastatazca kanthakamiva kanthakaM kimuktaM bhavati ? - duSTAzvo'pi nigrahaNa| yogyaH kanthakaprAya eveti sUtracatuSTayArthaH // kezirAha sAhu 'goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 59 // sAhusUtraM tathaiva / tathA 'pathaparijJAte' yaSTamaM dvAramAzrityAhakuppahA bahave loe, jesiM nAsaMti jaMtavo / addhANe kaha vahato, taM na nAsasi goyamA ! 1 // 60 // je a For Personal & Private Use Only kezigauta mIyAdhya0 23 // 507 //
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ OCOCCAS maggeNa gacchaMti, je a ummaggapaTTiyA / te savve viiyA majjhaM, to na nassAmahaM muNI! // 61 // magge a iti ke vutte?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 2 // kuppavayaNapAsaMDI, sabve ummggptttthiyaa| sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa magge hi uttame // 63 // | sUtrANi catvAri / kutsitAH pathAH kupathAH-azobhanamArgAH 'bahavaH' aneke 'loke' jagati 'yaiH' kupathaiH 'nazyanti' sanmArgAzazyanti 'jantavaH' prANinaH, tatazcAdhvani prastAvAtsanmArge 'kaha'nti kathaM vartamAnastvaM na 'nazyasi ? | satpathAcyavase ? he gautama ! / gautama Aha-'ye' kecit 'mArgeNe ti sanmArgeNa 'gacchanti' yAnti ye ca 'unmArga-2 prasthitAH' utpathapravRttAH, te 'sarve' niravazeSA viditAH-pratItA mama, na caite pathApathaparijJAmantareNa samyag jJAyanta hai| iti saivAnena bhaGgayantareNoktA, vicitratvAca RSINAM sUtrakRterevamabhidhAnaM, tatazca 'tata' iti pathApathaparijJAto na nazyAmyahaM mune !, ye hi khayaM kupathasatpathakharUpAnabhijJA bhavanti te bahutarakupathadarzanAtteSveva supathabhrAntyA nazyeyuH, ta ahaM tu na tatheti kathaM bahutarakupathadarzane'pi nazyeyamiti bhAvaH? / 'magge'tyAdi [sUtraM] sugama, navaraM mArgaH-sanmArgaH / kaH ?, upalakSaNatvAtkumArgAzca ke ?, kupravacaneSu-kapilAdiprarUpitakutsitadarzaneSu pApaNDino-tinaH kupravacanapApaNDinaH sarve unmArgaprasthitAH, bahuvidhApAyabhAjanatvAtteSAmiti bhAvaH, anenApi bhaGgayA kupravacanAni kupathA / ityuktaM bhavati, 'sanmArga tu' prazastamArga punarvidyAditi zeSaH 'jinAkhyAtaM' jinapraNItaM mArgamiti prakramaH, kutaH INESC JainEducational For Personal & Private Use Only www.nelibrary.org
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. ityAha-eSa mArgo 'hI'ti yasmAd 'uttamaH' anyamArgebhyaH pradhAnaH, tasmAdayameva sanmArga ityabhiprAyaH, uttamatvaM kezigautacAsya praNetRNAM rAgAdivikalatveneti bhAvanIyamiti sUtracatuSTayArthaH // mIyAdhya. ___ sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majhaM, taM me kahasu goyamA ! // 64 // // 508 // sAdhusUtraM prAgvat / samprati 'mahAzrotonivAraNe'tti navamadvAramurarIkRtyAha mahAudagavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / saraNaM gaI pai8 ca, dIvaM ke mannasI? muNI! // 65 // asthi ego hamahAdIvo, vArimajhe mhaalo| mahAudagavegassa, gaI tattha na vijaI // 66 // dIve a ii ke vutte ?, kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 67 // jarAmaraNavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / / dhammo dIvo paiTTA ya, gaI saraNamuttamaM // 18 // / sUtracatuSTayam , mahadudakaM yatra tat mahodakaM prakramAnmahAzrotastasya vego-yo mahodakavegastena 'uhyamAnAnAM' nIyamAnAnAM 'pANiNaM'ti prANinAM zaraNaM' tannivAraNakSamamata eva gamyamAnatvAd gati tata eva ca pratItya-Azritya tiSTha- ntyatra duHkhAbhihatAHprANina iti pratiSThA, 'anyatrApI'ti (vA.) vacanAda tAM ca dvIpaM kaM manyase ? mune !, nAstyeva / kazcana tAdRzo dvIpa iti prshnyituraashyH| gautama Aha-asti-vidyate eko mahAMzcAsau prazasyatayA dvIpazca mahAdvIpaH, ka?-'vArimadhye' jalasyAntaH samudrAntarvaya'ntaradvIpa ityrthH| kIDak ?-'mahAlao'tti mahAn-uccaistvena vistIrNatayA // 508 // For Personal & Private Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca ata eva mahodakavegasya-kSubhitapAtAlakalazavAteritapravRddhajalamahAzrotovegasya 'gatiH' gamanaM 'tatreti mahAdvIpe na vidyate / 'dIve' ityAdi, gatArthaM / jarAmaraNe eva ca nirantara pravAhapravRttatayA vegaH prakramAdudakamahAzrotaso | jarAmaraNavegastenodyamAnAnAmaparAparaparyAyamayanena 'prANinAM ' jIvAnAM 'dharmaH zrutadharmAdiH dvIpa iva dvIpa ukta iti prakramaH, sa hi bhavodadhimadhyavarttI muktipadanibandhanatayA na jarAmaraNavegena gantuM zakyata iti, tatra tathAvidhajarAmaraNAbhAvAd, ata eva vivekinastamAzritya tiSThantIti pratiSThA, tathA gatiH zaraNaM cottamaM prAgvat / ihApi dvIpamAtra| praznAbhidhAne'pi zeSAbhidhAnaM prakramopalakSaNatvAttatpraznasyeti bhAvanIyamiti sUtracatuSTayArthaH // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 68 // sAhusUtramuktArtham / idAnIM saMsArapAragamanAkhyaM dazamadvAramAzrityAha annasi mahohaMsi, nAvA viparidhAvaI / jaMsi goyamamArUDho, kahaM pAraM gamissasI 1 // 69 // jA u assAviNI nAvA, na sA pArassa gAmiNI / jA nirassAviNI nAvA, sA u pArassa gAmiNI // 70 // nAvA a ii kA kuttA ?, kesI goyamamavyavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamanyavI // 71 // sarIramAhu nAvatti, jIvo vuJcaha nAvio / saMsAro annavo vRtto, jaM taraMti mahesiNo // 72 // For Personal & Private Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhaddhatti RESCA 23 uttarAdhya. ___ sUtracatuSTayaM, 'aNNavaMsi mahohaMsitti, 'arNave' samudre 'mahaughe bRhajjalapravAhe 'nAvA viparidhAvaI'tti 'nauH' droNI kezigauta'viparidhAvati' vizeSeNa samantAdgacchati, yAM' nAvam 'asi' bhavasi,yasyAM vA nAvi he gautama ! 'ArUDhaH' caTitastva mIyAdhya0 miti gamyate, tataH 'kathaM' kena prakAreNa 'pAraM' paryantaM prakramAdarNavasya 'gamiSyasi ?' yAsyasi ?, na kathaJciditi pr||509|| sstturaashyH| gautama Aha-'jA u'tti yA 'tuH' pUraNe AzrAviNI-jalasaMgrAhiNI pAThAntarataH sAzrAviNI vA-sahA zrAvibhiH-jalapravezAnvitaiH prakramAtsandhibhirvarttata itikRtvA 'nauH' droNI na sA 'pArasya' prastAvAtsamudraparyantasya / | 'gAminI' avazyaMyAyinI, 'jA nirassAviNitti uttaratra tuzabdasya bhinnakramatvAd yA punarniSkrAntA AzrAvibhyaH | prAgvat sandhibhyo nirAzrAviNI nauH sA 'pArasya' uktarUpasya 'gAminI' avazyaM pAraprApikA, tato'haM nirAzrA-|| viNImArUDha upAyataH pAragAmyeva bhaviSyAmIti bhAvaH / 'nAve'tyAdi pratItArtha, navaraM nAvastaraNatvAttaritA taary| * ca pRSTamevAta evottaramAha-zarIram 'AhuH' bruvate nauriti, tasyaiva samyagdarzanAditrayAnuSThAnahetutayA, bhavodadhini-11 nastArakatvAjIvaH 'ucyate' pratipAdyate tIrthakRdbhiriti zeSo nAvikaH, sa yuktarUpayA nAvA bhavodadhiMtaratIti, sNsaarH|| arNavaH' samudra uktaH, tasyaiva tattvatastAryatvAt , 'ya' saMsAramarNavaprAyaM taranti 'mahesiNo'tti prAgvanmahadeSiNo mahayo vA, tadA ca tathAvidhamaharSINAM pratyakSatvAt zrotRpratItyarthametaditi sUtracatuSTayArthaH // CACACA+ // 50 // Bain Education International For Personal & Private Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASSASTROCHECCCES sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 73 // sAhusUtraM prAgvat / adhunA 'tamasazca vighATane sekAdazadvAramadhikRtyAhaal aMdhayAre tame ghore, ciTThati pANiNo bahU / ko karissai ujjoyaM ?, savvalogaMmi pANiNaM // 74 // uggao vimalo bhANU, svvlogpbhNkro| so karissai ujjoyaM, savvalogaMmi pANiNaM // 75 // bhANU a iti ke vutte ?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 76 // uggao khINasaMsAro savvaNNU jinnbhkkhro| so karissai ujjoyaM, sabbalogaMmi pANiNaM // 77 // | sUtracatuSTayaM, andhamivAndhaM cakSuHpravRttinivartakatvenArthAt janaM karotItyandhakArastasmin 'tamasi' pratIte 'ghore'| bhayAnake tiSThanti prANino bahavaH, kaH kariSyatyuyotaM 'sarvaloke' samastajagati prANinAM ?, na kazcittAdRzaM nirdhArayAma iti bhAvaH / gautama Aha-'udgataH' uditaH 'vimalaH' nirmalaH 'bhAnuH' AdityaH 'saccalogapahaMkareM'tti sarvalo|kaprabhAkaraH-sakalajagatprakAzavidhAtA, 'bhANU ya'tti bhAnuH ka ukto ya udyotaM kariSyatItiprakramaH, 'udtaH' udayaM prAptaH kSINasaMsAraH' apagatabhavabhramaNaH sarvajJaH 'jinabhAskaraH' ahaMdAdityaH "udyotaM' samastavastuprakAzana, taca tamovighaTanAdeveti tadevAnena bhaGgayoktaM, zeSaM spaSTamiti sUtracatuSTayArthaH // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 8 // Jain Education Inte ral For Personal & Private Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 10 // sAhusUtraM tthaiv| sthAnamevopasaMpadyate-prApyata iti sthAnopasampat-prApyaM sthAnamiti dvAdazaM dvAramaGgIkRtyAha- kezigautasArIramANase dukkhe, bajjhamANAga pANiNaM / khemaM sivaM aNAbAha, ThANaM kiM mannasI ? muNI! // 79 // | mIyAdhya. atthi egaM dhuvaM ThANaM, logaggaMmi durAruhaM / jattha natthi jarA bhannU , vAhiNo veyaNA tahA // 80 // ThANe a ii ke vutte ?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 81 // nivvANaMti abAhaMti, 30 23 da siddhI logaggameva y| khemaM sivaM aNAbAI, jaM taraMti mahesiNo // 82 // taM ThANaM sAsaryavAsaM, loga ggaMmi durAruhaM / ja saMpattA na soyaMti, bhavohaMtakarA muNI // 8 // 8. sUtrANi paJca pratItAnyeva, navaraM 'sArIramANase dukhetti ArpatvAcchArIramAnasairduHkhaiH 'vajjhamANANaM' bA|dhyamAnAnAM pIDyamAnAnAM, paThyate ca-'pacamANANaM'ti pacyamAnAnAmiva pacyamAnAnAmatyAkulIkriyamANatayAra 'prANinAM' jIvAnAM kSemaM vyAdhirahitatayA zivaM sarvopadravAbhAvataH anAvAdhaM khAbhAvikavAdhApagamatastiSThantyasminiti sthAnam-AzrayastadevaMvidhaM kiM manyase?-pratijAnIpe?, na kiJcidIzamidaM nizcinuma iti bhAvaH / gautama | Aha-asti 'ekam' advitIyaM 'darAruhaM'ti duHkhenAruhyate-adhyAsyata iti durAroha, durApeNaiva samyagdarzanAditrayeNa tadavApyata itikRtvA, vedanAzceha zArIramAnasaduHsAnubhavAtmikAH, tatazcAsya vyAdhyabhAvena kSematvaM jarA|maraNAbhAvena zivatvaM, vedanA'bhAvenAnAvAdhakatvamuktamiti yathAyogaM bhAvanIyaM, sthAnaM kimuktaM ? -dhruvAdivizeSaNa For Personal & Private Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|| viziSTamiti prakramaH, nirvAnti-karmAnalavidhyApanAcchItIbhavantyasmin jantava iti nirvANaM, itizabdaH kharUpa-||6| parAmarzako, yatrApi nAsti tatrApyadhyAhartavyaH, tata ucyata ityadhyAhRtya nirvANamitizabdena yaducyata ityAdibhAvanA vidheyA, 'abAha'nti avidyamAnazArIramAnasapIDamiti prAgvat , siddhayanti-niSThitArthA bhavantyasyAM jantava iti || siddhiH 'lokAgraM' sarvajagaduparivartti 'eveti pUraNe 'caH' samuccaye kSemaM zivamanAbAdhamiti ca prAgvat , tathA 4 yat 'taranti' plavante gacchantItyarthaH, tatsthAnamuktamiti prakramaH, savizeSaNasya pRSTatvAttadeva vizinaSTi-'sAsayaMvAsaMti hai hai bindoralAkSaNikatvAt 'zAzvatavAsaM' nityAvasthiti dhruvamitiyAvat , lokAgre durArohamupalakSaNatvAjarAdhabhAvavat , 3 prasaGgatastanmAhAtmyamAha-yatsaMprAptA na zocante, kIdRzAH santa ityAha-bhavA-nArakAdayasteSAmoghaH-punaH punarbhavarUpapravAhastasyAntakarAH-paryantavidhAyino bhavaughAntakarAH 'muNi'tti munaya iti sUtrapaJcakArthaH // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| namo te saMsayAIya!, savvasuttamahoyahI! 84 // navaraM namo'stviti zeSaH 'te' tubhyamiti 'saMzayAtIta !' sandehAtikrAnta ! sarvasUtrANAM mahodadhiriva mahodadhiH / sAmastyena tadAdhAratayA tatsaMbodhanaM sarvasUtramahodadhe !, anenopabRMhaNAgarbha stavanamAha / praznopasaMhAramAha niyuktikRt'evaM bArasasu kamoti, evamityuktarUpo dvAdazasu pratipAditaprazneSu 'prakramaH' paripATI, kimuktaM bhavati ?-anenaiva krameNAmI kezinA kRtAH, tathAhi-dharmArthatvAtsarSAnuSThAnasya zikSAvratarUpatvAcAsya prathamatasteSAM praznaH, tato liGga-18 For Personal & Private Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 51 // || pAlyAnyetAnIti liGgasya, satyapi ca liGge nAtmAdizatrujayaM vinA'sau sukhena pAlayituM zakyata iti zatrujayasya, kezigauta|| teSvapi kaSAyA evotkaTAstadAtmakau ca rAgadveSAviti pAzAvakarttanasya, tatrApi lobha eva duranta iti latocchedasya, 2 taducchedo'pi na kaSAyanirvApaNaM vinetyagninirvApaNasya, tadvidhyApanamapi na manasyanigRhIta iti duSTAzvanigrahasa mIyAdhya tannigrahe'pi ca na samyakpathaparijJAnaM vinA'bhimatapadaprAptiriti tasya samyakpathazca jinapraNItadharma eveti tasyaiva | sanmArgatvakhyApanAya mahAzrotonivAraNasya tatastatraiva dADhyotpAdanArtha saMsArapAragamanasya atha yadyayameva sanmArga| statkimityanye'pi na vadantItyAzakyAnyeSAmajJatvakhyApanArthaM tamovighaTanasya, evamapi kimanena sanmArgeNa sthAna-1 || mavApyamityAzaGkAsambhave sthAnopasampada iti gAthApadatAtparyArthaH // punastadvaktavyatAmeva sUtrakRdAha___ evaM tu saMsae chinne, kesI ghoraparakkame / abhivaMdittA sirasA, goyamaM tu mahAyasaM // 85 // paMcamahavvayaM dhammaM, paDivajjai bhaavo| purimassa pacchimaMmI, magge tattha suhAvahe // 86 // __ 'evaM tu'tti amunaiva prakAreNa 'saMzaye' uktarUpe 'chinne' apanIte, ubhayatra jAtAvekavacanaM, zeSaM spaSTaM, navaraM 'bhAvataH' hai| ityabhiprAyataH, pUrva hi caturyAma eva dharmaH pratipattavya ityabhiprAya AsIt , adhunA tu paJcayAma iti, va punarayaM paJcayAmo || // 511 // dharma ityAha-'purimassa'tti pUrvasya, ko'rthaH?-Adyasya sopaskAratvAtsUtrasya tIrthakRto'bhimate 'pazcime' pazcimatIrthaka For Personal & Private Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHEGAOROTECIRCRORESCREEN sambandhitayA mArge' pathi 'to'ti prakrAnte tatra vA tindukodyAne 'zubhAvahe' kalyANaprApake mArgasya vizeSaNamiti sUtradvayArthaH // sampratyadhyayanArthopasaMhAravyAjena mahApuruSasaGgamaphalamAha____ kesIgoamao niccaM, taMmi Asi samAgame / suyasIlasamukkariso, mahatthatthaviNicchao // 87 // _ 'kesigautamata' iti kezigautamAvAzritya 'nityaM' sadA tatpuryavasthAnApekSayA 'tasmin' prakrAntasthAne AsIt PI 'samAgame mIlake, kimAsIdityAha-zrutaM-zrutajJAnaM zIlaM-cAritraM tayoH samutkarSaH-prakarSaH zrutazIlasamutkarSaH, tathA mahArthA-mahAprayojanA muktisAdhakatvena ye'rthAH-zikSAtratAdayasteSAM vinizcayo-viziSTo nirNayo mahArthArthavinizcayaH, tacchiSyANAmiti gamyate, 'kesitti sublopAtkazervA gautamataH gautamagaNadharApekSayA'pakarSavat zrutAdimattvAdittha| muktam , idaM tu kvacid dRSTamiti vyAkhyAtamiti sUtrArthaH // zeSaparpado yadabhUttadAha tosiA parisA savvA, saMmaggaM smuvdiyaa| _ 'toSitA' paritoSa nItA 'paripat' sadevamanujAsurA sabhA 'sarvA' niravazeSA 'sanmArga' muktipathamanuSThAtumiti | gamyate, 'samupasthitA' pAThAntarataH 'paryupasthitA' vA ubhayatrodyatA, anena kAkA parSadaphalamAha // itthaM sadbhUtaguNagabhesacaritravarNanadvAreNa tayoH stavanamuktvA praNidhAnamAha For Personal & Private Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezigauta mIyAdhya0 uttarAdhya. saMthuyA te pasIyaMtu, bhayavaM kesI goyam // 88 // timi / bRhadvRttiH ___ // kesigoyamijaM // 23 // // 512 // saMthuetyuttarArddha / 'saMstutau' samyagabhivanditau 'to' uktarUpo prasIdatA' prasAdaparau bhavatAM bhagavatkezigautamAviti | hAsatrArthaH / 'iti' parisamAptI. bravImIti parvavata / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvata // ityattarAdhyayanazrata-15 skandhaTIkAyAM zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAM kezigautamIyaM nAma trayoviMzamadhyayanaM samAptamiti // KARARGARRIA Grzooxesxx.sx6idesxecxasatande.sxxesxex86266366x66265265366305206305:4sxesxebi66162 iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0 trayoviMzamadhyayanaM samAptam // iti zreSTi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 36. // 512 // For Personal &Private Use Only