Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi-devacandra- lAlabhAI-jaina pustakobAre pranyAGka : 108 zrIharimaMdraharikRtavRtyanusAreNa bhaTTAraka-zrIjJAnasAgarasUri-viracitA zrutakevali zrIbhadrabAhukhAmikSatritaniyuktiyuta zrImadAvazyakasUtraniryukteravacUrNiH (prathamo vibhAgaH) prakAzaka:-motIcaMda maganabhAI cokasI-menejiMga TrasTI saMzodhakaH-siddhAntamahodadhi AcArya zrImadvijayapremasUrIzvara praziSya paMnyAsajI zrImAnavijayaH idaM pustakaM mumbayyAM nirNayasAgaramudraNAlaye DaoN. velakaravIdhyA 26 / 28 tame gRhe lakSmIbAI nArAyaNa caudharIdvArA mudrayitvA prakAzitam . vIrasaMvat 2491 vikramasaMvat 2021] vetanaM paJcarupyakam [iSTa san 1965 pratayaH 500
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ idaM pustakaM zreSThi-devacandra-lAlabhAI-jaina-pustakoddhArasaMsthAyAH kAryavAhakena motIcaMda maganabhAI cokasI ityanena mumbayyA nirNayasAgaramudraNAlaye lakSmIbAI nArAyaNa caudharI dvArA mudrApitam / asya punarmudraNAcAH sarve'dhikArA etadbhANDAgArakAryavAhakairAyattIkRtAH santi / - Printed by Laxmibai Narayan Chowdhari at the Nirnaya Sagar Press, 26/28 Dr. Velkar St. Bombay 2 and Published by the Hon. Managing Trustee, Motichand Maganbhai Choksi, for Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, at Sheth Devchand Lalbhai Boarding House, for Shree Ratna Sagar Jain Boarding, Badekhan Chakla, Gopipura, Surat.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, Series No. 108. SHREEMADAVASHYAK SUTRA Commentray (Avachurni) by Gyansagar Suri SHREIMADA SEPAK SUTRA First Part Vikram Samvat 2021 Christian 1965 PRICE Rs. 5-00 *********00#tet***********080uu *******suuden
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ The Board of Trustees : 1 Nemchand Gulabchand Devchand Javeri 2 Talakchand Motichand Javeri 3 Babubhai Premchand Javeri 4 Amichand Zaverchand Javeri 5 Keshrichand Hirachand Javeri 6 Motichand Maganbhai Choksi saMsthA- TrasTI maMDaLa :. zrI. nemacaMda gulAbacaMda devacaMda zAyarI 2 , talakacaMda motIcaMda ., bAbubhAI premacaMda 4., amIcaMda saveracaMda 5 , kezarIcaMda hIrAcaMda , motIcaMda maganabhAI cokazI jaoNna. menejiMga TUsTI Hon. Managing Trustee.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya nivedana prAraMbha ItihAsa-eNi devacaMda lAlabhAI jaina puratoddhAra phaMDanA kAryavAhakoe Agama paMcAMgInA apragaTa pranyone pragaTa karavAnI yojanA karI keTalAka apragaTa-dIpikA avasUri vigere pragaTa karavA mATe pUjya AcAryadevo paMnyAso tathA sAdhubhagavaMto vigereno saMparka sAdhI granyo prakAza karavAnI zarUAta karI. te mujaba zrI AvazyasUtra niyukti upara pUjya bhaTTAraka zrI jJAnasAgarasUri mahArAje karela avacUrNanuM saMpAdana karI ApavA mATe sadarahu saMsthAnA eka kAryakara kezarIcaMda hIrAcaMde ane vikrama saMvata ra012 mAM vinaMti karI. meM paNu kRtajJAnabhaktino lAbha meLavavAnA hetuthI teno svIkAra karyo. thI tyAra pachI temaNe pATaNa zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdiranI eka hastalikhita, prati uparathI karAvelI presakopI tathA hastalikhita prati mane I ApI. meM paNa te presakopI tapAsI. tene zuddha karavA mATe anya prationI jarUra lAgavAthI bIjI pratio meLavavA prayAsa karIne judA judA 0 baMgaromAMthI cha pratio meLavI; maLyA pachI presakopI je hastalikhita uparathI karAvavAmAM AvI hatI tenI sAthe ekaja prati maLatI AvI. bIjI, RAMtio zrI jJAnasAgarasUri kata Avazyaka niyukti avacUAnI hovA chatAM tenAthI bhinna bhinna zarUAtavALI ane aMtamAM lagabhaga eka sarakhI hatI thI je AgaLa batAvavAmAM Avaze. ' * A granthanuM saMpAdana karavAmAM upara jaNAvyA mujaba be hastalikhita prationo upayoga karavAmAM Avyo che. sAthe sAthe Avazyaka sUtra niryukti uparanI hArivRtti tathA malayagirivRttinI chapAyelI pratono paNa upayoga karavAmAM Avyo che. avacUrNikare paNa A avaLuM hAri-vRtti uparathI karelI che evo avacUrNanA aMte nirdeza karelo che. eTale jyAM jyAM hastalikhita avacUrNimAM lekhakanA doSathI asaMgata pATha lAgyo che tyAM tyAM sudhArIne AvA (C) koSTakamAM mukelo che ane jyAM jyAM guTaka pATha lAgyo che tyAM tyAM truTaka pAka AvA [ ] koSTakamAM mukavAmAM Avyo che. viSayasUci judI nahi ApatAM dareka peja upara bAjumAM jaNAvavAmAM AvI che. A grantha vizALakAya hovAthI tenA be vibhAga karavAmAM AvyA che. prathama vibhAgamAM sAmAyika adhyayananI avacUrNa ApavAmAM AvI che. bIjA vibhAgamAM bIjA caturvizati adhyayanathI chaThThA paccakakhANu adhyayananI avacUrNi ApavAmAM Avaze. A prathama vibhAgane prakAzita karavAmAM prasAdinA kAraNe ghaNo vilaMba thayo che paraMtu bIjo vibhAga TuMka vakhatamAM prAyaH prakAzita karavAmAM Avaze.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A bAvazyakaniryukterava saMpAdakIya nivedana i granthakAra paricaya-prastuta avacUnA kartA bhaTTAraka zrI rAnasAgarasUri che. teo zrI tapAgacchamAM thaI gayela zrI devasuMdarasUrinA ziSya hatA. teozrInA jIvana saMbaMdhI tapAsa karavA chatAM koI vizeSa upalabdha thaI zakyuM nathI paraMtu teozrIe bIjA keTalAka granthonI paNa racanA karI che. jenI yAdI nIce mujaba che. (1) uttarAdhyayana avasUri 3600 zloka pramANu racanA saMvata 1441 (2) oghaniryukti avasUri 3ra00 zloka pramANu (3) racUDa kyA 500 zloka pramANa teozrIno sattAkALa paMdaramA saikAno che. teozrIe A avacUrNa vi. saM. 1400 mAM karelI che. teo prakhara vidvAna hatA. A avarNanA keTalAka pAkonI sAkSI lokaprakAzAdi granthomAM ApavAmAM AvI che. hastalikhita prationo paricaya-prastuta saMrakaraNamAM sAta hAthapothIo meLavavAmAM AvI hatI. 1 zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdira pATaNanI DAbhaDA naM. 180 prata naM. 6928 pAnA 106 2 zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdira pATaNanI DAbhaDA naM. 225 prata naM. 10845 pAnA 131 3 zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdira pATaNanI DAbhaDA naM. 24 prata naM. 389 5. 92 vi. saM. 17pa mAM lakhAyelI. 4 zrI hemacandrAcArya jJAnamaMdira pATaNanI DAbhaDA na. 24 pra. naM. 386 pAnA 7La tripATha. 5 bhAvanagara saMghanA bhaMDAranI DAbhaDa naM. 16 pra. na. 12 5. 67 6 amadAvAda hAjA paTelanI poLamAM saMgInA upAzrayanI pra. naM. 3ra 5. 77 vi. saM. 1516 mAM lakhAyelI. 7 lIMbaDI saMghanA upAzrayanI pra. naM. 231 pA. 94 A granthanuM saMpAdana naM. 1-2 hastalikhIta pratio uparathI karavAmAM AvyuM che. jemAM zarUAta prekSAvatA karacarthanAvI vigerethI karavAmAM AvI che. jyAre trIjIthI pAMcamI pratiomAM nAnIvanoLi vigerethI zarU karavAmAM AvI che ane 4-6-7 nI pratiomAM kArakhyatve bAvarAnuyo vigerethI karavAmAM AvI che. | ? |
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana Agama paMcAMgInA apragaTa jhabhyonI amArI prakAzana yojanAmAM A paMcama pratyenuM prakAzana karatAM anahada AnaMda thAya che. granyAMka 108 A zrI Avazyaka sUtra niyukti avacUrNi pacAsa upara pharmAno hovAthI bahu moTuM kada thaI jAya eTale be bhAgamAM prakAzana karavAno vicAra rAkhyo che prathama bhAgamAM sAmAyika adhyayananI niyuktinI avacUrNa ane bIjA bhAgamAM bAkInA pAMca adhyayananI niyaMtinI avacUAno samAveza karavAmAM Avyo che.. A granthamAM Avazyaka kriyAnuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che je vigatathI bIjA bhAgamAM pariziSTamAM ApavAmAM Avaze. te vAMcavA mATe khAsa bhalAmaNa karavAmAM Ave che. A avacUrNAinA kta bhaTTAraka zrI jJAnasAgara sUrijI che. AnuM saMpAdana sidhdhAnta mahodadhi AcArya zrI vijaya premasUrIzvarajInA praziSya pU. paMnyAsajI zrImAnavijayajI gaNi karI rahyA che. teozrIe zrI Avazyaka niyukti dIpikAnuM paNa saMzodhana karyuM che. jethI teo zrI pAseja A kArya paNa karAvavAnuM ucita dhAryuM che. A granthanI sAthe zrI tilakAcArya kRta Avazyaka niyukti TIkAnA Adi aMta bhAga paNa bIjA bhAgamAM ApavAno vicAra rAkhyo che. A granthanuM sampAdana karI ApavAmAM pU. paMnyAsajI mahArAje je parizrama uThAvyo che. te badala sadarahu saMsthA taraphathI teozrIno atyaMta AbhAra mAnavAmAM Ave che. motIcaMda maganabhAI cokasI menejIMga TrasTI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi-devacandralAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 108 arha zrIharibhadrasUrikRtavRttyanusAreNa bhaTTArakazrIjJAnasAgarasUriviracitA zrutakevalizrIbhadrabAhukhAmisUtraniyuktiyutazrImadAvazyakasUtrAvacUrNiH * **||ahN|| prekSAvatAM pravRttyartha Adau prayojanAdikamupanyasanIyaM, anyathA na yukto'yamAvazyakaprArambhaprayAso niHprayojanatvAt kaNTakazAkhAmardanavat , nirabhidheyatvAt kAkadantaparIkSAvat , asambaddhatvAt dazadADimAni ityAdivAkyavat, svecchAracitazAstravadvetyAzaGkAtaHprekSAvantona pravarteran / tathA maGgalamapyAdau vaktavyaM, anyathA kartuHzrotRNAM cA'vighneneSTaphalasiddhyayogAt, uktaM ca-"prekSAvatAM pravRttyartha phalAditritayaM sphuTam / maGgalaM caiva zAstrAdau vAcyamiSTArthasiddhaye // 1 // " tatra prayojanaM dvidhAparaM aparaM ca, punarekai dvidhA-kartRgataM zrotRgataM ca, tatra dravyAstikanayamataparyAlocanAyAmAgamasya nityatvAtkarturabhAva eva, tathA mAva001
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH // 2 // upodghAte anantaraparamparaprayojanaM abhidhe| yasambandhI c| SEXKRRRRRRRRRRRORXXXC. coktam-"eSA dvAdazAGgI na kadAcinnAsInna kadAcinna bhavati, na kadAcinna bhaviSyati, dhruvA nityA zAzvatI" ityAdi, paryAyAstikanayamataparyAlocanAyAM cA'nityatvAdavazyambhAvI ttsdbhaavH| tattvaparyAlocanAyAM tu sUtrArthobhayarUpatvAt Agamasya arthApekSayA nityatvAt , sUtrApekSayA tvanityatvAtkathaJcitkartRsiddhiH / tatra ca sUtrakarturanantaraM prayojanaM sattvAnugrahaH paraM tvapavargaprAptiH, uktaM ca-"sarvajJoktopadezena yaH sattvAnAmanugraham / karoti duHkhataptAnAM sa praapnotyciraacchivm||1||" zrotRRNAmanantaraM prayojanamAvazyakazrutaskandhArthaparijJAnaM, paraM niHzreyasA'vAptiH / kathamiti cet, ucyate, iha jJAnakriyAbhyAM mokSaH, samyagavabodhapuraHsaraM sAvadyA'navadyayoganivRttipravRttibhyAM savituH kharakiraNairjalArdrazATikAyAH salilakaNAnAmiva karmaparamANUnAmavayavazo'pagamasambhavAt / jJAnakriyAtmakaM cAvazyakamubhayasvabhAvatvAt, tayozca jJAnakriyayoravAptirvivakSitAvazyaka| zrutaskandhazravaNato jAyate, nAnyathA, tatkAraNatvAt tadavApteH, ata eva bhagavanto bhadrabAhusvAminaH paramakaruNAparItacetasa | aidaMyugInasAdhUnAmupakArAya Avazyakasya vyAkhyAnarUpAmimAM niyuktiM kRtavantaH, tataH zrotRRNAmapi paramparayA muktibhAvAdbhavati | teSAM paraM prayojanaM niHzreyasAvAptiriti prayojanavAn AvazyakaprArambhaprayAsaH, abhidheyaM sAmAyikAdi teSAmevAsmin granthe savistaramabhidhAsyamAnatvAt / sambandhastu dvidhA-upAyopeyabhAvalakSaNo guruparvakramalakSaNazca, tatrAdyastarkAnusAriNaH prati, tadyathA-vacanarUpApannamAvazyakamupAyaH upeyaM sAmAyikAdiparijJAnaM muktipadaM vA, tasyApyataH pAramparyeNa bhAvAt , tathAhi-asmAt samyak sAmAyikAdyarthaparijJAnaM bhavati, sati ca tasmin samyagdarzanAdivaimalyaM kriyAprayatnazca, tAbhyAM prakarSaprAptAbhyAM muktiprAptiriti / guruparvakramalakSaNastu sambandhaH upodghAtaniryuktau 'uddese niddese ya niggameM // 2 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH upodghAte maGgalatrayasyAvazya. katA maGgalazabdArthanikSepAzca / ityAdinA granthena svayameva niyuktikRtA prapaJcena vakSyate / samprati maGgalamucyate-tacca zAstrasyAdau madhye'vasAne ca bhvti| na | | yukto maGgalatrayopanyAsaH, AdimaGgalenaivA'bhISTArthasya siddhatvAditi cet, tadasamyak, AdimaGgalamAtrAbhISTArthasiddhyayogAt, tathAhi-AdimaGgalaM vivakSitazAstrasyAvighnena pAraM gaccheyurityevamartha, madhyamaGgalamavagRhItazAstrArthasthirIkaraNArtha, antamaGgalaM ziSya(praziSya)paramparayA zAstrasyAvyavacchedArtha / tatrAdimaGgalam 'AbhiNibohiyanANamityAdi, jJAnapaJcakasya paramamaGgalatvAt , madhyamaGgalaM 'vaMdaNa cii kiikamma' mityAdi, vandanasya vinayarUpatvAttasya cAbhyantaratapobhedatvAt tapobhedasya ca maGgalatvAt , paryantamaGgalaM 'paJcakkhANa'mityAdi, pratyAkhyAnasyAdyatapobhedatvena maGgalatvAt / atha maGgalamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate-'agu vagu magu' ityAdi daNDakadhAtuH, 'uditaH' iti nam, maGgayate adhigamyate prApyate hitamaneneti maGgalaM alapratyayaH, athavA maGgayate-prApyate svargo'pavargo vA'neneti maGgaH, 'punnAmnIti karaNe ghapratyayaH, maGgo dharmaH, taM lAti-Adatte iti maGgalaM, DapratyayaH, mAM gAlayati bhavAdapanayatItyartha iti maGgalaM / 'maDu bhUSAyAM' maNDyate-zAstramalakiyate aneneti maGgalaM alapratyayaH, athavA 'man jJAne' manyate-jJAyate nizcIyate vighnAbhAvo'neneti maGgalaM / yadivA 'madai harSe mAdyanti-vighnA'bhAvena hRSyanti ziSyA aneneti, maha pUjAyAM vA mahyate-pUjyate zAstramaneneti maGgalaM, sarvatra alapratyayo nipAtanAcca vivkssitruupnisspttiH| tacca nAmAdibhedAccaturdA, tadyathA-nAmamaGgalaM, sthApanAmaGgalaM, dravyamaGgalaM, bhAvamaGgalaM ca, tatra yasya kasyacijIvasyAjIvasya vA maGgalazabdArtharahitasya maGgalamiti nAma kriyate tannAmamaGgalaM / yadRcchayA nivRttaM yAhacchikaM / tacca nAmarUpaM maGgalaM tridhA, tadyathA-jIvaviSayamajIvaviSayamubhayaviSayaM ca, tatra jIvaviSayaM sindhuviSaye agnemaGgalamiti // 3 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakastrAvacUrNiH upodghAte maGgalasya sthaapnaadrvynikssepau| // 4 // * * ** nAma, ajIvaviSayaM yathA lATadeze davarakavalanakasya maGgalamiti nAma, ubhayaviSayaM yathA vandanamAlAyA maGgalamiti nAma, atra hi davarakAdInyacetanAni patrAdIni sacetanAni // 1 // tathA sadbhAvamAzritya lepyakarmAdiSvasadbhAvaM cAzrityA'kSavarATAdiSu yA svastikAdInAM sthApanA sA sthApanAmaGgalaM, sthApanA cA'sau maGgalaM ca sthApanAmaGgalaM / sadbhUtendrasamAnAkAraM lepyAdikammati bhAvArthaH, tadAkRtizUnyaM akSanikSepAdi tatsthApanA / tacAlpakAlamitvaraM yAvadravyabhAvi ca // 2 // dravati gacchati tAMstAnparyAyAniti dravyaM, 'kRdbahula'miti vacanAtkarttari yaH, dravyaM ca tanmaGgalaM ca dravyamaGgalam / bhUtasya-atItasya bhAvinovA-eSyato bhAvasya-paryAyasya kAraNaM-nimittaM yadasmin loke tat tattvajJaiH-tIrthakRdbhiriti yAvat dravyaM kathitaM / tacca dvidhA-sacetanamacetanaM, sacetanamanupayuktapuruSAkhyaM, acetanaM jnyshriiraadiiti| dravyamaGgalaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra AsamantAt gamyate vastu-| tattvamanenetyAgamaH-zrutajJAnaM, aagmmdhikRtyaagmtH| AgamasyAbhAvaH Agamasya ekadezo vA Agamena saha mizraNaM vA noAgamaH, nozabdasya triSvapyartheSu vartamAnatvAt, noAgamamadhikRtya noaagmtH| tatrA''gamato maGgalazabdArthajJAtA tatra cAnupayuktaH, sa hi maGgalazabdArthavAsitAntaHkaraNatayA tajjJAnalabdhisahito nopayukta iti 'anupayogo dravya miti vacanAt dravyam / nanu Agamo maGgalazabdArthaparijJAnamAgamaH zrutajJAnamiti pUrvamabhidhAnAt jJAnaM ca bhAva iti kathamasya dravyatA?, naiSa doSaH, jJAnaM chupayogAtmakaM bhAvo, nalabdhirUpaM, 'upayogobhAva' iti vacanAt, anupayuktazca tallabdhisahitatvAt jJAnakAraNam , ato bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNamiti dravyalakSaNasambhavAt dravyamiti, idaM cAgamato dravyamaGgalaM pUrvasUriminayairvicAritaM, nayAzca sapta, tadyathA-naigamaH saMgrahaH vyavahAraH RjusUtraH zabdaH samabhirUDhaH evambhUtazca / amISAM ca zabdArtha ** asasal * * * * // 4 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH upodghAte dravyamaGgale nayavicAra bhAvArtha ca svasthAne vakSyAmaH / tatra naigamanayaH sAmAnya vizeSAMzcAbhyupagacchati, vizeSAzca pRthagabhinnasvarUpA iti tanmatena eko'nupayukta ekaM dravyamaGgalaM, aneke'nupayuktA anekAni dravyamaGgalAni 1 / saGgrahanayastu sAmAnyamevaikaM nityaM niravayavamakriyamabhyupaiti nAnyat , tasya matena sarvasminnapi jagatyekameva maGgalaM, sarveSAM dravyamaGgalatvasAmAnyAdavyatiriktatvAt , sAmAnyasya ca tribhuvane'pyekatvAt 2 / vyavahArastu vizeSavAdI, tathA ca saGgrahanayaM pratyAha-vizeSA eva tAtvikAsteSAmeva dohavAhAdikriyAsUpayujyamAnatvAt , na sAmAnyaM tadviparyayAt , na ca tatsaditi pratyetuM zaknumaH anupalambhAt, na hi gavAdIniva vizeSAn zRGgagrAhikayA tebhyo vyatiriktaM gotvAdisAmAnyaM pazyAmo, na cA'pazyanta AtmAnaM vipralabhemahi, tataH kathaM tadabhyupagacchAmaH?, asya matena eko'nupayukta ekaM dravyamaGgalaM, bhUyAMso'nupayuktA bhUyAMsi dravyamaGgalAni / nanu naigamo'pi vizeSAnicchati vyavahAro'pi, tataH ko'nayoH prati vizeSaH ?, naigamaH sAmAnyamicchati vizeSAMzca, vyavahArastu vizeSAneveti / siddhasenIyAH punaH SaDeva nayAnabhyupagatavantaH, naigamasya saMgrahavyavahArayorantarbhAvavivakSaNAt , tathAhi-yadA naigamaH sAmAnyapratipattiparastadA sa saGgrahe'ntabhavati sAmAnyAbhyupagamaparatvAt , vizeSAbhyupagamaniSThastu vyavahAre 3 / RjusUtrastvabhidhatte-yadatItaM yaccAnAgataM yacca sadapi parakIya tadavastu, atItasya vinaSTatvAdanAgatasya'labdhAtmalAbhatvAt parakIyasya cArthakriyAkAritvAbhAvAt , devadattadhanaM hi yajJadattasya paramArthato'sat , tatkAryAkaraNAditi, pratiprANi prasiddhametat kintu yat sat svakIyaM tadevaikaM vastu, tato'sya matenaikameva dravyamaGgalaM na bhUyAMsIti ||yetu zabdasamabhirUDaivambhUtAnayAste atyantavizuddhatvAdAgamato dravyamaGgalamityevaM nAnumanyante, tathA ca te AhuH-Agamato hi dravyamaGgalamidamucyate maGgalazabdArthajJAtA tatrA'nupayukta iti, tadetatparasparavyAhataM, yadi maGgalazabdArthajJAtA // 5 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH tarhi kathamanupayuktaH, anupayuktazcet kathaM maGgalazabdArthajJAtA?, jJAnasyopayogAtmakatvAt , tadabhAve tasyApyabhAvAt , na khlu| upodghAte jIvazcetanArahita iti zakyaM pratipattuM sacetaseti / uktaM Agamato dravyamaGgalamadhunA noAgamato'bhidhIyate, tacca tridhA, tadyathA- noAgamajJazarIradravyamaGgalaM, bhavyazarIradravyamaGgalaM, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyamaGgalaM ca, tatra yanmaGgalapadArthajJasyApagatajIvitasya dravyamaGgalaM zarIraM siddhizilAtalAdigataM tadbhUtabhAvanayA ghRtamasmin kumbhe prakSiptamAsIdityeSa ghRtakumbha ityAdivadatItanayAnuvRttyA jJazarIra- bhAvamaGgaladravyamaGgalaM, iha sarvaniSedha eva nozabdaH, yastu bAlako nedAnI maGgalazabdArthamavabuddhyate atha cAvazyamAyatyAM tenaiva zarIra lakSaNaM c| samucchyeNa bhotsyate sa bhAvibhAvanibandhanatvAt ghRtamasmin kumbhe prakSepsyate ityeSa ghRtakumbha ityAdivadbhaviSyannayAnusaraNena bhavyazarIradravyamaGgalaM, ubhayamapi ca noAgamato dravyamaGgalaM sarvathA AgamarahitatvAt , nozabdo'tra sarvaniSedhavAcI prtipttvyH| jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM tu dravyamaGgalaM jinapraNItapratyupekSaNAdikriyAM kurvannanupayuktaH sAdhvAdiH, kriyA hi pratyupekSaNAdikA |) hastapAdAdivyApAravizeSarUpA, tato'sAvAgamo na bhavati, Agamasya jJAnatvAt , zarIrAdiceSTAyAstu tadviparItatvAt , tAmapi yadhupayuktaH karoti tato'sau bhAvamaGgalaM bhavati, anupayuktasya sA dravyaM 'anupayogo dravya'miti vacanAt , tataH kriyAyA | dravyatvAdanAgamatvAcca tAM kurvat sAdhvAdirabhedopacArAnnoAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyamagalaM, atrApi sarvaniSedhavAcI nozabdaH / adhunA bhAvamaGgalamabhidhAtavyaM, bhAvasya ca lakSaNamidaM-bhAvo vivakSitakriyAnubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvajJairindrAdivadihendanAdikriyAdyanubhavAt // 1 // " asyAyamarthaH-bhavanaM bhAvaH, vivakSitarUpeNa pariNamanamityarthaH, ko'sAvityAha-vakturyA vivakSitA indanajvalanajIvanAdikA kriyA tasyA anubhUti:-anubhavanaM tayA yukto vivakSita
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH // 7 // upodghAte nAmamaGgalAdInAM vishisstttaa| *RR8 kriyAnubhUtiyuktaH, ka ivetyAha-indanAdikriyAnubhavAt , atrAdizabdAt jvalanajIvanAdiparigrahaH, indrAdivat-zakrAdivat , AdizabdAt jvalanajIvAdiparigrahaH, indanAdikriyAnubhavayuktendrAdivaditi bhaavH| bhAvato maGgalaM bhAvamaGgalaM, yadi vA bhAvazcAsau maGgalaM ca bhAvamaGgalaM, tacca dvidhA Agamato noAgamatazca, tatrAgamato maGgalapadArthasya jJAtA tatra copayuktaH, 'upayogo | bhAvanikSepa' iti vacanAt , noAgamato bhAvamaGgalaM 'suvizuddhakSAyikAdiko bhAvaH', nozabdo'tra sarvaniSedhavAcI / tathA noAgamato bhAvamaGgalaM Agamavarja jJAnacatuSTayaM sarvaniSedhatvAnnozabdasya, yadivA yaH samyagdarzanajJAnacAritrapariNAmaH sa na Agama eva kevalo nApyanAgamaH kintvAgamasammizra iti noAgamato bhAvamaGgalaM, nozabdo'tra mizravacanaH / yadivA yo bhagavadahannamaskArAdyupayogaH sa khalvAgamaikadezo, vivakSitAdhyayanAdyapekSayA tasyaikadezatvAt, nozabdasya dezavAcitvAt noAgamataH sa bhAvamaGgalaM / nanu nAma sthApanAdravyeSu maGgalAbhidhAnaM vivakSitabhAvazUnyatvAt dravyatvaM ca samAnamataH ka eSAM prativizeSaH ?, ucyate-iha yathA sthApanendre locanasahasrakuNDalakirITakarakulizadhAraNazacIsannidhAnasiMhAsanAdhyAsanAdijanitAtizayaH khalvindrAkAro lakSyate, kartuzca sadbhUtendrAbhiprAyo bhavati, yathA'yaM mayA svargAdhipatiH sAkSAdAlikhita ityAdi, draSTuzca tadAkAradarzanAtpratyayo yathAyamindro varttate, praNatikRtazca phalArthinaH stotuM pravartante, phalaM ca kiMcidabhISTaM devatAniyogAtprApnuvanti, na tathA nAmendre nApi dravyendre, tato nAmadravyAbhyAM sthApanAyA vizeSaH / yathA ca dravyendro bhAvendrakAraNatAM pratipadyate pratipannavAn vA bhAvendratAM upayogA'pekSAyAmapi tadupayogatAmAsAdayiSyati avAptavAn vA na tathA nAma sthApanendrAviti nAmasthApanAbhyAM dravyasya vishessH| sthApanAdravyalakSaNavyatiriktasvarUpaM tu nAmeti dravyasthApanAbhyAM nAno *WN +
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH // 8 // upodghAte nAmamaGgalAdInAM viziSTatA saapeksstaa| vizeSaH, aparastvAha-bhAvamaGgalamevaikaM bhAvAnAmevArthakriyAkAritvAt , ye tu nAmAdayaste saGkalpamAtrasampAditasattAkA iti kiM teSAM upanyAsena?, tadetadasamyak, nAmAdInAmapi bhAvavat tAttvikatvAt , teSAmapi bhAvavadavizeSeNa zabdataHpratIteH, tathAhi-aviziSTe indravastunyuccarite nAmAdicatuSTayamavizeSeNa pratItimAsAdayati, kimanena nAmendro vivakSita AhosvitsthApanendro dravyendro bhAvendro veti ?, yathA ghaTa ityukte ko anena ghaTo vivakSito raktaH kRSNaH zuklo nIlo veti zabdataH pratIyamAnAH sarve'pi tAttvikAH tathA ete nAmAdayo'pIti / nAmasthApanAdravyANi tAttvikAni bhAvamaGgalAGgatvAt , tadaGgatA ca tatpariNAmakAraNatvAt , tathAhi maGgalAbhidhAnaM siddhAdyabhidhAnaM copazrutyAhatpratimAsthApanAM ca dRSTvA bhUtabhAvaM bhavyayatizarIraM copalabhya prAyaH samyagdarzanAdirUpabhAvamaGgalapariNAmo jAyate kasyApyAsannamuktigAminaH, anyacca yadvastuno'bhidhAnaM tadabhidheyadharmamantareNa nopajAyate, abhidhAnAbhidheyayorvAcyavAcakasambandhena parasparamavinAbhAvitvAt , abhidheyadharmopi ca nAmAdivicAraprakrame nAmAbhidhIyate, abhidheye abhidhAnopacArAt , yazca pratiniyata AkAro ghaTAdivastunaH sA sthApanA, yA ca tattadrUpatayA pariNamanazaktiH sA dravyaM kAraNatvAt / yazca sAkSAtpuraHsphuran pratibhAsate paryAyaH sa bhAvaH / tato yadvastu tannAmAdicatuSTayAtmakaM, tandatareNa vastutvA'yogAditi tAttvikAni nAmAdIni / ekaikAMzAvalambino nAmAdinayA mithyAdRzaH ekAMzAbhyupagamaparatayA sampUrNavastusaMsparzitvAyogAt, vastuno'nekadharmatvAt, bhagavadarhanmataM susarvanayasamUhAtmakamato naikAMzAvalambi, kintvekAMzavicAraprakrame'pItarAMzasApekSatvAtsampUrNavastugrAhIti pramANaM, tathAhi-nAmApi vastunodharmastasya tatpratyayahetutvAt , AkAroapi tAttvikastasya pratyakSAdinA pramANenAvisaMvAditayopalambhAt, // 8 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH // 9 // dravyamapi ca pramANaM, tadabhAve bhAvAnAmatyantA'satAM kharaviSANasyevotpAdA'yogAt , bhAvA api ca tAttvikA dravyasya vicitra- zaktikatayA tathA tathA pariNamanabhAvAt, tathA cAhuH stutiSu guravaH "anyonyapakSapratipakSabhAvAd, yathA pare matsariNaH prvaadaaH| nayAnazeSAnavizeSamicchan , na pakSapAtI samayastathA te // 1 // " atha sarvajJazAsane sakalanayabhUtau dvAveva nayau, tadyathA-dravyAstikanayaH paryAyAstikanayazca / tatra nAmAdicatuSTayamadhye kasya kiM sammatamiti?, ucyate, nAmasthApanAdravyANi dravyAstikanayasya, bhAvaH paryAyAstikasya, kathaM ? iha siddhasenIyAstAvadevamAhuH-'sAmAnyagrAhI naigamaH saGgrahe'ntarbhavati, vizeSagrAhI vyavahAre' iti SaDeva tattvato nayAH, tatra saMgraho vyavahArazca dravyAstikanayau dravyAbhyupagamaparatvAd , atastasya nAmAditritayamabhimataM, etAvAMstu vizeSaH-sAmAnyAbhyupagamaparatvAtsaGgraho yAni kAnicinnAmamaGgalAni tAni sarvANyekaM nAmamaGgalaM sarvANi sthApanAmaGgalAnyekaM sthApanAmaGgalaM sarvANi dravyamaGgalAnyekaM dravyamaGgalaM iti mnute| vyavahArastu vizeSagrAhIti nAmamaGgalAni pratyekaM bhinnAnIcchati, evaM sthApanAmaGgalAni dravyamaGgalAni ceti, RjusUtrazabdasamabhirUdvaivambhUtAstu paryAyAbhyupagamaparatvAt paryAyAstikanayaH, tatastasya bhAvaH smmtH| tadevamuktaM prAsaGgikamadhunA prakRtamucyate-tatra noAgamato bhAvamaGgalamanekaprakAramuktaM, athavA noAgamato bhAvamaGgalaM nndiH| nandIti kaH zabdArthaH?, ucyate, 'dunadu samRddhau' nandanaM nandiH, pramodo harSa ityanarthAntaraM, nandihetutvAjjJAnapaJcakAdikamapi nndiH| athavA nandanti prANino'nenAsminveti nandiH auNAdika iH|asaavpi maGgalavaccaturbhedaH,tadyathA-nAmanandiHsthApanAnandiH drvynndirbhaavnndishc| tatra yasya jIvasyAjIvasya vA nandizabdArtharahitasya nandiriti nAma kriyate sa nAmnA nandirnAmanAmavatorabhedopacArAt nAma cAsau nandizca upodghAte nAmAdi maGgale dravyAstikaparyAyAstikanayavicAraH nandaH shbdaarthshc|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandaH AvazyakasUtrAvacUrNiH // 10 // nAmanandiH 1 tathA sadbhAvamAzritya lepyakarmAdiSu asadbhAvaM cAzrityA'kSavarATakAdiSu bhAvanandimataH sAdhvAdeH sthApanA sA upodghAte sthApanAnandiH, yadvA dvAdazatUryarUpadravyanandisthApanA sthaapnaanndiH2| dravyanandiH dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato nandipadArthasya jJAtA tatra cA'nupayuktaH, 'anupayogo dravya'miti vacanAt , noAgamatastridhA-jJazarIradravyanandiH1, bhavyazarIra- nikssepaaH| dravyanandiH2, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyanandiH3, tatra yannandipadArthajJasyApagatajIvitasya zarIraM siddhazilAdigataM tadbhUtabhAvanayA jJazarIradravyanandiH, yastu bAlako nedAnI nandizabdArthamavabudhyate atha cA'vazyamAyatyAM tenaiva zarIrasamucchrayeNa | bhotsyate sa bhAvibhAvanibandhanatvAdbhavyazarIradravyanandiH, tadvyatiriktA tu dravyanandiHdvAdazaprakAratUryasaGghAtaH, sa cAyaM "bhaMbhA 1 mukuMda 2 maddala 3, kaDaMba 4 jhallari 5 huDukka 6 kaMsAlA 7 / kAhala 8 talimA 9 vaMso 10, saMkho 11 paNavo a 12 baarsmo||1||" (bR-bhA0) eSu bhambhA pRthulamukhaDhakkAvizeSaH, mukundamardalau murajavizeSau caiva, paramekataH saGkIrNo'nyatastu vistIrNo mukundaH, mardalastu ubhayato'pi samaH, kaDambaH karaTikA, talimA tiulikA, zeSaM pratItaM 3 / bhAvanandirdvidhA Agamato noAgamatazca, tatrAgamato nandipadArthasya jJAtA tatra copayuktaH, noAgamataH paJcaprakAraM jJAnaM, taccedaM AbhiNibohiyanANaM, suyanANaM ceva ohinANaM ca / taha maNapajavanANaM, kevalanANaM ca paMcamayaM // 1 // A-arthAbhimukho niyataH-pratiniyatasvarUpo bodho'bhinibodhaH, abhinibodha eva vinayAditvAt 'khArthe ikaNi' Abhini-|| bodhikaM, yadvAminibudhyate anenAsmAdasminvetyabhinibodhastadAvaraNakarmakSayopazamastena nivRttamAbhinibodhikaM, tacca tajjJAnaM ceti samAsaH, indriyamanonimitto yogyadezAvasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAso bodhavizeSa ityarthaH / tathA zravaNaM zrutaM-vAcyavA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakasUtrAvacUrNiH // 11 // upodghAte matizrutayoH | proksstaa| cakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMsRSTArthagrahaNaheturupalabdhivizeSaH, evamAkAraM vastu jaladhAraNAdyarthakriyAsamartha ghaTazabdavAcyamityAdirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmaH zabdArthaparyAlocanAnusArI indriyamanonimitto'vagamavizeSa ityarthaH, zrutaM ca tat jJAnaM ca zrutajJAnaM, athavA zrUyate'nenAsmAdasminveti zrutaM-tadAvaraNakarmakSayopazamaH, tajanitaM | jJAnamapi zrutaM kArye kAraNopacArAt , zRNotIti vA zrutaM-AtmA, tadananyatvAt jJAnamapi zrutaM, cazabdastu anayoH svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvasAdharmyAttulyakakSatodbhAvanArthaH, tathAhi-ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutasyApIti svAmisAdharmya, tathA yAvAneva mateH sthitikAlastAvAneva zrutasyApi, tatra pravAhApekSayAtItAnAgatavartamAnarUpaH sarva eva kAlaH, apratipatitaikajIvApekSayA tu SaTpaSTisAgaropamANi samadhikAni, uktaM ca-"do vAre vijayAIsu, gayassa tinnicue ahava taaii| airege | narabhaviyaM, nANAjIvANa samvaddhaM // 1 // " (vi. 436) // yathA ca matijJAnaM kSayopazamahetukaM tathA zrutamapi, yathendriyAnindriyanimittaM matijJAna tathA zrutamapIti kAraNasAdharmya, tathA yathA matijJAnamAdezataH sarvadravyAdiviSayamevaM zrutamapi, yathA ca matijJAnaM parokSamevaM zrutamapIti, evakAro avadhAraNe, sa ca parokSamanayoravadhArayati, Abhinibodhikazrute eva parokSe na zeSajJAnamiti / atha parokSamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate 'azUTi(G)vyAptauM' aznute-jJAnAtmanA sarvAnarthAn vyApnotItyakSaH, yadvA 'az bhojane aznAti-sarvAnarthAn yathAyogyaM bhuGkte pAlayati veti | auNAdikasapratyaye'kSo jIvaH, akSasyAtmano dravyendriyANi dravyamanazca pudgalamayatvAt parANi vartante, pRthag vartante iti bhAvaH, tebhyo yadakSasya jJAnamudayate tatparokSaM, pRssodraaditvaadruupnisspttiH| athavA paraiH-indriyAdibhiH saha ukSA-sambandho BASST********KKRKSXX. // 11 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ PAN AvazyakasUtrAvacUrNiH // 12 // | upodghAte aindriyakasya proksstaa| viSayaviSayibhAvalakSaNo yasminjJAne na tu sAkSAdAtmanA tatparokSaM, dhUmAdagnijJAnavat / kathamanayoH parokSatetyucyate parAzrayatvAt , tathAhi-pudgalamayatvAd dravyendriyamanAMsyAtmanaH pRthagbhUtAni tatastadAzrayeNopajAyamAnaM jJAnaM Atmano na sAkSAtkintu paramparayeti proksstaa| vaizeSikAdayaH prAhuH-nanvakSANIndriyANyucyante, tato'kSANAmindriyANAM yA sAkSAdupalabdhiHsA pratyakSaM-akSaM-indriyaM prati vartata iti pratyakSamiti vyutpatteH, tathA ca sati lokaprasiddhaM sAkSAdindriyAzritaM ghaTAdijJAnaM pratyakSamiti siddhaM, tadetadayuktaM | indriyANAmupalabdhRtvA'sambhavAt , tadasambhavazvAcetanatvAt , tathA cAtra prayogaH-yadacetanaM tannopalabdhA, yathA ghaTaH, acetanAni | ca dravyendriyANi, na cAyamasiddho hetuH, yato nAma dravyendriyANi nivRttyupakaraNarUpANi 'nivRttyupakaraNe dravyendriya (ta0 a02 sU0 17)miti vacanAt , nivRttyupakaraNe ca pudgalamaye, pudgalamayaM ca sarvamacetanaM, pudgalAnAM kAThinyAnavabodharUpatayA caitanya prati dharmitvA'yogAt , dharmAnurUpo hi sarvatrApi dharmI, yathA kAThinyaM prati pRthivI, yadi punaranurUpatvAbhAve'pi dharmadharmibhAvo | bhavet tat kAThinyajalayorapi sa bhavet , na ca bhavati, tasmAdacetanAH pudgalAH / paramArthataH punarupalabdhA tatrAtmaiva, kathamiti cet, ucyate, tadvigamepi tadupalabdhArthAnusmaraNAt , tathAhi-ko'pi pUrva cakSuSA vivakSitamartha gRhItavAn , tataH kAlAntare daivaviniyogatazcakSuSo'pagame'pi sa tamarthamanusmarati, tatra yadi cakSureva draSTu syAttatazcakSuSo'bhAve tadupalabdhArthAnu- | smaraNaM na bhavet , na hyAtmanA so'rtho'nubhUtaH kintu cakSuSA, cakSuSa eva sAkSAt draSTutvenAbhyupagamAt , na cAnyenAnubhUte'rthe'nyasya | smaraNaM bhavati atiprasaGgAt , tasmAdAtmaivopalabdhA nendriyamiti / tathA avazabdo'dhazabdArthaH ava-adho'dho vistRtaM vastu dhIyate-paricchidyate'nenetyavadhiH, athavA avadhiH-maryAdA rUpiSveva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnamapya bhaa||12||
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryukteravacUrNiH anyeSAM pratyakSatA // 13 // KAKKKAKKAKKARKKKKKRKI vadhiH, avadhizcAsau jJAnaM ceti avadhijJAnaM, cazabdo'nantaroktajJAnadvayena sahAsya sthityAdibhiH sAdharmyapradarzanArtha, tathAhiyAvAneva matizrutayoranantaramuktaH sthitikAlo dvidhApi tAvAnevAvadherapIti, yathaiva ca matizrute mithyAdarzanodayato viparyayarUpatAmAsAdayatastathAvadhirapi, tathAhi-mithyAdRSTastAnyeva matizrutAvadhijJAnAni matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnAni bhavantIti viparyayasAdharmya / yazca matizrutayoH svAmI sa evAvadharepi, tathAhi vibhaGgajJAninastridazAdeH samyagdarzanAvAptau yugapadeva matizrutAvadhijJAnAnAM lAbha iti jJAna(lAbha)sAdharmya / tathA pari-sarvato bhAve, avanamavaH, auNAdiko'pratyayaH, avanaM gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari avaH paryavaH, manasi manaso vA paryavo manaHparyavaH-sarvato manodravyapariccheda ityarthaH, athavA manaHparyaya iti pAThaH, tatra paryayaNaM paryAyo bhAve'l , manasi manaso vA paryayo manaHparyayaH-sarvatastatpariccheda iti, sa cA'sau jJAnaM ca manaHparyavajJAnaM manaHparyayajJAnaM vA, apare 'maNapajayanANa'miti pAThe manaHparyAyajJAnamiti zabdasaMskAramAcakSate, 'karmaNo'Ni'tyaNa, manaHparyAyaM ca tat jJAnaM ca manaHparyAyajJAnaM, yadivA manasaH paryAyAH, paryAyA bhedA dharmA bAhyavastvAlocanaprakArA ityarthaH, teSu teSAM vA sambandhi jJAnaM manaHparyAyajJAnaM, idaM cArddhatRtIyadvIpasamudrAntarvatisaMjJimanodravyAlambanameva / tathAzabdo avadhijJAnena sahAsya chadmasthatvAdibhiH sArUpyapradarzanArthaH, tathAhi-yathA'vadhiH chadmasthasya syAttathA manaHparyavajJAnamapIti / yathA cAvadhijJAnaM rUpidravyaviSayaM tathA manaHparyavajJAnamapi, tasya manaHpudgalAlambanatvAt / yathA cAvadhiH kSAyopazamike bhAve varttate tathA prastutamapi iti bhAvasAdharmya / yathA cAvadhijJAnaM pratyakSaM tathA manaHparyAyajJAnamapi, tathAhi-akSaM-jIvaM prati sAkSAdvarttate yajjJAnaM tatpratyakSaM-indriyamanonirapekSamAtmanaH sAkSAtpravRttimatpratyakSapItyarthaH, taccAvadhyAdi tribhedamiti | // 13 // Ava0cU02
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevale zeSAbhAva: IMOM Avazyakaniyukterava cUrNiH // 14 // pratyakSasAdharmya / kevalamekamasahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt, matyAdijJAnanirapekSatA ca kevalajJAnaprAdurbhAve matyAdInAma'sambhavAt, nanu kathaM tadasambhavo yAvatA matijJAnAdIni svasvAvaraNakSayopazame'pi prAduHSyanti tato nirmUlasvasvAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaviSyanti cAritrapariNAmavat, ucyate-iha yathA jAtyasya marakatAdimaNeH malopadigdhasya yAvannAdyApi samUlamalApagamastAvadyathA yathA dezato malavilayastathA tathA dezato'bhivyaktirupajAyate, sA ca kacit kadAcitkathazcidbhavatItyanekaprakArA, tathAtmano'pi sakalakAlakalAkalApAvalambinikhilapadArthaparicchedakaraNakadakSapAramArthikasvarUpasyApyAvaraNamalapaTalatirohitasvarUpasya yAvannAdyApi nikhilakarmamalApagamastAvadyathA yathA dezataH karmamalocchedastathA tathA dezatastasya vijJaptirujjRmbhate, sA ca kvacitkadAcit kathaJcidityanekaprakArA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalApagamasambhave samastAspaSTadezazaktivyavacchedena parisphuTarUpaikA'bhivyaktirupajAyate, tadvadAtmano'pi jJAnadarzanacAritraprabhAvato niHzeSAvaraNaprahANAdazeSadezajJAnavyavacchedenaikarUpA'tiparisphuTA sarvavastuparyAyasAkSAtkAriNI vijJaptirullasati, tato matyAdinirapekSaM kevalaM, athavA zuddhaM kevalaM tadAvaraNamalakalaGkasyAnavayavazo'pagamAt, sakalaM vA kevalaM prathamata evA'zeSatadAvaraNavigamataH sampUrNotpatteH, asAdhAraNaM vA kevalaM ananyasadRzatvAt , anantaM vA kevalaM jJeyAnantatvAt , kevalaM ca tat jJAnaM ca kevala jJAna, yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvabhAsijJAnamiti bhAvaH, cazabdo'nuktasamuccayArtho'thavA manaHparyAyajJAnasArUpyaM pradarza| yati, apramattabhAvayatisvAmisAdhAdviparyayAbhAvayuktatvAcca / paJcamameva paJcamakaM prAkRtatvAtsvArthe kaH / nanu sakalamapIdaM jJAnaM jJaptyekasvabhAvaM, tato jJaptyekasvabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AbhinibodhikAdibhedaH?, jJeyabhedakRta iti cet, tathAhi-vArttamAnika // 14 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ -AvaraNamede Avazyakaniyukterava cUrNiH // 15 // 5ASEDY vastvAminibodhikajJAnasya viSayaH, trikAlasAdhAraNasamAnapariNAmo dhvanigocaraH zrutasya, rUpidravyANyavadheH, manodravyANi manaHparyAyasya, samastaparyAyAnvitaM sarva vastu kevalajJAnasya, tadetadasamIcInaM, evaM sati kevalajJAnasya bhedabAhulyaprasakteH, tathAhijJeyabhedAjjJAnasya bhedaH, yAni ca jJeyAni pratyekamAbhinibodhikajJAnAnAmiSyante tAni sarvANyapi kevalajJAne vidyante, anyathA kevalajJAnena teSAmagrahaNaprasaGgAt , aviSayatvAt , tathA ca sati kevalino'pyasarvajJatvaprasaGgaH, AbhinibodhikAdijJAnacatuSTayaviSayajAtasya tenAgrahaNAt, na caitadiSTaM, athocyeta-pratipattiprakArabhedata Abhinibodhikasya tAdRzI, zrutasya kintvanyAdRzI, evamavadhyAdijJAnAnAmapi pratipattavyaM, tato bhavatyeva pratipattibhedAjjJAnabhedaH, tadapyayuktaM, evaM satyekasminnapi jJAne'nekabhedaprasaktaH, tathAhi-tattaddezakAlasvarUpabhedena vivicyamAnamekaikaM jJAnaM pratipattiprakArAnantyaM pratipadyate, tannaiSo'pi pakSaH zreyAn , syAdetad-astyAvArakaM karma, taccAnekaprakAra, tatastaddedAttadAvArya jJAnaM apyanekatAM pratipadyate, jJAnAvArakaM ca karma paJcadhA, prajJApanAdau tathAbhidhAnAt , tato jJAnamapi paJcadhA prarUpyate, tadevAyuktisaGgataM, yataH AvAryApekSamAvArakamata AvAryabhedAdeva taddedo na tu taddedAdAvAryabhedaH, AvArya ca jJaptirUpApekSayA sakalamapi ekaM, tataH kathamAvArakasya paJcarUpatA yena tadbhedAjjJAnasyApi paJcadhA bheda udgIryeta, atra pratividhIyate-yattAvaduktaM 'sakalamapIdaM jJAnaM jJaptyekasvabhAvaM tato jJaptyekasvabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AminibodhikAdibheda iti' tatra jJaptyekakhabhAvatA kiM sAmAnyato bhavatA'bhyupagamyate vizeSato vA', tatra nAdyapakSaH kSitimAdhatte, siddhasAdhyatayA tasya bAdhakatvAyogAt, bodharUpatArUpasAmAnyApekSayA'pi sakalamapi jJAnamasmAbhirekamabhyupagamyata eva, kA no hAniriti / atha dvitIyaH pakSastadayuktamasiddhatvAt , nahi nAma vizeSato'pi jJAnamekamevopa H // 15 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvaraNamede Avazyakaniryukterava cUrNiH // 16 // labhyate, pratiprANi svasaMvedanapratyakSeNa utkarSApakarSakRtabhedadarzanAt, atha yadyutkarSApakarSakRtamAtrabhedadarzanAjjJAnabhedastahiM tAvutkarSApakoM pratiprANi dezakAlAdyapekSayA sahasrazo vidyete, tataH kathaM paJcarUpatA?, naiSa doSaH, paristhUranimittabhedataH paJcadhAtvasya pratipAdanAt , tathAhi-sakalaghAtikarmakSayo nimittaM kevalajJAnasya, manaH paryAyajJAnasya tvA''moSadhyAdilabdhiyuktasaMyatasya pramAdalezenApyakalaGkito viziSTo viziSTAdhyavasAyAnugato'pramAdaH, avadhestu tathAvidho'nindriyarUpidravyasAkSAdavagamanibandhanaM kSayopazamavizeSaH, matizrutayostu lakSaNabhedAdikaM, taccAgre vkssyaamH| yadapyuktaM-'jJeyabhedakRta ityAdi' tadapyanabhyupagamatiraskRtatvAddurApAstaprasaraM, nahi vayaM jJeyabhedamAtrato jJAnabhedamicchAmaH, ekenApyavagrahAdinA bahubahuvidhavastugrahaNopalambhAt , yadapi ca pratyapAdi 'pratipattiprakArabhedakRta' ityAdi, tadapi no na bAdhAmAdhAtumalaM, yataste pratipattiprakArA dezakAlabhedenAnantyamapi pratipadyamAnA na paristhUranimittabhedena vyavasthApitAnAminibodhikAdIn jAtibhedAnatikAmanti, tataH kathamekasminanekabhedabhAvaprasaGgaH?, yadapyavAdIt-'AvAryApekSaM hi AvArakamityAdi' tadapi na no bAdhAyai, yataH paristhUranimittabhedataH pazca saGkhyAH, tatastadapekSamAvArakamapi paJcadhopavarNitaM iti kazcinna dossH| na caivamAtmasvabhAvatve kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgaH, yata ete matijJAnAvaraNAdikSayopazamarUpopAdhisampAditasattAkAH, yathA sUryasya ghanapaTalAvRttasya mandaprakAzabhedAH | kaTakuvyAdyAvaraNavivaraNabhedopAdhisampAditAH, tataH kathaM niHzeSAvaraNakSayAttathArUpakSayopazamAbhAve bhavitumarhanti ?, na khalu sakalaghanapaTalakaTakuTyAdyAvaraNApagame sUryasya te tathArUpA mandaprakAzabhedA bhavanti, tato yathA janmAdayo bhAvA jIvasyAtmabhUtA | api karmopAdhisampAditasattAkatvAttadabhAve na bhavanti, tadvadAminibodhikAdayo'pi bhedA jJAnasyAtmabhUtA api matijJAnA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava jJAnakrama siddhi matizrutayo cUrNiH // 17 // varaNAdikarmakSayopazamasApekSatvAttadabhAve kevalino na bhavanti, tato nA'sarvajJatvadoSabhAvaH / aparastvAha prapannA vayamuktayuktito jJAnasya pazcabhedatvaM paramamISAM bhedAnAmitthamupanyAse kizcidasti prayojanaM uta yathAkathaJcideSa pravRttaH?, astIti brUmaH, kintaditi ced, ucyate, iha matizrute tAvadekatra vaktavye, parasparamanayoH svAmyAdisAdhAt , tacca prAgeva bhAvitaM, avadhyAdijJAnebhyazca prAk, tadbhAva evA'vadhyAdijJAnasadbhAvAt / sarvatrApi pUrvamavagrahAdirUpaM matijJAnamudayate pazcAcchrutajJAnaM / nanvete matizrute samyaktvotpAdakAle yugapadutpattimAsAdayato'nyathA matijJAnabhAve ['pi] zrutA'jJAnabhAvaprasaGgaH, sa cAniSTaH, tathA mithyAtvapratipattau yugapadevAjJAnarUpatayA pariNamete, tat kathaM matipUrva zrutamiti, naiSa doSaH, yataH samyaktvotpAdakAle samakAlaM matizrute labdhimAtramevAGgIkRtya procyate na tUpayogaM, upayogasya tathAjIvasvAbhAvyataH krameNaiva sambhavAt , matipUrva zrutamucyate upayogApekSayA, na khalu matyupayogenA'saJcintya zrutagranthAnusAri ca vijJAnamAsAdayati jantustato na kazciddoSaH / atha matizrutayoH kiMkRto bhedaH?, ucyete, lakSaNabhedAdikRtaH, uktaM ca-"lakkhaNabheA heuphalabhAvao bheaindiavibhaagaa| vAgakkharamUgearabheA bhedo maisuANaM // 1 // " (vi. 97) tatra lakSaNabhedAjhedo bhAvyate-abhimukhaM-yogyadezAvasthitaM niyatamarthamindriyamanodvAreNAtmA yena pariNAmavizeSeNAvabudhyate sa pariNAmavizeSo jJAnAparaparyAyaH AbhinibodhikaM, tathA zRNoti vAcyavAcakabhAvapurassaraM zravaNaviSayeNa zabdena saha saMspRSTamartha parichinatti yena pariNAmavizeSeNAtmA sa pariNAmavizeSaH zrutaM, ayaM ca lakSaNabhedo nandyadhyayane saakssaadbhihitH| nanu yadyevalakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAn bhASAlabdhimAnvA tasyaiva zrutamutpadyate, na zeSasyaikendriyasya, tathAhi-yaHzrotrendriyalabdhimAnbhavati sa vivakSitaM zabdaM zrutvA tena zabdena vAcya // 17 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ matizrutayo Avazyakaniyukterava cUrNiH bhedA. // 18 // martha pratipattuM ISTe, na zeSastasya tathArUpazaktyabhAvAt , yo'pi ca bhASAlabdhimAn bhavati dvIndriyAdiH so'pi prAyaH svacetasi kimapi vikalpya tadabhimAnataH zabdamugirati nAnyathA, tatastasyA'pi zrutaM sambhAvyate, yastvekendriyaH sa na zrotrendriyalabdhimAnnApi bhASAlabdhimAn , tataH kathaM tasya zrutamutpadyate ?, atha pravacane tasyApi zrutamupavarNyate, tataH prAguktaM zrutalakSaNaM na samyagiti, naiSa doSaH, iha tAvadekendriyANAmAhArAdisaMjJA vidyante, tathA sUtre'nekazo'bhidhAnAt , saMjJA cAbhilASa ucyate, | yaduktamasyaivAvazyakasya mUlaTIkAyAM-"AhArasaMjJA-AhArAbhilASaH kSudvedanIyaprabhavaH khalvasau (khalvAtma) pariNAmavizeSa" iti, abhilASazca mamaivaMrUpaM vastu puSTikAri tadyadIdamavApyate tataH samIcInaM bhavatItyevaMzabdArthollekhAnuviddhaH svapuSTinimittapratiniyaMtavastuprAptyadhyavasAyaH, sa ca zrutameva, tasya zabdArthaparyAlocanAtmakatvAt , zabdArthaparyAlocanAtmakatA camamaivaMrUpaM vastu puSTikAri tadyadIdamavApyate, ityevamAdInAM zabdAnAmanta lpAkArarUpANAM vivakSitArthavAcakatayA prvrttmaantvaat| tata ekendriyANAM [avyaktameva], kizca nApyanirvacanIyaM tathArUpakSayopazamabhAvato vAcyavAcakabhAvapurassaraM zabdasaMsRSTArthagrahaNaM jJeyaM, anyathA A. hArAdisaMjJAnupapatteH, tathA yo bhASAzrotrendriyalabdhimAn tasyaiva zrutamupapadyate ityAdi, tadapyayuktaM, bakulAdInAM sparzanendriyAtiriktadravyendriyalabdhivikalatve'pi kimapi sUkSma bhAvendriyapaJcakavijJAnamabhyupagamyate, 'paMceMdiyoba baulo' ityAdibhASyakAravacanaprAmANyAt , tathA bhASAzrotredriyalabdhivikalatve'pi teSAM sUkSmaM kimapi zrutaM bhaviSyati, anyathA AhArAdisaMjJAnupapatteH / tataH samIcInaM prAguktaM zrutalakSaNamiti bhavati lkssnnbhedaadbhedH| tathA hetuphalabhedAt , tathAhi-matiH kAraNaM, matyA prApyamANatvAt , zrutaM tu kArya, na khalu matipATavamantareNa zrutavibhavamuttarottaramAsAdayati jantustathA'darzanAt , yazca EXXXX***&&&&&
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava matizrutayo cUrNiH // 19 // - yadutkarSApakarSavazAdutkarSApakarSabhAk tattasya kAraNaM, yathA ghaTasya mRtpiNDaH, matyutkarSApakarSavazAcca zrutasyotkarSApaka| tataH kAraNaM matiH zrutasya / tathA ca bhedAbhedaH, tathAhi-caturdhAvyaJjanAvagrahapoDhArthAvagrahahApAyadhAraNAbhedAdaSTAviMzatividhamAbhinibodhikaM jJAnaM, aGgapraviSTAnaGgapraviSTAdibhedabhinnaM ca zrutaM, tathendriyavibhAgAdbhedaH, zrutaM zrotrendriyopalabdhireva, na tu zrotrendriyopalabdhiH zrutameva, kasmAditi ceducyate, iha yA zrotrendriyopalabdhirapi zrutagranthAnusAriNI saiva zrutamucyate, yA punaravagrahehApAyarUpA sA mtiH| zeSaM yaccakSurAdIndriyopalabdhirUpaM vijJAnaM tanmatijJAnaM / tadevaM sarvasyAH zeSendriyopalabdherutsargeNa matitve prApte'pavAdamAha-muktvA dravyazrutaM-pustakapatrakAdinyastAkSararUpadravyazrutaviSayAM zabdArthaparyAlocanAtmikAM zeSendriyopalabdhiM, tasyAH zrutarUpatvAt , yazca dravyazrutavyatirekeNAnyo'pi zeSendriyeSvakSaralAbhaHzabdArthaparyAlocanAtmakaH so'pi zrutaM, na tu kevalo akSaralAbhaH, kevalo hi akSaralAbho matAvapIhAdirUpAyAM bhavati, na ca sA. zrutaM / valkasama matijJAnaM kAraNatvAt , zumbasamaM zrutaM, tatkAryatvAt , tato yathA valkazumbayorbhedastathA matizrutayorapi / itazca bhedo-matijJAnamanakSaraM sAkSaraM ca, tathAhi-avagrahajJAnamanakSaraM tasyA'nirdezyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatayA nirvikalpatvAt, [IhAdijJAnaM tu sAkSaraM tasya parAmarzAdirUpatayA'vazyaM varNArUSitatvAt , zrutajJAnaM punaH sAkSarameva, akSaramantareNa zabdArthaparyAlocanA'yogAt / itazca matizrutayorbhedo-mUkakalpaM matijJAnaM svamAtrapratyAyanaphalatvAt,] amUkakalpaM zrutaM, svaparapratyAyakatvAditi / matizrutAnantaraM ca kAlaviparyAsAdisAdhAdavadherupanyAsaH, tadanantaraM ca chadmasthaviSayabhAvAdisAdhAnmanaHparyAyopanyAsaH, tadanantaraM ca bhAvamunisvAmyAdisAdharmyAtsarvottamatvAcca kevlopnyaasH||1|| Abhinibodhika dvidhA-zrutanizritamazrutanizritaM ca, tatra
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava matijJAna | medAra ni.mA.2 cUrNiH // 20 // zAstraparikarmitamaterutpAdakAle zAstrArthaparyAlocanamanapekSyaiva yadupajAyate tacchrutanizritamavagrahAdi, yatpunaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazamabhAvata evameva yathAvasthitavastusaMsparzi matijJAnamupajAyate tadazrutanizritaM-autpattikyAdi, tatra zrutanizritAminibodhikajJAnasvarUpapradarzanArthamAha uggaha IhA'vAo ya dhAraNA eva hu~ti cattAri / AmiNibohiyanANassa bheyavatthU samAseNaM // 2 // avagrahaNamavagrahaH, anideshysaamaanymaatrruupaarthgrhnnmityrthH| 'Ihi ceSTAyAM' IhanamIhA-sadbhUtArthaparyAlocanaceSTA, kimuktaM bhavati ?-avagrahAduttarakAlamapAyAtpUrva sadbhatArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSaparityAgAbhimukhaH prAyo'tra madhuratvAdayaH zaGkhAdizabdadharmA dRzyante na niSThuratAdayaH zAAdizabdadharmA ityevaMrUpo mativizeSa IhA, tasyaivAvagrahItasyehitasya cArthasya nirNayarUpo'dhyavasAyaH zAGkSa evAyaM zArGga evAyamityAdirUpo'vadhAraNAtmakaH pratyayo'vAyaH, cazabdaH pRthak 2 avagrahAdisvarUpasvAtantryapradarzanArthaH, avagrahAdInAmIhAdayaH paryAyA na bhvntiityrthH| tasyaivArthasya nirNItasya dharaNaM dhAraNA, sA ca tridhA-avicyutiH 1, vAsanA 2, smRtizca 3, tatra tadupayogAdavicyavanamavicyutiH, sA cAntarmuhUrttapramANA tatastayA Ahito yaH saMskAraH sa vAsanA, sA ca saGkhyeyamasaddhayeyaM vA kAlaM yAvadbhavati, saGghayeyavarSAyuSAM saGkhyeyaM kAlamasaGkhyeyavarSAyuSAM vA'saGkhyeyamityarthaH / tataH kAlAntare kutazcittAdRzArthadarzanAdikAt kAraNAt saMskArasya prabodhe yajjJAnamudayate tadevedaM yanmayA prAgupalabdhamityAdirUpA sA smRtiH| etAzcAvicyutivAsanAsmRtayo dharaNalakSaNasAmAnyAnvarthayogAddhAraNAzabdavAcyAH / evaMzabdaH kramapradarzanArthaH, ArSatvAcca mkaarlopH| evaM-anenaiva krameNa, tathAhi-nAnavagRhItamIhyate, na cAnIhitamavagamyate, // 20 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktarava cUrNiH avagrahAdi kharUpam ni.mA.3 // 21 // na cAnavagataM dhAryate iti, catvAryAbhinibodhikajJAnasya bhidyanta iti bhedAH vikalpA aMzA ityanAntaraM, ta eva vastUni [bhedavastUni,] vAstavA bhedA iti bhAvaH, samAsena saMkSepeNa, vistaratastu aSTAviMzatyAdibhedabhAvAt // 2 // anantaropanyastAnAmavagrahAdInAM svarUpaM pratipipAdayiSuridamAha atthANaM uggahaNaM avaggahaM taha viAlaNaM IhaM / vavasAyaM ca avArya dharaNaM puNa dhAraNaM beti // 3 // __aryante gamyante paricchidyante itiyAvad arthAH, te ca rUpAdayaH, teSAmarthAnAM prathamaM darzanAnantaraM grahaNaM avagrahaNamavagraha bruvate iti yogH| nanu vastunaH sAmAnyavizeSAtmakatayA aviziSTatvAt kimiti prathamaM darzanaM na jJAnamiti, ucyate tasya prabalAvaraNatvAddarzanasya cAlpAvaraNatvAt / sa dvidhA-vyaJjanAvagraho arthAvagrahazca / tatra vyaJjanAvagrahapUrvako'rthAvagraha iti prathama vyaJjanAvagrahaH pratipAdyate / vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM, taccopakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM ca yaH parasparaM sambandhaH sampRktirityarthaH, sambandhe hi sati so'rthaH zrotrAdIndriyeNa vyaktuM zakyate nAnyathA, tataH sambandho vyaJjanaM, vyaJjanena-sambandhenAvagrahaNaM-sambadhyamAnasya zabdAdirUpasyArthasyAvyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagraha iti / athavA vyajyante iti vyaJjanAni karmaNyanad, vyaJjanAnAM-zabdAdirUpatayA pariNatAnAM dravyANAM upakaraNendriyasamprAptAnAmavagrahaH-avyakta | rUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, athavA vyaJjanamupakaraNendriyaM zabdAdipariNatadravyasaGghAto vA / tatazca vyaJjanenopakaraNe- ndriyeNa zabdAdipariNatadravyANAM ca vyaJjanAnAmavagraho vyaJjanAvagrahaH, sa cAntarmuhUrtapramANaH / nanu vyaJjanAvagrahavelAyAM na kimapi saMvedanaM saMvedayAmahe, tatkathamasau jJAnarUpo gIyate?, ucyate avyaktatvAnna saMvedyate tato na kazciddoSaH, astitve // 21 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cakSurmanasoraprApyakA cUrNiH stiA . // 22 // kiM pramANamiti ceducyate, anumAnaM, tathAhi-yadi prathamasamaye'pi zabdAdipariNatadravyANAmupakaraNendriyasya ca parasparasampRktI kAcidapi jJAnamAtrA na bhavettato dvitIye'pi samaye na syAdvizeSAbhAvAt , evaM yAvaccaramasamaye'pi, atha ca caramasamaye arthAvagraharUpaM jJAnaM jAyamAnamupalabhyate tataH prAgapi kvApi kiyatI mAtrA pratipattavyA, yathA sikatAkaNe tailaM nAsti tataH samudAye'pi nopalabhyate, asti caramasamaye prabhUtazabdAdisamparke jJAnaM, tataH prAktaneSu samudAyeSu (samayeSu) stokaM stokaM tajjJeyaM, anyathA caramasamaye'pi na syAt , tataH sthitametad-vyaJjanAvagraho jJAnarUpaH, paraM tat jJAnamavyaktaM jJeyaM, sa caturvidhastadyathA-zrotrendriyavyaJjanAvagrahaH ghrANendriyavya0 jihvendriyavya0 sparzanendriyavya0 / nanu satsu paJcasvindriyeSu SaSThe ca manasi kasmAdayaM caturvidhaH?, ucyate, iha vyaJjanamupakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM ca parasparaM sambandha ucyate, sambandhazca caturNAmeva zrotrendriyAdInAM, na nayanamanasoH, tayoraprApyakAritvAt , kathamaprApyakAriteti ceducyate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , yadi punaH prAptamartha cakSurmano vA gRhNIyAttarhi yathA sparzanendriyaM srakcandanAdikamaGgArAdikaM ca prApta artha paricchindattatkRtAnugrahopaghAtabhAgbhavati, tathA cakSurmanasI api bhavetAM, na ca bhvtstsmaadpraapykaarinnii| nanu dRzyate cakSuSo'nugrahopaghAtau zazAGkasUryadarzanAt , etajADyavilasitaM, yato vayaM na brUmaH sarvathA cakSuSo'nugrahopaghAtau na bhavataH, kintu viSayamaprAptaM cakSuhAtItyevAbhidadhmahe, viSayakRtAnugrahopaghAtAsambhave'pi tatparicchedabhAvAt , prAptena tUpaghAtakenopaghAto bhaviSyati anugrAhakeNa cAnugrahaH, tatrAMzumAlino razmayaH sarvatrApi prasaramupAdadate, nAtra visaMvAdaH, tataste cakSuHprAptAH santaH sparzanendriyamiva cakSurapyupaghnanti, zItAMzurazmayastu svabhAvata eva zItalatvAdanugrAhakAstataste cakSuranugRhNanti, taraGgamAlAsaGkalajalAvalokena ca jalakaNasampRktasamINAravayava
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH cakSurmanaso|raprApyakA ritA // 23 // Lai Dong Sen Nan Jing Wu Liu Liu Fei Zhou Er Xiang Wu Liu Mo De Bing Lai . saMsparzato'nugrahaH, zADalatarumaNDalAvalokane'pi zADulatarucchAyAsamparkazItIbhUtasamIrasaMsparzAt , zeSakAlaM tu jalAdyavalokane anugrahAbhimAnaH upaghAtAbhAvAdavaseyaH, bhavati copaghAtAbhAve'nugrahAbhimAnaH, yathA'tisUkSmAkSaranirIkSaNAdvinivRttya yathAsukhaM nIlIraktavakhyAdyavalokane, itthaM caitadaGgIkarttavyaM, anyathA yathA] sUryeNopaghAto bhavati tathA hutavahajalazUlAdyAlokane dAhakledapATanAdayo'pi kasmAnna bhavanti ?, apica-yadi cakSuH prApyakAri tarhi svadezagataM rajomalAJjanAdi kiM nu na pazyati ?, tasmAdaprApyakAryeva cakSuH, nanu yadi cakSuraprApyakAri tarhi kasmAdavizeSeNa sarvAnapyAnna gRhNAti, yadi hi prAptaM paricchindyAttarhi yadevAnAvRtaM adUradezasthaM vA tadeva gRhNIyAnnA''vRtaM dUradezasthaM vA, tatra nayanarazmInAM gamanAsambhavAtsamparkAbhAvAt , tato yujyeta cakSuSo grahaNAgrahaNe nAnyathA, tathA coktaM-"prApyakAri cakSuH upalabdhyanupalabdhyoranAvaraNetarApekSaNAt dUretarApekSaNAcca / yadi hi cakSuraprApyakAri bhavettadA AvaraNabhAvAdanupalabdhiranyathopalabdhiriti na syAt , na hi tadA''varaNamupaghAtakaraNasamartha, prApyakAritve tu mUrtadravyapratighAtAdupapattimAn vyAghAtaH, atidUre ca gamanAbhAvAditi, prayogazcAtra-na cakSuSo viSayaparimANamaprApyakAritvAnmanovat , tadetadayuktataraM, dRSTAntasya sAdhyavikalatvAt , na khalu mano'pyazeSAn viSayAn gRhNAti, tasyApi sUkSmeSvAgamagamyAdiSvartheSu mohadarzanAt, tato yathA manoprApyakAryapi svAvaraNakSayopazamasApekSatvAnniyataviSayaM tathA cakSurapi svAvaraNakSayopazamasApekSatvAnniyataviSayaM, tathA cakSurapi svAvaraNakSayo pazamasApekSatvAdyogyadezAvasthita [niyata] viSayaM iti na vyavahitAnAmupalambhaprasaGgo nApi dUradezasthitAnAmiti / evaM manaso'pyaprApyakAritvaM bhAvyaM, tatrApi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , anyathA toyAdicintAyAmanugraho'gnizastrAdici | // 23 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava arthAvagrahAdikharUpam cUrNiH // 24 // ntAyAM copaghAto bhavet / nanu dRzyate'pyanugraho harSAdibhirmanaso'tipuSTatA, tazAcca zarIropacayaH, upaghAtazca dRzyate'tizokakaraNAnmanaso vighAtasambhavastadvazAcca zarIrasya daurbalyaM, cintAvazAcca hRdrogaH, tadetadatIvA'sambaddhaM, yata iha manaso'prApyakAritvaM sAdhyamAnaM varttate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAditi hetoH, na ceha viSayakRtAvanugrahopaghAtau tvayA manaso daryete tatkathaM vyabhicAraH? manastu svayaM pudgalamayatvAt zarIrasyAnugrahopaghAtau kariSyati, yatheSTAniSTarUpa AhAraH, tathAhi-iSTa AhAraH paribhujyamAnaH zarIrasya poSamAdhatte aniSTastUpaghAtaM, tathA mano'pyaniSTapudgalopacitaM zokAdinibandhana zarIrasya hAnimAdadhAti, iSTapudgalopacitaM [ca harSAdikAraNaM puSTiM, tasmAnmano'pi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAdaprApyakArIti caturdhA vyaJjanAvagrahaH / teSAM (tathA) vyaJjanAvagrahacaramasamayopAttazabdAdyarthAvagrahalakSaNo'rthAvagrahaH, sAmAnyamAtrA'nirdezyagrahaNamekasAmAyikamarthAvagrahaH / sAmAnyamAnAnirdezya iti bhaavH| 'tathe tyAnantarye vicAraNaM-paryAlocanaM arthAnAmityanuvartate, IhanamIhA, tAM bruvata iti yogaH, kimuktaM bhavati ?-avagrahAduttIrNo'pAyAtpUrvaH sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSaparityAgAkAGkSI mativizeSa iti, viziSTo'vasAyo vyavasAyo nirNayo nizcayo'vagama ityanAntaraM [ta], vyavasAyaM cArthAnAmiti varttate avAyaM bruvata iti saMsargaH, ayamarthaH zAGka evAyaM zabda ityAdyavadhAraNAtmakapratyayo'vAya iti / cazabda evArthaH, sa cAvadhAraNe, vyavasAyamevAyaM bruvata iti / dhRtirdhAraNamarthAnAmiti varttate, paricchinnasya vastuno'vicyutivAsanAsmRtirUpaM dharaNaM punardhAraNAM bruvate, punaHzabdo'pyevArthaH, sa ca pUrvavat / bruvata ityanena zAstrapAratantryamAha, itthaM tIrthakaragaNadharA bruvate iti / arthAvagrahehApAyadhAraNAH paJcasvendriyeSu SaSThe ca manasi bhAvAtpratyekaM SaDbhedAtmakAzcaturdA vyaJjanAvagraha iti sarvasaGkalanayA'STAviMzatibhedabhinna // 24 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagrahA Avazyakaniyukterava cUrNiH dInAM kaalmaanm| // 25 // mAbhinibodhikajJAnamavagantavyaM, navaramIhA sadRzadharmopetavastuviSayeti nayanAdinibandhanehAviSayA yathAkramaM sthANupuruSAdikuSThotpalAdisambhRtakAravellamAMsAdisarpotpalanAlAdayaH prtipttvyaaH| anye tvevaM paThanti-"atthANaM uggahaNami uggaho taha viyAlaNe IhA / vavasAyaMmi avAyo dharaNaM puNa dhAraNaM beNti||1||" tatrArthAnAmavagrahaNe sati avagraho nAma [prathamo] matibheda | ityevaM bruvate, evamIhAdiSvapi yojyaM, bhAvArthastu pUrvavat , athavA prAkRtazailyA arthavazAdvibhaktipariNAma iti prathamArthe saptamI draSTavyA // 3 // sAmpratamabhihitasvarUpANAmavagrahAdInAM kAlapramANamabhidhitsurAha uggaha isamayaM IhAvAyA muhuttamaddhaM tu / kAlamasaMkhaM saMkhaM ca dhAraNA hoi NAyavvA // 4 // abhihitalakSaNo'rthAvagraho yo jaghanyo naizcayikaH sa ekaM samayaM bhavati, atra "kAlAdhanoAptA"viti dvitIyA / tatra ca paramanikRSTakAlavizeSaH samayaH, sa ca pravacanoktotpalapatrazatavyatibhedodAharaNAjaratpadRzATikApATanadRSTAntAccAvaseyaH / sAMvyavahArikA'rthAvagrahavyaJjanAvagrahau tu pRthak pRthagantarmuhUrttakAlapramANau / IhA cAvAyazcehAvAyau, prAkRtatvAt dvivacane bahuvacanaM, tau muhUrtAddhaM jJAtavyau, tatra muhUrttazabdena ghaTikAdvayapramANaH kAlo'bhidhIyate tasyArddha muhUrtArddha, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ?-vyavahArApekSayaivaitanmuhartArddhamuktaM tattvatastvantarmuhUrtamavaseyaM / anye tvevaM paThanti 'muhuttamaMtaM tu' muhUrttAntastu antarmadhyakaraNe, tuzabda evakArArthaH / ihAvAyau bhinnamuhUrtamantarmuhUrtamevetyarthaH / kalanaM kAlastaM kAlaM, na vidyate saGkhyA yasyA'sAvasaGkhyaH, palyopamAdilakSaNa ityarthaH, taM kAlamasaGkhyaM, tathA saGkhyAyata iti saGkhyaH, iyantaH pakSamAsaRtuayanAdaya ityevaM saGkhyApramitaH, taM saGghayaM, cakArAdantarmuhUrtta ca, dhAraNA-abhihitalakSaNA bhavati jJAtavyA, ayamatra bhAvArthaH-avAyo // 25 // Ava0cU03/
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH zabdAdInAM spRssttaaspRsstttaadi| gA.5 // 26 // &K. & ttarakAlamavicyutirUpA'ntarmuhUrtta bhavati, evaM smRtirUpApi, vAsanArUpA tu tadAvaraNakarmakSayopazamAkhyA saMskArA'paraparyAyA, ata eva smRtidhAraNAyA bIjabhUtA saGkhyeyavarSAyuSAM sattvAnAM saGkhyeyaM kAlaM asaGkhyeyavarSAyuSAM ca palyopamAdijIvinAmasaGkhyeyamiti / samprati zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatAM pratipipAdayiSurAha puDhe suNei saI rUvaM puNa pAsaI apuDhe tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhe viyAgare // 5 // zrotrendriyaM kartR, zabdaM karmatApannaM zabdaprAyogyadravyasaGghAtamityarthaH, zRNoti-gRhNAti paricchinattIti bhAvaH, spRSTaM tanau reNuvadAliGgitamAtraM, kimuktaM bhavati, zabdadravyANi sakalalokavyApIni sUkSmANi, ata eva dravyendriyasyAntaramapi(rapi) manAk pravizanti tadanyadravyavAsakasvabhAvAni ca / zrotrendriyaM zeSendriyagaNApekSayA prAyaH paTutaraM, tataH spRSTamAtrameva zabdadravyasamUha gRhNAti / rUpyata iti rUpaM tat rUpaM punaH pazyati-gRhNAti upalabhya(bha)te iti yAvat , aspRSTaM-anAliGgitaM gandhAdivanna sambandhamityarthaH, turevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, rUpaM punaH pazyatyaspRSTameva, cakSuSoprApyakAritvAdeva, tacca prAgeva bhAvitaM, punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi-aspRSTamapi yogyadezAvasthitaM, na punarayogyadezAvasthitamamaralokAdi / gandhyate-AghAyata iti | gandhastaM, 'rasa AsvAdane, rasyata iti rasastaM ca, spRzyata iti sparzastaM ca, cazabdau pUrNAA~, baddhamAzliSTaM navazarAve toyavadAtmapradezairAtmIkRtaM ityarthaH, spRSTaM pUrvavat , prAkRtazailyA cetthamupanyAsaH 'baddhapuTuM'ti, paramArthatastu spRSTaM ca tadbaddhaM ca spRSTabaddhamiti draSTavyaM, nanu yadbaddhaM gandhAdi tatspRSTaM bhavatyeva aspRSTasya bandhAyogAttataH spRSTazabdoccAraNaM gatArthatvAdanarthakamiti, naiSa doSaH, zAstrArambhasya sarvazrotRsAdhAraNatvAt , trividhA hi zrotAraH kecidudghaTitajJAH kecinmadhyamabuddhayaH kecitprapaJcitajJA iti, tatra && & & | // 26 // W
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-1 niryukterava cUrNiH // 27 // kA prapazcitajJAnAmanugrahAya gamyamAnasyApyabhidhAnamadoSAyeti / prakRtabhAvArthastvayaM-gandhAdidravyANi svalpAni sthUlAni tadanyA- indriyANAM vAsakAni ca, ghrANAdIni cendriyANi zrotrendriyApekSayA'paTUni, tato ghrANendriyAdigaNo gandhAdi AliGgitAnantaramAtmapradezai. viSayamArAtmIkRtaM gRhNAti, nAnyathetyevaM 'vyAgRNIyAt , pratipAdayet , prajJApakaH skhshissyebhyH| nanvidamuktaM-yogyadezAvasthitameva rUpaM nam // pazyati nAyogyadezAvasthitaM, tatra kiyAMzcakSuSo viSayaH kiyato vA dezAdAgataM zrotrAdi gRhNAti ?, ucyate, zrotraM tAvacchabdaM jaghanyato aGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAddezAdutkarSatastu dvAdazabhyo yojanebhya iti / cakSurapi jaghanyato'GgulasaGkhyeyamAtrAvasthitaM : rUpaM pazyati, utkarSatastu sAtirekayojanalakSavyavasthitaM prANarasanasparzanAni tu jaghanyenA'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAddezAdAgataM gandhAdi gRhNAti utkarSatastu navabhyo yojanebhyaH / tatredamindriyaviSayaparimANamAtmAGgulena pratipattavyaM / nanu dehapramANaM samucchyAGgulena, dehAzritAni cendriyANi, tatasteSAM viSayaparimANamapyucchyAGgulena vaktumucitaM, kathamucyate AtmAGgulena ?, | naiSa doSaH, yadyapi hi dehAzritAnIndriyANi tathApi teSAM viSayaparimANamAtmAGalena, dehAdanyattvindriyaviSayaparimANaM, tasyAtmAGgulaprameyatvAt / yadhucchyAGgulena syAt tataH ko doSa Apadyate ?, ucyate-paJcadhanuHzatoccAdimanuSyANAM viSayavyavahAravicchedaH, tathAhi-yadbharatasyAtmAGgulaM tatkila prmaannaaddlN| tacca pramANAGgulamucchyAGgalasahasreNa bhavati "ussehaMgulamegaM havai pramANaM (NaMgulaM ) sahassaguNa"mitivacanAt , tato bharatasagarAdicakravarttinAM yA nagaryo ye ca skandhAvArAste // 27 // AtmAGgulena dvAdazayojanAyAmatayA siddhAnte prasiddhAste cocchyAGgalapramityA anekAni yojanasahasrANi syuH, tathA ca sati tatrAyudhazAlAdiSu tADitabheryAdizabdazravaNaM na sarveSAmApota, "bArasahiM joaNehiM soaM aigiNhae sadda"mitivacanAt,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava indriyvissymaan| gA.6 cUrNiH // 28 // veSayaM draSTavyaM, namANamAtmAGgulena pojanala1rvyavasthitamA puSkaravarAH mAnadayaviSaya-vindraya samastanagaraskandhAvAravyApI ca vijayaDhakkAdizabda Agame pratipAdyate, evamAgamaprasiddhaH paJcadhanuHzatoccAdimanuSyANAM viSayavyavahAro vyavacchedaM mA prApadityAtmAGgulenendriyaviSayaparimANamavasAtavyaM, nocchyAGgulena / nanu cakSurindriyaviSaya- parimANamuktasvarUpaM na ghaTate, adhikasyApi tadviSayaparimANasyAgamAntare pratipAdanAt , tathAhi-puSkaravarAr3heM mAnuSottaraparvatasamIpe manuSyAH karkasaMkrAntau pramANAGgulaniSpannaH sAtirekairekaviMzatiyojanalakSairvyavasthitamAdityamavalokamAnAH pratipAdyante zAstrAntare, tataH kathamuktasvarUpaM nayanaviSayaparimANamAtmAGgulena ghaTate ?, pramANAGgulenApi vyabhicArAt, satyametat , kevalamidaM viSayaparimANaM prakAzyaviSayaM draSTavyaM, na tu prakAzakaviSayaM, tataH prakAzake'dhikataramapi viSayaparimANaM na virudhyate iti na kshciddossH| manasastu kevalasyeva sarvagatatvAt na kSetrato viSayaparimANaM, pudgalamAtranibandhanA'bhAvAt , iha yatpudgalamAtranibandhananiyataM na bhavati tasya viSayaparimANaM na, yathA kevalajJAnasya, na bhavati ca pudgalamAtranibandhananiyataM manastasmAttathA (mana iti, iha) "spRSTaM zRNoti zabda"mityuktaM, tatra kiMzabdaprayogotsRSTAnyeva kevalAni zabdadravyANi zRNoti utAnyAnyeva |tadvAsitAni Ahosvit mizrANi iti nodakAbhiprAyamAzaya na tAvatkevalAni, teSAM vAsakatvAt , tadyogyadravyAkulatvAcca lokasya, kintu mizrANi tadvAsitAni vA ||5||shRnnoti ityamumarthamabhidhitsurAha bhAsAsamaseDhIo, saI jaM suNai mIsayaM sunnii| vIseDhI puNa saI, suNei niyamA parAghAe // 6 // bhASyata iti bhASA-vaktrA zabdatayotsRjyamAnA dravyasaMhatirityarthaH, tasyAH samazreNayaH, samagrahaNaM vizreNivyavacchedArtham / zreNayo nAma kSetrapradezapaklayo abhidhIyante, tAzca sarvasyaiva bhASamANasya SaTsu dikSu vidyante yAsu utsRSTA satI bhASA // 28 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH zandazravaNe digvidishormedH| gA. 7 // 29 // prathamasamaya eva lokAntamanudhAvati, tA ito gataH prApto bhASAsamazreNItaH bhASAsamazreNivyavasthita ityarthaH 'zabda' bhASAtvena pariNataM pudgalarAzi 'ya' puruSAzvAdisambandhinaM 'zRNoti' paricchedyatayA gRhNAti yattadornityAbhisambandhAttaM mizrakaM zRNoti, kimuktaM bhavati ?-bhASakavyutsRSTazabdadravyANi tadvAsitApAntarAlasthadravyANi cetyevaM mizraM zabdadravyarAziM zRNoti, na tu vAsakameva vAsyameva vA kevalamiti / 'vIseDhI'tyAdi, maJcAH krozantItyAdivat Adheye AdhAropacArAdvizreNivyavasthitaH zrotA'pi vizreNirucyate, vizreNiH punaH zrotA zabdamiti punaH zabdagrahaNaM parAghAtavAsitadravyANAmapi tathAvidhazabdamanda| pariNAmakhyApanArtha, zRNoti, 'niyamA'niyamena 'parAghAte' sati vAsanAyAM satyAM, etaduktaM bhavati-yAni bhASakotsRSTAni zabda dravyANi jhallAdizabdadravyANi vA taiH parAghAte-vAsanAvizeSajanite sati yAni samutpannazabdapariNAmAni dravyANi tAnyeva vizreNisthaH zRNoti, natu bhASakAdyutsRSTAni, teSAmanuzreNiyAmitvena vidiggamanAsambhavAt , na ca kuDyAdipratighAte teSAM vidiggatinimittaM sambhavati, loSTAdibAdaradravyANAmeva tatsambhavAt , teSAM ca sUkSmatvAd, uktaM ca-"bhASAsamaseDhiThio tabbhAsAmIsiaM suNai saI / taddavvabhAviAI annAI suNei vidisittho||1|| (vi. 353 )" athavA vizreNisthitaH eva vizreNirabhidhIyate pade'pi padAvayavaprayogadarzanAbhImasenaH sena iti / 'viseTiM puNa' iti pAThe tu vizreNiM punarita iti varttate, bhAvArthaH sa eva / kena punaryogenaiSAM vAgadravyANAM grahaNamutsargo vA ? kathaM vetyetadAzaya gururAha // 6 // giNhai ya kAieNaM, nissarai taha vAieNa joeNaM / egaMtaraM ca giNhai, nisirai egaMtaraM ceva // 7 // kAyena nivRttaH kAyikastena kAyikena yogena, yogo vyApAraH kriyetyanarthAntaraM, sarva eva hi vaktA kAyakriyayA zabda
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH zavacane grahaNa nisargoM na grahaNani // 30 // sargayo sAntaranirataravicAraH dravyANi gRhNAti, cazabdastvevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, gRhNAti kAyikenaiveti, nisRjatyutsRjati muzcatItiyAvat / 'tathe' tyAnantaryArthaH grahaNAnantaramityarthaH / ucyata iti vAk vAcA nivRtto vAcikastena vAcikena yogena, kathaM? ekAntarameva gRhNAti nisRjatyekAntaraM caiveti, yathA grAmAdanyo grAmo grAmAntaraM puruSAdanantaraH puruSaH puruSAntaraM, evamekaika smAt samayAdekaika] evAnantaraH samaya ekAntaraM, pratisamayaM gRhNAti pratisamayaM muJcatIti bhAvArthaH / zarIravyApAre sati yena vyApAravizeSeNa zabdadravyopAdAnaM karoti sa kAyiko yogaH, yena tu kAyasaMrambheNa tAnyeva muJcati sa vAcikaH, yena tu manodravyANi manastvena vyApArayati sa mAnasaH, tataH kAyayoga eva saMvyavahArArtha tridhA vibhktH| grahaNaM hi svatantraM, prathamasamaye nisargamantareNApi tasya bhAvAt / tato naivAdastadapekSayA sAntaraM, nisargastu grahaNaparatantraM agRhItasya nisargAyogAt iti pUrvapUrvagrahaNasamayApekSayA saantrvypdeshH| yAni yAni yasminsamaye gRhItAni zabdadravyANi tAni tAni tattadrahaNasamayAnantarasamaye sarvANi nisRjati, tato grahaNApekSayA sAntaro no nirantara iti, athavA ekena-Adyena samayena gRhNAti 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiti nyAyAt gRhNAtyeva, na tu nisRjati, dvitIyasamayAdArabhya nisargapravRtteH, prathamasamaye pUrvagRhItadravyAsambhavAt, tathA | ekena paryantavartinA samayena nisRjati-nisRjatyeva, na tu gRhNAti, bhASaNAduparamAt, apAntarAlavartiSu tu samayeSu grahaNanisargau, | sthApanA-gra ni0 | ni ni ni0ni0 nanu grahaNanisargau AtmanaH parasparaviruddhau tataH kathamekasminsamaye to gra0 gra0 | gra0 | gra. . yujyete ?, naiSa doSaH, ekasminsamaye karmAdAnanisargakriyAvat aGgulyAkAzasaMyogavibhAgakriyAvacca grahaNanisargakriyAdvayasyApi sadbhAvopapatteH, ekasminsamaye ta(ya)thA jIvasvAbhAvyAt dvAvupayogI // 30 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava trividhaza rIreNa grahaNaM cUrNiH // 31 // vAcazca satyAdimedAH gA.8-9 *38*28488. na bhavataH 'jugavaM do natthi uvaogA' iti vacanAt , kriyAstu baDhyo'pi ghaTanta eva, kAyavAGmanaHkriyANAmekasminnapi samaye yugptprvRttidrshnaat| yaduktaM 'gRhNAti kAyikena cetyAdi, tatra kAyiko yogaH paJcadhA-audArika 1 vaikriya 2 AhAraka 3 taijasa 4 kArmaNa 5 bhedAt , tataH kiM paJcaprakAreNApi kAyikena gRhNAti AhosvidanyathetyAzaGkAsambhave tadapanodArthamAha tivihaMmi sarIraMmi, jIvapaesA havaMti jIvassa / jehi u giNhai gahaNaM, to bhAsai bhAsao bhAsaM // 8 // trividhe triprakAre zarIre audArikavaikriyAhArakANAmanyatarasminnityarthaH, jIvati-prANAn dhArayati iti jIvaH tasya pradezA jIvapradezA bhavanti, itthamucyamAne bhikSoH pAtramityAdau SaSThayA bhede'pi darzanAt mA bhUdbhinnapradezatayA ziSyANAmapradezAtmasampratyaya ityata Aha-jIvasyeti jIvasyAtmabhUtA bhavanti, anena niSpradezajIvavAdanirAkaraNamAha, sati niSpadezatve krcrnnorugriivaadyvyvsNsrgaabhaavprskteH| yairjIvapradezaiH kiM karotyata Aha-yaistu gRhNAti, tuzabdo vizeSayati, na sarvadaiva gRhNAti, gRhyata iti grahaNaM zabdadravyasamUhamityarthaH, tato gRhItvA 'bhASate' vakti bhASaka iti, bhASako bhASaNakriyAviziSTa ityarthaH, anena niSkriyAtmavAdavyavacchedamAha, sati tasminniSkriyatvenApracyutAnutpannasthiraikarUpatvAt bhASaNAbhAvaprasakteH / kiM bhASata ityAha-bhASyata iti bhASA tAM, nanu tato bhASate bhASaka ityanenaiva gatArthatvAdApAgrahaNamatiricyate, na abhiprAyA. parijJAnAt, iha bhASyamANaiva bhASocyate na pUrva nApi pazcAdityasyArthasya khyApanAya bhASAgrahaNamaduSTameveti / yaduktaM trividhaM zarIraM yadgatairjIvapradezaiH vAgdravyANi gRhItvA bhASako bhASaka iti, tatra na jJAyate katamattatraividhyamiti tadabhidhAtukAma Aha orAliyaveubbiyaAhAro giNhaI muyai bhAsaM / sacaM mosaM saccAmosaM ca asacamosaM ca // 9 // XBEISSSSSSSSSS. // 31 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava vaacHstyaadibhedaaH| cUrNiH // 32 // ihaudArikazabdena zarIratadvatorabhedopacArAt matvarthIyalopAdvA audArikazarIravAn jIva eva gRhyate, evaM vaikriyavAn vaikriyaH AhArakavAnAhArakaH, asAvaudArikAdirgrahAti Adatte zabdaprAyogyAni dravyANIti gamyate, gRhItvA bhASAtvena pariNamayya muzcati-nisRjati bhASAM zabdapariNatadravyasaMhati, kiMviziSTAmityAha-'satyAM' santo munayasteSAmeva muktimArgapravRttatayA tAttvikaziSTatvAt tebhyo hitA niravadyAnuSThAnarUpatayA muktimArgAnukUlatvAdupakAriNI satyA, yat yasmai hitaM tattatra sAdhviti, tatra sAdhau yaH pratyayaH, athavA santaH-mUlottaraguNAsteSAmeva muktimArgatayA atiprazasyatvAt tebhyo hitA tadArAdhanAt , yadvA santaH-jIvAdayaH padArthAstebhyo hitA yathAvasthitatatsvarUpapratyAyakatvAt , yathA asti jIvaH sadasadrUpo dehamAtravyApItyAdirUpA, tadviparItA'satyA, yathA nAsti jIvo'sti cettadA ekAntasapa ityAdi / satyAmRSA yathA dhavakhadirapalAzAdimizreSu bahuSvazokavRkSeSu azokavanamevedamityAdirUpA, tatrAzokatarUNAM sadbhAvAtsatyatA anyeSAmapi dhavAdInAM sadbhAvAnmRSatA, yA na satyA nApi mRSA sA asatyAmRSA, he devadatta! ghaTamAnaya gAM dehi mahyamityAdirUpA, iyaM hi svarUpamAtrapratipAdanaphalatvAnna yathoktalakSaNA satyA nApi mRSA, tato'satyAmRSA, AsAM ca svarUpamudAharaNayuktaM prajJApanAsUtrAdavasAtavyaM // nanu audArikAdirgRhNAti | muzcati ca bhASAmityuktaM, tatra (tataH sA) muktA satI utkarSataH kiyat kSetraM vyApnoti ?, ucyate, samastameva lokaM, yadyevaM tarhi 'kaihi ityAdi, ayaM sUtrataH sambandhaH athavA arthataH-nanu dvAdazabhyo yojanebhyaH parato na zRNoti zabdaM, mandapariNAmatvAttadravyANAmityuktaM, tatra kiM parato'pi dravyANAmA''gatirasti ?, yathA ca viSayAbhyantare nairantaryeNa taddhAsanAsAmarthya, evaM bahirapyasti uta neti, ucyate-asti keSAJcitkRtsnalokavyApteH, yadyevaM tarhi // 32 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava bhaassaalok| bhAge prshnottrau| gA.10-11 cUrNiH // 33 // kaihi samaehi logo, bhAsAi niraMtaraM tu hoi phuddo| logassa ya kahabhAge, kaibhAgo hoi bhAsAe // 10 // katibhiH samayairlokyata iti lokazcaturdazarajvAtmakaH kSetralokaH parigRhyate, bhASayA nirantarameva bhavati spRSTo-vyAptaH pUrNa ityanantaraM, lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhASAyAH?, atrocyate cauhi samaehi logo, bhAsAi niraMtaraM tu hoi phuddo| logassa ya caramaMte caramaMto hoi bhAsAe // 11 // caturbhiH samayairloko bhASayA nirantarameva bhavati spRSTo-vyAptaH kiM sarvayaiva bhASayA uta viziSTayA ?, ucyate, viziSTayA, keyaM-iha kazcidvaktA mandaprayatno bhavati kazcinmahAprayatnaH, tatrAdyo yathArUpANi zabdadravyANi gRhItavAMstathArUpANyevAminnAnyupajAtamandazabdapariNAmAni nisRjati, tAni ca tathAnisRSTAni mandaprayatnanisRSTatvAt paristhUrANi, ata eva tadanyadravyavAsanotpAdapATavarahitAni asaGkhayeyakhaNDazo bhidyante, bhidyamAnAni ca saGkhyeyAni yojanAni gatvA zabdapariNAmaM vijahati, yastu mahAprayatno vaktA sa khalvAdAnaprayatnenApi bhittvaiva gRhNAti, gRhItvA va zabdapariNAmamapi teSAmutkaTamutpAdayati, utpAdya ca nisargaprayatnena bhUyo bhittvA nisRjati, tAni ca tathAnisRSTAni sUkSmatvAdatiprabhUtatvAdatyutkaTazabdapariNAmAcca (matvAcca) tadanyAni | bahUni dravyANi vAsayanti tadanyadravyavAsakatayA SaTsu dikSu anantaguNavRddhyA parivarddhamAnAni lokAntamApnuvanti, zeSaM lokaM tu tatparAghAtavAsitAni dravyANyApUrayanti / iha catuHsamayagrahaNe tripaJcasamayagrahaNamapi pratyetavyaM, tulAdInAM madhyagrahaNe AdyantagrahaNavat / kathaM tribhiH samayairloko bhASayA nirantarameva bhavatyApUritaH ?, ucyate, iha yadA lokamadhyastho vaktA bhavati tadA tena nisRSTAni bhASApariNatAni dravyANi prathamasamaya eva padikSu lokAntamanudhAvanti, 'jIvasUkSmapudgalayoranuzreNigati ritivaca paristharANistathArUpANyevA ra saJcayeyAniya tvava gRhNAti // 33 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH trisamayAdinA bhASayA. lokvyaaptiH| // 34 // nAt, dvitIyasamaye tu ta eva hi SaT daNDAzcaturdikSu ekaikazo'nuzreNyA vAsitadravyaiH prasarantaH SaD manthAnA bhavanti, tRtIyasamaye tu pRthak pRthak tadantarAlapUraNAtpUrNo bhavati lokaH, evaM tribhiH samayaiH bhASA(SayA) lokaH spRSTo bhavati / yadA tu svayambhUramaNaparataTavartini lokAnte alokasya nikaTIbhUya trasanADyA(DyA vA) bahizcatasRNAM dizAmanyatamasyAM dizi vyavasthito bhASako | vakti tadA caturbhiH samayairApUryate, kathaM ?, [ucyate,] ekena samayenAntarnADi zabdadravyANyanupravizanti, tadA vAma 1 dakSiNa 2 pRSThordA 3 dhodizAM 4 alokena skhalitatvAt , zeSasamayatrayabhAvanA pUrvavat / yadA tu trasanADyA bahirvidikasthito bhASako vakti tadA pudgalAnAmanuzreNigamanAt prathamasamayena vidizo dizi gamanaM, dvitIye tu nADyantaHpravezaH, zeSa samayatrayaM pUrvavadityevaM paJcabhiH samayaiH sakalalokapUraNaM / atra ca trisamayapakSe ca ye anuzreNivyavasthitA niSkuTAsta eva pUryante, vakraniSkuTapUraNaM tu na budhyata eva, svalpatvAcca na vivakSitamiti lkssyte| anye tu jainasamudghAtagatyA lokApUraNamicchanti, teSAM cAdyasamaye bhASAyAH khaludhiogamanAccheSadikSu mizrazabdazravaNasambhavaH / uktaM cAvizeSaNaM (cAvizeSaNa) 'bhASAsamaseDhIo saI jaM suNai mIsayaM suNaItti (gA. 6), atha mataM-'vyAkhyAnato'rthapratipatti'riti nyAyAddaNDa eva mizrazravaNaM bhaviSyati, na zeSadikSu, tatazcAdoSa iti, atrocyate, evamapi tribhiH samayarlokApUraNamApadyate, na catuHsamayasambhavo'sti, kathaM ?, prathamasamayAnantarameva zeSadikSu parAghAtadravyasadbhAvAt dvitIyasamaya eva manthAnasiddheH, tRtIye ca tadantarAlapUraNAditi / nanu jainasamudghAtavaccatu-1 bhirevA''pUraNaM bhaviSyatIti ko doSaH?, ucyate, na, siddhAntAparijJAnAt , jainasamudghAte hi svarUpeNa pUraNAt na tatra parAghAtadravyasambhavo'sti, sakarmakajIvavyApAratvAttasya, tatazca tatra dvitIyasamaye kapATanivRttireva, zabdadravyANAM tvanuzreNi BOX**888882 // 34 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdadravyeNa loka Avazyakaniyukterava cUrNiH // 35 // vyaaptiH| gamanAt, parAghAtadravyAntaravAsakasvabhAvakatvAcca dvitIyasamaye eva manthAnaniSpattiriti / acittamahAskandho'pi vaizrasikatvA-1 tparAghAtAbhAvAccaturbhirevApUrayati na caivaM zabda iti / yaduktaM 'lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhASAyA' iti, tatrottaramAha-lokasya ca kSetragaNitamapekSya caramAmte asaGkhyeyabhAge caramAnto'saGkhyeyabhAgo bhavati bhaassaayaaH| iyamatra bhAvanAtrisamayavyAptau catuHsamayavyAptau paJcasamayavyAptI vA niyamena prathamadvitIyasamayayorlokA'saGkhyeyabhAge bhASAyA asaGkhye| yabhAgo bhavati, tathAhi-trisamayavyAptau prathame daNDaSaTka, te ca daNDAdayo yadyapi dairyeNa lokAntasparzinaH tathApi vaktRmukha vinirgatatvAttatpramANAnusArato bAhalyena caturaGgulAdimAnA bhavanti, caturAdIni cAGgulAni lokAsaGkhyeyabhAgavatanyeveti | trisamayavyAptI AdyayoH samayayorlokAsaGkhyeyabhAge bhASAyA asaGkhyeyabhAgaH, tathA catuHsamayavyAptau Aye lokamadhyamAtrapravezo dvitIye daNDasamudbhavaH, paJcasamayavyAptau tu Aye bhASAdravyANAM vidizo dizi gamanaM dvitIye lokamadhyamAtrapravezo bhavati ityubhayatrApyAdyayoH samayayorlokAsaGkhyeyabhAge bhASAyA asaGkhyeyaH bhaagH| trisamayavyAptau tRtIyasamaye tu skllokvyaaptiH| catuHsamayavyAptau tRtIyasamaye tu lokasaGkhyeyabhAge bhASAyAH saGkhyeyabhAgaH, kathamiti ceducyate, svayambhUramaNapazcimaparataTavartini lokAnte trasanADyA bahirvA pazcimadizi sthitvA bruvato bhASakasya caturaGgulAdibAhalyo rajjudI? daNDastirazcInaM gatvA svayambhUramaNapUrvataTavartini lokAnte lagati, tato dvitIyasamaye tasmAddaNDAdUdhizcaturdazarajUcchritaH pUrvAparatirazcInatayA rajuvistRtaH parAghAtavAsitadravyANAM daNDo nirgacchati, lokamadhye tu parAghAtavAsitadravyANAmeva caturaGgulAdibAhalyaM rajjuvistIrNa daNDadvayaM vinirgatya svayambhUramaNadakSiNottaravartilokAntayolagati, evaM ca sati caturaGgulAdibAhalyaM sarvato rajjuvistINa lokamadhye jo pazcimAviSayamAge asalayeyaH bhAra // 35 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH .. // 36 // lokabhASA bhAgavyAptiA mterekaarthaaH| gA. 12 vRttaM chatvaraM siddhaM bhavati, tRtIyasamaye tU'dho vyavasthitadaNDAccaturdikaprasRtaH parAghAtavAsitadravyasamUho manthAnaM sAdhayati, lokamadhyavyavasthitasarvatorajuvistIrNachatvarAdodhaHprasRtaH punaH sa eva trasanADI samastAmapi pUrayati / evaM ca sati trasanADI sarvApi UrddhAdhovyavasthitadaNDamathibhAvena tadadhikaM ca lokasya pUritaM bhavati, etAvacca kSetraM lokasya saGkhyAtatamo bhAgaH, tathA ca | sati catuHsAmayikyA vyAptestRtIyasamayairlokasya saGkhyAtatame bhAge bhASAyA api samastalokavyApinyAH saGkhyAtatamo bhAga iti / paJcasAmayikyAstu vyAptestRtIyasamaye lokA'saGkhyeyatame bhAge bhASAyA asaGkhyeyatamo bhAgaH, tasyAM tasya daNDasamayatvAt , | tatra coktaprakAreNAsaGkhyeyabhAgavartitvasya bhAvAditi, caturthe tu samaye catuHsAmayikyAM vyAptI madhyAntarAlapUraNAtsamastalokavyAptiH paJcasAmayikyAM vyAptau tu caturthe samaye lokasya maddhyeye bhAge bhASAyAH saGkhyeyo bhAgaH, tasyAM tasya mathisambhavAttasya ca sadheyabhAgavarttitvasya prAgeva bhAvitatvAt , paJcasAmayikyAM vyAptI madhyAntarAlapUraNAt samastalokavyAptiH, etacca mahAprayatnavaktRnisRSTadravyApekSayA draSTavyaM, mandaprayatnavaktRnisRSTAni tu lokAsaGkhyeyabhAga eva vartante, daNDAdikrameNa lokApUraNAsambhavAt , trisamayavyAptau catuHsamayavyAptau [paJcasamayavyAptau] ca vyAdiSu samayeSu ApUrite loke lokasya caramAnte bhASAyA api caramAnto bhavati, kimuktaM bhavati ?-loke niSThAM gate bhASApi niSThAM yAtIti / 'tattvabhedaparyAyaiAkhyetinyAyAt tattvato bhedatazca matijJAnasvarUpamuktaM, idAnIM nAnAdezajavineyagaNasukhapratipattaye tatparyAyazabdAnabhidhitsurAha IhA apoha vImaMsA, maggaNA ya gavesaNA / saNNA saI maI paNNA, savvaM AbhinibohiyaM // 12 // 'Iha ceSTAyAM' IhanamIhA-sthANuH vA puruSo veti vicAraNA-satAmarthAnAmanvayinAM vyatirekiNAM ca paryAlocanetyarthaH, // 36 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH mateH sadA dIni dvArANi gA.13 XX**************** apohanamapoho nizcayaH, vimarzanaM vimarzaH, apAyAtpUrva IhAyA uttaraH prAyaH ziraHkaNDUyanAdayaH puruSadharmAH, nAtra rAjapathe sthANurbhavati puruSaH sambhAvyata iti sampratyayaH, astitvarUpamanvayidharmAnveSaNaM mArgaNA, caH samuccayArthe, nAstitvarUpavyatirekadharmAlocanaM gaveSaNA, saMjJAnaM saMjJA-vyaJjanArthAvagrahottarakAlabhAvI mativizeSaH, smaraNaM smRtiH-pUrvAnubhUtArthAlambanapratyayaH, mananaM matiH-kathaJcidarthaparicchittAvapi sUkSmadharmaparyAlocanarUpA matirityarthaH / sarvamidamAbhinibodhikaM mtijnyaanmityrthH| evaM kiJcijhedAd bhedaH pradarzitaH, paramArthatastu sarva ete mativAcakAH paryAyazabdAH, samprati navabhiranuyogadvAraiH punastadrUpanirUpaNArthamAha saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtaraM bhAga, bhAve appAbahuM ceva // 13 // sacca tatpadaM, tasya prarUpaNaM-gatyAdiSu vicAraNaM satpadaprarUpaNaM tadbhAvaH satpadaprarUpaNatA, matijJAnamiti yatsatpadaM tasya A gatyAdibhiH dvAraiH prarUpaNamityarthaH, athavA sadviSayaM padaM satpadaM tadeva matijJAnamitirUpaM padaM, matijJAnasya sattvAtprakrAntatvAcca / nanvasatpadaprarUpaNeti (paNA kiM kriyate?,) kriyate kharaviSANAderasatpadasyApi tataH sadbhahaNaM, athavA santi ca tAni padAnisthAnAni satpadAni gatyAdIni, taiH prarUpaNaM mteH1| dravyapramANamiti jIvadravyapramANaM vaktavyaM, ekasminsamaye matijJAnaM kiyantaH pratipadyante?, sarve vA kiyanta ? iti 2|cH samuccaye, kSetraM vaktavyaM, kiyati kSetre matijJAnaM sambhavati? 3 / sparzanA ca vaktavyA, kiyatkSetraM matijJAninaH spRzanti? nanu kSetrasya sparzanAyAzca kaH prativizeSaH ?, ucyate, yatrAvagAhastat kSetraM, sparzanA tu bAhyato'pi bhavati, yathA paramANumadhikRtyokta-"egapaesogAho (gAsaM khettaM) sattapaesA ya se phusaNA (vi0 432) // " caH samuccaye 4 / kAla:-sthitilakSaNo matervAcyaH, caH pUrvavat 5 / [antaraM] ekadA pratipadya vimuktaH kiyatA kAlena punarapi // 37 // Ava0 cU04 EXX
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gatyAdayo Avazyakaniyukterava cUrNiH mArgaNAH gA.14-15 // 38 // *EXXEEEEEEEEEE****** tatpratipadyate 6 / bhAgo-matijJAninaH zeSajJAninAM katibhAge vartante? 7|bhaavH kasminbhAve matijJAnino vartante? 8 / alpabahutvaM ca vaktavyaM 9 / nanu bhAgadvArAdevAyamartho avagatastataH kimanena dvAreNa ?, na, abhiprAyAparijJAnAt , iha matijJAninA| meva pUrvapratipannapratipadyamAnakAnAM parasparamalpabahutvaM vaktavyaM / iha ca ye matijJAnalAbhasyAdyasamaye vartante te pratipadyamAnakAH, ye tu tallAbhasya dvitIyAdisamayeSu vartante te pUrvapratipannAH, bhAgastu zeSajJAnApekSayA // 13 // gai iMdie ya kAe, joe vee kasAyalesAsu / sammattanANadaMsaNasaMjayauvaoga AhAre // 14 // bhAsagaparitta pajjatta, suhame saNNI ya hoi bhvcrime| AbhiNibohianANaM, maggijaha esu tthaannesu||15|| gAthAdvayenAbhinibodhikajJAnasya satpadaprarUpaNatAdvArAvayavArthaH pratipAdyate-matijJAnaM kimasti nAstIti ?, asti, yadyasti va tat ?, tatra gatimaGgIkRtyAlocyate, sA gatizcaturddhA nArakatiryamanuSyAmarabhedAt, tatra caturvidhAyAmapi gatau matijJAnasya pUrvapratipannA niyamato vidyante pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhAjyA:-kadAcidbhavanti kadAcinneti 1 / athendriyANyaGgIkRtya mRgyate, tatra pazcendriyAH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipAdyamAnAstu bhAjyAH, dvitricaturindriyAstu karaNAparyAptAvasthAyAM pUrvabhavAyAtaM sAsAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipannAH sambhavanti, navitare, ekendriyeSUbhayAbhAvaH 2 / kAyAnadhikRtya vicAryate, tatra trasakAye pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnAstu bhAjyAH, zeSakAyeSu paJcasUbhayAbhAvaH, etacca siddhAntAbhiprAyeNa, kArmagranthikAbhiprAyeNa tu labdhiparyAptabAdarapRthivyavanaspatiSu karaNAparyApteSu pUrvapratipannAH sambhavanti, sAsAdanasamyaktvasya tadabhiprAyeNa teSu sambhavAt , itare tu sarvathA naiva, tejovAyavastUbhayavikalA eveti 3 / yogAnadhikRtya manovAkkAya // 38 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava- cUrNiH !nizcayavyavahArAbhyAM jJAnalAbha: // 39 // yogeSu samuciteSu paJcendriyavadvaktavyaM, manorahitavAgyogiSu vikalendriyavat , kevalakAyayogiSvekendriyavat 4 / tathA 'veda' iti strIpunnapuMsakarUpeSu triSvapi vedeSu pUrvapratipannAH santi, anye bhAjyAH 5 / kaSAyadvAre AyeSvanantAnubandhikrodhAdiSu sAsAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipannAH santi na vitare, zeSeSu dvAdazakaSAyeSu AdyA niyamataH santi, anye bhAjyAH 6, lezyAdvAre zleSayantyAtmAnamaSTavidhena karmaNeti lezyAH, kAyAdyanyatamayogavataH kRSNAdidravyasambandhAdAtmanaH pariNAmA ityrthH| tatrAdyAsu tisRSvAdyAH santi netare, zeSAsu gativat / samyaktvadvAre vyavahAranizcayanayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena samyagdarzanamatizrutAnAM pratipadyamAnako mithyAdRSTireva bhavati, na punaH samyagdRSTiH san matizrute pratipadyate, kutaH?, samyagdarzanamatizrutAnAM yugapallAbhAt / yadi hi prApte sati samyaktve matizrute. pratipadyate tadA syAt samyagdRSTimateH pratipadyamAnakaH, na caitadasti, samyaktvena sahaiva tallAbhAt / atha samyaktvena saha labdhe api matizrute samyagdRSTiH punarapi pratipadyate tamunavasthA, tataH samyagdRSTiH pUrvapratipanna eva netrH| nizcaya naya stvAha-samyagdRSTiH pUrvapratipannaH pratipadyamAnakazca mateH samyagdarzanasahAyatvAt , nanu matilAbhasya samyagdarzanasahAyatvAt iti vyavahAreNApyuktaM tatko asya vyavahArAdvizeSo yenAsya samyagdRSTirmateH pratipadyamAnako bhavati ityAha-kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAditi, nizcayo hi manyate yadaiva samyaktvaprAptikriyAviziSTo bhavati jIvastadaiva samyagdRSTivyapadezamAsAdayati, kriyAkAlasya niSThAkAlasya caiktvaat| zrutaH samyagdRSTiH sannetadabhiprAyeNa matijJAnaM pratipadyata iti 8 // jJAnadvAre matyAdibhedAda jJAnaM paJcadhA, atrApi vyavahAranizcayanayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena matizrutAvadhimanaHparyAyajJAniSu AdyA nApare, na hyetanmatena jJAnI san matijJAnaM pratipadyate kintvajJAnIti, kevalinyubhayAbhAvaH, tasya kSAyopazamika M // 39 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH nizcayavyavahArAbhyAM jJAnalAbha: // 40 // jJAnAtItatvAt , tathA matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnavantastu kadAcidvivakSitakAle pratipadyamAnakA bhavanti, nApare / nizcayanayamatena tu matizrutAvadhijJAninaH pUrvapratipannA niyamataH santi anye'pi sambhavanti, samyagdarzanalAbhasamaya eva matyAdilAbhasya sambhavAt kriyAkAlaniSThAkAlayozcAbhedAt , manaHparyAyajJAninastu pUrvapratipannA eva, nApare, pUrva samyaktvalAbhakAle pratipannamatijJAnasyaiva pazcAt yatyavasthAyAM manaHparyAyajJAnasadbhAvAt , kevalinAM tUbhayAbhAvaH, matyAdijJAnavyavacchedena kevalotpatteH, matyAdyajJAniSu tUbhayAbhAvaH pratipattikiyAkAle matyAdyajJAnAbhAvAt , kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt , ajJAnabhAve pratipattikriyAyA abhAvAt 9 / darzanadvAre darzanaM caturdA, cakSuracakSuravadhikevalabhedAt, Adyadarzanatraye labdhimaGgIkRtya pUrvapratipannA niyamataH prApyante, anye bhAjyAH, tadupayogaM tvAzritya pUrvapratipannA eva, nAnye, matijJAnasya labdhitvAt , labdhyutpattezca darzanopayoge niSiddhatvAt , 'savvAo laddhIo sAgArovaogovauttassa uvavajaMti' itivacanAt , kevaladarzaninAM tubhayAbhAvaH, anyadarzanavyavacchedena kevalajJAnadazanotpatteH 10 / saMyatadvAre saMyataH pUrvapratipanno niyamAllabhyate, pratipadyamAnakastu bhAjyaH, nanu samyaktvalAbhAvasthAyAmeva mateH pratipannatvAtsaMyataH kathaM pratipadyamAnako avApyate?, satyametat , kevalaM yo'ti| vizuddhatvAtsamyaktvaM cAritraM ca yugapatpratipadyate sa tasyAmavasthAyAM pratipadyamAnasya saMyamasyApratipannatvAtsaMyato mateH pratipadyamAnako bhavati 11 / upayogadvAre, sa dvidhA-sAkAro anAkArazca, tatra paJca jJAnAni trINyajJAnAni ca sAkAraH, catvAri darzanAnyanAkAraH, tatra sAkAropayoge pUrvapratipannAH santi, anye bhAjyAH, anAkAropayoge AdyA eva, nAnye, tatra labdhyutpatterabhAvAt 12 / AhArakadvAraM, AhArake gativat , anAhArake apAntarAlagatau AdyAH, nAnye 13 / bhASakadvAre // 4 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH upayogAdIni dvArANi matijJAni jIvadravyapramANam // 41 // bhASAlabdhisampannA bhASakAH, te bhASamANA abhASamANA vA gativat , bhASAlabdhizUnyAzcobhayavikalAH, te hyekendriyA eva, teSAM cobhayAbhAvaH 14 / parIttadvAre parIttAH-pratyekazarIriNaH parIttIkRtasaMsArA vA stokAvazeSasaMsArA ityarthaH, ete ubhaye'pi gativat , aparIttAstu sAdhAraNazarIriNo'pArddhapudgalaparAvAdapyupari [saMsArAH] vA, te mithyAdRSTitvAdubhaye'pyubhayavikalAH 15 / paryAptakadvAre SabhirAhArAdiparyAptibhiH paryAptakAH pUrvapratipannAH santi, anye bhAjyAH, aparyAptAstvAdyAH nAnye 16 / sUkSmadvAre sUkSmAH samUrchanajanarAste khalUbhayavikalAH, bAdareSu tu kevalajJAnasyAbhidhAnAt tatra garbhajanarA jJeyAH, ato gativat 17 / saMjJidvAre iha dIrghakAla(likI)vyapadezena saMjJino gRhyante, te ca gativat , asaMjJinastvAdyA eva, netare 18 / bhavadvAre bhava iti bhavasiddhikAste ca gativat , abhavasiddhikAstUbhayavikalAH 19, caramadvAre caramo bhavo bhaviSyati yeSAM te'bhedopacArAccaramAH, te gativat, acaramAstUbhayavikalAH 20, matijJAnameteSu gatyAdiSu mArgaNAsthAneSu mArgitamuktaprakAreNeti // sAmpratamAminibodhikajIvadravyapramANamucyate-pUrvapratipannA jaghanyataH kSetrapalyopamA'saveyabhAgapradezarAzipramANAH, utkarSatastu tebhyo vizeSAdhikAH, pratipadyamAnakAstu syuna vA, yadi syustadA eko dvau trayo vA utkarSatastu kSetrapalyopamA'saGkhyeyabhAgapradezarAzipramANAH 2 / kSetradvAra-nAnAjIvAnaGgIkRtya sarva eva matijJAnino lokasyA'saGkhyeyabhAge vartante, ekajIvastvilikAgatyA gacchan UddhamanuttarasureSu saptacaturdazabhAgeSu rajupramANeSu vartate, tebhyo vA Agacchan , adhastu SaSThI pRthvIM gacchan tato vA pratyAgacchan pazcasu caturdazabhAgeSu, nAtaH paramadhaH kSetramasti, yasmAtsamyagdRSTeradhaH saptamanarakagamanaM pratiSiddhaM, SaSThImapi pRthivIM yAvatsi(tsai)ddhAntikamatena virAdhitasamyaktvo gRhItenApi // 41 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava-| cUrNiH sparzanAkAlAdi // 42 // kSAyopazamikadarzanena kazcidutpadyate, nanvadhaH saptamapRthivyAmapi samyaktvalAbhasya pratipAditatvAdAgacchataH paJcasapta(paJcacaturdaza)| bhAgAdhikakSetrasambhavaH ?, ucyate, etadayuktaM, saptamanarakAtsamyagdRSTerAgamanasyApyabhAvAt , kathaM ?, yasmAt tata udvRttAstiryakSvevA''gacchantIti pratipAditaM,amaranArakAzca samyagdRzo manuSyeSviti 3|sprshnaadvaare sparzanA kSetrAdadhikA, yathA paramANorekapradeza kSetraM saptapradezA ca sparzanA 4 / kAladvAre upayogamadhikRtyaikasyAnekeSAM ca jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrttamAtra eva, labdhimaGgIkRtya jaghanyenaikasyAntarmuhUrtta utkarSataH SaTSaSTisAgaropamANyadhikAni, kathaM ?, ucyate, vijayAdiSu trayastriMzatsAgarasthitikeSu deveSu vAradvayaM gatasya athavA'cyute dvAviMzatisAgarasthitikeSu deveSu trInvArAn gatasya SaTSaSTisAgaropamANi bhavanti, adhikaM ceha narabhavasambandhipUrvakoTInAM trayaM catuSTayaM vA draSTavyaM, nAnAjIvA'pekSayA tu sarvakAlaM,na yasmAdAbhinibodhikalabdhimacchranyo lokaH kadAcidapi 5 / antaradvAre tatraikajIvamadhikRtya materantaraM jaghanyenAntarmuhUrta, kathaM?, yadA kazcijjIvaH samyaktvasahitaM matimavApya pratipatya cAntarmuhUrta mithyAtve sthitvA punarapi tadAvaraNakarmakSayopazamAt samyaktvaM (samyaktvasahita) matijJAnamavApnoti iti, utkarSatastu apArddhapudgalaparAvarttaH sarvA''zAtanApracurasya, uktaM ca-"titthayarapavayaNasuaM AyariaM gaNaharaM mhddddiaN| AsAyaMto bahuso aNaMtasaMsArio hoi // 1 // (vi0437)" tathA nAnAjIvAnapekSyAntarAbhAvaH, matijJAnimirlokasya sadA'zUnyatvAt 6 / bhAgadvAre matijJAninaH zeSajJAninAmajJAninAM cAnantabhAge vartante, zeSajJAnino hi siddhakevalisahitA ajJAninastu vanaspatisahitA anantAH, matijJAninastu sarvaloke'pyasaGkhyAtA eveti bhAvadvAre matijJAninaH kSAyopazamike bhAve vartante, matyAdicatuSTayasya kSAyopazamikatvAt 8 / alpabahutvadvAre sadbhAve sati sarvastokAH pratipadyamAnakAH, tebhyaH pUrvapratipannA jaghanyapadino'saGkhyAta K * * * * // 42 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH matimedopadazanaM zrutaprakRtikathanapratijJA ca gA.16 // 43 // guNAH, tebhyo'pyutkRSTapadinaH pUrvapratipannA vizeSAdhikAH 9 // samprati yathAvyAvarNitamatibhedasaJjayApradarzanadvAreNopasaMharannAha AbhiNiyohiyanANe, aTThAvIsai havaMti pyddiio| suanANe payaDIo vittharao Avi vocchAmi // 16 | AminibodhikajJAne aSTAviMzatirbhavanti prakRtayo bhedA ityarthaH, tAH pUrvameva bhAvitAH, nanu prAgavagrahAdinirUpaNAyAM 'atthANaM oggahaNa mityAdau etAH prakRtayaH pradarzitA eva kimartha punaH pradarzyante, naiSa doSaH, tatra hi sUtre na saGkhyAniyamaH kRtaH, iha tu saGkhyAniyamenoktAH / idaM ca matijJAnaM caturvidhaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyataH sAmAnyAdezena matijJAnI sarvadravyANi jAnAti na vizeSataH, kimuktaM bhavati ?-sAmAnyaprakAreNA'saGkhyeyapradezAtmaka eva lokavyApyamUrtaH prANipudgalAnAM gatipariNAmapariNatAnAM gatyupaSTambhaheturdharmAstikAyaH, asaGkhyeyapradezAtmaka eva lokavyApyamUrtaH prANipudgalAnAM sthitipariNAmapariNatAnAM sthityupaSTambhaheturadharmAstikAyaH, anantapradezAtmako lokAlokavyApyamUrtI avakAzadAnaheturAkAzAstikAyaH ityAdirUpeNa SaDapi dravyANyavabuddhyate na tu sarvavizeSaiH, sarvaparyAyANAM kevaligamyatvAt / evaM sAmAnyAdezena matijJAnI kSetrato lokAlokaM jAnAti, kAlataH sarvakAlaM, iha yadyapi kSetrakAlau sAmAnyena dravyAntargatau tathApi nivAsamAtraparyAyamadhikRtya kSetraM vartanAdirUpatAM cAdhikRtya kAlo bhedena rUDha iti pRthagupAdAnam , bhAvata audayikAdIn paJca bhAvAn jAnAti / tadevamuktaM matijJAnaM, sAmprataM zrutajJAnamabhidhitsurAha-'suanANe'tti uttarArddha, zrutajJAne prakRtayo-bhedAstA vistarataH cazabdAtsaGkepatazca, apiH sambhAvane, sa ca etadanantaramabadhiprakRtIzceti sambhAvayati, vakSye // 16 // atha zrutaprakRtIdarzayati patteyamakkharAI, akkharasaMjoga jattiA loe / evaiyA payaDIo, suyanANe huti NAyavA // 17 // // 43 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 44 // Sacc ekaM 2 prati pratyekaM akSarANi-akArAdInyanekabhedAni, tadyathA-akAraH-sAnunAsiko niranunAsikazca, punarekaikastridhAudAtto'nudAttaH svaritazceti SoDhA, evaM dIrghaH plutazcetyaSTAdazA'varNabhedAH, evamivarNAdiSvapi yathAsambhavaM bhedajAlaM vaktavyaM / tathA akSarANAM saMyogA akSarasaMyogA vyAdayo yAvanto loke yathA ghaTaH paTa ityAdi vyAghahastItyAdi ca, ete cAnantAH, tatrApyekaiko'nantaparyAyaH svaparApekSayA (svapara) pryaayaapekssyaa| nanu saGkhyeyAnyakArAdInyakSarANi tatasteSAM saMyogA api saGkhyeyA eva ghaTante, kathamanantAH?, ucyate, iha pudgalAstikAyAdikamabhidheyaM, parasparavilakSaNamanantaM ca, tadyathA-paramANurdvipradezikastripradeziko yAvadanantANuka ityAdi / abhidheyabhede cA'bhidhAnasya bhedaH, abhidhAnabhedasyAbhidheya [bhedahetukatvAt , ekatrApi cAbhidheye amidheya] dharmabhedato'nekAbhidhAnapravRttiryathA paramANurniraMzo niravayavo niSpradezo nirbhedaH, tathA vyaNuko vyaMzo vyavayavo dvipradezo dvibheda ityAdi, na caite dhvanayaH sarvathA ekAbhidheyavAcakAH, sarvazabdAnAM bhinnapravRttinimittatvAt , evaM sarvadravyeSu sarvaparyAyeSu ca yathAyogaM bhAvanIyaM, tato bhavantyanantA akSarasaMyogAH, 'etAvatyaH' iyatparimANAH prakRtayaH zrutajJAne bhavanti jJAtavyAH // 17 // sampati sAmAnyarUpatayopadarzitAnAmanantAnAM zrutaprakRtInAM yathAvadbhedena pratipAdanasAmarthyamAtmanaH khalvapazyannAha katto me vaNNeuM sattI suynnaannsvpyddiio?| caudasavihanikkhevaM, suyanANe Avi vocchAmi // 18 // kuto me-mama varNayituM-pratipAdayituM zaktiH-sAmarthya ?, naivetyarthaH, kAH ?-'zrutajJAnasarvaprakRtI' prakRtayo-bhedAH, kathaM na zaktiH ?, ucyate, iha ye zrutagranthAnusAriNo mativizeSAste'pi zrutamiti pratipAditAH, uktaM ca 'tevi a maI| visesA suanANabhaMtare jANa' tAMzcotkRSTazrutadharo'pyabhilApyAnapi sarvAnna bhASituM samarthaH, teSAmanantatvAt AyuSaH pari zrutaprakRtayaH gA. 17 zrutaprakatInAM yathAvajhedena pratipAdanAsAmarthyam gA.18 // 44 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdaza Avazyaka niryukterava cUrNiH // 45 // mitatvAdvAcaH krmvrtitvaaccaato'shktiH| nikSepaNaM nikSepo-nAmAdinyAsaH, caturdazavidhazcAsau nikSepaH, zrutajJAne zrutajJAnaviSayaM, cAt zrutAjJAnaviSayamapizabdAdubhayaviSayaM ca, tatra zrutajJAne-samyakzrute zrutAjJAne-asaMjJimithyAzrute ubhayazrutedarzanavizeSaparigrahAdakSarAdirUpe vakSye // 18 // caturdazavidhazrutanikSepasvarUpopadarzanArthamAha akkhara saNNI sammaM, sAIyaM khalu sapajjavasiaMca / gamiyaM aMgapaviTTha, sattavi ee sapaDivakkhA // 19 // akSarAdIni saptadvArANi anakSarAdipratipakSasahitAni caturdaza bhavanti, sarvatra zrutazabdo draSTavyaH, akSarazrutamanakSarazrutamityAdi, 'kSara [saM] calane' na kSaratItyakSaraM, tacca jJAnaM-cetanetyarthaH, na khalvidamanupayoge'pi pracyavate tato akSaramiti bhAvaH, itthambhUtabhAvAkSarakAraNatvAdakArAdikamapyakSaramabhidhIyate, kAraNe kAryopacArAt, athavA arthAn kSarati na ca kSayaM upayAtItyakSaraM, tacca tridhA-vyaJjanAkSaraM saMjJAkSaraM, labdha(bdhya)kSaraM, tatra vyajyate anenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM, tacca tadakSaraM ca vyaJjanAkSaraM, tacceha bhASyamANaM sarvamevAkArAdi hakArAntaM, arthAbhivyaJjakatvAcchabdasya 1 / saMjJAkSaramakSarAkAravizeSo yathA ghaTikAsaMsthAno dhakAra ityAdi, tacca brAhayAdilipIvidhAnenA'nekavidhaM / yo akSaropalambhastallabdhyakSaraM, taccendriyamanonimittaM zrutagranthAnusAri jJAnaM tadAvaraNakarmakSayoyazamo vA, tatra vyaJjanAkSaraM saMjJAkSaraM ca dravyAkSaramuktaM, zrutajJAnAkhyabhAvAkSarakAraNatvAt , labdhyakSaraM tu bhAvAkSaraM vijJAnAtmakatvAt // 19 // uktamakSarazrutaM, anakSarazrutasvarUpamAha Usasi nIsasi nicchUDhaM khAsiaMca chIaMca |nniisiNdhiymnnusaar, aNakkharaM cheliyaaiiaN||20|| ucchasanamucchasitaM, bhAve ktaH pratyayaH, niHzvasanaM nizvasitaM niSThIvanaM niSThayUtaM thUtkRtamityarthaH, kAsanaM kAsitaM, caH vidhazrutanikSepakharUpam gA. 19 anakSarazrutAdikharUpam gA. 20 // 45 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH anakSarazrutAdikharUpam // 46 // samuccaye, kSavaNaM kSutaM, caH samuccayArtha eva, asya ca vyavahitasambandhaH, seNTitAdi cAnakSarazrutamiti, niHsiGghanaM niHsivitaM | anusvAravadanusvAraM matvarthIyAt pratyayavidhAnAdanakSaramapi yadanusvAravaduccAryate huGkArakaraNAdivattadanakSaramityarthaH, etaducchasitAdi anakSaraM-anakSarazrutaM, na kevalametat , kintu seNTanaM seNTitaM cauramilanasaMjJA, etadAdi cAnakSarazrutaM / iha cocchasitAdi dravyazrutamAtraM, dhvanimAtratvAt , athavA zrutavijJAnopayuktasya jantoH sarva eva vyApAraH zrutaM, tasya tadbhAvena pariNatatvAt / nanu yadyevaM kimityupayuktasya ceSTApi zrutaM nocyate ?, yenocchasitAyevocyate, ucyate, rUDhyA, athavA zrUyate iti zrutaM, anvarthasaMjJAmadhikRtyocchusitAyeva zrutaM, na ceSTA tadabhAvAt , anusvArAdayastvarthagamakatvAdeva zrutaM 1 / saMjJidvAra-saMjJIti kaH zabdArthaH?, ucyate, saMjJAnaM saMjJA, sA'syAstIti saMjJI, nanu yadi saMjJAsambandhamAtreNa saMjJI tata ekendriyA api saMjJinaH prApnuvanti, teSAmapyAhArAdisaMjJAsadbhAvAt / tathA ca prajJApanAsUtram-"egiMdiyANaM bhaMte ! kaivihA saNNA paNNattA ?, goyamA! dasavihA pannattA, taMjahA-AhArasaNNA 1 bhayasaNNA 2 mehuNasaNNA 3 pariggahasaNNA 4 kohasaNNA 5 mANasaNNA 6 mAyAsaNNA 7 lohasaNNA 8 ohasaNNA 9 logasaNNA 10" iti, satyametat, kevalametAsu madhye yA oghasaMjJA lokasaMjJA vA sA atistokA, tato na tatsambandhamAtreNa saMjJIti vyapadeSTuM zakyaH, na khalu kArSApaNadhanamAtreNa loke dhanavAnityucyate, yA tvAhArAdisaMjJA sA kSayopazamajanyA'manojJA bhUyasyapi mohanIyodayaprabhavatvena na viziSTA, na cA'viziSTayA saMjJayA saMjJItyabhidhAtuM zakyaM, na hyaviziSTena mUrttimAtreNa loke rUpavAniti vyvhaarH| tato yA mahatI zobhanA ca jJAnAvaraNakarmakSayopazamajanyA manojJAnarUpA saMjJA tayaiva saMjJIti vyapadizyate,sacasaMjJI trividhastadyathA-dIrghakAlo(liko)padezena hetuvAdo // 46 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai . saMjJizrutAdi Avazyakaniyuktarava cUrNiH // 47 // 38888888* padezena dRSTivAdopadezena, tatra yayA saMjJayA sudIrghamapi kAlamatItamartha smarati eSyantaM ca cintayati sa [dIrghakAlikopadezena saMjJI, dIrghaH kAlaH] dIrghakAlaH so asyAstIti dIrghakAlikaH sa cAsAvupadezazca, upadezo bhaNanaM, dIrghakAlikopadezaH, tataH manojJAnAvaraNakarmakSayopazamavazAnmanolabdhisampanno anantAnmanoyogyAna pudgalAn gRhItvA manastvena pariNamayya manyate cintanIyaM vastujAtaM, tenA'sau garbhajastiryaGmanuSyo vA devo nArako vA draSTavyo, na zeSa ekendriyAdiH, viziSTamanolabdhivikalatvAt , tathA ca sati dIrghakAlikopadezenA'saMjJI ekendriyo dvIndriyAdizca pratipattavyaH, tathA heturnimittaM kAraNaM, tasya vadanaM vAdastadviSaya upadezaH-prarUpaNaM sa [hetuvAdopadezaH] tena saMjJI, yo buddhipUrvakaM svadehaparipAlanAyeSTeSvAhArAdiSu pravattate aniSTebhyastu nivarttate, sa ca dvIndriyAdirapi jJeyaH, tasyApi manaHsaJcintanapUrvakamiSTAniSTaviSayapravRttinivRttidarzanAt , kevalamasya manazcintanaM prAyo vartamAnakAlaviSayaM, na bhUtabhaviSyadviSayaM, alpamanolabdhisampannatvAt , tato nAdimaH saMjJI labhyate, etanmatenA'saMjJina ekendriyA eva / tathA dRSTidarzanaM-samyaktvAdi, tasya vadanaM vAdastadviSaya upadezaH-prarUpaNaM tena saMjJI-samyagdRSTistasya saMjJA jJAnAvaraNakarmakSayopazamabhAvAt , asaMjJI mithyAdRSTiH, saMjJinaH zrutaM saMjJizrutaM, asaMjJinaH zrutamasaMjJizrutaM 2 / tathA samyakzrutaM-aGgAnaGgapraviSTamAcArAvazyakAdi, mithyA zrutaM-purANarAmAyaNabhAratAdi, sarvameva vA darzanaparigrahavizeSAtsamyakzrutamitaradvA, tathAhi samyagdRSTau sarvamapi [zrutaM samyak ] zrutaM, heyopAdeyazAstrANAM heyopAdeyatayA parijJAnAt , mithyAdRSTau sarva mithyAzrutaM viparyayAt 3 / tathA sAdisaparyavasitamanAdyaparyavasitaM ca nayAnusArato'vaseyaM, tatra dravyAstikanayamatAdezenAnAdyaparyavasitaM, nityatvAt dharmAstikAyAdivat , paryAyAstikanayamatAdezena sAdisaparyavasitaM [anityatvAt nArakAdiparyAyavat , *********** // 47 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH samyakzrutAdi // 48 // athavA dravyAdicatuSTayamadhikRtya sAdyanAdyAdi bhAvanIyam , tadyathA-ekaM puruSaM pratItya sAdisaparyavasitaM, nAnAjIvAnAzrityAnAdyaparyavasitaM, kadAcidapi vyavacchedAbhAvAt , kSetrataH paJcabharatAni paJcairavatAni pratItya sAdisaparyavasitaM] suSamasuSamAdAvabhAvAt , paJcamahAvidehAnadhikRtyAnAdyaparyavasitaM, sakalakAlaM tatra bhAvAt , kAlataH utsarpiNImavasarpiNIM cAdhikRtya sAdisaparyavasitaM, tRtIyAdharakeSveva bhAvAt, notsarpiNyavasarpiNImadhikRtyAnAdyaparyavasitaM, mahAvideheSu satataM bhAvAt , bhAvataH prajJApakagatAnupayogasvaraprayatnasthAnavizeSAdIn bhAvAn jJeyagatAMzca gatisthAnabhedasaGghAtavarNarasagandhasparzAdIn bhAvAn pratItya sAdisaparyavasitaM, idamuktaM bhavati-prajJApakopayogAdayo hi prayatnAdinirvaya'tvAdanityA eva, yaccA'nityaM tad ghaTavat sAdisaparyavasitamiti pratItameva, atastadA''zrayaM zrutamapi tadrUpameveti / kSAyopazamikaM punaraGgIkRtyAnAdyaparyavasitaM, tasya sarvakAlaM bhAvAt , khaluzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe tasya ca vyavahitaH sambandhaH, saptaivaite zrutapakSAH [sapratipakSAH], na punaH pakSAntaramasti, sato'traivAntarbhAvAt / gamikadvAra-tatra gamAH-bhaGgakAH gaNitAdivizeSAzca, yadivA kAraNavazato ye sadRzapAThAste'sya santIti gamikaM, ato'nekasvarAt matvarthIya ikapratyayaH, tacca prAyo dRSTivAdaH, gAthAdya'samAnagranthamagamika, tacca prAyaH kAlikaM / nanvaGgapraviSTAnaGgapraviSTayoH kaH prativizeSaH?, ucyate, yadgaNadharaiH sAkSAdvaddhaM tadaGgapraviSTaM tacca dvAdazAGgaM, yatpunaH sthavirairbhadrabAhusvAmyAdibhirupanibaddhaM tadanaGgapraviSTaM, tacca AvazyakaniyuktyAdi / nanu pUrva tAvat pUrvANi gaNadharairupanibaddhyante, pUrva karaNAt pUrvANi, pUrveSu ca sakalavAGmayasyAvatAraH, na khalu tadasti yatpUrveSu | nAstyabhihitaM, tataH kiM zeSAGgaviracanenAGgabAhyaviracanena vA ?, ucyate, iha vicitrA jagati prANinaH, tatra ye durmedhasaste // 48 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anamIzate, pUrvANAdhyayanAni-utthAnAga darzayatA vyAH zrutajJAnyupattA pAyo gurvAdhIna Avazyakaniryukterava cUrNiH yathA zruta lAmaH gA. 21 buddhiguNAH gA. 22 // 49 // pUrvANi nAdhyetumIzate, pUrvANAmatigambhIrArthatvAtteSAM ca durmedhastvAt , strINAM tu pUrvAdhyayanAnadhikAra eva, tAsAM tucchatvAdidoSabahulatvAt / tatra cAtizeSAdhyayanAni-utthAnazrutAdIni bhuutvaado-dRssttivaadH| tato durmedhasAM strINAM cAnugrahAya zeSAGgAnAmaGgabAhyasya viracanamitigAthAzeSamavadhAraNaprayogaM darzayatA vyAkhyAtam / tadevaM pratipAditaM svarUpeNa zrutajJAnaM, sAmprataM viSayadvAreNa nirUpyate-zrutajJAnaM caturkI, dravyAdibhedAt , tatra dravyataH zrutajJAnyupayuktaH sarvadravyANi jAnAti, natu pazyati, evaM sarva kSetraM sarvakAlaM sarvAn bhAvAn // 20 // idaM ca zrutaM sarvAtizayaratnasamudrakalpaM prAyo gurvAdhInaM ca tato vineyajanAnugrahArtha yo yathA cA'sya lAbhastaM darzayati AgamasatthaggahaNaM, jaM buddhiguNehi aTTahiM diddh| biti suyanANalaMbha, taM pubbavisArayA dhIrA // 21 // A-abhividhinA sakalazrutaviSayavyAptirUpeNa maryAdayA vA yathAvasthitaprarUpaNarUpayA gamyante-paricchidyante'rthA yena sa AgamaH 'punnAmnItikaraNe ghaH, sa caivaMvyutpattyA'vadhikevalAdirUpo'pi prApnoti, tadvyavacchedArtha vizeSaNamAha-ziSyate'neneti zAstraM ceti, AgamagrahaNena SaSTitantrAdikuzAstravyavacchedaH, teSAM yathAvasthitArthaprakAzanAbhAvenAnAgamatvAt , AgamazAstrasya grahaNaM, yad buddhiguNaiH vakSyamANaiH karaNabhUtairaSTabhidRSTaM tadeva grahaNaM zrutajJAnasya lAbhaM bruvate, pUrveSu vizAradAH pUrvavizAradAH, dhIrAH-vratapratipAlane sthirAH, kimuktaM bhavati ? yadeva jinapraNItapravacanArthaparijJAnaM tadeva paramArthataH zrutaM, na zeSaM // 21 // buddhiguNairaSTabhirityuktaM atastAnevAha sussUsai paDipucchaha, suNei giNhai ya Ihae vAvi / tatto apohae yA, dhArei karei vA sammaM // 22 // |49 // Ava0cU05
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH anuyogavidhiH gA.23-24 // 50 // pUrva zuzrUpate-vinayayukto guruvadanAdvinirgacchadvacanaM zrotumicchati, tataH pratipRcchati yatra zaGkitaM bhavati, tatra bhUyo'pi pRcchati, yadguruH kathayati tat samyak-vyAkSepaparihAreNa sAvadhAnaH zRNoti, zrutvA cArtharUpatayA gRhNAti, gRhItvA cehate pUrvAparA'virodhena paryAlocayati, caH samuccaye, apizabdaH paryAlocayan kiJcitsvabuddhyApyutprekSate iti sUcanArthaH, tato apohate ca evametadyadAdiSTamAcAryeNa nAnyathA, tatastamartha nizcitaM svacetasi vismRtya'bhAvArtha samyag dhArayati, karoti ca samyak-yathoktamanuSThAnaM, yathoktAnuSThAnamapi zrutajJAnaprAptihetuH, tadAvaraNakarmakSayopazamanimittatvAt , yadvA yadyadAjJApayati gurustattatsamyaganugrahaM manyamAnaH zrotumicchati zuzrUSate, pUrva sandiSTasya (STazca) sarvakAryANi kurvan punaH pRcchati pratipRcchati, punarAdiSTaH samyak zRNoti, zeSaM pUrvavat // 22 // tadevaM vyAkhyAtA guNAH, samprati yat zuzrUSate ityuktaM tatra zravaNavidhimAha mUaM huMkAraM vA, baaddhkaarpddipucchviimNsaa| tatto pasaMgapArAyaNaM ca pariNiTTa sattamae // 23 // prathamato mUkaM zRNuyAt , prathamazravaNe saMyatagAtrastUSNImAsItetyarthaH, dvitIye huGkAraM ca dadyAdvandanaM kuryAdityarthaH, tRtIye bADhakAraM kuryAdevametannAnyatheti prazaMset , caturthe zravaNe gRhItapUrvAparasUtrAbhiprAyo manAk pratipRcchAM kuryAt , kathametaditi, paJcame mImAMsAM-pramANajijJAsAM kuryAditi bhAvaH, SaSThe taduttarottaraguNaprasaGgaM pAragamanaM cAsya bhavati, pariniSThaH saptame zravaNe, guruvadanubhASate ityarthaH // 23 // evaM zravaNavidhiruktaH, sAmprataM vyAkhyAna vidhi]mabhidhitsurAhasuttattho khalu paDhamo, bIo nijuttimIsao bhnnio| taio ya niravaseso, esa vihI hoi aNuoge // 24 // prathamo'nuyogaH sUtrArthaH-sUtrArthapratipAdanapara eva, khalu evArthaH, guruNA prathamo'nuyogaH sUtrArthAbhidhAnalakSaNa eva | // 50 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhebhadAH Avazyakaniyukterava cUrNiH // 51 // kartavyaH, mA bhUt prAthamikavineyAnAM matibhedaH, dvitIyaH sUtrasparzikaniyuktimizrakaH kArya iti bhaNito jinAdibhiH, tRtIyazca nirvshessH-prsktaanuprsktprtipaadnprH| eSa vidhiruktarUpo bhavati, va? sUtrasya nijenAbhidheyena sArddhamanukUlo yogo'nayogaH-sUtravyAkhyA, tatra vyAkhyAviSaye ityrthH| nanu pariniSThA saptame ityuktaM trayazcAnuyogaprakArAstadetatkathaM ?, ucyate, uktAnAmanuyogaprakArANAmanyatamena kenacitprakAreNa bhUyo bhUyo bhAvyamAnena saptavArazravaNaM kAryate, na kazcidoSaH, athavA kazcinmandamativineyamadhikRtya taduktaM draSTavyaM, na punareSa eva sarvatra zravaNavidhiH, udghaTitajJavineyAnAM sakRcchravaNata evAzeSagrahaNadarzanAt // 24 // uktaM zrutasvarUpaM, sampratyavadhijJAnamevAha saMkhAIAokhalu, ohInANassa svvpyddiio| kAo bhavapaccaiyA, khaovasamiAokAo'vi // 25 // ___ saGkhyAmatItAH saGkhyAtItAH, asaGkhayeyA ityarthaH, saGkhyAtItamanantamapi bhavati tatazcAnantA apIti draSTavyaM, khaluH vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi-kSetrakAlAkhyaprameyApekSayA saGkhyAtItAH, dravyabhAvAkhyaprameyApekSayA tvanantA iti, avadhijJAnasya prAgnirUpitazabdArthasya prakRtayo-bhedAH, sarvAzca tAHprakRtayazceti, iyamatra bhAvanA-ihAvadherlokakSetrAsaGkhyeyabhAgAdArabhya pradezavRddhyA asaGkhyeyalokaparimANamutkRSTamAlambanatayA kSetramuktaM, kAlazcAvalikAyA asaGkhyeyabhAgAdArabhya samayavRddhyA khalvasaGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIpramANa uktH| jJeyabhedAcca jJAnasya bheda iti kSetrakAlAvadhikRtyA'saddhayeyAstatprakRtayaH, tathA taijasavAgadravyApAntarAlavaya'nantaprAdezikadravyAdArabhya vicitravRddhyA sarvamUrttadravyANyutkRSTa viSayaparimANaM dravyataH, prativastugatAsaGkhyeyaparyAyaparimANaM viSayamAnaM bhAvataH, jJeyabhede ca jJAnasyApi bheda iti samastaM pudgalAstikAyaM tat paryAyAMzcAGgIkRtyAnantA avadheH * // 51 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH avadherbhedAH gA. 26 | caturdazavidhanikSepAH gA.27-28 // 52 // prakRtayaH, AsAM ca madhye kAzcanAnyatamAH prakRtayo 'bhavapratyayAH' ko'rthaH?, bhavo-nArakAdijanma sa pakSiNAM gaganagamanalabdhiriva utpattI pratyayaH-kAraNaM yAsAM tAH, tAzca nArakAmarANAmeva, kAzcana 'guNapratyayAH kSayopazamena nivRttAH kSAyopazamikAH tAzca tiryagnarANAM / nanvavadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve proktaM, nArakAdibhavastvaudayikaH, tataH sa kathaM tAsAmavadhiprakRtInAM pratyayo bhavitumarhati ?, naiSa doSaH tAsAmapi kSayopazamanibandhanatvAt , kevalamasau kSayopazamastasminnArakAmarabhave satyavazyambhAvIti bhavapratyayAstA ityuktaM // 25 // sAmprataM sAmAnyarUpatayoddiSTAnAmavadhiprakRtInAM vAcaH kramavarttitvAdAyuSazcA- lpatvAdyathAvadbhedena pratipAdanasAmarthyamAtmano'pazyanniyuktikRdAha katto me vaNNeuM, sattI ohissa svvpyddiio?| caudasavihanikkhevaM, iDDIpatte ya vocchAmi // 26 // kuto me varNayituM zaktiravadheH sarvaprakRtIH1, naivetyarthaH, tathApi vineyajanAnugrahArtha caturdazavidhanikSepamavadhisambandhinaM, AmoSadhyAdilakSaNaM RddhiM prAptAH tAzca vakSye, caH smuccye||26|| tatra caturdazavidhanikSepaM pratipipAdayiSustadvAragAthAdvayamAha ohI khittaparimANe, saMThANe ANugAmie / avaTThie cale tivvamaMdapaDivAuppayA ia // 27 // nANadasaNavinbhaMge, dese khitte gaI ia| iDDIpattANuoge ya, emeA pddivttiio||28|| ihAvadhyAdIni gatyantAni caturdazadvArANi, Rddhistu cazabdasamuccitatvAt paJcadarza, avadhernAmAdibhedabhinnasya svarUpamabhidhAtavyaM 1, tathA jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnakSetraparimANaviSayo'vadhirvaktavyaH 2, evaM saMsthAnaviSayaH3, athavA 'arthavazAdvibhaktipariNAmaH,' avadhizabdazca dvirAvaya'te, tatazcAvadhejaghanyAdibhedabhinna kSetrapramANaM vaktavyaM 2, tathA saMsthAnaM 3, anu // 52 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnugAmiko bhavati (avadhiH sampratipayogatA labdhitazcAvatiSThate zvavatta sarvatra draSTavyaM, Avazyaka niryukterava cUrNiH caturdazavidhanikSepAH avajJenivepazca gA.29 // 53 // gamanazIla AnugAmiko bhavati (avadhiH) sapratipakSo vaktavyaH, ekArAntazabdaH prathamAnta eva, yathA-'kayare AgacchaI' ityAdi 4, dravyAdiSu kiyantaM kAlamapratipatitaH san upayogato labdhitazcAvatiSThate ityavasthitaH 5, varddhamAnatayA kSIyamANatayA ca calo'navasthitaH 6, 'tIvramandAvityekadvAraM, tIvro mando madhyamazcAvadhirvaktavya iti sarvatra draSTavyaM, tatra tIvro-vizuddhaH mandoavizuddhaH tIvramandastUbhayavikalaH (prakRtiH),7, pratipAdotpAdAvityapyekaM, dravyAdyapekSayA ekakAle pratipAdotpAdau vaktavyau 8, jJAnadarzanavibhaGgAH vAcyAH, kimuktaM bhavati?, kimatra jJAnaM 91, kiM vA darzanaM ? 10, ko vA vibhaGgaH, 11 parasparatazcA| mISAmalpabahutvaM cintya, etacca dvAratrayaM, kasya dezaviSayaH sarvaviSayo vA'vadhirbhavati iti vaktavyaM 12, sambaddhA'sambaddhasaGkhtheyA'saGkhayeyAntarAlakSetradvAreNa kSetraviSayo'vadhirvaktavyaH 13, 'gatiriti ce'tyatra itizabdo gaNasaMsUcako draSTavyaH, 'ityAdibahuvacanAni gaNasya saMsUcakAni bhavantItivacanAt , tato 'gai iMdie' ityAdidvArakalApo avadherdraSTavyaH 14, RddhiprAptA| nuyogazca vaktavyaH, anuyogo-anvAkhyAnaM, evamanena prakAreNa etA-anantaroktAH 'pratipattayaH' pratipadanaM pratipattiH paricchittirityarthaH / avadheH prakRtaya eva pratipattihetutvAt pratipattaya ityucyante // 28 // AdyadvAravyAcikhyAsayedamAha nAma ThavaNAdavie, khitte kAle bhave ya bhAve ya / eso khalu nikkhevo, ohissA hoi sattaviho // 29 // yasya jIvasyA'jIvasya vA avadhiriti nAma kriyate sa nAmnA nAmamAtreNAvadhirnAmAvadhiH, yathA loke maryAdA'vadhiriti 1, sthApanAvadhirakSAdiravadhireSa iti nyasyamAnaH, athavA avadhereva yadabhidhAnamavadhiriti tannAmAvadhiH, yazcAvagherAlambanadravyasya [[kSetrasya ] svAmino vA AkAravizeSaH sa sthApanAvadhiH, atha dravyAvadhirucyate-sa dvividhaH-Agamato noAgamatazca, tatrA kSetraviSayo'vadhivatavyAviSayaH sarvaviSayo vAsahaRe ko vA vibha
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyukteravacUrNiH avadhenikSepaH avadhe dhanyakSetraM ca gA.30 // 54 // | gamato'vadhipadArthajJastatra cAnupayuktaH, noAgamatastrividhaH jJazarIradravyAvadhiH, bhavyazarIradravyAvadhiH, tadvyatiriktadravyAvadhizca, tatrAdye pratIte, tRtIyastu sAkSAtsUtreNaivopAttaH 'davie' iti dravye'vadhiH dravyAvadhiH dravyAlambana ityarthaH, athavA sUtre prathamAntasyApyekArAntatA, jinavacanasya sarvasyApyarddhamAgadhabhASAtmakatvAt , tato dravyamevAvadhivyAvadhiH, kAraNaM dravyamiti bhAvaH, yadvotpadyamAnasyAvadheryadupakArakaM zarIrAdi tadavadhikAraNatvAdravyAvadhiH 3, kSetre'vadhiH kSetrAvadhiH, yatra kSetre'vasthitasyAvadhirutpadyate yatra vA kSetre'vadhiH prajJApana prakAzyate yatra vA kSetre svayogyAni dravyANyavadhiH paricchinatti sa kSetrasyAdhAratvena prAdhAnyavivakSayA kSetreNa vyapadizyate iti kSetre'vadhiH kSetrAvadhirityucyate, evaM yatra prathamapauruSyAdau kAle'vadhirutpadyate yatra vA prajJApakena prarUpyate yasmin vA kAle svayogyAni dravyANi paricchinatti sa kAlasya prAdhAnyavivakSayA kAlena vyapadizyate, kAlenAvadhiH kAlAvadhiH / bhavanti tatkarmavazavartinaH prANino atreti bhavaH-nArakAdilakSaNaH, ya(tasminbhave utpadyate vartate prekSate vA yo'vadhiH sa bhavAvadhiH 6, bhAvaH kSAyopazamiko dravyaparyAyo vA tasmin avadhiH bhAvAvadhiH 7, cau samuccAyAau~, eSo'nantaravyAvarNitasvarUpaH, khaluH evArthe, eSa eva nAnyaH, nikSepaNaM nikSepo'vadherbhavati saptavidhaH // 29 // gatamAdyadvAraM, kSetrapramANaM ca tridhA-jaghanyamadhyamotkRSTabhedAt , tatra jaghanya kSetraparimANamabhidhitsurAha jAvaiyA tisamayAhAragassa suhumassa paNagajIvassa / ogAhaNA jahaNNA, ohIkhittaM jahaNNaM tu // 30 // AhArayati-AhAraM gRhNAtItyAhArakaH, trayaH samayAH samAhRtAstrisamaya, trisamayamAhArakastrisamayAhArakaH, 'vyAptA viti samAsaH, trisamayAhArakasya, 'sUkSmasya' sUkSmanAmakarmodayavartinaH, panakajIvasya (vaH-) vanaspativizeSa (paH) tasya, 'yAvatI' *************** // 54 // ******
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava avadheghanyakSetraM cUrNiH // 55 // yAvatparimANA avagAhante kSetraM yasyAM sthitA jantavaH sA avagAhanA-tanurityarthaH, jaghanyA-zeSatrisamayAhArakasUkSmapanakajIvApekSayA sarvastokA etAvatparimANameva avadherjaghanyaM kSetraM, turevArthe, atrAyaM sampradAyaH yaH kila yojanasahasraparimANAyAmo matsyaH khazarIrasya bahirekadeze evotpadyamAnaH prathamasamaye sakalanijazarIrasambaddhAnAmAtmapradezAnAmAyAma saMhRtyAGgulA'saGkhyeyabhAgabAhalyaM vadehaviSkambhapramANAyAmavistAraM prataraM karoti, tamapi dvitIyasamaye saMhRtyAGgalAsaGkhyeyabhAgaviSkambhAM [matsya| dehaviSkambha] pramANAyAmAM AtmapradezAnAM sUcI viracayati, tRtIyasamaye tAmapi saMhRtyAGgulA'saGkhyeyabhAgamAtre svazarIrasya bahiHpradeze sUkSmapariNAmapanakarUpatayotpadyate, tasyopapAtasamayAdArabhya tRtIyasamaye vartamAnasya yAvatpramANaM zarIraM bhavati tAvatparimANaM jaghanyamavadherAlambanavastubhAjanakSetramavasAtavyaM, etadarthapratipAdikAzca prasaGgAyAtAH pUrvAcAryavinirmitA AryA dRzya(darya )nte-'yojanasahasramAno matsyo mRtvA svakAyadeze yH| utpadyate hi sUkSmaH panakatveneha sa graahyH||1|| saMhRtya cAdyasamaye sa hyAyAmaM karoti ca prataram / saGkhyAtItAkhyAGgulavibhAgabAhalyamAnaM tu // 2 // svakatanupRthutvamAtraM dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / tamapi dvitIyasamaye saMhRtya karotyasau sUcim // 3 // saGkhyAtItAkhyAGgulavibhAgaviSkambhamAnanirdiSTAm / nijatanupRthutvadairghya tRtIyasamaye tu saMhRtya // 4 // utpadyate ca panakaH svadehadeze sa sUkSmapariNAmaH / samayatrayeNa tasyAvagAhanA yAvatI bhavati // 5 // tAvajjaghanyamavadherAlambanavastubhAjanaM kSetram / idamitthameva munigaNasusampradAyAtsamavaseyaM // 6 // nanu | kimiti mahAmatsyaH? kiM vA tasya tRtIyasamaye nijadehadeze samutpAdaH trisamayAhArakatvaM vA kalpyate ?,. ucyate, sa eva hi mahAmatsyastribhiH samayairAtmAnaM saMkSipan prayatnavizeSAt sUkSmAvagAhano bhavati, nAnyaH, prathamadvitIyasamayayozcAtisUkSmaH,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH avadherUtkRSTakSetraM gA.31 caturthAdiSu cAtisthUra iti trisamayAhArakagrahaNaM / anye tu vyAcakSate-trisamayAhAraka iti, AyAmaviSkambhasaMhArasamayadvayaM sUcisaMharaNotpAdasamayazcetyete trayaH samayAH, vigrahA'bhAvAccAhAraka evetyata utpAdasamaya eva trisamayAhArakaH sUkSmaH panakajIvo jaghanyAvagAhanazca, tatastatpramANaM jaghanyamavadhikSetramiti, etaccAyuktaM, trisamayAhArakatvasya panakajIvavizeSaNatvAt , | matsyAyAmaviSkambhasaMharaNasamayadvayasya ca panakasamayAyogAt / trisamayAhArakatvAkhyavizeSaNAnupapattipraGgAt // 30 // athotkRSTamavadhikSetramadhidhAtukAma Aha savabahuagaNijIvA, niraMtaraM jattiyaM bharijjAsu / khittaM sabadisAgaM, paramohI khitta niviTTho // 31 // yata Urddhamanya eko'pi jIvo na kadAcanApi prApyate te sarvabahavaH, tatra te'gnijIvAzca-sUkSmabAdararUpAH sarvabahvagnijIvAH, te kadA syuriti cet, ucyate, yathA sarvAsu karmabhUmiSu nirvyAghAtamagnikAyasamArambhakAH sarvabahavo manuSyAH, te ca prAyo ajitasvAmitIrthakarakAle prApyante, yadA cotkRSTapadavartinaH sUkSmAnalajIvAH tadA sarvabahvagnijIvaparimANaM / 'nirantara'miti kriyAvizeSaNaM, yAvatparimANaM kSetraM 'bhRtavanto' vyAptavantaH kimuktaM bhavati ?-nairantaryeNa viziSTasUcIracanayA yAvat vyAptavantaH, bhUtakAlanirdezazcAjitasvAmikAla eva prAyaH sarvabahavo'nalajIvA asyAmavasarpiNyAM syuriti khyApanArthaH, idaM cAnantaroditavizeSaNamekadikkamapi bhavati ata Aha-sarvadikkaM, anena sUcIparibhramaNapramitattvaM kSetrasya sUcayati, paramazcAsAvavadhizca paramAvadhiH, sarvabahvagnijIvA nirantaraM yAvat kSetraM sUcIbhramaNena sarvadikkaM bhRtavantaH etAvati kSetre yAnyavasthitAni dravyANi tatparicchedasAmarthyayuktaparamAvadhiH kSetramadhikRtya nirdiSTo gnndhraadibhiH| ayamiha sampradAyaH-sarvabahvagnijIvA // 56 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH // 57 // avadheH kSetrakAlaprati bandhaH gA.32-35 bAdarAHprAyo'jitasvAmitIrthakarakAle prApyante tadArambhakamanuSyabAhulyasambhavAt / sUkSmAzcotkRSTapadavartinaH tatraiva vakSyante, tatazca sarvabahavo'nalajIvA bhavanti, teSAM ca svabuddhyA poDhA avasthAnaM kalpyate-ekaikakSetrapradeze ekaikajIvA'vagAhanayA sarvatazcaturasro ghana iti prathama, sa eva hi ghano jIvaiH svAvagAhanAbhiriti dvitIyaM, evaM prataro'pi vibhedaH, zreNirapi dvibhedA, tatrAdyAH paJca prakArA anAdezAH, teSu kSetrasyAlpIyastayA prApyamANatvAt, SaSThaH prakArastu suutraadeshH| tatazcAsau zreNiH svAgAhanAsaMsthApitasakalAnalajIvAvalirUpA avadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIraparyantena bhrAmyate, sA ca bhrAmyamANA asaGkhyeyAn lokamAtrAn kSetravibhAgAn aloke vyApnoti, etAvat kSetramavadherutkRSTaM, idaM ca sAmarthyamAtramupavarNyate, etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati tarhi pazyati, yAvatA'loke tanna vidyate, aloke rUpidravyANAmasambhavAt / rUpidravyaviSayazcAvadhiH, kevalamayaM vizeSoyAvadadyApi paripUrNamapi lokaM pazyati tAvadiha skandhAneva jAnAti, yadA punaraloke'vadhiH prasaramadhirohati tadA yathA yathA vRddhimAsAdayati tathA tathA loke [ sUkSmAn ] sUkSmatarAn skandhAna pazyati, yAvadante paramANumapi // 32 // jaghanyamutkRSTaM cAvadhikSetramuktaM, atha madhyamAvadhikSetraM gAthAcatuSTayenAha aMgulamAvaliyANaM, bhAgamasaMkhija dosu saMkhijjA / aMgulamAvaliaMto, AvaliA aMgulapuhattaM // 32 // hatthaMmi muhuttaMto, divasaMto gAuaMmi boddhvyo| joyaNa divasapuhattaM, pakkhaMto paNNavIsAo // 33 // bharahaMmi adamAso, jaMbUdIvaMmi sAhio maaso| vAsaM ca maNualoe, vAsapuhuttaM ca ruyagaMmi // 34 // saMkhijjaMmi u kAle, dIvasamuddAvi huMti saMkhijjA / kAlaMmi asaMkhijje, dIvasamuddA u bhaiyavvA // 35 // // 57 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH bandhaH // 58 // aGgulamiha kSetrAdhikArAt pramANAGgulamabhigRhyate, anye tvAhuH-avadhyadhikArAducchrayAGgulamiti, AvalikA asaGkhyeya- avadheH kSetrasamayAtmikA, jaghanyayuktA'saGkhyAtakapramANasamayasamudAyAtmiketi bhAvaH, aGgulaM cAvalikA ca aGgulAvalike tayorbhAga-aMzama- kAlapratisaGkhyeyaM pazyatyavadhijJAnI, kimuktaM bhavati-kSetrato'GgalAsaGkhyeyabhAgamAtraM pazyan kAlatazcAvalikAyA asaGkhayeyabhAgamatItamanA| gataM ca pazyati, AvalikAyAzcAsaGkhyeyaM bhAgaM pazyan kSetrato'GgulA'saGkhaceyabhAgameva pazyati, evaM sarvatrApi kSetrakAlayoH parasparaM yojanA kartavyA, kSetrakAladarzanaM copacAreNa draSTavyaM, na khalu kSetraM kAlaM ca sAkSAdavadhijJAnI pazyati, tayoramUrtatvAd rUpidravyaviSayazcAvadhiH / etAvati kSetre kAle ca yAni dravyANi teSAM ca ye paryAyAstAn pazyatIti bhAvaH, evaM sarvatra jJeyaM, kriyA ca gAthAcatuSTaye svayameva yojanIyA, tathA dvayoraGgulAvalikayoH saGkhayeyau bhAgau pazyati, aGgulasya saGkhyeyabhAgamAtraM | pazyannAvalikAyA api saGkhyeyameva bhAgaM pazyatItyarthaH / tathA aGgulaM-aGgulamAtraM kSetraM pazyannAvalikAntaH-kiMcidUnAM AvalikA, [AvalikAM] cetkAlataH tadA kSetrato'GgulapRthaktvaM-paripUrNAGgulapRthaktvaparimANaM kSetraM pazyati, pRthaktvaM hi dviprabhRtirAna-2 vbhyH|| 32 // haste iti hastaviSayaH, kSetrato'vadhiH kAlato bhinnaM muhUrta pazyatItyarthaH, avadhyavadhimatorabhedopacArAt avadhiH pazyatItyucyate, kAlato 'divasaMto' bhinnadivasaM pazyan kSetrato 'gavyUtaM' gavyUtaviSayo boddhavyaH, yojana iti yojanaviSayaH kSetrato'vadhiH kAlato divasapRthaktvaM pazyati, kAlataH 'pakSAnto' bhinnaM pakSaM pazyan kSetrataH paJcaviMzati yojanAni // 58 // // 33 // bharatakSetraviSaye'vadhau arddhamAsa uktaH, sakalabharatapramANaM kSetraM pazyan kAlato'tItamanAgataM pakSaM pazyatItyarthaH, evaM* jambUdvIpaviSaye'vadhau kAlataH sAdhiko mAso viSayatvena boddhavyaH, varSa ca manuSyaloke manuSyalokapramANakSetraviSayo'
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 59 // vadhiH saMvatsaramatItamanAgataM pazyatItyarthaH, rucakAkhyabAhyadvIpapramANakSetraviSayo'vadhirvarSapRthaktvaM ca pazyati // 34 // avadheH kSetrasaGkhyeye kAle iti saGkhyAtaH kAlaH, sa ca saMvatsarAdilakSaNo'pi bhavati, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? saGkhyeya- kAlapratikAlo varSasahasrAtparato veditavyaH, tasmin saGkhyeye kAle avadhigocare sati kSetratastasyaivAvadhergocaratayA dvIpAzca samudrAste'pi bandhaH (samudrAzca te) bhavanti saGkhyeyAH, apizabdAnmahAneko'pi atimahata ekadezo'pi, kimuktaM bhavati ?-saGkhyeye kAle avadhinA paricchidyamAne kSetramapi saGkhyeyadvIpasamudraparimANaM paricchedyaM bhavati, tatrA'tratyasya narAdera (narasyA) vadhirutpadyate tasya jambUdvIpAdArabhya saGkhyeyA dvIpasamudrAH paricchedyAH, atha bAhye dvIpe samudre vA saGkhyeyayojanavistRte kasyApi tirazcaH saGkhayeyakAlaviSayo avadhirutpadyate tadA yathoktakSetraparimANaM tamevaikaM dvIpaM samudraM vA pazyati, yadi punarasaGkhyeyayojanavistRte svayambhUramaNAdike dvIpe samudre vA saGkhayeyakAlaviSayo avadhiH kasyApyupajAyate tadAnIM sa prAguktaparimANaM tasya samudrasya dvIpasya vaikadezaM pazyati / yadvA ihatyatiryaDmanuSyavAhyAvadhirekadvIpAdiviSayo dvIpAyekadezaviSayo vA veditavyaH / tathA kAle'saGkhyeye-palyopamAdilakSaNe avadherviSaye sati tasyevAsaGkhyeyakAlaparicchedakasyAvadheH kSetratayA paricchedyA dvIpasamudrAstu bhAjyAH-vikalpayitavyAH, kasyacidasaGkhyeyAH [kasyacittu saGkhyeyAH] kasyacinmahAnekaH kasyacidekasyaikadezaH / tatreha yadA manuSyasyA'saGkhyeyakAlaviSayo'bhyantarAvadhirutpadyate tadAnImasaGkhayeyadvIpasamudrAstasya viSayaH, yadA punabahidvIpe samudre vA vartamAnasya kasyacittirazco'asaGkhyeyakAlaviSayo'vadhirupajAyate tadA tasya saGkhyeyA dvIpasamudrAH, athavA yasya * manuSyasyAsaGkhayeyakAlaviSayo bAhyadvIpasamudrA''lambano bAhyAvadhirutpadyate tasya saGkhayeyA dvIpasamudrAH, evamekadvIpa
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhau Avazyakaniryukterava kAlAdi cUrNiH vRddhibhajanA gA. 36 // 6 // ************KKERKKKK viSayo'pi bhAvanIyaH, yadA punaH svayambhUramaNe dvIpe samudre vA kasyacittirazco'vadhirasaddhyeyakAlaviSayo jAyate tadA tasyaiva dvIpasya samudrasya vA ekadezo viSayaH, svayambhUramaNaviSayamanuSyabAhyAvadhervA tadaikadezo viSayaH, kSetrapramANaM punaH sarvatrApi yojanA'pekSayA asaGkhyeyameva, tadevaM yathA kSetravRddhau kAlavRddhiH kAlavRddhau ca kSetravRddhistathA paristhUranyAyamaGgIkRtya pratipAditam // 35 // sampati dravyakSetrakAlabhAvAnAM madhye yadvRddhau yasya vRddhirupajAyate yasya ca na tadabhidhitsurAha kAle cauNha buDDI, kAlo bhaiyavvu khittabuDDIe / vuDDIi dabvapajjava, bhaiyabvA khittakAlA u // 36 // ___ kAle-avadhigocare varddhamAne caturNA-dravyakSetrakAlabhAvAnAM vRddhirbhavati / nanu kAle varddhamAne'vaziSTatrayANAmeva dravyakSetrabhAvAnAM vRddhirbhavatItyetAvadeva vaktumucitaM, kathamucyate kAle varddhamAne caturNA vRddhirbhavatIti, ucyate, sAmAnyAbhidhAnAdadoSaH, prathama vardhamAnatayA vizeSataH kAlaM nirdhArya tato vRddhisAmyAccaturNAmapi sAmAnyenAbhidhAnAditi bhAvaH / asti vAyaM nyAyaH-ekasmin rasanendriye jite paJcApi jitAnIti / tathA kSetrasya vRddhiH kSetravRddhistasyAM satyAM kAlo bhajanIyaH, kadAciddharddhate kadAcinna, kSetraM hyatyantasUkSmaM kAlastu tadapekSayA paristharastato yadi prabhUtA kSetravRddhistadA kAlo'pi varddhate zeSakAlaM neti, dravyaparyAyau tu niyamato varddhate, dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAyau tayovRddhau satyAM, sUtre vibhaktilopaH prAkRtatvAt , bhajanIyAveva kSetrakAlau, turevArthe bhinnakramazca, tathaiva yojitaH, bhajanA caivaM-kadAcittayovRddhirbhavati kadAcinna, yato dravyaM kSetrAdapi sUkSma, ekasminnapi nabhaHpradeze anantaskandhAvagAhanAt , dravyAdapi paryAyaH sUkSmaH, ekasminnapi dravye anantaparyAyasambhavAt , tato dravyaparyAyavRddhau kSetrakAlau bhajanIyau eva, dravye ca varddhamAne paryAyA niyamato varddhante, pratidravyaM saGkhyeyAnAma K // 6 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava kAlAt kSetrasya sUkSmatA gA. 37 cUrNiH // 61 // saGkhyeyAnAM vA paryAyANAM paricchedasambhavAt , paryAye tu varddhamAne dravyaM bhAjyaM, ekasminnapi dravye paryAyaviSayAvadhi vRkSya vRddhisambhavAt / nanu jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnayoravadhisambandhinoH kSetrakAlayoraGgalAvalikAsayeyabhAgAdirUpayoH parasparaM pradeza-| samayasamayayA tulyatvamuta hInAdhikatvaM ?, ucyate, hInAdhikatvaM, tathAhi-AvalikAyA asalayeye bhAge jaghanyAvadhiviSaye yAvantaH samayAstadapekSayAGgulasyA'samayeyabhAge jaghanyAvadhiviSaye eva ye nabhaHpradezAsta asAyeyaguNAH, evaM sarvatrApyavadhiviSayAt kAlAdasaGkhyeyaguNatvamavadhiviSayasya kSetrasyAvagantavyaM // 36 // kAlAdasaGkhayeyaguNatA kathamavasIyate ?, ucyate, sUtraprAmANyAt , tadeva sUtramupadarzayati suhumo ya hoI kAlo, tatto suhumayaraM havai khittaM / aMgulaseDhImitte, osappiNIo asaMkhejjA // 37 // 'sUkSmazca' zlakSNazca bhavati kAlaH, cazabdo vAkyabhedakramopadarzanArthaH, yathA sUkSmastAvatkAlo bhavati, yasmAdutpalapatrazatabhede pratipatramasavayeyAH samayAH pratipAdyante, tataH sUkSmaH kAlaH, tasmAdapi kAlAtsUkSmataraM kSetraM bhavati, yasmAdaDalazreNimAtre kSetre-pramANAGgulaikamAtre zreNirUpe nabhaHkhaNDe pratipradezaM samayagaNanayA [asaGkhyeyA] avasarpiNyastIrthakRdbhirAkhyAtAH, idamuktaM bhavati-pramANAGgulaikamAtre ekaikapradezazreNirUpe nabhaHkhaNDe yAvanto asaGkhyeyAsvavasarpiNISu samayAstAvatpramANAH pradezA vartante, tataH sarvatrApi kAlAdasaGkhyeyaguNaM kSetraM, kSetrAdapi cAnantaguNaM dravyaM, dravyAdapi cAvadhiviSayaH paryAyaH saGkhyeyaguNo asaJjayeyaguNo vA // 37 // uktamavadherjaghanyAdibhedabhinna kSetraparimANaM, kSetraM cAvadhigocaradravyAdhAradvAreNAvadheya'padizyate, tataH kSetrasya dravyAvadhikatvAttadabhidhAnAntaramavadhiparicchedayogyaM dravyamabhidhAtavyaM, avadhizca tridhA-jaghanyAdibhedAt , // 61 // Ava0cU06
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyAvadhe Avazyaka niyukterava cUrNiH // 62 // yogyaM dravyaM gA. 38 vargaNAH gA.39-40 kA tatra jaghanyAvadhiparicchedayogyaM dravyamabhidhitsurAha teAbhAsAdavvANa, aMtarA ittha lahai pttttvo| gurulahuaagurulahuaM, taMpi a teNeva niTThAi // 38 // | taijasaM ca bhASA ca, tayordravyANi taijasabhASAdravyANi, teSAM taijasabhASAdravyANAmantarAdityarthavazAdvibhaktipariNAmaH, antare, athavA aMtare iti pAThAntarameva, etaduktaM bhavati taijasabhASAdravyANAmapAntarAle, 'atra' etasminnubhayAyogye dravyasamUhe | taijasabhASAbhyAmanyadeva dravyaM 'labhate' pazyati, kaH? 'prasthApakaH' prasthApako nAma tatprathamatayA avadhiprArambhakaH, kiMviziSTaM tadityAha-'guruladhvagurulaghu' guru ca laghu ca gurulaghu tathA na gurulaghu agurulaghu, tatra yattaijasadravyAsannaM tadgurulaghuparyAyo[petaM ], yacca bhASAdravyAsannaM tadaguruladhuparyAyopetaM, tadapi cAvadhijJAnaM pracyavamAnaM satpunastenaiva dravyeNopalabdhena satA niSThAM yAti, pracyavata iti bhaavH| tadapi ce' tyatra apizabdo yatpratipAti tatrAyaM niyamo na punaravadhijJAnaM pratipAtyeva bhavatItisandarzanArthaH, ca evArthaH, avadhirevaivaM pracyavate na zeSajJAnAnIti // 39 // kiyatpradezaM tat dravyaM yattajasabhASAdravyANAma| pAntarAlavartti jaghanyAvadhiprameyamityAzaGkA, tatkila paramANvAdikramopacayAdaudArikAdivargaNAnukramataH pratipAdayituM zakyaM, atastatsvarUpaM pratipipAdayiSurgAthAdvayamAha orAlaviuvvAhArateabhAsANapANamaNakamme / aha davvavaggaNANaM, kamo vivajAsao khitte // 39 // kammovariM dhuveyarasuNNeyaravaggaNA annNtaao| caudhuvaNaMtarataNuvaggaNA ya mIso thaa'citto||40|| audArikagrahaNAdaudArikazarIragrahaNaprAyogyA vargaNAH parigRhItAH / iha vargaNAH sAmAnyatazcaturdhA dravyAdibhedAt , // 62 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava-| cUrNiH audArikAdyA vargaNAH tatra dravyata ekaparamANvA dInAM yAvadanantaparamANUnAM kSetrata ekapradezAvagADhAnAM yAvadasaGkhyapradezAnAM kAlata ekasamayasthitInAM sarveSAM paramANUnAM skandhAnAM caikA vargaNA dvisamayasthitInAM sarveSAM dvitIyA vargaNA trisamayasthitInAM tRtIyA evamekaikasamayavRjhyA saGkhyeyasamayasthitInAM paramANvAdInAM saGkhyeyA vargaNA asaGkhyeyasamayasthitInAmasaGkhyeyavargaNAH, bhAvata ekaguNakRSNavarNAnAM paramANUnAM skandhAnAM ca sarveSAM ekA vargaNA dviguNakRSNAnAM dvitIyA evamekaikaguNavRddhyA saGkhyeyAH aGkhyeyaguNakRSNavarNAnAmasaGkhyeyA anantaguNakRSNAnAmanantA vargaNAH, evaM nIlalohitahAridrazuklavarNeSu surabhItarayorgandhayoH tiktakaTukaSAyAmlamadhureSu raseSu karkazamRdugurulaghuzItoSNasnigdharUkSeSu sparzeSvaSTasu sarvasaGkhyayA 20 sthAneSu pratyekamekAdisaGkhyeyaguNAnAM saGkhyeyAH asaGkhyeyaguNAnAM asaGkhyeyAH anantaguNAnAmanantA vargaNA vAcyAH, tathA laghuguruparyAyANAM bAdarapariNAmAnvitavastUnAmekA vargaNA, agurulaghuparyAyANAM tu sUkSmapariNAmapariNatavastUnAmekA vargaNA, ete dve bhvtH| prakRtopayogaH prada yate, tatra samastalokAkAzapradezavartinAmekAkiparamANUnAM samudAya ekA vargaNA, samastalokavartinAM dvipradezikaskandhAnAM dvitIyA, evaM tripradezikAnAM tRtIyA, evamekottarayA vRddhyA tAvanneyaM yAvatsaGkhyeyapradezikaskandhAnAM saGkhyeyAH, asakyeyapradezikAnAmasaGkhayeyAH, anantapradezikaskandhAnAmanantAH khalvagrahaNayogyA vargaNA vilaya viziSTapariNAmayuktA audArikazarIragrahaNaprAyogyA vargaNA anantA eva bhavanti, tata ekottarapradezavRddhyA vardhamAnAH pracuradravyatvAtsUkSmatarapariNAmatvAccaudArikasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNAH, tAzca svalpaparamANuniSpannatvAdvAdarapariNAmayuktatvAcca vaikriyasyApyagrahaNaprAyogyAH, punaH pradezavRddhyA [svalpadravyaniSpannatvAd bAdarapariNAmatvAcca vaikriyazarIrasyAgrahaNaprAyogyAH] anantA vargaNAH, tAzca // 63 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 64 // audArikAdyA vargaNAH R* ** pracuradravyaniSpannatvAtsUkSmapariNAmatvAccaudArikasyApyagrahaNaprAyogyAH, paraM vaikriyavargaNApratyasannatayA tadAbhAsatvAdvaikriyazarIrAgrahaNaprAyogyA iti vyapadiSTAH, tadanantaramekottaravRddhyA varddhamAnAH pracuradravyanivRttatvAttathAvidhasUkSmapariNAmatvAcca vaikriyazarIrasya grahaNaprAyogyA anantA vargaNA bhavanti, tata UrddhamekottaravRddhyA pravarddhamAnAH pracuradravyArabdhatvAtsUkSmatarapariNAmatvAcca vaikriyasyA'grahaNaprAyogyAH anantAH vargaNAH, tAsAM coparyekottaravRddhyA pravarddhamAnAH svalpadravyaniSpannatvAdvAdarapariNAmatvA-1 ccAhArakazarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNAH / tadanantaramekottaravRddhyA varddhamAnAH pracuradravyanivRttatvAttathAvidhasUkSmapariNAmapariNatatvAccAhAra kazarIrasya grahaNaprAyogyA anantA vargaNAH, tato'pyekottaravRddhyA varddhamAnA bahutimadravyaniSpannatvAdatisUkSmapariNAmatvAccAhArakazarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNAH / evaM tejasasya 4 bhASAyAH 5 AnaprANayoH 6 manasaH 7 karmaNa 8 zca yatho ttaramekottaravRddhyupetAnAM pratyekamanantAnAmayogyAnAM punaryogyAnAM punarayogyAnAM vargaNAnAM pRthak trayaM trayaM vaktavyaM // kathaM punarekaikasyaudArikAdeH trayaM trayaM] gamyate ? ucyate, taijasabhASAdravyApAntarAlavaya'bhayAyogyadravyAvadhigocarAbhidhAnAt / athAyaM dravyavargaNAnAM kramaH-paripATI, iha svajAtIyavastusamudAyo vargaNA vargaH samUho rAziriti paryAyAH / tathA 'viparyAsato' viparyAsena 'kSetre' kSetraviSayo vargaNAkramo veditavyaH, tadyathA-paramANUnAM vyaNukAdyanantANukaparyantaskandhAnAM caikaikAzapradezAvagAhinAM sarveSAmekA vargaNA, vyaNukAdyanantANukaparyantaskandhAnAM dvipradezA T vagAhinAM dvitIyA vargaNA, tryaNukAdyanantANukaparyantaskandhAnAM tripradezAvagAhinAM tRtIyA vargaNA, evamekaikAkAzapradezavRddhyA saGkhyeyapradezAvagAhinAM skandhAnAM saGgyeyA vargaNAH, asaGkhyeyapradezAvagAhinAM skandhAnAmasaGkhyeyAH, tAzcaikaikAkAza * * * // 64 // * **
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava dhuvAdyA vageNA: cUrNiH // 65 De Shi ,Zhong Che Nan Shi Nan Da Fu De Su pradezavRddhyA varddhamAnAH khalvasaGkhyeyA vargaNA vilaya karmaNaH prAyogyA asaGkhyeyA vargaNA bhavanti, tato anantaramalpaparamANuniSpannatvAdvAdarapariNAmatvena bahvAkAzapradezAvagAhitvAcca tasyaiva karmaNo'grahaNaprAyogyA ekaikAzapradezavRddhyA asaGkhyeyA vargaNAH 1, evamekaikAkAzapradezavRddhyA varddhamAno manaso'pyasaGkhayeyA agrahaNavargaNAH, punaretAvatya eva tasya grahaNavargaNAH, punaretAvatpramANA eva tasyaivAgrahaNaprAyogyA vargaNAH 2, evamAnaprANayoH 3 bhASAyAH 4 taijasasya 5 AhArakasya 6 vaikriyasya 7 audArikasya 8 cAyogyayogyAyogyavargaNAnAM pratilomaM kSetrato'pi pratyekaM trayaM trayaM AyojyaM, "paraM paraM sUkSma / pradezato'saGkhyeyaguNa"miti (tattvArtha. 2 a. sU. 38-39) vacanAt // anantaragAthAyAM karmadravyavargaNAH pratipAditAH, samprati pradezottaravRddhyA tadagrahaNaprAyogyAH pradarzyante-kriyate mithyAtvAdisacivai vainirvartyate iti karma karmaNa upari karmopari, 'nAma nAmnaikArye [ samAso bahula'miti ] samAsaH, kAMgrahaNaprAyogyavargaNAnAmuparIti bhAvaH, 'dhurveti dhruvavargaNA anantAH, tadyathAkAMgrahaNaprAyogyavargaNAnAmupari ekAdhikaparamANUpacitAtisUkSmapariNAmAnantaparamANvAtmikA prathamA dhruvavargaNA bhavati, ekottaravRddhyA varddhamAnA etA api dhruvavargaNA anantA veditavyAH, dhruvA iti nityAH lokavyApitayA sarvakAlAvasthAyinya iti bhAvaH / antardIpakaM cedaM, etAsAM dhruvatvabhaNanena prAguktA api karmavargaNAntAH sarvA eva vargaNA dhruvA ityavagantavyaM, tAsAmapi sarvatra loke sadA avyavacchedAt, anyacca-etA dhruvavargaNA vakSyamANAzcAnuvAdyAH sarvA api grahaNAprAyogyavargaNA atibahudravyopacitatvenA'tisUkSmapariNAmatvena ca sarvajIvairaudArikAdibhAvenAgrahaNAt , tadanantaramitvamaivaikottaravRddhyA vardhamAnA dhruvavargaNAbhya itarA akvargaNA anantA bhavanti, etAzca tathAvidhapudgalapariNAmavaicitryAtkadAcilloke na bhavantyapi, tata
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH zUnyAnta rAdivargaNAH GUU etA adhruvA-azAsvatyaH kadAcinna santItyarthaH / tathA sunnA' iti 'sUcanAtsUtraM' [itinyAyAt zUnyAntaravargaNAH parigRhyante ] ekottaravRddhyA kadAcicchUnyAni-vyavahitAnyantarANi yAsAM tAH zUnyAntarAH, tAzca tA vargaNAzca shuunyaantrvrgnnaaH| etA ekottaravRddhyA nirantaramanantAH sadaiva prApyante, paraM kadAcidetAsvekottaravRddhirantarAntarA truvyati, / etAH zUnyAntaravargaNA apyanantAH, itaragrahaNAdazUnyAntaravargaNAH, etAH ekottaravRddhyA nirantaramanantAH sadaiva prApyante, na punarekottaravRddhihAnirapAntarAle, tata etA azUnyAntarAH pradezottaravRddhyA anantAH, azUnyAntaravargaNAnAmupari dhruvAnantarANi catvAri vargaNAdravyANi bhavanti, dhruvANi ca sarvakAlabhAvitvAdanantarANi ca nirantaraikottaravRddhibhAktvAt dhruvAnantarANi, kimuktaM bhavati ?-AdyA dhruvAnantaravargaNAH prathamato'nantA bhavanti, tadanatarametAvatyo dvitIyAH, tatastRtIyAH tatazcaturthyA vAcyAH, dhruvavargaNAH prAgapyuktAH paraM tAbhya etA bhinnA eva, na punastAsvantarbhavanti, atisUkSmapariNAmatvAdbahudravyopacitatvAcca, etAsAM catasRNAmapi dhruvavargaNAnAM pratyekamapAntarAle ekottaravRddhihAniravasAtavyA, anyathA nirantaramekottaravRddhisambhave cAturvidhyAsambhavAt / anyadvA kizcidvarNAdivaicitryaM kAraNaM, tadbahuzrutA eva vidanti / evaM tanuvargaNAnAmapi bhAvanIyaM, catasRNAM dhruvavargaNAnAmupari pratyekamekottaravRddhiyuktAnantavargaNAtmikAzcatasrastanuvargaNAzca bhavanti, tanUnAm-audArikAdizarIrANAM bhedAbhedapariNAmAbhyAM yogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH, bhedAbhedapariNAmAbhyAmiti ko'rthaH yAvadbhiH kila pudgalai| stanuvargaNAskandhA niSpadyante tebhyo yadi kecitpudgalA vibhidya pRthagbhavanti anye tvAgantukAH samAnagatyA bhedena pariNamantItyAbhyAM bhedAbhedapariNAmAbhyAmetAstanuvargaNA audArikAdiyogyabAdarapariNAmAbhimukhA bhavantItyarthaH / athavA vakSya
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava utkRSTAcittaskandhayonAtvam cUrNiH // 67 // mANamizraskandhAcittaskandhadvayasya tanurdehaH zarIraM mUrtiriti yAvat , tadyogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH / tadanantaraM mizraskandho bhavati, sUkSma eva san ISadvAdarapariNAmAbhimukhaH sUkSmatvabAdaratvapariNAmamizraNAnmizraH skandhaH / tathetyAnantarye acitta iti 'padaikadeze padasamudAyopacArAt' acittamahAskandhaH, sa ca vizrasApariNAmavicitryAt kevalisamudghAtagatyA caturbhiH samayaiH sakalalokamApUrayati, saMharaNamapi caturbhireva, [ Aha-] acittatvAvyabhicArAdacittavizeSaNamanarthakamiti, na, kevalisamudghAtasacittakarmapudgalalokavyApimahAskandhavyavacchedaparatayA vizeSaNasya sArthakatvAt , eSa evAcittamahAskandhaH sarvotkRSTa pradezaskandha iti kecidvyAcakSate tadasamyakU, yataH prajJApanAyAM avagAhanAsthitibhyAmasaleyabhAgahInAdibhedAccatuHsthAnapatitA uktAH utkRSTapudgala(pradeza )nivRttAH skandhAH / amI punaracittamahAskandhAH kAlabhedena bahavo'pi jAyamAnA avagAhanAsthitibhyAM tulyA eva yatasteSAM sthitiraSTasAmayikI avagAhanA ca lokavyApilakSaNA, kiJca prajJApanA| yAmutkRSTaprAdezikaH skandho aSTasparzaH ucyate, acittamahAskandhastu sUkSmapariNAmatvAccatuHsparza eva, tasmAtprajJApanoktasthityAdivaiSamyabhAvA aSTasparzAzcAnye'pyutkRSTapradezikAH skandhAH santIti niyamataH pratipattavyaM / iha prAk taijasabhASAdravyANAmapAntarAle guruladhvagurulaghu ca jaghanyAvadhiprameyaM dravyamuktaM, jaghanyAvadhizca dvidhA-gurulaghudravyArabdho'gurulaghudravyArabdhazca, tatra gurulaghudravyArabdhaH ko'pi tAnyeva taijasapratyAsannAni gurulaghudravyANi dRSTvA vidhvaMsamApadyate, yastu vizuddhi- mAsAdayan pravarddhate so'dhastanAni tAnyeva gurulaghUnyaudArikAdidravyANi dRSTvA tato'dhikatarAM vizuddhimAsAdayan krameNaivAgurulaghUni bhASAdidravyANi pazyati, agurulaghudravyasamArabdho'pi kazcidUrddha hi vardhamAna itarANyapi tatkAlaM gurulaghUnyaudA // 67 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 68 // gurulaghu dravyavibhAga: gA. 41 rikAdIni pazyati // 40 // tatra kiM gurulaghu kiM vA agurulaghu iti zaGkAyAM tatsvarUpapratipAdanArthamAha orAliaveubviaAhAramatea gurulahU davvA / kammagamaNabhAsAI, emAi agurulahuAI // 41 // audArikavaikriyAhArakataijasadravyANi aparANyapi taijasadravyapratyAsannAni tadAbhAsAni bAdararUpatvAd 'gurulaghuni' gurulaghusvabhAvAni, kArmaNamanobhASAdravyANi tu AdizabdAtprANApAnadravyANi bhASAdravyAgvatIni bhASAbhAsAni aparANyapi ca paramANukAdIni vyomAdIni ca etAni 'agurulaghuni' agurulaghusvabhAvAni / atha bhAvArtha ucyate-iha vyavahArazcaturkI dravyamicchati tadyathA-adhogamanasvabhAvaM gurukaM leSTvAdivat, UrddhagatisvabhAvaM laghukaM pradIpazikhAvat , tirazcInazIlaM gurulaghu vAyvAdivat , nizcalasvabhAvaM tvagurulaghu vyomAdivat, uktaM ca-guruaM 1 lahuaM 2 ubhayaM 3 nobhaya 4 miti vAvahArianayassa / davvaM lehaM 1 dIvo 2 vAU 3 vomaM 4 jahAsaMkhaM 1 // (vi. 659) nizcayastu manyate-nAyamekAnto adhogamanasvabhAvaM gurveva bhavatIti laghunApyadhogatipariNatenANunA vyabhicArAt, nApyUrddhagatisvabhAvaM laghveva eraNDAdiphalAnAM muktAnAM corddhagatyA vyabhicArAt, tasmAdiha nizcayanayamAzrityaudArikAdIni taijasAntAni bAdarapariNAmatvAdgurulaghutvenokAni / kArmaNadravyAdIni tu sUkSmapariNAmatvAdagurulaghutveneti // 41 // vakSyamANagAthAdvayasambandhaH evaM-pUrva kila kSetrakAlayoravadhisambandhinoH kevalayoragulAvalikAsakveyAdivibhAgakalpanayA parasparopanibandha uktaH, samprati tayorevoktalakSaNena dravyeNa saha parasparopanibandha upadaryate saMkhijja maNodave, bhAgo logapaliyassa boddhavyo / saMkhinja kammadabve, loe thovUNagaM paliyaM // 42 // *IR // 68 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH // 69 // teAkammasarIre, teAdabve a bhAsadavve a / boddhavvamasaMkhijjA, dIvasamuddA ya kAlo a||43|| manovargaNAgataM manaHpariNAmayogyaM manodravyaM tasmin-manodravyaviSaye'vadhau saGkhyeyatamo bhAgo lokapalyopamayo- ki dravyAdau viSayatvena boddhavyaH, sUtre caikatvaM samAhAradvandavivakSaNAt , kimuktaM bhavati ?-manovargaNAgataM dravyaM pazyannavadhiH kSetrato lokasya kSetrakAlau saGkhyAtatamaM bhAgaM kAlatastu palyopamasya saGkhyAtatamaM bhAgaM pazyati, tathA karmavargaNAgataM karmapariNAmayogyaM karmadravyaM tadviSaye- gA.42-43 'vadhau saGkhyeyA lokapalyopamayorbhAgA viSayatvena vijJeyAH, idamuktaM bhavati karmavargaNAdravyaM pazyannavadhiH lokapalyopamayoH pRthaka pRthak saGkhyeyAn bhAgAn pazyati / tathA loke-caturdazarajvAtmakalokaviSaye kAlataH stokonaM palyopamaM viSayatayA jJeyaM, idamatra hRdayaM-kSetrataH samastalokaM pazyankAlataH stokonaM palyopamaM pazyatIti, nanu dravyeNa saha kSetrakAlayorupanibandhe prastute kevala yorupa] nibandhaprarUpaNamasamIcInaM, naiSa doSaH, dravyopanibandhasyAtrApi sAmarthyaprApitatvAt , tathAhi-pUrva 'kAle cauNha buTThI' ityuktaM, kAlavRddhizcAtrAnantaroktakarmadravyadarzakApekSayA pratipAditA, tato'sya samastalokastokonapalyopamadarzinaH sAmarthyAtkarmadravyopari yatkimapi dhruvavargaNAdi tadviSayatvena draSTavyaM, ata eva taduparyupari dravyANi pazyataH kSetrakAlavRddhikramaNa prmaavdhismbhvo'pynumeyH||42|| zarIrazabdaH pratyekaM yojyaH, taijasazarIre kArmaNazarIre ca-etadviSaye avadhau, tathA taijasavargaNAdravyaviSaye bhASAvargaNAdravyaviSaye cAvadhau kSetrataH pratyekamasaGkhyeyA dvIpasamudrAH kAlazcAsaGkhyeyaH-palyopamAsaGkhyeyabhAgarUpo viSayatvenAvasAtavyaH, iha yadyapyavizeSeNoktaM tathApi taijasazarIrAtkArmaNazarIrasya sUkSmatvAttaddarzina idameva dvIpasamudrakAlAsaGkhyeyatvaM bRhadraSTavyaM, kArmaNazarIrAdapyabaddhAnAM taijasavargaNAdravyANAM sUkSmatvAdbahattaraM, tebhyo'pi bhASA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava mano | dravyAdau cUrNiH kSetrakAlo utkRSTAvadhe // 7 // viSayaH gA.44 dravyANAM, nanu pUrva karmadravyadarzinaH pratyekaM lokapalyopamabhAgAH saGkhyeyA viSayatvenoktAH, atra tu kArmaNazarIradravyadarzinaH kimatistokAveva kSetrakAlau viSayatvenAbhihitAviti, ucyate-pUrva karmadravyANi karmavargaNAgatAni jIvena zarIratayA abaddhAnyuktAni, atra zarIratayA baddhAni, baddhAni cA'baddhebhyo bAdarANi bhavanti, avyUtatantubhyo vyUtatantuSu tathAdarzanAt , tataH kArmaNazarIradarzinaH stoko kSetrakAlAvuktAviti, aparastvAha-[nanu yadi] taijasadravyANi pazyato'saGkhyeyA dvIpasamudrAH kAlazcAsaGgyeyo viSayaH, tarhi yatprAgutaM-taijasabhASApAntarAladravyadarzino'GgulAvalikAsaGkhyeyabhAgAdi kSetrakAla-| pramANaM tadvirudhyate, naiSa doSaH, iha vicitrA vastuzaktayaH, tato apAntarAladravyANi prArambhakasyAvadheviSayaH, taijasAni tvasaGkhyeyadvIpasamudrAsaGkhyeyakAlaviSayasyeti na kazciddoSaH, yadivA alpyadravyANyadhikRtyAGgulAvalikAsaGkhyeyabhAgAdikSetrapramANamuktaM, idaM tu prcurtaijsdrvyaannydhikRtyetyvirodhH||43|| nanu jaghanyAvadhiprameyaM pratipAdayatA gurulaghu agurulaghu ca pazyatItyuktaM, na sarvameva, vimadhyamAvadhiprameyamapi cAGgalAvalikAsaGkhyeyabhAgAdyabhidhAnAnna sarvadravyarUpaM, tatrasthAnAmeva darzanAt , tata utkRSTAvadherapi kimasarva sarva vA dravyamAlambanamiti saMzayaH, tadapanodArthamAha egapaesogADhaM, paramohI lahai kammagasarIraM / lahai ya aguruyalaghuaM teyasarIre bhavapuhuttaM // 44 // prakRSTo dezaH pradezaH ekazcAsau pradezazca tasminnavagADhaM-vyavasthitaM ekapradezAvagADhaM-paramANuvyaNukAdidravyaM paramAvadhirutkRSTAvadhirlabhate pazyati, avadhyavadhimatorabhedopacArAdavadhiH pazyatItyuktaM, tathA kArmaNazarIraM ca labhate / nanu paramANuvyaNukAdidravyamanuktaM kathaM gamyate, tadAlambanatveneti, tatazcopAttameva kArmaNamidaM bhaviSyati, tanna, jIvapradezAnusAritayA S // 70 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 71 // / bAdaraM pazyati ta palabhate, anyadvA AtA evaM vijJAna viSaya vA saGkhyAtItapradezAvagAhitvenA'syaikapradezAvagAhitvAnupapatteH, tathA labhate ca agurulaghu cAd [guru ] laghu ca jAtyapekSayA sarvatraika- utkRSTAvadhevacanaM, tatazca sarvANyapyekapradezAvagADhAni kArmaNazarIrANi aguru laghUni guru] laghUni ca dravyANyasau pazyatIti pratipattavyaM, viSayaH tathA taijasAGgaviSaye'vadhau kAlato bhavapRthaktvaM pazyati, ya eva prAk taijasaM pazyato'saGkhyeyaH kAla uktaH sa eva bhavapRthaktvenagA . 45 vizeSyate, devagatyAdigamanAdatrApya'saGkhyeyo jJeyaH, etadayuktaM yaH sUkSmaM paramANvAdi pazyati tena bAdaraM kArmaNazarIrAdikamavazyaM draSTavyaM, yo bAdaraM pazyati tena sUkSmamapyavazyaM jJAtavyamiti na ko'pi niyamaH, yataH-'teAbhAsAdavvANaM ityAdivacanAt | prathamotpattAvagurulaghudravyaM pazyannavadhirna gurulaghUpalabhate, anyadvA atisthUramapi ghaTAdikaM na labhate, tathA manaHparyAyaHjJAnI | manodravyANi sUkSmANyapi pazyati, cintanIyaM tu ghaTAdikaM sthUlamapi na pazyati, tata evaM vijJAna viSaya vaicitryasambhave sati | saMzayavyavacchedArtha ekapradezAvagADhagrahaNe satyapi zeSavizeSaNopAdAnamaduSTameva / tadevaM paramAvadhedravyarUpo viSaya uktaH, adhunA kSetrakAlau tadviSayatayA pratipipAdayiSurAha paramohi asaMkhijA, logamittA samA asaMkhijjA / rUvagayaM lahai savvaM, khittovamiaM agaNijIvA // 4 // paramAvadhiH kSetrato asaGkhyeyAni lokamAtrANi, khaNDAni iti gamyate, labhate, kAlatastu samA-utsarpiNyavasarpiNIrasaGkhyeyA eva labhate, tathA dravyato rUpagataM-mUrttadravyajAtaM 'labhate' pazyati sarva, bhAvatastu pratidravyaM saGkhyeyAna'saGkhyeyAn vA // 71 // paryAyAniti / yaduktamasaGkhyeyAni lokamAtrANi khaNDAni paramAvadhiH pazyatIti, tadasaGkhyeyakamUnamadhikaM ca ko'pi saGkalpayedato niyamataH parimANapratipAdanArthamAha-upamIyate anenetyupamitaM, kSetrasyopamitaM kSetropamitaM kSetrapramANakAriNaH prAgabhihitA ************** *
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 72 // tiryaka nArakAvadhiH gA.46 evAgnijIvAH, idamuktaM bhavati-utkRSTAvadherviSayatvena kSetrato ye'saGkhyeyA lokAH proktAH, te prAgabhihitasvAvagAhanAvyavasthApitotkRSTAsaGkhyasUkSmabAdarAgnijIvasUcyA paramAvadhimato, jIvasya sarvato bhrAmyamANayA yatpramANaM kSetra vyApyate tatpramANA vijnyeyaaH| paramAvadhikalitazca niyamAdantarmuhUrttamAtreNa kevalAlokalakSmI samAsAdayati / tadevaM manuSyAnadhikRtya kSAyopazamiko anekaprakAro'vadhiruktaH samprati tirazco'dhikRtya taM pratipipAdayiSurAha AhArateyalaMbho, ukkoseNaM tirikkhajoNIsu / gAuya jahaNNamohI, naraesu u joynnukoso|| 46 // AhArazca taijasazca AhAratejasI tayolAbhaH prAptiH paricchittirityanantaraM, sUtre ca lAbhasya lambha iti nirdezaH prAkRtatvAt , AhAratejograhaNamupalakSaNaM tena yAnyaudArikavaikriyAhArakataijasadravyANi yAni ca tadantarAleSu tadayogyAni teSAM sarveSAmapi parigrahaH, yoniyonimatorabhedopacArAdutkarSatastairyagyonikasattvaviSayo'vadhiH sa audArikavaikriyAhArakatejodravyANi tadantarAladravyANi ca sarvANi pazyati, etad dravyAnusAreNa kSetrakAlabhAvA api paricchedyatayA svymbhyuuhyaaH| atha bhavapratyayo'vadhiH procyate, sa ca suranArakANAmeva syAd alpatvAtvAdau nArakANAm / iha narakA AzrayAH AzrayA''zrayiNorabhedopacArAt, narakeSu punaH utkRSTeSveva madhye jaghanyo'vadhiH kSetrato gavyUtaM pazyati, sa ca saptamapRthavyAM, utkRSTastu yojanaM pazyati, sa cAdyapRthvyAM / itthambhUtakSetrAnusAreNa dravyAdayaH svayaM pribhaavniiyaaH|| 46 // tadevaM sAmAnyena nArakajAtimadhikRtyAbhihitamutkRSTamavadhikSetram , atha tadeva ratnaprabhAdipRthvIvibhAgenAha cattAri gAuyAI, ajhuTThAI tigAuyA ceva / aDDAijjA duNNi ya, divaDDamegaM ca niraesu // 47 // H // 72 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ IPI Avazyakaniyukterava nArakabamAnikAvadhiH gA.47-49 // 73 // vaimAnikA utkRSTAvadhikSetraM caturgavyUtAdi ekagavyUtAntaM yathAsaGkhyaM saptasvapi pRthvISu jJeyaM, utkRSTamapi arddhagavyUtonaM jaghanyaM syAt / tathAhi-ratnaprabhAyAmutkRSTamavadhikSetraparimANaM catvAri gavyUtAni jaghanyamarddhacaturthAni, zarkarAprabhAyAmutkRSTamarddhacaturthAni trINi gavyUtAni jaghanyaM, 'trINi gavyUtAnI'tyAdizeSAkSarArthaH-trigavyUtaM arddhatRtIyAni dve ca adhyarddha eka ceti / prAga jaghanyaM gavyUtamiti yaduktaM tadutkRSTajaghanyApekSayA, idamatrAkUtaM-saptasvapi pRthvISu yadgavyUtacatuSTayAdikamavadhikSetraM tanmadhye saptamapRthivyAM gavyUtamavadhikSetraM svasthAne utkRSTamapi zeSapRthivyutkRSTApekSayA sarvastokatvAjaghanyamuktaM, na caitatsvamanISikAvijRmbhitaM, yata Aha bhASyakRt-"aDuTThagAuyAI jahaNNayaM addhgaauyNtaaii| jaM gAuyaM ti bhaNiyaM taM pai ukkosajahaNaM // 1 // " (vi0 694) uktArthA vRttAvavyAkhyAtA ca // 47 // atha devAvadhi gAthAtrayeNAha sakkIsANA paDhama, duccaM ca saNaMkumAramAhiMdA / tacaM ca baMbhalaMtaga, sukkasahassAraya cautthIM // 48 // saudharmezAnakalpadevendrau prathamAM ratnaprabhAbhidhAM pRthvIM pazyanti, zakrezAnagrahaNaM copalakSaNaM tena saudharmezAnakalpanivAsidevAH parigRhyante, evaM sarvatra jJeyaM, dvitIyAM ca pRthivIM sanatkumAramAhendrau-tRtIyatUryakalpadevezau, tRtIyAM ca brahmalokAnta (lokalAntaka ) devendrau, zukrasahasrArasurendrau caturthI pRthvIM pazyantIti sarvatra dvitIyagAthAgatakriyA yojyA, tAmeva ca pRthvI sarve vizuddhatarAM bahuparyAyAM cottarottarA devA pazyanti, teSAM vimalavimalatarAvadhisadbhAvAt // 48 // ANayapANayakappe, devA pAsaMti paMcami puDhavIM / taM ceva AraNaccuya ohInANeNa pAsaMti // 49 // AnataprANatayoH kalpayoH sambandhino devAH pazyanti paJcamI pRthvI, tAmevAraNAcyutayoH sambandhino devA avadhijJAnena // 73 // Ava0cU07
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaimAnikA vadhiH gA.50-51 cUrNiH mAvazyaka-15 pazyanti, svarUpakathanamevedaM, vimalatarAM bahutarAM ca // 49 // niyukterava chaDhi hiTimamajjhimagevijA sattami ca uvarillA / saMbhiNNaloganAliM, pAsaMti aNuttarA devA // 50 // adhastyamadhyamagraiveyakavimAnavAsino devAH paSThI bhuvaM pazyanti, saptamI ca pRthivImuparitananaveyakanivAsinaH, // 74 // sambhinnAM-kizcidUnAM catasRSvapi dikSu svajJAnena vyAptAM lokanADI caturdazarajupramANAM kanyAcolakasaMsthAnAmanuttaravimAna vAsino devA pazyanti / evaM kSetrato devAnAM bhavapratyayAvadheviSaya uktaH / etadanusAreNa drvyaadivissyo'pyvseyH||50|| evamadho vaimAnikAvadhikSetrapramANamabhidhAyedAnI tiryagUdraM ca tadeva pradarzayannAha eesimasaMkhijjA, tiriyaM dIvA ya sAgarA ceva / bahuaaraM uvarimagA, UhUM sagakappathUbhAI // 51 // eteSAM saudharmAdidevAnAM asaGkhyeyAstiryaka dvIpAzca sAgarAzcAvadhiparicchedyatayA avaseyA iti vaakyshessH| tadeva dvIpasamudrA'sahayeyakaM bahutarakaM-prabhUtaprabhUtataraM pazyanti uparyuparidevalokanivAsino devAH, urddha ca svakalpastupAdyeva yAvat , AdizabdAd dhvajAdiparigrahaH, jaghanyataH punaramI sarve devA saudharmAdayo'nuttaravimAnavAsiparyantA aGgulA'saGkhyeyabhAgamAtraM kSetraM pazyanti / nanvaGgulA'saGkhyeyabhAgamAtrajaghanyo avadhistiryagmanuSyeSveva zeSANAM madhyama eveti vakSyate, tatkathaM vaimAnikAnAM sarvajaghanya uktaH?, ucyate, saudharmAdidevAnAM parabhaviko'pyupapAtakAle'vadhiH sambhavati, upapAtAnantaraM tu devabhavapratyayajastato na kshciddossH||51|| samprati sAmAnyato vaimAnikavarjadaivAnAmavadhikSetramAha saMkhejajoyaNA khalu, devANaM addhasAgare UNe / teNa paramasaMkhejA, jahaNNayaM paMcavIsaM tu // 52 // EXEXXXXXXXXXXXXXXXXXX OTH74 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSadevA Avazyakaniryukterava cUrNiH vadhiH gA. 52 // 75 // utkRSToatipAtI gA.53-54 ___ khalue(re)vArthaH sa cAvadhAraNe'sya cobhayathA sambandhaH, yathA arddhasAgaropame nyUne eva cAyuSi sati yathoktaM kSetraM / tataH | pUrva (paraM) sampUrNArddhasAgarAdAvAyuSi tva'saGkhyeyAni yojanAnyavadhikSetramavaseyaM, Urddhamadhastiryak ca saMsthAnavizeSAdvakSyamANAbhAvanIyaM / jaghanyakamavadhikSetraM paJcaviMzatireva yojanAni, turevArthaH, devAnAmiti vartate, etacca dazavarSasahasrasthitInAM bhavanapativyantarANAmavasAtavyaM, jyotiSkAH punarasaGkhyeyasthitikatvAjaghanyato'pi saGkhyeyayojanapramitAn saGkhyeyAn dvIpasamudrAna pazyanti, utkarSato'pi saGkhyeyayojanapramitAneva saGkhyeyAn dvIpasamudrAn kevalamadhikatarAn // 52 // athAyamevAvadhiryeSA| mutkRSTAdibhedaminno bhavati tAnpradarzayannAha___ ukkoso maNuesuM, maNussatiriesu ya jahaNNo ya / ukkosa logamitto, paDivAi paraM apaDivAI // 53 // iha dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazcotkRSTo avadhirmanuSyeSveva, na devAdiSu, tathA naratiryakkSveva jaghanyo'vadhirna devAdiSu, ca evArthaH, tathA pratipAtiSvavadhiSu madhye utkRSTo'vadhiH pratipatituM zIlamasyeti pratipAtI lokamAtra eva, mAtrazabdo'lokavyavacchedArthaH, yadyavadhiH pratipatati tata utkarSato lokamAtra eva, na lokAtparaM pradezamAtramapi pazyan , tato lokAt paramekamapyAkAzapradezaM pazyanniyamAdapratipAtI // 53 // uktaM kSetrapramANadvAraM 1, adhunA saMsthAnadvAravyAcikhyAsayAha thivuyAyAra jahaNo, vaDo ukosamAyao kiNcii| ajahaNNamaNukoso ya, khittao nnegsNtthaanno||54|| stibukaH-udakabindustasyevA''kAro yasyAsau stibukAkAro jaghanyAvadhiH, tameva spaSTayati-vRttaH, sarvato vRttaH, panakakSetratya vartulatvAt , tathotkRSTaH-paramAvadhiH, AyataH-pradIrghaH, kizcit-manAk, vahnijIvasUcyA avadhimaccharIrasya sarvato // 75 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava avadheH saMsthAnam gA. 55 cUrNiH // 76 // SBE bhrAmyamANatayA vyApyamAnasya kSetrasya etadAkArabhAvAt , tathA na jaghanyo nApyutkRSTo'jaghanyotkRSTo madhyama eva, kSetrato'nekasaMsthAnaH, ca evArthaH, evaM jaghanyotkRSTAvadhisaMsthAnamuktaM // 54 // atha vimadhyamAvadhisaMsthAnamAha tappAgAre pallaga paDahaga jhallari muiMga puppha jave / tiriyamaNuesa ohI, nANAvihasaMThio bhnnio||5|| tapro nAma kASThasamudAyavizeSo yo nadIpravAheNa plAvyamAno dUrAdAnIyate, sa cAyatasyatrazca bhavati, tasyevAkAro yasyAsau taprAkAro'vadhi rakANAM, pallako lATadeze dhAnyAdhAravizeSaH, sa cordAyata upari ca kizcitsaMkSiptaH, AkAra iti vartate, tasyevAkAro yasyAsau pallakAkAro bhavanapatInAM, evamAkArazabdaH sarvatra yojyaH / paTahaH-AtodyavizeSaH sa ca | kiMcidAyata uparyadhazca samapramANaH, tadAkAro'vadhiya'tarANAm , ubhayato vistIrNA cauvanaddhamukhA madhye saMkSiptA DhakkAkArA jhallarI AtodyavizeSarUpA tadAkAro'vadhiH jyotiSkAnAM, mRdaGgo-vAdyavizeSaH sa cAdhastAdvistIrNa upari ca tanuH supratItastadAkAro'vadhiH saudharmAdyacyutaparyantadevAnAM, 'pupphatti padaikadeze padasamudAyopacArAt sazikhA puSpabhRtA caGgerI puSpacaGgerI, tadAkAro'vadhipa~veyakavimAnavAsidevAnAM, 'java' iti yavanAlaka iti draSTavyaM, yavanAlako nAma kanyAcolakaH sa ca marumaNDalAdiprasiddhazcaraNakarUpeNa kanyAparidhAnena saha sIvito bhavati yena paridhAnaM na calAcalaM bhavati, kanyAnAM caiSa mastakapradezena prakSipyate, tadAkAro'vadhiranuttarasUrANAM / eSa ca nArakAdInAmanuttarasuraparyantAnAmetadAkAraH sarvakAlaniyataH prtyetvyH| tiryagmanuSyeSvavadhirnAnAvidhasasthAnasaMsthitaH, saMsthAnazabdalopotra draSTavyaH, svayambhUramaNajalanidhivAsimatsyagaNavat, apitu tatrApi matsyAnAM valayAkAraM saMsthAnaM niSiddhaM, tiryagmanuSyAvadhistu tadAkAro'pi bhavati / bhaNitastIrthakRdAdibhiH, anena ca // 76 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava TRY cUrNiH // 77 // | saMsthAnapratipAdanenedamAveditaM-bhavanapativyantarANAmUrddha prabhUto'vadhirvaimAnikAnAmadhaH jyotiSkanArakANAM tiryak vicitrastuAnugAmikaM naratirazcAM // 55 // ukta saMsthAnadvAraM 2, atha sapratipakSAnugAmikadvArArtha pracikaTayiSayAha gA. 56 aNugAmio u ohI, neraiyANaM taheva devANaM / aNugAmI aNaNugAmI, mIso ya maNussatericche // 56 // antamadhya gacchantaM puruSamAsamantAt anugacchatItyevaMzIlaH anugAmI anugAmyevAnugAmikaH svArthe kH| AnugAmikazcAvadhirdvidhA- gatavyAkhyA antagato madhyagatazca, tatrAntagata iti kaH zabdArthaH ?, ucyate, iha pUrvAcAryapradarzitamarthatrayaM, ante-AtmapravezAnAM ante gataH, ko'rthaH ihAvadhirutpadyamAnaH kopi spardhakarUpatayotpadyate, sparddhakaM ca nAmAvadhijJAnaprabhAyAH gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavizeSaH / tAni caikajIvasyAsaGkhyeyAni saGkhyeyAni vA bhavanti, vicitrarUpANi kAnicitparyantavartiSvAtmapradezeSUtpadyante, tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSThataH kAnicidadhobhAge kAnicinmadhyavartiSvAtmapradezeSu, tatra yaH paryantavartiSvAtmapradezeSvavadhirutpadyate sa AtmanaH paryante sthitaH iti kRtvA antagata ityabhidhIyate, taireva paryantavarcibhirAtmapradezaH sAkSAdavabodhaH 1, athavA audArikazarIrasyAnte gataH-sthito'ntagataH, audArikazarIramadhikRtya kayAcidekayA dizopalambhAt , idamapi sparddhakarUpamavadhijJAnaM, athavA sarveSAmAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIrAnte kayAcidvivakSitayA dizA yazAdupalabhate so apyantagataH, vicitro hi dezAdyapekSayA karmaNAM kSayopazamaH, tataH // 77 // sarveSAmapyAtmapradezAnAmitthambhUta eva svasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yadaudArikazarIramapekSya kayAcidvivakSitayA dizA pazyatItyeSa dvitIyo'rthaH 2 / tRtIyaH punarayaM-ekadigbhAvinA tena yadudyotitaM kSetraM tasyAnte varttate so'vadhirantagataH, 8BB****
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ antamadhyagatavyAkhyA Avazyakaniyukterava cUrNiH // 78 // avadhijJAnavatastadante vartamAnatvAt / antagatazcAvadhistridhA-purato'ntagataH pRSThato'ntagataH pArzvato'ntagatazca, tatra yathA kazcitpuruSo hastagRhItayA dIpikayA purataHpreryamANayA purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yenAvadhinA tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva saGkhyeyAnyasaGkhayeyAni vA yojanAni pazyati, nAnyatra, so'vadhiH purato'ntagataH, evaM yathA pRSThato hastena dhRyamANayA dIpikayA pRSThata eva pazyati sa pRSThato'ntagataH, yena punaH pArzvata ekato dvAbhyAM vA saGkhyeyAni asaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati sa pArzvato'ntagataH / madhyagata ityatrApi tridhA vyAkhyAnaM, iha madhyaM prasiddhaM daNDAderiva, tatrAtmapradezAnAM madhye-madhyavartiSvAtmapradezeSu gataH-sthito madhyagataH, ayaM ca sparddhakarUpaH sarvadigupalambhakAraNaM madhyavartinAmAtmapradezAnAmavadhiravasAtavyaH 1, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIramadhyabhAgenopalabdheH, tanmadhye gato madhyagataH 2, athavA tenAvadhinA yadudyotitaM kSetraM sarvAsu dikSu tasya madhye madhyabhAge gataH-sthito madhyagataH avadhijJAninastadudyotitakSetramadhyavartitvAt 3 / tatrehAntagato na grAhyaH, devanArakANAmabhyantarAvadhitvAt kintu madhyagataH, asau'pyanta(ntya)vyAkhyAnarUpo devanArakANAM svAvadhidyotitakSetramadhyavarttitvAt , turevArthaH, AnugAmika eva yathoktarUpo nArakANAM nAnyaH, tathaivAnugAmika eva devAnAM, tathA manuSyeSu tiryakSu cAnugAmika uktazabdArthaH / tathA'nAnugAmiko avasthitazRGkhalAdiniyatritapradIpa iva yo gacchantaM puruSaM nAnugacchati, yasyotpannasyAvadherdezo brajati svAminA sahA'parazca dezaH pradezAntaracalitapuruSasyopahataikalocanavadanyatra na brajati sa mizra ucyate / ayaM gAthArthaH-devanArakANAM sarvAtmapradezajAbhyantarAvadhirUpamadhyagataH AnugAmiko'vadhiH, tiryagmanuSyANAM tu sarvabhedaH-AnugAmiko'nAnugAmiko mizrazceti bhaavaarthH||56|| uktamAnugAmika // 78 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava-| cUrNiH avasthitA vadhiH labdhyavasthAnakAla mAnam gA.57-58 // 79 // dvAraM atha gAthAdvayenAvasthitadvAramAha-avasthitatvaM cAvadheH kSetrataH upayogato labdhitazca, tatrAdyagAthayA''dyabhedAvAha| khittassa avaTThANaM, tittIsaM sAgarA u kAleNaM / dave bhiNNamuhutto, pajjavalaMbhe ya sattaTTha // 57 // avasthitiravasthAnaM, avadherAdhArarUpatAlakSaNena paryAyeNa kSetrasyAvasthAnaM, kAlena-kAlamAzritya trayastriMzatsAgarANi turevArthaH, tathAhi-anuttarasurA yatra kSetre yeSveva pratiniyateSu kSetrapradezeSu, ka?, janmasu ye avagADhAste prAyastatraivAbhavakSayamavatiSThante, tatastAnadhikRtyotkarSato'vadheravasthAnaM trayastriMzatsAgarANi / athopayogamadhikRtyAvadheravasthAnaM dravye-dravyaviSaye tatrAnyatrakSetre [ca ] bhinnazcAsau muhUrttazca bhinnamuhUrtaH, antarmuhUrttakAlaM, tataH paraM sAmarthyA'bhAvAt , tatraiva dravye ye paryavAH| paryAyadharmAstallAbhe paryAyAt paryAyAntaraM saJcarato'vadherupayogamadhikRtyAvasthAnam sapta aSTau vA samayAna yAvat , na parataH, paryAyANAM sUkSmatayA paratastadviSaye'vasthAne sAmarthyA'bhAvAt , anye tu vyAcakSate-paryavA dvividhAH-guNA paryAyAzca, tatra sahavarttino guNAH zuklatvAdayaH, kramavartinaH paryAyA navapurANAdayaH, guNAH sthUlAH paryAyAstu suukssmaaH| yathA yathA ca | sUkSmaM vastu tathA tathA upayogasya stokakAlatA, dravyaguNaparyAyAzca yathottaraM sUkSmAstato guNeSvaSTau samayAn yAvadupayogasyAvasthAnaM paryAyeSu tu sapta // 57 // atha labdhimadhikRtyAvasthAnakAlamAnamAha___addhAi avaTThANaM, chAvaTThI sAgarA u kAleNaM / ukkosagaM tu eyaM, ikko samao jahaNNeNaM // 58 // addhA nAmAvadhijJAnAvaraNakSayopazamarUpA labdhirabhipretA, tato'ddhAyAH-labdheH kAlena-kAlato'vadheravasthAnaM, tatrAnyatra vA kSetre teSvanyeSu vA dravyAdiSUpayuktasyAnupayuktasya vA SaTSaSTisAgarANi, tuzabdAnnarabhavena sAdhikAni / upasaMhAramAha ********** // 79 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH calAvadhiH gA. 59 // 8 // kAlato'vasthAnamidamAdhArAdiSu utkRSTamevoktaM jJeyam / jaghanyena-jaghanyataH punarupayogalabdhI aGgIkRtyAvasthAnaM dravyAdAvapyekA samayaH, tatra naratirazcAM samayAdurddhamavadheH pratipAtAdanupayogAdvA ekasamayAvasthAnatA jJeyA, devanArakANAM tu yeSAM bhavasya caramasamaye samyaktvalAbhAdvibhaGgajJAnamevAvadhirUpatayA pariNamati tataH paraM ca mRtAnAM tadavadhijJAnaM pracyavate teSAmavasAtavyam // 58 // uktamavasthitadvAraM, atha caladvAramAha vuDDI vA hANI vA, caubvihA hoi khittakAlANaM / davvesu hoi duvihA, chabviha puNa pajjave hoi // 59 // calazcAvadhidravyAdiviSayamaGgIkRtya varddhamAnako hIyamAnako vA bhavati, vRddhihAnI ca pratyekaM sAmAnyenAgame SaDvidhe prokte, tadyathA-anantabhAgavRddhiH 1 asaGkhyAtabhAgavRddhiH 2 saGkhyAtabhAgavRddhiH 3 saGkhyAtaguNavRddhiH 4 asaGkhyAtaguNavRddhiH 5 anantaguNavRddhiH 6, evamanantabhAgahAnyAdibhedAd hAnirapi SaT prakArA, etayozca SaDvidhavRddhihAnyormadhyAdavadhiviSayabhUtakSetrakAlayorAdyantabhedadvayavarjitA caturvidhA vRddhiAni bhavati, anantabhAgavRddhiranantaguNavRddhiA tathA anantabhAgahAniranantaguNahAnirvA kSetrakAlayona sambhavati, avadhiviSayabhUtayoH kSetrakAlayorAnantyAbhAvAt , iyamatra bhAvanA-yAvat kSetraM | pravarddhamAnAkhyenAvadhinA prathama dRSTaM tataH pratisamayaM sa pravarddhamAno avadhiH kazcidasaGkhyAtabhAgavRddhaM pazyati ko'pi saGkhyAtabhAga-1 vRddhaM ko'pi saGkhyAtaguNavRddhaM ko'pyasaGkhyAtaguNavRddhaM, tathA prathamamavadhinA hIyamAnena yat kSetraM dRSTaM tataH pratisamayaM kazcida| saGkhyAtabhAgahInaM pazyati 1, ko'pi saGkhyAtabhAgahInaM 2 ko'pi saGkhyAtaguNahInaM 3 ko'pyasaGkhyAtaguNahInaM evaM kSetrasya vRddhihanirvA caturdA bhavati, itthaM kAle'pi vRddhihAnyozcAturvidhyaM bhAvanIyaM, dravyeSu punaravadhiviSayabhUteSu dvividhA vRddhiAnirvA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyAdivRkSyAdi Avazyaka niryukterava cUrNiH // 81 // bhavati, tathAhi-yAvanti dravyANi prathamamavadhinA dRSTAni tataH paraM ko'pi tebhyo anantabhAgAdhikAni pazyati, aparastu tebhyo'nantaguNavRddhAni, na tva'saGkhyAtabhAgAdinA vRddhAni, tathAsvAbhAvyAt , evaM hAnirapi, ko'pi pUrvopalabdhebhyo'nantabhAgahInAni dravyANi pazyati, ko'pyanantaguNahInAni [natvasaGkhyAtabhAgAdinA hInAni] tathAsvAbhAvyAdeva, paryAye punaH pUrvokkA SaDvidhApi vRddhirhAnirbhavati / eteSAM ca dravyakSetrakAlabhAvAnAM parasparasaMyoge cintyamAne ekasya vRddhAvevAparasya vRddhirna tvekasya hAnAvanyasya vRddhiH, ekasya hAnAvevAparasya hAnine tvekasya vRddhAvaparasya hAniH, anyacca ekasya dravyAderbhAgena vRddhau hAnau vA jAyamAnAyAmaparasyApi prAyo bhAgenaiva vRddhihAnI bhavataH, na tu guNakAreNa, guNakAreNApyekasya guNavRddhihAnyoH pravarttamAnayoraparasyApi prAyo guNakAreNaiva pravarttate, naiva bhAgena / nanu kSetrAdhArANi dravyANi dravyAdhArAzca paryAyAH, yAdRzyeva vAdhArasya vRddhirAdheyasyApi tAdRzyeva yuktA, tathA ca sati kSetrasyAsaGkhyeyabhAgAdivRddhau tadAdheyadravyANAmapi tannibandhanatvAdasadheyabhAgAdivRddhiH syAt , tathA dravyasyAnantabhAgAdivRddhau satyAM tatparyAyANAmapyanantabhAgAdivRddhirevApnoti, na SaTsthAnaka, paryAyANAM [dravya] | nibandhanatvAt , ucyate, sAmAnyanyAyamaGgIkRtyetthameva, ko'rthaH yadA kSetrAnuvRttyA pudgalAH parisaGkhyAyante pudgalAnuvRttyA ca tatparyAyAstadA kSetrasyA'saddhyeyabhAgAdivRddhihAnyoH satyoH dravyasyApi tadanuvRttyA tathaiva vRddhihAnI prApnutaH, dravyasyApi cAnantabhAgAdivRddhihAnyostatparyAyANAmapi tadanuvRttyA tathaiva vRddhihAnI syAtAM, na cAtraikaM, yasmAt kSetrAdanantaguNA pudgalAstebhyo'pi tatparyAyA anantaguNAH, avadhizca kSayopazamAdhInaH, kSayopazamaH ca tattadravyAdisAmagrIvazAdvicitrapariNAmaH, kevalajyotiSA ca bhagavataivasvarUpa evopalabdhaH, tato yathoktasvarUpe eva vRddhihAnI pratipattavye nAnyatheti na kshciddossH||59|| uktaM caladvAraM, // 81 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava tIvramande spardhakAni gA.60-61 cUrNiH // 82 // atha tIvramandadvAramAhaphaDDA ya asaMkhijjA, saMkhejA yAvi egajIvasta / ekaphaDDavaoge, niyamA savvattha uvutto||6|| phaDDA ya ANugAmI, aNANugAmI ya mIsagA ceva / paDivAi apaDivAI, mIso ya maNussatericche // 61 // sparddhakAni prAguktasvarUpANi, tAni caikajIvasya saGkhyeyAnyasaGkhyeyAnyapi ca bhavanti, tatraikasparddhakopayoge sati | niyamAtsarvatra-sarveSu sparddhakeSu upayukto bhavati, ekopayogatvAjIvasya, ekalocanopayoge dvitIyalocanopayuktavat, prakAzamayatvAdvA pradIpopayogavat , ko'rthaH-yaH prakAzamayastasyaikasminnapyarthe prakAzakatvena vyApriyamANasya sarvAtmanA vyApAro na dezena yathA pradIpasya, jIvo'pi jJAnaprakAzena prakAzavAn / tato'syApi sarvasparddhakairekopayogatayA sarvAtmanA vyApAra iti / pradIpasya copayogI vyApAra eva // 60 // etAni ca sparddhakAni tridhA bhavanti, tadyathA-anugamanazIlAnyAnugAmikAni-yatra pradeze tiSThato'vadhimato jIvasyotpannAni tato'nyatrApi vrajatastasyAnuyAyInIti bhAvaH / etadviparItAnyanAnugAmikAni, ubhayasvarUpANi mizrANi, kAniciddezAntarAnuyAyIni kAnicinneti bhAvaH, etAni ca punaH pratyekaM tridhA syuH, tadyathA-pratipatanazIlAni pratipAtIni, kiyantamapi kAlaM sthitvA tato dhvaMsagamanasvabhAvAnIti bhAvaH, tadviparItAnyapratipAtIni, AmaraNAntabhAvInItyarthaH / ubhayasvabhAvAni mizrANi, etAni ca sparddhakAni manuSyatiryakSu co'vadhistasminneva bhavanti, na devanArakAvadhau / nanu tIvramandadvAre prastute sparddhakAvadhikathanaM kathaM yuktaM ?, ucyate, iha prAya AnugAmikA'pratipAtIni sparddhakAni tIvravizuddhiyuktatvAttIvANi, anAnugAmikapratipAtIni tvavizuddhatvAnmandAni, mizrANi ca madhyamAni, ttstiibrmnddvaarmevedmitydossH| SB TOOBS * * * *
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryukteravacUrNiH pratipAto tpAtau gA.62-63 IPL // 83 // nanu AnugAmikApratipAtisparddhakayoH parasparaM kaH prativizeSaH ko vA'nAnugAmikapratipAtisparddhakayoH?, ucyate-apratipAtisparddhakamAnugAmikameva bhavati, AnugAmikaM tu pratipAtyapratipAti ceti vizeSaH, tathA pratipAti patatyeva, patitamapi ca dezAntare gatasya kadAcijAyate, na cetthamanAnugAmikamiti vishessH||61|| uktaM tIvramandadvAraM atha pratipAtotpAtadvAramAha gAthAdvayena bAhiralaMbhe bhajjo, dave khitte ya kAlabhAve ya / uppA paDivAo'vi ya, taM ubhayaM egasamaeNaM // 12 // abhitaraladdhIe, u tadubhayaM natthi egasamaeNaM / uppA paDivAo'vi ya, egayaro egasamaeNaM // 63 // iha draSTuravadhimato yo'vadhistasyaiva ekasyAM dizi bhavati sa bAhyAvadhiH, athavA anekAsvapi dikSu yaH sparddhakAvadhiranyonyaM vicchinno bhavati so'pi bAhyAvadhiH / sthApanA0 / athavA sarvataH parimaNDalAkAro'pi yo'vadhiravadhimato'GgulamAnAdinA kSetravyavadhAnena sarvato'sambaddhaH so'pi bAhyAvadhiH / tasyaivaMvidhasya 'bAhyasya' bAhyAvadherlAme-prAptau satyAM 'bhAjyo' vikalpanIyaH, kaH?, 'utpAda' utpattiH, 'pratipAto' dhvaMsaH, tadubhayaM ca ekasamayeneti, kiM viSaya ityAha-dravye kSetre kAle bhAve ca, apicazabdA yathAyogaM pUraNasamuccayArthAH, ekasmin dravyAdau viSaye bAhyAvadheH kadAcidutpAdaH kadAciDhyayaH kadAcidubhayaM / nanUtpAdapratipAtayoH parasparaviruddhatvAtkathamubhayamekasamayeneti ?, naiSa doSaH, vibhAgena bhAvAt , tathA cAtra dAvAnaladRSTAntaH, dAvAnalaH khalu ekakAla eva ekato dIpyate'nyatazca dhvaMsate [dhvasyate ] tathA avadhirapyekadeze jAyate anyatra pracyavate // 62 // iha draSTuryaH sarvataH sambaddhaH pradIpasya prabhAnikaravat, so'bhyantarAvadhistasya-abhyantarAvadherlabdhiH-prAptistasyAM satyAM, turvizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? tacca tadubhayaM ca [tadubhayaM]-utpAdapratipAtarUpamubhayaM nAstyekasamayena, dravyAdau XXXXXXXXXXXXXXXXXX // 83 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava dravyaparyAyayoH parasparamupa cUrNiH nibandham // 84 // gA. 64 viSaye ityanuvartate, kiM tarhi ?, utpAdaH pratipAto vA ekatara evaikasamayena, apirevArthaH, sa ca bhinnakramastathaiva ca yojitaH, ayaM bhAvArthaH-pradIpasyevotpAda eva vA pratipAta eva vA ekasamayenAbhyantarAvadherupajAyate, na tUbhayaM, apradezAvadhitvAt , na hyekasyaikaparyAyotpAdavyayau yugapadbhavitumarhataH, parasparavirodhAt // 63 // idAnIM prasaGgata evotpAdapratipAtAdhikAre dravyaparyAyayoH parasparamupanibandha pratipAdayannAha davAo asaMkhijje saMkhejje Avi pajjave lahai / do pajave duguNie, lahai ya egAu davAu // 64 // paramANvAdi dravyamekaM pazyannavadhijJAnI dravyAtsakAzAt tatparyAyAnutkRSTato'saGkhyeyAt madhyamataH saGkhyeyAMzcApi 'labhate' pazyatItyarthaH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitau labhate ca ekasmAdravyAt , idamuktaM bhavati-sAmAnyato varNagandharasasparzalakSaNAMzcaturaH paryAyAnekasmin dravye pazyati, na tvekaguNakAlakAdIn bahUniti / anantAMzca paryAyAnutkarSato'pi na prekSate ekadravyagatAna , ananteSu dravyeSu samuditeSu tvanantAMstAn pazyatyeva // 64 // gataM saprasaGgamutpAdapratipAdadvAraM, idAnI jJAnadarzanavibhaGgalakSaNaM dvAratrayaM yugapadabhidhitsurAha sAgAramagArA, ohivibhaMgA jahaNNagA tullA / uvarimagevejesu u, pareNa ohI asaMkhijjo // 65 // iha yo'vadhirvizeSagrAhakaH sa sAkAraH, sa ca samyagdRSTeH jJAnamityabhidhIyate, sa eva mithyAdRSTervibhaGgaH, yaH punaH sAmAnyagrAhako avadhivibhaGgo vA so'nAkAraH, sa ca darzanaM, tatra sAkArAnAkArAvadhivibhaGgI jaghanyakAdArabhya tulyo bhavataH, lokapuruSagrIvAbhavAni aveyakAni uparimANi ca tAni graiveyakANi uparimagraiveyakANi teSu yAvat, turetadvizinaSTi-nAraka jJAnadarzana vibhaGgadvAra trayam gA.65 // 84 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadherabAhyAH cUrNiH bhavanapatidevebhya Arabhya tiryaDmanuSyavarjamuparimagraiveyakeSu yAvatsAkArAnAkArAvavadhivibhaGgako tulyau, iyaM bhAvanA-nArakA Avazyaka niryukterava-| bhavanapatyAdayazcoparitanapraiveyakavimAnavAsiparyantA devA ye ye jaghanyatulyasthitayo madhyamatulyasthitaya utkRSTatulyasthitayo vA teSAM teSAM avadhivibhAjJAnadarzane kSetrakAlarUpI viSayAvadhikRtya parasparatastulye na tu dravyabhAvaviSayau tAvaGgIkRtya, tulyasthitikAnAmapi samyadarzanaM vizuddhatapaHkarmAdikaM ca prAgbhavagataM kAraNaM pratItyAtidUrataraM tulyatvAbhAvAt / tathA graiveyakavimAnebhyastu parato'nuttaravimAneSu jJAnadarzanarUpo'vadhireva bhavati, na tu vibhaGgajJAnaM, mithyAdRSTInAM tatropapAtAbhAvAt , sa cA'saGkhyAta. kSetrakAlaviSayo bhavati, dravyabhAvastvanantaviSayaH, iha tiryaGmanuSyANAM tulyasthitInAmapi kSayopazamatIvramandatAdikAraNavaicicyAtta kSetrakAlaviSayayorapyavadhivibhaGgajJAnadarzanayorvicitratA, na punastulyataivetIha tadvarjanaM // 65 // gataM jJAnAdidvAraM 9-10-11, atha dezadvAraM pracikaTayiSuridamAha neraiyadevatitthaMkarA ya ohissa'bAhirA hu~ti / pAsaMti savvao khalu, sesA deseNa paasNti||66|| nairayikAzca devAzca tIrthakarAzca te nairayikadevatIrthakarAH, co'vadhAraNe bhinnakramazca, avadheH-avadhijJAnasyAbAhyA eva, avadhyupalabdhakSetrasyAntarvartante, na kadAcanApi bAhyA bhavantItyarthaH, sarvato'vabhAsakatvAttadavagheH pradIpavat / tathA pazyanti sarvataH, khalurevArthaH, sarvAsveva digvidizviti / nanvavadherabAhyA bhavantItyasmAdeva sarvata ityasya labdhatvAtsarvatograhaNamati maricyate, naiSa doSaH, abhyantaratvAbhidhAne'pi sarvato darzanApratIteH, na khalvavadherabhyantaratve'pi sati [sarve]sarvataH pazyanti, Ava0cU0 kasyaciddigantarAlAdarzanAt vicitratvAdavadheH, tataH sarvato darzanakhyApanArtha sarvata ityuktaM, zeSAstiryaDnarA eva dezena-ekade // 85 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH sambaddhavAsambaddhau zena pazyanti, na tu zeSA dezata eva, tiryaGganarANAM dezataH sarvatazca yathAyogamavadhinA darzanAt , iti sAvadhAraNaM jJeyam / athavA'nyathA vyAkhyAyate-nairayikadevatIrthakarA avagherabAhyA bhavanti, ko'rthaH -niyatAvadhayo bhavanti, niyamenaiSAmavadhirbhavatIti bhAvaH, evaM cAbhihite sati saMzayaH-kiM te dezena pazyanti uta sarvata iti, tadapanodArthamAha-pazyanti sarvataH khalu na tu deshtH| apara( atra para) Aha-nanu pazyanti sarvataH khalvityetAvadevAstu avagherabAhyA bhavantItyetanna yuktaM, yato niyatAvadhitvapratipAdanArthamidamucyate, niyatAvadhitvaM ca devanArakANAM 'duNhaM bhavapaccaiaM, taMjahA-devANaM neraiANaM ca' iti vacanAtsiddhaM, tIrthakRtAM tu pArabhavikAvadhisamanvAgamasyAtiprasiddhatvAt , ucyate-iha yadyapi 'duNhaM bhavapaJcaiyaM' ityAdivacanato nArakAdInAM niyatAvadhitvaM labdhaM, tathApi sarvakAlaM teSAM niyato'vadhiriti na labhyate, takhyApanArthamavadherabAhyA bhavantItyuktaM / yadyevaM tarhi tIrthakRtAmavadheH sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyate, na, chadmasthakAlasyaiva teSAM vivakSaNAt / athavA kevalotpattAvapi | vastutastatparicchedasyApyanaSTatvAt , kevalena sutarAM sampUrNAnantadharmakavastuparicchitteH, zeSaM prAgvat // 66 // gataM dezadvAraM 12, atha kSetradvAraM vivarISurAha saMkhijamasaMkhijjo, purisamabAhAi khittao ohI / saMbaddhamasaMbaddho, logamaloge ya saMbaddho // 67 // kazcit kSetrato'vadhiravadhimati jIve pradIpe prabhApaTalamiva sambaddho lagno bhavati, jIvAvaSTabdhakSetrAdArabhya nirantaraM draSTavyaM | vastu prakAzayatIti bhAvaH, kazcitpunarativiprakRSTaM tamovyAkulamantarAlavartinaM pradezamullaGghya dUrasthitabhittyAdipratisphalitapradIpaprabhevAsambaddho jIve bhavati, kayA hetubhUtayAsambaddha ityAha-'purisamabAhAe' iti makAro'lAkSaNikaH, pUryate sukhaduHkhA // 86 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava gatyAdimArgaNAH gA. 68 cUrNiH // 87 // | bhyAmiti puruSaH, tasmAd abAdhA-apAntarAlaM puruSAbAdhA tayA hetubhUtayA asmbddhH| sa ca sambaddho'sambaddhazcAvadhiH kSetrataH kiyAn bhavatItyAha-saGkhyeyo'saGkhyeyazca yojanApekSayA bhavati, atrApi maH pUrvavat , asambaddho'pyavadhiH kSetrataH saGkhyeyAni vA yojanAni syAda'saGkhyeyAni vA, evaM sambaddho'pi, puruSasyAvadhezcApAntarAlamapi saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni bhavati / sA ca puruSAbAdhA asambaddhe evAvadhau bhavati na tu sambaddhe, tatra sambaddhatvenaiva tadasambhavAt , iha cAsambaddhe'vadhAvapAntarAle ca caturbhaGgikA-saGkhyeyamantaraM saGkhyeyo'vadhiH 1, saGkhyeyamantaramasaGkhyeyo'vadhiH 2, asaGkhayeyamantaraM saGkhyeyo'vadhiH 3, asaGkhyeyamantaramasaGkhtheyo'vadhiH 4, sambaddhe tvavadhau vikalpAbhAvaH, tadutthAnahetorantaralakSaNasya dvitIyapadasya tatrAbhAvAt / tathAyamavadhioke aloke ca sambaddho'pi bhavati / iha lokazabdena lokAntaH parigRhyate, tathA pUrvasUrikRtavyAkhyAnAt , atrApi caturbhaGgikA-puruSe sambaddho lokAnte cAyaM ca lokapramANAvadhireva 1, puruSe sambaddho na lokAnte dezato'bhyantarAvadhiH 2, na puruSe sambaddhaH kintu lokAnte ekadigvartI bAhyAvadhiH 3, zUnyo'yaM bhaGga iti hAribhadrIyA TIkA tadasamyak , cUrNau bhASye cA'pratiSedhAdasambhavahetvabhAvAcca, tathA na lokAnte sambaddho nApi puruSe'sambaddho bAhyAvadhireva stokadezavatI 4, yastvaloke sambaddhaH sa puruSe niyamAt sambaddha eva, abhyantarAvadherevAlokadarzanasamarthatvAt // 67 // gataM kSetradvAraM 13, gatidvAramAha gai neraiyAIA, hiTThA jaha vaNiyA taheva ihaM / iDDI esA vaNijjaitti to sesiyaaovi|| 68 // gati rayikAdikA, gatigrahaNaM zeSasyendriyAdidvArakalApasyopalakSaNaM, tato'yamarthaH-ye gatyAdayaH satpadaprarUpaNAhetavaH ye ca dravyapramANAdayo'STau dvAravizeSAste yathA adhastAnmatizrutayovarNitAstathaivehA'pi draSTavyAH, ayaM tu vizeSaH-ye pUrva mati .XXXREEEEEEEXXXXXX PRAKEEKX
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatyAdi Avazyakaniyukterava cUrNiH mArgaNAH *** // 88 // jJAnasya pratipattAraH prAguktAste'vadhijJAnasyApi pratipattavyAH, navaraM pUrva materavedakA akaSAyiNo manaHparyAyajJAninazca pUrvapratipannA evoktAH, iha tu pratipadyamAnA api draSTavyAH, yataH zreNidvaye vartamAnAnAmavedakAnAmakaSAyANAM ca keSAJcidavadhirutpadyate, yeSAM cAnutpannAvadhInAM matizrutacAritravatAM prathamameva manaHparyAyajJAnamutpadyate te ca manaHparyAyajJAninaH kecitpazcAdavadheH pratipattAraH syuH| anyacca-anAhArakA aparyAptakAzca mateH pUrvapratipannA evoktAH, na tu pratipadyamAnakAH, iha tu ye apratipatitasamyaktvAstiryaDmanuSyebhyo devanArakA jAyante te apAntarAlagatyAdAvadheHpratipadyamAnakA api pratipattavyAH, zaktimaGgIkRtyeti bhAvArthaH / pUrvapratipannAH punarye eva mateH prAguktAste eva draSTavyAH, navaraM dvitricaturindriyAsaMjJipaJcendriyatirazco muktvA, te hi sAsvAdanasamyagdRSTayo mateH pUrvapratipannA uktAH, avadhestu na pratipadyamAnakA nApi pUrvapratipannA iti, zeSaM tathaiva / etadeva vineyajanAnugrahAya savistaraM bhAvyate, tatraivaM satpadaprarUpaNAvatAraH-ko'pi ziSyo guruM pRcchati, bhagavan ! avadhijJAnaM kimasti ? nAsti ? iti, gururAha niyamAdasti, kathamavagantavyaM ?, gururAha 'gai iMdie'tyAdi gAthAdvayoktagatyAdimArgaNAsthAnaviMzatyA, tatra gatidvAre caturvidhAyAmapi gatAvavadheH pUrvapratipannA niyamataH santi, anye bhAjyAH 1, indriyadvAre ekadvitricaturindriyeSUbhayAbhAvaH, paJcendriyeSu gativat 2, pRthivyaptejovAyuvanaspatiSUbhayAbhAvaH, trasakAyeSu gativat 3, manorahitavAgyogeSu kevalakAyayogeSu cobhayAbhAvaH 4, triSvapi vedeSu gativat , avedakeSu tUbhayamapi bhAjyaM 5, evaM kaSAyadvAre'pi 6, uparitanISu tisRSu lezyA gativat , AdyAsu tisRSvAdyAH santi na vitare, samyaktvadvAre nizcayavyavahArAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena | mithyAvRSTiH samyagdRSTizcAvadheH pratipattA, pUrvapratipannastu samyagdRSTireva, nizcayanayamatena pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazcAvadheH BattER // 8 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH gatyAdimArgaNA labdhayazca gA.69-70 // 89 // samyagdRSTireva 8, jJAnadarzanadvArayorgativat 9-10, [saMyatadvAre saMyatA asaMyatAH] saMyatAsaMyatA gativat 11, sAkAropayoge | AdyA nAnye (anye bhAjyAH) gativat / anAkAropayoge AdyA [eva] nAnye 12, AhArakA gativat , anAhArakAzcApAntarAlagatau AdyA apare ca sambhavanti, pratipatitasamyaktvAnAM tiryaDmanuSyebhyo devanArakatvenotpadyamAnAnAmavadheH pratipatterapi sambhavAt 13, bhASakaparIttadvAre prAgvat 14-15, SabhiH paryAptibhirye paryAptAste AdyA santi anye bhAjyAH, aparyAptakA api SaTparyAptyapekSayA karaNAparyAptAste dve sambhavanti 16, sUkSmAdIni dvArANi 4 dravyapramANAdIni 8 ca prAgvat , uktamavadhijJAnaM, taccaturkI dravyAdibhedAt , tatra dravyato'vadhijJAnI jaghanyato'nantAni rUpidravyANi utkarSataH sarvANyapi rUpidravyANi jAnAti pazyati ca, kSetrato jaghanyato'GgalAsayayeyabhAgaM utkarSato'loke lokapramANamAtrANi saGkhyAtItAni khaNDAni, kAlato jaghanyato'saGkhyeyabhAgamAvalikAyA utkarSato'saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNIH, bhAvato jaghanyato'nantAn bhAvAn sarvabhAvAnAM cAnantabhAgaM jAnAti pazyati // 68 // eSa cAvadhiH RddhivizeSo varNyate, tata RddhipratipAdanAvasArAccheSarddhayo'pi varNyante, tA evAha Amosahi vipposahi, khelosahi jallamosahI ceva / saMbhinnaso ujumai, savvosahi ceva boddhavvo // 69 // cAraNaAsIvisa, kevalI ya maNanANiNo ya puvvadharA / arahaMta cakkavaTTI, baladevA vAsudevAya // 7 // AmarSaNamAmarSaH-saMsparzanaM, sa evauSadhiryasyAsAvAmauSadhiH, karAdisaMsparzanamAtrAdeva vyAdhyapanayanasamarthaH, labdhilabdhimatorabhedopacArAtsAdhurevAmauSadhilabdhirityarthaH, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA / tathA mUtrasya purISasya vA'vayavo viguD ityucyate, anye tvAhurviDiti viSTA pra(va) iti prazravaNaM, te auSadhiryasyAsau vighuDauSadhiH, tathA khela:-zleSmA jallo-malA, // 89 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ labdhayA Avazyakaniryukterava cUrNiH // 9 // sugandhAzcaite bhavanti viDAdayastallabdhimatAM, iyamatra bhAvanA-ihAmauSadhilabdhiH kasyApi zarIraikadeze samutpadyate, kasyApi sarvasmin zarIre, tenAtmAnaM paraM vA yadA vyAdhyapagamabuddhyA parAmRzati tadA tadapagamo bhavati, viDAdimirapi labdhimanto yadAtmAnaM paraM vA rogApanayanabuddhyA parAmRzati tadA tadrogApagamaH / tathA yaH sarvairapi zarIradezaiH zRNoti sa sambhinnazrotAH, yadvA zrotAMsi-indriyANi sambhinnAnyekaikazaH sarvaviSayairyasya sa sambhinnazrotAH-ekatareNApIndriyeNa samastAparendriyagamyAn viSayAn | yo'vagacchati sa[sambhinnazrotA]ityarthaH, yadvA zrotAMsi-indriyANi sambhinnAni-parasparata ekarUpatAmApannAni yasya sa tathA, athavA dvAdazayojanavistRtasya cakravarttikaTakasya yugapat bruvANasya tattUryasaGghAtasya vA yugapadAsphAlyamAnasya sambhinnAn zabdAn zRNoti sa tathA / evaM ca sambhinnazrotRtvamapi labdhireva / tathA RjvI-prAyo ghaTAdimAtrasAmAnyagrAhiNI matiH RjumatiHvipula[mati manaHparyAyajJAnApekSayA kizcidavizuddhataraM manaHparyAyajJAnamevetyarthaH / tathA sarva eva viNmUtrakezanakhAdayo'vayavAH surabhayo vyAdhyapanayanasamarthatvAdISadhayo yasyAsau sarvoSadhiH, athavA sarvA-AmoSadhyAdikA auSadhayo yasyaikasyApi sAdhoH sa (sarvoSadhiH) evamete RddhivizeSA boddhvyaaH||69|| atizAyigamanAgamanalabdhisampannAzcAraNAH te ca dvidhA-jaGghAcAraNA vidyAcAraNAzca, ye cAritratapovizeSaprabhAvataH samudbhUtAtizaya(zAyi gamanAgamanalabdhisampannAste jalAcAraNAH, te ca prathamo. tpAtena trayodazaM rucakadvIpaM yAnti valantaH prathamotpAtena nandIzvare dvitIyena yato gatAstatrA''yAnti, Urddhamekenaiva meruzirasi pANDukavanaM valanta ekena nandanavanaM dvitIyena svasthAnaM, teSAM hi cAritrAtizayaprabhAvato bhavati, labdhirapi hIyate tato valanto dvAbhyAmutpAtAbhyAM svasthAnaM yAntIti / ye punarvidyAvazataH samutpannagamanAgamanalabdhayaste vidyAcAraNAH, te caikotpAtena mAnuSo // 9 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava labdhayaH cUrNiH // 91 // ttaraM dvitIyena nandIzvaraM yAnti, valantaH ekenaiva svasthAnaM, Urddhamekena nandanaM dvitIyena pANDukaM valanta ekenaiva svasthAnaM, te ravikarAnapi svIkRtya gacchanti, jaGghAcAraNAstvevameva vidyAcAraNo hi vidyAvazAdbhavati, vidyA ca parizIlyamAnA sphuTA sphuTataropajAyate, tataH pratinivartamAnasya zaktyatizayasambhavAdekenaivotpAtena svasthAnamAyAnti / tathA Azyo daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AzIviSAH, te dvidhA-jAtitaH karmatazca, jAtito vRshcikmnndduukorgmnussyjaatyH| vRzcikaviSaM hi utkarSato [arddha] bharatakSetrapramANaM zarIraM vyApnoti, maNDUkaviSamapi bharatakSetrapramANa[ bhujaGgamaviSaM jambUdvIpapramANaM, manuSyaviSaM samayakSetrapramANaM], karmatazca paJcendriyatiryagyonayo manuSyAH, devAzcAsahasrArAt, ete hi tapazcaraNAnuSThAnato'nyato vA guNata AzIviSavRzcikAdisAdhyAM kriyAM kurvanti, zApapradAnAdinA paraM vyApAdayantIti bhaavH| devAstvaparyAptAvasthAyAM tacchaktimanto jJeyAH, te hi pUrva narabhave samupArjitAzIviSalabdhayaH [sahasrArAntadeveSvabhinavotpannA aparyAptAvasthAyAM prAgbhavikAzIviSalabdhi] saMskArAdAzIviSalabdhimanto vyavahriyante, tataH paraM tu paryAptAvasthAyAM saMskArasyApi nivRttiriti na tanyapadezabhAjaH, te'pi zApAdinA paraM vyApAdayanti tathA (tathApi) na labdhivyapadezaH, bhavapratyayatastathArUpasAmarthyasya sarvasAdhAraNatvAt , guNapratyayo hi sAmarthyavizeSo labdhiriti prasiddhaM / kevalinazca prasiddhAH, manojJAnina iti manaHpayArya [jJAninaH, manaHparyAya] jJAnaM vipulamatirUpaM gRhyante RjumatirUpasya prAgeva gRhItatvAt tatra, vipulaM-vizeSopetaM vastu mnyte-gRhnnaatiityrthH| pUrvANi dhArayanti pUrvadharA-dazacaturdazapUrvavidaH, arhantazcakravartino baladevA vAsudevAzca prasiddhA eva, ete hi sarve cAraNAdayo lbdhivishessaaH|| 70 // iha cAhattvaM cakravarttitvaM vAsudevatvaM ca RddhayaH pratipAditAstatra tadatizayapratipAdanArtha gAthApaJcakamAha // 91 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 92 // kezavAdi calaM gA.71-75 * * ** solasa rAyasahassA, savvabaleNaM tu saMkalanibaddhaM / aMchaMti vAsudevaM, agaDataDaMmI ThiyaM saMtaM // 71 // cittUNa saMkalaM so vAmagahattheNa aMchamANANaM / bhujija va liMpija va mahumahaNaM te na cAyaMti // 72 // . dosolA battIsA, savvabaleNaM tu saMkalanivaddhaM / aMchaMti cakkavahi, agaDataDaMmI ThiyaM saMtaM // 73 // cittUNa saMkalaM so, vAmagahattheNa aMchamANANaM / bhuMjijja va liMpijja va, cakaharaM te na cAyaMti // 74 // jaM kesavassa u balaM, taM duguNaM hoi ckkvhiss| tatto balA balavagA, aparimiyabalA jiNavariMdA // 7 // SoDaza rAjasahasrANi sarvabalena hastyazvarathapadAtirUpeNa samanvitAni zRGkhalAnibaddhaM 'aMchaMti' dezIvacanametat AkarSanti vAsudevaM agaDataTe-kUpataTe sthitaM santaM // 71 // gRhItvA zRGkhalAmasau vAmahastena 'aMchamANANaM' ti AkarSatAM, bhuJjIta bITakAdi vilimpedvA na punaste madhumathanaM zaknuvanti ARSTumiti vaakyshessH||72|| dvau SoDazakau ityabhidhAnaM vAsudevAt cakravartino dviguNarddhikhyApanArtha, rAjasahasrANIti gamyate, zeSaM sugamaM // 73 // pUrvavat // 74 // yatkezavasya tu balaM tad dviguNaM bhavati cakravartinaH, tataH zeSavalAt 'balA'baladevA balavantaH, kezavabalApekSayA tvarddhabalAH, | niravazeSavIryAntarAyakSayAdaparimitaM balaM yeSAM te'parimitabalA jinavarendrAH, athavA tatazcakravartibalAdbalavantA jinavarendrAH, | kiyatA balenetyAha-aparimitabalA iti / tadevamuktA lbdhyH| etAzcAnyAsAmapi kSIrAmravamadhvAsravasarpirAnavakoSThabuddhi| bIjabuddhipadAnusAritvAkSINamahAsanatvAdilabdhInAmupalakSaNaM, tena tA api pratipattavyAH, tatra puNDrekSucAriNInAM gavAM lakSasya kSIramarvArdhakrameNa dIyate yAvadevamekasyAH pItagokSIrAyA gAvaH kSIraM, tatkila cAturakyamityAgame gIyate, tadyathopabhujyamAna REEEEEECRETO // 92 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava kSIrAsravAdyA labdhayaH cUrNiH // 93 // matIva manaHzarIraprahlAdaheturupajAyate tathA yadvacanamAkarNyamAnaM manaHzarIrasukhotpAdanAya prabhavati te kSIrAnavAH, kSIramiva yeSAM vacanamAsamantAt sravantIti kSIrAsravAH, evgre'pi| madhvapi kimapi atizAyi zarkarAdimadhuradravyaM draSTavyaM, sarpighRtaM, koSTha iva dhAnyaM yeSAM buddhirAcAryamukhAdvinirgatau tadavasthAveva sUtrAthoM dhArayati na kimapi tayoH kAlAntare'pi galati te koSThabuddhayaH, koSTha iva buddhiryeSAM te, ekamapi sUtrapadamavadhArya zeSamazrutamapi tadavasthameva ye zrutamavagAhate te padAnusAribuddhayaH, yeSAM punarbuddhirekamarthapadaM tathAvidhamanusRtya zeSamazrutamapi yathAvasthitaM prabhUtamarthamavagAhate te] bIjabuddhayaH, yeSAM bhikSA anyairbahubhirapyupabhujyamAnA na niSThAM yAti kintu taireva jimitaiste'kSINamahAnasAH AdigrahaNAdgaNadharatvapulAkatvataijasasamudghAtAhArakazarIrakaraNAdilabdhayo veditvyaaH| arhattva 1 baladevatva 2 vAsudevatva 3 cakritva 4 sambhinnazrotazca (stva)5 jaGghAcaraNatva 6 pUrvadharatvAni 7 ityetAH sapta labdhayo bhavyastrINAM nopajAyante, abhavyapuruSANAM majumatitvavipulamatitvalabdhI api, abhavyastrINAM kSIrAmravamadhvAsrava [ sarpirAsrava ] labdhayo'pi, zeSAstu bhavantIti sAmarthyAdavasIyate / anye tvevamAhuHAmA~SadhiH 1 khelauSadhiH 1 jallauSadhiH 3 vimudaprazravaNauSadhiH 4 sarvoSadhiH 5 koSThabuddhiH 6 bIjabuddhiH 7 padAnusArI 8 sambhinnazrotA 9 RjumatiH 10 vipulamatiH 11 kSIrAsravaH 12 akSINamahAnasatvaM 13 vaikriyatvaM 14 javAcAraNatvaM 15 vidyAdharatvaM 16 arhattvaM 17 cakritvaM 18 baladevatvaM 19 vAsudevatvaM 20 etA viMzatireva labdhayo bhavyapuruSANAM bhavanti, etadasamyak anyAsAmapi bhavasiddhikayogyAnAM gaNadharatvapulAkatvAdilabdhInAM sadbhAvAt , nApyetA bhavasiddhikayogyA evavaikriyavidyAdharatvalabdhInAmAmoSadhyAdilabdhInAmapi cA'bhavyAnAmapi sambhavAt // 75 // idAnIM manaHparyAyajJAnaM labdhi, // 93 // BREER
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ manaHparyAya Avazyakaniyukterava jJAnam |gA. 76 cUrNiH // 94 // nirUpaNAyAM sAmAnyatopadiSTamapi viSayasvAmyAdivizeSopadarzanAya jJAnapaJcakakramAyAtamabhidhitsurAha maNapajjavanANaM puNa, jaNamaNaparicintiyatthapAyaDaNaM / mANusakhittanibaddhaM, guNapaccaiyaM crittvo|| 76 // manaHparyAyajJAnaM prAgnirUpitazabdArtha, punaH vizeSaNArthaH, sa cAvadhijJAnAdidaM svAmyAdibhedAdbhinnamiti vizeSayati, avadhijJAnamaviratasamyagdRSTerapi bhavati, manaHparyAyajJAnaM punarapramattasaMyatasyAmoSadhyAdyanyatamarddhiprAptasyaiva, tacca dravyataH saMjJimanodravyaviSayaM kSetrato manuSyakSetragocaraM kAlato'tItAnAgatapalyopamA'saGkhayeyabhAgaviSayaM bhAvato manogatAnantaparyAyAlambanaM, tato'vadherbhinnaM, janAnAM manAMsi janamanAMsi taiH paricintitazcAsAvarthazca sa, tathA sa prakaTyate-prakAzyate'neneti janamana:paricintitArthaprakaTanaM, mAnuSakSetranibaddhaM, na tadbahirvyavasthitaprANimanodravyaviSayamiti bhAvaH, guNA:-kSAntyAdayaH te pratyayAHkAraNAni yasya tadguNapratyayaM, cAritramasyAstIti cAritravAn tasya cAritravato'pramattasaMyatasyaivedaM bhavati / idaM ca sAmAnyataH caturvidhaM prajJaptaM, tadyathA-dravyato RjumatiranantAnantaprAdezikAnmanobhAvapariNatapudgalaskandhAna jAnAti, tAneva vipulamatirvizuddhatarAn 1 kSetrata Rjumatiradho adholaukikagrAmeSu yaH sarvAdhastana AkAzapradezapratarastaM yAvat , Urddha yAvat jyotizcakrasyoparitalaM, tiryag yAvadarddhatRtIyadvIpasamudreSu arddhatRtIyAGgulahIneSu saMjJinAM paJcendriyANAM paryAptAnAM manogatAn bhAvAn jAnAti, vipulamatira tRtIyairaGgalairabhyadhikeSu 2, kAlata RjumatiratItamanAgataM ca palyopamasyAsaGkhyeyaM bhAga, vipulamatiradhikataraM vizuddhataraM ca 3, bhAvata RjumatiranantAn bhAvAn vipulamatistAnevAbhyadhikAn 4, idaM ca manaHparyAyajJAnaM manodravyANAM paryAyAneva gRhNadupajAyate, paryAyAzca vizeSAH, vizeSagrAhakaM ca jJAnamato manaHparyAyajJAnameva bhavati na tu manaH ****** // 94 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyuktaravacUrNiH // 95 // paryAyadarzana miti| manaHparyAyajJAnI ca sAkSAnmanodravyaparyAyAnevapazyati, bAhyAstu tadviSayabhAvApannAnanumAnato jAnAti, kutaH?, kevalajJAnam manaso mUrttAmUladravyAlambanatvAt chadmasthasya cAmUrttadarzanavirodhAt / satpadaprarUpaNAdayastvavadhijJAnavadavagantavyAH, nAnAtvaM |gA. 77 cAnAhArakAparyAptakau na ca pratipadyamAnako nApi pUrvapratipannAviti // 76 // athAvasaraprAptaM kevalajJAnaM pratipAdayannAha aha savvadavvapariNAmabhAvaviNNattikAraNamaNaMtaM / sAsayamappaDivAi, egavihaM kevalaNNANaM // 77 // atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayeSviti vacanAdihA'thazabda upanyAsArthaH, sarvANi ca tAni dravyANi ca-jIvAdIni teSAM pariNAmAH-prayogavisrasobhayajanyA utpAdAdayaH paryAyAH sarvadravyapariNAmAsteSAM bhAvaH-sattA svalakSaNaM [vA svaM svamasAdhAraNaM rUpamityarthaH, tasya vizeSeNa jJapanaM labdhirvijJaptiH, vijJAnaM vA vijJaptiH pariccheda ityarthaH, tasyAH kAraNaM, hetuH sarvadravyapariNAmabhAvavijJaptikAraNaM kevalajJAnamiti sambadhyate tacca jJeyAnantatvAdanantaM / tathA zazvadbhavaM | zAzvataM, sadopayogavaditi bhaavaarthH| na pratipAti apratipAti, sadAvasthAyIti / nanu yacchAzvataM tadapratipAtyeva tataH kimanena vizeSaNena ?, ucyate, zAzvataM nAmAnavarataM bhavaducyate, tacca kiyatkAlaM bhavati, yAvadbhavati tAvannirantarabhavanAcchAzvataM, tataH sakalakAlabhAvapratipattyarthamapratipAtivizeSaNopAdAnaM, eSa tAtparyArthaH-anavarataM sakalakAlaM bhavati, athavA ekapadavyabhicAre'pi vizeSaNavizeSyabhAvo bhavatIti jJApanArtha vizeSaNadvayopAdAnam , tathAhi-zAzvatamapratipAtyeva bhavati, apratipAti tu zAzvatama- CA95 // zAzvataM ca, yathA'vadhijJAnaM, ekavidhamekaprakAraM tadAvaraNakSayasyaikarUpatvAt // 77 // upakAryakRtopakArAnapekSaM sakalasattvAnugrahAya saviteva prakAzaM dezanAmAtanoti, tatrAvyutpannavineyAnAM keSAzcidevamAzaGkA bhavet-tIrthakRto'pi tAvadravyazrutaM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava jinavAcaH zrutatA gA. 78 cUrNiH // 96 // dhvanirUpaM vidyate, dravyazrutaM ca bhAva zrutapUrvakaM, tato bhagavAnapi zrutajJAnIti, tadAzaGkApanodArthamAha kevalaNANeNa'tthe, NAuM je tattha pnnnnvnnjogge| te bhAsaha titthayaro, vayajoga suyaM havai sesaM // 78 // iha tIrthakaraH kevalajJAnenArthAn dharmAstikAyAdIn mUrttAmUrlAn abhilApyAnabhilApyAn jJAtvA-vinizcitya, kevalajJAnenaiva jJAtvA na tu zrutajJAnena, tasya kSAyopazamikabhAvAtikramAt , sarvakSaye dezakSayAbhAvAt , ye tatra teSAmarthAnAM madhye prajJApanayogyA abhilApyA ityarthaH tAn bhASate, netarAn , tAnapi prajJApanAyogyAn bhASate, na sarvAn , teSAmanantatvAdvAcaH kramavartitvAccAyuSaH parimitatvAcca bhASitumazakyatvAt , kintu katipayAnaivAnantabhAgamAtrAn / tatrApi tAnkatipayAneva bhASate grAhakApekSayA yogyAn , tatrApi yAvanmAtre bhaNite zeSa svayamabhyUhitumISTe tAvanmAtraM, na tvamyUhyamapi / tatra kevala- | jJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zabdarAziH procyamAnastasya bhagavato vAgyoga eva bhavati, na zrutaM, tasya bhASAparyAptyAdinAmakarmodayanibandhanatvAt , zrutasya ca kSAyopazamikatvAt , sa ca vAgyogo bhavati zrutaM zeSamityapradhAnaM dravyazrutaM, zrotRNAM bhAvazrutakAraNatayA dravyazrutaM vyavahiyate iti tAtparyAH, anye tvevaM paThanti 'vayajoga suyaM havai tesiM' tatrAyamarthaH-teSAM zrotRNAM zrutakAraNatvAt vAgyogaH zrutaM bhavati, athavA vAgyogazrutaM dravyazrutameveti / tatkevalajJAnaM svAminamadhikRtya dvividhaM, bhavasthakevalajJAnaM siddhakevalajJAnaM ca, tatra yanmanuSyabhave'vasthitasya caturvaghAtikarmasvakSINeSu kevalajJAnaM tadbhavasthake0, yatpunarazeSeSu karmAzeSvapagateSu siddhatvAvasthAyAM tatsiddhakeva0, AdyaM dvividhaM-sayogibhavasthakeva. ayogibhavasthake0, tatra kevalajJAnotpatterArabhya yAvadadyApi zailezyavasthAM na pratipadyate tAvat sayogi0 bhayasthake0 zailezyavasthAyAM tu ayogi // 96 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantara siddhAH Avazyaka niyukterava cUrNiH // 97 // bhvsthke| tatra yatsayogibhavasthakevalajJAnaM tadvividhaM-prathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM 1 aprathamasamayasa0 ca 2 / tatra yasminsamaye kevalamatpannaM tasminsamaye tatprathamasamayasa0, zeSeSu tu samayeSu zailezIpratipatterA vartamAnamaprathamasamayasayogibha0. athavA'nyathA dvividhaM caramasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM 1, acaramasamayasayogibha0 2 / tatra yatsayogitvAvasthAyAzcaramasamaye vartamAnaM taccaramasa0 1, tataH prAk zeSeSu samayeSu vartamAnamacaramasa02, tathA ayogibhavasthakevalajJAnamapi dvividhaM, prathamasamayAyogibha0 1 aprathamasa0 2 ca, athavA caramasamayAyogibha0 1 acaramasamayAyogibha0 2, prathamAprathamacaramAcaramasamayabhAvanA prAguktAnusAreNa svayamabhyUhyA / siddhakevalajJAnaM dvividha-anantarasiddhakevalajJAnaM paramparasiddhakevalajJAnaM ca, tatra yasminsamaye siddho jAyate tasminsamaye vartamAnamanantarasiddhakevalajJAnaM 1 siddhatvadvitIyAdisamayeSu vartamAnaM paramparasiddhake. 2, tatrAnantarasiddhakevalajJAnamupAdhibhedAtpaJcadazavidhaM prajJaptaM, tadyathA-tIrthasiddhakevalajJAnaM 1 atIrthasiddhake0 2 tIrthakarasiddhake0 3 atIrthakarasiddhake0 4 svayambuddhasiddhake0 5 pratyekabuddhasi06 buddhabodhitasi07 strIliGgasiddhake08 puruSaliGgasiddha09 napuMsakaliGgasi0 10 svaliGgasiddhake0 11 anyaliGgasiddha0 12 gRhiliGgAsi0 13 ekasiddhake0 14 anekasiddhake0 15 / tatra ye tIrthakarANAM tIrthe vartamAne siddhAsteSAM yatkevalajJAnaM tattIrthasi0 1, ye punastIrthakarANAM | tIrthe'nutpanne vyavacchinne vA siddhAsteSAmatIrthasiddha02, tIrthakarAH santo ye siddhAsteSAM tIrthaMkara si0 3, zeSANAmatIrthakarasi0 4, svayambuddhAH santo ye siddhAsteSAM svayambuddhasiddha05, pratyekabuddhAH santo ye siddhAsteSAM pratye0 6 / nanu svayambuddha|pratyekabuddhAnAM kA prativizeSaH ?, ucyate, bodhyupadhizrutaliGgakRtaH, tathAhi-svayambuddhA bAhyapratyayamantareNaiva budhyante, nijajAti // 9 // Ava0cU09
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantarasiddhAH Avazyaka niryukterava cUrNiH // 98 // smaraNAdinA buddhAH svayambuddhAH, te ca dvidhA-tIrthakarAstavyatiriktAzca, teSAM copadhirdhAdazavidha eva pAtrakAdikaH, pUrvAdhItaM zrutaM bhavati vA na vA, yadi syAttato devatA liGgaM prayacchati gurusannidhau vA gatvA pratipadyate, yadi ca ekAkivicaraNasamarthaH icchA ca tasya tathArUpA jAyate tata ekAkI viharati anyathA gacchavAse'vatiSThate / atha pUrvAdhItaM zrutaM na syAttarhi niyamAd gurusannidhau gatvA liGgaM pratipadyate, gacchaM cAvazyaM na muJcati / pratyekabuddhAstu bAhyapratyayamapekSya budhyante, pratyekaM vRSabhAdikaM kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekabuddhAH, tathA ca zrUyate bAhyapratyayasApekSA karakaNDvAdInAM bodhiH, bahiHpratyayamapekSya te ca buddhAH santo niyamataH pratyekameva viharanti, na gacchavAsinaH / teSAM copadhirdvidhA-jaghanyata utkarSatazca, tatra jaghanyato dvividhaH utkarSato navavidhaH prAvaraNavaH, pUrvAdhItaM zrutaM niyamato bhavati, tacca jaghanyata ekAdazAGgAni utkarSataH kiJcinnyUnAni dazapUrvANi, tathA liGgaM devatA prayacchati liGgarahito vA kadAcidbhavatItivizeSaH / tathA buddharAcAryAdibhiH bodhitasya yatkevalajJAnaM tabuddhabodhitake0 7 striyA liGga strIliGgaM strItvasyopalakSaNaM, tacca vidhA, tadyathA-vedaH zarIranivRttiH nepathyaM ca, tatreha zarIranirvRttyA prayojanaM, na vedanepathyAbhyAM, vede sati siddhatvAbhAvAta, nepathyasya cApramANatvAt , tasmin strIliGge vattemAnA ye | siddhAsteSAM kevalajJAnaM strIliGgasi0 8, evaM puruSaliGgasi0 9, napuMsakaliGgasiddhakevalajJAne'(nama)pi 10, svaliGgerajoharaNAdau siddhAnAM kevalajJAnaM svaliGgasi0 11, ye anyasmin liGge vartamAnAH samyaktvaM pratipadya bhAvanAvizeSAtkevalajJAnamutpAdya kevalotpattisamakAlameva kAlaM kurvanti teSAmanyaliGgasi0 12, yadi punaste anyaliGgasthitAH kevalamutpAdyA''tmanoarikSINamAyuH pazyanti tataH sAdhuliGgameva gRhNanti, gRhiliGge sthitAH santo ye siddhAsteSAM gRhiliGgasi0 13, yasminsamaye
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava anantarasiddhAH paramparasiddhAzca // 99 // vivakSitajIvaH siddhastasmin samaye yadhanyaH ko'pi na siddhastasya ekasiddhake0 14, ekasmin samaye'nekeSAM siddhAnAmanekasiddhake0 15, ekasmiMzca samaye'neke siddhyanta utkarSato'STottarazataM, yata uktaM-"battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI a boddhavvA / culasIi channauI durahiamahuttarasayaM ca // 1 // " asyA vyAkhyA-aSTau samayAn yAvannirantaramekAdayo dvAtriMzatparyantAH siddhyantaH prApyante, prathamasamaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzatsiddhyantaH prApyante, dvitI| ye'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzat , evaM yAvadaSTame'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSataH | dvAtriMzat , tataH paramavazyamantaraM / tathA trayastriMzadAdayo'STacatvAriMzatparyantA nirantaraM siddhyantaH sapta samayAn yAvat prApyante, parato niyamAdantaraM, tathA ekonapaJcAzadAdayaH SaSTiparyantA nirantaraM siddhyanta utkarSataH SaT samayAn yAvat , parato'ntarameva / tathaikaSaSTyAdayo dvisaptatiparyantA nirantaraM siddhyanta utkarSataH paJca samayAn yAvat , tato'ntarameva / evameva trisaptatyAdayazcaturazItiparyantAzcaturaH samayAn yAvat , paJcAzItyAdayaH SaNNavatiparyantAstrIn samayAn , saptanavatyAdayo dvayuttarazatAdayo(zataparyantA dvausamayau, tryuttarazatAdayo) aSTottarazataparyantAH siddhyanta ekameva samayaM yAvatprApyante na dvivaadismyaaniiti| paramparasiddhakevalajJAnamanekavidhaM prajJaptaM, tadyathA-aprathamasamayasiddhakevalajJAnaM, siddhatvadvitIyasamayakevalamiti bhAvaH, dvisamayasiddhakevalajJAnaM, siddhatvatRtIyasamayakevalamityarthaH, evaM trisamayasiddhake0 catuHsamayasiddhake yAvatsaGkhyeyasamayasiddhake0 asaGkhyeyasamayasiddhake0 anantasamayasiddhakevalajJAnaM / tadevamuktaM kevalajJAnasvarUpaM, athAsya gatyAdidvAraviSayA satpadaprarUpaNatA dravyapramANAdIni ca vibhAvyante, tatra satpadaprarUpaNatAyAM gatyAdIni viMzatidvArANi aGgIkRtya yathAkramaM siddhigatau manuSyagatau ca kevala // 99 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyukteravacUrNiH gatyAdI mArgaNA jJAnaM 1 [noindriya] atIndriyeSu 2 trasakAyAkAyayoH 3 sayogAyogayoH 4 avedeSu 5 akaSAyeSu 6 zuklezyAlezyayoH | samyagdRSTiSu 8 kevalajJAniSu 9 kevaladarzaniSu 10 saMyateSu tathA nosaMyatA no'saMyatAzceti nosaMyatAsaMyatAH teSu ca 11 / ekamagre'pi te'bhyUhyAH, sAkArAnAkAropayogayoH 12 AhArakAnAhArakayoH 13 bhASakAbhASakayoH 14 parItteSu noparIttAparitteSa ca 15 paryApteSu noparyAptAparyApteSu ca 16 bAdareSu nosUkSmabAdareSu ca 17 [saMjJiSu] nosaMzyasaMjJiSu 18 bhavyeSu nobhavyAbhavyeSu ca 19 carameSu, bhavasthakevalinAM caramatvAt , acarameSu ca siddhAnAM bhavAntaraprAptyabhAvAdacaramatvAt 20, pUrvapratipanna-12 pratipadyamAnakayojanA tu svadhiyA karttavyA 1 / dravyapramANadvAre pratipadyamAnakAnAzrityotkarSato'STottarazataM kevalinAM prApyate, | pUrvapratipannAzca jaghanyata utkarSatazca koTIpRthaktvapramANA bhavasthakevalinaH prApyante, siddhA anantAH 2, kSetrasparzanAdvArayostu / jaghanyato lokasyAsaGkhyeyabhAge kevalI labhyate, utkarSatastu sarvaloke 3-4, kAladvAre sAdyaparyavasitaM kAlaM sarvo'pi kevalI bhavati 5, antaraM tu kevalajJAnasya na vidyate pratipAtAbhAvAt 6, bhAgadvAraM matijJAnavat 7, bhAvadvAre kSAyike bhAve 8, alpabahutvadvAraM matijJAnivat 9 / tacca kevalajJAnaM samAsatazcaturvidhaM prajJapta, dravyAdibhedAt , tatra dravyataH sarvadravyANi jAnAti | | pazyati ca kevalI, kSetrataH sarvakSetraM, kAlataH sarvakAlaM, bhAvataH sarvAn bhAvAn // 78 // uktaM kevalajJAnaM, tadabhidhAnAcca nandI, tadabhidhAnAnmaGgalamiti / tadevaM maGgalasvarUpAbhidhAnadvAreNa jJAnapaJcakamuktaM, iha tu prakRte zrutajJAnAdhikAraH, tathA cAha itthaM puNa ahigAro, suyanANeNaM jao sueNaM tu / sesANamappaNo'via, aNuogu paIvadiDhato // 79 // atra punaH (zrutajJAnena) prakRte'dhikAraH zrutajJAnenaiva zeSANAM matyAdijJAnAnAM Atmano'pi cAnuyogo vyAkhyAnaM kriyate // 10 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandIvyAja niyamaH Avazyakaniyukterava cUrNiH // 101 // iti vAkyazeSaH svaparaprakAzakatvAttasya, tathA cAtra pradIpadRSTAntaH, yathA pradIpaH svaparaprakAzakatvAtsa eva hi gRhe'dhikriyate evamihApi zrutajJAnamiti bhaavH||79|| iti pIThikA smaaptaa|| samprati maGgalasAdhyaH prakRto'nuyoga upadayate sa ca svaparaprakAzakatvAt gurvAyattatvAcca zrutajJAnasya / nanu AvazyakasthAnayogaH prakata eva, punaH zrutajJAnasyetyayuktaM, ucyate, AvazyakamidaM zrutAntargatamityetadarthaprakAzakatvAdetadvAkyasyetyadoSaH, nanu yadi AvazyakasyAnuyogastadA'vazyakaM kiM aGgaM 1, aGgAni 2, zrutaskandhaH 3, zrutaskandhAH 4, adhyayanaM 5, adhyayanAni 6, uddezakaH 7, uddezakA vA 81, ucyate, AvazyakaM zrutaskandho'dhyayanAni ca, na zeSA vikalpAH / nanu nandIvyAkhyAne aGgAnaGgapraviSTazrutanirUpaNAyAmanaGgatAsyAbhihitaiva tatazca kimaGgamaGgAnItyAdyAzaGkAnupapattiriti, ucyate, na avazyaM zAstrAdau nandyadhyayanArthakathanaM karttavyamiti tadvyAkhyA'niyamapradarzanArthatvAdadoSaH, akRte cA''zaGkA smbhvti| nanu maGgalArtha zAstrAdAvavazyameva nandyadhyayanAt kathamaniyama iti, ucyate, jJAnAbhidhAnamAtrasyaiva maGgalatvAnnAvazyamavayavArthAbhidhAnaM karttavyaM, tadakaraNe cAzaGkA sambhavati, kizca-AvazyakavyAkhyAnArambhe zAstrAntaravyAkhyAnArambho'yukta eva, zAstrAntaraM ca nandI, pRthakzrutaskandhatvAt , nanu yadyevaM tadihAvazyaka zrutaskandhAnuyogArambhe kimiti tadanuyoga iti, ucyate, ziSyAnugrahArtha, na tvayaM niyama iti, apavAdapradarzanArtha vA, etaduktaM bhavati-kadAcitpuruSAdyapekSayA utkrameNApi anyArambhe'pi cAnyadvyAkhyAyata iti / tatra zAstrAbhidhAnaM AvazyakazrutaskandhaH, tadbhedAzcAdhyayanAni, tasmAdAvazyakaM nikSeptavyaM, zrutaskandhazca / kiJca| kimidaM zAstrAbhidhAnaM pradIpAbhidhAnavadyathArthamAhosvitpalAzAbhidhAnavadayathArtha uta DitthAdyabhidhAnavadanarthakameveti parIkSyaM, // 101 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH AvazyakanikSepAH &******** // 102 // yadi ca yathArtha tata upAdeyaM, tataH zAstrAbhidhAnamevAlocyate / zramaNAdibhiravazyamubhayakAlaM kartavyamityAvazyakaM / yadi vA jJAnAdiguNakadambakaM mokSo vA A-samantAdvazyaM kriyate'nenetyAvazyakaM, yadvA 'vasa nivAse' guNazUnyamAtmAna- | mAvAsayati guNairiti AvAsakaM, guNasAnnidhyamAtmanaH karoti iti bhAvArthaH / tacca nAmAdicaturbhedAccaturvidhaM, tatra yasya jIvasyAjIvasyobhayasya vAvazyakamiti nAma kriyate tannAmAvazyakaM / tathA kASThakarmAdiSu akSavarATikAdiSu vA sadbhAvasthApanayA [ asadbhAvasthApanayA vA] yadAvazyakamiti sthApyate tat sthApanAvazyakaM / dravyAvazyakaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrA''gamato yasyAvazyakamiti padaM zikSitaM sthitaM jitaM parijitaM nAmasamaM ghosasamaM ahInAkSaraM anatyakSaraM avyAviddhAkSaraM askhalitaM amilitaM avyatyADitaM pratipUrNa pratipUrNaghoSaM kaNThoSThavipramuktaM vAcanopagataM bhavati sa puruSo dravyAvazyakaM / tatra zikSitaM paThanakriyayA antaM nItaM 1, tadevAvismaraNatazcetasi sthitatvAtsthitaM 2, parAvarttanaM kurvataH pareNa vA kvacitpRSTasya yacchIghramAgacchati tajjitaM 3, akSarasaGkhyayA padasaGkhyayA vA paricchinnaM mitaM 4, pari-samantAjitaM parAvarttanaM kurvato yatkrameNotkrameNa vA samAgacchatIti bhAvaH 5, nAmasamaM yathA kasyacitsvanAma zikSitaM sthitaM jitaM parijitaM ca bhavati tathaiva tadapIti bhAvaH 6, yathA guruNAbhihitA ghoSAH tathA yatra ziSyeNApi samyaguccAryante tat ghoSasamaM 7, ekenApyakSareNAhInamahInAkSaraM 8, ekenApyakSareNAnadhikamanatyakSaraM 9, tathA na vyAviddhAni-viparyastaratnamAlAgataratnAnIva viparyastAnyakSarANi yatra tadavyAviddhAkSaraM 10 upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAGgalamiva yanna skhalati tadaskhalitaM 11 anekazAstrasambadhIni sUtrANyekatra mIlayitvA yatpaThyate tanmilitaM yanna tathA tadamIlitaM 12, avyatyAveDitamasthAnaviratirahitaM 13, *********** // 102 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava AvazyakanikSepAH // 1.3 // **** ata eva pratipUrNa hInAdhikAkSarAbhAvAt 14, pratipUrNaghoSaM guruvat samyagudAttAdighoSANAmuccAraNAt 15, vAcanayA praznena / parivartanayA dharmakathayA nAnuprekSayA upagataM prAptaM vAcanopagataM 17, zeSaM sugama, noAgamato dravyAvazyakaM trividhaM-jJazarIrabhavyazarIradravyAvazyake 2 pUrvavat, tadvyatiriktaM tridhA-laukikaM 1 kuprAvacanika 2 lokottaraM ca 3, tatra ye ime rAjezvaratalavaramANDalikAdayaH prAtarutthAya zarIracintAmukhadantaprakSAlanarAjakAryAdi kurvanti tallaukikaM dravyAvazyakaM 1, yaH punazcarakapramukhAH parivrAjakAH prAtarutthAya skandAdidevatAgRhasammArjanopalepanadhUpadAnAdi kurvanti tat kuprAvacanikaM dra0 2, yatpunarete zramaNaguNamuktayoginaH SaDjIvanikAyaniranukampA hayA ivoddAmAno gajA iva niraGkuzAH pANDurapaTaprAvaraNA jinAnAmanAjJayA svacchandaso vihRtyobhayakAlamAvazyakakaraNAyopatiSThante tallokottaraM drvyaavshykN,bhaavshuunytvenaabhipretphlaabhaavaat|bhaavaavshykmpi dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato bhAvAvazyakamAvazyakajJAtA upayuktaH, tadupayogAnanyatvAt, athavA''vazyakArthopayogapariNAma eva, noAgamatastrividhaM-laukikAdibhedAt , tatra yatpUrvAhne bhAratavyAkhyAnamaparAhe rAmAyaNavyAkhyAnaM tallaukikaM bhAvAvazyakaM, yatpunarete carakAdipASaNDasthA nijanijadevatAsmaraNajApapramukhamanuSThAnaM kurvanti tat kuprAvacanikaM bhAvAvazyakaM 2, yat punaH zramaNAdicaturvidhaH saGgha ekAnte vizuddhacitta ubhayakAlaM pratikramaNaM karoti tallokottaraM [noAgamato] bhAvAvazyakaM 3, jJAnakriyArUpobhayapariNAmAtmakatvAnmizravacanazcAtra nozabdaH, anenaiva ca lokottareNehAdhikAraH, asya cAmUni ekArthikAniAvazyakaM 1, avazyakaraNIyaM 2, dhruvanigraho 3, vizuddhiH4, adhyayanaSaTUvargaH 5, nyAyaH6 ArAdhanA 7 mArgaH 8 iti, AvazyakazabdavyutpattipradarzikA ceyaM gAthA-'samaNeNa sAvaeNa ya avassakAyavvayaM havai jamhA / aMto ahonisassa ya tamhA AvassayaM // 103 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrutaskandha Avazyakaniyukterava cUrNiH nikSepAH // 104 // nAma ||1||(anu. gA. 3) tathA zrutamapi caturvidhaM nAmAdibhedAt, tatra nAmasthApane supratIte, dravyazrutaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastrividhaM-jJazarIrabhavyazarIre prAgvat , takSyatiriktaM tu pustakapatranyastaM, bhAvazrutaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamato dvidhA-laukikaM lokottaraM ca, tatrAdyaM bhAratarAmAyaNAdi, dvitIyaM dvAdazAGgaM gaNipiTakaM / AvazyakaM ca noAgamato bhAvazrutaM, nozabdo'traika[ deza ] vacanaH, tasya cemAnyekArthikAni-zrutaM 1, sUtraM 2, granthaH 3 siddhAntaH 4 pravacanaM 5 AjJA 6 vacanaM 7 upadezaH 8 prajJApanA 9 AgamaH 10 iti / skandho'pi caturkI-tathaiva, tatrAdyabhedau pratItau, dravyaskandho dvidhA, AgamAdibhedAt , tatrAgamataH prAgvat , noAgamato'pi prAgvatridhA, Adyabhedau pratItau, tadvyatiriktastrividhaH-sacitto'citto mizrazca, sacitto dvipadAdiH, acitto dvipradezikAdiH, mizraH senAderdezAdiH, bhAvaskandho dvidhA-Agamato jJAtA upayuktaH 1, noAgamatastvidamAvazyaka, nozabdo dezavacanaH, sakalazrutaskandhApekSayA Avazyakazrutaskandhasya ekadezatvAt , sAmAyikAdInAM zrutavizeSANAM skandhaH zrutaskandhaH, AvazyakaM ca tat zrutaskandhazca AvazyakazrutaskandhaH / nanu kasmAdidamAvazyakaM SaDadhyayanAtmakaM ?, ucyate, SaDAdhikArabhAvAt , te cAmI sAmAyikAdInAM yathAyogamavaseyAH, "sAvajajogaviraI 1 ukittaNa 2 guNavao apaDivattI 3 / khaliassa niMdaNA 4 vaNatigicchA 5guNadhAraNA ceva 6 // 1 // " (anu0 gA06) asyA vyAkhyA-sahAvadyena pApena vartante iti sAvadyAzca te yogA vyApArAzceti, teSAM viratirviramaNaM sAmAyikAAdhikAraH 1 utkIrtaneti guNotkIrtanA arhatAM caturviMzatistavasya 2, | guNA jJAnAdayo mUlottarAkhyA vA, tadvataH pratipattirvandanAdhyayanasya 3, caH samuccaye, skhalitasya nindanA pratikramaNasya 4, cAri BR // 104 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava anuyogadvArANi cUrNiH // 105 // trAtmano vraNacikitsA'parAdhavraNarohaNaM kAyotsargasya 5 apagatavratAticAretaropacitakarmavizaraNArthamanazanAdiguNasandhAraNA pratyAkhyAnasya 6, ko'rthaH-anantarAbhihitapaJcavidhAvazyakAnuSThAnenApagatA ye vratAnAmaticArAstebhyo ye itare sAmAyikakA| yotsargAntapaJcavidhAvazyakAdazuddhAstairupacitaM yatkarma tadvizaraNArthamanazanAdiguNasandhAraNA pratyAkhyAnasyAdhikAraH, idamuktaM | bhavati-iha kecidaticArA mandaklezajanitAH kAyotsargAvasAnAvazyakAnuSThAnato'pi nivartante, apare adhikatarasaMklezanivAHtapaHzodhyA bhavanti, taiyadupacitakarma tannirjaraNArtha anazanAdiguNapratipattiradhikAraH SaSThAvazyakasya 6 / tatra prathamamadhyayanaM sAmAyika samabhAvalakSaNatvAccaturviMzatistavAdInAM ca tadbhedatvAtprAthamyamasya, asya ca mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi, anuyogo nAma sUtrasya vyAkhyAnaM tasya dvArANIva dvArANi-tatpravezamukhAnIti, yathAhi-akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, kRtaikadvAramapi hastyazvAdisaGkulatvAt duHkhasaJcAraM, kRtacaturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama, evaM sAmAyikapuramapyarthAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM bhavati, kRtaikAnuyogadvAramapi kRcchreNa drAdhIyasA ca kAlenAdhigamyate, vihitasaprabhedopakramAdidvAracatuSTayaM tu sukhAdhigamamalpIyasA ca kAlenAdhigamyate, tataH phalavAnanuyogadvAropanyAsaH, tAni cAmUni-upakramo nikSepo'nugamo nayazca, tatra zAstramupakramyate-samIpamAnIyate nikSepasyAneneti upakramaH, zAstrasya nyAsadezAnayanamityarthaH, nikSepayogyatApAdanamiti yAvat , upakramAntargatabhedaihi vicAritaM nikSipyate nAnyatheti, nikSepaNaM nikSepo-nAmAdibhedaiH zAstrasya nyasanaM, evamanugamanamanugamaH, anugamyate vA zAstramanenetyanugamaH-sUtrasyAnukUlaH pricchedH| evaM nayanaM nIyate vA'neneti nayaH-vastuno vAcyasya paryAyANAM sambhavato'dhigama ityrthH| Aha-eSAmupakramAdidvArANAM kimityevaM kramaH?, ucyate, na hyanupakrAntamasamIpI // 105 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramA Avazyakaniryukterava cUrNiH // 106 // ****XXXXXXXXXXXXX bhUtaM sat nikSipyate, na cA'nikSiptaM nAmAdibhirarthato'nugamyate, na cArthato'nanugataM nayairvicAryate, ato'yameva krmH| tatropakramo dvividhaH-zAstrIyaH 1 itarazca 2, tatretaraH SaTprakAraH-nAma 1 sthApanA 2 dravya 3 kSetra 4 kAla 5 bhAva 6 bhedAt , nAmasthApane sugame, dravyopakramo dvidhA-[Agamato noAgamatazca] tatrAgamata upakramapadArthajJaH tatra cAnupayuktaH, noAgamatastridhAjJazarIrabhavyazarIre pratIte, tadvyatiriktastridhA-sacittAcittamizrabhedAt , tatra sacittadravyopakramastridhA-dvipadacatuSpadApadopAdhibhedAt , punarekaiko dvidhA-parikarmaNi vastuvinAze ca, tatra parikarma nAma dravyasya guNavizeSapariNAmakaraNaM, vastvabhAvApAdanaM vastuvinAzaH, tatra parikarmaNi sati dvipadopakramo yathA ghRtAdyupabhogena puruSasya varNAdikaraNaM athavA karNaskandhavarddhanAdi, anye tu zAstragandharvanRtyAdikalAsampAdanamapi dravyopakramaM vyAcakSate, idaM punarasAdhu, vijJAnavizeSAtmakatvAcchAstrAdiparijJAnasya, tasya ca bhAvatvAt , kintvAtmadravyasaMskAravivakSApekSayA zarIravarNAdikaraNavatsyAdapIti / evaM zukasArikAdInAmapi zikSAguNavizeSakaraNaM bhAvanIyaM, evaM gajAdInAM zikSAguNavizeSakaraNe catuSpadopakramaH, apadAnAM vRkSAdInAM vRkSAryuvedopadezAt vArdhakyAdiguNApAdanamapadopakramaH / vastuvinAze sati puruSAdInAM trayANAmapi khddgaadibhirvinaashH| tathA'cittadravyopakramaH parikarmaNi yathA padmarAgamaNeH kSAramRtpuTapAkAdinA vaimalyApAdanaM, tadvinAze ca vinaashH| mizradravyopakramaH parikarmaNi kaTakAdivibhUSitapuruSAdidravyasya zikSApAdanaM, vastuvinAze ca khddgaadibhirvinaashH| kArakayojanA svadhiyA bhAvanIyA, tadyathAdravyasya dravyANAM dravyeNa dravyadravye dravyeSu vA upakramo dravyopakramaH, tatra dravyasyopakramo yathA ekasya puruSasya zikSAkaraNaM, dravyANAM teSAM vahUnAM, dravyeNa phalakena samudrataraNaM, dravyairbahubhiH phalakainAvaM niSpAdya samudrollaGkAnaM, kasyApyekasmin // 106 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramAH Avazyakaniryukterava cUrNiH // 107 // phalake upaviSTasya zikSAkaraNaM, dravyeSu bahuSUpaviSTasya, tathA kSetropakramo'pi dvidhA-parikarmaNi vastuvinAze ca, parikarmaNi kSetropakramo nAvA samudrasyollanaM halAdibhirvA ikSvAdikSetrasya parikarmaNA, vastuvinAze kSetropakramo gajabandhanAdibhiH kSetrasya virUpIkaraNaM / nanu kSetramamUrta nityaM ca, atastasya kathaM karaNavinAzau?, ucyate, tAtsthyAttadyapadeza iti kRtvA tadvyavasthitadravyakaraNavinAzabhAvAdupacArato'doSaH, tathA kAlo nAma vartanAdirUpatvAvyaparyAyastato dravyasya parikarmaNi vinAze vA kAlasyApi tAvupacaryete, iti kAlopakramaH, candroparAgAdiparijJAnalakSaNe vA / bhAvopakramo dvidhA-Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamato dvidhA-prazasto'prazastazca, aprazastabhAvopakrame brAhmaNIgaNikAmAtyAdInAmudAharaNAni, prazastaH zrutAdinimittamAcAryabhAvopakramaH, nanu vyAkhyAGgapratipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAnamanarthakaM, [tadasamyak ], tasyApi vyAkhyAGgatvAt , uktaM ca "gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAdgurAdhanapareNa hitakAviNA bhAvyaM // 1 // " (praza. 69) nanu yadyevaM tarhi gurubhAvopakramo abhidhAtavyo na zeSA niSprayojanatvAt , na, gurucittaprasAdanArthameva teSAmupayogitvAt , tathAhi-gurostathAvidhakAryotpattau taccittaprasAdanArthamevAzanAdidravyaM, vyAkhyAsthAnAdikSetraM, pravrajyAdilagnAdikAlaM vopakramato vineyasya dravyAdhupakramA api sArthakA eva, athavopakramasAmyAtprakRte nirupayogino'pi anyatropayokSyante ityupanyastatvAdadoSaH / atha zAstrIya ucyate, asAvapi SoDhA, tadyathA-AnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4 arthAdhikAraH 5 samavatAraH 6, tatrAnupUrvI dazadhA, tadyathA-nAmAnupUrvI 1 sthApanA0 2 dravyA0 3 kSetrA0 4 kAlA0 5 gaNanA. 6 utkIrtanA0 7 saMsthAnA08 sAmAcAryAnupUrvI 9 bhAvAnupUrvI 10, etAsu dazasvAnupUrvISu yathAsambhavamavatAraNIyamidaM sAmA // 107 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnupUrvI Avazyakaniyukterava medAH // 108 // ** *****KETKRRER |yikAdhyayanaM, vizeSastUtkIrtanAnupUrvyA gaNanApUrvyA ca samavatarati, utkIrtanaM nAma saMzabdanaM yathA sAmAyikaM caturviMzatistava ityAdi, gaNanaM-parisaGkhyAnaM, ekaM dve trINi catvArItyAdi, sA ca gaNanAnupUrvI tridhA-pUrvAnupUrvI 1 pazcAnupUrvI 2 anAnupUrvI ca 3, tatra pUrvAnupUrvyA prathama, pazcAnupUrvyA SaSThaM, anAnupUrdhyA tvaniyataM-vacitprathamaM vacidvitIyamityAdi, tatrAnAnupUrvINAmayaM karaNopAyaH-"egAdeguttaragA chagacchagayA proppr'bbhtthaa| purimaMtimadugahINA parimANamaNANupubbINaM // 1 // " (vi. 942) vyAkhyA-ekAdyA ekottarakA aGkA vyavasthApyante, te ceha SaDadhyayanaprastAvAt SaTgacchagatAH samavaseyAH, tatra SaNNAM gacchaH-samudAyaH SaDgacchastaM gatAstatpratibaddhAH, te ca evaM parasparAbhyastAH-parasparaguNitAH, ekottarakAH SaDadhyayanaviSayAH SaDaGkA vyavasthApyante, shraa3|4|5|6| ekena guNitaM tadeva bhaNitaM tadeva bhavatIti / ekena dviko guNyate jAtau dvau, dvAbhyAM triko guNyate | jAtAH SaT , taiH catvAro guNitA jAtAzcaturviMzatiH, tayA paJca guNyante jAtaM vizaM zataM, tena SaD guNitA jAtAni viMzatyuttarANi saptazatAni / ihAdyabhaGgaH pUrvAnupUrvIrUpaH, caramazca pazcAnupUrvIrUpaH, tadapanayane 718 sarvasaGkhyayA'nAnupUrvIbhaGgaparimANaM / tathA iyamanAnupUrvIbhaGgakAnAmAnayanopAyabhUtA karaNagAthA-"puvvANupuvi hiTThA samayAbheeNa kuNa jahAjiDeM / uvarimatullaM purao nisija puvvakkamo sese // 1 // " vyAkhyA-iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvI, tasyA adhastAt dvitIyAdibhaGgakAna jijJAsuH kuru-sthApaya ekAdIni padAnIti zeSaH, kathaM ?-jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSThaM, yo yasyAdau sa tasya jyeSThaH, yathA dvikasyaikako jyeSThaH, trikasya tvekako'nujyeSThaH, catuSkAdInAM sa eva jyeSThAnujyeSThaH, evaM trikasya dviko jyeSThaH, sa eva catuSkasyAnujyeSThaH, paJcakAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha ityAdi / evaM sati uparitanAGkasyAdhastAt jyeSTho nikSipyate, // 108 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava AnupUrvIbhedAH cUrNiH // 109 // jyeSThe'labhyamAna anujyeSThaH, tasminnapyalabhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuryAt , kathamityAha-samayAbhedeneti, samayaH-saMketaH prastutabhaGgakaracanAvyavasthA tasyA'bhedo'natikramaH, tasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhaGgake nikSiptAGka| sadRzo'paro'GkaH patati / tata evambhUtaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAdyaGkanikSepaM kuryAt , uktaM ca "jahiyaMmi u nikkhitte puNaravi | | (purao) so ceva hoi kAyavvo (aNkvinnnnaaso)| so hoi samayameo vajeabbo payatteNaM // 1 // " (anu0 cU0) nikSiptasya | cAisya yathAsambhavaM 'purautti agrata uparitanAGkestulyaM-sadRzaM yathA bhavati evaM nyaset , uparitanAnsadRzAnevAGkAnnikSipedityarthaH, 'puvvakkamo sesa'tti sthApitazeSAnaGkAnnikSiptAGkasya yathAsambhavaM pRSThataH pUrvakrameNa sthApayet , yaH saGkhyayA lagharekakAdiH sa prathama sthApyate / yastu saGkhyayA mahAn dvikAdiH sa pazcAditi pUrvakramaH, pUrvAnupUrvIlakSaNe prathamabhaGgake itthameva dRSTatvAditi bhAvaH / bhAvArthastu diGmAtrapradarzanAya sukhAdhigamAya ca jJAnadarzanacAritrarUpANi trINi padAnyAzrityopadayate-ekadvitrilakSa| Nasya padatrayasyAbhyAse SaDbhaGgAH, tatrAyaM pUrvAnupUrvIlakSaNa Adyo bhaGgaH sh2|3, adhastAdaGgakaracane kriyamANe ekasya jyeSTha eva | nAsti, dvikasya tu vidyate ekakaH, sa tadadhastAnnikSipyate, tasya cAgrata uparimatulyaM triko dIyate / pRSThatastu uddharito dviko dIyate / to'yaM dvitIyo bhaGgaH zaza3, atra ca dvikasya vidyate ekako jyeSThaH paraM nAsau tadadhastAnnikSipyate'grataH sadRzApAtena samayabhaGga bheda)prasaGgAt , ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate dviko jyeSThaH sa tadadhastAnnikSipyate'tra cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu ekakatriko krameNa sthApyete, tatastRtIyo bhaGgaH // 22, atrApyekasya jyeSTha eva nAsti, trikasya tu jyeSTho'sti dviko na ca nikSipyate agre sadRzAGkapAtena samayabhedApatteH, tato'syaivAnujyeSTha ekakaH sthApyate'gratastu dvikaH, // 109 // A0cU010
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava nAmapramANe cUrNiH 122 // 11 // k 132 pRSThatazca sthApitazeSastriko dIyata iti caturtho'yaM bhaGgaH zaza2, evaM paJcamaSaSThAvapyabhyUhyau, sarveSAM cAmISAmiyaM sthApanA-atrAdyabhaGgasya pUrvAnupUrvItvAt antyasya ca pazcAnupUrvItvAnmadhyamA eva catvAro bhaGgA anAnupUrvItvena mantavyAH, evamanayA dizA catuH | paJcaSaTsaptASTAdipadAnAmapi bhaGgA bhAvanIyAH / idAnIM nAma vaktavyaM-prativastu namanAnnAma, taccaikAdidazAntaM yathA'nu213/ | yogadvAreSu tathA vaktavyaM, sAmAyikasya SaNnAmnyavatAraH, tatra SaT bhAvAH audayikAdayo nirUpyante, tatra kSAyopazamike | eva zrutA'vatArastasya kSAyopazamikatvAt , tathA pramANaM dravyAdi, pramIyate'neneti pramANaM, tacca prameyabhedAdeva catUrUpaM, 312 dravyapramANAdibhedAt , tatra sAmAyika bhAvAtmakatvAt bhAvapramANaviSayaM, tacca bhAvapramANaM guNa 1 naya 2 saGkhyA 3 | 231 bhedAtridhA, tatredaM guNapramANe'ntarbhavati, guNapramANaM dvidhA-jIvaguNapramANamajIvaguNapramANaM ca, tatra jIvAdapRthagbhUta tvAtsAmAyikasya jIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi tridhA-jJAna 1 darzana 2 cAritra 3 bhedAt / tatra bodhAtmakatvAtsAmAyikasya jJAnaguNapramANe samavatAraH, jJAnaguNapramANamapi caturdA, tadyathA pratyakSaM 1 anumAnaM 2 upamAnaM 3 Agamazca | 4, tatra sAmAyikasya prAyaH parodezasavyapekSatvAdAgamapramANe samavatAraH, Agamo'pi dvidhA-laukika 1 lokottara 2 bhedAt , tatredaM sAmAyikaM sarvajJapraNItatvAllokottarAgame samavatarati, nanu lokottarAgamo'pi sUtra 1 artha 2 ubhayarUpatvAt 3 trividhastata idaM kvAntarbhavati ?, ucyate, sAmAyikasya sUtrArthobhayarUpatvAtrividhe'pi / nanu so'pi tridhA-AtmAgamo'nantarAgamaH paramparAgamazca, tataH kvedaM samavatarati ?, ucyate, idaM sUtrato gautamAdInAmAtmAgamaH, tacchiSyANAM jambUsvAmyAdInAmanantarAgamaH, praziSyANAM tu prabhavAdInAM paramparAgamaH, tathA arthato'rhatAmAtmAgamaH, gaNadharANAmanantarA0 tacchiSyANAM para0, evaM sUtrato'rtha 321 // 11 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava oghaniSpabAdimedAH cUrNiH // 111 // *******EKKEEEEEKKKKR tazca trividhe pramANe'ntarbhavati, nayapramANe tu mUDhanayatvAttasya nAdhunAvatAraH, vakSyati ca-'mUDhanaiaM suaM kAliyaM tu' ityAdi / atha saGkhyApramANaM, tatra ca saGkhyA nAma 1 sthApanA 2 dravya 3 kSetra 4 kAla 5 aupamya 6 parimANa 7 bhAvabhedAt 8 aSTadhA yathA anuyogadvAreSu tathA vaktavyA, tatrotkAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM samavatAraH, tatra sUtrataH sAmAyikaM parimitaparimANaM arthato'nantaparyAyatvAdaparimitaparimANaM / atha vaktavyatA, sA ca tridhA, svasamayavaktavyatA 1 parasamayavaktavyatA 2 ubhayasamaya va0 3, svasamayaH-svasiddhAntaH vaktavyatA-padArthavicAraH, tatra svasamayavaktavyatAyAmasya samavatAraH, evaM sarvANyadhyayanAni svasamayavaktavyatAyAM samavatAraNIyAni / evaM parasamayapratipAdakAnAmubhayasamayapratipAdakAnAM cAdhyayanAnAmapi, yataH sarvameva | samyagdRSTiparigRhItaM parasamayasambandhyapi samyakzrutameva heyopAdeyArthAnAM samyaka heyopAdeyatayA parijJAnAt / athArthAdhikAraH, sa cAdhyayanasamudAyArthaH, svasamayavaktavyataikadezaH, sa ca srvsaavdyyogvirtiruupH| atha samavatAraH sa ca lAghavArtha pratidvAraM samavatAraNAdvAreNa pradarzita eva / ukta upakramaH, idAnIM nikSepaH, sa ca tridhA, oghaniSpannaH 1 nAmaniSpannaH 2 sUtrAlApakaniSpannazca 3, tatrauSo nAma yat sAmAnyaM zAstrAbhidhAnaM, tacceha caturdhA, tadyathA-adhyayanaM 1 akSINaM 2 AyaH 3 kSapaNA ca | 4, punarekaikaM nAmAdibhedAccaturdA, nAmAdhyayanamityAdi, tathA nAmAkSINamityAdi, tathA nAmAya ityAdi, nAmakSapaNetyAdi ca / etAni ca yathAnuyogadvAreSu tathA prarUpya idaM sAmAyikAdhyayanaM bhAvAdhyayane bhAvAkSINe bhAvAye bhAvakSapaNAyAM cAyojyaM, tatra yasmAdanena zubhamadhyAtmaM janyate'thavA adhyAtmamAnIyate, adhikaM vA ayanaM bodhasya saMyamasya mokSasya vA idamityadhyayanaM, evaM zeSANAmapi niruktayo abhyuuhyaaH| nAmaniSpanne nikSepe sAmAyikamiti vizeSakaM nAma, tacca nAmAdibhedAccaturddhA, idaM ca nirukti REERRRRRREET // 111 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava tIrthakaravandanam cUrNiH // 112 // 444 dvAre sUtrasparzikaniyuktau ca prapaJcena vakSyAmaH / ukto nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca prAptAvasaro'pi na nikSipyate, kasmAditi cet, ucyate, sUtrAbhAvAt , asati hi sUtre kasyA''lApakanikSepaH ?, tato'sti itastRtIyamanuyogadvAramanugamAkhyaM, tatraiva nikSepsyAmaH / idAnImanugamAvasaraH, sa ca dvidhA niyuktyanugamaH sUtrAnugamazca / tatrAdyaH tridhA-nikSepaniyuktyanugama 1 upodghAtaniyuktya0 2 sUtrasparzikani0 3 ca, tatra nikSepaniyuktyanugamo nAma yadadho nAmAdinyAsAvyAkhyAnamuktaM tataH so'nugataH eva, idAnImupodghAtaniryuktyanugamaprastAvaH, sa coddezAdidvAralakSaNaH, asya ca mahArthatvAnmA bhUdvighna iti prArambhe asya maGgalamucyate titthayare bhagavaMte, aNuttaraparakame amiyanANI / tiNNe sugaigaigae, siddhipahapadesae vaMde / / 80 // tIrtha kurvantItyevaMzIlAstIrthakarAstAn , vande iti kriyA sarvatra yojyA / tatra tIryate'neneti tIrtha, tacca nAmAdibhedA| caturddhA, tatra nAmasthApane sugame, dravyato'pi yAvannoAgamato jJazarIrabhavyazarIre, tadvyatiriktaM tu nadyAdInAmanapAyaH samo bhUbhAgaH, bhAvatIrtha dvidhA-Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamato saGghaH samyagdarzanAdipariNAmAnanyatvAt , athavA 'paGkadAhapipAsAnAmapahAraM karoti yat / taddharmasAdhanaM tathyaM tIrthamityucyate budhaiH||1|| paGkastAvatpApaM dAhaH kaSAyAH pipAsA viSa- | yecchA eteSAmapaharaNasamartha yadityarthaH / tathA bhagaH samagraizvaryAdilakSaNaH, 'uktaM ca-aizvaryasya samagrasya rUpasya yazasaH shriyH| dharmasyAtha prayatnasya SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // ' so'sti yeSAM te bhagavantastAn / nanu tIrthakarAnityanenaiva 'bhagavata' ityasya gatArthatvAttIrthakRtAmuktalakSaNabhagAvyabhicArAttu nArtho'neneti, na, nayamatAntarAvalambiparikalpitabuddhAditIrthakaratiraskAraparatvAdasyeti, Qian Zhong Gong Zhong Zhong Zhong Xin // 112 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ (RA Avazyakaniyukterava cUrNiH // 113 // mahAvIravandanam gA.81 tathA ca na te'vikalabhagavantaH / tathA pare-zatravaH krodhAdayasteSAmAkramaH-parAjayastaduccheda iti yAvat , parAkramaH, so anuttaro yeSAM te tathA tAn / nanu ye aizvaryAdibhagavantaste'nuttaraparAkramA eva, tamantareNa vivakSitabhagayogAbhAvAt , tatazcaitadatiricyate, na, anAdisiddhaizvaryAdisamanvitaparamapuruSapratipAdanaparanayavAdanirAkaraNArthatvAnna doSaH, akarttAtmavAdavyavacchedArtha vA / tathA| 'mitaM jJeyAnantatvAdaparimitaM ca tat jJAnaM kevalajJAnaM ca tadasti yeSAM te tathA tAn , nanu ye'nuttaraparAkramAste'mitajJAnina eva, niyamena krodhAdiparikSayottarakAlabhAvitvAdamitajJAnasya, ucyate, satyametatkintu klezakSaye'pi amitajJAnAnabhyupagamapradhAnanayavAdanirAsArthatvAdasyopanyAsaH, svasiddhAntaprasiddhachadmasthavItarAgavyavacchedArtha vA, tathA taranti sma bhavArNavamiti tIrNAstAna , tIvA' ca bhavaugha, sarvajJatvAt sarvadarzitvAcca nirupamasukhabhAginaH, sugatayaH-siddhAsteSAM gatirmokSalakSaNA, tAM gatAstAn , anena cAvAptANimAdyaSTavidhaizvaryasvecchAvilasanazIlapuruSatIrNatvapratipAdanaparanayavAdavyacchedamAha / tathA siddheH-paJcamagatirUpAyAH panthAstasya pradhAnA dezakAstaddhetubhUtasAmAyikAdipratipAdakatvAtpradezakAstAn // 80 // evaM tAvadavizeSeNa RSabhAdInAM maGgalArtha vandanamuktaM idAnImAsannopakAritvAdvarddhamAnavandanamAha vaMdAmi mahAbhAgaM, mahAmuNiM mahAyasaM mahAvIraM / amaranararAyamahiyaM, titthayaramimassa titthassa // 81 // 'vaMdAmI'tyAdi dIpakamazeSottarapadAnuyAyi draSTavyaM, tatra bhAgaH-acintyA zaktiH, mahAn bhAgo yasyeti mahAbhAgaH-mahAprabhAvastaM, manute manyate vA jagatastrikAlAvasthAmiti muniH sarvajJatvAt , mahAMzcAsau munizca mahAmuniH taM, trailokyavyApitvAnmahadyazo'syeti mahAyazAH taM, mahAvIramityabhidhAnaM, athavA 'vidArayati yatkarma tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra KKKXEXXEKS
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH gaNadharAdivandanam gA.82 // 114 // iti smRtH||1||' tathA amarAzca narAzcAmaranarAsteSAM rAjAnaH-indracakrathAdayastairmahitastaM, tIrthakaraM-tIrthakaraNazIlamasya varsamAnakAlAvasthAyinastIrthasya // 81 // evaM tAvadarthavakturmaGgalArtha vandanamuktaM, idAnIM sUtrakAdInAmapi pUjyatvAdvandanamAha ikkArasavi gaNahare, pavAyae pavayaNarasa vaMdAmi / savvaM gaNaharavaMsaM pavayaNaM ca // 82 // ekAdazeti saGkhyAvAcakaH zabdaH, apiH samuccaye, anuttaraM jJAnadarzanAdidharmagaNaM dhArayantIti gaNadharAstAna , prakarSaNa pradhAnA Adau vA vAcakAH pravAcakAstAna , kasya ?, pravacanasya-dvAdazAGgasya, vande, evaM tAvat mUlagaNadharavandanaM kRtaM, tathA sarva-niravazeSa gaNadharA-AcAryAsteSAM vaMzaH-paramparayA pravAhastaM, tathA vAcakA-upAdhyAyAsteSAM vaMzastaM, tathA pravacanamAgamaM | ca / nanu vaMzadvayasya pravacanasya kathaM vandyatA ?, ucyate, yathA arthavaktA arhanvandyaH sUtravaktArazca gaNadharAH, evaM yairidamarthasUtrarUpaM pravacanamAcAryopAdhyAyairAnItaM tadvaMzo'pyAnayanadvAreNopakAritvAdvandya eva, pravacanaM tu sAkSAdevopakAritvAdvandham // 82 // idAnI prakRtamupadarzayati te vaMdiUNa sirasA atthapuhuttassa tehiM kahiyassa / suyanANassa bhagavao, nijattiM kittaissAmi // 83 // tAn-anantarokrAMstIrthakarAdIna , vanditvA zirasA upalakSaNatvAnmanaHkAyAbhyAM ca, niyuktiM kIrtayiSyAmi, kasya zrutajJAnasya, arthapRthaktvasyeti, arthAtkathaJcidbhinnatvAtsUtraM pRthaka ucyate, prAkRtatvAcca pRthageva pRthaktvaM, arthastu sUtrAbhidheya' pratIta eva, arthazca pRthaktvaM ca arthapRthaktvaM tasya, zrutajJAnavizeSaNametat , sUtrArthobhayarUpasyetyarthaH, athavA arthena pRthu arthapRthu tadbhAvo'rthapRthutvaM, zrutavizeSaNameva, taistIrthakaragaNadharAdibhiH kathitasya, bhagavata iti svarUpAbhidhAnaM, koyaH? tadvatAM samagrai // 114 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH daza niyuktayaH gA. 8486 zvaryAdiguNakalApopetatvena bhagavatvAt zrutamapi bhagavat iti zrutajJAnasya svarUpamanena vizeSaNenAbhidhIyata ityarthaH, sUtrArthayoH parasparaM niryojanaM-sambandhana niyuktistAM kIrtayiSyAmIti yojitameva // 83 // nanu kimazeSazrutajJAnasya ?, na, kiM tarhi ?, zrutavizeSANAmAvazyakAdInAmata Aha Avassagassa dasakAliassa taha uttarajjhamAyAre / sUyagaDe nijattiM vucchAmi tahA dasANaM ca // 84 // kappassa ya nijuttiM, vavahArasseva paramaNiuNassa / sariapaNNattIe, bucchaM isibhAsiANaM ca // 85 // etesiM nijutti, vucchAmi ahaM jiNovaeseNaM / AharaNaheukAraNapayanivahamiNaM samAseNaM // 86 // Avazyakasya 1 dazavaikAlikasya 2 tathA uttarAdhyayana 3 AcArayoH 4, samudAyazabdAnAmavayave vRttidarzanAt , utarAdhya / iti uttarAdhyayanamavaseya, athavA adhyayanamadhyAya iti uttarAdhyAyAcArayoH, 'sUtrakRte' sUtrakRtAGgaviSayAM niyuktiM vakSye 5, dazAnAM ceti dazAzrutaskandhasambandhinI 6 // 84 // kalpasya ca niyuktiM 7, vyavahArasya ca paramanipuNasya, paramagrahaNaM mokSAGgatvAt , nipuNagrahaNaM tu avyaMsakatvAt / na khalvayaM vyavahAro manvAdipraNItavyavahAra iva vyaMsako, "saccapainnA khu vavahArA" iti vacanAt 8, sUryaprajJapteH 9 vakSye, RSibhASitAnAM ca devendrastavAdInAM 10, anekazo niyukteH kriyAyAzcAbhidhAnaM granthAntaraviSayatvAt samAsavyAsarUpatvAcca zAstrArambhasyAduSTameva // 85 // eteSAM-zrutavizeSANAM niyuktiM vakSyAmyahaM jinopadezena, na tu svamanISikayA, kathambhUtAmityAha-AharaNahetukAraNapadanivahAM imAmantastattvaniSpannAM, 'samAsena' saGkepeNa, tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamAharaNaM, dRSTAnta iti bhAvaH, sAdhye satyeva bhavati sAdhyAbhAve ca na bhavati evaM sAdhyadharmAnvayavyatireka *********
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH sAmAyikaniyuktiH gA.87 // 116 // lakSaNo hetuH, hetumullaGghaya prathama dRSTAntAbhidhAnaM nyAyapradarzanArtha-kvaciddhetumanabhidhAya dRSTAnta evocyate, yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyo matsyAdInAM salilavat, tathA kvaciddhetureva kevalo, na dRSTAntaH, yathA madIyo'yamazvo viziSTacihnopalabdhyanyathAnupapatteH, kAraNamupapattimAtraM, yathA nirupamasukhaH siddhaH, jJAnAnAbAdhaprakarSAt , nAtra AvidvadaGganAdilokapratItaH sAdhyasAdhanadharmAnugato dRSTAnto'sti, tatrAharaNArthAbhidhAyaka padamAharaNapadaM, evamanyatrApi bhAvanIyaM, AharaNaM ca hetuzca kAraNaM ca AharaNahetukAraNAni, teSAM padAni AharaNahetukAraNapadAni, teSAM nivahaH-saGghAto yasyAM niyuktau sA tathAvidhA tAM // 86 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt AdI adhikRtAvazyakAdyAdhyayanasAmAyikasyopodghAtaniyuktimabhidhitsurAha sAmAiyanijattiM, vucchaM uvaesiyaM gurujaNeNaM / AyariyaparaMparaeNa, AgayaM ANupubIe // 8 // sAmAyikasya niyuktiH sAmAyikaniyuktiH, tAM vakSye, kiM kiziSTAM ?, upa-sAmIpyena dezitA upadezitA tAM, kena ? gurujanena-tIrthakaragaNadharalakSaNena, punarupadezakAlAdArabhyAcAryaparampareNAgatAM, sa ca paramparako dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyaparamparakaH puruSapAramparyeNa iSTakAnAmAnayanaM, bhAvaparamparakastu iyamevopodghAtaniyuktirAcAryapAramparyeNAgateti, kathaM?, Anu. pUA-paripATyA sudharmasvAmino jambUsvAminA, tataH prabhavena, tato'pi zayyambhavAdibhirityAdi, athavA''cAryapAramparyeNAgatAM svagurubhirupadezitAM / nanu dravyasyeSTakAderyuktaM pAramparyeNAgamanaM, bhAvasya tu zrutaparyAyarUpatvAdvastvantarasaMkramaNAbhAvAtpAramparyeNAgamanAnupapattiH, na ca tadbIjabhUtasyArhadgaNadharazabdasyAgamanamasti, tasya zrutyanantaramevoparamAditi, atrocyate 'upacArAdadoSaH, FREE********* // 116 // *
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyukti svarUpaM Avazyakaniryukterava cUrNiH // 117 // tIrthakarasampadatizayavarNanaM ca gA. 88 90 * yathA kArSApaNAda ghRtaM, ghaTAdibhyo vA rUpavijJAnamiti / evamiyamAcAryapAramparyeNa hetutvAttata Agatetyucyate, AgatevAgatA, bodhavacanazcAyamAgatazabdo na gamikriyAvacana iti // 87 // sAmprataM niyuktisvarUpAbhidhAnAyedamAha nijuttA te atthA, jaM baddhA teNa hoi nnijjuttii| tahavi ya icchAvei, vibhAsiuM suttaparivADI // 88 // nirNayayuktA niyuktA nizcitA ityarthaH, te prasiddhA arthAH sUtroktA jIvAdayaH padArthA / 'yad' yasmAdgAthAtvena grathitAsteneyaM * bhavati niyuktiH, niryuktAnAM-sUtre prathamameva sambaddhAnAM satAmarthAnAM vyAkhyArUpA yuktiryojanaM yuktazabdalopAnniyuktiH, nanu | yadi sUtre sambaddhAH santi tataH kimanayA ?, ucyate, yadyapi sUtre baddhA eva santi tathApi sUtre niyuktAnapyarthAn vibhASituMvyAkhyAtuM sUtraparipATI-sUtrapaddhatiH kI eSayatIva eSayati-prayojayati, iyamatra bhAvanA-apratibuddhyamAne zrotari guruM tadanugrahArtha sUtraparipATyeva vibhASitumeSayati, icchata icchata mAM pratipAdayitumiti itthaM prayojayatIveti, sUtraparipATImiti pAThAntare, tatra ziSya eva guruM sUtrapaddhattimanavabudhyamAnaH pravarttayati-icchata icchata mama vyAkhyAtuM sUtraparipATImiti / vyAkhyA ca | niyuktiH, ataH punaryojanarUpA niyuktiritthamadoSAyeti // 88 // yaduktaM 'arthapRthaktva[sya taiH kathita syeti' tIrthakaragaNadharaiH, idAnIM teSAmeva [zIlAdi] sampadatizayapratipAdanArtha gAthAdvayamAha tavaniyamanANarukkhaM, ArUDho kevalI amiyanANI / to muyai nANavuhi, bhaviyajaNavibohaNaTThAe // 89 // taM buddhimaeNa paDeNa, gaNaharA gihiuM niravasesaM / titthayarabhAsiyAI, gaMthaMti tao pavayaNaTThA // 9 // rUpako nAmAtrAlaGkAraH, tatra vRkSo dvidhA, dravyato bhAvatazca, dravyataHpradhAnataraH kalpavRkSaH, yathA tamAruhya kazcid gandhAdi * *
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 118 // tIrthakarasampadatiyazavarNanaM guNasamanvitAnAM kusumAnAM saJcayaM kRtvA tadadhobhAgavartinAM puruSANAM tadArohaNAsamarthAnAmanukampayA kusumAni nisRjati, te'pi ca bhUpAtarajoguNDanabhayAdvimalavistIrNapaTaiH pratIcchanti, punaryathAyogamupabhuJjamAnAH parebhyazcopakurvANAH sukhamApnuvanti, evaM bhAvavRkSe'pi sarvamidamAyojyaM, tapazca niyamazca jJAnaM ca taponiyamajJAnAni tAnyeva vRkSastaM, tatrAnazanAdidvAdazadhA tapaH, niyama indriyanoindriyasaMyamaH, indriyANi zrotrAdIni noindriyAzca kaSAyAH, jJAnamiha kevalaM sampUrNa gRhyate, itthaMrUpaM vRkSamArUDhaH, tatra jJAnasya sampUrNAsampUrNarUpatvAdAha-kevalaM sampUrNa jJAnamasyAstIti kevalI, asAvapi tridhA zrutakevalI 1 kSAyikasamyaktvakevalI 2 kSAyikajJAnakevalI 3, yadivA caturdhA-zrutakevalI 1 avadhikevalI 2 manaHparyAyakevalI 3 kevalajJAnakevalI 4, ataH zrutAdikevalIvyavacchittaye kevalajJAnena kevalitvaM pratipAdayiSurAha-amitajJAnIti, tato vRkSAt muJcati jJAnavRSTiM kAraNe kAryopacArAt jJAnakAraNabhUtazabdakusumavRSTiM, kimarthaM ?, bhavyajanavibodhanArtha, nanu kRtakRtyasya satastattvakathanamanarthaka prayojanavirahAt, sati ca tasminkRtkRtyatvAnupapatteH, tathA sarvajJatvAdvItarAgatvAcca bhavyAnAmeva vibodhamanupapannaM, abhavyAvibodhane'sarvajJatvA'vItarAgatvaprasaGgAditi, atrocyate prathamapakSe tAvat sarvathA kRtakRtyatvaM nAbhyupagamyate, bhagavatastIrthakaranAmakarmavipAkAnubhavAt , tasya ca dharmadezanAdiprakAreNaivAnubhUteH, dvitIyapakSe. tu trailokyagurodharmadezanakriyA vibhinna svabhAveSu prANiSu | tatsvAbhAvyAdvibodhAvibodhakAriNI puruSolUkakamalakumudAdiSu AdityaprakAzanakriyAvat, uktaM ca vAdimukhyena-"tvadvAkya- to'pi keSAJcidabodha iti me'dbhutaM / bhAnormarIcayaH kasya nAma nAlokahetavaH // 1 // na cAdbhutamulUkasya prakRtyA kliSTacetasaH / khacchA api tamastvena bhAsante bhAsvataH kraaH||2|| ityAdi" yathA vA suvaidyaH sAdhyamasAdhyaM vA vyAdhi cikitsamAnaH pratyA * * * // 118 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraracanAprayojanA Avazyakaniryukterava cUrNiH // 119 // ntaraM | gA. 91 aa 92 cakSANazca nAtajjJaH na ca [rAga dveSavAn , evaM sAdhyamasAdhyaM bhavyAbhavyakarmarogamapanayannanapayanaMzca bhagavAnnAtajjJo na ca rAgadveSavAniti // 89 // tAM jJAnakusumavRSTiM buddhimayena buddhyAtmakena paTena gaNadharA gautamAdayo grahItumAdAtuM niravazeSAM sampUrNA, gaNabhRtAM bIjAdibuddhitvAt , tataH kiM kurvanti ? tIrthakarabhASitAni kusumakalpAni granthanti vicitrakusumamAlAvat , kimartha ? pragataM prazastamAdau vA vacanaM pravacanaM-dvAdazAGgaM gaNipiTakaM saGgho vA, tadartham // 90 // prayojanAntaramAha ghittuM ca suhaM suhagaNaNadhAraNA dAuM pucchiuM ceva / eehiM kAraNehiM, jIyaMti kayaM gaNaharehiM // 91 // iha mutkalaM bhagavatA tIrthakareNoktaM vacanavRndaM mutkalakusumanikurambamiva sarvAtmanA grahItuM na zakyate, grathitaM tu sUtrIkRtaM sat grahItuM sukhaM bhavati, [iyamatra bhAvanA] padavAkyaprakaraNAdhyAyodezAdhyayanaprAbhRtavastupallavAdiniyatakramavyavasthApitaM jinavacanametAvadasya gRhItametAvacca purastAgrahItavyamiti vivakSayA pravarddhamAnenotsAhena yatnata eva grahItuM zakyate, caH samuccaye, tathA guNanaM-parAvarttanaM gaNanaM vA, etAvadadhItametAvadadhyetavyamiti, dhAraNA tvavismRtiH, te api grathite sati sukhaM bhavataH dAtuM ziSyebhyaH, praSTuM ca saMzayApanodArtha gurupAdamUle, caH pUrvavat , evakArasya tu vyavahitasambandhaH, grahItuM sukhameva bhavatIti / etairanantaroktaiH kAraNairhetubhUtaiH 'jIya'ti prAkRtatvAt , yathA jIvasya jIvitaM jIvanmAtrarUpaM, na kadAcid vyavacchedamupayAti, tathA zrutamapi sadAvasthAnaM dvAdazAGgasya syAdityevamartha kRtaM grathitaM gaNadharaiH, athavA jItamAcaritaM kalpaH sarveSAM gaNabhRtAmidaM sandarbhaNIyaM tIrthakaravacanamiti taiH kRtam // 91 // tathA cAha atthaM bhAsai arahA, suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe, tao suttaM pavattai // 92 // // 119 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH | sUtraM kimAdighiparyantamityAdi gA. 93 // 120 // // arthamAtramevAhanbhASate, tato gaNadharAH zAsanasya hitArtha 'nipuNaM bahu sUkSmArthapratipAdakaM niyataguNaM vA niguNaM sannihitA'zeSasUtraguNamityarthaH, dvAdazAGgarUpaM sUtraM granthanti, tata eva jagati sUtra pravarttate, pAThAntaraM vA 'gaNadharA nipuNA niguNA veti' // 92 // nanvartho nAbhilApyastasyA'zabdarUpatvAdatastaM kathaM bhagavAnbhASate?, ucyate, zabda evArthapratyAyanakAryatvAdupacArato'yaH, yathA AcAravacanatvAdAcAra ityAdi / nanu zabdamevArthapratyAyakamahanbhASate, na tu sAkSAdartha, gaNabhRto'pi ca zabdAtmakameva zrutaM granthanti, ko'tra vizeSaH?, ucyate, sa hi bhagavAnviziSTamatisampannagaNadharApekSayA prabhUtArthamarthamAtrasvalpamevAbhidhatte, na vitarajanasAdhAraNaM grantharAziM, gaNabhRtastu na tatheti / tatpunaH sUtraM kimAdi kiM paryantaM kiyat parimANaM ko vA'sya sAra ityAha sAmAiyamAIyaM suyanANaM jAva biNdusaaraao| tassavi sAro caraNaM, sAro caraNassa nivvANaM // 93 // tacchrutajJAnaM sAmAyikamAdau yasya tat 'yAvadvindusArAt' bindusArAkhyacaturdazapUrvaparyantamityarthaH, yAvacchabdAttanmUla| bhedA'pekSayA dvibhedamaGgapraviSTamanaGgapraviSTaM ca, aGgapraviSTaM dvAdazabhedamAcArAdibhedAt , anaGgapraviSTamanekaM (kabhedaM) tdvytiriktkaalikotkaalikaadibhedaat| 'tasyApi' zrutajJAnasya sArazcaraNaM,sAro'tra prdhaanvcnH| nanu jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAmeva mokSa iti samAnatvamevobhayostatazca kathaM jJAnasArazcaraNamiti ?, ucyate, iha yadyapi 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' (tattvA0 1-1) iti samAna jJAnacaraNayornirvANahetutvamupanyastaM, tathApi guNapradhAnabhAvo'sti, jJAnaM prakAzakaM, caraNaM tvabhinavakarmAdAnanirodhaphalamiti, jJAnacaraNarUpadvikAdhIno mokSaH, tathApi prakAzakatayaiva vyApriyate jJAnaM, karmamalazodhakatayA tu caraNaM, pradhAnaguNabhAvAcaraNaM jJAnasya sAraH, apizabdAtsamyaktvasyApi sArazcaraNaM, samyagdarzanAditrayasya samuditasyaiva nirvANahetutvAt // 93 // SHR********** Kol // 12 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 121 // saMyamasya mukhyatA gA.94-96 caraNopadezaH gA. 97 tathA cAha niyuktikAraHsuyanANaMmi vi jIvo, varseto so na pAuNai mokkhaM / jo tavasaMjamamaie joe na caei voDhuM je // 94 // zrutajJAne apizabdAnmatyAdiSvapi jJAneSu jIvo vartamAnaH sanna prApnoti mokSamityanena pratijJArthaH sUcitaH, yaH kiM| viziSTaH?, yastapaHsaMyamamayAn -tapaHsaMyamAtmakAn yogAnna zaknoti voDhumityanena hetvarthaH 'je' iti pAdapUraNe, dRSTAntaH svayamabhyUhyo vakSyati vA, prayogazca na jJAnamevepsitArthaprApakaM sakriyAvirahAt svadezaprAptyabhilASigamanakriyAzUnyamArgajJajJAnavat , sautro vA dRSTAntaH, mArgajJaniryAmakAdhiSThitepsitadiksamprApakapavanakriyAzUnyapotavat // 94 // tathA cAha jaha cheyaladdhanijAmaovi, vANiyagaicchiyaM bhUmi / vAraNa viNA poo, na caei mahaNNavaM triuN||15|| ___ yathA yena prakAreNa 'cheko' dakSo 'labdhaH' prApto niryAmako yena sa tathAvidhaH, apeH sukarNadhArAdhiSThito'pi, vaNija iSTA vaNigiSTA tAM bhUmiM mahArNavaM tIrthyA vAtena vinA poto na zaknoti, prAptumiti vaakyshessH|| 95 // upanayamAhataha nANaladdhanijAmaovi, siddhivasahiM na pAuNai / niuNovi jIvapoo, tvsNjmmaaruavihuunno||96|| tathA zrutajJAnameva labdho niryAmako yena jIvapotena sa tathA [vidhA,] apeH sunipuNamatikarNadhArAdyadhiSThito'pi, saMyamataponiyamarUpeNa mArutena vihIno nipuNo'pi jIvapoto bhavArNavaM tIrlA sanmanorathavaNijo'bhipretAM siddhivasatiM na prApnoti, tasmAttapaHsaMyamAnuSThAne khalvapramAdavatA bhavitavyaM // 96 // tathA cAtraupadezikameva gAthAsUtramAha saMsArasAgarAo, ubbuDDo mA puNo nibuddhijaa| caraNaguNavippahINo, buDDai subahuMpi jANato // 97 // asyAH padArtho dRSTAntadvAreNa procyate, yathA kazcitkacchapaH pracuratRNapatrapaTalanibiDatamazevAlAcchAditodakAndhakAramahA // 121 // mA0cU011
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyuktaracUrNiH caraNopadezaH gA.98-99 // 122 // EXXXCORPORA hRdAntargato vividhAnekajalacarakSobhAdivyasanaparamparAvyathitamAnasaH sarvataH paribhraman kathamapi zevAlarandhramAsAdya zaradi pArvaNacandracandrikAsparzasukhamanubhUya bhUyo'pi svabandhusnehAkRSTacetovRttisteSAmapyadRSTakalyANAnAmahamidaM suralokakalpaM kimapi darzayAmItyavadhArya hRdamadhye nimagnaH, tataH samAsAditabandhuvargastadarzananimittaM vivakSitarandhropalabdhyartha paryaTannapazyaMzca kaSTataraM vyasanamanubhavati sma, evamayamapi jIvakacchapo'nAdikarmapaTalAcchAditAnmithyAdarzanAditamonugatAn vividhazArIramAnasanetrakarNavedanAvarakuSThabhagandareSTaviyogAniSTasamprayogAdiduHkhajalacarAnugatAn , saMsAra eva sAgarastasmAtkathaJcideva manuSyabhavaprAptiyogyakarmodayalakSaNarandhramAsAdya manuSyatvaprAptyA unmanaHsan jinacandravacanakiraNAvabodhamAsAdya duSprApo'yaM jinavacanabodhilAbha ityevaM jAnAnaH svajanasnehaviSayAturacittatayA mA punaH kUrmavattatraiva nimajjet , nanvajJAnI kUrmo ato nimajjatyeva, itarastu hitAhitaprAptiparihArajJo jJAnI tataH kathaM nimajati ?, ucyate, caraNaguNairvividhamanekaprakAraM prakarSaNa hInazcaraNaguNaviprahINaH, tataH subahvapi jAnanimajjati, aperalpamapi, athavA nizcayanayamatenAjJa evAsau, jJAnaphalazUnyatvAditi // 97 // prakRtamevArtha samarthayannAha subahuMpi suyamahIyaM, kiM kAhI ? caraNavippahINassa / aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakoDIvi // 98 // sabahApi zratamadhItaM caraNavigrahINasya kiM kariSyati ?, na kiJcit , akizcitkarameveti bhAvaH, tatphalAbhAvAt , atra | dRSTAntaH-andhasya yathA dIpazatasahasrakoTyapi pradIptAnAM dIpAnAmityarthaH, apeDhyAdikoTayo'pi // 98 // vyatirekamAha appaMpi suyamahIyaM, payAsayaM hoi caraNajuttassa / ikkovi jaha paIvo, sacakkhuassA payAsei // 99 // alpamapi zrutamadhItaM 'caraNayuktasya' sAvadyetarayoganivRttipravRttipariNAmarUpacaraNalakSaNacakSuSmataHprApakaM (prakAzaka) bhavati, // 122 / /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 123 // eko'pi yathA dIpaH sacakSuSkasya prakAzayati // 99 // nanu itthaM sati caraNarahitAnAM jJAnaM sugatiphalApekSayA nirarthakaM prApnoti, | ucyate, iSyata eva, yata Aha jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI nahu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI nahu soggaIe // 10 // yathA kharazcadanabhAravAhI bhArasya bhAgI na tu candanasya, evameva jJAnI caraNena hIno jJAnasya bhAgI, na tu naiva sugateH // 10 // idAnIM vineyasya mA bhUdekAntenaiva jJAne'nAdaro bhaviSyati ca kriyAyAM tacchUnyAyAmapi pakSapAtaH, ato dvayorapi kevalayoriSTaphalAsAdhakatvamupadarzayannAha hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daDo dhAvamANo a aMdhao // 101 // atrAkSarArthaH pratIta eva, bhAvArthastvayaM-jJAnyapi kriyArahito na karmAgneH palAyituM samarthaH, kriyAvikalatvAt , nApItaraH, jJAnavikalatvAt , atra prayogo-jJAnameva viziSTaphalaprasAdhakaM na bhavati, sakriyAyogazUnyatvAt , nagaradAhe paGgulocanavijJAnavat, nApi kriyaiva viziSTaphalaprasAdhikA, sajjJAnarahitatvAt , nagaradAhe evAndhasya palAyanakriyAvat , nanu evaM jJAnakriyayoH samuditayorapi nirvANaprasAdhakasAmarthyAnupapattiH prasajyate, pratyekamabhAvAt , sikatAtailavat , aniSTaM caitat , ucyate, samudAyasAmarthya hi pratyakSasiddhaM, yato jJAnakriyAbhyAM kaTAdikAryasiddhaya upalabhyanta eva, na tu sikatAsutailaM, na ca draSTamapaTTotuM zakyate, evamAbhyAmapi kAryasiddhiraviruddhaiva, kiMca-na sarvathaivAnayoHsAdhanatvaM neSyate, dezopakAritvamabhyupagamyate eva ||101||yt Aha caraNarahitajJAnasya niSphalatA | gA.100 | ekAntena | kevalajJAnakriyayoriSTaphalAbhAvaH gA. 101 // 123 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava jJAnaki yAbhyAM cUrNiH // 124 // saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, naha egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 102 // jJAnakriyayoH saMyoganiSpattAveva mokSalakSaNaM phalaM vadanti tIrthakarAH, na hi loke'pyekacakreNa rathaH pravartate, evamanyadapi sAmagrIjanya kArya sarvamavagantavyaM, atra dRSTAntaH-andhazca paGguzca vane sametya-militvA tau samprayuktau nagaraM praviSTau, sametyetyukte'pi tausamprayuktAviti punarabhidhAnamAtyantikasaMyogapradarzanArtha, evaM jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAM siddhipuramavApyate, prayogazca-viziSTakAraNasaMyogo'bhilaSitakAryaprasAdhakaH samyakriyopalabdhirUpatvAt andhapaGgvoriva nagarAvApteriti, yaH punarabhilaSitaphalasAdhako na bhavati sa samyakriyopalabdhirUpo'pi na bhavati, iSTagamanakriyAvikalavighaTitaikacakrarathavaditi vytirekH||102|| nanu jJAnakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute ?, kimavizeSeNa zibikodvAhakavat , uta bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNAdivAtavat , ucyate, bhinnasvabhAvatayA, yata AhanANaM payAsagaM sohao tavo saMjamo ya guttikro| tiNhapi samAjoge, mokkho jiNasAsaNe bhnnio||103|| kacavarasamanvitamahAgRhazodhanapradIpapuruSAdivyApAravadiha karmakacavarabhRtajIvagRhazodhanAlambano jJAnAdInAM svabhAvabhedena vyApAro'vaseyaH iti smudaayaarthH| tatra jJAna prakAzakatvenopakurute, tatsvabhAvAt , gRhamalApanayane pradIpavat, kriyA tu tapaHsaMyamarUpatvAditthamupakurute-tApayatyanekabhavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapaH tacca zodhakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt gRhakacavaro gA. 102 jJAnAdInAmupakAritA gA. 103 // 124 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 125 jjhanakriyayA tacchodhane karmakarapuruSavat , tathA saMyama AzravadvAraviramaNarUpaH, cazabdaH pRthagjJAnAdInAM prakrAntaphalasiddhau bhinnopakArakatatvAvadhAraNArthaH, guptikara(guptiH) Agantukakarmakacavaranirodha ityarthaH,[guptikaraNazIlo guptikaraH,] tatazca saMyamo'pyapUrvakarmakacavarAgamananirodhatayaivopakurute, tatsvabhAvatvAt , gRhazodhane pavanapreritakacavarAgamananirodhena vAtAyanAdisthaganavat , evaM trayANAmeva, apiravadhAraNe'thavA sambhAvane, kiM sambhAvayati ?-trayANAmapi jJAnAdInAM, nizcayataH kSAyikANAM, na tu kSAyopazamikAnAmiti, samAyoge sati mokSaH-sarvathASTavidhakarmamalaviyogalakSaNo jinazAsane bhnnitH| nanu 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH, ityAgamo virudhyate, samyagdarzanamantareNoktalakSaNajJAnAditrayAdeva mokSapratipAdanAt , ucyate, tasya jJAnarUpatvAd, rucirUpatvAjjJAnAntavAdadoSaH // 103 // atha yatprAgabhyadhAyi 'zrutajJAne'pi jIvo vartamAnaH sanna prApnoti mokSa mityAdi pratijJAgAthAsUtraM, tava sUtrasUcitaH khalvayaM heturavagantavyaH, kutaH?, tasya kSAyopazamikatvAd , avadhijJAnavat , kSAyikajJAnAdyavAptau ca mokSaprAptiriti tattvaM, ataH zrutasyaiva kSAyopazamikatvamupadarzayannAha bhAve khaovasamie, duvAlasaMgapi hoi suyanANaM / kevaliyanANalaMbho, nannattha khae kasAyANaM // 104 // bhavanaM bhAvaH, bhavatIti vA bhAvaH tasmin , sa ca audayikAdyanekabhedaH, ata Aha-kSAyopazamike, dvAdaza aGgAni yasmiMstad dvAdazAGgaM bhavati zrutajJAnaM, aperaGgabAhyamapi, upalakSaNaM caitattena matyAdijJAnatrayamapi tathA sAmAyikacatuSTayamapi, tathA | kevalasya bhAvaH kaivalyaM-ghAtikarmaviyoga ityarthaH, tasminsati jJAnaM kaivalyajJAnaM, tasya lAbhaH, kathaM ? kaSAyANAM-krodhAdInAM kSaye | sati, nAnyatreti, tRtIyArthe saptamI, nAnyena prakAreNeti, iha chadmasthavItarAgAvasthAyAM kaSAyakSaye satyapi akSepeNa kaivalya zrutasyaiva kSAyopazamikatvaM gA. 104 ************ // 125 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 126 // kathaM zrutAdilAbhA lAbhau gA.105 jJAnAbhAve jJAnAvaraNakSayAnantaraM ca bhAve'pi kaSAyakSayagrahaNaM teSAmatra prAdhAnyakhyApanArtha, kaSAyakSaye evaM sati nirvANaM bhavati, tadbhAve trayANAmapi samyaktvAdInAM kSAyikatvasiddheH, nanvevaM tarhi yadAdAvuktaM zrutajJAne'pi jIvo vartamAnaH sanna prApnoti mokSaM, yastapaHsaMyamAtmakayogazUnya iti tadvizeSaNamanarthaka, zrute sati tapaHsaMyamAtmakayogasahiSNorapi mokSAbhAvAt , ucyate, satyametat , kintu kSAyopazamikasamyaktvazrutacAritrANAmapi samuditAnAM kSAyikasamyaktvAdinibandhanatvena pAramparyeNa mokSahetutvAdadoSaH // 104 // Aha-iSTamasmAbhirmokSakAraNakAraNaM zrutAdi, tasyaiva kathamalAbho lAbho vA ?, ucyate aTThaNhaM payaDINaM, ukkosaThiii vaTTamANo u / jIo na lahai sAmAiyaM cauNhapi egayaraM // 105 // aSTAnAM jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtInAM, utkRSTA cAsau sthitizca utkRSTasthitiH, tasyAM vartamAno jIvo na labhate, kiM?, sAmAyika, caturNA samyaktvazrutadezaviratisarvaviratirUpANAmekataraM-anyatamat , apermatijJAnAdi ca na labhate, pUrvapratipanno'pi AyurvarjakarmotkRSTasthitau na bhavati, yato'vAptasamyaktvo hi tatparityAge'pi na bhUyo granthimulladhyotkRSTasthitIH karmaprakRtIbadhnAti, AyuSastu utkRSTasthitau vartamAno'nuttaravimAnavAsisura upapAtakAle samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipanno na tu pratipadyamAnakaH,tuzabdAdAyurvarjazeSasaptakarmaprakRtInAM jaghanyasthitAvapi vartamAnaH sUkSmasamparAyAdiH samyaktvazrutasarvaviratisAmAyikAnAM trayANAM pUrvapratipanno nAnyaH, AyuSi jaghanyasthitau tUbhayAbhAvaH, jaghanyAyuSkasya kSullakabhavagrahaNAdhAratvAt , tasya ca vanaspa tiSu bhAvAt , tatra cobhyaabhaavaat| prakRtInAM cotkRSTetarabhedabhinnA sthitiriyaM-jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAntarAyANAmutkRSTasthitistriMzatsAgaropamakoTIkovyaH, saptatirmohanIyasya, nAmagotrayoviMzatiH, trayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasya, jaghanyA tu dvAda // 126 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutAdi Avazyakaniryukterava cUrNiH lAbhakAraNaM gA.106 // 127 // zamuhUrtA vedanIyasya, nAmagotrayoraSTau, zeSANAmantarmuhUrtamiti / nanu kimetA yugapadevotkRSTasthitimAsAdayanti utaikasyAmutkRSTasthitirUpAyAM saJjAtAyAmanyA api niyamato bhavanti AhosvidanyathA vaicitryaM?, ucyate, mohanIyasyAtkRSTasthitau zeSANAmapi SaNNAmutkRSTaiva, AyuSkasya utkRSTA vA madhyamA vA, na tu jaghanyA, mohanIyarahitAnAM tu zeSaprakRtInAM anyatamasyA utkRSTasthiti| sadbhAve mohanIyasya zeSANAM ca utkRSTA madhyamA vA, na tu jaghanyA iti prAsaGgikam // 105 // atha lAbhakAraNamAha sattaNhaM payaDINaM abhitarao u koDikoDINaM / kAUNa sAgarANaM, jai lahai cauNhamaNNayaraM // 106 // saptAnAmAyurvarjakarmaprakRtInAM yA paryantavartinI sthitistAmaGgIkRtya sAgaropamANAM koTAkoTI tasyA abhyantarato-madhyato | | madhya eva, turevArthaH, kRtvA AtmAnamiti gamyate, yadi labhate-prApnoti caturNA-zrutasAmAyikAdInAmanyatarat , tata eva nAnyathA, | pAThAntaraM vA 'kRtvA sAgaropamANAM sthitiM labhate caturNAmanyataraditi / iyamatra bhAvanA-AyurvarjAnAM saptakarmaprakRtInAM yadAparyantavartinI sthitiH palyopamA'saGkhyeyabhAgahInA sAgaropamakoTIpramANA avatiSThate tadA ghanarAgadveSapariNAmarUpo'tyantadurbhedadArugranthivat karmagrandhirbhavati, tasmiMzca karmagranthAvapUrvakaraNanAmakavizeSavizuddhikuThAradhArayA bhinne paramapadahetoH samyaktvasya lAbha upajAyate, nAnyathA, tadbhedazca manovighAtaparizramAdibhirduHsAdhyaH, tathAhi-sa jIvaH karmaripumadhyagatastaM prApyAtIva parizrAmyati, prabhUtakArAtisainyAntakRttvena saJjAtakhedatvAt , saGgrAmazirasIva durjayApAkRtAnekazatrunarendrabhaTavat / Aha-kiM tena bhinnena? kiM vA samyaktvAdinAvAptena ?, yathAtidIrghakarmasthitiH samyaktvAdiguNarahitenaiva kSapitA, evaM zeSamapi karma guNarahita eva kSapayitvA vivakSitaphalabhAgbhavatu, ucyate, sa hi tasyAmavasthAyAM vartamAno'nAsAditaguNAntaro na zeSakSapaNayA vizeSaphalaprasA SEX***BE // 127 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNi zrutAdilAbhakAraNaM sAmAyikalAme palya kAdidRSTAntAH gA.107 // 128 // dhanAyAlaM, cittavighAtAdipracUravighnatvAt , viziSTAprAptapUrvaphalaprAptyAsannatvAt , prAgabhyastakriyayA tasyAvAptumazakyatvAcca, | anekasaMvatsarAnupAlitAcAmlAdipurazcaraNakriyAsAditaguNAntarottarasahAyakriyArahitavidyAsAdhakavat, tathA cAha bhASyakAra:'pAeNa puvvasevA parimauI sAhaNaMmi gurutariA / hoi mahAvijAe kiriyA pAyaM savigghA ya // 1 // taha kammadviikhavaNe parimauI mokkhasAhaNe gruii| iha daMsaNAikiriA dulahA pAyaM savigdhA ya // 2 // athavA yata eva bahvI karmasthitiranenonmUlitA ata evApacIyamAnadoSasya samyaktvAdiguNalAbhaH saJjAyate, niHzeSakarmapari-16 kSaye siddhatvavat , tata eva ca mokSa iti, ato na zeSamapi karma guNarahita evApAkRtya mokSaM prasAdhayatIti sthitam / atha samyaktvAdiguNAvAptividhirucyate-jIvA dvidhA-bhavyA abhavyAzca, tatra bhavyAnAM karaNatrayaM bhavati, karaNaM nAma samyakvAdyanuguNo vizuddhaH pariNAmavizeSaH, yathApravRttakaraNaM 1 apUrvakaraNaM 2 anivartikaraNaM ca 3, tatra yathaivAnAdisaMsiddhenaiva prakAreNa pravRttaM yathApravRttaM, kriyate karmakSapaNamaneneti karaNaM, yathApravRttaM ca tatkaraNaM ceti samAsaH, anAdikAlAdArabhya yAvadbhanthisthAnaM | tAvadAdyaM, granthiM tu samatikAmato dvitIya, grantherbhedakaraNAtsamyagdarzanalAbhAbhimukhasya tRtIyam // 106 // atha karaNatrayamaGgIkRtya sAmAyikalAbhadRSTAntAnabhidhitsurAhapallaya girisariuvalA pivIliyA purisa pahe jaggahiA / kuva jala vatyANi ya saamaaiylaabhdidvNtaa||107|| iha sAmAyikalAbhe nava dRSTAntAH, palla(lya)kadRSTAntaH 1 girisaridupalaH 2 pipIlikA 3 puruSaH 4 patha 5jvaragRhItaH 6 // 128 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH sAmAyikalAme palyakAdidRSTAntAH // 129 // kodravaH 7 jalaM 8 vastraM 9 iti / pallo(lyo) lATadeze dhAnyAlayaH, tatra kazcinmahati palye svalpaM svalpataraM dhAnyaM prakSipati, pracuraM pracurataraM ca tata Adatte, evaM grahaNanikSepakaraNe kAlAntareNa sa riktIbhavati, evaM karmadhAnyapalle(lye) jIvo'nAbhogapravRttena yathApravRttakaraNena svalpaM svalpataramupacinvan prabhUtaM prabhUtataramapacinvaMzca gacchatA kAlena granthimAsAdayati punastaM bhindAnasyA'pUrvakaraNaM, samyagdarzanalAbhAbhimukhasyAnivatIti, eSa pll(ly)kdRssttaantH| nanu dRSTAnta evAyamanupapannaH, yata AgamaH'palle mahaimahalle kuMbhaM pakkhivai sohae naaliN| asaMjae avirae bahu baMdhai nijarai thovaM // 1 // palle mahaimahalle kuMbhaM sohei pakkhive naaliN| je saMjae pamatte bahu nijarai baMdhai thovaM // 2 // palle mahaimahalle kuMbhaM sohei pakkhive na kiMci / je saMjae apamatte | bahu nijare baMdhai na kiMci // 3 // tataH pUrvamasaMyatasya mithyAdRSTebahutarabandhakasya kuto granthidezaprAptiH1, ucyate, nanu mugdha! bAhulyamaGgIkRtyedamuktaM, anyathA sadA bahubandhAGgIkaraNe'pacayAnavasthAnAdazeSakarmapudgalAnAmeva grahaNaM prApnoti, aniSTaM caitat , samyagdarzanAdiprAptizcAnubhavasiddhA virudhyate, tasmAtyAyovRttigocaramidaM palle(lye)tyAdi / kathamanAbhogataH pracuratarakarmakSaya ityAha-gireH saridgirisarittasyAmupalAH-pASANAstadvat , ko'rthaH 1, yathA girisaridupalA anyonyagharSaNopayogazUnyA api vicitrAkRtayaH syustathA jIvA mithyAtvANuprakarSaNAdvicitrakarmasthitikA vicitrAH, yathApravRttakaraNato granthidezaM prAptAstamatikramya ca samyaktvaM labhante 2 pipIlikAH-kITikAH, yathA tAsAM bhuvi svabhAvagamanaM syAt 1, tathA sthANvArohaNaM, 2, saJjAtapakSANAM ca tasmAdapyutpatanaM 3, sthANumUrddhani cAvasthAnaM 4, kAsAJcit sthANuzirasaH pratyavasarpaNaM 5, evamiha jIvAnAM kITikAsvabhAvagamanavadyathApravRttakaraNaM 1, sthANvArohaNakalpaM tvapUrva(rvakaraNaM)2, utpanatatulyamanivarti03,sthANuparyantAvasthAnasadRzaMtu granthau ava EMORRRRRRRRR // 129 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryukteravacUrNiH sAmAyikalAme palyakAdidRSTAntAH // 130 // sthAnaM 4, tacchiraHpratyavasarpaNasamaM punaH karmasthitivarddhanamiti 5,3 / puruSadRSTAntaH-kecana trayaH puruSAH mahAnagarayiyAsayA mahATavIM prapannAH, sudIrghamadhvAnamatikrAmantaH purastAdubhayataH samutkhAtakaravAlapANI dvau taskarAvAlokya teSAmekaH pratIpamanuprayAto'parastu tAbhyAmeva gRhIto'nyastu tau dvAvapi atikrAmyeSTaM nagaraM prAptaH, ayamupanayaH-iha saMsArATavyAM puruSAstrayaH kalpyante, panthAH karmasthitiratidIrghA, bhayasthAnaM granthidezaH, dvau taskarau rAgadveSau, tatra pratIpagAmI yo yathApravRttakaraNena granthidezamAsAdya punaraniSTapariNAmaH sannutkRSTAM karmasthitimAsAdayati, taskaradvayAvaruddhastu prabalarAgadveSodayo granthikasattvaH, abhilaSitanagarAnuprAptastu apUrvakaraNato rAgadveSacaurAvapAkRtyAnivartikaraNenAvAptasamyagdarzana iti 4 / Aha-sa hi samyagdarzanamupadezato labhate'nupadezato vA ?, ucyate, ubhayathApi, yathA kazcinnaraH pathaH paribhraSTaH paribhraman svayaM panthAnamAsAdayati, kazcittu paropadezena, aparastu nAsAdayatyeva, evamihApyatyantapranaSTasatpatho jIvo yathApravRttAtsaMsArATavyAM paribhraman kazcidranthimAsAdyApUrvakaraNena tamatikramyAnivartikaraNamanuprApya svayameva samyagdarzanAdirUpaM nirvANapurapanthAnaM labhate, kazcitparopadezAt , aparastu pratIpagAmI granthikasattvo vA naiva labhate 5 / jvaradRSTAntaH-jvaraH kazcitsvayamevApaiti, kazcidbheSajopayogena, kazcinnaiva, evamihApi mithyAdarzanamahAjvaro'pi kazcitsvayamevApati, kazcidarhadvacanabheSajopayogAt , aparastu tadauSadhopayoge'pi nApati, karaNatrayayojanA svayameva kAryA 6 / kodravadRSTAntaH keSAJcitkodravANAM madanabhAvaH svayameva kAlAntarato'paiti, keSAJcidgomayAdiparikarmataH, apareSAM tathAparikarmaNAyAmapi nApati, evaM mithyAdarzanabhAvo'pi keSAJcitsvayamevApati, apareSAmupadezaparikarmataH, anyeSAM naiva, iha ca bhAvArthaH-sa hi jIvo'pUrvakaraNena madanArdhazuddhazuddhakodravAniva darzanaM mithyAtvamizrasamyaktvabhedena tridhA vibhajya E+ // 130 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH dezaviratyA| dilAbhaH samyaktvAvArakAH gA. 108 // 131 // tato'nivartikaraNavizeSAtsamyaktvaM prApnoti, evaM karaNatrayayogavato bhavyasya samyagdarzanaprAptiH, abhavyasyApi kasyacidyathApravRttakaraNato granthimAsAdyAhadAdivibhUtisandarzanataH prayojanAntarato vA pravarttamAnasya zrutasAmAyikalAbhaH, na zeSalAbhaH 7 / jaladRSTAntaH yathA jalaM malinArddhavizuddhazuddhabhedena tridhA bhavati, evaM darzanamapi mithyAdarzanAdibhedenApUrvakaraNatastridhA karoti, bhAvArthaH pUrvavat 8, evaM vastradRSTAnte'pi bhAvAnA kAryA 9 // 107 // atha prAsaGgikamucyate-evaM samyagdarzanalAbhottarakAlamavazeSakarmaNaH palyopamapRthaktvasthitiparikSayottarakAlaM dezaviratiravApyate, punaH saGkhyeyeSu sAgaropameSu sthiterapagateSu sarvaviratiH, tadanantaramavazeSasthiterapi saGkhyeyeSveva sAgaropameSu kSINeSUpazamazreNiH, tadanantaraM bhUyo'pyavaziSTasthiteH saGkhyeyeSu sAgaropameSvapagateSu kSapakazreNiH, iyaM ca dezaviratyAdiprAptirekabhavenApyaviruddhA, uktaM ca bhASyakAreNa-"sammattami u laddhe | paliapuhatteNa sAvao hujaa| caraNovasamakkhayANaM sAgarasaMkhaMtarA huMti // 1 // evaM appaDivaDie saMmatte devamaNuajammesu / / annayaraseDhivajaM egabhaveNaM ca sabAI // 2 // " bhaNitamAnuSaGgikaM, atha yadudayAtsamyaktvasAmAyikAdilAbho na syAt saJjAto vApati, tAnihAvaraNabhUtAnkaSAyAn pratipAdayannAha paDhamillayANa udae, niyamA saMjoyaNA kasAyANaM / sammaiMsaNalaMbhaM, bhavasiddhIyAvi na lahaMti // 108 // prathamA eva prathamellukAH, dezIvacanametat , anatAnubandhina ityarthaH teSAM, prAthamyaM caiSAM samyaktvAkhyaprathamaguNavighAtitvAtkSapaNakramAdvA, udayaH-udIraNAvalikApraviSTAnAM tatpudgalAnAmudbhUtasAmarthyatA tasmin , kiM? 'niyamAdityasya vyavahitaH sambandhaH, atha prathamillukA viziSyante, karmaNA tatphalabhUtasaMsAreNa vA saha saMyojayanti jIvamiti saMyojanAH, kaSanti-parasparaM ******** // 13 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava cUrNiH // 132 // dezaviratyA dyAvArakAgA. 109. 110 hiMsanti prANino'sminniti kaSaH-saMsAraH karma vA, tataH kapaH-karma bhavo vA [tasya] Ayo-lAbho yebhyaste kaSAyAH, saMyojanAzca te kaSAyAzca saMyojanAkaSAyAH, teSAM udaye, kiM?, niyamena samyak-aviparItaM darzanaM samyagdarzanaM tasya lAbhastaM, bhave siddhiryeSAM te bhavasiddhikAH, nanu sarveSAmeva bhave siddhirbhavati tataH kiM bhavagrahaNena ?, satyametat , kevalaM bhavagrahaNAdiha tadbhavo gRhyate, tadbhavasiddhikA api na labhante kiM punaH parittasaMsAriNo'bhavyA veti // 108 // uktAH samyaktvasyAvaraNabhUtAH kaSAyAH, atha dezaviratyAvaraNabhUtAMstAnAha biiyakasAyANudae, apacakkhANanAmadhejANaM / sammaiMsaNalaMbha, virayAviraI na u lahaMti // 109 // dvitIyAzca te kaSAyAzca dvitIyakaSAyAsteSAM, dvitIyatA ca dezaviratilakSaNadvitIyaguNavighAtAta(titvAt) kSapaNakramAdvA, na vidyate dezataH sarvato vA pratyAkhyAnaM yeSUdayaprApteSu te pratyAkhyAnAH, sarvaniSedhavAcI naJ , ta eva nAmadheyA yeSAM te'pratyAkhyAnanAmadheyAsteSAmudaye samyagdarzanalAbha, bhavyA labhanta iti vAkyazeSaH, ayaM ca vAkyazeSaH tuzabdasaMsUcito draSTavyaH, viramaNaM-virataM tathA na viratiraviratiH, virataM cAviratizca viratAviratirdezaviratirityarthaH, tAM na tu labhante, tuzabdAtsamyagdarzanaM labhanta iti bhAvaH // 109 // [atha sarvaviratyAvaraNabhUtAMstAnAha-] . taiyakasAyANudae, pacakkhANAvaraNanAmadhijANaM / desikkadesaviraI, carittalabhaM na u lahaMti // 11 // sarvaviratilakSaNatRtIyaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA tRtIyAste ca te kaSAyAzca teSAmudaye, pratyAkhyAna-sarvaviratilakSaNaM | tasyAvaraNAH pratyAkhyAnAvaraNAH, ta eva nAmadheyaM yeSAM te tathA, teSAM, nanvapratyAkhyAnanAmadheyAnAmudaye na pratyAkhyAna // 132 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 133 // kaSAyodaye mUlaguNAdI nAmalAbha: | aticAra / hetuzca gA. 111 112 mastItyuktaM, naJA pratiSiddhatvAt , ihApi cAvaraNazabdena pratyAkhyAnaniSedhAt ka eSAM prativizeSaH?, ucyate, tatra naJ sarvaniSedhe iha tvADo maryAdeSadarthavacanatvAt , [ISad ] maryAdayA [vA] vRNvantItyAvaraNAH, tatazca sarvaviratiniSedhArtha evAvaraNazabdo na dezaviratiniSedhe, tathA cAha-dezazca ekadezazca dezaikadezau tatra dezaH-sthUraprANAtipAtAdiH, ekadezastu-tasyaiva dRzyavanaspatikAyAdyatipAtaH, tayorviratiH-nivRttistAM, labhanta iti vAkyazeSaH, atrApi vAkyazeSaH tuzabdAt kSipta eva draSTavyaH, anyajanmo-| pAtASTavidhakarmasaJcayApacayAya caraNaM-sarvasAvadyayoganivRttirUpaM cAritraM tasya lAbhaM na labhante, tuzabdAddezaikadezaviratiM labhanta eva // 110 // athAmumevArtha sagRhya bibhaNiSuzcaturthakaSAyAnAha (pustathA caturthakaSANAM yathAkhyAtacAritrAdivighAtitvaM cAha) mUlaguNANaM labhaM na lahai, mUlaguNaghAiNaM udae / udae saMjalaNANaM, na lahai caraNaM ahakkhAyaM // 111 // samyaktvaM mahAvratAnyaNuvratAni ca mUlabhUtA guNA mUlaguNA uttaraguNAdhArA ityarthaH, teSAM lAbhaM na labhate, kadA?, mUlaguNAn ghAtayituM zIlaM yeSAM te mUla[guNa]ghAtinaH anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNA dvAdazakaSAyA ityarthasteSAmudaye, tathA sam-ISat parISahAdisampAte cAritriNamapi jvalayantIti sajvalanAsteSAmudaye na labhate caraNaM-cAritraM, yathaiva tIrthakaragaNadharairAkhyAtaM yathAkhyAtamakaSAyamityarthaH, sakaSAyaM tu labhate // 111 // na ca yathAkhyAtacAritramAtropaghAtina eva saJcalanAH kintu zeSacAritradezopaghAtino'pi, tadudaye zeSacAritrasyApi dezato'ticArasambhavAttathA cAha- . sabve'via aiyArA, saMjalaNANaM tu udayao huMti / mUlacchijaM puNa hoi, bArasaNhaM kasAyANaM // 112 // sarve AlocanAdicchedaparyantasaptavidhaprAyazcittazodhyAH, apeH kiyanto'pi cAticArAH-cAritraskhalanAvizeSAH savala // 133 // A0cU012
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukteraka cUrNiH // 134 // nAnAmevodayato bhavanti, turevArthaH, dvAdazAnAM punaH kaSAyANAmudayataH mUlacchedyaM bhavati, mUlena-aSTamasthAnavarttinA prAyazcitena chidyate-apanIyate yaddoSajAtaM tanmUlacchedyam , azeSacAritrocchedakArIti bhAvaH // 112 // yatazcaivamata Aha cArasavihe kasAe, khaie uvasAmie va jogehiM / lanbhai carittalaMbho, tassa visesA ime paMca // 113 // | dvAdazavidhe-anantAnubandhyAdibhedabhinne kaSAye-krodhAdirUpe kSapite-vidhyAtAgnitulyatAM nIte, upazamite-bhasmacchannA- gnikalpatA prApite, vAzabdAt kSayopazame(mite) ca-arddhavidhyAtajvalanasamatAmupanIte, yogaiH-manovAkAyalakSaNaiH prazastairhetubhUtaiH, kiM ?, labhyate cAritralAbhaH, 'tasya cAritrasya vizeSAH-bhedA ime-vakSyamANAH paJca // 113 // tAnevAha gAthAdvayena sAmAiyaM ca paDhama, cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 114 // tatto ya ahakkhAyaM, khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiA, vaccaMtayarAmaNaM ThANaM // 115 // | samAnAM-jJAnadarzanacaritrANAmAyaH samAyastena nivRttaM tatra bhavaM vA sAmAyika-sarvasAvadyayogaviratirUpaM, tatazca sarvamapyetaccAritramavizeSataH sAmAyika, chedAdivizeSaistu vizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtvaM bhajate, tatra prathamaM vizeSaNAbhAvAsAmAnyazabda evAvatiSThate sAmAyikamiti, tacca dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatra svalpakAlamitvaraM, tacca [bharatairAvateSu prathamapazcimatIrthakaratIrtheSu anAropitavratasya zaikSakasya vijJeyaM, yAvatkathikaM pravrajyApratipattikAlAdArabhyAprANoparamAt , tacca mahAvidehatIrthakaratIrtheSu ] bharatairAvatabhAvimadhyamadvAviMzatitIrtheSu ca sAdhUnAmavaseyaM, teSAmupasthApanAyA abhAvAt , atra ca prasaGgato madhyamavaidehapurimapazcimatIrthakaratIrthavartisAdhasthitAsthitakalpaH pradarzate-tatra granthAntare vivakSitArthapratipAdikeyaM kaSAyopazamakSayakSayopazame cAritralAbhaH |cAritra bhedAzca gA. 113115 // 134 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava sthitAsthitakalpAH cUrNiH // 135 // gAthA-"Acelakku 1 desia 2 sejjAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jiTTha 7 paDikkamaNe 8 mAsaM 9 pajosaNakappo 10 // 1 // " asyA arthaH-eteSu caturyu kalpeSu sthitAH, te cAmI-"sijAyarapiMDe yA cAujAme a2 purisajiDhe a3| kiikammassa ya karaNe 4 cattAri avaviA kappA // 2 // zeSeSu SaTsu asthitAH, tatra na vidyate celamasyAsAvacelakaH, tadbhAvo'celakatvaM, tatrA'sthitAH, etaduktaM bhavati-na vaidehamadhyamatIrthakaratIrthasAdhavaH purimapazcimajinatIrthasAdhuvat acelatve sthitAH, | kutaH, teSAmRjuprajJatvAnmahAdhanamUlyavicitrAdivastrANAmapi paribhogAt , AdyAntyajinatIrthavartisAdhUnAM tu RjuvakrajaDatvAnmahAdhanamUlyAdivastrAparibhogAt jIrNAdiparibhogAcAcelakatvaM, nanu jIrNAdivastrAdi(stra)sadbhAve kathamacelatvaM ?, ucyate, teSAM jIrNatvAdasAratvAdalpatvAdviziSTArthakriyA'prasAdhakatvAt , tathetthambhUtavastrasadbhAve'pi loke'pyacelakatvavyapadezo dRzyata eva 1 / tathA auddezike'pyasthitA eva, kathaM ?, AdyAntyajinasAdhumuddizya kRtamazanAdi sarveSAmakalpanIyaM, madhyamAnAM tu yamuddizya kRtaM tasyaivAkalpanIyaM na zeSANAM / piNDa[grahaNaM] ubhayatra sambadhyate, tatra zayyAtarapiNDe sthitA eva, sa hi yathA''dyAntyajinasAdhUnAmakalpyaH, evaM madhyamajinasAdhUnAmapi 3 / rAjapiNDe cAsthitAH, kathaM ?, AdyAntyajinasAdhUnAmagrAhya eva, madhyamAnAM tu doSAbhAve gRhyate 4 / tathA kRtikarma vandanamAkhyAyate, tatrApi sthitAH, kathaM ?, yathA''dyantyajinasAdhUnAM prabhUtakAlapravajitA api saMyatyaH pUrva vandanaM kurvanti evaM madhyamAnAmapi, yathA vA kSullakA jyeSThAryANAmevaM teSAmapi 5 / vratAni prANAtipAtAdinivRttilakSaNAni, teSvapi sthitAH, yathAdyantyajinasAdhavo vratAnupAlanaM kurvanti, evaM te'pi, nanu teSAM maithunavirativajoni catvAri vratAni tatkathaM sthitAH?, ucyate, tasya parigrahe'ntarbhAvAtsthitA eva, tathA ca nAparigRhItA yoSidupabhoktuM pAryate 6 / // 135 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 136 // sAmAyikA dIni cAri trANi tathA 'jiTTa'tti jyeSThapade sthitA eva, kintvAdyAntyajinasAdhUnAmupasthApanayA jyeSThaH, teSAM sAmAyikAropaNena / prati. kramaNe'sthitAH AdyAntyajinasAdhUnAM niyamenobhayakAlaM pratikramaNaM, teSAM tvaniyamaH, doSAbhAve sarvakAlamapyapratikramaNaM kalpazabda ubhayatra yojyate, mAsakalpe'pyasthitAH kathaM?, AdyAntyajinasAdhUnAM niyamena mAsakalpavyavahAraH, madhyamajinasAdhUnAM tu doSAbhAve na vidyate 9 / evaM paryuSaNAkalpo'pi vaktavyaH tasminapyasthitA evetyarthaH 10 / vistarArthastu kalpAdavagantavyaH / atha prakRtamucyate-nanu AdyAntyajinasAdhUnAmapi yaditvaraM sAmAyikaM, tatrApi 'karomi bhadanta ! sAmAyika yAvajjIva'miti itvarasyApyAbhavagrahaNAttasya copasthApanAyAM parityAgAtkathaM na pratijJAlopaH ?, ucyate-aticArAbhAvAttasyaiva sAmAnyataH sAvadyayogavinivRttirUpeNAvasthitasya zuddhyantarApAdanena saMjJAmAtravizeSAt / cazabdo vAkyAlaGkAre, tathA 'chedopasthApanaM bhavet dvitIyaM, tatra chedaH pUrvaparyAyasya upasthApanA ca mahAvrateSu yasmiMzcAritre tacchedopasthApanaM, tacca dvidhA-sAticAraM niraticAraM ca, tatra niraticAraM yaditvarasAmAyikavataH zaikSakasyAropyate, tIrthAntarasaGkrAntau vA, yathA pArzvanAthatIrthAdvarddhamAnatIrtha saGkrAmataH paJcayAmadharmapratipattau, sAticAraM tu yanmUlaguNaghAtinaH punavratoccAraNaM, ubhayamapi cAdyAntyajinatIrthe, tathA pariharaNaM parihArastapovizeSastena vizuddhiryasmiMzcAritre tatparihAravizuddhikaM, tacca dvidhA nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizamAnakAHvivakSitacAritrasevakAstadavyatirekAccAritramapi nirvizamAnakaM, evamagre'pi, AsevitavivakSitacAritrakAyAstu nirviSTakAyAH, ta eva svArthikakapratyaye nirvissttkaayikaaH| iha navako gaNaH, catvAraH parihArikAH, catvArastadvaiyAvRttyakarA anuparihArikA, eko gurubhUto vAcanAcAryaH, tapazca parihArakANAM grISme jaghanyaM caturtha madhyamaM SaSThaM utkRSTamaSTamaM, zizire jaghanyAdibhedAnu // 136 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ parihAravizuddhiA cUrNiH Avazyaka-1001 krameNa SaSThamaSTamaM dazamaM ca, varSAsu cASTamaM dazamaM dvAdazamaM ca, pAraNake AcAmlaM bhikSe cAye dve na grAhye paJca grAhyAH, vAcanAniyukterava- cAryAnaparihArikAH pratidinamAcAmlaM kurvanti, evaM SaNmAsAn yAvat , tato vaiparItyena SaNmAsAna yAvat anuparihArikAH parihAritAM pratipadyante itare cAnuparihArikatAM, tato'pi SaNmAsI yAvadvAcanAcAryaH parihArikaH eko vAcakaH saptAnupari hArikAH, evamaSTAdazamAsAH, tato jinakalpaM gacchaM vA pratipadyante, eteSAM yaccaraNaM tatparihAravizuddhika, ete ca prihaar||137|| vizuddhikA dvidhA-itvarA yAvatkathikAzca, ye kalpasamAptyanantarameva sthavirakalpaM gaccha vA samupayAsyanti te itvarAH, ye tu kalpasamAptyanantaramavyavadhAnena jinakalpaM pratipatsyanti te yaavtkthikaaH| atra sthavirakalpagrahaNamupalakSaNaM svakalpe ceti draSTavyaM, tatretvarANAM kalpaprabhAvAdeva devamanuSyatiryagyonikakRtA upasargAH sadyoghAtina AtaGkA atIvAviSahyAzcAtIvavedanA na prAduHSanti, yAvatkathikAnAM punaH sambhaveyurapi, te hi jinakalpaM pratipatsyamAnA jinakalpabhAvamanuvidadhati, jinakalpikAnAM copasargAdayaH sambhavanti / tathetyAnantarye gAthAbhaGgabhayAvyavahitopanyAsaH, sUkSmamityanusvAro'pyalAkSaNikaH, sUkSmasamparAyaM caturtha cAritraM, samparyeti saMsAramaneneti samparAyaH-kaSAyodayaH sUkSmo lobhAMzAvazeSatvAtsamparAyo yatra tatsUkSmasamparAyaM, tacca dvidhAvizuddhyamAnakaM saMklizyamAnakaM ca, tatrAdyaM kSapakazreNimupazamaNiM vArohataH, itaratu upazamazreNitaH pracyavamAnasya, caH samuccaye // 114 // 'tatazca' sUkSmasamparAyAnantaraM 'athAkhyAtaM' athazabdo yathArthe, AG abhividhau yAthAtathyenAbhividhinA ca yadAkhyAtaMkathitamakaSAyaM cAritramiti tadathAkhyAtaM, yathAkhyAtaM cAsya dvitIyaM nAma, tasyAyamanvarthaH-yathA sarvasmin jIvaloke khyAtaMprasiddhamakaSAyaM bhavati cAritramiti tathaiva yat, tathA yat cAritraM caritvA-Asevya zobhanaM vihitamanuSThAnaM yeSAM te suvihitAH RECERRORIESAXY // 137 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Y Avazyakaniyukterava upazama zreNiH . cUrNiH // 138 // susAdhavaH vajantyajarAmaraM-na vidyate jarA yatra tadajaraM, tathA na viyate prANI yatra tadamaraM, ajaraM ca tadamaraM cAjarAmaraM-mokSalakSaNaM sthAnaM, idaM ca cAritraM dvidhA-chAdmasthikaM kaivalikaM ca; AdyamupazAntamohaguNasthAne kSINamohaguNasthAne ca, kaivalikaM tu |sayogikevalibhavamayogikevalibhavaM ca // 115 // tatra paJcAnAmAdyaM cAritratrayaM kSayopazamalabhyaM, antyacAritradvayaM tUpazama-2 kSayalabhyameva, ataH karmopazamakramapradarzanArthamAha aNadaMsanapuMsitthI, veyachakkaM ca purisaveyaM ca / do do egantarie, sarise sarisaM uvasamei // 116 // ihopazamazreNiprArambhakoamatta saMyata eva bhavati, anye tu avirata dezavirata pramattasaMya[tApramattasaMya]tAnAmanyatama iti vadanti, zreNiparisamAptau cApramattaHpramatto vA syAt / sa caivamArabhate-tatrANanti zabdayantyavikalahetutvenAsAtavedyaM nArakAdyAyuSkamityaNAH-AdyAH krodhAdayaH, athavAnantAnubandhina evAnAH, samudAyazabdAnAmavayave vRttidarzanAt , tatrAsau pratipattA prazasteSvadhyavasAyeSu vartamAnaHprathama yugapadantarmuharttamAtreNa kAlenAnantAnubandhinaH krodhAdInupazamayati, evaM sarvatra yugapaduzAmakakAlo'ntarmuhurta pramANa eva jJeyaH, tato darzanaM mithyAtvamizrasamyaktvarUpaM trividhaM yugapadeva, yadi puruSaH prArambhakastato napuMsakavedamanudIrNamapi, tato'nukrameNa strIvedaM, 'SaTvamiti hAsyaratyaratizokabhayajugupsArUpaM, puruSavedaM, atha strI prArambhikA tata Adau napuMsakavedaM puruSavedaM hAsyapadaM strIvedaM, atha napuMsakaH prArambhakastato'sAvanudIrNamapi AdI strIvedaM puruSavedaM hAsyapaTUM napuMsakavedamiti, tato dvau dvau krodhAdyau 'ekAntaritau' sajvalanavizeSakrodhAdyantarito, 'sadRzau' krodhAditayA parasparaM tulyau, sadRzaM yugapadeva pratyekamantarmuhUrtena, tathAhi-apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNau krodhau krodhatvena sadRzau, yugapadantarmuhUrttamAtreNopazamayati, tataH ************** 8 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazamazreNiH Avazyakaniryukterava cUrNiH // 139 // saJcalanakrodhamekAkinameva, tata evamevA'pratyAkhyAnapratyAkhyA nau mAnau sajvalanamAnaM, apratyAkhyAnapratyAkhyAnamAye savalanamAyAM, apratyAkhyAnapratyAkhyAnalobhI savalanalobha, taM copazamayaMtridhA karoti, tatra dvau bhAgau yugapadupazamayati, tRtIyabhAgaM tu saGkhyeyAni khaNDAni karoti, tAnyapi pRthak pRthak kAlabhedenopazamayati, punaH saGkhyeyakhaNDAnAM caramakhaNDamasayeyAni khaNDAni karoti, sUkSmasamparAyaH tataH samaye samaye ekaikakhaNDamupazamayati, iha darzanasaptake upazAnte'pUrvakaraNo nivRttibAdaro vA'bhidhIyate / tata UrddhamanivRttibAdaro yAvatsaGkhyeyAntimadvicaramakhaNDaM / nanu saJjavalanAdInAM yukta itthamupazamaH, anantAnubandhinAM tu darzanapratipattAvevopazamitatvAt na yujyate, ucyate, darzanapratipattau teSAM kSayopazamAdiha copazamAdavirodhaH, nanu kSayopazamopazamayoreva kaH prativizeSaH ?, ucyate, kSayopazamo hyudIrNasya kSayo'nudIrNasya ca vipAkAnubhavApekSayopazamaH, pradezAnubhavatastUdayo'styeva, upazame tu pradezAnubhavo'pi nAsti, uktaM ca bhASyakAreNa 'veei saMtakammaM khaovasamiesu nANubhAvaM so| uvasaMtakasAo puNa veei na saMtakammapi // 1 // (vi. 1293) nanu saMyatasyAnantAnubandhinAmudayo niSiddha eva tatkathamupazamaH?, ucyate, sa hyanubhAvakarmAGgIkRtya na tu pradezakarma, tathA coktamArSe-'jIve NaM bhaMte ! sayaM kaDaM kammaM veei ?, goamA! atthegaiaM veei atthegaiaMno veei, se kaNadveNaM? bhaMte ! pucchA, goamA! duvihe kamme pannate, taMjahA-paesakamme a aNubhAvakamme a, tattha NaM jaMtaM paesakammaM taM niamA veei, tattha NaM jaM taM aNubhAvakammaM taM atthegaiaM veei atvegaiyaM no veei, ityAdi, tatazca pradezakarmAnubhavodayasyahopazamo draSTavyaH / Aha-yadyevaM tarhi saMyatasyAnantAnubandhyudayataH kathaM darzanavighAto na bhavati ?, ucyate, pradezakarmaNo mandAnubhAvatvAt , tathA kasyacidanubhAvakarmAnubhavo'pi nAtyantamapakArAya bhavannupalabhyate, yathA sampUrNa // 139 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazama Avazyaka niryukterava cUrNiH zreNi dUrantakaSA yasAmadhye // 14 // ca gA. 117-118 | matyAdicaturjAninastadAvaraNodaye iti // 116 // sthApanA // iha ca saGkhyeyAni lobhakhaNDAni upazamayan bAdarasamparAya ucyate; | caramasya tu saGkhyeyakhaNDasyAsaGkhyeyAni khaNDAni pratisamayamekaikakhaNDamupazamayan sUkSmasamparAyaH, tathA cAhalobhANu veaMto, jo khalu uvasAmao va khavago vaa| so suhamasaMparAo, ahakkhAyA UNao kiMcI // 117 // savalanalobhasyANUna-saGkhyeyatamasya khaNDasyAsaGkhyeyAni khaNDAni vedayamAno'nubhavan ya upazamakaH kSapako vA bhavati so'ntarmuhUrttakAlaM yAvatsUkSmasamparAyo bhavati, ayaM ca yathAkhyAtAt kiJcidUnaH, kimuktaM bhavati ?, sUkSmasamparAyAvasthAmantamuhUrttakAlamAnAmanubhUyaM upazamanirgrantho yathAkhyAtacAritrI bhavati, iha yadi baddhAyurupazamazreNimadhyagataguNasthAnavI upazAntamoho vA bhUtvA kAlaM karoti tadA niyamenAnuttarasUreSUtpadyate, zreNipratipatitasya kAlakaraNe'niyamaH, nAnAmatitvena nAnAsthAnagamanAt , athAvaddhAyustAM pratipannastarhi antarmuhUrttamupazAntamoho bhUtvA niyamataH punarapyuditakaSAyaH kAtsnyena zreNipratilomamAvarttate // 117 // tathA caitadeva dUrantaM kaSAyasAmarthyamukIrtayannAhauvasAmaM uvaNIA, guNamahayA jiNacarittasarisaM pi| paDivAyaMti kasAyA, kiM puNa sese sarAgatthe ? // 118 // upazamanamupazamastaM, apeH kSayopazamamapi, upanItAH, kena?, guNairmahAn guNamahAn tena guNamahatA upazamakena, pratipAtayanti kaSAyAH saMyamAtsaMsAre vA, kam ?, tamevopazamakaM, kiMvidhaM ? jinasya kevalinazcAritreNa kRtvA sadRzastulyo jinacAritrasadRzastamapi, dvayorapi kaSAyodayarahitacAritrayuktatvAt , evambhUtamapi pratipAtayanti antarmuha niyamena, pratipatitazca saMsAraM paryaTati, sa tAvattadbhava eva nirvANaM na labhate, utkRSTatastu dezonamarddhapudgalaparAvarttamapi saMsAramanuvanAti // 118 // // 14 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 141 // alpArNAdAvavizvAsaH gA. 119120 121 kSapakazreNiH yata evaM tIrthakaropadeza ata aupadezika gAthAdvayamAha jai uvasaMtakasAo, lahai aNaMtaM puNo'vi paDivAyaM / Nahu me vIsasiyavvaM, theve ya kasAyasesaMmi // 119 // aNathovaM vaNayovaM, aggIthovaM kasAyathovaM ca / Nahu me vIsasiyavvaM, thevaMpi hu taM bahuM hoi // 120 // huta bahu hoii||120|| yadyupazAntakaSAyo'pyanantaM bhUyo'pi pratipAtaM labhate, tataH stoke'pi kaSAyazeSe 'nahu~' naiva meM bhavadbhirvizvasitavyaM R // 119 // amumevArtha sadRSTAntaM bhAvayati-RNasya stokaM RNastoka, evaM vraNastokaM agnistokaM kaSAyastokaM ca dRSTvA 'nahu' naivabhe' bhavadbhirvizvasitavyaM yataH stokamapi RNAdi bahu bhavati, uktaM ca bhASyakAreNa "dAsattaM dei aNaM acirA maraNaM vaNo visappaMto / savvassa dAhamaggI diti kasAyA bhavamaNaMtaM // 1 // " (vi. 1311) // 120 // uktamaupazamikaM cAritraM, | atha kSAyikamAha, athavA sUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritradvayamupazamazreNyaGgIkaraNenoktaM, idAnI kSapaka zreNyaGgIkaraNataH pratipAdayannAha aNa miccha mIsa sammaM, aTTha napuMsitthIveya chakaM ca / puMveyaM ca khavei, kohAie ya saMjalaNe // 121 // - - iha kSapakazreNipratipattA asaMyatAdInAmanyatamo'tyantavizuddhapariNAmo bhavati, sa cottamasaMhananaH, tatra pUrvavidapramattaH zukladhyAnopagato'pi pratipadyate, apare tu dharmadhyAnopagatA eva, kramazcAya-prathamamanantAnubandhinazcaturo'pi krodhAdInantarmuhUrtena yugapat kSapayati, tadanantabhAgaM tu mithyAtve prakSipya tato mithyAtvaM sahaiva tadaMzena yugapat kSapayati, yathAhyatisambhRto davAnala: khalvarddhadagdhendhana eva indhanAntaramAsAdya ubhayamapi dahati, evamasAvapi kSapakastIvrazubhapariNAmatvAt sAvazeSamanyatra prakSipya 2 // 14 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava kSapakaveNiH gA. 122123 cUrNiH // 142 // kSapayati, tadanantaraM tathaiva mizra, tataH samyaktvaM, iha yadi baddhAyuHkSapakazreNimArabhate, anantAnubandhikSayAnantaraM ca maraNasambhavato vyuparamate, tataH kadAcinmithyAdarzanodayAdbhUyo'pyanantAnubandhina upacinoti, tadvIjasya mithyAtvasyAvinAzAt , kSINamithyAdarzanastu nopacinoti, mUlAbhAvAt , tadavasthazca mRto'vazyameva tridazeSUtpadyate, kSINasaptako'pyapratipatitapariNAmastridazeSveva, pratipatitapariNAmastu nAnAmatisambhavAdyathApariNAma sarvagatibhAga bhavati, baddhAyuSko'pi yadi tadAnIM kAlaM na karoti tathApi saptake kSINe niyamAdavatiSThate, na cAritramohakSapaNAya yatnamAdadhAti / nanu yadi darzanatrikamapi kSayamupanItaM tataH kimasau samyagdRSTirutAsamyagdRSTiH, [ucyate, samyagdRSTiH,] samyagdarzanAbhAve samyagdRSTitvamanupapannamiti cet, tadasat , abhiprAyAparijJAnAt , iha nirmadanIkRtamadanakodravakalyA apagatamithyAtvapudgalA eva yatsamyagdarzanaM tadeva kSINaM, yatpunarAtmapariNAmasvabhAvaM tattvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanaM tanna kSINaM, api ca tadatIvazlakSNazuddhAbhrapaTalavigamena manuSyadRSTiriva zuddhajalAnugataM zuddhavastramiva vA jalakSaye vizuddhatarasvarUpaM bhavati, yadi punarabaddhAyuH kSapakazreNimArabhate, tataH saptake kSINe niyamAdanuparatapariNAma eva cAritramohakSapaNAya yatnamArabhate, tatkSapaNakramazcAyaM-samyaktvasya kSapitazeSe'vatiSThamAna evApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSA| yASTakaM samakameva kSapayitumArabhate, eteSu cArddhakSapiteSvanyAH SoDaza prakRtIH kSapayati, tatpratipAdakamidaM gAthAdvayaM gaiANupuvvI, do do jAinAmaM ca jAva curiNdii| AyAvaM ujjoyaM, thAvaranAmaM ca suhamaM ca // 122 // sAhAraNamapajjataM, niddAnidaM ca payalapayalaM ca / thINaM khavei tAhe avasesaM jaM ca aTThaNhaM // 123 // gatizcAnupUrvI ca gatyAnupUvyau~ dve dve, narakagati 1 narakAnupUrvI 2 tiryaggati 3 tiryagAnupUrvI 4, yathA vRSabho nAsikAnya 88888838388** // 142 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSapakazreNiH Avazyakaniyukterava cUrNiH // 143 // starajvA yogyaM sthAnaM nIyate tathA jIvo'pi yayA karmapudgalasaMhatyA viziSTaM sthAna prApyate, yayA vorbottamAGgAdhazcaraNAdirUpo niyamataH zarIravizeSo bhavati sA''nupUrvI, tathA 'jAtinAma' ekendriyAdiyAvaccaturindriyAH, caH samuccaye, AtapanAma yadudayAdAtapavAn bhavati 9 evamudyotaM 10 sthAvarAH pRthivyAdayastannAma 11 'sUkSma' sUkSmanAma 12 cau pUrvavat // 122 // 'sAdhAraNa miti sAdhAraNanAma anantavanaspatinAmetyarthaH 13, 'aparyApta'mityAparyAptakaM nAma 14 nidrAnidraM ca 15 pracalApacalAM ca 16 styAnA caitanyaRddhiryasyAM sA styAnarddhiH paJcamI nidrA tAM 17, iha bhASyakarmagranthAdau, atrAntare SoDazaiva prakRtayaH kSapyamANatvenAbhyupagamyante na saptadaza, yatastanmatenAparyAptanAmakarma iha nikSipyate (na kSapayati) kiM tvayogI dvirupa(dvA)saptatikarmaprakRtikadambamadhye tat kSapayati, tasmAnmatAntaratveneha saptadazAnAmupanyAso na viruddhyate, tatazcAparyApta*varjaSoDazaprakRtIH kSapayitvA tadantaraM yadaSTAnAM kaSAyANAM zeSaM tat kSapayati, sarvamidaM antarmuhUrtena, tato napuMsakavedaM, tataH | strIvedaM, tato hAsyaSaSTuM tataH puruSavedasya khaNDatrayaM kRtvA khaNDadvayaM yugapat kSapayati, tRtIyakhaNDaM tu saJjavalanakrodhe prakSipati, puruSe pratipattaryayaM kramaH, napuMsakAdau tu pratipatryupazamazreNinyAyo vaktavyaH, tataH krodhAdIzcaturaH sajvalanAn pratyekamantarmuhUrta mAtreNa kSapayati, kSapaNaM ceSAM khaNDatrayAdikaraNakrameNa puruSavedavadvAcyaM, tathAhi krodhasatkaM tRtIyaM khaNDaM mAne prakSipati, mAnasatkaM mAyAyAM, mAyAsatkaM lobhe, kSapaNakAlazca pratyekaM sarvatrAntarmuhUrttapramANo mantavyaH, zreNirapyantarmuhUrtamAnaiva, ekasminnapyantarmuhUrte laghutarANAM antarmuhUrtAnAmasaGkhyeyAnAM bhAvAt , lobhasya tu tRtIyakhaNDaM saGkhyeyAni khaNDAni karoti, tAni ca khaNDAni pRthaka pRthak kAlabhedena kSapayati, teSAmapi ca saGkhyAtatamaM caramaM khaNDamasaGkhyeyAni khaNDAni karoti, tAni tu samaye ekaikazaH kSapayati / // 143 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvazyakaniryukterava cUrNiH // 144 // iha ca kSINadarzanasaptako nivRttibAdara ucyate, tata UrddhamanivRttibAdaro yAvatsaGkhyAtatama caramalobhakhaNDaM, tata UrddhamasaGkhye kSapakazreNiH yAni lobhakhaNDAni pratisamayamekaikaM kSapayan sUkSmasamparAyo yAvaccaramalobhAMzakSayaH, ata Urddha yathAkhyAtacAritrI bhavati, sa gA. 124ca mahAsamudraprataraNaparizrAntavat mohasAgaraM tItvA anAbhoganivartitena karaNena vizrAmyati, tatazchadmasthavItarAgatvadvicarama- 126 samayayoH prathame samaye nidrApracale kSapayati, carame samaye paJcavidhaM jJAnAvaraNaM caturvidhaM darzanAvaraNaM paJcavidhamantarAyaM iti catuIzaprakRtIyugapat kSapayitvAnantarasamaye kevalajJAnaM kevaladarzanaM cotpAdayati / anye tvevamabhidadhate tanmatena timro'nyakartRkya imA gAthAH vIsamiUNa niyaMTho, dohi u samaehi kevale sese / paDhame nidaM payalaM, nAmassa imAo payaDIo // 124 // devagaiANupuvvIviuvisaMghayaNa paDhamavajAi / annayaraM saMThANaM, tittharAhAranAmaM ca // 125 // . carame nANAvaraNaM paMcavihaM dasaNaM cauviyappaM / paMcavihamaMtarAyaM, khavaittA kevalI hoi // 126 // vizramya kSaNaM nigranthaH dvAbhyAM samayAbhyAM kevale utpatsyamAne tayordvayoH prathame nidrAM pracalAM nAmnazcemAH prakRtIH devagatyAnupUvyoM vaikriyanAma(dvika)prathamavarjAni paJca saMhananAni, yadAtmano'sti saMsthAnaM tanmuktvA paJca saMsthAnAni, AhArakanAma, tIrthakaranAma ca yadyatIrthakaraH kSapakaH, cettIrthakarastadAhArakameva, carame samaye jJAnAvaraNaM paJcavidhaM matijJAnAvaraNAdi, darzanaM caturvikalpaM Kol // 144 // cakSurdarzanAdi, paJcavidhamantarAyaM ca dAnAntarAyAdi kSapayitvA kevalI bhavati, etacca matamasamIcInaM cUrNikRto bhASyakRtaH etAstisro gAthA hAribhadravRttau niyuktitvena likhitA ata eva atrApi tathaiva niyukigAthAtvena darzitAH, malayagirivRttau tu anyakartRkA darzitAH /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryakrava- cUrNi // 145 // upazamakSapakaraNyo sthApanA sarveSAM ca karmagranthakArANAmasammatatvAt , kevalaM vRttikRtA kenApyabhiprAyeNa likhitamiti sUtre'pyetA gAthAH pravAhapatitAH, | niyuktikArakRtAstvetA na bhavanti // 124-126 // sthApanA [upazamakSapakazreNyoH]upazamazreNiH kSapakazreNiH saM0 lobhaH | saM0 lobha apra0 lobhaH |pra0 lobhaH |saM0 mAyA saM0 mAyA | | saM0 mAna apra0 mAyA pra0 mAyA| |saM0 krodha | saM0 mAna | puveda | apra0 mAna pra0mAna | | hAsya | rati | arati | bhava | zoka | jugupsA | |saM0 krodhH| | striived| |apra. krodhaH | pra. krodhaH | | napuM0veda| | puMveda| | apra0 pra0 | hAsya | rati bharati | bhaya | zoka | jugupsA | krodha krodhamAna mAna mAyA mAyA lobha lobha |strIveda | samyaktva mizra napuM0 veda | mi. mizra0 samya] mithyAtva ana0 krodha bhana0 mAna mana0 mAyA | mana lobha | ana0krodha bhana0mAna ana0 mAyA ana0lobha| EXXXXXXXXXXXXXXXXXXX apra0 pra0 apra0 pra0 // 145 // mA0cU013/
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalakharUpaM Avazyakaniyukterava cUrNiH pravacanotpa- . tyAdi gA. 127-128 // 146 // utpannakevalajJAna[kevaladarzanazca bhagavAn sarva vastu jAnAti / tathA cAhasaMbhiNNaM pAsaMto, logamalogaM ca savao savvaM / taM natthi jaMna pAsai, bhUyaM bhavvaM bhavissaM ca // 127 // sam-ekIbhAvena bhinnaM sambhinnaM, yathA bahistathA madhyo'pItyarthaH, athavA dravyakSetrakAlabhAvalakSaNaM sarvamapi jJeyaM viSayatvena darzanIyaM, tatra sambhinnamiti dravyaM vizeSyaM sUcitaM, kAlabhAvo tadvizeSakau, dravyasya paryAyau, tatastAbhyAM samantAdbhinnaM dravyaM iti sambhinnagrahaNena tritayamapi sUcitaM, tatpazyan-upalabhamAno lokaM-dharmAdyAdhArakSetraM alokaM ca-tadviparItaM kSetraM, anena kSetraM pratipAditaM, etAvadeva caturvidhaM jJeyaM, kimekayA dizA pazyannityAha-sarvataH-sarvAsu dikSu, tAsvapi kiM kiyadapi | dravyAdi uta netyAha-'sarva' niravazeSa, amumevArtha spaSTayannAha-tannAsti kimapi jJeyaM bhUtam-atItaM, bhavyaM-vartamAnaM, bhaviSyaccabhAvi, caH samuccaye, yanna pazyati, kevalIti asau nidarzitaH, etasmAtsAmAyikAdizrutamAcAryapAramparyeNAyAtaM, etasmAcca jinapravacanaprasUtirityAdi, sarva prAsaGgikaM niyuktisamutthAnaprasaGgenoktaM, idAnImapi keyaM jinapravacanotpattiH? kiyadabhidhAnaM cedaM jinapravacanaM ? ko vA'syAbhidhAnavibhAgaH? ityetatprAsaGgikazeSaM zeSadvArasaGgrahaM cAbhidhitsurAhajiNapavayaNauppattI, pavayaNaegaDhiyA vibhAgo ya / dAravihI ya nayavihI, vakkhANavihI ya aNuogo // 128 // iha 'jinapravacanotpattiH pravacanaikArthikAni vibhAgazca' etatritayamapi prasaGgazeSa, dvArANi-uddezanirdezAdIni teSAM | vidhiH-prarUpaNaM dvAravidhiH, ayamupodghAto'bhidhIyate, nayavidhistUpakramAdInAM mUlAnuyogadvArANAM caturthamanuyogadvAraM, vyAkhyAnasya vidhirvyAkhyAnavidhiH-ziSyAcAryaparIkSAbhidhAnaM, anuyogaH-sUtrasparzikaniyuktiH sUtrAnugamazceti samudAyArthaH // 128 // // 146 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH pravacanazrutA thaikArthatA | gA. 129 130 // 147 // tatra jinapravacanotpattiniyuktisamutthAnaprasaGgato'mihitA, arhadvacanatvAt pravacanasya, idAnIM pravacanaikArthikAni tadvibhAgaM ca gAthAtrayeNa pratipAdayannAha' egaTThiyANi tiNi u, pavayaNa suttaM taheva attho a| ikkikassa ya itto, nAmA egaTThiA paMca // 129 // eko'rtho yeSAM tAnyekArthikAni, trINyeva, kAni?, pravacanaM pUrvavyAkhyAtaM, sUcanAtsUtraM, arthastadvivaraNaM, aryata ityarthaHabhidheyaM, caH samuccaye / iha pravacanaM sAmAnyazrutajJAnaM, sUtrArthau tu tadvizeSau, nanu sUtrArthayoH pravacanena sahaikArthatA yuktA, tadvizeSatvAt , sUtrArthayostu parasparavibhinnatvAnna yujyate, yataH sUtraM vyAkhyeyamarthastu tadvyAkhyAnamiti, athavA trayANAmapyeSAM bhinnArthataiva yujyate pratyekamekArthikavibhAgasadbhAvAt, anyathaikArthikatve sati bhedenaikArthikAbhidhAnamayuktaM, ucyate, yathAhi mukulavikasitayoH padmavizeSayoH saGkocavikAzaparyAyabhede'pi kamalasAmAnyatayAbhedaH, evaM sUtrArthayorapi pravacanApekSayA parasparatazceti, tathAhi-avivRtaM mukulatulyaM sUtraM, tadeva vivRtaM vikacakalpamarthaH, pravacanaM cobhayamapi, yathA caiSAmekArthikavibhAga upalabhyate-kamalamaravindaM paGkajamityAdi pakArthikAni, tathA kuDmala[vRntaM] saGkucitamityAdi mukulaikArthikAni, tathA vikacaM phullaM vibuddhamityAdi vikasitaikArthikAni, tathA pravacanasUtrArthAnAmapi pdmkuddmlviksitklpaanaamekaarthikvibhaago'viruddhH| athavA anyathA vyAkhyAyate-ekArthikAni trINyevAzritya vaktavyAni, pravacanamekArthikagocarastathA sUtramarthazceti, zeSaM pUrvavat / | ata Urddhamekaikasya pravacanasya sUtrasyArthasya ca nAmAnyekArthikAni paJca // 129 // atha pravacanasUtrayoH paJca paJcaikArthikAnyAha suyadhamma tittha maggo, pAvayaNaM pavayaNaM ca egaTThA / suttaM taMtaM gaMtho, pADho satthaM ca egaTThA // 130 // // 147 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH anuyogaikArthikAni gA. 131 // 148 // zrutasya dharmaH-svabhAvaH zrutadharmaH, zrutasya bodhasvabhAvatvAt , zrutasya dharmo bodho'bhidhIyate, athavA [zrutasya jIvaparyAyatvAt zrutaM ca taddharmazca zrutadharmaH, sugatidhAraNAt zrutaM dharmo'bhidhIyate 1, tIryate saMsArasamudro'neneti tIrtha-saGkaH, tadupayogAnanyatvAdiha pravacanaM tIrthamucyate 2, mRjyate-zodhyate'nenAtmeti mArgaH, mArgaNaM vA mArgaH, zivasyAnveSaNamityarthaH 3, pragatamabhividhinA jIvAdiSu padArtheSu vacanaM prAvacanaM 4, jIvAditattvAni pravaktIti pravacanaM 5, uktAni paJca pravacanaikArthikAni, atha sUtrakArthikAnyAha-sUcanAtsUtraM 1, tanyate'nenAsmAdasminvA artha iti tantraM 2, athyate'nenAsmAdasminnityAdyarthaH granthaH, grathyate vA granthaH 3, paThanaM pAThaH paThyate vA taditi pAThaH, paThyate'nenetyAdi vA'bhidheyaM pAThaH, vyaktIkriyata ityarthaH4, zAsyatejenetyAdi jJeyamAtmA vA zAstraM 5, ekArthikAnIti punarabhidhAnaM sAmAnyavizeSayoH kathaJcidbhedakhyApanArtha // 130 // ___ athAnuyogaikArthikAni bibhaNiSurAhaaNuogo ya niyogo, bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / aNuogassa u ee, nAmA egahiA paMca // 131 // sUtrasyArthena sahAnukUlaM yojanamanuyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTo'bhidhIyate 1, niyato nizcito vA yogaH-sambandho niyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTa evocyate na paTAdiH 2, bhASaNaM bhASA vyaktIkaraNamityarthaH, yathA ghaTanAd ghaTaH 3, vividhA bhASA vibhASA-paryAyazabdaiH svarUpakathanaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha iti 4, vArtikaM tvazeSaparyAyakathanaM 5, etAnyanuyogasya nAmAnyekArthikAni paJca, eSa gAthAsamudAyArthaH, avayavArtha tu pratidvAraM vakSyati, tatra pravacanAdInAmavizeSeNaikArthikAbhidhAnaprakrame sati ekAthikAnuyogAderbhedenAnvAkhyAnamarthagarIyastvakhyApanArtha // 131 // tatrAnuyogAkhyaprathamadvArasvarUpavyAcikhyAsayAha / / 148 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ | anuyoganikSepAH gA. 132 Avazyaka-100 nAma ThavaNA davie, khitte kAle ya vayaNa bhAve ya / eso aNuogassa u Nikkhevo hoi sttviho||132|| | niyukterava- nAmAnuyogo yasya jIvAderanuyoga iti nAma kriyate, nAmno vAnuyogo nAmAnuyogo-nAmavyAkhyetyarthaH, yadivA nAmnAcUrNiH 'nurUpo yogo nAmAnuyogaH 1, sthApanA-akSanikSepAdirUpA, tatra yo'nuyogaM kurvan sthApyate so'nuyogAnuyogavatorabhedopa cArAta sthApanAnuyogaH 2, dravyAnuyogo dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato'nuyogapadArthajJAtA tatra cAnupayuktaH, no||149|| AgamatasvidhA, jJazarIrabhavyazarIre prAgvat , tadvyatiriktastvanekadhA-dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyadravye dravyeSu vA'nuyogo dravyAnuyogaH, evaM kSetrAdiSvapi SaDbhedayojanA kAryA, tatra dravyAsyAnuyogo dvidhA-jIvasyAjIvasya ca, ekaikopi caturdA, dravyAdibhedAt , tatra dravyato jIva ekaM dravyaM, kSetrato'saGkhyeyapradezAvagADhaH, kAlato'nAdyaparyavasitaH, bhAvato'nantajJAnAnantadarzanacAritrAcAritradezacAritrAgurulaghuparyAyavAniti, eSa jIvadravyasya dravyAdibhedAccaturdA'nuyogaH, ajIvadravyANi paramAvAdIni, tatra paramANurdravyata ekaM dravyaM kSetrata eka pradezAvagADhaH kAlato jaghanyena samayamekaM dvau vA utkRSTatastvasaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH bhAvataH ekarasa ekavarNo dvisparza ekagandhazca, eteSAM ca svasthAne'nantA rasAdiparyAyA ekaguNatiktAdibhedena draSTavyAH, evaM ghaNukAdInAmapyanantANuskandhaparyavasAnAnAM svarUpaM draSTavyaM, ukto dravyasyAnuyogaH, evaM dravyANAmapi jnyeyH| ekayA khaTikayA ekena pralepena ekenA'kSAdinA vA kRtvA yo'nuyogaH kriyate sa dravyeNAnuyogaH, yastu bahubhirakSAdibhiH sa dravyairanuyogaH, yastu dravye phalakAdAvupaviSTenAnuyogaH kriyate sa dravye'nuyogaH, yastu prabhUtAsu niSadyAkhavasthito'nuyogaM karoti sa dravyeSvanuyogaH 3, evaM kSetrasya ekasya jambUdvIpAderanuyogo yathA jambUdvIpaprajJaptiH, tasyA jambUdvIpalakSaNaikakSetrasyAkhyAna // 149 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAI AvazyakaniryukteravacUrNiH anuyoganikSepAH // 15 // rUpatvAt , kSetrANAM yathA dvIpasAgaraprajJaptiH, bahUnAM dvIpasamudrANAM tayA vyAkhyAnAt, kSetreNAnuyogo yathA pRthivIkAyikAdisajayAvyAkhyAnaM jambUdIpaprasthakaM kRtvA, uktaM ca-"jaMbuddIvapamANaM puDhavijiANaM tu patthayaM kaauN| evaM mavijjamANA bhavaMti logA asaMkhijA ||1||"kssetrairnuyogo yathA-bahudvIpasamudrapramANaprasthakaM kRtvA pRthivIkAyAdisaGkhyAbhaNanaM, kSetre'nuyogaH tiryagaloke bharatAdau, kSetreSvarddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu 4, kAlasyAnuyogaH samayasyAnuyogaH samayasyAnuyogadvAreSu prarUpaNA, kAlAnAM prabhUtAnAM samayAvalikAdInAM prarUpaNA, kAlena yathA bAdaravAyukAyikAnAM vaikriyazarIrANi addhApalyopamasyAsaGkhyeyasya bhAgamAtreNApahriyante; kAlairyathA pratyutpannatrasakAyikAH pratisamayamekaikApahAreNApahriyamANA asaGkhyeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahriyante, kAle'nuyogo dvitIyapauruSyAM, kAleSvavasarpiNyAM triSvarakeSu suSamAcaramabhAge duHSamasuSamAyAM [duHSamAyAM ca, utsarpi. NyAmarakadvaye duHSamasuSamAyAM suSamaduHSamAyAM ca, vacanasyAnuyoga itthambhUtamekavacanaM, vacanAnAM itthambhUtAnyekavacana dvivacanabahuvacanAni, yadivA SoDazAnAM ca vacanAnAmanuyogaH, tAni cAmUni-"liMgatiaM3 vayaNatiaM 6 kAlatiaM9 taha parokkha 10 paJcakkhaM 11 / uvaNaya'vaNayacauddhA 15 ajjhatthaM 16 hoi solasamaM" // 1 // vyAkhyA-iyaM strI ayaM puruSa idaM kulamiti trINi liGgapradhAnAni liGgavacanAni, eko dvau bahava ityekatvAdyabhidhAyakazabdasandarbho vacanatrika, akarot karoti kariSyatItyatItAdikAlanirdezapradhAnaM vacanaM kAlatrikamiti kAlatrikavacanamityarthaH, tathA sa iti parokSavacanaM, ayamiti pratyakSanirdezaH pratyakSavacanaM, upanayavacanaM tu caturdA bhavati, tadyathA rUpavatI strI suzIlA cetyupanayopanayavacanaM, rUpavatI paraM kuzIlA ityupanayApanayavacanaM, kurUpA paraM suzIletyapanayopanayavacanaM, kurUpA kuzIlA cetyapanayApanayavacanaM, anyaccetasi nidhAya vipratAraka // 150 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyoganikSepAH Avazyakaniyukterava cUrNiH // 151 // buddhyA anya bibhaNiSurapi sahasA yaccetasi tadeva vakti yattat SoDazamadhyAtmavacanaM, eSAM SoDazAnAM vacanavizeSANAM svarUpA-| virbhAvanaparaM vyAkhyAnaM vacanAnAmanuyoga iti / vacanenAnuyogo yathA kazcidAcAryaH sAdhvAdibhirabhyarthita ekena bacanena karoti, vacanaiH sa eva bahubhirasakRdabhyarthito vA iti, kSAyopazamike tu vacane sthitasyAnuyogo vacane'nuyogaH vacaneSveva bahuSu, anye tu pratipAdayanti-vacaneSu nAstyanuyogaH, tasya kSAyaupazamikatvAt tasya caikatvAt 6, bhAvAnuyogo dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamato bhAvasyAnuyogo'nyatamasyaudayikAdeAkhyAnaM, bhAvAnAM tu bahUnAmaudayikAdibhAvAnAM vyAkhyAnaM, bhAvenAnuyogaH saGgrahAdInAM pazcAnAmadhyavasAyAnAmanyatareNAdhyavasAyena, uktaM ca-paMcahiM ThANehiM suaM vAejjA, taMjahA-saMgahaTTayAe uvaggahaTThayAe nijaraTThayAe suapajjavajAeNaM avvocchittIe', asyArthaH-yadA AcAryaH ziSyAn zrutaM na grAhayati tadA taM parityajya zrutArthinaste'nyatra gaccheyuriti kathaM nu nAma mayA ete ziSyAH saGgRhItA bhaviSyantIti buddhyA zrutaM vAcayati, upagrahArtha teSAmeva ziSyAnAmanugrahArthamityarthaH, svakarmanirjaraNArtha ca, zrutaparyavajAtena hetubhUtena vAcayecchiSyAn , ziSyAn vAcayato mamApi zrutaparyavarAzivRddhiM yAsyati, mamApi zrutaM nirmalaM bhaviSyatIti kRtabuddhirvAcayedityarthaH, [zrutasya ziSyapraziSyaparamparAgatatayA avyavacchittirbhUyAditi paJcamamavyavacchittiH kAraNaM ] / bhAvairebhireva dvitrAdibhiH sarvairvA, bhAve'nuyogaH kSAyopazamike bhAve sthitasya vyAkhyAnaM kurvataH, bhAveSvAcArAdiSu, athavA pratikSaNapariNAmatvAt kSayopazamasya bhAveSvanuyogaH, athavA bhAveSu nAstyeva kSayopazamasyaikatvAt / eteSAM ca dravyAdyanuyogAnAM parasparasamAvezaH svabuddhyA vktvyH| uktaM ca bhASyakAreNa-"dabve niyamA bhAvo na viNA te yAvi khittakAlehiM / khitte tinhavi bhayaNA kAlo bhayaNAe tIsupi // 151 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH dravyAdhanuyogAdau dRSTAntA: gA. 133 // 152 // // 1 // " (vi.1408) vyAkhyA-dravye iti dravyaviSaye'nuyoge niyamAdbhAvo nizcayena bhAvAnuyogo'sti, tadavyAkhyAne dravyasya vyAkhyAtumazakyatvAt , 'na viNe'tyAdi tAvapi dravyabhAvAnuyogau kSetrakAlAnuyogAbhyAM vinA na bhavataH, tadviziSTatvAttayoH, tathAhi-paryAyo bhAvastadviziSTaM dravyaM vyAkhyAnayannavazyameva kvacidavagADhaM vyAcaSTe sthitimacceti / tathA kSetrAnuyoge kriyamANe trayANAmapi dravyakAlabhAvAnAM bhajanA, kadAcitsanti, kadAcinneti / alokalakSaNe hi kSetre vicAryamANe tatra paramANvAdidravyasyAbhAvAdAkAzadravyasya ca kSetradvAreNaiva gRhItatvAvyAnuyogAbhAvaH, samayAdirUpakAlasya ca tatrAbhAvAtkAlAnuyogAbhAvaH, aguruladhvAdikSetraparyAyANAmavivakSitatvAt , kSetragrahaNenaiva ca teSAM gRhItatvAdbhAvAnuyogAbhAvo'pi bhAvanIyaH, ityalokakSetre trayo'pyanuyogA na vidyante, loke tu samayakSetrAdau santIti bhajanA, tathA triSvapi dravyakSetrabhAveSu kAlAnuyogo bhajanIyaH, kAlo hi nAma dvidhA-vartanAdirUpaH samayAvalikAdirUpazca, AdyaH samastadravyakSetrabhAvavyApI, samayAvalikAdilakSaNastu kAlaH samayakSetrAntarvartidravyAdiSvasti bahirvatiSu tu nAstIti bhjnaa| nanu yadyevaM tarhi 'na viNA te yAvi khittakAlehi' ityatra kAlamantareNa dravyabhAvau na bhavata iti yaduktaM tadvirudhyate, samayakSetrAhistamantareNa tayoH sulabhatvAt , satyaM, kintu pUrva vartanArUpasyaiva kAlasya vivakSitatvAt , tasya ca sarvavyApitvAt , atra tu samayakSetraniyatasamayAdirUpasyaiva kAlasya vivakSitatvAdadoSaH, vizeSArthinA tu bhASyavivaraNamanveSaNIyam // 132 // ukto'nuyogaH, etadviparItastvananuyogaH, sAmpratamanuyogAnanuyogapratipAdakadRSTAntapratipAdanArthamAhavacchagoNI 1 khujA 2, sajjhAe 3 ceva bahiraullAvo 4 / gAmallie 5 ya vayaNe, satteva ya huti bhAvaMmi // 133 // // 152 // *XEEXXXEX
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 153 // dravyAdhanuyogAdau | dRSTAntAH nAmasthApane sugame, dravyAnanuyoge tatprasaGgato dravyAnuyoge vatsagAvAvudAharaNaM, kRSNasitagoSu vatsakavyatyaye payo'lAbhaH, yathAsthite tu tallAbhaH, evamihApi yadi jIvalakSaNena dravyeNAjIvaM prarUpayati ajIvalakSaNena vA jIvaM tarjhananuyogo bhavati, yatastaM bhAvamanyathA gRhNAti tenArtho visaMvadati, arthena visaMvadatA cAritreNa mokSaH (mokSAbhAvaH), mokSAbhAve dIkSA nirarthikA, atha jIvalakSaNena jIvaM prarUpayati ajIvalakSaNena vA ajIvaM, tato'nuyogastataH kAryasiddhiH, tathAhi-avikalo'rthAvagamastatazaraNavaddhistato mokSa iti / kSetrAnuyogAnuyogayoH kubjodAharaNaM bhAvyate-pratiSThAnezazAta(li)vAhano bhRgukacchaM varSe varSe'ruNAt / ekadA yAtrAM gatenA''sthAnamaNDapikAyAM rAjJA bhUmau thUtkRtaM, kaccolakadhAriNA kubjikAdAsyA parivArAgre kathitaM, prage sainyaM svayaM calitaM, rAjA rajobhayAdekAnte sthitaH, agragaM sainyaM dRSTaM, paramparayA jJAtaM, pRSTA, AkhyAntyAH kSetrametanna paribhogya prabhoH kubjikAyA anuyogo'nyathA'nanuyogaH, hAribhadrIyavRttau tveSo'nanuyogastasyA maNDapikAyAH kSetrameva cintyate, vipriito'nuyogH| evaM ekAntanityamAkAzamapradezaM tathaikakaM bruvato'nanuyogaH syAdanuyogo'nyathA punaH / kAlAnanuyogAnuyogayoH svAdhyAyodAharaNaM-ekaM sAdhu rAtrau svAdhyAyaM kurvANaM dRSTvA mA bhUcchalamasyeti zAsanasurI takraghaTaM bhRtvA takravikrayadhvani karoti, sAdhunA bhaNitaM, kA te takavelA ? sA bhaNati yathA tava svAdhyAyavelA tathA mamApi takavelA, tena mithyAduSkRtaM dattaM, devyA|nuzAsitaH-mA punarevaM kariSyasi mithyAdRSTinA chaliSyasi, tasyAkAle svAdhyAyaM kurvto'nnuyogH| vacanaviSaye'nanuyoge dRSTAntadvayaM badhirollApodAharaNaM grAmeyakodAharaNaM ca, tatrAdya-ekasminnagare badhirakuTumba parivasati, sthaviraH sthavirI, tasyAH putrastasya bhAryA ca, putro halaM vAhayati, tatpArce pAnthena pRSTo mArgaH, tena kathitaM mama gRhajAtau vRSabhAvetau, bhAryayA bhaktamAnItaM // 153 // S
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava bhAvAnuyogAdau dRSTAntAH gA.134 cUrNiH // 154 // tasyA agre tena kathitaM, mama vRSabhau zRGgitI, tayA kathitamannaM kSAramitaraM vA na jAnAmi tava mAtrA rAddhaM / tayA gRhe zvazcaye kathitaM, tayA bhaNitaM sUkSmetaraM vA karttayAmi, kA te carcA, tayA svapatyagre kathitaM, tena bhaNitameko'pi tilo mayA nAkhAdi, itthaMkathane'nanuyogaH, ythokte'nuyogH| dvitIyamudAharaNam-ekasminnagare vidhavA strI, tasyAH mUrkhaH putraH, sa mAtrAbhASi vatsa! vinayo vidheyaH, kathaM ? jotkAro nIcairgatiH cchandAnuvarttanamityAdi kArya / sa ca sevArtha nagaraM prati cacAla, mArge lubdhakAn prati jotkAraM cakAra, tacchabdena mRgA naSTAstaiH kuTTitaH, svabhAvoktiH, taiH proktaM nIcairabhASiNA'gamyaM, agre gacchan rajakaiH pUrvamapi gacchadvastraizcauro'yamiti kRTTitaH, svabhAve kathite tairbhaNitaM zuddhaM bhavatviti vAcyaM, agre evaM bhaNite bIjavApakaiH kRTTitaH, sadbhAve kathite tairbhaNitamIdRzaM bahu vo'stu iti vAcyaM, evaM kathite zabavAhaiH kuTTitaH, tairUce viyogo'stu iti vAcyaM, vIvAhikaiH kuTTitaH, tairUce zAsvataM vo'stviti vAcyaM, nigaDitaiH kuTTitaH, tairUce mokSo'stu, mitraiH kuTTitaH, grAmaThakkurasya sevAM karoti, durbhikSe tatkAntayA''diSTaH zItalA rabbA bhavati, sa pariSadgata grAmasvAminamUce, sa lajjitaH, gRhe kuTTitaH, uktaM caIdRzaM guptaM karNe nivedyate, pradIpane zanairyAvatkathitaM tAvad gRhaM jvalitaM, ruSA gohannaM (chagaNAdi) mUrddhani nyadhAt , Uce cedRze kArye tyayaM (tvarayA) nIraM gomUtraM vA prakSipyate, vastrANi dhUpayato dhUmo nirgataH, gomUtraM prakSiptaM, evamanyAnyoktAvananuyogaH, | saptaiva ca bhavanti 'bhAve' bhAvaviSaye, ananuyogAnuyogayoH pratipAdakAnyudAharaNAni // 133 // tAni cAmUni sAvagabhanjA 1 sattabaie 2 a kuMkaNagadArae 3 naule 4 / kamalAmelA 5 saMbassa, sAhasaM 6 seNie kovo 7 // 134 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 154 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava bhAvAnuyogAdau dRSTAntAH cUrNiH // 155 // AdyamudAharaNaM zrAvakabhAryA-zrAddhaH priyAsakhIM dRSTrA'nurAgAt kSINaH, priyayA pRSTaH, kathitaM mA'dhRti kArSIH, rAtrI sakhIveSaM kRtvA saiva jagAva, vratabhaGgAtprAtaH khedaH mA viSAdIH priyoktiH jJAte'nuyogaH pUrvamananayogaH, evaM svasamayaM yo'nyasamayo'yamiti brUte, audayikabhAvalakSaNena vA aupazamikalakSaNaM prarUpayato'nanuyogaH 1 / dvitIyaM saptabhiH padairvyavaharatIti saptapadikastadudAharaNaM-ekatra pratyantagrAme ekaH kSatriyaH, tatya sAdhubhirupadiSTaM yathA saptapadI pazcAdgatvA ghAtaM dadyAH vaGkacUlavat , mArayAmItyananuyogaH, bhaginIyamiti jJAte puNso'nuyogH2| koMkaNakodAharaNaM-koMkaNakaviSaye pitAputrau, pitA ca sapatnIputro'stIti kanyAmalabhamAnaH putraM mAraNecchuH, araNye muktabANA''nayanA''diSTaH putraH, pRSThe bANaM muktaM, rakSa pitaH1, dvitIye mukte jJAto'bhiprAyaH, ajJAtejanuyogaH jJAte'nuyogaH 3 / nakulodAharaNamidaM-cArabhaTI padAtipatnI, sutanakulau, nakulena bAlakApakArI so'mAri, tayA so'pi, pUrvamajJAte'nanuyogaH jJAte'nuyogaH, evamasamyaksamyakprarUpaNe'nanuyogAnuyogI 4 / kamalA| melodAharaNaM-sAgaracandrasya zAmba kamalAmelAM manyamAnasyAnanuyogaH, nAhaM kamalAmelA kamalAmelo'hamiti bhaNite'nuyogaH, tathA kamalAmelayA saha sAgaracandre vivAhite yuddhe viSNunA zAmbo jJAtaH, ajJAte'nanuyogaH jJAte'nuyogaH 5 / zAmbasya sAhasamudAharaNaM-jAmbavatyA kRSNaM prati bhaNitaM, mayA putrasyAnADitA na dRSTA, kRSNena proce darzayAmyadya, dvAbhyAmAbhIrAbhIrIrUpaM kRtaM zAmbenAmIrI bhaNitA ehi gorasaM krINAmi, sa ekasyAM devakulikAyAM praviSTaH, AbhIryA bhaNitamahamatraiva tiSThAmi, tAvatA zAmbo haste lagnaH, AbhIra Agato dvAbhyAM yuddhaM kRtaM, AbhIro vAsudevo jAtaH AbhIrI jAmbavatI, zAmbo'pi mAtApitarau dRSTvA lajjito naSTaH, dvitIyadine kIlakaM ghaTamAnaH kRSNena bhaNitaM, paryuSitaM vaco vakti tasya mukhe prakSipyate, pUrvama // 155 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 156 // |bhASakAdi| svarUpaM dRSTAntAzca gA. 135 nanuyogaH zAmbasya, jAmbavatIyamiti jJAte'nuyogaH 6 / zreNikakopodAharaNa-cillaNAyAM pUrvamananuyogaH, satItve jJAte zreNikasyAnuyogaH, evamatrApi [viparIta]yAthAtmyavadanena tau // 134 // evaM tAvadanuyogaH sapratipakSaH saprapaJcenoktaH, niyogo'pi | pUrvapratipAditasvarUpamAtraH sodAharaNo'nuyogavadavaseyaH, sAmprataM prAgupanyastabhASAdisvarUpapratipAdanAyAhaka21 putthe 2 citte 3 sirigharie 4 puMDa 5 desie 6 ceva / bhAmagavibhAsae vA, vattIkaraNe a AharaNA // 135 // kASThaviSayo dRSTAntaH-yathA kASThe kazcit rUpakAraH svalpAkAramAtraM karoti, kazcit sthUlAvayavaniSpattiM, kazcit punarazeSopAGgAdyavayavaniSpattiM, evaM kASThakalpaM sAmAyikAdisUtraM, tatra bhASakaH paristhUramarthamAtramabhidhatte yathA samabhAvaH sAmAyikaM, [vibhASakastu tasyaivAnekadhA arthamabhidhatte yathA samabhAvaH sAmAyikaM samAnAM vA''yaH samAyaH sa eva svArthe ikaNapratyayavidhAnAtsAmAyikamityAdi, vyaktikaraNazIlo vyaktikaraH, yaH khalu niravazeSavyutpattiaticAraphalAdibhedabhinnamartha bhASate, sa ca | nizcayatazcaturdazapUrvavideva, iha bhASakAdisvarUpAnvAkhyAnAt bhASAdaya eva pratipAditA draSTavyAH, bhASAdInAM tatprabhavatvAt 1 / evaM puste-lepyakarmaNi 2 citrakarmaNi ca 3 / zrIgRhaM-bhANDAgAraM tadasyAstIti zrIgRhikastadRSTAntaH, tatra kazcidratnAnAM bhAjanaM vetti, anyasteSAM jAti pramANaM ca, aparastu tadguNAnapi, evamAdyadvitIyatRtIyakalpA bhASya(pa)kAdayo draSTavyAH 4 / 'puMDa'miti padmaM, yatheSadbhinnamarddhabhinnaM vikasitaM ca tridhA bhavati, evaM bhASA(pakA)dyapi krameNa 5 / dezanaM dezaH-kathanamityarthaH, so'syAstIti dezikaH, tatra kazciddezakaH panthAnaM pRSTaH san digmAtrameva kathayati, kazcittavyavasthitagrAmanagarAdibhedena, kazcitpunastadutthaguNadoSabhedena, evaM bhASakAdayo'pi // 135 // tadevaM vibhAga uktaH, samprati dvAravidhimavasaraprAptaM vihAya vyAkhyAna // 156 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava gavAdidRSTAntAH gA. 136 cUrNiH // 157 // vidhiH pratipAdyate, kimartha ?, ucyate, ziSyAcAryayoH sukha[zravaNasukhavyAkhyAnapravRttyA zAstropakArArtha goNI caMdaNakaMthA, ceDIo sAvae bahiragohe / TaMkaNao vavahAro, paDivakkho AyariyasIse // 136 // ete cAcAryaziSyayoH saMyuktA dRSTAntAH, eka AcAryasya ekaH ziSyasya, dvau vaiksminnevaavtaaryte| gauNI-gaustadudAharaNaMkenApi gauH sarug upaviSTA krItA'kSamA, so'pi krAyakAn brUte mayApi gatyAdyanavalokya gRhItA yUyamapi tathaiva, AcAryo'pyevaM pratyuttaraM dAtumakSamaH mayaivaM zrutaM, ziSyAH! yUyamapyevaM zRNuta, tatpArthe na zrotavyaM mithyAtvAdisambhavAt , [yaH punaH avikalagovinAyaka ivAkSepanirNayaprasaGgapAragaH tasya sakAze zrotavyaM], AdyagokrAyakavacchiSyo'pi (AdyagovinAyaka iva avicAryagrAhI ziSyo'pi) na yogyaHzaevaM candanakanthodAharaNaM-bAravaIe nayarIe vAsudevassa tinni bherIo-saMgAmiA abbhuiA komuiA, tini gosIsacaMdaNamaiAo devayApariggahiyAo, tassa cautthI bherI asivappasamaNI, tIse uppattI kahijjai-sako devaloge vAsudevassa guNakittaNaM karei-aho ! uttamapurisA ee avaguNaM na giNhaMti, nIeNa juddheNa na jujhaMti, ego devo asaddahato Agao, vAsudevo jiNasagAse vaMdiuM paTThio, so aMtarA kAlasuNayarUvaM mayayaM dunbhigaMdhaM viubvei, tassa gaMdheNa savvo logo parAbhaggo, vAsudeveNa diTTho, bhaNiaM ca'NeNa-aho imassa kAlasuNayassa paMDurA daMtA maragayabhAyaNanihiamuttAhalIva rehaMti, devo ciMtai-saccaM guNaggAhI, tao vAsudevassa AsarayaNaM hI(ha)rai, vAsudevo bhaNai kIsa mama AsarayaNaM harasi ?, devo bhaNai nIi(a)jujjheNa parAjiNiUNa giNhAhi, vAsudeveNa bhaNiaM, parAjio haM, nehi AsarayaNaM, nAhaM nI(a)juddheNa jujjhAmi, devo tuTTho bhaNai kiM te varaM demi ?, so bhaNai asivovasamaNiM bheriM dehi, teNa dinnA / sA chaha mAsANante vAijai, tattha jo saI / / 157 // bhA0cU014
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ gavAdidRSTAntA Avazyakaniryukterava cUrNiH // 158 // XXXXXXXXXXEEKERS* suNei tassa puvvuppannA rogA uvasamaMti, navagAvi chammAse na uppajjati / annayA AgaMtugo vANiyago AyAo aIva dAhajareNa abhibhUo, taM bherIpAlagaM bhaNai-giNha tuma sayasahassaM, mama itto palamittaM dehi, teNa lobheNa dinnaM, tattha annA caMdaNathiggaliA dinnA, evaM anneNa anneNa mamgio dinnaM ca, sA savvA caMdaNakathA jAyA, sA annayA kayAi asive vAsudeveNa tADAviA jAva taM ceva sabhaM na pUrei, teNa bhaNiaM-[joeha mA bherI viNAsiyA hojjA, tAhe joiyA diTThA kaMthIkayA], hA bherI savvA viNAsiA, so bherIpAlo vavarovio, annA bhesa aTThamabhatteNa ArAhaittA laddhA, anno bherIpAlo [kao, so] AyareNa rakkhai, [so pUito / evaM yaH ziSyaH sUtramartha paramatena svakIyagranthAntareNa vA mizrayitvA kanthAM karoti athavA vismRtaM sUtramartha vA suzikSitaH svayamevAhaM nAnyaM kazcitkadAcitkimapi pRcchAmItyahaGkAreNa paramatAdibhirapi mizrayitvA sampUrNa vidadhAti so'nuyogazravaNAya na yogyaH, evaM kanthIkRtasUtrArtho gururapi nAnuyogabhASaNasya yogyaH 2 / ceTike-bAlike tahRSTAntaH-vasantapure jIrNazreSThinavazreSThisute ekadA nadyAM majituM gate, navazreSThiputryA AbharaNAni jIrNazreSThisutayA gRhItAni, vivAdaH rAjakule, parIkSA, jIrNaputrI vyatyaye hastAbharaNAni pAde pAdAbharaNAni haste paridadhAti alIkA jJAtA, jIrNo dnndditH| evamAcAryo'pi vyatyayenArthaprarUpaNAM kurvANo daNDyate bhavadaNDena, ziSyo'pyevaMvidho na [yogyaH] / atra gAthe "atthANathaniuttA''bharaNANaM jinnasiTThidhUavva / na gurU vihibhaNie vA vivarIanioao sIso // 1 // satthANatyaniuttA IsaradhUA sabhUsaNANaM va / hoi gurU sIsovia viNioaMto jahAbhaNiaM // 2 // " (vi. 1440-41) AdyAyA arthaH-asthAne'naucityenArtheSu prayojaneSu arthAn sUtrArtharUpAnniyule, asthAnArthaniyoktA gururna bhavati iti yogaH, vidhinA pratipAdite'rthe gurubhiH viparItArthaniryoktA / 158 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 159 // ziSyadoSaguNAH gA. 137-138 | ziSyo na bhavati, ke ca keSAM viparItaniyoktA ? AbharaNAnAM jIrNazreSThiduhiteveti / zrAvakodAharaNaM pUrvavat , navaramupasaMhAraH "cirapariciaMpi na sarai suttatthaM sAvago sabhajaM va / jo na sa joggo sIso guruttaNaM tassa dUreNaM // 1 // " (vi. 1442) 4 / badhirodAharaNaM pUrvavat , upasaMhArastu "annaM puTTho annaM jo sAhai so gurU na bahiro bva / na ya sIso jo annaM suNei aNu(pari)bhAsae annaM // 1 // (vi. 1443) 5 / evaM gohodAharaNopasaMhAro'pi vaktavyaH 6 / TaMkaNavyavahArodAharaNaM-ihottarApathe TaMkaNA nAma mlecchAH dakSiNApathAdAyAtavastUni gRhNanti, mitho bhASAM na jAnate, eke paNyapujhaM anye kAJcanaM muzcanti / | icchApUttauM gRhNanti nAnyathA, eSAmiSTazca vyavahAro yathA, evaM-"akkhevaninnayapasaMgadANaggahaNANuvattiNo dovi / joggA sissAyariA TaMkaNavaNiovamA esA // 1 // " 7 / itthamuktaprakAreNa gavAdiSu dvAreSu sAkSAdabhihitArthaviparyayaH-pratipakSaH, sa AcAryaziSyayoryathAyoga yojniiyH|| 136 // atha gAthAdvayena vizeSataH ziSyadoSaguNAn pratipAdayannAha kassa na hohI veso ananbhuvagao aniruvagArI a| appacchaMdamaIo, paTTiao gaMtukAmo a||137 // viNaoNaehiM, kayapaMjalIhiM chaMdamaNuattamANehiM / ArAhio gurujaNo, suyaM bahuvihaM lahuM deha // 138 // nanu ziSyadoSaguNAnAM vizeSAbhidhAnaM kimartha?, ucyate kAlAntareNa tasyaiva gurutvabhavanAt , ayogyAya ca gurupadanibandhanavidhAne tIrthakarAjJAdilopaprasaGgAt / kasya gurorna bhaviSyati dveSyo'prItikaraH ziSyaH?, api tu bhaviSyatyeva, kiM sarva eva ?, netyAha-anabhyupagataH-zrutasampadA anupasampanno'niveditAtmeti bhAvaH, upasampanno'pi na sarva evAdveSya ityAha-nirupakArI ca' gurUNAM nirupakArako gurukRtyeSvapravartaka ityarthaH, upakAryapi na sarva evAdveSya ityAha-AtmacchandA AtmAyattA matiryasya
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH ziSyaparIkSAyAM zailAdidRSTAntAH gA. 139 kAryeSvasau AtmacchandamatikaH, gurvAyattamatirapi na sarva evAdveSya ityAha-'prasthito' yo yo'nyaH ko'pi ziSyo gantumanAstasya dvitIyaH, tathA gantukAmazca, sadaiva gantumanA vyavatiSThate, vakti ca-ko'sya guroH sannidhAne vyavatiSThate ?, samarthyatAmetat zrutaskandhAdi tato yAsyAmIti, tadevambhUtaH ziSyo na yogyaH zravaNasya // 137 // atha guNAnAha-vinayo'bhivandanastenAvanatA vinayAvanatAstairitthambhUtaiH sadbhiH, tathA pRcchAdiSu kRtAH prAJjalayo yaiste kRtaprAJjalayastaiH, chando-gurvabhiprAyastaM iGgitAkArA| dinA vijJAya tadadhyavasitazraddhAnasamarthanakaraNakAraNAdinA'nuvartamAnaiH, evamArAdhito gurujanaH zrutaM-sUtrArthobhayarUpaM bahuvidhamanekaprakAraM laghu-zIghraM dadAti // 138 // atha prakArAntareNa ziSyaparIkSA pratipAdayatiselaghaNa kuDaga cAlaNi, paripUNaga haMsa mahisa mese a| masaga jalUga birAlI jAhaga go bherI AbhIrI // 139 // etAni ziSyayogyAyogyatvapratipAdakAnyudAharaNAni, udAharaNaM ca dvidhA syAt-caritaM kalpitaM ca, tatredaM kalpitaM, zailA-mudgalazailo mudgapramANapASANavizeSaH, ghano meghaH, zailazca ghanazca zailaghanaH, tadudAharaNaM-yathA mudgazailaH puSkarAvarttazca meghaH, tatra nAradasahageko naraH kalahaM pazyati (yojayati), sa mudgazailaM bhaNati-tava nAmagrahaNe kRte puSkarAvarto bhaNati-ekadhArayA taM | vidArayAmi, zailo bhaNati-yadi me tilatuSatribhAgamapyAyati tadA nAma na vahAmi, pazcAttena zailasya vacanAni meghasya | kathitAni, sa ruSTo yugapanmuzalapramANadhArAbhirvarSati, saptadinAnte bhinno bhaviSyatIti sthitaH, nIre utsarite ujjvalataro dRSTaH, megho lajito gtH| evaM kazcicchiSya ekamapi padaM na gRhNAti, kazcidAcAryo bhaNatyahaM grAhi(hayiSyAmi, pAThayitumArabdho na zaknoti, lajito gataH, IdRzasya na dAtavyaM, pratipakSaH kRSNabhUmiH 'buddhevi doNamehe na kaNhabhomAu loTTae udayaM / gahaNadharaNA // 16 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niryakrava- cUrNiH // 161 // samatthe ia deamacchittikAraMmi // 1 // 1 / kuTodAharaNaM-kuTA ghaTA ucyante, te dvividhA-navA jIrNAzca, jIrNA dvidhA- ziSyaparIbhAvitA abhAvitAzca, bhAvitAH dvidhAH-prazastabhAvitA aguvAdibhiH, aprazastabhAvitAzca lazunAdibhiH, prazastabhAvitA vAmyA ||kSAyAM zailAavAmyAzca, evamaprazastabhAvitA api, ye'prazastA'vAmyA ye ca prazastA vAmyAste na sundarAH, abhAvitA na kenApi bhAvitAH, didRSTAntAH navA avAhAda( ApAkAda )vatAritamAtrAH, evameva ziSyA navA, ye mithyAdRSTayastat prathamatayA grAhyante, jIrNA api ye'bhAvitAste sundarAH, athavA kuTAzcaturvidhAH-adhacchidrAH khaNDAH akaNThAH sampUrNAGgAH, yasyaikapAdhai khaNDena hInatA sa khaNDakuTaH, yadIcchA tadAsau prayatnena sajIkartu pAryante / aymknntthkhnnddyorvishessH| evaM ziSyA api catvAro veditavyAH, | yo vyAkhyAnamaNDalyAmupaviSTaH sarvamarthamavabuddhyate pazcAnna kimapi smarati sa chidrakuTasamAnaH, yo'rddhamAtraM tribhAgacatuSkeNa | hInaM vA sUtrArthamavadhArayati yathAvadhAritaM ca smarati sa khaNDakuTAbhaH 2, yastu kizcidUnaM dhArayati smarati ca so'kaNThAbhaH 3, yaH sakalamapyAcAryoktaM dhArayati smarati ca sa sampUrNakuTAbhaH 4 / Adyo'yogyaH, zeSA yathottaraM prvraaH2| cAlanyudAharaNaMcAlanyAM yathA jalaM zIghraM galati, tathA ziSyasya sUtrArthoM yadA karNe pravizataH tadaiva vismRtau sa cAlanIsamo'yogyaH, tathA ca zailacchidrakuTacAlanIbhedapradarzanArthamuktameva bhASyakRtA-'seleachiDucAlaNi miho kahA sou uTThiANaM tu / chiDDAha tattha ciTTho sumariMsu sarAmi neANiM // 1 // egeNa visai bIeNa nIi kaneNa cAlaNI Aha / dhannu ttha Aha selo jaM pavisai nIi vA tujhaM // 2 // ' (vi. 1463-4) iti / cAlanIpratipakSastApasakhapuraM, tatra dravamapi na savati // 3 // paripUNako nAma ghRtagalanaM sugRhIgRhaM, tadudAharaNaM, sa kacavaraM dhArayati ghRtamujjhati, evaM "vakkhANAisu dose
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava ziSyaparIkSAyAM zailAdidRSTAntAH cUrNiH // 162 // hiayaMmi Thavei muyai gunnjaalN| sIso so u ajuggo bhaNio paripUNagasamANo // 1 // " (nandITippa0) nanu sarvajJamate'pi doSasambhava ityapayuktaM (ityazraddheyaM), satyaM, uktamevAtra bhASyakRtA 'savvannupamANAo dosA na hu saMti jiNamae kevi (i)| jaM aNuvauttakahaNaM apattamAsajja va bhavaMti (bhvej)||1||' (vi. 1466) 4 / haMsaH kSIramudakamizritaM, udakamapahAya | kSIramApibati, tathA ziSyo'pi yo guroranupayogasambhavAddo(n do)pAnavadhUya guNAnAdatte, sa yogyaH 5 / mahiSodAharaNaM-sayamavi | na piai mahiso na ya jUhaM piai loliaM udayaM / viggahavigahAhiM tahA athakapucchAhi a kusiiso||1||6 / meSodAharaNaM-'avi | gopayaMmivi pive suDhio taNuattaNeNa tuMDassa / na karei kalusaM toyaM meso evaM susIsovi // 1 // ' (vi. 1468) 7 / mazakajalukayorudAharaNe-'masagu vva tudaM jaccAiehiM nicchubbhae kusIsovi (vi. 1469) 8 / jalUgA va adUmaMto piai | susIsovi suanANaM // 1 // " 9 (vi. 1470) / 'chaDDeu bhUmIe jaha khIraM piai duTThamajArI / parisuTThiANa pAse sikkhai evaM | | jiNamabhAsI (viNayabhaMsI) // 1 // (vi. 1471) 10 / jAhakaH sehulakAbhidhastiryagvizeSastadudAharaNaM "pAuM thovaM thovaM khIraM pAsAiM jAhao lihai / emeva jiaM kAuM pucchai maimaM na kheei // 1 // 11 / gorudAharaNaM-ekena dhArthinA caturNA dvijAnAM gaurdattA, Adyazcintayati kalye'nyo dohakaH, kiM dattaistRNAdibhiH anye'pyevaM, gautA, avarNavAdo loke'punarlAbhaH, evaM ziSyA api cintayanti na khalu kevalAnAmasmAkamAcAryo vyAkhyAnayati kintu pratIcchakAnAmapi, ta eva vinayAdikaM kariSyanti, kimasmAkaM ?, pratIcchakA apyevaM cintayanti nijaziSyAH sarva kariSyanti, kimasmAkaM kiyatkAlAvasthAyinAM iti, teSAmevaM cintayatAmapAntarAla evAcAryo viSIdati, loke teSAmavarNavAdo, gacchAntare durlabhau teSAM sUtrArthoM, te caturdvijA KAREEEEEEXI ||162 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 163 // ziSyaparIkSAyAM zailAdidRSTAntAH uddezAdIni 26 dvArANi gA. 140141 ivaayogyaaH| eSa eva godRSTAntaH pratipakSe'pi yojanIyaH, Adyena cintitaM yadyahamasyAzcAriM na dAsye tataH kSudhA dhAtukSayAdeSA mariSyati, loke'varNavAdo gohatyA ca bhaviSyati, dAtavyA cAririti, evaM zeSairapi, loke sAdhuvAdo'jani, labhante ca prabhUtamanyadapi gavAdikaM, evaM vineyAnAmapi vinayAdikaM kurvatAM guruH prasanno vidyAM dadAti, nAnyathA 12 / bherIdRSTAntaH prAgvat 13 / AbhIramithunaM ghRtavAn (ghRtaM) vikretuM grAmaM jagAma, zakaTAduttArayato bhagno ghaTaH, tvayA bhagna iti vivAde sandhyAyAM zeSa ghRtaM vRSabhau ca caurAdimirhataM, tau mahato duHkhasya bhAjanamajAyatAM / evaM vineyo'nyathA prarUpayannadhIyAno vA paruSavAkyairAcAryeNa zikSito'dhikSepapurassaraM prativadati-yathA tvayaivetthaM zikSito'haM, kimidAnIM nihuSe ityAdi / sa na kevalamAtmAnaM saMsAre pAtayati, kintvAcAryamapi paruSapratyuccAraNAdinA tIvratIvratarakopAnalajvAlanAt , sa ekAntenAyogyaH, pratipakSabhAvanAyAmapi idameva kathAnakaM bhAvanIyam / anyAbhIrayugmena ghRtaghaTe bhagne mayA bhagnaM mayA bhagnaM ityuktiH, tvayA suSTu arpito mayA na gRhItaH, evaM vadatoH prItiH, evaM ziSyo brUte-suSTu na gRhItaM, gurubUte-suSTu na dattaM, itthaM jJAnavRddhiH 14 / itthamAcAryaziSyadoSaguNakathanalakSaNo vyAkhyAnavidhiH pratipAditaH // 139 // idAnImupodghAtapradarzanAyAha uddese niddese, niggame khitta kAla purise a| kAraNa paJcaya lakkhaNa, nae samoAraNA'Numae // 14 // kiM kaivihaM kassa, kahiM kesu kahaM keciraM havai kaalN| kai saMtaramavirahiaM, bhavAgarisa phAsaNa niruttii|| 141 // uddezo vaktavyaH, evaM sarveSu kriyA yojyaa| uddezaH sAmAnyAbhidhAnamadhyayanamiti 1, nirdezo vizeSAbhidhAnaM sAmAyikamiti 2, nirgamaH kuto'sya sAmAyikAdhyayanasya nirgamanam 3, kSetraM kasmin kSetre idaM prAdurbhUtam 4, kAlaH kasminkAle karasa, kahiM kasuyAyojyA / uddeza // 163 // kSetra kasmin /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH uddeze 8 bhedAH gA.142 // 164 // * * * 5, puruSazca vaktavyaH kutaH puruSAdidaM pravRttaM 6, kAraNaM kiM kAraNaM gautamAdayaH zRNvanti ? 7, pratyAyayatIti pratyayaH, antarbhUtaNyAdala, kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM, ko vA gaNadharANAM zravaNe [pratyaya] iti 8, lakSaNaM zraddhAnAdi 9, nayA naigamAdyAH 10, teSAM nayAnAM samavatAraNaM, ka nayAH samavataranti iti 11, anumataM, kasya vyavahArAdernayasya kimanumataM sAmAyika 12, kiM sAmAyika 13, katividhaM sAmAyikaM 14, kasya sAmAyikaM 15, kva kSetrAdau sAmAyikaM 16, keSu dravyeSu sAmAyika 17, kathaM kena prakAreNa sAmAyikamavApyate 18, kiyatkAlaM syAtsAmAyika 19, kiyantaH pratipadyante pUrvapratipannA vA 20, sAntaraM nirantaraM vA, yadi sAntaraM tarhi kimantaraM syAt 21, aviraheNa kiyantaM kAlaM pratipadyante 22, utkRSTataH kiyato bhavAn yAvadApyate sAmAyika 23, AkarSaNamAkarSoM grahaNamiti bhAvaH, tatra kiyanta AkarSA ekabhave'nekabhaveSu vA 24, sparzanA kiyat kSetraM sAmAyikavantaH spRzanti 25, nizcitA uktiniruktizcaturNA sAmAyikAnAM vaktavyA 26 // 141 // eSa upodghAtamUladvAragAthAdvayasamAsArthaH, avayavArtha tu pratidvAraM niyuktikRdeva vakSyati, uddezadvArAvayavArthapratipAdanAyAha nAma ThavaNA davie, khette kAle samAsa uddese / uddesuddesaMmi a, bhAvaMmi a hoi ahamao // 142 // yasya jIvAderuddeza iti nAma kriyate sa nAmnA uddezaH, uddeza ityakSaranyAsaH sthApanoddezaH, dravyaviSaya uddezo dravyoddezaH, | sa dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayukto, noAgamato jJazarIrAdibhedAt tridhA, Adye dve pratIte, tadvyatiriktastridhA-dravyasya dravyeNa dravye vA uddezo dravyoddezaH, dravyasya dravyamidaM, dravyeNa dravyapatirayaM, dravye rAjA * ** * * * EXXXXXXXXX // 164 // ** **
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH nirdeze 8 medAH gA.143 // 165 // siMhAsane, evaM kSetrasya kSetreNa kSetre vA, kSetramidaM 1 kSetrapatirayaM 2 kSetre jAtimidaM 3, evaM kAlasya kAlena kAle vA, ayaM kAlaH 1 idaM kAlAtikrAntaM 2 idaM kAle jAtaM 3, samAsaH saMkSepastadviSaya uddezaH samAsoddezaH, sa cAGgazrutaskandhAdhyayanabhedAt vidhA, tatrApyaGgasamAsoddezo dvidhA-yathA idamaGgaM 1, ayaM tadadhyetA tadarthajJo vA aGgIti 2, evaM zrutaskandhasamAsoddezAdhyayanasamAsoddezAvapi vaktavyo, uddezaH-adhyayanavizeSastasyoddeza uddezoddezaH yathAyamuddeza iti / uddezena vA uddeza uddezodezaH, uddezAdhyayanAduddezArthaparijJAnAdvA'yamuddezavAniti, tathA bhAvaviSayazca bhavatyaSTamakaH, eSo'pi dvidhA-bhAvasyodezo'yaM bhAva iti 1, bhAvenoddezo'yaM bhAvIti 2 // 142 // athoddezavyAkhyAnena nirdezAkhyadvitIyadvAramatidizannAha emeva ya nideso, aTTaviho so'vi hoi nnaayvyo| avisesiamuddeso, visesio hoi niddeso // 143 // yathASTavidha uddeza uktaH, evameva ca nirdezo'pyaSTavidha eva bhavati jJAtavyaH, kintu avizeSitaH sAmAnyanAmasthApanAdigocara uddezaH, vizeSitastu nAmAdiviSayo bhavati nirdeza iti vizeSaH, yathA nAmanirdezo'yaM jinabhadra ityAdi 1, sthApyamAnaH sthApanAnirdezaH, nirdeza ityakSarasthApanA, 2, dravyasyApi trividhasya sacittAderyadviziSTamabhidhAnaM sa dravyanirdezaH, sacittAcittamizraH, gauriyaM 1 ayaM daNDaH 2 ayaM ratho'zvAsaktaH 3, kSetranirdeza idaM bharataM 4, kAlanirdezaH samayAvalikAdiH 5, samAsanirdezastridhA samAsoddezavat, AcArAGgaM 1 AvazyakazrutaskandhaH 2 sAmAyikAdhyayanamiti za6, uddezena nirdezaH zastraparijJAdeH prathamo dvitIyo veti, uddezasya nirdezo vA, yathA bhagavatyAM pudgaloddezaH 7, bhAvanirdezaH audayikaH audayikavAnityAdi 8 / iha tu samAsoddezanirdezAbhyAmadhikAraH, adhyayanamiti samAsoddezaH, sAmAyikamiti smaasnirdeshH|| 143 // // 165 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH nirdeze nayavicAraH gA.144 // 166 // idaM ca sAmAyikaM napuMsaka, sAvadyayogaviramaNasya napuMsakatayA rUDhatvAt , atya ca nirdeSTA-uccArayitA ityarthaH, trividho'pi strIpumAnnapuMsakaM ca, tatra ko nayo naigamAdiH ke nirdezamicchatIti pratipipAdayiSurAha duvihaMpi NegamaNao, NiddesaM saMgaho ya vvhaaro| niddesagamujjusuo, ubhayasaritthaM ca sahassa // 144 // naigamo dvividhamapi sAmAyikaM manyate, kathaM ? nirdezyanirdezakavazAt, nirdezyaM sAmAyika, nirdezako vaktA / tatra nirdezyamAzritya rUDhito napuMsakaM sAmAyika, nirdeSTuH strIpunnapuMsakaliGgatvAt tatpariNAmAnanyatvAcca sAmAyikAtharUpasya trilinggtaapyetnmtenaa'viruddhaa| nanu dvividhamapi naigamanaya ityetAvatyukta nirdezyavazAnirdezakavazAcca nirdezamicchatIti kriyAdhyahAraH kuto'vasIyate ?, ucyate, yata Aha 'nirdiSTaM vastvaGgIkRtya saMgraho vyavahArazca, casya vyavahitaH sambandhaH, nirdezamicchatIti vAkyazeSaH, iyamatra bhAvanA-iha vacanamarthaprakAzakamevopajAyate pradIpavat , yathA hi pradIpaH prakAzyaM prakAzayannevAtmarUpaM pratipadyamAnaH prakAzyAdAtmalAbha labhate iti vyapadizyate, tathA vacanamapyartha pratipAdayannevAtmarUpaM pratipadyamAnamarthAdAtmalAbha labhate iti vyavahriyate, arthazca sAvadyayogaviramaNarUpo napuMsakatayA prasiddhaH iti sAmAyikasya napuMsakaliGgatAM saGgrahavyavahArAvabhyupagacchataH, tathA nirdezako-vaktA tamaGgIkRtya sAmAyikanirdezaM RjusUtro manyate, sa evaM vakti-vacanaM kA vakturAdhInaM tadbhAvabhAvitvAt , yadeva vaktuliGga tadeva vacanasyApIti, yadA pumAnnirdeSTA tadA sAmAyikasya pulliGgatA, evaM strI-T napuMsakayojanA kAryA / tathA 'ubhayasadRzaM' nirdezyanirdezakasadRzaM, samAnaliGgameva vastvaGgIkRtya nirdezapravRttiriti vAkyazeSaH, etaduktaM bhavati-upayukto hi nirdeSTA nirdezyAdabhinna eva, tadupayogAnanyatvAt / tatazca puMsaH pumAMsamabhidadhataH puMnirdeza eva, evaM // 166 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava nirgamakharUpam gA.145 cUrNiH // 167 // striyAH striyaM pratipAdayantyAH strInirdezaH, evaM klIbasya klIbamabhidadhAnasya klIbanirdeza eva, yadA tu pumAn striyamabhidhatte tadA striyA upayogAnanyatvAt strIrUpa evAsau, evaM nirdezyanirdezakayoH samAnaliGgataiva, evaM sarvatra saMyojyam , asamAnaliGganirdezo'syA'vastveva, asamAnaM liGgaM yayoH strIpuruSayostayorekakAlamekena vA yo'sau nirdezaH so'vastveva, tasmAdupayukto yamarthamAha sa tadvijJAnAnanyatvAttanmaya eva, tanmayatvAttatsamAnaliGganirdezaH, tatazca sAmAyikavaktA tadupayogAnanyatvAtsAmAyika pratipAdayan AtmAnamevAha yatastasmAttatsamAnaliGgAbhidhAna evAsI, rUDhitazca sAmAyikArtharUpasya napuMsakatvAt striyAH puMso napuMsakasya vA pratipAdayataH sAmAyikasya napuMsakaliGganirdeza eveti zabdanayamatAM sarvanayamatAnyapi cAmUni pRthag pRthag viparItaviSayatvAnna pramANaM, samuditAni tu samastAntarbAhyanimittasAmagrIsApekSatvAtpramANaM // 144 // atha nirgamadvArapratipAdanArthamAha nAma ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve a| eso u niggamassA, Nikkhevo chavviho hoi // 145 // nAmasthApane sugame, dravyanirgamo dvidhA-AgamataH pUrvavat, noAgamatastridhA, jJabhavyazarIre sugame, tadvyatirikto'nekadhA, dravyAtsaccittAcittamizrAt dravyasya sacittAcittamizrasya pratyekamiti navabhaGgI, tadyathA-sacittAtsacittasya nirgamaH pRthivyA aGkarasya 1, sacittAnmizrasya bhUmeH pataGgasya, tasya mizratA pakSAdyavayavAnAmacittatvAt 2, sacittAdacittasya bhUme| barbASpasya 3, mizrAtsacittasya dehAtkRmaH dehasya mizratA tadgatakezanakhAdyavayavAnAmacittatvAt 4, mizrAnmizrasya strIdehAn garbhasya 5, mizrAdacittasya dehAdviSThAyAH 6, acittAtsacittasya kASThAtkRmaH 7, acittAmmizrasya kASThAd ghUNasya tasya mizratA pakSAdyavayavAnAmacittatvAt 8, acittAdacittasya kASThAd ghUNacUrNasya 9 / athavA caturbhaGgI dravyAdrvyasya 1 dravyAdravyANAM 2 BASEAXXSEXSEX // 167 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ M Avazyakaniyukterava cUrNiH zrIvIrasya prathamasamyaktvalAbha: gA. 146 // 168 // RRRRRRRREEKKAKK*** dravyebhyo dravyasya 3 dravyebhyo dravyANAM 4, tatra dravyAdravyasya yathA rUpakAdrUpakasya nirgamaH ekasmAdeva kalAntaraprayuktAdityarthaH 1, tasyaikasmAdeva kalAntarato bahukAlena prabhUtanirgamaH 2, prabhUtebhyaH svalpakAlenaikasya nirgamaH 3, prabhUtebhyaH prabhUtAnAM 4 iti / kSetrAt kSetrasya vA mirgamaH, adholokakSetrAdvinirgatya jIvastiryagloke samAgataH, kSetrasya yathA rAjakulAllabdhamamukaM kSetra, kAlAtkAlasya vA nirgamaH, kAlo hyamUrtastathApyupacArato durbhikSAnnirgato devadatto bAlakAlAdvA, kAlasya vasantasya nirgama utpAda ityarthaH, bhAvasya bhAvAdvA nirgamaH, pudgalasya varNAdivizeSAt jIvasya vA krodhAdipariNAmAdvinirgamaH, bhAvasya pudgalAd varNAdivizeSasya jIvAtkrodhAdipariNAmasyotpattiH, eSa eva tuzabda evArthaH, nirgamasya nikSepaH SaDDidho bhavatIti // 145 // evaM ziSyamatiprakAzArtha prasaGgato'nekadhA nirgama uktaH, iha ca prazastabhAvanirgamamAtreNAprazastApagamena cAdhikAraH, zerairapi tadaGgatvAt , iha ca dravyaM bhagavAn varddhamAnaH kSetraM mahAsenavanaM kAlaH prathamapauruSIrUpaH, bhAvazca bhAvapuruSo varddhamAnarUpaH, etAni sAmAyikarUpaprazastabhAvanirgamAGgAni draSTavyAni, atra vakSyamANo bhAvaH sAmAyikalakSaNaH, etacca sarva bhagavAnmahAvIralakSaNadravyAdhInaM atastasyaiva prathamato mithyAtvAdibhyo nirgamamabhidhitsurAhajaha micchattatamAo viNiggao, jaha ya kevalaM ptto|jh ya payAsiameyaM, sAmAiaMtaha pvkkhaami||1|| (prakSe0) iyaM gAthAnyakartRkI avyAkhyAtA capaMthaM kira desittA, sAhaNaM aDavivippaNaTThANaM / sammattapaDhamalaMbho, boddhavyo vaddhamANassa // 146 // panthAnaM 'kile' tyAptavAde dezayitvA-kathayitvA sAdhubhyaH, 'aDavitti saptamyA lopaH, aTavyAM patho vipranaSTebhyaH, punastebhya // 168 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIrasya Avazyaka eva dezanA zrutvA samyaktvaM prAptaH, evaM samyaktvaprathamalAbho boddhavyo varddhamAnasya, bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH // 146 // niyukterava- etadevopadarzayan gAthAdvayamantarbhASyakRdAha cUrNiH avaravidehe gAmassa, ciMtao rAyadAruvaNagamaNaM / sAha bhikkhanimittaM satthA hINe tahiM pAse // mU. bhA. 1 // // 169 // aparavidehe grAmasya cintakaH, 'rAyadAruvaNagamaNaM' ti atra nimittazabdalopo draSTavyaH, rAjadArunimittaM tasya vanagamanaM, sa sAdhUna bhikSAnimittaM sArthAd bhraSTAn tatra dRSTavAn // 1 // | dANanna paMthanayanaM aNukaMpa gurUNa kahaNa sammattaM / sohamme uvavaNNo, paliyAu suro mahiDDIo // mU. bhA. 2 // paramabhaktyA dAnamannapAnasya, nayanaM-pApaNaM pathi, tadanantaramanukampayA gurodharmakathanaM, tataH samyaktvaprAptiH, tatprabhAvAnmRtvA saudharme utpannaH palyopamAyuH suro maharddhikaH // 2 // laNa ya sammattaM, aNukaMpAe u so suvihiyaannN| bhAsuravaraboMdidharo, devo vemANio jaao|| 147 // sa grAmacintakaH suvihitAnAmanukampayA-paramabhaktyA tebhyaH samyaktvaM labdhvA ca bhAsvarAM-dIptimI varAM-pradhAnAM bondI-tanuM dhArayatIti bhAsvaravarabondidharo devo vaimAniko jAta iti niyuktigAthArthaH // 147 // . caiUNa devalogA, iha ceva ya bhArahaMmi vAsaMmi / ikkhAgakule jAo, usabhasuasuo marIitti // 148 // devalokAtsvAyuHkSaye cyutvA ihaiva bhArate varSe ikSvAkukule jAta utpannaH RSabhasutasuto marIciriti nAnA sAmAnyena maa0cuu015RssbhpautrH|| 148 // yatazcaivamataH prathamasamyaktva lAbha: devatvaM ca ma.bhA.1-2 gA. 146 147 marIciH gA. 148 // 169 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukteraka kulakarAdhi| kAraH gA. 149-152 cUrNiH // 17 // osappiNI imAsa, yA tRtIyA samA-suSamA XXXXXXXXXXXXXRICKERS mA ikkhAgakule jAo, ikkhAgakulassa hoi uppttii| kulagaravaMseIe, bharahassa suo marIitti // 149 // ikSvAkUNAM kulamikSvAkukulaM, tasmin jAtaH bharatasya suto marIciriti yogaH, pUrva sAmAnyaRSabhapautratvAbhidhAne sati idaM vizeSAbhidhAnAmaduSTameva, sa ca, kulakarA vakSyamANalakSaNAsteSAM vaMzaH-pravAhastasminnatIte'tikrAnte jAtaH, ytshcaiv| mataH ikSvAkukulasya bhavatyutpattirvAcyeti vAkyazeSaH // 149 // tatra kulakaravaMze'tIte ityuktaM ataH prathamaM kulakarANAmeva yasmin kAle kSetre ca prabhavastatpratipipAdayiSuridamAhaosappiNI imIse, taiyAe samAe pacchime bhAge / paliovamaTThabhAe, sesaMmi u kulgruppttii||150|| asyAmavasarpiNyAM vartamAnAyAM yA tRtIyA samA-suSamaduHSamAbhidhAnA tasyA yaH pazcimo bhAgastasmin , palyopamASTabhAge zeSe tiSThati sati kulakarotpattiH abhUditi vaakyshessH|| 150 // kutra kSetre ityAha addhabharahamajjhillatibhAge, gaMgAsiMdhumajjhami / ittha bahumajjhadese, uppaNNA kulagarA stt||51|| arddhabharatamadhye'tra bahumadhyadeze na tu paryanteSu, utpannAH kulakarAH sapta, vaitAnyaparvatAdArataH parigrAhyamarddhabharataM // 151 // puvvabhava kulagarANAM usabhajiNiMdassa bharaharaNo a| ikkhAgakuluppattI NeyavvA ANupuvvIe // 1 // (prakSi0) iyaM gAthA anyakartRkI avyAkhyAtA ca / atha kulakaravaktavyatAbhidhAyikAM dvAragAthAM pratipAdayatipuvvabhavajammanAmaM, pamANa saMghayaNameva saMThANaM / vaNitthiyAu, bhAgA bhavaNovAo ya NII y||152|| ___ kulakarANAM pUrvabhavA vaktavyAH 1, tathA janma 2, nAma 3, pramANAni 4, saMhananaM 5, evaH pUraNArthaH, saMsthAnaM 6, kSetre ityAha mAra // 17 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH kulakarAdhi| kAraH gA. 153-155 // 171 // varNAH 7, striyaH 8 AyuH 9 bhAgAH kasminvayobhAge kulakaratvaM jAtaM 10, bhavaneSUpapAto bhavanopapAtazca, bhavanagrahaNaM bhavanapatinikAyeSu teSAmupapAto nAnyatreti pradarzanArtha 11, nItizca hakkArAdiH 12 // 152 // tatra prathamadvArArthAbhidhitsayAha avaravidehe do vaNiya, vayaMsA mAi ujue ceva / kAlagayA ihabharahe, hatthI maNuo a AyAyA // 153 // aparavidehe dvau vaNigvayasyAvabhUtAM, eko mAyI aparazca Rjureva, tau ca kAlagatau iha bharate AyAtau, mAyI hastI jAtaH itaro manuSyazca, hastI manuSyazcAyAtAvityanena janmadvAraM pratipAditaM veditavyaM // 153 // dahu~ siNehakaraNaM, gayamAruhaNaM ca naamnnipphttii| parihANi gehi kalaho, sAmatthaNa vinavaNa hatti // 154 // dRSTvA parasparaM snehakaraNaM gajArohaNaM ca, nAmanivRttiH vimalavAhanAdvimalavAhana iti / gacchatA kAlena kalpadrumANAM hAniH, tataH prabhUtA prabhUtatarA gRddhiH| tataH kalahaH, 'sAmatthaNaM ti' dezIvacanataH paryAlocanaM bhaNyate, tato vimalavAhanasya vijJApanA, sa tairadhipazcakre, sa ca teSAM daNDaM cakAra hA iti, tato hakAranItipravRttiH, sa ca jAtajAtismRtiH, tasya candrayazAH priyA tayoyugmaM jAtaM, evaM krameNaikasmin vaMze sapta kulakarA utpannAH, pUrvabhavAzca kulakarANAM prathamAnuyogato jJeyAH, janma punarihaiva sarveSAM draSTavyaM // 154 // gataM janmadvAraM, atha nAmadvAramAhapaDhamittha vimalavAhaNa, cakkhuma jasamaM cutthmbhicNde| tatto a paseNaie, marudeve ceva nAbhI ya // 155 // prathamo'tra vimalavAhanaH 1 cakSuSmAn 2 yazasvI 3 caturtho'bhicandraH 4 tatazca prasenajit 5 marudevazcaiva 6 | nAbhizca 7 // 155 // atha pramANadvArArthAbhidhitsayAha BXXXXXXX IN ||171 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava kulakarAdhikAraH gA. 156-160 cUrNiH // 172 // Nava dhaNusayA ya paDhamo, aTTha ya sattaddhasattamAiM ca / chacceva addhachaTThA, paMcasayA paNNavIsaM tu // 156 // navadhanuHzatAni prathamaH1, aSTau ca 2 sapta 3 arddhasaptAni4 SaDeva 5arddhaSaSThAni 6, sarvatra zatazabdo yojyaH, paJcazatAni pazcaviMzati ca 7, anye'ntyapAdamevaM paThanti-paJcazatAni paJcaviMzatyadhikAni // 156 // atha saMhananasaMsthAnapratipAdanArthamAha vajarisahasaMghayaNA, samacauraMsA ya huMti saMThANe / vaNNaMpi ya vucchAmi, patteyaM jassa jo AsI // 157 // sarva eva vajraRSabhasaMhananAH samacaturasrAzca bhavanti 'saMsthAne' iti saMsthAnaviSaye nirUpyamANe, atha varNadvArasambandhAbhidhAnAyAha-varNamapi ca vakSye pratyekaM yasya ya AsIt // 157 // cakkhuma jasamaM ca paseNaiaM ee piaNguvnnnnaabhaa| abhicaMdo sasigoro, nimmalakaNagappabhA sesaa||158|| cakSuSmAn yazasvI ca prasenajicca ete priyaGguvarNAbhAH-nIlavarNA ityarthaH abhicandraH zazivagauraH, nirmalakanakaprabhAH zeSA vimlvaahnaadystryH||158 // atha strIdvAramAha caMdajasacaMdakaMtA, surUva paDirUva cakkhukaMtA ya / sirikaMtA marudevI, kulagarapattINa nAmAI // 159 // vimalavAhanAdInAM yathAkramaM candrayazAH 1 candrakAntAH 2 surUpA 3 pratirUpA 4 cakSuHkAntA ca 5 zrIkAntA 6 marudevI 7 kulakarapatnInAM nAmAni // 159 // saMghayaNaM saMThANaM, uccattaM ceva kulagarehiM samaM / vaNNeNa egavaNNA, savvAo piyNguvnnyaao||160|| saMhananaM saMsthAnamuccaistvaM caiva kulakaraiH AtmIyaiH AtmIyaiH samamanurUpaM AsAM prastutastrINAM, kintu pramANeneSanyUnA // 172 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava kulakarAdhikAraH gA. 161-162 cUrNiH // 173 iti sampradAyaH, tathApIpanyUnatvAnna bhedAbhidhAnaM, varNenaikavarNAH sarvAH priyaGguvarNAH // 160 // athAyubharamAha paliovamadasabhAe, paDhamassAuM tao asaMkhijjA / te ANupubbihINA, puvA nAbhissa saMkhejA // 161 // palyopamadazabhAgaH, 'prathamasya' vimalavAhanasyAyuH, tato'nyeSAM cakSuSmadAdInAmasaGkhyeyAni pUrvANi iti sambadhyate, tAnyevAnupUrvyA'nukrameNa hInAni, nAbheH saMkhyeyAni AyuSka, anye tu vyAcakSate-palyopamadazabhAga eva prathamasyAyuH, tato dvitIyasyA'saGkhyeyA iti palyopamAsaGkhyeyabhAgA iti vAkyazeSaH, ta evAnupUrvyA hInAH zeSANAmAyuH tAvadyAvatpUrvANi nAbheH saGkhayeyAnIti, aviruddhA ceyaM vyAkhyA, apare vyAcakSate-prathamasya prAgvat , tataH zeSANAmasaGkhyeyA iti-samuditAnAM palyopamAsahayeyabhAgAH, etaduktaM bhavati-dvitIyasya palyopamAsaGkhyeyabhAgaH, zeSANAM tata evAsaGkhyeyabhAgaH asaGkhyeyabhAgaH pAtyate tAvadyA vannAbherasaGkhyeyAni pUrvANi, idaM punarapavyAkhyAnaM, kutaH ? paJcAnAmasaGkhyeyabhAgAnAM palyopamacatvAriMzattamasaGkhyeyabhAgAnupapatteH, uktaM, ca 'paliovamaTThabhAge' ityAdi, tatrApyAdyasya dazamabhAga AyuruktaM, tasmiMzcApagate viMzatitamabhAgadvayasya vyapagamAccheSazcatvariMzadbhAgo'vatiSThate, sa ca saGkhyeyatamastatazca kAlo na gacchati, nanu ata eva nAbherasaGkhyeyAni pUrvANyAyuriSTaM, ucyate, ayuktaM caitanmarudevyAH saGkhyeyavarSAyuSkatvAt , nahi kevalajJAnamasaGkhyeyavarSAyuSAM bhavati, tataH kimiti ceducyate, tatazca nAbheH saGkhyeyavarSAyuSkatvameva // 161 // yata Aha jaM ceva AuyaM kulagarANa, taM ceva hoi tAsipi / jaM paDhamagassa AuM, tAvaiyaM ceva hatthissa // 162 // yadevAyuH kulakarANAM prAguktaM tadeva tatpramANamityartho bhavati, tAsAmapi kulakarAGganAnAM, yattu prathamasya kulakarasyA // 173 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 174 // kulakarAdhikAra:gA. 163-166 yustAvadeva bhavati hastinaH, evaM zeSakulakarahastinAmapi kulakaratulyaM draSTavyaM // 162 // atha bhAgadvAramAha jaM jassa AuyaM khalu, taM dasabhAge samaM vibhaiUNaM / majhillahatibhAge, kulagarakAlaM viyANAhi // 163 // yadyasyAyuSkaM khalu taddazabhAgAn samaM vibhajya madhyame'STabhAgAtmake tribhAge kulakarakAlaM vijAnIhi // 163 // amumevArtha prakaTayannAha paDhamo ya kumAratte, bhAgo caramo ya vuDDabhAvaMmi / te payaNupijadosA, savve devesu uvavaNNA // 164 // teSAM dazAnAM bhAgAnAM prathamazca kumAratve gRhyate bhAgaH, caramazca vRddhabhAge, zeSA madhyamA aSTau bhAgAH kulakarakAla iti, ata evoktaM madhyamASTatribhAga iti; madhyamAzca te'STau ca madhyamASTI, ta eva tribhAgastasmin / athopapAtadvAramAha-te pratanupremadveSAH, prema-rAgo dveSaH prasiddhaH eva, sarve vimalavAhanAdayo devessuuppnnaaH||164 // keSu deveSvityAha do ceva suvaNNesuM, udahikumAresu huti do ceva / do dIvakumAresuM ego nAgesu uvvnnnno||165|| dvAveva suparNakumAreSu deveSu udadhikumAreSu bhavato dvAveva, dvau dvIpakumAreSu, eko nAgakumAreSUpapannaH yathAsaGkhyaM // 165 // atha hastinAM strINAM copapAtamAhahatthI chacitthIo nAgakumAresu huMti uvavaNNA / egA siddhiM pattA marudevI nAbhiNo pattI // 166 // hastinaH saptApi SaT ca striyo nAgakumAreSu bhavantyutpannAH, anye vyAcakSate-hastI eka eva SaT ca striyo nAgeSu, zeSairnAdhikAra iti, ekA siddhiM prAptA marudevI nAbheH ptnii||166 // atha nItidvAramAha **XXXXX // 174 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava nItayaH gA. 167169 cUrNiH // 175 // hakkAre makkAre, dhikkAre ceva daMDanIIo / vucchaM tAsi visesaM, jahakama ANupuvvIe // 167 // ___ hakkAraH makkAraH dhikkArazcaiva daNDanItayo varttante, vakSye tAsAMvizeSaM yathAkramaM yA yasyeti AnupUrvyA-paripATyA // 167 // paDhamabIyANa paDhamA, taiyacautthANa abhinavA biiyaa| paMcamaTThassa ya, sattamassa taiyA abhinavA u||168|| prathamadvitIyayoH kulakarayoH prathamanItihakkArAkhyA [tRtIyacaturthayorabhinavA dvitIyA] svalpAparAdhe AdyA mahAparAdhe dvitIyA iti sA'bhinavA, paJcamaSaSThayoH saptamasya ca tRtIyA'bhinavA, eSA utkRSTA, dvitIyA madhyamA, AdyA jaghanyA, timro'pi laghumadhyamotkRSTAparAdhiSu yathAkramamityarthaH // 168 // sesA u daMDanII, mANavaganihIo hoti bhrhss| usabhassa gihAvAse, asakao Asi aahaaro||169|| zeSAstu-cArakacchavicchedalakSaNA daNDanItirbharatasya mANavakanidheH sakAzAdbhavati, iyamatra bhAvanA-kopAviSkaraNe nare itaH sthAnAnmA yAsIrityevaM yatparibhASaNaM yazca maNDalibandho nA'smAtpradezAdgantavyaM ityevaMrUpe dve daNDanItI RSabhasvAminA pravartite, varttamAnakriyAbhidhAnamiha kSetre sarvAvasarpiNIsthitipradarzanArtha, anyAkhapyatItAsveSyAsu cA'vasarpiNISvayameva nyAyaH prAyo nItyutpAdo, tasya ca bharatasya piturRSabhasya gRhavAse'saMskRta AsIdAhAraH svabhAvasampanna ityarthaH, tasya hi devendrAdezAddevA devakurUttarakurubhyaH svAdUni phalAni kssiirodkmupniitvntH||169|| iyaM mUlaniyuktigAthA, enAmeva mUlabhASyakRd vyAkhyAnayannAha paribhAsaNA u paDhamA, maMDalibaMdhami hoi bIyA u| cAraga chaviccheAI, bharahassa caubvihA nII // 3 // bharatasya caturvidhA daNDanItirabhUt, tathAhi-paribhASaNA tu prathamA, maNDalibandhazca parito rekhAkaraNaM bhavati dvitIyA // 175 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH RSabhadevapUrvabhavAH gA. 170 // 176 // tu, ete dve prAgukte yugAdidevapravartite, tRtIyA cArakalakSaNA bharatena mANavakanidhiM paribhAvya pravarttitA, caturthI chavicchedohastapAdanAsikAcchedaH,AdizabdAcchiraHkarttanAdiparigrahaH, sA'pi, etAzcatasro'pi yathAkramamalpagurugurutaragurutamAparAdhaviSayA, Adya nItI RSabhanAthenaivotpAdite, antye tu mANavakanidherutpanne iti bharatasya caturvidhA nItirabhUdityarthaH, hAribhadrIyavRttI tu caturvidhApi bharatenaiva pravartiteti // 3 // atha prAk sUcita ikSvAkuvaMzaH pratipAdyate nAbhI viNIabhUmI, marudevI uttarA ya sADhA ya / rAyA ya vairaNAho, vimaannsmbtttthsiddhaao|| 17 // iyaM niyuktigAthA prabhUtArthapratipAdikA, asyAM ca pratipadaM kriyAdhyAhAraH kAryaH, sa caivaM-nAbhirnAma kulakaro'bhUt , vinItA bhAvipurI tasyAM bhUmyAmavasat , marudevI tasya bhAryA, rAjA ca prAgbhave vajra(vaira)nAbhaH san pravrajyAM gRhItvA tIrthakRnnAmakarma baddhavA mRtvA sarvArthasiddhimavApya tatazcayutvA tasyAM marudevyAM tasyAM vinItabhUmau RSabhanAthaH saJjAtaH, tasyottarASADhAnakSatramAsIditi // 17 // dhaNamihuNasuramahabbalalaliyaMgayavairajaMghamihuNe y| sohammavijaacua cakkI savvaTTha usame // 11 // (prakSi0) iyaM gAthA'nyakartRkI hAribhadrIyavRttAva'vyAkhyAtA, Adyabhave dhanaH sArthavAhaH 1, uttarakuruSu mithunakaH 2, saudharme suraH 3, gandhilAvatI vijaye mahAbalo rAjA 4, IzAne lalitAGgo devaH 5, mahAvidehe vanajaGghaH 6, uttarakuruSu mithunakaH 7, saudharme devaH 8, videheSu vaidyaH 9, acyute devaH 10, videhe vajranAbhazcakravatI 11, sarvArthasiddhavimAne devaH 12, RSabhazca 13 // 1 // etAneva krameNa vivarISurAha // 176 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH // 177 // RSabhadevapUrvabhavAH gA. 171-174 dhaNaptatthavAha ghosaNa, jaigamaNa aDavivAmaThANaM ca / bahuvolINe vAse ciMtA, ghayadANamAsi tayA // 171 // dhanasArthavAha AsIt vasantapuraM prati pracaliSu?SaNAM kRtavAn , tena saha yatInAM gamanamabhUt aTavyAM varSAsthAnaM ca bahu vyutkrAmte varSAkAle dhanasya cintA'bhavat, ghRtadAnamAsIttadA // 171 // uttarakaru sohamme, mahAvidehe mahabbalo raayaa| IsANe laliyaMgo, mahAvidehe virjNgho||1|| (prakSi0) iyamanyakartRkI sopayogitvAt vRttau vyAkhyAtA, uttarakuruSu mithunakaH, saudharme devaH, mahAvidehe mahAbalo rAjA, IzAne lalitAGgadevaH, mahAvidehe vajrajaGghaH / uttarakuru sohamme, videhi tegicchiyassa tattha suo| rAyasuya seDimaccAsatthAhasuyA vayaMsA se // 172 // uttarakuruSu mithunakaH, saudharmo devaH, videhe cikitsakasya sutaH, tatra 'se' tasya rAjasutazreSThayamAtyasArthavAhasutAzcatvAro | vayasyA abhavan // 172 // vijasuyassa ya gehe, kimikuTThovahuaM jaI daTuM / biti ya te vijasuyaM, karehi eassa tegicchaM // 173 // tasya vaidyasutasya ca gehe kRmikuSThopadrutaM yatiM dRSTvA vadanti ca te catvAro'pi vayasyAH vaidyasutaM-kuru cikitsAmiti // 17 // tillaM tegicchasuo, kaMbalagaM caMdaNaM ca vANiyao / dAuM abhiNikkhaMto, teNeva bhaveNa aNtgddo||174|| tailaM cikitsakasuto'dAt, kambalaratnaM gozIrSacandanaM ca tasya na sta iti dravyANAM lakSe gRhItvA kAzcidvaNigvipaNi jagmuH, tena vaNijA sambhrAntena bhaNitaM kimetAbhyAM kArya, te UcuH sAdhucikitsArtha, tena bhaNitaM, mUlyenAlaM mudhaiva gRhItvA // 177 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH RSabhadevapUrvabhavAH gA. 175-178 // 178 // RROWSERISEXKKKXE* yAntu mamApi lAbho bhavatviti saMvegamApannaH, abhiniSkrAnto dIkSAM pratipannavAn , tenaiva bhavenAntakRt siddho jaatH||174|| sAhuM tigicchiUNaM, sAmaNNaM devalogagamaNaM c| puMDaragiNie u cuyA, tao suyA vairaseNassa // 17 // . sAdhuM cikitsayitvA, zrAmaNyaM paripAlya, paJcAnAmapi devaloke gamanaM ca, acyutakalpa ityarthaH, tatazyutAH puNDarIkiNyAM nagaryA vajrasenasya sutA abhavan // 175 // paDhamittha vairaNAmo, bAhu subAhU ya pIDhamahapIDhe / tesi piA titthayaro, NikkhaMtA te'vi tattheva // 176 // tatra prathamo vaidyasuto'tra vajranAbho'bhUt / zeSAstu rAjazreSThacamAtyasArthavAhasutAH krameNa bAhusubAhupIThamahApIThA babhUvuH, teSAM ca pitA vajrasenastIrthakaro jAtaH, te'pi vajranAbhAdayaH pazcApi tatraiva tIrthakarasya pituH samIpe niSkrAntAH // 176 // paDhamo caudasapuvI, sesA ikArasaMgaviu curo| bIo veyAvaccaM, kiikammaM taiao kAsI // 177 // prathamo vajranAbhazcaturdazapUrvI jAtaH, zeSAzcatvAro'pyekAdazAGgavidaH, dvitIyo bAhurvaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinopaSTambhalakSaNaM cakravartibhogaphalamakArSIt , tRtIyaH subAhuH kRtikarma-sAdhuvizrAmaNArUpaM bAhubalaphalamakArSIt // 177 // bhogaphalaM bAhuphalaM, pasaMsaNA jiTTha iyara aciyattaM / paDhamo titthayarattaM, bIsahi ThANehi kAsI y||178|| bhogaphalaM bAhubalamiti vyAkhyAtameva, prazaMsanaM guruNA kriyate jyeSThayoH, kaniSThayoH pIThamahApIThayoH 'aciattaMti guruSu prazaMsAM kurvatsu mAtsaryamabhUt / prathamastIrthakaratvaM viMzatyA sthAnairakArSIt // 178 // kAni tAni ityAha arihaMta siddha pavayaNa guru thera bahussue tvssiisuN| vacchallayA eesiM, abhikkhanANovaoge ya // 179 // 178 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH viMzati| sthAnakAni gA. 179-180 // 179 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX arhan 1, siddhAH prasiddhAH 2, pravacanaM-zrutajJAnaM tadupayogAnanyatvAdvA saGghaH 3, gururdharmadezakaH 4, sthavirAstridhAvayaHzrutaparyAyaiH, tatra vayasA SaSTivarSapramANAH zrutena samavAyAGgadharAH paryAyeNa viMzativarSavrataparyAyAH 5, bahu zrutaM yeSAM te bahuzrutAH, ApekSikaM bahuzrutatvaM, evamarthe'pi saMyojyaM, kintu sUtradharebhyo'rthadharAH pradhAnAstebhyo'pyubhayadharAH 6, vicitramanazanAdilakSaNaM tapo vidyate yeSAM te tapasvinaH sAmAnyena sAdhavo vA, tato dvandvaH 7, vatsalabhAvo vatsalatA, sA cAnurAgayathAvasthitaguNotkIrtanA'nurUpopacAralakSaNA tayA, eteSAmarhadAdInAmiti, prAk SaSTyarthe saptamI, 'bahussue tavassINaM' vA pAThAntaraM, tIrthakaranAmakarma badhyate iti zeSaH, abhIkSNamanavarataM jJAnopayoge ca sati badhyate // 179 // dasaNa viNae Avassae ya, sIlavvae niriaaro| khaNalava tavacciyAe, veyAvacce samAhI ya // 18 // darzanaM samyaktvaM 9, vinayo jJAnAdivinayo dazavaikAlikoktastayoniraticArastIrthakaranAmakarma badhnAtyevamagre'pi 10, AvazyakamavazyakarttavyaM saMyamavyApAraniSpannaM pratikramaNAdi tasmiMzca 11, zIlAni ca vratAni ca zIlavatAni, zIlAnyuttaraguNA vratAni mUlaguNAsteSu cAnaticAraH 12 kSaNalavagrahaNaM kAlopalakSaNaM, kSaNalavAdiSu saMvegabhAvanAditaH, 13 tapo bAhyAbhyantaraHbhedabhinnaM tatpravRttiH 14 tyAgo dvidhA-dravyatyAgo nAma AhAropadhizayyAdInAmaprAyogyANAM parityAgaH prAyogyANAM sAdhUnAM (dhUbhyo) bhaktAdidAnaM, bhAvatyAgaH krodhAdInAM viveko jJAnAdInAM yatijanebhyo vitaraNaM, dvividhasyApi tyAgasya pravRttiH 15, vaiyAvRttyaM dazavidhaM, AcAryasya vaiyAvRttyaM 1 evamupAdhyAyasya 2, sthavirasya 3, tapasvinaH, 4 glAnasya, 5 zaikSakasya 6, sAdharmikasya 7, kulasya 8, gaNasya 9, saGghasya 10 iti, ekaikaM punastrayodazavidhaM, bhakta 1 pAna 2 AsanAnAM dAnaM 3, // 179 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH // 18 // upakaraNapratyupekSA 4, pAdapramArjanaM 5, vastra 6, bhaiSajyayordAnaM 7, adhvani sAhAyyaM 8, duSTastenAdibhyo rakSaNaM 9, vasatau pravi- tIrthakarazatAM daNDakagrahaNaM 10, kAyikamAtraka 11 saMjJAmAtraka 12 zleSmamAtrakANAM samarpaNaM 13, evaMvidhe vaiyAvRttye sati badhyate nAmakarma16, samAdhizca gurvAdInAM kAryakaraNadvAreNa svasthatApAdanaM tasmin sati 17 // 180 // bandhaH phalaM appuvvanANagahaNe, suyabhattI pavayaNe pbhaavnnyaa| eehiM kAraNehiM, titthayarattaM lahai jIvo // 181 // ca gA. apUrvasya jJAnasya grahaNe sati 18, zrutabhaktizca vivakSitakarmabandhakAraNaM 19, pravacanaprabhAvanA ca, sA ca yathAzakti- K981-183 pravacanArthopadezarUpA, saGkaTe mahAprabhAvadarzanena 20, evamebhiH kAraNairanantaroktaistIrthakaratvaM labhate jiivH|| 181 // purimeNa pacchimeNa ya, ee sabve'vi phAsiyA ThANA / majjhimaehiM, jiNehiM eka do tiNi savve vA // 18 // pUrveNa RSabhanAthena pazcimena-mahAvIreNa prAgbhave etAni sarvANi spRSTAnyAsevitAni, madhyamairjinaire dve trINi sarvANi vA // 182 // taM ca kahaM veijai ? agilAe dhammadesaNAIhiM / bajjhai taM tu bhagavao, taiyabhavosakkaittANaM // 183 // caH punararthena, nanu tatpunastIrthakaranAmakarma udayaprAptaM kathaM vedyate ? evaM ziSyeNa prazne kRte sUrirAha-aglAnyA-glAniparihAreNa dharmadezanAdibhiH-aSTamahAprAtihAryAdirUpe surendrakRte pUjopacAre sati, AdizabdAccatustriMzatAtizayaiH paJcatriMzatA // 18 // buddhavacanAtizeSairityAdiparigrahaH, tattu tIrthakaranAmakarma bhagavatastIrthakarabhavAt prAg avasal pazcimAnupUrvyA yastRtIyabhavastasmin vadhyate nikAcyate, nikAcanArUpazca bandhastRtIyabhavAdArabhya tAvat yAvattIrthakarabhave apUrvakaraNasya saGkhatheyabhAgAstata
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH // 181 // tIrthakaranA| makarmabandhaH zrIRSamajanmAdivaktavyatA ca gA0 184-187 Urdra bandhavyavacchedaH, kevalikAle ca tasyodayaH // 183 // tatkasyAM gatau badhyate ityAhaniyamA maNuyagaIe, itthI puriseyaro ya suhleso| AseviyavahulehiM, vIsAe annnnyrehiN|| 184 // niyamAnniyamena manuSyagatau vadhyate, nikAcanArUpo bandho'tra grAhyaH, strI puruSa itaro veti napuMsakaH, zubhalezyA yasyAsau zubhalezyaH, kaivizateranyataH sthAnaH, kathambhUtaiH? AsevitabahulaiH bahulamanekaprakAramAsevitarityarthaH, pUrvAparapadanipAtavyatyayaH prAkRtazailezIvazAt // 184 // uvavAo sabaDhe, sabvesiM paDhamao cuo usmo| rikkheNa AsADhAhiM, asADhabahule cautthIe // 18 // upapAtaH sarvArthe sarveSAM saJjAtaH, tatazcAyuHparikSaye sati prathamo vajranAbhacyuta RSabhaH RkSeNa-nakSatreNASADhAbhiruttarA(pADhAbhiH ASADhabahule caturthyAm // 185 // atha tadvaktavyatAmabhidhitsurigAthAmAha jammaNe nAma vuDDI a, jAIssaraNe ia / vIvAhe a avace, abhisee rajasaMgahe // 186 // janmaviSayo vidhirvaktavyaH 1, evaM nAmaviSayaH, 2, vRddhizca vAcyA 3, jAtismaraNe ca 4, vivAhe ca 5, apatye 6, abhiSeke 7, rAjyasaGgrahe 8, vidhirvaktavyaH sarvatra yojyam // 186 // athAdyadvArArthamAhacittabahulaTThamIe, jAo usabho asADhaNakkhatte / jammaNamaho a savvo, Neyavvo jAva ghosaNayaM // 187 // caitrabahulASTamyAM jAta RSabha uttarASADhAnakSatre, tasya janmamahassarvo'pi tAvannetavyaH-ziSyabuddhiM prApaNIyaH yAvad ghoSaNakamAbhiyogikairindrakAritaM // 187 // // 181 // A0cU016
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukteraka dikumArIma hotsavaH vaMzanAmasthApanA ca cUrNiH // 182 // gA0 188-190 SEXXXXXXXXXX. meru aha uDaloA caudisiruagA u aTTha ptteaN| cauvidisi majjharuyagA iti chappaNNA disikumArI (prakSi0 anyA'vyAkhyAtA casaMvadda meha AyaMsagA ya, bhiMgAra tAliyaMTA ya / cAmara joI rakkhaM, kareMti eyaM kumaariio||188|| saMvarttakavAyu vikurvanti aSTa dikkumAryaH, sUtikAgRhAtsarvato yojanaparimANaM yAvattRNakacavarAdikaM sarva parikSipanti, aSTau meghaM vikurvanti, aSTa AdarzahastA Agacchanti, evamaSTa bhiGgArahastAH, aSTa cAmarahastAH, catasro jyotiriti dIpikAhastAH, catasro rakSAM kurvanti, caturaGgulavarja nAbhiM ca kRntanti, SaTpaJcAzadapi caitAH svakRtyAni kRtvA guNotkIrtanaM kurvanti, iyamapi prakSepagAthA, hAribhadrIyavRttau ceyaM niyuktigAtheti kRtvA vyAkhyAtA // 188 // gataM janmadvAraM, bhagavato nAmanibandhanaM caturviMzatistave vakSyate, iha tu vaMzanAmanibandhanamabhidhitsurAhadesUNagaM ca varisaM, sakkAgamaNaM ca vaMsaThavaNA ya / AhAramaMgulIe, ThavaMti devA maNuNNaM tu // 189 // dezonaM ca varSa bhagavato jAtasya yAvadabhUt tAvacchakAgamanaM ca saJjAtaM, tena bhagavato vaMzasthApanA ca kRtA, so'yaM RSabho yasya gRhavAse'saMskRta AsIdAhAraH, kiJca-sarvatIrthakarA eva bAlabhAve vartamAnA na stanopayogaM kurvanti, kinvAhArAbhilASe sati svAmevAGguliM vadane prakSipanti, tasyAM cAGgulyAM nAnArasasamAyuktaM manojJamAhAraM devAH sthApayanti / atikrAntabAlabhAvAstu | sarve'pyagnipakvamAhAraM gRhNanti, RSabhastu yAvatpravrajyAM na pratipannastAvaddevopanItam // 189 // atha prakRtamucyate sako vaMsaTThavaNe, ikkhu agU teNa huMti ikkhaagaa| jaM ca jahA jaMmi vae, jogaM kAsI ya taM savvaM // 19 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 183 // * vRddhijAtismaraNadvAre gA0 191-193 zakro vaMzasthApane prastute ikSumAdAya samAgataH, bhagavatA ca kare prasArite sati sa prAha-bhagavan ! kimirdhA aku-bhakSayasi ? akuzabdo bhakSaNArthe varttate, bhagavatA ca jagRhe tena bhavantIkSvAkAH-ikSubhojinaH, RSabhadevavaMzajA ikSvAkA ityrthH| evaM yacca 'yathA' yena prakAreNa 'yasmin vayasi yogyaM tatsarva zakraH kRtavAMzca / atra pazcAddhe pAThAntaraM 'tAlaphalAhayabhagiNI hohI pattItti sAravaNA' iti, tAlaphalenAhatasya puruSasya bhaginI sA mithunakai bherante AnItA, tena ca-bhaviSyati RSabhasya patnIti kRtvA tasyAH 'sAravaNa'tti saGgopanA kRtA / anye tu pratipAdayanti savaiveyaM janmadvAravaktavyatA, dvAragAthApi kilaivaM paThyate-'jammaNe a vivaDDI a' ityAdi // 190 // atha vRddhidvArArthamAha gAthAdvayena aha vaDDai so bhayavaM, diyaloyacuo annovmsiriio| devagaNasaMparivuDo, naMdAi sumNglaashio||191|| asiasirao sunayaNo, biMbuTTho dhvldNtpNtiio| varapaumaganbhagoro, phullappalagaMdhanIsAso // 192 // sarvArthasiddhezcayutaH san janmAnantaraM varddhate sa bhagavAn , kiMviziSTaH1 anupamazrIko nirupamadehakAntikalitaH, devagaNa| samparivRtaH, nandayA sumaGgalayA sahita iti te api varddhate ityrthH||191|| asitAH-kRSNAH zirojAH kezA yasya sa asitazirojaH, bimba-gollAphalaM tacca raktaM syAttadvadoSThau yasya sa bimboSThaH, dhavale dantapaGkI yasya sa dhavaladantapaGktikaH, varapadmagarbha iva gauro nirmalaH varapadmagarbhagauraH, phullotpalagandhavanniHzvAso yasya // 192 // / jAtismaraNadvArArthamAhajAissaro abhayavaM, apparivaDiehi tihi u nANehiM / kaMtIhi ya buddhihi ya, abbhahio tehi maNuehiM // 193 // // 183 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ A Avazyakaniyukterava na hi bhagavato devara vivAhApatyadvAre cUrNiH gA0 194-196 // 184 // gamat , tasmA kiJcinmithunaM mA kaNNA ya kulamayo'bhyadhikaH / jAtiM smaratIti jAtismarazca bhagavAn , apratipatitaireva tribhirmatizrutAvadhirUpaiAnaiH, avadhijJAnaM hi bhagavato devalaukikamevApracyutaM bhavati, kAntyA ca buddhyA ca tebhyastatkAlabhAvibhyo mithunmnussyebhyo'bhydhikH||193|| atha vivAhadvAramAhapaDhamo akAlamacU, tahiM tAlaphaleNa dArao pho| kaNNA ya kulagareNaM, sihe gahiA ushpttii||194|| bhagavato dezonavarSakAle eva kiJcinmithunaM saJjAtApatyaM sat tadapatyamithunakaM tAlavRkSasyAdho vimucya riraMsayA kadalIgRhAdikrIDAgRhamagamat , tasmAcca tAlavRkSAt pavanapreritapakkaM tAlaphalamapatat, tena dArako'kAle mRtaH, eSa prathamo'vasapiNyAmakAlamRtyuH, tadapi mithunakaM tAM dArikAM saMvarddhayitvA pratanukaSAyaM mRtvA suraloke samutpannaM, tAM cotkRSTarUpAM dArikAM dRSTvA mithunakA nAbhikulakarAya nyavedayan , ziSTe ca-nivedite ca kanyA RSabhapatnI bhaviSyatIti kulakareNa gRhItA // 194 // bhogasamatthaM nAuM, varakammaM tassa kAsi deviNdo| duNDaM varamahilANaM, vahukamma kAsi devIo // 195 / / bhogasamartha bhagavantaM jJAtvA tasya varakarma devendro'kArSIt, dvayorvaramahelayonandAsumaGgalayoH vadhUkarma devyo-devendrAgramahiSyo'kArpaH // 195 // atha apatyadvAramAha chappuvvasayasahassA, puTiva jAyassa jiNavAradassa / to bharahabaMbhisuMdaribAhubalI ceva jaayaaii|| 196 // jAtasya jinavarendrasya SaT pUrvazatasahasrANi-pUrvalakSANItyarthaH, vyatikrAman etAvatyavasare bhagavato bharatAdicatvAryapatyAni jAtAni anuttaravimAnAdavatIrya sumaGgalAyA bAhuH pIThazca bharatabAhIti mithunakaM jAtaM, tathA subAhumahApIThazca sunandAyA bAhubalI sundarIti mithunakam // 196 // amumevArtha pratipAdayannAha mUlabhASyakAra: ***83 184 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 185 // devI sumaMgalAe, bharaho baMbhI ya mihuNayaM jAyaM / devIi sunaMdAe, bAhubalI suMdarI cev||4||(muu0 bhA0) rAjyadvAraM sugamA / anyAnyapyapatyAnyAha gA0 auNApaNNaM juale, puttANa sumaMgalA puNo pasave / nIINamaikamaNe, niveaNaM usamasAmissa // 197 // | 197-199 ekonapazcAzataM putrANAM yugmAni sumaGgalA punaH prasUtavatI, atrAntare prAgnirUpitAnAM hakArAdidaNDanItInAM te lokAH *pracuratarakaSAyasambhavAt atikramaNaM kRtavantaH, tatazca nItInAmatikramaNe sati te lokA abhyadhikajJAnAdiguNasamanvitaM bhagavantaM vijJAya nivedanaM-kathanam RSabhasvAmine kRtavanta ityadhyAhAraH // 198 // evaM nivedite sati bhagavAnAha rAya karei daMDa, sihe te biti amhavi sa hou| maggaha ya kulagaraM, so ya bei usamo ya bhe raayaa| 198 // nItyatikramakAriNAM rAjA karoti daNDaM, sa cAmAtyA''rakSakAdibalayuktaH kRtAbhiSeko'natikramaNIyAjJazca bhavati, evaM bhagavatA ziSTe-kathite sati te mithunakA bruvate-asmAkamapi sa rAjA bhavatu, vartamAnanirdezaH khalvanyAsvapyavasarpiNISu prAya eSa eva nyAya iti pradarzanArthaH, sUtrasya trikAlagocaratvAt , athavA prAkRtatvAdApatvAdvA, bhagavAnAha-yadyevaM tarhi mArgayata-yAcadhvaM kulakaraM, tairyAcito nAbhikulakaraH, sa ca brUte'haM mahAn jAtaH, RSabho bhe bhavatAM rAjA, tatazce te mithunakanarA rAjyAbhiSekakaraNArthamudakAnayanArtha padminIsaro gatavantaH, atrAntare AsanaprakampAdavadhinA vijJAya zakraH samAgatya Palm185 // rAjyAbhiSekaM kRtavAn // 198 // amumevArthamupasaMharannanuktaM ca pratipAdayannAha AbhoeuM sako, uvAgao tassa kuNai abhiseaN| mauDAialaMkAraM, nariMdajoggaM ca se kuNai // 199 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyAbhiSekarAjyasana Avazyakaniryukterava cUrNiH // 186 // hadvAre gA0 CAOIR00-202 AbhogyAvadhijJAnena samyagvastugatimavagamya zakra upAgataH, tasya bhagavataH karoti rAjyAbhiSekaM, mukuTAdyalaGkAraM ca, AdizabdAtkaTakakuNDalakeyUrAdiparigrahaH, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, narendrayogyaM ca 'se' tasya karoti, atrApi vartamAnanirdezaH prAgvat / pAThAntaraM vA 'AbhoeuM sakko AgaMtuM tassa kAsi abhiseyaM / mauDAialaMkAraM nariMdajoggaM ca se kaasii'ti||1|| atrAntare mithunakanarAH samAgatAH // 199 // etadevAhabhisiNIpattehiare, udayaM ghintuM chuhaMti pAesu / sAhu viNIA purisA, viNIanayarI aha niviTThA // 20 // bisinIpatraiH-padminIpatraritare-mithunakanarAH udakaM gRhItvA prakSipanti bhagavatpAdayorupari, tAnevaMvidhakriyopetAn dRSTvA devarAjo'cintayat-sAdhu vinItAH puruSA ete iti vaizramaNamAjJApitavAn , iha dvAdazayojanadIrghA navayojanaviSkambhAM vinItanagarI niSpAdayeti, tena ca zakrAdezAd atha-anantaraM divyabhavanaprAkAramAlopazobhitA vinItAbhidhAnA nagarI niviSTA antarbhUtaNyarthattvAnnivezitetyarthaH // 200 // gatamabhiSekadvAramatha rAjyasaGgrahadvAramAha AsA hatthI gAvo, gahiAI rajasaMgahanimittaM / cittUNa evamAI, cauvihaM saMgahaM kuNai // 201 // - azvA hastino gAva etAni catuSpadAni bhagavatA tadA gRhItAni rAjyaviSayaH saGgrahaH rAjyasaGgrahaH tannimittam, azvAdigrahaNaM evamAdicatuSpadajAtamasau gRhItvA caturvidhaM-vakSyamANalakSaNaM saGghahaM karoti, vartamAnanirdezaH prAgvat , pAThAntaraM vA | 'saMgahaM kAsI' // 201 // ko'sau caturvidhaH saGgraha ityAha - uggA bhogA rAyaNNa khattiA saMgaho bhave cuhaa| Arakkhi guru vayaMsA sesA je khattiA te u||202|| XXXXX&&&&&& // 186 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava AhArAdidvArANi gA0 203-205 cUrNiH // 187 // ugrAH1 bhogAH 2 rAjanyAH 3 kSatriyAH 4 eSa saGghaho bhaveccaturddhA, eteSAmeva yathAkramaM svarUpamAha-ArakSakA ugradaNDa- kAritvAdugrAH 1, guravo gurusthAnIyA bhagavataH pratipattisthAnIyA ityartho bhogAH2, samAnavayasaH kRtamaNDalAdhipatyA vayasyAH 3, zeSA ye uktavyatiriktAH, tuHpunarartho, te punHksstriyaamaa202|| atha vividhalokasthitinibandhanapratipAdanArtha dvArazlokacatuSTayamAhaAhAre sippa kamme a, mAmaNA a vibhUsaNA / lehe gaNie arUve a, lakkhaNe mANa poae 19 // 203 // AhAraviSayo vidhirvaktavyaH 1 evaM zilpaM ghaTAdi tadviSayaH 2, karma kRSyAdi tadviSayaH 3, caH samuccaye, 'mAmaNa' tti | mamIkArArthe dezIvacanaM 4, caH pUrvavat, vibhUSaNA maNDanaM 5, te ca vaktavye, lekho lipividhAnaM 6, gaNitaM-saGkhyAnaM 7, rUpaM | kASThakAdi 8, cau pUrvavat, lakSaNaM nRlakSaNAdi 9, etadviSayo vidhirvaktavyaH, 'mAna'miti mAnonmAnAvamAnapramANa(pratimAna)gaNimAnAM lakSaNaM 10, pota iti bohitthaH protaM vA anayormAnapotayorvidhirvAcyaH 11 // 203 // vavahAre nIi juddhe a, Isatthe a uvAsaNA / tigicchA atthasatthe a, baMdhe ghAe a mAraNA // 204 // _ vyavahAraviSayaH 12, nItiviSayaH 13, yuddhaviSayazca 14, iSuzAstraM dhanurvedastadviSayazca prAkRtatvAt sukAralopaH 15, upAsanA-nApitakarma tadapi tadaiva jAtaM 16, 'cikitsA' rogaharaNalakSaNA sA ca tadaiva jAtA, evaM sarvatra kriyAdhyAhAraH kAryaH 17, arthazAstraM 18, bandho nigaDAdijanyaH 19, ghAto daNDAditADanA 20, 'mAraNa' tti jIvitAvyaparopaNaM 21 // 204 // jaNNUsava samavAe maMgalekouge ia / vatthe gaMdhe a malle a, alaMkAre taheva ya // 205 // ekArAntAH zabdAH prAyaH sarvatra prAkRtatvAt prathamAntA jJeyAH, yajJAH-nAgapUjAH 22, utsavAH-zakrotsavAdayaH 23, // 187 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryukteravacUrNiH AhArAdidvArANi A| hAradvAraM ca ni. gA0 2-6 mU0 bhA0 gA0 // 188 // samavAyAH-goSThyAdimelApakAH 24, maGgalAni-svastikAdIni 25, kautukAni-rakSAdIni, maGgalAni ca kautukAni ceti samAsaH, maGgaletti ekAro'lAkSaNikaH 26, 'vastraM' cInAMzukAdi 27, gandhaH koSThapuTAdiH 28, 'mAlyaM' puSpadAma 29, 'alaGkAraH' kezabhUSaNAdiH 30 // 205 // colovaNa vivAhe a, dattiA maDayapUaNA / jhAvaNA thUbha sadde a, chelAvaNaya pucchaNA // 206 // 'cUle' ti bAlAnAM cUDAkarma 31, teSAmeva kalAgrahaNArtha nayanamupanayanaM sAdhusakAzaM dharmazravaNanimittaM vA 32, vivAhazca 33, datvA ca kanyA pitrAdinA pariNIyate, ityetattadaiva saJjAtaM, bhikSAdAnaM vA 34, mRtakapUjanA 35, 'dhyApanA' agnisaMskAraH 36, bhagavadAdidagdhasthAneSu stUpAH 37, zabdazca-ruditazabdaH 38, 'cchelApanaka'miti dezIvacanaM, utkRSTibAlakrIDApanaseNTitAdyarthavAcakaM 39, pRcchanaM sA ikiNikAdilakSaNA 40, iti dvArasaddhepArthaH // 206 // avayavArtha pratidvAraM bhASyadvakSyati, atrAdyadvArAbhidhitsayAha mUlabhASyakRt|AsI a kaMdahArA mUlAhArA ya pattahArA ya / pupphaphalabhoiNo'vi a, jaiA kira kulagaro usmo||5|| (mU. bhA.)| yadA 'kile ti parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH, RSabhaH kulakaro-rAjA AsIt tadA te mithunakarA Asan , kandAhArA mUlAhArAzca patrAhArAzca puSpaphalabhojino'pi ca // 5 // | AsI a ikkhubhoI, ikkhAgA teNa khattiA huMti / saNasattarasaM dhaNaM, Ama omaM ca bhuNjiiaa||6||(muu. bhA.) tadA kSatriyA yena kAraNena vAhulyenekSubhojina AsIt tena kAraNena te kSatriyA ikSvAkavo loke khyaataaH| saNaH EXXXXXXXXXXXEKSHEESE // 188 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 189 // saptadazo yasya tat saNasaptadazaM dhAnya-zAlyAdi Amam-apakkaM oma-nyUna 'bhujIyA' bhuktvntH||6|| AhAradvAra omapAhAtA ajIramANaMmi te jiNamurviti / hatthehiM ghaMsiUNaM, AhArehatti te bhnniaa||7|| (mU. bhA.) mU0 bhA0 avamamapi-stokamapyAhArayanto'jIryatyAhAre te jinamupayAnti, bhagavatA ca hastAbhyAM ghRSTvA''hArayadhvamiti bhaNitAHgA06-8 sntH||7|| kimityAhaAsI a pANighaMsI, timmiataMdulapavAlapuDabhoI / hatthatalapuDAhArA, jaiA kira kulakaro usaho // 8 // (mU. bhA.) AsaMzca te bhagavadupadezAt pANibhyAM gharSituM zIlaM yeSAM te pANirSiNaH, tA evauSadhyo hastAbhyAM ghRSTvA tvacaM cApanIya bhuktavanta ityarthaH, kiyatyapi kAle gate tA api na jIrNavantaH, punarapi bhagavantamApRcchaya tadupadezAt tImitAn tandulAn pravAlapuTe patrapuTe muhUrta dhRtvA bhuJjata ityevaMzIlAstImitatandulapravAlapuTabhojinaH, kiyatA kAlena tA api na jIryanti iti bhUyo'pi ghRSTvA tadupadezena hastatalapuTeSu kiyantamapi kAlamauSadhIH sthApayitvA bhuktavanta ityarthaH / kAladoSata auSadhyaH kaThinatarabhAvamApannA na jIryanti tato bhagavadupadezena kakSAsu svedayitvA bhuktavantaH, yadA kila kulakaraRSabhaH, pUrvavat punarabhihitaprakAradvyAdisaMyogairAhAritavantaH, tadyathA-pANibhyAM ghRSTvA patrapuTeSu ca muhUrta tImitvA tathA hastAbhyAM ghRSTA hastapuTeSu ca muhUrta dhRtvA punarhastAbhyAM ghRSTvA kakSAsu ca svedaM kRtvA tathA tImitvA hastapuTeSu ca muhUrta dhRtvetyAdibhaGgakayojanAM, // 189 // kecit pradarzayanti ghRSTrApadaM vihAya, taccAyuktaM, tvagapanayanamantareNa tImitasyApi hastapuTadhRtasya saukumAryatvAnupapatteH, sUkSmatvagbhAvAdvA'doSaH iti dvikasaMyogAH, trikasaMyogajabhaGgAH punarhastAbhyAM ghRSTvA patrapuTeSu tImitvA hastapuTeSu ca muhUrta
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 19 // dhRtvetyAdi, catuHsaMyogajabhaGgaH punarevaM-trikaM pUrvavat kakSAsu ca svedayitvA iti // 8 // amumevArthamupasaMharannAha ahAradvAraM ___ghaMseUNaM timmaNa ghaMsaNatimmaNapavAlapuDabhoI / ghaMsaNatimmapavAle, hatthauDe kakkhasee y||9|| (mU. bhaa.)| abhyutthAnaM ghRSTvA bhuktavantaH, tImanaM pravAlapuTe kRtvA bhuktavanta ityanena prAgabhihitapratyekabhaGgakAkSepaH kRtaH, ghRSTapravAlapuTatImita- camU0 bhojina ityanena dvikasaMyogAkSepaH, ghRSTvA tImanaM 'pravAle' iti pravAle tImitvA hastapuTe kiyantamapi kAlaM dhRtvA bhuktavanta iti bhA0 gA0 vAkyazeSaH, anena trikasaMyogabhaGgakAkSepaH, tathA kakSAsvede ca kRte sati bhuktavanta ityanenAnantarAbhihitatrayayuktena caturbhaGgakayojanAkSepaH kRtH||9|| atrAntareagaNissa ya uhANaM, dumaghaMsA daTTha bhIaparikahaNaM / pAsesuM parichiMdeha, giNhaha pAgaM ca to kuNai // 10 // (mU. bhA.) .. ekAntasnigdharUkSakAlayorvayutpAdo na bhavati, tadrA ca samyag rUkSaH, asmin prastAve agnezcotthAnaM saMvRttaM vane dumANAM | parasparaM saGgharSAt , taM ca pravRddhajvAlAvalIsanAthaM bhUprAptaM tRNAdi dahantaM dRSTvA'pUrvaratnabuddhyA grahaNaM prati pravRttavantaH, dahyamAnAstu-12 bhItAH parikathanaM-RSabhAya kRtavantaH, [bhItAnAM] parikathanaM bhItakathanaM, bhItyA vA parikathanaM bhItiparikathanaM pAThAntaraM, bhagavAnAha-azveSu Aruhya yAvatyagniH prajvalati tAvantaM pradezaM vihAya tasya sarvAsu dikSu pArzveSu tRNAdikaM sarva paricchinta na prasarati yathA, agniM gRhIta pAkaM kuruta // 10 // etadevAha H // 19 // pakkheva DahaNamosahi, kahaNaM niggamaNa hatthisIsaMmi / payaNAraMbhapavittI, tAhe kAsI atemnnuaa||11|| (mU. bhA.) tathA kRtvA agniM gRhItvA tatrauSadhInAM prakSepaM kRtavantaH, tato dahanamauSadhInAmabhUt , tato bhagavate hastiskandhArUDhAya
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 191 // jA zilpakarmAdidvArANi | ni0 gA. 207 mU0 bhA0 gA012 vinirgacchate kathanaM-eSa eva sarva bhakSayati nAsmAkaM kimapi datte, prabhurhastizirasi kumbhe mRtpiNDasya patrakAkAraNaM nidarzanaM (nirdizya) IdRzAni kRtvA'gnau paktvA eteSu pArka nivarttayadhvamityuktavAn / tataste mithunakAstathArUpANi kRtvA pcnaarmbhprvRttimkaarssH| itthaM prathama kumbhakArazilpaM samutpannam // 11 // miMTeNa hasthipiMDe mahiyapiMDaM gahAya kuDagaM ca / nivattesi ataiA jiNovaiTeNa maggeNa // 1 // (pra.) nivvattie samANe bhaNNaI rAyA tao bahujaNassa / evaiA bhe kuvvaha payahi paDhamasippaM tu // 2 // (pra.) amU anye avyAkhyAte ca uktamAhAradvAraM, atha zilpadvArArthamAhapaMceva ya sippAI, ghaDa 1 lohe 2citta 3 NaMta 4 kAsavae 5 / ikikassa ya itto vIsaM bIsaM bhave bheyaa|| 207 // paJcaiva mUlabhUtAni zilpAni, tadyathA-ghaTa iti kumbhakArazilpaM 1, lohakArazilpaM 2 citrakArazilpaM 3 'Nata miti dezIvacanaM vastravAcakaM, anena vastrazilpaM 4 kAzyapa iti-nApitazilpaM 5 / iyamatra bhAvanA vastravRkSeSu parihIyamAneSu prabhuNA vastrazilpamutpAditaM, gRhAkAraduSu hIneSu lohakArazilpaM, prANinAM kAladoSAnnakharomANyapi varddhituM pravRttAni tannimittaM nApitazilpaM, gRhANi citrarahitAni vizobhanAnIti citrakArazilpam / paJcabhya ekaikasya viMzatiH viMzatiH bhedA abhUvan // 207 // atha zeSadvArArthapratipAdanAyaikonaviMzatigAthA bhASyakRdAhakammaM kisivANijjAi 3 mAmaNA jA pariggahe mamayA 4 / pubbi devehiM kayA, vibhUsaNA maMDaNA guruNo 5 // 12 // // 191 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava- cUrNiH lekhAdIni potAntAni dvArANi mU0 bhA0 gA0 13-15 // 192 // karma-kRSivANijyAdi 3, mAmaNA mamIkArArthe dezIvacanameva, yA parigrahe mamatA sA mAmaNA, sA ca tatkAla eva pravRtteti 4, vibhUSaNA-maNDanA, sA ca pUrva devendrairgurorbhagavataH kRtA, tato loke'pi pravRttA // 12 // lehaM livI vihANaM, jiNeNa baMbhIi dAhiNakareNaM 6 / gaNiaM saMkhANaM, suMdarIi vAmeNa uvaiDaM // 13 // (mU. bhA.) lekhanaM lekhaH, sUtre napuMsakatA prAkRtatvAt , lipividhAnaM jinena brAyA dakSiNakareNa pradarzitaM ata eva tadAdita Arabhya vAcyate 6, gaNitaM ekadvivyAdisaGkhyAnaM tacca sundaryA vAmakaraNopadiSTaM atastadArabhya gaNyate // 13 // bharahassa rUvakammaM 8, narAilakSaNamahoiaM baliNo 9 mANummArNavamANappaimArNagaNimAivatthUNaM // 14 // rUpaM kASThakarma pustakakarmetyevamAdi tacca bharatasyopadiSTaM 8, narAdilakSaNaM-puruSalakSaNAdi, taccAdyA (tacca kASThakarmAdya) nantaraM bAhubaline uditaM-kathitaM 9, vastUnAM mAnonmAnAvamAnapramANagaNitAni, mAnaM dvidhA dhAnyamAnaM rasamAnaM ca, tatra dhAnyamAnaM | setikAdi, meya'sya rasasya karSAdi, unmAnaM gaNyasya pUgIphalAdeH, atra puDhe daza sahasrAH santItyAdi, upa (ava) mAnaM tolyasya iyanti palAni hastAdi vA, pramANaM pariccheda iyavarNamidaM svarNa iyatpAnIyamidaM ratnaM, gaNitamekAdi prAguktaM, evaM rUpaM paJcaprakAramapi bhagavati rAjyamanuzAsati bhagavadupadezena pravRttaM // 14 // potadvAramAhamaNimAI dorAisu, poA taha sAgaraMmi vahaNAI 11 / vavahAro lehavaNaM, kajaparicchedaNatthaM vA ||15||(muu. bhaa.)| , malayagirivRttau tu rasamAnAdi evaM nirUpita-rasamAnaM 'causaTThiyA battisiyA solasiyA' ityAdi, unmAnaM yenonmIyate, tacca tulAgataM karSaH palamityAdi, | avamAnaM yenAvamIyate, tadyathA-hasto daNDo yugamityAdi, pramANaM pratimAnaM, tacca suvarNaparimANaheturgujAdi / // 192 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH // 193 // ye maNikAdaya AdizabdAnmuktAphalAdayaH, davarakAdiSu lokena protAH kriyante tadetatprakarSeNa utanaM protaM tadA pravRttaM, nItyAdIni athavA potA nAma sAgare vahanAni-pravahaNAni, tAnyapi tadaiva pravRttAni 11, vyavahAro nAma visaMvAde sati rAjakulakaraNeghAtAntAni gatvA nijanijabhASAlekhApanalakSaNaH kAryaparicchedArtha vA paNamuktilakSaNaH sa ubhayarUpo'pi tadA pravRttaH12 // 15 // dvArANi NII hakArAI, sattavihA ahava saambheaaii| juddhAi bAhujuddhAiAi vadyAiANaM vA // 16 // (bhASyam) bhA0 gA0 kAladoSato lokAnAM prAyaH svasvabhAvApagamAt saptavidhA hakkArAdikA nItirabhUt , hakkAraH 1 makkAraH 2 dhikkAraH 3 16-18 paribhASaNA 4 maNDalIbandhaH5cArakaprakSepaH 6 mahAparAdhecchavicchedaH 7, etA vimalavAhanAdArabhya bharatakAlaparyantaM kRtvA yathAyogaM pravRttAH, athavA sAmabhedAdikA caturddhA-sAmaH 1 bhedaH 2 daNDaH 3 upapradAnaM 4, eSA caturvidhApi bhagavatkAle samutpannA 13, yuddhAni yadi vA vartikAdInAmubhayAnyapi tadA pravRttAni 14 // 16 // | IsatthaM dhaNuveo uvAsaNA maMsukammAIA / gururAyAINaM vA, uvAsaNA panjuvAsaNayA // 17 // (bhASyam) ___ iSuzAstraM dhanurvedaH, sa ca tadaiva rAjadharme [ sati] prAvarttata 15, upAsanA zmazrukatanAdi nApitakarma, tadapi tadaiva jAtaM, | yadivA upAsanA gururAjAdInAM paryupAsanA, sApi tadaiva pravRttA 16 // 17 // rogaharaNaM tigicchA atthaagmstthmtthstthNti|nialaaijmo baMdho, ghaaodNddaaitaaddnnyaa||18||(bhaassym) // 193 // cikitsA rogApahArakriyA 17, arthAgamanimittaM zAstramarthazAstramiti 18, bandho-nigaDAdibhiryamaH-saMyamanaM 19, ghAto daNDAdibhistADanA // 20 // A0cU017
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukteraka mAraNAdIni upanayanAntAni cUrNiH // 194 // dvArANi & bhA0 gA0 19-23 & & mAraNayA jIvavaho, jaNNA nAgAiANa puuaao| iMdAimahA pAyaM, painiayA UsavA huMti ||19||(bhaassym) / mAraNaM jIvavadho bharatakAle samutpannaM 21, yajJAH nAgAdInAM pUjAH 22, utsavAH pratiniyatA varSamadhye pratiniyatadivasabhAvina indra(ndrAdi)mahAH, pUjAstvaniyatakAlabhAvinya iti pUjotsavAnAM prati vizeSaH, ete'pi tatkAle pravRttAH 23 // 19 // samavAogoTThINaM,gAmAINaM casaMpasAro vaa| taha maMgalAI satthiasuvaNNasiddhatthayAINi // 20 // (bhASyam) samavAyo goSThikAnAM melApakaH, yadivA grAmAdInAmAdizabdAt kheTakarbaTanagarAdiparigrahaH, sam-ekIbhAvena kimapi prayojanamuddizya ekatra mIlanaM samprasAraH-samavAyaH, grAmAdijanAnAM kiJcitprayojanamuddizya yadekatra mIlanaM [sa vA samavAyaH24, tathA maGgalAni svastikasuvarNasiddhArthakAdIni tAni pUrva devairbhagavato maGgalabuddhyA prayuktAni, tato loke pravRttAni 25 // 20 // pubbi kayAi pahuNo, surehi rakkhAi kougAI c| taha vatthagaMdhamallAlaMkArA kesabhUsAI // 21 // (bhASyam ) pUrva prabhoH sUraiH kRtAni kautukAni-rakSAdIni 26, tathA vastraM-cInAMzukAdi 27, gandhaH-kuSThapuTAdi 28, mAlyaM-puSpadAma 29, alaGkAraH-kezabhUSAdi 30 // 20 // taM daTThaNa pavatto'laMkAreuM jaNo'vi sesovi / vihiNA cUlAkamma, bAlANaM colayA nAma 31 // 22 ||(bhaassym) taM cAlaGkAraM bhagavato devaiH kRtaM dRSTvA avazeSo'pi janaH svaM svamalaGka pravRttaH, vidhinA zubhanakSatratithimuhartAdau bAlAnAM cUDAkarma, tadapi tadA pravRttaM 31 // 22 // | uvaNayaNaM tu kalANaM, gurumUle sAhuNo tao dhammaM / dhittuM havaMti saDDA, keI dikkhaM pavajaMti 32 // 23 // (bhASyam) && //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 195 // upanayanaM teSAmeva bAlAnAM kalAgrahaNAya gurormUlaM samIpe nayanaM, dharmazravaNanimittaM vA sAdhoH sakAzaM nayanamupanayanaM, vivAhAtasmAcca sAdhodharma gRhItvA kecit zrAddhA bhavanti apare laghukammArNo dIkSAM prapadyante, etaccobhayamapi tadA pravRttaM 32 // 23 // MI dIni daTuM kayaM vivAhaM, jiNassa logo'vi kAumAraddho 33za gurudattiAya kaNNA, pariNijjate tao pAyaM ||24||(bhaassym) zabdAntAni jinasya vivAhaM kRtaM dRSTvA loko'pi svApatyAnAM vivAha kartumArabdhavAn 33, bhagavatA yugaladharmavyavacchedAya bharatena dvArANi saha jAtA brAhmI bAhubaline dattA, bAhubalinA [ saha] jAtA sundarI ca bharatAya iti dRSTvA tadArabhya prAyo loke kanyApitrA bhA0 gA0 . dattA satI pariNIyate // 24 // 24-27 dattivva dANamusabhaM, ditaM daTuMjaNamivi pvttN| jiNabhikkhAdANaMpi hu, daI bhikkhA pavattAo 34 // 25 // (bhA0) , athavA dattirdAnaM, tacca bhagavantaM sAMvatsarikadAnaM dadataM dRSTvA loke'pi pravRttaM, yadi vA dattirbhikSAdAnaM, tacca jinasya | prapautreNa kRtaM dRSTvA loke'pi bhikSA pravRttA 34 // 25 // maDayaM mayassa deho, taM marudevIi paDhamasiddhatti / devehi purA mahiaMjhAvaNayA aggiskaaro||26|| (bhASyam ) mRtakaM mRtasya dehaH, tacca mRtakaM marudevyAH prathamasiddha itikRtvA devaiH purA mahitaM-pUjitaM 35, maapnaa'gnisNskaarH|| 26 // | // 195 // | so jiNadehAINaM, devehikao 36 ciAsuthUbhAI 37 / saho ya ruNNasaho, logo'vi tao tahA pgo||27|| (bhA0) - sa ca bhagavato nirvANaprAptasyAnyeSAM ca sAdhUnAM prathamaM tridazaiH kRtaH 36, bhagavaddehAdidagdhasthAneSu bharatena stUpAH RXXXXXXXXXXXXXXX
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava |cchelApanakapRcchAdvAre bhA0 gA. 28-30 cUrNiH // 196 // divA bAlakrIDApanAH khalvAgatya tA prasiddhA pRcchA kRtAH, etalloke'pi tadArabhya pravRttaM 37, zabdazca ruditazabdaH, sa ca bhagavatyapavarga gate bharatadukhamasAdhAraNamavabudhya tadapasaraNAya zakreNa kRtaH, tataH loko'pi tathA-zakravat ruditazabdaM prakRtaH-kartumArabdhavAn 38 // 27 // chelAvaNamukkiTThAi, bAlakIlAvaNaM va seMTAI 39 / iMkhiNiAi ruvA, pucchA puNa kiM kahaM kajjaM? ||28||(bhaassym) cchelApanakaM dezIvacanaM, taccAnekArtha, utkRSTaM(STiH) nAma harSavazAdutkarSeNa nadanaM, AdizabdAt siMhanAdAdiparigrahaH, yadivA bAlakrIDApanaM athavA seMTi(zeNTi)tAdi 39, pracchanaM pRcchA sA ikiNikAdirutalakSaNA, iviNikA hi karNamUle ghaNTikAM cAlayanti, tato yakSAH khalvAgatya tAsAM karNeSu kimapi praSTurvivakSitaM kathayanti, AdizabdAdiDiNikAsadRzaparigrahaH, athavA kiM kArya ? kathaM vA kAryamityevaMlakSaNA yA loke prasiddhA pRcchA sA // 28 // ahava nimittAINaM, suhasaiAi suhadukkhapucchA vA 40 / iccevamAi pAeNuppannaM usamakAlaMmi ||29||.(bhaassym) - athavA nimittAdInAmAdizabdAt svapnaphalAphalAdiparigrahaH, athavA sukhazayitAdirUpA sukhaduHkhapRcchA ityevamAdi prAyaH sarvamutpannamRSabhakAle, upalakSaNametat , kizcidbharatakulakarakAle ca 40 // 29 // tathA cAhakiMcicca (ttha) bharahakAle, kulagarakAle'vi kiMci uppannaM / pahuNA ya desiAI, svvklaasippkmmaaii||30||(bhaa0) kiJcinnigaDAdimirghAta ityAdi bharatakAle utpannaM, kiJcit-hakkArAdikaM kulakarakAle utpannaM, prabhuNA tu dezitAni | sarvakalAzilpakarmANi // 30 // usabhacariAhigAre, savvesiM jiNavarANa sAmaNNaM / saMbohaNAi vaccaM. buccha patteamusabhassa // 208 // ! 196 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava cUrNiH sambodhanAdidvAra gAthA: nigA 209211 // 197 // iha vaktamidAnImadhikRtaM bhagavatazcaritraM, tatra RSabhacaritrAdhikAre vakSyamANaM sambodhanAdi sarveSAmapi jinavarANAM sAmAnyaM, atastathaiva sAmAnyenoktvA pazcAtpratyekaM RSabhasya, zeSaM caritraM vakSye // 208 // atha sambodhanAdidvArapratipAdanArtha dvArazlokatrayamAha saMbohaNa paricAe, patteaM uvahimi a / annaliMge kuliMge a, gAmAyAra parIsahe // 209 // jIvovalaMbha suyalaMbhe, paJcakkhANe a saMjame / chaumattha tavokamme uppAyA nANa saMgahe // 21 // titthaM gaNo gaNaharo, dhammovAyassa desgaa| pariAa aMtakiriyA, kassa keNa taveNa vA ? // 211 // sarve'pi tIrthakRtaH svayaMbuddhAstathApi kalpa itikRtvA lokAntikadevAH sambodhanaM kurvanti, tataH sambodhanaM 1, parityAga iti parityAgavidhirvaktavyaH, pratyekamiti kaH kiyatparivAro niSkAntaH 3, upadhiviSayo vidhirvAcyaH, kaH kenopadhirAsevitaH? ko vA vineyAnAmanujJAtaH 4, anyaliGga-sAdhuliGgaM, [kuliGgaM-tApasAdiliGgaM, tatra te nA'nyaliGge niSkrAntA nApi kuliGge | kintu tIrthakaraliGga eva 5, grAmyAcArAH-viSayAH, parISahAH-zudAdayaH, tayovidhirvAcyaH, kumArapravajitairviSayA na bhuktAH zeSairbhuktAH 6, parISahAH sarvainirjitA eveti 7 // 209 // jIva iti upalakSaNaM, sarvaireva tIrthakRdbhirnavajIvAdipadArthA upalabdhAH 8, zrutalAbhaH pUrvabhave prathamasya dvAdazAGgAnyAsan zeSANAmekAdaza, prathamAntasyApyekArAntatA sUtre prAkRtatvAt 9, pratyAkhyAnaM ca paJca mahAvratarUpamAdyacaramayoH, madhyamAnAM tu caturmahAvratarUpaM 10, saMyamo'pyAdyacaramayoH sAmAyikacchedopasthAnAbhyAM dvibhedaH, madhyamAnAM sAmAyikarUpa eva, saptadazaprakAro vA sarveSAM, 11, kaH kiyantaM kAlaM chadmastha AsIt ? 12, tapaHkarma kiM // 197 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ aAvazyakaniyukterava cUrNiH // 198 // sambodhanaparityAgapratyekopadhidvArANi ni0 gA. 212213 kasyeti vAcyaM 13, jJAnotpAdo vAcyaH yasya yasminnahani kevalamutpannamiti 14, saGgrahaH kasya kiyAn shissyaadiH15||21|| I kasya kadA tIrthamutpannaM, tIrtha-saGghaH 16, gaNaH-ekavAcanAcArakriyAsthAnAM samudAyaH, te kasya kiyantaH? 17, gaNadharAHsUtraka raste kasya kiyantaH 181, tathA dharmopAyasya dezakA vaktavyAH, tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH tasyopAyo-dvAdazAGgaM pravacanaM tasya dezakAste ca sarvatIrthakRtAM maNadharA eva, athavA yasya yAvantazcaturdazapUrvavidaH 19, kaH kasya pravrajyAdiparyAyaH 20, ante kriyA [antakriyA] sA ca nirvANalakSaNA, sA kasya kena tapasA saJjAtA, vAzabdAtkasminvA saJjAtA kiyatparivRtasya ceti vaktavyam // 21 // 211 // AdyadvArArthAbhidhitsayAha sabve'vi sayaMbuddhA, logaMtiabohiA ya jIeNaM 1 / savvesiM paricAo, saMvacchariaM mahAdANaM // 212 // sarva eva tIrthakRtaH, svayaMbuddhA vartante, garbhasthAnAmapi jJAnatrayopetatvAt , tathApi lokAntikAH-sArasvatAdidevAstabodhitAzca jItamiti-kalpa itikRtvA, tathA ca sthitiriyaM teSAM yaduta svayaMbuddhAnapi bhagavato bodhayanti / parityAgadvAramAhasarveSAM parityAgaH sAMvatsarikaM mahAdAnaM-vakSyamANalakSaNam // 212 // rajjAiccAo'vi ya 2, patteaM ko va kattiasamaggo 3 / ko kassuvahI ?, ko vA'NuNNAo sIsANaM 4 // 213 // rAjyAdityAgo'pi ca parityAgaH 2, pratyekadvAramAha-pratyekamiti 3, ekakaH ko vA kiyatsamagra [ niSkrAnta ] iti vAcyaM, kaH kasyopadhiH?, ko vA kenAnujJAtaH ziSyANAmupadhiriti 4 // 213 / / // 198 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambodhana Avazyakaniyukterava dvAraM cUrNiH IzAna dizA ni0 gA0 214 // 199 // 215 uttaradizA idaM gAthAdvayaM samAsavyAkhyArUpaM, na ca samAsenoktaM mandamatayo'vabudhyante, tataH prapaJcena vivarISurAdyadvAramAhapUrvadizA sArassayamAicA, vaNhI varuNA ya gaddatoyA y| tusiA avvAbAhA, aggicA ceva riTThA ya // 214 // | kRSNarAjI sArasvatAH 1 makAro'lAkSaNikaH, AdityAH 2 vahnayaH 3 varuNAH 4 20 arSimAlI-Aditya megharAjI gaItoyAH 5, caH samuccaye, tuSitAH 6, avyAbAdhAH 7 agnayazcaiva saMjJA-vairocana-cahi ntarato maruto'pyabhidhIyante 8, riSThAzceti 'tAtsthyAttavyapadeza' iti nyAyAt riSThavimAnavAsino devA api riSThAH 9, brahmalokasthariSThaprastaTA9. rihAma-rikSa dhArASTakRSNarAjimadhyasthavimAnanavakanivAsina ityrthH||214|| sthApanA70zukAma-avyAvAca ee devanikAyA bhayavaM, bohiMti jiNavariMdaM tu / pratikSobhA vAtapratikSobha savvajagajjIvahiaM, bhayavaM ! titthaM pavattehiM // 215 // 6.0 sUryAbhantuSita ___ ete devanikAyAH sArasvatAdayaH, bhagavantaM bodhayanti jinavarendraM tu, vAtapariSa sarve ca te jagajjIvAzca sarvajagajjIvAH tebhyo hitaM bhagavan ! tIrtha pazrimadizA pravarttayasva // 215 // parityAgadvAramAhaATha kRSNarAjInA nAma-kRSNarAjI 2 megharAjI 3 maghA 4 mAghavatI 5 vAtaparigha 6 vAtapratikSobha 7 devaparigha 8 devapratikSobha, nava lokAntikadevonA vimAnonA nAma-1 arci 2 arcimAlI 3 vairocana 4 prabhaMkara 5 caMdrAbha 6 sUryAbha 7 zukrAma 8 supratiSThAbha 9 riSTAbha, nava lokAntikadevonA nAma-1 sArasvata 2mAditya 3 vadvi varuNa 5 gardatoya 6 tuSita 7 abyAvAdha 8 Agneya 9riSTa / devapratikSobha devapariSa 8.0 apratihAbha-Ameya 10 marci-sArakhata prabhaMkara-varuNa manA dakSiNadizA 10caMdrAma-gardatoSa mAyavatI + // 199 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH | parityAga dvAre sAMvatsarikadAnaM ni0mA0 216219 // 20 // saMvacchareNa hohI, abhiNikkhamaNaM tu jiNavariMdANaM / to atthasaMpayANaM, pavattae puvvasUraMmi // 216 // saMvatsareNa jinavarendrANAmabhiniSkramaNaM bhaviSyati, tato'rthadAnaM pravartate, arthasya samyakU-tIrthaprabhAvanabujhyAnukampAbuddhyA ca, na tu kIrtibuddhyA, pradAnaM janebhyaH pravartate, pUrvasUrye-pUvADhe // 216 // kiyatpratidivasaM dIyata ityAha egA hiraNNakoDI, advaiva aNUNagA sayasahassA / sUrodayamAIaM, dijai jA pAyarAsAo // 217 // - ekA hiraNyakoTI aSTau cAnyUnAni-paripUrNAni zatasahasrANi-lakSANi, sUryodaya Adau yasya dAnasya tatsUryodayAdi, 'kriyAvizaSaNaM, sUryodayAdArabhya dIyata iti bhAvaH, prAtarazanaM prAtarAzaH tasmAttamabhivyApya, prAtarbhojanakAlaM | yAvaditi // 217 // yathA dIyate tathA cAha siNghaaddgtigcukkcccrcumuhmhphesuN| dAresu puravarANaM, rtthaamuhmjjhyaaresuN||218|| varavariA ghosijai, kimicchaaMdijae bhuvihii| suraasuradevadANavanariMdamahiANa nikkhamaNe // 219 // zRGgATakaM zRGgATakAkRtipathayuktaM trikoNaM sthAnaM vAA, trikaM yatra rathyAtrayaM milati / , catuSpathasamAhAraHx, catvaraM bahurathyApAtasthAnaM*, caturmukhaM yasmAccatasRSvapi dikSu panthAno nissaranti, mahApatho rAjamArgaH, zeSaH sAmAnyaH panthAH pathaH | eteSAM dvandvasteSu, puravarANAM dvAreSu pratoliSvityarthaH, rathyAnAM mukhAni-pravezA madhyakArA-madhyA eva kArazabdasya svArthikatvAdrathyAmukhamadhyakArAsteSu // 218 // kimityAha-varaM yAcadhvaM varaM yAcadhvaM ityevaM ghoSaNA samayaparibhASayA varavarikocyate, sA | zRGgATikAdiSu ghoSyate, kaH kimicchati-yo yadicchati tasya tadAnaM dIyate iti samayasaMjJayA kimicchakamucyate, bahavo // 20 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH vArSikadAna pramANaM ni0 gA0 220 // 201 // vidhayaH-ratnasvarNAdidAnaprakArA yatra tadbahuvidhikaM, surairvaimAnikairasurairbhavanapatibhiH, devagrahaNena jyotiSkainavagrahaNena vyantaH, narendreti indrazabdaH pratyekamabhisambadhyate, narendraizcakravarttiprabhRtibhirmahitAnAM bhagavatAM niSkramaNe // 219 // athaikaikena tIrthakRtA | kiyadravyaM dattaM saMvatsareNetyAha tiNNeva ya koDisayA, aTThAsIiM ca huMti koddiio| asiiM ca sayasahassA, eaM saMvacchare diNNaM // 220 // trINyeva koTizatAni aSTAzItizca bhavanti koTyaH azItizca zatasahasrANi 3888000000 etatsaMvatsare dattamekaikena tIrthakRtA, etacca pratidina deyaM tribhiH SaSTyadhikairvAsarazatairguNitaM yathAvarNitaM bhavati, iti prathamavaravarikAvacUrNiH // 220 // samprati adhikRtadvArArthAnupAtyeva vastu pratipAdayannAhavIraM ariTTanemi, pAsa malliM ca vAsupujaM ca / ee muttUNa jiNe, avasesA Asi raayaanno|| 221 // etAn paJca jinAn muktvA avazeSA Asan rAjAnaH // 221 // rAyakulesuruvi jAyA, visuddhavaMsesu khttiakulesuN| na ya itthiAbhiseA, kumAravAsaMmi pavvaiA // 222 // ete hi mahAvIraprabhRtayaH paJca tIrthakRto rAjakuleSvapi jAtA vizuddhavaMzeSu kSatriyakuleSu, rAjakulaM hi kiJcidakSatriyamapi syAdataH kSatriyakuleSvityAha-na cepsitA (ca strIpANigrahaNarAjyAbhiSekAH kintu kumAravAsa eva pravrajitAH // 222 // saMtI kuMthU a aro, arihaMtA ceva cakkavahI a| avasesA titthayarA, maMDaliA Asi rAyANo // 223 // ye ca rAjAnasteSu zAntiH kunthuzcAra ete trayo'rhantazcakravarttinazcAbhavan , avazeSAH punastIrthakarA mANDalikA rAjAna kumArAdhavasthAyAM pravrajyA ni0 gA0 221 223 // 201 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 202 // Asan , svasvamaNDalamAtrAdhipataya ityarthaH // 223 // gataM parityAgadvAraM, atha pratyekadvAramAhaego bhagavaM vIro, pAso mallI atihi tihi saehiM / bhayavaM ca vAsupujjo, chahiM purisasaehi nikkhNto||224|| uggANaM bhogANaM, rAyaNNANaM ca khattiANaM ca / cauhi sahassehusabho, sesA u sahassaparivArA // 225 // eko bhagavAn vIraH pravrajitaH, pArtho mallizca tribhiH trimiH zataiH, bhagavAMzca vAsupUjyaH SabhiH puruSazataiH saha nisskraantH|| 224 // ugrANAM bhogAnAM rAjyA(janyA )nAM ca kSatriyANAM ca, sarvasaGkhyayA caturbhiH sahasraiH saha RSabho niSkrAntaH, zeSAstvajitasvAmyAdayaH sahasraparivArAH, eteSAM [ ugrAdInAM ca ] vizeSaH prAgevopadarzitaH, // 225 // prasaGgato'traiva dvAre ye yasmin vayasi niSkrAntA ityetadabhidhitsurAha-. vIro ariTThanemI, pAso mallI a vAsupujjo a / paDhamavae pabvaiA, sesA puNa pacchimavayaMmi // 226 // ete paJca tIrthakRtaH prathamavayasi-kumAratvalakSaNe pravrajitAH, zeSA madhye vayasi-yauvanalakSaNe vartamAnAH prvrjitaaH||226|| upadhidvAramAhasavve'vi egadUseNa, niggayA jiNavarA cuvviisN| na ya nAma aNNaliMge, no gihiliMge kuliMge vA // 227 // sarve'pi bhagavanto'tItA jinavarAzcaturviMzatisaGkhyAH, etena sarvAsvapyavasarpiNISu (pUtsarpiNISu ca ) pratyekaM bharatakSetre caturviMzatireva tIrthakarA abhUvanniti khyApitaM, ekadRSyeNa-ekena vastreNa nirgatAH-abhiniSkrAntAH, kiM punastanmatAnusAriNo na sopadhayaH?, tatazca ya upadhirAsevito bhagavadbhiH sa sAkSAdevoktaH, yaH punarvineyebhyaH sthavirakalpikAdibhedabhinnebhyo'nujJAtaH sa khalu pratyekopadhidvAre ni0 gA0 224227 SABBBB&&&&& // 202 // &&&&XXXX
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava cUrNiH // 203 // niSkramaNatapaudyAna nAmAni ni0 gA. 228231 apizabdasaMsUcito grnthaantraadvseyH| atha liGgadvAramAha-sarve tIrthakRtastIrthakaraliGge ca niSkAntAH, na ca nAma anyaliGge na gRhasthaliGge kuliGge vA, anyaliGgAdyartha ukta eva // 227 // atha yo yena tapasA niSkAntastadabhidhitsurAhasumaI tha niccabhatteNa, niggao vAsupuja jiNo cauttheNaM / pAso mallIvi a, aTThameNa sesA u chaTeNaM // 228 // caturvizatau tIrthakRtsu madhye sumatirnityabhaktenA'navaratabhaktena nirgato niSkrAntaH, tha iti nipAtaH pUraNe, tathA | vAsupUjyo jinazcaturthena, nirgata iti varttate, pArtho malyapi cASTamena, zeSAstu RSabhAdayaH SaSThena // 228 // athehaiva nirgamanAdhikArAdyo yatra yeSUdyAnAdiSu niSkrAnta ityetadAha usabho a viNIAe, pAravaIe ariTThavaranemI / avasesA titthayarA, nikkhaMtA jammabhUmIsuM // 229 // usabho siddhatthavaNaMmi, vAsupujjo vihAragehaMmi / dhammo a vappagAe, nIlaguhAe a muNinAmA // 230 // AsamapayaMmi pAso, vIrajiNiMdo anAyasaMDaMmi / avasesA nikkhaMtA, sahasaMbavaNaMmi ujANe // 231 // RSabho vinItAyAM niSkrAntaH, dvArAvatyAmariSTavaranemiH, avazeSAstIrthakarA niSkrAntA janmabhUmiSu, yatra jaataasttraivetyrthH||229|| RSabhaH siddhArthavane, vAsupUjyo vihAragRhakAbhidhAne udyAne,[dharmo-dharmasvAmI bhagavAn vapragAyAM-vapragAbhidhAne udyAne ], nIlaguphAyAM ca-nIlaguphAudyAne munisuvrataH // 230 // Azramapade udyAne pArzvaH, vIrajinendrazca jJAtakhaNDe udyAne, avazeSAH sahasrAyavane nisskraantaaH||231|| prasaGgata eva nirgamanakAlamAha // 203 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava // 204 // tattttttt&********** pAso arihanemI, sijaMso sumai mallinAmo a| puvaNhe nikkhaMtA, sesA puNa pacchimaNhami // 232 // pArthAdayaH paJca jinAH pUrvAhne niSkrAntAH, zeSAH punaH pazcimAjhe // 132 // gatamupadhidvAraM, tataH prasaGgata evAnyaliGgA[dyartho'pi vyAkhyAta eva / atha grAmyAcAradvAramAhagAmAyArA visayA, niseviA te kumAravajjehiM 6 / gAmAgarAiesu va, kesu vihAro bhave kassa // 233 // grAmyAcArA viSayA ucyante, te viSayA niSevitAH kumAravargaH, kumArabhAve ye pravrajyAM gRhItavantastAnmuktvA zeSaiH sarvatIrthakRdbhirAsevitA viSayAH, atha grAmAkArAdiSu vihArAste vaktavyAH, kasya keSu grAmAkarAdiSu vihAra AsIt // 233 // etadevAhamagahArAyagihAisu, muNao khittAriesu vihariMsu / usabho nemI pAso, vIro a aNAriesuMpi // 234 // manyante sma jagataH samastasyApi trikAlAvasthAmiti munayastIrthakRtaste sarve'pi magadhAdiSu janapadeSu kSetrAryeSvityAryakSetreSu vihRtvntH|| 234 // parISahadvAramAhaudiA parIsahA siM, parAiA te ajiNavariMdehiM 7 / nava jIvAipayatthe, uvalabhiUNaM ca nikkhaMtA 8 // 23 // uditAH parISahAH eteSAM tIrthakRtAM paraM parAjitAste ca parISahAH sarvairapi jinavarendraiH, jIvopalambhadvAramAha-te ca jIvAdipadArthAnupalabhya ca niSkrAntAH, AdizabdAdajIvAzravasaMvarabandhapuNyapApanirjarAmokSaparigrahaH // 235 // nirgamana'kAlaM grAmyAcAraparISahajIvopalambhadvArANi ca nigA 232 235 // 204 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 205 // zrutalAbhachaasthatapAkarma dvAram ni0 gA0 |236-240 RRRRRRREEKEEEXEEEXXXX atha zrutalAbhadvAramAhapaDhamassa ya bArasaMga, sesANikArasaMga suylNbho| paMca jamA paDhamaMtimajiNANa sesANa cattAri // 236 // paccakkhANamiNaM saMjamo a paDhamaMtimANa duvigappo / sesANaM sAmaio, sattarasaMgo a sadhesi // 237 // / vAsasahassaM bArasa caudasa aTThAra vIsa varisAI / mAsA channava tinni a cautiga dugamikkaga dugaM ca // 238 // tiga dugamikkaga solasa vAsA tinni a taheva'horattaM / mAsikArasa navagaM caupaNNadiNAi culasII // 239 // taha vArasa vAsAI, jiNANa chaumatthakAlaparimANaM / uggaM ca tavokammaM, visesao vaddhamANassa // 240 // prathamasya RSabhasya pUrvabhave zrutalAbhaH paripUrNa dvAdazAGgaM, zeSANAmekAdazAGgAni, yasya ca yAvAna pUrvabhave zrutalAbhastasya tAvAMstIrthakarajanmanyanuvartate / atha pratyAkhyAnadvAramAha-prathamAntyajinasya paJca yamAH-prANAtipAtanivRttyAdIni vratAni, zeSANAM dvAviMzatemaithunavratavANi catvAri, tasya parigrahe evAntarbhAvAt // 236 // idaM pratyAkhyAnaM, saMyamo'pi sAmAyikAdirUpaH prathamAntyajinayoiivakalpaH, itvaraM sAmAyika cchedopasthApanIyaM ca, zeSANAM dvAviMzateryAvatkathikamevaika sAmAyika, saptadazAGgaH-saptadazabhedaH punaH sarveSAM caturvizaterapi tIrthakRtAmabhUt, caH punararthe, sa cAsau 'paJcAsravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH, // 237 // atha chadmasthatapaHkarmadvAramAha-RSabhasya cchadmasthakAlo varSasahasraM 1, evamajitAdInAM yathAkramaM vakSyamANaM varSazabdasambandhAt dvAdazavarSANi 2, caturdazavarSANi 3, aSTAdazavarSANi 4, viMzativarSANi 5, SaNmAsAH 6, navamAsAH 7, trayo mAsAH 8, catvAro mAsAH 9 trayo // 205 // mA0cU018
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 206 // jJAnotpAdana dinanakSatra nAmAni |ni0 gA0 HIR41-248 mAsAH 10 dvau mAsau 11 eko mAsaH 12 dvau mAsau 13 // 238 // vakSyamANavarSazabdasambandhAt trINi varSANi 14, dve varSe 15, eka varSa 16, SoDaza varSANi 17, trINi dinAni 18, ahorAtramekaM 19, ekAdaza mAsAH 20, nava mAsAH 21, catuHpaJcAzadinAni 22, caturazItirdinAni 23 // 239 // tatheti samuccaye, dvAdaza varSANi kizcitsAtirekANi grAhyANi 24, etajjinAnAM cchadmasthakAlaparimANaM, sarveSAmapi ca tIrthakRtAM cchadmasthakAle tapAkarma ugramitarajantubhirduradhyavaseyaM vizeSato varddhamAnasya sambandhi tapo duradhyavaseyaM, vakSyamANanyAyena sopasargatvAdapAnakatvAdvahutvAcca // 24 // atha jJAnotpAdanadvAramAhaphagguNabahulikArasi, uttarasADhAhi nANamusabhassa 1 / posikkArasi suddhe, rohiNijoeNa ajiassa 2 // 241 // kattiabahule paMcami, migasirajogeNa saMbhavajiNassa pose suddhacauddasi, abhIi abhinnNdnnjinnss4||242|| citte suddhikArasi, mahAhi sumaissa naannmuppnnnnN5| cittassa puSiNamAe, paumAbhajiNassa cittAhiM 6 // 243 // phagguNabahule chaTThI, visAhajoge supAsanAmassa 7 / phagguNabahule sattami, aNurAha sasippahajiNassa 8 // 244 // kattiasuddhe taiyA, mUle suvihissa pupphdNtss9|pose bahulacauddasi, puvvAsADhAhi sIalajiNassa 10 // 245 // paNNarasi mAhabahule, sijaMsajiNassa savaNajoeNaM 11 / sayabhiya vAsupujje, bIyAe mAhasuddhassa 12 // 246 // posassa suddhachaTThI, uttarabhaddavaya vimalanAmassa 13 / vaisAhabahulacaudasi, revaijoeNaNaMtassa 14 // 247 // posassa puNNimAe, nANaM dhammassa pussajoeNaM 15 / posassa suddhanavamI, bharaNIjogeNa saMtirasa 16 // 248 // Mei Jia Biao Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai // 206 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava jJAnotpAdanadinavibhAgakSetra cUrNiH tapAMsi // 207 // ni0 gA. 253-255 cittassa suddhataiA, kittiajogeNa nANa kuMthussa 17 / kattiasuddhe bArasi, arassa nANaM tu revaihiM 18 // 249 // maggasirasuddhaikkArasIi, mallissa assiNIjoge 19 / phagguNabahule bArasi, savaNeNaM suvvayajiNassa 20 // 250 // magasirasuddhikkArasi, assiNijogeNa namijiNiMdassa 21 / AsoamAvAsAe,nemijiNidassacittAhiM 22 // 25 // citte bahulacautthI, visAhajoeNa pAsanAmassa 23 / vaisAhasuddhadasamI, hatthuttarajogi vIrassa 24 // 252 // etA dvAdazApi gAthAH spaSTAH // atha kasya kasmin vibhAge jJAnamutpannamityAhatevIsAe nANaM, uppaNNaM jiNavarANa puvaNhe / vIrassa pacchimaNhe, pamANapattAe carimAe // 253 // trayoviMzatestIrthakarANAM jJAnamutpannaM pUrvAhne, sUrodgamanamuhUrte ityarthaH, vIrasyapazcimAhe, tatrApi pramANaprAptAyAM caramapauruSyAM // 253 // atha yeSu kSetreSUtpannaM tadAhausabhassa purimatAle, vIrassujuvAliAnaItIre / sesANa kevalAI, jesujANesu pvviaa|| 254 // RSabhasya vinItApratyAsanne purimatAlanagare, tatrApi zakaTamukhe udyAne nyagrodhapAdapasyAdho niviSTasya, vIrasya RjuvAlikAnadItIre gRhapatizyAmAkakhale sAlataroradhaHsthitasya, zeSANAM kevalajJAnAni yeSUdyAneSu prabajitAstatrotpannAni // 254 // atha yasya yena tapasotpannaM tattapaH pratipAdayannAhaahamabhattaMtaMmI, pAsosahamalliriTThanemINaM / vasupujjassa cauttheNa, chaTThabhatteNa sesANaM // 25 // // 207 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 208 // aSTamabhaktAnte caturNA jJAnamutpannaM, vAsupUjyasya caturthena, SaSThabhaktena shessaannaamekonviNshteH||255|| ziSyasaGgrahagataM jJAnadvAraM, atha saGgrahadvAramAha pramANam culasIiMca sahassA, egaM ca duve atiNi lakkhAI / tiNi a vIsahiAI, tIsahiAI ca tiNNeka // 26 // ni0 mA0 RSabhasya caturazItiH sahasrANi yatiziSyasaGgrahapramANaM 1, evaM yathAkramaM ekaM lakSaM 2, dve lakSe 3, trINi lakSANi 4, 256-259 viMzatisahasrAdhikAni trINi lakSANi 5, triMzatsahasrAdhikAni trINi lakSANi 6 // 256 // tiNi a aDDAijA, duve a egaM ca sayasahassAI / culasIiM ca sahassA, bisattari aTThasahi ca // 257 // trINi lakSANi 7, arddhatRtIye lakSe 8, dve lakSe9, ekaM lakSaM 10, caturazItisahasrANi 11, dvisaptatiH sahasrANi 12, aSTaSaSTiH sahasrANi 13 // 257 // chAvaDhi causaddhiM bAvahiM sahimeva paNNAsaM / cattA tIsA vIsA, aTThArasa solasa sahassA // 258 // SaTSaSTiH sahasrANi 14, catuHSaSTiH sahasrANi 15, dviSaSTiH sahasrANi 16, SaSTiH sahasrANi 17, paJcAzatsahasrANi 18, catvAriMzatsahasrANi 19, triMzat sahasrANi 20, viMzatiH sahasrANi 21, aSTAdaza sahasrANi 22, SoDaza sahasrANi 23 // 258 // caudasa ya sahassAI, jiNANa jaisIsasaMgahapamANaM / ajjAsaMgahamANaM, usabhAINaM ao vucchN|| 259 // Rom208 // caturdazasahasrANi 24, evaM caturvizaterapi sarvasaGkhyayA yaduktaM-aTThAvIsaM lakkhA aDayAlIsaM ca taha sahassAI / savvesipi jiNANaM jaINa mANaM vinniddittuN1,| tadetat jinAnAM vRSabhAdivarddhamAnAntAnAM yathAkrama yatiziSyasaGghahapramANaM vijJeyaM, gaNi 19, triMzat sahasrANi sahanANi 15, dviSaSTiH sahasA , ahArasa solasa shssaa|
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava AryAsaGgraha pramANam | ni0 gA0 260-262 cUrNiH // 209 // AryAsaGgrahamAnamRSabhAdInAmito vakSye // 259 // etadevAhatiNNeva ya lakkhAI tiNi ya tIsA ya tipiNa chttiisaa| tIsA ya chacca paMca ya, tIsA cauro avIsA ya // 26 // RSabhasya trINi lakSANyAryAsaGgraho'bhUt 1, triMzatsahasrAdhikAni trINi lakSANi 2, SaTtriMzatsahasrAdhikAni trINi lakSANi 3, triMzatsahasrAdhikAni SaT lakSANi 4, triMzatsahasrAdhikAni paJca lakSANi 5, viMzatisahasrAdhikAni catvAri lakSANi, hAribhadrIyavRttiTippanake tu triMzatsahasrAdhikAni ityakSarANi santi 6 // 26 // cattAri ya tIsAI, tiNi a asiAi tinnimitto a| vIsuttaraM chalahiaM, tisahassahiaMca lakkhaM ca // 261 // triMzatsahasrAdhikAni catvAri lakSANi 7, azItisahasrAdhikAni trINi lakSANi 8, 'tinimItto atti trilakSamAtraH AryAsaGgraha iti gamyate 9, viMzatisahasrAdhikaM lakSaM 10, SaTsahasrAdhikaM lakSaM 11, trisahasrAdhikaM lakSaM 12, iti gAthArthaH, hAribhadrIyavRttiTippanakakAraH punarevamAha-aSTajinAnantaraM 'tinhamitto a' tti trayANAM tIrthakRtAM suvidhyAdInAmita uurddh| yathAkramaM vakSye iti gamyate, tadevAha-vIsuttaraM chalahiaMtisahassahiaMcatti, anantaralakSasyehApi sambandhAviMzatisahasrAdhika lakSaM 9, panirAryikAbhiradhikaM lakSaM 10, tribhiH sahasrairadhikaM lakSaM 11 'lakkhaM ca'tti lakSamekaM 12 // 261 // lakkhaM aTTha sayANi a, bAvahisahassa cusysmggaa| egaTThI chacca sayA, sahisahassA sayA chacca // 262 // vimalasyaikalakSaM 13, lakSazabdasyahApi sambandhAdekaM lakSamaSTa zatAni 14, dvASaSTiH sahasrANi catuHzatasamagrANIti catuHzatAbhyadhikAni 15, TippanakRdatrApyevamAha-vimalasyASTamiH zatairadhikaM lakSaM 13 sampUrNAni dviSaSTiH sahasrANi 14, 'causaya // 209 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava__ cUrNiH // 21 // AryAzrAvakAdisaGghahapramANam ni0 gA0 263-264 samagga'tti, anantarAtikrAntAH sahasrA atrApi sambadhyate, tatazcaturbhiH zataiH samagrANi dviSaSTisahasrANi 15 iti, zadazatAdhikAnyekaSaSTiH sahasrANi 16, SaTzatAdhikAni SaSTiH sahasrANi 17 // 26 // sahi paNapaNNa paNNegacatta cattA tahahatIsaM ca / chattIsaM ca sahassA, ajANaM saMgaho eso|| 263 // SaSTiH sahasrANi 18, paJcapazcAzatsahasrANi 19, paJcAzatsasahasrANi 20, ekacatvAriMzatsahasrANi 21, catvAriMzatsahasrANi. 22, aSTatriMzat sahasrANi23, patriMzatsahasrANi 24, eSa uktasvarUpazcaturvizaterapi tIrthakRtAM yathAkramamAryikANAM saGghaho vijJeyaH, sarvasaGkhyayA yaduktaM 'coAlIsaM lakkhA chAyAlA saha causamaggo chacceva ajiANaM savvAsi saMgaho eso // 1 // 26 // paDhamANuogasiddho, patteaMsAvayAiANaM pi / neo savvajiNANaM, sIsANa priggho(sNgho)kmso||264|| zrAvakAdInAM AdizabdAt zrAvikAcaturdazapUrvadharAdisaGgrahaH pratyekaM ziSyANAM saGgrahaH kramazo-yathAkramaM sarvajinAnAM prathamAnuyogaziSTo'tra jJeyaH // 264 // gataM saGgrahadvAraM, atha tIrthadvAramAhatitthaM cAubvaNNo, saMgho so paDhamae samosaraNe / uppaNNo a jiNANaM, vIrajiNiMdassa bIaMmi // 265 // tIrtha-caturvaNaH saGghaH, sa jinAnAM prathame samavasaraNe utpannaH vIrajinendrasya dvitIye, yatra kevalamutpannaM tadapekSayA madhyamAyAM dvitIyamucyate // 265 // culasIi paMcanauI, biuttaraM solamuttara sayaM ca / sattahi paNanauI, teNauI ahasII a||266 // RSabhasya caturazItiH 1, pazcanavatiH 2, dvayuttaraM zatamiti gamyate 3, evamagrepi SoDazottaraM zataM 4, sampUrNa zataM 5, tIrthadvAram gaNasaGkhyAca | nigA 265-266 // 21 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNagaNadhara saGkhyA Avazyaka- niyukterava cUrNiH // 211 // ni0 gA0 267-269 dharmopAya dezaka saptottaraM zataM 6, paJcanavatiH 7, trinavatiH 8, aSTAzItizca 9 // 266 // ikkAsII chAvattarI a, chAvaTThI sattavaNNA ya / paNNA teyAlIsA, chattIsA ceva paNatIsA // 267 // - ekAzItiH10, SaTsaptatiH 11, SaSaSTiH 12, saptapazcAzat 13, paJcAzat 14, tricatvAriMzat 15, patriMzat 16, paJcatriMzat 17 // 267 // tittIsa aTThavIsA, aTThArasa ceva tahaya sattarasa / ikkArasa dasa navagaM, gaNANa mANaM jiNiMdANaM // 268 // trayastriMzat 18, aSTAviMzatiH 19, aSTAdaza 20, saptadaza 21, ekAdaza 22, daza 23, nava 24, iti RSabhAdijinendrANAM yathAkramaM gaNAnAM mAnaM vijJeyaM // 268 // atha gaNadharadvAramAhaekkArasa u gaNaharA, jiNassa vIrassa sesayANaM tu / jAvaiA jassa gaNA, tAvaiA gaNaharA tassa // 269 // gaNadharA mUlasUtrakartAraH te ca vIrajinasyaikAdaza, gaNAstu nava, antyayoddhayoyugalayorekaikavAcanAcArakriyAsthatvAt, zeSANAM yasya yAvanto gaNAstasya tAvanto gaNadharAH, pratigaNadharaM bhinnabhinnavAcanAcArakriyAsthatvAt // 269 // atha dharmopAyadezakadvAramAha- . dhammovAo pavayaNamahavA puvvAiM desagA tassa / savvajiNANa gaNaharA, caudasapuvvI ya je jassa // 27 // dharmopAyaH pravacanaM, tadantareNa dharmasyAsambhavAt , athavA pUrvANi, tasya-dharmopAyasya dezakAH sarvajinAnAM gaNadharAH, | teSAM mUlasUtrakartRtvAt , athavA ye yasya tIrthakRtazcaturdazapUrviNaste dharmopAyasya dezakAH, paripUrNazrutatayA teSAM yathAvasthita dvAram ni0 gA0
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH prakArAntareNa dharmo| pAyadvAraM dIkSAparyA| yadvAraM ca | ni0 gA. 271-273 // 212 // PREEEEEKKK vastudezakatvAt // 270 // atha prakArAntareNa dharmopAyamupadarzayannAha sAsAiyAiyA vA vayajIvaNikAyabhAvaNA paDhamaM / eso dhammovAo, jiNehi savvehi uvaiho // 271 // vAzabdaH prakArAntaradyotanArthaH, sAmAyikamAdiryAsAM tAH sAmAyikAdikAH sAmAyikapUrvikA ityarthaH, vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni, jIvanikAyAH pRthivyAdayaH, bhAvanAH paJcaviMzatiH anityatvAdiviSayA dvAdaza vA eSAM dvandvastataH sAmAyikAGgIkArapUrvikAH satyo vratajIvanikAyabhAvanA ityeSa dharmopAyo jinaiH sarvairupadiSTa iti sambandhaH, kadA?, prathama AdyasamavasaraNavartanAvasara evetyarthaH, uttarakAlaM jinakalpaparihAravizuddhikabhikSupratimAbhigrahAdibhedabhinno'nekavidho draSTavyaH, ta eva ca jinAstasyopadezakAH // 271 // paryAyadvAramAha usabhassa puvalakkhaM, puvvaMgUNamajiassa taM ceva / cauraMgaNaM lakkhaM, puNo puNo jAva suvihitti // 272 // RSabhasya zrAmaNyaparyAyaH ekaM pUrvalakSaM 1, ajitasya tadevaM pUrvalakSaM ekena pUrvAGgena nyUnaM, pUrvAGga nAma caturazItivarSalakSANi 2, ata Urddha caturaGgonaM pUrvalakSaM punaH punastAvadvaktavyaM yAvatsuvidhiH, tathAhi sambhavAdInAM prataparyAyaH sarvatraika pUrvalakSaM caturbhiH pUvADainyUnaM 3, aSTabhiH 4, dvAdazabhiH 5, SoDazabhiH 6, viMzatyA 7, caturviMzatyA 8, aSTAviMzatyA pUrvAGgainyUnaM pUrvalakSaM 9 // 272 // evaM suvidhiM yAvadatidezenAbhidhAya zItalAnAM pratyekamAhapaNavIsaM tu sahassA, puvANaM sIalassa priaao| lakkhAI ikkavIsaM, sijaMsajiNassa vAsANaM // 273 // paJcaviMzatiH pUrvANAM sahasrANi vrataparyAyaH 10, varSANAmekaviMzatirlakSANi 11 // 273 // // 212 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava kumAravAsAdiparyAya: ni0 gA0 277-278 cUrNiH // 213 // caupaNNaM paNNarasa, tatto aTThamAi lakkhAI / aDDAijAI tao, vAsasahassAI paNavIsaM // 274 // catuHpaJcAzadvarSalakSANi 12, paJcadazavarSalakSANi 13, sArddhasaptalakSANi 14, sArddhavarSalakSadvayaM 15, paJcaviMzativarSa- sahasrANi 16 // 274 // tevIsaM ca sahassA, sayANi aTThamANi ahavaMti / igavIsaM ca sahassA, vAsasauNA ya paNapaNNA // 27 // trayoviMzativarSasahasrANi sArddhasaptazatAdhikAni 17, ekaviMzatirvarSasahasrANi 18, varSazatanyUnAni paJcapazcAzadvarSasahasrANi 19 // 275 // aTThamA sahassA aDDAijA ya satta ya sayAI / sayarI bicattavAsA, dikkhAkAlo jiNiMdANa // 276 // sArddhasaptavarSasahasrANi 20, sArddhavarSasahasradayaM 21, saptavarSazatAni 22, saptativarSANi 23, dvicatvAriMzadvarSANi 24, | eSa dIkSAkAlo jinendrANAM yathAkramaM jnyeyH|| 276 // atha kumAravAsAdiparyAyAn pratipAdayannAha usabhassa kumArattaM, puvANaM vIsaI syshssaa| tevaDhI rajaMmI, aNupAleUNa nnikkhNto|| 277 // RSabhasya kumAratvaM pUrvANAM-70560000000000 etAvadvarSapramitAnAM viMzatiH zatasahasrANi lakSANItyarthaH, triSaSTiH pUrvalakSANi rAjye'nupAlya-gamayitvA pazcAnniSkAntaH, eka pUrvalakSaM zeSa vrataparyAyaH // 277 // ajiassa kumArattaM, aTThArasa pubvasayasahassAI / tevaNNaM rajjaMmI, puvvaMga ceva boddhavvaM // 278 // ajitasya kumAratvaM pUrvamaSTAdazalakSANi tripaJcAzatpUrvalakSANi rAjye eka ca pUrvAGgaM boddhavyaM, zeSamekaM pUrvAGgonaM pUrvalakSaM // 213 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 214 // vrataparyAyaH // 278 // kumArapaNNarasa sayasahassA, kumAravAso asaMbhavajiNassa / coAlIsaM raje, cauraMga ceva boddhavvaM // 279 // vAsAdi paJcadaza pUrvalakSANi kumArabhAvaH sambhavajinasya, catuzcatvAriMzatpUrvalakSANi rAjye catvAri ca pUrvAGgAni boddhavyAni, paryAyaH zeSamekaM pUrvalakSaM pUrvAGgacatuSkonaM vrtpryaayH|| 279 // ni0 gA. addhaterasa lakkhA, puvvANa'bhiNaMdaNe kumArattaM / chattIsA addhaM ciya, aTuMgA ceva rajjaMmi // 28 // 279-283 sArdAni dvAdazapUrvalakSANyabhinandanaviSayaM kumAratvaM, SaTtriMzatpUrvalakSANyarddhamiti paJcAzatpUrvasahasrANi aSTau ca pUrvAGgAni rAjye, zeSamekaM pUrvalakSaM pUrvAGgASTakonaM vrtpryaayH|| 280 // sumaissa kumArattaM, havaMti dasa puvvasayasahassAI / auNAtIsaM raje, bArasa aMgA ya boddhavvA // 281 // sumateH kumAratvaM dazapUrvalakSANi, ekonatriMzatpUrvalakSANi dvAdaza pUrvAhnAni ca rAjye, zeSamekaM pUrvalakSaM dvAdazapUrvAGgonaM vrtpryaayH|| 281 // . paumassa kumArattaM, puvANa'ddhaTThamA sayasahassA / addhaM ca egavIsA, solasa aMgA ya rajjaMmi // 282 // . padmaprabhasya kumAratvaM sArddhasaptapUrvalakSANi, sA.kaviMzatipUrvalakSANi SoDazapUrvAGgAni rAjye, zeSamekaM pUrvalakSaM ssoddsh-15|| 214 // pUrvAGgonaM vrataparyAyaH // 282 // puvvasayasahassAI, paMca supAse kumAravAso u / caudasa puNa raz2amI vIsaM aMgA ya boddhavvA // 283 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava- kumAravAsAdiparyAyaH |ni0 gA0 cUrNiH // 215 // 284-288 - supArthaviSayaH kumAravAsaH paJca pUrvalakSANi, caturdaza pUrvalakSANi rAjye viMzatiH pUrvAGgANi ca, zepamekaM pUrvalakSaM viMzatyA pUrvAGgairUnaM vrtpryaayH||283|| aTThAijjA [abuTThA u] lakkhA, kumAravAso sasippahe hoi / addhaM chacciya rajje, jauvIsaMgA ya boddhavvA // 284 // [kumAra vAsazcandraprabhaviSayaH, sArddhaSaT pUrvalakSANi rAjye caturviMzatiH pUrvAGgANi ca, zeSamekaM pUrvalakSaM caturviMzatyA pUrvAGgaihInaM vrataparyAyaH // 284 // paNNaM puvvasahassA, kumAravAso u pupphadaMtassa / tAvai rajaMmI, aTThAvIsaM ca puvaMgA // 285 // paJcAzatpUrvasahasrANi kumAravAsaH puSpadantasya, tAvatpaJcAzatpUrvasahasrANi rAjye'STAviMzatizca pUrvAGgANi, zeSamekaM pUrvalakSamaSTAviMzatipUrvAGgahInaM vrataparyAyaH // 285 // paNavIsasahassAI, puvvANaM sIale kumArattaM / tAvai pariAo, paNNAsaM ceva rajjaMmi // 286 // paJcaviMzatiH pUrvasahasrANi zItalaviSayaM kumAratvaM, tAvadeva vrataparyAyaH, paJcAzat pUrvasahasrANi rAjye // 286 // vAsANa kumArattaM, igavIsaM lakkha hu~ti sijaMse / tAvaiaM pariAo, bAyAlIsaM ca rajaMmi // 287 // ekaviMzativarSalakSANi zreyAMsaviSayaM kumAratvaM, tAvadeva vrataparyAyaH, dvicatvAriMzadvarSalakSANi rAjye // 287 // gihavAse aTThArasa, vAsANaM sayasahassa niamennN| caupaNNa sayasahassA, pariAo hoi vasupujje // 288 // gRhavAse kumAralakSaNe'STAdazavarSalakSANi, catuHpaJcAzadvarSalakSANi vrataparyAyo vAsupUjyaviSayaH, rAjyAnabhyupagamAcca &&&&&XXXXXXXXXXXXXXXX // 215 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH EXBXXXXXXXX kumAravAsAdiparyAyaH ni0 gA0 289-295 // 216 // raajypryaayaabhaavH||288|| paNNarasa sayasahassA, kumAravAso a tIsaI rajje / paNNarasa sayasahassA, pariAo hoi vimalassa // 289 // paJcadazavarSalakSANi kumAravAsaH, triMzadvarSalakSANi rAjye paJcadazavarSalakSANi vrataparyAyo bhavati vimalasya // 289 // aTThamalakkhAI, vAsANamaNaMtaI kumAratte / tAvai pariAo, rajjaMmI huMti paNNarasa // 29 // sArddhasaptavarSalakSANyanantajinakumAratvaM, tAvadeva vrataparyAyaH, rAjye paJcadazavarSalakSANi // 29 // dhammassa kumArattaM, vAsANaDDAiAI lkkhaaii| tAvai pariAo, raje puNa hu~ti paMceva // 291 // dharmasya kumAratvaM sArddhavarSalakSadvayaM, tAvadeva vrataparyAyaH rAjye paJca varSalakSANi // 291 // saMtissa kumArattaM, maMDaliyacakipariAa causuMpi / patteaM patteaM, vAsasahassAI paNavIsaM // 292 // zAntezcaturvapi sthAneSu pratyekaM pratyekaM paJcaviMzativarSasahasrANi // 292 // emeva kuMthussavi, causuvi ThANesu hu~ti ptteaN| tevIsasahassAI, varisANaTThamasayA ya // 293 // evameva zAnteriva kunthorapi caturvapi sthAneSu pratyekaM trayoviMzativarSasahasrANi sArddhasaptavarSazatAni ca // 293 // emeva arajiNidassa, causuvi ThANesu huMti ptteaN| igavIsa sahassAI, vAsANaM huti NAyavvA // 294 // evamevArajinendrasya caturdhvapi sthAneSu ekaviMzativarSasahasrANi // 294 // mallissavi vAsasayaM, gihavAse sesayaM tu priaao| cauppaNNasahassAI, nava ceva sayAI puNNAI // 295 // // 216 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 217 // tIrthakaraparyAyAH ni0 gA0296301 mallevarSazataM gRhavAsaH, zeSaM tu sarvamAyuva'taparyAyaH, taccatuHpaJcAzadvarSasahasrANi nava ca zatAni // 295 // aTThamA sahassA, kumAravAso u suvvayajiNassa / tAvai pariAo, paNNarasasahassa rajjaMmi // 296 // sArddhasaptavarSasahasrANi kumAravAsaH suvratasya, tAvadeva vrataparyAyaH, paJcadaza varSasahasrANi rAjye // 296 // namiNo kumAravAso, vAsasahassAi duNNi addhaM ca / tAvai pariAo, paMcasahassAI rajjaMmi // 297 // ___ namaH kumAravAsaH sArddhavarSasahasradvayaM, tAvadeva vrataparyAyaH, paJca varSasahasrANi rAjye // 297 // tiNNeva ya vAsasayA, kumAravAso ariTTanemissa / satta ya vAsasayAI, sAmaNNe hoi pariAo // 298 // trINi varSazatAni kumAravAso nemeH, saptavarSazatAni zrAmaNyaviSayaH paryAyaH // 298 // .. pAsassa kumArattaM, tIsaM pariAo sattarI hoi / tIsA ya vaddhamANe, bAyAlIsA u pariAo // 299 // pArzvasya kumAratvaM triMzadvarSANi, vrataparyAyaH saptativarSANi, varddhamAnaviSayo gRhavAsastriMzadvarSANi, dvAcatvAriMzadvarSANi vrataparyAyaH // 299 // samprati kevaliparyAyo vaktavyaH, sa ca zrAmagyaparyAyAcchadmasthaparyAyApagame svayameva jJeyaH, atha pUrvoktameva zrAmaNyaparyAyaM smArayati usabhassa puvvalakkhaM, puvvaMgUNamajiassa taM ceva / cauraMgUNaM lakkhaM, puNo puNo jAva suvihitti // 300 // vyAkhyA pUrvavat // 30 // sesANaM pariAo, kumAravAseNa sahiao bhnnio| patteaMpi a puvvaM, sIsANamaNuggahaTThAe // 301 // | |217 // bAcU019
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAvazyaka niyukteraka cUrNiH // 218 // holl zeSANAM-zItalAdInAM paryAyaH pUrva kumAravAsena saha bhaNitaH, pratyekamapi ca, kimarthamubhayathA bhaNita ityAha-ziSyANA- tIrthakamanugrahAya mandamatInAM buddhau samyag yathA pratisphalati // 301 // rANAM sarvAchaumatthakAlamitto, soheuM sesao u jinnkaalo| savvAuaMpi itto, usabhAINaM nisAmeha // 302 // / yuSkam ni0 yathoditAt zrAmaNyakAlAt chadmasthakAlamAtraM prAguktasvarUpaM zodhayitvA zeSo yaH zrAmaNyakAlaH sa RSabhAdInAM gA0 302jinakAlo'vasAtavyaH, TippanakakAra evamAkhyat-'chadmasthakAlaM itto sohe'ti etasmAt sthAnadvayoktadIkSAkAlAcchodhayitvA 305 zeSakastUddharito jinakAlo vijJeyaH, sarvAyuSkamapi RSabhAdInAmita UrdhvaM mama kathayato nizAmayata yUyaM // 302 // etadevAha caurAsIha bisattari sahI paNNAsameva lkkhaaii| cattA tIsA vIsA, dasa do egaM ca puvvANaM // 303 // iha gAthAparyante pUrvANAmityuktaM, gAthAdyArddhaparyante ca lakSANItyuktaM tatazcetthaM sambandho draSTavyaH, pUrvANAM lakSANi caturazItiH RSabhasya 1, evaM dvisaptatiH pUrvalakSANi 2, SaSTiH pUrvalakSANi 3, paJcAzatpUrvalakSANi 4, catvAriMzat pUrvalakSANi 5, triMzatpUrvalakSANi 6, viMzatiH pUrvalakSANi 7, daza pUrvalakSANi 8, dve pUrvalakSe 9, ekaM pUrvalakSaM 10 // 303 // caurAsII bAvattarI a saTThI a hoi vAsANaM / tIsA ya dasa ya egaM ca evamee sayasahassA // 304 // ihApi sambandhaH pUrvavat , caturazItivarSalakSANi 11, dvisaptativarSalakSANi 12, SaSTivarSalakSANi 13, triMzadvarSalakSANi // 218 // 14, dazavarSalakSANi 15, ekaM varSalakSANi 16 // 304 // paMcANaui sahassA, caurAsII a paMcavaNNA ya / tIsA ya dasa ya, egaM sayaM ca bAvattarI ceva // 305 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava // 219 // paJcanavatiH sahasrANi, varSANAmiti pAzcAtyamihApi sambadhyate 17, caturazItivarSasahasrANi 18, paJcapaJcAzadvarSa- antakriyAsahasrANi 19, triMzadvarSasahasrANi 20, daza varSasahasrANi 21, eka varSasahanaM 22, ekaM varSazataM 23, dvAsaptatirvaSoNi 24 dvAraM ni0 ID gA0 306NI // 305 // gataM paryAyadvAraM, athAntakriyAdvArAvasaraH, tatrApi kasya kena tapasA va vA jAtA kiyatparivRtasyetyAha 310 nivvANamaMtakiriA, sA caudasameNa paDhamanAhassa / sesANa mAsieNaM, vIrajiNiMdassa chaTeNaM // 306 // nirvANalakSaNA antakriyA sA RSabhasya paddhirupavAsairabhUt zeSANAM dvAviMzatermAsikena-mAsopavAsena, vIrajinendrasya SaSThena // 306 // atttthaavycNpujiNtpaavaasmmeaselsihresuN| usama vasupujja nemI, vIro sesA ya siddhigayA // 307 // aSTApade RSabhaH siddhimagamat , campAyAM vAsupUjyaH, ujjayante nemiH, pApAyAM nagaryA vIraH, zeSAH viMzatiH sammetazikhare // 307 // ego bhayavaM vIro, tittIsAi saha nivvuo pAso / chattIsaehiM paMcahi, saehi nemI u siddhigao // 308 // ekAkI nivRto vIraH, trayastriMzatA sAdhubhiH saha pArzvaH, SaTtriMzadadhikaiH paJcabhiH shtairnemiH|| 308 // paMcaehi samaNasaehiM, mallI saMtI u navasaehiM tu / aTThasaeNaM dhammo, saehi chahi vAsupujvajiNo // 309 // // 219 // paJcabhiH zramaNazatairmalli', zAntinavabhiH zataiH, aSTottarazatena (aSTabhiH zataiH) dharmaH, SaDbhiH zatairvAsupUjyaH // 309 // sattasahassANaMtaijiNassa vimalassa chsshssaaii| paMcasayAi supAse, paumAme tiNi aTTha sayA // 310 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 220 // dvAraM RSabhajinasamusthAnaM ca ni0 gA0 311313 anantasya siddhiM gacchataH sapta sahasrANi parivAra AsIt , vimalasya SaT sahasrANi, paJcazatAni supArzvaviSayANi, padmaprabhatIrthakRdviSaye trINyaSTottarazatAni sAdhUnAM nirvRtAni, trINi zatAni caturviMzatisamAdhikAni ityarthaH // 31 // dasahi sahassehi usabho, sesA u sahassaparivuDA siddhaa| kAlAi jaM na bhaNiaM, paDhamaNuogAu taM NeyaM // 31 // dazabhiH sahasrairRSabhaH, zeSAstu-uktavyatiriktAH pratyekaM sahasraparivRtAH siddhAH, antakriyAsambandhikAlAdikharUpaM yanmayeha na bhaNitaM tatprathamAnuyogAt dvAdazAGgAntargatAcchAstravizeSAdvijJeyaM // 311 // iccevamAi savvaM, jiNANa paDhamANuogao aMga ThANAsuNNatthaM puNa, bhaNi 21 pagayaM ao vucchaM // 312 // itirevaMprakArArthe, tatazca 'saMbohaNapariccAe' ityAdigranthasandarbheNa yanmayA tIrthakRtAM sambodhanaparityAgAdinoktamityevaMprakAramAdau kRtvA'paramapi pUrvabhavavaktavyatAdikaM savistaraM sarvajinAnAM sambandhi prathamAnuyogAduktasvarUpAdvijJeyaM, nanu yadyevaM tarhi sarvamapi tata eva jJAsyate, tvayA kiJcidapi kimityuktaM ityAzaGkyAha-sthAnA'zUnyArtha punarbhaNitaM kiJciditi gamyate iti na doSa iti, kimityAha-prakRtaM-prastutaM vastu ato vakSye // 312 // kiM tadiha prakRtamityAha usabhajiNasamuTThANaM, uTThANaM jaM tao marIissa / sAmAiassa eso, jaM puvvaM niggmo'higo|| 313 // ___ kathamasau samyaktvamavApa ? kathaM tIrthakRnnAmakarma babandha ? kuto vA''gatyehotpannaH? kadA vA dIkSAM jagrAhetyAdilakSaNa- mRSabhajinasamutthAnamatra prakRtaM tadvakSye iti pUrvagAthAvayavena sambandhaH, nanu kathamatra RSabhajinasamutthAnaM prakRtamityAha-yadyasmAtkAraNAttataH-RSabhajinAt utthAnamutpattimarIceH, idamuktaM bhavati-marIcerihotpattirAnetavyA, na cAsau RSabhadevasamutthA 220 /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH I RSabhadevakha dIkSA locazca ni0 gA. 314 // 221 // ne'varNite'bhihitA'pi samyagavadhAryate iti (RSabha )jinasamutthAnamiha prakRtaM, nanu syAdevaM yadi marIcerapyutpattyA kiJcidiha prayojanaM syAt tacca nAstya'sambandhatvAttasyA ityAha-yadyasmAt kAraNAdeSa sarvo'pi pUrva paDDidhanirgamasvarUpapratipAdanAdArabhya sAmAyikasya kutaH puruSadravyAdidaM nirgataM, so'pi ca puruSaH kathaM mithyAtvAdibhyo nirgata ityevaMrUpo nirgamo'dhikRtaH, tena marIcyutpattiH prayojanavatI, yadi nAma sAmAyikasya nirgamo'dhikRtastarhi marIcyutpatteH kimAyAtaM ?, satyaM, etaduktaM bhavatisAmAyikAdhyayanaM hyetat , tatastasya dravyanirgame vicAryamANe kuto dravyAdidaM nirgatamiti jijJAsite mahAvIradravyAdi vaktavyaM, mahAvIro'pi kathaM mithyAtvAdibhyo nirgata iti bubhutsite mahAvIrotpattirvaktavyA, na cAsau marIcyutthAnakathanamantareNa avikalA kathitA syAditi marIcyutthAnaM vaktavyaM, tadapi ca na RSabhasamutthAnakathanamantareNa samyak kathayituM zakyate iti RSabhajinasamutthAnasya prakRtatA, tacca kizciduktaM kizcica 'cittabahulaTThamIe' ityAdinA'nantarameva vakSyate // 313 // cittabahulaTThamIe, cauhi sahassehi so u avaraNhe / sIA sudaMsaNAe, siddhatthavarNami chadreNaM // 314 // caitrabahulASTamyAM rAjJAM caturbhiH sahasraiH samanvitaH so'parAhe zibikAyAM sudarzanAyAM vyavasthitaH siddhArthavane SaSThena bhaktena niSkrAnta iti vAkyazeSaH, alaGkAraM vimucya caturmuSTikaM locaM kRtvA, paJcamamuSTiyogyAn kila kezAn bhagavataH kanakAvadAte zarIre'JjanarekhA iva rAjamAnAnupalabhya zakreNa vijJaptaM-bhagavan ! mayyanugrahaM vidhAya dhriyantAmevAmI, bhagavatApi taduparodhAttathaiva kRtaM, ata evedAnImapi skandhopari vellarikAH kriyante iti bhAvaH // 314 // caturbhiH sahasraiH samanvita ityuktaM, teSAM kiM dIkSAM bhagavAna dattavAnuta netyatrAha // 221 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktarava cUrNiH SEX kacchAdInAM dIkSA tApa| satA ca. ni0mA0 // 222 // 316 bhA0 gA0 31 I cauro sAhassIo, loaM kAUNa appaNA ceva / jaM esa jahA kAhI, taM taha amhe'vi kAhAmo // 315 // catvAri sahasrANi, sUtre strItvaM prAkRtatvAt locamAtmanaiva paJcamuSTikaM locaM kRtvA itthaM pratijJAM kRtavantaH-yakriyAnuSThAnameSa bhagavAn yathA-yena prakAreNa kariSyati tattathA vayamapi kariSyAmaH, bhagavAnapi bhuvanagurutvAt svayameva sAmAyika pratipadya vijahAra // 315 // usabho varavasabhagai, cittUNamabhiggahaM paramaghoraM / vosaTTacattadeho, viharai gAmANugAmaM tu // 316 // RSabho vRSabhasamAgatiH gRhItvA'bhigrahaM paramaghoraM, paramaH paramasukhahetubhUtatvAt , ghoraH prAkRtapuruSaiH kartumazakyatvAt , vyutsRSTatyaktadeho viharati grAmAnugrAmaM tu, vyutsRSTo niSpatikarmazarIratayA, tyaktaH khalu divyAdhupasargasahiSNutayA, bhagavAnapi tairAtmIyaiH parivRto vijahAra, na ca tadA adyApi bhikSAdAnaM pravartate, lokasya paripUrNatvAdarthyabhAvAcca // 316 // tathA cAha mUlabhASyakAra: Navi tAva jaNo jANai kA bhikkhA? kerisA va bhikkhayarA / te bhikkhamalabhamANA, vaNamajhe tAvasA jAyA // 31 // (bhASyam) nApi tAvajano jAnAti yathA-kA bhikSA ? kIdRzA vA bhikSAcarAH ityataste bhagavatparivArabhUtA bhikSAmalabhamAnAH kSutparISahArtAH bhagavato maunavratAvasthitAdupadezamanAkarNayantaH kacchamahAkacchAvevamuktavantaH-asmAkamanAthAnAM bhavantau netArau ataH kiyantaM kAlamasmAbhiH kSutpipAsopagatairAsitavyaM, tAvAhatuH vayamapi tAvanna vidmaH, yadi bhagavAnanAgatameva // 222 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH namivinamyoradhikAra:ni gA0317 // 223 // pRSTo'bhavakimasmAbhiH karttavyaM kiM vA neti tataH zobhanaM bhavet, idAnIM tvetAvadyujyate-bharatalajjayA gRhagamanamayuktaM, AhAramantareNa cAsituM na zakyate, tato vanavAso naH zreyAn , tatropavAsaratAH parizaTitapariNatapatrAdyupabhogino bhagavantameva | dhyAyantastiSThAma ityevaM sampradhArya sarvasammatenaiva gaGgAnadIdakSiNakUle ramyeSu vaneSu valkalacIvaradhAriNaH vanamadhye tApasA jaataa| tayozca kacchamahAkacchayoH sutau namivinamI pitranurAgAttAbhyAM saha vihRtavantau, tau ca vanAzrayakAle tAbhyAmuktau-dAruNaH khalu idAnImasmAbhirvanavAsavidhiraGgIkRtastadyAta yUyaM svagRhANi yadi vA bhagavantamevopasarpata, sa cAnukampayA'bhilaSitaphalado bhaviSyati, tAvapi ca pitroH praNAmaM kRtvA pitrAdezaM tathaiva kRtavantau, bhagavatsamIpamAgatya pratimAsthite bhagavati jalAzayebhyo nalinIpatreSUdakamAnIya sarvataH pravarSaNaM kRtvA AjAnUcchyamAnaM sugandhikusumaprakaraM kRtvA avanatottamAGgo kSitinihitajAnukaratalau pratidivasamubhaya (saM tri) sandhyaM rAjyasaMvibhAgapradAnena vijJapya punastadubhayapAce khaDgavyagrahastau tsthtuH||31|| tathA cAha niyuktikAraH namivinamINaM jAyaNa, nAgiMdo vijadANa veaDDe / uttaradAhiNaseDhI, saTThIpaNNAsanagarAI // 317 // / namivinamyoryAcanA, nAgendro bhagavadvandanAyAgataH, tena paThitasiddhASTacatvAriMzatsahasravidyAdAnamanuSThitaM, vaitAbye uttaradakSiNazreNyoryathAkrama SaSTiH paJcAzacca nagarANi nivezitAni, bhAvArthaH kthaankaadvseyH|| 37 // bhagavaM adINamaNaso, saMvaccharamaNasio viharamANo / kaNNAhi nimaMtijai, vatthAbharaNAsaNehiM ca // 318 // bhagavAnapyadInamanAH-niSpakampacittaH saMvatsaraM-varSamanazito nirAhAro viharan, bhikSApradAnAnabhijJena lokenAbhyarhita // 223 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakatvAt kanyAbhirnimacyate vastrAbharaNAsanaizca // 318 // atha kiyatA kAlena bhikSA labdhetyAha RSabhadevaniryukteravasaMvacchareNa bhikkhA, laddhA usameNa loganAheNa / sesehi bIyadivase, laddhAo pddhmbhikkhaao||319|| pAraNakaM cUrNiH saMvatsareNa bhikSA labdhA Rpamena lokanAthena, zeSaiH-ajitAdibhirdvitIyadine labdhA prathamabhikSA // 319 // atha yadyasya | nigA pAraNakamAsIttadAha 319. // 224 // usabhassa u pAraNae, ikkhuraso Asi loganAhassa / sesANaM paramaNNaM, amayarasarasovamaM AsI // 320 // 322 RSabhasya vikSurasaH prathamapAraNake AsIt lokanAthasya, zeSANAmajitAdInAM paramAnna-pAyasaM, kiMviziSTaM ?, amRtarasavat rasopamA yasya tadamRtarasarasopamamAsIt // 320 // tIrthakRtAM prathamapAraNake yadvRttaM tadAha- ghuTuM ca ahodANaM, divvANi a AhayANi tUrANi / devA ya saMnivaiA, vasuhArA ceva buTThA ya // 321 // devairAkAzasthitairghaSTaM yathA-ahodAnaM ahodAnaM, aho vismaye, evaM dIyate, divyAni turANi tridazairAhatAni, devAzca PO sannipatitAstadaiva, vasudhArAnipAtArthamAkAzaM jRmbhakA devAH samAgatAH, vasudhArA caiva vRSTA, dravyadRSTirabhUdityarthaH // 321 // atha [ yatra ] yathA [ca] AditIrthakarasya pAraNakamAsIttadAhagayaura sijaMsikkhurasadANa vasuhAra pIDha gurupuuaa| takkhasilAyalagamaNaM, bAhubaliniveaNaM ceva // 322 // // 224 // gajapuraM nagaramAsIt , tatra bAhubalisUnusomaprabharAjJaH putraH zreyAMsaH, tenecarasadAnaM bhagavate dattaM, tatrArddhatrayodazahiraNyakoTIparimANA vasudhArA nipatitA, 'pIDha'miti yatra bhagavatA pAritaM tatra tatpAdayormA kazcidAkramaNaM kASIMditi zreyAMsena bhaktyA XXX*********
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ KE jinapAraNa kAnAM sthAnAni ni0 gA. 323 325 Avazyaka- RA ratnamayaM pIThaM kAritaM, gurupUjeti-tadarcanaM kRtavAn, kAlena lokaistadAdityamaNDalaM kRtaM, bhagavatastakSazilAtale gamanaM babhUva, niyukterava- tatpravRttiniyuktapuruSaistu bAhubaline nivedanaM kRtaM, etaccAgre bhAvayiSyate // 322 // zeSatIrthakarANAmapi yeSu sthAneSu prathama paarnnkaanyaasNstaanyaah||225|| hatthiNauraM aojhA, sAvatthI tahaya ceva saake| vijayapura baMbhathalayaM, pADalisaMDa paumasaMDaM // 323 // RSabhasya prathamabhikSAsthAnaM hastinAgapuraM 1, evamajitAdInAM yathAkramaM ayodhyA 2,zrAvastI 3, sAketaM 4, vijayapuraM 5, brahmasthalaM 6, pATalikhaNDaM 7, padmakhaNDaM 8 // 323 // seyapuraM riTThapuraM, siddhatthapuraM mahApuraM ceva / dhaNNakaDa vaddhamANaM, somaNasaM maMdiraM ceva // 324 // zri(zreyaHpuraM 9, riSThapuraM 10, siddhArthapuraM 11, mahApuraM 12, dhAnyakaraM 13, varddhamAnaM 14, saumanasaM 15, mandirapuraM 16 // 324 // cakkapuraM rAyapuraM, mihilA rAyagihameva boddhavvaM / vIrapuraM bAravaI, koagaDaM kollayaggAmo // 325 // cakrapuraM 17, rAjapuraM 18, mithilA 19, rAjagRhaM 20, vIrapuraM 21, dvArAvatI 22, kova(pa)kaDaM 23, kullaka(kollAka)grAmaH // 325 // eesu paDhamabhikkhA, laddhAo jiNavarehi savehiM / diNNAu jehi paDhama, tesiM nAmANi vocchAmi // 326 // eteSu sthAneSu prathamabhikSA labdhA yathAkrama sarjinaiH, yaiH prathamaM bhikSA dattA teSAM nAmAni yathAkramaM vakSye // 326 // REERAKAR 333333333 225 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH jinaprathamabhikSAdAtAranAmAni ni0 gA. 326. // 226 // 330 CR sijjaMsa baMbhadatte, sureMdadatte ya iMdadatte a| paume a somadeve, mahiMda taha somadatte aa|| 327 // . RSabhAya zreyAMsaH prathamabhikSAM dattavAn 1, evaM brahmadattaH 2, surendradattaH 3, indradattaH 4, padmaH 5, somadevaH 6, | mahendraH 7, somadattaH 8 // 327 // pusse puNavasU puNa naMda sunaMde jae a vijae ya / tatto a dhammasIhe, sumitta taha vagghasIhe a|| 328 // ____ puSyaH 9, punarvasuH 10, nandaH 11, sunandaH 12, jayaH 13, vijayaH 14, dharmasiMhaH 15, sumitraH 16, vyAghra I siMhaH 17 // 328 // aparAjia vissaseNe, vIsaime hoi baMbhadatte a| diNNe varadipaNe puNa, dhaNNe bahule a boddhacce // 329 / / . aparAjitaH 18, vizvaksenaH 19, viMzatitamo brahmadattaH 20, dinnaH 21, varadinnaH 22, dhanyaH 23, bahulaH 24 // ee kayaMjaliuDA, bhttiibhumaannsukklesaagaa| takAlapahaTThamaNA, paDilAbhesuM jiNavariMde // 330 // ete zreyAMsaprabhRtayaH kRtAJjalipuTAH bhaktiH-ucitapratipattyA vinayakaraNaM bahumAnaH-AntaraprItistAbhyAM zuklA-atIva zobhanA lezyA pariNAmavizeSo yeSAM te bhaktibahumAnazuklalezyAkAH, tatkAlaM-tasmin kAle prahRSTamano yeSAM te yathAkrama | RSabhAdIn jinavarendrAn prtilaabhitvntH||30|| savehipi jiNehiM, jahi laddhAo paDhamabhikkhAo / tahi vasuhArAo, buTThAo pupphabuTThIo // 331 // sarvairapi jinairyatra prathamabhikSA labdhAstatra vasudhArAH-hiraNya[pAta rUpA vRSTAH, puSpavRSTayazca // 331 // vasudhArANAM jaghanyata &&&&&&&&&&&
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasudhArA bAvazyaka niyukterava cUrNiH // 227 // gatyAdi dharmacakraM ca ni0 gA. 332337 RECERTERRORK utkarSatazca parimANamAha.. addhaterasakoDI, ukkosA tattha hoi vasuhArA / addhaterasa lakkhA, jahaNiA hoi vasuhArA // 332 // sArddhadvAdazahiraNyAnAM koTaya utkRSTA, sArddhAni dvAdaza hiraNyAnAM lakSANi jaghanyA // 332 // atha yaiH prathamabhikSA dattA te kimbhUtA abhavannityAhasabesipi jiNANaM, jehiM diNNAu pddhmbhikkhaao| te payaNupijadosA, divavaraparakamA jaaaa||333|| keI teNeva bhaveva, nivvuA sabakammaummukkA / anne taiabhaveNaM, sinjhissaMti jiNasagAse // 334 // sugame // 333 // 334 // atha pUrvoktaM nirvAhayatikallaM saviDDIe, pUemaha'daGa dhammacakaM tu / viharai sahassamegaM, chaumattho bhArahe vAse // 335 // bahalIaDaMbaillAjoNagavisao suvaNNabhUmI a| AhiMDiA bhagavaA, usameNaM tavaM caraMteNaM // 336 // - bahalI a joNagA, paNhagA ya je bhagavayA samaNusiTThA / anne ya micchajAI, te taiA bhaddayA jAyA // 337 // kalye-prage sarvA pUjayAmyahaM, prAtargato'dRSTvA bhagavantaM tatpadabhUmau dharmacakrAkhyaM cakra kAritavAn , tacca sarvaratnamayapaJcayojanocchritadaNDasyopari sarvaratnamayaM sahasrAraM yojanAyAmaviSkambhaM vRttAkAraM, cUNA~ tu cakrasyaitadeva mAnaM daNDastu yojanocchraya evoktaH, laghu vRttocchritaM yojanazataM viSkambho'STa yojanAnAM // 335-337 // titthayarANaM paDhamo, usabhasirI vihario niruvasaggo / aTThAvao Nagavaro, aggabhUmI jiNavarassa // 338 // // 227 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH // 228 // kevalo. tpattiH cakrotpattizca ni0 gA0 339342 chaumatthappariAo, vAsasahassaM tao purimatAle / Naggohassa ya heTThA, uppaNNaM kevalaM nANaM // 339 // sugame 'usabhasirI'tti zrIRSabhaH agryA-pradhAnA nirvANaprAptyA bhUmiraThyabhUmiH // 338 // 339 // phagguNabahule ekkArasIi aha aTThameNa bhatteNaM / uppaNNaMmi aNaMte, mahatvayA paMca paNNavae // 340 // sugame // 340 // mahAvratAni paJca prajJApayatItyuktaM, tAni ca tridazakRtasamavasaraNAvasthita eva, tathA cAhauppaNNaMmi aNaMte, nANe jaramaraNa vippamukkassa / to devadANaviMdA, kariMti mahimaM jiNiMdassa // 341 // utpanne-ghAtikarmacatuSTayakSayAtsaJjAte'nante jJAne, kevale ityarthaH, jarAmaraNAbhyAM vipramuktavadvipramuktastasya, tato devadAnavendrAH kurvanti mahimAM-jJAnapUjAM jinendrasya, devendragrahaNAdvaimAnikajyotiSkaparigrahaH, dAnavendragrahaNAcca bhavanavAsivyantaragrahaNaM, sarvatIrthakRtAM ca devA avasthitAni nakhalomAni kurvanti // 341 // athoktAnuktArthasaGgrahagAthAmAha ujANapurimatAle, purI[i] viNIyAi jattha nANavaraM / cakkuppAyA ya bharahe niveaNaM ceva doNhaMpi // 342 // | AuhavarasAlAe, uppaNNaM cakkarayaNa bharahassa / jakkhasahassaparivuDaM, sabarayaNAmayaM cakkaM // 1 // (pra. avyA.) udyAnaM ca tatpurimatAlaM ca, atyAsannatvAdvinItAyAH puryA udyAnasthAnIyaM purimatAlanagaraM samprAptaH, tatrezAnasthazakaTa| mukhodyAne nyagrodhapAdapasyAdhastAdbhagavata utpannaM jJAnavaraM kevalaM, tasminnevAhani bharatanRpaterAyudhazAlAyAM cakrotpAdazca babhUva / bharatAya nivedanaM ca dvayorapi-jJAnacakrayostanniyuktapuruSaiH kRtaM // 342 // iyaM gAthA'nyakartRkI avyAkhyAtA ca // 1 // atha bharatazcintayAmAsa-pUjA tAvad dvayorapi kAryA, kasya prathamaM kartuM yujyate?, tatra karayaNa bharahassAtAyAH puryA udyAnasthAnIyaM bhagatanRpatarAyudhazAlAyAM . // 228 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH // 229 // tAyaMmi pUie, cakka pUiaM pUaNAriho taao| ihaloiaM tu cakaM paraloasuhAvaho tAo // 343 // tAte pUjite sati cakraM pUjitameva, tatpUjAnibandhanatvAccakrasya, pUjAmarhatIti pUjArhastAto vartate devendrAdinutatvAt , ihalaukikaM tu cakraM, turevArthaH, paralokasukhAvahastAtaH, zivasukhahetutvAt [tatpUjAkaraNasandezavyApRto babhUva] // 343 // tasmAttiSThatu tAvaccakraM, tAtasya pUjAM kartuM yujyate' iti sampradhAryasaha marudevIi niggao, kahaNaM pavaja usbhsennss| baMbhImarIidikkhA, suMdarI oroha suadikkhA // 344 // ___ bharato marudevyA saha bhagavadvandanArtha gataH, marudevyai prabhuRddhikathanaM dharmakathanaM vA, RSabhaseno (nasya) bharataputrasya pravrajyA, brAhmImarIcidIkSA, sundaryA avarodhArtha dhAraNaM, sA zrAvikA jAtA, sutadIkSA // 344 // paMca ya puttasayAI, bharahassa ya satta nattUasayAI / sayarAhaM pavaiA, taMmi kumArA samosaraNe // 345 // bhavaNavaivANamaMtarajoisavAsI vimANavAsI a| saviDii saparisA, kAsI nANuppAyamahimaM // 346 // paJca putrazatAni bharatasya, sapta naptRzatAni pautrazatAnItyarthaH, 'sayarAha' dezIvacanaM yugapadarthAbhidhAyaka, tasmin samavasaraNe kumArAH prvrjitaaH|| 345 // sugamA // 346 // dadNa kIramANiM, mahimaM devehi khattio mriii| sammattalabuddhI, dhammaM soUNa pvio|| 347 // mAgahavaradAmapabhAsa-siMdhukhaMDappavAyatamisaguhA / sahi vAsasahasse, oaviuM Agao bharaho // 1 // (pra0 a0) bharatapUjA marudevIkevalamokSau putrapautra dIkSA marIcidIkSA ni0 gA. 343-347 SXXXXXXXXXXXX // 229 // mA05020
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sundA Avazyaka- [ niyukteraka- cUrNiH // 230 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXX* marIciriti jAtamAtro marIcIna muktavAniti marIcimAn marIcirabhedopacArAnmatublopAdvA, sAmAnyakumAradIkSAbhidhAne satyapi marIcervizeSAbhidhAnaM prakRtopayogitvAt , samyaktvena labdhA-prAptA buddhiryasya sH|| 347 // iyaM gAthA'vyAkhyAtA hAribhadrIyavRttI, 'oavi' sAdhayitvA // 1 // * mAgahamAI vijayo suMdaripakvaja baarsbhiseo| ANavaNa bhAugANaM samusaraNe puccha didruto // 348 // mAgaMdhamAdau yasya sa mAgadhAdirvijayo bharatena kRtaH, vijayaM kurvatA ca kSulahimavaddevasAdhanAnantaraM RSabhakUTe himavadadhobhAgavartini svanAma likhitamanena gAthAdvayena 'osappiNIimIse taiAi samAi pacchime bhaage| ahayaMsi cakkavaTTI bharahutti a nAmadhijeNaM // 1 // ahayaMsi paDhamarAyA ihaI bharahAhivo naravariMdo / natthi mamaM paDisattU jiaM mae bhArahaM vAsaM // 2 // iti| punarAgatena sundarI avarodhasthitA dRSTA, kSINatvAt muktA, pravrajyA dApitA, dvAdaza varSANyabhiSekaH kRto bharatAya (tsy)| AjJApanaM bhrAtRRNAM cakAra, te'pi samavasaraNe bhagavantaM pRSTavantaH, bhagavatA cAGgArakadAhakadRSTAnto gaditaH, vaitAlikAkhyaM sUtrakRtAGgadvitIyAdhyayanaM prarUpitaM, te'STAnavatirapi prbjitaaH|| 348 // bAhubalikovakaraNaM niveaNaM cakki devayA kahaNaM / nAhammeNaM jujjhe dikkhA paDimA paiNNA ya // 349 // paDhamaM diTThIjuddhaM vAyAjuddhaM taheva bAhAhiM / muTThIhi a daMDehi a sabathavi jippae bharaho // 32 // (bhASyam) | so eva jippamANo vihuro aha naravaI viciMtei / kiM manni esa cakkI ? jaha dANI dubbalo ahayaM // 33 // bhA0 tAhe cakaM maNasI karei patte acakarayaNami / bAhubaliNA ya bhaNidhiratthu rajassa to tujjha // 1 // (pra0 a0) aSTAnavatebhrANAM ca dIkSA bharatabAhubali yuddhaM ca |ni0 gA0 348-349 bhA0 gA. 32-33 // 230 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 231 // |ciMtei ya so majjhaM sahoarA puvvadikkhiyA nANI / ahayaM kevalihouM vacahAmi Thio paDimaM // 2 // (pra.) bharatasandezAkarNane sati bAhubalinaH kopakaraNaM, tannivedana dUtena kRtaM bharatAya, yuddhe jIyamAnena kimayaM cakravartI na tvahaM iti cintayato devatA AgatA, tvaM cakrIti kathanaM, smRtacakre AyAte, bAhubalinA'cinti-alaM me rAjyeneti, nA'dharmeNa yuddhyAmIti, dIkSA tena gRhItA, anutpannajJAnaH kathamahaM jyAyAn kanIyaso drakSyAmItyabhisandhAnAtpratimA-kAyotsargaH kRtaH pratijJA ca kRtA-na ito'nutpannajJAno yAsyAmIti niyuktigaathaarthH|| 349 // iyaM bhASyagAthA vyAkhyAtAyetanApyekA tathaiva, tayorbharatabAhubalinoH prathamaM dRSTiyuddhamabhUt , punarvAgyuddhaM, tathaiva bAhubhyAM muSTibhizca daNDaizca, sarvatrApi-sarveSu yuddheSu jIyate, bharataH // 32 // sa evaM jIyamAno vidhuro'tha narapatirvicintitavAn-kimeSa cakravatI ? yathedAnI durbalo'hamiti // 33 // [prakSipta ] gAthAdvayamanyakartRkamavyAkhyAtaM ca // 1-2 // saMvacchareNa dhUaM amUDhalakkho u pesae arihA / hatthIo oyaratti a vutte ciMtA pae nANaM // 34 // uppaNNanANarayaNo tiNNapaiNNo jiNassa paamuule| gaMtuM titthaM namiuM kevaliparisAi AsINo // 35 // kAUNa egachattaM bharaho'vi a bhuMjae viulbhoe| mariIvi sAmipAse viharai tavasaMjamasamaggo // 36 // sAmAiamAIaM ikkArasamAu jAva aMgAu / ujjutto bhattigato ahijio so gurusagAse // 37 // (bhASyam) ['saMva0'] ityAdigAthAcatuSTayaM bhASyagaM vyAkhyAtaM, kAyotsargAvasthite bhagavati bAhubalini saMvatsareNa, 'dhUaMti duhitaramamUDhalakSastu preSitavAnahannAditIrthakaraH, 'hastinaH avatarata' iti cokne cintA tasya jAtA, yAmIti sampradhArya 'pade' iti pado bAhubalinaH kevalajJAnaM marIceH bhagavatpAve viharaNaM adhyayanaM ca bhA0 gA0 34-37 // 231 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ marIce Avazyakaniyukterava cUrNiH pArivraja kalpanA ni0 gA. 350-302 // 2 // kSepe jJAnamutpannaM // 34 // utpannajJAnaratnastIrNapratijJo jinasya pAdamUle kevaliparSadaM gatvA tIrtha natvA aasiinH||35|| atrAntarekRtvA ekacchatraM bhuvamiti zeSaH, bharato'pi ca bhuGkte vipulabhogAn , marIcirapi svAmipArthe viharati tpHsNymsmgrH||36|| sa ca sAmAyikAdikamekAdazamaGgaM yAvat udyuktaH kriyAyAM bhaktigato bhagavati zrute vA adhItavAn sa gurusakAze // 37 // aha aNNayA kayAI gimhe uNheNa prigysriiro| aNhANaeNa caio imaM kuliMga viciMteha // 350 // athetyAnantarye kadAcid-ekasmin kAle grISme uSNena parigatazarIraH asnAneneti-asnAnaparISaheNa tyAjitaH saMyamAt | etatkuliGgaM-vakSyamANaM vicintayati // 350 // merugirIsamabhAre na humi samattho muhuttamavi voDhuM / sAmaNNae guNe guNarahio saMsAramaNukaMkhI // 351 // merugirisamo bhAro yeSAM te tathAvidhAstAnnaiva samartho muhUrtamapi voDhuM, zramaNAnAmete zrAmaNAH, ke te ?-guNAH-viziSTakSAntyAdayastAn , kuto ?, yato dhRtyAdiguNarahito'haM saMsArAnukAsIti // 351 // kiM mama yujyate ?, gRhasthatvaM tAvadanucitaM, zramaNaguNAnupAlanamapyazakyaMevamaNuciMtaMtassa tassa niagA maI smuppnnnnaa| laddho mae uvAo jAyA me sAsayA buddhii|| 352 // 'evaM'muktena prakAreNAnucintayatastasya nijA matiH samutpannAH, sa hyevaM cintayAmAsa-labdho mayA vartamAnakAlocitaH khalUpAyo, jAtA mama zAzvatI buddhiH, zAzvatetyAkAlikI, prAyo niravadyajIvikAhetutvAt // 352 // yaduktamidaM kuliGgamacintayattadAha // 232 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ marIce bAvazyakaniryukterava cUrNiH // 233 // pArivrajya kalpanA | ni0 gA. |353-356 samaNA tidaMDavirayA bhagavaMto nihuasNkuiaaNgaa| ajiiMdiadaMDassa u hou tidaMDaM mahaM ciMdhaM // 353 // zramaNA manovAkAyalakSaNatridaNDaviratAH aizvaryAdibhiga yogAdbhagavantaH, nibhRtAni-antaHkaraNAnyazubhavyApAraparityAgAt , saGkucitAni-azubhakAyavyApAraparityAgAdaGgAni yeSAM te tathA, ahaM tu naivaMvidho, yataH na jitAnIndriyANicakSurAdIni daNDAzca-cittAdyA yena sa ajitendriyaH, tasyAjitendriyadaNDasya tu bhavatu tridaNDaM mama cihnama| vismaraNArtha // 353 // loiMdiamuMDA saMjayA u ayaM khureNa sasiho a| thUlagapANivahAo beramaNaM me sayA hou // 354 // muNDo dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatraiteM zramaNA dravyabhAvamuNDAH, kathaM ? locenendriyaizca muNDAH saMyatAstu, ahaM punarnendriyamuNDaH, yataH alaM dravyamuNDatayA, tasmAdahaM kSureNa muNDaH sazikhazca bhavAmi, sarvaprANivadhaviratAzca zramaNAH, ataH sthUlapANAtipAtAdviramaNaM me sadA bhavatu // 354 // nikiMcaNA ya samaNA akiMcaNA majjha kiMcaNaM hou / sIlasugaMdhA samaNA ahayaM sIleNa duggaMdho // 355 // nirgataM kiJcanaM-hiraNyAdi yebhyaste niSkiJcanAzca zramaNAH, tathA'vidyamAnaM kicanamalpamapi yeSAM te'kizcanA jinakalpikAdayaH, ahaM tu naivaMvidho ato mArgAvismRtyartha mama kiJcanaM bhavatu pavitrikAdi / tathA zIlena zobhano gandho yeSAM te tathA, ahaM tu zIlena durgandhaH ato gandhacandanagrahaNaM me yuktaM // 355 // __ vavagayamohA samaNA mohacchaNNassa chattayaM hou / aNuvAhaNA ya samaNA majjhaM tu uvAhaNA hontu // 356 // SXXXXXXXXXXX // 233 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA Avazyakaniyukterava- marIceH [pArivrajya cUrNiH // 234 // ni0 gA. // 357-359 vyapagato moho yeSAM te tathA zramaNAH, ahaM tu netthamato mohAcchAditatya cchatrakaM bhavatu, anupAnatkAzca zramaNAH, mama copAnahI bhvtH|| 356 // sukaMbarA ya samaNA niraMbarA majjha dhaaurttaaii| haMtu ime vatthAI ariho mi kasAyakalusamaI // 37 // zuklAnyambarANi yeSAM te zuklAmbarAH zramaNAH, nirambarA-jinakalpikAdayaH, ete zramaNA ityanena tatkAlotpannatA|pasazramaNavyudAsaH, dhAturaktAni bhavantu mama vastrANi, a)'smi-yogyo'smi teSAmeva, kaSAyaiH kaluSA matiryasya so'haM kAyakalupamatiH // 357 // vajaMta'vajabhIru bahujIvasamAulaM jlaarNbh| hou mama parimieNaM jaleNa pahANaM ca piaNaM ca // 358 // , varjayantyavadyabhIravo bahujIvasamAkulaM.jalArambha, tatraiva vanaspateravasthAnAt avayaM-pApaM, ahaM tu netthamato bhavatu mama parimitena jalena snAnaM ca pAnaM ca // 358 // evaM so ruiamaI niagamaivigappiaM imaM liMgaM / taddhitaheusujuttaM pArivvajaM pavattei // 359 // sthUlamRSAvAdAdinivRttaH, evamasau rucitA matiryasya sa rucitamatiH, nijamatyA vikalpitaM nijamativikalpitaM, idaM liGgaM, kiMviziSTaM ?, tasya hitAstaddhitAste ca(zca) te hetavazca, taiH suSTu yuktaM-zliSTamityarthaH, parivrAjAmidaM pAribAja(anya) pravartayati, zAstrakAravacanatvA(nA)dartamAnanirdezo'pyaviruddha eva, pAThAntaraM vA 'pArivajaM tao kAsI' ti pArivAjaM satA kRtavAn // 359 // bhagavatA ca saha vijahAra taM ca sAdhumadhye vijAtIyaM dRSTvA kautukAllokaH pRSTavAn , tathA cAha 234 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH marIcedharmakathanaM samavasaraNAdivaktavyatAca ni0 gA0 360-363 // 235 // aha taM pAgaDarUvaM daTuM pucchei bahujaNo dhammaM / kahai jaINaM to so viAlaNe tassa parikahaNA // 360 // ____ atha taM prakaTarUpaM vijAtIyatvAt dRSTvA pRcchati bahujanaH dharma, kathayati yatInAM sambandhibhUtaM kSAntyAdilakSaNaM tato'- | sAviti, lokA bhaNanti-yadyayaM zreSTho bhavatA kiM nAGgIkRta iti vicAraNe, tasya pari-samantAt kathanA parikathanA-'zramaNAstridaNDaviratA' ityAdi, pRcchatIti trikAlagocarasUtrapradarzanArthatvAdevaM nirdezaH, pAThAntaraM vA 'aha taM pAgaDarUvaM dahUM pucchiMsu bahujaNo dhammaM / kahatI sujaINaM so viAlaNe tassa parikahaNA' // 360 // dhammakahAakkhitte uvahie dei bhagavao sIse / gAmanagarAiAI viharai so sAmiNA saddhiM // 361 // dharmakathAkSiptAn upasthitAn dadAti bhagavataH ziSyAn , grAmanagarAdIn viharati sa svAminA sArddham // 361 // samusaraNa bhatta uggaha aMguli jhaya sakka sAvayA ahiaa| jeA vaDDai kAgiNilaMchaNa aNusajjaNA ah|| 362 // rAyA Aiccajaso mahAjase aibale a balabhadde / balavirie kattavirie jalavirie daMDavirie ya // 363 // samavasaraNaM bhagavato'STApade khalvAsIt , bhaktaM bharatenAnItaM paJcabhiH zakaTaiH tadagrahaNonmAthite sati bharate devezo bhagavantamavagrahaM pRSTavAn , katividho'vagrahaH?, bhagavAnAha-paJcavidhaH, devendrAvagrahaH 1,rAjAvagrahaH 2, gRhapatyavagrahaH 3, sAgArikAvagrahaH 4, sAdharmikAvagrahaH 5, tatra rAjA bharatAdhipaH, gRhapatirmANDaliko rAjA, sAgArikaH-zayyAtaraH, sAdharmikaH saMyataH, | eSAM cottarottareNa pUrvaH pUrvo bAdhito draSTavyaH yathA-rAjAvagraheNa devendrAvagraho bAdhita ityAdi prarUpite devarADAha-bhagavan ! ye ete zramaNA madIyAvagrahe viharanti teSAM mayAvagraho'nujJAta ityevamabhidhAyAbhivandya ca bhagavantaM tasthau, bharato'pyacintaya // 235 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ samava AvazyakaniyukteravacUrNiH saraNAdivaktavyatA // 236 // dahamapi svAvagrahamanujAnAmItyetAvatApi naH kRtArthatA bhavatu, bhagavatsamIpe'nujJAto'vagrahaH / tato bharatena devalokanivAsirUpapRcchAyAM kRtAyAmindreNAGgulidarzitA, dRSTvA ca tAM bharato'jIva mumude, zakrAGgulI sthApayitvA'STAhnikAM mahimAM cakre / tataH prabhRti dhvajotsavaH pravRttaH, 'sakkatti bharatena kimanenAhAreNa kAryamiti pRSTaH zakro'bhihitavAn-tvadadhikebhyo dIyatAmiti, paryAlocayatA jJAtaM zrAvakA adhikAstebhyo dattaM, uktAzcaite-bhavadbhiH pratidinaM madIyaM bhoktavyaM, kRSyAdi ca na kArya, svAdhyAyaparairAsitavyaM, bhukte ca vaktavyaM 'jeA vaDDaItti jito bhavAn varddhate bhayaM tasmAnmA haneti, te tathaiva kRtavantaH, bharatazca ratisAgarAvagADhatvAttacchabdAkarNanottarakAlameva kenAhaM jita iti ?, AH jJAtaM kaSAyaistebhya eva varddhate bhayamityAlocanApUrvaka saMvegaM yAtavAn / atrAntare lokabAhulyAtsUpakArAH pAkaM kartumazaknuvanto bharatAya niveditavantaH-neha jJAyate kaH zrAvakaH ko vA neti, lokasya pracuratvAt , Aha bharataH-pRcchApUrvakaM deyaM, tatastAn pRSTavantaste-ko bhavAn ?, zrAvakaH, kati vratAni !, sa AhazrAvakANAM na santi vratAni, kintvasmAkaM paJcANuvratAni sapta zikSAvratAni, ye evambhUtAste rAjJo niveditAH, sa ca kAkiNIratnena lAJchanaM-cihnaM kRtavAn trirekhAM, punaH SaNmAsena ye yogyA bhavanti tAnapi lAmichatavAnevaM brAhmaNAH saJjAtAH, te ca svasutAn sAdhubhyo dattavantaste ca pravrajyAM cakruH, parISahabhIravastu zrAvakA Asan , iyaM ca bhrtraajysthitiH| 'aNusajjaNA aTThatti aSTau puruSAn yAvadayaM dharmaH pravRttaH, aSTau vA tIrthakarAn yAvattata Urddha mithyAtvamupagatAH / Adityayazasastu kAkiNIratnaM nAsIditi suvarNamayAni yajJopavItAni kRtavAn , mahAyazaHprabhRtayastu kecana rUpyamayAni kecana paTTasUtramayAnItyevaM yjnyopviitprsiddhiH|| 362 // sugamA // 363 // RRORRRRRRRRRRRC. // 236 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 237 // dAnAdidvArANi ni0 gA. 364-366 eehiM addhabharahaM sayalaM bhuttaM sireNa dhario a| pavaro jiNiMdamauDo sesehiM na cAio voDeM // 364 // etairarddha bharataM sakalaM bhuktaM, zirasA dhRtazca pravaro jinendramukuTo devendropanItaH, zeSairnarapatibhina zakito voDhuM, mahApramANatvAt // 364 // assAvagapaDiseho chaDhe chaThe a mAsi annuogo| kAleNa ya micchattaM jiNaMtare saahvoccheo|| 365 // azrAvakANAM pratiSedhaH kRtaH, Urddhamapi SaSThe SaSThe mAse'nuyogaH-parIkSA babhUva, kAlena gacchatA mithyAtvamupagatAH, kadA ?, navamajinAntare kimiti ?, yatastatra sAdhuvyavaccheda AsIt // 365 // athoktAnuktArthapratipAdanAya sahagAthAmAhadANaM ca mAhaNANaM vee kAsI a puccha nivANaM / kuMDA thUbha jiNahare kavilo bharahassa dikkhA ya // 366 // / (mUladAragAhA) dAnaM ca mAhanAnAM loko dAtuM pravRttaH, bharatapUjitatvAt , AryAn vedAn kRtavAMzca bharata eva, tatsvAdhyAyanimittaM, tIrthakarastutirUpAn zrAvakadharmapratipAdakAMzca, anAryAstu pazcAtsulasayAjJavalakAdibhiH kRtAH, 'puccha' tti bharato bhagavantamaSTApadagatameva pRSTavAn-yAgubhUtA yUyamevaMvidhAstIrthakRtaH kiyantaH khalviha bhaviSyantItyAdi, bhagavAnaSTApade nirvANaM prAptaH, devendrairapi kuNDAni kRtAni stUpAzca, jinagRhaM bharatazcakAra, kapilo marIcisakAze niSkrAntaH, bharatasya dIkSA pravRtteti samu| daayaarthH|| 366 // avayavArtha ucyate-AdyAvayavadvayaM vyAkhyAtameva, pRcchAvayavArthamAhapuNaravi asamosaraNe pucchIajiNaM tu cakkiNo bhrhe|apputttthoadsaare titthayaroko ihNbhrhe?||367|| (mUladAra0) 28.XXXXXXXXXXXXX // 237 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 238 // 335&&&&KKAR jinacaz2yAdInAM pRcchA nirdezazca ni0 gA0 367371 PR punarapi samavasaraNe pRSTavAMzca jinaM tu cakravartI bharataH, bhAvinazcakravarttina ityupalakSaNaM tIrthakRtazceti, bharatavizeSaNaM vA, cakrI bharata(bhAratAM)stIrthakarAdIn , pAThAntaraM vA 'pucchI ajiNe a cakkiNo bharahe' pRSTavAn jinAMzcakravarttinazca bharataH, | casya vyavahitaH sambandhaH, bhagavAnapi tAn kathitavAn, tathA apRSTazca dazArAn-vAsudevabaladevAn , tathA tIrthakaraH ka iha bharate?, bhAvitIrthakRjjIvaH ko'pyasyAM parSadyastIti, bhagavAnapi marIciM kathitavAn // 368 // tathA cAha niyuktikAra:jiNacakkidasArANaM vaNNapamANAI naamgottaaii| AjapuramAipiyaro pariyAya gaiMca saahiia|| 368 // (dAra0) | _ 'jinacakridazArANAM' jinacakravarttivAsudevAnAmityarthaH, varNapramANAni nAmagotrANi AyuHpurANi mAtApitarau yathAsambhavaM |paryAyaM gatiM ca, cazabdAjinAntarANi ca 'sAhItti ha(zi)STavAniti gAthAsamAsArthaH, avayavArtha tu vakSyAmaH // 368 // tatra praznAvayamadhikRtya tAvadAha bhASyakAra:jArisayA loagurU bharahe vAsaMmi kevalI tumbhe / erisayA kai anne tAyA! hohiMti titthayarA ? // 38 // (bhASyam) yAdRzA lokaguravo bhArate varSe kevalino yUyaM, IdRzAH kiyanto'nye'traiva tAta! bhaviSyanti tIrthakarAH // 38 // aha bhaNai jiNavariMdo bharahe vAsaMmi jAriso ahayaM / erisayA tevIsaM aNNe hohiMti titthayarA // 369 // nigadasiddheyaM // 369 // te caivaMhohI ajio saMbhava abhiNaMdaNa sumai suppabha supaaso| sasi pupphadaMta sIala sijaso vAsupujo a|| 370 // vimalamaNaMtai dhammo saMtI kuMthU aro a mallI a| muNisuvvaya nami nemI pAso taha vaddhamANo a // 371 // all // 238 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 239 // cakryAdInAM pRcchA nirdezazca ni0 gA0 372-375 bhA0 gA0 39-40 ___ sugame // 370-371 // aha bhaNai naravariMdo bharahe vAsaMmi jAriso u ahaM / tArisayA kai aNNe tAyA ! hoti rAyANo? // 372 // atha bhaNati nararendraH, bhArate varSe yAdRzastvahaM tAdRzAH katyanye tAta! bhaviSyanti raajaanH|| 372 // aha bhaNai jiNavariMdo jArisao taM nriNdsddlo| erisayA ekkArasa aNNe hohiMti rAyANo // 373 // atha bhaNati jinavarendro yAdRzastvaM narendrazAlA, zArdUla:-siMhaH, IdRzA ekAdaza anye bhaviSyanti rAjAnaH // 373 // te caivaMhohI sagaro maghavaM saNaMkumAro ya raaysngklo| saMtI kuMthU a aro hoi subhUmo ya koravvo // 374 // Navamo a mahApaumo hariseNo ceva rAyasaGkalo / jayanAmo a naravaI bArasamo baMbhadatto a|| 375 // sugame // 374-375 // atha yaduktaM 'apRSTazca dazArAn kathitavAM stadabhidhitsurAha bhASyakAra:hohiMti vAsudevA nava aNNe niilpiiakosijjaa| halamusalacakkajohI satAlagaruDajjhayA do do // 39 // (bhASyam) / bhaviSyanti vAsudevA nava, nava baladevAzcAnuktA apyatra tatsahacarita(cara)tvAt draSTavyAH, te ca sarve baladevavAsudevA yathAsaGkhyaM nIlAni pItAni ca kauzeyAni-vastrANi yeSAM te tathA, tathA halamuzalacakrayodhinaH-halamuzalayodhino baladevAH, cakrayodhino vAsudevAH, saha tAlagaruDadhvajAbhyAM varttante iti satAlagaruDadhvajAH, ete ca bhavanto yugapad dvau dvau bhaviSyataH baladevavAsudevAviti // 39 // vAsudevabaladevanAmAnyAha tivida a diviTTha sayaMbhu purimuttame purisasIhe / taha purisapuMDarIe datte nArAyaNe kaNhe // 40 // (bhASyam ) 50SEXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 239 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 24 // ayale vijae bhadde suppabhe asudaMsaNe / ANaMde NaMdaNe paume rAme Avi apacchime // 41 // (bhASyam) sugame // 41-42 // atha vAsudevazatrUnAhaAsaggIve tAraya meraya mahukeDhave nisuMbhe a / bali paharAe taha rAvaNe a navame jarAsiMdhU ||42||(bhaassym) sugamA, navaraM caturthasya madhoretadeva nAma, kaiTabhazca taddhAtA'taH kaiTabhenopalakSito mdhurmdhukaittbhH|| 42 // ee khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / savve a cakkajohI sabve a hayA sacakehiM // 43 // (bhASyam) ete khalu pratizatravaH, khalurevArthaH, ete eva nAnye, kIrtipuruSANAM-vAsudevAnAM, sarve cakrayodhinaH, sarve ca hatAH svacaH, yatastAnyeva cakrANi vAsudevavyApattaye pratikSiptAni taiH, puNyodayAdvAsudevaM praNamya tAneva vyApAdayantIti // 43 // evaM prAgupanyastagAthAyAM varNAdidvAraM parityajya asaMmohArthamutkrameNa jinAdInAM nAmadvAramuktaM, atha gAthAdvayena tIrthakaravarNAnAha paumAbhavAsupujjA rattA sasipupphadaMta sasigorA / suvvayanemI kAlA pAso mallI piyaMgAbhA // 376 // varakaNagataviagorA solasa titthaMkarA muNeyavvA / esovaNNavibhAgo cauvIsAe jiNavarANaM // 377 // varataptakanakagaurAH, zeSa sugamaM // 376-377 // atha tIrthakRtAM pramANamAhausabho paMcadhaNussaya pAso nava sattarayaNio viiro| sesaha paMca aDha ya paNNA dasa paMca parihINA // 1 // (prakSi0) ___ AdyArddha sugama, zeSA ajitAdyA aSTau paJcAzatA pazcAzatA dhanurbhihInAH, tataH paJca zItalAdyA dazabhiH dazabhirdhanurbhihInA, tato'STau dharmAdyAH paJcabhiH paJcabhistaihIMnAH, paramiyaM gAthA hAribhadrIyavRttI vyAkhyAtA nAsti // 1 // atha vyaktamAha vAsudevatatpratizatrunAmAni tIrthakaravarNapramANAni ca bhA0 gA0 |41-43 ni0 gA. 376-377 karA munneyaa| subbayanemI zeSa sugamaM // 24 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ SXE Avazyakaniyukterava cUrNiH pAtamro'pi sugamA rinemI a goyamyAna, atha janmapurANyANArasI caMdANaNa | jinAnAM pramANagotrajanmapuramAtApitaraH kA ni0 gA0 |378-387 // 241 // paMceva addhapaMcama cattAra'jhuTTha taha tigaM ceva / aDDAijjA duNNi a divaDDamegaM dhaNusayaM ca // 378 // nauI asIi sattari saTThI paNNAsa hoi nAyavvA / paNayAla catta paNatIsa tIsA paNavIsa bIsA ya // 379 // paNNarasa dasa dhaNUNi ya, nava pAso sattarayaNio viiro| nAmA puvuttA khalu titthayarANaM muNeyavvA // 380 // timro'pi sugmaaH|| 378-380 // teSAmeva gotrANyAhamuNisuvvao a arihA ariDanemI a goyamasaguttA / sesA titthayarA khalu kAsavaguttA muNeyavvA // 381 // - sugamA // 381 // AyuSkANi prAguktAni jJeyAni, atha janmapurANyAhaikkhAgabhUmi ujjhA sAvatthi viNia kosalapuraM ca / kosaMbI vANArasI caMdANaNa taha ya kAkaMdI // 382 // bhaddilapura sIhapuraM caMpA kaMpilla ujjha rayaNapuraM / tiNNeva gayapuraMmI mihilA taha ceva rAyagiha // 383 // mihilA sorianayaraM vANArasi taha ya hoi kuMDapuraM / usabhAINa jiNANaM jammaNabhUmI jahAsaMkhaM // 384 // timro'pi sugmaaH||382-384 // evamanyA apyagretanA baDhyaH , atha mAtara(mAtUna) Ahamarudevi vijaya seNA siddhatthA maMgalA susImA y| puhavI lakkhaNa sAmA(rAmA)'naMdA viNhU jayA rAmA (saamaa)|| sujasA suvvayA airA sirI devI pabhAvaI / paumAvaI a vappA asiva vammA tisalA ia // 386 // pinAhanAbhI jiasattU a, jiyArI saMvare ia / mehe dhare pahaDhe a, mahaseNe a khattie // 387 // KEER * * // 241 // A0021
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukteraka cUrNiH // 242 // suggIve daDharahe viNhU vasupUje akhattie / kayavammA sIhaseNe a bhANU visaseNe ia // 388 // sUre sudaMsaNe kuMbhe sumittu vijae samuddavijae a| rAyA a assaseNe siddhatthevi ya khattie // 389 // paryAyo gRhasthAdiH sa cokta eva, gatimAhasave'vi gayA mukkhaM jAijarAbaMdhaNavimukkA / titthayarA bhagavaMto sAsayasukkhaM nirAbAhaM // 39 // evaM tIrthakarAnaGgIkRtya pratidvAragAthA vyAkhyAtA, atha cakriNAM varNapramANadvAradvayamAhasave'vi egavannA nimmalakaNagappabhA muNeyavA / chakkhaMDabharahasAmI tesi pamANaM ao bucchaM // 391 // paMcasaya addhapaMcama bAyAlIsA ya addhadhaNuaMca / igayAla dhaNussaddhaM ca cautthe paMcame cattA // 392 / / paNatIsA tIsA puNa aTThAvIsA ya vIsai dhaNaNi / paNNarasa bAraseva ya apacchimo satta ya dhaNUNi // 393 // nAmAni prAguktAni, atha gotrANyAhakAsavaguttA save caudasarayaNAhivA smkkhaayaa| deviMdavaMdiehiM jiNehiM jiarAgadosehiM // 394 // AyurdhAramAhacaurAsII bAvattarI a puvANa syshssaaii| paMca ya tiNNi ya egaM ca sayasahassA u vAsANaM // 395 // | paMcANaui sahassA caurAsII a aTThame stttthii| tIsA ya dasa ya tinni a apacchime sattavAsasayA // 396 // atha purANyAha | jinAnAM | pitRgatayA ni0 gA. 388-390 | cakriNAM varNapramANagotrASi ni0 gA. 391-396 // 242 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 243 // jammaNa viNIa ujjhA sAvatthI paMca hatthiNapurammi / vANArasi kaMpille rAyagihe ceva kaMpille // 397 // mAtRdAramAhasumaMgalA jasavaI bhaddA sahadevi aira siri devI / tArA jAlA merA ya vappagA taha ya cUlaNI a|| 398 // pitRRnAhausame sumittavijae samuddavijae a assaseNe ya / taha vIsaseNa sUre sudaMsaNe kattavirie a|| 399 // paumuttare mahAhari vijae rAyA taheva baMbhe y| osappiNI imIse piunAmA cakkavahINaM // 400 // paryAyaH keSAzcitprathamAnuyogato'vaseyaH, keSAJcitpravrajyAbhAvAnna vidyata eva // 399-400 // atha gatimAhaaTTheva gayA mokkhaM subhumo baMbho asattami puDhavi / maghavaM saNaMkumAro saNaMkumAraM gayA kappaM // 401 // evaM cakriNo'pyadhikRtya gatA pratidvAragAthA, atha vAsudevabaladevAnAM varNapramANadvAradvayamAhavaNNeNa vAsudevA sacce nIlA balA ya sukkilyaa| eesiM dehamANaM vucchAmi ahaannupubiie||402|| paDhamo dhaNUNa'sII sattari saTTI ya panna paNayAlA / auNattIsaM ca dhaNU chabIsa solasA daseva // 403 // nAmAni prAguktAnyeva, gotrANyAhabaladevavAsudevA aTTeva havaMti goyamasaguttA / nArAyaNapaumA puNa kAsavaguttA muNeabA // 404 // atha vAsudevAnAmAyurAha cakriNAM mAtApitagatidvArANi |ni0 gA. 397-401 | vAsudevAdInAM varNapramANagotrANi ni0 gA0 402-404 // 243 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 244 // caurAsII bisattari sahI tIsA ya dasa ya lkkhaaii| paNNaTi sahassAI chappaNNA bArasegaM ca // 405 // baladevAnAmAyurAhapaMcAsII panattarI a pannahi paMcavannA ya / sattarasa sayasahassA paMcamae AuaM hoi // 406 // paMcAsIi saissA paNNaTThI taha ya ceva paNNarasa / bArasa sayAI AuM baladevANaM jahAsaMkhaM // 407 // . purANyAhapoaNa cAravaitigaM assapuraM taha ya hoi cakkapuraM / vANArasi rAyagihaM apacchimo jAo mahurAe // 408 // mAtRdvAramAha, etAzca yathAkrama. migAvaI umA ceva puhavI sIA ya ammayA / lacchImaI sesamaI kegamaI devaI ia||409|| | bhadda subhaddA suppabha sudaMsaNA vijaya vejayaMtI a| taha ya jayaMtI aparAjiA ya taha rohiNI ceva // 41 // pitRnAhahavai payAvai baMbho ruddo somo sivo mahasivo ya / aggisIhe a dasarahe navame bhaNie avasudebe // 411 // eteSAM paryAyavaktavyatAmabhidhitsurAhapariAo pavajA'bhAvAo natthi vAsudevANaM / hoi balANaM so puNa paDhama'NuogAo naayvvo||412|| vIsabhUI pacaie dhaNadatta samuddadatta sevaale| piamitta laliamitte puNavasU gaMgadatte a||1|| vAsudevAdInAmAyu:puramAtApitRparyAya| dvArANi / ni0 gA. 405-412 EXXXXXXXXXX bolly244 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** Avazyakaniryukterava ** cUrNiH * vAsudevAdInAM pUrvabhavanAmadharmAcAryanidAnapUrva devabhava-gatayaH * // 245 // ** eyAI nAmAI puvvabhave Asi vAmudevANaM / itto baladevANaM jahakkama kittahassAmi // 2 // vissanaMdI subuddhI asAgaradatte asoa lalie a / vArAha dhaNNaseNe avarAia rAyalalie y||3|| saMbhaasabhaha sudaMsaNe a sijaMsa kaNha gaMge a / sAgarasamuhanAme damaseNe a apacchime // 4 // ee. dhammAyariA kittIpurisANa vAsudevANaM / putvabhave AsIA jattha niANAi kAsI a // 5 // maharA ya kaNagavatthU sAvatthI poaNaM ca rAyagihaM / kAyaMdI mihilAvi ya vANArasi hathiNapuraM ca // 6 // gAvI jae saMgAme itthI pArAie a raMgami / bhajANurAgaguTThI paraiDDI mAugA ia||7|| mahasukkA pANaya laMtagAu sahasArao a mAhiMdA / baMbhA sohamma saNakumAra navamo mahAsukkA // 8 // tiNNevaNuttarehiM tiNNeva bhave tahA mahAsukkA / avasesA baladevA aNaMtaraM bNbhlogcuaa||9||(prkssi) etadgAthAnavakamanyakartRkamavyAkhyAtaM ca, atha gatimAhaego ya sattamAe paMca ya chaTThIe paMcamI ego / ego ya cautthIe kaNho puNa tccpuddhviie||413 // ekazca saptamyAM, paJca SaSTyA, paJcamyAmekaH, ekazcaturthyA, kRSNaH punastRtIyapRthivyAM yAsyati gato veti sarvatra kriyAdhyAhAraH kaaryH||413 // atha baladevagatimAha aDhatakaDA rAmA ego puNa baMbhalogakappammi / uvavannu tao caiDaM sijjhissaha bhArahe vAse // 414 // uvavannu tattha bhoe, bhonu ayarovamA dasa u // 1 // tatto a caittANa iheva ussappiNIi bharahami / bhavasiddhimA ma bhayavaM sijjhissai kaNhatithami // 2 // (sArdhA pAThAntararUpA) * // 245 // &&* KASARAN &&
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava jinAntarANi cUrNiH // 246 // aSTa antakRtA rAmAH, bhavAntaM kRtvA siddhiM gatA ityarthaH / eko'ntyaH punarbrahmalokakalpe utpatsyate utpanno veti | kriyA, 'tattoM' tatazca brahmalokAt cyutvA setsyati-mokSaM yAsyati bhArate varSe // 414 // aniANakaDA rAmA savve'vi a kesavA niANakaDA / uhuMgAmI rAmA kesava savve ahogAmI // 415 // anidAnakRtA rAmAH, sarve'pi ca kezavA nidAnakRtAH, UrddhagAmino rAmAH, kezavA adhogAminaH, pUrvAparanipAtaH prAkRtatvAt , anyathA akRtanidAnA rAmA iti draSTavyaM, kezavAstu kRtnidaanaaH||415 // evaM jiNacakki.' ityAdidvAragAthA vyAkhyAtA, atha yazcakrI kezavo vA yasmin jine jinAntare vA''sItsa pratipAdyata ityanena sambandhena jinAntarANi nidaryante usabho varavasabhagaI tatiasamApacchimaMmi kaalNmi| uppaNNo paDhamajiNo bharahapiA bhArahe vAse // 1 // caturazItyA pUrvalakSarekonanavatyA pakSaizca zeSaistRtIyArakasya // 1 // paNNAsA lakkhehiM koDINaM sAgarANa usbhaao| uppaNNo ajiajiNo tatio tIsAeN lakkhehiM // 2 // paJcAzatA sAgaropamakoTilakSairRSabhAdajita utpannaH, tRtIyastriMzatA saagropmkottilkssaiH||2|| jiNavasahasaMbhavAo dasahi u lakkhehi ayarakoDINaM / abhinaMdaNo u bhayavaM evaikAleNa uppnnnno||3|| sambhavAddazabhiH saagrkottilkssairbhinndnH||3|| abhiNaMdaNAu sumatI navahi u lakkhehi ayarakoDINaM / uppaNNo suhapuNNo suppabhanAmassa vocchAmi // 4 // // 246 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAnta Avazyakaniyukterava cUrNiH rANi // 247 // abhinandanato navabhiH sAgarakoTilakSaH sumtiH||4|| NauI ya sahassehiM koDINaM sAgarANa puNNANaM / sumaijiNAu paumo evatikAleNa uppnnnno||5|| sumaternavatyA sAgarakoTisahasraH pdmprbhH||5|| paumappahanAmAo navahi sahassehi ayarakoDINaM / kAleNevaieNaM supAsanAmo samuppaNNo // 6 // padmaprabhAnava sAgarakoTisahasraH supaarshvH||6|| koDIsaehi navahi u supAsanAmA jiNo samuppaNNo / caMdappabho pabhAe pabhAsayaMto u telokaM // 7 // - supAnnivabhiH saagrkottishtaishcndrprbhH||7|| NauIe koDIhiM sasIu suvihIjiNo samuppaNNo / suvihijiNAo navahiu koDIhiM sIalo jaao||8|| candraprabhAnavatyA sAgarakoTIbhiH suvidhiH, suvidhernavabhiH koTIbhiH shiitlH||8|| sIalajiNAu bhayavaM sijjaMso sAgarANa koDIe / sAgarasayaUNAe varisehiM tahA imehiM tu // 9 // zItalAtsAgarakovyA paraM zatasAgaranyUnayA iyadbhizca varUnayA // 9 // chavvIsAe sahassehiM ceva chAvahi sayasahassehiM / etehiM UNiA khalu koDI maggilliA hoi // 10 // SaSaSTyA varSalakSaH SaDviMzatyA varSasahasraizca // 10 // caupaNNA ayarANaM sijjaMsAo jiNo u vsupujjo| vasupujjAo vimalo tIsahi ayarehi uppaNNo // 11 // // 247 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryukteravacUrNiH jinAntarANi // 248 // zreyAMsAccatuHpaJcAzatA sAgarairvAsupUjyaH, vAsupUjyAtriMzatA sAgarairvimalaH // 11 // vimalajiNA uppaNNo navahiM ayarehiMgaMtaijiNo'vi / causAgaranAmehiM aNaMtaIto jiNo dhammo // 12 // vimalAnnavabhiH sAgarairanantaH, anantAccaturbhiH sAgarairdharmaH // 12 // dhammajiNAo saMtI tihi u ticaubhAgapaliaUNehiM / ayarehi samuppaNNo paliaddheNaM tu kuNthjinno||13|| dhAt tribhiH sAgaraiH palyopamapAdatrayanyUnaiH zAntiH, zAnteH palyopamArddhana kunthuH // 13 // paliacaumbhAeNaM koDisahassUNaeNa vAsANaM / kuMthUo aranAmo koDIsahasseNa mallijiNo // 14 // kunthoH palyopamacaturthabhAgena varSakoTisahasronenAraH, arAdvarSakoTisahasreNa malliH // 14 // mallijiNAo muNisuvvao ya caupaNNavAsalakkhehiM / suvvayanAmAo namI lakkhehiM chahi u uppnnnno||15|| mallezcatuHpaJcAzatA varSalakSaiH suvrataH, suvratAtpaDDivarSalakSa miH // 15 // paMcahiM lakkhehiM tao arihanemI jiNo samuppaNNo / tesIisahassehiM saehi aTThamehiM ca // 16 // namaH paJcabhirvarSalajharnemiH, nemervarSANAM yazItyA sahaH sArddhASTamazataizca pArzvaH // 16 // nemIo pAsajiNo pAsajiNAo ya hoi vIrajiNo / aDDAijjasaehiM gaehiM caramo samuppaNNo // 17 // pArthAt sArddhazatadvayena vIraH // 17 // atha cakriNo'dhikRtya jinAntarANyAhausame bharaho ajie sAgaro maghavaM saNaMkumAro a|dhmmss ya saMtissa ya jiNaMtare cakavahidugaM // 416 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava- cUrNiH jinacakridazArAnta / rANi ni0 gA. 417418 // 249 // RSabhatIrthakare bharatazcakravattI, ajite tIrthakare sagarazcakrI bhaviSyati, evaM tIrthakaroktAnuvAdaH, sarvatra bhaviSyatkAlAnurUpaH kriyAdhyAhAraH kAryaH, trikAlagocarasUtrapradarzanArtho vA bhUtenApi na duSyati, tathA cAvocat 'maghavA saNaMkumAro sarNakumAraM gayA kappa'mityAdi maghavAn sanatkumArazca etaccakravartidvayaM dharmasya ca zAntezcAnayorantaraM jinAntaraM tasmin bhaviSyatyabhavadvA // 416 // saMtI kuMthU a aro arahaMtA ceva cakkavaTTI a| aramallIaMtare u havai subhUmo ya korvvo|| 417 // | zAntiH kunthuzcAra ete trayo'pyahantazcaiva cakravarttinazca, aramallayantare tu bhavati subhUmazca kauravyaH, tuzabdo'ntaravizeSaNe, nAntaramAtre kintu puruSapuNDarIkadattAkhyakezavadvayamadhye // 417 // muNisuvvae namimi a huMti duve pumnaabhhrisennaa| naminemisu jayanAmo ariTTapAsaMtare baMbho // 418 // munisuvrate tIrthakare namau ca bhavato dvau padmanAbhahariSeNau, namizca nemizca naminemI tayornaminemyoH, antarazabdo'trApi sambadhyate, jayanAmA'bhavat, ariSTanemipAntare brhmdttH||418|| . iha cAsammohArtha sarveSAmeva cakravarttivAsudevAnAM yo yasminkAle'ntare vA cakravatI vAsudevo vA bhaviSyati babhUva vA tasyAnantaravyANitapramANAyuHsamanvitasya sukhaparijJAnArthamayaM pratipAdanopAyaH battIsaM gharayAI kAuM tiriyAyatAhiM rehAhiM / uDDAyayAhiM kArDa paMca gharAI tao paDhame // 1 // tiryagAyatabhirUz2yatAbhiranayA gAthayA yantrakaracanA kAryA // 1 // pannarasa jiNa niraMtara sunnadurga tijiNasunnatiyagaM ca / do jiNa sunna jiNiMdo // 249 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ e Avazyakaniyukterava- cUrNiH jinacakridazArAntarANi cakrivAsudevAntarANi ca ni0 gA. 419-421 // 25 // sunna jiNo sunna doNi jiNA // 2 // anayA prathamapaGau jinanAmAni // 2 // bitiyapaMtiThavaNA-do cakkI sunna terasa paNa cakkI sunna cakki do sunnaa| cakkI sunna du cakkI sunnaM cakkI du sunnaM ca // 3 // anayA dvitIyapato cakrinAmAni // 3 // tatiyapaMtiThavaNA-dasa sunna paMca kesava paNa sunnaM kesi sunna kesI y| do sunna kesavo'vi ya sunnadugaM kesava ti sunnaM // 4 // anayA tRtIyapaGkau kezavanAmAni // 4 // caturthapaGkau trayANAmapyeSAM tanumAnaM, paJcamapatau cAyurmAnam , sthApanA atha vAsudevo yo yastIrthakarakAle'ntare vA''sIttadAhapaMcarahaMte vaMdaMti kesavA paMca ANupubbIe / sijjaMsa tiviTThAI dhamma purisasIhaperaMtA // 419 // pazcAhato vandante kezavAH, vandanta iti eteSAM samyaktvakhyApanArtha, kiyato'rhantaH paJca, kathaM? AnupUrvA zreyAMsAdIn tripRSThAdayaH dharmaparyantAn puruSasiMhaparyantAH , pAThAntaraM vA 'paMca'rihaMte vaMdisu // 419 // aramalliaMtare duNNi kesavA purispuNddriadttaa| muNisubvayanamiaMtari nArAyaNa kaNhu nemimi // 420 // aramalyorantare dvau kezavI, kau ? puruSapuNDarIkadattau, munisuvratanamyantare nArAyaNanAma vAsudevaH, kRSNo nemI // 420 // atha cakrivAsudevAntarANyAhacakkidugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI kesava cakkI kesava ducakkI kesI a cakkI a|| 421 // prathamamuktalakSaNaM cakridvayaM, tato haripaJcakaM, punaH paJcakaM cakriNAM, tataH kezavaH, punazcakrI, punaH kezavaH, punazcakrI, punaH kezavaH, tato dvau cakriNI, punaH kezavaH, tatazcakrI // 421 // 250 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 251 // cUrNiH niyuktaravaAvazyaka ******* *XXwwwRawa dhanISa pUrvalakSAH RSabhaH bharataH 500 ajitaH saMbhavaH .. . abhinandanaH .. sumatiH padmaprabhaH 16168 . . supAvaH . | candraprabhaH suvidhiH zItalaH zreyAMsaH tripRSThaH bAsupUjyaH vimalA bhanantaH dvipRSThaH svayambhUH puruSottamaH puruSasiMha maghavAn sanarakumAra zAnti: zAntiH araH SET: paliH riSeNaH brahmadattaH 9hastAH // 251 // yaMtrasthApanA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH marIcivaktavyatA vandanAya bharatagamana // 252 // ni0 gA0 422-425 atha yaduktaM 'titthayaro ko ihaM bharahe' ? ti, tadvyAcikhyAsayA''ha mUlabhASyakAra:aha bhaNai naravariMdo tAya! imIsittiAi parisAe / aNNovi ko'vi hohI bharahe vAsaMmi titthyro?||44|| atha bhaNati naravarendraH-tAta! asyA etAvatyAH parSado'nyo'pi kazcidbhaviSyati tIrthakaraH asmin bhArate varSe // 44 // tattha marIInAmA AiparivvAyago usbhnttaa| sajjhAyajhANajutto egaMte jhAyai mahappA // 422 // tatra bhagavataH pratyAsannabhUbhAge marIcinAmA Adau(Adi)parivrAjakaH pravartakatvAt RSabhanaptA-pautraka ityarthaH, svAdhyAya eva dhyAnaM tena yuktaH ekAnte dhyAyati mahAtmA // 422 // taM dAei jiNiMdo eva nariMdeNa pucchio sNto| dhammavaracakkavahI apacchimo vIranAmutti // 423 // bharatapRSTo bhagavAn 'ta' marIciM darzayati jinendraH, evaM naravareNa pRSTaH san dharmavaracakravartI apazcimo vIranAmA bhaviSyatIti // 423 // tathA Aigaru dasArANaM tiviDhU nAmeNa poaNAhivaI / piamittacakavaTTI mUAi videhavAsaMmi // 424 // __ Adikaro dazArANAM tripRSThanAmA potanA nAma nagarI tasyA adhipatiH, tathA priyamitranAmA cakravatI mUkAyAM nagaryA videhavarSe-mahAvidehe iti yAvat bhaviSyati // 424 // taM vayaNaM soUgaM rAyA aMciyataNUsahasarIro / abhivaMdiUNa piaraM marIimabhivaMdao jAi // 425 // tadvacanaM zrutvA rAjA azcittAni tanUruhANi-romANi zarIre yasya sa tathA, abhivandya pitaraM tIrthakaraM marIcimabhi // 252 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 253 // bharatastutiH gotramadazca ni0 gA0 426-430 vandiSyati ityabhivandako yAti, pAThAntaraM vA 'marIimabhivaMdiuMti abhivndnaayetyrthH|| 425 // so viNaeNa uvagao kAUNa payAhiNaM ca tikkhutto| vaMdai abhitthuNaMto imAhi mahurAhi vgguuhiN||426|| sa bharataH vinayena-karaNabhUtena marIcisakAzamupAgataH san kRtvA pradakSiNaM trikRtvaH, timro vArA ityarthaH, vandate'bhiSTuvannetAbhirmadhurAbhirvAgbhiH // 426 // lAhA hu te suladdhA jaMsi tumaM dhammacakkavaTTINaM / hohisi dasacaudasamo apacchimo vIranAmutti // 427 // 'lAbhA' abhyudayaprAptivizeSAH, hurevArthaH tasya ca vyavahitaH sambandhaH, te tava sulabdhA eva, yasmAttvaM dharmacakravartinAM bhaviSyasi dazacaturdazaH, caturviMzatitama ityarthaH, apazcimo vIranAmeti // 427 // 'Aigaru0' (423) pUrvavat , bhAvitIrthakarabhaktyaiva vandanAyodyato bharata Aha-. NAvi a pArivajaM vadAmi ahaM imaM va te jammaM / jaM hohisi titthayaro apacchimo teNa vaMdAmi // 428 // nApi ca parivrAjAmidaM pArivAjaM vandAmyahaM idaM ca te janma kintu yadbhaviSyasi tIrthakaroDapazcimastena vandAmi // 428 // evaNhaM thoUNaM kAUNaM payAhiNaM ca tikkhutto| ApucchiUNa piaraM viNIanayariM aha paviTTho // 429 // evaM stutvA 'ha'miti nipAtaH pUraNArthaH, kRtvA pradakSiNAM ca trikRtvaH, ApRcchaya pitaramRSabhaM vinItanagarImayodhyAM, atha anantaraM praviSTo bhrtH||429 // atrAntare tavvayaNaM soUNaM tivaI ApphoDiUNa tikkhutto| anbhahiajAyahariso tattha marII imaM bhaNai // 430 // XXXXXXXXXXXXXX* // 253 // A0cU022||
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ gotramadaH | nirvANadvAraM cUrNiH | ni0 gA0 431-435 Avazyaka- (A tasya-bharatasya vacanaM tadvacanaM zrutvA, tatra sthAne marIciridaM vakSyamANalakSaNaM bhaNatIti yogaH, kathaM ?, tripadIM dattvA niryukterava jA raGgamadhyagatamallavat , tathA AsphoTayitvA trikRtvaH-tisro vArAH, kiMvidhaH san ?, abhyadhikajAtaharSaH // 430 // jai vAsudevu paDhamo mUAi videhi cakkavahitaM / caramo tittharANaM hou alaM itti mjjh|| 431 // // 254 // yadi vAsudevaH prathamo'haM, mukAyAM videhe cakravartitvaM prApsyAmi, tathA caramastIrthakarANAM bhaviSyAmi, evaM tarhi bhavatu etAvanmama, etAvataiva kRtArtha ityarthaH, alaM paryAptamanyena, pAThAntaraM vA 'aho mae etti laddhaMti // 431 // ahayaM ca dasArANaM piA ya me cakkavahivaMsassa / anjo titthayarANaM aho kulaM uttama majjha // 432 // ahameva, ca evArthaH, dazArANAM prathamo bhaviSyAmIti zeSaH, pitA ca me cakravartivaMzasya prathamaH, 'AryakaH' pitAmahaH sa tIrthakarANAM prathamaH, yata evamato'ho-vismaye kulamuttamaM mama // 432 // evaM pRcchAdvAraM gataM, atha nirvANadvAramAhaaha bhagavaM bhavamahaNo puvANAmaNUNagaM sayasahassaM / aNupuvvi vihariUNaM patto aTThAvayaM selaM // 433 // atha bhagavAn bhavamathanaH pUrvANAmanyUna zatasahasramAnupUrvyA vihRtya prApto'STApadaM zailaM // 433 // aTThAvayaMmi sele caudasabhatteNa so maharisINaM / dasahi sahassehi samaM nivANamaNuttaraM ptto|| 434 // aSTApade zaile caturdazabhaktena saha mahAparSINAM dazabhiH sahasraH samaM nirvANamanuttaraM praaptH||434|| nivvANaM ciigAgiI jiNassa ikkhAga sesayANaM ca / sakahA thUbha jirNahare jAyeMga teA~hiaggitti // 435 // ['nirvANamiti' bhagavAn dazasahasraparivAro nirvANaM prAptaH] 'citikAkRti'riti devAstinazcitA vRttavyasracatura REEEEEEEEEEEEEEEKS // 254 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH zrIRSabhanirvANaM hanu | madAdigrahaH caityastUpAH bhA0 gA. 435 // 255 // srAkRtIH kRtavantaH, ekAM pUrveNa tIrthakRtaH, aparAM dakSiNenekSvAkUNAM, tRtIyAmapareNa zeSANAM, tato'gnikumArA vadanaiH khalvagniM prakSiptavantaH, tata eva nibandhanAlloke 'agnimukhA vai devAH' iti prasiddhaM, vAyukumArAstu vAtaM muktavantaH, mAMsazoNite ca dhyAmite sati meghakumArAH surabhiNA kSIrodajalena nirvApitavantaH, 'sakaha'tti daMSTrocyate, tatra dakSiNAM daMSTrAM bhagavataH zakro jagrAha, vAmAmIzAnaH, AdhastyadakSiNAM punazcamaraH, AdhastyottarAM tu baliH, zeSadevAH zeSAGgAni, rAjAno bhasma, zeSalokA bhasmanA tilakAni cakruH, 'stUpA jinagRhaM ceti bharato bhagavantamuddizya varddhika(vardhakI ratnena yojanAyAmaM trigavyUtocchritaM siMhaniSadyAyatanaM kAritavAn , nijavarNapramANayuktAzcaturviMzati tIrthakarapratimA jIvAbhigamoktaparivArayuktAH, tathA navanavatibhrAtRpratimA AtmapratimAM ca, stUpazataM ca, mA kazcidAkramaNaM kariSyatIti, tatraikaM bhagavato'nyAni bhrAtRNAM, lohamayAn yantrapuruSAMstavArapAlAMzcakAra, daNDaratnenASTApadaM sarvatazchinnavAn, yojanamAnAnyaSTau padAni kRtavAn, sagarasutaistu vaMzAnurAgAdyathA parikhAM kRtvA gaGgA avatAritA tathA granthAntarAd jJeyaM / jvalantyAM bhagavaccitAyAM mAhanairdevAnte muhurmuhuragniM | yAcamAnairabhidrutAH santastAn yAcakAnityAhuH-aho! yAcakAH aho ! yAcakAH iti, tato yAcakA rUDhAH, tadagnima-1 vidhyApitaM duritopazAntikAritvAtsvagRhe kuNDeSu dhRtavantaH, tena kAraNena te AhitAgnayo jAtAH / citAtrayAgnigrahaNAdagnestrisaGkhyatvaM ca, teSAM cAgnInAM parasparataH kuNDasaMkrAntAvayaM vidhiH-bhagavatsambandhibhUtAgniH sarvakuNDeSu saJcarati, ikSvAkukuNDAgnistu zeSakuNDAgnau ca saJcarati, na bhagavatkuNDAgnau, zeSAnagArakuNDAgnistu nAnyatra saGkAmati // 435 // athAbhihitadvAragAthAyA dvAradvayaM mUlabhASyakAra Aha EXAX**** // 255 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH bharatasya kaivalyaM marIcivRttAntaM ca ni0 gA0 436-437 // 256 // RRRRRRRRRRRA thUbhasaya bhAugANaM cauvIsaM ceva jiNahare kaasii| savvajiNANaM paDimA vaNNapamANehiM niaehiN||45|| (bhASyam) stUpazataM bhrAtRRNAM bharataH kAritavAn , tatraikaM bhagavata iti jJeyaM, caturviMzatiM caiva jinagRhe kRtavAn , kA ityAha-sarvajinAnAM pratimAH, varNapramANairnijairAtmIyaH, cakArAddhAtRRNAmAtmanazca pratimAzataM // 45 // atha bharatavaktavyatAnibaddhAM saGghahagAthAmAha AyaMsagharapaveso bharahe paDaNaM ca aMgulIassa / sesANaM ummuaNaM saMvego nANa dikkhA y|| 436 // . 'AdarzakagRhe pravezo bharatasyAbhUt , prAkRtatvAt SaSThayathai saptamI, patanaM cAGgulIyasya babhUva, zeSANAM kaTakAdInAmunmocanamanutiSThitaM, tataH saMvego jAtaH, taduttarakAlaM jJAnamutpannaM, tadA ca zakraH samAgato rajoharaNAdyupakaraNamupanItaM, dazabhI rAjasahasraH samaM pravrajitaH / zeSA nava cakriNastu sahasraparivArA niSkAntAH / bhagavAn bharataH pUrvalakSaM kevaliparyAyaM pAlayitvA nirvRtaH / zakreNAdityayazA rAjye sthApitaH, evamaSTau puruSayugAni // 436 // uktamAnuSaGgikaM, atha prakRtAM marIcivaktavyatAmAhapucchaMtANaM kahei uvaTThie dei sAhuNo sIse / gelanni apaDiaraNaM kavilA itthaMpi ihayaMpi // 437 // marIcirbhagavati nivRte sAdhubhiH saha viharan pRcchatAM lokAnAM kathayati dharma jinapraNItameva, dharmAkSiptAMzca prANina upasthitAn dadAti sAdhubhyaH ziSyAn , anyadA sa glAnaH saMvRttaH, sAdhavo'pyasaMyatatvAnna pratijApati, sa cintayatiniSThitArthAH khalvete, nA'saMyatayaH (tasya) kurvanti, nApi mamaitAn kArayituM yujyate, tasmAtkaJcana pratijAgarakaM dIkSayAmIti / apagatarogasya ca kapilo nAma rAjaputro dharmazuzrUSayA tasyAntikaM samAgataH, kathite sAdhudharme sa Aha-yadyayaM mArgaH kimiti
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH // 257 // bhavataitadaGgIkRtaM, marIcirAha-pApo'haM, 'loiMdie' tyAdivibhASA, kapilo'pi karmodayAtsAdhudhAnabhimukhaH khalvAha-kiM marIci| tava darzane nAstyeva dharma iti, marIcirapi pracurakA khalvayaM na tIrthakaroktaM pratipadyate, varaM me sahAyaH saMvRtta iti sazcintyAha vRttAntaM 'kavilA itthaMpitti apizabdasyaivakArArthatvAnnirupacaritaH khalvatraiva sAdhumArge, 'ihaiMpitti svalpastvatrApi vidyate // 437 // mahAvIrasa hyevamAkarNya tatsakAza eva pravajitaH, marIcinApyanena durvacanena saMsAro'bhinirvartitaH, tripadIkAle ca nIcairgotraM karma KXII bhavAzca | prabaddhaM, amumevArtha pratipAdayannAha ni0 gA. dubbhAsieNa ikkeNa marII dukkhasAyaraM ptto| bhamio koDAkoDiM sAgarasarinAmaghejANaM // 438 // 438-439 durbhASitena ekenoktalakSaNena marIcirduHkhasAgaraM prAptaH, bhrAntaH koTInAM koTiM sAgarasadRzanAmadheyAnAM sAgaropamANAmityarthaH // 438 // tammUlaM saMsAro nIAgottaM ca kAsi tivaiMmi / apaDikato baMbhe kavilo aMtaddhio kahae // 439 // 'tanmUlaM' durbhASitamUlaM saMsAraH saJjAtaH, sa eva nIcairgotraM kRtavAn tripadIkAle, caturazIti pUrvalakSANi sarvAyuSkamanupAlya durbhASitAdgarvAccApratikrAnto brahmaloke dazasAgaropamasthitirdevaH snyjaatH| kapilo'pi granthArthaparijJAnazUnya eva taddarzitakriyArato vijahAra, AsuripramukhAn ziSyAMzcakre, teSAM svamAcAramAtraM dideza, ziSyapravacanAnurAgatatparo mRtvA brahmaloke // 257 // utpannaH, avadhinA pUrvabhavaM vijJAya cintayAmAsa-mama ziSyo na kiJcidvetti, tatteSAmu(tattasyo)padizAmi svamatatattvaM, tasmai AkAzasthapaJcavarNamaNDalakasthastattvaM jagAda, Aha ca-kapilo'ntarddhitaH kathitavAn , kiM?, avyaktAd vyaktaM prabhavati, tataH * * * cakre, teSAM svamAcA 68***** tatteSAmu(tattasyA vyaktaM prabhavati, tataH /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra Avazyakaniyukterava cUrNiH bhavAH ni0 gA0 440-443 // 258 // &&&& paSTitantraM jAtaM, tathA cAhustanmatAnusAriNaH-'prakRtermahAMstato'haGkArastasmAdgaNazca SoDazakaH, tasmAdapi SoDazakAtpazcabhyaH paJca bhUtAnI'tyAdi // 439 // atha prakRtaM ikkhAgesu marII caurAsII a bNbhlogNmi| kosiu kullAgaMmI(gesuM) asIimAuM ca saMsAre // 44 // ikSvAkuSu marIcirAsIt, caturazItiM ca pUrvalakSANyAyuH pAlayitvA brahmaloke devaH saMvRttaH, tatazcAyuHkSayAcyutvA kollAkasanniveze kauziko nAma brAhmaNo babhUva, tatrApyazItipUrvalakSANyAyuSkamanupAlya saMsAre kiyantaM kAlaM pryttitH||440|| thUNAi pUsamitto AuM bAvattaraM ca sohamme / ceia aggijoo covaTThIsANakappaMmi // 441 // sthUNAyAM nagaryA puSyamitro nAma brAhmaNaH saJjAtaH, tasyAyuAsaptatiH pUrvalakSANyAsIt, parivrAjakadarzane ca pravrajyAM gRhItvA tAM pAlayitvA kiyantamapi kAlaM sthitvA saudharme'jaghanyotkRSTasthitiH samutpannaH, tatazyutvA caityasanniveze'gnidyoto brAhmaNaH saJjAtaH, tatra catuHSaSTipUrvalakSANyAyuSkamAsIt , parivrAT jAto mRtvA cezAne'jaghanyotkRSTasthitirdevo'bhUt // 441 // maMdire aggibhUI chappaNNA u saNakumAraMmi / seavi bhAradAo coAlIsaM ca mAhiMde // 442 // IzAnAcyuto mandirasanniveze'gnibhUtibrAhmaNo babhUva, tatra SaTpaJcAzatpUrvalakSANyAyuH, mRtvA sanatkumAre madhyamasthitidevaH, tatazcyutaH zvetavyAM nagaryA bhAradvAjo nAma brAhmaNa utpannaH, tatra catuzcatvAriMzatpUrvalakSANyAyuH parivrAjakazcAbhavat, mRtvA ca maahendre'jghnyotkRssttaayurdevH||442|| saMsaria thAvaro rAyagihe cautIsa baMbhalogaMmi / chasmuvi pArivajjaM bhamio tatto a saMsAre // 443 // 38888888882 M // 258 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH mahAvIra bhavAH ni0 gA0 444-446 // 259 // tatazyutaH saMsRtya kiyantamapi kAlaM saMsAre sthAvaro nAma brAhmaNo rAjagRhe samutpannaH, tatra catustriMzatpUrvalakSANyAyuH parivrAjakazcAsIt , mRtvA brahmaloke madhyamasthitirdevaH, evaM SaTsvapi vArAsu parivrAjakatvamadhikRtya divaM gataH, tatazcayutvA prabhUtaM kAlaM saMsAre bhraantH||443 // rAyagiha vissanaMdI visAhabhUI a tassa juvraayaa| juvaranno vissabhUI visAhanaMdI a iarassa // 444 // rAjagRhe nagare vizvanandI rAjA'bhUt, vizAkhabhUtizca tasya yuvarAjaH, tatra yuvarAjasya dhAriNIdevyA vizvabhUtinAma marIcijIvaH putro babhUva, vizAkhanandizca itarasyeti rAjJaH priyaGgurAjJIputraH, sa ca vizvabhUtimarIcerjIvo'nyadA yauvane sAntaHpuraH puSpakaraNDake udyAne reme, vizAkhanandiM vanAhidRSTvA cevyA priyaGgurAzyai kathitaM, tayA kupitayA vizvanandine rAjJe kathitaM, sa ca kUTena yAtrAbherItADanaM cakAra, bhaktyA vizvabhUtirudyAnAdgataH sarvAn rAjJo vazinaH kRtvA''gataH, vane pravezo na lebhe, vizAkhanandyAzritatvAt , kUTaM jJAtaM, tatra kapitthaphalapAtanaM kRtaM, bho dvArapAlAH! evaM mastakAni yuSmAkaM pAtayAmi paraM me bhrAtA, tatazcintitavAn-bhogA apamAnamUlaM, alaM me bhogairiti // 444 // ukkArthamAha rAyagiha vissabhUI visAhabhUisuo khattie koDI / vAsasahassaM dikkhA saMbhUajaissa pAsaMmi // 445 // rAjagRhe nagare vizvabhUtinAmA vizAkhabhUtisutaH kSatriyo'bhavat , tatra ca varSakoTI AyurAsIt tasmiMzca bhave varSasahasraM dIkSA kRtA sambhUtayateH pArthe, ekadA viharanmathurAyAM mAsakSapaNapAraNArtha praviSTaH, tatrodvAhAyAgatena vizAkhanandinA dRssttH||445|| gottAsiu mahurAe saniANo mAsieNa bhattaNaM / mahasukke uvavaNNo tao cuo poaNapuraMmi // 446 // // 259 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava mahAvIra bhavAH ni0yA0 447-450 cUrNiH // 26 // sAdhuH gotrAsito gavA avaghRSya pAtitaH, vizAkhanandinA ca hasitaH-kva gataM te balaM kapitthapAtanamiti, tena kupitena | zRGge dhRtvA bhrAmitA gauH nidAnaM ca cakAra, yadyetattapasaH phalamasti tadA'gretanabhave'parimitabalo bhavAmi, mRtvA ca sanidAno'nAlocitApratikrAnto mAsikena bhaktena mahAzukre kalpe utpanna utkRSTAyurdevaH, tatazcyutaH potanapure nagare // 446 // * putto payAvaissA miAvaIdevikucchisaMbhUo / nAmeNa tivihuttI AI AsI dasArANaM // 447 // putraH prajApate rAjJaH mRgAvatIdevIkukSisambhUtaH nAmnA tripRSThaH, AdiH prathama AsIdazArANAM // 447 // culasIImappaiTTe sIho naraesu tiriymnnuesu| piamitta cakkavahI mUAi videhi culasII // 448 // vAsudevabhave caturazItivarSalakSANyAyuranubhUya saptamapRthvyAmapratiSThAne narakAvAse trayastriMzatsAgarAyunArako'bhUt tata uddhRtya siMho babhUva, mRtvA ca punarnarake utpannaH, punaH katicidbhavAstiryagmanuSyeSu utpadya aparavidehe mUkAyAM rAjadhAnyAM dhanaJjayanRpaterdhAriNIdevyAH priyamitrAbhidhAnazcakrI samutpannaH, cturshiitipuurvlkssaannyaayuH||448|| putto dhaNaMjayassA puTila pariAu koDi savvaDhe / NaMdaNa chattaggAe paNavIsAuM sayasahassA // 449 // dhanaJjayasya putrazcakribhogAn bhuktvA kathaJcitsaJjAtasaMvegaH poTTilAcAryAntike pratrajitaH, pravrajyAparyAyo varSakoTibabhUva, mRtvA mahAzukre kalpe sarvArthe vimAne saptadazasAgarAyurdevo'bhavat , tatazcyutvA chatrApAyAM nagaryA jitazatrunRpaterbhadrAdevyA nandano nAma kumAra utpannaH, tatra paJcaviMzativarSalakSANyAyurAsIt // 449 // tatra ca bAla eva rAjyaM cakAra, caturviMzativarSalakSANi rAjyaM kRtvA tataH 260 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra vaktavyatA Avazyakaniyukterava cUrNiH // 261 // dvArANi ni0 gA. 50-60 pabvaja puhile sayasahassa sabvattha mAsabhatteNaM / pupphuttari uvavaNNo tao cuo mAhaNakulaMmi // 450 // rAjyaM vihAya pravrajyAM kRtavAn , poTilAcAryasamIpe varSalakSaM yAvat , kathaM? sarvatra mAsabhaktana-mAsopavAsena pAraNaM, asmin bhave viMzatyA sthAnakaistIrthakaranAmakarma nikAcayitvA mAsikayA saMlekhanayA mRtvA prANatakalpe puSpottarAvataMsake viMzatisAgarAyurdevaH samutpannaH, tatazcayuto brAhmaNakule utpnnH|| 450 // arihNtsiddhpvynn0||451||dsnn0||452|| appuvv0||453|| purimeNa ||454||tNc khN||455|| niamaa0||456 | etAH SaDapi RSabhadevAdhikAre vyaakhyaataaH|| mAhaNakuMDaggAme koDAlasaguttamAhaNo asthi / tassa ghare uvavaNNo devANaMdAi kacchisi // 457 // brAhmaNakuNDagrAme koDAlasagotro brAhmaNaH RSabhadattAkhyo'sti, tasya gRhe utpannaH devAnandAyAH kukSau // 457 // varddhamAnasvAmivaktavyatAnibaddhAM dvAragAthAmAhasumiNamavahAra'bhiggaha jamma'Namabhise buDi sa~raNaM ca / bhesaNa vivAha vace dANe saMboha nikkhaimaNe // 458 // mahAsvapnA vaktavyA yAMstIrthakarajananyaH pazyanti, yathA devAnandayA pravizanto niSkrAmantazca dRSTAstrizalayA ca pravizantaH, apahAro vaktavyo, yathA bhagavAnapahRtaH, abhigraho yathA bhagavatA garbhasthenaiva gRhItaH, janmavidhirvaktavyaH, abhiSeko yathA vibudhAH kurvanti, vRddhiryathA bhagavAn vRddhiM jagAma, smaramiti jAtismaraNaM, 'bhesaNa'tti yathA devena bheSitaH, vivAhavidhiH, apatyaM putrAdi, dAnaM niSkramaNakAlasatkaM, sambodhanavidhiryathA laukAntikAH sambodhayanti, niSkramaNe ca yo vidhirasau // 261 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava | dvAre cUrNiH // 262 // vaktavya iti smudaayaarthH|| 458 // avayavArtha pratidvAraM vakSyati bhASyakAra eva, tatra khapnadvArArthamabhidhitsurAha khapnApahAragaye vasaha sIha abhiseodAma sasidiNayaraM yaMkubhopaurmasara sAgara vimANabhavaNa rayaNuccaya sihi"c||46||bhaa0 gajaM 1 vRSabhaM 2 siMha 3 abhiSekaM 4 dAma 5 zazinaM 6 dinakaraM 7 dhvajaM 8 kumbhaM 9 padmasaraH 10 sAgaraM 11 vimAnaM bhA0 gA. (nabhavanaM) 12 ranoccayaM 13 zikhinaM 14, abhiSeka:-zriyo gRhyate, dAma-puSpadAma ratnavicitraM, vimAnaM [ca] tadbhavanaM ca 46-49 [vimAnabhavanaM-] vaimAnikadevanivAsa ityarthaH, athavA vaimAnikadevebhyazcayutvA bhagavati kukSAvavatIrNe vimAnaM pazyanti adholokAttu bhavanaM na tUbhayaM // 46 // ee caudasa sumiNe pAsai sA mAhaNI suhpsuttaa| rayaNi uvavaNNo kuJchisi mahAyaso viiro||47|| bhA0 etAMzcaturdazasvapnAn pazyati sA brAhmaNI sukhaprasuptA yasyAM rajanyAmutpannaH kukSI mahAyazA vIraH, pAThAntaraM 'pecchiA mAhaNI atti // 47 // aha divase bAsII vasai tahi mAhaNIi kucchisi / ciMtaha sohammavaI sAhari je jiNaM kaalo||48|| (bhaa0)| atha divasAna vyazIti vasati tasyA brAhmaNyAH kukSAviti / atha etAvatsu divaseSvatikrAnteSu cintayati saudharmapatiH saMhatta, 'je' iti nipAtaH pUraNArthaH, jinaM kAlo varttate // 48 // Ioll // 262 // arahaMta cakkavaTTI baladevA ceva vAsudevA y| ee uttamapurisA na hu tucchakulesu jAyaMti / / 49 // (bhA0) sugamA, navaraM tucchakuleSvasArakuleSu // 49 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH apahAradvAram bhA0gA0 5053 // 263 // uggakulabhogakhattiakulesu ikkhaagnaaykorve|hrivNse avisAle AyaMtitahiM purisasIhA ||50||(bhaa0) ugrakulabhogakSatriyakuleSu ikSvAkujJAtakauravyeSu harivaMze ca vizAle AyAnti-utpadyante ityarthaH, tatrograkulAdau purusssiNhaastiirthkraadyH||50|| yasmAdevaM tasmAttIrthakRdbhaktipreritaH zakro hariNegameSimuvAca-eSa bharatakSetre caramatIrthakRt prAgu-| pAttazeSakarmapariNativazAttucchakule jAtastadayamitaH saMhRtya kSatriye sthApyatAmiti, sa hi tadAdezAttathaiva cakre, bhASyakArastvamumevArthamatha bhaNatItyAdinA pratipAdayatiaha bhaNai NegamesiM deviMdo esa ittha titthyro| loguttamo mahappA uvavaNNo maahnnkulNmi||51|| (bhA0) atha-anantaraM bhaNati 'Negamesiti prAkRtazailyA hariNegameSi devendraH eSa tIrthakaraH atra brAhmaNakule lokottamo mahAtmA utpnnH||51|| idaM cAsAdhu tatazcedaM kuru| khattiakuMDaggAme siddhattho nAma khattio asthi / siddhatyabhAriAe sAhara tisalAi kuJchisi // 52 // (bhA0) kSatriyakuNDagrAme siddhArtho nAma kSatriyo'sti, tatra siddhArthabhAryAyAH saMhara trizalAyAH kukSau // 52 // bADhaMti bhANiUNaM vAsArattassa paMcame pakkhe / sAharai puvvaratte hatthuttara terasI divase // 53 // (bhA0) gayagAhA // 54 // (bhaassym)|| ee coddasa sumiNe pAsai sA mAhaNI paDiniyatte / jaM rayaNI avahario kucchIo mahAyaso viiro||55|| (bhASyam) sa harinaigameSiH bADhamityabhidhAyAtyartha karomyAdezaM zirasi khAmyAdezaM iti, varSArAtrasya paJcame pakSe mAsadvaye'tikrAnte // 263 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyukterava cUrNiH abhigraha dvAram bhA0 gA0 54-60 // 264 // AzvinabahulatrayodazyAM saMharati, pUrvarAtre-AdyayAmadvayAnte ityarthaH, hastottarAyAM trayodazIdine // 53 // anayorvyAkhyA prAgvat, navaraM pazyati sA brAhmaNI pratinivRttAn yasyAM rajanyAmapahRtaH kukSIta iti // 54-55 // gayagAhA // 56 // (bhaassym)|| ee coddasa sumiNe pAsai sA tisalayA suhpsuttaa| rayaNiM sAhario kuJchisi mahAyaso viiro||57||(bhaa0) ___ idaM gAthAdvayaM trizalAmadhikRtya pUrvavadvAcyaM // 56-57 // gatamapasaMhAradvAraM, athAbhigrahadvAramAhatihi nANehi samaggo devI tisalAi soakucchisi|ah vasaisaNNigambho chammAse addhamAsaM ca // 28 // (bhA0) ___'artha' apasaMhArAnantaraM vasati, saMjJI cAsau garbhazca saMjJigarbhaH, va ?-devyAstrizalAyAH kukSau, nanu sarvo garbhaH saMzyeva bhavatIti vizeSaNavaiphalyaM, na, dRSTivAdopadezena vizeSaNatvAt , sa ca jJAnadvayavAnapi bhavatyata Aha-tribhirjJAnaiH-matizrutAvadhibhiH samagraH, kiyatkAlaM?-SaNmAsAnaddhamAsaM ca // 58 // aha sattamaMmi mAse gabbhattho ceva'bhiggahaM ginnhe| nAhaM samaNo hohaM ammApiaraMmi jIvaMte // 59 // (bhA0) atha saptame mAse garbhAdArabhya mAtApitrorjIvatoriti // 59 // doNhaM varamahilANaM gambhe vasiUNa gnbhsukumaalo| navamAse paDipuNNe satta ya divase samairege // 60 // (bhA0) dvayorvaramahilayorgarbha uSitvA garbhasukumAraH prAyo'prAptaduHkha ityarthaH, kiyantaM kAlaM ? navamAsAnpratipUrNAn saptadivasAn sAtirekAn samadhikAnityarthaH // janmadvAramAha MO // 264 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 265 // janma janmAbhiSekazca bhA. mA. aha cittasuddhapakkhassa terasIpuvvarattakAlaMmi / hatyuttarAhiM jAo kuNDaggAme mhaaviiro||61|| (bhA0) 'atha' anantaraM caitrazuddhapakSasya trayodazyAM pUrvarAtrakAle AdyayAmadvayAnte ityarthaH, hastottarAyAM jAtaH, hasta uttaro yAsAM tA hastottarAH, uttarAphAlgunya ityarthaH, kuNDagrAme mahAvIraH // 61 // dikkumAryAdyAgamanaM pUrvavat , kizciccAhaAbharaNarayaNavAsaM vuDaM titthaMkaraMmi jAyaMmi / sako ya devarAyA uvAgao AgayA niho|| 2 // (bhA0) AbharaNAni-kaTakakeyUrAdIni ratnAni-indranIlAdIni tadvarSa-vRSTiM tIrthakare jAte sati, zakrazca devarAja upAgatastatraica, tathA''gatAH padmAdayo nidhyH|| 62 // tuTThAo devIo devA ANaMdiA sprisaagaa| bhayavaMmi vaddhamANe telukasuhAvahe jAe // 63 // (bhA0) tuSTA devyaH devA AnanditAH saparSadaH, bhagavati varddhamAne trailokyasukhAvahe jAte sati // 63 // athAbhiSekadvAramAhabhavaNavaivANamaMtarajoisavAsI vimANavAsI a| savviDDIi saparisA caubvihA AgayA devA // 64 // (bhA0) bhavanapatayazca vyantarAzca jyotirvAsinazca te, tathA vimAnavAsinazca sarvA saparSadazcaturvidhA AgatA devAH // 64 // devehiM saMparikhuDo deviMdo gihiUNa titthayaraM / neUNa maMdaragiri abhiseaMtattha kaasiia||65|| (bhA0) devaiH saMparivRtaH devendro gRhItvA tIrthakaraM nItvA mandaragirimabhiSekaM tatra kRtavAn // 65 // kAUNa ya abhiseaM deviMdo devadANavehi samaM / jaNaNIi samappittA jammaNamahimaM ca kaasiia||66|| kRtvA cAbhiSekaM devendro devadAnavaiH sArddha, devagrahaNAt jyotiSkavaimAnikagrahaNaM, dAnavagrahaNAt ca vyantarabhavanapatInAM, | // 265 // mA0cU023
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38* Avazyaka niyukterava cUrNiH // 266 // vRddhijAtismaraNabheSaNa dvArANi zakraprazaMsA ca bhA. gA. 67-72 jananyAH samarpya janmamahimAM ca kRtavAn svarge nandIzvare ca // 66 // khomaM kuMDalajualaM siridAmaM ceva dei skose| maNikaNagarayaNavAsaM uvacchubhe jaMbhagA devA // 67 // (bhA0) kSImaM-devavastraM kuNDalayugma- karNAbharaNaM zrIdAma-anekaratnakhacitaM darzanasubhagaM bhavati, tacca dadAti zakraH, 'se' tasya bhagavataH, jRmbhakA vyantarA devAH, zeSaM sugamaM // 67 // vesamaNavayaNasaMcoiA u te tiriajaMbhagA devA / koDiggaso hiraNNaM rayaNANi a tattha uvnniti||68|| vaizramaNavacanasaMcoditAstu te tiryagjambhakA devAH, tiryagiti tiryaglokajRmbhakAH, koTyagrazaH-koTIparimANataH, hiraNyamaghaTitarUpaM ratnAni cendranIlAdIni tatropanayanti // 68 // atha vRddhidvAramAhaaha vaDDai so bhayavaM dialoacuo annovmsiriio| dAsIdAsaparivuDo parikipaNo pIDhamaddehiM ||69||(bhaa0)| atha varddhate sa bhagavAn devalokacyuto'nupamazrIkaH dAsIdAsaparivRtaH, parikIrNaH pIThamardaimahAnRpatibhiH parivRta ityrthH|| 69 // asiasirao sunayaNo0 // 7 // jAtismaraNadvAramAha-jAIsaro a bhyvN0||71|| (bhA0) vyAkhyA pUrvavat // 70-71 // bheSaNadvAramAhaaha UNaTThavAsassa bhagavao suravarANa majjhami / saMtaguNukki (Naki) taNayaM karei sakko suhammAe // 72 // (bhA0) 'artha' anantaraM nyUnASTavarSasya bhagavataH sataH suravarANAM madhye santazca te guNAzca teSAM kIrtanaM karoti zakraH sudharmAyAM sabhAyAM vyavasthitaH // 72 // kimbhUtamityAha // 266 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH meSANArtha devAgamaH lekhazAlAmocanaM ca bhA.gA.. 73-77 // 267 // bAlo abAlabhAvo abAlaparakkamo mhaaviiro| na hu sakai bheseuM amarehiM saIdaehiMpi // 73 // (bhA0) abAlabhAvo'vAlakharUpaH abAlaparAkramo'bAlaceSTaH mahAvIro na zakyate bheSayitumamarairdevaiH senTrairapi // 73 // taM vayaNaM soUNaM aha egu sUro asaddahaMto u|ei jiNasaNNigAsaM turiaM so bhesnnhaae||74||(bhaa0) __ tadvacaHzrutvA athaikaH suro'zraddadhAnastu eti-Agacchati jinasakAzaM tvaritamasau bhessnnaarth||74|| sa cAgatyaivaM cakresappaM ca taruvaraMmI kAuMtidUsaeNa DiMbhaM ca / piTTI muTThIi hao vaMdia vIraM pddiniytto||7|| (bhA0) sarpa ca taruvare kRtvA tiMdUsakena-krIDAvizeSeNa hetubhUtena DimbhaM ca bAlarUpaM, kRtvetyanuvartate, svAminaM skandhe Aropya | vavRdhe pizAcarUpeNa, svAminA cAbhItena pRSThau muSTinA hataH, vanditvA vIraM prtinivRttH|| 75 // __ aha taM ammApiaro jANittA ahiaahavAsaM tu| kayakoualaMkAraM lehAyariassa uvnniNti||76|| (bhA0) 'atha anantaraM bhagavantaM mAtApitarau jJAtvA'dhikASTavarSa tu kRtAni rakSAdIni kautukAni keyUrAdayo'laGkArAzca yasya sa tathA taM, lekhAcAryAyopanayataH pAThAntaraM vA 'uvaNiMsu' ti tadA upanItavantaH // 76 // atrAntare devarAjasyAsanaM cakampe, avadhinA ca jJAtvedaM prayojanamaho! apatyasnehavilasitaM bhagavanmAtApitroH, yena bhagavantamapi lekhAcAryAyopanetumabhyudyatAviti sampradhAryAgatya copAdhyAyaparikalpite bRhadAsane bhagavantaM nivezya zabdalakSaNaM pRSTavAn , amumevArthamAha bhASyakAraHsako a tassamakkhaM bhagavaMtaM AsaNe nivesittaa| sahassa lakkhaNaM pucche vAgaraNaM avayavA iNdN||77|| (bhA0) zakrazca tatsamakSa-lekhAcAryasamakSaM bhagavantaM-tIrthakaramAsane nivezya zabdasya lakSaNaM pRcchati, pAThAntaraM vA 'pucchiMsu sadda // 267 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 268 // | pANigrahaNaM | apatyadvAraM ca bhA. gA. 78-80 lakkhaNaM ti pRSTavAn zabdalakSaNaM, bhagavatA ca vyAkaraNamabhyadhAyi, vyAkriyante laukikasAmayikAH zabdA aneneti vyAkaraNazabdazAstra, tadavayavAH kecanopAdhyAyena gRhItAH, tatazcandravyAkaraNa saJjAtaM // 77 // atha vivAhadvAramAhaummukkabAlabhAvo kameNa aha jovvaNaM annupptto| bhogasamatthaM NAuM ammApiaro u viirss||78|| (bhA0) evamunmukto bAlabhAvo yena sa tathA, 'krameNa' uktaprakAreNa 'artha' anantaraM yauvanamanuprAptaH, atrAntare bhogasamartha jJAtvA bhagavantaM mAtApitarau tu vIrasya // 78 // kim ?tihirikkhami pasatthe mahantasAmantakulapasUAe / kAraMti pANigahaNaM jasoavararAyakapaNAe // 79 // (bhA0) dvandvaikavadbhAve tithiRkSe prazaste mahacca tatsAmantakulaM ca tasmin prasUtA tayA, kArayato mAtApitarau pANergrahaNaM, kayA? yazodA cAsau vararAjakanyakA ca tayA, tatra mahatsAmantakulaprasUtayetyanenAnvayamahattvamAha, vararAjakanyayetyanena tu tatkAlarAjyasampayuktatAmAha // 79 // athApatyadvAramAhapaMcavihe mANusse bhoge bhuMjittu saha jasoAe / teasiriva surUvaM jaNei piadaMsaNaM dhuuaN||8||(bhaa0) paJcavidhAn zabdAdIn mAnuSyAn nRsatkAn bhogAn bhuktvA, tataH yazodAyAH tejasaH zrIstejazrIH tAM tejaHzriyamiva surUpAM, athavA tasyAH zriyamiveti, pAThAntaraM, janayati priyadarzanAM duhitaraM 'jaNiMsuvA pAThaH, janitavAn // 80 // gatamapatyadvAraM, atrAntare bhagavataH pitarau kAlagatI, prabhurapi tIrNapratijJaH, pravrajyAgrahaNAhitamatiH nandivarddhanapurassaraM khajanaM papraccha, sa punarAha-bhagavan ! kSAraM kSate mA kSipa, kiyantamapi kAlaM tiSTha, bhagavAnAha-kiyantaM ?, svajana Aha-varSadvayaM, // athApatyadvAramA asiriva surUvaM mAdAyAH tejasaH zrIsta // 268 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 269 // bhagavAnAha-bhojanAdau mama vyApAro na voDhavyaH iti, pratipanne bhagavAn samadhikaM varSadvayaM prAsukaiSaNIyAhAraH zItodakamapyapibastasthau / atrAntare eva mahAdAnaM dattavAn , lokAntikaizca pratibodhitaH, punaH pUrNAvadhiHpravrajita iti amumevArtha saMkSepataH pratipAdayannAhahatthuttarajoeNaM kuMDaggAmaMmi khattio jacco / vajjarisahasaMghayaNo bhaviajaNavibohao viiro||459 // so devapariggahio tIsaM vAsAi vasaha gihavAse / ammApiIhiM bhayavaM devattagaehiM pvvio|| 460 // 'hastottarAyogena' uttarAphAlgunIyogena, 'jAtyaH' utkRSTaH, vIraH, kiM? mAtApitRbhyAM bhagavAn devatvagatAbhyAM pravrajita iti yogaH // 459-460 // amumevArtha bhASyakRdAha 'saMvacchareNe'tyAdisaMvacchareNa ||81||egaa hirnn.||82|| siNghaaddyH||83|| vrvriaa0||84|| tiNNeva y0||8|| (bhaa0)| saarssymaaicaa0|| 86 // ee devanikAyA0 // 87 // (bhA0) evaM abhitthuvvaMto buddho buddhaarviNdsrismuho| logaMtigadevehiM kuMDaggAme mhaaviiro||88|| (bhA0) Aha-RSabhAdhikAre sambodhanottarakAlaM parityAgadvAramuktaM, atra tu kasmAdviparyayaH ? ucyate, na sarvArhatAmayaM niyamo yaduta sambodhanottarakAlabhAvinI mahAdAnapravRttiH, niyame'pIha dAnadvArasya bahuvaktavyatvAtsambodhanadvArAtmAgupanyAso'viruddha eva, niSkramaNadvAramAhamaNapariNAmoakao abhinikkhamaNami jiNavariMdeNa / devehiM ya devIhiM yasamaMtao ucchayaM gayaNaM ||8||(bhaa0) sAMvatsarikadAnaM sambodhana niSkramaNadvAraM ca bhA. gA. 81-89 ni. gA. 459-460 // 269 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniryukteravacUrNiH caturvidhadevAgamaH zivikApramANaM ca bhA. gA. 90-96, // 27 // 'ucchayaM' vyAptaM // 89 // bhavaNavaivANamaMtarajoisavAsI vimANavAsI a| dharaNiyale gayaNayale vijujjoo kao khippaM ||9||(bhaa0)| jyotirvAsinazca, jyotiHzabdeneha tadAlayA evocyante, vidyudvduyotH||9|| jAva ya kuMDaggAmo jAva ya devANa bhvnnaavaasaa| devehi ya devIhiM ya avirahiaM saMcaraMtehiM // 91 // (bhaa0)| gaganatalaM dharaNitalaM ca devairdevIbhiravirahitaM vyApta snycrdbhiH|| 91 // caMdappabhA ya sIA uvaNIA jammamaraNamukkassa / AsattamalladAmA jalayathalayadivvakusumehiM // 92 // (bhA0) ____ AsaktAni mAlyadAmAni yasyAM sA tathA, tathA jalasthalajadivyakusumaizcarciteti vaakyshessH||92||shibikaaprmaannmaahpNcaasiaayaamaa dhaNUNi vitthiNNa paNNavIsaM tu / chattIsaM uvviddhA sIyA caMdappabhA bhaNiA // 93 // (bhA0) paJcAzaddhanUMSyAyAmo yasyAH sA paJcAzadAyAmA // 93 // sIAi majjhayAre divvaM maNikaNagarayaNaciMcaiaM / sIhAsaNaM maharihaM sapAyavIDhaM jiNavarassa // 94 // (bhA0) maNayaH-candrakAntAdyAH kanaka-devakAJcanaM ratnAni-marakatAdIni taiH 'ciMcaiti dezyA khacitamityucyate, jinasya, | kRtamiti vAkyazeSaH // 94 // AlaiamAlamauDo bhAsuraboMdI palaMbavaNamAlo / seyayavatthaniyattho jassa ya mollaM sayasahassaM // 95 // (bhA0) chaTTeNaM bhatteNaM ajjhavasANeNa sohaNeNa jinno| lesAhiM ghisujhaMto AruhaI uttamaM siiaN||96|| (bhA0) . RXXXXXXXXXX************ * // 27 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 271 // devavarNana nirgamavarNanaM alaGkArazca bhA. gA. 97-104 __'AlaiaM' Aviddhamucyate, mAlAanekasurakusumagrathitA, Aviddhau mAlAmukuTau yasya sa tathA, nivasitazvetavastraH, yasya ca mUlyaM zatasahasraM dInArANAM, evambhUtaH svAmI mArgazIrSabahuladazamyAM hastottarAyogena // 95-96 // sIhAsaNe nisaNNo sakIsANA ya dohi pAsehiM / vIaMti cAmarehiM maNikaNagavicittadaMDehiM // 97 // (bhA0) puTiva ukkhittA mANusehiMsA haTTharomakUvehiM / pacchA vahaMti sIaM asuriMdasuriMdanAgiMdA // 98 // (bhA0) utkSiptA-utpATitA mAnuSaiH sA zibikA, hRSTAni romakUpAni yeSAM taiH // 98 // asurAdisvarUpaM varNayati| calacavalabhUsaNadharA sacchaMdaviuvviAbharaNadhArI / deviMdadANaviMdA vahati sI jiNiMdassa // 99 // (bhA0) calA gamanakriyAyogAt, hArAdicapalabhUSaNadharAzca, svacchandavikurvitAnyA''bharaNAni-kuNDalAdIni dhArayituM zIlaM yeSAM te tathA // 99 // atrAntarekusumANi paMcavaNNANi muyaMtA duMduhI ya tADaMtA / devagaNA ya pahaTThA samaMtao ucchayaM gayaNaM // 100 // (bhA0) devagaNAH prahRSTAH, bhagavantameva stuvantIti kriyAdhyAhAraH, evaM stuvadbhirdevaiH samantato vyAptaM gaganaM // 10 // vaNasaMDovva kusumio paumasaro vA jahA sarayakAle / sohai kusumabhareNaM iya gagaNayalaM surgnnehiN||101||(bhaa0) siddhatthavaNaM ca(va) jahA asaNavaNaM saNavaNaM asogavaNaM / cUavaNaM va kusumiaMiagayaNayalaM suragaNehiM // 102 // ayasivaNaM va kusumiaMkaNiAravaNaM va caMpayavaNaM vAtilayavaNaM va kusumiaMiagayaNatalaM surgnnehi||103||(bhaa0) varapaDahabherijhallariduMduhisaMkhasahiehiM turehiM / dharaNiyale gayaNayale tUraninAo paramarammo // 104 // (bhA0.) // 271 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH pravrajyA kezanayanaM pApAkaraNAbhigrahazca bhA. gA. 105-111 // 272 // evaM sadevamaNuAsurAe parisAe parivuDo bhayavaM / abhithuvvaMto girAhiM saMpatto nAyasaMDavaNaM // 105 // (bhA0) ujANaM saMpatto orubhai uttamAu sIAo / sayameva kuNai loaM sako se paDicchae kese // 106 // (bhA0) jiNavaramaNuNNavittA aNjnnghnnruygvimlsNkaasaa| kesA khaNeNa nIA khIrasarisanAmayaM udhiN||107|| (bhA0) aJjanaM prasiddhaM, ghano-megho rucaka:-kRSNamaNivizeSastadvadvimalaH saMkAzaH-chAyAvizeSo yeSAM te tathA // 101-107 // divo maNUsadhoso tUraninAo a sakavayaNeNaM / khippAmeva niluko jAhe paDivajjai caritaM // 108 // (bhA0) 'divyaH' devasamuttho manuSyaghoSazca, tathA tUryaninAdazca, kSiprameva, 'nilukko' dezyA virato, yadA yasmin kAle pratipadyate cAritraM // 108 // sa yathA cAritraM pratipadyate tathA''hakAUNa namokAraM siddhANamabhiggahaM tu so giNhe / savvaM me akaraNijjaM pAvaMti carittamArUDho ||109||(bhaa0) saca bhadantazabdarahitaM sAmAyikamuccArayati // 109 // cAritrapratipattikAle ca bhagavato nirbhUSaNasya sata indro devadaSyavastramapanItavAn / atrAntare tatrAgatasya prArthayato dvijasyArddha tasya dattaM.svAminA, bhagavatazcAritrapratipattisamanantarameva. manaHparyAyajJAnamudapAdi, sarvArhatAM cAyaM kramo, yata AhatihiM nANehiM samaggA titthayarA jAva huMti gihvaase| paDivaNaMmicaritte caunANI jAva chaumatthA ||110||(bhaa0) yAvadgRhavAse vasantIti vAkyazeSaH // 11 // bahiA ya NAyasaMDe ApucchittANa nAyae savve / divase muhattasese kamAragAma smnnuptto||111|| (bhA0) // 272 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmAragrAme Avazyakaniyukterava kAyotsargaH cUrNiH ka // 273 // bahirddhA ca kuNDapurAt jJAtakhaNDe udyAne, ApRcchaya 'jJAtakAn' svajanAn 'sarvAn' yathAsannihitAn , tasmAnnirgataH kAragrAmagamanAyeti vAkyazeSaH, tatra ca pathadvayaM-eko jalenAparaH pa(stha)lyA, tatra svAmI pA(sthalyA gacchan divase muhartazeSe kAragrAmamanuprAptaH, tatra pratimayA sthitaH // 111 // govanimittaM sakkassa Agamo vAgarei deviNdo| kollAgabahula chahassa pAraNe payasa vasuhArA // 461 // kAyotsargasthaM svAminaM papraccha gopo balIvAna , svAmI na brUte, anyatra so'nveSayituM lagno, rAtrizeSe te svayamevAgatya | svAmipArthe tasthuH, tAvatso'pyAgAt , dRSTvA tADanAyodyatagopanimittaM prayuktAvadheH zakratyAgamo'bhavat, vinivArya gopaM svAmi-1 namabhivandya vyAkaroti-abhidhatte devendraH yathA-bhagavannahaM dvAdazavarSANi vaiyAvRttyaM karomItyAdi, siddhArtha vA tatkAlaprAptaM vyAkRtavAn devendraH-bhagavAMstvayA na moktavya ityAdi, gate zakre bhagavato'pi kollAkasanniveze bahulo dvijaH SaSThasya pAraNake pAyasamupanItavAn, tagRhe vasudhArA nipatitA iti dvitIyavaravarikAcUrNiNaH // 461 // dUijaMtaga piuNo vayaMsa tivvA abhiggahA paMca / aciyattuggahi na vasaNaM NicaM vosaha moNeNaM // 462 // pANIpattaM gihivaMdaNaM ca tao vaddhamANa vegavaI / dhaNadeva sUlapANiMdasamma vAsahiaggAme // 463 // viharato morAgasannivezaM prAptasya khAminastannivAsI dUijaMtagAbhidhAnapASaMDastho dUijjantaga evocyate, pituH siddhArthasya vayasyaH, so'bhivAdya svAminaM vasatiM dattavAniti vAkyazeSaH, vihRtya cAnyatra varSAkAlagamanAya punastatraivAgatena viditakulapatyabhiprAyeNa tItrA abhigrahAH paJca gRhItAH, te cAmI-'aciattaM' dezIvacanaM aprItyabhidhAyaka, tatazca tatsvAmino gopopadravaH pAraNaM abhigrahapaJcakaM ca ni.gA. 461463 // 273 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUlapANe Avazyakaniryukterava cUrNiH // 274 // BKRE EKKKKA* rupasargAH ni. gA. 464 bhA. gA. 112-113 prItiyasminnavagrahe sa aprItyavagrahastasminna vasanaM 1, nityaM vyutsRSTakAyena satA 2, maunena viharttavyaM 3 // 462 // pANipAtrabhojinA bhavitavyaM, yataH svAmI savastradharmakhyApanArtha zakranyastavastraM yathA pratIcchati tathA sapAtradharmAkhyApanArthamAdyapAraNakaM pAtra eva karoti, tata Urddha pANibhojI, gRhasthasya vandanaM ca abhyutthAnaM ca na karttavyaM, etAnabhigrahAn gRhItvA tasmAnnirgatya 'vAsa'dviaggAme' tti varSAkAlamasthikagrAme sthitaH, sa ca pUrva varddhamAnAkhyaH khalvAsItpazcAdasthikagrAmasaMjJAmitthaM prAptaH, tatra vegavatI nadI, tAM dhanadevAkhyaH sArthavAhaH pradhAnagavA anekazakaTasaMyukta uttIrNaH, tasya ca goranekazakaTasamuttAraNato hRdayacchedo'bhUt , sArthavAhastatpAlanadravyaM janAnAM dattvA taM tatraiva parityajya gataH, sa varddhamAnanivAsilokA'pratijAgarito mRtvA tatraiva zUlapANinAmA yakSo'bhUt , dRSTabhayalokakAritanikSiptamRtAsthitalAyatane sa pratiSThitaH | indrazarmanAmA pratijAgarakaH kRtaH, pathikairasthyupalakSitatvAdasthikanAma cakre // 463 // roddA ya satta veyaNa thui dasa sumiNuppaladdhamAse ya / morAe sakAraM sako acchaMdae kuvio // 464 // raudrAzca sapta vedanA yakSeNa kRtAH, stutizca tenaiva kRtA, daza svapnAH svAminA dRSTAH, utpalo'STAGgamahAnimittajJaH phalaM jagAda, arddhamAsaM arddhamAsaM ca kSapaNamakArSIt , morAyAM lokaH satkAraM cakAra, zakro'cchandake tIrthakarahIlanAt prikupitH||464|| bhImaaTTahAsa hatthI pisAya nAgeya veyaNA stt| sirakaNNanAsadante naha'cchI piTThIya sttmiaa||112|| (bhA0) tAlapisAyaM do koIlA ya dAmadurgameva govaMggaM / sara sAgara sUrate maMdara suviNuppale ceva // 113 // // 274 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 275 // mohe ya jhANa pavayaMNa dhamme saMghe ya devaloe ya / saMsAraM NANa jaise dhamma parisAe majjhami // 114 // etAstu mUlabhASyagAthAH, bhImATTahAsaH hastI pizAcaH nAgazca, etaiH prabhumupAdravat , tato vedanAH sapta ziraHkarNanAsAdantanakhAkSi pRSThau ca saptamI, etadvyantareNa kRtaa||112|| tAlapizAcaM dvau kokilau ca dAmadvayameva govarga saraH sAgaraM sUrya atrAn mandaraM etAn svamAn dRSTavAn svAmI, utpalazcaiva phalaM kathitavAn , taccedaM-mohaM ca dhyAnaM pravacana dharmaH saMghazca 'devalokazca' devajanazcetyarthaH saMsAraM jJAnaM yazodharma pariSado madhye, mohaM ca nirAkariSyatItyAdikriyAyogaH svayaM kAryaH, zvetakokilaH zukladhyAnaM, vicitrakokilo dvAdazAGgapravacanaM, dAmadvikaM yatizrAvakasambandhidharmaH, evaM zeSayojanApi kAryA // 11 // 114 // morAgasaNNivese bAhiM siddhattha tItamAINi / sAhai jaNassa acchaMda paoso cheaNe skko||1|| morAkasanniveze bahiH pratimAsthite vIre satkArArtha siddhArthaH janAnAmatItAdIni kathayati, svAmimahimAM dRSTvA'cchandasya pradveSaH, tRNacchedapRcchAyAM siddhArthena na chetsyate ityukte chedanodyate tasmin zakro vajeNAGgulIstasya ciccheda, iyaM sarvapustakeSu | nAsti sopayoginI c|| taNa cheyaMguli kammAra vIraghosa mahisiMdu dspliaN| biiiMdasamma UraNa bayarIe dAhiNukkuruDe // 465 // acchandakastRNaM jagrAha, chedo'GgulInAM kRta indreNa, tasmin ruSTaH siddhArtha Uce janAn-coro'yaM yataH karmakaro vIraghoSastatsambandhi anena dazapalikaM vaTuM gRhItvA mahipenduvRkSaH-kharjurIvRkSastadadhaH sthApitaM ekaM tAvadidaM, dvitIyamindrazarmaNa UraNako'nena bhakSitaH, tadasthIni cAdyApi tiSThantyeva badaryA adho dakSiNotkuruTe // 465 // daza khamA| statphalaM | acchandakAdhikArazca bhA. gA. 114 ni. gA. 465 RREE // 275 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 276 // caNDakauzikAdhikAraH naumajanaM kambalazambalau ca ni. gA. 466-471 taiamavaccaM bhajjA kahihI nAhaM tao piuvyNso| dAhiNavAyAlasuvaNNavAlugAkaMTae vatthaM // 466 // tRtIyaM punaravAcyaM, alaM kathanena, nibandhe uktaM yathA-vrajata, bhAryA asya kathayiSyati, nAhaM kathayiSyAmi, taiH pRSTA, sA uvAca-bhaginIpatirayaM, lajjitaH, svAminaM prAha-yUyamanyatrApi yAsyatha ahaM va yAmi ?, aprItyavagrahaM jJAtvA taMtaH svAmino gacchataH piturvayasyaH zeSaM vastraM dakSiNavAcAlottaravAcAlagrAmayorantare svarNavAlukAnadyAM kaNTake lagnaM jagrAha // 466 / / uttaravAcAlaMtaravaNasaMDe caMDakosio sppo| na Dahe ciMtA saraNaM joisa kovA'hi jAo'haM // 467 // tata uttaravAcAlayAmAntaravanakhaNDe caNDakauzikaH sapo na dadAha svAminaM anukampayA tatrAgataM, cintAsmaraNa jyotiSkaH krodhAjAto'hirahaM ksspkH|| 467 // uttaravAyAlA nAgaseNa khIreNa bhoyaNaM divvA / seyaviyAe paesI paMcarahe nijraayaanno||468|| __ tata uttaravAcAlAyAM gataM svAminaM nAgasenaH kSIreNa pratilAbhitavAn , bhojanaM jAtaM svAminaH, divyAni prAdurbhUtAni, tataH zvetAmbyAM prApa svAmI, tatra pradezI rAjA svAmino mahimAM kRtavAn, tataH svAminaM surabhipuraM yAtamantarA gacchataH | paJcarathai yakA gotrato rAjAno vnditvntH|| 468 // surahipura siddhajatto gaMgA kosia viU ya khemilo| nAga sudADhe sIhe kaMbalasabalA ya jiNamahimA // 469 // | mahurAe jiNadAso AhIra vivAha goNa uvavAse / bhaMDIra mitta avacce bhatte NAgohi AgamaNaM // 47 // vIravarassa bhagavao nAvArUDhassa kAsi uvasaggaM / micchAdihi paraddhaM kaMbalasabalA smuttaare||471|| // 276 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ + Avazyaka niyukterava cUrNiH gozAlaka mIlanaM | ni0 gA0 472-473 // 277 // tataH svAmI surabhipuraM gataH, tatra gaGgA nadI siddhayAtro nAvikastadA loke nAvamArohati kauzikavAsitaM zrutvA vidvAna khemila uvAca-mAraNAntaM vighnaM prApyaM parametanmuniprabhAvAnmokSAmahe, nAgakumAraH sudaMSTraH khAmina nAvArUDhaM dRSTvA pradviSTaH, saca siMho vidAritastripRSThabhave, kambalazambalau cAgatya sudaMSTraM tiraskRtya cakraturjinamahimAM // 469 // tayorutpattirevaMmathurAyAM jinadAsaH zrAddhaH, AbhIravivAho'ani, tatra jinadAsenopakRte AbhIraiH laSTau dvau gavAvAnIya tadgRhe baddhau, aSTamyAdiSu tAbhyAM zreSThivadupavAsaH kriyate, bhaNDIro yakSastadyAtrAyAM mitrastAva'vAhayat, zreSThI tau vyathitAvapatya iva dRSTA duHkhitaH, | bhaktaM pAnIyaM cAnicchantau gRhItA'nazanau nAgau jAtI, avadheAtvA''gamanaM tyoH|| 470 // kRtavAnupasarga mithyAdRSTiH, 'paraddhaM' vikSiptaM bhagavantaM kambalazambalI samuttAritavantau // 471 // thUNAe bahiM pUso lakkhaNamabbhaMtaraM ca deviNdo| rAyagihi taMtusAlA mAsakkhamaNaM ca gosAlo // 472 // tato nadIpulinapratibimbitasvAmisallakSaNapadAnusAreNa vajan sthUNAyAM bahiH pratimAsthaM bhagavantaM puSpaH sAmudrikavedI dRSTvA lakSaNazAstraM nininda, itazcAvadhinA jJAtvA devendra Agatya uvAca-puSpa ! lakSaNaM na jAnAsi, aparimitalakSaNo'yaM dharmacakravartI, tato lakSaNamabhyantaraM ca gokSIragauraM rudhiraM prazastamityAdi kathitavAn , tataH svAmI rAjagRhe nAlandAyAM tantvAka(tantubAya) zAlaikadeze'nujJApyA''dyamAsakSapaNamupasampadya tasthau, tatra gozAla AgAt // 472 // tasyaivamutpattiHmaMkhali maMkha subhaddA saravaNa gobahulameva gosAlo / vijayANaMdasuNaMde bhoaNa khaje akAmaguNe // 473 // maDalinAmA majastasya subhadrA bhAryA zaravaNaviSaye gobahuladvijasya gozAlAyAM prasUteti gozAlaH, svAminaM pAraNake 44 | // 27 // A0cU024
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukteraka cUrNiH // 278 // vijayo vipulabhojanavidhinA pratilAbhitavAn , tatra paJca divyAni dRSTvA gozAlaH tava ziSyo'smIti svAminamAha, dvitIyapAraNake AnandaH khAdyakavidhinA pakvAnnena, tRtIye sunandaH sarvakAmaguNitena paramAnnAdinA pratilAbhitavAn // 473 // . kullAga bahula pAyasa divvA gosAla daTTa pavvajA / bAhiM suvaNNakhalae pAyasathAlI niyaigahaNaM / / 474 // tataH svAmI caturmAsakSapaNapAraNake kollAkasanniveze gataH, tatra bahuladvijaH pAyasaM dattavAn svAminaH (ne), divyAni, gozAlastantvAka(ntuvAya)zAlAyAM svAminamadRSTvA rAjagRhe'nto bahizca gaveSayan svopakaraNaM dvijebhyo dattvA samukhaM ziro muNDayitvA kollAke bhagavantaM dRSTvA tvatpravrajyA'stu mametyuktavAn / svAmI sagozAlaH suvarNakhalagrAmaM yAti, tasmAdbahirgopaiH pAyasaM mahAsthAlyAM pacyamAnaM dRSTvA gauzAlaH svAminamAha-AgamyatAM bhujyate'tra, siddhArthena tadbhaGgakathane gopaiH prayatnarakSitApi pAyasasthAlI bhagnA, nivategrahaNaM, yadbhAvyaM tadbhavatyeveti gozAlena matam // 474 // baMbhaNagAme naMdovanaMda uvaNaMda teya paJcaddhe / caMpA dumAsakhamaNe vAsAvAsaM muNI khamai // 47 // tato brAhmaNagrAme svAmI jagAma, tatra nandopanandau bhrAtarau, grAmasya dvau pATako, eko nandasyAnya upanandasya, svAmI nandapATake praviSTaH pratilAbhitazca nandena, gozAla upacandagRhe paryuSitA'nnadAnAdguSTo me dharmAcAryasya yadyasti tapassejastadAsya gRhaM dahyatAmiti zApamadAt / tato grAmasya pratyarddha (tato yathAsannihitairvAnamantaraiH) tadnuhaM dagdhaM, tataH svAmI campAM gataH, tatra dvimAsakSapaNena varSAvAsaM muniH kSapayati // 475 // kAlAe suNNagAre sIho vijjumaI gohidAsI ya / khaMdo daMtiliyAe pattAlaga suNNagAraMmi // 476 // kollAkasuvarNakhalanAmapatrAka. campAsu vihAraH gozAlani| yatigrahazca ni0 gA0 474-476 | // 278 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kumArAke prabhorupasargaH Avazyakaniryukterava cUrNiH // 279 // caramadvimAsapAraNakaM campAyA bahiH kRtvA kAlAyAM sanniveze svAmI gataH, zUnyagRhe svAmI pratimAM sthitaH, gozAlena tatraiva zUnyAgAre siMho grAmaNIputro vidyunmatIgoSThIdAsyA samaM krIDan hasitaH, tena kuTTitaH, svAminamAha-ahamekAkyeva kuTTito yUyaM kiM na vArayata, siddhArthaH prAha-maivaM kuryAH, tataH svAmI pAtrAlake gataH, zUnyAgAre tasthau, tatra skandaH svadAsyA dantilikayA samaM tatrA''gAttathaiva ca jAtaM // 476 // muNicaMda kumArAe kUvaNaya caMparamaNijaujjANe / corAya cAri agaDe somajayaMtI uvasamei // 477 // tataH svAmI kumAraka sannivezaM gataH, camparamaNIye udyAne pratimayA sthitaH, itazca municandraH zrIpArzvaziSyo bahuziSyayutastatraiva kUpanakakumbhakArazAlAyAM tasthau, tatsAdhUna dRSTA gozAlaH prAha-ke yUyaM ?, tairuktaM nigranthAH, tataH punarAha-ka yUyaM ? va mamAcAryaH?, tairUce-yAdRzastvaM tAdRzaste dharmAcAryo'pi bhaviSyati, tato ruSTenoktaM me dharmAcAryatapasA dahyatAM yuSmadAzrayaH, tairuktaM naitadU bhayamasmAkaM, tato svAminaH sarvamuktaM, siddhArthenoce-naite sAdhavo dahyante, rAtrau jinakalpatulanAM kurvANaH pratimAstho municandro mattena kumbhakAreNa tena vyApAditazcaurabhrAntyA, avadhijJAnamutpannaM svargataH, mahimArthamAyAtasurodyotaM dRSTvA upAzrayo dahyate'mISAmityuvAca svAminaM, gozAlaH siddhArthena yathAvatkathane tatra gatvA tacchiSyAnnirbhayA''yAtaH, tataH svAmI caurAyAM gataH, tatra cArikI herikAviti kRtvA ArakSikA agaDe prakSipantyuttArayanti ca, tatra prathamameva gozAlaH kSiptaH, svAmI tu nAdyApi tAvatA tatra somAjayantInAmyau utpalabhaginyau saMyamA'kSamatayA pravAjikIbhUte jJAtvA tamupasargamupazAmayataH // 477 // piTTIcaMpA vAsaM tattha caummAsieNa khamaNeNaM / kayaMgala deulavarise dariddatherA ya gosaalo|| 478 // kaa||279||
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH pRSThacampAkayaGgalazrA| vastyAdiSu prabhorvihAraH ni0 gA. [478-480 // 28 // | tataH svAmI pRSThacampAM gataH, tatra varSAzcaturmAsakSapaNenA'tivAhya bahiH pArayitvA kayaGgalasannivezaM gataH, tatra daridrasthavirA nAma pASaNDasthAH, tatpATakamadhyasthadevakule svAminaH(mI) pratimAsthitasya(mAM sthitaH), mAghamAse himavarSe nipatati daridrasthavirAH samahilAdiparigrahA jAgaradine gAyanti, dRSTA gozAlo jahAsa, punaH punaH, taistribhirni(strIna vArAn nirvAsitaH, punaH svAmiziSya iti kRtvA muktH||478|| sAvatthI siribhaddA niMdU piudatta payasa sivadatte / dAragaNI nakhavAlo halidda paDimA'gaNI phiaa|| 479 // tataH svAmI zrAvastyAM gataH, bahiH pratimayA sthitaH, tatra siddhArthoktamadyamAMsabhojanaparihArAya gozAlo vaNiggeheSu mikSArtha bhraman pitRdattagRhapatibhAryayA niMdvA mRtApatyaprasavAzrIbhadrayA zivadattanaimittikavAcA svApatya jIvanAya garbhamAMsamizrapAyasaM bhojito'gnibhayAccAnyato gRhadvAraM cakre, Agatena siddhArthoktA'pratyaye pAyasavamane kRte nakhavAlAdi dRSTyA ruSTena tadgRhaM gaveSayatApi na draSTa, tataH svAmitapasA pATako'pi jvaalitH| tataH svAmI bahiharidrasannivezAt haridravRkSasyAdho'vatasthe pratimayA, pathikaprajvAlitAgninA prabhoranapasaraNAt pAdau dagdhau, gozAlo naSTastatra // 479 // tatto ya NaMgalAe DiMbha muNI acchikaDaNaM ceva / Avatte muhatAse muNiotti a bAhi baladevo // 480 // tataH svAmI naGgalAgrAme vAsudevagRhe pratimayA sthitaH, tatra gozAlo DimbhabhApanAyA'kSikarSaNamakArSIt tatpitrAdibhiH sa kuTTito munipizAca iti kRtvA muktH| tataH khAmI AvarttagrAme baladevagRhe pratimayA sthitaH, tatra gozAlena mukhatrAso DimbhabhApanAya kRtaH, tatpitrAdIn 'muNiotti' prathilo'yaM kimetena hatenAsya svAmyeva hanyate iti vicintya svAmihananA 280 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH corAkalADhAdiSu vihAraH nigA 481-484 1 // 281 // yodhatAn dRSTA bAhunA baladevamUrtiloGgalamutpAvyottasthau, sarve tataH svAminaM ntaaH||48|| corA maMDava bhoz2a gosAlo vahaNa teya jhAmaNayA / meho ya kAlahatthI kalaMbuyAe u uvasaggA // 481 // / tataH svAmI corAkasannivezaM gataH, tatra maNDape bhojyaM pacyamAnaM dRSTvA gozAlaH punaH punaH nyagbhUya velAM vilokayati sama. tatazcorazanyA taistasya hananaM kRtaM, tato ruSTena svAmitapastejasA dhyAmanA maNDapasya kRtA, tataH kalambukAsannivezaM svAmI gataH, tatra meghaH kAlahastI ca dvau bhrAtarI kAlahastinA dRSTvopasargAzcakrire, meghenopalakSya kssmitH||481|| lADhesu ya uvasaggA ghorA puNNakalasA ya do tennaa| vajahayA sakeNaM bhaddiya vAsAsu caumAsaM // 18 // tataH svAmI bahakarmanirjarArtha lADhAviSayaM prApa, tatra hIlanAdayo ghorA upasargAH soDhAH, tataH pUrNakalazAkhya anArye grAme svAmino gacchato'ntarA dvau stenI apazukana iti kRtvA asimutpAdya dhAvitau, jJAtvA vajreNa hatau zakreNa / tataH svAmI bhadrikApuryA varSAsu cAturmAsyaM tapazcakAra // 482 // kayalisamAgama bhoyaNa maMkhali dahikUra bhagavao pddimaa| jaMbUsaMDe gohI ya bhoyaNaM bhagavao pddimaa||483 // tato bahiH pArayitvA svAmI viharan kadalisamAgamagrAmaM gataH, tatra maDkhaliozAlo dadhikUrabhojanaM kurvannatRpto janena nirbhatsitaH, bhagavataH pratimA jAtA, tato jambUkhaNDagrAme goSThayA kSIrakurabhojanaM kurvanmaGkhalinirbhasiMtastathaiva | bhagavatazca pratimA // 483 // taMbAe naMdiseNo paDimA Arakkhi vahaNa bhaya DahaNaM / kUviya cAriya mokkhe vijaya pagambhA ya ptteaN||484|| // 281 // 4
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH tambAkavaizAlyAdiSu vihAra | ni0 gA0 485-487 // 282 // 3333REKX****kkkkkk*** tataH svAmI tambAkagrAmaM gataH, tatra pArthApatyIyo nandiSeNa AcAryoM bahuziSyaH, tasya pratimAsthasyA''rakSakaputreNa caurabhayena rAtrau bhallena hananaM, avadhirjAtaH, zeSaM municandravat , dhnmupaashrysyetyaadyvaadiidgoshaalH| tataH svAmI kUpikasannivezaM gataH, tatra cArika iti kRtvA gRhItaH, tatra vijayApragalbhe ca pArthAntevAsinyau dve pravAjike jJAtvA tAbhyAM svAmino mokSazcakre, 'patteti pRthagbhUtau svAmI gozAlazca // 484 // teNehi pahe gahio gosAlo mAulotti vaahnnyaa| bhagavaM vesAlIe kammAra ghaNeNa deviMdo // 485 // anyasminpathi gacchan gozAlaH stenairgrahItaH, paJcazatairapi tairmAtula iti kRtvA vAhanayA(nena) khinno acintayat-varaM | svAminaiva sArddha gamanamiti svAminaM mArgayituM lagnaH, svAmyapi vaizAlyAM gataH, ayaskArazAlAyAM sthitaH pratimayA, tatraikaH karmakaro'yaskaraH SaNmAsaM yAvadrogI bhUtvA ArogyaH sannupakaraNAni gRhItvA zAlAmA''gAt , svAminaM dRSTvA'maGgalamiti vicintya ghanena hantuM udyato'bhUt devendro jJAtvA''gatya tenaiva taM jaghAna // 485 // gAmAga bihelaga jakkha tAvasI uvasamAvasANa thuI / chaTeNa sAlisIse visujjhamANassa logohI // 486 // tataH svAmI grAmAkasannivezaM gataH, tatrodyAne bibhelakayakSo mahimAM cakre / tataH zAlizIrSagrAma udyAne pratimAsthasya svAmino mAghamAse tripRSThabhavA'pamAnitAntaHpurI mRtvA vyantarI jAtA tApasIrUpaM kRtvA jalabhRtajaTAbhiranyA'sahyamupasarga cakre, upazamAvasAne stutiM ca, tadvedanAmadhisahamAnasya SaSThena tapasA vizuddhamAnasya lokAvadhirutpede // 486 // puNaravi bhaddianagare tavaM vicittaM ca chaTThavAsaMmi / magahAe niruvasaggaM muNi uubaddhaMmi viharitthA // 487 // // 282 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava- cUrNiH // 283 // bhadrikAmagadhAdiSu vihAraH ni0 gA0 488-490 tataH svAmI bhadrikAnagare gataH, tatra SaSThavarSAsu caturmAsatapo vicitrAMzcAbhigrahAnakarot / tatra punarapi SaNmAsAnte | gozAlo militH| tataH svAmI bahiH pArayitvA magadhAyAM nirupasarga Rtubaddhe munirvihRtavAn // 487 // AlabhiAe vAsaM kuMDAge taha deule praahutto| maddaNa deula sAgAriaM muhamUle dosuvi muNitti // 488 // tata AlabhikAnagarI saptamavarSA upAgataH svAmI caturmAsakSapaNena, tato bahiH pArayitvA kuNDAkasanniveze vAsudevakule svAmI pratimAM sthitaH, gozAlo'pi vAsudevapratimAyAH parAGmukho'dhiSThAnaM mukhe kRtvA tasthau, kuTTitazca / tato mardanAgrAme baladevadevakule koNe svAmI pratimayA tasthau, gozAlo baladevamukhamUle sAgArika-mehanaM kRtvA tasthau, dvayorapi sthAnayormuniriti kRtvA jnairmuktH||488|| bahUsAlagasAlavaNe kaDapUaNa paDima vigghaNovasame / lohaggalaMmi cAriya jiasattU uppale mokkho|| 489 // . tataH svAmI bahuzAlakagrAme zAlavanodyAne pratimayA tasthau / tatra kaTakapUtanA vyantarI vighnopazame mahimAmakArSIt / tataH svAmI lohArgale, cAranaraizcArika iti kRtvA jitazatrupAce sagozAla upanItaH / tatra pUrvamevAsthikayAmAgata * utpala AsIt teva mokSazcakre // 489 // tatto ya purimatAle vaggura IsANa accae paDimA / mallIjiNAyaNa paDimA uNNAe vaMsi bahugoTThI / / 490 // tataH svAmI purimatAle gataH, tatra zakaTamukhodyAnasya purasya cAntarA pratimayA tasthau / vaggurazreSThI sabhadrAbhArya udyAnasthamallIjinajIrNAyatanapratimAM namaskRtavAn satAnAya navyA''yatanavidhApanAdibhirArarAdha c| jAte garbhe'nyadA yAMstatra IzAnendra * // 283 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH gobhUmirAjagRhAdiSu vihAraH | ni0 gA0 491-493 // 284 // vacasA jJAtvA svAminamarcati sma pratimAsthaM, tato mallIjinAyatanapratimAM ca / tataH svAmI unnAkasanniveze yAti tatrAntarA 'bahugoTThI' gozAlena sammukhA''gacchaddanturavadhUvarahasanaM, taiH kuddayitvA vaMzajAlyAM sa kSiptaH, svaamichtrdhrtvaanmuktshc||49|| gobhUmi vajalADhe govakkove ya vaMsi jiNuvasame / rAyagiha'TTamavAsaM vajabhUbhI bahuvasaggA // 491 // tataH svAmI gobhUmi yAti, tatrAntarA'TavyAM bahugAvazcaranti, tena gobhUmireSA, atra gozAlo gopAn are! vajralADhA:mlecchAH! ityAkrozya mArga papraccha, teSAM kopaH, tairvazajAlyAM kSiptaH jinasyA'yamityupazame muktaH / tato rAjagRhe svAmyaSTamavarSA akarot caturmAsakatapazcake, bahiH pArayitvA vajrabhUmibahUpasargeti kRtvA tatra gataH svAmI navamavarSArAnaM ca kRtavAn , varSAkAlazcaturvidhAhArarahita AsIdaparaM ca mAsadvayaM tatraiva nirazano vihRta iti SaNmAsikaM kSapaNamihAbhUt // 491 // aniayavAsaM siddhatthapuraM tilatthaMba puccha niSphattI / uppADei aNajjo gosAlo vAsa bahulAe // 492 // vasatyabhAvenA'niyatavAsamakArSIt, tataH siddhArthapuraM gataH, tataH kUrmagrAmaM prasthitaH svAmI, tatrAntarA tilastambhastaM dRSTA gozAlaH papraccha-bhagavan ! 'ayaM niSpatsyate na vA', svAminA ete sapta tilapuSpajIvA mRtvA ekazambyAM tilA bhavipyantIti, niSpattirityukte utpATayati anAryo gozAlastaM, tato vyantaravRSTizcakre, bahulayA gavA kSureNa kSiptaH pratiSThitaH, punarvalatA kiyadbhirdinaidRSTaH tilastathaiva, niyatirgADhIkRtA // 492 // magahA gobaragAmo gosaMkhI vesiyANa pANAmA / kummaggAmAyAvaNa gosAle govaNa puddhe|| 493 // magadhAyAM rAjagRhacampayorantarA gobaragrAme gozaGkhI kauTumbikastenAsannabhagnagrAmavahirapatyaM dRSTvA'putratvAdvahItaM varddhitaM / / 284 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH magadhavaizAlyAdiSu vihAraH ni0 gA0 494-496 // 285 // ca, tanmAtA campAyAM caurairvikrItA vezyA jAtA, sa tatra yauvane 'tAM' gacchan govatsarUpadevIsaGketena mAtaraM jJAtvA vimocya | ca prANAyAmA(mikA) dIkSAM jagrAha / sa vaizyAyanarSiH kUrmagrAme AtApanAM karoti, tasya yUkAzayyAtara iti kathanena gozAle kopanaM, pradviSTaH sa tejolezyAM muktavAn , svAmI ca gozAlarakSAyai zItalezyAM ca, AtApanAparasya sadA SaSThatapaHsanakhakulmASapiNDikayA ekenoSNodakaculukena pArayataH SaNmAsyA utpadyate tejolezyeti. siddhArthoktopAyaiH pRthagbhUtaH zrAvastyAM kumbhakArazAlAsthitastAM sAdhitavAn , aSTAGganimittaM zikSitaM, tato'jino jinapralApI bhramati gozAlaH // 493 // vesAlIe paDimaM DiMbhamuNiutti tattha gnnraayaa| pUei saMkhanAmo citto nAvAe bhagiNisuo // 494 // vaizAlyAM svAminaM pratimAsthaM zakho nAma gaNarAjaH pitRvayasyaH siddhArthanRpatimitraM pUjitavAn, tataH svAminaM da(ga)NDakikAnadyAntaraM paNye mUlye yAcyamAne nAvikai vA uttIrNe zaGkharAjasya bhaginIsutazcAtra Agacchan mocitavAn // 494 // vANiyagAmAyAvaNa AnaMdo ohi parIsaha sahiti / sAvatthI vAsaM cittatavo sANulahi bahiM // 495 // vANijyagrAme sadA SaSThabhojina AtApayata AnandazrAvakasyAvadhirutpannaH, sa svAminaM dRSTvA aho parISahasaha ! iti stutiparo'cireNa svAmin ! kevalamutpasyate ityAyuktavAn / tataH svAmI zrAvastyAM dazamaM varSArAtraM vicitraM ca tapo'karot , tataH sAnuya(la)SThigrAme bahirasthAt // 495 // paDimA bhadda mahAbhadda savvaobhadda paDhamiA cauro / aTThayavIsANaMde bahuliya taha ujjhie divvA // 496 // AdyA bhadrapratimA tasyAM dine pUrvAbhimukhaM sthIyate, pazcAdrAtrau dakSiNAbhimukhaM, pazcimAbhimukhaM dine, rAtrAvuttare (rAbhimukhaM) // 285 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 286 // evaM SaSThabhaktena pUryate / mahAbhadrAyAM pUrvadizyakamahorAtraM, evaM zeSadikSvapi, eSA dazamena pUryate / sarvatobhadrAyAM dazasvapi dikSvekaikamahorAtraM, tatro dizamadhikRtya yadA kAyotsarga kurute tadorddhalokavyasthitAnyeva kAniciTThavyANi dhyAyati, aghodizi tvadhovyavasthitAni, evameSA dvAviMzatibhaktena samApyate, tatra prathamAyAM bhadrAkhyAyAM catvArazcatuSkakA yAmAnAM syuH, caturdikSu pratyekacaturyAmakAyotsargakaraNAt , mahAbhadrAyAmaSTacatuSkakA yAmAnAM, 'vIsa'tti sarvatobhadrAyAM viMzaticatuSkakA yaamaanaaN| etAsvantarA pAraNA'bhAvena samAptAsu svAmina AnandagRhapatigRhe bahulikAdAsIhastena ujjhitabhikSayA pAraNake jAte divyAni // 496 // / daDhabhUmIe bahiA peDhAlaM nAma hoi ujANaM / polAsa ceiyaMmI ThiegarAImahApaDimaM // 497 // tataH svAmI dRDhabhUmi bahumlecchAM gataH, tasyA bahiH peDhAlodyAne polAsacaitye'STamabhaktenaikarAtrikI pratimAM sthitH||497|| sako a devarAyA samAgao bhaNai harisio vayaNaM / tiNNivi loga samatthA jiNavIramaNaM na caleuM je||498|| __ 'je' pUraNe // 498 // itazcasohammakappavAsI devo sakkassa so amariseNaM / sAmANia saMgamao bei suriMdaM pddinivittttho|| 499 // surendra prati pratiniviSTo abhinivezavAn // 499 // telokaM asamatthaMti beha etassa cAlaNaM kaauN| ajeva pAsaha imaM mamavasagaM bhaTThajogatavaM // 50 // sa brUte vIramanazcAlayituM trailokyamasamarthamityuktiyuSmAkaM rAgeNa, anyathA preSaya mAmetasya cAlanaM kartumadyaivekSasvainaM mama vazagaM bhraSTayogatapasaM, indreNa sa na niSiddhaH, yato mA jAnIyAtsvAmI paranizrayA tapaH karoti // 500 // bhadrAyAH pratimAH dRDhabhUmau vihAraH zakraprazaMsA saGgama pratijJA | ni0 gA0 497-500 // 286 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ saGgamo Avazyakaniyukterava cUrNiH // 287 // pasargAH ni0 gA0 501-503 aha Agao turaMto devo sakkassa so amariseNaM / kAsI ya hauvasaggaM micchaddiTTI pddinivittttho||501|| mithyaadRssttirbhvyH||501|| dhUlI pivIliAo uiMsA ceva tahaya unnholaa| viMchuya naulA sappA ya mUsagA ceva aTThamagA // 502 // dhUlivRSTiH svAminamupari tAvaccakAra yAvat svAmI nirucchavAso'bhUt , paraM dhyAnAnna cacAla, tataH zrAntastAM saMhRtya kiTikA vajratuNDA vicakre, tAbhizcAlanItulyazcakre svAmI, tata uddezAn vajratuNDAn, tata 'uNholA' iti ghRtillikAdikAstIkSNatuNDAH, tato vRzcikAH, tato nakulAH, tataH sapAH, tato mUSakAzcASTamakAstena vicakrire, tairbhakSyamANo'pi bhagavAnna cacAla // 502 // hatthI hatthINiAo pisAyae ghorarUva vagyo ya / thero therI sUo Agacchai pakkaNo ya tahA // 503 // hastI, hastinI, etAbhyAM zuNDAghAtacaraNamardanAdivyathA kRtA svAminaH, pizAcairnAnopasarga cakre, ghorarUpavyAghro daMSTrAnakhairvyathAM, sthaviraH sthavirA siddhArthatrizale karuNavilApAn vitentuH| 'sUo'tti sUpakAraH sa evaM-trizalArUpAnantarameva | skandhAvAro vikRtaH svAmipAce vyavasthitaH, tatra sUpakAraH kila cUllayartha pASANAnalabhamAnaH svAmipAdAntare'gniM prajvAlya | sthAlI padopari vyavasthApya pacati bhaktaM / 'pakkaNotti caNDAlaH sa tIkSNatuNDazakunibhRtapaJjarANi svAminaH karNabAhumUlAdipradezeSvavalambate pakSiNazca paJjarAcchidrermukhAni niHsArya svAmyaGgaM bhakSayanti // 503 // kharavAya kalaMkaliyA kAlacakaM taheva ya / pAbhAiya uvasagge vIsaimo hoi annulomo||504|| kharavAtena svAmI pAtitaH, kalaMkalikAvAtena cakravadbhAmitaH, kAlacakra vikRtya tenAhataH svAmI nimagnaH pRthivyAM tAva // 287 / /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ saGgamo Avazyakaniyukterava cUrNiH // 288 // pasargAH 504-507 dyAvadagraM nakhahastayoH, evamapi cAlayitumazakkuvatA tena prabhAtavikurvaNArUpa upasargo'nulomo viMzatitamazcakre, yathA devArya! | adyApi kiM tiSThasi ? svAmI jJAnena jAnAti yathA na prabhAtaM // 504 // anye tvenaM viMzatitamaM vyAcakSatesAmANiadevaDhi devo dAvei so vimaanngo| bhaNai ya vareha maharisi! nipphattI saggamokkhANaM // 505 // bhaNati ca-vRNu maharSe ! svargamokSayorapi niSpattiM yathA tAmapi kurve // 505 // uvahayamaiviNNANo tAhe vIraM bahu ppasAheuM / ohIe nijjhAi jhAyai chajjIvahiyameva // 506 // upahatamativijJAnastadA vIraM bahubhirupasargaHprasAdhayituM avadhinA nidhyAyati, vibhustvakSubhitaH SaDjIvahitameva dhyAyati 506 vAluya paMthe ya teNA mAulapAraNaga tattha kANacchI / tatto subhUma aMjali succhittAe ya viDarUvaM // 507 // tataH svAmino vAlukAkhyagrAmaM gacchato antarA pathi stenAH paJcazatImAnA vikurvitA vAlukA ca yatra majyate, tairmAtula iti kRtvA vAhanaM vajrAGgairAliGganaM ca yathA parvatA api sphuTanti / tato vAlukAM gatasya pAraNAya tatra bhikSAM hiNDataH svAmino rUpamAvRtya kANAkSistrINAM darzayati, tataH subhUmagrAme strINAM prArthanAyAJjalIH kArayati yathA kupyate svAmI, tataH sukSetragrAme viDarUpaM hasanagAnAdikuceSTAkalitaM svAminazcakAra, tatrApi kuTTanaM // 507 // malae pisAyarUvaM sivarUvaM hathisIsae ceva / ohasaNaM paDimAe masANa sakko javaNa pucchA // 508 // __malaye pizAcarUpaM vikuLa khyAdIn bhASayati, hanyate ca svAmI, tato hastizIrSagrAme zivasvarUpaM bhikSAM gatasya svAmino vikuLa strIdarzane tvacamapakRSya vikRtaM liGgaM karoti, tataH svAmI cintayatyeSa bADhamuDDAhaM karotya'naipaNAM ca / tato grAma // 288 / /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH saGgamasya upasargAH ni0 gA0 509-511 naiva pravizAmIti vicintya bahireva ekAnte pratimayA'sthAt / tataH saGgamakenopahasanaM yathA na zaknomi tvAM cAlayitumiti vilokayAmi tAvadehi grAma, pratimayA sthitaM svAminaM zmazAne zaka Agatya 'jattA bhe? javaNijaM ca bhe? abAbAha' mityAdipRcchAM papraccha // 508 // tosali kasIsarUvaM saMdhiccheo imotti vajjho ya / moei iMdAliu tattha mahAbhUilo nAma // 509 // tataH svAmI ko(to)salisanniveze bahiHpratimayA'sthAt , tataH suro dadhyau, nArya pravizati, adhunA'syAtrasthasyaiva kromyupsrg.| tataH ziSyarUpaM vikuLa khAtraM pAtayan janaihetaH prAha suraH-ahaM kiM jAne ? guruNA preSito'haM, tataH sandhicchedo'yametadrvadhya iti kRtvA nIyamAnaM svAminaM dRSTvA upalakSya mocayatIndrajAlikastatra mahAbhUtilo nAma // 509 // mosali saMdhi sumAgaha moeI rahio piuvayaMso / tosali ya satta rajUvAvattI tosliimokkho|| 510 // mosalisanniveze bahiH pratimAsthasvAmipArzve khAtrakhanakopakaraNAni vikuLa, kSullakAdarzane jJAtaM suraceSTitaM // 510 // siddhatthapure teNutti kosio AsavANio mokkho| vayagAma hiMDa'NesaNa biiyadiNe bei uvasaMto // 511 // tataH siddhArthapure tathaiva stena iti kRtvA gRhItastatrAzvavaNikkozikastenopalakSya mokSaH kAritaH / tataH svAmI brajagrAma gokulaM gtH| tatra ca taddine sarvatra paramAnnamasti / upasargAn kRtvA ciraM sthitasya surasya (te sure)svAmI cintayati SaNmAsya | (sA gatAH) sa gato bhaviSyati, tato hiNDastatkRtAmaneSaNAM dRSTvA svAmI upayukto jJAtvA arddhahiNDita evA''gatya bahiH pratimAM sthitH| avadhinA zuddhapariNAmaM khAminaM jJAtvA dvitIyadine upazAntaH san suro brUte // 511 // // 289 // A0cU025
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH saGgamasya upasargAH ni0 gA0 512-516 // 29 // &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&KA baccaha hiMDaha na karemi kiMci icchA na kiMci vattavyo / tattheva vacchavAlI therI paramannavasuhArA // 512 // braja vihArAdau-hiNDa gocarAdau, svAmI Aha-icchayA vrajAmi na veti, nAhaM kasyApi kinycidvktvyH| tataH svAmI dvitIyadine tatraiva gokule hiNDan vatsapAlyA sthavirayA paramAnena pratilAbhitaH, vasudhArA nipatitA // 512 // chammAse aNubaddhaM devo kAsIya so u uvasaggaM / daDhuNa vayaggAme vaMdiya vIraM pddiniytto||513|| dRSTvA acalitaM, itazca saudharmakalpe sarvadevAH taddinaM yAvadudvignamanaso abhUvana, zakreNa sa nirvAsitaH svargAt // 513 // devo cuo mahiDDio varamaMdaracUliyAi siharaMmi / parivArio suravahUhi AuMmi sAgare sese // 514 // cyuto bhraSTaH svargAt maharddhika indrasAmAnikaH sa mandaracUlikAyAM yAni(na)kavimAnenAgatya vadhUbhiH parivAritastasthau, surAH zeSAH zakraniSiddhAH svarga eva tsthuH| sa ca dvisAgaropamAyustatra ca samaye ekasAgaropamamatikrAntamekaM tu zeSaM // 514 // AlabhiyAe hari bijU jiNassa bhattIi vaMdao eii| bhagavaM piyapuchA jiya uvasaggatti thevamavasesaM // 515 // tata AlabhikAyAM harikAnto vidyutkumAro jinasya bhaktyA vandiSyata iti vandaka eti vanditvA bhaNati bhagavan ! priyaM pRcchAmo jitA upasargA iti stokamavazeSa tiSThati // 515 // harisaha seyaviyAe sAvatthI khaMda paDima sakko ya / oyari paDimAe logo Audio vaMde // 516 // tataHzvetavikAyAM gatasya harisahaH priyaM praSTumeti / tataHzrAvastyAM bahiH pratimAsthasya svAminaH skandapratimAyA janaimahimAM kriyamANAM dRSTvA zakrastasyAM pratimAyAmavatIrya-adhiSThAya svAminaM namati, tato-lokaH 'AuTTio'tti Avarjito vndte||516|| KXXXXXXXXXXXXX // 290 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava upasargAH |ni0 gA. 517-521 pUrNiH // 291 // kosaMbI caMdasUroyaraNaM vANArasIi sakko u / rAyagihe IsANo mihilA jaNao ya dharaNo ya // 517 // | kauzAmbyAM priyapRcchArtha candrasUryAvataraNaM jaatN| vArANasyAM zakraH priyaM pRcchati, rAjagRhe IzAnendraH, mithilAyAM janako rAjA dharaNendrazca priyaM pRcchtH||517|| vesAli bhUyaNaMdo camaruppAo ya suMsumArapure / bhogapuri siMdikaMdaga mAhiMdo khattio kuNati // 518 // vaizAlyAM gatasya svAmina ekAdazamo varSArAtro'bhUt, tatra bhUtaH(tAnandaH)priyaM pRcchati,tataHsvAminaHsuMsumArapuraM gatasya camarotpAto jaatH| tato bhogapuraM 'siMdi'tti khajUMrI tasyAH sakaNTakakambAbhirmAhendraH kSatriyaH svAmina upasarga karoti // 518 // vAraNa saNaMkumAre naMdIgAme piusahA vaMde / meM DhiyagAme govo vittAsaNayaM ca deviNdo||519|| atrAntare sanatkumArastasya vAraNaM cakre priypRcchaarthmaagtH| nandigrAme svAminaH priya(pitR sakhA-pitRmitraM nandivandate, miNDhikagrAme gopaH svAminamupasargayat , tasya vitrAsanakaM ca devendro'kArSIt // 519 // kosaMbIe sayANIo abhiggaho posabahula paaddive| cAummAsa migAvaI vijaya sugutto ya naMdA y||520|| taccAvAI caMpA dahivAhaNa vasumaI biiynaamaa| dhaNavaha mUlA loyaNa saMpula dANe ya pavajA // 521 // tataH svAmI kauzAmbyAM gataH, tatra zatAnIko rAjA mRgAvatI devI vijayA pratIhArI(riNI) tattvavAdInAma dharmapAThaka: sugupto'mAtyastadbhAryA nandA, sA ca zrAvikA, mRgAvatyA vayasyA, svAminA tatra pauSabahulapratipadi abhigraho jagRheyathA dravyataH kulmASAn sUrpakoNena, kSetrato dehalyA ekaM pAdamArata eka parataH kRtvA, kAlato nivRtteSu bhikSAcareSu rAja RXXXXXXXXXX3888888888 // 291 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasargAH Avazyakaniryukterava cUrNiH // 292 // ni0 gA0 AI 522-523 * * sutA dAsatvamAptA nigaDitA rudatI muNDitamastakA aSTamabhaktikA, ceddAsyati tadA grahiSyAmIti parISahasahanArtha, svAmino gocaracaryA hiNDatazcatvAro mAsA jAtAH, nandAdibhirupakrAntaM paraM svAmI kenApi prakAreNa na gRhNAti / itazca campezadadhivAhanadhAriNIsutA vasumatI candanabAleti dvitIyanAmnI daivayogAddhanAvahazreSThigRhe vartate / tadbhAryA mUlA sAvalokanagatA candanAM zreSThipAdau prakSAlayantI zreSThinaM ca tatkezaracanAparama'pazyat , tato mUlAdattaduHkhasthayA candanayA svAmI pratilAbhitaH, paJca divyAni, kezAstadavasthA eva jAtA, nigaDAni svarNanU purANi jAtAni / zaka AgAt , sAntaHpuro rAjApyA'jgAt / tatra sampulo nAma dadhivAhanakaJcukI dRSTvA tatpAdayornipatya prarunnaH, mRgAvatyA bhaginI padmAvatI dadhivAhanenoDhA / dhAriNI ca padmAvatyAH sapatnIti kRtvA dhAriNyapi mRgAvatyA bhaginyeva / tataH zakreNa tasyAH zatAnIkasya dAnaM uktaM ca-saGkopayaitAM yAvatsvAmino jJAnamutpadyate, tataH pravrajyAM gRhISyatyeSA, paJcadinonayA SaNmAsyA svAminA bhikSA labdhA // 520-521 // tatto sumaMlAe saNaMkumAra suchetta ei maahiNdo| pAlaga vAilavaNie amaMgalaM appaNo asiNA // 522 // tataH sumaGgalagrAme svAmivandanAya sanatkumAra AgAt, tataH sukSetre mAhendraH, tato vAlukA(pAlaka)grAme vAilavaNig | yAtrAyAM gacchan svAminaM dRSTvA'maGgalamiti kRtvAtmanaH asinA ghAtAya dhAvan siddhArthena htH|| 522 // caMpA vAsAvAsaM jakkhiMda sAidatta pucchA ya / vAgaraNa duha paesaNa paJcakkhANe ya duvihe a||523 // tataHsvAmI campAyAM svAtidattadvijasyAgnihotrazAlAyAM varSAvAsaM tasthau / caturmAsAMstatra ksspyti|raatrau rAtrau pUrNabhadramANibhadrau yakSendrau svAminaH paryupAstiM kurvANau dRSTvA vismitena svAtidattena pRcchA kRtA-ko hyAtmeti, svAminA vyAkaraNaM yo'hamabhi kA // 292 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava- cUrNiH // 293 // upasargAH ni0 gA0 524-255 manyate ityAdijIvasthApana, punarapi pRcchA-bhagavan kiM pradezanaM ? kiM pratyAkhyAna ? svAmyAha-dvidhA pradezanaM dhArmikamadhArmika ca, pradezanakaM nAma pradezaH, dvividhaM pratyAkhyAnaM-mUlaguNapratyAkhyAnaM uttaraguNapratyAkhyAnaM ca, vipro yakSau ca buddhaaH||523|| jaMbhiyagAme nANassa uppayA vAgarei deviNdo| miDhiyagAme camaro vaMdaNaM piyapucchaNaM kuNai // 524 // tataH svAmino jRmbhikAgrAmaM gatasya devendra Agatya nAvyavidhi darzayitvA vyAkaroti-yatheyanirdinanisyotpattirbhaviSyati, tato miNDhikagrAme camaro vandanaM priyapRcchAM karoti // 524 // chammANi gova kaDasala pavesaNaM majjhimAe pAvAe / kharao vija siddhattha vANiyao nIharAvei // 25 // tataH SaNmANIgrAme svAmino bahiH pratimAsthasya pArzve gopo gA muktvA grAma praviSTaH, Agatazca pRcchati-devAryaka gatAH? nAtra dRzyante, maune kRte ruSTena tena svAmikarNayoH kaTazalAkAgrapravezanaM kRtaM / te ca zalAke tathA prakSipte yathA mitho lagne, agre chittvAdRzye kRte, tripRSThena zayyApAlasya karNayostaptatrapuprakSepayatA yatkArjitaM tadudIrNa vIrabhave, zayyApAlako bhavaM bhrAntvA gopaH / tataH svAmI madhyamApApAyAM gataH, siddhArthavaNiggehe bhikSArtha tatrAgataH kharakavaidyo dRSTvA svAminaM sazalyaM jJAtavAn / vaNig vaidyAtte zalAke nirgamayati sma, saNDAsAbhyAM gRhItvA kRSTe udyAne gatvA, svAminA tadAkarSaNe ArATimuktA, tatra mahAbhairavamudyAnaM jAtaM devakulaM ca, saMrohaNauSadhena tadaiva svAmI praguNo'bhUt / sarveSu kilopasargeSu ke durviSahAH!, ucyate, jaghanyeSu kaTapUtanAvyantarIzItaM, madhyameSu kAlacakraM, utkRSTeSu zalyoddharaNaM krnnyoH| evamupasargA gopenArabdhA gopenaiva ca nisstthitaaH| gopaH saptamapRthivyAM gataH, kharakaH siddhArthazca svargatau // 525 // *XXX88888 // 293 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 29 // sanasthasyotpabahiH, RjuvAlukAnadImahe / chadreNukuDayassara bhagavataH tapovarNanam ni0 gA0 526-531 jaMbhiya bahi ujuvAliyatIra viyAvatta sAmasAlaahe / chaTeNukaDayassa u uppaNNaM kevalaM NANaM // 526 // * tataH svAmino jRmbhikAyA bahiH, RjuvAlukAnadItIre avyaktacaityasyAdUrAsanne zyAmAkasya gRhapateH kSetre zAlavRkSAdhaH SaSThena tapasA utkaTikAsanasthasyotpannaM kevalajJAnaM // 526 // samAptA upasargAH, tapasA kevalamutpannamiti kRtvA yatsvAminA tapaH kRtaM tadAha jo ya tavo aNuciNNo vIravareNaM mahANubhAveNaM / chaumatthakAliyAe ahakkama kittaissAmi // 527 // chadmasthakAle, yattadornityAbhisambandhAttat yathAkrama-yena krameNAnucaritaM // 527 // taccedaMnava kira cAummAse chakkIra domAsie uvAsIya / bArasa ya mAsiyAI bAvattari addhmaasaaii|| 528 // upoSitavAn , kilaH parokSAptagamavAdasaMsUcakaH // 528 // egaM kira chammAsaM do kira temAsie uvAsIya / aDDAijjA ya duve do ceva divaDDamAsAI // 529 // arddhatRtIyamAsaniSpannaM tapaH kSapaNaM vArddhatRtIyaM, te arddhatRtIye, caH kriyAnukarSaNArthaH, dve eva sArddhamAse tapasI kSapaNe vA, kriyAnuvartata eva // 529 // bhadaM ca mahAbhaI paDima tatto ya sbobhii| do cattAri daseva ya divase ThAsIya aNubaddhaM // 530 // sarvatobhadrAM sthitavAnanubaddhamiti yogaH, AsAmevAnupUrvyA divasapramANamAha-'do' ityAdidivasAnanubaddhaM santataM // 530 // goyaramabhiggahajuyaM khamaNaM chammAsiyaM ca kAsI ya / paMcadivasehi UNaM avahio vacchanayarIe // 531 // 3333333 &&&&&&&x. // 294 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktarava bhagavataH tapovarNanaM chaasthakAlaM pUrNiH // 295 // ni0 gA0 532-538 gocarAbhigrahayuktaM kSapaNaM, avyathitaH, vatsAnagaryA-kauzAmbyAM // 531 // dasa do ya kira mahappA ThAi muNI egarAiyaM paDimaM / aTThamabhattaNa jaI ekkekaM caramarAIyaM // 532 // daza dve ca dvAdazetyarthaH, sthitavAnmunirekarAtrikI pratimA, kathamityAha aSTamabhaktana yatiH prayatnavAnekaikAM caramarAtrikI caramarAtriniSpannAM // 532 // do ceva ya chaTTasae auNAtIse uvAsio bhgvN| na kayAi nicabhattaM cautthabhattaM ca se aasi||533|| upossitH||533 // bArasa vAse ahie cha8 bhattaM jahaNNayaM Asi / savaM ca tavokammaM apANayaM Asi vIrassa // 534 // dvAdaza varSANyadhikAni bhagavataH chadmasthasya sataH SaSThaM bhaktaM jaghanyakamAsIt apAnakaM, ayamarthaH-kSIrAdidravAhArabhojanakAlalabhyavyatirekeNa pAnakaparibhogo nA''sevitaH // 534 // pAraNakakAlamAnamAhatiNNi sae divasANaM auNAvaNaM tu pAraNAkAlo / ukuDayanisejANaM ThiyapaDimANaM sae bahue // 535 // tathA utkuTukaniSadyAnAM sthitapratimAnAM zatAni bahUni // 535 // pavvajAe paDhamaM divasaM etthaM tu pakkhivittA NaM / saMkaliyaMmi u saMte jaM laddhaM taM nisAmeha // 536 // pArasa ceva ya vAsA mAsA chacceva addhamAso ya / vIravarassa bhagavao eso chumtthpriyaao||537|| evaM tavoguNarao aNupuvveNaM muNI viharamANo / ghoraM parIsahacarmu ahiyAsittA mhaaviiro||538 // // 295 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH bhagavataH kevalotpattiH devakRtamahimA // 296 // VNI atraivoktalakSaNe divasagaNe // 536-538 // uppaNNaMmi aNaMte naTuMmi ya chAumathie nANe / rAIe saMpatto mahaseNavaNami ujANe // 539 // jJAnotpattisthAne kasyApi dIkSAdi(kSA)lAbhamapazyanmuhUrttamAtraM devapUjAM jItamiti kRtvA anubhUya dezanAmAtraM kRtvA asakhyeyadevakoTIparivRto devodyotena zeSAdhvAnamudyotayan rAtryAM madhyamAnagaryA mahasenavanodyAnaM samprAptaH // 539 // amaranararAyamahio patto dhammavaracakravadvittaM / bIyaM pi samosaraNaM pAvAe majjhimAe u||54|| punardvitIyaM samavasaraNaM pApAyAM madhyamAyAM prApta ityanuvartate, jJAnotpattisthAnakRtapUjApekSayA cAsya dvitIyatA // 540 // tattha kila somilajjotti mAhaNo tassa dikkhakAlaMmi / paurA jaNajANavayA samAgayA jannavADaMmi // 541 // somilArya iti brAhmaNastasya 'dIkSAkAle' yAgakAle 'paurAH' viziSTanagaranivAsilokAH 'janA' sAmAnyalokAH, jAnapadA viSayalokAH // 541 // atrAntare egaMte ya vivitte uttarapAsaMmi jannavADassa / to devadANaviMdA kareMti mahimaM jiNiMdassa // 542 // ekAnte ca vivikte // 542 // amumevArtha kiJcitsavizeSa bhASyakAra Aha bhavaNavaivANamaMtarajoisavAsI vimaNavAsI ya / savviDDIe saparisA kAsI nANuppayAmahimaM // 125 // (bhASyam) samavasaraNavaktavyatAM prapaJcataH pratipAdayannetA dvAragAthAmAha SXXKXKKKARXX888 ni0 gA0 539-542 // 296 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH samavasaraNavaktavyatA nigA 543-545 // 297 // samosaraNe kevaIA rUva puccha vAgaraNa soyapariNAme / dANaM ca devamalle mallANayaNe uvari titthaM // 543 // samavasaraNaviSayo vidhirvAcyaH, 'kevaitti kiyanti sAmAyikAni bhagavati kathayati manuSyAdayaH pratipadyante ?, kiyato vA bhAgAdapUrvasamavasaraNe'dRSTapUrveNa vA sAdhunA AgantavyaM, bhagavato rUpaM vyAvarNanIyaM, kimutkRSTarUpatayA bhagavataH prayojanamiti pRcchA kAryA, uttaraM ca vAcyaM, kiyanto vA yugapadeva hRdgataM saMzayaM pRcchantIti, vyAkaraNaM khAmino vAcyaM, yathA yugapadeva saGkhyAtItAnAmapi pRcchatAM vyAkaroti, pRcchAyA vyAkaraNamityekaM vA dvAraM, zrotRpariNAmo vAcyo, yathA-sarvazrotRNAM bhAgavatI vAk svabhASayA pariNamate, 'dANaM catti vRttidAnaM prItidAnaM ca kiyatprayacchanti cakravartyAdayastIrthakRtpravRttikatha| kebhya iti vAcyaM, gandhaprakSepAddevAnAM sambandhi mAlyaM devamAlyaM-balyAdi kaH karotItyAdi vAcyaM, mAlyAnayane yo vidhirasau vAcyaH, uparIti pauruSyAmatikAntAyAM tIrthamiti-gaNadharo dezanAM karoti // 543 // jattha apuvvosaraNaM jattha va devo mahiDDio ei / vAudayapupphavaddalapAgAratiyaM ca abhiogaa||544 // ___apUrvasamavasaraNaM syAdavRttapUrvamityarthaH, yatra vA bhUtapUrvasamavasaraNe kSetre, 'eti' Agacchati, tatra kimityAha-vAtaM revAdyapanodAyodakavardalaM bhAvireNusantApopazAntaye, puSpavalaM kSitibhUSaNAya, tathA prAkAratritayaM cAbhiyogyA devAH, kurvantIti vAkyazeSaH, anyatra tvaniyamaH // 544 // sAmAnyena samavasaraNavidhiruto vizeSeNAha maNikaNagarayaNacittaM bhUmIbhAgaM samaMtao surabhi / AjoaNaMtareNaM kareMti devA vicittaM tu // 545 // 'AoaNaMta rato(reNaM)' yojanaparimANamityarthaH, punaH vicitragrahaNaM vaicitryanAnAtvakhyApanArtha // 545 // // 297 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH samavasaraNa(vaktavyatA ni0 gA0 546-550 // 298 // veMTahAI surabhi jalathalayaM divvakusumaNIhAriM / pairaMti samaMteNa dasaddhavaNaM kusumavAsaM // 546 // vRntasthAyi surabhi jalasthalajaM divyakusumanihari prakiranti samantato dazArddhavarNa kusumavarSa, atra nirdAri-prabalo gndhprsrH|| 546 // maNikaNagarayaNacitte cauddisiM toraNe viuvvaMti / sacchattasAlabhaMjiyamayaraddhayaciMdhasaMThANe // 547 // ... chatraM pratItaM, sAlabhaJjikAH-stambhaputtalikAH, makara iti makaramukhopalakSaNaM, dhvajAH pratItAH, cihAni-svastikAdIni / saMsthAnaM-tadracanAvizeSa eva, sacchobhanAni chatrasAlabhaJjikAmakaradhvajacihnasaMsthAnAni yeSu toraNeSu tAni tathA, etAni vyantarAH kurvanti // 547 // tini ya pAgAravare rayaNavicitte tahiM surgnniNdaa| maNikaMcaNakavisIsagavibhUsie te viuvveti // 548 // abhaMtara majjha bahiM vimANajoIbhavaNAhivakayA u| pAgArA tiNi bhave rayaNe kaNage ya rayae y||549|| abhyantare madhye bahiH, ratneSu bhavo rAlaH, evaM kAJcano rAjataH // 548-549 // maNirayaNahemayAviya kavisIsA savvarayaNiyA dArA / savvarayaNAmaya ciya pddaagdhytornnvicittaa||550|| maNiratnahemamayAnyapi ca, tatra paJcavarNamaNimayAni kapizIrSakANyAce prAkAre vaimAnikAH, nAnAratnamayAni dvitIye jyotiSkAH, hemamayAni tRtIye bhavanapatayaH / tathA sarvaratnamayAni dvArANi ta eva kurvanti, tathA sarvaratnamayAnyeva mUladalataH patAkAdhvajapradhAnAni toraNAni vicitrANi knkcndrsvstikaadibhiH||550|| 3888SEXXXXXXXXXXXX
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava samavasaraNavaktavyatA ni0 gA0 551-555 cUrNiH // 299 // tatto ya samaMteNaM kAlAgarukuMdurukkamIseNaM / gaMdheNa maNahareNaM dhUvaghaDIo viuvveti // 51 // gandhena manohAriNA yuktA dhUpaghaTikA vikurvanti tridazA eva // 551 // ukkiDisIhaNAyaM kalayalasaddeNa savvao savvaM / titthayarapAyamUle kareMti devA NivayamANA // 552 // utkRSTiharSavizeSaprerito dhvanivizeSastena siMhanAdaM, kalakalazabdena 'sarvataH' sarvAsu dikSu yuktaM sarva // 552 // ceidumapeDhachaMdaya AsaNachattaM ca cAmarAo ya / jaM ca'NaM karaNijaM kareMti taM vANamaMtariyA // 553 // caityadumam-azokavRkSaM svAmipramANAt dvAdazaguNaM, tathA pIThaM tadadho ratnamayaM, tasyopari devacchandakaM, tanmadhye siMhAsanaM, tadupari chatrAticchatraM, cAmare ca yakSahastagate, cazabdAtpadmasaMsthitaM dharmacakraM ca / yaccAnyadvAtodakAdi karaNIyaM kurvanti tadvyantarAH // 553 // sAhAraNaosaraNe evaM jasthiDDimaM tu osarai / ekku ciyataM savvaM karei bhayaNA u iyresiN|| 554 // __ sAdhAraNasamavasaraNe evaM, sAdhAraNaM-sAmAnyaM, yatra devendrA Agacchanti tatraivaM niyogaH, yatra tu RddhimAn samavatarati kazcidindrasAmAnikAdistatraika eva tatprAkArAdi sarva karoti, yadIndrA nAgacchanti tato bhavanavAsyAdayaH kurvanti vA na vA samavasaraNamityevaM bhajanetareSAM // 554 // surodaya pacchimAe ogAhaMtIe puvaoIi / dohiM paumehiM pAyA maggeNa ya hoi satta'nne // 555 // | evaM devaiH kRte samavasaraNe sUryodaye-prathamAyAM pauruSyAm , anyadA pazcimAyAmavagAhantyAmAgacchantyAM, pUrvataH pUrvadvAreNa &&&&&&&&&& // 299 // &&&&XX
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH samavasaraNavaktavyatA | ni0 gA0 * // 30 // etyA''gacchati, kathamityAha dvayoH 'padmayoH sahasrapatrayordevakRtayoH pAdau, sthApayanniti vAkyazeSaH, mArgatazca pRSThatazca bhavanti saptAnye padmAH, teSAM ca yadyat pazcimaM tattatpAdanyAsaM kurvataH svAminaH puratastiSThati // 555 // ___ AyAhiNa puvvamuho tidisiM paDirUvagA u devkyaa| jeTThagaNI aNNo vA dAhiNapuTave adUraMmi // 556 // sa evaM svAmI pUrvadvAreNa pravizya 'AyAhiNa'tti caityadumapradakSiNAM kRtvA pUrvAbhimukha upavizati, zeSAsu tisRSu dikSu pratirUpakANi tu tIrthakArAkRtiva(ma)nti siMhAsanAdiyuktAni devakRtAni syuH, svAminazca pAdamUlamekena gaNadhareNA'virahitameva syAt , sa ca jyeSTho'nyo veti, prAyo jyeSThaH, sa jyeSThagaNiranyo vA dakSiNapUrvadigbhAge adUre-pratyAsanna eva bhagavataH, praNipatya | niSIdatIti kriyAdhyAhAraH, zeSagaNadharA apyevameva svAminaM natvA tIrthasya mArgataH pArzvatazca niSIdanti // 556 // je te devehiM kayA tidisiM paDirUvagA jiNavarassa / tesipi tappabhAvA tayANurUvaM havai rUvaM // 557 // __ tatprabhAvAttIrthakaraprabhAvAt // 557 // titthAisesasaMjaya devI vemANiyANa smnniio| bhavaNavaivANamaMtarajoisiyANaM ca deviio||558|| 'tIrtha' [prathamo] gaNadharastasmin sthite sati 'aisesasaMjaya'tti atizayinaH saMyatAH, tathA devyo vaimAnikAnAM ityAdi sugamA // 558 // avayavArthamAhakevaliNo tiuNa jiNaM titthapaNAmaM ca maggao tassa / maNamAdIvi NamaMtA vayaMti saTThANasaTThANaM // 559 // 'kevalinaH 'triguNaM' triH pradakSiNIkRtya jinaM tIrthapraNAmaM ca kRtvA mArgataH 'tasya' tIrthasya gaNadharasya niSIdantIti // 30 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukteraka cUrNiH samavasaraNavaktavyatA ni0 gA. // 301 // bhA0 gA0 116-119 kriyaa'dhyaahaarH| manaHparyAyajJAnino'pi bhagavantamabhivandya tIrtha kevalinazca punaH kevalinaH pRSThato niSIdanti, AdizabdAniratizayasaMyatA manaHparyAyajJAninAM pRSThataH, tathA vaimAnikadevyaH sAdhupRSThatastiSThanti na niSIdanti, tathA zramaNyo vaimAnikadevIpRSThatastiSThanti na niSIdanti, tathA bhavanapatijyotiSkavyantaradevyo dakSiNapazcimadigbhAge tiSThanti / evaM manaHparyAyajJAnyAdayo'pi namanto vrajanti svasthAnaM // 559 // bhavaNavaI joisiyA boddhavvA vANamaMtarasurA ya / vemANiyA ya maNuyA payAhiNaM jaM ca nissAe // 56 // bhavanapatayo jyotiSkA vyantarasurAzca yathopanyAsameva uttarapazcime pArthe tiSThantItyevaM boddhavyAH, tathA vaimAnikA manuSyAH striyazca pradakSiNAM kRtvA tIrthakarAdInnatvottarapUrve digbhAge tiSThanti yathAsaGkhyameva / sarvA eva devyo na niSIdanti / devAH puruSAH striyazca niSIdantIti kecit / 'jaM ca nissAe tti yaH parivAro yaM ca nizrAM kRtvAyAtaH sa tatpArce eva tiSThati // 560 // uktamevArtha saMyatAdipUrvadvArAdipravezaviziSTamAha bhASyakAra:saMjayavemANitthI saMjai puvveNa pavisiDaM vIraM / kAuM payAhiNaM puvvadakkhiNe ThaMti disibhaage||116|| (bhA0) joisiyabhavaNavaMtaradevIo dakkhiNeNa pvisNti| ciTThati dakSiNAvaradisiMmi tiguNaM jiNaM kaauN||117||(bhaa0) avareNa bhavaNavAsI vaMtarajoisasurA ya aigNtuN| avaruttaradisibhAge ThaMti jiNaM to nmNsittaa||118|| (bhA0) samahiMdA kappasurA rAyA NaraNArio udINeNaM / pavisittA puvvuttaradisIe ciTThati pNjliaa|| 119 // (bhA0) udIcyenottareNetyarthaH, praanyjlyH||116-119|| uktArthopasaGgrahamAha / 301 // A0cU026
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakaniyukteravacUrNiH samavasaraNavaktavyatA | ni0 gAya 561-565 // 302 // ekekIya disAe tigaM tigaM hoi sanniviTuM tu / Adicarime vimissA thIpurisA sesa patteyaM // 561 // teSAM cetthaM sthitAnAM devanarANAM sthitimAhaetaM mahiDDiyaM paNivayaMti Thiyamavi vayaMti pnnmNtaa|nnaavi jaMtaNANa vikahANa paropparamaccharoNa bhayaM // 56 // ye'lparddhayaH pUrva sthitAste AgacchantaM maharddhikaM praNipatanti, sthitamapi maharddhikaM pazcAdAgatAH praNamanto vrajanti, tathA nApi niyantraNA na vikathA // 562 // biiyaMmi hoMti tiriyA taie pAgAramaMtare jaannaa| pAgArajaDhe tiriyAvi hoMti patteya missA vA // 563 // tRtIye prAkArAntare yAnAni, 'prAkArajaDhe' prAkArarahite bahirityarthaH, tiryaJco'pi bhavanti, apito manuSyA devA api, teca pratyeka mizrA veti, te punaH pravizanto bhavanti nirgacchantazcaike // 563 // dvitIyadvAramabhidhitsuH sambandhagAthAmAha| savvaM ca desaviratiM sammaM ghecchati va hoti kahaNA u / iharA amUDhalakkho na kahei bhavissai Na taM ca // 564 // sarvaviratiM dezaviratiM vA samyaktvaM grahISyati vA, bhavati kathanA tu-pravarttate kathanamityarthaH, 'iharati anyathA, bhaviSyati na tacca yatsvAmini kathayati anyatamo'pyanyatamatsAmAyikaM na pratipadyate // 564 // 'kevaitti kiyanti sAmAyikAni manuSyAdayaH pratipadyante ityAhamaNue caumaNNayaraM tirie tiNNi va duve ya paDivaje / jai natthi niyamaso ciya suresu smmttpddivttii||56|| manuSye pratipattari caturNAmanyatamapratipattiH, tiryazcastrINi sarvavirativarjAni, dve vA samyaktvazrutasAmAyike pratipadyante / // 302 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava samavasaraNavaktavyatA ni0 gA0 566-570 cUrNiH // 303 // yadi nAsti manuSyatirazcAM kazcitpratipattA tato niyamata eva suresu samyaktvapratipattiH syAt // 565 // sa cetthaM dharmamAcaSTe- titthapaNAma kAuM kahei sAhAraNeNa saddeNaM / savvesiM saNNINaM joyaNaNIhAriNA bhagavaM // 566 // namastIrthAyetyabhidhAya praNAmaM ca kRtvA kathayati, sAdhAraNena sarveSAM saMjJinAM 'yojananihoriNA' yojanavyApinA bhagavAn // 566 // Aha-kRtakRtyaH kimiti tIrthapraNAmaM karotIti !, ucyatetappubviyA arahayA pUiMyapUyA ya viNayakammaM ca / kayakicco'vi jaha kahaM kahae Namae tahA titthaM // 567 // tIrtha-zrutajJAnaM tatpUrvikA arhatA, tadabhyAsaprApteH, pUjitena pUjA sA ca kRtA asya syAt, lokasya pUjitapUjakatvA| dbhagavatApyetatpUjitamiti pravRtteH, tathA vinayakarma ca kRtaM syAt, athavA kRtakRtyo'pi yathA kathAM kathayati namati tathA tIrtha // 567 // Aha-ka kena sAdhunA kiyato vA bhUbhAgAtsamavasaraNe AgantavyaM, anAgacchatovA kiM prAyazcittamityucyatejattha apubbosaraNaM na dihapuvaM va jeNa samaNeNaM / bArasahiM joyaNehiM so ei aNAgame lahuyA // 568 // anAgacchatyavajJAto 'lahuga'tti caturlaghavaH prAyazcittaM // 568 // rUpapRcchAdvAre AhasavvasurA jai rUvaM aMguTTapamANayaM viubvejA / jiNapAyaMguTuM pai Na sohae taM jahiMgAlo // 569 // prasaGgato gaNadharAdInAM rUpasampadamAhagaNahara AhAra aNuttarA [ya] jAva vaNa cakki vAsu blaa| maMDaliyA tA hINA chaTThANagayA bhave sesA // 570 // arhadrUpasampatsakAzAdanantaguNahInA gaNadharA rUpataH syuH, tebhyo'nantaguNahInA AhArakadehAH, tathaiva tebhyo'nuttarAH 303 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava samavasaraNavaktavyatA ni0 gA0 571-574 cUrNi: // 304 // yAvadvayantaracakravartivAsudevabaladevamahAmANDalikAstAvadanantaguNahInAH, zeSA rAjAno janapadalokAzca SaTsthAnagatAH syuH, | anantabhAgahInA vA 1 asaGkhyeyabhAgahInA vA 2 sayeyabhAgahInA vA 3 saGkhyeyaguNahInA vA 4 asAveyaguNahInA vA 5 anantaguNahInA vA 6 // 570 // utkRSTarUpatAyAM khAminaH pratipAdayituM prakrAntAyAmidaM prAsaGgikaM rUpasaundaryahetu saMhananAdyAha saMghayaNa rUva saMThANa vaNNa gai satta sAra ussaasaa| emAiNuttarAI havaMti nAmodae tassa // 571 // gatirgamanaM, sattvaM vIrya, sAro dvidhA bAhyo'bhyantarazca, bAhyo gurutvamabhyantaro jnyaanaadiH||571|| pagaDINaM aNNAsuvi pasattha udayA aNuttarA hoti / khayauvasame'vi ya tahA khayammi avigappamAsu // 572 // prakRtInAmanyAsAmapi prazastA udayA uccairgotrAdayaH syuranuttarA annysdRshaaH| apito nAmno'pi ye anye jaatyaadyH| kSayopazame'pi sati ye dAnalAbhAdayaH kAryavizeSAH, apita upazame'pi ye kecana te'pyanuttarA bhavantIti kriyAyogaH / tathA karmaNaH kSaye sati kSAyikajJAnAdiguNasamudayamavikalpyaM vyAvarNanAdivikalpAtItaM srvottmmaakhyaatvnto'hNdaadyH|| 572 // assAyamAiyAo jAvi ya asuhA havaMti pagaDIo / NiMbarasalavovva pae Na hoMti tA asuhayA tassa // 573 // asAtAdyA api cAzubhA bhavanti prakRtayaH, nimbarasalava iva payasi na ashubhdaastsyaahNtH|| 573 // uktamAnuSaGgika, utkRSTarUpatayA svAminaH kiM prayojanamiti ?, atrocyatedhammodaeNa rUvaM kareMti rUvassiNo'vi jai dhammaM / gijjhavao ya surUvo pasaMsimo teNa rUvaM tu||574|| dharmodayena rUpaM syAditi zrotAro'pi [dharme ] pravartante vA (tathA ) kurvanti rUpasvino'pi yadi dharma tataH zeSaiH sutarAM // 304 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava samavasaraNa| vaktavyatA | mi0 gA0 575-578 cUrNiH // 305 // XXXKRKEXXXXXXXXXXXXX kartavya iti zrotRbuddhiH pravartate, grAhyavAkyazca surUpaH syAt, cAt zrotRrUpAdyabhimAnApahArI ca / / 574 // athavA pRccheti svAmI prabhUtasaMzayinAM kathaM vyAkaraNaM kurvan saMzayavyavacchittiM karoti ?, ucyate, yugapat , kimityAhakAleNa asaMkheNavi saMkhAtItANa saMsaINaM tu / mA saMsayavocchittI na hoja kamavAgaraNadosA // 575 // kAlenAsAyeyenApi sahayAtItAnAM mA saMzayavyavacchittine bhavet, kutaH ? kramavyAkaraNadoSAt, ato yugapada vyAgRNAti // 575 // yugapad vyAkaraNaguNamAha samvattha avisamattaM riddhiviseso akAlaharaNaM ca / savvaNNupaccao'vi ya aciMtaguNabhUtio jugvN||576|| _ 'sarvatra' sarvasattveSu 'aviSamatvaM yugapatkathanena tulyatvaM bhagavataH, tathA RddhivizeSazcAyaM bhagavataH, akAlaharaNaM cetthaM svAmino yugapatsaMzayApagamAt , sarvajJapratyayo'pi ca teSAmitthameva, na hyasarvajJo hRdgatA'zeSasaMzayApanodAyAlaM, tathA'cintyA guNabhUtiH-guNasampadbhagavataH, yasmAdete guNAstato yugapatkathayati // 576 // zrotRpariNAmadvAramAhavAsodayassa va jahA vaNNAdI hoMti bhAyaNavisesA / savvesipi sabhAsA jiNabhAsA pariName evaM // 577 // varSodakasya vAzabdAdanyasya vA yathaikarUpasya sato varNAdayo bhavanti, bhAjanavizeSAta, evaM sarveSAmapi zrotRRNAM zakhabhASayA jinabhASA pariNamate // 577 // arhadvAcaH saubhAgyaguNamAha sAhAraNAsavatte taduvaogo u gAhagagirAe / na ya nivijjai soyA kiDhivANiyadAsiAharaNA // 578 // sAdhAraNA-anekaprANiSu svabhASAtvena pariNamanAt, asapatnA-advitIyA, tasyAM sAdhAraNAsapatnAyAM satyAM, tasyAmupa B88& // 305 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 306 // samavasaraNavaktavyatA nigA0 579-581 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX yogastadupayoga eva syAt zrotuH, torevArthatvAt , grAhayatIti grAhikA, sA cAsau gIzca grAhakagIstasyAM grAhakagiri, na ca nirvidyate zrotA kiDhivaNigdAsyudAharaNAt , 'kiDhi'tti sthavirA, ekasya vaNijaH sthavirA dAsI prAtaH kASThArtha gatA, tAnyAdAya madhyAhne kSudhAdiklAntA sA AgAt , stokAnIti kRtvA kuTTayitvA bubhukSitA tRSitA satI punaH sthApitA, sA mahAkASThabhAraM pazcimapauruSyAM gRhItvA AgacchantI patitakakASThagrahaNAyA'vanatA, tAvatArhadvacanaM zrutvA tathaivA'sthAt, arhatyutthite sUryAste sA gRhaM gatA // 578 // savvAuaMpi soyA khaveja jai hu sayayaM jiNo khe| sIuNhakhuppivAsAparissamabhae avignneto||579|| bhagavati kathayati sarvAyuSkamapi zrotAM kSapayet bhagavatsamIpavayaiva, yadi hu satataM jinaH kathayet , zItoSNakSutpipAsAparizramabhayAnyavagaNayan // 579 // dAnadvAramAhavittI u suvaNNassA bArasa addhaM ca sayasahassAI / tAvaiyaM ciya koDI pItIdANaM tu cakkissa // 580 // vRttistu vRttireva niyuktapuruSebhyaH, kasya ityAha-suvarNasya dvAdazArddha ca zatasahasrANi, tathA tAvatya eva kovyaH prItidAnaM cakravartinaH, tatra vRttiryA paribhASitA dIyate niyuktapuruSebhyaH, svAmI yeSu viharati tebhyo vArtA khalvAnayanti, prItidAnaM yatsvAmyAgamananivedane harSAnniyuktarebhyo dIyate, tatra vRttiH saMvatsaraniyatA, prItidAnamaniyatam // 580 // eyaM ceva pamANaM NavaraM rayayaM tu kesavA diti / maMDaliANa sahassA pIIdANaM sayasahassA // 581 // etadeva pramANaM vRttiprItidAnayoH, tathA maNDalikAnAM rAjJAM sahasrANyarddhatrayodazarUpyavRttiH, prItidAnamarddhatrayodazazata Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lao Lao Lao Lao Lao Lao Lao // 306 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH samavasaraNavaktavyatA ni0 gA. 582-585 // 307 // sahasrANi // 581 // bhattivihavANurUvaM aNNe'vi ya deMti inbhmaaiiyaa| soUNa jiNAgamaNaM niuttamaNioiesuM vA // 582 // niyuktAniyojitebhyo vA // 582 // teSAmitthaM prayacchatA ke guNA ? iti, ucyatedevANuatti bhattI pUyA thirakaraNa sttannukNpaa| sAodaya dANaguNA pabhAvaNA ceva titthss||583 // devAnuvRttiH kRtA syAt, yato devA api bhagavataH pUjAM kurvantyatastadanuvRttiH, bhaktizca bhagavataH kRtA syAt , tathA pUjA ca, tathA sthirIkaraNamabhivanazrAddhakAnAM, tathA kathakasattvAnukampA ca kRtA, tathA sAtodayavedanIyaM badhyate // 583 // sAmprataM devamAlyadvAraM, tatra svAmyAdyAM sampUrNapauruSI dharmamAcaSTe, atrAntare devamAlyaM pravizati, balirityarthaH, Aha-kastaM karoti ? iti, ucyaterAyA va rAyamaco tassa'saI paurajaNavao vA'vi / dubbalikhaMDiyabalichaDiyataMdulANADhagaM kalamA // 584 // 'rAjA' cakravatirmANDalikAdiH, rAjA'mAtyo vA, tasya asati-abhAve nagaranivAsiviziSTalokasamudAyaH pauraM tatkaroti, | grAmAdiSu janapado vA janapadanivAsilokaH, sa kiMviziSTaH kiMparimANo vA kriyate ? iti Aha-durbalikayA khaNDitAnAM balavatyA chaTitAnAM tandulAnAmADhakaM-catuHprasthapramANaM kalamAnAM // 584 // kiMviziSTAnAmityAha bhAiyapuNANiyANaM akhaMDaphuDiyANa phalagasariyANaM / kIrai balI surAvi ya tattheva chuhaMti gaMdhAI // 585 // , bhaktapunarAnItAnAM, bhAjanam IzvarAdigRheSu bInanArthamarpaNaM, tebhyaH pratyAnayanaM-punarAnayanaM, bhaktAzca te punarAnItAzca // 307
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava samavasaraNavaktavyatA ni0 gA0 586-589 cUrNiH // 308 // RXXXREXERCORRRRRRREXXX | teSAM, akhaNDAH-sampUrNAvayavA asphuTitA:-rAjIrahitAsteSAM, 'phalagasariANaM' ti phalakavInitAnAM evambhUtAnAmADhakaM kriyate baliH, surA api ca tatraiva balau prakSipanti gandhAdi // 585 // mAlyAnayanadvAramAhabalipavisaNasamakAlaM puvahAreNa ThAti parikahaNA / tiguNaM purao pADaNa tassaddhaM avaDiyaM devA // 586 // baleH pravezanaM balipravezanaM pUrvadvAreNa, balipravezanasamakAlaM tiSThatyuparamate dharmakathA, 'tiguNaM purao pADaNaM'ti pravizya sa rAjAdirbalivyapradeho bhagavantaM triH pradakSiNIkRtya taM tatpAdAnnkei purataH pAtayati, tasya cArddhamapatitaM devA gRhanti // 586 // addhaddhaM ahivaiNo avasesaM havai pAgayajaNassa / savvAmayappasamaNI kuppai NapaNo ya chammAse // 587 // - zeSArddhasyArddha tadadhipateH syAt, avazeSa yadbalestadbhavati prAkRtajanasya, sa sarvAmayaprazamanaH, kupyati nAnyazcAmayaH SaNmAsAn yAvat, tatsikthainApi zirasi prakSiptena, prAkRtatvAt striilinggnirdeshH||587|| itthaM baliprakSipte svAmyAdyaprAkArAntarAduttaradvAreNa nirgatyottarapUrvasyAM dizi devacchandake yathAsukhaM tiSThati / tato dvitIyapauruSyAmAdyagaNadharo'nyataro vA dharmamAcaSTe, Aha-tatkathane ke guNAH1, ucyatekheyaviNoo sIsaguNadIvaNA paccao ubhyovi| sIsAyariyakamovi ya gaNaharakahaNe guNA hoti // 588 // khedavinodo bhagavataH syAt, pratyaya ubhayato'pi zrotRRNAmupajAyate, ziSyAcAryakramo'pi ca darzitaH syAt / / 588 // Aha-sa gaNadharaH kva niSannaH kathayati', ucyaterAovaNIyasIhAsaNe niviTTho va paayviittNmi| jiTTo annayaro vA gaNahArI kahai bIAe // 589 // // 308 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH &&&&&&&&XXXXX gaNadharavaktavyatA ni0 gA. 590-595 // 309 // rAjopanItasiMhAsane upaviSTo vA bhagavatpAdapIThe // 589 // Aha-sa kathayan kathaM kathayati ?, ucyatesaMkhAIevibhave sAhai jaM vA paro u pucchijjA / Na ya NaM agAisesI viANaI esa chaumattho // 590 // 'sAhaitti kathayati, na ca naiva, Namiti vAkyAlaGkAre anatizayI-avadhyAdirahito vijAnAti yathaiSa chadmasthaH, azeSapraznottarapradAnasamarthatvAt tasya // 590 // evaM samavasaraNavaktavyatA sAmAnyenoktA, atha prakRtamucyate, tatra bhagavataH samavasaraNe niSpanne sati atrAntare taM divvadevaghosaM soUNaM mANusA tahiM tuTThA / aho jaNNieNaM jaTuM devA kira AgayA ihaiM // 591 // tatra yajJapATake, aho ! vismaye, yAjJikeneSTaM, devAH kilAgatA atra, kilaH saMzaya eva, teSAmanyatra gamanAt // 591 // tatra yajJapATake ekAdazApi gaNadharA RtvijaH samanvAgatA ityAha caekkArasavi gaNaharA savve uNNayavisAlakulavaMsA / pAvAe majjhimAe samosaDhA jannavADammi // 592 // paDhamittha iMdabhUI biio puNa hoi aggibhUitti / taie ya vAubhUI tao viyatte suhamme y||593 // maMDiyamoriyaputte akaMpie ceva ayalabhAyA ya / meyaje ya pabhAse gaNaharA hoMti vIrassa // 594 // jaM kAraNa NikkhamaNaM vocchaM eesi aannupuviie| titthaM ca suhammAo NiravaccA gaNaharA sesA // 595 // 'yatkAraNaM' yannimittaM niSkramaNaM tadvakSye, tathA tIrtha ca sudharmAtsaJjAtaM // 595 // jIvAdisaMzayApanodanimittaM gaNadharaniSkramaNamiti kRtvA yo yasya saMzayastamAha // 309 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH gaNadharavaktavyatA ni0 gA0 596-598 // 31 // jIve kamme tajjIva bhUya tArisaya baMdhamokkhe ya / devA jeraie yA (ya) puNNe paraloya jevvANe // 596 // 'jIve saMzayaH-kimasti nAstIti 1, karmaNi 2, kiM tadeva zarIraM sa eva jIva utAnyaH 3, bhUteSu saMzayaH kiM pRthivyAdIni bhUtAni santi na vA 4, kiM yo yAdRza iha bhave sa tAdRza evAnyasminnapi ? uta na 5, kiM bandhamokSau staH ? uta na 6, devAH kiM santi ? na vA 7, nArakAH kiM santi ? na vA 8, puNye saMzayaH karmaNi satyapi kiM puNyameva pravarSaprAptaM prakRSTasukhahetuH, tadevA'pacIyamAnamatyantasvalpAvasthaM duHkhasya, uta tadatiriktaM pApamasti, AhosvidekamevobhayarUpaM uta svatantramubhayaM 9, paralokasaMzayaH 10, nirvANe saMzayaH 11, Aha-bandhamokSasaMzayAdasya ko vizeSaH 1, ucyate, sa dhubhayagocaro'yaM tu kevalaviSaya eva, tathA ki saMsArAbhAvamAtra evAsau mokSa ityAdi // 596 // gaNadharaparivAramAnamAhapaMcaNhaM paMcasayA addhaDhasayA ya hoMti doNha gnnaa| doNhaM tu juyalayANaM tisao tisao bhave gaccho // 597 // arddhacaturthazatAni mAnaM yayostau arddhacaturthazatau bhavato dvayoH pratyekaM gaNau, iha gaNaH smudaayH|| 597 // uktamAnuSaGgika prakRtamucyate-te devAstaM yajJapATakaM parihRtya samavasaraNe jagmuH, tAMzca tathA dRSTvA loko'pi tatraivAgAt pravAdazca jAtaH-sarvajJo'tra samavasRtastaM devAH pUjayanti, atrAntaresoUNa kIramANI mahimaM devehi jiNavariMdassa / aha ei ahammANI amarisio iMdabhUitti // 598 // athaiti svAmipArzvamahameva vidvAniti mAno'sya ityahamAnI, amarSito'marSayuktaH // 598 // atra [bhASya gAthApacakamidaMmuttUNa mamaM logo kiM vaccai esa tassa pAmUle 1 / anno'vi jANai mae Thiyammi kattucciyaM eyaM? // 1 // (bhaa0)| // 31 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 311 // ********XXXXXXXXXXXXXX vaccijja va mukkhajaNo devA kaha'NeNa vimhahaM(yaM) nIyA ? | vaMdati saMthuNaMti a jeNaM savvannabuddhIe // 2 // (bhA0) gaNadharaahavA jArisao cciya so nANI tArisA surA te'vi| aNusariso saMjogo gAmanaDANaM va mukkhaannN||3||(bhaa0) vaktavyatA kArDa hayappayAvaM purato devANa dANavANaM ca / nAsehaM nIsesaM khaNeNa savvannavAyaM se||4|| (bhA0) ni0 gA0 . ia vuttUrNa patto daTuM telukaparivuDaM vIraM / cautIsAisayanihiM sa saMkio ciDio purao // 5 // (bhA0) M599-600 anyo'pi kazcit kiM vijAnAtIti, kautastyametanna smbhvtiityrthH||1|| sa ca tathA dRSTrA svAmino'gre sAzaGkastasthau // 2-5 // atrAntare AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / NAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINaM // 599 // . AbhASitazca saMlaptaH nAmnA he indrabhUte! gotreNa ca gautamagotraH (he gautama!,) jinena kiMviziSTenetyAha-sarvajJena | sarvadarzinA // 599 // atra bhASyagAthe he! iMdabhUi ! goyamu! sAgayamatte jiNeNa ciMtei / nAmapi me viANai, ahavA ko maM na yANei // 1 // (bhA0) jai vA hiayagayaM me saMsaya manija ahava chiNdijaa| tA hunja vimhao me iya ciMtaMto puNo bhaNio ||2||(bhaa0) | kiM manni asthi jIvo uAhu nasthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 600 // // 311 // kiM manyase-asti jIva uta nAstIti, nanvayamanucitaste saMzayaH, ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutinibandhanaH, teSAM vedapadAnAM cArtha na jAnAsi, teSAmayamarthaH, tatrobhayavedapadAni tadarthazca samyagetadvRttito'vagantavyAni cazabdasUcitaM ca
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava gaNadharavaktavyatA ni0 gA0 601-606 // 312 // yuktiM hRdayaM ca // 600 // chiNNaMmi saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNa vippamukeNaM / so samaNo pabvaio paMcahi saha khaMDiyasaehiM // 601 // 'zramaNaH pravajitaH' sAdhuH saMvRtta ityarthaH, khaNDikazataiH khaNDikAH-chAtrAH // 601 // taM pavvaiyaM souM bitio AgacchaI amariseNaM / vaccAmi Na ANemI parAjiNittA Na taM samaNaM // 602 // __vrajAmi, Namiti vAkyAlaGkAre, AnayAmi indrabhUtimiti gamyate // 602 // atra bhASyagAthechalio chalAiNA so manne mAiMdajAlio vAvi / ko jANAi kaha vattaM ittAhe vahamANI se? // 1 // (bhA0) so pakkhaMtaramegaMpi jAi jai me tao mi tasseva / sIsattaM huna gao vuttuM patto jiNasagAsaM // 2 // (bhA0) chalitazchalAdinA sa madvandhuH, manye'yaM devAryo mAyI, indrajAliko vA, yadvA ko jAnAni, kathaM vRttA (vArtA) 'ittAhe 'tyAdi ito varttamAnikA se tasya jJAsyate, sa pakSAntaraM pratijJArUpamekamapi jAnAti yadi me tato'haM tasyaiva ziSyatvaM gato bhaveyaM // 2 // AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINaM // 603 // kiM maNNe atthi kammaM! udAhu Nasthitti saMsao tujjha / veyapayANaya ya atthaM Na yANasI tesio attho||604|| | chiNNami saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pabvaio paMcahi saha khaMDiyasaehiM // 605 // taM pabbaie souM taio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI baMdittA paJjuvAsAmi // 606 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukterakacUrNiH gaNadharasaMzayApanayanavaktavyatA ni0 gA0 607-620 313 // AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNU savvadarisINaM // 607 // tajjIvatassarIraMti saMsao Navi ya pucchase kiMci / veyapayANa ya atthaM Na jANasI tesimo attho // 608 // chiNNaMmi // 609 // te pabvaie souM viatto AgacchaI jinnsgaasN| vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 610 // aabhttttho0|| 611 // | kiM maNNi paMcabhUyA atthi natthitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM Na jANasI tesimo atyo // 612 // chinnnnNmi0|| 613 // te pavvaie souM suhamo AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 614 // aabhttttho0|| 615 // kiM maNNi jAriso iha bhavaMmi so tAriso parabhave'vi / veyapayANa ya atthaM Na jANasI tesimo attho // 616 // chipkmi0|| 617 // te pavvaie souM maMDio Agacchai jinnsgaasN| vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 618 // aabhttttho0|| 619 // . kiM manni baMdhamokkhA atthi Na atthitti saMsao tujhN| veyapayANa ya atdhaM Na yANasI tesimo attho // 620 // // 313 // A0cU027
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH // 314 // chiNNaMmi saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavaio achuTTahiM saha khaMDiyasaehiM // 621 // TA gaNadharate pavvaie souM morio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 622 // saMzayApanaya aabhttttho0|| 623 // navaktavyatA ni0 gA0 kiM mannasi saMti devA uyAhu na saMtIti saMsao tujjhaM / veyapayANa ya atthaM Na yANasI tesimo attho // 624 // 621-633 chinnaMmi saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio achuTTahiM saha khaMDiyasaehiM // 625 // te pavvaie souM akaMpio AgacchaI jinnsgaasN| vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 626 // AbhaTTho0 // 627 // kiM manne neraiyA asthi na athitti saMsao tujjhN| veyapayANa ya atthaM Na yANasI tesimo attho|| 628 // chinnaMmi saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 629 // te paccaie souM ayalabhAyA Agacchai jiNasagAsaM / baccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 630 // aabhttttho0|| 631 // // 314 // kiM manni puNNapAvaM atthina athitti saMsao tjjhN| veyapayANa ya atthaM Na yANasI tesimo attho|| 632 // chipaNaMmi saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamakkeNaM / so samaNo pavaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 633 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 bAvazyakaniryukterava cUrNiH gaNadharasaMzayApanayanavaktavyatA ni0 gA0 634-642 // 315 // te pabvaie souM meyajjo Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjuvAsAmi // 634 // aabhttttho0|| 635 // kiM maNNe paralogo asthi Nasthitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM Na yANasI tesimo astho // 636 // chipaNami saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 637 // te pavvaie souM pabhAso AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajuvAsAmi // 638 // aabhttttho0|| 639 // kiM maNNe nivvANaM atthi Nasthitti saMsao tujjhaM / veyapayANa ya atthaM Na yANasi tesimo attho|| 640 // chiNNami saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 641 // 'kiM maNNe' ityAdigAthA niyuktisatkAH sugamA ev| uktA gaNadharasaMzayApanayanavaktavyatA, adhunateSAmeva vaktavyatAzeSamamidhitsuragAthAmAhakhette kAle jamme gottamagAra chumtthpriyaae| kevaliya Au Agama pariNevANe tave ceva // 642 // ekArAntAH zabdAH prAkRtazailyA prathamadvitIyayA (maikavacanAntA) jJeyAH, tatazca gaNadharAnadhikRtya kSetraM-janapadagrAmAdi vaktavyaM janmabhUmiH, tathA kAlo-nakSatracandrayogopala kSito vAcyaH, janma vAcyaM, tacca mAtApitrAyattamityato mAtApitarau vAcyau, gotraM yadyasya tadvAcya, paryAyazabdasyobhayatra yogAdagAraparyAyo-gRhasthaparyAyaH chadmasthaparyAyazca vAcyaH, tathA kevali ********** // 315 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava kSetrakAla dvAre ni0 gA0 643-648 cUrNiH // 316 // KkKER***KXEKKER paryAyaH, sarvAyuSkaM, AgamaH kaH kasyAsIt ?, parinirvANaM vAcyaM, kasya bhagavatA jIvatA satA AsIt kasya vA mRtena, tapazca, kiM kenApavarga gacchatA tapa AcaritaM, cAtsaMhananAdi vAcyaM // 642 // kSetradvAramAhamagahA gobbaragAme jAyA tiNNeva goymsgottaa| kollAgasannivese jAo viatto suhammo ya // 643 // magadhAviSaye gobaragrAme jAtAstraya evAdyA gautmsgotraaH|| 643 // morIyasannivese do bhAyaro maMDimoriyA jAyA / ayalo ya kosalAe mahilAe akaMpio jaao|| 644 // mauryasanniveze // 644 // . tuMgIyasannivese meyajo vacchabhUmie jaao| bhagavapi ya ppabhAso rAyagihe gaNaharo jaao||645|| tuGgikasanniniveze metAryo vatsabhUmau jAtaH, kauzAmbIviSaye ityarthaH // 645 // kAladvAramAhajeTThA kittiya sAI savaNo hatthuttarA mahAo ya / rohiNi uttarasADhA migasira taha assiNI pUso // 646 // etAni yathAyogamindrabhUtipramukhANAM nakSatrANi // 646 // janmadvAre mAtApitarAvevAhavasubhaI dhaNamitte dhammila dhaNadeva morie ceva / deve vasU ya datte bale ya piyaro gaNaharANaM // 647 // trayANAmAdyAnAmeka eva pitA, zeSANAM yathAsayaM dhanamitrAdayaH // 647 // puhavI ya vAruNI bhaddilA ya vijayadevA tahA jayaMtI ya / NaMdA ya varuNadevA aibhaddA // 316 // //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukteravacUrNiH gotraagAra-- chaasthakevaliparyAyadvArANi ni0 gA0 649-653 // 317 // EXSEXXXXXXXXXXXXXX pRthivI trayANAmAdyAnAM mAtA, zeSAstu yathAsaGkhyamanyeSAM, navaraM vijayadevA maNDikamauryayoH pitRbhedena dvayormAtA dhanadeve paJcatvamupagate mauryeNa gRhe dhRtA saiva, avirodhazca tasmin deze // 648 // gotradvAramAhatiNNi ya goyamagottA bhAraddA aggivesavAsihA / kAsavagoyamahAriya koDiNNadugaM ca gottAI // 649 // trayazca gautamasagotrA indrabhUtyAdayaH, bhAradvAjAgnivezA(vaizyA)yanavAziSThAH yathAyogaM vyaktasudharmamaNDikA, kAzyapagautamahArItasagotrA mauryAkampitAcalAbhrAtaraH, kauNDinyasagotrau dvau metAryaprabhAsau, etAni gaNadharANAM gotrANi // 649 // agAraparyAyadvAramAhapaNNA chAyAlIsA bAyAlA hoi paNNa paNNA ya / tevaNNa paMcasaTThI aDayAlIsA ya chAyAlA // 650 // chattIsA solasagaM agAravAso bhave gaNaharANaM / chaumatthayapariyAgaM ahakamaM kittaissAmi // 651 // 50 / 46 / 42 / 50 / 50 / 53 / 65 / 48 / 46 / nanu maNDiko jyeSTho mauryastu laghutarastatra jyeSThasya varSANi 53 | gRhavAsaH laghutarasya tu 65, dvayorapyekasminneva dine dIkSA tatkathaM na virodhaH?, satyaM, kintu tattvavedinaH kevalinaH / / 36 / 16 / agAravAso yathAsaGkhyaM etAvAn gaNadharANAM, chadmasthaparyAyaM yathAkramamAha // 651 // tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla codasadugaM ca / navagaM bArasa dasa aTThagaM ca chumtthpriyaao|| 652 // 'caudazadugaM ce(codasadugaM ceti dvau vArau caturdazeti jJeyaM // 652 // kevaliparyAyaparijJAnopAyamAhachaumatthaparIyAgaM agAravAsaM ca vogasittA NaM / savvAugassa sesaM jiNapariyAgaM viyANAhi // 653 // // 317 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukteravacUrNiH sarvAyuSkaAgamaparinirvANatapo dvArANi ni0 gA0 654-659 // 318 // ' chadmasthaparyAyamagAravAsaM ca vyavakalayya sarvAyuSkasya zeSaM jinaparyAyaM vijAnIhi // 653 // sa cAyaM jinaparyAyaHbArasa solasa aTThAraseva aTThAraseva aDheva / solasa sola tahekaLasa codda sole ya sole ya // 654 // sarvAyuSkamAhabANauI cauhattari sattari tatto bhave asII ya / egaM ca sayaM tatto tesII paMcaNauI ya // 655 // attariM ca vAsA tatto bAvattariM ca vAsAI / bAvaTThI cattA khalu savvagaNaharAuyaM eyaM // 656 // AgamadvAramAhasavve ya mAhaNA jaccA, savve ajjhAvayA viU / sabve duvAlasaMgI ya, save coddasa pugvinno|| 657 // svalpe'pi dvAdazAGgAdhyayane dvAdazAGgina ucyante eva, ataH sampUrNajJApanArthamAha-sarve caturdazapUrviNaH // 657 // parinirvANadvAramAhapariNivvuyA gaNaharA jIvaMte NAyae Nava jaNA u| iMdabhaI suhammo ya rAyagihe nivvue vIre // 658 // tapodvAramAhamAsaM pAovagayA savve'vi ya svvlddhisNpnnnnaa| bajarisahasaMghayaNA samacauraMsA ya saMThANA // 659 // samacaturasrAzca sNsthaantH|| 659 // // 318 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAladvAre Avazyakaniyukterava dravyakAle | ni0 gA0 660-662 // 319 // XXX************ uktaH sAmAyikArthasUtrapraNetRNAmahadgaNadharANAM nirgamaH, adhunA avasarAyAtaM kSetradvAramalpavaktavyatvAdulladhya kAladvAramucyate, sa ca kAlo nAmAdyekAdazabhedabhinnaH, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyAdikAlasvarUpamAhadabve addha ahAuya uvakkame desakAlakAle ya / taha ya pamANe vaNNe bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 660 // dravya iti vartanAdilakSaNo dravyakAlo vAcyaH, vartanA dravyasthitiH, AdizabdAtpratikSaNabhAvI pariNAmaH, candrasUryAdikriyAviziSTo addhAkAlaH samayAdilakSaNo vAcyaH, yathAyuSkakAlo devAdyAyuSkalakSaNo vAcyaH, upakramakAlo abhipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH sAmAcArIyathAyuSkabhedabhinno vAcyaH, dezakAlo vAcyaH, dezaH prastAvo'vasaraH, tatazcAbhISTavastva'vAptyavasarakAla ityarthaH, kAlabhAvo (lakAlo) vAcyaH, tatra kAlo maraNamucyate, maraNakriyAkalanaM kAla [kAla] ityarthaH, pramANakAlo addhAkAlo(la)vizeSo divasAdilakSaNo vAcyaH, varNakAlo vAcyaH, varNazcAsau kAlazceti, audayikAdibhAvakAlaH sAdisaparyavasAnAdibhedaminno vAcyaH, 'prakRtaM tu bhAvena' bhaavkaalenaadhikaarH|| 660 // AdyakAladvAramAha| ceyaNamaceyaNassa va davvassa Thii u jA cauviyappA / sA hoi davvakAlo ahavA daviyaM tu taM ceva // 661 // cetanAcetanasya devaskandhAdeH, binduralAkSaNikaH, athavA cetanasyAcetanasya ca dravyasya sthAna-sthitireva yA sAdiparyavasAnAdibhedena caturvikalpA sA sthitirbhavati dravyasya kAlo dravyakAlaH, tatparyAyatvAt, athavA 'dravyaM tu' tadeva dravyameva kAlo drvykaalH|| 661 // caturvidhasthitimAhagai siddhA bhaviyAyA abhaviya poggala aNAgayaddhA ya / tIyaddha tini kAyA jIvAjIvahiI cauhA // 662 // 319 / / ******
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 320 // addhAyathAyuSkaupakramakAladvArANi nigA0 *KERSEKXKAREEEEEEEEEEXX devAdigatimadhikRtya jIvAH sAdiparyavasAnAH jIvAH, siddhAH] pratyekaM siddhatvena sAdyaparyavasAnA, bhavyAzca bhavyatvamadhikRtya kecanAnAdisaparyavasAnAH, abhavyAH abhavyatayA'nAdyaparyavasAnA iti jIvasthitiH caturbhaninkA / pudgalAH pUraNagalanadharmANaH, pudgalatvena sAdiparyavasAnAH, anAgatAddhA-anAgatakAlaH, sa hi vartamAnasamayAdiH sAdiranantatvAccAparyavasAnaH, 'tIyaddhatti atItakAlo'nantatvAdanAdiH sAmpratasamayaparyantavivakSAyAM saparyavasAnaH, trayo dharmAdharmAkAzAstikAyA anAdya-|| paryavasAnAH, itthaM jIvAjIvasthitizcaturddhA // 662 // addhAkAladvAramAhasamayAvaliya muhuttA divasamahoratta pakkha mAsA ya / saMvacchara yuga paliyA sAgara osappi pariyahA // 663 // paramanikRSTaH kAlaH samayaH, AvalikA-asaGkhyeyasamayasamudAyalakSaNA, dvighaTiko muhUrtaH, yugaM paJcasaMvatsaraM, parAvarto'nantotsarpiNyavasarpiNyAtmakaH // 663 // yathAyuSkakAladvAramucyate-tatrAddhAkAla evAyuSkakarmAnubhavaviziSTaH sarvajIvAnAM | vartanAdimayo yathAyuSkakAlo'bhidhIyate, tathA cAhaneraiyatiriyamaNuyAdevANa ahAuyaM tu jaM jeNa / nivvattiyamaNNabhave pAleMti ahAukAlo so|| 664 // nArakatiryagmanuSyadevAnAM yathAyuSkameva yadyena nirvartitamanyabhave tadyathA(dA) vipAkatasta evAnupAlayanti sa ythaayusskkaalH|| 664 // upakramakAladvAramAhaduvihovakkamakAlo sAmAyArI ahAuyaM ceva / sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge // 665 // samAcaritaH(raNaM)[samAcAraH]-ziSTAcaritaH kriyAkalApastasya bhAvaH sAmAcArya, punaH strIvivakSAyAM sAmAcArI, tasyA // 32 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH dazavidhaMIsAmAcArI ni0 gA. 666-668 // 321 // upakramaNamuparimazrutAdihAnayanamupakramaH, samAcAryupakramazcAsau kAlazceti samAsaH, yathAyukasyopakramaNaM dIrghakAlabhogyasya laghutarakAlena kSapaNamupakramaH, yathAyuSkopakramazcAsau kAlazca, tatra kAlakAlavatorabhedopacArAtkAlasyaivA''yuSkAdyupAdhiviziSTasyopakramo jnyeyH| tatra sAmAcArI trividhA-oghaH sAmAnyaM, oghasAmAcArI sAmAnyataH saGkSepAbhidhAnarUpA, sA caughaniyuktiH, dazavidhasAmAcArI icchAkArAdilakSaNA, padavibhAgasAmAcArI chedasUtrANi / tatraughasAmAcArI navamAtpUrvAttRtIyAdvastuna AcArAbhidhAnAttatrApi viMzatitamAtprAbhRtAttatrApyodhaprAbhRtaprAbhRtAt niyUMDhA, sAmpratakAlasAdhUnAM pratyAsannIkRtetyarthaH / dazavidhasAmAcArI SaDviMzatitamAduttarAdhyayanAnniyUMDhA, padavibhAgasAmAcAryapi navamapUrvAdeva niyUMDhA // 665 // __ atraughaniyuktirvAcyA, [sA ca suprapaJcitatvAdeva na viviyate ] sAmprataM dazavidhasAmAcArIsvarUpamAhaicchA micchA tahAkAro, AvasiyA ya nisIhiyA / ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimaMtaNA // 666 // uvasaMpayA ya kAle, sAmAyArI bhave dasahA / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vocchN|| 667 // kArazabdasya pratyekaM yogAdicchayA-balAbhiyogamantareNa karaNamicchAkAraH, tathA mithyAkaraNaM mithyAkAraH, evaM kAlaviSayA sAmAcArI bhaveddazavidhA tu, eteSAM padAnAM turvizeSaNe, gocarapradarzanena pratyekaM prarUpaNAM vakSye // 666-67 // tatrecchAkAro yeSvartheSu kriyate tatpradarzanAyAhajai abbhattheja paraM kAraNajAe kareja se koI / tatthavi icchAkAro na kappaI balAbhiogo u||668|| ___yadItyabhyupagame'nyathA sAdhUnAmakAraNe'bhyarthanaiva na kalpate, abhyarthayet paramanyaM sAdhuM glAnAdau kAraNajAte kuryAdA, // 321 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava dazavidhasAmAcArI ni0 gA0 669-672 // 322 // | 'se' tasya kartukAmasya kazcidanyaH sAdhuH, tatra kAraNajAtagrahaNamubhayathApi sambadhyate, tatrApi tena'nyena vA sAdhunA tattasya | cikIrSitaM kartukAmenecchAkAraH, kArya iti kriyAdhyAhAraH, apizcArthe, sa cAnuktaM samuccinoti, athavetyAdinA nyakSeNa vakSyate, kimityevamata Aha-na kalpata eva // 668 // uktagAthAvayavArthamAhaabbhuvagamaMmi najai abbhattheuM Na vadRi paro u| aNigRhiyabalavirieNa sAhuNA tAva hoyavvaM // 669 // yadizabdapradarzite'bhyupagame sati jJAyate, kimityAha-abhyarthayituM 'na varttate' na yujyata eva paraH, kimityata AhaanigRhitabalavIryeNa, tatra balaM-zArIraM, vIryamAntaraH zaktivizeSaH // 669 // Aha-itthamabhyarthanAgocarecchAkAropanyAsojnarthakaH ?, ucyatejai hunja tassa aNalo kajassa viyANatI Na vA vaannN| gilANAihiM vA hunja viyAvaDo kAraNehiM so // 670 // yadi bhavettasya prastutakAryasyAnalo'samarthaH vijAnAti na vA, vANamiti pUraNArthoM nipAtaH, glAnAdibhirvA bhavedvyApRtaH, kAraNairasau tadA'bhyarthanAgocaramicchAkAraM ratnAdhikaM vihAyAnyeSAM karoti // 670 // Aha carAiNiyaM vajettA icchAkAraM karei sesANaM / eyaM majjhaM kajaM tumbhe u kareha icchAe // 671 // bhAvaratnairjJAnAdibhiradhiko ratnAdhikastaM // 671 // , 'jai abbhattheja paraM kAraNajAe' tti vyAkhyAtaM, 'kareja se koI' ityavayavArtha vyAkhyAti, tatrAnyakaraNasambhave kAraNamAha ahavAvi viNAseMtaM abbhatthetaM ca aNNa davaNaM / aNNo koi bhaNejA taM sAhaM nnijjrttttiio||672|| // 322 / /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 323 // dazavidhasAmAcArI ni0 gA. 673-676 vinAzayantamapi cikIrSita kArya, apito gurutarekAryakaraNasamarthamabhyarthayantaM vA abhilaSitakAryakaraNAya kazcanA'nya sAdhuM dRSTrA'nyastatprayojanakaraNazaktaH kazcidbhaNet taM sAdhuM nirjarArthI // 672 // kimityata AhaahayaM tumbhaM eyaM karemi kajaM tu icchakAreNaM / tatthavi so icchaM se karei majjAyamUliyaM // 673 // ahaM 'icchAkAreNa' yuSmAkamicchAkriyayA na balAdityarthaH, tatrApi 'sa' kArApakaH sAdhuricchAkAraM tasya karoti, yato maryAdAmUlaM, sAdhUnAmiyaM maryAdA-na kizcidicchAvyatirekeNa kshcitkaaryitvyH|| 673 // sAmprataM 'tatthavi icchAkAro'tti asyApizabdasya viSayamAhaahavA sayaM kareMtaM kiMcI aNNassa vAvi daTThaNaM / tassavi kareja icchaM majjhapi imaM karehitti // 674 // athavA 'svarka-AtmIyaM kurvantaM kiJcitpAtralepanAdi anyasya vA dRSTvA tasyApyApannaprayojanaH san kuryAdicchAkAraM, kathaM-mamApIdaM kuruta // 674 // abhyarthitasAdhugocaravidhimAhatatthavi so icchaM se karei dIvei kAraNaM vAvi / iharA aNuggahatthaM kAyavvaM sAhuNo kiccaM // 675 // tatrApyabhyarthitaH san 'icchAkAraM karoti' icchAmyahaM tava karomIti, atha tena gurvAdikAryAntaraM karttavyaM tadA dIpayati | kAraNaM vApi, itarathA gurukAryakarttavyAbhAve satyanugrahArtha karttavyaM sAdhoH kRtyaM // 675 // apizabdA''kSiptecchAkAraviSaya- vizeSamevAha ahavA NANAINaM aTThAe jai kareja kiccANaM / veyAvacaM kiMcI tatthavi tesiM bhave icchA // 676 // // 323 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava | dazavidhasAmAcArI ni0 gA0 677-680 cUrNiH // 324 // RXXXXXXXXX jJAnAdInAmarthAya yadi kuryAtkRtyAnAmAcAryANAM vaiyAvRttyaM 'kazcit sAdhuH, pAThAntaraM vA kiJcidvizrAmaNAdi, tatrApi 'teSAM' kRtyAnAM taM sAdhu vaiyAvRttye niyojayatAM bhavedicchAkAraH, icchAkArapurassaraM yojanIyaH // 676 // yasmAtANAbalAbhiogo NiggaMthANaM Na kappaI kAuM / icchA pauMjiyavA sehe rAINie [ya] tahA // 677 // AjJA-bhavatedaM kAryameveti, tadakurvato balAtkAra(rApa)NaM balAbhiyogaH, sa nirgranthAnAM na kalpate kA, kinvicchAkAraH prayoktavyaH, kArye utpanne sati zi(zai)kSake ratnAdhike vA AlApAdi praSTukAmena, AdyantagrahaNAdanyeSu ca // 677 // apavAdatastvAjJAbalAbhiyogAvapi durvinIte prayoktavyau, sa hi prathamamicchAkAreNa yojyate, akurvannAjJayA punarbalAbhiyogeneti, Ahajaha jaccabAhalANaM AsANaM jaNavaesu jAyANaM / sayameva khaliNagahaNaM ahavAvi balAbhiogeNaM // 678 // purisajAe'vi tahA viNIyaviNayaMmi natthi abhiogo / sesaMmi u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase // 679 // yathA jAtyabAhIkAnAmazvAnAM janapadeSu ca-magadhAdiSu jAtAnAM, calopo'tra jJeyaH, svayameva khalinagrahaNaM syAdathavA balAbhiyogena, khalinaM-kavikamucyate, ayamarthopanayaH-puruSajAte'pi tathA, jAtazabdaH prakAravacanaH, vividhamAnI(dhaM nI) to (taH-prApitaH) vinayo yena sa tathA, tasminnAstyabhiyogo jAtyabAhrIkAzvavat, zeSa-vinayarahite balAbhiyogaH pravartate, janapadajAte yathA'zve, tasmAtsvayameva pratyutecchAkAraM dattvA'nabhyarthitenaiva vaiyAvRttyaM kAryam // 678-79 // Aha-tathApyanabhyarthitasya svayamicchAkArakaraNamayuktamevetyAzaGkhyAhaabbhatthaNAe maruo vAnarao ceva hoi dittuNto| gurukaraNe sayameva u vANiyagA duNNi didvaMtA // 680 // XXXCSXXX // 324 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niryukteraka dazavidha sAmAcArI cUrNiH 1325 // abhyarthanAyAM marukaH, punaH ziSyanodanAyAM satyAM vAnarakazcaiva bhavati dRSTAntaH, gurukaraNe svayameva tu vaNijau dvau dRSTAntaH, yathA ekasya sAdholabdhirasti, paraM na karoti vaiyAvRttya, AcAryanoditaH prAha-ko mAmabhyarthayati?, AcAryaNoce-yo jJAnamadamatto nRpAdiSu dAtumudhukkeSu kArtikapUrNimAyAM yAcanArthamagacchan bhAryayA yAhItyuktaH prAha-eka zUdrAdarthayiSye aparaM tadgRhe yAsyAmi, yasya kArya sa mamAnIya dadAtu, evaM sa yAvajjIvaM daridro'bhUta, evaM tvamapyarthanAM mArgayan bhrazyasi nirjarAyA ityuktaH sAdhurAha-evaM jAnadbhirAtmanaiva kiM na kriyate ?, tairuktaM sadRzastvaM vAnarasya, yathaiko vAnaro vRkSasthasugRhyA zakunikayA gRhArtha bhaNito ruSTastadgRhaM babhaJja, evaM tvamapi mamaivoparyetena(ritano) jAtaH, kiJca mamAnyadapi nirjarAdvAramasti, mahattallAbhAt bhrazyAmi, yathA dvau vaNijau staH, eko varSAsu mUlyadAnabhayAt svayameva gRhamAcchAdayati, dvitIyo mUlyaM dattvA chAdayati sma, sa taddine vyavaharan dviguNaM labhate, evaM yadyahaM svapameva vaiyAvRttyaM kurve tadA acintanena sUtrArthA nazyanti, ityAdibahutaraM me nazyati, Aha ca-'suttatthesu acintaNa Aese vuhusehagagilAge / bAle khamae vAI iDDImAi aNiDDI y||1|| eehiM kAraNehiM tuMbabhUo u hIti aayrio| veyAvaccaM na kare kAyavvaM tassa sesehiM // 2 // | jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkhejA / nahu tuMbaMmi viNaDhe aragA sAhAragA hoti' // 3 // sUtrArthayoracintanaM, AdezaH prAghUrNakastasya svAgataM na kazcitkaroti, vRddhazikSakaglAnakSapakAdInAM ca na kazcittaptiM karoti, cettvAcAryoM vaiyAvRttyavyagro na syAttatastAn parataH svato vA upacaratyeva, vyAlaH sarpastena cetkazcitsaMyato dazyate tadA tadupacArajJAbhAvAtkastamupacarati ?, Rddhimati sAmAnyena sArthavAhAdI Adito'mAtyAdau vAdini ca samAyAte laghuvaM, anRddhimatastu // 325 // bAcU. 28
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava dazavidhasAmAcArI ni0 gA. 681-684 // 326 // ********************* vratAdyarthamAyAtasyAcAryamapi vaiyAvRttye niyuktaM dRSTvA vipariNAmAdayo doSAH / Aha-icchAkAreNedaM tavAnayAmItyAdyuktvA yadA labdhyabhAvAnna sampAdayati tadA nirjarAlAbhavikalastasyecchAkAraH, ityataH kiM tenetyAzaGkayAha saMjamajoe abbhuTTiyassa saddhAe kAukAmassa / lAbho ceva tavassissa hoi addINamaNasassa // 681 // nirjarAyA lAbha eva alabdhyAdAvadInamanasaH // 681 // mithyAkAramAha saMjamajoe anbhuTTiyassa jaM kiMci vitahamAyariyaM / micchA etaMti viyANiUNa micchatti kAya // 682 // - vitathamAcaritaM bhUtamiti vAkyazeSaH, 'micchatti kAyavvaM ti mithyAduSkRtaM dAtavyaM / saMyamayogaviSayAyAM ca pravRttI vitathAsevane mithyAduSkRtaM doSApanodAyAlaM, na tUpetyakaraNagocarAyAM // 682 // tathA cotsargamevAha jaha ya paDikamiyatvaM avassa kAUNa pAvayaM kammaM / taM ceva na kAyacaM to hoi pae pddikNto|| 683 // yadi ca pratikrAntavyaM mithyAduSkRtaM dAtavyamityarthaH, tatazca 'tadeva' pApakaM karma na karttavyaM, tato bhavati 'pade' utsargapadaviSaye prtikraantH|| 683 // yathAbhUtasyedaM mithyAduSkRtaM sudattaM syAttathAbhUtamAha jaM dukkaDaMti micchA taM bhujjo kAraNaM apuureNto| tiviheNa paDikkato tassa khalu dukkaDaM micchA // 684 // yatkaraNamiti yogaH, tato yadvastu duSkRtaM (duSTha kRtaM) duSkRtamityevaM vijJAya 'micchatti mithyAduSkRtaM dattaM, tad bhUyaH prAguktaM duSkRtakAraNamapUrayannakurvan yo vartate trividhena yogena pratikrAnto nivRtto yastasmAhuSkRtakAraNAt tasyaiva duSkRtaM prAguktaM, bhavatIti kriyaadhyaahaarH||684|| yasya mithyAduSkRtaM dattamapi na samyak syAttamAha // 326 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukterava cUrNiH dazavidha| sAmAcArI ni0 gA. 685-689 // 327 // jaM dukkaDaMti micchA taM ceva nisevae puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI mAyAniyaDIpasaMgo ya // 685 // yatpApaM kiJcit duSkRtamiti vijJAya, sa hi pratyakSamRSAvAdI mAyAnikRtiprasaGgazca tasya // 685 // kaH punarasya mithyAduSkRtapadasyArtha ityAzaGkayAhamitti miumaddavatte chatti ya dosANa chAyaNe hoi / mitti ya merAe Thio dutti dugaMchAmi appANaM // 686 // katti kaDaM me pAvaM Datti ya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDapayakkharattho samAseNaM // 687 // 'mI'tyayaM varNo mRdamArdavatve varttate, tatra mRdutvaM-kAyanamratA mArdavatvaM-bhAvanamratA, 'cheti ca doSasyAsaMyamayogalakSaNasya chAdane sthagane, 'mI'tyayaM ca maryAdAyAM-cAritrarUpAyAM sthito'hamityarthasyAbhidhAyakaH, 'du' iti jugupsAmi-nindAmi duSkRtakAra(ri)NamAtmAnamityasminnarthe // 686 // 'ka' iti kRtaM mayA pApamityevamabhyupagamArthe, 'Da' iti 'Devemi' lava- | | yAmi // 687 // tathAkAro yasya dIyate tamAha kappAkappe pariNiTThiyassa ThANesu paMcasu Thiyassa / saMjamatavaDagassa u avikappeNaM thaakaaro|| 688 // kalpa AcAro viparItastvakalpaH, jinakalpAdirvA kalpazcarakAdidIkSA tvakalpaH, ekavadbhAvena kalpAkalpe pariniSThitasya jJAnaniSThAM prAptasyetyarthaH, sthAneSu mahAvrateSu paJcasu sthitasya, saMyamatapaAnyasyA'vikalpena nizcayena tathAkAraH kAryaH // 688 // 'tathA' iti ko'rthaH?, ityAha vAyaNapaDimuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameyaMti tahA paDisuNaNAe thkaaro|| 689 // // 327 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava dazavidhasAmAcArI | ni0 gA. 690-693 cUrNiH // 328 // avitathametadyathA!yaM, tathA pratipRcchottarakAlamAcArye kathayati sati pratizravaNAyAM ca tathAkArapravRttiH // 689 // svasvasthAne icchAkArAdiprayoktuH phalamAhajassa ya icchAkAro micchAkAro ya pariciyA do'vi / taio ya tahakAro na dullabhA soggaI tassa // 690 // AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / evaM icchaM nAuM gaNivara! tumbhaMtie NiuNaM // 691 // AvazyakInaSedhikIdvayamapi svarUpAdibhedabhinnaM icchAmi jJAtuM he gaNivara! yuSmadantike nipuNamiti kriyAvizeSaNaM // 690-91 // AhAcAryaH| AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / vaMjaNameyaM tu duhA attho puNa hoi so ceva // 692 // 'vyaJjanaM, zabdarUpametadeva dvidhA, arthaH punarbhavati, 'sa evaM' eka eva, yasmAdavazyakartavyayogakriyA AvazyakI, niSi|ddhAtmanazcAticArebhyo naiSedhikI, na hyasAvaSyavazyaM karttavyaM vyApAramullaJcaya vartate, Aha-yadyevaM bhedopanyAsaH kimartha?, ucyate kvacitsthitigamanakriyAbhedAdabhidhAnabhedAca // 692 // 'AvazyakI ca nirgacchannityuktaM, tatra sAdhoH kimavasthAnaM zreya utATanaM ?, ucyate, avasthAnaM, yata Ahaegaggassa pasaMtassa na hoMti iriyAiyA guNA hoti| gaMtavamavassaM kAraNami AvassiyA hoi // 693 // ekamagraM AlambanasyetyekAgrastasya, 'prazAntasya' krodhAdirahitatya, tiSThato na bhavanti, IyAzabdeneheryAkArya karma gRhyate, IyA''dau yeSAmAtmasaMyamavirAdhanAdidoSANAM te IryAdayaH, tathA 'guNAzca' svAdhyAyAdhyayanAdayo bhavanti, na caivaM na gantavya // 328 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ eva, kintu gantavyamavazyaM kAraNe guruglAnAdisambandhini, tathA kAraNe gacchata AvazyakI bhavati // 693 / / Aha-kiM bAvazyakaniryukterava na?, neti, kasya tarhi ?, ucyate-jogista / maNavayaNakAyagutiMdiyassa Ava cUrNiH kriyAsthatyetyarthaH, dazavidhasAmAcArI ni0 mA0 694-696 bhA0 gA0 120 // 329 // SXS*K***XXXXXXXXX AvassiyA u AvassaehiM sohiM juttajogissa / maNavayaNakAyagutidiyassa AvassiyA hoi // 694 // AvazyakI tu 'AvazyakaiH' pratikramaNAdibhiH sarvairyuktayoginaH syAt, zeSakAlamapi niraticArasya kriyAsthasyetyarthaH, tasya ca guruniyogAdinA pravRttikAle'pi manovAkAyendriyairguptatyAvazyakI bhavati, kAyAtpRthagindriyagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtha // 694 // naiSedhikImAha'sejaM ThANaM ca jahiM ceei tahiM nisIhiyA hoi / jamhA tattha nisiddho teNaM tu nisI heyA hoi // 695 // zayyA-zayanIyasthAnaM, [sthAnaM], UsthAnaM kAyotsargamityarthaH, cazabdo vIrAsanAdyanuktasamuccayArthaH, yatra 'cetayate | anubhavarUpatayA vijAnAti vedayatItyarthaH, tatraivaMvidhasthitikriyAviziSTa eva sthAne naiSedhikI bhavati, nAnyatra, yasmAttatra | niSiddho'sau tenaiva kAraNena naiSedhikI bhavati, missedhaatmktvaattsyaaH|| 695 // [pAThAntaraM vA] sejaM ThANaM ca jadA ceteti tayA nisIhiyA hoi / jamhA tadA niseho nilehamaiyA ca sA jeNaM // 696 // 'egaggasse'tyAdinA mUlagAthAyAH AvazyakIM [ca] nirgacchan yAM cA''gacchannaiSadhikIM karoti vyaJjanametad dvidhA, ityetAvat sthitirUpanaiSedhikIpratipAdanaM vyaJjanabhedanibandhanamadhikRtya vyAkhyAtaM / amumevArtha bhASyamAhaAvassiyaM ca ziMto jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / senjANisIhiyAe NisIhiyAabhimuho hoI // 120 // (bhA0) // 329 //
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH // 330 // dazavidhasAmAcArI bhA0 gA0 121-122 | ni0 gA. | 697 &&&KXXXXXXXXXXXXXXXX 'AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNaitti etadvyAkhyAtaM, upalakSaNatvAtsaha tRtIyena pAdena / adhunA 'arthaH punarbhavati sa eve ti pratipAdyate-tatretthamekapadArthaH syAt-yasmAnnaiSedhikyapi nAvazyakarttavyavyApAragocaratAmatItya varttate; yataH pravizan saMyamayogAnupAlanAya zeSaparijJAnArtha cetthamAha-zayyA-vasatiH sA ca, niSidhyante tasyAM pravizadbhirbahiH, saMyatAticArA iti kRtvA naiSedhikItyucyate, tasyAM zayyAnaSedhikyAM bahistAt pravizan sAdhuH zeSasAdhUna prati brUte-bhoH sAdhavo! naiSedhikyA, naiSedhikIzabdena cehopacArAnniSiddhAtmanaH sambandhi zarIramucyate, ataH zarIreNAbhigamanaM pratyabhimukho'haM, saMvRttya(ta)gAtrairbhavadbhirbhAvyamiti saMjJAM karoti / itazcaika evArtho yata Ahajo hoi nisiddhappA nisIhiyA tassa bhAvao hoi / aNisiddhassa nisIhiya kevalamettaM havai saddo // 121 // (bhA.) niSiddho mUlaguNottaraguNAticArebhya AtmA yeneti samAsaH, 'bhAvataH' paramArthataH, naiSedhikI kevalaM zabdamAtrameva bhavati // 121 // Aha-yadyevaM tata ekArthatAyAH kimAyAtaM !, ucyate, niSiddhAtmano naiSedhikI syAdityuktaM, sa caAvassayaMmi jutto niyamaNisiddhotti hoi naayvyo| ahavA'vi NisiddhappA NiyamA Avassae jutto||122||(bhaa) 'Avazyake' mUlaguNottaraguNAnuSThAnalakSaNe yuktaH niyamena niSiddho niyamaniSiddhaH, 'iti' evaM bhavati jJAtavyaH / Avazyakyapi cAvazyakayuktasyaivetyata ekArthatA / athavA niSiddhAtmApi niyamAdAvazyake yukto yataH ato'pyekArthatA // 122 // ApRcchAdidvAracatuSkamAha ApucchaNA u kajje puvvanisiddheNa hoha paDipucchA / puvvagahieNa chaMdaNa NimaMtaNA hoagahieNaM // 697 // // 330 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava cUrNi dazavidha| sAmAcArI ni0 gA0 698-700 &&&&&&&&&&&& ApRcchanamApRcchA sA ca kartumabhISTe kArye pravartamAnena guroH kAryA, tathA pUrvaniSiddhena satA utpanne ca prayojane kartukAmena pratipRcchA karttavyA bhavati, / tathA pUrvagRhItenAzanAdinA chandanA zeSasAdhubhyaH kAryA-yadIdamupayujyate tato gRhyatAmiti, tathA nimantraNA bhavatItyagRhItenAzanAdinA bhavato'zanAdyAnayAmIti // 697 // upasampadvAramAha uvasaMpayA ya tivihA NANe taha daMsaNe caritte ya / dasaNaNANe tivihA duvihA ya carittaTThAe // 698 // dvividhA ca cAritrArthAya // 698 // tatra yaduktaM 'darzanajJAnayostrividhA' tadarzanAyAhavattaNA saMdhaNA ceva gahaNaM suttatthatadubhae / veyAvacce khamaNe, kAle AvakahAi ya // 699 // varttanA sandhanA grahaNamityetatrayaM sUtrArthobhayaviSayamavagantavyaM, etadarthamupasampadyate, tatra varttanA prAggRhItasyaivAsthirasya sUtrAderguNanaM, sandhanA tasyaiva pradezAntaravismRtasya yojanA, grahaNaM punastasyaiva tatprathamatayA AdAnaM, evaM jJAne nava bhedAH, darzane'pi darzanaprabhAvanIyazAstraviSayA ete eva draSTavyAH / atra ca sandiSTaH sandiSTasyopasampadyate ityAdicaturbhaGgI, AdyaH zuddhaH, zeSAstvazuddhAH, dvividhA cAritrAyeti yaduktaM tadAha-cAritropasampadvaiyAvRttyaviSayA kSapaNaviSayA ca, iyaM ca kAlato yAvatkathikA cAditvarA ca syAt, ayamarthaH-cAritrArthamAcAryAya kazcidvaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, sa ca kAlata itvaro yAva kathikazca syAt // 699 // ayamevArtho vizeSata ucyate-tatrApi sandiSTena sandiSTasyopasampadAtavyA iti mauliko'yaM guNaH, |etatprabhavatvAdupasampadaH, ato'mumevArthamAha saMdiTTho saMdivassa ceva saMpajjaI u emaaii| caubhaMgo etthaM puNa paDhamo bhaMgo havaha suddho||700|| // 331 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH dazavidhasAmAcArI ni. gA. 701-704 // 332 // REEKREEEEEEEEEEEK 'sandiSToM guruNA'bhihitaH sandiSTasyaivAcAryasya yathAmukatya upasampadyate (tAM) upasampadaM prayacchata ityarthaH, evamAdizcaturbhaGgo, Adya ukta eva 1, sandiSTo'sandiSTasya cAcAryasya 2, asandiSTaH sandiSTasya, na tAvadidAnI [gantavyaM ] gantavyaM tvamukasya 3, asandiSTo'sandiSTasya-na tAvadidAnI [gantavyaM ] na cAmukasya // 700 // vartanAdisvarUpamAha athirassa puvagahiyassa vattaNA jaM ihaM thirIkaraNaM / taraseva pae saMtaraNahassa'NusaMdhaNA ghaDaNA // 701 // gahaNaM tappaDhamatayA sutte atthe ya tadubhae ceva / atthaggahaNaMmi pAyaM esa vihI hoi nnaaybo||702|| atra dvitIyagAthApazcArddhana prasaGgato'rthagrahaNavidhimabhidhitsuruttaragranthasambandhanAyAha-arthagrahaNe prAya e vakSyamANo vidhirbhavati jJAtavyaH, prAyograhaNAtsUtramapi pramArjitabhUmAvadhyetavyamityAdisUtragatamapi kiJcididhi sUcayati // 701 / / 702 // adhikRtavidhidarzanAya dvAragAthAmAha majaNaNisejaakkhA kitikamussagga baMdaNaM jehe / bhAsaMto hoI jeho no pariyAeNa to vaMde // 703 // pramArjanaM, niSadyA, akSAH, vyAkhyAkartuH kRtikarma, vighnopazAntaye'nuyogArambhAya kAyotsargaH, yazca vyAkhyA'vasAne cintanikaM kArayati sa iha jyeSTho vivakSitastasmai vandanaM, eteSAM pratyeka vidhirvAcyA, nanu jyeSThaH kiM paryAyeNa uta laghurapi vyAkhyAlabdhisampanno bhASako'tra jyeSTha ityAzaGkayAha-bhASamANa iha jyeSTho na paryAyataH, atastaM laghumapi bhASakaM vandana // 703 // etadvyAcikhyAsayaivAhaThANaM pamajiUNaM doNi nisijAu hoMti kaayvaa| egA guruNo bhaNiyA vitiyA puNa hoMti akkhANaM // 704 // // 332 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava dazavidhasAmAcArI ni0 gA. 705-710 cUrNiH // 333 // // 333 mA 'akkhANaM' ti samavasaraNasya // 704 // kRtikarmadvAramAhado ceva mattagAiM khele taha kAiAe bIyaM tu / jAvaiyA ya suNetI satve'vi ya te tu vadati // 705 // mAtraka-samAdhiH, arddhakRtavyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM palimanthAtmavirAdhanAdayazca doSA bhAvanIyAH // 705 // / kAyotsargadvAramAha sabve kAussagaM kareMti sabve puNo'vi vaMdati / NAsaNNe NAidUre guruvayaNapaDicchagA hoti // 706 // sarve zrotAraH kAyotsarga cotsArya sarve punarapi vandate, tato nAsanne nAtidUre vyavasthitAH santo guruvacanapratIccha kA bhavanti-zRNvanti // 706 // zravaNavidhimAha NiddAvigahAparivajiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeyavvaM // 707 // abhikakhaMtehiM suhAsiyAI vayaNAI atthasArAI / vimhiyamuhehiM harisAgarahiM harisaM jaNaMtehiM // 708 // 'harisAgaehiM' ti AgatahaSairityarthaH, anyeSAM ca harSa janayadbhiH, evaM zRNvadbhistairguroratIva paritoSaH syAt // 708 // tataH kimityAha gurupariosagaeNaM gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchiyasuttatthANaM khippaM pAraM samuvayaMti // 709 // 'guruparitoSagatena' guruparitoSajAtena satA // 709 // vakkhANasamattIe jogaM kAUNa kAiAINaM / vaMdati tao jeTu aNNe puvvaM ciya bhaNaMti // 710 // // 333 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH // 334 // __ anye AcAryA itthaM bhaNanti-kila pUrvameva vyAkhyAnArambhakAle jyeSThaM vndnte||710||dvaargaathaapshcaarddh vyAcikhyAsurAha-15 dazavidhacoeti jai hu jiTTho kahiMci suttatthadhAraNAvigalo / vakkhANaladdhihINo niratthayaM vaMdaNaM taMmi // 711 // sAmAcArI aha vayapariyAehiM lahugo'vihu bhAsao ihaM jettttho| rAyaNiyavaMdaNe puNa tassavi AsAyaNA bhNte!||712|| ni. gA. atha vayaHparyAyAbhyAM laghurapi bhASaka eveha jyeSThaH, ratnAdhikavandane punastasyApyAzAtanA bhadanta ! prApnoti, tathAhi- 711-716 na yujyata eva cirapravajitAn laghorvandanaM dApayituM // 711-712 // itthamAzaGkaya Ahajaivi vayamAiehiM lahuo suttatthadhAraNApaDuo / vakkhANaladdhimaMto so ciya iha gheppaI jeho // 713 / / - AzAtanAparijihIrSayA tvAha AsAyaNAvi NevaM paDuca jiNavayaNabhAsayaM jamhA / vaMdaNayaM rAiNie teNa guNeNaMpi so ceva // 714 // 'tena guNena' arhadvacanavyAkhyAnalakSaNena // 714 // prasaGgato vandanaviSaya eva nizcayavyavahAramatamAhana vao ettha pamANaM na ya pariyAo'vi NicchayamaeNaM / vavahArao u jujjai ubhayanayamayaM puNa pamANaM // 715 // atra vandanavidhau jyeSThavandanAdivyavahAralopAtiprasaGgAnivRttyarthamAha-vyavahAratastu yujyate, kimatra pramANamityAhaubhayamataM punaH pramANaM // 715 // prakRtamevArtha samarthayati // 334 // nicchayao dunneyaM ko bhAve kammi vaddaI samaNo ? / vavahArao u kIraha jo puvvaThio carittaMmi // 716 // vyavahAratastu kriyate vandanaM 'yaH pUrva sthitazcAritre' vyavahArasyApi ca balavattvAt // 716 // Aha ca bhASyakAra:
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH dazavidha| sAmAcArI ni0 gA0 717-719 bhA0 gA0 123 // 335 // XXXXXXXXX******** vavahAraovi hu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arahA / jA hoi aNAbhiNNo jANato dhaMmayaM eyaM // 123 // (bhA.) chadmasthamapi pUrva ratnAdhikaM gurvAdi vandate 'arhannapi' kevalyapi yAvadbhavatyanabhijJAtaH, jAnana dharmatAmetAM vyavahAranayabalAtizayalakSaNAM // 123 // Aha-yadyevaM sutarAM vayaHparyAyahInasya tadadhikAn vandApayituM ayuktaM, ucyateettha u jiNavayaNAo suttaasaaynnbhuttdosaao| bhAsaMtagajeTThagassa u kAyavvaM hoi kiikammaM // 717 // 'atra tu vyAkhyAnaprastAvavandanAdhikAre 'jinavacanAt tIrthakaroktatvAt tathA'vandyamAne sUtrAzAtanAdidoSabahutvAt bhASamANajyeSThasyaiva karttavyaM bhavati kRtikarma // 717 // evaM jJAnadarzanopasampadvidhiruktaH, cAritropasampadvidhimAhaduvihA ya carittaMmI veyAvacce taheva khamaNe ya / NiyagacchA aNNaMmi ya sIyaNadosAiNA hoti // 718 // Aha-kimatropasampadA asya, svagaccha eva vaiyAvRttyAdi kasmAnna kriyate, nijagacchAdanyasmin gamanaM sIdanadoSAdinA| bhavati // 718 // | ittariyAivibhAsA veyAvaccaMmi taheva khamaNe ya / avigiTThavigiTThami ya gaNiNo gacchassa pucchAe // 719 // cAritrArthamAcAryAya(yasya ) kazcidvaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, sa ca kAlata itvaro yAvatkathikazca syAt , AcAryasyApi | vaiyAvRttyakaro'sti na vA, tatra yadi nAsti tato'sAviSyate eva, athAsti sa itvaro vA yAvatkathiko vA, Agantuko'pyevaM dvibheda eva, tatra yadi dvAvapi yAvatkathiko tatazca yo labdhimAn sa kAryate, anyastu upAdhyAyAdibhyo dIyate, atha dvAvapi labdhiyuktau tato vAstavya eva kAryate, itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyate atha necchati tato vAstavya eva prItipuraHsaraM B88888888*****XX // 335 // ******
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH dazavidha| sAmAcArI ni0mA0 720-721 // 336 // tebhyo dIyate Agantukastu kAryate, atha prAktano'pyupAdhyAyAdibhyo necchati tata Agantuko visRjyate eva ityAdivibhASA kAryA / atha kSapaNopasampaducyate-cAritranimittaM kazcitkSapaNArthamupasampadyate, sa ca kSapako dvividhaH-itvaro yAvatkathikazca, yAvatkathika uttarakAle'nazanakartA, itvarastu dvidhA-vikRSTakSapako avikRSTakSapakazca, tatrASTamAdikSapako vikRSTakSapakaH, caturthaSaSThakSapakastvavikRSTaH, tatrApi vikRSTa AcAryeNa praSTavyaH-tvamAyuSman ! pAraNake kIdRzo bhavasi ?, yadyasAvAha-lAnopamastato asau vAcyo'laM tava kSapaNena, svAdhyAyAdI prayatnaM kuru, itaro'pi pRSTaH sannevameva prajJApyate / anye tu vyAcakSate vikRSTakSapakaH pAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavannapISyata eva, yastu mAsAdikSapako yAvatkathiko vA sa iSyata eva, tatrApyAcAryeNa gacchaH praSTavyaH-ayaM kSapaka upasampadyate tadanumatAviSyate evAnyathA tyajyate // 719 // cAritropasampadvizeSamAhauvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUreMto / ahavA samANiyaMmI sAraNayA vA visaggo vA // 720 // 'yatkAraNaM' yannimittaM, tuto'nyacca sAmAcAryantargataM kimapi gRhyate, 'tatkAraNaM' vaiyAvRttyAdyapUrayan , yadA varttate ityadhyAhAraH, tadA tasya 'sAraNA'nodanA vA kriyate tadviso vA, tathA na pUrayanneva yadA vartate tadaiva sAraNA visargo vA kriyate, kintu 'ahavA samANiyaMmI'tti parisamAptiM nIte'bhyupagataprayojane smAraNA ca kriyate, yathA-samAptaM, tadviso vA // 720 // uktA sAdhUpasampat , atha gRhasthopasampaducyate-tatra sAdhunA sarvatraivAnujJApya sthAtavyaM,ittariya pina kappai avidinnaM khalu progghaaiisuN| ciTTittu nisiittu va taiyavyayarakkhaNahAe // 721 // 'itvaramapi' svalpamapi kAlamiti gamyate, na kalpate avidattaM khalu parAvagrahAdiSu, AdizabdaH parAvagrahAnekabheda // 336 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukteraka cUrNiH yathAyuSkopakramakAla: ni0 gA0 722-726 // 337 // prakhyApakaH, 'sthAtuM' kAyotsarga kattuM niSIdituM, adattAdAnaviratyAkhyatRtIyavratarakSaNArtha // 721 // sAmpratamupasaMharannAhaevaM sAmAyArI kahiyA dasahA samAsao esA / saMjamatavaDDagANaM niggaMthANaM maharisINaM // 722 // sAmAcAryAsevakAnAM phalamAhaevaM sAmAyAriM jujaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAhU khavaMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 723 // padavibhAgasAmAcArI svasthAnAdavaseyA, uktaH sAmAcAryupakramakAlaH, yathAyuSkopakramakAlaH saptadhA, tadyathAajjhavasANanimitte AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANu sattavihaM jhijae AuM // 724 // adhyavasAnaM rAgasnehabhayabhedAnidhA, tasminnadhyavasAne sati, tathA daNDAdike nimitte, AhAre pracure sati, vedanAyAM | nayanAdisambandhinyAM satyAM, parAghAte gartApAtAdisamutthe sati, sparze bhujaGgAdisambandhini, prANApAnayonirodhena, saptavidhaM bhidyate AyuH // 724 // atra nimittamanekakAraNamAha| daMDakasasattharajU aggI udagapaDaNaM visaM vaalaa| sIuNhaM arai bhayaM khuhA pivAsA ya vAhI ya // 725 // muttapurIsanirohe jiNNAjiNNe ya bhoyaNe bahuso / ghaMsaNagholaNapIlaNa Aussa uvakkamA ee||726 // daNDakasazastrarajavaH, agniH, udakapatanaM, viSa, vyAlAH-sarpAH, zItoSNaM, aratirbhaya, kSutpipAsA ca vyAdhizca // 725 // mUtrapurISanirodhaH, jIrNAjIrNa ca bhojanaM, bahuzaH gharSaNaM candanasyeva, gholanamaGguSThAGgaligRhItasaJcAlyamAnayUkAyA AcU029
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava carNiH dezakAlakAlakAlalApramANakA lavarNakAlA ni0 gA0 727-731 // 338 // iva, pIDanamikSvAderiva, AyuSa upakramahetutvAdupakramA ete // 726 // ukta upakramakAlA, adhunA dezakAladvAraM, tatra dezakAlaH prastAva ucyate, sa ca prazastoprazastazca, tatra prazastasvarUpamAhanimagaM ca gAmaM mahilAthUmaM ca suNNayaM dttuN| NIyaM ca kAgA oleMti jAyA bhikkhassa haraharA // 727 // mahilAstUpaM-kUpataTaM, tathA 'NIyaM ca kAgA oleMti'tti [nIcaM ca kAkAH] 'gRhANi prati bhramanti, tAMzcaM dRSTvA vidyAt yathA jAtA bhaikSasya 'haraharA'-iti atIva bhikSAprastAvaH // 727 // aprazastasvarUpamAhanimmacchiyaM mahuM pAyaDo NihI khajagAvaNo suNNo / jAyaMgaNe pasuttA pautthavaiyA ye mattA y||728 // khAdyakApaNa:- kullUrikApaNaH zUnyaH, ato madhvAdInAM grahaNaprastAvaH // 728 // adhunA kAlakAla ucyate kAlasyasattvasya zvAnAdeH kAlo-maraNaM kAlakAlaH, amumevArthamAhakAleNa kao kAlo amhaM sajjhAyadesakAlaMmi / to teNa hao kAlo akAlakAlaM kareMteNaM // 729 // 'kAlena' zunA 'kRtaH kAlaH' kRtaM maraNaM, tato'nena hataH kAlo bhagnaH svAdhyAyakAlaH, akAle-aprastAve 'kAlaM' maraNaM kurvatA // 729 // pramANakAlo viziSTavyavahArahetvaharnizarUpa ityAhaduviho pamANakAlo divasapamANaM ca hoi rAI a| cauporisio divaso rAtI cauporisI ceva // 730 // divasapramANaM ca bhavati rAtrizca, tatazca pramANameva kAlaH pramANakAlaH // 730 // varNakAlakharUpamAhapaMcaNhaM vaNNANaM jo khalu vaNNeNa kAlao vaNNo / so hoi vaNNakAlo vaNijjai jo va jaM kAlaM // 731 // // 338 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava // 339 // bhAvakAla: sAdIsapajjavasio caubhaMgavibhAgabhAvaNA etthaM / odaiyAdIyANaM taM jANasubhAvakAlaM tu||732|| | nigA0 varNena chAyayA kAlako varNaH, varNazcAsau kAlazca varNakAlaH, varNyate-prarUpyate yo vA kazcitpadArtho yatkAlaM sa | M732-733 varNakAlaH, varNapradhAnaH kAlo varNakAlaH // 731 // bhAvAnAmaudayikAdInAM sthiti vakAla iti jAnIhi bhAvakAlaM, iyaM punaratra vibhAgabhAvanA-'bIyaM dutiyAdIyA bhaMgA vajjettu biiyayaM sese / bhavamicchasammacaraNe diTThInANetarANubhavajie' // 1 // audayikacaturbhaGgayAM dvitIyabhaGgazUnyAnAM zeSabhaGgAnAmayaM viSayaH-nArakAdInAM nArakAdibhava audayikA sAdiH saparyavasAnaH, mithyAtvAdayo bhavyAnAmodayiko'nAdiH saparyavasAnaH, sa evA'bhavyAnAM caramabhaGge / aupazamikacaturbhaGgayAM vyAdayaH zUnyA eva, AdyabhaGgastu aupazamikasamyaktvAdayaH, aupazamiko bhAvaH sAdiH saparyavasAnaH / kSAyikacaturbhaGgayAM tu tryAdayaH zUnya eva, kSAyikaM cAritraM dAnAdilabdhipaJcakaM ca, kSAyiko bhAvaH sAdiH saparyavasAnaH kSAyikajJAnadarzane tu sAdisaparyavasAne / kSAyopazamikacaturbhaGgayAM dvitIyabhaGgaH zUnyaH, catvAri jJAnAni kSAyopazamikabhAvaH sAdiH saparyavasAnaH, matyajJAnazrutAjJAne bhavyAnAmanAdisaparyavasAnaH, eta evA'bhavyAnAM caramabhaGge / pAriNAmikacaturbhaGgayAM dvitIyabhiGgazUnyaH, pudgalakAye vyaNukAdiH pAriNAmiko bhAvaH sAdiH saparyavasAnaH, bhavyatvaM bhavyAnAmanAdiH saparyavasAnaH, jIvatvaM punazcarama- 339 // bhaGge // 732 // AhaetthaM puNa ahigAro pamANakAleNa hoi naayvyo| khettaMmi kami kAle vibhAsiyaM jiNavariMdeNaM? // 733 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 34 // kSetrakAlapuruSadravyanirgamadvArANi ni0 gA0 734-736 dvAragAthAyAM 'pagayaM tu bhAveNaM' ti ityuktaM, sAmpratamatra punaradhikAraH pramANakAlena ityucyamAnaM kathaM na virudhyate ?, ucyate, kSAyikabhAvakAle bhagavatA pramANakAle ca pUrvAhne sAmAyika bhASitamityavirodhaH // 733 // vyAkhyAtaM kAladvAraM, atra yatra kSetre bhASitaM sAmAyikaM tadajAnan pramANakAlasya cAnekarUpatvAdvizeSamajAnan gAthApazcArddhamAha nodakaH-'khettaMmI'tyAdi-praznottaramAhavaisAhasuddhaekkArasIe puvvaNhadesakAlaMmi / mahaseNavaNujANe aNaMtaraM paraMparaM sesaM // 734 // pUrvAhnadezakAle prathamapauruSyAM mahasenavanodyAne kSetre'nantaranirgamaH sAmAyikasya, zeSa kSetrajAtamadhikRtya paramparanirgamastasya, gataM kSetradvAraM // 734 // iha ca kSetrakAlapuruSadravyadvArANAM nirgamAGgatA vyAkhyAtaiva, tatazca nirgamadvAravyAcikhyAsayA''ha-'nAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve a / eso u niggamassA nikkhevo chaviho hoi'tti yeyaM gAthopanyastA asyA eva bhAvanirgamamAhakhaiyaMmi vahamANassa niggayaM bhagavao jiNiMdassa / bhAve khaovasamiyaMmi vahamANehiM taM gahiyaM // 735 // bhAve kSAyopazamike vartamAne 'tat' sAmAyikamanyacca zrutaM gRhItaM gnneshaadibhiH|| 735 // puruSadvAramAhadavvAbhilAvaciMdhe vee dhammatthabhogabhAve y| bhAvapuriso u jIvo bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 736 // dravyapuruSa AgamanoAgamajJazarIrAdibhedabhinnaH, abhilApapuruSaH pulliGgAbhidhAnaM puruSa iti, ghaTapaTa iti vA, cihnapurapastvapuruSo'pi puruSacihnopalakSito yathA napuMsakaM zmazrucihnamityAdi, triSvapi liGgeSu tRNajvAlopamavedAnubhavakAle veda // 34 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava kAraNadvAram ni0 gA0 737-738 cUrNiH // 341 // puruSaH, dharmArjanavyApAraparaH sAdhurdharmapuruSaH, arthArjanaparastvarthapuruSaH, bhogapuruSaH samprAptasarvaviSayasukhabhogopabhogasamarthaH, bhAvapuruSazca, cazabdo nAmAdyanukrabhedasamuccayArthaH / bhAve-bhAvadvAre, prakRtaM bhAvena-bhAvapuruSeNa-zuddhena jIvena tIrthakRtA ityarthaH, tato vedapuruSeNa ca gaNadhareNa, ayamarthaH-arthatastIrthakarAnnirgataM, sUtrato gnndhrebhyH|| 736 // kAraNamAhaNikkhevo kAraNaMmI caubviho duviha hoi davvaMmi / taddavamaNNadavve ahavAvi NimittamittI // 737 // karotIti kAraNaM, kArya nirvarttayatItyarthaH, tasminkAraNe caturvidho nAmAdiH, nAmasthApane sujJAne, dravyakAraNaM vyati| riktaM dvidhA, yata Aha-dravye dvidhA nikSepaH, tavyamiti tasyaiva paTAderdravyaM tadravyaM-tantvAdi, tadeva kAraNamiti draSTavyaM, | tadviparItaM vemAdyanyadravyakAraNaM, athavA anyathA dvividhatvaM-nimittaM naimittaM, apito'nyathA'pi kAraNanAnAteti, tAM vakSye / tatra paTasya nimittaM tantavasta eva kAraNaM, tadvyatirekeNa paTAnutpatteH, yathA ca tantubhirvinA na syAtpaTaH tathA tadgatAtAnAdiceSTAvyatirekeNApi na syAdeva, tasyAzca ceSTAyA vemAdi kAraNaM, ato nimittasyedaM naimitN(ttikN)|| 737 // samavAi asamavAI chaviha kattA ya kamma karaNaM ca / tatto ya saMpayANApayANa taha saMnihANe ya // 738 // samavAyaH-saMzleSaH sa yeSAM vidyate te samavAyinaH-tantavo yasmAtteSu paTaH [samavaiti], samavAyinazca te kAraNaM ca samavAyikAraNaM, tantusaMyogAH kAraNadravyAntaradharmatvAtpaTAkhyakAryadravyAntarasya dUravartitvAt asamavAyinaH ta eva kAraNaM tattathA, evamarthAbhede'pi anekadhA kAraNadvayopanyAsaH saJjJAbhedena tantrAntarIyAbhyupagamapradarzanArtha kRtH| athavA paDDidhaM kAraNaM, karotIti vyutpatteH, svena vyApAreNa kArye yadupayujyate tatkAraNaM, tathAhi-yo ghaTAdikArya karoti sa kulAlAdiH kartA, kAryanirvarttana // 341 //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukterava cUrNiH // 342 // bhAvakAraNaM tadvaktavyatAzeSaM ca ni0 gA. 739-744 kriyAviSayatvAt ghaTAdi karma kAraNaM, tathA ghaTAdi (mRtpiNDAdi) kAraNaM, yasmai ca samyak saMskRtya kAryasya mRtpiNDAdi | (satkRtya prayatnena) dIyate tatsampradAnakAraNaM, yato'pAdIyate gRhyate mRtpiNDAdi tadbhUmyAdi apAdAnakAraNaM, yatra nidhAya kArya kriyate tadAdhArabhUtacakrAdi sannidhAnakAraNaM, yataH kulAlaH kriyAviSayatA mRtpiNDadAnayogyapAtraM bhUmizcakraM ceti SoDhA kAraNaM vinA na ghaTakAryasya siddhiH|| 738 // bhAvakAraNamAha| duvihaM ca hoi bhAve apasattha pasatthagaM ca apasatthaM / saMsArassegavihaM duvihaM tivihaM ca nAyavvaM // 739 // trividhaM ceti caturvidhAdyaneka( nukta )kaarnnbhedsmuccyaarthH|| 739 // yaduktaM-'saMsArasyaikavidha' mityAdi, tamAhaassaMjamo ya eko aNNANaM aviraI ya duvihaM tu / aNNANaM micchattaM ca aviratI ceva tivihaM tu // 740 // prazastamAhahoi pasatthaM mokkhassa kAraNaM egaduvihativihaM vA / taM ceva ya vivarIyaM ahigAro pasatthaeNetthaM // 741 // atra sAmAyikAnvAkhyAne, mokSAGgatvAdasya, prazastabhAvarUpaM cedaM, kAraNaM ca mokSasye tyadhikArabhAvanA // 741 // itthaM kAraNadvAre'dhikAra pradarya punaH kAraNadvArasaGgatameva vaktavyatAzeSamAhatitthayaro kiM kAraNa bhAsaha sAmAiyaM tu ajjhayaNaM / titthayaraNAmagottaM kammaM me veiyavvaMti // 742 // taM ca kahaM veijjai ? agilAe dhammadesaNAIhiM / bajjhai taM tu bhagavao taiyabhavosakkaittANaM // 743 // NiyamA maNuyagaIe itthI puriseyarovva suhaleso / AseviyabahulehiM vIsAe aNNayaraehiM // 744 // / // 342 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyuktarava- gaNadharazravaNakAraNa pratyayadvAra cUrNiH 745-750 itthaM tIrthakRtaH sAmAyikabhASaNe kAraNamuktvA gaNabhRtAM tacchUvaNakAraNamAhagoyamAI sAmAiyaM tu kiMkAraNaM nisAmiti ? / NANassa taM tu suMdaramaMgulabhAvANa uvaladdhI // 745 // ' caturthyarthe SaSThI, tatazca jJAnAya, tattu jJAnaM sundaramaGgalabhAvAnAM-zubhetarapadArthAnAmupalabdhaye // 745 // hoi pavittinivittI saMjamatavapAvakammaaggahaNaM / kammavivego ya tahA kAraNamasarIrayA ceva // 746 // zubhetarabhAvaparijJAnAd bhavataH zubhAzubhapadArthapravRttinivRttI, te ca saMyamatapasoH kAraNaM, tayozca saMyamatapasoH pApakarmAgrahaNaM karmavivekazca, kAraNaM yathAsaGghayaM, karmavivekasya prayojanamazarIrataiva // 746 // avivakSitamarthamuktAnuvAdenAha kammavivego asarIrayA ya asarIrayA aNAbAhA / hoaNabAhanimittaM aveyaNamaNAulo niruo|| 747 // nIruyattAe ayalo ayalattAe ya sAsao hoi / sAsayabhAvamuvagao avvAbAhaM suhaM lahai // 748 // azarIratA'nAbAdhAyAH kAraNaM bhavati, 'anAbAdhAnimittaM' anAbAdhAkArya, avedano vedanArahito jIva iti gamyate, anAkulo'vihvalo nIruk // 747-748 // pratyayadvAramAhapaccayaNikkhevo khalu davvaMmI tttmaasgaaio| bhAvaMmi ohimAI tiviho pagayaM tu bhAveNaM // 749 // khaluzabdo'nantaroktakAraNanikSepasAmyapradarzanArthaH, taptamASakAdiH, dravyaM ca tatpratyAyyapratItihetutvAt pratyayazca dravyapratyayastaptamASakAdireva, tajjo vA pratyAyyapuruSapratyayaH, avadhyAdizabdAnmanaHparyAyakevalaparigrahaH // 749 // kevalaNANitti ahaM arahA sAmAiyaM parikaheI / tesipi paccao khalu savvaNNU to nisAmiti // 750 // // 343 // Kal|343 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava lakSaNadvAram ni0 gA0 751 cUrNiH // 344 // teSAmapi zrotRNAmapi hRdgatAzeSasaMzayaparicchittyA pratyayo'vabodhaH sarvajJa ityevambhUtaH syAt // 750 // lakSaNadvAramAhanAma ThavaNA davie sarise saamnnnnlkkhnnaagaare| gairAgai NANattI nimitta uppAya vigame y|| 751 // lakSyate aneneti lakSaNa-padArthasvarUpaM, tatra nAmalakSaNaM lakSaNamitIyaM varNAnupUrvI, sthApanAlakSaNaM lakArAdivarNAnAmAkAravizeSaH, dravyalakSaNaM jJazarIrAdyatiriktaM yadyasya dravyasyAnyato vyavacchedakaM svarUpaM, yathA gatyAdi dharmAstikAyAdInAM / idameva ca kiJcinmAtravizeSAtsAdRzyAdilakSaNabhedato nirUpyate, tatra sAdRzyalakSaNamihatyaghaTasadRzaH pATaliputrako ghaTaH, sAmAnyalakSaNaM yathA siddhaH (ddhatvaM) siddhAnAM sadvya jIvamuktatvAdidhamaH samAnaH, AkAro-bAhyaceSTArUpaH, sa evAntarAkUtagamakatvAt lakSaNaM / gatyAgatilakSaNaM dvayordvayoH padayorvizeSaNavizeSyatayA anukUlagamanaM gatiH pratyAvRttyA prAtikUlyenAgamanamAgatiH, tAbhyAM te eva vA lakSaNaM gatyAgatilakSaNaM / taccaturDI-tatra pUrvapadavyAhatodAharaNaM-'jIve NaM bhaMte ! neraie ? neraie jIve ?, goamA! jIve sia neraie sia aneraie, neraie puNa niamA jIve' 1, uttarapadavyAhataM-'jIvai bhaMte ! jIve jIve jIvai ?, goamA! jIvai tAva niamA jIve, jIve puNa sia jIvai sia no jIvai siddhAnAM jIvanAbhAvAt 2, ubhayapadavyAhataM-'bhavasiddhie Na bhaMte ! neraie !, neraie bhavasiddhie ?, goyamA! bhavasiddhie siya neraie sia aneraie, neraievi sia bhavasiddhie sia abhavasiddhie 3, ubhayapadAvyAhataM-'jIve bhaMte ! jIve jIve jIve?, goamA! jIve niamA jIve jIve'vi niamA jIve' 4, upayogo niyamAjIvaH jIvo'pi niyamAdupayoga iti bhAvanA / tathA nAnAbhAvo nAnAtA-bhinnatA, sA ca lakSaNaM, sA tu caturkI dravyAdibhedena, tatra dravyato nAnAtA dvidhA-tatra tadravyanAnAtA paramANUnAM // 344 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH lakSaNadvAraM nayadvAraM ca ni0 gA0 752-755 // 345 // parasparato bhinnatA, anyadravyanAnAtA paramANoya'NukAdibhinnatA, evamekAdipradezAvagADhekasamayAdisthityekAdiguNazuklAnAM tadanyakSetrAdinA tadatannAnAtA vAcyA, nimittameva lakSaNaM, taccASTadhA-bhomAdi, nAnutpannaM vastu lakSyate'ta utpAdo'pi vastulakSaNaM, vigamazca vinAzazca vastulakSaNaM tamantareNotpAdAbhAvAt // 751 // vIriyabhAve ya tahA lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / ahavAvi bhAvalakkhaNa caubvihaM sadaiNamAI // 752 // vIrya-sAmarthya yadyasya vastunastadeva lakSaNaM bhAvalakSaNaM, yathA udayalakSaNa audayikA, upazamalakSaNa aupazamika ityAdi, tatra sAmAyikasya jIvaguNatvAt kSayopazamopazamakSayasvabhAvatvAdbhAvalakSaNatA // 752 // saddahaNa jANaNA khalu viratI mIsA ya lakkhaNaM kahae / te'vi NisAmiti tahA caulakkhaNasaMjuyaM ceva // 753 // sAmAyikaM caturvidhaM syAt, asya yathAyoga lakSaNaM zraddhAnaM lakSaNaM samyaktvasAmAyikasya, viratizcAritrasAmAyikasya, mizrA-viratAviratiH sA ca cAritrAcAritrasAmAyikasya lakSaNaM, kathayatItyanena zAstrapAratatryamAha, te'pi gaNadharAdayo'pi 'nizAmayanti' zRNvanti // 753 // nayadvAramAha NegamasaMgahavavahAraujjusue ceva hoi bovve / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUe ya mUlaNayA // 724 // ___ avayavArtha vAhaNegehiM mANehiM miNaittI Negamassa jeruttii| sesANaMpi NayANaM lakkhaNamiNamo suNeha vocchaM // 755 // naikarmAnaiH-mahAsattAsAmAnyavizeSavijJAnaimimIte minotIti vA naigamasya niruktiH||755 // // 345 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 833 * 24 Avazyakaniryukterava cUrNiH // 346 // | saGgrahAdinayasvarUpamni0 gA0 756-758 saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao biti / vaccai viNicchiyatthaM vavahAro svvdvvesuN||756|| __ Abhimukhyena gRhItaH-upAttaH saGgrahItaH piNDitaH-ekajAtimApanno'pyartho viSayo yasya tatsagRhItapiNDitArtha saGgrahavacanaM / brajati nizcayaH-sAmAnyaM vigato nizcayo vinizcayaH-niHsAmAnyabhAvastadartha-tannimittaM, sAmAnyAbhAvAyetyarthaH / vyavahAro nayaH sarvadravyaviSaye // 756 // paccuppaNNaggAhI ujjusuo nayavihI muNeyavyo / icchai visesiyataraM paccuppaNaM Nao saddo // 757 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthU Nae samabhirUDhe / vaMjaNamatthatadubhayaM evaMbhUo visesei // 758 // pratyutpannaM vartamAnaM tadrahItuM zIlamasyeti pratyutpannagrAhI, RjusUtro nayavidhiH, ayaM hi vartamAnaM svaliGgavacananAmAdibhedabhinnamapye vastu pratipadyate / tatra liGgabhinnaM taTastaTI taTaM, vacanabhinnamApo jalaM, nAmAdibhinnaM nAmasthApanAdravyabhAvAH, icchati vizeSitataraM nAma sthApanAdravyaviraheNa samAnaliGgavacanaparyAyadhvanivAcyatvena ca pratyutpannaM nayaH zabdaH, tathAhi-| ayaM nAmasthApanAdravyakumbhA na santyeveti manyate, na ca bhinnaliGgavacanamekaM strIpuruSavat kuTavRkSavat , ato ghaTaH kuTaH kumbha iti svaparyAyadhvanivAcyamevaikaM // 757 // vastunaH saGkamaNaM bhavatyavastu naye samabhirUDhe, ayamarthaH-ghaTanAt ghaTaH viziSTaceSTAvAnartho ghaTaH, tathA 'kuTa kauTilye' kuTanAtkuTaH, tathA 'ubha umbha pUraNe' umbhanAt umbhaH kusthitapUraNAdityarthaH / tatazca yadA ghaTArthe kuTAdizabdaH prayujyate tadA vastunaH kuTAdestatra saGkrAntiH kRtA syAt , tathA ca [sati] sarvadharmANAM niyatasvabhAvatvAdanyatra saGkrAntyA ubhayasvabhAvApagamato'vastutA / vyaJjanaM-zabdo'rthastu-tadgocarastacca tadubhayaM ca tadubhayaM-zabdArthalakSaNaM BEEXXXXXXXXXXXXXXXX // 346 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAvazyakaniryukterava XXXBB nayaprabheda saGkhyA ni0 gA0 759-761 // 347 // BXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX evambhUto nayo vizeSayati, ayamarthaH-zabdamarthena vizeSayati artha ca zabdena, 'ghaTa ceSTAyAmityatra ceSTAyAM (ceSTayA) ghaTazabda vizeSayati, ghaTazabdenApi ceSTAM, na sthAnabharaNakriyAM // 758 // prabhedasaGkhyAmAhaekeko ya sayaviho satta NayasayA havaMti emeva / aNNovi ya Aeso paMceva sayA nayANaM tu||79|| paJca zatAni zabdAdInAmekatvAt , apitaH SaT catvAri dve vA zate, tatra SaTzatAni naigamasya saGgrahavyavahAradvaye pravezA- ( dekaikasya ca zatabhedatvAt, tathA catvAri zatAni saGgrahavyavahAraRjusUtrazabdAdyekaikanayAnAM zatavidhatvAt / dve zate tu naigamAdInAM RjusUtraparyantAnAM [dravyAstikatvAt , zabdAdInAM ca] paryAyAstikatvAt // 759 // eehiM diTThivAe parUvaNA suttaatthakahaNA ya / iha puNa aNabbhuvagamo ahigAro tihi u osannaM // 760 // ebhirnayaiH prabhedaiH prarUpaNA sarvavastUnAM kriyata iti zeSaH, sUtrA'rthakathanA ca, sUtropanibaddhasyaiva sUtrArthatvena vivakSitatvAt, tadvyatirekeNApi vastusambhavAt , 'iha punaH' kAlikazrute 'anabhyupagamo' nAvazyaM nayairvyAkhyA kAryA, tatrApyadhikArastribhirAdyaiH 'utsannaM praaysH||760|| Aha-iha yadyanabhyupagamastarhi trinayAnujJA kimartha?, ucyateNatthi Naehi vihaNaM suttaM atyo ya jiNamae kiMci / Asanja u soyAraM Nae NayavisArao bUyA // 761 // nAsti nayairvihInaM sUtramartho vA jinamate kiJcit atastrinayaparigrahaH, azeSanayapratiSedhastu AcAryaziSyANAM viziSTa-1 buddhyabhAvApekSya / Aha ca-Azritya punaH zrotAraM nayAnnayavizArado-gururbrayAt // 761 // samavatAre dvAre ka? eteSAM samavatAraH? vA'navatAra ityAha *SEXXXXX // 347 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 348 // mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu Na NayA samoyaraMti ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte samoyAro // 762 // mUDhanayameva mUDhanayikaM zrutaM, 'kAlikaM tu na nayAH samavataranti' atra pratipadaM na bhaNyanta ityrthH| apRthaktvaM caraNadharmasaGkhyAdravyAnuyogAnAM pratisUtramavibhAgena varttanaM, tasminnayAnAM samavatAraH, nAsti pRthaktve samavatAraH, puruSavizeSApekSamavatAryate // 762 // Aha-kiyantaM kAlamapRthaktvamAsIt ?, kuto vA samArabhya pRthaktvaM jAtaM?, ucyatejAvaMti anjavairA apuhuttaM kAliyANuogassa / teNAreNa puhuttaM kAliyasuya divivAe ya // 763 // yAvadAryavairAstAvadapRthaktvaM kAlikAnuyogasyAsIt kAlikagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtha anyathA sarvAnuyogasyaivA'pRthaktvamAsIt tata ArataH pRthaktvaM kAlikazrute dRSTivAde ca // 763 // atha ka ete AryavairAH?, tatra stavadvAreNa teSAmutpattimAhatuMbavaNasaMnivesAo niggayaM piusagAsamallINaM / chammAsiyaM chasu jayaM mAUyasamanniyaM vaMde // 764 // pituH sakAzamallInaM (mAlInaM) pANmAsikaM SaTsu jIvanikAyeSu yataM-prayatnavantaM mAtrA samanvitaM vande // 764 // jo gujjhaehiM bAlo NimaMtio bhoyaNeNa vAsaMte / Necchai viNIyaviNao taM vairarisiM NamaMsAmi // 765 // guhyakairdevaiH varSati sati, parjanye iti gamyate // 765 // ujjeNIe jo jaMbhagehi ANakkhiUNa thuyamahio / akkhINamahANasiyaM sIhagiripasaMsiyaM vaMde // 766 // 'ANakkhiUNa'tti parIkSya 'stutamahitaH tatra stuto vAstavena, mahito vidyAdAnena // 766 // jassa aNunAe vAyagattaNe dasapuraMmi nayaraMmi / devehi kayA mahimA payANusAriM namasAmi // 767 // samavatAradvAraM anuyogApRthaktvapRthaktvaM Aryavajrotpattizca ni0 gA0 762-767 // 348 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukteraka cUrNiH AryavanasvAmivRttAntaH ni0 gA0 768-773 * // 349 // * * * * K anujJAte 'vAcakatve' AcAryatve devairz2ambhakaiH // 767 // jo kanAi dhaNeNa ya nimaMtio juvvarNami gihavaiNA / nayaraMmi kusumanAme taM vairarisiM namasAmi // 768 // ___ 'gRhapatinA' dhanena 'kusumanAmni' pATaliputre ityarthaH // 768 // jeNuddhariyA vijA AgAsagamA mahAparinnAo / vaMdAmi ajavairaM apacchimo jo suaharANaM // 769 // anyebhyo'dhikRtavidyAyAJcAniSedhakhyApanAya pradAnanirAcikIrSayA tadanuvAdastAvaditthamAhabhaNai a AhiMDijA jaMbuddIvaM imAi vijAe / gaMtuM ca mANusanagaM vijAe esa me viso|| 770 // AhiNDeta jambUdvIpamanayA vidyayA, tathA gatvA ca 'mAnuSanagaM' tiSThediti shessH| vidyAyA epa me vissyo'gocrH||770|| bhaNai a dhAreavvA na hudAyavvA imA mae vijA / appiTThiyA u maNuA hohiMti ao paraM anne // 771 // dhArayitavyA pravacanopakArAya, alparddhaya eva // 771 // mAhesarIu sesA puriaM nIA huAsaNagihAo / gayaNayalamaivaittA vaireNa mahANubhAgeNa // 772 // mAhezvaryA nagaryAH, 'sesa'tti puSpasamudAyalakSaNA, sA purikA nagarI nItA hutAzanagRhAd-vyantaradevakulasamanvitoghAnAt , gaganatalamativyatItya-atIvollaGya // 772 // apuhutte aNuogo cattAri duvAra bhAsaI ego| puhattANuogakaraNe te attha tao u bucchinnA // 773 // apRthaktve sati anuyogazcatvAri dvArANi-caraNadharmakAladravyAkhyAni bhASate ekaH, te'rthAzcaraNAdayastata eva pRthaktvA // 349 // mA0cU030
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ | anuyoga bAvazyakaniyukterava pRthaktvaM AryarakSita cUrNiH // 350 // nuyogakaraNAvyavacchinnAH // 773 // yena pRthaktvaM kRtaM tamAhadeviMdavaMdiehi mahANubhAgehi rakkhianjehiM / jugamAsajja vibhatto aNuogo to kao cauhA // 774 // yugaM kAlasvarUpamAsAdya pravacanahitAya 'vibhakta' pRthak pRthaka vyvsthaapitH|| 774 // AryarakSitaprasUtimAhamAyA ya ruddasomA piA ya nAmeNa somadevutti / bhAyA ya phaggurakkhia tosaliputtA ya AyariyA // 775 // nijavaNa bhaddagutte vIsuM paDhaNaM ca tassa puvvagayaM / pavvAvio ya bhAyA rakkhiakhamaNehiM jaNao a||776|| tosaliputrAzcAcAryAH yeSAM pArve AryarakSitaH pravrajya ekAdazAGgAni dRSTivAdaM ca kiyantaM papATha / tataH sa vidyamAnAzeSadRSTivAdapAThAya zrIvajrAn vrajan ujjayinIsthabhadraguptAcAryANAM niryAmaNamakArSIt / tatastadvacasA vizvagupAzrayasthasya paThanaM jAtaM, vajrAnte pUrvagataM gRhItaM tena // 776 // yaduktaM-'anuyogastataH kRtazcaturddhA, tatrAnuyogacAturvidhyamAha mUlabhASyakAra:kAliyasuyaM ca isibhAsiyAI taio ya suurpnnnnttii| savvoya dihivAo cautthaohoi annuogo||124||muu.bhaa. 'tRtIyazca' kAlAnuyogaH sa ca sUryaprajJaptI (ptiri) tyupalakSaNAt [candraprajJaptyAdi], kAlikazrutamekAdazAGgarUpaM caraNakaraNAnuyogaH, RSibhASitAni uttarAdhyayanAdIni dharmakathAnuyoga iti gamyate, caturtho bhavatyanuyogo dravyAnuyogaH // 124 // RSibhASitAni dharmakathAnuyoga ityuktaM tatazca mahAkalpazrutAdInAmapi RSibhASitatvAt dRSTivAdAduddhRtya teSAM | pratipAditatvAd dharmakathAnuyogatvaprasaGga ityatastadapohamAha jaMca mahAkappasuyaM jANi ya sesANi cheyasuttANi / caraNakaraNANuogotti kAliyatthe uvagayAiM // 777 // 3455 vRttAntazca ni0 gA0 [334-333 bhA0 gA. 124 // 350 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava sapta nihavAH ni0 gA0 778-781 // 35 // caraNAnuyoga iti kRtvA kAlikArthe upagatAni // 777 // zrIAryarakSiteSu divaM gateSu tanmAtulo goSThAmAhilaH karmavicAre abhinivezenAnyathA manyamAnaH prarUpayaMzca nihvavo jAtaH, anena prastAvena ka ete nihavA ityAzaGkApanodAya tAnAhabahuraya paesa avvattasamucchAdugatigaabaddhiyA ceva / sattee NiNhagA khala titthaMmi u vaddhamANassa // 778 // bahuSu samayeSu ratA bahuratA dIrghakAladravyaprasUtiprarUpiNaH / pradezA iti caramapradezajIvaprarUpiNaH / avyaktAH saMyatAdyavagame sndigdhbuddhyH| sAmucchedAH kssnnkssyibhaavprruupkaaH| uttarapadalopAt dvaikriyAH kAladvayAbhedena kriyAdvayAnubhavaprarUpiNaH / trairAzikA rAzitrayakhyApakAH / abaddhikAH spRSTakarmavipAkaprarUpakAH / saptaite nivAH, khaluzabdAdanye tu dravyaliGgato'pi bhinnA bottikaakhyaaH|| 778 // ete yebhyaH samutpannAstAnAha bahuraya jamAlipabhavA jIvapaesA ya tiisguttaao| abbattA''sADhAo sAmuccheyA''samittAo // 779 // gaMgAo dokiriyA chalugA terAsiyANa uppattI / therAya gohamAhila puThThamabaddhaM parUviMti // 780 // jIvapradezAzca tissyguptaatsmutpnnaaH||779|| SaDulUkAt trairAzikAnAmutpattiH, sthAvirAzca goSThAmAhilAH spRSTamabaddhaM prarUpayanti karmeti gamyate, tatazcA'baddhikA gosstthaamaahilaatsnyjaataaH|| 780 // etadutpattisthAnAnyAha- . sAvatthI usamapura seyaviyA mihila ullagAtIraM / purimaMtaraMji dasapura rahavIrapuraM ca nagarAI // 781 // RSabhapuraM-rAjagRha, nagarANi nilavAnAM yathAyogaM prabhavasthAnAni / vakSyamANabhinnadravyaliGgamithyAdRSTiboTikaprabhavasthAnarathavIrapuropanyAso laaghvaarthH|| 781 // vIrasyotpannakevalasya parinirvRtasya ca kaH kiyatA kAlena nihavaH samutpanna ityAha // 351 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH cata nihavAH ni0 gA0 782-783 bhA0 gA0 125-127 // 352 // codasa solasa vAsA codasavIsuttarA ya doSiNa syaa| aTThAvIsA ya duve paMceva sayA u coyAlA // 782 // caturdazAdhike dve zate, viMzatyuttare ca [dve zate] varSANAmiti gamyate, aSTAviMzatyadhike ca dve zate, pazcaiva zatAni ctushctvaariNshtyaa(shd)dhikaani|| 782 // paMca sayA culasIyA chacceva sayA NavottarA hoti / NANupattIya duve uppaNNA Nicue sesaa||783 // jJAnotpatterArabhya caturdaza SoDaza varSANi yAvadatikrAntAni tAvadatrAntare dvAvAdyAvutpannau, utpannA nivRte vIre yathokta- kAle cAtikrAnte zeSA avyaktAdayaH / boTikaprabhavakAlAbhidhAnaM lAghavArthameva // 783 // sUcitamevArtha mUlabhASyakRdAhacoddasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa NANassa / to bahurayANa diTThI sAvatthIe samuppaNNA // 125 // (mU.bhA.) yathA utpannAstathA darzayan saGgrahagAthAmAhajeTThA sudaMsaNa jamAli'Noja sAvatthiteMdugujANe / paMcasayA ya sahassaM DhaMkeNa jamAli mottUNaM ||126||(muu. bhA.) jyeSThA sudarzanA anodyA (anavadyA) iti jamAligRhiNyA nAmAni, zrAvastyAM tindukodyAne jamAlereSA dRSTirutpannA, tatra paJcazatAni sAdhUnAM sahasraM ca saMyatInAM eteSAM yatsvayaM na pratibuddhaM tat DhaGkena pratibodhitamiti vAkyazeSaH, jamAliM| muktvA / anye tu vyAcakSate jyeSThA mahattarA sudarzanAkhyA bhagavato bhaginI tasyA jamAliH putraH tasya anodyA (anavadyA) nAma bhagavatputrI bhAryA, zeSaM pUrvavat // 126 // solasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa NANassa / jIvapaesiyadiTThI usamapuraMmI smuppnnnnaa||127||(muu.bhaa.) ** * * ** // 352 // * ** *
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava nihavAH bhA0 gA0 128-134 cUrNiH // 353 // BORR**XXXXXXXXXXXXXXXX rAyagihe guNasilae vasu cohasapuvi tiisguttaao| AmalakappA NayarI mittasiri kUrapiMDAI // 128 // (mU.bhA.) rAjagRhe guNazIlake udyAne vasurAcAryazcaturdazapUrvI samavasRtaH, tacchiSyAttiSyaguptAdeSA dRSTirutpannA, sa mithyAtvAbhibhUta AmaThakalpAM nagarI gataH tatra mizrazrIzrAvakastena kUrabuccakAdi (kUrasitthakAdi) dRSTAntena prtibodhitH|| 128 // codA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / avvattayANa diTThI seyaviyAe samuppannA // 129 // (ma.bhA.) seyavi polAsADhe joge taddivasahiyayasUle ya / sohaMmi NaliNigumme rAyagihe muriya balabhadde // 130 // (ma.bhA.) . zvetavyAM polAse udyAne ASADhAkhya AcAryoM yoge utpATite sati taddivasa eva ca hRdayazUle cotpanne mRta iti vAkyazeSaH, sa ca saudharma nalinIgulme vimAne samutpadyAvadhinA pUrvavRttAntaM jJAtvA ziSyANAM yogAn sAritavAniti vAkyazeSaH / svargate tasminnavyaktamatAstacchiSyA viharanto rAjagRhe maurye balabhadro rAjA tena sambodhitA iti vaakyshessH||130|| vIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / sAmuccheiyadiTThI mihilapurIe samuppaNNA // 13 // (mU. bhA.) mihilAe lacchighare nahagirikoDiNNa Asamitte ya / NeuNiyANuppavAe rAyagihe khaMDarakkhA ya // 132 // (mU.bhA.) mithilAyAM lakSmIgRhodyAne mahAgirerAcAryasya ziSyaH koNDinyastasthau / tasya ziSyo'zvamitro'nupravAde pUrve naipuNika vastu paThan utpannakSaNakSayamatiH, rAjagRhe khaNDarakSA nAma zramaNopAsakAste ca suMka(zulka )pAlAstaiH pratibodhitAH // 132 // aTThAvIsA dovAsasayA taiyA siddhiM gayassa viirss| do kiriyANaM diTThI ullugatIre smuppnnnnaa||133|| (mU.bhA.) NaikheDajaNava uluga mahagiridhaNagutta ajjagaMgeya / kiriyA do rAyagihe mahAtavo tiirmnninnaae||134|| (mU.bhA.) kaa||353||
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava nivAH bhA0 gA0 135-137 // 354 // ___ ullukA nAma nadI tayopalakSito janapado'pi tannAmaiva, tasyA nadyA ekasmiMstIre kheTasthAnaM dvitIye ullukAtIraM puraM, tatra mahAgireH ziSyo dhanagupto nAma tasyApi ziSyo gaGgo nAmAcAryaH sa tasyA nadyAH pUrvataTe, AcAryAstasyA aparataTe, sa AcAryavandanAya vrajannullukAnadImuttarannadhaH zItaM, uparyAtapamanubhavannekasamaye kriyAdvayavedanaM prarUpitavAn / tadvAdamatyajan guruniSkAzito rAjagRhe gataH / tadvahirvaibhAragireH pArzvavartI mahAtapastIraprabhAkhyaH paJcadhanuHzatAyAmavistarajalAzayavizeSaH / tatra maNinAgo nAma nAgaH, tena svacaitye'sau vitathaM prarUpayan pratibodhitaH // 134 // paMcasayA coyAlA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / purimaMtaraMjiyAe terAsiyadiTThI ubavaNNA // 135 // (mU. bhA.) puryantaraJjikAyAM // 135 // purimaMtaraMji bhUyaguha balasiri sirigutta rohagutte ya / parivAyapodRsAle ghosaNapaDisehaNA vAe // 136 // (ma.bhA.) _ antaraJjikA purI, tatra bhUtagRhaM nAma caityaM, zrIguptA AcAryAH sthitAH, tatra balazrI rAjA, teSAmAcAryANAM ziSyo rohagupto anyagrAmastho vanditumabhyeti, tatra ekazca parivAda podRzAlAkhyaH paTahena zUnyAH parapravAdA iti ghoSaNAmakArayat , | rohaguptena tasya pratiSedhanA kRtA, vAde nojIvasthApanayA jigye (taH), poTTazAlasyaitAH sapta vidyA Asan // 136 // vicchuya sappe mUsaga miI varAhI ya kaaypoaaii| eAhiM vijAhiM so u parivvAyao kuslo||137|| (mU.bhA.) 'kAyapoAI' tti kAkavidyA potAkIvidyA ca, potAkyaH zakuntikAH, vRzcikAdInyetAni sapta rUpANi kRtvA tatprayuktA vidyA prativAdinamupasargayanti // 137 ||rohguptsy gurubhiH pratipakSavidyA etA dattAH BERRRRRRRRO RkRRRRRRRRRRX | // 354 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH nivAH bhA0 gA0 138-139 // 355 // XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX morI nauli birAlI vagghI sIhI ulUgi ovAI / eyAo vijAo geNha parivAyamahaNIo // 138 // (mU.bhA.) ulUkI 'ovAI' tti uvAlaya (olAvaya) pradhAnA, rajoharaNaM cAbhimabya gurubhirdattaM tena gaIbhIvidyA tatprayuktA | viphalitA / vAdini jite gurubhiruktaH-vaM tatra yAtvA utsUtraM mayA prajJaptamiti kathaya, so'bhinivezAdanicchan guruNA saha sabhAyAM vAdAyottasthau // 138 // tataHsirigutteNa'vi chalugo chammAse kahiUNa vaayjio| AharaNakuttiyAvaNa coyAlasaeNa pucchANaM // 139 // (mU.bhA.) 'chalugo' tti SaTpadArthaprarUpaNAdulUkagotratvAt (tvAcca) SaDulUkaH SaNmAsAn vikRSyAtivAhya vAde jito gurubhiH udAharANi parIkSAyai kutrikApaNe catuzcatvAriMzadadhikazatapRcchAnAM kAritAni, tatra tena rohaguptena SaT mUlapadArthA gRhItAH, tadyathAdravya 1 guNa 2 karma 3 sAmAnya 4 vizeSa 5 samavAyAH 6, tatra dravyaM navadhA-bhUmyaptejovAyvAkAzakAladigAtmamanAMsi, guNAH saptadaza rUparasagandhasparzasaGkhyAparimANapRthaktvasaMyogaviyogaparatvAparatvabuddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatnAkhyAH, karma pazcadhA-utkSe. paNAvakSepaNAkuJcanaprasAraNagamanAni, sAmAnyaM tridhA-tripadArthasatkarI sattA 1 sAmAnyaM dravyatvAdi 2 sAmAnyavizeSaH pRthivItvAdi 3, vizeSA antyAH [anantyAzca ], ihapratyayahetuH samavAyaH, ete 36 bhedAH, ekaikasmin catvAro bhaGgAH, bhUmiH 1 abhUmiH 2 nobhUmiH 3 noabhUmiH 4, evaM sarvatra, sarve 144, tatra kutrikApaNe bhUmiryAcitA labdho leSTuH, abhUmyAM pAnIyaM, nobhUmyAM jalAyeva tu no rAzyantaraM, no'bhUmyAM leSTureva, evaM sarvatra, tato nigRhItaH SaDulUkaH guruNA tanmUni khelamallako bhagnaH, Cl // 355
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 356 // nivAH | bhA0 gA. 140-142 tatastena bhasmoddhUlitena vaizeSikaM mataM pravartitaM / *ny0|| bhUjalajalaNAnilanahakAladisA''yA maNo ya dvaaii| bhaNNati naveyAI sattarasa guNA ime aNNe // 2 // rUvarasagaMdhaphAsA saMkhAparimANamahapuhuttaM ca / saMjoga vibhAgaparA'paratta buddhI suhaM dukkhaM // 3 // icchA dosa payattA etto kammaM tayaM ca paMcavihaM / ukkhevaNavakkhevaNapasAraNA''kuMcaNaM gamaNaM // 4 // sattA sAmaNNaM piya sAmaNNavisesayA viseso ya / samavAo ya payatthA cha chattIsappabheyA ya // 5 // pagaIe agAreNa ya nogaronisehao sabve / guNiA oyAlasayaM pucchANaM pucchio devo // 6 // ikki'0|| puDhavi tti dei leTU deso vi samANajAi| liMgotti / puDhavi tti so'puDhavIM dehitti dei toyaaii||8|| jIvaM0 // jIva0" // 139 // amumevArthamupasaMharannAha vAe parAjio sonidhisao kArio nAradeNaM / ghosAviyaM ca Nagare jayai jiNo baddhamANotti // 140 // (mU.bhA.) paMcasayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / abaddhiyANa diTThI dasapuranayare samuppaNNA // 141 // (mU. bhA.) | dasapure nagarucchughare ajarakkhayapUsattamitiyagaM ca / goTThAmAhila navamaTThamesu pucchA ya viMjhassa // 142 // (mU.bhA.) dazapuranagare utpannA AyarakSitAH, tairikSugRhe tosaliputrAcAryA dRSTivAdapAThAya pArthitAH, tatastadantike pravrajya sAdhikanavapUrvANi jagRhuste AryavairAnto pazcAdanujJA jAtA teSAM dubalikAghRtavastrapuSyamitrA(kApuSyamitragoSThAmAhilaphalgurakSitA)khyaM ziSyatraya, tatra durbalikApuSyamitrasyAryarakSitairdivaM gacchadbhirAcAryapadaM dattaM, anyadA goSThAmAhilo gurAvabhiniviSTaH san pratyuccArakaM vindhyaM navame pUrve sAdhUnAM sAvadhipratyAkhyAnaM aSTame karmapravAde ca baddhaspRSTanikAcitabhedabhinnakarma prarUpayantaM *1-7-9-10 aGkavatyo gAthA na kApi labdhA ataH kevalaM tAsAM pratIkA dttaaH| // 356
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyukterava boTikotpattiH bhA0 gA0 143-146 cUrNiH iNaM ke varSa kakanyate anyAparImANa // 357 // prAha-nanvevamayuktaM AzaMsAdidoSaduSTatvAt , tato vindhyenoktaM asmAkaM guruNaivameva vyAkhyAtaM / goSThAmAhilaH prAha-sa kiM vetti ?, tataH zastisya sato vindhyasya gurvantike pRcchA, gurubhistathaiva vyAkhyAtaM // 142 // goSThAmAhilazcaivaM karma prarUpayatipuTTho jahA abaddho kaMcuiNaM kaMcuo samannei / evaM puTThamabaddhaM jIvaM kammaM samanneha // 143 // (mU. bhA.) spRSTo yathA'baddhaH kaJcukinaM puruSaM kaJcakaH 'samanveti' samanugacchati, evaM spRSTamabaddhaM karma jIvaM samanveti anyathA mokSAbhAvaH prasajyate, kathaM ?, jIvAtkarma na viyujyate anyonyAvibhAgabaddhatvAt // 143 // pratyAkhyAnaM caivaMpacakkhANaM seyaM aparimANeNa hoi kAyavvaM / jesiM tu parImANaM taM duDhe AsasA hoi // 144 // (ma. bhA.) pratyAkhyAnaM ato'parimANena-kAlAvadhiM vihAya karttavyaM / yeSAM tu parimANaM pratyAkhyAne yathA-prANAtipAtaM pratyAkhyAmi yAvajjIvamityAdi tatpratyAkhyAnaM duSTamazobhanaM, yatastatrAzaMsA bhavati anusvAralopo'tra, gururAhaitanmithyA yataH kRta. pratyAkhyAnAnAM nAzaMsA-mRtaH seviSyAma iti, kintu mRtAnAM devabhave mA bhUtabhaGga iti kAlAvadhikaraNaM, eSa saptamo nihnvH|| 144 // bhaNitA dezavisaMvAdino nihnavAH, adhunAnenaiva prastAvena prabhUtavisaMvAdino boTikA bhaNyantechavvAsasayAI navuttarAI taiyA siddhiM gayassa vIrassa / toboDiyANa diTTi rahavIrapure samuppaNNA // 145 // (mU.bhA.)| rahavIrapuraM nayaraM dIvagamujANa ajakaNhe ya / sivabhUissuvahimi ya pucchA therANa kahaNA ya // 146 // (mU. bhA.) rathavIrapuraM nagaraM tatra dIpakamudyAnaM, tatrAryakRSNA AcAryAH samavasRtAH, tadantike pravrajitaH sahasramallo rAtrI zivabhUtirnAmA, anyadA tatraivAgatasya [rAjJA] ratnakambalaM dattaM, kimetena yatInAmiti vicintya gurubhistada (stama) panta // 357 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava // 358 // nApRcchaya tatpATitaM jJAtvA sa kaSAyitaH anyadA jinakalpavarNane zivabhUterupadhiviSayapRcchA gurvantike kimayaM dhriyate yena boTikojinakalpo na kriyate iti, taiH sthavirestasya kathanA kRtA yathA adhunA na zakyate kartumevaM prajJApito'pi sa vastrANi tyaktvA'gAt tpattiH nitadbhaginyapi cottarAnAmnI, paraM sA bhikSAyai praviSTA, gaNikayA zATikA grAhitA / tena dvau ziSyI pravAjitau, kauNDinyaH havadoSAzca kodavIrazca // 146 // amumevArthamAha bhASyakAra: bhA0 gA0 UhAe paNNattaM boDiyasivabhUiuttarAhi imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppaNNaM // 147 // (mU.bhA.) 147-148 UhayA svatarkabuddhyA prajJAyitaM (prajJaptaM)-praNItaM // 147 // ni0 gA. boDiyasivabhUIo boDiyaliMgassa hoi uppattI / koDiNNakovIrA paraMparAphAsamuppaNNA // 148 // (mU.bhA.) 784-785 boTikazivabhUteH sakAzAt boTikaliGgasya bhavatyutpattiH, koNDinyakoTTavIrAt paramparAsparzamAcAryaziSyasambandhalakSaNamadhikRtyotpannA boTikadRSTiH iti shessH||148|| nihnavavaktavyatAM nigamayannAha evaM ee kahiyA osappiNIe u niNhavA satta / vIravarassa pavayaNe sesANaM pavvayaNe Natthi // 784 // 'Natthi' na santi // 784 // mottUNamesimikaM sesANaM jAvajIviyA dittttii| ekakassa ya etto do do dosA muNeyavvA // 785 // IM // 358 // muktvA eSAmekaM goSThAmAhilaM zeSANAM jamAlyAdInAM pratyAkhyAnamaGgIkRtya yAvajjIvikA dRSTiH, nA'parimANapratyAkhyAnamicchantItyarthaH / Aha-prakaraNAdevedamavasIyate kimarthamasyopanyAsaH?, ucyate, pratyahamupayogena pratyAkhyAnasyopayogitvAt 88888888
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava nihnava tAphalaM nigA0 (786-787 // 359 // mA bhUtkazcittathaiva pratipadyeta, ato jJApyate nihavAnAmapi pratyAkhyAne iyameva dRSTiH, ekaikasya ca 'ettotti ito'mISAM madhye dvau dvau doSau vijJAtavyau muktvaikamiti vartate, parasparataH yathA''hurbahuratA jIvapradezikAn-yUyaM kAraNadvayAt mithyAdRSTayaH, yadbhaNata-ekapradezo jIvastathA kriyamANaM ca kRtaM, ityevaM sarvatra yojyaM / goSThAmAhilamadhikRtya ekaikasya trayo doSAH, yathA [AhuH] bahuratAn goSThAmAhilAH-doSatrayAdbhavanto mithyAdRSTayaH yatkRtaM kRtamiti bhaNata tathA baddhaM karma vedyate yAvajjIvaM ca pratyAkhyAnaM // 785 // satteyA diDIo jAijarAmaraNagabbhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u bhavaMti niggaMtharUveNaM // 786 // ___ saptaitA dRSTayaH, boTikAstu mithyAdRSTayaH eveti na tadvicAraH / jAtigrahaNAnnArakAdiprasUtigrahaH mUlaM-kAraNaM bhavatIti | yogaH, mA bhUtsakRdbhAvinInAM jAtijarAmaraNagarbhavasatInAM mUlamiti pratyayaH ata Aha-saMsArastiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtirUpaH pradIrgho gRhyate, tasyaiva, toravadhAraNArthatvAt, nirgrantharUpeNa // 786 // Aha-ete nivAH kiM sAdhavaH ? uta tIrthAntarIyAH? uta gRhasthAH ?, ucyate, na sAdhavaH, yasmAtsAdhUnAmekasyApyarthAya kRtamazanAdi zeSANAmakalpyaM, naivaM nihnavAnAM, Aha ca pavayaNanIhayANaM ja tesiM kAriyaM jahiM jattha / bhajaM pariharaNAe mUle taha uttaraguNe ya // 787 // nihUyanti dezIvacanamakiJcitkArArthe, tatazca pravacana-yathoktaM kriyAkalApaM pratyakiJcitkarANAM yadazanAdi bhAjyaM vikalpanIyaM pariharaNayA, kadAcitparihriyate kadAcinna, celloko na jAnAti yathaite nivAH sAdhubhyo bhinnAstadA parihiyate, atha tu jAnAti tadA na, athavA pariharaNA-paribhogastatra bhAjyaM, mUlaguNaviSayamAdhAkarmAdi tathottaraguNaviSayaM ca krItAdi, // 359 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava anumatadvAra ni0 gA. 788-789 cUrNiH ** ( R * // 360 // * * * * ato naite sAdhavo nApi gRhasthA nAnyatIrthyAH, yatastadarthAya kRtaM kalpyameva syAdato avaktavyA (avyaktA) ete // 787 // Aha-boTikAnAM yatkAritaM tatra kA vArtA ?, ucyatemicchAdiTThIyANaM jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / savvapi tayaM suddhaM mUle taha uttaraguNe ya // 788 // uktaM samavatAradvAra, adhunA'numatadvAre yadyasya nayasya sAmAyikaM mokSamArgatvenA'numataM tadAhatavasaMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vvhaaro| sadujjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva // 789 // tapaHpradhAnaH saMyamastapaHsaMyamo'sAva'numato mokSAGgatayA, nirgrathAnAmidaM nairgranthyamAhatamityarthaH, pravacanaM zrutamityarthaH, cazabdo anuktvasamyaktvasAmAyikasamuccayArthaH, evaM vyavahAro vyavasthitaH, vyavahAragrahaNAcca tadadhovarti naigamasaGgrahanayadvayamapi gRhItaM, tatazcAyamarthaH naigamasaGgrahavyavahArAstrividhamapi sAmAyikaM mokSamArgatayA'numanyante, tapaHsaMyamagrahaNAccAritra| sAmAyikaM, pravacanagrahaNAt zrutasAmAyikaM cAtsamyaktvasAmAyikaM / Aha-yadyevaM kimiti mithyAdRSTayaH ?, ucyate, yato vyastAnyapyanumanyante na sApekSANyeva, zabdaRjusUtrayoH punaH kAraNe kAryopacArAnnirvANaM saMyama evetyanumataM, RjusUtramullaGghayAdau zabdopanyAsaH zeSoparitananayAnumatasaGgrahArtha, ayamarthaH-RjusUtrAdayaH sarve cAritrasAmAyikameva mokSamArgatvenAnumanyante netare dve // 789 // 'uddese niddese' ityAdyupoddhAtaniyukti [prathama ] gAthAvayavArtho gataH, adhunA dvitIyadvAragAthA| vayavArthaH, tatra kimiti dvAraM vyAkhyAyate-kiM sAmAyikaM ?, kiM jIvaH utAjIvaH ? athobhayaM ? utAnubhayaM ?, jIvAjIvatve'pi kiM dravyaM ? uta guNa ityAzaGkAsambhave satyAha l // 36 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukteraka cUrNiH // 361 // AyA khalu sAmAiyaM paJcakkhAyaMtao havai AyA / taM khalu paJcakkhANaM AvAe savvadacANaM // 79 // Atmaiva-jIva eva sAmAyikamityarthaH, ajIvAdivikalpavyavacchedaH, sa ca pratyAcakSANaH-pratyAkhyAnaM kurvan 'kriyamANaM kRtamiti kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAdvarttamAnasyaivAtItApatteH kRtapratyAkhyAno'pi gRhyate, sa eva ca paramArthata AtmA, zraddhAnA jJAna sAvadhanivRttisvasvabhAvAvasthitatvAt , pratyAkhyAnaM jIvapariNatirUpatvAdviSayamadhikRtya sarvadravyANAmApAteAbhimakhyena samavAye, niSpadyata iti vAkya]zeSaH, tasya zraddheyajJeyakriyopayogitvAtsarvadravyANAm // 790 // yathAbhUto'sAvAtmA sAmAvikaM tathAbhUtamAhasAvajajogavirao tigutto chasu sNjo| uvautto jayamANo AyA sAmAiyaM hoI // 149 // (mU. bhA.) yaduktaM-taM khalu paJcakkhANaM AvAe savvadavANati tatra sAkSAnmahAvratarUpaM cAritrasAmAdhikamadhikRtya sarvadravyaviSayatAmasyAhapaDhamaMmi savvajIvA viie carime ya savvadavvAI / sesA mahabbayA khalu tadekadeseNa davvANaM // 791 // 'prathama prANAtipAtanivRttirUpavate sarvajIvAH tadanupAlanarUpatvAttasya, dvitIye carame ca sarvadravyANi, kathaM?, nAsti paJcAstikAyAtmako loka iti mRSAvAdasya, sarvadravyaviSayatvAt , tannivRttirUpatvAcca dvitIyavratasya, tathA mUrchAdvAreNa parigrahasyApi sarvadravyaviSayatvAccaramavratasya tannivRttirUpatvAt , zeSANi mahAvratAni teSAmekadezastenaiva hetubhUtena dravyANAM, bhavantItyadhyAhAraH, kathaM ?-tRtIyasya grahaNadhAraNIyadravyAdattAdAnaviratirUpatvAt, caturthasya ca rUparUpasahagata [dravya] sambandhyabrahma [virati] kathambhUta AtmA sAmAyika sAmAyikaviSayatA ca ni0 gA0 790-791 bhA0 gA0 149 // 361 // A0cU031
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 362 // rUpatvAt , SaSThasya ca rAtribhojanaviratirUpatvAt // 791 // evaM cAritrasAmAyika nivRttidvAreNa sarvadravyaviSayaM, zrutasA-2 | paryAyA| mAyikamapi zrutajJAnAtmakatvAt sarvadravyaviSayameva, samyaktvasAmAyikamapi sarvadravyANAM saguNaparyAyANAM zraddhAnarUpatvA-1 thikAbhyAM tsarvaviSayameva / sAmAyika jIva evetyuktaM, tasya ca nayamatabhedena dravyaguNaprAptau sarvanayAdhAradravyArthikaparyAyArthikAbhyAM sAmAyikasvarUpavyavasthAmAhajIvo guNapaDivanno Nayassa davvaDhiyassa sAmaiyaM / so ceva panjavaNayaTTiyassa jIvassa esa guNo 792 // kharUpa vyavasthA jIvaH guNaiH pratipannaH-AzritaH guNapratipannaH, guNAzca samyaktvAdayaH khalvaupacArikAH, 'nayasya' dravyArthikasya ni0 gA0 sAmAyikaM vastuta Atmaiva sAmAyikaM, guNAstu tadvyatirekeNAnavagamyamAnatvAnna santyevetyarthaH / sa eva sAmAyikAdirguNaH 792-793 paryAyArthikanayasya, paramArthato yasmAjjIvasyaiSa guNaH vyastenApyanenAvayavena jIvasya guNo jIvaguNa iti SaSThItatpuruSasamAsaH sUcito jJeyaH, uttarapadapradhAnatvAttatpuruSasya, yathA tailasya dhArA, na tatra dhArAtirekeNAparaM tailamasti, evaM na guNAtirikto jIvastasmAt guNaH sAmAyika, na tu jIvaH // 192 // paryAyArthika eva svapakSaM samarthayatiuppajaMti vayaMti ya pariNamaMti ya guNA na dvaaii| davvapabhavA ya guNA Na guNappabhavAiM davvAiM // 793 // utpadyante vyayante ca, anenotpAdavyayarUpeNa pariNamanti guNA eva na dravyANi, atasta eva santi, utpAdAdimatvAta // 362 // patranIlaraktatAdivat / kizca dravyAtprabhavo yeSAM te dravyaprabhavAH, cazabdo yuktyantarasamuccaye, guNA na syuH, tathA guNaprabhavANi ca dravyANi naiveti vartate, atona kAraNatvaM nApi kAryatvaM dravyANAmityabhAvaH, sataH kAryakAraNarUpatvAt , athavA dravyaprabhavAzca
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya bAvazyaka niyukterava cUrNiH ******* // 363 // guNA na, kintu guNaprabhavANi dravyANi, pratItyasamutpAdopajAtaguNasamudaye dravyopacArAt, tasmAdguNaH sAmAyikaM // 793 // dravyArthika Aha-dravyaM pradhAnaM na guNAH, yasmAt jaM jaM je je bhAve pariNamai paogavIsasA davvaM / taM taha jANAi jiNo apajjave jANaNA natthi // 794 // 'jaM jaM je je bhAve pariNamai paogavIsasA davvaM / taM taha jANAi jiNo apajjave jANaNA natthi // 795 // yAn yAn bhAvAn vijJAnaghaTAdIn pariNamati prayogavinasAto dravyaM tat , prayogato ghaTAdIn vinasAto'bhrendradhanurAdIn , dravyameva tadutprekSitaparyAyamutphaNaviphaNAdiparyAyasamanvitasarpadravyavat, na tatra kecidutphaNAdayaH sarpadravyAtiriktAH santi / kiJca-tat 'tathaiva'anvayapradhAnaM paryAyopasarjanaM jAnAti jinaH aparyAye-nirAkAre parijJA nAsti, yadyaparyAye parijJA nAsti tarhi ta eva iti paryAyAstikenokte satyAha-na ca te paryAyAstatra vastuni santo dravyameva, tadAkAravat, tatazca tadeva sat, kevalinApyavagamyamAnatvAt , tasmAjjIva eva sAmAyikaM / tattvaM tu sAmAyikabhAvaparibhaNataH AtmA sAmAyikaM // 794 // yad yad yAn yAn "bhAvAna' AdhyAtmikAn bAhyAMzca pariNamati prayogavinasAto dravyaM, bhAvArthaH pUrvavat, tattathApariNAmameva jAnAti jinaH aparyAye parijJA nAsti, tasmAdubhayAtmakaM vastu, kevalinA tathA'vagatatvAditi gaathaarthH|| 795 // katividhamiti dvAramAhasAmAiyaM ca tivihaM sammatta suyaM tahA caritaM ca / duvihaM ceva carittaM agAramaNagAriyaM ceva // 796 // 1 iyaM niyuktigAthA kuto'pi hetoH atra na vidyate kintu hAri0 vRttau iyaM saTIkA vidyate tataH tathaiva atrApi sA saTIkA darzitA / paryAyArthikAbhyAM sAmAyikakharUpavyavasthA katividhadvAraM ca ni0 gA0 794-796 ****XXXXXXXXXX // 363 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava // 364 // samyaktvamanusvAralopAta, agAra:-gRhasthastasyedamAgArikaM, anagAra:-sAdhustasyedamAnagArikaM caiva / Aha-AdyasAmAyike kasya sAmAvihAya cAritrasAmAyikabhedasya sAkSAdabhidhAnaM kimartha ?, ucyate, asminsati tayorniyamena bhAva iti jJApanArtha // 796 ||aayik sAmAmUlabhASyakAraH zrutasAmAyikaM vyAcikhyAsustasyAdhyayanarUpatvAdAha yikakaraNaajjhayaNaMpi ya tivihaM sutte atthe ya tadubhae ceva / sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijjuttii||150|| (ma.bhA.) vidhAnaM ca adhyayanamapi trividhaM sUtraviSayamarthaviSayaM ca tadubhayaviSayaM caiva, apizabdAtsamyaktvasAmAyikamapi aupazamikAdi- ni0 gA. bhedAtrividhaM / prakrAntopodghAtaniryukterazeSAdhyayanavyApitAM darzayati-'zeSeSvapi' caturviMzatistavAdiSvanyeSu vA'dhyayaneSu 797-800 bhavatyeSA [eva] niyuktiH-uddezanirdezAdikA niruktiparyavasAnA / Aha-azeSadvAraparisamAptAvatidezo nyAyyaH, apAnta|rAle kimartham ?, ucyate, 'madhyamagrahaNa AdyantayorgrahaNaM syAditi nyaayprdrshnaarthH|| 150 // kasyeti dvAre yasya tatsyAttadAha jassa sAmANio appA, saMjame niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiyaM // 797 // 'sAmAnikaH' sannihito'pravasita ityarthaH, 'saMyameM' mUlaguNeSu 'niyameM uttaraguNeSu 'tapasi'anazanAdirUpe // 797 // jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiyaM hoi iha kevalibhAsiyaM // 798 // 'sarvabhUteSu' sarvaprANiSu // 798 // phaladarzanadvAreNAsya karaNavidhimAha // 364 // sAvajajogapparivajaNaTThA sAmAiyaM kevaliyaM pstthN| gihatthadhammA paramaMtiNacA kujjA buho AyahiyaM paratthaM // 799 // savvati bhANiUNaM viraI khalu jassa savviyA Nasthi / so savvAviraivAI cukkA desaM ca savvaM ca // 800 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka na cUrNiH // 365 // sya ko doSaH ?, ucyate, pravRttaNa jAva niamaM pajuvAsAmi' ityapi gRhasthasAmAyikaM 'karemi/ sAmAyika kaivalika pratipUrNa 'prazastaM' pavitraM, etadeva gRhasthadharmAt 'parama' pradhAnamityevaM jJAtvA kuryAddha AtmahitaM parArthamiti pa ro mokSastadartha na tu suralokAdyavAptyartha // 799 // pratipUrNasAmAyikakaraNazaktyabhAve gRhastho'pi gRhasthasAmAyikaM 'karemi ||karaNavidhAnaM 'bhaMte ! sAmAiaM sAvaja jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva niamaM pajuvAsAmi' ityevaM kuryAta, Aha-tasya sarva trividhaM ni0 gA0 trividhena pratyAcakSANasya ko doSaH, ucyate, pravRttakamorambhAnumatya'nivRttyA karaNA'sambhava eva, tathA bhaGgaprasaGgandoSazceti, 801-802 Aha ca-'savvaM ti upalakSaNatvAtsarva sAvA yogaM pratyAkhyAmi trividhaM trividhenetyevaM bhaNiyA makAna pravRttakoraMmbhAnumatisadbhAvAt , 'cukkaItti bhrazyati 'dezaM ca sarva ce ti dezaviratiM sarvaviratiM pratijJAtA'karaNAta // 800 // gRhasthasamAyikamapi kAryameva tasyApi viziSTaphalasAdhakatvAt , Aha ca jati kiMcidappajoyaNamapappaM vA visesiGa vatthu / paJcakkheja Na doso sayaMmuramaNAdimacchavva // 1 // jo vA nikkhamiumaNo paDimaM puttAdisaMtaiNimittaM / paDivajija tao vA karija tivihaMpi tiviheNaM // 2 // jo puNa puvAraddhANujjhiyasAvajakammasaMtANo / tadaNumatipariNatiM so Na tarati sahasA NiyatteuM // 3 // sAmAiyaMmi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNaM kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujA // 801 // jIvo pamAyabahulo bahuso'vi a bahuvihesu atthesuN| eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujA // 802 // bahuzo anekadhApi ca bahuvidheSvartheSu-zabdAdiSu pramAdavAMzcaikAntenA'zubhabandhaka evAto'nena kAraNena tatparijihIrSayA
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 366 // kiM sAmAyikamiti nirUpaNe dvAragAthAH ni0 gA0 803-807 bahuzaH sAmAyikaM kuryAt-madhyastho bhUyAt // 802 // saGkepeNa sAmAyikavato madhyasthasya lakSaNamAha jo Navi va rAge Navi dose doNha majjhayAraMmi / so hoi u majjhattho sesA save amajjhatthA // 803 // ka kiM sAmAyikamiti nirUpayan dvAragAthAtrayamAhakhettadisAkAlagai bhaviyasaNNiUsAsadihimAhAre / pajattasuttajammahitiveyasaNNAkasAyAU // 804 // NANe joguvaoge sarIrasaMThANasaMghayaNamANe / lesA pariNAme veyaNA samugdhAya kamme ya // 805 // NiveDhaNamubvaTTe AsavakaraNe tahA alaMkAre / sayaNAsaNaThANatthe caMkammaMte ya kiM kahiyaM // 806 // kSetradikkAlagatibhavyasaMjJiucchAsadRSTiAhArakAnaGgIkRtyAlocanIyaM, kiM ka sAmAyika iti yogaH / tathA paryAptasuptajanmasthitivedasaMjJAkaSAyAyUMSi ca // 804 // tathA jJAnaM yogopayogI zarIrasaMsthAnasaMhananamAnAni lezyAH pariNAma vedanAM samudghAtaM karma ca // 805 // tathA nirveSTanodvarttane AzravakaraNaM tathA alaGkAra tathA zayanAsanasthAnasthAnadhikRtya, tathA caGkamatazca viSayIkRtya kiM sAmAyika kvetyAlocanIyaM // 806 // tatropralokAdikSetramaGgIkRtya [ samyaktvAdi-] sAmAyikAnAM lAbhAdibhAvamAha sammasuANaM laMbho urdu ca ahe a tirialoe a| viraI maNussaloe virayAviraI ya tiriesuN|| 807 // samyaktvazrutasAmAyikayorlAbha Urdhvaloke merusuralokAdiSu ye samyaktvaM pratipadyante jIvAsteSAM zrutAjJAnamapi tadaiva samyakzrutaM syAt , evamadholoke'pi mahAvidehAdholaukikagrAmeSu narakeSu ca ye pratipadyante, evaM tiryagloke'pi / viratiM Liu Lai Jue De Nan Liu Liu Man Nan Shu He Liu Lai Liu Lai Nan Liu // 366 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 367 // sarvaviratisAmAyika lAbhApekSayA manuSyaloke eva syAt, manuSyA evAsya pratipattAra ityarthaH, kSetraniyamaM tu viziSTazrutavido digdvAre vidanti, viratAviratizca dezaviratisAmAyikalAbhavicAre tiryakSu syAnmanuSyeSu ca keSucit // 807 // dikkharUpaM puvapaDivanagA puNa tIsuvi loesuniamao tiNhaM / caraNassa dosu niamA bhayaNijjA uDalogaMmi // 808 // ni0 gA0 pUrvapratipannAstu trayANAM niyamena triSvapi lokeSu vidyante, cAritrasya tvadholokatiryaglokayoH, Urddhaloke tu bhAjyAH 808-809 aln808 // digdvArA'vayavArthAbhidhitsayA diksvarUpamAha nAma ThavaNA davie khettadisA tAvakhetta pnnve| sattamiyA bhAvadisA sA hoaTThArasavihA u|| 809 // nAmasthApane 'sugameM' dravyaviSayA dik [dravyadika ], sA ca jaghanyatastrayodazapradezikaM dazadikprabhavaM dravyaM, tatraikaikaH pradezo vidikSu ete catvAraH, madhye tveka ityete paJca catasRSu dikSu AyatAvasthitau dvau dvau, Aha ca bhASyakAra: terasapadesiyaM khalu tAvatiesuM bhave pdesesuN| jaM davvaM ogADhaM jahaNNagaM taM dasadisAgaM // 1 // / asya ceyaM sthApanA, utkRSTatastvanantapradezikaM, kSetradiganekabhedA, merumadhyASTapradezikarucakAdahiyAdivyu* ttarazreNyA zakaTorddhisaMsthAnAH catasro dizaH, catasRNAmapyantarAlakoNAvasthitA ekapradezikAzchinnAvali saMsthAnAzcatasra eva vidizaH, Urddha caturasradaNDasaMsthAnA ekaiva, adho'pyevaMprakArA dvitIyA, uktaM ca- CAT // 367 // | aTThapaeso ruyago tiriyaM logassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM eseva bhaveNudisANaM // 1 // dupadesAdiduruttara egapadesA aNuttarA ceva / cauro cauro ya disA caurAdi aNuttarA doNNi // 2 // B**********&&&&&&& |00
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ dikakharUpa Avazyakaniryukterava cUrNiH // 368 // | 0 | 5333KXXXXXXXXXXXXXXXXXX sagaDuddhisaMThitAo mahAdisAo bhavaMti cttaari| / muttAvalI ya cauro do ceva ya honti ruyaganibhA // 3 // iyaM sthApanA, AsAM ca nAmAni iMdaggeI jammA ya NeratI vAruNI ya vaaycaa| _ _ _ 0 _ | somA IsANAvi ya vimalA ya tamA ya boddhavvA // 1 // iMdA vijayaddArANusArato sesiyA pdkkhinnto| / / / aDhavi tiriyadisAo uDe vimalA tamA cAdho // 2 // tApaH-savitA tadupalakSitA kSetradik tApa [kSetra ] dika, [sA cAniyatA-'jesiM jatto sUro udeti tesiM taI havai | puvvA / tAvakkhettadisAo payAhiNaM sesiyAosiM // 1 // ' 'paNNavae' tti prajJApakasya dik prajJApakadik-'paNNavao jadabhimuho sA pubvA sesiyA padAhiNato / tassevaNugaMtavvA aggeyAdI disA niyamA // 2 // ', saptamI bhAvadikU sA bhavatyaSTAdazavidhaiva, dizyate'yamamuka iti saMsArI yayA sA bhAvadikU], sA cetthaM syAdaSTAdazavidhA puDhavijalajalaNa vAyA mUlA khaMdhaggaporabIyA ya / biticaupaMceMdiya tiriyanAragA devsNghaayaa||1|| saMmucchimakamAkammabhUmagaNarA taha'ntaradIvA / bhAvadisA dissai jaM saMsArI NiyayametAhiM // 2 // iha ca nAmasthApanAdravyadigbhiranadhikAra eva, zeSAsu yathAsambhavaM sAmAyikasya pratipadyamAnakaH pUrvapratipanno vA vAcyaH, // 368 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetrAdidikSu Avazyakaniyukterava cUrNiH sAmAyika lAbha: ni0 gA0 810 // 369 // tatra kSetradizo'dhikRtyAha puvAIAsu mahAdisAsu paDivajamANao hoi| puvapaDivannao puNa annayarIe disAe u||810|| pUrvAdyAsu mahAdikSu vivakSite kAle sarveSAM sAmAyikAnAM pratipadyamAnakaH syAnna ca vidikSu, tAsvekaprAdezikatvena jIvAvagAhanAbhAvAt , Aha ca chiNNAvaliruyagAgiidisAsu sAmAiyaM Na jaM tAsu / suddhAsu NAvagAhai jIvo tAsu puNa phusevA // 1 // pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM bhavatyeva, tApakSetraprajJApakadikSu punaraSTasu caturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvapratipanno'sti pratipadyamAnakazca sambhavati / adhaU digdvaye tu samyaktvazrutasAmAyikayo [revameva, dezaviratisarvaviratisAmAyikayostu pUrvapratipannakaH, pratipadyamAnakastu naiva, uktaM caaTThasu cauNha niyamA puvvapavaNNo u dosu doNheva / doNha tu puvvapavaNNo siya NaNNo tAvapaNNavae // 1 // bhAvadikSu punarekendriyeSUbhayAbhAvazcaturNAmapi, vikalendriyeSu samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipannaH sambhavati netaraH, paJcendriyatiryakSu sarvavirativarjAnAM pUrvapratipanno'sti pratipadyamAnako bhAjyaH, nArakAmarAkarmabhUmijA'ntaradvIpanareSu samyaktvazrutayoH pUrvapratipanno'styeva, anyaH bhAjyA, karmabhUmijamanuSyeSu caturNAmapi pUrvapratipanno astyeva, itarastu bhAjyaH, sammUchimeSu cobhayAbhAvaH, uktaM ca ubhayAbhAvo puDhavAdiesu vigalesu hoja uvvnnnno| paMciMdiyatiriesaMNiyamA tiNhaM siya pavaje // 1 // 5
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava kAlamati cUrNiH dvAre ni0 gA0 811-812 // 370 // NAragadevAkammagaaMtaradIvesu doNha bhayaNA u| kammagaNaresuM causuM mucchesu tu ubhayapaDiseho // 2 // kAladvAre kAlastrividhaH-utsarpiNIkAlo avasarpiNIkAla ubhayAbhAvato'vasthitazca, tatra bharatairAvateSvavasarpiNyutsarpiNIgataH kAlaH pratyekaM suSamasuSamAdibhedAt SaDvidhaH, avasthitazcaturddhA suSamasuSamApratibhAgaH 1 suSamApratibhAgaH 2 suSamaduHSamApratibhAgaH 3 duHSamasuSamApratibhAgazca 4 / tatrAdyo devakurUttarakuruSu, dvitIyo harivarSaramyakayoH, tRtIyo haimavatairaNyavatayoH, caturtho videheSu, itthamanekadhA kAle sati yasya sAmAyikasya yasmin kAle pratipattirityetadAhasaMmattassa suyassa ya paDivattI chavihaMmi kAlaMmi / viraI virayAviraiM paDivajjai dosu tisu vAvi // 811 // paDidhe'pi suSamAdilakSaNakAle sambhavati, na cAtra duHSamaduHSamAyAM atyantakliSTatvAt bilavAsiSu sAmAyikAbhAva AzaGkanIyaH, yatastatrApi samyaktvamAtrapratipattA kazcitsyAdapi, sa ca pratipattA suSamasuSamAdiSu dezanyUnapUrvakoTyAyuSka eva pratipadyate, pUrvapratipannakAstvanayorvidyanta eva, viratiM tathA viratAviratiM pratipadyate kazcid dvayoH kAlayoH triSu vA'pi kAleSu, tatrotsapiNyAM dvayoH duHSamasuSamAyAM suSamaduHSamAyAM ca, avasarpiNyAM triSu suSamaduSamAyAM duHSamasuSamAyAM duHSamAyAM ca, pUrvapratipannastvastyeva, apizabdAtsaMharaNaM pratItya pUrvapratipannakaH sarvakAleSu sabhbhavati, pratibhAgakAleSu triSu samyaktvazrutayoH pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeva, caturthe tu pratibhAge caturvidhasyApi pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastu asti eva, bAhyadvIpasamudreSu tu kAlaliGgarahiteSu trayANAM pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeva // 811 // gatidvAramAhacaumuvi gatIsuNiyamA sammattasuyassa hoi pddivttii| maNuesu hoi viratI virayAviraI ya tiriesuM // 812 // // 370 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH bhavyasaMjJiuvAsadRSTidvArANi | ni0 gA0 813-814 // 371 // ********XXXXXXXXXXXXXX samyaktvazrutayorbhavati pratipattiH, sambhavati vivakSite kAle ityarthaH / pUrvapratipannakastvanayorvidyata eva, manuSyeSu bhavati | viratiH, pratipattimaGgIkRtya manuSyeSveva sambhavatItyarthaH, pUrvapratipannApekSayA tu sadA bhavatyeva, viratAviratizca tiryakSu, bhAvanA pUrvavat // 812 // bhavyasaMjJidvAra Ahabhavasiddhio u jIvo paDivajai so cauNhamaNNayaraM / paDiseho puNa asaNNimIsae sapiNa paDivaje // 813 // bhavasiddhiko bhavyaH, sa caturNAmanyatarat ekaM dve trINi sarvANi, vyavahAranayApekSayA itthamucyate, na tu nizcayataH kevalasamyaktvasAmAyikasambhavo'sti, zrutasAmAyikAnugatatvAttasya, evaM saMjhyapi, yata Aha-saMnni paDibaje, pUrvapratipannakastu bhavyasaMjJiSvastyeva, pratiSedhaH punarasaMjJini mizrake'bhavye ca, mizrake-siddhe yato'sau na saMjJI nApyasaMjJI na bhanyo nApyabhavyaH, punaHzabdastu pUrvapratipanno'saMjJI sAsvAdano janmani sambhavatIti vizeSaNArthaH, saMjJI pratipadyate iti vyAkhyAtameva // 813 // ucchvAsadRSTidvAra AhaUsAsaga NIsAsaga mIsaga paDiseha duviha pddivnnnno| diTThIi do NayA khalu vavahAro nicchao ceva // 814 // ucchAsako niHzvAsaka AnapAnaparyAptipariniSpanna ityarthaH, sa hi caturNAmapi pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipanno|'styeveti zeSaH / mizraH khalvAnapAnaparyAptyA aparyApto bhaNyate, tatra pratipattimaGgIkRtya pratiSedho, nAsau caturNAmapi pratipadya- mAnakaH sambhavatItyarthaH / sa eva dvividhasya samyaktvazrutasAmAyikasya pratipannaH pUrvapratipannaH syAddevAdirjanmakAle, athavA mizrakaH-siddhastatra caturNAmapyubhayathApi pratiSedhaH, dvividhasya darzanacAritrasAmAyikasya zailezIgataH pUrvapratipannaH syAdasAvapi // 371 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH AhArakaparyAptasuptajanmadvArANi | ni0 gA815-816 // 372 // tAvanimazra eva, dRSTau vicAryamANAyAM dvau nayA vicArako vyavahAro nizcayazcaiva, tatrAdyasya sAmAyikarahitaH sAmAyikaM pratipadyate, itarasya tu tadyukta eva, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt // 814 // AhArakaparyAptakadvAra Aha AhArao u jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / emeva ya pajjatto sammattasue siyA iyaro // 815 // AhArakazcaturNAmanyataratpratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva, evameva paryAptaH SaDbhirapyAhArAdiparyAptibhiH, itaro'nAhArako'paryAptakazca, tatrAnAhArako'pAntarAlagatau samyaktvazrute aGgIkRtya syAt pUrvapratipannaH, pratipadyamAnastu naiveti zeSaH / kevalI tu samudghAtazailezyavasthAyAmanAhArako darzanacaraNayoH, aparyApto'pi samyaktvazrute adhikRtya syAtpUrvapratipannaH // 815 // suptajanmadvAre AhaNidAe bhAvao'vi ya jAgaramANo cauNhamaNNayaraM / aMDayapoyajarAuya tiga tiga cauro bhave kamaso // 816 // sapto dvidhA dravyabhAvAbhyAM evaM jAgradapi, tatro dravyasupto nidrayA bhAvasupto'jJAnI, tathA dravyajAgaro'nidraH bhAvajAgaraH samyagdRSTiH, tatra nidrayA bhAvato'pi ca jAgraccaturNAmanyataratpratipadyate pUrvapratipannastvastyeva, apizabdAdbhAvajAgaro dvayoH pUrvapratipanna eva, dvayaM tu pratipattA syAt, nidrAsuptazcaturNAmapi pUrvapratipannaH syAnna tu pratipadyamAnakaH, bhAvasuptastUbhayavikalo nayamatAdvA pratipadyamAnakaH syAt / janma trividhaM-aNDajAdibhedena, tatrANDajAH-haMsAdayastrayANAM pratipadyamAnakAH pUrvapratipannAH santyeva, potajAH-hastyAdayo'pyevameva, jarAyujAH-manuSyAzcaturNAmitthameva / aupapAtikAHprathamayoddhayorevaM // 816 // sthitidvAramAha 372 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterakacUrNiH | sthitivedasaMjJAkaSAyA yurjJAna dvArANi // 373 // ni0 gA0 817-819 ukosayadvitIe paDivate ya Natthi paDivaNNo / ajahaNNamaNukose paDivajaMte ya paDivaNNe // 817 // | AyurvarjasaptakarmaNAmutkRSTasthitijIvazcaturNAmapi na pratipattA nApi pratipannaH, AyuSastUtkRSTasthitau dvayoH pUrva- pratipannaH, ajaghanyotkRSTasthitau caturNAmapi dvidhApi syAt / jaghanyAyuHsthitirna pratipadyate na pratipannaH kSullakabhavagataH, zeSakarmajaghanyasthitistu dezaviratirahitasya trayasya pUrvapratipannaH syAd , darzanasaptakAtikrAntaH kSapako'ntakRtkevalI, jaghanya| sthitikarmabandhakatvAt jaghanyasthititvaM tasya, na tUpAttakarmapravAhApekSayA // 817 // vedasaMjJAkaSAyAnAhacauro'vi tivihavede causuvi saNAsu hoi pddivttii| heTThA jahA kasAesu vaNiyaM taha ya ihayaMpi // 818 // catvAryapi trividhavede dvidhApi santi, avedastu dezaviratirahitAnAM trayANAM pUrvapratipannaH syAt , kSINavedaH kSapako na prtipdymaankH| saMjJAsu AhArabhayamaithunaparigraharUpAsu caturNAmapi syAtpratipattiH, itarastvastyeva / adho yathA 'paDhamillu| gANa udae' ityAdinA varNitaM, samudAyArtho'yaM-sakaSAyI caturNA dvidhApi, akaSAyI chadmasthavItarAgastrayANAM pUrvapratipanno na tu pratipadyamAnakaH // 818 // AyurjJAnadvAra Aha___ saMkhijAU cauro bhayaNA sammasuya'saMkhavAsINaM / oheNa vibhAgeNa ya nANI paDivajai curo|| 819 // saGkhyeyAyunarazcatvAri pratipadyate, pratipannastvastyeva, bhajanA-vikalpanA samyaktvazrutayorasaGkhyeyavarSAyuSAM, ayamarthaHvivakSitakAle asaGkhyeyAyuSAM samyaktvazrutayoH pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeva, odhena-sAmAnyena jJAnI pratipadyate catvAryapi nayamatena, pUrvapratipannastvastyeva, vibhAgena ca matizrutajJAnI yugapadAdyasAmAyikadvayapratipattA syAt , pUrvaprati // 373 // A0cU0 32
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ W AvazyakaniyukteravacUrNiH yogopayogazarIradvArANi ni0 gA0 820 // 374 // pannastvastyeva, uparitanasAmAyikadvayasyApi pratipadyamAnakaH sambhavati, itarastvastyeva, avadhijJAnI samyaktvazrutayoH pUrvapratipanna eva na pratipadyamAnakaH, dezaviratiM na pratipadyate, guNapUrvakatvAt tadavApteH, syAt pUrvapratipannaH, sarvaviratiM pratipadyate, pUrvapratipanno'pi syAt , manaHparyAyajJAnI dezaviratirahitasya trayasya pUrvapratipanna eva, [na pratipadyamAnakaH], yugapadvA saha tena cAritraM pratipadyate tIrthakRt , [bhavastha ] kevalI pUrvapratipannastu samyaktvacAritrayoH [na tu pratipadyamAnakaH] // 819 // yogopayogazarIrANyAhacauro'vi tivihajoge uvaogadugaMmi caura paDivaje / orAlie caukkaM sammasuya viuvie bhayaNA // 820 // 'trividhayoge' manovAkkAyalakSaNe, upayogadvaye-sAkArAnAkArabhede catvAri pratipadyate, prAkpratipannastvastyeva, nanu 'sabAo laddhIo sAgArovaogovauttasya' ityAgamAdanAkAropayoge sAmAyikalabdhivirodhaH?, ucyate, pravarddhamAnapariNAmajIvaviSayatvAttasyAgamasya, avasthitaupazamikapariNAmApekSayA cAnAkAropayoge sAmAyikalabdhipratipAdanAdavirodhaH, Aha ca bhASyakAra:"UsaradezaM daDDellayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa / iva micchassa aNudae uvasamasaMmaM lahai jIvo // 1 // " avasthitapariNAmatA | cA'sya-jaM micchassANudao na hAyae teNa tassa pariNAmo / jaM puNa sayamuvasaMtaM na vaDDae'vaDio teNaM // 2 // " audArike zarIre catuSkaM dvidhApyasti, samyaktvazrutayokriye bhajanA, ayamarthaH-vaikriyazarIrI samyaktvazrutayor3hidhApi, uparitanadvayasya prAkpratipanna eva kRtavaikriyazcAraNazrAvakAdiH zramaNo vA, na pratipadyamAnakaH, pramattatvAt , AhArakazarIrI dezavirativajoni trINyAzritya prAkpratipannaH, taijasakArmaNakAye'pAntarAlagatAvAdyadvayamAzritya prAkpratipannaH // 820 // saMsthAnAditrayamAha // 374 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava pUrNiH // 375 // savvesuvi saMThANesu lahai emeva savvasaMghayaNe / ukkosajahaNNaM vajiUNa mANaM lahe mnnuo|| 821 // __ sarveSu saMsthAneSu labhate catvAryapi, prAkpratipanno'pyasti, utkRSTa jaghanyaM varjayitvA mAnaM-dehapramANaM labhate manujazcatvAri, prAkpratipanno'pyasti, garbhajamanujo jaghanyadehaH Adhadvayasya pUrvapratipannaH syAnna pratipattA, utkRSTAvagAhanAM samyaktvazrutayordvidhApi // 821 // lezyA dvAraM] AhasammattasuyaM savvAsu lahai suddhAsu tIsu ya carittaM / puvvapaDivaNNago puNa aNNayarIe u lesaae||822|| samyaktvazrutaM sarvAsu, pUrvapratipannaH punaranyatarasyAM kRSNAdilezyAyAM syAt / Aha-matizrutalAbhacintAyAM zuddhAsu tisRSu pratipadyamAnaka uktaH, kathamidAnIM sarvAsvabhidhIyamAnaH samyaktvazrutapratipattA na virudhyate ?, ucyate, tatrAtmapariNAmarUpAM bhAvalezyAmAzrityA'sAvukto'tra tvavasthitakRSNAdidravyarUpAM dravyalezyAmeva // 822 // pariNAmamAha vahuMte pariNAma paDivajai so cauNhamaNNayaraM / evameva'vaTThiyamivi hAyaMti na kiMci paDivaje // 823 // ___evamevAvasthite'pi zubhe pariNAme, kSIyamANe na kizcitpratipadyate, prAkpratipannastu triSvapi pariNAmeSu syAt // 823 // vedanAsamudghAtakarmaNI AhaduvihAe veyaNAe paDivajaha so cauNDamaNNayaraM / asamohao'vi emeva puvvapaDivaNNae bhayaNA // 824 // dvividhAyAM-sAtAsAtarUpAyAM satyAM [pratipadyate sa caturNAmanyatarat ], prAkpratipannazca syAt, asamavahato'pyevameva, samavahatastu kevalisamudghAtAdinA saptavidhe na pratipadyate, kintu pUrvapratipannake bhajanA, samavahataH sa syAdityarthaH, saca saMsthAnasaMghayaNAvagAhanAlezyApariNAmavedanAsamu dghAtadvArANi ni0 gA0 821-824 B***8388SXE // 375 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava zrava cUrNiH // 376 // sAmAyikadvayasya trayasya vA syAt // 824 // nirveSTanamAha nirveSTanAdavveNa ya bhAveNa ya niviDaMto cauNhamaNNayaraM / naraesu aNuvvahe dugaM caukaM siyA u ubvaTTe // 825 // ___ dravyanirveSTanaM-karmapradezavisaGghAtarUpaM, bhAvanirveSTanaM-krodhAdihAnilakSaNaM, tatra sarvamapi karma nirveSTayaMzcatuSTayaM labhate, karaNadvAre vizeSato jJAnAvaraNaM nirveSTayan zrutamApnoti, mohanIyaM tu zeSatrayam / saMveSTayaMstu anantAnubandhA(ndhyA )dIna pratipadyate, ni0 gA. zeSakarma tvaGgIkRtyobhayathA'pyasti / udvarttanAmAha-narakeSvanudvartayan , tatrastha evetyarthaH, AdyaM sAmAyikadvikaM pratipadyate, 825-828 tadAzritya ca pUrvapratipannaH syAt , uddhRttastu 'syAt kadAcit catuSkaM kadAcitrikaM, pUrvapratipanno'sti / / 825 // tiriesu aNuvvaDhe tigaM caukkaM siyA u uvvaddhe / maNuesu aNuvbaTTe cauro ti dugaM tu uvvadde // 826 // tiryakSu garbhavyutkrAntikeSu saMjJiSvanudvRttaH san trikamAdyamadhikRtya pratipattA syAt prAkpratipannazca syAt , uddhRttasya | manuSyAdiSvAyAtasya syAt catuSTayaM syAt trikaM, dvikamadhikRtya dvidhA syAt, manuSyeSvanudvattaH san catvAri pratipadyate prAkpratipannazca, uddhRttaH san tiryagnArakAmareSvAyAtastrINi dvikaM vAdhikRtyobhayathA syAt // 826 // devesu aNuvvahe durga caukaM siyA u ubaTTe / uvvaddamANao puNa savvo'vi na kiMci paDivaje // 827 // udvarttamAnakaH punarapAntarAlagatau sarvo'pi devAdine kizcitpratipadyate prAkpratipannastu dvayoH syAt // 827 // ll // 376 // AzravakaraNamAhaNIsavamANo jIvo paDivajaha so cauNhamaNNayaraM / puvvapaDivaNNao puNa siya Asavao va nniisvo||828||
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 377 // niHzrAvayan-tadAvaraNaM karma nirjarayan , zeSakarma badhnannapi jIvaH [pratipadyate caturNAmanyatarat ] pratipannakaH punaH syAdAzravako bandhakaH, niHzrAvako vA, nirveSTanasya karmapradezavisaGghAtarUpatvAt kriyAkAlo gRhItaH, niHzravaNasya tu nirjarA| ruuptvaannisstthaakaalH|| 828 // alaGkArazayanAsanasthAnacaGkamaNAnyAha ummukkamaNummuke ummuMcaMte ya kesalaMkAre / paDivajeja'nnayaraM sayaNAIsuMpi emeva // 829 // unmukta parityakte 'anunmukte' aparityakte, unmuzcaMzca kezAlaGkArAn, kezagrahaNaM kaTa kakeyUrAyupalakSaNaM, zayanAdiSvapyevameva, unmuktazayano'nunmuktazayanaH, unmuzcan zayanaM caturNAmanyatarat pratipadyate prAkpratipannazca, evaM zeSayojanApi // 829 // kveti dvAraM gataM, keSviti dvAramAhasavvagayaM sammattaM sue caritte Na pajjavA savve / desaviraI paDuccA doNhavi paDisehaNaM kujjA // 830 // atha keSu dravyeSu paryAyeSu vA sAmAyika ?, tatra sarvagataM samyaktvaM sarvadravyaparyAyarucilakSaNatvAttasya / tathA zrute cAritre na paryAyAH sarve viSayAH, zrutasyAbhilApyaviSayatvAt , dravyasya cAbhilApyAnabhilApyaparyAyayuktatvAt, Aha-ayaM sAmAyikaviSayaH dviAre prarUpita eva, kiM punarabhidhAnaM ?, ucyate, kiM taditi tatra sAmAyika jAtimAtramukta viSayaviSayiNorabhedena, iha tu sAmAyikasya kiMdvAra eva dravyatvaguNatvanirUpitasya jJeyabhAvena viSayAbhidhAnaM // 830 // keSviti gataM, kathaM | punaH sAmAyikamavApyate !, tatra caturvidhamapi manuSyAdisthAnAvAptau satyAmavApyata iti tatkramadurlabhatAmAha mANussa khetta jAI kularUvAroggamAuyaM buddhi / savaNoggaha saddhA saMjamo logaMmi dulahAI // 831 // keti dvAre alaGkArazayanAsanasthAnacaGkamaNadvArANi keSviti dvAraM ca ni0 gA0 829-831 XXXXXXXX // 377 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH TERROREXXX kathaM sAmA|yikAdiprApti durlabhasthAnAni yugadRSTAntaM // 378 // kSetramArya, jAtirmAtRsamutthA, kulaM pitRsamutthaM, rUpamanyUnAGgatA, buddhiH paralokapravaNA, zravaNaM dharmasambaddhaM avagrahastadava. dhAraNaM, saMyamo anavadyAnuSThAnaM, etAni durlabhAni, etadavAptau ca vishissttsaamaayiklaabhH||831|| atha caitAni durlabhAniiMdiyaladdhI nivvattaNA ya pajatti niruvahayakhemaM / dhAyAroggaM saddhA gAhagauvaoga aTTho ya // 1 // (anyadIyA) ___collaga pAsaga dhaNNe jUe rayaNe ya sumiNa cakke ya / cammajuge paramANU dasa diTuMtA maNuyalaMbhe // 832 // indriyalabdhiH paJcendriyalabdhiH, nivarttanA cendriyANAmeva, paryAptiH-svaviSayagrahaNasAmarthya, nirupahatendriyatA, kSemaM viSayasya, ghAtaM subhikSaM, [zraddhA bhaktiH] grAhako guruH, upayogaH zrotustadabhimukhatA, arthitvaM ca dharme // 1 // bhinnakartakIyaM / jIvo mAnuSyaM labdhvA punastadeva duHkhena lapsyate, bahvantarAyAntaritatvAt , collakAdivat, kaM-colakabhojanaM 'cammatti zevAlapaTalaM // 832 // yugadRSTAntamAhapurvate hoja jugaM avaraMte tassa hoja samilA u / jugachiDumi paveso iya saMsaio mnnuylNbho|| 833 // jaladheH pUrvAnte, evaM yathA yugacchidre pravezaH saMzayitaH, evaM manuSyalAbhaH // 833 // jaha samilA panbhaTThA sAgarasalile aNorapAraMmi / paviseja juggachiDu kahavi bhamaMtI bhamaMtaMmi // 834 // pravizet yugacchidraM kathamapi bhramantI yuge // 834 // sA caMDavAyavIcIpaNulliyA avi labheja yugchidduuN| Na ya mANusAu bhaTTo jIvo paDimANusaM laii // 835 // sA samilA // 835 // ni0 gA0 832-835 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX // 378 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava // 379 // ***&XXXXXXXXXBIRdra iya dullahalaMbhaM mANusattaNaM pAviUNa jo jiivo| Na kuNai pArattahiyaM so soyai saMkamaNakAle // 836 // mAnuSatvaparatra hitaM - dharma, 'saGkramaNakAle' mrnnkaale|| 836 // dulebhatA sAmAyikajai vArimajjhachUDhoca gayavaro macchauvva glghio| vaggurapaDiuvva mao saMvaio jaha va pakkhI // 837 // saMvata-jAlaM itaH prApto yathA vA pakSI // 837 // durlabhaso soyai maccujarAsamocchuo turiynniddpkkhitto| tAyAramaviMdato kammabharapaNollio jIvo // 838 // kAraNAni ca | ni0 gA0 so'kRtapuNyaH, samavasRto (samAstRto) vyAptaH, tvaritanidrAprakSipto, maraNanidrayA'bhibhUtaH, avindan Kal836-841 alabhamAnaH // 838 // kAUNamaNegAiM jammamaraNapariyaNasayAI / dukkheNa mANusattaM jai lahai jahicchayA jIvo // 839 // duHkhena mAnuSatvaM labhate jIvaH yadi yadRcchayA, kuzalapakSakArI punaH sukhena mRtvA sukhenaiva labhate // 839 // taM taha dullahalaMbhaM vijjulayAcaMcalaM mANusattaM / labhrUNa jo pamAyai so kApurisona sppuriso||840|| mAnuSye labdhe'pi ebhiH kAraNairdurlabhaM sAmAyikamityAhaAlassa moha'vaNNA thaMbhA kohA pamAya kivgtaa| bhayasogA aNNANA vakkheva kutUhalA ramaNA // 841 // C // 379 // AlasyAnna sAdhusakAzaM gacchati zRNoti vA, mohAdgRhakarttavyatAmUDho vA, avajJAto vA kimete jAnantIti, stambhAdvA jAtyAdyabhimAnAt , krodhAdvA, sAdhudarzanAdeva kupyati / pramAdAnmadyAdilakSaNAt, kRpaNatvAdAtavyaM kiJcit , bhayAnnarakAdi lA
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrutidurla Avazyakaniyukterava cUrNiH // 38 // EXXXXXXXXXXXX bhayaM varNayantIti, zokAdiSTaviyogajAt , ajJAnAt kudRSTimohitaH, vyApAdvahukarttavyatA mUDhaH, kutUhalAnnaTAdeH, ramaNAt lAvakAdikheDDena // 841 // matA sAmAetehiM kAraNehiM laddhaNa sudullahaMpi mANussaM / Na lahaha surti hiyakari saMsAruttAraNiM jiivo|| 842 // yikamAptivratAdiyuktaH kArIn vijitya cAritrasAmAyikamApnoti yAnAdiyuktayodhavajayalakSmImiti, Aha kAraNAnica jANAvaraNapaharaNe juddhe kusalattaNaM ca NItI ya / dakkhattaM vavasAo sarIramAroggayA ceva // 843 // ni0 gA. yAnaM hastyAdi, AvaraNaM-kavacAdi, praharaNaM khaDgAdi, yuddhe kuzalatvaM ca-samyagjJAnaM, nItinirgamapravezarUpA, dakSatvamAzu KA842-844 kAritvaM, 'vyavasAyaH' zaurya, zarIramavikalaM, ArogyatA, evaMguNo yodho jayazriyamApnoti, dArzantikayojanA tviyaM'jIvo joho jANaM vayANi AvaraNamuttamA khaMtI / jhANaM paharaNamiTuM gIyatthattaM ca kosalaM // 1 // davAijahovAyANurUvapaDivattivattiyA NIti / dakkhattaM kiriyANaM jaM karaNamahINakAlaMmi // 2 // ' dravyAdiSu yathopAyaM yathAlAbhamanurUpapratipattistadvartitA niitiH||2|| 'karaNaM sahaNaM ca tavovasaggaduggAvattIe vvsaao| etehiM suNirogo kammaritraM jiNati mavvahiM // 3 // durgApatyapi (pattAvapi) satyakaraNaM tapasaH sahanamupasargasya ityeSa vyvsaayH||843|| athavA anena prakAreNa sAmAyikamApnoti // 38 // diDhe sue'NubhUe kammANa khae kae uvasame a| maNavayaNakAyajoge a pasatthe labbhae bohI // 844 // dRSTe bhagavatpratimAdau zreyAMsavat, zrute cAnandakAmadevavat, anubhUte kriyAkalApe valkalacIrivat , karmaNAM kSaye
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 381 // 38SEEEEE******EKEXXESXXX caNDakauzikavat , upazame aGgaRSivat , manovAkkAyayoge ca prazaste labhyate bodhiH|| 844 // anukampAdibhirvA avApyate [sAmAyikamityAha] aNukaMpa'kAmaNijjara bAlatave daannvinnyvibhNge| saMyogavippaoge vasaNUsavaiDi sakAre // 845 // veje meMThe taha iMdaNAga kayaupaNa pupphsaalsue| sivadumahuravaNibhAuya AhIradasaNNilAputte // 846 // anukampayA jIvaH sAmAyikaM labhate vaitaraNIvaidyavat, tathA'kAmanirjarAvAnmiNThavat , yathA vasantapure ibhyavadhUH duHzIlA, zvazareNa dRSTA nUpuraM gRhItaM, tayA kapaTena divyaM kRtvA janaH pratyAyitaH, zreSThI cintayA rAtrAvanidraH nRpeNAntaHpure rakSAyai sthApitaH, rAjJI miNThAsaktA jJAtA, ruSTena rAjJA rAjJImiNThau nirviSayau kRtI, pratyantagrAme zUnyagRhe sthitau / rAjJI caureNa lagnA, miNThastadaparAdhAt zUle bhinnaH, zrAddhena namaskAraM grAhito mRto vyantaro'bhUt , zrAddho rakSito, rAjJI bodhitA ca tena | vyantareNa / bAlatapoyukta indranAgavat , supAtraprayuktadAnaH kRtapuNyavat , ArAdhitavinayaH puSpazAlasutavat , avAptavibhaGgajJAna-1 stApasazivarAjarSivat / draSTavyaH (dRSTadravya) saMyogaviprayogo mathurAdvayavAsivaNigdvayavat, anubhUtavyasano bhrAtRdayazakaTacakrAhatamallaNDIlabdhamAnuSatvastrIgarbhajAtapriyadveSyaputradvayavat , anubhUtotsavaH AbhIravat , pratyantagrAme AbhIrANi, sAdhupArthe svargasukhazravaNaM, anyadA indramahe dvAravatyAmAgatAni, utsavaM dRSTvA pratibuddhAni pravrajitAni, dRSTamaharddhirdazArNabhadrarAjavat, | nRpakRtasatkArakAviNApyalabdhasatkAra ilAputravat / tatra vaitaraNIvaidyo vAnaro'bhUt , sa sAdhoH kaNTakamapanIya tridinAnazanena sahasrAraM gataH // 846 // tathA''ha dRSTAntasahitAni anukampAdIni sAmAyikaprAptikAra__NAni ni0 gA0 845-846 | // 381 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXX sAmAyika Avazyakaniryukterava cUrNiH // 382 // &&&&& lAme &&& so vANarajUhavatI katAre suvihiyaannukNpaae| bhAsuravaraboMdidharo devo vemANio jaao||847|| ___ atharvataiH sAmAyikalAbha:abbhuTThANe viNae parakkame sAhusevaNAe ya / sammadaMsaNalaMbho virayAviraIi viraIe // 848 // abhyutthAne sati samyagadarzanalAbhaH syAt , tathA vinaye'JjalipragrahAdI, 'parAkrameM' kaSAyajaye sati, sAdhusevanAyAM ca satyAM, viratAviratezca syAt // 848 // kathamiti gataM, taditthaM labdhaM sat kiyacciraM syAdityAhasammattassa suyassa ya chAvaTThI sAgarovamAiM ThiI / sesANa puvvakoDI desUNA hoi ukkosA // 849 // zeSayordezaviratisarvaviratyoH, jaghanyata AdyatrayasyAntarmuhurta, sarvavirate samayaH, cAritrapariNAmArambhe samayAntaramevAyukakSayasambhavAt , dezaviratipratipattipariNAmastvAntarmuhartaka eva // 849 // adhunA kaitti dvAraM, kati (tIti kiyantaH) vartamAnasamaye samyaktvAdInAM pratipattAraH prAkpratipannAH pratipatitA betyAhasammattadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA useDhIasaMkhabhAgo sue sahassaggaso viraI // 850 // kSetrapalitA'saGkhyeyabhAge yAvantaHpradezAstAvanta utkRSTataH samyaktvadezaviratyorekadA pratipattAraH syuH, kintu dezaviratipratipattRbhyaH samyaktvapratipattAro asaGkhyeyaguNAH, jaghanyata eko dvau vA, zreNya'saGkhyeyabhAge yAvantaH pradezAstAvanta ekadA utkRSTataH sAmAnyazrute-akSarAtmake samyagamithyAtvAnugate pratipattAraH syuH, jaghanyata eko dvau vA, sahasrAgrazo viratimadhikRtya utkRSTataH pratipattAraH, jaghanyata eko dvau vA // 850 // prAkpratipannAnidAnI pratipAdayannAha anyAni kAraNAni kiyaciraM sthAt kiyantazca pratipadyamAnA dayaH ni0 gA0 847-850 IN // 382 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 383 // IN sammattadesavirayA paDivannA saMpaI asNkhejaa| saMkhejA ya caritte tIsuvi paDiyA aNaMtaguNA // 851 // suyapaDivaNNA saMpai payarassa asaMkhabhAgamettA u| sesA saMsAratthA suyaparivaDiyA hu te savve // 852 // samyagdezaviratAH pratipannAH vartamAnasamaye'saGkhayeyA utkRSTato jaghanyatazca, kintu jaghanyapadAdutkRSTapade vizeSAdhikAH, ete prtipdymaankebhyo'snggyeygunnaaH| atrAntare dvitIyagAthApUrvArddha vyAkhyeyaM, tatrAkSarAtmakA'viziSTazrutapratipannAH sAmprataM pratarA:saGkhyeyabhAgamAtrAH, saGkhyeyAzcAritre prAkpratipannAH, 'tribhyo'pi' caraNadezacaraNasamyaktvebhyaH patitA anantaguNAH pratipadyamAnapratipannebhyaH, tatra caraNapatitA anantAH, tadasaGkhyeyaguNAstu dezaviratipratipatitAH, tadasaGkhyeyaguNAzca smyktvprtiptitaaH| atrAntare dvitIyagAthArca, zeSAH saMsArasthAH zrutapratipatitAste sarve samyaktvapratipatitebhyo'nantaguNAH // 852 // antaramAhakAlamaNaMtaM ca sue addhApariyaDao u desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoI // 853 // akSarAtmakA'viziSTazrutasyAntaraM jaghanyamantarmuhUrta, utkRSTaM tvekajIvaM prati kAlo'nanta eva, tathA samyaktvAdiSu jaghanyamantarmuhUrta, utkRSTamapArddhapudgalaparAvarta eva dezonaH // 853 // avirahitadvAramAha sammasuyaagArINaM AvaliyaasaMkhabhAgamettA u| aTThasamayA caritte savvesu jahanna do samayA // 854 // ___'samyaktvazrutAgAriNAM' samyaktvazrutadezaviratInAM nairantaryeNa pratipattikAlaH AvalikA'saGkhyeyabhAgamAtrAH samayAH, tathASTau samayAzcaritre, 'sarveSu' samyaktvAdiSu jaghanyato dvau samayau // 854 // asya pratipakSatvAdanuddiSTo'pi virahakAla ucyate suyasamma sattayaM khalu virayAviraIya bArasagaM / viraIe pannarasagaM virahiyakAlo ahorattA // 855 // prAkpratipannAH pratipatitAzca antaraavirahitavirahitakAlAni dvArANi ni0 gA0 851-855 M // 383 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava bhavaAkarSasparzanA cUrNiH A dvArANi ni0 gA. 856-859 // 384 // zrutasamyaktvayorutkRSTaH pratipattivirahakAlo ahorAtrasaptakaM, jaghanya ekaH samayaH, viratAviratezcAhorAtradvAdazakaM, jaghanyatastrayaH samayAH, viraterahorAtrapaJcadazakaM, jaghanyataH samayatrayaM // 855 // bhavadvAramAhasammattadesaviraI paliyassa asaMkhabhAgamettAo / aTThabhavA u caritte aNaMtakAlaM ca suyasamae // 856 // samyaktvadezaviratimatAM kSetra palyopamasyA'saGkhyeyabhAge yAvantaH pradezAstAvanta utkRSTataH pratipattibhavAH, jaghanyatastvekaH, aSTau bhavAzcAritre, tataH siddhyati, jaghanya eka eva, anantakAlo anantabhavarUpaH, taM pratipattA syAdutkRSTataH sAmAnyazrute, jaghanya ekabhavameva, marudevIva // 856 // AkarSadvAramAhatiNha sahassapuhattaM sayappuhattaM ca hoi viriie| egabhave AgarisA evatiyA hoMti nAyabvA // 857 // AkarSaH prathamatayA muktasya vA grahaNaM, tatra trayANAM sahasrapRthaktvaM dviprabhRtirA navabhyaH, zatapRthaktvaM ca viraterekabhave AkarSANAmutkRSTataH, jaghanyatastveka eva // 857 // tiNha sahassamasaMkhA sahasapuhuttaM ca hoi viraIe / NANabhave AgarisA evaiyA hoti NAyavvA // 858 // trayANAM hi ekabhave sahasrapRthaktvamAkarSANAmuktaM, bhavAzca palyopamA'saGkhyeyabhAgasamayatulyAH, tataH sahasrapRthaktvaM tairgu| NitaM sahasrANyasaGkhye yAni, tathA viraterekabhave zatapRthaktvamAkarSANAM, bhavAzcASTau, tataH zatapRthaktvamaSTabhirguNitaM sahasra- pRthaktvaM syAt // 858 // sparzanAmAha sammattacaraNasahiyA savaM logaM phuse giravasesaM / satta ya cohasabhAge paMca ya suyadesaviraie // 859 // // 384 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH samyaktvAderniruktvayaHnigA 860-864 // 385 // samyaktvacaraNasahitA utkRSTataH sarvalokaM spRzanti kevalisamudghAtAvasthAyAM, jaghanyatastva'sakhyeyabhAgaM,zrutasahitAH sapta caturdazabhAgAnanuttarasureSvilikAgatyA samutpadyamAnAH, cazabdAtpazca tamaHprabhAyAM, dezaviratyA sahitAH paJca acyute utpadyamAnAH, cazabdAta vyAdIMzcAnyatra, adhastu te na gacchantyeva pariNAmamaparityajya // 859 // kSetrasparzanA uktA, bhAvasparzanocyatesabvajIvahiM suyaM sammacarittAI sabasiddhehiM / bhAgehiM asaMkhejehiM phAsiyA desviriio|| 860 // sarvajIvaiH sAMvyavahArikarAzyantargataiH sAmAnyazrutaM, asaGkhyeyabhAgena tu na spRSTA yathA marudevyA // 860 // nirvacanaMkriyAkArakabhedaparyAyaiH zabdArthakathanaM niruktiH, tatra samyaktvasya tAmAhasammadiddhi amoho sohI sanbhAva saNaM bohI / avivajao sudihiti evamAI niruttAI // 861 // samyagdRSTiH, arthAnAmiti gamyate, amoho avitathagrahaH, zuddhiH mithyAtvApagamAt // 861 // zrutasyAhaakkhara sannI saMmaM sAdiyaM khalu sapajavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviThaM sattavi ee sapaDivakkhA // 862 // dezaviraterAhavirayAMviraI suMvuDarmasaMvuDe bAlapaMDie ceva / desekkadesaviraI aNudhammo agAradhammo ya // 863 // aNudharmo bRhatsAdhudharmApekSayA deshvirtiH|| 863 // sarvaviraterAhasAmAiyaM samaMiyaM sammAvAo samAsa saMkhevo / aNarvajaM ca pariNA paccakhANe ya te ah|| 864 // samasya ayaH-gamanaM samAyaH sa eva sAmAyikaM, ekAntopazAntigamanaM, samyagayaH samayaH-samyagdayApUrvakaM jIveSu gamanaM, // 385 // A0cU033]
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava cUrNiH // 386 // mA so'syAstIti samayikaM, samyagvAdaH, zobhanamasanaM kSepaNaM samAsaH, apavarge [gamanaM] AtmanaH karmaNo vA jIvAt , saMkSepaHsAmAyikAstokAkSaraM sAmAyika mahAtha ca, anavadyaM, pariH-samantAjjJAnaM parijJA, pariharaNIyavastupratyAkhyAnaM ca, ete sAmAyikaparyAyA deranuSThAtRRNAM aSTau // 864 // eteSAmarthAnAmanuSThAtRna yathAsaGkhyenAha dRSTAntAH damadaMte meyaje kAlayapucchA cilAya attaye / dharmarui ilA teyaMli sAmAie aTThadAharaNA // 865 / / ni0 gA0 cilAtaH, aatreyH|| 865 // sAmAyikamarthato damadantena kRtamityAha 865-869 nikkhaMto hathisIsA damadaMto kAmabhogamavahAya / Navi rajai rattesuM duhesu Na dosamAvaja // 151 // (bhA.) hastizIrSAnnagarAt // 151 // munaya evambhUtA eva syuH, tathA cA''havaMdijamANAna samukkasaMti hIlijamANA na smujjlNti| daMteNa citteNa caraMti dhIrA muNI smugdhaaiyraagdosaa||866 'samukkasaMti'tti samutkarSa yAnti // 866 // tathA| to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jaiNa hoi pAvamaNo / sayaNeya jaNe ya samo samo ya maannaavmaannesuN|| 867 // ___yadi sumanAH, 'bhAvena ca' AtmapariNAmarUpeNa // 867 // Natthi ya se koi veso pio va sabvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso aNNo vi pajjAo // 868 // // 386 // nAsti ca 'se' tasya ko'pi dveSyaH priyo vA // 868 // sAmayike metAryamAhajo koMcagAvarAhe pANidayA koMcagaM tu NAikkhe / jIviyamaNapehaMta meyajarisiM NamaMsAmi // 869 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyaka niyukterava- cUrNiH // 387 // yaH krauJcakAparAce sati krauzcakameva nAcaSTe, api tu svaprANatyAgaM vyavasitaH, tamanukampayA jIvitamanapekSa metAryaRSi aa dRSTAntAH namasye // 869 // ni0 gA0 nippheDiyANi doNNivi sIsAveDheNa jassa acchINi / na ya saMjamAu calio meyajjo maMdaragirivva // 870 // 870-875 'niSkAsite' kSitau pAtite dve api zirobandhanena // 870 // samyagvAdamAhadatteNa pucchio jo jaNNaphalaM kAlao turumiNIe / samayAe AhieNaM saMmaM vuiyaM bhadaMteNaM // 871 // 'dattena' dhigjAtinRpeNa pRSTaH, turumiNyAM puryA tena samatayA Ahitena-gRhItenehalokabhayamanapekSya samyaguditaM bhadantena // 871 // samAsadvAramAha jo tihi paehi sammaM samabhigao saMjamaM samArUDho / uvasamaviveyasaMvaracilAyaputtaM NamaMsAmi // 872 // tribhiH padaiH upazamavivekasaMvararUpaiH samyaktvaM samabhigataH-prAptaH, upazamAdiguNAnanyatvAccilAtaputra eva upazamavivekasaMvaraH, sa cAsau cilAtaputrazca taM // 872 // ahisariyA pAehiM soNiyagaMdheNa jassa kIDIo / khAyaMti uttamaMgaM taM dukkarakArayaM vaMde // 873 // 1 // 387 // abhisRtaaH|| 873 // dhIro cilAyaputto mUyaiMgaliyAhiM cAliNivva ko| so tahavi khanjamANo paDivaNNo uttama ahaM // 874 // aDDAijehiM rAiMdiehiM pattaM cilAiputteNaM / deviMdAmarabhavaNaM accharagaNasaMkulaM rammaM // 875 // &XXXXX************** **
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH dRSTAntAH ni0 gA. 876-879 // 388 // 'bhUyaiMgaliyAhiM' ti kITikAbhiH // 874-875 // saMkSepamAhasayasAissA gaMthA sahassa paMca ya divaDDamegaM ca / ThaviyA egasiloe saMkhevo esa nnaayvyo| 876 // catvAra RSayo lakSamAnAn granthAn kRtvA jitazatrumupasthitAH, rAjA ca rAjyavyAsanena zrotuM na ga(i)cchati tataH saMkSepya caturbhirekazlokazcakre 'jIrNe bhojanamAtreyaH kapilaH prANinAM dayA / bRhaspatiravizvAsaH paJcAlaH strISu mArdavam // 1 // ' Atreya evamAha-jIrNe bhojanaM kAryamityAdi, evaM sAmAyikamapi caturdazapUrvasaMkSepo varttate // 876 // anavadyadvAramAhasoUNa aNAuhi aNabhIo vajiUNa aNagaM tu / aNavajayaM uvagao dhammaruI NAma aNagAro // 877 // jitazatrudhAriNIsutadharmaruciH, saMsArabhIrutvAt pitrA samaM tApaso jAtaH / tatra tApasAnAmamAvAsyAyAM puSpaphalA'chedarUpA anAkuTTiH syAt / anyadA dharmaruciramAvAsyAM sAdhUnaTavIM bajato dRSTvA papraccha-kiM yuSmAkamanAkuTTinAsti ?, tairUce'smAkaM sA yAvajjIvaM, tatazcintanayA jAtismRtiH kramAt pratyekabuddho'bhUt / 'aNabhIto' aNaM pApaM tagItaH, varjayitvA aNaM sAvadyayogaM aNavaya'tAmupagataH sAdhuH saMvRttaH // 877 // parijANiUNa jIve ajjIve jaannnnaaprinnaae| sAvajajogakaraNaM parijANai so ilAputto // 878 // parijJAya jIvAn ajIvAMzca jJaparijJayA 'sAvadyayogakaraNaM' parijAnAti-pratyAkhyAti // 878 // pratyAkhyAnamAhapaccakkhe daTTaNaM jIvAjIve ca puNNapAvaM ca / paJcakkhAyA jogA sAvajA tetalisueNaM // 879 // pratyakSAniva dRSTvA devasandarzanena // 879 // gataM niruktidvAraM, samAptA upodghaatniryuktervcuurnniH|| // 388 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 389 // namaskAraniyuktiH ni0 gA. 880-887 adhunA sUtraM, [ atra sUtrarakSaNagAthAsaptaka-'appa0' ityAdi] ['appagaMthamahatthaM battIsadosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM aTThahi ya guNehi uvaveyaM // 880 // alibamuvaghAyajaNayaM nirasthayamavatthayaM chalaM duhilaM / nissAramadhiyamUrNa puNaruttaM vAhayamajuttaM // 881 // kamabhiNNavayaNabhiNNaM vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM ca / aNabhihiyamapayameva ya sabhAvahINaM vavahiyaM ca // 882 // kAlajaticchavidosA samayaviruddhaM ca vayaNamittaM ca / atthAvattIdoso ya hoi asamAsadosoya // 883 // uvamArUvagadosAniisa padasthasaMdhidoso ya / ee u suttadosA battIsaM hoti NAyavvA // 4 // nidosaM sAravantaM ca heujuttamalaMkiyaM / uvaNIyaM sovayAraM ca miyaM mahurameva y||885|| appakkharamasaMdiddhaM sAravaM vissaomuhaM / atyobhamaNavajaM ca suttaM savaNNubhAsiyaM // 886 // ] tacca (sUtraM ca ) pazcanamaskArapUrva, sa covatyAdyanuyogadvArAnusArato vyAkhyeyaH, tatra namaskAraniyuktimAhauppattI nikkheco payaM paryatyo parUNA vatthu / akheva paMsiddhi kamo paoyaNakalaM namokAro // 887 // utpattiH namaskArasya nayAnusAratazcintyA, nikSepo nyAsaH kAryaH, padaM padArthazca vAcyaH, prarUpaNA kAryA, vastu tadaha vAcya, AkSepaH AzaGkA, prasiddhistatparihArarUpA, kramo ahaMdAdiH, prayojanaM tadviSayameva, athavA apavargAkhyaM, phalaM kriyA'nantarabhAvi svargAdikaM, namaskAra ebhiaashcintyH|| 887 // utpattimAha idaM gAthAsaptakaM avacUAM nAsti kintu hAre0 vRttI saTI kaMgAdhAsaptakaM niyuktigAthAtvena darzitamasti ato'trApi niyuktigAthAkramAnusandhAnArtha vA tanmUlamAnaM darzitam / XXXXXXXXX // 389 //
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH ni0 gA0 *888-890 // 39 // uppannA'Nuppanno ittha nyaa''inigmss'nnuppnno| sesANaM uppanno jai katto?, tivihasAmittA // 888 // kRtAkRtAdivat utpannAnutpannaH, atra nayAH pravartante, Adinaigamasya sAmAnyamAtrAvalambitvAt tasya cotpAdavyayarahitatvAnnamaskAro'pyanutpannaH, zeSANAM vizeSagrAhitvAt tasya cotpAdavyayavatvAnnamaskAra utpannaH, sanahasya vizeSagrAhitvaM neti naigama| evAntarbhAvAdadoSaH / yadyutpannaH, kutaH? iti Aha-trividhasvAmitvAtrividhakAraNAt // 888 // tadAha samuTThANavAyaMNAladio ya paDhame nayattie tivihaM / ujjusuya paDhamavajaM sesanayA laddhimicchati / / 889 // samutthAnAdibhyo namaskAraH samutpadyate, samutthAnaM dehasya gRhyate, tadAdhArabhUtatvAttannamaskArakAraNaM, tadbhAvabhAvitvAt , vAcanA-parataH zravaNaM, sA namaskArakAraNaM, labdhiH-tadAvaraNakSayopazamalakSaNA, prathame nayatrike'zuddhanaigamasaGgrahavyavahArAkhye vicArye samutthAnAditrividhaM namaskArakAraNaM, Aha-naigamasaGgrahI kathaM trividhaM kAraNamicchataH ?, tayoH sAmAnyamAtrAvalambi. tvAt , ucyate, 'Adinaigamassa'Nuppanna' ityatraiva prathamanayatrikAttayorutkalitatvAnna doSaH, RjusUtraH prathamavarjamevecchati, samutthAnasya vyabhicAritvAt , tadbhAve'pi vAcanAlabdhizUnyasyAsambhavAt , zeSanayAH-zabdAdayo labdhimevecchanti, vAcanAyA api vyabhicAritvAt , satyAmapi tasyAM labdhirahitasya gurukarmaNo'bhavyasya vA naivotpadyate nmskaarH|| 889 // nikSepazcaturkI nAmAdibhedAt, [jJabhavyazarIrAtiriktadravyanamaskArAbhidhitsayA''ha] ninhAi davva bhAvovauttu jaM kuja saMmadiTTI u / nevAiyaM payaM dvvbhaavsNkoynnpyttho|| 890 // nivAdivyanamaskAro namaskAranamaskAravatoravyatirekAt / noAgamato bhAvanamaskAro yatkuryAdupayuktaH samya // 39 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava | namaskAra niyuktiH | ni0 gA0 891-893 -cUrNiH // 391 // ************&&&&&&&&&& gdRssttiH| padaM paJcadhA-tatrAzva iti nAmika, khalviti naipAtika, parItyaupasargikaM, dhAvatItyAkhyAtikaM, saMyata iti mizra, evaM 'nama' iti naipAtikaM padaM / nama ityetatpUjArtha 'Nama prahvatve', dravyabhAvasaGkocanapradhAnaH padArtho dravyabhAvasaGkocanapadArthaH, tatra dravyasaGkocanaM karaziraHpAdAdisaGkocaH, bhAvasaGkocanaM vizuddhamanoyogaH // 890 // prarUpaNAmAhaduvihA parUvaNA chappayA ya navahA ya chappayA iNamo / kiM kassa keNa va kahiM kiciraM kaiviho va bhave // 891 // SaTpadA navadhA-navapadA ca, cazabdAtpaJcapadA ca, kiM ? kasya ? kena vA ? va vA ? kiyacciraM? katividho [vA] bhvennmskaarH|| 891 // AdhadvAramAhakiM ? jIvo tappariNao (dA01) puvapaDivannao u jIvANaM / jIvassa va jIvANa va paDucca paDivajamANaM tu // 892 // kiMzabdo'tra prazne, ayaM ca prAkRte'liGgaH, [kiM sAmAyika ?] ko namaskAraH, tatra naigamAdyazuddhanayAnAM jIvastajjJAnalabdhiyukto yogyo vA namaskAraH, zabdAdizuddhanayamatena tatpariNato jIvo nmskaarH| kasyetyAha-pUrvapratipanna eva yadA adhikriyate tadA vyavahAranayamAzritya jIvAnAM bahujIvasvAmika ityarthaH, pratipadyamAnaM tu pratItya jIvasya vA jIvAnAM vA // 892 // kenetyAhanANAvaraNijassa ya dasaNamohassa taha khaovasame (daa03)| jIvamajIve ahasu bhaMgesu u hoi savvattha // 893 // matizrutajJAnAvaraNIyasya samyagdarzana [ sAhacaryAjjJAnasya darzana] moha[nIya]sya ca kSayopazamena sAdhyate nmskaarH| ketyAha-jIve ajIve ityAdyaSTasu bhaGgeSu syAtsarvatra, tathAhi-'jIvassa so jiNassa u 1 ajIvassa u jiNiMdapaDimAe 2 / // 391 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niryukterava namaskAraniyuktiH ni0 gA. 894-897 cUrNiH // 392 // jIvANa jaINaM piva 3 ajjIvANaM tu paDimANaM 4 // 1 // jIvassAjIvassa ya jaiNo biMbassa cegato samayaM 5 / jIvassAjIvANa ya jaiNo paDimANa cegatthaM 6 // 2 // jIvANamajIvassa ya jaINa biMbassa cegao samayaM 7 / jIvANamajIvANa ya jaINa paDimANa cegatthaM 8 // 3 // 893 // kiyacciramasau syAdityAhauvaoga paDucaMtomuhutta laddhIi hoi u jhnno| ukosaThii chAvahisAgarA (dA05)'rihAi pNcviho|894|| upayogaM pratItyAntarmuhUrta sthitiH jaghanyataH utkRSTatazca, kSayopazamasya ca jaghanyA sthitirantarmuharta eva, utkRSTasthitilabdheH SaTSaSTisAgaropamANi, eka jIvaM pratItyaiSA, nAnAjIvAn punaradhikRtyopayogApekSayA jaghanyata utkRSTatazcaiSaiva, labdhitaH sarvakAlaM / katividho vA ityaah-ahNdaadipnycvidhH|| 894 // navapadAmAha saMtapayaparUvaNayA davvapamANaM ca khita phusaiMNA ya / kolo a aMtaraM bhAga bhArvaM appobahuM ceva // 895 // satpadaprarUpaNA kAryA, namaskAro jIvadravyAdaminno'to dravyapramANaM vaktavyaM, kSetramiti kiyati kSetre namaskAraH1, evaM sparzanA kAlo'ntaraM ca vaktavyaM, bhAga iti namaskAravantaH zeSajIvAnAM katithe bhAge vartante, bhAve'pi kasmin ?, alpabahutvaM | vaktavyaM, prAkpratipannapratipadyamAnakApekSayA // 895 // AdyadvAramAha saMtapayaM paDivanne paDivajaMte ya maggaNaM gaisu / iMdiya kA, veeM joai akasAyalesAsa // 896 // sammatta nANaM dasaiMNa saMjaya uvaogeo a AhAre / bhAsa~ga parite patti suhu~me sannI abhavai caramaiM // 897 // idaM gAthAdvayaM pIThikAyAM vyAkhyAtaM // 896-897 // anuktadvAratrayamAha // 392 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH ni0 gA. 898-901 // 393 // ra sTazati // 9 // jaI kSetraloka 105) paliAsaMkhijaime paDivanno hunja (daa02)khittlogss| sattasu caudasabhAgesu hunja (dA03) phusaNAvi emeva // 898 // sUkSmakSetrapalyopamasyAsaddhyeyabhAge yAvantaH pradezA etAvanto nmskaarprtipnnaaH|| dvAraM // Urddha kSetralokasya saptasu caturdazabhAgeSu syAdadhaH paJcasu, sparzanApyevameva, navaraM paryantavarttino'pi pradezAn spRzati // 898 // kAlamAha egaM paDuca hiTThA taheva nANAjiANa savvaddhA (daa05)| aMtara paDuca egaM jahannamaMtomuhuttaM tu // 899 // ekaM jIvaM pratItyAdhastAt SaTpadaprarUpaNAyAM yathA kAla uktastathaiva [jJAtavyaH, nAnAjIvAnadhikRtya] sarvAddhA vAcyA, eka pratItyAntaraM jaghanyamantarmuhUrta // 899 // ukkoseNaM ceyaM addhApariaDao u desuunno|nnaannaajiive Natthi u(dA06) bhAve ya bhave khaovasame (daa08)||900|| nAnAjIvAn pratItya nAstyantaraM sadA'vyavacchinnatvAttasya / bhAve ca bhavet kSayopazame, prAcuryamaGgIkRtyaivamuktaM, anyathA kSAyikaupazamikayorapi, kSAyike zreNikAdInAM, aupazamike zreNyantargatAnAM // 900 // bhAgamAhajIvANaNaMtabhAgo paDivaNNo sesagA aNaMtaguNA (daa07)| vatthu tarihaMtAi paJca bhave tesimo heuu||901|| alpabahutvaM yathA pIThikAyAM matyadhikAre / sAmprataM cazabdAkSiptAM paJcavidhaprarUpaNAmanuktvA vastudvAramAha-vastu dravyaM yogyaM, namaskArAhA ahaMdAdayaH paJca, teSAM vastutvena namaskArAhatve ayaM [vakSyamANaH] hetuH // 901 // adhunA paJcavidha|prarUpaNAmAha // 393 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava **** namaskAraniyuktiH ni0 gA0 902-903 cUrNiH // 394 // ******** ArovaNA ya bhayaNA pucchA taha dAryaNA ya nijaveNA / namukkAra'namukAre noAijaeNe va navahA vA // 902 // ki jIva eva namaskAra ? AhosvinnamaskAra eva jIvaH? ityevaM parasparamavadhAraNaM AropaNA, tathA jIva eva namaskAraH, jIvastvanavadhAritaH, namaskAro vA syAdanamaskAro vA, eSA ekpdvybhicaaraadbhjnaa| itthaM bhajanAyAM kiMviziSTo jIvo namaskAraH? kiMviziSTastvanamaskAra iti pRcchA, atrottaraM dApanA-namaskArapariNato jIvo namaskAro nA'pariNataH, niryApanA tveSa eva namaskAraparyAyapariNato jIvo namaskAraH, namaskAro'pi jIvapariNAma eva nA'jIvapariNAmaH, ayamarthaH-dApanA praznArthavyAkhyAnaM niryApanA tasyaiva nirgamanaM, athavA iyamanyA caturvidhA prarUpaNA, tatra namaskArastatpariNato jIvaH, anamaskArastvapariNato labdhizUnyo vA, noAdiyukto vA namaskAro'namaskArazca, tatra nonamaskAro namaskAradezo'namaskAro vA, | dezasarva niSedhaparatvAnnozabdasya, noanamaskAro'pi anamaskAradezo namaskAro vA / prAguktA paJcavidhA iyaM caturvidhA ca | mIlitA satI navavidhA prarUpaNA // 902 // yaduktaM teSAM vastutve'yaM hetuH, tamAha maMgge avippaNAso Ayore viNaryayA sahAyataM / paMcavihanamukkAraM karemi eehiM heUhiM // 903 // mArgaH avipraNAzaH AcAraH vinayatA sahAyatvaM, ayamarthaH-arhatAM namaskArArhatve mArgaH-samyagdarzanAdirUpo hetuH, yasmAdasau taiH pradarzitastasmAcca muktiriti pUjyAste / siddhAnAM tvavipraNAzaH-zAzvatatvaM hetuH, tadavipraNAzamavagamya prANino mokSAya ghaTante / AcAryANAmAcAra eva, tAnAcAravata AcArakhyApakAMzca prApya prANina AcAraparijJAnAnuSThAnAya yatante / upAdhyAyAnAM vinayaH, tAn svayaM vinItAna prApya karmavinayanasamarthavinayavantaH syuH / sAdhavaH siddhyavAptikriyAsAhAyya il // 394 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH | ni0 gA. 904-912 // 395 // manutiSThanti // 903 // evaM samAsenArhadAdInAM mArgapraNayanAdayo guNA uktAH, atha prapaJcenArhatAM tAnAha aDavIi desiattaM taheva nivAmayAM samuiMmi / chakkAyarakkhaNaTThA mahagovA teNa vucaMti // 904 // dezakatvaM kRtamarhadbhiH, SaTkAyarakSaNArtha yataH prayatnaM ckruH||904|| AdyadvAramAhaaDaviM sapaJcavAyaM volittA desiovaeseNaM / pAvaMti jahiTTaparaM bhavADavipI tahA jIvA // 905 // pAvaMti nivvuipuraM jiNovaiTeNa ceva maggeNaM / aDavIi desiattaM evaM neyaM jiNiMdANaM // 906 // jaha tamiha satyavAhaM namai jaNo taM puraM tu gNtumnno| paramuvagArittaNao nimvigghatthaM ca bhattIe // 907 // ariho u namukkArassa bhAvao khINarAgamayamoho / mukkhatthINapi jiNo taheva jamhA ao arihA // 908 // saMsArAaDavIe micchttnnaannmohiaphaae| jehiM kayaM desiattaM te arihaMte paNivayAmi // 909 // sammadaMsaNadiTTho nANeNa ya sudu tehiM uvaladdho / caraNakaraNeNa pahao nivvANapaho jiNiMdehiM // 910 // paDapi gAthAH sugmaaH| nivRtipuraM prAptA ityAhasiddhivasahimuvagayA nivvANasuhaM ca te aNuppattA / sAsayamavvAbAhaM pattA ayarAmaraM ThANaM // 911 // dvitIyadvAramAhapAvaMti jahA pAraM saMmaM nijAmayA samudassa / bhavajalahissa jijiMdA taheva jamhA ao arihA // 912 // prApayanti ato'ho namaskArasya // 912 // // 395 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAdevasahipa Avazyakaniyukterava cUrNiH htyaaH||91 namaskAraniyuktiH ni0 gA0 913-920 dhArANaM // 396 // micchattakAliyAvAyavirahie sammattagajabhapavAe / egasamaeNa pattA siddhivasahipaTTaNaM poyA // 913 // kAlikAvAto'sAdhyaH garjabhastvanukUlaH / potA jiivbohitthaaH||913 // nijAmagarayaNANaM amUDhanANamaikaNNadhArANaM / vaMdAmi viNayapaNao tiviheNa tidaMDavirayANaM // 914 // niryAmakaratnebhyaH, amUDhajJAnamatireva karNadhAro yeSAM te tathA tebhyH||914 // tRtIyadvAramAhapAlaMti jahA gAvo govA ahisAvayAiduggehiM / paurataNapANiANi a vaNANi pAvaMti taha ceva // 915 // jIvanikAyA gAvo jaM te pAlaMti te mahAgovA / maraNAibhayAu jiNA nivvANavaNaM ca pAvaMti // 916 // to uvagArittaNao namo'rihA bhaviajIvalogassa / savvasseha jiNiMdA loguttamabhAvao taha ya // 917 // namo'rhAH, evaM namo'rhatve hetavo guNAH uktAH, samprati prakArAntareNAharAgaddosakasAe iMdiANi a paMcavi / parIsahe uvassagge nAmayaMtA namo'rihA // 918 // nAmayanto namo'rhAH // 918 // prAkRtazailyA anekadhA arhacchabdaniruktisambhava ityAhaiMdiyavisayakasAe parIsahe veyaNA uvassagge / ee ariNo haMtA ariiMtA teNa vucaMti // 919 // vedanA tridhA-zArIrI mAnasI uyabharUpA ca, eteSAmarINAM hantAro yato arihantArastenocyante / anantaragAthAyAM namo'hatve hetutvenoktA ete, atra niruktyartham // 919 // atha prakArAntareNAsya ucyante aTTavihaMpi ya kammaM aribhUaM hoi savvajIvANaM / taM kammamariM hatA arihaMtA teNa vucaMti // 920 // // 396 //
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukteraka cUrNi namaskAraniyuktiH nigA R21-927 // 397 // tathAarihaMti vaMdaNanamaMsaNAI arihaMti pUasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA arahatA teNa vucaMti // 921 // vandanaM zirasA, vastramAlyAdijanyA pUjA, abhyutthAnAdiH satkAraH, tathA siddhigamanaM ca pratyahAH, arhntH|| 921 // / devAsuramaNuesuM arihA pUA suruttamA jamhA / ariNo haMtA rayaM haMtA arihaMtA teNa vucaMti // 922 // devAsuramanujebhyaH pUjAmarhanti tadyogyatvAt , surottamatvAt , rajo badhyamAnaM karma // 922 // phalamAhaarahaMtanamukkAro jIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa kIramANo hoi puNa bohilAbhAe // 923 // sahasrazabdo'trAnantasaGkhyAyAM // 923 // arihaMtanamukkAro dhannANa bhavakkhayaM kuNatANaM / hiayaM aNummuaMto visuttiyAvArao hoi // 924 // apadhyAnaM visrotasikA // 924 / / arahaMtanamukkAro evaM khalu vaNNio mahatthutti / jo maraNaMmi uvagge abhikkhaNaM kIrae bahuso // 925 // maraNe, upAgre-samIpabhUte // 925 // arihaMtanamukAro svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM, paDhama havai maMgalaM // 926 // siddhanikSepazcaturdazavidhaH, tatra nAmasthApanAdravyasiddhaM (ddhAn) vyudasya zeSanikSepamA(pAnA)hakamme sippe a vijAya, maMte joge a Agame / attha jattA amippAe tave kammakkhae iya // 927 // **KA888888888888888**** // 397 // A0cU0 34||
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH | namaskAra| niyuktI siddhanikSepAH | ni0 gA. 928-932 // 398 // karmasiddhaH-karmaNi niSThAM gataH, evaM zilpasiddhAdayaH // 927 // nAmasthApane sugame dravyasiddho niSpanna odanaH siddha ityucyate, karmasiddhAdInAha kammaM jamaNAyariovaesayaM sippmnnhaabhihiaN| kisivANijjAIyaM ghaDalohArAibheaMca // 928 // karma yadanAcAryopadezajaM sAtizayamananyasAdhAraNaM gRhyate, zilpamanyathAbhihitaM, yadAcAryopadezajaM granthanibandhAdvopajAyate sAtizayaM karmApi tacchilpaM, bhAravahanakRSivANijyAdi karma, ghaTakAralohakArAdibhedaM ca zilpaM // 928 // jo savvakammakusalo jo vA jattha suparinihio hoii| sajjhagirisiddhaoviva sa kammasiddhatti vinneo||929|| yo vA yatra karmaNi supariniSThitaH syAdekasminnapi sahyagirisiddhika iva sa karmasiddhaH, kuGka(kokaNa)deze sahyagiriH tasyoparyekaM durga tadvAsinAM paNyAni tata uttarAyatAmArohayatAM ca rAjJA mArgAsaMvalanaM dattaM, itaH saindhavo munirdIkSAparAjito | bhAravAhakamukhyo jAtaH, taM munermArga dadataM dRSTvA anya rAjJo nyavedi, munisvarUpakathanapUrvakaM rAjA pratyabodhi, svayaM ca niSkrAntaH, ayaM karmasiddhaH // 929 // jo savvasippakusalo jo vA jattha suparinihio hoi / kokAsavaDaIviva sAisao sippasiddho so||930|| kokAzavArddhita( ki)vat sAtizayaH, kokAza AkAzagAmikapotagaruDAdividhAtA // 930 // itthI vijAbhihiyA puriso maMtutti tabvisesoyaM / vijA sasAhaNA vA sAhaNarahio a maMtutti // 931 // vijANa cakkavaTTI vijAsiddho sa jassa vegAvi / sijjhija mahAvijA vijAsiddhajakhauDuvva // 932 // // 398 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava siddhanikSepAH ni0 gA0 933-937 cUrNiH // 399 // BRRK********* I AryakhapuTavat , guDazastrapure parivrAjakaH sAdhubhirvAde jitaH, mRtvA vyantaraH sAdhudveSI, AgatyAryakhapuTaiH pratibodhitaH / bhAgineyo bharukacche bauddhamilito vidyAbhirAhAramAnayati teSAM tatra gamane sa naSTo bauddhaprAsAdo nataH // 932 // sAhINasavvamaMto bahumaMto vA pahANamaMto vA / neo sa maMtasiddho khaMmAgarisuvva sAisao // 933 // stambhAkarSavat , ekena rAjJA sAdhvI antaHpure kSiptA, saGghasamavAye kRte mantrasiddhena sAdhunA maNDapastambhAkarSaNena bhApitaH saH, tato muktA // 933 // savvevi davvajogA prmccheryphlaa'hvegovi| jasseha hunja siddho sa jogasiddho jahA samio // 934 // AryasamitA brahmadvIpanivAsitApasapratibodhakaH // 934 // Agamasiddho savvaMgapArao goamuvva gunnraasii| paurattho atthaparo va mammaNo atthasiddhatti // 935 // pracurArthaH arthaparo vA, tanniSThaH // 935 // jo niccasiddhajatto laddhavaro jo va tuMDiyAivva / so kira jattAsiddho'mippAo buddhipajjAo // 936 / / labdhavaro yo vA tuNDikAdivat / ekasmin grAme tuNDiko vaNika, anekazastasyAbdhau pravahaNaM bhagnaM tathApi sa na bhannaH, prasannadevena bahudravyaM dattaM, sa yAtrAsiddhaH // 936 // viulA vimalA suhumA jassa maI jo caubvihAe vA / buddhIe saMpanno sa buddhisiddho imA sA ya // 937 // ** ***KX
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava- cUrNiH ***** // 400 // 'vipulA' ekapadenAnekapadAnusAriNI 'vimA saMzayAdirahitA 'sUkSmA' sUkSmArthagocarA yasyaivambhUtA buddhiH sa| buddhisiddhH||937 // uppatiA veNaIA kaMmiA paarinnaamiaa| baddhI caubvihA vuttA paMcamA novalabbhae // 938 // utpattireva prayojanaM yasyAH sA autpattikI, kSayopazamaH prayojanaM tvantaraGgatvAtsarvabuddhisAdhAraNa iti na vivakSyate // 938 // etallakSaNamAhapuvvamadiTThamassuamaveia takkhaNavisuddhagahiatthA / avAhayaphalajogiNi buddhI uppattiA nAma // 939 // pUrvamadRSTo'nyatazcAzruto avedito manasApyanAlocitaH, tasminneva kSaNe vizuddho-yathAvasthito gRhIto artho yayA sA tathA, avyAhataphalena yogo yasyAH sA tathA // 939 // asyA udAharaNAnyAhabharahasila parNia rukhe khuDDagaM paDe saraMDa kAga uccAre / garya ghayaNa gola khaMbhe khuDuMga maeNggitthi paii putte // 940 // ujjayinyA AsannagrAme eko bharato naTastatsuto rohakaH, sa pitrA saha pUryA gatvA pratyAvRttaH, nadIpuline tallikhitapurImadhye gacchan azvArUDho nRpo vaaritshcmtkRtH| tasya buddhiparIkSArtha zilAyAH prAsAdaH 1 meSastAhaktanuH 2 anyaM vinA kurkuTayodhanaM 3, tilaiH samaM tailaM deyaM 4, vAlukAvarahaH (davarakaH) 5, jIrNahastinaH pratidina zuddhiH kathyA na mRtiH 6, kUpAnayanaM 7, pUrvArAmaH pratIcyA kAryaH 8 agniM vinA kSareyIpacanaM 9, yathAkramaM adhaH khanitvA stambhadAnena 1 citrakadarzanena 2 Adarzena 3 AdarzamAnena 4 vAlukAvaraha (kAdavaraka) praticchandAnayanena 5 acaraNAcalAyuktyA 6 purakUpAnayanena 7 pUrvasyAM autpattikyAdi buddhayaH autpattikI buddherudAhara| NAni ca ni0 gA0 938-940 * S // 40 // AKARK
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNAni Avazyakaniyuktarava cUrNiH // 401 // grAmavAsena 8 karIpoSmaNA 9 sarva tena cakre, tato nRpeNa mIlanAyAhUtaH paraM na bhukto na bubhukSita ityAdi, sa phalamAtraM bhakSayitvA aGgakSAlanaM kRtvA cakramadhyabhUmyAM cAlanIcchAditazirA eDakArUDho'mAvAsyAyAM nRpaM mRtkhaNDena bheTitavAn / rAtrau jAgarSIti pRSTe jAgarmi paraM cintayannasmi, rAjJoktaM kiM ?, yAmakrameNa pippalapatre vRntazikhayoH kiM pralambaM? 1, ajAviSTAyAM kathaM vRttattvaM 2?, khalvAdikAyAH (khAThahilAyAH) zvetakRSNapaTayordehapucchayozca kimadhikaM 31, paJcapitRtvaM taveti 4, eSAmuttaraM-samatvaM 1, saMvatakAt 2, dvayostulyatvaM 3, pitA eko rAjA nyAyAtpAlanAt 1 dhanado dAnAt 2 zcapaco roSAt 3 aparAdhe | sarvasvA''dAnAt rajakaH 4 mama suptasya kambikayA ghaTanAd vRzcikaH 5, mAtA pRSTA, satyoktau-rAjJA tuSTena paJcazatAmAtyeSu mukhyaH kRtaH, eSa autpattikIbuddhimAn // 1 // 'paNioM tti-ekaH prAha ya etAn zarkaTicimaTAn sarvAn khAdati tasya pratyolyayAyimodakaM dadAmItyekena dhUrtena ISadISadbhakSayitvA mukkAni, anyajanaH khaddhAnIti na gRhNAti dhUrto dravyazatadAne api modakameva yAcate, yUtakAra ArAddhastaduddhyA pratolyAM modako mukto yAhi yAhItyukte'yAti gRhANeti dharSito dhuurtH2| 'rukkhetti vRkSaphalAni markaTA na dadati, pASANairhatAste AmraphalAnyaduH 3 'khuDDaga'tti mudrikArale zreNikena dhIparIkSArtha kUpe kSipte gomayenAhatyAgninA zoSite pratikUpajalena mRte taTasthena lAtvA'bhayenAmAtyapadamAptaM 4 / 'paDa'tti dvayornadyantaH snAtayorekasmin pUrva nirgatya bhanyapaTalAtvA gate vAde kAraNikaistadbhAryayA kartitasUtrAnusAreNa niNIya svAminaH paTo'rpitaH 5 / 'saraDa'tti zreSThinaH saMjJAM vyutsRjato'dha Agatya ekaH saraTo bilaM praviSTaH, so'pAnapravezazaGkayA durbalo'bhUt , vaidyena virece [datte ghaTe] kSiptvA viSTAntaHsaraTe anyasmindarzite paduzcakre 6 / 'kAe'tti bauddhena kSullakaH pRSTaH sarvajJaputro'sIti atra benAtaTe // 401 // na
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNAni Avazyakaniyukterava // 402 // 388338******* kati kAkA-1, so'vadat SaSTisahasrAH, yadyadhikAstadA prAghuNA yadyUnAstato grAmaM gatAH, yadvA bhAgavatena kAkaM viSThAM vikirataM dRSTvA kSullakaH pRSTaH kimIkSate'yaM ?, sa Aha jale viSNurityAdi / 'uccAre'tti viprabhAryA grAme yAntI dhUsikkA, vyavahAre pRthak pRSTvA AhAre virecanaM dattaM tilamodakajJAnAt dhUrto nirdhATitaH 8 / 'gae ti nadyantarekena nAvamAropya rAjJo hastino rekhAM kRttvottArya dRSadbhinaustAvadbhatA, tattolane gajasya bhArajJAnaM, nRpeNa mantrI cakre 9 / ghayaNo-bhANDaH, rAjA devyA guNAn gRhNAti nirAmayeti, sa Aha puSpANi yadA vaH samarpayati, rAjJA hasitaM, nirbandhe uktaM, devyA sa nirviSaya AdiSTa upAnahamAreNopasthitaH, uDDAhabhIrutvAttayA sthApitaH, bhANDasya dhIH 10 / golo jatumayo nasi praviSTastaptazalAkayA''kRSTaH, RSTuH 11 / stambhaM saro'ntasthaM yastaTastho badhnAti tasya nRpo lakSaM datte, kenApi taTe kIlaM nyasya guNena veSTayitvA baddho'mAtyaH so'bhUt 12 / kSullaka:-parivrAjikA prAha-yo yatkaroti tanmayA kArya kuzalakarma, paTahaM nivArya kSullo rAjakule kAyikyA padmamAlikhat sA tatkaraNA'zaktA jitA 13 / eko bhAryA gRhItvA grAmaM yAti, sA zarIracintArthamuttIrNA, tadrUpamohitA vyantarI kAcidArUDhA zakaTaM, pazcAt priyA rudatyA''gatA kAraNikairuktaM yA tavA''gacchataH zIghra bAhunA spRzyati sA patnI, vyantaryA tathAkRtaM jJAtaM vyantarIti 14 / 'pai'tti dvayordhAtrorekA bhAryA, loke samasnehA, amAtyenoktamevaM na syAt tatpriyAyA lekho dattaH ekaH prAcyAmanyaH pratIcyA praheyastadina evA''tavyaM, yaH prAcyA prahitaH sa dveSyaH 15 / "putte'tti eko vaNim dvibhAryo'nyarAjyaM gato mRtaH, ekasyAH putraH sa vizeSaM na jAnAti, vyavahAre'mAtyenoktaM dravyaM vibhajya putrasyApyarddha kriyatAM, mAtrA na mataM, tasyAH putro jAtaH 16 // 940 // KEEBROOKERA // 402 // ***XXXXX
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyuktarava * cUrNiH * // 403 // ** * * marahasila miMDhe kukuDa tila vAluahatthi agaDa vaNasaMDe / pAyasa aiA patte khADahilA paMcapiro a||941|| udAharaNAni uktArthA // 941 // | ni0 gA0 mahasittha muMdi aMke a nANae bhikkhu ceddegnihaanne| sikkhA ya atthasatthe icchA ya mahaM sayasahasse // 942 // 941-942 madhusikthake kApi kolinI jAlimadhye ratisthitopari bhrAmaraM dRSTavatI, kArye madhu krINan bhartI niSiddho'haM te darzayAmi, jAlimadhye tathAsthayA darzitaM madhu jJAtA'nenA'satI 17 / 'mudditti-purohito nikSepakAn lAtvA anyeSAmarpayati, anyadA dramakasya sthApitaM na datte, rAvAyAM nRpeNa dApite(dehItyukte va)kti na muktaM, rAjJA sthAnAdi pRSTaM, anyadA rAjJA samaM dyUte | tannAmamudrAgrahaNaM, tadabhijJAnena pracchannaM tadgRhAdAnAyya dattaM, purohitasya jihvA chinnA, nRpadhIH 18 / 'aMka'tti ko'pi kasya-14 cidrUpakasahasramRtaM navalakaM nyastavAn , tena cotsIvya zuddhA gRhItAH, kUTAH (TAna) prakSiptvA karttayitvA tathaiva sIvitaM, vAde mantribhistAvAnmitazuddhA'mAne dharSitaH saH 19 / nANake'pyevameva paraM bahumUlyAni gRhItvA alpamUlyAni kSiptAni, vAde kAlAdi pRSTvA tadA tannANakAbhAvAnnirdhATitaH 20 / 'bhikkhutti kenApi bhikSormaThe nyAsaH kRtaH sa na datte, tadA rAtrau | dyUtakArai raktapaTaveSaiH AgatyoktaM-tIrthayAtrAyAM yAsyAmo'daH svarNa sthApyatAM, atrAntare tena yAcite bahulobhAdatta, anyamiSaM kRtvA yayuH 21 / 'ceDaganihANe'tti-mitradvayena nidhidRSTaH, kalye grAhya iti sthApitaH, ekena lAtvA aGgArAH kSiptAH, 403 ! prAtaraho niSpuNyatvAdaGgArA jAtA ityuktaM lAtrA, apareNa jJAtvA tatpratimA kAritA, dvau markaTau gRhItau, tau tadAsatau jAto, anyadA putrau bhojanAya nimavya gopitau markaTIbhUtAvityuktaM, bhAge datte arpitau 22 / 'sikkha'tti-ekaH kulaputrako dhanurvedI ** *
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 404 // BREAKISCCSKRISKOOK kvApi IzvaraputrAnadhyApya bahudravyamApat , anyaihetu cintite jJAte nadyA rAtrAvasmadvidhiriti chagaNapiNDeSu dravyaM kSiptvA te | vanayikyAH pravAhitAstato naSTaH 23 / 'asthasatthe'tti-ekaH putro dve sApatnyau, vAde devyokta-matputro jAtaH san yauvanastho vAdamapaneSyati lakSaNaM udAtato dve'pyavizeSa dravyopabhogaM kurutaM, aputrayA mataM, tataH sA niSkAsitA 24 / 'icchA ya mahaMti ekasyA bhartA mRto haraNAni ca labhyamamalabhamAnA patimitramaprArthayat, sa Aha cenmamApi bhAgaM dehi, tayA Uce yadicchasi tanme deyAH, tenogrAhyA'lpaM dattaM, ni0 gA0 sA necchati, vyavahAre AhUya dvau pujau kRtau, pRSTaH kamicchasi ?, sa Aha mahAntaM, sa eva tasyai dApitaH 25 / 'sayasahasse'tti- 943-945 | ekaH parivrAT tasya lakSamUlyaM khoraM, sa prAha-yo mAmazrutaM zrAvayati tasmai dadAmi, siddhaputra Aha-tvatpitA me piturlakSaM dhArayati / zrutaM cedIyatAM, atha na tahiM khorakaM 26 // 942 // vainayikyAH svarUpa(lakSaNa)mAha bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiapeyAlA / ubhao logaphalavaI viNayasamutthA havai buddhii||943 // ___ atigurukArya bharaH, trivargo dharmArthakAmAstadarjanopAyapratipAdakaM sUtraM, tavyAkhyAnaM tvarthastayogRhItaM peyAlaM-sAraM yayA sA tathA, svalpazrutanisRtabhAve'pi nandyuktamazrutanisRtatvamasyA na viruddhaM, ubhayalokaphalavatI // 943 // udAharaNAnyAha nimitte 1 atthasatthe a2 lehe 3 gaNie a4 kUva 5 asse a6| / gaddaha 7 lakkhaNa 8 gaMThI 9 agae 10 gaNiA ya rahio ya 11 // 944 // // 404 // sIA sADI dIhaM ca taNaM avasavvayaM ca kuMcassa 12 / nivvodae a13 goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo 14 // 945 // ekasya siddhaputrasya dvau ziSyau nimittamadhItau, tRNakASThArtha vrajantI hastipadAni pazyataH sma, ekaH prAha-eSA hastinI
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNAni Avazyakaniyukterava cUrNiH // 405 // kAyikyA, ekadRgekapArzvatRNAdanAt, tadArUDhau strIpuruSo kAyikIbhyAM, strI gurviNI hastAvaSTambhotthAnAt, suto bhAvi dakSiNAMhigauravAt , raktavastrA trulgnrktdshikaatH| nadyAM vRddhAyAH pravasitaputrazuddhiM pRcchantyA ghaTe bhagne ekaH prAha mRto dhImAnAgata iti, dhImato vainayikI buddhiH 1 / arthazAstraM-nItizAstraM, tatra vairikaTakAgamane uparyadha ikSukalApakarttanena dadhikumbhasphoTanena trAsitaM yathedaM mardanayogyaM tathA yUyaM mayIti kalpakasya buddhiH 2 / lehe gaNie atti-aSTAdazalipIrvetti ziSyamANaH 3, evaM gaNitamapi 4 / kRpe-khAtajJenoktamiyadUre jalamastIti, tathA jAtaM 5 / azvavaNijo dvAravatyAM gatAH, kRSNena durbalo'zvaH sallakSaNena gRhItaH 6 / 'gaddahatti-rAjA taruNapriyo'TavyAM patitastRSArtoM abhUt, kaTakAntarbuddhaye sthaviraM pRSTavAn , ekena svapitA pitRbhaktatvAt pracchannamAnIto darzitastenoce-yatra gaIbhAnAmutsiMghanA tatrAsannaM jalaM, vRddhasya dhIH / lakkhaNa'tti pUrNe'vadhI azvadvayaM dAsye ityuktvA azvalakSaNavitke(vidA ke)nApyazvarakSakaH sthApito jAtA sutA tadAsaktA / | vetanakAle'vAdItsa amumamuM ca iti dehi dvayaM, svAminA jJAtvoktaM bhAryA sutA asmai dIyate, sA necchati, uktaM tena lakSaNayuktena | kuTumba varddhate, yathA kenApi sUtradhAreNa prAghuNo varddhakiH sallakSaNatvAt putrIM dattvA svagRhe evA'syApi / sa karma na karoti bhArthayA nunno aTavyAM yAti riktahastazcA''yAti, SaSThe mAsi labdhaM cikrakakASThaM kRtaM mAnakaM vikrItaM ca lakSeNa zreSThinA gRhItamakSayanimittaM azvasvAmino dhIH 8 / 'gaThitti-pATaliputre muruNDo nRpastasya vastutrayaM paraiH preSitaM, AhUtaiH pAdaliptAcAryaiH sUtraM madanamUDhatantu uSNodake kSiptaM tanturAkRSTaH, samA yaSTijale'moci mUlaM guru, lAkSAlepaM samudgakamuSNodakenodghATitaM, tata AcAryaistumbakaM vipA(niSpA)dya ratnairmRtvA naSTasIvanyA saMsIvya pareSAM preSi, yaH tadutsIvayati sa lAtu, tadabhAve hAritaM 9 / // 405 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava udAharaNAni cUrNiH // 406 // agade-parabalAgame nIravinAzArtha rAjJA viSakaraH pAtitaH, puJjAH kRtAH, vaidyena yavamAtramAnItaM, rAjA ruSTaH, vaidyaH zatasahasraghAtyetat , mRtahastinaH pucchabAlamutpAvya viSaM dattaM sa sarvo'pi viSaM (Samayo)jAtaH, yastaM khAdati so'pi viSaM, evaM lakSavedhyagade datte tathaiva vAlitaM, vaidyadhIH 10 / rathikena bhUmigatenA'zokavanyA AghalumbiriSuparamparayA noTitA, kozayA nRttaM darzitaM siddhArtharAzisthasUcyagre 11 / sIetyAdi-rAjaputrA AcAryeNa pAThitAH, rAjA dravyalomena mArayitumicchati, ziSyairgurutvAdbhayA jJApitaM, bhoktumAgatena snAnazATikA mArgitA, tairUce-aho zItA zATikA, dvAramukhaM tRNaM kRtvAho dIrgha tRNaM, pUrva kraucaH(zvena) pradakSiNIkriyate sma, taddine pradakSiNIkRtaH, tena jJAtaM yathA viraktAni, panthA dIrghaH, naSTo dhIrubhayeSAM 12 / nIbodakekAcitproSitapatikA naramAnIya rAtrau dAsyA nApitakarma kArayitvA vAsitavatI tRSito nIbodakaM dattaM mRtaH, prAtardRSTvA nApitAdi ujjhitaH (nApitAdIn ) pRSTA dhIsakhena sarpaviSaM nirNItaM 13 / goNe ghoDagarukkhapaDaNaM ca ikkaM (ghoDagapaDaNaM ca rukSAo)-eko nirbhAgyo mitrAdyAcitagobhyAM halaM vAhayan (vAhayati), sAyaM tadRSTau vATake muJcati, anyadA tau gatau, tena rAjakulaM nIyamAno'zvAtpatitena hatvA vAlayetyukte'zvaM marmaNi jaghAna, mRte so'pyanulagnastrayo'pi rAtrau vaTAdha uSitAH niSpuNyena yAvajjIvabandhanabhItena zAkhAyAmubadhyAtmA pAtitaH, patatA'dhAsuptanaTamahattaro mAritaH, naTairapi gRhItaH, prAtaH karaNaM nItaH, kAraNikairanukampAbuddhyA mocitaH 14 // 945 // karmajAyA lakSaNamAhauvaogadivasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukkAraphalavaI kammasamutthA havai buddhI // 946 // // 406 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava- cUrNiH karmajAyA lakSaNaM udAharaNAni ca ni0 gA. 946-948 // 407 // upayogaH-karmaNi manaso abhinivezaH, sAraH-karmaNaH paramArthaH, upayogena dRSTaH sAro yayA sA tathA, prasaGgo'bhyAsaH, parigholanaM-vicAraH, karmAbhyAsavicAravizAlA, sAdhukRtamiti phalavatI // 946 // asyAH svarUpamA(udAharaNAni A)ha heranie 1 karisae 2 kolia3 Dove a4 mutti 5 ghaya 6 pavae 7 / tunnAga 8 vaDaI 9 pUie a10 ghaDa 11 cittakAre a 12 // 947 // hairaNyiko andhakAre'pi hastAmarzena rUpaM (pyakaM) jAnAti 1 / karSaka:-kvApi cauraH padmAkAraM khAtramadAlloko'pi | vismitastaM prazaMsati, karSaka: prAha zikSitasya kiM duSkaraM?, caureNa zrutaM, kSurikAM lAtvA azAtsA (mArayAmi, tena) paTa prasArya vrIhimuSTiM bhRtvotaM pazya vijJAnaM, kiM vimukhAH saMmukhAH pArzvataH patantvete, tathaiva jAtaM hRSTazcauraH 2 / koliko muSTinA lAtvA tantUn jAnAti iyadbhiH kaNDakaiH paTaM syAt 3 / pariveSikA Dovena pariveSayantI mAnaM vetti 4 / 'mutti' tti maNikArako muktA ucchAlya sukaravAlena protayati 5 / ghRtavaNik pratolyA upari sthito bhUsthabhAjane ghRtaM prakSipati 6 / plavakaH AkAze karaNAni dadAti 7 / tunnAko vyUtamiva karoti 8 / varddhakiH sUtradhAraH 9 / paupikaH kAMdavikaH 10 / ghaTakAraH 11 / citrakAraH 12 / sarveSAM karmajA buddhiH||947|| pAriNAmikImAha aNumANaheudiTuMtasAhiyA vyvivaagprinnaamaa| hianisseasaphalavaI buddhI pariNAmiA nAma // 948 // anumAnAdibhiH sAdhyamartha sAdhayatIti sA, tathA liGgAt jJAnamanujJAnaM svArtha, tatpratipAdako hetuH parArtha, sAdhyopamAbhUtastu dRSTAntaH, vayovipAke pariNAmaH-puSTatA yasyAH sA tathA, hitamabhyudayo niHzreyasaM mokSastAbhyAM phalavatI // 948 // // 407 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH pAriNAmikyA: lakSaNaM udAharaNAni ca ni0 gA0 949-951 // 408 // abhae 1 siTTi 2 kumAre 3 devI 4 udiodae havai rAyA 5 / sAhU anaMdiseNe 6 dhaNadatte 7 sAvaga amace // 949 // khavage 10 amaccaputte 11 cANakke 12 ceva thUlabhadde a13 / nAsikasuMdarI naMde 14 vaire 15 pariNAmiA buddhii||950|| calaNAhaya16 AmaMDe 17maNI a18 sappe a19khaggi20 thUbhiM21 de22|| pariNAmiabuddhIe evamAI udAharaNA951 pradyotena gaNikopAyena baddhavAnItasyAbhayasya varacatuSkayAcane muktasya divA raTatazcaNDapradyotasya nayane pAriNAmikI 1 / 'sivitti-bhogapure kASThazreSThI vajrA bhAryA suto gajaH suhRddevazarmA dvijaH, sArikAzukakurkuTapakSitrayaM, zreSThI proSitaH, vajrA devazAsaktA, anAcArA'sahiSNAM sArikA hatavatI, kurkaTamaJjaribhoktA rAT syAditi sAdhuvAcaM zrutvA vipraH sarvamakArayat, tAvatputreNa lekhazAlA''gatena bhuktaM, vipreNa maJjaryadarzane sutavyApAdanamantre kRte zrutvA dhAtrI nItvA naSTA sutaH kvApi pure nRpo'bhUt, zreSThinA''gatena zukAd jJAtavRttAntena niSkrAntvA caturmAsI sthito nRpaM bodhitavAn , dhigjAtibhirekA strIrmurviNyutthApitA, sAdhoH satyazrAvaNayA garbho'pat sA mRtA zreSThimuniH tatra gataH yatra suto rAT, bhAryAdvijAvapi tatrAgato, taM RrSi bhikSApraviSTamupalakSyAbhijJAtaH AbharaNaM kSiptvA kalaGkAya vajrA pUtkRtavatI rAjakule dhAtryopalakSitaH, itarI nirdhATitau, munidhIH 2 / kumAra:-kSulakakumAro yogasaGgrahe 3 / devI-puSpabhadre puSpaseno nRpaH puSpavatI devI, tasyA dve apatye, puSpacUlaH puSpacUlA ca, te anurakta bhogapare devyA pravrajya svargatayA prabodhite puSpacUlA anya(arNi)kAputrAnte pravrajya siddhA, devasya dhIH 4 / purimatAle uditodayo rAjA zrIkAntAdevI, jinadharmaratatvAddAsIbhiH pravrAjikA bhAjitA, dveSamApannA vArANasyAM dharmarucirAjJe zrIkAntArUpaM citrakasthamadarzayat, rAgAitasya preSaNe'pamAnena sarvabalena // 408 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra AvazyakaniyukteravacUrNiH niyuktiH |ni0 gA0 // 409 // gato dharmaruciH puraM rurodha, uditodayena pApabhIrutvAdupavAsena zrodaH smRtastenArivAsitaH 5 / zreNikaputro nandiSeNaH svaziSyasthirIkaraNAya rAjagRhaM gatastatastadantaHpurIrvandanA''gatA dRSTvA sthirIbhUtaH 6 / dhanadattaH susumAyA mRtyau putrAnAha-yonAM samprati nAmastadAntarA mriyAmahe 7 / zrAddho adhyupapannaH priyAsakhyAM, jJAtvA Ao mRtvA durgatI mA yAtvayamiti priyA tadveSamAdAya rAtrau ramayitvA saMvege sadbhAvakathanAtsusthitaM kAntamakarot , tasyA dhIH 8 / ekasya rAjJo vallabhadevI mRtA tdviyogaato nRpo mugdhaH zarIrasthitimakurvan mantribhiruktaH-deva! kiM kriyatAm ?, IdRzI saMsArasthitiH, rAjA Aha-devyAmakurvatyAM na karomi, mantribhirvimRzyoktaM-devI svarga gatA, tatra tasyai preSyatAM, pazcAtsvayaM kriyatAM. rAjJA mataM, mAyayaikaH preSyate, sa Agatya pratyahaM tadehasthityAdivAtA kathayati, evamAbharaNAdi dIyamAnaM devyai dRSTrA kazcidbhUtroM nRpamAha-ahaM svargAdAgAM devyAdiSTakaTIsUtrAdyAnayanAya, rAjJoktA mantriNaH prAtaH sarva dIyatAM, taizcintitaM mantrabhedo jAtaH. ekena mantriNA sarvamAnIya uktaM, deva ! citayaiva svarge gamyate, rAjJoktaM tathaiva preSyatAM, sa viSaNNaH, antarA vAcAlo dhUrtastamAha rAjasamakSa-bhostatra gatena evaM 2 vAcyaH, prAgdhUrtenoce-nAhaM sarva vaktumalaM, ayameva preSyatAM, tataH sa eva netumArebhe, anyo muktaH, tanmAnuSai rudite kharaNTayitvA mukto mantribhiH, mRtakaM dagdhaM mantriNo dhIH 9 / kSapako bhekImArako mRtvA ekatra virAddhasaMyamAnAM kule dRSTiviSo'hirabhUt , te parasparaM jAnanti, rAtrau caranti mA jIvasaMghAta iti prAsukamAhArayanti / anyadA rAjJaH putro'hidaSTo mRtaH, sarpamAraNe dInAramadAnnRpaH, kenApi teSAM rekhAM dRSTvA bilaM jJAtvA auSadhIbhirAkRSTaH, sa jAtimAnabhimukho na niryAti tadrakSArtha, taM nirgataM 2 chittvA rAjJo darzitaH, atrAntare nAgadevatayA Uce-suto bhaviSyati, mA // 409 // A0cU035
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava | namaskAraniyuktiH siddhanikSepAH ni0 gA0 cUrNiH // 410 // 951 ahInmArayeti, kSapakAhitvA nAgadattaH putro jAti smRtvA pravajito bahukSudho roSAbhigrahI kuragaDuko'bhavat / ekadvitricaturmAsakSapakAnatikramya devatA taM bhAvakSapakaM nanAma, paJcApi siddhAH 10 / amAtyaputro varadhanustasya dhIrmAtRmocanAdiSu 11 / cANakyena devatAdattapAzakaijanaM krIDayitvA kozaH kRtaH 12 / sthUlabhadro'mAtyapadavyarthamAkArito vimRzya dIkSA jagrAha 13 / nAzikyapure nando vaNik sundarI bhAryA ataH sundarInando abhidheyaM, tadbhAtrA pravajitenA''gatya bhAjanArpaNenodyAnaM nItaH, sundarIrAgitvAnnecchati dIkSA, devavandanAya meru nayatA sAdhunA vAnarIvidyAdharIdevIdarzanena pratibodhya dIkSitaH 14 / vajrasvAminA mAtA nAnuvarttitA mA saGghasyAvajJA 15 / 'calaNAhae' rAjA taruNairyudrAhyate yathA sthavirAH kumArAzcApanIyantAM, | parIkSAyai rAjJoktaM-yo rAjJaH ziraH pAdenAhanti tasya ko daNDaH ?, taruNairuktaM tatpAdacchedaH, sthavirairvicintyoktaM satkAryaH, evaMkI devyeveti, vRddhAH satkRtAH anye nyakRtAH 16 / 'AmaMDe'tti-Amalakamekena kRtrimaM jJAtamatikaThinatvAdakAlajAtatvAcca 17 / 'maNi'tti-sarpaH pakSiNAmaNDakAni vRkSamAruhya atti gRdhruNa hataH, maNiradhaH kUpe patitaH, nIraM raktaM jAtaM, bahiHkRSTaM | svAbhAvikaM syAt (bhavati), dArairukte sthavireNa jJAtvA prativezya (pravizya) gRhItaH 18 / sarpazcaNDakauzikazcintayati IdRzo mahAtmA ityAdi 19 / zrAvakaputro dharmamakRtvA araNyakhaDgI saJjAtaH, aTavyAM jana mArayati, anyadA sAdhUna dRSTvA jAtiM smRtvA pratyAkhyAte svargataH 20 / vaizAlyAM zrImunisuvratastUpaH kUlavAlena pAtitaH 21 / 'iMda'tti ekatra puraM na patati, cANakyastridaNDIbhUya praviSTa indrakumArikA dRSTvA jJAtaM tatprabhAvena na patati, mAyayA tA utpAditAH puraM gRhItaM 22 // 951 // ukto'bhiprAyasiddhaH, tapaHsiddhamAha- . // 410 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH / namaskAraniyuktiH ni0nigA0 952-954 // 411 // na kilammai jo tavasA sotavasiddho dddhphaarivv| so kammakkhayasiddho jo svvkkhiinnkmmNso||952|| dRSTa(Dha)prahArI dIkSAM pratyabhigrahavAt (gRhItaH) siddhH|| 952 // karmakSayasiddhameva prapaJcata AhadIhakAlarayaM jaM tu kammaM se siamaTThahA / siaMdhataMti siddhassa siddhattamuvajAyai // 953 // dIrghaH santAnApekSayA'nAditvAt sthitibandhakAlo yasya taddIrghakAlaM, tacca jIvAnuraJjanAdrajazca tattathA, yatkarma zleSitamAtmanAtmapradezeSu yojitamaSTadhA karma sitaM-pUrvabaddhaM dhmAtaM-dagdhamiti niruktyA siddhasya siddhatvamupajAyate // 953 // nAUNa veaNijaM aibahuaM AuaMca thovAgaM / gaMtUNa samugghAyaM khavaMti kammaM niravasesaM // 954 // jJAtvA kevalenAvagamya, kiM?-vedanIyaM karma, kimbhUtaM ? 'atibahukaM' zeSabhavopagrAhikarmApekSayA atiprabhUtamityarthaH, tathA''yuSkaM ca karma 'stoka' alpaM tadapekSayaiva jJAtveti vartate, atrAntare 'gatvA' prApya 'samuddhAtaM' iti samyag-apunarbhAvena ut-prAbalyena karmaNo hananaM ghAtaH-pralayo yasmin prayatnavizeSe asau samuddhAtastaM, 'kSapayanti' vinAzayanti 'karma' vedanIyAdi, niravazeSamiva niravazeSa prabhUtakSapaNAccheSasya cAntarmuhUrttamAtrakAlAvadhitvAt, kiJciccheSatvAdasattvamityarthaH / nanu 'jJAtvA | vedanIyamatibahu' ityatra ko niyamo yena tadeva bahu tathA AyurevAlpamiti, atrocyate, vedanIyasya sarvakarmabhyo bandhakAlabahutvAtkevalino'pi tadvandhakatvAt AyuSkasya cAlpatvAt , uktaM ca-'jAva NaM ayaM jIve eyai veyai calai phaMdai tAva NaM aTThavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chavihabaMdhae vA no NaM abaMdhae' tti, AyuSkasya tvantarmuhUrtika eva bandhakAlaH, uktaM ca-"sia tibhAge sia tibhAgatibhAge" ityAdi, iti gAthArthaH // 954 // idAnIM samuddhAtAdisvarUpapratipAdanAyaivAha ** ****** // 411 // **
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Te Da Qian De Ci namaskAraniyuktiH ni0 gA0 955 Avazyaka daMDa kavADe maMthaMtare asA(saM) haraNayA sriirtthe| bhAsAjoganirohe seleptI sijjhagA ceva // 955 // niyukterava iha samuddhAtaM prArabhamANaH prathamamevAvarjIkaraNamabhyeti, AntauhUrtikamudIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpamityarthaH, cUrNiH tataH samudvAtaM gacchati, tasya cAyaM kramaH-iha prathamasamaya eba svadehaviSkambhatulyaviSkambhamUrddhamadhazcAyatamubhayato'pi lokAnta gAminaM jIvapradezasaMghAtaM [daNDaM] daNDasthAnIyaM kevalI jJAnAbhogataH karoti, dvitIyasamaye tu tameva daNDaM puurvaaprdigdvyprsaar||412|| PNAt pArzvato lokAntagAmikapATamiva kapATaM karoti, tRtIyasamaye tadeva kapATaM dakSiNottaradigdvayaprasAraNAnmanthasadRzaM manthAnaM karoti lokAntaprApiNameva, evaM ca lokasya prAyo bahu pUritaM bhavati, manthAntarANyapUritAni, anuzreNigamanAt , caturthe tu samaye tAnyapi manthAntarANi saha lokaniSkuTaiH pUrayati, tatazca sakalalokaH pUrito bhavati, tadanantarameva paJcame samaye yathoktakramAtpratilomaM manthAntarANi saMharati-jIvapradezAn sakarmakAnsaGkocayatItyarthaH, SaSThe samaye manthAnamupasaMharati ghanatarasaGkocanAt, saptame samaye kapATamupasaMharati daNDAtmani saGkocanAt, aSTame samaye kapATamupasaMhRtya zarIrastha eva bhavati / asamartha cetasi nidhAyoktaM-daNDaH kapATa manthAtarANi saMharatA, pratilomamiti gamyate, zarIrastha iti vacanAt , na caitatsvamanIkAvyAkhyAna, yata uktaM vAcakamukhyenomAsvAtinA-"daNDaM prathama samaye kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu|1|sNhrti paJcame tvantarANi manthAnamatha punaH sssstthe| saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daNDam / 2 / " iti // idAnIM tasya samudvAtagatasya yogavyApArazcintyate-yogAzca manovAkkAyAsteSAmidaM svarUpaM-odArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro // 412 //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava namaskAraniyuktiH ni0 gA. 955 cUrNiH // 413 // *********** vAgyogaH, tathaudArikazarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro mnoyogH| atra caiSAM kaH kadA vyApriyate?, tatreha manovAgyogayoravyApAra eva, prayojanAbhAvAt , kAyayogasyaiva kevalasya vyApAraH, tatrApi prathamASTamasamayayoraudArikakAyaprAdhAnyAdaudArikakAya yoga eva, dvitIyaSaSThasaptamasamayeSu punaraudArike tasmAcca bahiH kArmaNe vIryaparispandAt audArikakArmaNa mizraH, tricaturthapaJcameSu tu bahiraudArikAt bahutarapradezavyApArAdasahAyaH kArmaNayoga eva tanmAtraceSTanAt iti, anyatrApyuktaMMI"audArikaprayoktA prathamASTamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu 1 // kArmaNazarIrayogI caturthaka paJcame | 2 tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt / 2 / " alaM vistareNa / bhASAyoganirodha iti, ko'rthaH ?, parityaktasamuddhAtaH kAraNavazAdyogatrayamapi vyApArayet , tadartha madhyavartinaM yogamAha-bhASeti, atrAntare'nuttarasurapRSTo manoyogaM satyaM vA asatyAmRSaM vA prayur3e, evamAmantraNAdau vAgyogamapi, netarau dvau bhedau dvayorapi, kAyayogamapyaudArikaM, phalakapratyarpaNAdau, tato'ntarmuharttamAtreNaiva kAlena yoganirodhaM karoti, atra kecid vyAcakSate-jaghanyenaitAvatA kAlena utkRSTatastu SadbhirmAsairiti, etaccAyuktaM, 'kSapayanti karma niravazeSa'miti vacanAt phalakAdInAM ca prajJApanAyAM pratyarpaNasyaivoktatvAt , evaM ca sati grahaNamapi syAt , alaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, tatazca bhavopagrAhizeSakarmakSapaNAya lezyAtItamatyantAprakampa paramanirjarAkAraNaM dhyAnaM pratipitsuryoganirodhArthamupakramate, tatra pUrva bAdarakAyayogena bAdaramanoyoga niruNaddhi, tato vAgyogaM, tataH sUkSmakAyayogena bAdarakAyayogaM, tenaiva sUkSmamanovAgyogI, sUkSmakAyayogaM tu sUkSmakriyamanivRttizukladhyAnaM | mAtre ca kAlazeSe iti Ava0 malayagirivRttau / **
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 441 // namaskAra niyuktiH ni0 gA. 955 KEXXXXXXXXXXXXXXX yAyan zarIrapradezasambaddhA manaHparyAptinivRttiryayA pUrva manodravyagrahaNaM kRtvA bhAvamanaH prayuktavAMstatkarma[saMyoga]vighaTanAya mantrasAmarthyena viSamiva sa bhagavAnanukRtvA'vaSTambhenaiva (bhagavAnanuttareNAcintyena nirAvareNa karaNavIryeNa tadvyApAraM) niruNaddhi anyasyAvaSTambhanIyasya yogAntarasya tadA asatvAt / taddhyAnasAmarthyAcca vadanodarAdivivarapUraNena saGkucitadehatribhAga vartipradezo bhavati / tataH samucchinnakriyamapratipAtizukladhyAnaM dhyAyan madhyamapratipattyA hasvapaJcAkSarodgiraNamAtrakAlaM zailezIkaraNaM pravizati iti smaasaarthH| vistarArthazcAyaM-sa hi yoganirodhaM kurvan prathamameva yA'sau zarIrapradezasambaddhA manaHparyAptinirvRttiryayA pUrva manodravyagrahaNaM kRtvA bhAvamanaH prayuktavAMstatkarmavighaTanAya mantrasAmarthyena viSamiva sa bhagavAnanuttareNAcintyena nirAvaraNena karaNavIryeNa tadvyApAra niruNaddhi, ayamarthaH sa hi bhagavAn kevalI yogatrayanirodhaM cikIrSurviSamiva matreNa prathamameva tAvattadvyApAra niruNaddhIti sambandhaH, tasya manaHparyAptinivRttiH zarIrasavyApekSajIvasya manodravyagrahaNazaktirUpA yayA'sau bAhyaghaTAdivastucintanarUpo vyApAraH prathamaM tAvattaM niruNaddhItyarthaH, kena kRtvetyAha-anuttareNetyAdi vizeSaNaviziSTaM kila siddhA nAmapi vIrya bhavati, tadvyavacchedArthamAha-karaNavIryeNeti sazarIrajantuvIryeNetyarthaH tasyA vyApAra niruNaddhi yA kimityAhayAsau zarIretyAdi, punastAmeva vizeSayati, yathA pUrvamityAdi, kimartha punastadvyApAra niruNaddhItyAha-tasyA manaHparyAptinivRtteryakAraNabhUtaM karma tena jIvasya yaH saMyogastadvighaTanAya, na hyavikale tatkAraNabhUte manaHparyAptinAmakarmaNi tatkAryabhUtAyA | manodravyagrahaNazakternirodhaH kartuM zakya iti bhAvaH / atha manovyApArAdinirodhakaH krama ityAha (dhakrama Aha)-'pajattamittasannissa jattiyAI jahannajogissa / hoti maNodavvAI tavvAvAro ya jammatto // 1 // tadasaMkhaguNavihINaM samae samae Skkk******kkkkkkkkkkk // 414 //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava cUrNiH XX**** namaskAraniyuktiH ni0 mA0 // 415 // **************** niraMbhamANo so / maNaso samvanirohaM kareja'saMkhijasamaehiM // 2 // gAthAdvayasya vyAkhyA-paryAptisamarthanottarakAlameva jaghanyayoginaH saMjJino yAvanti manovargaNAdalikAni tadvyApArazca manodravyavyApArazca cintanIyAnukUlaceSTAlakSaNo yAvAn bhavati kevalino'pi zailezyavasthAprAptisamaye tAvanti manodravyANi tadvyApArazca tAvAneva bhavati, idamuktaM bhavati-zailezImArurukSuH kevalI prathamamevAcintyasAmarthyavIryavizeSAjjhagityeva paryAptamAtrajaghanyayogisaMjJipazcendriyamanoyogatulyaM manoyogaM dharati, tatazca tasmAdavaziSyamANamanoyogAdasaGkhyeyaguNavihInaM pratisamayaM nirandhAno'saGkhyeyasamayaiH sarvamapi manoyogaM niruNaddhi, avaziSyamANamanoyogAt pratisamayamasaGkhyeyaM bhAgamapanayannasaGkhyeyasamayaiH sarvamapi manoyogaM niruNaddhItyarthaH tathA-"pajjattamettabeMdiajahannavaijogapajjayA je ya / tadasaMkhaguNavihINe samae samae niraMbhaMto // 3 // savvavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto a suhumapaNayassa paDhamasamayovavannassa // 4 // jo kira jahannajogo tadasaMkhejaguNahINamekkikke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muNcNto||5|| ruMbhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvaNAmei // 6 // " evaM vAgyogamapi viziSTavIryavizeSAtparyAptamAtradvIndriyajaghanyavAgyogatulyaM prathamameva vidhRtya tathA kAyayogamapi prathamatayotpannasUkSmapanakajaghanyakAyayogatulyaM vidhRtya tatastadasavayeyaguNavihInaM pratisamayaM rundhAno asaGkhyeyasamayaiH sarvavAgyogaM dehavibhAgaM ca muJcan sarvakAyayogaM niruNaddhi, nirudhya zailezIkaraNaM pratipadyate iti gaathaactussttytaatpryaarthH| tatra zilAbhinivRttaH zilAnAM vAyamityaNa zailaH-parvataH teSAmIzaH-prabhuH zailezaH, sa ca meruH, tasyeveyaM sthiratA sAmyAvasthA zailezI, athavA-azailezaH sannabhUtatadbhAvAcchailezavadAcarati zailezIbhavatItyadhyAhAraH, athavA sarvasaMvaraH zIlaM tasyezaH, / 415 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ EV cUrNiH namaskAraniyuktiH ni0 gA0 955 Avazyaka- zIlezaH tasyeyaM yoganirodhAvasthA zailezI, tasyAM karaNaM pUrvaracitazailezIsamayasamAnaguNazreNIkasya vedyanAmagotrAkhyAniryukterava- ghAtikarmatrayasya asaGkhyeyaguNayA guNazreNyA, AyuHzeSasya tu yathAsvarUpasthitayA zreNyA nirjaraNaM zailezIkaraNaM, tacca madhyama pratipattyA hasvapaJcAkSarodgiraNamAtraM kAlaM bhavati, sa ca kAyayoganirodhArambhAtprabhRti sUkSmakriyA'nivRttidhyAnaM dhyAyati, tataH sarvanirodhaM kRtvA zailezyavasthAyAM vyucchinna kriyamapratipAti, tato bhavopagrAhikarmajAlaM kSapayitvA RjuzreNI prtipnno'spRshy||416|| mAnagatyA siddhyatIti / amumevArthamAha-"seleso kira meru seleso hoi jA tahA'calayA / houM ca aseleso selesI hoi thiryaae||1||" atha selesIti prAkRtanAmAdhikRtya vyutpattimAha-"ahavA selubva isI selesI hoi tahavi thirayAe / seva aseKlesIhoI selesI hou(a)lovaao||2||" vyAkhyA / sela iva isI maharSiH selesI bhavati / nanu zailezI tasya maharSeH kAcidvi-| ziSTAvasthA evocyate, kathaM zailezIpratipattA munirapyevaM vyapadizyata ityAha-so'pyevaM vyapadezyo bhavati sthiratayA hetubhUtayA, sa hi maharSistasyAmavasthAyAM zailavasthiro bhavati, zelesItyucyate / enameva prAkRtazabdamadhikRtya vyutpattyantaramAha-'sevatti vAzabdaH pakSAntaradyotakaH sa zailezIpratipattA muniH 'alesI hoItti tasyAmavasthAyAmalezyaH, samastalezyAvikalo bhavatIti kRtvA, alesItipadasambandhino'kArasya lopaM kRtvA selesItiprAkRtazabdena sa selesIpratipattAbhidhIyate iti gaathaarthH| 'sIlaM va samAhANaM nicchaya u sabyasaMvaro a| tasseso seleso selisI hoi tayavatthA // 3 // hassakkharAi majjhe jeNa kAleNa paMca bhannaMti / acchai selesigao tattimamittaM tao kAlaM // 4 // taNurohAraMbhAo jhAyai suhumakiriAniaTTI so / vucchinnakiri| amappaDivAI selesikaalNmi||5|| tadasaMkhijjaguNAe guNaseDhIe raiaM purAkammaM / samae samae khavayaM kamaso selesikAlaMmi // 6 // // 416 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH ni0 gA0 956-959 // 417 // savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMciM ducarame samae / kiMciba hoi carame selesIe tayaM vucchN||7|| maNuyagaijAitasavAyaraM ca pajattasubhagamAija / annayaraveaNIaM narAu succaM jaso nAmaM // 8 // saMbhavao jiganAma narANupuSI a carimasamayaMmi / sesA jiNasaMtAo ducarimasamayaMmi niTThati // 9 // orAliAI savvAI cayai vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesa tahA na jahA desaccAeNa jai samma (so puvN)||10|| tassodayaAiA (daiyA bhAvA) bhavattaM ca viNiattae samayaM / samattanANadaMsaNasuhasiddhattANi suttaNaM // 11 // ujuseDhI (di) paDivaNNo samayapaesaMtaraM aphusamANo / ikkasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so // 12 // 955 // jaha ullA sADIA AsuM sukkA viralliA sNtii| taha kammalahua samae vacaMti jiNA samugghAyaM // 956 // ArdA zATikA jaleneti gamyate, karmaNaH-AyuSkasya laghutA stokatA tasyAH samaye-bhinnamuhUrtapramANe jinAH kevlinH|| 956 // - lAua eraMDaphale aggI dhUme usU dhaNuvimukke / gai puvapaogeNaM evaM siddhANavi giio|| 957 // iSurdhanurvimuktaH, amISAM yathA gamanakAle svabhAvato dezAdiniyataivagatiH pUrvaprayogeNa pravarttate evameva siddhAnAmapi gtiH||957|| kahiM paDihayA siddhA?, kahiM siddhA paiTThiyA? / kahiM bodiM caittA NaM?, kattha gaMtUNa sijjhaI // 958 // bondiH-tanuH // 958 // aloe paDihayA siddhA, loagge a pihiaa| ihaM boMdi caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhii||959 / / / 11417 //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH // 418 // namaskAraniyuktiH ni0 gA0 960-966 aloke kevalAkAze pratihatAHtadAnantaryavRttirevapratiskhalanaM, natu sambandhe vighAtaH, lokAgre ca pazcAstikAyAtmake 959 // IsIpanbhArAe sIAe joaNami logNto| bArasahiM joaNehiM siddhI sbvtttthsiddhaao||960|| ISatprAgbhArA-siddhibhUmistasyAH sItAyA iti bhUme ma yojane lokAnta Urddhamiti gamyate / dvAdazabhiryojanaiH siddhirUI syAtsarvArthasiddhAdvimAnAt , anye tu siddhiM lokantalakSaNAmevAhuH, tattvaM jinA vidanti // 960 // nimmaladagarayavaNNA tusAragokhIrahArasarivannA / uttANayachattayasaMThiA ya bhaNiyA jiNavarehiM // 961 // dkrjH-shlkssnnodkknnikaaH||961|| egA joaNakoDI bAyAlIsaM ca syshssaaii| tIsaM ceva sahassA do ceva sayA auNavannA // 962 // paJcacatvAriMzadyojanalakSapramANakSetrasyAlpamanyatparidhyAdhikyaM prajJApanAto'vaseyaM // 962 // bahumajjhadesabhAge aTTheva ya joaNANi bAhallaM / caramaMtesu a taNuI aMgula'saMkhijaIbhAgaM // 963 // bAhulyaM-uccaistvaM, aGgalAsaGghaveyabhAgaM yAvattanvI // 963 // gaMtRRNa joaNaM joaNaM tu parihAi aMgulapuhuttaM / tIse'vi a peraMtA macchiapattAu taNuayarA // 964 // kizcinyUnamaGgulatraya(nava)miha aGgulapRthaktvazabdenoktaM draSTavyaM // 964 // IsIpabbhArAe uvariM khalu joaNaMmi jo koso| kosassa ya chanbhAe siddhANogAhaNA bhnniaa||965|| tini sayA tittIsA dhaNuttibhAgo ya koschbbhaao| paramogAho'yaM to te kosassa chanbhAe // 966 // ** ja // 418 // *****
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH ni0mA0 967-972 // 419 // trINi zatAni dhanuSAM trayastriMzadadhikAni dhanuSastribhAgazca krozaSaDbhAgo vartate 'yat' yasmAt paramAvagAho'yaM siddhAnAM, tataH krozasya SaDbhAgaH // 965-966 // uttANauvva pAsillaubva ahavA nisannao ceva / jo jaha karei kAlaM so taha uvavajae siddho // 967 // uttAnakaH pRSThato'rdhAvanatAdisthAnataH, pArzvasthitastiyasthito vA // 967 // ihabhavaminnAgAro kammavasAo bhavaMtare hoi / na ya taM siddhassa jao tammi vi to so tyaagaaro||968|| ihabhavabhinnAkAraH karmavazAdbhavAntare svargAdau syAt , tadAkArabhedasya karmanibandhanatvAt , na ca tatkarma siddhasya, yataH 'tasmin' apavarga tato'sau siddhaH tdaakaarH-puurvbhvaakaarH|| 968 // jaM saMThANaM tu ihaM bhavaM cayaMtassa caramasamayaMmi / AsI apaesaghaNaM taM saMThANaM tahiM tassa // 969 // pradezaghanaM tribhAgena randhrapUraNAt // 969 // dIhaM vA hassaM vA jaM caramabhave havija saMThANaM / tatto tibhAgahINA siddhANogAhaNA bhnniaa|| 970 // dIrgha paJcadhanuHzatapramANaM, isvaM hastadvayapramANaM // 970 // tinni sayA tittIsA dhaNuttimAgo ya hoi boddhvyo| esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhnniaa||971|| cattAri a rayaNIo rayaNitibhAgUNiA ya boddhavvA / esA khalu siddhANaM majjhimaogAhaNA bhnniaa||972|| ranitribhAgonA // 971-972 // III
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava namaskAraniyuktiH ni0 na. 973-980 cUrNiH ||420 // egA ya hoi rayaNI aTTeva ya aMgulAI saahiiaa| esA khalu siddhANaM jahannaogAhaNA bhnniaa|| 973 // ogAhaNAi siddhA bhavattibhAgeNa huMti parihINA / saMThANamaNityatthaM jarAmaraNavippamukkANaM // 974 // anitthaMstha-kenacitprakAreNa laukikenAsthitaM // 974 // jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annunnasamogADhA puTThA savve a logaMte // 975 // phusai aNaMte siddhe savvapaesehi niamaso siddho / te'vi asaMkhijaguNA desapaesehiM je puTThA // 976 / / / te'pyasaGkhyeyaguNA vartante dezapradezairye spRSTAH sarvapradezaspRSTebhyaH, kathaM?-sarvAtmapradezairanantAH spRSTAstathA ekaikena pradezenApyanantA eva, sa cA'saGkhyeyapradezAtmakaH // 975-976 // asarIrA jIvaghaNA uvauttA saNe a nANe a / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameaMtu siddhANaM // 977 // jIvAzca te ghanAzca jIvaghanAH, tatazca sAkArAnAkAraM sAmAnyavizeSarUpaM lakSaNaM svarUpametat // 977 // kevalanANuvauttA jANaMtI savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevaladiTThIhi'NaMnAhiM // 978 // sarvabhAvaguNabhAvAn-sarvapadArthaguNaparyAyAna, tatra sahavarttino guNAH kramavartinazca paryAyAH, Adau jJAnagrahaNaM prathamatayA tadupayogasthAH siddhyantIti jJApanArtha // 978 // nANaMmi daMsagaMmi a itto egayarayaMmi uvauttA / savvassa kevalissA jugavaM do natthi uvaogA // 972 // navi asthi mANusANaM taM sukkhaM neva savvadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 28 // // 420 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukteravacUrNiH 421 // avyAbAdhAM // 979-980 // namaskArasuragaNasuhaM samattaM savvaddhavApiMDiaM aNaMtaguNaM / na ya pAvai muttisuhaM'NatAhi vi vaggavaggUhiM // 981 // niyuktiH samastaM atItAnAgatavartamAnakAlodbhavaM, punazca sarvAddhApiNDitaM sarvakAlasamayaguNitaM, tathA anantaguNaM, tadevaMpramANaM ni0 gA. asatkalpanayA ekaikAkAzapradeze sthApyate, evaM sakalalokAlokAkAzAnantapradezapUraNenAnantaM syAt , na ca prApnoti tathA- 981-985 prakarSagatamapi muktisukhamanantairapi vargavagairvargitaM // 981 // tathA cAha siddhassa suho rAsI savvadvApiMDio jai havija / so'NaMtavaggabhaio savvAgAse na mAijA // 982 // sukharAziH sarvAddhApiNDito yadi syAt , anena kalpanokkA, anantavargApavargitaH san samIbhUta eva sarvAkAze na mAyAt , ayamarthaH-yata Arabhya ziSTAnAM sukhazabdapravRttistamAbAdamavadhIkRtya ekaikaguNavRddhyA tAvadasAvAhAdo vizeSyate yAvadanantaguNavRddhyA niratizayaguNaniSThAM gataH, tatazcAsau caramAbAda eva siddhAnAM, tasmAccArataHprathamAccorddhamapAntarAlavartino ye guNA AhAdavizeSAste sarvAkAzapradezAdibhyo bhUyAMsaH // 982 // jaha nAma koi miccho nagaraguNe bahuvihe viaannNto| na caei parikaheuM uvamAi tahiM asaMtIe // 983 // // 421 // ia siddhANaM sukkhaM aNovamaM natthi tassa ovmm| kiMci viseseNitto sArikkhamiNaM suNaha vucch||984||ell tathApi kiJcidvizeSeNa 'etto' tti asya sAdRzyamidaM vakSyamANaM // 983-984 // jaha savvakAmaguNiaM puriso bhottUNa bhoaNaM koi / taNhALuhAvimukko acchinna jahA amiatitto||985|| mA0cU036
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH vi0 gA0 986-994 // 422 // 1888888************** yathA amRtatRptaH rasanendriyamevAdhikRtya iSTaviSayaprAptyA autsukyavinivRttyA sukhadarzanaM azeSautsukyAnavRttyupalakSaNArtham // 985 // ia sabakAlatittA aulaM nivANamuvagayA siddhA / sAsayamavAbAhaM ciTThati suhI suhaM pattA // 986 // siddhaparyAyAnAhasiddhatti a buddhatti a pAragayatti a paraMparagayatti / ummukkakammakavayA ajarA amarA asaMgA ya // 987 // paramparAgatAH samyaktvajJAnacaraNakramapratipattyupAyamuktatvAt , unmuktkrmkvcaaH||987 // nicchinnasavvadukkhA jAijarAmaraNabaMdhaNamukkA / avvAbAhaM sukkhaM aNuhuMtI sAsayaM siddhA // 988 // siddhANa namokAro jiivN0||989|| siddhANa namukkAro dhannANa // 990 // siddhANa namukkAro evN0||991|| siddhANa namukkAro savva0 biiaM hoi maMgalaM // 992 // gAthApaJcakaM sugamaM // 988-992 // nAma ThavaNAdavie bhAvaMmi cauviho u aayrio| davvaMmi egabhaviAI loie sippasatthAI // 993 // dravyAcArya ekabhavikAdiH, ekabhaviko batAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, bhAvAcAryo laukikaH zilpazAstrAdiH-zilpAdigrAhakaH // 993 // lokottarAn bhAvAcAryAnAha paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA pbhaasNtaa| AyAraM daMsaMtA AyariA teNa vucaMti // 994 // // 422 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukteravacUrNiH namaskAraniyuktiH ni0 gA0 9951002 // 423 // Acaranto anuSThAnarUpeNa, tathA prabhASamANA vyAkhyAnena, darzayantaH pratyupekSaNAdidvAreNa // 994 // amumevArthamAhaAyAro nANAI tassAyaraNA pabhAsaNAo vA / je te bhAvAyariyA bhAvAyArovauttA ya // 995 // tasyAcaraNAt prabhASaNAdvA, vAzabdAddarzanAdvA hetorye mumukSubhirguNairvA jJAnAdibhirAcaryante te bhAvAcAryA ucyante, bhAvArthamAcAro bhAvAcArastadupayuktAzca // 995 // AyariyaNamokAro jiiv0||996|| AyariyanamukkAro dhnnaann0||997|| AyariyanamukAro evN0||998|| AyariyanamukAro savva0 tai hoi maMgalaM // 999 // . gAthAcatuSkaM sugamaM // 996-999 // nAma ThavaNAdavie bhAvaMmi caubviho uvjjhaao| dave loia sippAi niNhagA vA ime bhAve // 1000 // nihnavA drvyopaadhyaayaaH||1000|| bArasaMgo jiNakkhAo sajjhAo kahio buhehiM / taM uvaisaMti jamhA uvajjhAyA teNa vucaMti // 1001 // budhairgaNadharAdibhiyaH, upetyA'dhIyate ebhyaH sAdhavaH (dhubhiH) suutrmityupaadhyaayaaH||1001|| AgamazailyA upAdhyAyazabdArthamAhautti uvaogakaraNe jjhatti a jhANassa hoi niddese / eeNa hu~ti ujjhA eso anno'vi pjjaao||1002|| u ityakSaramupayogakaraNe varttate, jjha iti dhyAnasya bhavati nirdeze, tatazca prAkRtatvAdetena bhavati ujjhA, upayogapurassara // 423 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH ni gA. | 10031013 // 424 // * * dhyAnakAra ityrthH||1002|| athavAutti uvaogakaraNe vatti apAvaparivajaNe hoi| jhatti a jhANassa kara utti a osaraNA kamme // 10 // upayogapUrvakaM pApaparivarjanena dhyAnArohaNena krmaannypnyntiityupaadhyaayaaH||1003 // uvajjhAyanamokAro jIvaM0 // 1004 // uvajjhAyanamukAro dhannANa. // 1005 // uvajjhAyanamukkAro | evN0||1006|| uvajjhAyanamukkAro savva0 cautthaM hoi maMgalaM // 1007 // gAthAcatuSkaM kaNThyaM // 1004-1007 // nAma ThavaNAsAhU davvasAhU a bhAvAhU a| davvaMmi loiAI bhAvaMmi a saMjao sAhU // 1008 // abhilaSitamartha sAdhayatIti saadhuH||1008|| dravyasAdhUnAhaghaDapaDarahamAINi u sAhaMtA huMti davvasAhutti / ahavAvi davabhUAte huMtI dabbasAhutti // 1009 // dravyabhUtA bhaavpryaayshuunyaaH||1009|| nivvANasAhae joe, jamhA sAhaMti sAhuNo / samA ya sababhUesu tamhA te bhaavsaahunno||1010|| kiM picchasi sAhaNaM tavaM va niyama va saMjamaguNaM vA / to vaMdasi sAhaNaM eaM me pucchio sAha // 1011 // visayasuhaniattANaM visuddhacArittaniamajuttANaM / taccaguNasAhayANaM sadAyakiccujjayANa namo // 1.12 // asahAi sahAyattaM karaMti me saMjamaM karitassa / eeNa kAraNeNaM namAmi'haM savvasAhUNaM // 1013 // * * * ** * // 424 // *
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ BE Avazyakaniryukterava cUrNiH // 425 // namaskAraniyukti ni0 gA. 10141020 asahAyasya sahAyatvaM kurvanti mama saMyama kurvtH||1010-1013 // sAhaNa namukAro jiivN0||1014|| sAhUNa namukAro dhnnaann||1015|| sAhuNa namukAro evN0||1016|| sAhaNa namukkAro sabva. paMcamaM hoi maMgalaM // 1017 // gAthAcatuSkaM kaNThyaM // 1014-1017 // eso paMca namukkAro svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM paDhamaM havai maMgalaM // 1018 // uktaM vastudvAraM, AkSepamAha| navi saMkhevo va vitthAru saMkhevo duvihu siddhasAhnaNaM / vitthArao'Negaviho paMcaviho na jujjaI tamhA // 1019 // iha kila sUtraM saGkepavistaradvayamatItya na vartate, idaM namaskArasUtramubhayAtItaM, yato'tra na saGkepaH, yadyayaM saGkepaH syAta tato dvividha eva namaskAraH syAtsiddhasAdhubhyAM, parinivRttArhadAdInAM siddhazabdena grahaNAt saMsAriNAM ca sAdhuzabdena, vista. | rato'nekavidhaH prApnoti, RSabhAdibhyo'rhadbhyaH, siddhebhyo'pyanantarasiddhebhya ityAdi // 1019 // prasiddhimAha arahaMtAI niyamA sAha sAhU a tesu bhaiavvA / tamhA paMcaviho khalu heunimittaM havaha siddho||1020|| ___ ahaMdAdayo niyamAtsAdhavastadguNAnAmapi tatra bhAvAt , sAdhavasteSvahaMdAdiSu bhaktavyAH, kecidarhantaH kecidAcAryA | kApadAcAyA ityAdi, tasmAtpaJcavidha eva namaskAraH, vistareNa kartumazakyatvAt , tathA hetunimitvaM bhavati siddhaH, tatra heturya utko 'magge avippaNAso' ityAdi // 1020 // kramamAha // 425 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ . Avazyakaniyukterava cUrNiH namaskAraniyuktiH ni0 gA. 10211025 // 426 // puvANupubvi na kamo neva ya pacchANupubvi esa bhave / siddhAiA paDhamA bIyAe sAhuNo AI // 1021 // iha kramo dvidhA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI ca, tatrAyamarhadAdikramaH pUrvAnupUrvI na, siddhAdyanabhidhAnAt kRtakRtyatvenAhannamaskAryatvena ca siddhAnAM pradhAnatvAt , tathA naiva pazcAnupUrvI eSa kramaH, sAdhvAdhanabhidhAnAt // 1021 // pUrvAnupUrvItvamevAha arahaMtuvaeseNaM siddhA najaMti teNa arihAI / navi koI parisAe paNamittA paNamaI rnno||1022|| prayojanaphale Ahaittha ya paoaNamiNaM kammakkhao maMgalAgamo ceva / ihaloapAraloia duviha phalaM tattha diTuMtA // 1023 // namaskArakaraNakAla eva prayojanamidaM-karmakSayastathA maGgalAgamazcaiva, kAlAntarabhAvi punaraihalaukikapAralaukikabhedabhinnaM | dvividhaM phalaM // 1023 // iha loi atthakAmA 2 AruggaM 3 abhiraI 4 aniSphattI 5 / siddhI a6 sagga 7 sukulapaccAyAI 8 a paraloe // 1024 // abhiratezca niSpattiH, sukulapratyAyAtizca paraloke // 1024 // yathAkramamAdInadhikRtyodAharaNAnyAhaihalogaMmi tidaMDI 1 sAdivvaM 2 mAuliMgavaNa 3 meva / paraloi caMDapiMgala 4 huMDiajakkho 5 a dittuNtaa||1025|| arthe-tridaNDayupalakSitaH zrAddhaputraH, kAmaprAptau devatAnubhAvavatI zrAddhaputrI, mAtuliGgavanopalakSitazrAddhenArogyamabhiratizca lebhe, paraloke phalaM vasantapure jitazatrupriyAhAracauryAt zUlyAM kSiptazcaNDapiGgalacauro gaNikAdattanamaskArastayaiva nidAnaM // 426 // RKA
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava 38******* namaskAraniyuktiH sUtrasparzikaniyuktizca ni0 gA0 10261027 // 427 // * kArito mRto nRpasuto'bhUt , evaM sukulapratyAyAtistanmUlaM ca sidbhigamanaM, athavA dvitIyaM jJAtaM-mathurAyAM jinadattaH zrAddhastena zUlikAbhinno huNDikazcauro namaskAraM grAhitaH, svayaM ca tatkRte nIrArtha gato'trAntare sa mRtvA yakSo jAtaH, zrAddhaH sngkttaanmocitH|| 1025 // iti namaskAraniryuktyavacUrNiH // uktA namaskAraniyuktiH, sAmprataM sUtropanyAsArtha pratyAsattiyogAd vastutaH sUtrasparziniyuktigatagAthAmAhanaMdiaNuogadAraM vihivadubugyAiyaM ca nAUNaM / kAUNa paMcamaMgala AraMbho hoi suttassa // 1026 // nandizcAnuyogadvArANi ca tat , vidhivadupodghAtaM ca, kRtvA paJcamaGgalAni // 1026 // sambandhAntaramAhakayapaMcanamukAro karei sAmAiyaMti so'bhihio| sAmAiaMgameva ya ja so sesaM tao vucchaM // 1027 // kRtapazcanamaskAraH ziSyaH sAmAyikaM karotIti, so'bhihitaH paJcanamaskAraH, sAmAyikAGgameva ca yadasau, 'zeSa' sUtraM, tato vakSye, taccedaM // 1027 // karemi bhaMte! sAmAiyaM, savvaM sAvajaM jogaM paccakkhAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi (sUtram) asminnaskhalitAmilitAdiguNopete uccarite kecanArthAdhikArA adhigatAH syuH, kecana na, tato anadhigatAdhigamAya vyAkhyA pravartate saMhitAdirUpA, tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, karomi bhayAnta ! sAmAyikamityAdipadAni, padArthapadavigrahau // 427 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niryukterava sAmAyikaniyuktiH cUrNiH // 428 // sugamau / atrAntare sUtrasparzikaniyuktiH, Aha ca akkhaliasaMhiAI vakkhANacaukkae drisiaNmi| suttaphAsianijuttivittharattho imo hoi|| 1028 // askhalitAdau sUtra uccarite tathA saMhitAdau vyAkhyAnacatuSTaye darzite sati sUtrasparzikaniyuktivistarArtho'yaM // 1028 // karaNe bhae a aMte sAmAIa savvaie a baje a|joge pacakhANe jAvajIvAi tiviheNa // 1029 // karaNamityAdi padAni, padArtha tu bhASyakRdvakSyati // 1029 // karaNanikSepamAhanAmaM ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve a / eso khalu karaNassA nikkhevo chavviho hoha // 152 // (bhA0)| dravyakaraNamAhajANagabhaviairittaM sannA nosannao bhave karaNaM / sannA kaDakaraNAI nosannA vIsasapaoge // 153 // (bhA0) noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyakaraNaM dvidhA-saMjJAkaraNaM nosaMjJAkaraNaM, [saMjJAkaraNaM] kaTa karaNAdi, ayamarthaH-kaTAdinirvarttakapAilakAdInAM karaNamiti saMjJA kvaciddeze rUDhA atastA rUDhimAzritya saMjJAviziSTakaraNaM saMjJAkaraNamityucyate, nosaMjJAdravyakaraNaM dvedhA-prayogato [vizrasAtazca] // 153 // vizrasAkaraNaM dvidhA, ata AhavIsasakaraNamaNAI dhammAINa parapaccayAjo (yjo)gaa| sAI ckkhupphaasiamnbhaaimckkhumnnumaaii||154||(bhaa0) vizrasA-svabhAvastataH karaNaM vizrasAkaraNamanAdi dharmAdharmAkAzAstikAyAnAmanyonyasamAdhAnaM karaNamiti gmyte| AhakaraNazabdo'pUrvaprAdurbhAve, tataH karaNaM cAnAdi ceti viruddhaM, na, parapratyayayogAt-paravastupratyayayogA(yabhAvAt dharmAdInAM tathA karaNani kSepAH ni0 gA. 1028-29 bhA0 gA. 152-154 // 428 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava-| karaNani kSepAH mA0 mA cUrNiH // 429 // | tathA yogyatAkaraNaM, athavA parapratyayayogAtsAyeva karaNaM dharmAdInAM, evaM arUpidravyANyAzrityoktaM sAdyanAdi ca vizrasAkaraNaM, rUpidravyANyadhikRtya sAdyavetyAha-sAdi cakSuHsparza cAkSuSamabhrAdi, acAkSuSamaNvAdi, karaNatAceha kRtiH karaNamiti kRtvA // 154 // saMghAyameatadubhayakaraNaM iMdAuhAi paJcakkhaM / duaaNumAINaM puNa chaumatthAINa'paJcakkhaM // 155 // (bhA0) idameva vizeSeNAha-saMghAtabhedatadubhayaiH karaNamindrAyudhAdi pratyakSaM cAkSuSa, byaNukAdInAmanantA(Nu)kAntAnAM karaNaM chadmasthAdInAmapratyakSaM // 155 // prayogakaraNamAhajIvamajIve pAogiaMca caramaM kusuNbhraagaaii| jIvappaogakaraNaM mUle taha uttaraguNe a||156|| (bhA.) prAyogikaM dvidhA-jIvaprAyogikamajIvaprAyogikaM ca / carama-kusumbharAgAdi, jIvaprayogakaraNaM dvidhA-mUlaguNakaraNamuttaraguNakaraNaM ca // 156 // vyAsArthamAhajaM jaM nijIvANaM kIraha jIvappaogao taM taM / vannAi rUvakammAi vAvi ajjIvakaraNaM tu||157|| (bhA0) varNAdi kusumbhAdeH rUpakarmAdi vA kudimAdI ajIvaviSayatvAdajIvakaraNaM // 157 // jIvappaogakaraNaM duvihaM mUlappaogakaraNaM ca / uttarapaogakaraNaM paMca sarIrAiM paDhamaMmi // 158 // (bhA0) orAliyAiAiM oheNiaraM paogao jamiha / nipphaNNA niSphajai AillANaM ca taM tiNhaM // 159 // (bhA0) _audArikAdIni paJca zarIrANi oghena sAmAnyena, pravAhatastaijasakArmaNayoranAditvaM, vyaktyapekSayA tu manuSyAdibhaveSUtpannastadyogyaM prathamaM yat pudgalagrahaNaM karoti tattayorapi saMghAta karaNamucyate, itaraduttarakaraNaM, prayogato yad loke niSpannAH, // 429 //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava karaNa ni. kSepAH bhA0 gA0 160-164 // 430 // niSpadyate AdyAnAM ca tatrayANAM, taijasakArmaNayostadasambhavAt // 158-159 // sIsamuroaraipiTTI do bA~ha UruA~ ya attuNgaa| aMgulimAi uvaMgA aMgovaMgANi sesANi // 160 // (bhA0). tatraudArikAdInAmaSTAGgAni mUlakaraNaM, tAnyAha, zeSANi karapAdAdIni // 160 // kiJcakesAIuvarayaNaM urAlaviuvi uttaraM karaNaM / orAlie viseso kannAiviNaTThasaMThavaNaM // 161 // (bhA0) | 'kezAdyuparacanaM' kezAdinirmApaNasaMskArau AdizabdAnnakhadantatadrAgAdiparigrahaH audArikavaikriyayoruttarakaraNaM, tathaudArike vizeSa uttarakaraNe, karNAdivinaSTasaMsthApana, nedaM vaikriyAdau // 161 // AillANaM tiNhaM saMghAo sADaNaM tadubhayaM ca / teAkamme saMghAyasADaNaM sADaNaM vAvi // 162 // (bhA0) athavedaM trividhaM karaNaM-saMghAtakaraNaM parizATakaraNaM saMghAtaparizATakaraNaM ca, tatrAdyAnAM trayANAM zarIrANAM trividhamapyasti, taijasakArmaNayostu caramadvayameveti // 162 // Aha ca audArikamAzritya saMghAtAdikAlamAnamAha saMghAyamegasamayaM taheva parisADaNaM urAlaMmi / saMghAyaNaparisADaNa khuDDAgabhavaM tisamaUNaM // 16 // (bhA0) __ sarvasaMghAtakaraNamekasamayaM ekAntA''dAnasyaikasAmayikatvAt , tathaiva parizATanaM, ubhayakaraNaM tu kSullakabhavagrahaNaM trisamayonaM, [tacca ] vigrahasamayau ekassaMghAtasamayastainyUnaM // 163 // eyaM jahannamukkosayaM tu paliattiaMtu samaUNaM / viraho aMtarakAlo orAle tassimo hoi||164|| (bhA0) // 430 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNani bAvazyakaniyukterava kSepAH cUrNiH bhA0 gA0 165 // 431 // utkRSTaM tu saMghAtaparizATakaraNakAlamAnamaudArikamAzritya palyopamatritayameva samayonaM, nanu yathA palyopamatrayAtsarvasaMghAtasamayo'panIyate tathAntyasamayabhAvI sarvaparizATasamayo'pyapaneyo'to dvisamayahInakAlo'tra prApnoti, ucyate-yo'sau | bhavAntyasamayastasminnubhayaM samuditameva pravarttate, yastu kevalaparizATaH sa parabhavasamaya eva, nanvevamRjuzreNyaivotpadyamAnasyAdya- samaye sarvaparizATaH sarvasaMghAtazceti dvayaM viruddhaM, nizcayanayamatena prAgbhavAyuHpudgalA apanIyamAnA apagatA eva draSTavyAH na teSAM tadAnubhUyamAnatA'sti / saMghAtaparizATayostueka eva samayaH / saMghAtAdivirahamAha-virahaH kaH?, antarakAlaH, audArike | tasya saMghAtAderayaM // 164 // tisamayahINaM khuI hoi bhavaM savvabaMdhasADANaM / ukkosa puvakoDI samao uahI a tittiisN||165|| (bhA0) trisamayahInaM kSullaM, bhavamiti bhavagrahaNaM, sarvabandhazATayorantarakAlaH, tatra trisamayahInaM sarvabandhasya, kSullaM tu sampUrNa sarvazATasya, guravastu vyAcakSate-tadArambhasamayasya pUrvabhavazATenAvaruddhatvAt , samayahInaM kSullabhavagrahaNaM jaghanyaM zATAntaraM, tathA ca evamakSarANi nIyante-'trisamayahInaM kSullakaM, bhAvArtho'yaM-dvau samayau vigrahe tRtIyaH saMghAtasamayastairUnaM kSullaM sarvabandhayorantaraM jaghanyaM, sarvazATayostu kSullakamantyenaiva sarvazATasamayena nyUnaM, utkRSTaM tu saMghAtAntaraM trayastriMzatsAgaropamANi pUrvakoTyaikasamayAdhikAni eva, avigraheNeha saMghAtaM kRtvA pUrvakoTiM surajyeSThAyuSkaM, ca bhuktveha tRtIyasamaye saMghAtaM kurvataH, sarvazATAntaraM trayastriMzatsAgaropamANi samayonapUrvakoTyadhikAni, kazcitsaMyata audArikasarvazATaM kRtvA anuttarasureSu trayastriMzatsAgarANyativAhya punarmanuSyeSu audArikasarvasaMghAtaM kRtvA pUrvakovyante audArikasarvazATa karoti // 165 // ubhayarUpamAha C ||431 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNani Avazyakaniyukterava cUrNiH kSepAH | bhA0 gA0 // 432 // aMtaramegaM samayaM jahannamorAlagahaNasADassa / satisamayA ukkosaM tittIsaM sAgarA huNti||166 // (bhaa0|| __ antaramekaM samayaM jaghanya audArikagrahaNazATayoH, satrisamayAnyutkRSTaM trayastriMzatsAgarANi devAyu ktvA iha tRtIyasamaye saMghAtayataH // 166 // vaikriyamAzrityAhaveuvviasaMghAo jahannu samao udusmukkoso|saaddo puNa samayaM cia viuvvaNAe viNihiTTho // 167 // (bhA0) vaikriyasaMghAto jaghanyaH kAlataH samaya eva, ayamaudArikazarIriNAM vaikriyalabdhimatAM vikurvaNArambhe devanArakANAM ca prathamatayA tahaNe, dvisamayamAna utkRSTaH kAlataH, audArikazarIriNo vaikriyalabdhimatastadvikurvaNArambhasamaya eva vaikriyasaGghAtaM samayena kRtvA AyuHkSayAt mRtasyAvigraheNa deveSUtpadyamAnasya vaikriyameva saMghAtayato jnyeyH||167 // saMghAyaNaparisADo jahannao egasamaio hoi / ukkosaM tittIsaM sAyaraNAmAI samaUNA // 168 // (bhA0) vaikriyasyaiva saMghAtaparizATa ubhayarUpaH kAlato jaghanya ekasAmayikaH, yadaudArikazarIrI vaikriyalabdhimAn dvitIyasamaye ubhayaM kRtvA mriyate, utkRSTatastrayastriMzatsAgaranAmAni samayonAni-saMghAtasamayahInAni // 168 // sabaggahobhayANaM sADassa ya aMtaraM veuvissa / samao aMtamuhuttaM ukkosaM rukkhkaaliiaN||169|| (bhA0) | sarvagrahobhayayoH zATasya cAntaraM samayaH, saMghAtasyobhayasya ca, aMtarmuhUrta zATasya, jaghanyaM, audArikazarIrI vaikriyaM kRtvA muhUrttAnantaraM tacchATaM kRtvA audArikasthaH san antarmuhUrta sthitvA punaH kAryeNa vaikriyaM kRtvA antarmuharttAcchAdaM karoti, evamantarmuhurtadvayena spRSTamekaM, utkRSTaM trayANAmapi vRkSakAlenAnantena nivRttaM vRkSakAlikam // 169 // // 432 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNani Avazyaka niyukteraka cUrNiH kSepAH bhA0 mA0 170-175 ni0yA0 1030 // 433 // *&&&&KKEESEX AhAre saMghAo parisADo a samayaM samaM hoi / ubhayaM jahannamukosayaM ca aMtomuhuttaM tu // 17 // (bhA) __ AhArake saMghAtaH zATazca kAlataH samayaM samaM tulyaM syAt, ubhayaM dvidhApyantarmuhUrtameva, utkRSTAjaghanyo lghutrH||170|| baMdhaNasADubhayANaM jahannamaMtomuhuttamaMtaraNaM / ukkoseNa avahuM puggalapariadRdesUNaM // 171 // (bhA0) trayANAM jaghanyamantarmuhUrtamantarakaraNaM sakRt parityAgAnantaramantarmuhurtenaiva tadArambhAt // 171 // teAkammANaM puNa saMtANANAio na sNghaao| bhavANa hunja sADo selesIcaramasamayaMmi // 172 // (bhA) / santAnAnAdito na sNghaatH|| 172 // ubhayaM aNAinihaNaM saMtaM bhavANa huja kesiMci / aMtaramaNAibhAvA accaMtaviogao nesiM // 173 // (bhA0) sAntamubhayaM bhavyAnAM keSAJcit , natu sarveSAM, antaramanAdibhAvAdatyantaviyogatazca nAnayoH // 173 // athavedamanyajIvaprayoganivRttaM caturvidhaM karaNamahavA saMghAMo sADaNaM ca ubhayaM tahobhayaMniseho / parDa saMkhe sagaDa thUA~ jIvapaoge jahAsaMkhaM // 174 // (bhA0) jIvaprayoga iti jIvaprayogakaraNe tatkAyavyApAramAzritya, paTastantusaMghAtAtmakatvAtsaMghAtakaraNaM, zaGkhastvekAntazATakaraNAdeva zATakaraNaM, zakaTaM tu takSaNakIlikAdiyogAdubhayakaraNaM, sthUNA punarUddhatiryakaraNayogAtsaMghAtazATavirahAdubhayazUnyA, |uktaM dravyakaraNaM, [sAmprataM kSetrakaraNasyAvasaraH, tatreyaM niyuktigAthA-] khitassa nasthi karaNaM AgAsaM jaM akittimo bhAvo / vaMjaNapariAvannaM tahAvi puNa ucchukaraNAI // 1030 // 433 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Inel Avazyaka niryukterava kSepAH cUrNiH // 434 // - "kSetrasya nabhasaH vyaJjanaparyApannaM, tathApIkSukaraNAghastyava, iha vyaJjanazabdena pudgalAstatsambandhAtpayAyaH kathaMcit prAgava- | karaNanisthAparityAgenAvasthAntarApattistamApannaM yadA vivakSyate tadA paryAyadvAreNa kSetrakaraNamasti, yathA ikssukssetrkrnnmityaadi||1030|| kAlevi natthi karaNaM tahAvi puNa vaMjaNappamANeNaM / bavabAlavAikaraNehiM'NegahA hoi vvhaaro||1031|| / | ni0 gA. vyaJjanapramANena syAditi zeSaH, iha vyaJjanazabdena varttanAdyabhivyaJjakatvAt dravyANi gRhyante, tatpramANena tad 1031 // balena, yathA'tra caturmAsakaM kRtaM, samayAdikAlApekSAyAmapi vyavahAranayAdasti kAlakaraNaM, Aha ca-bavAdikaraNairanekadhA bhavati vyavahAraH bavaM ca bAlavaM ceva, kolavaM tIilo ya NaM / garo hi vaNiyaM ceva, viTThI bhavai sattamA // 1 // - sauNi cauppaya NAgaM kiMchugdhaM ca karaNaM thiraM cauhA / bahulacauddasirattI sauNI sesaM tiyaM kamaso // 2 // pakkhatihao duguNiA durUvahINA ya suktapakkhaMmi / sattahie devasiyaM taM ceva rUvAdhiyaM rattiM // 3 // kiNhanisi taiya dasamI sattamI cAuddasI ya aha vitttthii| sukkacautthekArasi nisi aTTami punnimA ya divaa||4|| suddhassa paDivayanisi paMcamidiNa aTThamIe rattiM tu| divasassa bArasI punnimA ya rattiM bavaM hoi // 5 // bahulassa cautthIe divA ya taha sattamIi rattimi / ekkArasIya u divA bavakaraNaM hoi nAyavvaM // 6 // PC // 434 // . etAni sapta calAni // 1 // iha bhAvanA-kRSNacaturdazIrAtrau zakuniH, amAvAsyAyAM [divA] catuSpadaM, rAtrau nAgaM, I pratipadi divA kiMstughnaM, pratipannizAdI bavAdIni // 2 // eteSAM jJAnopAyaH yathA zuddhacaturthI dviguNitA aSTa, dvirUpa
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava cUrNiH // 435 // AL pAtanena SaT, saptabhirbhAge daivasikaM karaNaM, atra bhAgAbhAvAtpaDeveti SaSThaM caturthyA divA, rAtrau tadeva rUpAdhikaM // 3 // karaNani uktaM kAlakaraNaM, bhAvakaraNamucyate, tatra bhAvaH paryAyastasya jIvAjIvopAdhibhedena dvibhedatvAttatkaraNamapi dvividhaM, Aha kSepAH jIvamajIve bhAve ajIvakaraNaM tu tattha vannAI / jIvakaraNaM tu duvihaM suakaraNaM no a suakaraNaM // 1032 // ni0 gA jIvAjIvayorbhAva iti bhAvaviSayaM karaNaM varNAdi, yadiha prayogamantareNA'bhrAdernAnAvarNAntaraM, nozrutakaraNaM ca 1032 guNakaraNAdi // 1032 // 1034 baddhamabaddhaM tu suaM baddhaM tu duvAlasaMga niddiDha / tavivarIamabaddhaM nisIhamanisIha baddhaM tu // 1033 // baddhamavaddhaM tu zrutaM, laukikalokottarabhedaM, tatra padyagadyabandhanAdbaddhaM dvAdazAGgaM-AcArAdi lokottaraM, laukikaM tu bhAratAdi, baddhaviparItamabaddhaM, baddhazrutaM nizIthamanizIthaM ca, tatra rahasyaprAThAdrahasyopadezAcca pracchannaM nizIthaM, prakAzapAThAtprakAzopadezAccAnizIthaM // 1033 // tatsvarUpamAha bhUApariNayavigae saddakaraNaM taheva na nisIhaM / pacchannaM tu nisIhaM nisIhanAma jaha'jjhayaNaM // 1034 // ___ bhUtaM-utpannaM, apariNataM-nityaM, vigataM-vinaSTaM, tatazca bhUtApariNatavigatAni, ayamarthaH-'uppanne i vA vigame i vA dhuve i2 vA' ityAdi zabdakaraNaM na niSIthaM syAt , pracchannaM tu niSIthaM // 1034 // __athavA niSIthamucyate-"jayA aggANIe virie atthinatthippavAyapuvve a pATho-jatthego dIvAyaNo bhuMjai tattha dIvAyaNasayaM bhuNji| jattha dIvAyaNasayaM bhuMjai tattha ego dIvAyaNo bhuMjai, evaM hammai vi jAva jattha dIvAyaNasayaM hammai
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNiH karaNani kSepAH | ni0 gA. 10351038 Avazyaka-15 tatthego dIvAyaNo hammai," tathA cAhaniyukterava- aggeNIaMmi ya jahA dIvAyaNa jattha ega tattha sayaM / jattha sayaM tatthego hammai vA bhuMjae vAvi // 1035 // 5. sampradAyAbhAvAt vyAkhyA na kriyate // 1035 // . evaM baddhamabaddhaM AesANaM havaMti paMcasayA / jaha egA marudevI acaMtathAvarA siddhA // 1036 // // 436 // evaM baddhaM lokottaraM, laukikaM vAraNyakAdi, abaddhaM punarAdezAnAM syuH paJcazatAni, yathA ekA marudevI 'atyantasthAvarA'nAdivanaspatibhya uddhRttya siddhA, upalakSaNametadanyeSAmapi svayambhUramaNamatsyasya padmapatrANAM valayavyatiriktasarvasaMsthAnasambhavAdInAM // 1036 // uktaM zrutakaraNaM, nozrutakaraNamAhanosuakaraNaM duvihaM guNakaraNaM taha ya juMjaNAkaraNaM / guNakaraNaM puNa duvihaM tavakaraNe saMjame a tahA // 1037 // guNakaraNaM guNAnAM kRtiH yojanAkaraNaM ca manaprabhRtInAM vyApArakRtizca, saMyamaviSayaM ca paJcAzravaviramaNAdikaraNaM // 1037 // jhuMjaNakaraNaM tivihaM maNa1 vaya 2kAe a3maNasi sccaaii| sahANi tesi bheocaucauhA ra sattahA3ceva 1038 // trividhaM manovAkAyaviSayaM, tatra manasi satyAdi manoviSayaM satyAdiyojanAkaraNaM, tatra satyamanoyojanAkaraNaM, asatyamanoyojanAkaraNaM, satyamRSAmanoyojanAkaraNaM, asatyAmRSAmanoyojanAkaraNaM ca, svasthAne manovAkkAyalakSaNe 'teSAM' yojanAkaraNAnAM bhedaH manovAgyojanAkaraNe pratyekaM caturdhA, kAyayojanAkaraNaM tu saptadhA-audArikayojanAkaraNaM 1 evamaudArika // 436 // na GK
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava karaNanini0 gA. cUrNiH A // 437 // mizraM 2 vaikriyaM 3 vaikriyamizra 4 AhArakaM 5 AhArakaminaM 6 kArmaNaM 7 // 1038 // atra yenAdhikArastadAhabhAvasuasaddakaraNe ahigAro ittha hoi kAyadyo / nosuakaraNe guNajhuMjaNe ajahasaMbhavaM hoi||1039|| bhAvazrutazabdakaraNe'dhikAro'vatAro bhavati karttavyaH zrutasAmAyikasya, nozrutakaraNamAzritya guNakaraNe yojanAkaraNe ca yathAsambhavamadhikAraH, guNakaraNe cAritrasAmAyikasyAvatAraH, tapaHsaMyamAtmakatvAccAritrasya, yojanAkaraNe ca manobAgyojanAyAM satyAsatyAmRSAdvaye dvayasyApi, kAyayojanAyAmapi dvayasyAdyasyaiva // 1039 // sAmAyikakaraNameva saptabhiranuyogadvArairAhakayAya keNa kayaM kesu a davesu kIraI vAvi / kAhe va kArao nayeo karaNaM kaIvihaM [ca] kahaM ? // 1040 // sAmAyikasya karaNamiti [kriyAM] zrutvA [nodakaH] Aha-etatsAmAyikaM prAk kiM kRtaM kriyate'kRtaM vA?, kRtapakSe bhAvAt akRtapakSe ca vAndhyeyAderiva karaNAnupapattiH, atrottaraM kRtaM ca akRtaM ca kRtAkRtaM 1 kena kRtamiti vAcyaM 2 tatha, keSu dravyeSviSTAdiSu kriyate ? 3, kadA vA kArako'sya syAt 4 'nayata' iti kenAlocanAdinA nayena 5 tathA karaNaM katividha 6 kathaM labhyata iti vAcyaM 7 // 1040 // AdyaM dvAramAhauppannANuppannaM kayAkayaM ittha jaha nmukkaare| dA0za keNaMti atthaotaM jiNehiM suttaMgaNaharehiM // 17 // daa02||(bhaa0) utpannAnutpannaM kRtAkRtamucyate, yathA namaskAre nayabhAvanA kRtA tathaiva kAryA 1, 'keneti [kena] kRtamityatrottaraM 'atthaoM' ityAdi, vyaktyapekSayA yo yatsvAmI tattenaiva kRtaM, vyaktyapekSazceha tIryakRdgaNadharayorupanyAso'nyathA nirgame gatArthametat // 175 // | sAmAyika karaNAnuyogadvArANi bhA0 gA. 175 // 437 //
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava sAmAyikakaraNAnuyogadvArANi bhA0 gA0 176-178 // 438 // taM kesu kIraI tattha negamo bhaNai iTThadavesu / sesANa sabadasu pajjavesuM na savesuM // 176 // (dA0 3) (bhA0) . iSTadravyeSu manojJapariNAmakAraNatvAnmanojJeSveva zayanAsanAdidravyeSu sthitasya sataH kriyate iti naigamanayo manyate, zeSanayAH saGgrahAdayaH pariNAmavizeSAtkasya kiJcinmanojJamiti vyabhicArAt , sarvadravyeSu sthitasya kriyate yatra manojJapariNAma iti manyante, paryAyeSu na sarveSu, yo yatra niSadyAdau sthito na sa tatra tatsarvaparyAyeSu, ekabhAga eva sthitatvAt / nanu sarvadravyAvasthAnaM kathaM ?, Aha-jAtimAtragrahaNAd dharmAdisarvadravyAdhAraH sarvo janaH // 176 // kAhu ? uddiDhe negama uvahie saMgaho avvhaaro| ujusuo akkamaMte sahu samattaMmi uvutto||177||(daa04)(bhaa0) kadA'sau sAmAyikasya kArakaH syAditi prazne sati naigamo manyate uddiSTamAtre eva sAmAyike guruNA ziSyo'nadhIyAno'pi takriyAnanuSThAyI san sAmAyikasya karttA vanagamanaprasthitaprasthakakartRvat , yasmAduddezo'pi tasya kAraNaM sAmAyikasya, saGgraho vyavahArazca manyate upasthitaH san sAmAyikasya kArakaH, uddezAnantaraM vAcanAprArthanAya yadA vandanaM dattvopasthitaH syAttadA / RjusUtra AkrAman upasthitaH sAmAyikaM paThitumArabdhaH kArakaH / vRddhAstvAhuH-na paThanneva kintu samApteH kAraka: sAmAyikakriyAM vA pratipadyamAnastadupayogarahito'pi kArakaH, zabdAdayo manyante-samApte satyupayukta eva kArakaH // 177 // nayata ityetadAha AloaNA ya 1 viNae 2 khitta 3 disA'bhiggahe a 4 kAle 5 / rikkha 6 guNasaMpayA vi a7 abhivAhAre a8 aTThamae // 178 // (dA05)(bhA0) // 438 //
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH sAmAyikakaraNAnuyogadvArANi bhA0 gA0 179-180 // 439 // gurorAtmadoSaprakAzanam-AlocanAnayaH, vinayazca pAdadhAvanAnurAgAdiH, kSetramikSukSetrAdi, digabhigrahazca vAcyaH, abhivyAhArazcASTamo nayaH // 17 // AdyadvAramAhapavajAe juggaM tAvai AloyaNaM gihtthesuN| uvasaMpayAi sAhusu sutte atthe tadubhae a||179||(p01)(bhaa0) pravrajyAyA yatprANijAtaM yogyamanurUpaM tadanveSaNaM, tAvatyevA''locanA'valokanA vA, gRhastheSu gRhasthaviSaye, tataH prayuktAlocanasya yogyatA'vadhAraNAnantaraM sAmAyikaM dadyAnna zeSANAM pratiSiddhadIkSANAmiti nayaH, evaM gRhasthasyAkRtasAmAyikasya sAmAyikArthamAlocanoktA, kRtasAmAyikasya yaterAha-upasampadi sAdhuSvAlocaneti varttate, sUtre'rthe tadubhaye ca, sAmAyikasUtrAdyartha yadA kazcidupasampadaM prayacchati yatistadA'sAvAlocanAM dadAti, atra vidhiH sAmAcAryAmukta eva, mandaglAnAdivyAghAtAdvismRtasUtrasya yateH sUtrArthamupasampadaviruddhaiva // 179 // vinayAdidvAratrayamAha Aloie viNIassa dijae taM (paDi 2) pasatthakhittaMmi / (pa03) abhigijjha do disAo caraMtiaM vA jahAkamaso // 180 // (pa04) (bhA0) Alocite sati, abhigRhyAGgIkRtya, tathA caranti yasyAM dizi tIrthakarAdayo viharanti tamabhigRhya dIyate, na yatra tatra kacit , kiM tarhi !, 'prazastakSetre', ikSukSetrAdAviti, atrApyuktaM aNuratto bhattigao amuI aNuyattao visesaNNU / ujuttaga'paritaMto icchiyamatthaM lahai sAhU // 1 // // 439 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava sAmAyikakaraNAnuyogadvArASi mA0 gA. cUrNiH 181 // 44 // BRREEXXXXXXXXXXXXXXXX ucchavaNe sAlivaNe paumasare kusumie ya vnnsNdde| gaMbhIrasANuNAe payAhiNajale jiNaghare vA // 2 // * sAnunAde yatra pratizabda utpadyate // 2 // deja Na u bhaggajhAmiyasusANaNNAmaNuNNagehesu / chAraMgArakayArAmejhAIdabaduDhe vA // 3 // bhagnadhyAmitazmazAnazUnyA'manojJageheSu kSArAgArA(rakacavarA )medhyAdidravyaduSTe vA // 3 // puSAbhimuho uttaramuho va devAhavA paDicchijjA / jAe jiNAdao vA disAe jiNaceiAI vaa||4|| .kAlAditrayamAhapaDikuTThadiNe vajia rikkhesu a migsiraaibhnniesuN| piyadhammAI guNasaMpayAsutaM hoi dAyacaM // 181 // pratikuSTadinAn caturdazyAdIna varjayitvA apratikruSTeSu paJcamyAdiSu, prazasteSu muhUrteSu dIyate, tathA RkSeSu mRgaziraprabhRtiSu, 'ukteSu' granthAntare, na tu niSiddheSu sandhyAgataM yatsandhyAyAmudeti yathA kArtikamAsAdyadinasandhyAyAM kRttikA mArgazIrSe mRgazira ityAdi, ravigataM yatrAdityo'vatiSThate, viDveraM vakragrahAdhiSThitaM, sagrahaM krUragrahAdhyAsitaM, vilambitaM yadAdityena bhuktvA'nantarameva tyaktaM, rAhuhataM yatra ravezcandrasya vA grahaNamabhUt , grahabhinnaM yadbhittvA bhaumAdyanyataro graho madhyena vinirgataH // 18 // cAuddasiM paNNarasiM vajejA aTuMmi ca navamiM ca / chaddhiM ca cautthiM bArasiM ca doNhapi pakkhANaM // 1 // miyasiraadApUso tiNNi ya pUvAi mUlamassesA / hattho cittA ya tahA daha vuhikarAI nANassa // 2 // saMjhAgayaM ravigayaM vir3eraM saggahaM vilaMbiM ca / rAhuhayaM gahaminnaM ca bajae satta nakkhatte // 3 // // 440 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava cUrNiH | sAmAyika karaNAnuyogadvArANi bhA0 gA0 182-183 ni0 gA. 1041 // 441 // ] piyadhammo daDhadhammo saMviggo'vajbabhIru asaDho ya / khato daMto gutto thiravaya jiiMdio ujU // 4 // abhivAhAro kAliasuaMmi suttatthatadubhaeNaM ti| davaguNapajjavehi adiTThIvAyaMmi boddhbo||182||(p08)(bhaa0) abhivyAhAraH ziSyAcAryayoruktipratyuktI, sa ca kAlikazrute sUtrato'rthatastadubhayatazca, ayamarthaH-ziSyeNecchAkAreNedamaGgAdhuddizatetyukte satyAcAryavacaH uddizAmi-vAcayAmItyarthaH, AptopadezapAramparyakhyApanArtha kSamAzramaNAnAM hastena na svotprekSayA, sUtrato'rthatastadubhayataH, tathotkAlike, dRSTivAde dravyaguNaparyAyaizcAbhivyAhAraH ziSyavaco'nantaraM guruvaca uddizAmi sUtratoyato dravyaguNaparyAyairanantagamasahitaH, evamabhivyAhAramaSTamaM nItivizeSairnayairgataM // 182 // atha karaNagataM (karaNaM) katividhamityAhauddese saMmuddese vAyaNamaNujANaNaM ca aayrie| sIsammi uddisijaMtamAi eaM tujaM kihaa||18||bhaa0 daa06| iha guruziSyayoH sAmAyikakriyAvyApAraH karaNaM caturdhA-uddezakaraNaM 1 vAcanAkaraNaM 2, samuddezakaraNaM 3, anujJAkaraNaM ca 4, chandobhaGgabhayAdevamupanyastaM, 'Ayarietti guruviSayaM, ziSyaviSayamuddizyamAnAdi-uddizyamAnakaraNaM 1, vAcyamAnakaraNaM 2, samuddizyamAnakaraNaM 3, anujJAyamAnakaraNaM 4, etaccaturvidhaM tadyaduktaM katividhaM // 183 // kathamityAha kaha sAmAialaMbho? tassavavighAidesavAghAI / desavighAIphaDgaaNaMtavuDDIvisuddhassa // 1041 // uttaraM-tasya sAmAyikasya sarvaghAtIni dezaghAtIni ca jJAnadarzanAvaraNamithyAtvamohanIyasatkAni spardhakAni syuH, tatra ..... sarvaghAtiSu sarveSu ghAtiteSu satsu dezaghAtispardhakAnAmapyananteSUdghAtiteSu anantaguNavRkSyA pratisamayaM vizudhyamAnaH Al // 441 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- niryukterava cUrNiH // 442 // sAmAyikakaraNAnuyogadvArANi ni0 gA. 1042 sAmAyika dvAram kakAraM labhate, tadanantaguNavRddhyaiva pratisamayaM vizuddhamAnaH san repha ityevaM zeSANyapi // 1041 // __ evaM kakAralaMbho sesANavi evameva kmlNbho| eaMtu bhAvakaraNaM karaNe abhae ajaM bhnniaN|| 1042 // upakrame 'kSayopazamAtsAmAyikaM labhyate ityuktaM, upodghAte sa eva kSayopazamastatkAraNabhUtaH kathaM labhyata iti praznaH, iha keSAM punaH karmaNAM sa kSayopazama iti praznaH / etatsAmAyikakaraNaM bhAvakaraNaM, 'karaNe ya bhaye ya' iti copanyastadvAra- parAmarzaH // 1042 // dvitIyAvayavamAhahoi bhayaMto bhayaaMtago arayaNA bhayassa chnbheaa| sabaMmi vannie'NukrameNa aMtevi chbbheaa||184|| (bhA0) evaM sabaMmi'vi vanniaMmi itthaM tu hoi ahigAro / sattabhayavippamukke taha bhavaMte bhayaMte a|| 185 // (bhA0) bhadanto bhavAnto bhayAnto guruH, bhayasya vAntako bhayAntakastasyA''mantraNaM, racanA nAmAdivinyAsalakSaNA, bhayasya SaDmedAH, tatra nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhayAni prasiddhAni, bhAvabhayaM saptadhA-ihalokabhayAdi, evaM sarvasminvarNite, anukrameNAnte'pi SaDbhedA nAmAntaH sthApanAnta ityAdi, bhAvAnta audayikAdibhAvAntaH // 184 // evaM sarvasminnanekabhedabhinne bhayAdau varNite sati atrAdhikAraH saptabhayavipramukto yastena, tathA bhavAnto yo bhadantazceti pazcAnupUA granthaH / atra gAthAnavakaM bhASyaM 'AmaMtei' ityAdi (hAri-vRttau pR. 473 / 1) // 185 // sAmAyikadvAramAhasauma samaM ca sammaM igamavi sAmAiassa egaTThA / nAma ThavaNA davie bhAvami a tesi nikkhevo // 1043 // sAmaM samaM ca samyak ikamiti dezIpade kvApi pradezArthe vartate, sampUrNazabdAvayavamevAdhikRtyAha-sAmAyikasyaikA |ni0 gA0 1043 // 442 / /
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniryukterava // 443 // SXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX rthikAni, ekasyaiva sAmAyikazabdasya niSpattaye sAmAdayazcatvAro'pi zabdA vyApriyante ityekArthAH, teSAM sAmAdInAM nikSepaH kAryaH // 1043 // dravyasAmAdInAhamahurapariNAma sAmaM samaM tulA saMma khiirkhNddjuii| dore hArassa ciI igameAI tu davaMmi // 1044 // oghato madhurapariNAma dravyaM-zarkarAdi dravyasAmaM, samaM tulAdravyaM, kSIrakhaNDayuktiH-kSIrakhaNDayojanaM dravyasamyak, sUtradavarako hArasya-muktAkalApasya citiH-pravezanaM dravyekaM, etAnyudAharaNAni dravyaviSayANi // 1044 // bhAvasAmAdInAhaAovamAi paradukkhamakaraNaM 1 rAgadosamajhatthaM 2 / nANAitigaM3 tassAi poaNaM 4 bhAvasAmAI // 1045 // AtmopamayA paraduHkhAkaraNaM bhAvasAma, anAsevanayA rAgadveSamAdhyasthyaM samaM, jJAnAditrayamekatra samyak , tasya sAmAderAtmani protanamikamucyate // 1045 // sAmAyikazabdayojanAtvevaM sAmnaH samasya samyaJco vA Atmani ikaM sAmAyika nipAtanAt / sAmAyikaparyAyazabdAnAhasamayA sammatta pasattha saMti suvihia suhaM aniMdaM ca / aduguMchiamagarihiaM aNavajamime'vi egaTThA // 1046 // ime'pyekArthA na kevalaM sAmAiaM samaiaM ityAdayaH prAguktA eva // 1046 // kaNThataH svayaM vA (svayameva) cAlanAmAhako kArao, karaMto kiM kamma? jaMtu kIraI teNa / kiM kArayakaraNANa ya annamaNannaM ca ? akkhevo // 1047 // dravyabhAva| sAmAdayaH sAmAyikaparyAyaaakh ni0 gA0 10441047 // 443 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH cAlanA pratyavasthAnaM ca ni0 gA0 10481049 // 444 // karomi bhadanta ? sAmAyika' mityatra kaH kAraka ityata Aha-tatkurvannAtmaiva, atha kiM karma yakriyate, 'tena' kartA tacca tadguNarUpaM sAmAyikameva, tuzabdAt kiM karaNaM?, uddezAdicaturvidhamityuttaraM, evaM satyAha-kiM kArakakaraNayoH cazabdAtkarmaNazca parasparato'nyatvamananyatvaM vA?, ubhayathA'pi doSaH, anyatve sAmAyikavato'pi [ tatphalasya mokSasyAbhAvaH, tadanyatvAt, ananyatve tu] tasyotpattivinAzAbhyAmAtmano'pyutpattivinAzaprasaGga ityAkSepazcAlanA // 1047 // pratyavasthAnamAhaAyA hu kArao me sAmAiya kamma karaNamAyA ya / pariNAme sai AyA sAmAiyameva u psiddhii||1048|| karaNaM ca uddezAdirUpaM, takriyatvAdAtmaiva, tathApyuktadoSAbhAvaH, pariNAme satyAtmA sAmAyikameva tu prasiddhiH, tathAhi-na tadekAntenAnyattadguNatvAt , na cAnanyattadguNatvAdeva // 1048 // pariNAmapakSe satyekatvAnekatvapakSayoravirodhena kartRkarmakaraNavyavasthA ityAhaegatte jaha muhi karei atyaMtare ghaDAINi / dabatyaMtarabhAve guNassa kiM keNa saMbaddhaM ? // 1049 // 'ekatve' kartRkarmakaraNAbhede kartRkarmakaraNabhAvo dRSTo yathA muSTiM karoti, atra devadattaH karttA taddhasta eva karma tasyaiva ca prayatnavizeSaH karaNaM, tathA'rthAntare kartRkarmakaraNAnAM bhede dRSTa eva tadbhAvaH, yathA ghaTAdIni karotIti varttate, tatra kulAlaH kartA ghaTaH karma daNDAdikaraNaM / vipakSe bAdhAmAha-dravyAdU guNinaH sakAzAdekAntenaivArthAntarabhAve-bhede guNasya kiM kena sambaddhaM [na kiMcit ], evamekAntenA'nantarabhAve doSA abhyuudyaaH||1049|| - atha sarva sAvadhaM yogamityatra sarvazabdamAha H445 //
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava sarvasya cUrNiH // 445 // nikSepAH ni0 gA0 1050 | bhA0 gA0 // 186-18 nAma ThavaNI davie AeMse niravasesee ceva / taha savadhatasavaM ca bhAvasavaM ca sattamayaM // 1050 // nAmasthApane sugame, zeSabhedAnAhadavie cauro bhaMgA savvamaseve a davaM dese' a| Aesa savvagAmo nIsese savagaM duvihaM // 186 // (bhA0) dravyasarve catvAro bhaGgAH, dravyaM sarva dezo'pi sarvaH1 dravyaM sarva dezo'sarvaH 2 dezaH sarvo dravyamasarva 3 dezo'sarvo dravyamapyasarva / vivakSitaM sampUrNamaGguli dravyasarva, tadeva dezonaM dravyamasarva, tathA dezaH-parva tatsampUrNa dezasarva parvaikadezo dezA'sarva / atha AdezasarvamAha-Adeza upacAro vyavahAraH, sa bahutare pradhAne vA Adizyate deze'pi, yathA ghRtamAzritya bahutare bhukte stoke ca zeSe upacAraH kriyate-sarva ghRtaM bhuktaM, pradhAnapakSamAzrityA''dezasarva yathA grAmapradhAneSu gateSu sarvo grAmo gtH| niravazeSasarva dvividhaM // 186 // tatra| aNimisiNo savvasurA savvAparisesasavvagaM eaN1| taddesAparisesaM savve kAlA jahA asurA 2 // 187 // (bhA0) animeSiNaH sarvasurAH, sarvAparizeSasarvametat , yasmAnna kazciddevAnAM madhye animiSatvaM vyabhicarati, taddezAparizeSasarva sarve kAlA yathA asurAsteSAmeva devAnAM deza eko nikAyo'surAste ca sarva evAsitavarNAH // 187 // sarvadhattasarvamAhasA havaha savvadhattA dupaDoArA jiA ya ajiA ya / davve savvaghaDAI savvadhattA puNo kasiNaM // 188 // (bhA0) sarva jIvA'jIvAkhyaM vastu dhattaM-nihitamasyAM vivakSAyAmiti sarvadhattA, [sA] dviprakArA-jIvAzcAjIvAzca, na hyetadvyatiriktamanyadasti loke, Aha-dravyasarvamapi vivakSayA azeSadravyaviSayameva, ucyate, iha dravyasarve sarve ghaTAdayo gRhyante, // 445 // A0cU038||
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvazyakaniyukterava cUrNiH // 446 // AdizabdAdalyAdigrahaH, sarvadhattA punaH kRtsnaM vastu vyApya vyavasthitA // 188 // bhAvasarvamAhabhAve savvodaiodayalakkhaNao jaheva taha sesA / ittha u khaovasamie ahigAro'sesasavve a||189|| (bhA0) sarvo dviprakAro'pi zubhAzubhabhedena audayikaH-udayalakSaNaH karmodayaniSpannaH, yathaivAyamuktastathA zeSA api svalakSaNato vAcyAH, tatra mohanIyakarmopazamasvabhAvataH zubhaH sarva evaupazamikaH, karmaNAM kSayAdeva zubhaH sarvaH kSAyikaH, zubhAzubhazca mizraH sarvaH kSAyopazamikaH, pariNatisvabhAvaH sarvaH zubhAzubhazca pAriNAmikaH / atra tu kSAyopazamikabhAvasarveNa adhikAraH, 'azeSasarveNa ca' niravazeSasarveNa ca // 189 // sAvadyAkhyAvayavamAhakammamavajaM jaM garihiaMti kohAiNo va cattAri / saha teNa jo u jogo paccakkhANaM havaI tassa // 1051 // karma-avayaM bhaNyate, yadgarhita-nindyaM, krodhAdayo vA catvAro'vadyaM, saha tena-avadyena 'yastu yogaH'ya eva vyApAro'sau sAvadha ityucyate / 'pratyAkhyAnaM' niSedhalakSaNaM bhavati, 'tasya' sAvadyayogasya // 1051 // yogaH-dvidhA dravyayogo bhAvayogazca, tathA cAhadavve maNavayakAe jogA davvA duhA 3 bhAvaMmi / jogA sammattAI pasattha iyaro u vivriio||1052|| dravyadvAre manovAkAyayogyAni dravyANi dravyayogaH, dravyANAM vA harItakyAdInAM yogo dravyayogaH, itarastu mithyA| tvAdiryogaH, viparIto'prazastaH / pratyAkhyAmItyavayavamAha-pratiSedhasyAkhyAnaM pratyAkhyAnaM nivRttirityarthaH, idaM ca SaTprakAranAmaM ThavaNA davie khittamadicchA ya bhAvao taM ca / nAmAbhihANamuttaM ThavaNAgArakkhanikkhevo // 1 // nAmasthApanAvyakSetrA bhAvasarvam bhA0 gA. 189 : sAvadyavyAkhyA ni0 gA0 10511052 ******* // 446 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka niyukterava cUrNiH pratyAkhyAnavyAkhyA yAvajIva tayAvyAkhyA ca nigA 1053 // 447 // ditsAbhAvabhedabhinnaM, nAmapratyAkhyAnamabhidhAnasUtraM, AkAraH pratyAkhyAnamityakSarANi, AkhyA upavAsAdikA, tayonikSepo | nyasanaM sthApanApratyAkhyAnaM // 1052 // davvaMmi niNhagAI 3 nivisayAI a hoi khittaMmi 4 / bhikkhAINamadANe aiccha 5 bhAve puNo duvihaM 6 // 1053 // dravye nivAdipratyAkhyAnaM, nirviSayasyA''diSTasya kSetrapratyAkhyAnaM / bhikSAdInAmadAne sati atigaccheti vacanamaditseti vA pratyAkhyAnaM // 1053 // sua Nosua sua duvihaM puca 1 mapuvvaM 2 tu hoi nAyavvaM / nosuapacakkhANaM mUle 1 taha uttaraguNe a2||1054 // zrutapratyAkhyAnaM nozrutapratyAkhyAnaM, zrutapratyAkhyAnaM dvividhaM, pUrvazrutapratyAkhyAnaM apUrvazrutapratyAkhyAnaM ca, tatra pUrvazrutapratyAkhyAnaM pratyAkhyAnAkhyaM navamaM pUrvameva, apUrvazrutapratyAkhyAnaM tvAturapratyAkhyAnAdikaM, nozrutapratyAkhyAnaM tu zrutapratyAkhyAnAdanyat // 1054 // yAvajjIvatayetyAha jAvadavadhAraNami jIvaNamavi pANadhAraNe bhnni| ApANadhAraNAo pAvanivittI ihaM attho // 1055 // prANadhAraNaM yAvat pApanivRttirityarthaH // 1055 // jIvanaM ca prANadhAraNaM, jIvanaM jIvitaM cetyeko'rthaH, tatra || jIvitaM dazadhetyAha // 447 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniryukterava cUrNiH // 448 // nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 ohe 4 bhava 5 tabbhave a6 bhoge a7| saMjama 8 jasa 9 kittIjIviaMca 10 taM bhaNNaI dasahA // 1056 // davve saccittAI 3 AuasaddavvayA bhave ohe 4 / neraiyAINa bhave 5 tanbhava tattheva uvavattI 6 // 189 // bhA0 iha kAraNe kAryopacArAt yena dravyeNa sacittAdinA putrAdirUpeNa yasya yathA jIvitamAyattaM tasya tathA tadravyajIvitaM, dvipadAdidravyasya cA'nye, Ayuriti pradezakarma tadravyasahacaritaM jIvasya prANadhAraNaM saMsAre bhavedoghadvAre oghajIvitaM sAmAnyajIvitamityarthaH, idaM cAGgIkRtya yadi paraM siddhA mRtAH, na punaranye kadAcana / nArakAdInAM bhavadvAre svabhave sthitirbhavajIvitaM, tadbhavajIvitaM tatraivopapattiH, idaM ca audArikazarIriNAmeva // 189 // bhogaMmicakimAI 7, saMjamajIaMtusaMjayajaNassa8 / jasa 9 kittIa bhagavao10 saMjamanarajIva ahigAro 1057 bhogajIvitaM cakravartyAdInAM, dAnapuNyaphalA kIrtiH, parAkramakRtaM yazaH, saMyamanarajIvitenehAdhikAraH // 1057 // sarva sAvadyayogaM pratyAkhyAmItyatra pratyAkhyAnaM gRhasthAna sAdhUMzcAdhikRtya bhedaparimANata Aha sIAlaM bhaMgasayaM tivihaM tiviheNa samiiguttIhiM / suttapphAsianinuttivittharattho gao evaM // 1058 // ekonapazcAzadbhaGgAH kAlatrayaguNitAH saptacatvAriMzadadhikazataM, tatrAtItasya pratikramaNaM pratyutpannasya saMvaraNa | pratyAkhyAnaM cAnAgatasya / uktA gRhasthapratyAkhyAnabhedAH / trividhaM trividhenetyanena sarvasAvadyayogapratyAkhyAnAdarthataH saptaviMzatiH sAdhupratyAkhyAnabhedAH, te caivaM sAvadyayogaM sarva svayaM na karoti na kArayati kurvantamapyanyaM na anujAnAti, dazadhA jIvitaM pratyAkhyAnabhedaparimANaM ca ni0 gA0 | 10571058 // 448 //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukterava pratyAkhyAnabhedaparimANa pratikramAmi cUrNiH // 449 // vyAkhyA ca ni0 gA0 ekaikaM karaNatrikeNeti nava bhedAH, kAlatrayasambandhAcca saptaviMzatiH / idaM ca pratyAkhyAnabhedajAlaM samitiguptiSu satISu syAt / ihaiva prAyaH sUtrasparzikaniyuktivaktavyatAyA uktatvAnmadhyagrahaNe cAdyantayorapyAkSepAt idamAha 'sutte tyAdi // 1058 // sUtra evAtItAdikAlagrahaNamuktamityAha sAmAiaM karemI paJcakkhAmI paDikamAmitti / paccuppannamaNAgayaaIakAlANa gahaNaM tu // 1059 // 3/3/3/2/2/2/1/1/1 | kRtakAritAdayaH sAmAyikaM karomi tathA pratyAkhyAmi sAvA yogaM, tathA pratikramAmIti prAkRtasyati yathA320/3/2/1/3/2/1 | manaHprabhRtayaH saGkhyameva pratyutpannAnAgatAtItakAlAnAM grahaNaM // 1059 // tasya bhadaMta! pratikramAmItye1/3/3/3/9/9/3/9/9 | labdhaphalametat tadAhativiheNaMti na juttaM paDipayavihiNA samAhiaM jeNa / atthavigappaNayAe guNabhAvaNayatti ko doso||1060|| trividhaM trividhenetyatra trividhenetyayuktaM, pratipadavidhinA manasA vAcA kAyeneti, samAhitaM-abhihitaM yena-yasmAt , atrocyate-arthavikalpanayA guNabhAvanayeti vA ko doSaH ?, ayamarthaH arthavikalpasaMgrahArtha na punaruktaM, athavA guNabhAvanA punaH punarabhidhAnAtsyAt, athavA manasA vAcA kAyenetyukte pratipadaM na karomi na kArayAmi nAnujAnAmIti yathA. satyamaniSTaM mA prApaditi trividhenaikaikamucyate, trividhamityatrApi prAyo ayameva parihAraH // 1060 // pratikramAmItyatra pratikramaNa mithyAduSkRtamucyate, tacca dvidhA-dravyato bhAvatazceti Aha davvaMmi niNhagAI kulAlamicchati tatthudAharaNaM / bhAvaMmi taduvautto miAvaI tatthudAharaNaM // 1061 // 1061. | // 449 //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramAmi vyutsRjAmi ll vyAkhyA ni0 gA0 1062 bAvazyaka dravyapratikramaNaM nivAdi AdizabdAdanupayuktAdigrahaH, kulAlamithyAduSkRtaM tatrodAharaNaM, kulAlakSullakayorbhANDaniryukterava- bhaJjanakarNAmoTanayordravyamithyAduSkRtaM punaH punastadakRtyAnuparamAt / mRgAvatyA AryacandanAMhipatitAyA eva saMvegAtkevalacUrNiH jJAnaM // 1061 // tathA nindAmi garhAmIti nindaagrhyorrthmaah||45|| ll sacarittapacchayAvo niMdA tIe caukanikkhevo / davve cittayarasuA bhAvesubaha udaahrnnaa||1062|| sacaritrasya sattvasya pazcAttApo nindA, svapratyakSaM jugupsetyarthaH, tasyA nAmAdibhedatazcatuSko nikSepaH, dravyanindAyAM citrakarasutA yathA sA''tmanindayA nRpasyeSTA jAtA bhAvanindAyAM subahUnyudAharaNAni yogasaGgraheSu vakSyante // 1062 // garahAvi tahAjAIameva navaraM parappagAsaNayA / davvaMmi maruanAyaM bhAvesu bahU udAharaNA // 1063 // tathAjAtIyA-nindAjAtIyaiva, navaraM paraprakAzanayA gardA syAt , marakajJAtamidaM-Anandapure maruka uSitaH snuSayA saha, upAdhyAyasyA''khyadahaM svapne snuSayA avasaM // 1063 // vyutsRjAmItyatra vyutsargamAha davvaviussagge khalu pasannacaMdo have udAharaNaM / paDiAgayasaMvego bhAvaMmivi hoi so ceva // 1064 // dravyavyutsarga ArtadhyAnAdidhyAyinaH kAyotsargaH, pratyAgatasaMvegaH sa eva prasannacandraH // 1064 // samAptau yathAbhUtaH sAmAyikasya kartA syAttathAbhUtamAha| sAvajajogavirao tivihaM tiviheNa vosiria pAvaM / sAmAiamAIe eso'Nugamo parisamatto // 1065 // // 450 //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakaniyukteraba- nayavicAraH ni0 gA0 1066. cUrNiH // 451 // sAvadyayogavirataH, kathaM ?-trividhaM trividhena vyutsRjya pApaM, sAmAyikAdau sAmAyikArambhasamaye // 1065 // ukto'nugamaH, atha jJAnakriyAnayAntarbhAvena nayAnAha vijAcaraNanaeK sesasamoAraNaM tu kAyavvaM / sAmAianijjuttI subhAsiatthA prismttaa||1066|| vijJAna (vidyA) caraNanayayonikriyAnayayoH zeSanayasamavatAraH krttvyH||1066 // jJAnacaraNanayAvAhanAyaMmi giNhiavve agiNhiavvaMmi ceva atthaMmi / jaiavvameva ia jo uvaeso so nao naam||1067|| jAte grahItavye upAdeye agrahItavye heye upekSaNIye ca cazabdAkSipte, jJAta evArthe aihikA''muSmike yatitavyameva iti ya upadezo jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo jJAnanayaH, ayaM ca samyaktvazrutasAmAyikadvayamevecchati jJAnAtmakatvAdasya, tathA jAte grahItabye'grahItavye cArthe (caiva athe) yatitavyameva iti ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanapara: sa kriyAnayaH, ayaM ca dezaviratisarvaviratisAmAyikadvayamevecchati // 1067 // nanu kimatra tattvaM', ucyate samvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisaamittaa| taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNahio sAhU // 1068 // tatsarvanayasammataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH, yasmAtsarvanayA bhAvanikSepamicchanti // 1068 // __ iti saamaayikniyuktyvcuurnniH|| // 451 //
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGARMA 0000000000000000000002e8c0000000 iti bhaTTAraka zrImad jJAnasAgarasUriviracitAvacUA sametaM sabhASyaniyuktikamAvazyakaM samAptam // // sAmAyikAdhyayanamayaH prathamo vibhAgaH samAptaH // %00000000000000000000000000000000 OOOGOOOO 00000000 pata KEE