Book Title: Bhattikavyam
Author(s): Bhatti Mahakavi
Publisher: Pandurang Javaji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034481/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta 87 28 97 181 zrI. kAvyam 1853 18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE BHATTIKAVYA OF VNATTI WITH The Commentary (Jayamangala ) OF JAYAMANGALA. T EDITED BY THE LATE VINAYAK NARAYAN SHASTRI JOSHI, AND WASUDEV LAXMAN SHASTRI PANS'IKAR. Seventh Edition. PUBLISHED BY PANDURANG JAWAJI, PROPRIETOR OF THE "NIRNAYA SAGAR" PRESS, BOMBAY. 1928. * Price 3 Rupees. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ All rights reserved by the Publisher. ] PUBLISHER:-Pandurang Jawaji. Nirnaya-segar Press, PRINTER:--Ramobandra Yosa Shedge. 26-28, Kolbhat Lane, Bombay. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ||shriiH|| mahAkavizrIbhaTTiviracitaM 95 bhttttikaavym| 2 jayamaGgalakRtaTIkayA jayamaGgalayA sametam / varganivAsinA nArAyaNAtmajena vinAyakazAstriNA saMskRtya saMzodhitam / (tasyedaM saptamaM saMskaraNaM) paNazIkaropAhvavidvadvaralakSmaNazarmatanujanuSA vAsudevazAstriNA saMskRtam / idaM ca mumbayyAm pANDuraGga jAvajI ityanena "nirNayasAgarA"khyamudraNayatrAlayAdhipatinA khIye'GkanAlaye mudrayitvA prasiddhiM nItam / / ABEzakAbdAH 1849, khristAbdAH 1928. mUlyaM rUpyakatrayam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaTTikAvya-sudhAraNA - 1. yadyapi bahu nAdhISe tathApi paTha putra ! vyAkaraNam / svajanaH zvajano mA bhUt sakalaM zakalaM sakRt zakRt // 2. a-vidita-za-Sa-sa-vizeSA vANI vakrAt vinirgatA yeSAm / guda-vadana- vivara-bhedo radanairevopala lakSyate teSAm // 3. aSTAdhyAyI jaganmAtA, mara-kozo jagatpitA / bhaTTikAvyaM gaNezazca trayIyaM sukha-dA'stu vaH // 4. zabda vAkya pada ccheda-sthUlAkSara - vizeSadRk / sudhArakaiH sudhAryAsau pustaka - sthApane yadi - // 5. sthApyete gadya-padyeSu sacchAtrAnugrahecchayA / mUladevArthasiddhiH syAt kiM TIkAyAH prayojanam // 6. a-saMskAraM vi kozaM co'pacchandazcAnalaGkRti / nIrasaM tadbhavetkAvyamityAhuH kAvya- kovidAH || 7. vyAkRtyA koza - chandobhyAmalaGkatyA rasena ca / paJcakenAnvitaM kAvyaM bhaTTi kAvyaM virAjate // 8. vyAkRti caSake peyaM rAma-rAja- kathAmRtam / zabda- vAkya pada-ccheda-sthUlAkSara - vizeSadRk // 9. sarveSAmeva granthAnAmevaM bhAvyA sudhAraNA / antataH zikSaNa-granthA apyevaM syuH sudhAritAH // kai0 vi0 nA0 zA0. 1 ( chApaNeM ). 2 ( chApalI jAte ). 4 bhASAntaram, pakSe spaSTam. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 3 mUlagranthAt, pakSe bAla- ziSyAt. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa-sUcanA. 1-sadahU graMtha chApaNyAcI vyavasthA azI ThevilI Ahe kI-vidyArthyAMnA padaccheda karaNyAsa sulabha paDAveM hmaNUna saMdhyakSarAvara vaidika kharitasvarApramANe / ' azI ubhI reSA dilI Ahe; ticA artha-jyA akSarAvara hI / ' ubhI reSA dilI Ahe teM akSara ubhe cirUna tyAcA pUrvabhAga pUrvapadAMta va uttarabhAga uttarapadAMta sAmIla karAvA, ase samajAveM. jase prathama zlokAMta 'ityudAhRtaH' ANi 'pitaramupAgamat' hyA dohoMvara / ' hI reSA Ahe. AtAM tyu-tya+u-tyuH mum+u-mu hmaNaje ity , ( iti ) udAhRtaH pitaram upAgamat azI padeM samajAvIta. i tiyAceM ity he pANinIcyA 'iko yaNaci' yA sUtrAne jhAle Ahe; hyApramANe padaccheda dAkhavUna sAmAsika nAmAMta zabda-(prAtipadika) chedahI :-' hyA cihnAne dAkhavilA Ahe. AtAM jethe saMdhImuLe '_' hyA cihnAne zabdaccheda dAkhavitAM yeta nAhI, tethe saMdhyakSarAkhAlI vaidikAnudAttakharApramANe '-' azI ADavI reSA dilI Ahe. hmaNaje tIca zabdacchedareSA khAlI oDhalI Ahe. jaseM 3 zlokAMta (sarveSu-bhRtAm ) ve yAMta va+i-, jhaNaje sarva-iSu-bhRtAm aseM jANAveM. yethe sarva+iSu sarveSu he pANinIcyA 'AdguNaH' yA sUtrAne jhAle Ahe ase samajAveM. svalpavirAma cihAcA upayoga karUna vAkyehI niranirALI toDUna dAkhavilI Aheta. hyApramANe mULa graMthAlA bAdha na yetAM vAkya-padazabdaccheda darzavilA. paraMtu kityeka sthalI 'abhUn nRpaH' (zloka 11). 'strIbhir yutAni' (zlo0 7), 'jJAtA'' zayas tasya' (zloka 11). asA padaccheda dAkhavilA Ahe. tyA sthaLI 'abhUnnRpo,' 'strIbhiryutAni,' 'jJAtAzayastasya' aseMca pAThakAlIM hmaNAveM. padacchedabodhApekSAM saMyukta pATha durbodha nAhI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtAM pUrvIcyA AvRttIMta kityeka ThikANI mULa graMthAcI va TIkecI barIca asaMbaddhatA disUna AlI. tyA ThikANI mULagraMtha kAyama ThevUna / TIkeMtaca koThe koThe pheraphAra kelA Ahe. kityeka ThikANI TIkA kAyama ThevUna mULAMta pheraphAra kelA Ahe. jaseM 1455 zlokAMta 'asaryata mahIpateH' asA jayamaGgalATIkecA pATha Ahe, paraMtu mallinAthAcyA TIkeMta 'asAryata mahIpatiH' asA pATha ADhaLato, ANi hA jarI (mAzyA alpamatIlA ) yogya vATato tathApi sarva pustakAMta jayamaGgalA TIkA asalyAmuLe varIlaca pATha (amaryata mahIpateH) ghetalA Ahe ANi dusarA pATha 'asAryata mahIpatiH' hA khAlI TIkeMta dilA Ahe. 'prAyeNa muhyanti hi ye likhanti' hyA niyamAne hA prathamaca prasaMga asalyAmuLe jyA kAMhIM najaracukIne prakRta pustakAMta cukA rAhilyA asatIla tyA maddezavidvadsuhRjanAMnI patradvArA kaLavilyAsa AdarapUrvaka khIkArUna AgAmi mudraNAMta sudhArIna i0 i0. ka0 vi0 jo.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aga (kANDAH) 4 1 - prakIrNa-kANDa:(saMkIrNaH) 2-adhikAra - kANDaH prakIrNa - mizraH 3- prasanna 4- tiGantakANDaH -:2011/2 bhaTTikAvyasya kANDa-varga-patha saMkhyA'nukramaH - vibhAgAH (vargAH) 22 vyAkaraNa- rItyA paricchedAH (vargAH) 4 5,97 - 100 TAghi, 101 - 103 pra0, 5 - sItA haraNaH rAma104 - 4 Amadhi0 pravAsaH 22 2- 5 - 7, pra0, 8-10 duhAdi- dvikarmAdhi0, 6 - sugrIvAbhiSekaH 11 - 15 pra0, 16 - 34 sijadhi0, 35 - 39 zramadhi0, 40-45 pra0, 46 - 67 kRtyAdhi0, 68 - 70 pra0, 71 - 86 nirupapadakRdadhi0, 87 - 94 - 108 khajadhi0, 109 - 111 7 - sItA'nveSaNam DAdhi0, 112 - 143 sopapadakRdadhi0, kathAnaka rItyA sargAH 1- rAma saMbhavaH 2- sItA-pariNayaH 3 - rAma pravAsaH | 1 - alaGkAra - darzanam - zabdA'laGkAraH 1 - 21; arthAlaGkAraH 22-74; - mAdhurya-pradarzanam - bhAvikatva - pra0 -bhASA-samAvezaH - 27 tAcchI likakRdadhi0, 28 - 33 niradhikAra kRdadhi0, 34 - 67 bhAve karta 0 kRdadhi0, 68 - 77 strIliGgAdhi0, 78 --85 kRdadhi0, 86-90 pra0, 91 8 - azokavanikA-bhaGgaH - 109 GitvAdhi0, | 3 - 1 - 69 AtmanepadAdhi0, 70 - 84 kArakAdhi0, 85 - 93 karmapravacanI 9 - mAruti-saMyamaH yAdhi0, 94 - 131 anabhihite'dhi0, 4-1-7 - pra0, 8 - 11 sicivRddhyadhi0, 12 - 22 iTpratiSedhAdhi0, 23 - 57 iDvidhyadhi0 58-66 satvAdhi0, 67 - 91 SatvAdhi0, 92 109 NatvAdhi0, 110 - 137 prakI0 | 1 - liG - vilasitaH ( pU. bhU. kA. ) - | 2 - luG - vi0 (sA. bhU. kA. ) - 3- laT - vi0 (-bha. kA . ) - | 4 - laG - vi0 ( a. bhU. kA. ) - - laT - vi0 ( varta. kA.) - liG - vi0 (vidhyardhaH ) 7- loT - vi0 ( A-rthaH) 8 - laG - vi0 (saM. rthaH) |9 - luT - vi0 (a. bha. kAM.) 10 - sItA'bhijJAnadarzanam | 11 - laGkA gataprabhAtavarNanam | 12 - vibhISaNA''gamanam | 13 - setubandhanam 14 - zara-bandhuH | 15 - kumbhakarNa vadhaH | 16 - rAvaNa- vilApaH 17. -vadhaH | 18 - vibhISaNa- pralApaH | 19 - vibhISaNA'bhiSekaH 22 |20 | 21 - saMzodhanam | 22 - ayodhyApratyAgamanam -sItA-pratyAkhyAnam padya saMkhyA 27 55 56 45 108 143 108 131 137 74 47 87 50 113 123 42 112 42 30 37 23 35 1624 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAnukramaNikA 324 1307 1306 zlokAH zlokAGkAH | zlokAH zlokAGkAH aTAvyamAnaH0 ... ... 140 akampanastato. ... ... 1150 atatvaraca tAn ... ... 1241 akupyadindrajit. ... ... 1378 atastaMmbhadayam . ... ... 1268 akUrdiSTa vyakArI ca0 ... 1226 | atApyasyottamam akRSTapacyAH0 ... ... 349 | atikAyAdvinA0 ... akokUyiSTa0 . .... : ... 1295 atikAye hate akrudhacAbhyadhAd . ... ... 1200 atikAntA tvayA . ... ... 1599 aklezyamasinA 512 atipriyatvAt ... ... 402 akSAriSuH zarAmbhAMsi ... atIte varSake. .... ... 452 akSemaH parihAso'yam / ... attulyamahasA0 ...... , ... 212 akSNoH patantrIla0...... ... 920 atuSatpITham ...... 1189 akhaNjyamAnam ...... ... 948 | atuSyannamarAH sarve. ... 1393 agAdhata tato ...... .... 543 | atRNeT zakajit 1361 agopiSTAM purIm ............ 1294 atautsIddayA / .... ... 1218 agniH pramAdena ........ ... .955 atha klamAt ...... ... ... 492 agnicitsoma0 .......... atha jagaduranIcaiH. .......... amiSTomAdi. .............. 752 atha tamupagatam ..... agnInavarivasyaMzca ...... ... | atha tIkSNAyasaiH ... anyAhitajanapraDhe .. ... ... 784 atha dadRzuH .... agrasiSTa vyadhAviSTa.... ... 1243 | atha nayana..... aghAni tADakA.. ... ... 223 223 atha purujavayogAt adhuraste mahA. .... 'atha mRdu. .... aGgadena samaM...... ... ... 1258 | atha lakSmaNa aGgadenA'hasAtAm .... ... 1296 atha lulita0 acUrNayazca yUpAkSam ... ... 1425 atha sa valka0 ... acchettAM ca mahA''tmAnau0 1272 atha sasaMbhrama ajighrattam ... ... ... atha saMpatataH0 . ... ajighrapaMstathaiva0 . ... ... 1290 athAJcitoraskam . .... ajihradat saH0 : ... ... 1291 | athAnukUlAn ajIgaNadAza. ( ... ... 80 athA''yasyan ... ... 266 ajJavanotsahethAH. .... ... 1516 / athArghyaM madhu0 ....... ... 361 1018 82 852 824 ... 952 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ glokAH ... 1400 age . 548 428 1253 lokaataaH| zlokAH zlokAGkA: athA''lambya ... .. 326 | anujijJAsatevA'tha ... ... 577 athA''luloke ... ... 51 | anumantAkhahe nAvAM ... ... 1613 athAstamAseduSi. ... ... 885 / anuSThAya yathAdiSTam ... ... 1549 athopazarade ... ... ... 448 | anRtodyaM na tatrAsti ... ... 345 adAliSuH zilAH ... anekazonirjita. ... adihazcandanaH antaHpurANi paulastyam adIdipattato vIryam ... ... | antardhatva raghu0 akSatAmbhAMsi ... ... 37 antarniviSTo ... ... ... . adRzyantA'nimittAni ... | anyA''saktasya adevIdvandhu0 ... ... ... 64 anye tvalaciSuH adohIva ... 325 anyAnyaM sma ... addhi tvaM paJcagavyam 1542 anvanaiSIttato. agro dvijAn... anvayA''di. adya sItA mayA apakkakumbhAviva adrASTAM taM raghu0 apathyamAyatau ... ... 1463 adharmAnnAtrasaH apaprathadguNAn adhigatamahimA apamanyustato. adhijaladhi ... aparimita0 ... adhijyacApaH aparIkSita.... adhi rAme | apalApayamAnasya adhIyannAtma. | apaharadiva ... adhyagISTArtha api tatra ripuH ... ... 1570 adhyaG zastra. ... ... 219 api stuhyapisedhA0 ... ... 634 adhyAyacchajit ... 1377 | apisphavatvasAmarthya adhyAsisiSamANe 580 | apUjayaMzcaturvakram ... ... adhyAsIt ... ... 599 apUjayan kulajyeSThAn ... 1348 adhyuvAsa ratham apUpujan viSTara0 ... ... 53 adhvareSvagni .... 194 apUrayanabhaH ... ... ... 1402 adhvareSviSTinAm apRSTo nu bravIti 1475 anaMsIcaraNau ... 724 | apauhadvANavarSam 1429 anaMsIbhUrbhareNa 1206 apratistabdha. anardiSuH kapi. ababhAjattataH animittAnyathA. 1355 abibhrajattataH 1274 anirvRtaM bhUtiSu ... ... 1009 abhAyata yathA0 ... ... 544 anujAnIhi ... ... ... 1532 abhAve bhavatAm ... ... 511 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 876 ... 1280 262 1216 64 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH abhijJAnaM abhidyotiSyate abhinacchatru0 abhinyavikSathAH ... ... abhimAnaphalaM jAnan abhimAnaphalaM proktam abhiyAtA ... ... abhiSyantaH abhISayanta abhUnnRpo amedi ca zaraiH abhaiSuH kapayo0 amaMsyata bhavAn amandhIca parAnIkam amarSitamiva .. ... amarSo me paraH ... ... 000 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... amalamaNi0 amitampacam rasar ambhasi rukmakummena ayuktamidamityanye ayaM niyogaH patyuste ayaM maithilyabhijJAnam araNyayAne 0 aravinda reNu0 arAsiSuH arodIdrAkSasAnIkam arthena saMbhRtA arthotthitA * aligaNa vilola 0 ... ... aloThiSTa ca bhU0 avagADhaM girijAlam .. avagrAhe avazya pAvyam avazyAyakaNA0 ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... : zlokAGkAH zlokAH ... ... 010 ... ... ... ... ... 800 ... ... ... ... ... ... ... 68 ... ... ... ... ... ... ... 800 ... ... ... 000 ... ... ... ... ... 484 avasannarucim 631 | avasAyo * 649 1412 | avasAva nagendreSu 622 avasitaM hasitam ... 794 | avaseyAzva kAryANi 803 avAkzirasam 830 | avAdI ttiSThate * 744 | avAdInmAm .. ... 584 | avAdvAyuH 1 | aviveSTannRpA 0 1246 | avItatRSNo * 1238 | avocatkumbha0 1577 avyapramupa0 1227 | avyarNo giri0 538 | azanirayam 1325 | azapta nihuvAno 0 ... ... ... ... 530 azRNvannanyataH 1523 | azobhiSTa 1395 azcotadrudhiram 1545 | anItapibatIyantI 660 azvAn vAlisuto * 133 azvAn bibhISaNo * 1037 aSTaghaNTAM mahA0 684 | asaMskRtrima 0 1394 | asadbandhu 0 1331 asaMprApte 902 asitomara 0 1036 asIto rAvaNaH ... ... ... ... ... .... ... 1000 ... ... ... ... .... 906 ... 1057 azAna bharatAt 388 azizravannAtyayikam ... :: ... ... ... ... 830 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... chokAGkAH 843 372 430 816 1528 141 682 1190 603 1242 901 1194 556 692 877 616 1553 107 1363 1235 1423 275 ... ... ... 800 ... ... ... ... ... 9.0 ... ... ... ... ... ... 800 ... ... 919 1237 | asulabha harisaMcAram . ... 1035 | asRSTa yo 0. ... 482 asau dadhav 355 | astAviSuH surAH 371 astuvan deva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... 1259 ... 1436 1438 175 ... ... ... ... ... ... ... ... .. 000 800 809 654 1065 288 1029 ... 95 668 1251 1016 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ... 1200 802 1469 | 1598 zlokAH shlokaangkaaH| zlokAH zlokAGkAH astuvan bandinaH .... ... 1354 AvyaMkaraNa.... ........ 405 astRNAdadhikam .... 1448 AtithyamebhyaH 124 astrIko'zA0 ... mAtiSThadu0 ... aspandiSTA'kSi ....... AtmanaH pari. ... ... 520 asmAkamukam 125 | AtmambharistvaM ... asyandanindu0 .... 604 AtmAnamapajAnAnaH ... asyanaruSa. ... ... 738 AtrikUTam .... ... asrasacA''hato. , .... AdadIdhvaM mahArhANi. asAkSurastram .... .... 99 AdareNa gamaM .... ahaM rAma.. ... .... | AdikSadAdIpta. ahaM zUrpaNakhA .... Adideza sa ... ... ... ahaM khanaka . ... .... ... 459 | Atyastena ... ... ... 346 ahaM tu zuzruvAn . ... ... 427 AnandayiSyadAgamya ... ... 1579 ahaM nyavadhiSam ... ... 307 AnanditArastvAm ... 1604 ahamanta0 ... ... ... 282 ApiGgarUkSo ... ahRta dhane.... .... 846 ApItamadhukA 253 aho jAgarti ...... AptArau bhavatA ahoSItkRSNa. ... ... 1277 | ApyAnaskandha ... ... 239 AhiSAtAM raghu. ... ... 142 | AbaddhanetrA0 ... ... 907 AhiSTa tAnasaMmAnya ... ... 209 AbaddhabhIma0 AH kaSTam ... ... 302 Abadhan kapi. AkarSyAmi yazaH. .... 33 Amantrayet tAn Akhyanmunistasya ... | AmikSIyaM dadhi0 195 AkhyAtAsi hatam ... ... 1605 Amuccadarma... ... ... 1352 ApUrNiSTAM kSatau ... ... 1299 | AyAntyaH khaphala.. ... ... 1590 Anan merIH . ... ... 1353 AyAsasaMbhavA'ruNa ... 1028 AcacakSe ca vRttAntam . ... 1120 AyiSTa mArutim ... 1285 AcAmyaM sandhyayoH. ... ... 56 Ayodhane sthAyukam ... AcikyAte ca bhUyo'pi 15 ArAmadarzanAt AcicAya sa taiH .... 14 ArUDhaM ca suvelam ... AcchAdayan vyali ... ... 1349 | ArUDhabANa..... . ... ... 1064 AjaghnaMstUrya ... ... ... 1164 ArokSyAmi yugAnta ... ... 1346 AjJAM kAraya ... ... ... 626 | ArcIdvijAtIn .... ... 15 AjJAM pratIpur . ... ... 125 Archan vAmam ... ... 1356 bhATAvyatA'vamatyA'sau ... 1421 | AliGgitAyAH ... ... 897 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 112 1458 1507 - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH Alokayatsa * Alocayanto AvarItumivA. AvAse sikta0 AzaGkamAno 0 AzAsata tataH AzitaMbhavam AzIrbhirabhyacarya ... AhopuruSikAm AhvAsta sa0 AhAsyate vizaGko ... ... iti nigadita * iti bruvANa iti vacanamasau ... ... ... ... AzubhUSan AzcaryaM yacca yatra tvAm AzcaryaM yacca yatra strI Azvasadiva AzvasyAssaH AzvAsayAMcakArA'tha AsasaJja bhayam AsiSTa naikatra AsId dvAreSu AskandallakSmaNam Aste smaran ... ... ... 600 ... ... ... ... AsphAvatA'sya AsyanplavaGgamAH Akha sAkaM mayA ..4 AhUya rAvaNo ... ... ... ... :: : har iccha snehena icchantyabhIkSNam icchA me paramAnandeH itaro rAvaNAdeSaH iti cintA * ... ... ... .... ... ... : ... ... ... ... ... ... :: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... 888 ... :: ... zlokAH 1427 itthaM pravAdam 474 | idaM kavacam 697 idaM naktaMtanam zlokAGkAH 1575 273 | idamadhigatam 297 | induM caSaka 0 1347 | indoH syandiSyate 397 iSumati raghusiMhe 24 | iha sA vyalipat 578 | ihA jIva ihaiva tvam 1519 | ihA''siSTA0 29 | IkSAMcakre'tha 707 IyurbharadvAja * 1129 | IrSyAvirugNAH 1172 || Izvarasya 103 | ISadADhyaGkaro ... 1396 | ukSAnpracakru0 1359 upazyAkule ... ... 210 | uccakhnuH pari0 316 | uccikrei puSpa 0 uccairaJcita* 1315 ... 1010 | ucchrAyavAn 1525 | ujjugUre tataH 648 uttarAhi ... 652 | uttiSThakha mate 138 | uttIrNau vA 67 utteritha samudram ... 1018 | utpatya kham ... ... ... ... : choo I. ... :: ... :. 1403 1428 | uktavantau tato rAmam 343 | uktavAn rAghavaH ... u. ... ... 621 | ugrapazyena ... 719 | uccakhanAte nalenAjau :: B00 930 ... sau rAghavam 620 | uccai rArasyamAnAm ... ... ... ... 0.0 ... 800 ... ... ... 130 04. ... ... ... ... ... 83. ... ... 900 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 04. ... 900 ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH 63 320 304 1622 581 1321 26 312 1379 303 1086 122 889 657 518 1612 1539 87 161 391 1100 1039 120 713 78 279 471 1119 649 1548 386 1125 213 bhaTTi0 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH utpAtajaM chidram utpAtAH prAvRtan utsukAnIyatAM udak zata0 udakSipan paTTa0 udajIvat sumitrAbhUr0 udatAriSuH ... udatArIdudanvantam udapatadviyat udare cA'jarannanye... udyasyati harir unnasaM dadhatI . unnayAnadhi0 unmIliSyati cakSura * unmucya srajam upazAmyatu te buddhiH, upazUram upAya kurutAm upAraMsIca upAsAMcakrire upAsthitaivamukte upAsthiSat upekSaNIyaiva ... ... > upekSitA deva0 upekSite vAli0 944 ... Uce saMvariSISThAH UrjakhalaM hasti O 'vob ... ... ... ... ..., ... 844 ... ... ... 900 :: ... ... ... ... ... ubhAvakRntatAm ubhau mAyAM vyatAyetAm ... ulkA dadRzire. uvAca cainaM kSaNadA * uvAca mArutiH uSNISaM mumuce uhyeran yajJapAtrANi ... ... ... * U. ... ... 0.00 ... ... ... ... ... ... ... ... 600 ... ... :: ... ... ... ... ... :: ... ... ... ... ... ... ... ... ... 000 ... ... ... zlokAGkAH zlokAH 1001 UrNunAva sa... 1207 UrdhvaM muhUrtAdaho 1538 | UrdhvaM mriye muhUrtAddhi 485 Uhire mUrdhni 116 ... ... RgyajuSam . ... 1441 ... 1214 RNAdvaddha 0 1191 | RddhimAn rAkSaso 0 828 RSabho'dIn 1231 | RSyamUkam 1309 | RSyamUke 156 471 | ekaH padAtiH ... ... " 1013 510 | aikSiSmahi 1163 | aidvipravadamAnaiH 1510 | aindreNa hRdaye ai vAcaM dehi ... * ... ... kra. . ... ... ... 1312 | ekahAyana 0 1492 | ekena bahavaH 1535 | ekena vAlI 629 | ekena sandhiH 396 | eko dvAbhyAm 596 | etA daivAnu0 290 ete te munijana0 333 | etau sma mitrAvaruNau ... ... e. ... ... ... ... 768 | evaM yuvAM mama . 958 | evaM vijigye tAm... 927 eSa pekSyAmyan 946 | eSa prAvRSi 1450 | eSa rAvaNiH 1451 eSa zokacchido * 1089 | eTArameSitA ... 0.0 ... ... ... ... ... 940 ai. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.0 ... ... ... ... ... ... ... 0.0 ... 600 ... ... ... ... ... 930 ... ... ... 0.0 zlokAGkAH 1171 1547 1494 1159 700 aiSIH punarjanma 137 | aihiSTa taM kArayitum Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... 147 645 847 1225 411 341 987 376 688 968 966 797 443 1616 68 1611 1174 1342 237 1270 461 704 305 572 1250 309 18 11 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH ojAyamAnA oSAMcakAra o. ... au. auSNyaM tyajenmadhya0 kuNDapAyyavatAm kuto'dhiyAsyati ka. kaH kRtvA rAvaNA 0 kaH paNDitAyamAnaH ... kathaM duSThuH kathaM nvajIviSuste ca kapayo'vibhayuH kapitoyanidhIn kapinA''mbhodhi0 kaMpipRSThagatau kapirjagAda ... kaMpicaGkramaNo kamaNDalukapAlena kambUnatha samAdadhmuH kamrAbhirAvRtaH kariSyamANam karoti vairam karNeja pairAhita * kartAsmi kAryam kalaharikaNTha0 kalpiSyate hare kA tvamekAkinI : ... : ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... :: kAntA sahamAnA kAnti svAm kAmo janasya kAryasAranibham kAlyamidaM vihitam kiMcinnopAvadiSTAsau kiM durnayaistvayyu0 939 ... ... ... ... ... : ... ... ... : ... ... :: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... :: ... ... ... ... 4.9 ... ... ... ... ... :: ... ... ... 800 ... zlokAGkAH ... 259 292 zlokAH kumudavana * kumbhakarNastato kumbhakarNasutau ... kumbhakarNe ha 995 kumbhakarNo raNe 778 kuru buddhim ... kuryAdyoginam 258 kuryAstathA yena ... ... 1014 | kRtvA laGkA 0 kRtvA vAli0 ... 89 466 | kRzAnuvarSma pyadhi0 1053 kRSIDhuM bhartu0 1316 | kecitsaMcukuTuH 249 | kecidvepathum 826 | kecinnininduH 591 kena saMbhAvitam ... 200 ... ... 423 | kurvanti parisAriNyaH 1254 | kurvanto havam 1404 kulabhAryAm ... 837 | kRtaM sarva yathoddiSTam ... ... 679 | kRtAbhiSeko 0 853 | kRtI zrutI .. . 801 | kRte kAniSThineyasya 450 | kRte nopakRtam 245 kRteSu piNDodaka0 ... 1070 kRte saubhAgineyasya ... 458 | kRtairapi dRDha0 192 | kRtvA karma ... ... ... ... ... ... ... 800 ... 000 ... ... 000 ... ... ... ... ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 1520 kena saMvidrate nA'nyaH 467 kena saMvidrate vAyor 1625 kenApi dauSkuleyena... 570 kezAnaluJciSuH 999 koThyA koTyA pura0 358 ko'nyo'ka diha ... 632 | kopAtkAzcit Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... 000 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 200 ... zlokAGkAH ... 878 1202 1293 1323 1322 198 444 934 441 495 561 1515 981 134 267 550 118 173 1109 669 209 412 940 750 1173 181 92 1319 1486 559 522 1184 1097 1584 575 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH 0.0 kauzalyayA'sAvi 0 kriyAsamArambha0 kriyeraMzca dazAsyena... krIDan bhujaGgena kruddhAnanunayeH kruddho'dI pi... krudhyan kulam krUrAH kriyA grAmya 0 kliSTA''tmabhRtyaH kva ca khyAto ragho* kva te kaTAkSAH ka strIvisahyAH kSaNaM bhadrAvatiSTha kSatairasaM cetita * kSitikula.... kSipraM tato'dhvanya0 kSudrAnajakSuH .. khamaTa dyAmaTa mayurvasudhAm khaM parAjayamAno kharadUSaNayor kharAdinidhanaM 200 ... ... gacchantu cAru0 gacchansa vArINi gajAnAM pradaduH gatamaGguli ..... ... ... ... ... ... :: ... ... ... 830 ... kha. ... :: 430 ET. : ... ... ... ... gatAsu tAsu gatAsyAdavacinvAnA gate tasminnupA* gate tasmingRhItArthe ... 100 : gate tasmin jala0 gate tasmin samA0 gate'tibhUmim :: ... ... 080 ... ... ... ... ... 080 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... 0.0 ... :: ... :: ... ... zlokAGkAH zlokAH : 14 gate tvayi pathAnena ... 993 |gato vanaM zvo ... 1503 | gatvAtha te purIm 1015 | gadA zakrajitA 23 | gambhIravedinaH 997 | gambhIrA prAvahan ... 1524 | gantAraH paramAM prItim 323 |gantuM laGkAtIram 975 | garuDAnila0 1554 | garjan hariH ... 887 | gADhagurupuGkha * 990 | gADhasamIraNa0 71 | giripaGkacAru0 52 | giriparigata girimanvasRpat 1560 girernitambe... 1152 gurugirivara 551 172 790 1033 832 1079 0 gurupaNava veNu0 gururdadhAnA ... gurUrucaJcat .. guhAyA niragAt gUhamAnaH gRdhrasyehA * grahamaNirasanam 200 ... 553 gAdhitAse nabho 909 | gAdheyadiSTam 869 gAndharveNa nyavidhyat ... ... ghanagirIndra0 ghAniSISTa tvayA ghAniSyate tena ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... ... ... ... 603 ... ... ... 030 ... ... ... ... gha. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 800 ... ... 751 644 301 725 160 244 | ghorajaladanti * 639 | ghoSeNa tena prati.... 913 | nantaM mopekSiSAthAm Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... ... ... ... ... 0.0 ... 888 ... ... ... ... ... 00 800 ... ... zlokAGkAH 1607 93 1514 1104 1606 1030 ... 1081 3409 834 26 1021 1061 1592 59 1434 1047 870 318 35 1034 1063 899 925 409 587 322 857 825 1529 22 1022 992 1222 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH 'cakArAdhas .. cakAsAMcakruH cakrandurucai0 cakkANA'zaGkito cakSUMSi kAntAnyapi caJcalataruhariNa* cacUryante'bhito 200 catuSkASTam candanadruma saMcchannA cayanti bAla calakisalaya 0 calapiGgala0 ... 0 ... cApalyayuktasya cArukalahaMsa cArusamIraNaramaNe cikIrSite pUrva0 ciceta rAmasa citAM kuru ca citraM citram cintayannittham ... cintAvantaH katham ciraM ruditvA cirakAloSitAm ciraM klizitvA cireNA'nuguNam cukopendrajit cukudhe tatra cetastvayi ... chalena dayitA chinnAnaikSanta IP jakSimosnaparAdhe jaganti dhatsva ... ... ... ... 600 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... cha. ... ... * ... ... ... ... zlokAGkAH zlokAH jagantyameyAdbhuta0 739 | jagarjurjahRSuH 1087 | jagAda vAnarAn 110 | jagAhire'mbudhim ... ... ... 940 ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... 000 ... 0.0 ... ... 8.0 ... ... ... ... 000 ... ... ... 1157 | jagmuH prasAdam 908 | jaglau dadhyau 800 1024 | jaTAyuH puNyakRt 1483 janAnurAgeNa 735 | jaritveva 1594 | jalakAmadanti 0 1324 |javatI tuGga * 0 ... 731 | jijJAsoH zaktim 601 | jite nRpArau 506 | jUtimicchatha 132 | jetA yajJa0 225 | jetuM na zakyo * 235 | jJAtveGgitair 637 | jJAyiSyante mayA 1112 | jyotiSkurban 1175 | jyotsnA'mRtam 1558 DuDhaukire punar 389 1411 | taM yAntaM dudruvur taM yAyajUkAH 9.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 1057 jalada iva 836 | jalanidhimagamat 951 | jale vikrama 0 1042 | jalpAkIbhiH 1019 | jalpitotkuSTa * 937 | jahase ca kSaNam 1130 | jahIhi zokam 4564 jigamiSayA saMyuktam ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ta. ... ... ... ... 930 06 ... ... ... ... ... ... ... ... 800 900 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 190 ... : ... : ... 177 | taM ratnadAyam 1561 | taM vipradarzam Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... _956 1075 525 1135 64 1128 515 959 714 1060 1067 931 861 566 453 571 1161 1540 1033 407 ... 8 1 503 165 977 98 1345 737 604 1139 1165 47 842 50 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH taM susthavantaH taM jAgarUkaH tataH kathAbhiH tataH kapisamAhAram tataH kapInAm tataH kartA tataH krodhAnila0 tataH prAmuhyatAm tataH prAsthiSatA * tataH prodasahan tataH zatasahakheNa tatazcitrIyamANo 0 tataH sakopam tataH sa gatavAn tataH samabhavadyuddham tataH samAzaGkita * 8.0 :: 0 ... ... tataH khaGgaM samudyamya tataH paraM bharadvAjo tataH pragaditA vAkyam tataH prajaghaTe yuddham tataH praNItAH tataH prarudito tataH pravitrAjayiSu tataH prAkAram 880 ... 8.0 ... ... ... ... ... ... ... ... 008 ... ... ... 800 ... 000 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH zlokAH ... ... 800 ... 334 ... ... ... ... ... ... ... ... 800 .4. 100 ... ... ... ... BOB 800 ... ... ... ... ... ... 930 ... ... ... 10 ... ... 000 115 tato'dviSurnirA loke 457 tato'dhAvan mahA0 ... 1614 | tato nadISNAn 468 | tato nIlahanUmantau 464 | tato'bhyagAdgAdhi0 435 tato mAtalinA 791 tato mandragataH 1044 | tato raudrasamAyuktam 1305 tato balindama0 91 tato vAlipazau 597 | tato vAvRtyasAnAsau 1370 | tato vijaghaTe ... 536 | tato vinidram 1442 | tato'zIti ... 636 | tato mAyAmayAn 1600 tato mAyAmayIM sItAm 1556 | tato rAmeti cakranduH 1145 tato rAmo hanUmantam 1445 | tatkarma vAli0 231 | tatra jetuM gamiSyAmi 1012 | tatrendrajitam... 1522 | tathApi vaktum ... 84 | tamaH prasuptam ... 1275 |tamadhyAsiSTa ... 1435 | tamasAyA mahAnilaM 0 1180 | tamurUta * 1426 | tamebaMvAdinam 1246 taM bhItaMkAram ... ... ... Des ... ... 0.0 ... ... ... ... ... ... ... ... 1405 | tathA''rto'pi 890 taM dRSTvAcintayat 493 | taM no devA vidheyAsuH ... ... ... ... ... ... tataH sasaMmadAstatra tataH sucetIkRta tataH saumitrir tatastrizirasam tutuSurvAnarA ... tato'kuSNAddarA * tato'ndIddaza0 tato'citrIyatA * tato jaladhigambhIrAn tato dazAsyaH O 1410 | taM manoharam... 501 | taM sItAghAtinam 944 tayorvAnara * tato dazAsyaH smara* 1069 | taraGgasaGgAt Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH 1407 1419 ... ... ... 800 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7 ... ... ... ... ... ... ... 70 ... 1261 17 1455 5.13 1453 1366 1116 1591 1392 398 408 166 1134 932 676 1105 1338 1376 996 315 646 1402 894 1278 1602 229 1339 222 382 332 413 29 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 592 111 mmT 1391 145 . . . . . ... 1074 1619 313 224 sh h zlokAH shlokaangkaaH| zlokAH zlokAGkAH tarSaNaM prajaniSNUnAm ... ... 436 / tA hanUmAn ... ... tavopazAyikA ... ... 665 tigmAMzurazmi tastanurjajvalur 1098 tirobabhUve sUryeNa tasmAtkuru tvam tInaM syandiSyate tasmAnirapatadbhari tIvramuttapamAno tasminkRzAnu0 tuGgatarucchAyA0 tasmin kailAsa tuGgamaNi kiraNa. tasminnantaNe tuGgamahAgiri0 tasminvadati ... 655 tuGgA girivara0 tasya kSeme mahA0 ... 1284 turaGgAH pusphuTuH tasya nirvatyai ... ... ... 433 tUyANAmatha ... ... tasyAH sAsadyamAnAyAH tRNAhAni durAcArAH ... ... 1533 tasyAdhivAse ... ... 848 tRNAya matvA ... 641 tasyApyatyakramIt ... 1198 tRNeDhu tvadviyoga. 1543 tasyApyabebhidiSTAsau ... ... 1297 | tRNemi devam... ... ... 1491 tasyAtipata ... ... te taM vyAziSata tasyAhAriSata... ... 1260 tena vahyena ... tasyai spRhaya0 ... | tena saGgatam ... tAH sAntvayantI | tenAduyUSayata ... ... 232 tAtaM prasAdya kaikeyyA 1586 tene'drivandho ... tAn dRSTvAti0 te parasparamAsAdya ... ... 1390 tAn pratyavAdIt | te'bhASiSata ... ... ... 1187 tAn vilokya | te vijJAyA'mi0 tAbhyAmanyonyam ... ... 1447 | te bhuktavantaH ... ... ... 127 tAmApatantIm te rAmeNa sarabhasam 1065 tAmuvAca sa ... | te'vyarAsiSuH... ... 1253 tAMzcetavyAn' ... 686 teSAM nihanya0 ... tAM parAjayamAnAm 613 | te hi jAlair... tAM pratyaicchan... tairajeSata sainyAni tAM prAtikUlikIm ... tairvRkNarugNa0... tAM prAvizat ... ... ... 602 to khaDgamusala0 ... ... 185 tAlena saMpAdita. ... ... 903 tau caturdaza0... ... tAvabhASata paulastyo0 ... 1371 tau vAlipraNidhI ... ... tAvasphAvayatAm ... ... 1389 tau hanUmantamAnetum... ... 1286 tAstayA tarjitAH ... ... 643 / trasyantIM tAm ... ... 278 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 617 sr h w h 763 1437 159 694 " - - m Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH trivargapArINam triMzattamam tvaM sasarjitha saMsma vettha tvaktraH saMvivyayuH tvantu bhIru tvanmitranAzo tvamajAnannidam ... ... ... ... dagdhazaila ivA0 daNDakAnadhya0 daNDakAM dakSiNena daNDena kozena ca dattaH khadoSaira dattaM na kiM ke ... ... :: ... ... ... tvamarhasi bhrAtuH tvaM punIhi punIhIti ... tvayA tu loke tvayAdya laGkA0 tvayAdrakSyata kim tvayApi nAma rahitA ... tvayA saMdarzitArau tvayi nastiSThate ... ... ... ... ... a ... ... ... ... da. ... ... dattAvadhAnam dadAla bhUrnabho0 dadRze pUrNa 0 dadairduHkhasya dadau sam dadhAnA balibham dadhAvA'dbhiH dadhvAna meghavat dantacchade prajvalitA... damitAriH damitvApyari0 darzanIyatamAH 800 8.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... 600 ... ... ... ... 040 03. ... ... 800 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH / ... ... ... ... 400 0.0 ... ... ... ... ... 12 ... zlokAH 73 darzayAMcakrire rAmam ... 523 | dazagrIvo'ham 721 dazadanti sahasrANi 1476 |dasye'haM madhuno 1242 | dAtuH sthAtudviSAm 227 | dikpAlaiH kadanam 978 | digvyApinIrlocana * 1473 | didRkSamANaH paritaH 1500 | dikSu maithilI rAma 1559 didviSurduduvur... 974 dUraM samAruhya 1016 | dUragairantagair 998 dUrAtpratIhAra0 ... 1204 | durgA'zritAnAm 189 | duSpAnaH punar 650 | dUtamekam 153 |dRSTvA rAghava 0. ... ... ... 34 |dRSTvA tAm 1088 dRSTvA dayitayA 967 dizo dyotayamAnAbhir 1011 dizo vyaznuvate 1572 | dIkSakha rAmeNa ... 1490 dIpatulyaH prabandho'yam 1597 dIpyamAnam 554 duH khAyate duruttare 108 ... ... ... 370 | dRSTvA suSuptAm 432 | dRSTTrorNuvAnAn ... 154 | devAntako'ti* ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH 1122 1384 1413 373 1498 1365 40 ... ... ..C ... ... ... ... ... ... 0.0 ... 1128 || dehaM bibhrakSuH 608 | dehatrazcana * 917 | daityakSaye mahA * 693 | daityAbhibhUtasya 715 | daivaM na vidaghe... 658 | daivAdvibhIhi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 818 ... ... ... ... ... 111 1537 1169 588 1484 1544 1623 264 948 257 904 983 791 783 886 400 939 761 597 600 755 129 1255 240 514 1585 54 431 1557 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 609 s s s s m 674 s sm m m dha. 1 733 zlokAH shlokaangkaaH| zlokAH zlokAGkAH doSairaramataibhiste ... 1386 | na cobhAvapyalakSyetAm ... 1452 dIvArikAbhyAhata. ... ... 938 na jijIvA'sukhI ... ... 1129 dyAmivAhvayamAnam ... ... 560 | na jihvayAMcakAra ... ... 294 draSTA'si prItimAnArAt 1596 na tajalaM yanna draSTAsthastatra tisro0 ... na taM pazyAmi ... ... 204 draSTuM prakramamANaH ... na tAnagaNayan drutaM saMkhariSISTAH ... 700 na tRNehmIti ... drutaM drutam ... ... 821 na svajAyata me drutamatrAsta ... | na tvaM tenAndha0 TThabhaGgadhvani0 ... | na nizcitArtham dviSanvane0 ... ... ... 280 | nandanAni munI. dviSkurvatAm ... ... ... | na praNAyyo.... dveSTi prAyo guNebhyo ... na prANiSi ... ... ... na prAvocamaham dhanAnAmIzate ... ... 1478 na bibhAya ... ... ... 285 dhanuSpAzabhRtaH na bhavati mahimA 872 dhanUMSyAropayAMcakrur ... 076 | na bhavAnanu0 ... ... 628 dharmakRtyaratAm nabhakhAnyasya vAjeSu ... ... 1456 dharma pratyarpayan ... 788 na yoddhumazakan dharmo'sti satyam | narakasyAvatAro'yam dhAsu kAmArtha0 ... | na vAnaraiH ... dhArayaiH kusumo. ... ... 369 | nazyanti dadarza ... ... 822 dhigdAzarathim ... na sarvarAtra0... dhimAM trizirasA ... ... 1313 nahi preSyavadham ... ... 1536 dhunvansarva0 ... ... ... 284 | nAkalpsyatsaMnidhim ... ... 1578 dhUmrAkSo'tha prati. 1141 nAkheyaH sAgaraH dheyAstvaM suhRdAm ... ... 1527 nAgAstramidam... ... ... 1133 dhvajAnududhuvuH ... nAjAnansaMdadhAnam dhvanInAmuddhamair ... ... 368 nAnurotsye jagat0 ... ... 1327 nAbhaviSyadiyam ... 1569 nakhairakartiSuH ... ... ... 1185 / nAbhijJAte mahA0 ... ... 1340 na gacchAmi purA 1493 nAbhijJAte sa yakSendram nagajAnagajA ... ... ... 819 | nAmagrAhaM kapibhir ... ... 434 nagarastrIstana0 ... ... 1603 nAmokSyAma vayam ... ... 1581 na ca kAJcana0 ... ... 815 nAyamudvijitum ... ... 526 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com sm 62 F MP4, 415 s 347 m q sh sh q Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH . 14 . - . -5 4 813 549 589 1433 475 shlokaangkaaH| zlokAH zlokAGkAH nAyAsyasi ... ... ... 360 | nIvAraphala.... ... ... 480 nArINAmapa0 ... | nRpA''tmajo... nAvakalpyamidam . ... ... 1517 | netreSubhiH ... ... ... 910 nAvividiSum... nedAnIM zaka. ... ... 1489 nAvaityApyAyitAram naitanmataM matkam nAsAM mAtR. ... ... naivaM viraha. ... nAsye pazyati... ... | naivendrANI na... nikuJja tasya ... ... ... 537 | nodakaNThiSyatA0 nikumbho vAnarendrasya... ... 302 | nyakRntaMzcakra0 nikRttamatta0 ... ... 926 nyavartayatsumitrA. nikhilAbhavam ... nyavasiSTa tato0 ... 1188 nighAnigha0 ... ... ... 499 nyavikSata nijaghAnA0 ... ... 799 nyazyan zastrANi 1350 nityamudyacchamAnAbhiH nyaSedhatpAvakA0 nindako rajani ... ... 447 nyAyyaM yadyatra... ... nimittazUnyai ... ... 1000 niracAyi yadA 1288 pakSibhivitRdair niravaya'nna ... ... ... 611 611 | paGgubAla. nirAkariSNavo 437 paJca paJcanakhA0 nirAkariSNur ... | patatikoSTu0 ... nirAkariSNU ... 184 pativadha0 ... ... nirAkRtya yathA 1381 : papAta rAkSaso0 1149 nirAsU rAkSasAH ... 1091 payoghaTonIrapi 1004 nirmANadakSasya... ... payodharAMzca ... niryasphuliGgAkula parastrIbhoga0 ... ... ... 795 nilako vimadaH ... ... 270 | parikhedita0 ... nirvaNaM kRtam... 767 parigheNAvadhiSTAtha nililye mUrdhni 144 paritaH paryavAdvAyuH nivRtte bharate ... ... pariparyudadhe0... nizAtuSArair ...... ... 31 paribhAvam ... niSkoSitavyAn ... paribhAvINi ... niSkramya zikSayA ... parizeSaM na ... niSThAM gate ....... ... 13 | parIkSitumupA ... ... ... 565 nihatazca ... ... ... paredyavyadya ... ... ... 151 nihantA vaira0 ... ... 261 paryazApsIt ... ... .... 171 sh ... 928 2.458 881 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH parito'nu pazcimaM karavAmaitat pazyAmi rAmAt paspande tasya . pApakRt sukRtAm pAraM jigamiSan ... puro rAmasya pUtaM zItaira pUrvasmAdanya0 ... pragRhyapadavat prAhairiva ... piprAyAdri0 pizAcamukha0 pizitAzinAm pIDAkaramamitrANAm pItauSTharAgANi pIne bhaTasyo 0 puMsA bhakSyeNa ... puNyo mahAbrahma * putrIyatA tena puraHpravezam puruhUtadvipo ... praNizAmya praNyagAdIt ... pRthaGnabhakhataH pRthugurumaNi0 paurA nivartadhvam prakuryAma vayaM deze ... ... ... pracapalamagurum jAgarAM cakAra prajAgarAtAmra 0 praNamantaM tato praNaman brahmaNA praNazyannapi praNipatya tato ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... .... ... .... .... 1000 ... 1 .... .... zlokAGkSAH ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 800 839 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... ... ... 6.90 ... ... ... ... ... 15 zlokAH 712 pratanvyaH komalAH 1534 | pratIya sA pUr 982 | pratuSTuvuH karma ... 1151 | pratuSTuSuH punar 418 | pratodA jagaluH .... 716 | pratyUce mArutiH 498 | pratyUce rAkSasendraH 286 pratyUce vAlinam 818 pradadRzururu 0 ... ... .... 143 prayAsyataH puSya 0 539 | pralApino 0 647 praluThitabhavanau .... 651 pravapANi vapur 862 | pravapANi ziro 97 pravahantaM sadA 0 1506 pravidhAya dhRtim 352 | praSTavyaM pRcchataH 478 praskandikAm 858 / prasthAsyamAna 293 prahastamarthAMca ke 906 | prahastasya puro0 1583 || prahINajIvitam 1580 prAkAramAtrAvaraNaH 807 prAghAniSata 1026 prAmuhUrtAt ... 1361 prabAdhamAnasya 905 | prabodhakAlAt 892 | prabhAtavAtAhati 800 || pramAdavAMstvam 4 prameditAH 10 prayayAvindrajit 366 | prayANamAtreNa . 740 prayAtastava yamyatvam ... :: ... ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... 800 ... ... ... ... ... ... 930 600 ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH 1595 101 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 800 ... ... ... ... ... 0.0 ... 800 ... 0.0 ... ... 800 ... ... 773 | prAcIM tAvadbhiH 772 | prAcucUrNacca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... 56 742 1167 390 206 425 865 933 924 33 991 690 1084 965 340 25 ... 446 291 1566 871 594 1621 337 508 94 1156 1170 1337 486 ... 1217 777 969 775 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. 829 ... 915 bAlanApana 915 . 754 VM 421 638 534 883 zlokAH shlokaangkaaH| zlokAH lokAGkAH prAcyamAjihiSAm ... ... 1083 | baddho vAsara0... ... ... 1020 prAjJAvAkyAnyavA0 ... 1195 | bandhUnazakiSTa ... ... 108 prAjJAMstejasvinaH ... 1464 babAdhe ca balam 1113 prANayansam ... ... 774 | babhUva yA'dhi. prANA dadhvaMsire 1123 babhau marukhAn prANiSurnihatAH ... 1289 balAnyabhi0 ... 743 prAtastarAM balinAvamum ... 383 prAdamayanta ... 605 balirbabandhe ... prAdidRkSata ... bahudhavalavAri 041 prAduHSanti bahudhA bhinna 766 prAdunvaJjAnubhiH 1360 bibhratyatrANi... prAptacAritrya. 1551 bimbAgataistIra0 prApya carya | buddhipUrva dhruvam prAyuta rAkSasIra | subhutsabo drutam prAyopAsana0... 577 boddhavyaM kimiva praloThanta ... ... ... 1364 1364 bobhavIti na0 1499 prAvartiSyanta ceSTAH 1582 | brahmarSibhirnUnam ... 988 prAvardhata rajo. 1406 | brahmAdadhAdvadham prAzIna cAtRpat 1210 brUhi dUra. ... ... ... 796 prAsthApayatpUga0 bha. priyaMvado'pi. ... ... 392 bhajanti vipadastUrNam ... 1462 priyaMbhAvukatAm bhayasaMhRSTa0 ... prIto'haM bhoja0 ... ... 625 / bhallaizca bibhiduH ... ... prItyApi dattekSaNa ... | bhavatyAmutsuko0 ... ... 659 pretA vareNa zakrasya bhavantaM kArta. 216 prodapAdi nabhattena ... bhinna naukaH ... ... prorNoti zoka. ... bhujAMsavakSaHsthala. praurNAvIcchara0 1300 bhujau cakRtatuH prauMvIttejasA | bhuvanabhara0... bhUtiM tRNami... phalabharamanthara0 ... ... 1059 | bhUmiSThasyAsamam 1443 phalAnyAdatva ... ... bhUmau zete daza. ... ... 146. phalAzino nirjhara0 ... ... | bhUyastaM dhipsum ... ... 506 bhRGgAlI kokila. ... .... 364 baddho durbala... ... ... 164 | bhRtanikhila0... ... ... 867 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 1373 86 406 1019 XM h 1587 1287 m 1486 957 336 1303 864 sh w . 98 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 1007 1002 856 m r 583 308 zlokAH shlokaangkaaH| zlokAH zlokAGkAH bheSyate munibhiH. ... ... 1344 mA na sAvIr .... .... ... 723 bhramarakulAkulo. ... 1588 mAnuSAnabhi0.... bhramI kadamba0 ... ... 439 | mAnuSI nAma .... . ... ... 1332 bhrAtari nyasya... 265 mAnena tarUpeSu..... bhrUbhaGgamAdhAya ... mAM duSTAM jvalita 1567 bhrejire kSata. ... ... 1136 | mAparAdhodiyam . 1367 bhremuH zilo.... ... 489 mAmupAsta ... ... 207 bhremurvavalguH ... ... ... 1046 mAyAnAmIzvarAH ... ... 685 mAyAbhiH suciram maNDalAnyAhatAm ... ... 1430 | mAyAvibhitrAsa. ... mattenAmAri ... ... ... 1266 mArayiSyAmi ... 1326 matvA sahiSNUn | mArga gato gotraH matparAkrama mAvamaMsthAH ... ... ... 623 madhukaravirutai ... | mAzociSTa raghu. 1282 madhusAdbhUta. ... 759 mA sma tiSTata... madhvapAyayat0... mA sma drAkSIr mantUyiSyati ... 1335 mA sma bhUhiNI mantre jAtu vadanti 1474 mitamavadat ... ... mandAyamAna0 ... 607 mitraghnasya pracukSoda maniyogAt ... 798 / mithyA mAsma ... manyu vadhyA bhaTa0 1530 || mithyaiva zrIH .... manyuM zekurna te 1117 | mimeha raktam ... manyurmanye ... ... 321 muJcetAkAza0... manye kiMjamaham 424 mudA saMyuhi ... 1546 mama rAvaNa. ... ... ... 174 | muSitvA dhanadam. ... ... 571 mayA khamApthAH | muSNantamitra ... mariSyAmi vijeSye 1317 mUrkhAstvAmava ..... 1196 mahAkulIna0 ... 260 | mUrdhajAn sma ... mahIyamAnA ... ... mUrdhA divamivA0. mAMsaM hatAnAmiva 1003 | mRgayumiva ... 182 mAMsavikrayiNaH | mRgAH pradakSiNam mAMsAnyoSTA0... ... ... 197 | mRdaGgA dhIram... ... ... 1072 maseinAsyAzvatAm ... ... 1211/ mRdubhirapi ... ... ... 873 mAMsopabhoga0... ... ... 689 | mRSAsi tvam ... ... mAtAmahA0 ... ... ... 88 mRSodyam ... ... ... 243 bhahi03 .. 827 1101 - - - 765 - . 1496 - 1.82 - - . 417 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH meghaGkaram meghanAdaH meghAH savito mojigrahaH sunItAni ... ... modiSye kasya ... 0.0 ... priyamANaH mriyAmahe mriyeyordhvaM muhUrtAt ... ... yajJapAtrANi gAtreSu yatkRte'rIn .. yatnaM prorNavitum yatra yaccAmariSyat yatsvadharmam yathAkhaM saMgirante yatheSTaM cara vaidehi yadatAsIMcchanair yadA na pheluH... yadA vigRhNanna... henardinam ... ... yadyakalpsyat yadyahaM nAtha yamaM yunajmi ... yamalokamiva . ... ... ... yamAya kampanam mAsyazvarI yaH payo dogdhi yakSendrazaktim yacca yatra bhavAMsti.... yaccApi yatnA ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ya. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 100 ... ... ... ... 600 ... ... ... 409 zlokAGkAH ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0.0 8.0 ... ... ... ... 600 ... ... ... ... ... ... ... 0.0 ... ... ... 18 zlokAH 395 yAM kAri rAja 0 748 yAta yUyam 1420 | yAnaiH samacaranta 1201 | yAyAstvamiti ... 1328 | yAvajjIvam yAvanna saMtrAsita 0 429 ... 524 | yuddhAya rAjJA 1505 | yuddhonmattaM ca ... ... ... ... 624 yuyujuH syandanAn yuvajAnir 1221 | yuSmAnacetan .. 1518 | yUyaM samaidhyatha... ... 954 | yena pUtakrator 1513 | ye sUryamupa0 1369 | yairaghAni kharo * ... 527 | yogakSemakaram 1576 | yoddhAro'bibharuH 804 | yoddhuM so'pyaruSat 573 ! yo'pacakre 1555 | yoSidvRndArikA 675 ... 1181 | raktapaGke gajAH 960 rakkama zyotiSuH 224 | raktaM pracuzrutuH ... 717 | raktenAciklidat 191 | rakSAMsi vedim 328 | rakSNaM karoSi ... 1415 | raghutanayam 1154 raNapaNDito * 217 raNe cikrIDa 720 | rathenAvivyadhat 487 ravistapsyati ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 800 ... ... ... ... W 8.0 ... ... ... ... ... 0.0 ... ... ... ... 84 zlokAGkSA: 509 470 ... ... ... ... ... ... ... 948 ... ... ... ... yayAtha tvam yayurvindhyam yazaskara0 yasyAM vAsayate 281 | rasAn saMhara 606 rAkSasasya na 1329 rAkSasAnAM mayi yAH suhRtsu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 888 ... ... ... ... ... 574 242 1573 935 953 1256 1158 196 845 144 1471 555 1247 223 1399 1233 562 207 ... 1096 1232 1147 1229 12 500 840 812 1148 1267 1310 1562 1239 663 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ la. 417 672 680 416 238 ... 1094 8 zlokAH shlokaangkaaH| zlokAH zlokAGkAH rAkSasAnbaTu0... ... ... 268 rAkSasendrastato. ... .... 1182 | lakSe dve ca padAtInAm 1414 rAkSasendrasya ... ... ... 671 | lakSmaNa sA ... ... ... 168 rAkSaso'tarjayat 1449 lakSmaNAcakSva ... ... rAkSasyaH prArudan lakSmIH puMyogam rAghavaM parNa. ... ... ... 162 laGkA nanA ... 528 rAghavasya tataH... ... ... 462 462 | laGkAlaye tumula. 050 rAghavasya matenAtha 1565 lajjAnatA ... ... 1550 rAghavasyAbhRzAyanta 1439 latAnupAtam ... rAghavasyAmuSaH... ... 1197 | labdhAM tato0... rAghavAbhyAM zivam ... labhyAM kathaM nu rAghavo na dayAMcane 1110 laluH khaDgAn ... rAjitaM gAruDai... ... 1457 lavaNajalabandha rAmamuccair ... | lAMgUlamuddhatam rAmasaMghuSitam lAMgUlairloTayAM rAmasya dayamAnaH | leDhi bheSajavat 1465 rAmasya zayitam lokAnaziziSoH rAmAdadhIta.... lobhAdbhayAdvA ... rAmo'pi dArA0 lolaM kUlAbhigame ... rAmo'pi hata. | lohabandhairbabandhe nu ... ... rAmo'vocat ... ... 387 rAvaNaH zuzruvAn vakSaH stanAbhyAm rAvaNabalam ... ... 068 vacanaM rakSasAm rAvaNasya namanti 1497 vajramuSTervizizleSa ... rAvaNasyeha ... 662 | vajrAbhighAtair rAvaNAGkaparizliSTA 1552 | vaJcitvApi rAvaNAya namas ... 640 vaNik pragrAha. ... riNacmi jaladheH vadhena saMkhye ... ... rucironnata. ... ... ... 842 vanatApasake ... rudato'zizriyat vanaspatInAM sarasAm ... rurujurbhejire ... vanAni toyAni rocamAnaH ... ... ... 615 / vanAntaprekSaNaH ... ... 779 roditi smeva ... ... ... 728 | vaneSu vAsateyeSu ... ... 146 rodimyanAtham ... ... 1488 | vapuzcAndanikam ... ... 163 roSabhIma. ... ... ... 782 ' vayamayeva ... ... ... 463 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com . 979 ... 1048 . ... 296 1090 327 310 146 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ or 256 148 653 391 ... 399 1281 1178 123 789 zlokAH zlokAGkAH zlokAH zlokAGkAH varavAraNaM salila. ... ... 1025 | vidyutpraNAzam... ... ... 96 cariSISTa ... ... ... 698 | vidyunnAzam ... ... ... 460 vareNa tu muner .... 401 / vidrumamaNi 0 ... vartiSyamANam... vidhRtanizita. vardhate te ... ... ... 359 vinakSyati ... vardhiSISThAH ... 1526 / vineSye krodham valgUyantIm ... vipAko'yam ... vasAnastantraka0 viprakRSTam ... vasAnAM valkale vibhinnA jughuruH / 1108 vasundharAyAm... vibhISaNastato. vasUni toyam .... 3 vibhISaNoktam 986 vasUni dezAMzca ... ... 90 | vimalamahAmaNi. 1055 vastrAnapAna0 ... .... 126 viyati vyatya0 545 vastrairanatyulbaNa viyatyAnabhratuH vAcaMyamAn ... viyogaduHkhA0 41 vAcaMyamo. 393 | virAdhatADakA. vAtAhati. ... 375 | virAdhaM tapasAm cAdayAMcakrire... 071 / virugNasaMkIrNa. vAnaraH kula0... 732 virugNodagra0... vAnaraM proNu.... 709 | virUpAkSastato. 1424 vAnarA muSTibhir virUpAkSo jahe vAnareSu kapiH 656 | vilulitapuSpa vAyavyAstreNa tam 1248 | vilokya dyotanam cAlinaM patitam vilokya rAmeNa ... vAsayeta su. ... | vilokya salila. vikatthI yAcate 445 / vilocanAmbu. vikurve nagare ... 563 | vilolatAM cakSuSi vigADhAram ... | vivRtapArzvam ... vigrahastava ... 190 vizaGkaTo vakSasi vicitramuccaiH ... 44 vizizvAsayiSAm vicukruzubhUmi0 104 vizvAsaprada0 ... viTapimRga0 ... 839 viSadharanilaye vidAGkurvantu ... ... ... 295 viSasAdendra0... ... ... 764 viditvA zaktim ... ... 532 viSaya rAkSasAH ... ... 746 vidyAmathainam ... ... ... | viSyandamAna. 208 673 414 449 102 747 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH visphuladbhir ... vInAmupasaram ... vIryaM mA na dadarza vRkSAdvRkSam vRtastvaM pAtre 0 vRddhikSayasthAna * ... vRtau prakAzam vRddhaurasAM rAjya * vRndiSThamArcIt vedivatsa * vedo'GgavAMstair vezmAntarhaNanam vaikhAnasebhyaH .. ... ... vyakrukSadvAnarA0 vyajighRkSatsurAn vyatighnatIm vyatijigye vyanAzayaMstataH vraNakandara vraNavedanayA vraNairavamiSU0 vAtIna vyAla0 ... ... vyaramatpradhanAt vyazrute sma tataH vyAkhyAgamyamidam vyAptaM guhA0 vyAyacchamAnayoH vyoma prAcinutAm vrajyAvatI ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... za. ... ... 600 ... zlokAGkAH ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 200 ... ... ... ... ... ... ... ... 600 ... ... ... ... ... ... ... 21 ... zlokAH 749 | zakyAnyadoSANi 494 | zaGkAdhavitra0 ... 1193 | zatasAhasram 612 | zatrughnAn yudhi 193 | zatrubhirnihate ... 957 891 136 | zaraNamiva 72 | zarIraM lohitAkSasya 479 zarairatADayat ... 16 | zarmadaM mArutim ... zatrUn bhISayamANam zamaM zamaM nabhakhantaH ... 776 128 1228 1385 547 546 1422 595 zilA tariSyati 1459 1624 zivAH kuSNanti zIghrAyamANaiH ... 384 410 | zIrSaghAtinam... 1431 | zIrSacchedyam 504 | zuklottarAsaGga * zazAGkanAthA 0 zazirahitamapi zastrairdideviSum zastraM tarUrvIdharam zAmyatyRtusamAhAraH ziJjAnabhramara0 zitavizikha0 ... 683 835 | zuzrAva rAmaH 334 | zUlAni bhramayAm0 zRNvanyaH prati0 zailendrazRGgebhyaH zaile vizrayiNam 150 ... 1481 | zrIrniSkuSyati 1236 zrutvA visphUrjathu* ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH 976 521 579 404 1314 241 1485 879 1298 1387 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 800 ... ... ... ... ... ... ... ... ... zaktiM saMkhajate zaktirityakupat zaktaiH suhRdbhiH zaktyRSTiparigha 0 zaknoti yo na 945 | zrotrAkSinAsA0 677 | zlAghiSye kena 964 | zvaHzreyasam Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... 8.0 ... ... ... ... 379 900 868 ... 705 984 1479 1617 183 1008 1470 119 403 228 130 1085 1077 619 923 454 1480 236 117 1308 176 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH SaDvargavazyaH saMyuyUSum saMvargayAMcakAra ... ... saMjAnAnAn saMjughukSavaH saMjvAriNeva ... ... ... saMvAdbhiH sakusuma 0 saMvittaH saha saMzRNuSva saMsargI pari..... saMsismayiSamANo saMstAvamiva sa eva dhArayet sa kiGkaraiH kalpitam ... sakhyasya tava sa giriM taru0 saMkalpaM nAkariSyaca saMkrudhyasi saMkSNuvAnaH saMgaccha pauMsni... ... 838 ... saMgaccha rAma0 saMgrAme saMgharSayogiNaH sa ca vihvala0 sa cApi rudhirair sa jalAmbhoda 0 saMceruH sahasA ... ... ... ... A sa tAnnAjIgaNat satAmaruSkaram satAmabibhramat ... sa. ... ... ... ... 8.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 000 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH zlokAH satvamejaya0 970 satvAnajasram sadodgAra * ... ... ... ... ... ... ... 800 ... ... ... 100 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22 ... ... 708 | sadratnamuktA * 1162 | saMdarzitasneha * ... ... ... ... 1589 | saMtrastAnAmapAhAri 0 220 || saMtrAsayAMcakAra 558 | saMdidarzayiSuH ... 442 saMdRzya zaraNam 726 || saMdudhukSe tayoH 473 | saMdhAnakAraNam 1504 | saMdhAnamevAstu ... 943 saMdhukSitaM maNDalaM 362 | saMdhau sthito vA OOP 786 | sa viSa pracukSoda 745 samayaM pariharamANo 0 ... O... * ... 400 ... ... ... ... ... D... ... 833 | sannatsyAmyathavA 1571 | sapakSo'dririvA 0 618 | sa puNyakIrtiH ... 582 | saptaSaSTiM lavaGgAnAm :. 274 | sa proSivAn ... ... ... ... ... ... ... 770 sa bhavAn bhrAtR* 851 |sa bhasmasAccakAra 1244 | samakSumnannudanvantaH 469 samakSNuvata zastrANi 491 | samagata kapisainyam 569 | samagadhvam 687 samatAM zazi 440 samanatsIttataH 1186 | samapatsyata rAjendra 283 | sa mahAphaNi0 1234 | samadhattAsuram... 354 samAviSTam 1215 | samAzvasimi kenAham... 722 samiddhazaraNA Bes ... 400 O... ... ... ... ... 100 ... ... ... .... ... 9.0 ... zlokAGkAH 385 335 472 ... ... ... ... ... ... ... ... 838 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 900 ... ... ... ... satAmUce sattvaM samadudhukSacca sa tvaM haniSyan Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... ... 838 ... 800 ... ... 7 ... 962 1245 287 247 300 1177 1199 985 972 961 1333 1205 5 1279 109 1155 1023 1521 1153 1454 1401 1304 535 849 1292 1574 1056 3432 374 1468 817 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH samIrayAMcakArAtha samIhe martum ... samupacita* samutkSipya tataH samuttarantau samutpetuH kazA * samudropatyakA... 800 ... samupetya tataH... samUlakASam saMpatya tatsanI saMsparzAse saMpAtinA prajaGghaH saMprApya tIram saMprApya vAnarAn ... ... saMprApya rAkSasa 0 saMbabhUvuH kabandhAni saMmRSTasiktA * sarasabahupallava 0 saramA sarasAm sarAghavaiH kiM bata ... sa rAjasUya 0 sarvaMkaSayazaH ... sarvatazcAbhayam sarvatra dayitA * sarvanArIguNaiH... sarvasya jA sakSamacchidat sa zatrulAcau sa zuzruvAn sasainyazchAdayan sasyande zoNitam sasphurasyodakarSac sasraMsa zara0 ... ... ... ... 9.0 sahabhRtyaH surA* sahasA te taru ... 600 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 020 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... zlokAGkAH ... ... ... ... ... 600 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23 ... zlokAH 1179 | sahAyavantaH 1131 | sAMrAviNam 863 || sAmarthyaM cApi 1568 | sAmarthyasaMpAdita 0 350 sAmonmukhena * 1078 | sAmraiva loke 272 sAyantanIm 1531 sArathiM cAlunAt 131 | sAro'sAvindriyA0 214 519 188 ... sA stambaghna 0 .... 1137 | sitAravinda 0 0 sItAM saumitriNA 1099 121 sItAM jighAMsU sItAntike sItAM didRkSuH ... 1418 366 757 1466 1549 378 ... 20 surApANa0 731 surApairiva ... 1095 | sItArakSo 0 919 sukRtaM priya0 1051 sukhaM svapsyanti 814 sukhajAtaH 950 sukhAvagAhAni 348 394 sugrIvAntikam sugrIvo mumude sugrIvo'syAbhrazat supAd dvirada* supto nabhastaH 1166 | suSAmnIM sarva 1440 | suSupu 1140 | suhRdau rAma0 ... ... ... ... supratiSNAta* suprAtamAsAdita ... ... ... ... ... ... ... ... 606 ... ... ... ... ... 040 ... ... ... ... ... ... ... 960 ... ... ... ... zlokAGkAH 199. 477 1212 844 898 ... ... ... 000 ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 916 248 ... 1388 203 497 45 298 319 609 585 1343 | sUto'pi gaGgA0 ... 1043 | sRmaro'bhaGgura * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 476 251 1336 221 918 465 1106 1240 155 106 756 76 769 381 758 741 787 100 456 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAH setuM mahendram... sevitAse lavaGga * sehe kapI rathA0 so'dhyaSThIyata rAmeNa ... ... so'dhyaiSTa vedAn so'pRcchat saumitriH sarpavat saumitrirAkulaH ... ... ... ... spRhayAlum sphaTikamaNigRhaiH ... saumitre mA ... saumitreriti sauryAgneye 000 strIbhUSaNam sthAnaM naH pUrvajAnAm .. sthAyaM sthAyam... sthitamiva pari0 snAnabhyaSicata nAnIyaiH snApayeta nAhyanu limpa ... 800 srastAGgaceSTo.... nastAGgayaSTiH svapoSamapuSat... ... 800 ... ... 0.0 ... ... ... ... ... 900 0.0 ... ... ... sphuTaparuSam smarAture cetasi smeSyante munayo syantvA syantvA divaH... ... ... 0.0 ... 0.0 ... ... ... zlokAGkAH ... ... ... ... ... 800 ... 0.0 800 ... ... ... ... ... 000 ... ... ... ... 0.0 ... ... ... ... ... ... zlokAH 1615 | svaM karma kArayannAste 1593 | kharge vidyasva 1176 svarbhAnurbhAskaram 1444 | khAM jijJApayiSU0 2 | svAmino niSkrayam 299 |skhenustitviSuH 1271 1365 158 884 1273 42 1628 234 854 314 | hayA jiheSire hataM rakSAMsi hatabandhurjagAma hatarAkSasa 0 ... ... hatA janasthAna * hate tasmin ... hatvA rakSAMsi ... hantuM krodhavazAt 893 hataratnazcata * ... 1511 | harahAsaruddha 0 1541 harAmi rAma.... 455 | harirava vilola 0 859 |hareH pragamanam 810 | havirjakSiti 896 hRdayaGgama 317 | hRdayodaGka 0 ... ... 912 | hitvAzitaGgavInAni 1318 hiraNmayI zAla 0 1601 hI citraM lakSmaNena 840 :: ... . samApteyaM zlokAnukramaNikA / ::: ... ... ... ... ... ... ha. ... ... 600 ... ... ... ... 000 ... ... ... ... ... ... ... : : : ... zlokAGkAH 590 1563 1472 ... 800 ... 900 0.0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 000 000 ... ... ... 800 :: ... 000 710 734 1138 1252 187 792 936 718 696 289 1073 1031 230 1038 780 1477 149 74 1107 211 250 517 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devaM naMdanaMdanaM vaMde / oM namaH siddham // atha zrIbhaTTi-kAvyaM jayamaGgalayA sametam prathamaH sargaHpraNipatya sklvedinmtidustrbhttttikaavyslilnidheH|| jayamaGgaleti nAmnA naukeva viracyate TIkA // 1 // lakSyaM lakSaNaM cobhayamekatra viduSaH pradarzayituM zrIsvAmisUnuH kavirbhaTinAmA rAmakathAzrayamahAkAvyaM cakAra / tathAsyopanibandhanaM kavinA dvidhA kRtam / ekaM lakSaNasUcakaiH prakIrNA-dhikAra-prasanna-tiGantakANDaizcaturbhiH / dvitIyaM lakSyasUcakai rAmasaMbhavAdibhiviMzatyA sagaiH / tatra lakSaNaM dvividham / zabdalakSaNaM kAvyalakSaNaM ca / tatra prathamasya prakIrNAdhikAratiGantakANDAni / dvitIyasya prasannakANDam / yatroccAvacena bahUnAM lakSaNAnAM prakaraNaM tatprakIrNakANDam / tadevAtra prathamamuktaM tasya vyApitvAt 'uttaratrApi draSTavyam' iti pradarzanArtham / anna yadyapyAdau kavinA devatAnamaskAro na kRtastathApISTadevatAsaMkIrtanamapi vighnopazamanaheturbhavatIti manyamAna Aha 1-abhUna nRpo vibudha-sakhaiH paraM-tapaH zrutA'nvito darza-ratha ityudAhRtaH, // guNair varaM bhuvana-hitac-chalena yaM sanA-tanaH pitaramupAgamat khayam // 1-'abhUnnapo dazaratha ityudAhRtaH zrutAnvito vibudhasakhaH parantapaH // " iti pAThavyatyAso'pi kvacit / 2-777 // atha mitraM sakhA suhRt / ' iti nAmali. jaanushaasne'mrsiNhH| 3-dazasu dikSu ratho ratha gatiryasyeti yathArthanAmeti bhAvaH / 4-146 / che ca / 6 / 1 / 73 / hasvasya che pare tugAgamaH syAtsaMhitAyAm / yathA-sadAziva+chAtraH sadAzivacchAtraH / / iti siddhAntakaumudyAM bhaTTadIkSitaH / 5-paye'sminvRttaM rucirA / tallakSaNam'catur (4)mahai(9)riha rucirA j-bh-suu-jgaaH|' iti vRttaratnAkare bhttttkedaarH| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, abhUdityAdi - tasya hISTadevatA sanAtano viSNuH / sa cAdau kIrtitaH / tatpratibandhanA ceyaM katheti prabandhenaivAtra saMkIrtanaM rAmAyaNavat / tatra viSNoryasinkAle jagatkAryavazAdavatAraH kRtastadeva prathamaM darzayati / abhUditi bhUtasAmAnye luG / bhUta ityarthaH / anyathA rAjJazcirAtItatvAtkaveH parokSatvAcca lihU syAt / '2223 / gAti-sthA- | 2|4|77 / ' iti sico luk / '2224 / bhU-suvostiGi |7|3|88|' iti guNapratiSedhaH // 'nayaterDicca' iti nayaterauNAdika Rn / naro manuSyAstAnnumpAtIti / '2915 / ato'nupasarge kaH ||3|2|3|' | '2372 | Ato lopaH | 6 |4| 64 / ' nRpo rAjA / atyantadharmavijayitvAddevarAjasya mitramAsIdityAha - vibudhasakha iti / vibudhyanta iti vibudhA devAsteSAmapi pradhAnatvAt / tatregupadhalakSaNaH kaH / sAmAnyazabdo'pi deveSu vartamAno'pyarthavazAcchakre prayuktastasya sakheti / '788 / rAjA'haH sakhibhyaSTac |5|4|11|' vibudhasakhaH / anena dharmavijayitvaM darzayati vibudhasakhatvasya dharmakAryatvAt / suralo. kavijayinazca ye rAjAnasteSAM dharmavijayI pradhAnam / pare zatravastrividhAH -- ucchedanIyopapIDanIyakarSaNIyAH / tatra ye upapIDanIyakarSaNIyAstAnparAMstApayatIti paraMtapaH / '2954 | dviSatparayostApeH | 3 | 2|39|' iti khac / '2955 khaci hrasvaH / 6 / 4 / 94 / ' / '2942 | arurdviSadajantasya - | 6 | 3 | 67 |' iti mum / nRpa ityanena svamaNDale vRttirAkhyAtA / paraMtapa iti paramaNDale / zrUyanta iti zrutAni vedAdIni tairanvitaH saMbaddhaH / granthato'rthatazca gRhItatvAt / dazaratha ityanena nAmnodAhRto loke gItaH // guNyante'bhyasyanta iti guNAH / ' 2040 / guNa AmantraNe / ' iti caurAdiko dantaH / tasmAt '3188 | akartari ca - | 3|3| 19 / ' ityAdinA ghaJ / yeSAm 'erajaNyantAnAm' iti darzanam / yeSAM tannAsti teSAmerac / svaraM prati vivAdo na rUpaM prati / guNairabhirAmatvAdimirvaraM zreSThaM yaM nRpaM pitaramupAgamaditi saMbandhaH / briyata iti varaH / ' 3234 | graha-vR-Da. | 3 | 3|58|' ityAdinA karmaNyap / kena hetunopagatavAMstaM pitaraM sanAtana ityata Aha-- bhuvanahitacchaleneti / bhavantyutpadyanta iti bhuvanAni / bhUrbhuvaH svariti trayo lokAH / 'rajaH kyun' ityanuvartamAne 'bhU-s-dhU- sarjibhyazchandasi' ityauNAdikaH kyumbahulavacanAdbhASAyAmapi bhavati / tebhyo hitA bhuvanahitA viSNordazAvatArAH / iha tu rAmo draSTavyaH / tacchalena vyAjena bhuvanahitacchalena / idAnIM rAvaNAdi - kaNTakoddharaNAt / tathA coktam ' paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge // ' iti / sanetyavyayaM sadArthe vartate / sanA bhavatIti / '1391 / sAyaM ciram / 4 / 3 / 23|| iti vyuTyulau tu ca / sanAtano viSNurupAgamadupajagAma / ludittvAdaG / satsvanyeSu rAjasu guNairvaratvAdyaM pitaraM janakamaGgIkRtavAnso'bhUditi yojyam / svayamityAtmanA na karmaNAnyena vA prerita ityarthaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake zrI rAma saMbhavo nAma prathamaH sargaH - 1 2 - so'dhyaiSTa vedAMs, tri-darzAna'yeSTa, pitRRnapArIt, samamaMsta bandhUn, // vyajeSTa SaD-vargaraMsta nItau, sa-mUla-ghAtaM nyavadhIdarIMz caM. // - so'dhyaiSTetyAdi - kSatriyasya dharmo'dhyayanaM yajanaM dAnam / zastrAjIvo bhUtarakSaNaM cetyubhayaM nRpa ityanenoktam / bhUtarakSaNe zastramaGgam / sa nRpo vedAnadhyaizadhItavAniti svAdhyAya uktaH / vedayanti jJApayanti dharmAdharmAviti vedAH sAmAdayaH / ' 2896 / nandi-grahi pacAdi - | 3|1|134 |' ityac / iGo'dhipUrvasya '2460 // vibhASA luG luGoH | 2|4|50 |' iti gAG / vibhASayeti gAGabhAvapakSe rUpam | ajAditvAdAt / ' 269 | ATazva | 6 | 1|10|' iti vRddhiH / GittvAdAtmanepadam / '212 | Adeza pratyayayoH - 18 / 3 / 59 |' iti SatvaM STutvaM ca | tridazAndevAnayaSTAgniSTomAdibhiH pUjitavAn / yajanamuktam / yajeH '2158 svarita - jitaH | 1|3|72|' iti taG / aniksamIpatvAddhalaH '2300 / liGgasicau- 12 / 11 / ' iti kittvaM na bhavati / ' 224 | vrazca bhrasja - 8|2| 36 |' ityAdinA Satvam / '2281 / jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH // pitRRnapArIdApyAyitavAn / pitaramuddizya yajanam '1160 / pR pAlana- pUraNayoH / ' ityasmA - tpUraNArthAluGi rUpam / '2297| sici vRddhiH | 7|2|1|' '2266 | iTa ITi | 8| 2|28|' iti sico lopaH / athavA 'pitRnatAsIt' iti pAThaH '1271 // tRpa prINane / ' ityasmAlluGi 'spRza- mRza- kRza- tRpa- DapAM cleH sijvaktavyaH' iti caleH sici '2402 / anudAttasya ca | 6|1|59 |' ityAdinA amabhAvapakSe rUpam / pitRRMstarpitavAnityarthaH // samamaMsta bandhUnmAtRpitrAdijJAtInsaMmatavAn / sadA dAnamAnAdibhiH pUjitavAnityarthaH / manyateranudAttatvAttaG / iTpratiSedhazca / yeSAM sica ikAra uccAraNArthasteSAm ' 2697 / hanaH sic / 1 / 2 / 14 / ' iti kilka 1 - 7 | amarA nirjarA devAs tridazA vibudhAH surAH // ' iti nA0 a0 'tRtIyA yauvanAkhyA dazA sadA yeSAM te tridazAH / trizabdasya tRtIyArthatA tribhAgavat' / iti vyAkhyAsudhAyAM ( rAmAzramyAM ) bhAnudIkSitaH / 2 - '294 / vrazca bhrasja- sRja-mRjayaja-rAjabhrAja-chazAM SaH / 8 / 2 / 36 / vrazcAdInAM saptAnAM chazAntayozca SakAro'ntAdezaH syAjjhali padAnte ca / ' iti vai0 bha0 / 3-kAma-krodha-lobha-moha-mada-matsaretyantararINAM SaDvargamityanityasamAsaH / yathA----43 / . tanumuddhUlayan martyaH ziva bhAgavato yadi / ariSaDvarga-tas tasya bhayaM nA'sti kadAcana // ' iti samAsa - kusumA''valyAmananta - ziSyaH / 4 - padye'sminvRttaH mupajAtirApaJcaviMzatipadyebhyaH / talakSaNam -' syAdindravajrA yadi tau jagau gaH, upendravajrA ja-ta-jAstato gau, / anantarodIritalakSmabhAjau pAdau yadIyAvupajAtayastAH (14) // iti vRtta0 bha0 / upajAtayazcartudazavidhAH santi / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, rnnjnyaapkaablopaabhaavH| yeSAM tu ikAra itteSAmidittvAnna kAralopAbhAvaH // AbhyantaraM zatrumajitvA kathaM paraMtapa ityAha-vyajeSTa SaDvargamiti / kAmakrodha. lobhamohamadamAtsaryANAM SaNNAM vargaH SaDvargaH / tamabhibhUtavAn / vipUrvasya jayateH 2685 / vi parAbhyAM jeH / / 3 / 19 / ' iti taG // arasta nItau sAmAdiSu saM. dhyAdiSu ca rataH / nItimAnityarthaH // samUlaghAtaM nyavadhItsamUlAnniHzeSAnarIzatrUnnihatavAn / ucchedanIyA ye zatravasteSvidaM vidhAnam / samUlopapadA. inteH '3357 / smuulaakRt-3|4|36|' ityAdinA Namula / 358 / ho hnteH7|3|54|' iti ghatvam / vRddhiH / '2574 / hnstH-7|3|32||' iti tatvam / '3367 / kaSAdiSu ythaa-3|4|46|' ityAdinA ythaavidhynupryogH| anuprayoge '2434 / luGi c-23||43|| iti vdhaadeshH| tasyAkArAntatvAdupadeze'nekActvAdiniSedho na bhavati / ato lope kRte tasya sthAnivadbhAvAt '2284 // ato hlaadeH-7|2||' iti vibhASAvRddhirna bhavati // 3-vasUni toyaM dhana-vaid vyakArIt, sahA''sanaM gotra-bhidA'dhyavAtsIt , // na tryambakAdanyamupAsthitA'sau, yazAMsi sarveSu-bhRtAM nirAsthat. // vasUnItyAdi-vasUni dravyANi bandhuvyatirekeNa bAlAdibhyo vyakArIddattavAn / vikSiptavAniti vA / kirate Gi rUpam / kaH kimivetyapekSAyAmAhatoyaM dhanavaditi / toyamudakam / dhano meghaH phalanirapekSatayA yathA vikirati tadvat / evaM samyakpAlanAdindreNa tulyatvamAha-sahAsanaM gotramidA'dhyavA. sIditi / gotramidendreNa sahAsanamadhyavAtsIdadhyuSitavAn / anenAtyantadhamaivijayitvasya phalaM darzayati / 1074 / vasa nivAse / ' ityasya rUpam / 'vasiH saMprasAraNI' iti vacanAdiDabhAvaH / 2225 / asti-sicH-7|3|96|' iti ida 1-976 / dravyaM vittaM svApateyaM rikthamRkthaM dhanaM vasu / hiraNyaM draviNaM yumnamartharaivimavA api // iti nA0 a0 / 2-1778 / tena tulyaM kriyA ced vatiH (vat) / 5 / 1 / 115 / ' brAhmaNena tulyaM brAhmaNavadadhIte / kriyA cediti kim / guNatulye mAmUt / putreNa tulyaH sthUlaH / ' iti vai0 bha0 / 3-49! sutrAmA gotra bhid vajrI vAsavo vRtrahA vRSA / vAstoSpatiH surapatir balArAtiH shciiptiH||' iti0 nA0 a0 / 'gAM pRthvI trAyante pAlayanti te gotrAH parvatAstAn bhinatti vidArayavIti gotrmit)| iti vyA0 bhA0 / 1034 / trai pAlane / (1533 // bhidira vidAraNe / iti dhAtupAThe pANiniH / 4-38 // haraH smaraharo bhargas tryambakas tripurAntakaH / gaGgAdharodhakaripuH RtudhvaMsI vRSadhvajaH // ' iti nA0 a0 / 'daiva-dIpam tu locanam / ambakaM ca' iti trikANDazeSe purussottmH| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " tathA lakSya rUpe kathAnake zrI rAma-saMbhavo nAma prathamaH sargaH - '2267 // vada-braja | 7|2| 3 |' ityAdinA vRddhiH / ' 2342 / saH syArdhadhAtuke / 7|4| 49 |' iti tatvam / Asanamiti ' 544 / upAnvadhyAvasaH | 1|4|48 ' ityadhikaraNasya karmasaMjJA // trINyambakAnyakSINi asyeti tryambako mahAdevastasmAdanyaM nopAsthita / na pUjitavAnityarthaH / upapUrvAttiSThateH 'devapUjA - saM. gatikaraNa-mitrakaraNa pathiSu / ' iti devapUjAyAM taG / '2389 / sthA-dhvoricca / 1 / 2 / 17 / ' ityAdinectvaM kittvaM ca / '2369 // hrasvAdaGgAt |8|2|27|' iti sico lopaH // iSUmbibhratIti / '2980 / anyebhyo'pi dRzyante |3|2|75 | ' iti kvip / iSubhRto dhanurdharAH sarveSAM teSAM yazAMsi nirasthat / nirastavAnityarthaH / etenAsyAsAdhAraNIkRtAstratvaM darzitam / ' upasargAdasyatyUhyorvA vacanam' iti vacanAdyadA uG nAsti tadA tipU / ' 2438 / asyati | 3 | 1/52 | ' ityAdinA cleraG / '2520 / asya sthuk | 7|4|17' // 4 - puNyo mahA-brahma-samUha-juSTaH saMtarpaNo nAka- saidAM vareNyaH // jajvAla loka - sthitaye sa rAjA yathA'dhvare vahnira'bhipraiNItaH // puNya ityAdi - punAtIti puNyaH / ' pUjo yat zuk hasvazca' ityauNAdiko yat NugAgamazca hrasvazca / atyanta puNyakaraNAdrAjApi puNya ityucyate / tanmayatvAdvAjA | agnirapi puNyaH pAvanatvAtpuNyaH / yAgAdiH puNyastena puruSaH pUyate / mahatAM vedavidAM brahmaNAM brAhmaNAnAM samUhena juSTaH sevito rAjAgnizca / brahmazakadona brAhmaNaparyAyaH / nAke svarge sIdantIti '2975 / sat-sU- dviSa - 1312 1 61|' ityAdinA kip / nAkasado devAsteSAM / karmaNi SaSThI / saMtarpayati prINayatIti saMtarpaNaH / saMtarpayateH '2841 | kRtyalyuTo bahulam | 3 | 3|113 |' iti kartari lyuT / rAjA yAgAdinA tarpayati / agnirapyabhimukhatvA devAnAm / vareNyaH zreSTho rAjAgnizca / 'vRGa eNyaH' / jajvAla pradIptavAn / lokasthitaye mAbhUlokasya sthityatikrama ityevamartham / agnirapi lokasya sthitaye jvalati / yathoktam'agnau prAstAhutiH samyagAdityamupatiSThate / AdityAjjAyate vRSTirvRSTerannaM tataH / 1- '1322 / vedas tattvaM tapo brahma, brahmA vipraH prajApatiH / ' iti nA0 a0 / yathA- 'brahmANau brahmaNo brahma brAhmaNA vettumaItaH / etat padyA'rtha bAhyA'rtho'pi na syAt kozamantarA // iti kozA'vataMsaH / 2 - 2975 / sat-sU- dviSa- dui-dui-yuja- vida bhidac-chida-ji-nI-rAjAmupasarge'pi kip ( 0 ) | 3 |2|611' ebhyaH kip syAdupasarge satyasati ca supyupapade / yathA-cu-sat / upa-niSat / aNDasUH / prasUrityAdi / " iti cai0 bha0 / 3 - '2287 / upasargAda-samAse'pi Nopadezasya | 8 |4| 14 | upasargasthAnnimittAtparasya Nopadezasya dhAtornasya NaH syAtsamAse'samAse'pi / praNadati / praNinadati / ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 bhaTTikAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, prajAH // ' iti / amipraNIta ityagnivizeSaNam / bhAbhimukhyena praNIta iti prAdisamAsaH / '2287 / upasargAdasamAse-1811' ityAdinA gatvam / mantreNAmimukhIkRta ityarthaH / yathAdhvare yAge'mipraNIto vahivalati tathA rAjApItyarthaH // - yatrastho rAjyaM cakAra tAM nagarauM darzayannAha 5-sa puNya-kIrtiH zata-manyu-kalpo mahendra-loka-pratimAM smRdhyaa|| adhyAsta sarvartu-sukhAmayodhyA madhyAsitAM brahmabhiriddha-bodhaiH // sa puNyetyAdi-khAmiguNapUrvakA hi nivAsasya guNA bhavantIti pradazanArtha pazcAttadabhidhAnam / tathA coktam-'sa tu yacchIlastacchIlA asya pra. kRtayo bhavanti / ' iti / sa rAjA puNyakIrtiH puNyAH pavitrAH kIrtayo yasya sH| zatamanyukalpa iti prabhAvaM darzayati / 2022 // iissdsmaaptau-15|3|67|' iti kalpaH / zatamanyurindraH / mahendralokapratimAmayodhyAmiti yojyam / pratimIyate tulyata iti prtimaa| '3283 / aatshyopsrge-|3|3|106|' ityaG / mahendralokena pratimA tulyA / '692 / tRtiiyaa-12|1|30|' iti yogavibhAgAsamAsaH / bhamarAvatImivetyarthaH / kyaa| samRddhyA / samyagatizayenarddhiH samRddhiH / '7691 / kugtipraa-2|2|18|' iti praadismaasH| adhyAstAdhyAsitavAn / bhUtasAmAnye laG / asternudaattttvaattng| '542 / adhi-zI-10 46 / ' ityAdinAdhikaraNasya karmasaMjJA / sukhayatIti sukhA pacAyac / sukhahetutvAdvA sukhA / sarveSu RtuSu sukheti / 71 // sptmii-2||1||40||' iti yogavibhAgAtsamAsaH / adhyAsitAmadhyuSitAm / brahmabhirbrAhmaNairiddhabodhaiH / sarvazA. saparijJAnAtpaTubuddhimirityarthaH / indherniSThAyAmanunAsikalopaH // 6-nirmANa-dakSasya samIhiteSu sImeva padmA''sana-kauzalasya // Urdhva-sphuradu-ratna-garbhastibhir yA sthitA'vahasyeva puraM maghonaH // 1-542 / aghi-zI-sthA''sAM karma / 1 / 4 / 46 / adhipUrvANAmeSAmAdhAraH karma syAt / yathAmadhizeve adhitiSThati-adhyAste vA vaikuNThaM hariH / ' iti0 vai0 bha0 / 2-118 / kiraNosramayUkhAM'zugabhasti ghRNi-razmayaH // ' 3-330 / pUH strI purI-nagayau~ vA pattanaM puTamedanam / 4-07 / indro marutvAn maghavA biDaujAH pAkazAsanaH / / iti sarvatra nA0 ma0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laSTamIpsiteSvityathaH dhona indrasya pura | zvayuva tathA lakSya-rUpe kathAnake zrIrAma-saMbhavo nAma prathamaH sarga:- . nirmANetyAdi-padmAsano brahmA / panamAsanaM yasyeti kRtvA / tasya kauzalaM naipuNyamiti SaSThIsamAsaH / tasya '705 / puurnn-gunn-222||1||' ityA. dinA na pratiSedhaH / tatra viziSTA eva guNA rUparasagandhasparzAstadvizeSAzca zuklanIlAdayaH kaTukAmlAdayaH saurabhyAdayaH zItoSNAdayazca gRhItAH / tatra rUpAdibhiH samAso bhavatyeva / 'tatsthaizca guNaiH SaSThI samasyate na tu tadvizeSaguNaiH / ' iti vacanAt / anyaistu samAsapratiSedhaH / evaM ca kRtvA munitrayavacanamarthavadbhavati / tadyathA '919 / adhikaraNaitAvatve ca / 2 / 4 / 15 / ' '1295 / tadaziSyaM saMjJApramANasvAt / / 2 / 53 // ' iti pANineH, 'yugapaddezapRthaktvadarzanAditi rUpasAmAnyAdveti vacanaprAmANyAditi cedalo. papratiSedhaH' iti kAtyAyanasya, 'nakAragrahaNasAmarthyAllopo na bhavivyatIti kiM punaratrArthasattatvam' iti bhASyakArasyeti / tasya sImeva maryAdevAyodhyA / tato na sRSTyantaraM zobhanamastItyarthaH / kIdRzasya / nirmANadakSasya / nirmitirnirmANaM sRSTistatra dakSasya paToH / ka viSayeSu / samIhi. teSu / traSTumIpsiteSvityarthaH / urdhvamupariSTAtsphuradratagabhastibhiH sphuranto ye ratnAnAM gabhastayo razmayastaihAsabhUtairmaghona indrasya puramamarAvatImavahasyeva sthitA yA tAmadhyAsta / 'maghavan zvan ukSan' ityauNAdikaH / 362 / zvayuva. mghonaam|6|4|133|' iti saMprasAraNam // 7-sad-ratna-muktA-phala-vajra-bhAJji vicitra-dhAtUni sa-kAnanAni // strIbhir yutAnyapsarasAmivaughair meroH zirAMsIva gRhANi yasyAm // sadranetyAdi-santi zobhanAni yAni ratnAdIni tAni bhajante yAni gRhANi tAni sadanamuktAphalavajrabhAkSi / muktAphalavajrayo ratnAntarbhAve'pi prAdhAnyakhyApanArtha vacanam / gobalIvardanyAyAdvA / ravazabdena marakatapadmarAgavaidUryAdayo gRhyante / 'sadanAdi-yuJji' iti pAThAntaram / '376 / yujerasamA. se 171117 // iti pratiSedho na bhavati / anapuMsakaviSayatvAt / napuMsake tu tallakSaNasya numo vidhAnAt / vicitradhAni vicitrA nAnAprakArA dhAtavo manaH zilAdayo yeSu gRheSu teSAM viracitacitrakarmatvAt / sakAvanAni sodyAnAni / strIbhiryutAnyapsarasAmivaughaistatratyAbhiH strIbhirapsarobhirivetyarthaH / meroH zirAMsIva zRGgANIva evaMvidhAni gRhANi yasyAmayodhyAyAM tAmadhyAsta / gRha iti 2906 / gehe kaH // 3 // // 14 // tatra gRhazabdo vezmani napuMsakaliGgaH / tatsthAyiSu puMliko nityaM bahuvacanAntazca // 1-349 / aTavyaraNyaM vipinaM gahanaM kAnanaM vanam / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 8 - antar - niviSTrojjvala-ratna -bhAso gavAkSa - jAlairabhiniSpatantyaH // himAdri - TaGkAdiva bhAnti yasyAM gaGgA'mbu -pAta- pratimA gRhebhyaH // antarityAdi - bhantargRhamadhye niviSTAni nihitAnyujvalaratnAni yAni teSAM bhAso razmayo gRhebhyo gavAkSajAlairabhiniSpatantyo nirgacchantyo yasyAM bhAnti tAmadhyAsteti yojyam / parvatasyonnatapradezaSTaGka ityucyate / tasmAddhimavatparvataTaGkAdiva gaGgAmbupAtapratimA gaGgAjalapravAhatulyAH svacchatvAt // 9- dharmyAsu kAmArtha - yazas- karISu matAsu loke'dhigatAsu kAle // vidyAsu vidvAniva so'bhireme patnISu rAjA tisRSUttamAsu. // dharmyAsvityAdi - dharmAdanapetAsu / ' 1644 | dharma-pathyartha - | 4|4|12| ' ityAdinA yat / kAmArthayazAMsi kartuM zIlaM yAsAM tAsu / '2934 / kRjo hetu|3|2| 20|' ityAdinA tAcchIlye TaH / 160 / ataH kR kami |8|3|46|' ityAdinA visarjanIyasya satvam / TitvAnGIp / matAsu pUjitAsu loke tAsAM pratItatvAt / adhigatAsu kAle vivAhayogye kAle pariNItAsu / so'bhireme sa rAjAbhiratavAn / patnISu '490 / patyurno yajJasaMyoge |4| 1|33|' iti nakAraH / tisRSu kausalyA kaikeyI sumitrAsu / uttamAsviti sannArIguNaiH zreSThAsu / vidyAsviti vidantyAbhirdharmAdharmAviti vidyAH / '3276 / saMjJAyAM samaja- |3|3|19|' ityAdinA kyap / tisRSu sAmargyajurAkhyAsu / dharmyAsvityAdikaM tulyam / vidvAniva / yathAdhigatavidya ityarthaH / '3105 | videH zaturvasuH |7|1|36|' dIrgha- halaDyAdi-saMyogAntalopAH // tasya rAjJaH patnIbhistAbhiH saha ramamANasya sutA naivAsan / RSyazRGganAmA muniH putrIyaM RtuM jAnAtIti purodhaso vasiSThAdupazrutya rAjJA vAravilAsinIbhirAnAyito munirityetatkathayitumAha 1 - '1644 / dharma-parthyartha nyAyAdanapete | 4|4|12| dharmAdanapetaM dharmyam / pathyam / arthyam / nyAyyam / ' iti vai0 bha0 // 2 - ' icchA kAlA spRheddA tRD vAnchA lipsA manorathaH / / 228 / kAmo'bhilASas tarSazU ca-' iti nA0 a0 // 3 - atropamAlaGkAraH, tallakSaNaM kuvalayAnandakArikAyAm / 'upamA yatra sAdRzyalakSmIrullasati dvayoH, / iMsIva kRSNa te kIrtiH svarrgaGgAm (svargaM gAm ) avagAhate'. // 4 - bhatropajAticchandaH, talakSaNaM pUrvo ( 2 ) kam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake zrI rAma saMbhavo nAma prathamaH sargaH - 10 - putrIyatA tena varA'GganAbhironAyi vidvAn RtuSu kriyAvAn // vipakrima-jJAna-gatir manasvI mAnyo muniH svAM puramRSya-zRGgaH // putrIyatetyAdi - putrIyatAtmanaH putramicchatA / icchAyAm ' 2657| supa AtmanaH kyac | 3 | 1|8|' iti kyac / ' 2658 / kyaci ca |7|4|33|' itItvam / tena rAjJA prayojakakartrA varAGganAbhirvarastrIbhiH prayojyakartrIbhirAnAyi svAM puramiti yojyam / 'nI- vahyo:' ityAderapi '539 | akathitaM ca |1|4|51 | iti cakAreNa saMgRhItatvAnnayatirdvikarmakaH / tatra pradhAnakarmaNi luG / ciNNilopau '2329 // ciNo luk - 16 |4|104 |' iti tazabdasya luk / guNakarmaNi tu puramiti dvitIyA / ' 540 | gati - buddhi - |1|4|52 | ' ityAdinA prayojyakartari dvitIyA na bhavati / 'nI-vahyoH pratiSedhaH' iti vacanAt / vidvAnvedArthatasvavit / evaM ca kRtvA kratuSu kriyAvAnprazastakriyaH / prazaMsAyAM matup / vipaktrimajJAnagatiriti vipAkena nirvRttam / pacateH ktriH ktrairmap / yatpUrvajanmakRtamanivartanIyaM karma tasyogratapaH pratyayAdvinopadezAjjJAnAtpravRttirbuddhAvasya jAtetyarthaH / manasvI prazastamanAH / prazaMsAyAm ' 1928 / asmAyAmedhA - 15/2/121 // ' ityAdinA viniH / mAnyo mAnArhaH / 2822 / ahe kRtyatRcazca - 3 / 3 / 169 | ' iti yat / dharmAdimananAnmuniH / ' maneruccopadhAyAH' iti in / upadhAyA ukAraH / RSyasya zRGgamRSyazRGgaM tacchRGgamiva zrRGgaM yasya sa RSyazRGgaH / 'saptamyupamAna -' ityAdinottarapadalopI samAsaH // I 11 - aihiSTaM taM kArayituM kRtA''tmA RtuM nRpaH putra- phalaM munIndram, // jJAnA''zayas tasya tato vyatAnIt sa karmaThaiH karma sutA'nubandham // aihiSTetyAdi - taM munIndraM RtuM kArayituM nRpa aihiSTa IhitavAn / IhaterAramanepadino luGi setvAdiTi ca rUpam / dvikarmakatA tu '541 ha kroranyatarasyAm / 1 / 4 / 53 / ' iti / kRtAtmA vazIkRtAtmeti bhAvaH / putraphalaM putraH phalaM kArye yasya RtoH // tata uttarakAlam / sa muniH paracittajJatvAjjJAtAzayo jJA 1-'1063 / kriyAvAn karmasUdyataH / ' iti nA0 a0 / 'bhUmanindAprazaMsAsu nityayoge'tizAyane / saMbandhe'stivivakSAyAM bhavanti matuvAdayaH // ' iti vai0 bha0 / 2 - '675 / Iha ceSTAyAm / ' iti dhA0 pA0 / 3 - 2063 / karmazUras tu karmaThaH / " iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhaTTikAvye prathame prakIrNakANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, - tAbhiprAyo rAjAbhimataM karma kArayituM tasya nRpasya karma vyatAnItyArabdhavAn / tanoteH '2268 / neTi - 17/2/5|' iti halantalakSaNAyAM pratiSiddhAyAm '2284 | ato halAdeH - 72|7|' iti vibhASAvRddhiH / karmaThaH karmaNi ghaTate '1836 // karmaNi ghaTo'c |5|2|35|' yAgakriyAniSpAdaka ityarthaH / sutAnubandhaM sutAnabanAtIti karmaNyaN / 'sutAnubandhi' iti pAThAntaram / sutAnanubaddhuM zIlamasyeti / '2988 / supyajAtau NiniH | 3|2|78 | supItyanuvartamAne sugrahaNamupasarganivRttyarthamiti kevalasyopasargasya nivRttyarthaM draSTavyam / anyathA jAtA - viti kiM brAhmaNAnAmantrayiteti na yujyate / AGityasyopasargatvAt // 12 - rakSAMsi vedIM parito nirAsthadeGgAnyayAkSIdarbhitaH pradhAnam, // zeSANyahauSIt suta-saMpadeca, varaM vareNyo nRpateramArgIt. // rakSAMsItyAdi - vedIM parito yajanavedyAH samantAt / vighnAyopasthitAni rakSAMsi / rakSyate yebhya ityasun / tAni rakSonnairmantrairnirAsthannirastavAn / paryabhibhyAM sarvobhayArthe tasila / 'abhitaH paritaH -' ityAdinA dvitIyA // aGgAnyayAkSIdabhitaH pradhAnamiti / yaddevatAmayo yAgaH sA devatA tatra pradhAnam / putraphalatvAdviSNuH pradhAnam / tamiSThA / tasyobhayataH pArzvayoryAnyaGgAni cakSurAdIni devatAntarANi tAnyayAkSIt agnAvAhutyA pUjitavAn / kartuH kriyAphalAbhAvAtaG na bhavati / Satvakatve // zeSANyahauSIditi svAGgaM viSNumiSTA zeSANi pratikRtAni piSTakamayAni sutAnAM saMpadarthamagnau hutavAn / juhoteH sici vRddhAviTi ca rUpam // vareNyaH zreSThaH / varaM cAmArgInmArgitavAn / he devA agniprabhRtayaH, nRpateH sutA bhUyAsuriti / '1989 / mArga anveSaNe' | 'A- dhRSAdvA' iti yadA Nic nAsti tadA caGabhAvAtsijeva bhavati // 13 - niSThAM gate daitrima - sabhya-toSe 4 * vihitrime karmaNi rAja- palyaH // prAzur huto'cchiSTamu'dAra-vaMzyAs tisraH prasotuM caturaH su-putrAn. // niSThAmityAdi - niSThAM samAptiM gate karmaNi yAgakriyAyAM samAptAyAM rAjapaDhyo hutocchiSTaM hutAvazeSaM ziSTacaruM prAzurbhakSitavatyaH / bhanoterliTi usi 1 - * abhitaH paritaH samayA nikaSA hA pratiyoge'pi / 2 - '1247 / niSThAniSpattinAzAntAH / iti nA0 a0 / 3 - ' 1166 / Du - dA - J dAne' / 4 - 1167 / DudhAJ dhAraNapoSaNayoH / dAna ityapyeke / ' iti dhA0 pA0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake zrI-rAma-saMbhavo nAma prathamaH sargaH- 11 rUpam / datrimasabhyatoSe dAnena nirvRtto datrimaH sabhyAnAM brAhmaNAnAM toSo yantra karmaNi / vihitrime vidhAnena nivRtta karmaNi dAlo dhAnazva 3266 / dvitaH triH / 3 / 3 / 88' iti nau vihite prathamasya '3076 / dodaroH 174146 / ' iti dadAdezaH / dvitIyasya '3077 / dadhAterhiH / 7 / 4 / 42 / ' iti hirAdezaH / map / sabhAyAM sAdhava iti sabhyAH / '1657 / sabhAyA yH-4|4|105|' udAravaMzyA mhaavNshodbhvaaH| zeSe yat / kausalyA kaikeyI ca kSatriye / sumitrA tu varNasaMkarajA / kimarthaM prAzuH / prasotuM suputrAnvinItAnprasavitum / tatra kausalyA kaikeyI caikaikaM piNDaM prAzitavatyau / tAbhyAM cAvayoH paricAriketi piNDabhAgadvayaM dattaM sumitrA prAzitavatI / tatazca putradvayaM janayiSyati / evaMcAbhisaMdhAya catura ityuktaM na tu trIniti / 1104 / pU-G prANigarbhavimocane / / 2279 // svrti-7|2|44|' ityAdinA vibhASite // 14-kausalyayA'sAvi sukhena rAmaH prAk, kekayI-to bharatas tato'bhUt, // prAsoSTa zatru-ghnamudAra-ceSTamaikA sumitrA saha lkssmnnen.|| kausalyayetyAdi-kosalasya rAjJo'patyamiti 1189 / vRddhatkosalAjAdAjyaG / 4 / 1 / 17 / / 528 / yaGazcAp / 4 / 1174 / ' kausalyayA prAk prathamam asAvi rAmo janyate sma / dhUGaH karmaNi luGi ciNi rUpam / sukheneti / prakRtyAditvAttRtIyA / mahatAM janmani na kAcidapi pIDAsti // tadanantaraM kekayIto bharato'bhUt / kekayAnAcaSTeti Nic / sA hIdRzAstAdRzAH kekayA iti kathayati / tadantAt 'aca i.' iti ikArapratyaya auNAdikaH / NilopaH / 'kRdikArAdaktinaH' iti GIS / '2112 / apAdAne cAhIyaruhoH / 5 / 4 / 45 / ' iti tasiH / yadA ca kekayasthApatyam 1986 / janapadazabdAtkSatriyAdam / / 1 / 186 / ' ityaJ / 1144 // kekaya-mitrayu-pralayAnAM yAderiyaH 17 / 3 / 2 / ' itIyAdezaH / '470 / ttivaann-4|1|15|' iti DIp / tadA kaikeyIti dvitIyaM rUpam / sumitrA zatrughnamudAraceSTam / udArA ceSTA yasyeti / prAsoSTa prasUtavatI / kartari luG / DittvAttaG / jAtamAtrasya hi tasya kila mahA. sattvatayA tAdRzyeva ceSTA'bhUditi zrUyate / eketi / ekaiveti gamyamAnatvAdevazabdo na prayuktaH / saha lakSmaNena lakSmaNena saha // 15-ArcId dvi-jAtIn paramA'rtha-vindA nudejayAna bhUta-gaNAn nyaSedhIt , // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 bhaSTi kAvye--prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, vidvAnupAneSTa ca tAn sva-kAle yatira vaziSTho yaminAM variSThaH // AcIMdityAdi-teSu jAteSu dvijAtIndre jAtI yeSAmiti tAnbrAhmaNakSatriyavaizyAnparamArthavindAn / vindantIti vindAH / 1526 // vid-la lAbhe' ityasA. t 2900 / anupsrgaat-3|1138||' ityAdinA zaH / mucAditvAnum / paramArthasya vindaoNllAbhina iti karmaNi SaSThI / tasyAH 'kRyogA ca SaSThI samasyata iti vaktavyam' iti samAsaH / tAnA tsragAdibhiH pUjitavAn / 213 / arca pUjAyAm' ityasmAlluGi tip ida sico lopaH // bhUtagaNArAkSasAdi. gaNAn / udejayAnukampAn / tasminneva sUtra utpUrva ejiya'nto nirdiSTaH / tasmAdudejayatIti zaH / tAcyaSedhIdutsAditavAn / vidheH '2268 / neTi 7 / 2 / / ' iti halantalakSaNAyAH pratiSedhaH // vidvAnpaurohityakarmaNi kuzalaH / upAneSTa ca tAnrAmAdIn / teSAmupanayanAdikriyAM cakAra / 2709 / saMmAnana -19 // 3 // 36 // ' ityAdinAcAryakaraNe taG / khakAle iti 'garbhAdekAdaze varSe jAtasya gabhaiMkAdaze' ityAdinA vacanena upanayanakAla uktaH / yamaniyameSu yatata iti yatiH / 'sarvadhAtubhya in' iti in / 'ahiMsA satyamasteyaM brahmacaryamakalmaSam / iti paJca yamA yeSAM santIti yaminaH smRtAH' / teSAM variSTha uttamaH / 2016 / priy-sthir-1644157|' ityAdinoruzabdasya varAdezo mahate. ryAyasya / vaziSThaH // 16-vedo'GgavAMstairakhilo'dhyagAyi, zastrANyupAyaMsata jitvarANi, // te bhinna-vRttInyapi mAnasAni samaM janAnAM guNino'dhyavAtsuH, // veda ityAdi-zikSA kalpo vyAkaraNaM chandovivRtinirukaM jyotiSaM ceti paDaGgAni zAstrANi tAMni vidyante yasya vedasyetyaGgavAn / tairupanItai rAmAdibhiH / akhilo niHzeSo vedo'dhyagAyi / adhIta ityarthaH / iDo'dhipUrvAkarmaNi luGi '2460 / vibhASA luG-laGoH / 24 / 50 / ' iti gADAdezaH / ciN yuk taluGa / zastrANi dhanurAdIni jitvarANi jayazIlAni / '3153 / inn-n-ji-|3|2| 1-751 / ye nirjitendriya grAmA yatino yatayaza ca te / / ' iti nA0 a0 / 2-caza indriyanigraho yeSAM teSu prAdhAnyena tiSThati yaH sa vaziSThaH / 3-'yAtanAM variSThaH ityapi kacit paatthH| 4-3143 / iN-nazU-ji-sartibhyaH karap (vara) / 3 / 2 / 163 // itvaraH itvarI nazvaraH jitvaraH / suutvrH|' iti vai0 bha0 / 842 / 'jetA jiSNuza ca jitvaraH // ' iti nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake zrI-rAma-saMbhavo nAma prathamaH sargaH- 13 163 / ' ityAdinA karap / tairupAyaMsata strIkRtAni / upapUrvo yamiH svIkaraNe vartate / tasmAtkarmaNi luG / '2258 / AtmanepadeSu / / 1 / 5 / ' ityAdinA adAdezaH / 2697 / hanaH sic / 1 / 2 / 14 / ' iti jJApakAdanunAsikalopAbhAvaH // tataste rAmAdayo guNino mAnasAni manAMsi / prajJAditvAtsvArthe NaH / bhinavRttIni nAnAvidhapravRttIni viSayeSu tAni mAnasAnyapi janAnAM samaM sAdhAraNam / kriyAvizeSaNam / adhyavAtsuradhyuSitavantaH / adhipUrvAdvaseH sici '2267 / vd-brj-7|2|3|' ityAdinA vRddhiH / '2342 / saH si-7|4|49|' iti tatvam / '2226 / sijbhyst-|3|4|109|' hati jus / 544 / upAnu- . 1 // 4 // 48 // ' ityAdinA'dhikaraNasya karmasaMjJA // 17-tato-bhyagAd gAdhi-sutaH kSitIndra rkssobhiraibhyaaht-krm-vRttiH|| rAmaM varItuM parirakSaNA-thai, rAjA''jihat taM madhuparka-pANiH // tata ityAdi-teSu rAmAdiSu tathAbhUteSu / gAdhisuto vizvAmitraH / kSitIndraM rAjAnamabhyagAdabhigatavAn / iNo gAdezaH / '2223 / gaati-sthaa-2||4|| 77 / ' ityAdinA sico luk / rakSobhirnizAcarairabhyAhatAbhibhUtA yAgAdeH karmaNo vRttiH pravRttiryasyeti / rAmaM varItuM prArthayitum / '2391 // vRto vA 7 / 2 / 38 / ' iti iTo dIrghatvam / parirakSaNArthaM / vihanyamAnasya karmaNa ityarthaH / taM gA. dhisutam / Ajihat pUjitavAn / '1864 / bharha pUjAyAm' iti svArthikaNyantazcaurAdiko gRhyate na bhauvAdikaH / tasmAddhetumaNNicAtra na bhavitavyam / '2312 / nni-shri-3|14|' ityAdinA caG / NilopaH / '2243 / dvirvacane'ci / / 1159 / ' iti sthAnivadbhAvAt / 2176 / ajAderdvitIyasya / 6 / 12 / ' iti hizabdo dvirucyate / rephasya na / '2446 // nandrAH / 6 / / 3 / ' iti pratiSedhaH / cutvam / Ada / vRddhiH / madhuparkapANiH / dadhighRtamadhUnyekIkRtAni madhuparka ityucyate / tasmin pAtre sthitaH pANiryasyeti vigrahaH / 'saptamyupamAne-' ityAdinA uttarapadalopI samAsaH / pAtrAduddhRtya madhuparkeNa puujilvaanisyrthH|| 18-aiSIH punara-janma-jayAya yat tvaM, rUpA''di-bodhAna nyavRtac ca yat te, // tattvAnyabuddhAH pratanUni yena, dhyAnaM nRpas tcchivmityvaadiit.|| 1-743 // atha gAdheyo vizvAmitraz ca kauzikaH // iti nA0 bha0 / 2-147 / zvaHzreyasaM zivaM bhadraM kalyANaM maGgalaM zubham / ' iti nA0 bha0 / bha0 kA02 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, aiSIrityAdi-muktistatvAvabodhastasyA dhyAnaM prayojanaM tatra punarjanma bhUyojanma tasya jayAya yadyAnaM tvamaiSIH eSitavAnasi / iSerluG / madhyamaikavacane '2266 / iTa ITi / 8 / 2 / 28 / ' iti sico lope rUpam // rUpAdibodhAnyavRtacca yatte-rUpAdiSu zabdasparzarUparasagandheSu cakSurAdidvAreNa yo bodho'dhyavasAyalakSaNA buddhiH tammAcca yaddhyAnaM nyavRtat nivRttam / vRteSutAditvAt '2345 / ghuyo luGi / 1 / 3 / 9 / ' iti tip / cleraG // tattvAni paJcaviMzatiH puruSapradhAnamahadahaGkArAdIni / pratanUni sUkSmANi yena dhyAnenAbuddhAH jJAtavAnasi / budheranudAtteto luG / thAsaH sic / '2300 / liGsicAvAtmanepadeSu / 1 / 2 / 11 // ' iti sicaH kitvAdguNAbhAvaH / sijlopadhatvajaztvAdi / talyAnaM zivaM zobhanaM kaJciditi nRpo'vAdIt / na tasya vyAghAta iti / '2267 / vd-brj-7|2|3|' ityAdinA vRddhiH / '974 / dhyai cintAyAm' bhAve lyuTa / dhyAnam // 19-Akhyan munis tasya zivaM samAdher, vighnanti rakSAMsi vane kratUMzca, // tAni dviSad-vIrya-nirAkariSNus tRNedu rAmaH saha lakSmaNena. // AkhyadityAdi-pRSTo munistasya samAdhAnasya zivamanupadravamAkhyat kathitavAn / '2436 / cakSiGaH khyAJ / 2 / 4 / 54 / / 1438 / asyti-3|1||52||' ityAdinA cleraG / Ato lopaH // kintvayaM doSaH-vighnanti rakSAMsi vane RtUn / 2663 / gm-hn-164|9|' ityAdinA upadhAlopaH / '358 / ho hnteH-7|3|54|' iti kutvam // kiM kriyatAmiti cedAha-tAni rakSAMsi / dviSatAM vIrya sAmarthyaM / vIreH svArthikaNyantAt 2842 / aco yat / 3 / 1197 / ' tasya nirAkariSNuH nirAkaraNazIlaH / '3116 // alaMkRJ -3 / 2 / 136 / ' ityA. dinA iSNuc / tRNeDhu hinastu / tRhervidhau loT / '2296 // eruH // 3 / 1186 / ' rudhAditvAt zram / '2545 / tRNaha im / 7 / 3 / 12 / / 324 / ho DhaH / / 2 / 31 // ' Tutvam / '2335 / Dho Dhe / 8 / 3 / 13 / ' iti DhalopaH / saha lakSmaNena lakSma. Nena saha // 20-sa zuzruvAMstad-vacanaM mumoha rAjA'sahiSNuH suta-viprayogam, // 1-1471 zvaHzreyasaM zivaM bhadraM kalyANaM maGgalaM zubham / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake zrI rAma saMbhavo nAma prathamaH sargaH - ahaMyunA'tha kSiti-paH zubhaMyuMrUce vacas tApasa-kuJjareNa // 15 sa ityAdi - sa rAjA tasya munestadvacanaM zuzruvAn zrutavAn san sutaviprayogamasahiSNurasahanazIlo mumoha mohamupagataH / zRNoteH '3097 // bhASAyAM sada-vasa-zruvaH / 3 / 2 / 108 |' ityanena vasuH / sutena viprayogamiti ' 694 / kartRkaraNe kRtA bahulam |2||32|' iti samAsaH / '627| na lokAvyaya-niSThA| 2|3|69 |' iti SaSThyAH pratiSedhaH // athAnantaram / ahaMyunA ahaMkAravatA | '1946 | ahaM - zubhamoryus | 5|2| 140 | ' tApasakuJjareNa / '1909 / tapaH sahasrAbhyAM vinInI | 5 | 2|102 / ' ityanuvartamAne 'aN ca' iti matvarthe'N / tApasazca sa kuJjarazceti / '741 / vRndAraka - 12 / 1 / 62 / ' ityAdinA samAsaH / tena kSitipo rAjA / zubhaMyuH kalyANavAn / pUrvavadyus / vaco vakSyamANamUce uktaH / karmaNi liT / samprasAraNam / ahaMyunAthaH iti visargAntaM pAThAntaram / tatra ahaMyUnAM kSatriyANAM nAtha iti yojyam // 21 - mayA tvarmAyAH zaraNaM bhayeSu, vayaM tvayA'smahi dharma- vRddhyai // " kSAtraM dvija-tvaM ca parasparA'rthaM, zaGkAM kRthA mA, prahiNu sva- sUnum. // mayetyAdi - bhayeSu tvaM zaraNam ApyAH prApto'si mayA / ApeH karmaNi luG / sijlopaH // khayApi dharmavRddhyai dharmopacayAya vayamApsmahi prAptAH / pUrvavalluGAdi / uttamabahuvacanam / sico lopAbhAvaH / makArasyAjhalatvAt // taditthaM kSAtraM dvijatvaM ca dharmavRddhyai parasparArthaM anyonyaprayojanam / 'karmavyatihAre sarvanAmno dve bhavataH ' / 'samAsavacca bahulam' iti yadA na samAsavat tadAyam // tasmAnmA zaGkAM kRthAH mAkArSIH / kathamasmin saMkaTe putraM niyoja - yAmIti / (2219 / mAGi luG | 3 | 3 | 175 / ' aDabhAvaH / '2368 / uzca ||2|12|' iti kittvAdguNAbhAvaH / '2369 / hrasvAdaGgAt |8|2|27|' iti sico lopaH // prahiNu preSaya | svaM putram / hinoteH prArthanAyAM loT / bhuH / apitvAt Gitvam / guNAbhAvaH / '2334 / utazca pratyayAt - 64 / 106 / ' iti herluk / '2530 / hinu mInA | 8|4 | 15 | ' iti Natvam // 1 - 1095 / ahaGkAravAnahaMyuH, zubhaMyusa tu zubhA'nvitaH / 2 - ' syuruttarapade vyAghra'puGgavarSabha-kuJjarAH // 1105 / siMha -zArdUla nAgA''dyAH puMsi shresstthaa'rdh-gocraaH|' ityubhayatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 bhaTTikAvye - prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 22 - ghAniSyate tena mahAn vipakSaH, sthAyiSyate yena raNe purastAt, // mA mAM mahA''tman paribhUre-yogye na mad-vidho nyasyati bhArama'gryam // ghAnItyAdi - anAgatamartha jJAnena samIkSyAha - mahAnvipakSo rAvaNaH trailokyavijayitvAt / so'pi tena rAmeNa ghAniSyate kimutetare rAkSasAH / hanteH karmaNi luT / '1757 / sya - sic - 16 / 4 / 62 / ' ityAdinA ciNvadiT upadhAvRddhiH / '358 | ho hanteH | 7|3|54 | ' iti kutvam || purastAdagrato yadvaNaM yuddhaM bhAvi parazurAmeNa sArdhamiti bhAvaH / tatra yena sthAyiSyate tena ghAniSyata iti yojyam / atra tiSThaterbhAve lRT / ciNvadiDDA / '2761 | Ato yuk |7|3|33|' // he mahAtman / mahAsatva mA mAM paribhUrmAvajJAsIH / kimevaM vadasIti / paripUrvo bhavatirnirAkaraNe vartate // madvidha iti vidhAnaM vidhA prakAra : '3283 / Atazcopasarge | 3 | 3|106 / ' ityaG / vidhA bhedaH sAdRzyaM ca / iha sAdRzyaM gRhyate / mayA vidhA sAdRzyaM yasyeti madvidhaH / ' 1373 | pratyayottarapadayozca 1712/98 ' iti madAdezaH / madvidho matsadRzo'nyo na bhAramadhyam / '3462 / agrAdyat | 4|4|116 | ' ayogye asamarthe nyasyati nikSipati kimahaM yenAnAgataM samIkSitamiti bhAvaH / yogAya prabhavati yogya: / '1766 | yogAdyat / / 5 / 1 / 102 // ' // 23- krudhyan kulaM dhakSyati vipra - vahnir, yAsyan sutas tapsyati mAM sa-manyum, // itthaM nRpaH pUrvama'vAluloce, tato'nujajJe gamanaM sutasya // krudhyannityAdi - yadyahaM bhUtarakSaNe'dhikRto'sya vacanaM na kuryA tadA krudhyasan / divAditvAt zyan / vipro vahniriva / '735 / upamitam - 2 1/56 / ' iti samAsaH / dhakSyati kulaM bhasmasAtkariSyati / daherlaT '325| dAdeH|8|2|32|' iti ghaH / bhaSbhAvaH / carvvam / gakArasya kakAraH / '211 / iNkoH | 8|3|57 | ' iti Satvam // yAsyangamiSyansuto mAM samanyuM sazokaM tapasyati santApayiSyati / tapelT // itthamevaMprakAraM nRpaH pUrvamAdAvavA - luloce'valokitavAn / avAGpUrvAlocerliT // tata uttarakAlaM sutasya gamanamanujajJe / anujJAtaM nRpeNeti vibhaktivipariNAmena teneti yojyam / karmaNi liT / '1604 jJA vivabodhane' iti parasmaipaditvAt / nacAnupUrvAdasmAdAtmanepadaM vihitam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake zrI-rAma-saMbhavo nAma prathamaH sargaH- 17 24-AzIrbhirabhyarcya muniH kSitIndra prItaH pratasthe punarAzramAya, // taM pRSTha-taH praSThamiyAya namro hiMsreSu-dIptA''pta-dhanuH kumAraH. // AzIbhirityAdi-rAmagamanasyAnujJAtatvAt prIto muniH kSitIndra rAjAnamAzIrbhirabhyarcya pUjayitvA / AGaH zAseH kvipyupasaMkhyAnAt upadhAyA itvam / pratasthe punarAzramAya-bhAzramaM punaH prasthitavAn / tiSThateH '2689 / smv-11|3|22|' ityAdinA liTi taG // praSTham agrayAyinaM taM / 2917 / praSTho'gragAmini / / 3 / 9 / ' iti Satvam / pRSThataH pazcAt iyAya kumAraH / iNo Nali vRddhirAyAdezaH / '2243 / dvivaMcane'ci / 1 / 1059 / ' iti sthAnivadbhAvAvirvacanamikArasya / '2290 / abhyAsasyA'savaNe / 6 / 17' itIyaG / namro'nukUlaH / hiMsanazIlA iSavaH zarAH. hiMsraSavaH / AtamavisaMvAdi yddhnustt| hiMsreSu dIptamAptaM dhanuryasya kumArasyeti vigrahaH / atra 870 / dhanupazca / 5 / 4 / 132 / ' ityanaG na bhavati 'samAsAntavidhiranityaH' iti / dIprA. svadhanuriti pAThAntaram / dIpramatraM dhRSTatayA yasya dhanuSastaddIprAstraM dhanuryasyeti sH| ksminvissye| hiMsreSu nAnyeSu / namrAdayo 3147 / nmikmpi-3|2|167|' ityAdinA rprtyyaantaaH|| 25-prayAsyataH puNya-vainAya jiSNo rAmasya rociSNu-mukhasya dhRssnnuH|| trai-mAturaH kRtsna-jitA'stra-zastraH sadhya taH zreyasi lakSmaNo'bhUt. // prayAsyata ityAdi-prayAsyato gamiSyato rAmasya lakSmaNaH sadhyaG abhUt shaayiibhuutH| 'sahAcati' iti kvin anussngglopH36|| ugidcaam-171170|' iti num / halGyAdi-saMyogAntalopau 377 // vinprtyysy-18|2|62|' iti kutvaM nakArasya DakAraH / '422 // sahasya sadhriH / / 3 / 95 / ' iti sadhyAdezaH / puNyavanAya puNyahetutvAtpuNyaM vanam / gatyarthAt karmaNi caturthI / jiSNorjayazIlasya 3119 / glaa-ji-sthshc-3|2|139|' iti rastuH / rociSNu rocana. 1-837 / purogaa'gresr-prsstthaa'grtH-sr-purs-sraaH|' iti nA0 a0| 2-585 / gatyarthakarmaNi dvitIyA caturyoM ceSTAyAmanadhvani / 2 / 3 / 12 / adhvabhinne gatyarthAnAM karmaNyete stazceSTAyAm / grAmaM grAmAya vA gacchati / iti vai0 bha0 / 3-842 / netA jiSNuza ca jitvaraH / 4-665 / vibhrAD bhraajissnnu-rocissnnuu,| 5-1070 / dhRSTe dhRSNag (SNura) viyaatshc',|6-1079|| yaH sahA'Jcati sadhyaGa saH' iti sarvatra nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, - zIlaM mukhaM yasya rAmasya piturAjJayA tuSTatvAt / '3116 / alaMkRJ / 312/136 | ' ityAdinA iSNuc / dhRSNuH zatruvidhvaMsane pragalbhaH / '3120 | trasi- gRdhi - | 3 | 4 | 140 / ' ityAdinA nuH / traimAturaH tisRNAM mAtRNAmapatyamiti taddhitArthaviSaye samAsaH / pazcAt ' 1118 | mAturutsaGkhyA - 14|1|115 | ' idinA bhaN utvaM ca '1080 / dvigorluganapatye | 4|1|88 |' iti luk na bhavati / sa hi piNDadvayaprAzanAttAbhyAM ca janitaH astraM ca zastraM ceti dvandvaH / kRtsnaM samagraM jitamadhigatamastrazastraM yeneti vigrahaH, rataH zreyasi kalyANe / 2010 / prakRtyaikAc / 6 / 4 / 163 / ' / '2009 | prazasyasya zraH | 5 | 3 | 60 |' lakSmI rityauNAdikaH / lakSermuda Ipratyayazca / sA yasya vidyata iti lakSmaNaH, lomAdiSu 'lakSmyA acca' iti na pratyaya: attvaM ca // 26 - iSu-mati raghu- siMhe dandazUkAJ jighAMsau dhanuraribhira - sahyaM muSTi- pIDaM dadhAne // vrajati, pura-taruNyo baddha - citrA'Ggulitre kathamapi guru-zokAn mA rudan mAGgalikyaiH // iSumatItyAdi - raghusiMhe rAme raghuSu raghuvaMzabhaveSu siMha iva zauryAdi - yogAt / vrajati sati / iSumati saniSaGge / prazaMsAyAM matup / taduktaM kaumudyAM 'bhUma - nindA - prazaMsAsu nityayoge'tizAyane / saMsarge'stivivakSAyAM bhavanti ma. tubAdayaH // ' dandazUkAn hiMkhAn / daMze: ' 2635 / lupa sada-|3|1|24|' ityAdinA yaG / 'japa-jabha -' ityAdinA abhyAsasya nuk / tadantAt '3146 | yaja-japa- / 3 / 2 / 166 / ' ityAdinA UkaH / '2308 | bhato lopaH | 6 | 4|48|' | '2631 / yasya halaH / 6 / 4 / 49 |' jivAMsau hantumicchau / ' 2614 ajjhn|6|4|16|' iti dIrghaH / '2430 / abhyAsAJca |7|3|55 / ' iti kutvam '3148 sanAzaMsa - / 3 / 2 / 168 / ' iti uH / '627| na loka - | 2|3|69 | ' iti SaSThIpratiSedhAt dvitIyaiva / dhanurdadhAne bibhrANe / aribhirasahyaM soDhumazakyam / '2847 / zaki- sahozca |3|||99 |' iti yat / muSTipIDaM muSTinA pIDayitvA / muSTizabde tRtIyAnta upapade '3370 / saptamyAM copapIDa - | 3 | 4|49 | ' iti Namul / tatra cakAreNa tRtIyAnukarSaNAt / baddhaM citramaGgulitraM yena / aGguliM trAyata iti kaH / pure taruNyaH purataruNyaH / 'naJJjajIka kkhyuMstaruNatalunAnAmupasaGkhyAnam' iti GIp / yadi tadvaco'rthavat / no cedgaurAdipAThAt GIp / rAmro gata iti guruH zoko yAsAM tAH / kathamapi mA rudan na ruditavatyaH / rudeH '2269 / irito vA | 3|1|57 |' iti caleraD / yato mAGgalikyaH maGgalaprayojanAH / 1 - padye'sminvRttaM mAlinI | talakSaNam -'na-na-ma-ya-ya-yuteyaM, mAlinI bhogi ( 8 )lokaiH (7) / ' iti vRttaratnAkare'tizakkarthI jAtau ( 15 akSa0 ) bhaTTakedAraH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH - 19 tadasya '1772 / prayojanam | 5 | 1|109 | ' iti ThaJ / '470 / TiDDANaJ|4|1|15|' ityAdinA GIp // " 27 - atha jagaduraMnIce - roziSas tasya viprAsU, tumula-kala-ninAdaM tUryamAjaghnura'nye // abhimata-phala- zaMsI cAru pusphora bAhus, taruSu cukuvuruccaiH pakSiNaz cosnukUlAH // ' * athetyAdi - tasya rAmasya vrajato viprA anI cairmahatA dhvaninAziSa iSTavacanAni jagadurgaditavantaH / anye vAdakAstUyai kAMsyatAlapaTahAdisamUhamAjannustADitavantaH / '2695 / AGo yama- hanaH | 1|3|28|' ityAtmanepadaM na bhavati / akarmakAdityanuvartate / tumulo mahAmkalo madhuro ninAdo dhvaniryasyeti / abhimatamiSTaM phalaM zaMsituM zIlaM yasya bAhoH sa cAru pusphora sutarAM sphuritavAn / bhatra dakSiNo bAhuH sAmarthyAdgamyate svAGgatvAt / anena sItAprAptibIjamupanyastam / sphuraterabhyAsasya 2259 / zarpUrvAH khayaH | 7 |4| 61 // ' iti khayaH zeSaH / cardhvam / pakSiNazca taruSu sthitA anukUlAH santa uccaiH : suSThu cukuvuH kUjitavantaH / ' 1115 | ku zabde' ityasya liTaH kittvA - duvaGAdezaH // iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyeprathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe prathamaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSya - rUpe kathAnake zrI rAma saMbhavo nAma prathamaH sargaH paryavasitaH / dvitIyaH sargaH - idAnIM vijigISUNAM kaNTakAn samuddhartu zaratkAle samudyoga iti tameva varNayannAha - 28 - vanaspatInAM sarasAM nadInAM tejasvinAM kAntibhRtAM dizAM ca // niryAya tasyAH sa puraH samantAcchriyaM dadhAnAM zaradaM dadarza // 1 // 1 - padye'sminvRttaM pUrvo (26) ktam / 2 - 1071 / pAraskara prabhRtIni ca saMjJAyAm / 6 / 1 / 157 / pAraskaraH, taskaraH, bRhaspatiH, vanaspatiH / ' iti vai0 bha0 / '354 / vAnaspatyaH phalaiH puSpAt, taira-puSpAd vanaspatiH / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, vanaspatInAmityAdi-sa rAmaH / tasyAH puraH ayodhyAyAH / niryAya nirgatya / samantAt sarvataH zaradaM dadarza dRSTavAn / kAlasyApratyakSatvAt kAryANAM darzanAttaddarzanamiti manyate / zriyaM dadhAnAM dhArayantIM / keSAM vanaspatInAM pAraskarAdidarzanAt suda / atra lokapratItyA vRkSA draSTavyAH / na tu pAribhASikAH / tathA sarasAM taDAgAnAM nadInAM gaGgAdInAM tejasvinAM candratArAdInAM kAnti nairmalyaM bibhratAM dizAM ca / tadA hi nirmalA dizo bhavanti / vanaspatyAdInAM zriyaM dadhAnAM zaradaM dadarza // tAM rAmavyApAraM vinA sAmAnyena varNayajJAha29-taraGga-saGgAc capalaiH palAzair jvAlA-zriyaM sA'tizayAM dadhanti // sa-dhUma-dIptA'gni-rucIni rejus tAyotpalAnyAkula-SaT-padAni. // 2 // taraGgetyAdi-taraGgasaGgAt salilormisamparkAJcapalaiH caJcalaiH palAzaiH patraiH jvAlAzriyaM sAtizayAM dadhanti / sadhUmadIptAgnirucIni sadhUmadIptAgneriva ruciryeSAM rakotpalAnAM tAni rejuH dIpyante sma / rAjerliTi '2354 / phaNAM ca saptAnAm / 6 / 125 / ' iti etvaabhyaaslopau| AkulAH itastato yAyinaH SaTpadA yeSviti / calitapatrANAmagnizikhAtulyatvAt SaTpadAnAM ca dhUmatulyatvAt sadhUmadIptAgnirucInItyuktam // 30-bimbA''gatais tIra-vanaiH samRddhiM nijAM vilokyo'pahatAM pyobhiH|| kUlAni sA''marSatayaiva tenuH saroja-lakSmI sthala-padma-hAsaiH // 3 // bimbetyAdi-bimbaM pratibimbaM tenAgatairnipatitairiti / tRtIyeti yogaviAgAt samAsaH / tIravanaiH kusumitairityarthAt / taiH karaNabhUtaiH / payobhiH kartRbhiH samRddhiM vibhUtiM nijAmAtmIyAM apahRtAM vilokya kUlAni kartRbhUtAni sAmarSatayeva sAkSamatayeva sarojalakSmI kamalazobhAM payaHsambandhinIM tenuH vistAritavanti / '2260 / ata ekhlmdhye-6|120|' ityAdinA etvAbhyAsalopau / kUle sarojAsambhava iti cedAha-sthalapamahAsairiti sthalakamalavikAsarityarthaH // 31-nizA-tuSArair nayanA'mbu-kalpaiH ptraa-'nt-pyaaNgldcch-binduH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 21 upArurodeva nadat-pataGgaH kumudvatIM tIra-tarur dinA''dau. // 4 // nizetyAdi-nizAyAM tuSAraiH himaiH / nayanAmbukalpaiH azrutulyaiH / nayanAnukAriSu patreSu sthitatvAt / tairhetubhUtaiH patrAntaparyAgaladacchabinduH / patrAntAtparyAgalantaH acchAstuSArabindavo yasya tIrataroH / sa dinAdau di. nArambha kumudatImupArurodeva AkranditavAniva bhAti / zaziviyogAdIdRzI vaM bhUtAsIti / rodana kriyayA AMkrandanaviziSTayA kumudatyA IpsitatamatvAt rudiH sakarmakaH / tadAkrandanaM yojayannAha-nadatpataGga iti / kUjatpakSItyarthaH / 'pateraGgac pakSiNi' ityauNAdikaH / kumudatI 1306 / kumudndd|4|2|87|' ityAdinA imatup / '1898 / jhayaH / / 2 / 10 / ' iti vatvam / ugittvAt GIp // 32-vanAni toyAni ca netra-kalpaiH puSpaiH sarojaiz ca niliin-bhRnggH|| parasparAM vismayanvanti lakSmI mAlokayAJcakrurivA''dareNa. // 5 // vanAnItyAdi-vanAni puSpainilInabhRGgaiH sthitabhramaraiH / lIyateH '3019 / khAdaya oditaH / / 2 / 45 / ' iti niSThAnatvam / netrakalpaiH netratulyaiH / toyAni ca sarojaiH nilInabhRGgairnebakalpaiH / vismayavanti jAtavismayAni / parasparAmanyonyasya lakSmI zobhAm AlokayAJcakuriva / AdareNa tAtparyeNa // 33-prabhAta-vAtAha''ti-kampitA''kRtiH kumudvatI-reNu-pizaGga-vigraham // nirAsa bhRGgaM kupiteva padminI, nai mAninI saMsahate 'nya-saGgamam // 6 // prabhAtetyAdi-prabhAte yo vAtastasyAghAtena kampitA cAlitA bhAkRtirAkAro yasyAH padminyAH sA bhRGgaM nirAsa nirastavatI / kumudatIreNunA pizaGgaH kapizaH vigraho yasya bhRGgasya / kupiteva yathA anyayA striyA sahoSitaM tadaGgasaMkrAntaparimalakaNThamAlamAtmadayitaM kAcit kupitA nirasyati tadvat / sA 1-1225 / pataGgau pakSi-sUyau~ c|' iti nA0 a0 / 2-'atrA'rthAntaranyAsA'laMkAraH / talakSaNaM kuvalayAnandakArikAyAm-'uktirarthAntaranyAsaH syAt sAmAnya-vizeSayoH // hanUmAna bdhimatarad, duSkaraM kiM mahA''tmanAm // ' iti / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, kimiti nirasyati-yato mAninI mAnavatI anyasaGgamam anyayA saha saMgamaM na saMsahate / AtmasaGgAdanyasaGgamaM na sahate na kSamate // 34-dattA'vadhAnaM madhu-lehi-gItau prazAnta-ceSTaM hariNaM jighAMsuH // AkarNayanutsuka-haMsa-nAdAn lakSye samAdhi na dadhe mRgAvit. // 7 // dattetyAdi-madhulehigItAviti madhu leDhuM zIlameSAmiti NiniH / madhulehagItAviti pAThAntaraM / tatra lihantIti lehAH pacAdyac / madhuno lehA iti SaSThIsamAsaH / madhu lihantIti vA karmaNyaN / dattAvadhAnaM dattamAnasaM hariNaM prazAntaceSTaM jighAMsuH hantumicchurapi mRgAvit vyAdhaH / mRgAnvidhyatIti vip / '2412 / grhi-jyaa-6||16||' ityAdinA samprasAraNam / 1037 // nahi vRti-|6|3|116||' ityAdinA dIrghaH / lakSye vadhye samAdhi cittaikAgratAM na dadhe na dhAritavAn / jittvAttaG / liTaH kittve Ato lopaH / utsukAnAM haMsAnAM nAdAnAkarNayan zRNvan tatrAbhiratacittakatvAt / vartamAnakAlo bhUtenAbhisambadhyamAnaH sAdhuH / 2824 / dhAtu-sambandhe pratyayAH / 3 / 4 / / ' iti ca / Aka yanniti 'prAtipadikAddhAtvarthe bahulam' iti Nic / '3103 / lkssnn-hetvoH|3|2|126|' iti shtRprtyyH|| 35-girera nitambe marutA vibhinnaM toyA'vazeSeNa himA''bhamabhram // sarin-mukhA'bhyuccayamAdadhAnaM zailA'dhipasyA'nucakAra lakSmIm. // 8 // girerityAdi-gireH kasyacit nitambe madhyabhAge sthitamabhaM kartR 'marutA vibhinnaM vihvalIkRtaM toyAvazeSeNa payaso'vaziSTatayA himAbhaM himasadRzaM sarinmukhAnAM girinadInirgamANAmabhyuccayaM vRddhim AdadhAnaM kurvANaM zailAdhipasya himavataH lakSmI zobhAmanucakAra anukRtavat // 36-garjan heriH sA'mbhasi zaila-kuJja pratidhvanInAtma-kRtAn nizamya // 1-94 / abhaM megho vAri-vAhaH stanayitnur balAhakaH / dhArA-dharo jala-dharas taDitvAn vArido'mbu-bhRt // ' iti nA0 a0| 2-1383 // yamA'nilendra-candrArkaviSNu-siMhAM zu. vAjiSu / zukA'hi-kapi-bhekeSu harir nA, kapile triSu // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 23 kramaM babandha kramituM sa-kopaH pratarkayannanya-mRgendra-nAdAn. // 9 // garjanityAdi-hariH siMhaH garnan zabdaM kurvan / ka zailanikuJja gire| gahane / sAmbhasi sasalile / evaMvidhe pradeze pratidhvanIn pratizabdAn AtmakRtAn nizamya zrutvA saroSaH sakopaH kramaM babandha RmitumutpatituM yat sAmarthya taJcakAretyarthaH / anekArthatvAddhAtUnAM bandhiratra karaNe vartate / kimiti pratarkayannanyamRgendranAdAn // idAnIM rAmaM vyApAreNa varNayannAha37-adRkSatA 'mbhAMsi navotpalAni, rutAni cA 'zroSata SaT-paidAnAm , // AghrAyi vAn gandha-vahaH su-gandhas tenA'ravinda-vyatiSaGga-vAMz ca. // 10 // adRkSatetyAdi-navAnyutpalAni yeSvambhassu jaleSu tAni rAmeNAdRkSata dRSTAni / dRzeH karmaNi luG / '2336 / zala igupdhaa-331||45||' iti prAsasya ksAdezasya '2407 / na dRshH-3|1|47|' iti pratiSedhAt '2269 / irito vaaN-3|1057|' iti sijeva bhavati / tena vikalpenAGo vidhIyamAnatvAt '2300 / lisicaa-11|2|11|' iti kittve guNAbhAvaH // SaTpadAnAM rutAni azroSata zrutAni / zRNoteH karmaNi luG // vahatIti vahaH pacAyac / gandhasya vaha iti kRdyoge SaSThI samasyate / gandhavaho vAyurAdhAyi AghrAtaH / karmaNi luG / aravindena pajhena vyatiSaGgaH saMparkaH so'sti yasya vAyoH saH / vAtIti vAn / vAteH shtRprtyyH| sugandhaH / zobhano gandho yasya saH / aravindavyatiSaGgatvAt 474 // gndhsyedut-puuti-su-surbhibhyH| 51135 / ' itIkAraH samAsAnto na bhavati / gandhasyatve tadekAntagrahaNamiti vacanAt sugandha ApaNika iti yathA // 1-198 / kolAhalaH kalakalas tirazcAM vAzitaM rutm| 2-549 / madhuvrato madhu-karo madhu-liNa-madhu-pA'linaH / dvi-repha-puSpa-liG-bhRGga-SaT-pada-bhramarA'layaH // ' 3-69 / zvasanaH sparzano vAyur mAtari-zvA sdaa-gtiH| pRSadazvo gandhanvaho gandha-vAhA'nilA''zu-gAH / / iti sarvatra nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 38-latA'nupAtaM kusumAnyagRhNAt sa, nadyavaskandamupAspRzac ca, // kutUhalAc, cAru-zilopavezaM kAkutstha ISat smayamAna Asta. // 11 // ltetyaadi-3378|| vizi-pati-padi-skandA vyaapymaanaasevymaanyoH|| 456 / ' iti dvitIyAnta upapade NamulvidhIyate / tatra vyApyamAne dravyavacanasya AsevyamAne ca kriyAvacanasya '3137 / nitya-vIpsayoH / / 1 / 4 / ' iti dvirvacanaM vidhIyate / atra tu samAsenaivokatvAt nopayujyata iti sthitam / sa kAkutstho rAmo gacchan latAM latAmanupAtya kusumAnyagRhNAt gRhItavAn / latAmanupAtyAnupAtya ca / '784 // tRtIyAprabhRtInyanyatarasyAm / / 2 / 21 / ' iti samAsaH / graherlaG / bhApratyayasya, apiditi Gittve '2412 / ahi-jyaa-6|1|16|' ityAdinA samprasAraNam // nadyavaskandamiti nadI nadIm avaskandha sarvAM nadImavaskandha DhaukitvA nadI vA avaskandhAvaskandya, upAspRzat AcamanaM kRtavAn / kutUhalAditi sarvatra yojyam // cAruzilopavezamiti cAruzilAH cAruzilA upavizya cAruzilA upavizyopavizya vA Asta AsitavAn / AserlaGi rUpam / ISat mayamAnaH ISaddhasan // 39-tigmAMzu-razmica-churitAnya-dUrAt prAJci prabhAte salilAnyapazyat // gabhasti-dhArAbhiriva drutAni tejAMsi bhAnor bhuvi saMbhRtAni. // 12 // tigmAMzvityAdi-adUrAtsamIpe salilAnyapazyat / zerlaGi '2360 / paa-ghraa-193|74|' iti pazyAdezaH / tigmAMzorAdityasya razmibhiH churitAni raJjitAni / tuk / prAci pUrvasyAM dizi avasthitAni / prapUrvAdaJcateH '373 / Rtvig-3|2|59|' ityAdinA kim / anuSaGgAlopaH / ziH / napuMsakasya num / bhAnoriva tejAMsi bhuvi saMbhRtAni piNDIkRtAni / gabhastimiH razmimiH dhArAbhiriva dutAni galitAni / dhArA prapAta iti bhidA pAThAdraSTavyam // 1'alaM-khalvoH pratiSedhayoH pracAM ktvA (tvA) / 3 / 4 / 18 // 3316 // samAna-kartRkayoH pUrva kAle - / 3 / 4 / 21 // 3320 // AbhIkSNye Namula (am) ca 34 // 22 // 3343 // samAse 'nan-pUrva ktvo lyap (ya) 71 // 37 // 3332 // iti sarvatrASTAdhyAyyAM pANiniH' vai0 bha0 ca / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 25 40-dig-vyApinIr locana-lobhanIyA mRjA'nvayAH snehamiva srvntiiH|| RjvA''yatAH zasya-vizeSa-patIs tutoSa pazyan vitRNA'ntarAlAH // 13 // digvyApItyAdi-zasya vizeSANAM zAlyAdInAM pasIH pazyaMstutoSa tussttvaan| digvyApinIH sarvadigvyApanazIlAH / lobhayantIti lobhanIyAH / bahuvacanA. skartaryanIyaH / locanAnAM lobhanIyA iti SaSThIsamAsaH / mArjanaM mRjA zuddhiH / '3281 / vidbhidAdibhyo'G / 3 / 3 / 104 / ' tayA, anvayo'nugamo yAsAMm / zuddhyanugatA ityarthaH / tataH snehamiva sravantIH / Rjavazca tA AyatAzca vitRNAntarAlAH utpATitAni tRNAni antarAle madhyabhAge yAsAM tAH // 41-viyoga-duHkhA'nubhavA'nabhijJaiH kAle nRpAM'zaM vihitaM dddbhiH|| AhArya-zobhA-rahitairamAyai raikSiSTa pumbhiH pracitAn sa goSThAn // 14 // viyogetyAdi-pumbhiH gopaiH pracitAn vyAptAn goSThAn gAvastiSThanti yeSviti '2916 / supi sthaH / 3 / 2 / 4 / ' iti kaH / '2918 / ambAmba. / / 3 / 97 / ' ityAdinA mUrdhanyaH / tAn sa rAma aikSiSTa dRSTavAn / anudAttettvAtaG / iT / viyogaduHkhasya yo'nubhavaH anubhavanaM tasyAnabhijJaiH teSAM putradAraiH sahaiva sarvatra gamanAt etAvatA kAlena etAvaddeyamiti vihitaM kRtam / dadhAterhiH / nRpAzaM karaM dadadbhiH / AhAryA kaTakAdibhiH AharaNIyA yA zobhA dIptiH tayA rahitaiH / amAyaiH RjubhiH / AhAryeti 2072 / *-haloparyat 3 // 24 // ' zobhayatIti zobhA pacAdyac / '3284 // NyAsazrantho yuc / 3 / 3 / 107 / ' iti yuc na bhavati, tasya strIliGge bhAve akartari ca kArake vidhAnAt / nandyAdipAThAt lyuna bhavati tasya '2830 / vAsarUpo'striyAm / / 1 / 9 / ' iti vikalpitatvAt / athavA zobhanaM zobhA strIliGge bhAve ghan / '2841 // kRtya-lyuTo bahulam / 3 / 3 / 13 // ' iti bahulavacanAdanye'pi kRtaH prAptamapi svAbhidheyaM vyabhicaranti // 42-strI-bhUSaNaM ceSTitama-pragalbhaM cArUNya-vakrANyapi vIkSitAni // RjUzca vizvAsa-kRtaH svabhAvAn gopA'GganAnAM mumude vilokya. // 15 // bha. kA03 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa rUpe dvitIyo vargaH, strIbhUSaNamityAdi-gopAGganAnAM ceSTitaM gamanAgamanAdi / apragalbhaM lajjAvat / tacca strIvibhUSaNaM strINAmalaGkAraH / tathA vIkSitAni vilokitAni avakANyapi kaTAkSAdirahitAnyapi cArUNi zobhanAni / svabhAvAn svAbhiprAyAn RjUn akuTilAn vizvAsakRto vizvAsasya janakAn vilokya mumude hRSTavAn / sa rAmaH / liTo'pitvAtkittve guNAbhAvaH / kAryANAM darzanAt svabhAvAnAM darzanamityuktam // 43-vivRtta-pAca rucirA'GgahAra samudahac-cAru-nitamba-ramyam // Amandra-mantha-dhvani-datta-tAlaM gopA'GganA-nRtyamanandayat tam. // 16 // vivRttetyAdiH-gopAGganAnAM dadhimanthanAya yat sthAnaM kRtaM tat nRtyamiveti gopAGganAnRtyaM kartR taM rAmam anandayat santoSitavat / nandeya'ntasya laDi rUpam / vivRtte tiryakracalite pArzve yantra nRtye / ruciraH zobhano'GgahAro'GgavikSepo yatra / samudahatA tiryak samudgacchatA cArunitambena kaTibhAgena ramyaM manoharam / Amandra ISadgambhIro yo manthakRto dhvaniH tena dattastAlo yatra // 44-vicitramuccaiH plavamAnamArAt kutUhalaM trasnu tatAna tasya // meghA'tyayopAtta-vanopazobhaM kadambakaM vAtamajaM mRgANAm // 17 // vicitramityAdi / mRgANAM kadambakaM vRndaM tasya rAmasya kautUhalaM tatAna vistRtavat / vicitram kRSNazvetatvAt / uccaiH plavamAnam arva jihAnam / ArAt samIpe trasnu brasanazIlam / '3120 / trsi-gRthi-3|2|140|' ityAdinA kruH / meghAtyayena meghApagamena upAttavanopazobham / upAttaM gRhItaM vanam upazobhA ca yeneti vyadhikaraNabahuvrIhiH / vAtamajati vAtamajam vAtAmimukhaM gacchatItyarthaH / 'vAta-zunI-tila-zardheSu-' iti khaza / 2942 / arussi-6|3|6|' iti mum // 45-sitAravinda-pracayeSu ca lInAH saMsakta-pheNeSu ca saikateSu // kundA'vadAtAH kalahaMsa-mAlAH pratIyire zrotra-sukhair ninAdaiH // 18 // sitetyAdi-sitAravindAnAM pracayeSu samUheSu / 323 // eraca // 23 // 56 // ' // 3214 // 'sace cAnauttarAdharye 3 / 3 / 12 / ' iti ghanako na bhavataH prANiSu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 27 sAmandasya rUDhatvAt / lInAH kalahaMsamAlAH / tathA saMsakapheNeSu ca saikateSu pulineSu lInAH sikatA yeSu vidyanta iti / 1913 // deze lubilacau ca 15 / 11105 / ' iti cakArAdaN / kundAvadAtAH kundamivAvadAtAH zuklAH / 734 // upmaanaani-2|1|22|' ityAdinA samAsaH / pratIyire jJAtAH / tena rAmeNeti vibhaktivipariNAmena sambandhaH / karmaNi lida / 2455 / iNo yaN / 6 / 4 / 01' / 2243 / dvirvacane'ci / / 1059 / ' iti sthAnivadbhAvAvirvacanam / zrotrasukhaimadhuraininAdaiH karaNabhUtaiH / 3241 / nau gd-3|3|6|' ityAdinA gham // zaradvarNanamupasaMharanAha-- 46-na taj jalaM, yan na su-cAru-paGkajaM, na paGkajaM tad , yada-lIna-SaT-padam , // na SaT-pado'sau, na juguJja yaH kalaM; na guJjitaM tan, na jahAra yan manaH // 19 // na tajalamityAdi // kimbahunoktena sarvathA na tajalaM yat sucArupaGkajaM na babhUva / paGkajamapi yadalInaSaTpadaM tadapi na / asau SaTpado'pi tathAvidhI nAbhUt / yaH kalaM madhuraM na juguJja na guJjitavAn / '212 / guji avyakte zabde' / '2262 / idito num dhAtoH 171 / 5 / ' iti numi liTi rUpam / guJjitamapi tat naivAsIt / yanmano na jahAra na hRtavat rAmasya lokasya vA // 47-taM yAyajUkAH saha bhikSu-mukhyais tapaH-kRzAH zAntyudakumbha-hastAH, // yAyAvarAH puSpa-phalena cA 'nye prANacurA jagadurcanIyam. // 20 // 1-padye'sminnekAvalyalaGkAraH / talakSaNaM kAvyaprakAze bhaTTa-mammaTa:-'sthApyate'pohyate vA'pi yathA-pUrva paraM param // vizeSaNatayA vastu yatra, saikAvalI dvidhAH // " iti / sthApane yathA-'purANi yasyAM sa-varA'GganAni,varA'GganArUpa-puraskRtA-jhyaH, // rUpaM samunmIlita-sad vilAsamastraM vilAsAH kusumA-''yudhasya // ' kiMvA 'sa paNDito, yaH svahitA'rtha-darzI; hitaM ca tadU, yatra parA'napakriyA // pare ca te, ye zrita-sAdhu-bhAvAH; sA sAdhutA, yatra ckaartyumaadhvH.|' apohane yathA-'niratyayaM sAma na dAna carjitaM; na bhUri dAnaM virahayya sat-kriyAm / / pravartate tasya vizeSa-zAlinI; guNA'nurodhena vinA na sat-kriyA. // ' iti zrI-bhAravi-kirAtArjunIye -2 // 12 // kiM vA 'nAsryaH sa, yo na svahitaM, samIkSate; na tad hitaM, yat na parA'nutoSagam // na te pare, yair nahi sAdhutA zritA; na sAdhutA sA, nahi yatra mA-dhavaH // 2-714 // ijyA zIlo yAyajUkaH / 3-749 / bhikSuH paribATa karmandI pArAzaryapi maskarI // ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, tamityAdi - yAyajUkAH, bhatyarthaM yajanazIlAH / '3146 / yaja-japa-dazAM yaGaH / 3 / 2 / 166 / ' ityUkaH / '2308 / ato lopaH | 6 |4| 48|' | '2631 / yasya halaH / 6 / 4 / 49 / ' te tapovanasthitAstaM rAmamAgacchantamAnarcuH suSThu pUjitavantaH / arceliTi dvirvacanam / '2248 | ata AdeH | 7 | 4|70 / ' iti dIrghatvam / '22881 tasmAnnu dvihalaH | 7|4| 71 | ' iti nuT / saha bhikSumukhyaiH / bhikSaNazIlA mikSavaH parivrAjakAH / '3148 / sanAzaMsabhikSa uH / 3 / 2 / 168 / ' teSAM ye pradhAnAstaiH saha / tapaHkRzAH tapasA durbalAH / zAntyarthamudakaM tena pUrNaH kumbhaH / '997 / ekahalA dau 16 / 3 / 59 |' ityAdinA udakasya udabhAvaH / sa haste yeSAmiti bahuvrIhiH / paranipAtazcAtra vAhitAjhyAdidarzanAt / praharaNArthebhya iti vA / zAntyudakumbhassvahitanivAraNasAdharmyAt upacAreNa praharaNam / te ziraH sUdakadAnena prANarcuH / anye munayo yAyAvarA ekatrAniyatanilayAH / yAteryaGantAt / '1356 / yazva yaGaH / 3 / 2 / 176 / ' iti varac / atolopAdi / puSpaphalena prANarcuH / puSpANi ca phalAni ceti (910 / jAtiraprANinAm | 2|4| 6 |' ityekavadbhAvaH / ardhyA arcanArhAH / '2822 / bharhe kRtya / 3 / 3 / 169 |' arcanIyamityatrApi / jagatAM jagadbhirvA, arcanIyam / '629| kRtyAnAM kartari vA | 2|3|711' / iti pakSe SaSThI, natu '623 / kartRkarmaNoH kRti | 2|3|15|' iti SaSThI // 48 - vidyAmathainaM vijayAM jayAM ca rakSo-gaNaM kSi-vikSatA'''tmA // adhyApipad gAdhi-suto yathAvan nighAtayiSyan yudhi yAtudhAnAn. // 21 // vidyAmityAdi - tapovanaM prAptaH gAdhisutaH enaM rAmaM / '351 / dvitIyATau - | 2| 4 | 3 4 |' ityenAdezaH / vidyAM nAmnA vijayAM jayAM ca / yathAvat yathAvidhi / adhyApipat pAThitavAn / '2601 | Nau ca saMzvaGoH | 6 | 1|31|' iti gAGabhAvapa rUpam / adhipUrvAdiGo hetumaNici ' 2600 / krIjInAM Nau | 6 |1| 48 | ' ityAtvam / pugAdividhayaH / rakSogaNam / kSituM prerayitAram / '3120 | trasi - gRdhi| 3 |2| 140 |' ityAdinA kkruH / '627| na lokA- 12 / 3 / 69 |' iti SaSThIpratiSedhAt dvitIyaiva | avikSatAtmA rAgAdibhiranabhibhUtacittavRttiH / tasya hi vidyA amoghA bhavati / saMgrAme yudhi / yAtudhAnAn rakSAMsi / nighAtayiSyan mArayiSyan / hanterhetumaNic / ghatvaM / lRT luTaH sadAdezaH // 49 - Ayodhane sthAyukarmastrajAtama'moghama'bhyarNa - mahA''havAya // 1 - 1075 | nirAkariSNuH kSibhuH syAt / " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 29 dadau vadhAya kSaNadAcarANAM muniH zreyasi jAgarUkaH // 22 // Ayodhana ityAdi-sa muniH tasmai rAmAyAstrajAtam, astrasamUhaM dadau dattavAn / dadAteliT / Nala '12371 // Ata au NalaH // 7 // 1 // 34 / ' Ayudhyante asminniti AyodhanaM saMgrAmaH / bhadhikaraNe lyuT / tatra sthAyukaM sthitikaraNazI. sam jayAvahatvAt / '3134 // lss-pt-3|2|15|' ityAdinA ukaJ / bhAto yak / ata evAmogham avandhyam / avRthAmokSatvAt / abhyarNo nikaTo mahAhavo yasya tasmai / abhipUrvAdardeniSThAyAm , '3065 / abhezvAvidUrye / 7 / 2 / 25 / ' itIdapratiSedhaH / '3016 / r-daa-bhyaam-18|2|42|' iti natvam / abhyarNaH / Ahava iti mAhUyante asminyuddhAyeti hvayaterAparvAt '3250 / bhAGi yuddhe 13 / 3 / 73 / ' iti samprasAraNam / appratyayaH / guNAvAdezau / vadhAya kSaNadAcarA. NAmiti kSaNadA rAtriH tatra carantIti 2930 / careSTaH 3 / 2 / 16 / ' tatra hi mahAhave rAmo rAkSasAn haniSyatIti / '3253 / hanazca vadhaH / 3 / 376 / ' iti vadhAdezaH / kRtprayoge kSaNadAcarANAmiti karmaNi SaSThI / zreyasi jAgarUkaH taskalyANe sAvadhAnaH jAgarterUkaH // 50-taM vipra-darza kRta-ghAta-yatnA yAntaM vane rAtri-carI DhuMDhauke, // jighAMsu-vedaM dhRta-bhAsurA'stras tAM tADakA''khyAM nijaghAna rAmaH // 23 // tamityAdi-vidyAmastrajAtaM cAdAya yajJakarmaNi vighnopazamanArtha vane yAntaM rAmam rAtricarI rAkSasI tADakAbhidhAnA DuDhauke Dhaukate sma / DhaukatarAtmanepadino liTi rUpam / tAM ca rAmo nijaghAna nihatavAn / vipradarza kRtaghAtayatnA viprAn brAhmaNAn dRSTvA kRtamAraNAbhiyogA rAtricarI / rAmo'pi jighAMsuvedaM dhRtabhAsurAstraH / jighAMsuM viditvA dhRtaM bhAsuraM bhAsanazIlam astraM yeneti bahubrIhiH / vipradarza jighAMsuvedamiti / '3350 / karmaNi dRzi-vidoH sAkalye 364129 / ' iti Namula // 51-ardhA ''luloke huta-dhUma-ketu zikhA'ana-snigdha-samRddha-zAkham // tapovanaM prAdhyayanA'bhibhUta samuccarac-cAru-patatri-ziJjam. // 24 // athetyAdi-athAsau rAmo rAkSasI hatvA tapovanam Aluloke dRSTavAn / 1-101 / Dhau phU gtyrthH|' 2-lota drshne|' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, kathambhUtam / hutadhUmaketuzikhAJjanasnigdhasamRddhazAkham / hutazcAsau dhUmaketuragnizca hutadhUmaketuH / tasya zikhAJjanena snigdhAH samRddhAzca phalAdinA zAkhA yasya tapovanasya / prAdhyayanena vedapAThena abhibhUtA tiraskRtA samuccarantI cArvI zobhanA patatriNAM pakSiNAM zikSA dhvaniyaMtra / 1098 ziji bhavyakke shbde|' ziJjanaM zikSA '3280 / gurozca halaH / 3 / 3 / 103 / ' ityaakaarprtyyH| patantaM trAyanta iti patatrANi pakSAH / 2915 / Ato'nupasarge kaH / 3 / 2 / 3 / / tAni yeSAM santIti patatriNaH / pataGgazikSamiti pAThAntaram // 52-kSudrAn na jakSur hariNAn mRgendrA, vizazvase pakSi-gaNaiH samantAt, // nannamyamAnAH phala-ditsayava cakAMzire tatra latA vilolAH // 25 // kSudrAnityAdi-tatra tasmiMstapovane tapodhanAnAM mitrabhAvAt kSudrAni. tarAnapi hariNAnmRgendrAH siMhAH na jakSuH na bAdhitavantaH / kSudyanta iti kSudrAH / sphAyitaJcItyAdinA auNAdiko rak / '2424 / livyanyatarasyAm / 2 / 4 / 40 / ' iti aderpstt| 2363 / gm-hn-164|9|' ityAdinopadhAlopaH 121 // khari ca / / 4 / 55 / ' iti carvam / 2410 shaasi-vsi-83060|' ityAdinA Satvam / pakSigaNaiH samantAtsarvatra viruddhairapi kAkolUkAdibhiH parasparaM vizazvase vizvastam / bhAve liT / latAzca vilolAzcapalAzcakAzire zobhante sma / phaladitsayeva munibhyaH phalaM dAtumicchayeva nannamyamAnAH atyarthaM namantyaH / dAtumicchA ditsA / dadAteH san / '2653 / sani mii-maa-74|54|' ityAdinA is 2620 / atra lopo'bhyAsasya / / 4 / 58 / ' iti abhyAsalopazca / '2342 / saH si-744049|' ityAdinA sakArasya takAraH / '3279 / a pratyayAt / 3 / 3 / 102 / ' itykaarprtyyH| phalAnAM ditseti karmaNi SaSThI vidhAya kRdyoge samAsaH / nabamyamAnA iti nameyaMGi 2643 // nugto'nunaasik-74|85' iti nuk / yaGantAcchAnac / Ane muk // 53-apUpujan viSTara-pAdya-aulyai rAtithya-niSNA vana-vAsi-mukhyAH, // pratyagrahISTAM madhuparka-minaM tAvAsanA''di kSiti-pAla-putrau. // 26 // 1-694 / kAroM dIptau / ' 2-1378 / viSTaro viTapI darbha-muSTiH pIThA''dyamAsanam / 3-738) pAdyaM pAdAya vAriNi / ' 4-'699 / mAlyaM mAlAsrajau mUni / ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH - 31 I apUpujannityAdi - vanavAsimukhyAH maharSayo viSTarAdibhiH apUpujan pUjitavantaH / tau kSitipAlaputrAvityarthAt dvitIyAntena yojyam / vanavAsIti 1976 / zaya-vAsa - | 6 | 3 | 18 |' ityAdinA vikalpena saptamyA aluk / pUjeH svArthikaNyantasya Nau caGi hrasvaH / '2318 | dIghoM laghoH | 7|4|14|' iti abhyAsasya dIrghaH / viSTaramAsanam / '3233 | vRkSAsanayorviSTaraH | 8|3|93 / ' iti nipAtanAt / pAdyaM pAdArthamudakam / 2053 / pAdArghAbhyAM ca | 5 |4| 25 | ' iti yat / tadarthatvApadbhAvAbhAvaH / mAlyAni kusumAni / mAlAyAM sAdhUni | '1650 / tatra sAdhuH | 4|4|18|' iti yat | Atithya - niSNAH atithyartham Atithyam / '2094 / atithernyaH | 5 |4| 26 / ' tatra niSNAH kuzalAH | '3082 / ni nadIbhyAM nAteH kauzale |8|3|89 | ' iti patvam / tau ca kSitipAlaputrau rAmalakSmaNau tadAsanAdi pratyagraddISTAM pratigRhItavantau / pratipUrvAd graherluG / tasastAm / '2562 / graho liTi - 17|2|37|' iti dIrghaH / tvaSTutve / madhuparka - mizram madhuparkeNa sahetyarthaH // 1 54 - daityA''bhibhUtasya yu'vama'voDhaM // magnasya dorbhir bhuvanasya bhAram havIMSi saMpratyapi rakSataM, tau tapodhanairi'tthama'bhASiSAtAm // 27 // I daityetyAdi - diterapatyAni daityAH / '1077 / dityadityA - 1411185 |' ityAdinA NyaH / tairabhibhUtasya manasya zaraNyasya bhuvanasya bhAramitikartavyatAlakSaNaM dorbhirbhujaiH yuvAmavoDham UDhavantau / naranArAyaNau yuvAmityuktau / tvaM ca tvaM ceti ekazeSaH / avoDhamiti vaherluG / thasastam / halantalakSaNA vRddhiH / sijlopaH / '2357 / sahi ho: - 16 |3|112 | ' ityotvam / DhatvaSTutvaDhalopAH / doriti dameDasityaiauNAdiko Dos / havIMSi hotavyAni / sampratyapi rakSatam / arcirucihusRpicchAdicchardibhya isirityauNAdika isiH / rAkSasairupahanyamAnAni rakSatam / prArthanAyAM loT / zap / thasastam / itthamiti (1965 / idamasthamuH 25|3|24|' anenoktaprakAreNa / tapodhanaistapa eva dhanaM yeSAmiti / abhASiSAtAm amihitau / bhASateH karmaNi luG / sijiTaiau // 55 - tAn pratyavAdIda'tha rAghavo'pi -, yathepsitaM prastuta karma dharmyam, // 1 - '644 'bhuja * bAhU praveSTo do: / ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhaTTi kAvye--prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, tapo-marudbhir bhavatAM zarA'gniH saMdhubhyatAM no'ri-samindhaneSu. // 28 // tAnityAdi-athaitasmin prastAve rAghavo'pi raghusutaH tAnmunIn pratyavAdIt / 2267 / vd-brj-7|2|3|' ityAdinA vRddhiH / yathepsitaM yathAbhimatam / AmoteH 2619 / Apa-jJapyadhAmIt 74 / 55 / ' itIttvam abhyAsalopazca / sannantAtkarmaNi niSThA / dharmAdanapetaM dharmyam yAgAdi karma / prastuta prArabhadhvam / prapUrvaH stautiH prArambhe vartate / tasmAnimantraNe niyogakaraNe loT / thasya taH / zapo luk / tapAMsi maruta iva tapomaradbhiH / bhavatAM tapomarudinoM'smAkam / '405 / bahuvacanasya vas-nasau // 1 // 21 // ' iti nasAdezaH / zarAgniH zaro'gniriva / saMdhukSyatAM dIpyatAm / '644 / dhukSa, dhikSa, sandIpana-kedana-jIvaneSu / ' tasmAskarmaNi loT / bharisamindhaneSu arikASTheSu / samidhyate emiriti samindhanAni / karaNe lyuTa / arayaH samindhanAnIva // 56-pratuSTuvuH karma tataH prakluptas te yajJiyair dravya-gaNair yathAvat , // dakSiNya-diSTaM kRtamAvijInas tad yAtudhAnaiza cicite prasarpat. // 29 // pratuSTuvurityAdi-tato rAmavacanAdanantaraM tapodhanAH karma yAgakriyAM pratuSTuvuH / yathAvat yathAvidhi prArabdhavantaH / yajJiyaiH yajJakarmAheH dravyagaNaiH praklasaiH militaiH / '2350 / kRpo ro laH / / 2 / 18 / ' dakSiNAmahantIti dakSiNyAH mahAmunayaH 1733 / kaDaGkara-dakSiNAccha ca / 5 / 1169 / ' iti cakArAdyat / tairdiSTamuktam / kRtamAviMjInaiH RtvikarmAheranuSThitam / Rtvijazva brahmAdayaH SoDaza paThitAH / tacca karma prasarpat vRddhiM gacchat / yAtudhAnai rAkSasaiH cicite jJAtam / '39 / citI saMjJAne' ityasmAt karmaNi lida / yajJiyairAvijInairiti 1735 // yajJaviMgbhyAM ghakhanau / 5 / 17 / ' iti tatkarmAhatIti // 57-ApiGga-rUkSordhva-zirasya-bAlaiH zirAla-jabair giri-kuutt-dnaiH|| 1-padye'smin rUpakA'laMkAraH / talakSaNaM kA0 pra0 bha0 mammaTaH-'tad rUpakamamedo ya upamAnopameyayoH // ' iti / yathA-'eSa manaH svaira-pazur dhAvati para kanaka kAminInikaTam , // tasmAd viveka-pAzaiH kaNThe vairAgya kASTha-mAbadhyam. // ' kiM vA-'duSyantasama-padmaM sA strI zrIH kaNva-bhAnu-ziSya karaiH / nItA sa-suta-sugandhA sad-dharma-nayA'mbupUrNa-pura-sarasi // ' svakRtasaMskRta bhASAntara-padya-mAlAyAm / 2-1434 / rUkSas tva-premNya-cikaNe / ' iti nA0 a0 / '2056 / rUkSa pAruSye / ' iti dhA0 pA0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 33 tataH kSapA'TaiH pRthu-piGgalA'kSaH khaM prAvRSeNyairiva cA''naze'bdaiH // 30 // ApiGgetyAdi-tataH karmapravartanAdanantaram / kSapATaiH nizAcaraiH / aTa. ntItyaTAH pacAyac / kSapAyAmaTA iti / saptamIti yogavibhAgAt samAsaH / khamAkAzamAnaze vyAptam / aznoteH karmaNi lida / 2533 // aznotezca / 7 / 1 / 72 / ' iti luGa // zirasi jAtAH zirasyAH / 1666 / zarIrAvayavAdyat / 5 / 16 / ' ApiGgA A samantAt piGgA vidyudiva / rUkSAH sUkSmAH ardhvazirasthA bAlA yeSAM taiH / anyo'pi zirasyo bhavati iti bAlagrahaNam / amaGgalabAlA ityarthaH / zirAH santi yAsAmiti 1903 / prANisthAdAto lajanyatarasyAm / 5 / 2 / 96 / ' iti lac / zirAlA jaGghA yeSAM taiH / girikUTadagnairgirikUTapramANaiH / 1838 / pramANe dvysc-|5|2|37|' iti danna / pRthUni vistIrNAni piGgalAni cAkSINi yeSAM taiH / '452 / bahuvrIhI sakthyakSNoH -5 / 5 / 113 / ' iti Sac / prAvRSe. Nyairiveti 1388 / prAvRSa eNyaH / / 3 / 17 / ' abdairmedhaiH kRSNasAdhAt / apo dadatIti abdAH / cakAraH pAdapUraNArthaH / / 58-adhi-jya-cApaH sthira-bAhu-muSTi rudazcitA'kSo'Jcita-dakSiNoruH // tAn lakSmaNaH sannata-vAma-jaGgho jaghAna zuddheSura-manda-karSI. // 31 // adhItyAdi-tAn kSapATAn gaganasthAn lakSmaNo jaghAna hatavAn / kI. dRzaH / adhijyacApaH / adhyArUDhA utkalitA jyA guNo yasya cApasya tadadhi. jyam / prAdibhyo dhAtujasyeti samAsaH / adhijyaM cApaM yasya lakSmaNasya / sthiro nizcalo bAhurmuSTizca yasya / udaJcite urikSapte akSiNI yena sa udaJcitAkSaH / AkA. zasthApitadRSTirityarthaH / aJcitaH saGkodito dakSiNoruna so'JcitadakSiNoruH / ajeH pUjAyAmitITo'nutpanatvAt Nyantasya rUpam / na cAtra pUjA gamyate kintu gativizeSa eva / anuSaGgalopo'pi na bhavati Nilopasya sthAnivadbhAvAt / samantAt natA vAmajaGghA yasya sa samatavAmajacaH / zuddheSuH nizitabANaH / amandamatyantaM RSTuM zIlamasyAsAvamandakarSI / karNAntAkRSTacApa ityarthaH / 59-gAdheya-diSTaM virasaM rasantaM rAmo 'pi mAyA-caNamastra cucuH|| sthAsnu raNe smera-mukho jagAda mArIcamuccair vacanaM mahA'rtham // 32 // 1-1118 / sthAsnuH sthirantaraH stheyAn / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, gAdheyetyAdi -- gAdherapatyaM gAdheyo vizvAmitraH / vyaca ityanuvartamAne '1125 / itazcAniJaH |4| 1|122|' iti Dhak / tena diSTaM kathitaM mArIcaM nAma rAkSasaM rAmo jagAda gaditavAn / rasantam vadantam / virasamazrAvyamiti kriyAvizeSaNam / mAyAcaNaM mAyayA vittam akhacucuH astraiH pratIto rAmaH / '1827 / tena vittapacaNapau | 5|2| 26 / ' iti / sthAstuM raNe sthitizIlam / tasyeM senApatitvAt / smeramukhaH cittasyAkSobhAdISaddhasanazIlavadanaH / '3147 // namikampa | 3|2| 167 |' ityAdinA raH / uccaistarAM jagAdeti kriyAvizeSaNam / vacanaM vakSyamANaM mahArthaM pradhAnArtham | buvizAsItyatra buvItyarthagrahaNAdvikarmakatA / mArIcaM vacanaM ca // 60 - AtmaM bharis tvaM pizitair narANAM phale-grehIn haMsi vanaspatInAm // zauvastikatvaM vibhavA na yeSAM vrajanti teSAM dayase na kasmAt. // 33 // " AtmetyAdi - narANAM pizitairmAsaiH AtmAnaM bibharSi puSNAsi / nAnyadapi zarIrasthitiheturbhavatIti bhAvaH / sa tvamAtmambhariH AtmabharaNAya phalAni gRhNanti ye vanaspatInAM tAn phalegrahIn phalAzino munIn haMsi mArayasi / zapo luk / '2940 / phalegrahirAtmambharizva | 3 |2| 26 / ' iti nipAtitau / zvo bhavitAraH zauvastikAH / ' 1385 | zvasastuT ca | 4 | 3 | 15 |' iti um tuDAgamazca / dvArAditvAdaijAgamaH / zauvastikatvaM tadyeSAM vibhavA na vrajanti teSAmazvasta nikavRttInAM kasmAnna dayase na rakSasi / '613 / adhIgartha- dayezAm-1 23521' iti karmaNi SaSThI // 61 - ajho dvijAn, devayajIn nihanmaH, kurmaH puraM preta narAdhivAsam, // dharmo hya'yaM dAzarathe ! nijo no, VaisdhyakAriSmahi veda - vRtte // 34 // adma ityAdi - rAkSasaH prAha / dvijAn brAhmaNakSatriyavaizyAn admo bhakSayAmaH / devayajIn devAn yajanti ArAdhayanti ye tAnnihanmaH / 'aca iH' ityanuvartamAne khanItyAdiSUyamAneSvauNAdikeSu sUtreSu yadyapi yajirna paThitastathApi yajeriH 1 - '1066 / ubhau tvatmambhariH kukSimbhariH svodarapUrake // 2 - 354 / vAnaspatyaH phalaiH puSpAt tairaM-puSpAd vanaspatiH // oSadhyaH phalapAkA'ntAH syura'vandhyaH phalegrahiH. // iti sarvatra nA0 a0 / 3 - 1347| dharmAH puNya-yamanyAya svabhAvA''cAra - somapAH / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 35 prakRtezca tadUhmamiti vacanAt / '617 / jaasi-niprhnn-2||3||56||' ityatra saGghAtavigRhItaviparyastagrahaNAt SaSThI prAptApi na bhavati / karmaNaH zeSatvenAvivakSitatvAt / puraM nagaraM pretanarANAM mRtanarANAm / adhivAsamavasthAnaM kurmH| nityahananena mazAnatulyamityarthaH / kasmAdevamityAha-dharma iti / dazarathasyApatyaM dAzarathiH / '1095 / ata iJ / / 1 / 95 / ' / he dAzarathe / hi yasmAdarthe vartate / yasmAdayaM dharmaH bhaacaarH| nijo nityaH / na ityasmAkam / vedaviruddha iti cet-naivAdhyakAriSmahi vedavRtte / vedavihitaM vRttamiti madhyamapada. lopI samAsaH / yad brAhmaNAnAmuktamanuSThAnaM tatra vayaM naivAdhikRtA ityarthaH / adhipUrvAskaroteH karmaNi luG / '2757 / sysic-6062|' ityAdinA ciNvadida // 62-dharmo'sti satyaM tava rAkSasA'ya. manyo vyatiste tu mamA'pi dharmaH, // brahma-dviSas te praNihanmi yena, rAjanya-vRttir dhRta-kArmukeSuH // 35 // dharma ityAdi-rAmaH prAha / he rAkSasa rakSa eva rAkSasaH / prajJAditvAdaN / svArthikA ativartanta iti puMlliGgatA / tavAyaM pUrvoktaH parAbhidrohalakSaNo dharmo'stIti satyametat kintu mamApi rAmasya anyo dharmo'ziSTa nigrahalakSaNo vyatiste vyatibhavate / idamuktaM bhavati-yadyapyevaMprakArastvaddharmo bhaviSyati tathApIdAnImeva yA tvaddharmeNa vidyamAnatayA niSpAdyA sA asaddharmeNaiva niSpAdakatvena vyatiste / tatazcAnyasambandhinI kriyAmanyaH karoti itarasambandhinImitara iti dharmavyatihArasambhavAt / asteH '2680 / karmavyatihAre / 1 / 3 / 14 / ' taG / tathAhi yo yadavasare yAM kAMcit kriyAM karoti sa takriyAkArItyupacArAloka ucyate / yena dharmeNa hetunA brahmadviSaste praNihanmi mArayAmi sa vyatiste iti yojyam / '2285 / nergd-18|4|17|' ityAdinA Natvam / '617 // jaasi-ni-2||3||56||' ityAdinA karmaNi SaSThI / tathA kathaM tava dharma iti cedAharAjanyavRttiriti / ksstriyvRttiH| tato rAjJo'patyam / '1153 / rAjazvazurAyat / 4 / 1 / 137 // ' / 1154 / ye ca / 6 / 4 / 168 / ' iti prkRtibhaavH| etaM kArmukam iSavazva yena saH / yataH ahaM rAjanyavRttiH tato'haM takArmukeSuriti / 'dhRtakArmukeSu' iti pAThAntaram / ka rAjanyavRttiH sAyudheSvityarthaH / 63-itthaM-pravAdaM yudhi saMprahAraM pracakratU rAma-nizA-vihArau, // 1-1347 dharmAH puNya-yama-nyAya-svabhAvAcArasomamAH' iti nA0 bha0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 bhaTTikAvye prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, - tRNAya matvA raghunandano 'tha bANena rakSaH pradhanAn nirAsthat. // 36 // itthamityAdi -- ittham anena prakAreNa pravAdaH anyonyAbhighAto yatra saMprahAre taM saMprahAraM parasparAbhibhavalakSaNaM prakRtavantau / yudhi raNabhUmau / yudhyante asyAmiti / sampadAditvAdadhikaraNe kvip / rAmanizAvihArau / rAmo nizA cihA nizAcaro mArIcazcetyarthaH / nizAyAM vihAroM yasyeti samAsaH / athAnantaraM raghunandano raghuvaMzasya nandayitA rAmo rakSaH mArIcaM bANena tatsambandhini satyapi tRNAya matvA tRNamiva avamatya / 584 | manyakarmaNyanAdare - | 2|3|17| iti caturthI tatra prakRSTakutsitagrahaNaM kartavyam / iha mA bhUt / tRNaM matveti / pradhanAt saMgrAmAt nirAsthat apanItavAn // 64 - jagmuH prasAdaM dvija-mAnasAni, dyaur varSakA puSpa cayaM babhUva // nirvyAjamijyA vavRte vacaz ca bhUyo babhASe muninA kumAraH - // 37 // I jagmurityAdi - yAgavighnakAriSu nirasteSu dvijAnAM mAnasAni manAMsyeva mAnasAni / ' 2106 / prajJAdi - 5|4|38|' ityaN / prasAdam avyAkulatvaM jagmuH gatAni / '2363 / gama- 6 / 2298 ' ityupadhAlopaH / dyauH puSpacayaM varSukA varSaNazIlA babhUva bhavati sma / '3134 / laSa-pata-pada- 3 / 2 / 154 / ' ityAdinA ukaJ / '627| na lokA - 2 / 3 / 69 / ' iti SaSThIpratiSedhaH / nirvyAjaM nirvighnam / ijyA yAgaH / '3275 / vraja- yajorbhAve - 3 / 3 / 18 / ' iti kyap / vavRte vRtaH liT / bhUyaH punarapi muninA gAdheyena / kumAraH / akRta dArakarmatvAt / vaco vakSya. mANaM babhASe / karmaNi liT / buvItyarthagrahaNAt dvikarmakatA / vacaH kumArazca // 1 1 65 - mahIyyamAnA bhavatA 'timAtraM surA'dhvare ghasmaira- jitvareNa // divo'pi vajrA''yudha-bhUSaNAyA hiNIyate vIravatI na bhUmiH // 38 // 1-'869 / yuddhamAyodhanaM janyaM pradhanaM pravidAraNam // mRdhamAskandanaM saMkhyaM samIkaM sAmparA yikam // ' iti nA0 a0 / 2 - 1236 / danta viprA'NDa-jA dvijAH / 3-'1065 / bhakSako ghamaro 'jharaH / ' 4 - ' 842 netA jiSNuz ca jitvaraH / iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 37 mahItyAdi-bhavatA bhUmiH pRthivI mahIyyamAnA pUjyamAnA / atimAtraM suSTu samyak pAlanAdivo'pi svargasya na hiNIyate na lajate kiMtu pratispardhata iti bhAvaH / 2138 // hiNI mahIG' iti kaNDvAdipAThAdyak / DiravAttaG / avayave kRtaM liGgaM samudAyasya vizeSakaM bhavatIti mahIyazabdArakarmaNi lakAraH / zAnac / yak / ato lopaH / muk / mahIyyamAneti rUpam / surAdhvare surAnuddizya yo'dhvaro yajJaH kriyate tatra / ye ghassarAH adanazIlA rAkSasAH / '3140|sRghsydH kmrc-3|2|160||' teSAM jitvareNa jayazIlena bhavatA / '3143 / iN nsh-ji-3|2|163|' ityAdinA karap / vajrAyudhabhUSaNAyAH zakra evAlaGkAro yasyAH divaH / vIravatI tvadvidho vIro yasyAM bhUmAviti // saMkSepeNa stutimAha66-balir babandhe, jaladhira mamanthe, jahe'mRtaM, daitya-kulaM vijigye, // kalpA'nta-duHsthA vasudhA tathohe yenaiSa bhAro'ti-gurur na tasya. // 39 // balirityAdi-yena bhavatA balirvabandhe baddhaH / jaladhirmamanthe mthitH| mandaraM dobhihItvA / '43 / mantha viloDane / ' ityasya rUpam / saMyogAntatvA. lliTo'kittve anunAsikalopo na bhavati / jahe'mRtam / strIrUpadhAriNA / daityakulaM vijigye vijitamanekadhA / 233 / san-liTorjeH 73057 / ' iti kutvam / '272 / eranekAcaH 6 / 4 / 8 / ' iti yaNAdezaH / tathA kalpAnte pralaye duHsthA duHsthitA vasudhA pRthivI / uhe uddhRtA / varAharUpiNA / vaheryajAditvAt saMprasAraNam / tasya bhavata eSa bhAro munijanarakSaNam atigururna bhavati / sarvatra karmaNi liT // 67-iti bruvANo madhuraM hitaM ca tAJjihana maithila-yajJa-bhUmim // rAmaM muniH prIta-manA makhA'nte yazAMsi rAjJAM nijighRkSayiSyan. // 40 // itItyAdi-iti yathoktaprakAreNa madhuraM zrotrasukhaM hitaM ca buvANaH abhi. dadhAnaH / 3103 / lkssnn-hetvoH-3|2|126|' iti zAnac / muniH prItamanAH makhAnte yajJAvasAne taM rAmaM maithilasya yajJabhUmiM AJjihat gamitavAn mithilAnAM rAjeti / 1986 / janapadazabdAt kSatriyAda 168' ityatra tasya raajnyptyvditytideshaad| 678 ahiM gtau|| 2262 / idito num-7||1|| 58' prayojakavyApAre Nic / luG AT caGi nnilopH| 2243 / dvivacane'ci / 11159 / ' iti sthAnivadrAvAt '2176 / ajAderdvitIyasya 6 / 12 / ' iti hiza bha. kA04 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, bdasya dvivacanam / 2456 / na ndraaH-6|1|3|' iti nakArasya pratiSedhaH / abhyAsakAryam / AJjihaditi rUpam / rAjJAM yazAMsi nijighRkSayiSyan nigrahItumamibhavitumeSayiSyan / graheH san / 2610 / sani graha-guhozca / / 2 / 12 / ' iti ipratiSedhaH / dvirvacanAdi / '1609 / rud-vid-12|8|' ityAdinA sanaH kittvam / 2412 / grhi-jyaa-16|1|16|' ityAdinA saMprasAraNam / ddhtvbhssbhaavau| gakArasya dhakAraH / karavaSatve / pazcANNic / tadantAdbhaviSyatsAmAnyavivAkSayAM laT / tena bhaviSyadanadyatane luT na bhavati // 68-etau sma mitrAvaruNau kimatau, kimazvinau soma-rasaM pipAsU , // janaM samastaM janakA''zrama-sthaM rUpeNa tAvaujihatAM nR-siMhau. // 41 // etAvityAdi-etau tatrAgatau nRsiMhau narau siMhAviva / janakAzramasthaM janaM rUpeNa svarUpatayA aujihatAM vitarka kAritavantau / siMhAviva / '695 / Uha vitkeN|' ityasmAddhAtoHNyantAt kartuH kriyAphalAvivakSAyAM '2563 / Nicazca // 1 // 3 // 64 / ' iti taG na bhavati / caGi Nilopasya sthAnivadbhAvAt / '2176 / ajAderddhitIyasya / 6 / 12 / ' iti dvivacanam / UhamAha-mitrAvaruNau aadityvrunnau| '922 / devatA-dvandve ca / 6 / 3 / 26 / ' ityAnaG / tayormahAnubhAvatvAt / somarasaM pipAsU pAtumicchU / '627 / na lokaa-2|3|69|' iti SaSThIpratiSedhaH / etAvAgatau / AyUrvasyeNo niSThAyAM rUpam / kimazvinau azvinIkumArau somarasaM pipAsU etAviti / evaM janam aujihatAm / suzabdapAThe etau sumitreti pAThaH / etau sa mitreti sazabdo nipAtaH pAdapUraNArthaH // 69-ajigrahat taM janako dhanus tad 'yenA'didad daitya-puraM pinAkI', // jijJAsamAno balamasya bAhora, hasannabhAjId raghu-nandanas tat. // 42 // ajigrahadityAdi-yena dhanuSA daityapuraM pinAkI mahAdeva Ardidat hiMsitavAn / ardaH svArthikaNyantAt caGi / '2176 / ajAdevitIyasya 71 / / ' iti dizabdo dvirucyte|rephsy prtissedhH| taddhanu taM rAmaM janakaH ajigrahat yodhitvaan| 1-nR-siMhAvityupamAna-pUrvapadaH karmadhAraya samAsastatrodAharaNaM samAsa-kusumAvalyAm '-rAmo'yaM puruSavyAghraH saMvRtaH kapi kuJjaraiH // haniSyati balAd yuddha rAvaNaM rAkSasapabham // 17 // / 'syurattarapade vyAghra-puGgava-rSabha kuJjarAH // 1105 / siMhazArdUla-nAgA''dyAH puMsi zreSThA'rthagocarAH / / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH - 39 anena dhanuSA tripuraM dagdhamiti / prahehetumaNNyantAccaDi NilopaH / '2314 | Nau ca - 7|4|1|' iti hrasvaH / samvadbhAvAditvam / grahezca buddhyarthatvAt / '540 / gatibuddhi-|1|4|52|' ityAdinA rAmasya karmasaMjJA / asya rAmasya bAhvorbhujayobailaM jijJAsamAno janakaH // evaMbhUtaM dhanuH hasan samayamAno raghunandano rAmaH abhAGkSIt bhagnavAn / bhaJjerluGi sici halantalakSaNA vRddhiH / tatra hi halagrahaNaM samudAyapratipattyarthamityuktam // 70 - tato nadI SNAn pathikAn giri-jJAnAyakAn bhUmi-paterayodhyAm // ditsuH sutAM yodha-haraisturaGgair vyasarjayan maithila-martya-mukhyaH // 43 // tata ityAdi - dhanurbhaGgAdanantaraM mahAnayamiti jJAkhA janakaH sutAM duhitaraM ditsuH dAtumicchuH / dadAteH / ' 2623 | sani mI mA - 7|4|54|' ityAdinA aca is / dvirvacanam / 2620 / atra lopa - 17|4|58|' ityabhyAsalopaH / '2327 / saH si-7|4|79 |' iti tatvam / '3148 | sanAzaMsa bhikSa uH / 3 / 2 / 168 / ' bhUmipaterdazarathasya AhvAyakAn Ahvayanti AkArayantIti kartariNvul / '2761 / Ato yuk - 1713 | 3 |' kRtprayoge bhUmipateH karmaNi SaSThI / tAn ayodhyAM vyasarjayat visarjitavAn / vipUrvasya sRjerhetumaNNyantasya laGi rUpam / gatyarthatvAt dvikarmakatA / nadyAM snAntIti nadISNAH / '2916 / supi sthaH | 3 |2| 4|' yogavibhAgAtkaH / ' 2372 / ato lopaH - 16 / 4 / 64 / ' | '3082 ni-nadIbhyAM nAteH - 18 |3|89 |' iti Satvam / nadIM tarItuM kuzalAnityarthaH / pathikAn pathikuzalAn / '1863 / tatra kuzalaH pathaH | 5|2/63 | ' iti Thak / girijJAn / yathApradezaM girijJAn / '2897 igupadha - |3|1|135 // ' ityAdinA kaH / turaGgaiH azvaiH karaNabhUtaiH / yudhyanta iti yodhAH / pacAdyac / tAnAhartuM kSamaiH / '2924 | vayasi ca |3|2|10|' ityac / hasimRgriNvAmidamilU pUdhurvibhyastan' ityauNAdikastan / mriyante prANino'sminniti martyo bhUrlokaH / tatra bhavA martyA manuSyAH / digAderAkRtigaNatvAt yat / AkRtigaNatvasya liGgaM 'devamanuSya puruSapurumartyabhyaH' iti nirdezaH / mukhameva mukhyaH pradhAnam / '2058 / zAkhAdibhyo yat |5|3|103 // ' / martyAnAM mukhyo martyamukhyaH / maithilazcAsau martyamukhyazceti vizeSaNasamAsaH / janaka ityarthaH // I 71 - kSipraM tato 'dhvanya- turaGga-yAyI yaviSTha - vad vRddha-tamo 'pi rAjA // AkhyAyakebhyaH zruta-sUnu-vRtti re glAna- yAno mithilAmagacchat. // 44 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, I kSipramityAdi - bhAkhyAnti kathayanti ye te AkhyAyakAstebhyaH zrutA sUnuvRttiryena sa rAjA dazarathaH / sUyata iti sUnaH putraH / 'dAbhAbhyAM nuH' iti vartamAne 'suvaH kiJca' ityauNAdiko nupratyayaH / tato'nantarameva kSipraM zIghram | 'sphAyi taci -' ityAdinA rak / kriyAvizeSaNaM caitat / mithilAmagacchat / bharatazatrughnAbhyAM sahetyarthAdanuSaktavyam / gamerlaGi ' 2400 / iSu-gami yamAM chaH / 7 / 3 / 77|' adhvAnam bhalaMgAmino ye turaGgA azvAH te adhvanyAH / bhalaMgAmItyasminnarthe '1817 / adhvano yat-khau | 5|2| 16 | ' iti yat / '1154 / ye cAbhAvakarmaNoH / 6 / 4 / 168 / ' iti prakRtibhAvaH / taiH sAdhu yAtIti sAdhukAriNI NiniHadhvanyaturaGgayAyI / evaM ca kRtvA aglAnayAnaH na vidyate glAnaM glAniryaminyAne tat aglAnaM / aglAnaM yAnaM yasya / tAdRzaisturaGgaiH sukhayAnaH / glAne ti bhAve niSThA / 3017 | saMyogAderAtaH - 18 | 2|43|' iti natvam / vRddhatamo'pi yaviSThavan / yuvazabdasyeSThani 2015 | sthUla- dUra - 16 / 4 / 156 |' ityAdinA yaNAdiparalopaH pUrvasya ca guNaH / pazcAt '1778 / tena tulyam - 15111115 / ' iti vatiH // 72 - vRndiSThamacad vasudhA'dhipAnAM taM preSThataM guru- vad gariSTham // sadRG-mahAntaM sukRtA''dhivAsaM 40 baMhiSTha - kIrti yazasA variSTham // 45 // U vRndiSThamityAdi - taM rAjAnametamAyAntaM janaka bhArcIt pUjitavAn / arceluGi rUpam / vRndiSThaM vRndArakatamam / prazastatamamityarthaH / keSAM vasudhAdhipAnAM pRthvIpatInAm / preSThaM priyatamam / guruvat guruNA tulyaM vartamAnaM gariSTham gurutamam / sadRk samAnAnyayozcetyupasaMkhyAnAd dRzeH kvip / rUDhizabdazvAyam / nAtra darzana kriyA vidyate / abhijanAdibhistulyo janaka ityarthaH / mahAntaM mahAnubhAvaM sadRzAM madhye mahAntam / sukRtAdhivAsaM sukRtanilayam / adhivasatyasminniti adhikaraNe ghaJ / baMhiSThA bahulatamA kIrtiryasya sa baMhiSTha - kIrtiH / yazasA variSThaM gurutamam / atra vRndArakapriyaguruba hulo rUNA miSThani yathAsaMkhyaM ' 2016 | priyasthira - 16 / 4 / 1571' ityAdinA vRndapragabaihavara ityete AdezA bhavanti // 1 73 - tri-varga- pArINamasau bhavantamadhyAsayannasanamai kami'indraH // 1 - '1157 // kSepiSTha-kSodiSTha-preSTha variSTha sthaviSTha-baMhiSThAH // kSiprakSudrA'mIpsitapRthu- pIvaraH bahula-prakarSA'rthAH // 1158 / sAdhiSThadrAghiSTha- spheSTha-gariSTha- hasiSTha-vRndriSThAH // bADha vyAyata-bahuguru vAmana-vRndArakA'tizaye // ' iti nA0 a0 / 2 - trivargo dharmakAmA'rthaizU, caturvargaH sanmokSa-kaiH, // 766 / sa-balais taiz caturbhadvam. / ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH - 41 viveka - dRzvantvama'gAt surANAM, taM maithilo vAkyamidaM babhASe // 46 // I trivargetyAdi - taM dazarathaM maithilo janakaH vAkyamidaM babhASe / bravItyarthagrahaNAt dvikarmakatA / kiM tadvAkyamityAha - asAvindro bhavantam ekAsanamadhyAsayan Aropayan vivekadRzvatvamagAditi saMbandhaH / Asanasya '542 / adhizIG||4|46 |' ityAdinA adhikaraNe karmasaMjJA / bhavantamiti '540 / gati - buddhi|1|4|52 |' ityAdinA asteraNyantAvasthAyAmakarmakatvAt pAraMgAmItyasminvAkye '1812 / avaar-paar-|5|2|11|' ityAdinA pArazabdAt khaH / tatra vigRhIta viparyastagrahaNAt / trivargasya dharmArthakAmasya pArINamiti SaSThIsamAsaH / trivargapArINaM bhavantam / surANAM madhye sa evaiko vivekahazvatvaM vivekajJatAmagAt / ' 2458 / iNo gA luGi | 2|4|45 |' | '2223 // gAti -sthA - 12/4 77 |' ityAdinA sico luk / vivekaM dRSTavAniti dRzeH kvanip // 74 - hiraNmayI sAla-lataiva jaGgamA cyutA divaH sthAsnuri'vA''cira-prabhA // zazAGka-kAnteradhidevatA''kRtiH suto dade tasya sutAya maithilI // 47 // hiraNmayItyAdi - tasya dazarathasya sutAya rAmAya / sUyata iti sutaH / '1007 / Su prasavaizvaryayoH' ityasmAt karmaNi niSThA / sutA maithilI sItA dade janakenetyarthAt / karmaNi liT / maithilasyApatyaM / 1095 / ata iJ | 4 | 3 |95|' tadantAn '520 / ito manuSya jAteH |4|1|65|' iti GIp / rAmasya jyeSTatvAttasyaiva kavinA pariNaya uktaH na zeSANAm / tena anyA api tadaiva duhitaro dattAH / hiramI suvarNanirmiteva sAlalatA vRkSalatA / suvarNacchavitvAt tasyAH / hiraNyavikAra iti mayaTi ' 1145 / dANDinAyana- 16 / 4 / 174 / ' ityAdinA yalopanipAtanam / jaMgamA saMcAriNI natu sthAvarA / atyartha gacchatIti yaGi' 2643 / nugataH - 71485 ' iti nuk / yaGantAtpacAdyaci ' 2650 / yaGo'ci ca / 2|4|74 | ' iti yaGo luk / cyutA divaH AkAzAtpatitA / aciraprabheva vidyudiva tejasvitvAt tanvItvAcca / kintu sthAsnuracaJcalA / sA tu caJcaleti vyatirekaH / '521 / UDutaH / 4 / 1 / 66 / ' iti UG na bhavati kriyAzabdatvAt / tatra manuSyajAteriti vartate / zazAGkakAnteyadhidevatA adhiSThAtrI devatA tasyA AkRtiryasyAH / saumyatvAt / Akriyate anaye'tyAkRtiH saMsthAnam / '3188 | akartari ca kArake - 3 | 3|19|' iti striyAM ktin // 1 1 -'Atma-jas tanayaH sUnuH sutaH putras, striyAM tvaMmI // 591 | Ahur duhitaraM sarve-'patyaM tokaM tayoH same / ' iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma pUrvavata zobhAm | alaMkAro bahalAmAtA priya-sthiramityAha lamuktAphalabharmazobhAmA utkRSTA ratnAdizobhA hitA vRttiH prathA 42 bhaTTi-kAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 75-labdhA tato vizvajanIna-vRttis tAmAtmanInAmudavoDha rAmaH // sad-ratna-muktA-phala-bharma-zobhAM saMbaMhayantI raghu-varya-lakSmIm // 48 // labdhAmityAdi-tato dAnAnantaram labdhAM tAmAtmanInAm Atmane hitaam| 1670 / aatmnvishv-511|9|'iti khH|raamH udavoDha / vaheH svaritettvAtkartuH kriyAphalavivakSayA taG / vizvajanInA vizvajanAya hitA vRttiH pravRttiryasya rAmastha saH pUrvavat khaH / satI utkRSTA ratnAdizobhA yasyAH / tairalaMkRtatvAt / tAM sadnamuktAphalabharmazobhAm / bharma svarNam / sarvadhAtubhyo manin / 'bharma bhUSAm' iti pAThAntaram / sadranAdibhUSA alaMkAro yasyA iti yojyam / 3280 / gurozca halaH / 3 / 3 / 103 / ' ityakAraH / saMbaMhayantI saMbahulAmatisthirAM kurvANAm / bahulazabdAt 'tatkaroti-' iti Nici iSTavadbhAvAt '2016 / priy-sthir-6|4|157|' ityAdinA baMhAdezaH / pazcAttadantasya saMpUrvasya sAdhanena yogaH / kAmityAharaghuvaryalakSmImiti / raghuvarge bhavAM vibhUtim / 1442 / vargAntAcca / 4 / 3 / 63 / ' ityanuvRttau 1443 // azabde yatkhAvanyatarasyAm / 4 / 3 / 6 / ' iti yat // 76-su-prAtamAsAdita-saMmadaM tad vandArubhiH saMstutamabhyayodhyam // azvIya-rAjanyaka-haoNstikA''nya maMgAt sa-rAjaM balamadhvanInam // 49 // suprAteti-vivAhaM nirtya prabhAte ayodhyAbhimukhaM tadbalaM dazarathasyAgAt gatavat / suprAtaM nirupadravatvAt / zobhanaM prAtardinamukhaM yasya balasya / 460 / supraat-sushv-|5|4|120|' ityAdinA samAsAntaSTilopazca nipAtyate / AsAditasaMmadaM prAptaharSam / 3245 / pramada-saMmadau harSe / 3 / 3 / 68 / ' iti nipAtanam / vandArubhiH saMstutaM kRtastavam / abhyayodhyam bhayodhyAbhimukham / 668 / lakSaNenA'bhi-pratI Abhimukhye / 2 / 1 / 14' iti avyayIbhAvaH / azvAnAM samUho azvIyam / '1257 / kezAzvAmyAM ynchau-4|2|48' iti chaH / rAjanyAnAM kSatriyANAM samU 1-980 / svarNa suvarNa kanakaM hiraNyaM hema hATakam / tapanIyaM zAtakumbhaM gAGgeyaM bharma krburm.|' iti nA0 a0 2-'mut prItiH pramado harSaH prmodaa''mod-sNmdaaH|| 1471 syAdAnandathurAnandaH dharma-zAta-sukhAni ca / ' 3-813 // vRnde tvacIyamAzvavat // 4-769 / atha rAjakam / rAjanyakaM ca nRpati-kSatriyANAM gaNe kramAt // ' 5-402 hAstikaM gajatA vRnde / 6-782 / adhvanIno'dhvago 'vanyaH pAnyaH pathika iskhapi // . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH - 43 ho rAjanyakam / '1246 / gotrokSa - 14 |2|39|' ityAdinA vRJ / 'prakRtyA ke rAjanyamanuSyayuvAnaH' iti prakRtibhAvAdapatyayakAralopo na bhavati / hastinAM samUho hAstikam | '1256 | acitta- hasti - |4| 2|47|' iti Thak / eSAM senAGgatvAt dvandva ekavadbhAvaH / tenADhyamupacitamiti tRtIyeti yogavibhAgAt samAsaH / saha rAjJeti vigRhya sAkalyavacane yaugapadye vAvyayIbhAvaH / '660 / avyayIbhAve cAkAle |6|3|81 / ' iti sa bhAvaH / ' 678 / anazca - 5|4|108 / ' iti Tac samAsAntaH / adhvanInamadhvAnamalaMgAmIti '1817| adhvano yat-khau |5|2|16| / 1671 / AtmAdhvAnau khe | 6 |4| 169 | ' iti prakRtibhAvaH // 77 - vizeGkaTo vakSasi bANa - pANi: saMpanna - tAla - dvayasaH purastAt // bhISmo dhanuSmAnu'pajAnva'rani raiti sma raumaH pathi jAmadagnyaH // 50 // " vizaGkaTetyAdi - evamasya gacchataH pathi mArge / saptamyAM ' 368 / bhasya TerlopaH | 7|1|88 |' purastAdagrataH / '1976 / astAti ca |5|3|40|' iti pUrvasya purAdezaH / rAmo jAmadamyaH / jamadagnerapatyaM rAmo'yam / gargAdipAThAdyat / sa aiti sma AgatavAn / AGpUrvAdiNo laT / '73 / etyedhatyU | 6 | 1|89 | ' iti vRddhiH / vizaGkaTo vakSasi vizAla urasi / ' 1829 / veH zAlacchaGkaTacau |5|2|28|' iti zaGkaTac / bANaH pANAvasyeti bANapANiH / 'praharaNArthebhya' ityAdinA saptamyantasya paranipAtaH / saMpanno niSpanno yastAlavRkSaH sa pramANaM yasya sa tathoktaH / ' 1838 / pramANe dvayasac - 5 / 2 / 371' bhIyate asmAditi bhISmaH | 'bhiyaH SugvA ' iti auNAdiko makpratyayaH / vA SugAgamazca / '3173 | bhImAdayo'pAdAne // 3 // 4|74|' ityapAdAne sAdhuH / dhanuSmAn dhanuSA yuktaH / saMsarge matup / jAnunoH samIpamupajAnu / sAmIpye'vyayIbhAvaH / upajAnu araniryasya sa tathoktaH pralambabAhurityarthaH // 78 - uccairasau rAghavamahRdaM * dhanuH sa-vANaM kuru, mA'tiyAsIH // parAkrama-jJaH priya-santatisa taM namraH kSitIndro 'nuninISurUce. // 51 // uccairityAdi - uccairmamatA dhvaninA rAghavaM dAzarathiM evaM vakSyamANamAhRta 1 - 1106 / vizaGkaTaM pRthu bRhad vizAlaM pRthulaM mahat / ' iti sarvatra nA0 a0 / 2 - 'bhUma - nindA - prazaMsA-su nitya-yoge'ti - zAyane // saMsarge 'sti-vivakSAyAM bhavanti matubAdayaH // 1 // ' iti vai0 bha0 / 3 - 'rAmam' iti vA kacitpAThaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, AhUtavAn / 2704 / spardhAyAmAGaH / / 3 / 3 / ' ityAtmanepadam / 2696 / AtmanepadeSvanyatarasyAm / / 4 / 4 / ' iti cleraG / dhanuH sabANaM kuru / dhanuSi bANamAropya yuddhAya sajIbhavetyarthaH / mAtiyAsIH mAtikramya gamanaM kArSIH / yAtemauGi luG / aDabhAvaH / 2377 / yama-rama-namAtAM sakka 172 / 73 / ' iti iT / ' "2266 / iTa iitti-2|28|' iti sico lopH| atha kSitIndro dazarathaH tmuuce| '2453 / buvo vaciH / 2 / 4 / 54 / ' / Adezasya sthAnivadbhAvena kartuH kriyAphalavivakSAyAM taG na / vaceH parasmaipaditvAt / 2409|vcisvpi-631|15|' ityAdinA saMprasAraNam / parAkamajJaH yatastasya parAkramaM jAnAti rAjA / priyasantatiH priyA santatiryasya / rAme vyApAdite mA bhUtsantAnaviccheda iti namraH praNato bhUtvA anuninISuH anunetumicchuH|| tadanunayamAha 79-aneka-zo nirjita-rAjakas tvaM, pitRRnatApsIra nRpa-rakta-toyaiH, // saMkSipya saMrambhama-sad-vipakSaM, kA ''sthA 'bhake 'smiMstava rAma ! rAme. 52 anekaza ityAdi-saMrambhaM krodhaM saMkSipya upasaMhara / kSipeH loTi madhyamaikavacane rUpam / zyan / ekamekamiti vigRhya / '2110 / sngkhyaikvcnaac1544143||' iti zas / pazcAnnasamAsaH / anekazo'nekaprakAramiti kriyAvi. zeSaNametat / nirjitaM parAjitaM rAjakaM rAjJAM samUho yena sa nirjitarAjakaH / "1246 / gotrokss-4|2|39|' ityAdinA vuJ / tvaM punaH pitRRnatAsaH prINitavAnasi / kaiH-nRparaktatoyaiH / 1271 // tRpa prINane / ' ityasmAlluG / sic / halantalakSaNA vRddhiH / asadvipakSam asanavidyamAno vipakSo yasmin saMrambhe / nirjitarAjakatvAt / rAmo vipakSa iti cedAha-kAsthA ke'smiMstava rAma rAme / he parazurAma arbhake bAlake rAme tava kA AsthA ka Adaro'sti / naivetybhipraayH|| 80-ajIgaNad dAzarathaM na vAkyaM yadA sa darpaNa, tadA kumaarH|| dhanur vyakArkId guru-bANa garbha, lokAnalAvId vijitAMzca tasya. // 53 // ajIgaNadityAdi-dAzarathaM dazarathasyedaM dAzaratham / '1500 / tasyedam 1-vAmabhAgIyaikonapaJcAzattamA'Gka( 49 )-padya-gata-rAjanyaka zabdoparitanaM TIkanaM prekSyatAm / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH- 45 / / 3 / 120 / ' ityaN / vAkyaM vacanam / yadA darpaNa madena hetunA sa jAmadagyaH nAjIgaNat na gaNitavAn / 1996 / gaNa saMkhyAne / ' ityasyAdantatvAba vRddhiH / '2315 / caGi / 6 / 1 / 15 / ' iti dvirvacanam / '2573 / I ca gnnH| 7 / 4 / 97 / ' iti abhyaassyekaarH| tadA kumAro rAmo dhanurkAkArSIt AkR. STavAn / '1059 / Sa aakrssnne|' spRzamRzetyAdinopasaMkhyAnena sici pakSe rUpam / halantalakSaNA vRddhiH / '295 / Sa-DhoH kaH si / / 2 / 4 / ' iti katvam / kRtadArakarmApi putraH pitari jIvati kumAra iti vyapadizyate / garbhayatIti garbhaH / gururbANo garbho yasya dhanuSaH / lokAMzca svaprabhAvAdvijitAn / tasya parazurAmasya / alAvIt chinnavAn / lunAte Di sici vRddhau rUpam / samucchidyantAmasya lokA iti amoghamanaM muktavAnityarthaH / tataHprabhRti tasya sarva tejo'pahRtam // 81-jite nRpA'rau, sumanIbhavanti zabdAyamAnAnya-zanaira-zaGkam // vRddhasya rAjJo 'numate balAni jagAhire 'neka-mukhAni mArgAn. // 54 // jita ityAdi-jite nRpArau / parazurAme balAni sainyAni mArgan pathaH / jagAhire avaSTabdhavanti / vRddhasya rAjJo dazarathasyAnumate sati gacchateti / jAmadagyasaMrambhAdasumanAMsi sumanAMsi santi sumanIbhavanti balAni / 2121 / arumn-15|4|5||' ityAdinA cvAvantyasya lope '2118 // asya cvau / / 4 / 32 / ' itItve rUpam / zabdAyamAnAni / bhazanaiH suSTu zabdaM kurvANAni / evaM jitastathA jito nRpAririti / '2673 / shbd-vair-3|1|17|' ityAdinA kyaG / azakaM nirbhayaM jagAhire iti kriyAvizeSaNam / aneka mukhAni pRthagbhUtAni pUrva bhayena bahulIbhUtatvAdanIkAnAM bahuvacanamiti // 82-atha puru-java-yogAn nedayad dUra-saMsthaM davayadati-rayeNa prAptamurvI-vibhAgam // klama-rahitamaMcetana nIrajIkArita-kSmAM, balamupahita-zobhA tUrNamAyAdayodhyAm // 55 // 1-'prabhUtaM pracura prAjyamadabhraM bahulaM bahu // 1109 / puruhUH puru bhUyiSThaM sphAraM bhUyazU ca bhUri ca." 2-'stha zIghraM tvaritaM laghu kSipramara drutam // 73 / satvaraM capalaM pUrNama-vilambitamAzu ca. // 3-padye'sminvRttaM mAlinI / talakSaNam-vAmabhAgIya SaDviMzatitamAGka (26) paca-TIkanAntardRSTavyam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, athetyAdi - athetyAnantarye / balaM dAzaratham / tUrNaM zIghram | '3069 / ruSyamatvara- |7|2|28|' ityAdinA pakSe iDabhAvaH / ' 2654 | jvara-svara - |6|4| 20 |' iti vakAropadhayorU / ' 3016 | ra dAbhyAm |8|2|42 / ' iti natvam / ayodhyAmAyAt Agatam / AGpUrvAdyAterlaGi rUpam / pururmahAn vego javaH tena yogAt / pUryate vardhate iti puruH / 'kubhraMzva' ityadhikRtya 'pramidi-vyAdhi-' ityAdinA kupratyayaH / dUrasaMsthaM dUre santiSThata iti kaH / urvIvibhAgam / nedayan antikaM kurvan / antikazabdAt samIpavAcinaH tatkarotIti Nic / iSTavadbhAvAt ' 2014 | antika- bADhayornedasAdhau | 5|3|63 | 1 iti nedAdezaH pazcAllaT / zatari zap ayAdezaH / prAptaM viSayIkRtaM corvIvibhAgaM bhUvibhAgam / atirayeNa ativegena / davayat dUrIkurvat pazcAdbhAgena / dUrazabdAt pUrvavaNNici iSTavadbhAve ca ' 2515 | sthUla dUra - 16|4|156 / ' ityAdinA yaNAdiparalopaH pUrvasya ca guNaH / pazcAttathA eva laDAdayaH / kumarahitam apagatazramam / acetat kiyaddUramAgato'hamityabudhyamAnam / '39 / citI saMjJAne / ' ityetasya zatari rUpam / anIrajA nIrajAH kAriteti ' 2121| arurmana - |5|4|51 |' ityAdinA cvAvantyalopaH / ' 2118| asya ccau | 7|4|32|' itItvam / nIrajIkAritA kSmA bhUmiryasyAmayodhyAyAM tAm / siktasaMmRSTabhUtalAmityarthaH / upahitazobhAm chatradhvajapatAkA mirAropitazobhAm // * iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI- bhaTTikAvyeprathame prakIrNa- kANDe lakSaNa rUpe dvitIyaH paricchedaH (vargaH ) tathA lakSya rUpe kathAnake zrI - sItA-pariNayo nAma dvitIyaH sargaH paryavasitaH / tRtIyaH sargaH - 83 - vadhena saMkhye pizitA'zanAnAM kSatrA''ntakasyA' 'bhibhavena caiva // ADhyaMbhaviSNuryazasA kumAraH priyaMbhaviSNur na sa yasya nAsssIt. // 1 // vadhenetyAdi - saMkhye saMgrAme pizitAzanAnAM rAkSasAnAm / pizitaM mAMsam azanaM yeSAmiti / teSAM vadhena hananena / '3253 hanazca vadhaH | 3|3|76 / ' iti ap pratyaye vadhAdezaH / kRtprayoge karmaNi SaSThI / kSatrAntakasya parazurAmasya / abhibhavena parAjayena ca '3232 // Rdorap | 3 | 3|571' caivazabdo nipAtasamudAyaH samuccaye / tena hetubhUtena / yazasA ADhyaMbhaviSNuH / anADhya ADhyo bhUtaH / '2974 | kartari bhuvaH / 3 / 2 / 57 |' iti khiSNuc / '2942 // arurdviSat - 161 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma tRtIyaH sargaH - 367 |' iti mum / kumAro yasya sa priyaMbhaviSNuH / yasyApi prAk priyo na jAtaH pazcAdapi tathaiva na priyo bhUtaH sa nAsIt na babhUva // 84 - tataH sucetIkRta- paura- bhRtyo 'rAjye'bhiSekSye surtamitya-nIcaiH // AghoSayan bhUmipatiH samastaM bhUyo'pi lokaM sumanIcakAra // 2 // tata ityAdi -- tataH priyaMbhaviSNutAyA anantaraM bhUmipatirdazaratho lokaM sumanIcakAra / kimayaM samyak pAlayiSyati na veti asucetasaH paurA bhRtyAzca jAtAH te samyakpAlanAt sucetasaH kRtA yena sa sucetIkRtapaurabhRtyaH / bhUyo'pi punarapi lokaM samastaM sumanIcakAra / kathamityAha - rAjye rAjakarmaNi pAlanalakSaNe sutaM rAmaM abhiSekSye tadabhiSekaM kariSyAmIti / sicerubhayapaditvAta / anI cairmahatA dhvaninA / AghoSayan ghoSaNAM kArayan / sucetIsumanIzabdau 2121| arurmana - |5|4|11|' ityAdinA sAdhU // 85 - Adizada / dIpta - kRzAnu-kalpaM siMhAsanaM tasya sa - pAdapITham // santapta-cAmIkara-valgu-vajraM vibhAga-vinyasta-mahArgha-ratnam // 3 // 47 AdikSadityAdi - tasya rAmasya siMhAsanamAdizat AdiSTavAn evaMvidhaM kArayeti / dizeH svariteto luGi '2336 / zala igupadhAt 13111451' ityAdinA caleH ksaH / akartRgAmi kriyAphalatvAttip / AdIptakRzAnukalpaM jvalitAgnitulyam / tasya kAraNamAha - santaptacAmIkaravarNAni uttaptasuvarNavarNAni vajrANi yasmin / tathA vibhAgeSu vinyastAni atimahArghANi ratnAni padmarAgAdIni yatra / sapAdapIThaM saha pAdapIThena // 86 - prAsthApayat pUga - kRtAn sva-poSaM puSTAn prayatnAd dRDha - gAtra vandhAn // sa- bharma-kumbhAn puruSAn samantAt patkASiNas tIrtha- jala'rthamA'zu // 4 // prAsthetyAdi - tIrthajalArthaM puruSAn prayatnAt AdareNa / samantAt sarvAsu 'dikSu / Azu zIghraM prAsthApayat prAhiNot / prapUrvastiSThatirgamane vartate tasya hetumaNNyantasya laGi rUpam / pUgakRtAn apUgAH pUgAH kRtA iti / 'zreNyAdiSu cvyartha 1 TIkanaM ( TippaNaM) notsahe kartuM pravAse nAyakasya me // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhaTTikAvye - prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyoH vargaH, - vacanam' iti samAsaH / saGghikRtAnityarthaH / svapoSaM puSTAn / '3361 | sve puSaH | 3 | 4 | 40' iti Namul / '783 | amaivAvyayena |2| 2|20|' iti samAsaH / yathAvidhyanuprayogazca / dRDho gAtrabandho yeSAM tAn / saMyatakAyAn / mahAbhArodvahanakSamatvAt sabharma kumbhAn sasuvarNakalazAn / patkASiNaH / pAdau kRSituM hiMsituM zIlaM yeSAmiti / ' 2988 / supyajAtau NiniH | 3 | 3|77 / / 1 992 // himakASihatiSu ca / 6 / 3 / 54 | ' iti padAdezaH / padAtInityarthaH / Azviti 'kRvApAji - ' ityAdinA uN // 1 I 87-ukSAn pracakrur nagarasya mArgAn, dhvajAn babandhur, mumucuH kha-dhUpAn // dizazca puSpaizca'karur vicitrairartheSu rAjJA nipuNA niyuktAH // 5 // ukSAnityAdi - ye nipuNA artheSu kAryeSu rAjJA dazarathena niyuktAH adhikRtAste nagarasya mArgAn pathaH / ukSAn sekavataH pracakruH / ukSaNamukSA / '3280 / gurozca halaH | 3 | 3 | 103 |' ityakAraH / sA vidyate yeSAmiti '1933 / arzaAdibhyo'c | 5 | 1|127 / ' ' 2237 | ijAdezca gurumataH | 3 |1| 36 | ' ityAdinA Ampratyaye pracakrurityanuprayogo na ghaTate / '2239 | kRJcAnuprayujyate |3|1|40|' ityanuzabdasya vyavahitanivRttyarthatvAt / dhvajAn babandhuH ucchrAyitavantaH / mumucuH khadhUpAn AkAze ghaTikAdibhirdhUpAnmumucuH pramuktavantaH / dizazca puSpaizcakaruH - chAditavantaH / ' 1503 / kR vikSepe / ' ityasya liTi '2383 / RcchatyRtAm / 7 4|11|' iti guNaH / vicitraiH nAnAprakAraiH // 88 - mAtAmahA'''vAsamupeyivAMsaM mohAda - pRSTvA bharataM tadAnIm // tat kekayI soDhumazaknuvAnA vavAra rAmasya vana-prayANam // 6 // mAtetyAdi - tatpUrvoktamabhiSekasaMvidhAnaM soDhumazaknuvAnA asahamAnA kekayI rAmasya vanaprayANaM vavAra prArthitavatI rAjJa ityarthAt / saheH zaknotAvupapade (31771 zaka- dhruSa - | 3|4|65|' ityAdinA tumun / tatra najA zaktyarthasya pratiSedhe'pi na doSaH pratiSedhasya bahiraGgatvAt / zaknoteH parasmaipaditvAt zAnaj nAsti / ( 3109 | tAcchIlyavayovacana- 13/2/129 |' ityAdinA cAnac / svAditvAcchaH / '271 / aci zru-dhAtu |6|4|773' ityAdinA uvaG / kiM 'kRtvetyAha- udAnIM prArthanAkAle dezAntarAvasthitatvAt kimevaM kriyate na veti na bharataM pRSTavatI / dezAntarAvasthitiM darzayannAha -- mAtAmahAvAsamiti / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma- pravAso nAma tRtIyaH sargaH - 49 mAtuH pitA mAtAmahaH / ' 1242 / pitRvyamAtula - 14 |2| 36 |' ityAdinA nipAtanAt DAmahac / AvAsaH nilayam / Avasatyasminniti adhikaraNe ghaJ / upeyivAMsam | '3098 / upeyivAnanAzvAnanUcAnazca | 3 |2| 109 |' ityAdinA nipAtitaH / mohAdajJAnAt / dUtapreSaNenApRSTA / rAmasyeti kartari SaSThI | vanAya prayANaM gamanamiti / caturthIti yogavibhAgAt samAsaH / ' 585 / gatyarthakarmaNi - | 2|3|12|' ityAdinA caturthI / paratvAtkRllakSaNayA SaSThyA bhavitavyamiti cet na / punardvitIyAgrahaNAtparamapi SaSThIM bAdhitvA dvitIyaiva yathA syAditi / yadyevaM dvitIyaiva syAt na caturthI / naiSa doSaH / dvitIyAgrahaNasyopalakSaNArthatvAt / tathA ca vRttAvubhayamuktaM - grAmaM gantA grAmAya ganteti // 89 - karNe - japai rohita rAjya- lobhA straiNena nItA vikRtiM laghinA // rAma-pravAse vyamRzan na doSaM janA'pavAdaM sa - narendra- mRtyum // 7 // * karNa ityAdi - karNe japanti karNejapAH sUcakAH mantharAdayaH / '2927 stamba - karNayoH - 13 / 2 / 13 / ' ityac / '972 / tatpuruSe kRti bahulam | 6| 3 | 14 | ' iti saptamyA aluk / tairAhitaH AnAyito rAjyalobho yasyAH saivam / straiNena striyA ayam / '1079 / strI-puMsAbhyAM naJ-strajau |4|11871' iti nan / laghorbhAvo laghimA / ' 1784 / pRthvAdi - / 5 / 1 / 122|' ityAdinA imanic / TilopaH / tena vikRtimanyathAsvaM nItA kekayI rAmapravAse sati doSaM na vyamRzat nAlocitavatI / '1519 / mRza bhramarzane / ' iti taudAdikasya laGi rUpam / kiMsvarUpa doSam -- janApavAdaM lokavaimukhyam / rAjyAha jyeSThaH putro'nayA pratrAjita iti / narendrasya dazarathasya mRtyunA saha vartamAnam // 90 - vasUni dezAMzca nivartayiSyan rAmaM nRpaH saMgiramANa eva // tathA 'vajajJe, bharatA'bhiSeko viSAda- zaGku matau nicane // 8 // vasUnItyAdi - rAmaM nivartayiSyan rAmaM nivartayituM vasUni dravyANi dezAMzva saGgiramANa eva pratijAnAna eva dAsyAmIti nRpo rAjA kaikeyyA tadanaGgIkaraNAdavajajJe bhavajJAtaH / jJA ityayaM dhAturavapUrvo'vajJAne vartate / tasmAtkarmaNi liT / '2363 / gama-hana - | 6 |4 |98 |' ityupadhAlopaH / tatra vRterhetumaNNyantAt kriyArthopapade laT / saGgiraNaM ca kriyA / girestaudAdikAt '2724| avAhnaH // 1 |3|11|' iti adhikRtya '2725 / samaH pratijJAne | 1|3|52|' iti taG | zAnac / "2390 / Rta ut / 7 / 1 / 100 / ' / '3.101 | Ane muk / 7/2/821' idaM cAparabha. kA. 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, manuSThitaM tayA bharato rAjye'bhiSicyatAmiti bharatAbhiSeko matau manasi nica. ne nikhaatH| karmaNi lida / 2363 / gmhn-|6|4|98||' ityAdinA upadhA. lopaH / tathA viSAdaH zaGkuriva zalyamiva nicalne / jyeSThatvAt nAyaM samabhiSicyata iti viSAdaH / saMgrAmAtkila parizrAntamAnataM dazarathaM kekayI paricacAra tena parituSTenoktaM kiM te dAsyAmIti / sA prAha yadArthayiSyate tadA yUyaM dAsyatheti sA tadavasaraM buvA varadvayaM praarthitvtii| eko rAmasya vanagamanaM dvitIyo rAjye bharato'bhiSicyatAmiti // 91-tataH pravitrAjayiSuH kumAra mAdikSadasyA 'bhigamaM vnaay|| saumitri-sItA'nucarasya rAjA sumantra-netreNa rathena zocana. // 9 // tata ityAdi kekayIprArthanAnantaraM rAjA kumAraM rAmaM pravivAjayiSuH pranajantamenaM pravrAjayitumicchuH / bajehetumaNNyantAtsan / asya kumArasya / rathena vanA. bhigamamabhigamanam / '3234 / graha-vR-ha-nizci-gamazca / 3 / 3 / 54 / ' ityap / Adi. kSat AdiSTavAn / asyeti kartari sssstthii| vanAyeti / 585 / gatyarthakarmaNi-23 112 / ' iti caturthI / saumitrisItAnucarasya lakSmaNasItAsahAyasya / sumitrAyA apatyam / bAhvAditvAdin / sahacaratvenAbhyarhitatvAt pUrvanipAtaH / anu pazcAca. ratIti anucaraH / '293 / bhikSA-senAdAyeSu ca / 3 / 2 / 17 / ' iti cakArasthAnuktasamuccayArthatvAt TaH / anucarazvAnucarI ca / '933 / pumAn striyA / 1 / 2 / 67 / ' tAvanucarau saumitrisIte anucarau sahAyau yasya / kAlApikAstato'nyatrApi paThanti anadhikaraNopapade careSTa ityarthaH / nIyate'neneti netraM locanam / 31. 62 / daamnii-3|2|182||' ityAdinA STran / sumantranAmA rathavAhako netramiva yasya rathasya tadvazAttasya pravRtteH / zocana paridevayamAno rAjA // 92-kecin ninindur nRpama-prazAntaM, vicukruzuH kecana sA'sramuccaiH, // Ucus tathA 'nye bharatasya mAyAM, dhik kekayImityaparo jagAda. // 10 // kecidityAdi-rAjJA vanagamane samAdiSTe sati kecijanA nRpaM nininduH kutsitavantaH / '68 / Nidi kutsAyAm / ' aprazAntaM vRddhabhAve'pi strIvazam / kecana kecitsAsraM sabASpamuccaiH suSTu vicukruzuH sutarAmAkranditavantaH / tathAnye bharatasya mAyAM zAdhyamUcuH uktavantaH / tatkRtoyaM prayogo yenAtmarakSaNArtha mAtAmahanivAse sthita iti / aparo dhikekayIM yayaivamanuSThitamiti jagAda gditvaan| 'dhiguparyAdiSu triSu' iti dhigyoge dvitIyA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma tRtIyaH sargaH- 51 93-'gato vanaM zvo bhavitaiti rAmaH,' zokena dehe janatA 'timaatrm|| dhIrAs tu tatra cyuta-manyavo 'nye dadhuH kumArA'nugame mnaaNsi.|| 11 // gata ityAdi--zva AgAmini divase vanaM gato rAmo bhaviteti tAs / janatA janasamUhaH / 1251 / graam-jn-bndhu-1243||' ityAdinA tala / dehe dagdhA / karmaNi lida / '2260 / ata ekhl-16|4|120|' ityetvaabhyaaslopau| gata iti bhUtakAlaH zvobhaviteti bhaviSyatkAlena saMbadhyamAnaH sAdhuH / 2024 // dhAtu-saMvandhe pratyayAH / 3 / / iti / ye tu tatra vIrAH te cyutamanyavo vigata. zokAH santaH kumArAnugame kumArasya pazcAdgamananimittaM manAMsi dadhuH kRtvntH| rAmamanuvrajAma iti / nimittAtkarmasaMyoge saptamIti / manAMsIti karmaNA yogAt // 94-prasthAsyamAnApaseduSas tau zozucyamAnAnidamUcatus tAn, // 'kiM zocatehA~ 'bhyudaye batA 'smAn niyoga-lAbhena pituH kRtArthAn , // 12 // prasthetyAdi-tau rAmalakSmaNau prasthAsthamAnau gamiSyantau / 2689 / sama. va-pra-vibhyaH sthaH / / 3 / 22 / ' iti taG / janAn idaM vakSyamANamUcatuH uktavantau / bruvItyarthagrahaNAt vacerdvikarmakatA / upaseduSasto DhaukitavataH janAn / '3097 / bhASAyAM sd-vs-3|2|180|' ityAdinA vasuH / zozucyamAnAn atyarthaM zokaM kurvtH| bhRzArthe yaG / kimUcaturityAha-kiM zocateti / he janAH / karasAdasmAn zocata paridevayadhvam / vidhAvapUrvArthaprakAzane loT / ihAbhyudaye batazabdo vismye| tasmin AzcaryabhUte abhyudaye vRddhau satyAm / kuta ityAha-piturniyogalAbhena vanagamanAjJAlAbhena kRtArthAn labdhaprayojanAn / kRtArthatvAdazocyA vayamityarthaH // 95-asRSTa yo, yazca bhayeSvarakSId, yaH sarvadA 'smAnapuSat sva-poSam // mahopakArasya kimasti tasya tucchena yAnena vanasya mokSaH, // 13 // asaSTetyAdi-asRSTa janitavAn / sRjevAdikasyAtmanepaditvAt luki rUpam / na taudAdikasya parasmaipaditvAt 2405|sRji-dRshoH-6||1||54||' ityam / baca bhayeSu satsu arakSIt pAlitavAn / '706 / rakSa pAlane / ' ityasya luGi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, - 52 ruupm| yaH sarvadA sarvakAlam / '1964 / sarvaikAmya- |5|3|15|' ityAdinA dApratyayaH / yazcApuSat puSTavAn / svapoSaM dhanenAsmAnapuSat / puSerluGi rUpam / ' 2343 / puSAdi - |3|1|55 |' ityaG / '3331 | sve puSaH | 3 | 4 |40|' iti Namul / '783 | amaivAvyayena | 2|2| 20 |' iti samAsaH / ' 2827 / yathAvidhyanuprayogazca | 3 | 4 |4| tasya pituH saMbandhino mahopakArasya kimasti mokSaH pratyupakAro naiveti bhAvaH / kenetyAha - tucchena asAreNa vanasya yAtena / yAterbhAve lyuT / vanasyeti zeSasAmAnye SaSThI / kRllakSaNAyAstu SaSThayA gatyarthakarmaNi caturthyAM bAdhyamAnatvAt // 96 - vidyut praNAzaM sa varaM pranaSTo, yaurdhva - zoSaM tRNa vad vizuSkaH, // arthe durApe kimuta pravAse I na zAsane vAsthita yo guruNAm // 14 // vidyudityAdi - artha kAryavizeSe durApe'pi kRcchraprApye'pi / '3305 // ISahuH suSu | 3 | 3|126 |' ityAdinA khl| gurUNAM yacchAsanamA dezaH tasmin yo nAvAsthita nAvasthitavAn / bhavapUrvAttiSThaterluG / '2689 | samava / 1 / 3 / 22 / ' ityAdinA taG | 2389 / sthA- dhvoriJca | 1|2| 17 | iti kitvamitvaM ca / '2369 | hasvAdaGgAt ||8|2|27|' iti sico lopaH / sa varaM vidyutpraNAzaM pranaSTaH / vidyudivo - svasyanantarameva vinAzaM gataH / 3366 / upamAne karmaNi ca | 3 | 4 | 45 | ' iti cakArAt / '3364 / katrorjIva - puruSayoH | 3 | 4|43|' ityataH kartRgrahaNAnuvRttau kartRvAcini vidyucchanda upapade Namul / '2287 | upasargAdasamAse |8|4 | 14 | ' ityAdinA Natvam / yadvetyathavA / sa UrdhvazoSaM tRNavadvizuSkaH / '3365 / UrdhvaM zuSi | 3 | 4 | 44 |' ityAdinA Namul / ubhayatrAmaivetyAdinA samAsaH / '2827 yathAvidhyanuprayogazca | 3 | 4 | 4 | kimu pravAse kimpunaH pravAsaviSaye yacchAsanaM tatra tAvadanavasthitasya sutarAmeva pUrvoktaM prayujyate // 97 - paurA ! nivartadhvamiti nyagadIt, ' tAtasya zokApanudA bhaveta, // mA darzato'nyaM bharataM ca matto, ' nivartayetyAha rathaM sma sUtam // 15 // 1 paurA ityAdi - he paurAH ! yathAgataM nivartadhvam / vidhau loT / iti tAn nyagAdIt uktavAn / rAmaH / gadeH '2284 / ato halAdeH | 7|2|7|' iti vRddhiH / '2266 / iTa ITi | 8|2|28|' iti sico lopaH / tAtasya pituH / zokApanudAH zokasyApahartAro bhaveta / tundazokayorityAdinA kaH / bhavatervidhau prArthanAyAM vA liG / madhyamapuruSabahuvacanam / bharataM ca matto mattaH sakAzAt / asmadaH '1953 / paJcamyAstasila | 5|3|7|' | ' 1337 | pratyayottarapadayozca |7/2/98|' iti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma tRtIyaH sargaH- 53. mdaadeshH| anyaM bharataM mA darzata mA draSTAraH stha / api tu yo'haM sa eva bharataH sa ca pratiSThitaH rAjyaM pAlayiSyatItyeva nyagAdIt / dRzemAGi luGa / 2269 / irito vA / 3 / 1157 / ' ityaG / '2406 / R-dRzo'Gi guNaH 7 / 4 / 16 / ' nivartaya rathamiti sUtaM ca sumantramAha sma / '2778 / laT sme / 3 / 2 / 11 / ' iti laT / '2450 / buvaH pnycaanaam-13|4|04|' ityAhAdezaH / tipo pala // 98-jJAtvaiGgitair gatvaratAM janAnA maikAM zayitvA rajanI sa-pauraH // rakSan vane-vAsa-kRtAd bhayAt tAn prAtazU chalenA upajagAma rAmaH // 16 // jJAtvetyAdi-nivartadhvamityukte ye tatrAnivRttAH teSAM janAnAM rAmo gatva. ratAM gamanazIlatAM jJAtvA / '3144 / gatvarazca 3 / 2 / 16 / ' iti nipAtitaH / tairiGgitairabhiprAyasUcakaizceSTitaiH / iGgarbhAve niSThA / vanevAsa iti saptamIti yogavibhAgAt samAsaH / '976 / shy-vaas-vaasissu-|6|3|18|' iti vibhASAsaptamyA aluk / tena kRtAsiMhAdibhayAt rakSan pAlayan tAn paurAn sapauraH pauraiH saha ekAM rajanI zayitvA / '558 / kaalaadhvnoH-2|3|5|' iti dvitIyA / zayitveti 3322 / na ktvA seT / 1 / 2 / 18 / ' iti / kittvapratiSedhAt guNo bhavati / prAtaH prAtaHkAle / chalena sandhyAvandanAdivyAjena apajagAma gatavAn // 99-asrAkSurasraM karuNaM ruvanto, muhurmuhur nyazvasiSuH kavoSNam , // hA rAma ! hA kaSTamiti brunvataH parAG-mukhais te nyavRtan manobhiH // 17 // asAcarityAdi-te paurA rAmamapazyantaH / karuNaM ruvanto vilapantaH / *1107 / ru shnde|' ityasya zatari rUpam / atram ashru| asrAkSuH muktvntH| sRje. staudAdikasya parasmaipadinaH sici 2405 / sRji dshoH-6|1154|' ityam / halantalakSaNA vRddhiH / 324 / coH kuH / / 2 / 30 / / 13 // khari ca / / 4 / 55 / ' iti carvam / muhurmuhuH bhUyobhUyaH kavoNamISaduSNamantaHsantApAt / 1033 // kavaM coSNe / / 3 / 107 / ' iti koH kavAdezaH / nyazvasiSuH / zvaserluGa / '22. 99 / ynt-17|2|5|' ityAdinA zvaservRddhipratiSedhaH / '2284 / ato halAdelaghoH / 7 / 27 / ' iti vikalpasya prAptatvAt / hA rAma hA kaSTaM kRcchramiti buvntH| parAGmukhaiH yena gato rAmastena gatairmanobhiritthaMbhUtaiH / nyavRtan nivRttavantaH / '2345 / dyuyo luGi // 1 // 3 // 9 // ' iti parasaipadavikalpAt / dhutAditvAdacha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 100 - sUto 'pi gaGgA-salilaiH pavitvA sahA'''zvamA'tmAnama'na'lpa-manyuH // sa-sItayo rAghavayoradhIyan zvasan kaduSNaM puramaviveza // 18 // sutaityAdi suto'pi sumantraH sahAzvamazvaH saha / analpamanyuH pravRddhazokaH / rAghavayoH rAmalakSmaNayoH / '188 / ' sarUpANAM |12|64 |' ityekazeSaH / sasItayoH sItAsahitayoH / adhIyan smaran / '1120 / ik smaraNe / ' ityasya zatari rUpam / yaNAdezaH | '613 | adhIgartha - | 2|3|52 | ' iti karmaNi SaSThI / zvasan / kaduSNaM ISaduSNam | '1033 / kavaM coSNe |6| 3 | 107 | ' iti cakArAt kadAdezaH / gaGgAtaTAtpratinivRtya puramayodhyAmAjagAma AgatavAn / gaGgAsalilaiH AtmAnaM bAhyamAbhyantaraM ca pavitrIkRtya / ' 3050 / pUGazca / 7/2/51 / ' iti vikalpeneT / '2051 / pUGaH ktvA ca |1| 2|22|' iti vipratiSedhAt guNaH // 101 - pratIya sA pUr dadRze janena dyaur bhAnu- zItAMzu vinAkRtaiva // rAjanya-nakSatra-samanvitA 'pi zokA'ndhakAra-kSata-sarva- ceSTA // 19 // 54 pratIyetyAdi - janena rAmAnuyAyinA pratIya pratinivRtya / pUrayodhyA dahaze dRSTA / karmaNi liT / pratIya iti IG gatAvityasya rUpaM na punariNaH / tasya hi tukipratItyeti syAt / '3333 | patvatuko ra siddhaH | 6 | 1186 | ' ityekAdezasyAsiddhatvAt / pratiyuSA sA dadRze iti pAThAntaram / pratinivRttena sA pUrdadRze dRSTetyarthaH / asmin pAThe tu '3098 / upeyivAn / 3 / 2 / 109 |' ityAdinA iNaH kasau rUpaM draSTavyamatropasargasyAtatratvAt / zoko'ndhakAra iva zokAndhakAraH / tena kSatA nItAnuSTheyakarmaNi ceSTA parispando yasyAM puri sA tathoktA / rAjJo - 'patyAni / ' 1153 / rAja- zvazurAdyat |4|1|137 / ' rAjanyAH kSatriyAH / ' 1154 // ye cAbhAvakarmaNoH | 6 |4| 168 |' iti prakRtibhAvaH / rAjanyAH nakSatrANIva taiH samanvitApi dyauH bhAnuzItAMzuvinAkRteva dyaurAkAzaH yathA nakSatrasamanvitApi rAtrau bhAnucandrAbhyAM vinAkRtA rahitA andhakAracyutasarvaceSTA tadvarasApi bhAnucandrasthAnIyayoH rAghavayorvirahAt // 102 - vilokya rAmeNa vinA sumantramaMcyoSTa satvAn nR-patiz cyutA''zaH // madhUni naiSId vyalipan na gandhair, mano- rame na vyavasiSTa vastre // 20 // B Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma tRtIyaH sargaH - vilokyetyAdi - rAmeNa vinA sumantraM vilokya dRSTrA nRpatirdazarathaH satvAt svabhAvAdacyoSTa cyutaH / vyavaterakarmakAluddha / gato'pi madvacanamatikramya AgacchedrAma iti bhasya yA AzA sA cyutA yasya sa cyutAzaH / satvAt cyutazca madhUni pAtuM naiSIt neSTavAn / '2268 | neTi | 7|2|4 |' iti sici vRddhi - pratiSedhaH / gandhaizcandanAdibhirnAlipat / lipeH '2418 | lipi - sici hrazva | 3 |1| 53 |' ityaG / manorame cetohAriNI vastre na vyavasiSTa na parihitavAn / '1092 / vasa bhAcchAdane ' ityasmAt luG / anudAttetvAttaG // I 103 - AsiSTa naikatra zucA, vyaraMsIt kRtA'kRtebhyaH kSiti- pAla-bhAg-bhyaH, // sa candanozIra - mRNAla - digdhaH zokA'gninA sgAd dyu- nivAsa - bhUyam // 21 // 55 1 AsiSTetyAdi - ekatra sthAne zucA zokena nAsiSTa nopaviSTaH / AserAtmanepadino luG / kRtAni cAkRtAni ceti / '739 | tena naJ viziSTenAnaJ / 2 / 1 / 60 / ' iti samAsaH / asamApitebhya ityarthaH / kSitipAlaM bhajante yAni dUtapreSaNAdIni tebhyaH kSitipAlabhAgbhyaH / vyaraMsIt virataH / vimukho'bhUdityarthaH / jugupsAvirAmapramAdArthAnAmupasaMkhyAnamiti apAdAnasaMjJA / ramerluG / '2749 / vyAG- paribhyo ramaH | 1|3|83 |' iti tip / '2377| yama-rama- / 7 / 2 / 73 / ' ityAdinA sagiTau / sa evambhUto rAjA candanozIramRNAlaiH zokAnipratIkArabhUtairdigdha upalipso'pi udvegAgninaiva yunivAsabhUyaM devatvamagAt gatavAn / diherniSThAyAM '325| dAderdhAtorghaH | 8|2|32|' iti ghaH / ' 2280 / kSaSastatho* dhau dhaH | 8|2|40|' | '52 | jhalAM jaz jhazi |8|4|53 | ' iti jazatvam / divi nivAso yeSAM te cunivAsA devAH teSAM bhAva iti / '2855 / bhuvo bhAve |3|1|107 / ' iti kyap // 104 - vicukruzur bhUmi-pate mahiSyaH, kezA~l lulucaH, sva-vapUMSi jaghnuH, // vibhUSaNAnyunmumucuH, kSamAyA petur, babhaJjur valayAni caiva // 22 // * vicukuzurityAdi - bhUmipate rAjJo mahiSyaH paDhyaH / 'avimayoSTiSac' ityauNAdikaSTiSac / vicukuzuH ruditavatya ityarthaH / hA svAminniti / tathA kezAn luluH utpATitavatyaH / svavapUMSi svazarIrANi janastADitavatyaH / vibhUpaNAni hArAdIni ummumucurmuktavatyaH / kSamAyAM bhuvi petuH / valayAni avaidhavyavihnAni babhaJjuH cUrNitavatyaH / ete liDantAH / paterevAbhyAsalopaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 bhaTTikAvya-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH; 105-tAH sAntvayantI bharaMta-pratIkSA . taM bandhu-tA nyakSipadAzu taile, // dUtAMzca rAjA''tmajamAninISUn prAsthApayan mantri-matena yUnaH // 23 // tA ityAdi-bandhutA bandhusamUhaH / 1251 / grAma-jana-bandhu-bhyastala / / 2 / 4 / ' tA mahiSIH sAntvayantI saMsthApayantI / sAntvaM karotIti Nic / taM dazarathaM mRtaM taile nyakSipat nikSiptavatI / Azu zIghraM / mA bhUtpUtiriti / kSiperluG / '2343 / pussaadi-3|1155|' ityaG / kasmAttamakSipadityAha-bharatapratIkSA tena saMskAraH kartavya iti sA bharataM pratIkSate / 'IkSi-kSamibhyAM ca / ' ityupasaMkhyAnANNaH / dUtAn prAsthApayat prahitavatI / rAjAtmajaM bharatamAninIen mAnetumicchn / anyayA kekayIvaimukhyAdarate'pi vaimukhyAtA api nAnetumicchanti / tatrApi matrimatena na svamatena / yUnaH teSAM gantuM samarthatvAt // 106-'supto nabhastaH patitaM nirIkSA cakre vivasvantama'dhaH sphurantam,' // Akhyad vasan mAtR-kule sakhibhyaH pazyan pramAdaM bharato 'pi rAjJaH // 24 // supta ityAdi-bharato'pi mAtRkule vasan sakhibhyo mitrebhyaH Akhyat kathitavAn / khyAterluG / '2438 / asyti-vkti-3|1052|' ityAdinA ajh / kriyAgrahaNaM kartavyamiti saMpradAnasaMjJAyAM caturthI / kimAkhyadityAha-ahaM suptaHsan nabhasto nabhastalAt AkAzAtpatitaM vivasvantamAdityaM sphurantaM calantaM nirIkSAMcake nirIkSitavAn / IkSeH 2237 // ijaadeH-3|1||36|' ityAm / uttamaviSaye supta. pramattAvasthAyAM cittavyAkSepAt parokSe liT / pazyan vilokayan / rAjJo dazarathasya / pramAdamaniSTam // 107-azizravannAtyayikaM tamaitya dUtA yadA 'tha prayiyAsayantaH, // AMhiSTa jAtA'JjihiSas tadA 'sA vutkaNThamAno bharato gurUNAm // 25 // azItyAdi-dUtA etya bhAgatya bharatamAtRkulamityarthaH / AyUrvAdiNaH kvApratyayasya tyapi tuki ca rUpam / yadA taM bharatamartha vacanamazinavan zrAvitavantaH / arthayate'neneti Nic dhaJca / zRNoteya'ntAlluDi '2315 / caDi 31 iti dvivacanam / '2578 / nvti-shRnnoti-7|4|1|' ityabhyAsasyetvam / Atyayikam bhatyayo vinAzaH sa prayojanamasyeti tadasya prayojanamiti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rU kathAnake rAma-pravAso nAma tRtIyaH sargaH- 57 Tham / pitA te mlAnastvAM draSTumicchaMtIti AtyayikaM vacanam / tamiti 540 / gti-buddhi-1|4|52|' ityAdinA karmasaMjJA / zRNoteH zabdakarmatvAt arthamiti / '535 / krturiipsittm-11|4|49|' ityanena / prayiyAsayantaH prayAtumicchantaM bharataM prayojitavantaH / sannantaNyanto'yam / tadA asau bharato jAtAnihiSaH / jAtA aJjihiSA gamanecchA yasya saH / '1933 / ahi~ gatau / '2262 / idito num-7|1154|' tasmAdaMhitumicchatIti san / iTa / '2176 / ajAderdvitIyasya / 6 / 1 / 2 / ' iti hizabdo dvirucyate / nakArasya 2246 / na ndraaH-6|1||3||' iti pratiSedhaH / abhyAsakAryam anusvAraparasavau~ / '32791 : pratyayAt / 3 / 3 / 102 / ' ityakArapratyayaH / TAp / AMhiSTa gatavAn / tasmAdevAtmanepadino luG / utkaNThamAnaH smaran / '272 / maTi, 273 / aui~ zoke / ' ityasmAdAramanepadino rUpam / anekArthatvAddhAtUnAm / gurUNAM pitAmahAdInAm / '613 // adhiigrth-2|3152|' iti karmaNi SaSThI // 108-bandhUnazaGkiSTa samAkulatvA dAseduSaH sneha-vazAdapAyam // gomAyu-sAraGga-gaNAza ca samya no 'yAsiSur , bhImamarAsiSuzca. // 26 // bandhUnityAdi-duHsvapnadarzanena akassAcca pitRdUtAgamanena snehavazAt cetasi samAkulatvAdarato bandhUnazaGkiSTa zaGkitavAn |utprekssitvaanityrthH / zaGkaterAtmanepadino luGi rUpam / kIdRzAn-AseduSaH apAyaM vinAzaM gatavataH / 3097 / bhASAyAM sd-vs-3|2|10|' ityAdinA kasuH / 2260 / ata ek-hl-6|4|120|' ityetvAbhyAsalopau / asmadvandhuH kazcit vyasanamApano. 'bhUditi / gacchatastasya gomAyusAraGgagaNAH zRgAlamRgagaNAzca samyaganukUlaM nAyAsiSuH nAgatAH / yAteluGi 2377 / ym-rm-7|2|73|' iti sgittau| zRgAlAH pradakSiNaM gatAH mRgAzca savyamityarthaH / bhImamudvegakaramarAsiSuH rsitaaH| raseH parasmaipadino luG / '2284 / ato hlaadeH-7|2|7|' iti vRddhau rUpam / na rAseH tasyAtmanepaditvAt // 109-sa proSivAnetya puraM pravekSyan zuzrAva ghoSaM na janaugha-janyam , // AkarNayAmAsa na veda-nAdAna, na caupalebhe vaNijAM paNA'yAn. // 27 // sa ityAdi-sa bharataH proSivAn mAtAmahakulAt proSitaH san / 3097 / bhaassaayaaN-3|2|10|' ityAdinA vasuH / yajAditvAt samprasAraNaM dvirvacanam / 3096 / vasvekAjAsAM / / 2 / 67 / ' iti iTa / puramayodhyAmetya bhAgasya prave. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, kSyan gRhamityarthAt puraM praviSTaH / ghoSaM zabdaM na zuzrAva na zrutavAn / janaugha. janyaM janasamUhena janyamutpAdyam / 'shki-shsi-cti-yti-|' iti janeyaMt / tathA vedadhvanInAkarNayAmAsa na zrutavAn / prAtipadikAddhAsvartha iti Nic / tadantAt liTyAmi / '2 // 31 // ayaamnt-6455|' ityayAdezaH / na copalebhe nopalabdhavAn / vANijAM paNyajIvinAm / paNAyAn paNalAbhAn / krayavikrayarUpavyavahArasyocchinnatvAt / paNante iti vaNijaH paNerijAdeva va ityauNAdikaH / paNyanta iti paNAH / '3243 / nityaM paNaH parimANe // 3 // 3 // 66 // ' ityap / vyavahartavyAH Iyante prApyante vaNigbhirityayAH lAbhAH / 323 // erac / 3 / 3 / 56 / ' iti iNaH karmaNi ac / paNAnAmayAH paNAyAH tAn / paNAyAmiti pAThAntaram / vaNijAM stuti saMvyavahAraviSayAM nopaleme / saMvyavahArakuzalAH sAdhava iti gupAdiSu stutyarthapaNinA sAhacaryAt paNerapi tadarthAdevAyapratyayaH / 3279 / aH pratyayAt / 3 / 3 / 102 / ' ityakAraH / TAp / vaNijAM pralApAniti tRtIyaH pAThaH / vaNikaprasArakalahAnityarthaH // 110-cakranduruccaira nR-pati sametya taM mAtaro 'bhyarNamupAgatA'srAH, // purohitA'mAtya-mukhAz ca yodhA vivRddha-manyu-pratipUrNa-manyAH // 28 // . cakrandurityAdi-taM bharataM gRhagatamabhyarNa samIpIbhUtaM sametya daukitvA mAtaraH kauzalyAdyAH nRpatimuccairatyarthaM cakranduH RnditavatyaH / hA svAmin ? hA rAjan ! ka gato'sIti / upAgataM prAptamasramazrujalaM yAsAM tAH evaMvidhAH / yudhyanta iti yodhAH pacAditvAdac / te ca taM sametya nRpati cakranduH / puro dhIyata iti purohitaH / 899 / niSThA / 22 // 36 // 3076 / dadhAterhiH / 7 / 4 / 12 / ' amAzabdaH sahArthe / saha rAjJA kAryeSu bhavatItyamAtyaH / 'amehakvatasitrebhyaH' iti nipAtAt purohitAmAtyau mukhaM pradhAnaM yeSAM yodhAnAM te purohitAmAtyamukhAH / amAtyasyAjAdyadantatve'pi purohitasyAbhyarhitatvAt pUrvanipAtaH / vivRddhamanyunA zokena pratipUrNe manye galazire yeSAmiti // 111-didRkSamANaH paritaH sa-sItaM rAmaM yadA naikSata lakSmaNaM c,|| rorudyamAnaH sa tadA'bhyapRcchad, yathAvadAkhyannatha vRttamasmai. // 29 // didRkSamANa ityAdi-sa bharato yadA sasItaM rAma lakSmaNaM ca paritaH sarvato dikSamANaH draSTumicchan / '2731 // jJA-zru-smR-dRzAM sanaH / / 3 / 57 / ' iti taha / '2613 / halantAcca / / 2 / 10 / ' iti sanaH kittve '2405 / sRji-ha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSyarUpe kathAnake rAma-pravAso nAma tRtIyaH sargaH- 59 shoH-6|1||54||' ityam na bhavati / naikSata na dRSTavAn / tadA rorudyamAnaH atyarthaM rudan / yaGi rUpam / abhyapRcchat pRSTavAn / aikSatAbhyapRcchaditi bhUtasAmAnyavivakSayA laG / anyathA kaveH parokSatvAt liT syAt / athaitasmin prastAve yathAvat yAdRzaM vRttaM bhUtaM tathAvat bhAkhyan kathitavantaH purohitAmAtyamukhA asmai bharatAya / khyAteH '2438 // asyti-3|1052|' ityAdinA cleraG / bhAto lopaH // 112-Abaddha-bhIma-bhRkuTI-vibhaGgaH sheshviiymaanaa'runn-raudr-netrH|| uccairupAlabdha sa kekayIM ca, zoke muhuz cAvirataM nyamAsIt. // 30 // AbaddhetyAdi-sa bharata uccairmahatA dhvaninA kekayIM ca muhurmuhurbhUyo bhUya upAlabdha upAlabdhavAn / upApUrvo lamirupAlambhe vartate / tasmAdAtmanepadino 2281 // jhalo jhali / / 2 / 26 / ' iti sijlope dhatvajaztve rUpam / zoke ca manyau aviratamajastraM nyamAsIt nimannA / masjelaGi 2517 / masjinazojhali. 17160 / ' iti num / tatrApi masjerantyAdi niyamAt num / saMyogAdilopaH / halantalakSaNA vRddhiH / halagrahaNaM samudAyapratipatyarthamityuktam / kiidRshH| AbaddhabhImabhRkuTIvibhaGgaH / 'bhramezca DuH' ityauNAdiko DuH / kuDe strIliGge bhAve kRzAdibhya itIH / tadantAt kRdikArAditi GIS / bhruvoH kuTI kauTilyaM bhRkuttii| '999 / iko haskho'Dyo gAlavasya / 6 / 3 / 61 / ' iti hasvaH / tasyA vibhaGgo vira. canam / AbaddhaH kRtaH prayatnenAyAsavRttena bhImo bhAyAnako bhrakuTIvibhaGgo yena yasya veti / zezvIyamAne atyartha zUyamAne aruNe lohite raudre bhayAnake netre yasya saH / zvayateryaGi 2420 / vibhASA shveH|6|1||30||' iti vA samprasAraNam // tamupAlambhamAha113-nRpA''tmajau ciklizatuH sa-sItau, mamAra rAjA, vi-dhavA bhavatyaH, // zocyA vayaM, bhUra-nRpA, laghutvaM kekayyupajJaM bata babanartham // 31 // nRpetyAdi-nRpAtmajau rAmalakSmaNau sasItau sItayA saha ciktizatuH klissttau| mamAra mRto rAjA / 2538 / mriyaterluG-liDozca // 1 // 3 // 6 // ' iti niyamAttaDobhAvaH / vidhavAH dhavo bhartA tena vinA bhavatyo jAtAH / zocyAH zocanIyA bayam ayazobhAjanatvAt / 2872 / ra haloya'ta / 3 / 24 / ' zaGkayA iti pAThAntaram / zaGkanIyA vayam / etaskRto'yaM prayoga iti / bhUzcAnRpA na vidyate nRpo yasyAmiti / 'najo'styarthAnAm' iti bahuvrIhiH / laghutvaM rAjyaprArthanAlakSaNaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, kekayyupajJam / kekayyAH prathamato jJAtaM nAnyasya kasyacitpUrvaM jJAtam / upajJAyata ityupajJam | '2898 / Atazcopasarge | 3|1|136 / ' iti striyAmaG / kRllakSaNA SaSThI / kekayyA upajJeti samAsaH / ' 824 / upajJopakramaM / 2 / 4 / 21 / ' iti napuMsakatA / bata kaSTam / bahvanartha bahudoSam / klezamaraNAdyaniSTAnAM sambhavAt // bharatakRta evAyaM prayoga ityetatpariharannAha - 60 114 - naitanmataM matkamiti bruvANaH sahasra-zo 'sau zapathAnazapyat // udvAzyamAnaH pitaraM sa-rAmaM luvyan sa-zoko bhuvi rorudAnvAn // 32 // naitadityAdi -- yadetatkekayyanuSThitaM matamabhiprAyaH / na matkRtaM tat / nAhamasya grAmaNIrna prabhuriti / asmacchabdAt ' 1878 / sa eSAM grAmaNIH | 5|2|78' iti kan / '1373 | pratyayottarapadayozca | 7|2| 18 |' iti maparyantasya mAdezaH / nAsmanmatAdanuSThitamanayetyarthaH / ityevaM bruvANaH sahasrazo bahuvArAnasau bharataH zapathAn sampratyayakAraNavacanAni azapyat kRtavAn / anekArthatvAddhAtUnAM zapedaivAdikasya ubhayapadino laGi rUpam / udvAzyamAnaH Ahvayan / '1238 | vATa zabde / ' daivAdikaH anudAttet / pitaraM sarAmaM hA tAta ! hA rAmeti / lubyan bhuvi luThan / '1301 / luTha~ viloDane / ' daivAdikaH parasmaipadI / sazoka iti zAvyaparihArArtham / rorudAvAn atyartha rodanaM kurvan / yaGantAt '3279 / apratyayaH | 3 | 3|102 / ' ityakAraH / '2308 / ato lopaH | 6 |4| 48 | ' ' 12631 // yasya ilaH / 6 / 4 / 49 / ' striyAmataSTAp / sA vidyate yasyeti matup // 115 - taM susthayantaH sacivA narendra didhakSayantaH samudUhurArAt // antya''hutaM hAvayituM sa viprAzU cicISayanto'dhvara - pAtra - jAtam // 33 // 1 tamityAdi - sacivA amAtyAH / kAryeSu sacante samavayantIti sacerivacityauNAdika ivan / taM bharataM susthayantaH susthaM kurvANAH / tatkarotIti Nic / narendraM dazarathaM / samudUhuH udvAhitavantaH / zibikAyAmAropya / vahirantarbhAvitaNyartho'tra draSTavyaH / yajAditvAtsamprasAraNam / ArAt nAtidUre / didhakSayantaH dagdhumicchantaM bharataM prayojitavantaH / daheH sani '325) dAderdhAtorghaH | 8|2|32|' bhaSbhAvacarvve / prayojakavyApAre Nic / ante vinAze bhavA yA AhutiH '1429| digAdi - | 4|3|54|' iti yat / tAmantyAhutiM hAvayitumadyau prakSepayituM / saviprAH brAhmaNaiH sahitAH sacivAzcicISayantaH cetuM nidhAtumicchantaH prayojitavantaH / kiMtat adhvarapAtrajAtaM yajJopayogipAtrANAM khuvAdInAM samUham // I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma pravAso nAma tRtIyaH sargaH - 116 - udakSipan paTTa- dukUla-ketUnu'vAdayan veNu-mRdaGga-kAMsyam, // kamyU'z ca tArAna'dhaman samantAt, tathA''nayan kuGkuma-candanAni // 34 // 61 1 - udetyAdi - paTTadukUla viracitAn ketUn dhvajAnudakSipan ucchritavantaH ye niyuktAH / kSipestaudAdikasya grahaNam / veNumRdaGgakAMsyaM vaMzamurajakAMsyatAlamavAdayan vAditavantaH / vaderNyantasyaiva prayogaH / '910 / jAtiraprANinAm | 2|46 // ' ityekavadbhAvaH / na punastUryAGgatvAt / tatrahi prANinAM tUryAGgANAM dvandvaikavadbhAvaH / yathA mArdaGgikapANavikamiti / 'vR-tu- vadi hani kami kaSibhyaH saH / ' ityauNAdikaH kaMsazabdaH / tadarthAya hitaM kaMsIyam / trapuNA dRDhadravyam / prakRtivikArabhAve chaH / tasya vikAra iti / '1547| kaMsIyaparazavyayoryatrajau lukU ca 4 / 3 / 168 / ' iti chasya lukU yaJ ca pratyayaH / kambUn zaGkhAn / tArAn uccaistaradhvanIn / adhaman zabditavantaH / '2360 | pAghrA - 1713 / 78 / ' ityAdinA dhamAdezaH / tathA kuGkumacandanAni Anayan AnItavantaH / sarvatra laGi rUpam // antyeSTiM darzayannAha - 117 - zrotrA'kSi- nAsA vadanaM sa-rukmaM kRtvA'jine prAkU - zirasaM nidhAya // saJcitya pAtrANi yathA-vidhAnamRtvig juhAva jvalitaM citA'gnim // 35 // zrotretyAdi - bhajine kRSNasAracarmaNi prAk pUrvaM ziro mUrdhA yasyeti taM prAkuzirasaM zavaM nidhAya sthApayitvA pazcAt zrotrAkSinAsAvadanam / prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / vRtRvadItyAdisUtrasyAnantaraM nayaterA ceti prakRterAkAre nAsetyauNAdikaM rUpam / sarukmaM sasuvarNa kRtvA / saJcitya vinyasya aGgapratyaGgeSu / pAtrANi srugAdIni / yathAvidhAnaM yAdRzaM vidhAnamuktaM gRhyazAstre / RtvigyAjakaH / Rtau yajatIti '373 / Rtvig- daSTag |3|2|59 |' ityAdinA nipAtitaH / jvalitaM citAm / jvalanaM citaM tadarthamagniM juhAva juhoti sma // 118 - kRteSu piNDodaka - saJcayeSu, hitvA'bhiSekaM prakRtaM prajAbhiH // pratyAninISur vinayena rAmaM prAyAdaraNyaM bharataH sa - pauraH // 36 // kRteSvityAdi -- piNDodakadAnAsthisaJcayeSvanuSThiteSu prajAbhiH prakRtaM prastutamabhiSekam / AdikarmaNi ktaH / hitvA tyaktvA / '3331 | jahAtezva vizva | 7|4 / 43 / ' bha0 kA0 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 1 iti hirAdezaH / rAmaM pratyAninISuH pratyAnetumicchuH / vinayena prasAdanayA na bhayAdaraNyaM vanaM prAyAt gatavAn / bharataH saha paiauraiH / ayodhyAbhavairjanairmayaikena prasAdyamAnaH kadAcinnAgamiSyatIti // 119 - zIghrAyamANaiH kakubho'znuvAnair janaira - panthAnamupetya sRtaiH // zokAda' bhUSairapi bhUzU cakAsAJcakAra nAgendra-rathA'zva-mizraiH // 37 // * zIghretyAdi -- janairhetubhUtairbhUzcakAsAJcakAra zobhate sma / kartuH kriyAphalayoge'pi nAtmanepadam / Ampratyayavadityanna pUrvagrahaNAnuvRtteH / cakAsezca parasmaipaditvAditi vidhiniyamau sthitau / zIghrAyamANaiH azIghraiH zIghrairbhavadbhirjhaTiti gacchadbhirityarthaH / '2667 | bhRzAdi - | 3 | 1|12|' iti kyaG / GittvAttaG / kukubho'kSuvAnaiH dizo vyApnuvadbhiH / anoteH sauvAdikasya Atmanepadino rUpam / apanthAnamumetya sRtaiH bahutvAdamArgamapi gatvA gataiH / '940 / Rkpuur-15|4|74|' ityAdinA samAsAntaH prApto ' 956 / nanastatpuruSAt |5|4|71 / ' iti pratiSiddhasan '957 / patho vibhASA | 5|4|72 | ' iti vikalpitaH / zokAddhetorabhUSairanaH laGkArairapi cakAsAJcakAra / bhUH bhUmiH / bhUSeti ' 3280 / gurozca halaH | 3|3| 103 / ' ityakArapratyayaH / ' 1148 / cakAsR dIptau' ityasmAt kAsyanekAjgrahaNaM culumpAdyarthamityAm / nAgendrarathAzvamiti dvandve ekavadbhAvaH / alpActarasya na pUrvanipAtaH / ' bahudhvaniyamaH' iti vacanAt / tena senAGgatvAt kRtaikavadbhAvena mizrairyukaiH / 693 / pUrva- sadRza - 2 / 1 / 31 / ' ityAdinA tRtIyAsamAsaH // 120 - uccikrei puSpa - phalaM vanAni, sasnuH, pitRRn pipriyuropagAsu, // AredurivApulinAnya'zaGkaM, chAyAM samAzritya vizazramuzca // 38 // : uccItyAdi - te janAH gacchantaH puSpaphalaM puSpANi phalAni ceti (910 / jAtiraprANinAm | 2|4|6|' ityekavadbhAvaH / uccikyire uccitavantaH / jitvAttaG kartuH kriyAphalayogAt / '2525 | vibhASA ceH | 7|3|58|' iti dhAtoH kutvam / '272 / ernekaacH-|6|4|82 / ' iti yaNAdezaH / ucciccira iti pAThAntaraM yuktam / vanAnIti hetutvena '539 | akathitaM |1|4|51 |' karma / vanAni vighaiyantaH phalAni jagRhurityarthaH / tataH sasruH snAtavantaH / snAterliTi ' 2214 // usyapadAntAt / 6 / 1 / 96 / ' iti pararUpam / pitRRn pipriyuH udakAJjalinA tarpitavantaH / prINAterliTi iyAdezaH / ApagAsu nadISu / etat kRtvA pulinAni saikatAni itvA AreduH AraTitAH / Aremuriti pAThAntaram / zokApanodanArtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpai kathAnake rAma-pravAso nAma tRtIyaH sargaH - 63 kiyantamapi kAlamA ramanti sma / '2749 / vyAG-pari-bhyo ramaH / 1 / 3 / 83 |' iti parasmaipadam / azaGkaM vijdham / chAyAM samAzritya vizazramuH vizrAntAH // 121 - saMprApya tIraM tamasA''pagAyA gaGgA'mbu- samparka-vizuddhi-bhAjaH // vigAhituM yAmunamembu puNyaM yayur niruddha-zramavRttayas te. // 39 // saMprApyetyAdi - tamasApagAyAH tamasAkhyAyAH ApagAyAH nadyAH / 'atyavicami tami nami-rabhi labhi tapi pati-jani paNi-gahi-bhyo'sac' / yasyAH smaraNAtpApaM tAmyati sA tamasA tarasA iti pAThAntaram / tatra tarasA vegena ApagAyA arthAttamasAyA nadyA gaGgAmbusamparkAt vizuddhiM pavitratAM bhajate yA tasyAstIraM kUlaM samprApya gatvA te janA niruddhazramavRttayaH yayuH gatAH / gaGgeti gan gamyadyorityauNAdiko gan / vigAhituM vigAhiSyAmaha iti kRtvA / yAmunamambu yamunAyA idaM yamunAsambandhi jalam / puNyaM puNyahetutvAt puNyayuktatvAdvA // 122 - Iyur bharadvAja - muner niketaM, yasmin vizazrAma sametya rAmaH // cyutA'zanAyaH phalavad-vibhUtyA vyasyannudanyAM ziziraiH payobhiH // 40 // IyurityAdi - bharadvAjamunerniketaM AzramamIyuH gatAH / ' 2455 / iNo yaN |6|4|81|' iti yatvam / abhyAsasya ' 2456 | dIrgha iNaH kiti | 7|469 // * iti dIrghatvam / yasminnikete rAmo vizazrAma vizrAntaH / sametya militvA / tamIyurjanA iti yojyam / phalavadvibhUtyA phalavatAM vRkSANAM samRddhyA hetabhUtayA cyutAzanAyospagatabubhukSaH | 2661| azanAyo - | 7|4 | 34 |' ityAdinA nipAtitaH / vyasyan udanyAM vArayan / aserdaivAdikasya rUpam / udanyAM pipAsAM ziziraiH zItalaiH payobhiH // 123 - vAcaM - yamAn sthaNDila- zAyinaz ca yuyukSamANAnanizaM mumukSUn // adhyApayantaM vinayAt praNemuH panA bharadvAja - muniM sa ziSyam. // 41 // vAcamityAdi - te bharadvAjamuniM saziSyaM ziSyaiH saha vartamAnaM praNemuH praNamanti sma / cinayAt vinayena / ata eva pagAH padAtayaH pAdAbhyAM gacchantIti / '3011 / anyeSvapi dRzyate | 3 | 2|101 |' iti DaH / 1992 | himakASihatiSu |6|| |54 |' iti cakArasya anuktasamuccayArthatvAt gamottarapade padAdezaH / paditi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, yogavibhAgAdvA / kIdRzam / adhyApayantaM pAThayantam / kAn vAcaMyamAn maunavatAn / '2956 vAci yamo vrate / 3 / 2 / 50 / ' iti khac / '2957 / vAcaMyama-pu. raMdarau ca / 6 / 3 / 69' iti nipAtanAt pUrvapadasya amantatA / sthaNDilazAyinaH bhUzAyinaH / 1216 / sthaNDilAcchayitari vrate / 4 / 2 / 15 / ' iti NiniH / yuyukSa. mANAn yoktumicchtH| yogAbhyAsaniSThA nityarthaH / anizamavicchedena mumukSUn / mokSAbhilASiNa ityarthaH / ataeva yogAbhyAsamicchUn // 124-AtithyamabhyaH parinirvivapsoH kalpa-drumA yoga-balena pheluH, // dhAma-prathino dimA'nvitAni vAsAMsi ca draaghim-vntyuduuhuH|| 42 // AtithyamityAdi-atithyarthamAtithyamanapAnAdi / 2094 / atitheyaH 11 / 26 / ' ebhyo bharatAdijanebhyaH iti saMpradAne caturthI / parinirvivapsoH nirvasumicchoH / dAtumicchorityarthaH / nipUrvo vapirdAne vartate / dhAmaprathinnaH / dhAmnA tejasA prathimA pRthutvaM yasya / tejaso bahirnirgatatvAt zarIrasya pRthutvaM jAyate / tasya bharadvAjamuneryogabalena smaadhiblen| 1253 / yuja smaadhau|' ityasya rUpam / kalpadrumAH pheluH phlitaaH| bhakSyAnapAnAdikamityarthaH / '2301 // tR-phala-bhaja. trapazca / 6 / 4 / 122' ityetvamabhyAsalopazca / vAsAMsi ca vastrANi udUhuH udvahanti sa / yajAditvAt saMprasAraNam / mradimAnvitAni mRdutvamupagatAni / drAdhimavanti dairghyayuktAni / pRthumRdudIrghazabdebhyastasya bhAva ityarthe 1784 // pRthvAdibhya imnic-5|11122|| pRthumRduzabdayoH (1785 / ra Rto hlaadeH|619||16||' iti rAdezaH / dIrghazabdasya 2016 priy-sthir-16157|' ityAdinA drAdhAdezaH pazcAnmatum // 125-AjJA pratISura, vinayAdupAsthur, jaguH sarAgaM, nanRtuH sa-hAvam, // sa-vibhramaM nemurudAramUcus tilottamA''dyA vanitAca tsmin.||43|| AjJAmiti-tasmiMstapovane tilottamAdyA vanitA divyastriyaH bhAgatA AjJAmAdezaM muneH pratISuH pratISTavatyaH / ceTIbhavatya ityarthaH / pratipUrva iSirgrahaNe vartate tasya liTi rUpam / vinayAdupAsthuH upasthitAH / pAdaprakSAlanAdidAnena upasthAnaM kRtavatyaH / upapUrvAttiSThatenuMGi sic / 2223 / gaati-sthaa-2477|' iti sico luk / '2226 // sijabhyastavidibhyazca / 3 / 4 / 109 / ' iti jherjus / '2214 / usyapadAntAt / 6 / 096 / ' iti pararUpam / jaguH sarAgaM sarakaM gItaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAsI nAma tRtIyaH sargaH- 65 vatyaH / natRtaH sahAvaM sazRGgAraceSTaM nartitavatyaH / savibhrama nemuH savilAsaM praNatAH / udAramUcuH agrAmyamuktavatyaH // 126-vastrA'nna-pAnaM zayanaM ca nAnA kRtvA'vakAze ruci-saMpraluptam // tAn prIti-mAnAha munis tataH sma 'nivadhvAdhvaM, pibato'tta zedhvam.' // 44 // vastretyAdi-tato vanitopasthAnAnantaramavakAze pradeze yathAmimate vastrAnapAnam / sarvo dvandvo vibhASaikavadbhavatItyekavadbhAvaH / zayanamityadhikaraNe lyuT / nAnA kRtvA pRthak kRtvA / rucisaMpraklaptam / yasya yAvadamirucitaM tattathaiva saMpA. ditam / '2350 / kRpo ro laH / / 2 / 18' / prItimAnmunistAn bharatAdInAha sa uktavAn / kimAha-nivadhvaM paridhatta vastrANi / 1092 // vasa~ bhacchAdane / ' ityasya vidhau loT / '52 / jhalAM jaz jhazi / / 4 / 53' iti sakArasya dakAraH / AdhvaM upavizata / bhAseH pUrvavat daadeshH| atta khAdata annAdikam / 1080 / ardai bhkssnne|' ityasmAt loT / pAnAdikaM pibata / pibateH '2360 / paa-ghraa137178|' iti sUtreNa pibAdezaH / zedhvam svapita zayane / sarvatra vidhau loT // 127-te bhuktavantaH su-sukhaM vasitvA vAsasyuSitvA rajanI prabhAte // drutaM samadhvA ratha-vAji-nAgair __ mandAkinI ramya-vanAM samIyuH // 45 // te bhuktetyAdi-te bharatAdayaH susukhamiti kriyAvizeSaNam / bhuktavantaH santo vAsAMsi / vasitvA paridhAya / rajanImuSitvA rajanI rAtriM / '3046 / vsti-kssudhoH-7|2|52|' itIda / '558 / kaalaa'dhvnoH-2|3|5|' iti dvi. tIyA / drutaM zIghraM prabhAte mandAkinI nadI samIyuH saMbhUya gatAH / samadhvA avicchinAdhvAnaH / saGgatA adhvana iti prAdisamAsaH / 953 / upasargAdadhvanaH 15 / 4 / 05 / ' iti samAsAntaSTac / rathavAjIti dvandvaikavadbhAvaH / tena sahitA nAgA iti zAkapArthivAdisvAt smaasH| anyathA senAGgatvAt samudAyasyaikavabhAvaH syAt / ramyavanAM ramaNIyakAnanAM ramaNIyajalAM vA // 128-vaikhAnasebhyaH zruta-rAma-vArtAs tato viziJjAna-patatri-saGgham // abhra-lihA'yaM ravi-mArga-bhaGgam AnaMhire 'driM prati citr-kuuttm||46|| vaikhAnasetyAdi-tato mandAkinIgamanAnantaraM vaikhAnasebhyastRtIyAzramiShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ... Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, bhyH| citrakUTeM rAmo'stIti zrutarAmavArtAH / citrakUTanAmAnamadri parvataM prati / '552 / lakSaNesthambhUtAkhyAna-190' ityAdinA karmapravacanIyasaMjJA / '548 / krmprvcniiyyukt-23|8|' iti dvitIyA / taM lakSyIkRtya AnaMhire jagmuH / aMhateliTi dvivacanam / 2179 / halAdiH zeSaH / 7 / 4 / 60 / ' / '2248 // ata AdeH / 7 / 470 / ' iti dIrghaH / '2288 / tasmAnnuD dvihalaH / 7 / 4 / 71 // ' iti nuTa / vizikSAnapatatrisaMgha kUjatpakSigaNam / abhraMlihAgraM abhraspRzikha. ram / '2947 / vahA'bhre lihaH / 3 / 2 / 33 / ' iti khaz / '2942 // arurdvisst|5|4|51|| ityAdinA mum / ravimArgabhaGgam / uccaistaratvAt raveArgabhaGgo yasminadrAviti // 129-dRSTvANuvAnAn kakubho balaughAn vitatya zAGga kavacaM pinA // tasthau sisaMgrAmayiSuH ziteSuH saumitrirakSi-dhruvamujihAnaH // 47 // dRSTetyAdi-balaughAndRSTvA saumitristasthau sthitaH / abhyAsasya 2259 / zapUrvAH khayaH / 7 / 4 / 61 // ' iti khayaH zeSaH / kIdRzaH / kakubho diza UrguvAnAn AcchAdayataH / urNoteradAdikasyobhayapadinaH zAnaci uvaGAdeze ca rUpam / zAeM zRGgasya vikAraM dhanurvitatya AropitaguNaM kRtvA / '3334 // vA lyapi / 6 / 4 // 38 // ' ityanunAsikalopaH / kavacaM pinahya bavA / 1241 / jaha~ bandhane / ' ityasya lyapi / apizabdAkAralopastu-vaSTi bhAgurirallopamavApyorupasargayoH / dhAkRjostaninahyozca bahulatvena zaunakiH // ' iti / sisaMgrAmayiSuH saMgrAmayi. tumicchuH / 2071 / saMgrAma yuddhe / ' iti caurAdiko Nic / tadantasya sani prathamassaikAco dvivacanam / ziteSuH tIkSNazaraH / akSiNI ca bhruvau ca akSidhruvam / '945 actur-544177|' ityatra nipAtitaH / ujihAnaH arva nayan / '1164 / o hA G gatau / ' ityasya juhotyAdikasya '2496 / bhRJAmit / / 4 / 76 // ' itItvam // 130-zuklottarAsaGga-bhRto vi-zastrAn pAdaiH zanairAMpatataH -manyUn / auhiSTa tAn vIta-viruddha-buddhIna vivandiSUna dAzarathiH sva-varyAn // 48 // zukletyAdi-dAzarathistAn svavaryAn svavarge bhavAn / 1443 / azabde yatkhau / 4 / 3 / 64 / ' iti yat / AtmIyA api kadAcit duSTabuddhayo bhavantItyAha-vItaviruddhabuddhIn / auhiSTa ahitavAn / uhaterAtmanepadino luGi bhAda 1-sa-manyUn' iti pAThAntaram / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma tRtIyaH sargaH -- 60 P vRddhiH / tadevAviruddhabuddhitvaM darzayannAha - zuklottarAsaGgabhRtaH zuklo ya uttarAsaGgaH uttarIyaM taM bibhratIti kip / vizakhAn nirAyudhAn / pAdairApatata bhAgacchato muktavAhanatvAt / zanairna tvarayA / pramanyUn prakRSTazokAn AgatazokAn vA / vivandiSUn vanditumicchUn // 131 - sa-mUla- kArSaM cakaSU rudanto rAmA'ntikaM bRMhita- manyu- vegAH // AvedayantaH kSiti- pAlamuccaiHkAraM mRtaM rAma-viyoga-zokAt // 49 // samUletyAdi - te rAmAntikaM rAmasamIpaM prAptAzcakapuH piSTavantaH / samUlakA samUlaM kapitvA bhUmeradhobhAgamutkhanya / '3355 | nimUla samUlayoH kaSaH | 3 | 4 | 3 4 | ' iti kaSerNamul / '3367 / kaSAdiSu yathAvidhyanuprayogaH | 3 | 4|4| rudantaH rodanaM kurvantaH bRMhitamanyuvegA vivRddhazoka vegAH / '786 bRhi N vRddhau / ' ityasya rUpam | rAmaviyogazokAt kAraNAt kSitipAlaM dazarathamuccaiHkAraM kRtvA / mRtaM nidhanaM gataM AvedayantaH / ' 3381 / avyaye yathAbhipretAkhyAna - | 3 | 4|59 |' iti kRJo Namul / etadyathAbhipretAkhyAnamiti nIcairAkhyAtumabhipretatvAt uccavedayanti // 132 - ciraM ruditvA karuNaM sa-zabda bhidhAyaM saritaM sametya // madhye jalAd rAghava - lakSmaNAbhyAM prattaM jalaM dvyaJjalama'ntike'pAm // 50 // ciramityAdi - ciraM mahAntaM kAlaM karuNaM samanyu sazabdaM pratikRtya rudirakhA / ' 2617 / ra-lo- vyupadhAddhalAdeH - 11 / 2 / 26 / ' iti kirave vikalpite 2609 / ruda - vida - 11|2||' ityAdinA kittvam / saritaM sametya nadIM saMbhUya gatvA / madhyejalAt jalasya madhyAt tasmAdvA snAtvotthAya avatIrya / tyablope paJcamI / 4672 | pAre madhye SaSThayA vA | 2|1|18 | ' ityavyayIbhAvaH / apaJcamyA iti pratiSedhAt anna bhavati / nAvyayIbhAvAditi lukpratiSedhazca / rAghavalakSmaNAbhyAm / apAmantike samIpe jalaM prattaM dattam | '3078 zraca upasargAttaH | 7|4| 47 | ' gotrAbhidhAyaM nAmAbhidhAyam / '390 / dvitIyAyAM ca 17287|' iti Namul / dvyaJjalamiti / aJjaliparicchinnam / jalamaJjalI dvau vigRhya / taddhitArthe samAsaH '804 / dvi-tribhyAmaJjaleH | 5|4|102 / ' iti Tac / tAbhyAM pratyekamaJjalipradAnAt dvAvaJjalI pramANamasyetyasminvAkye pramANapratyayasya pramANe lukU dvigonityamiti luk / tataH samAsAnto na prApnoti / bhataddhitalukItyadhikArAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 bhaTTikAnye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 133-'araNya-yAne su-kare pitA mA prAyuta, rAjye bata duS-kare tvAm , // mA gAH zucaM vIra!, bharaM vahA~ 'mum,' AbhASi rAmeNa vacaH kanIyAn. // 51 // araNyayAna ityAdi-araNyAya yAnaM bharaNyayAnaM tasmin sukare sukhasAdhye pitA mAMprAyuta niyuktavAn / yuje raudhAdikasya laGi rUpam / karbabhiprAye 2735 // propAbhyAM yjeH-1||3||6||' ityAtmanepadam / rAjye duSkare duHkhasAdhye tvAM prAyuta / evaM ca sati he vIra, zucaM zokaM mA gaaH| mA kArSIrityarthaH / 2458 / iNo gA luGi / / 445 / ' / '2223 / gaati-sthaa-2477|' iti sico luk / bata iti khede / kintu bharamamuM piturniyogam / 964 / bhR- bharaNe / ' ityasmAt '3232 / Rdoram / 3 / 3 / 57 / ' vaha saMpAdaya / vidhau loT / evaM vacaH rAmeNa kanIyAn anujo bhrAtA bharataH AbhASi bhASitaH / karmaNi luG / bruvItyarthagrahaNAt dvikarmakatA / alpazabdAdIyasuni '2019 / yuvaalpyoH-15|3|6|' ityAdinA kanAdezaH // 134-'kRtI zrutI vRddha-mateSu dhImAMsU tvaM paitRkaM cedU vacanaM na kuryAH, // vicchidyamAne 'pi kule parasya puMsaH kathaM syAdiha putra-kAmyA. // 52 // kRtItyAdi-vRddhAnAM paNDitAnAM mateSu zrutAni kRtAni cAnuSThitAni yene. ti / zrAddhamanenetyadhikRtya 1888 / issttaadi-5|2|88' itIniH / kasbenviSayasyeti karmaNi saptamI / khamate bhAvakAntAdastyarthe in / sa tvamevaMvidhaH dhImAn paitRkaM piturAgatam / 1458 / pituryacca / 4 / 3 / 79 / ' iti cakArAdRtaSThani 122 // isusuktAntAtkaH / / 3 / 51 / ' cedyadi vacanaM na kuryAH / madhyamapuruSaikavacane liGi rUpam / tadA vicchidyamAne kule vaMze parasyApi anyasyApi puMsaH / apizabdo bhinnakramaH / kathaM syAdiha loke putrakAmyA / AtmanaH putrecchA naivetyarthaH / putrazabdAt '2663 / kAmyacca / 3 / 1 / 9 / ' iti kAmyac / tadantAdapratyayaH / TAp // 135-asmAkamuktaM bahu manyase ced, yadIziSe tvaM na mayi sthite ca, // jiheSya-tiSThan yadi tAta-vAkye, jahIhi zaGkAM, vraja, zAdhi pRthvIm.' // 53 // __ asmAkamityAdi-asAkamukkaM asmatsambandhi vacanaM ced yadi bahu manyase Adriyase / pitRtulyo bhrAtA asthAnumataH kathamevaM na kuryAmiti yadi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma tRtIyaH sargaH - 69 ca mayi sthite neziSe na prabhutvaM karoSi / prabhustvamahaM tvadAjJAkara iti / IzerAdAdikasya 2439 | IzaH se |7|2|77|' itIDAgamaH / guruvacanamanatikramaNIyaM vizeSatastAtavAkyaM tasminnatiSThan vacanamakurvANaH yadi jiheSi lajase / '2490 | lau | 6|1|10|' iti dvirvacanam / etannizcityAha-jahIhi zaGkAM tyaja vikalpam / vraja gaccha ayodhyAm / zAdhi pAlaya pRthvIm / '2498 | jahAtezva | |6|4|116 / ' iti itve vikalpite / '2497 / I halyaghoH | 6|4|113 / ' itItvam / zAse: '2487 | zA hau | 6 | 4 | 35 |' iti zAbhAvaH / tasyAbhIyatvenA siddhatvAt '2425 | hu-jhalbhyo herdhiH | 6 | 4|101 // 136 - ' vRddhaurasAM rAjya - dhurAM pravoDhuM kathaM kanIyAnahamutsaheya, // mA mAM prayukthAH kula-kIrti-lope,' prAha sma rAmaM bharato'pi dharmyam // 54 // vRddhaurasAmityAdi - bharataH prAha / dhUrvahanazIlA dhUrjayanazIlA ityarthaH / anekArthatvAddhAtUnAm '3157 // bhrAjabhAsa - | 3|2| 177 / ' iti kvip / ' 2655 // rAllopaH / 6 / 4 / 21 / ' iti valopaH / rAjyasya saptAGgasya dhUrdhAMtrI / prakRtiriti vigRhya / '940 / Rk-pUH | 5|4|74 | ityakArapratyayaH / 812 / paravalliGgaM -|2| 4 / 26 / ' iti dhUriti strIliGgam / tataSTAp / kIdRzIm / vRddhaurasAM vRddho jyeSThaH aurasaH putro yasyAm / urasA nirmita iti chandaso nirmita ityanuvRttau ' 1646 // uraso'N ca | 4|4|14|' ityaN / tAM tiSThati rAme pravoDhuM kathamutsahe / kanIyAn san / naivetyarthaH / '31771 zaka dhruva / 3 / 4 / 651' ityAdinA vaheH sahAvupapade tumun / garhAyAM laDapijAtvorityanuvRttau ' 2800 | vibhASA kathami li ca | 3 | 3|143 / ' iti liG / saherutpUrvasya AtmanepaditvAt sIyuT / '2257 // iTot | 3 | 4 | 106 / ' / ' 2311 liGaH salopo 'nantyasya | 7|2|79 / ato mA mAM prayukthAH mA niyojaya / '2219 | mAGi luG | 3 | 3 | 175 |' | '2281 // jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / kula kIrtilope / lopayatIti lopaH pacAdyac / raghuvaMzasya yA kIrtiH tasyA lopa iti samAsaH / pUrvairanAcaritatvAt / evaM ca dharmya dharmAdanapetaM bharato'pi prAha sma uktavAn // punazcAha 137- 'Urjas-valaM hasti- turaGgamaitad, amUni ratnAni ca rAja-bhAJji, // rAjanyakaM caitadahaM kSitIndras tvayi sthite syAmiti zAntamaitat ' // 55 // UrjetyAdi - etaddhastituraGgam / senAGgatvAdekavadbhAvaH / UrjasvalaM balavat / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. bhaTTikAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, urjanamU / saMpadAditvAt kim / sA vidyate yasyeti / '1921 / jyotsnaa-tminaa-15|2|114' ityAdinA valac / asugAgamazca / amUni ca ratnAni rAjabhAJji rAjagRhyANi / etacca rAjanyakaM kSatriyasamUhaH / kSitIndro rAjA ahaM tvayi sthite syAmiti bhavAmIti zAntametat / syAmiti nimatraNe niyogakaraNe ling|| 138-iti nigaditavantaM rAghavas taM jagAda 'baja bharata ! gRhItvA pAduke tvaM madIye, // cyuta-nikhila-vizaGkaH pUjyamAno janaudhaiH sakala-bhuvana-rAjyaM kArayo 'smn-mten"||56|| itItyAdi-iti evaM nigaditavantaM uktavantaM taM bharataM rAghavo rAmo jagAda uktavAn / kimityAha-he bharata madIye pAduke upAnahI gRhItvA tvaM baja gaccha / vidhau loT / asadastyadAditve 1336 / tyadAdIni ca / 1 / 1174 / ' iti vRddha. saMjJAyAM tasyedamarthe 1337 // vRddhAcchaH / 4 / 2 / 114 / 1373 / pratyayottarapadayozca 7 / 2 / 98 / ' iti madAdezaH / tatazca pUjyamAno janaudhairjanasamUhaiH / cyutanikhilavizaGkaH apagatAzeSavikalpaH / sakalabhuvanarAjyaM sarvatra bhUmaNDale rAjyaM kAraya anuSThApaya / pAduke iti yojyam / assanmatena asmAkamabhiprAyeNa / ana madAdezo na bhavati asado bahuvacanAntasya vivakSitatvAt / tatra Tekavacana iti vartate / nanu kathaM madIya ityatra madAdezaH bahuvacanAntatvAditi virodhaH / pAduke rAmasyaiva tahasanmatena ityatrApi ekavacanam / Avayo rAmalakSmaNayormateneti SaSThIsamAse na doSaH // iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvyeprathame prakIrNa-kANDe lakSaNa rUpe tRtIyaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSya-rUpe kathAnake zrI-rAma-pravAsI nAya tRtIyaH sargaH pryvsitH| caturthaH sargaH139-nivRtte bharate dhI-mAnatre rAmas tapo-vanam // prapede, pUjitasU tasmin daNDakAraNyamIyivAn. // 1 // nivRtta ityAdi-dhImAn buddhimAn anna sthite mayi kadAcidbharataH punareSyatItyevaM buddhimAn rAmaH annemaharSestapovanaM prapede gataH / tasmiMzca tapovane ayaMpAdyAdibhiH pUjitaH / dANDakyo nAma bhojo bhArgavakanyAmaharat / tacchApAt pAMsuvarSeNAkAntaH sabandhurASTravinAzo yasmin sthAne tattvopalakSitam 1-mAlinI cchandaH / talakSaNe, (26) zlokoktaM TIkanaM prekSyam / . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma caturthaH sargaH - 71 araNyamabhUt / tadIyivAn gatavAn / '3098 / upeyivAn - 13 / 2 / 109 / ' ityatra upasargasyAtatratvAtkevalAdapINaH vasuH // 140 - aTATyamAno 'raNyAnIM sa-sItaH saha - lakSmaNaH // balAd bubhukSuNotkSipya jajJe bhImena rakSasA // 2 // aTATyetyAdi - mahadaraNya maraNyAnI / '505 / indra-varuNa-|4|1|49 / ' ityAdinA himAraNyayormaharave GISAnukau / tAM bhaTAvyamAnaH atyarthamaTan rAmaH / 'sUci - sUtri - ' ityAdinA yaG / sasItaH sahalakSmaNaH / ' 849 | vopasarjanasya |5|3|02|' iti vikalpena sabhAvaH / balAt balavattayA jahe hRtaH / gRhIta ityarthaH / karmaNi liT / utkSipya utthApya hastAbhyAM kenApi rakSasA / vaizravaNazApAt tumburunAmnA gandharveNa rAkSasIbhUtena virAdhAkhyena bubhukSuNA bhoktumicchunA / bhImena bhayAnakena / 'bhiyaH Suk' ityauNAdikaSugabhAvapakSe rUpam // 141 - avAk - zirasamut-pAdaM kR'tAntenA' 'pi dukhdamam // bhaGktvA bhujau virAdhA''khya' taM tau bhuvi nicasnatuH // 3 // * avAgityAdi - taM virAdhAkhyaM rAkSasam / kRtAntenApi yamenApi / durdamaM duHkhena damyata iti khala / tau rAmalakSmaNau bhuvi nicakhaturnikhAtavantau / kIdRzam / avAzirasaM adhomastakam avAk ziro yasyeti / UrdhvaM pAdau yasyeti utpAdam / bhujau bhaGktvA moTayitvA / '3330 | jAnta-nazAM vibhASA | 6 |4 | 32|' ityanunAsikalopAbhAvapace rUpam // 142 - AMhiSAtAM raghu vyAghrau zarabhaGgA''zramaM tataH // adhyAsitaM zriyA brAhmyA zaraNyaM zaraNaiSiNAm 4 AMhItyAdi - tato virAdhavadhAnantaraM raghuvyAghrau zarabhaGganAnno munerAzramam mahiSAtAM gatavantau / aMherluGi rUpam / adhyAsitaM AzrayIkRtam / zriyA lakSmyA / brAhmyA brahmasambandhinyA / brahmaNa iyamityaN / '1158 / brAhmo'jAtau |6|4|171 / ' iti nipAtanAt TilopaH / '470 | ThiDDANaJ - 14 / 1 / 15 / ' ityAdinA GIp / zaraNe avasthAne sAdhu anukUlaM zaraNyam / '1650 / tatra sAdhuH |4|4|18|' iti yat / zaraNaiSiNAM zaraNaM trANameSituM zIlaM yeSAm // 143 - puro rAmasya juhavAJcakAra jvalane vapuH // zarabhaGgaH pradizyassrAt sutIkSNa-muni - ketanam // 5 // pura ityAdi - zarabhaGgo rAmasya puraH agrataH vapuH zarIraM jvalane anau juhavAJcakAra kuSThitvAttasya / '2491 / bhI- hI- bhR-huvAM - 3|1|39| ' iti Am Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 bhaTTikAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, Ami zlubhAve dvivacanam / kiM kRtvetyAha-pradizya kathayitvA / kim-ArAt samIpe sutIkSNanAmno muneH ketanaM Azramam / tatra vAsamupakalpayeti // tava kimatrAvasthAnamiti cedAha144-'yUyaM samaSyathaityasmi nAsiSmahi vayaM vane, // dRSTAH stha, svasti vo, yAmaH sva-puNya-vijitAM gatim // 6 // yUyamityAdi-api nAma yUyaM samaSyatha aagmissyth| AyUrva iN bhAgamane brtte| 73 // etyedhatyUrsu / 6 / 189 / ' iti vRddhiH / ityasmAtkAraNAt / asminvane vayamAsiSmahi sthitAH / ase Gi rUpam / '818 / asmado dvayozca / 1 / 2 / 59 / ' iti cakArasthAnuktasamuccayatvAdekatve bahuvacanam / asadAgamane kiM te phalamiti cedAha-dRSTAH stha adhunA dRSTA bhavatha / astemadhyamapuruSabahuvacane '2469 / sorlopH|6|4|11|' itykaarlopH| svasti kalyANam / vaH yuSmabhyam / 583 / nmH-svsti-12|3|16|' ityAdinA caturthI / '405 / bahuvacanasya vastrasau 119 21 // ' svapuNyena vijitAM labdhAM gatiM janma / yAmaH vrajAmaH / rAmarUpeNa viSNuravatIrNaH taM dRSTvA yAsyAma ityatra vayaM sthitA iti // 145-tasmin kRzAnu-sAdbhUte sutIkSNa-muni-sannidhau // uvAsa paNe-zAlAyAM bhramannanizamA''zramAna , // 7 // tasminnityAdi-tasmin zarabhaGge kRzAnusAdbhUte kAtsaryenAnIbhUte / '21. 22 // vibhASA sAti kAsya / 5 / 4 / 52 / ' iti sAtiH / rAmaH sutIkSNasya muneH sannidhau samIpe parNazAlAyAM parNakuTyAmuvAsa uSitavAn / tatra kRtAdhivAsasya vRttimAha-bhramannanizamAzramAn paryaTan sadA tapovanAni munIn upAsitum // 146 vaneSu vAsateyeSu nivasan prnn-sNstrH|| zayyotthAyaM mRgAn vidhyannAtitheyo vicakrame // 8 // vanevityAdi-vAsateyeSu vasatau sAdhuSu / 1656 / pthytithi|4|4|104|' ityAdinA Dhan / niksan zayAnaH / saMstIryata iti saMstaraH / 3232 / 'Rdoram / 3 / 3 / 67' parNAni saMstaro yasyeti parNasaMstaraH / zayyotthAyaM zayyAyA utthAya / utpUrvAttiSThateH / '3373 / apAdAne parIpsAyAM // 3 // 4 // 52 / ' iti Namula / zayyate asyAmiti zayyA / 3276 / saMjJAyAM / 3 / 3 / 99 / ' ityAdinA kyap / tvarayA mukhadhAvanAdInyapi na kRtvA / mRgAnvidhyan taaddyn| '2412 / grhi-jyaa-6|1|16|' ityAdinA samprasAraNam / tatrApi nAtmArtha lubdha ityAha -AtitheyaH atithau sAdhuH / pUrvavat Dhan / vicakrame viharatima / ..12714 / ke mAdaviharaNe // 1 // 3 // 41 // iti tacha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma caturthaH sargaH- 73 147-Rg-yajuSamadhIyAnAn sAmAnyAMzca samarcayan // bubhuje deva-sAtkRtvA zUlyamukhyaM ca hom-vaan.||9|| RgyajuSamityAdi-Rk ca yajuzca RgyajuSam / '945 / actur|5|4177|' ityAdinA nipAtitam / 930 / dvandvAtru-da-Sa-hA'ntAt samAhAre / 5 / 106 // ' iti Tac / RgvedaM yajurvedaM ca adhIyAnAn paThataH / iGo'dhipUrvasya laTi zAnaci rUpam / 627 / na lok-2||3||69|' iti SaSThIpratiSedhaH / sAmAnyAMzca sAmasu sAdhUna dvijAn / 1650 // tatra saadhuH|4|198|' iti yat / 1154 / ye cAbhAvakarmaNoH / / 4 / 16 / ' iti prakRtibhAvaH / samarcayan pUjayan / zUlyamukhyaM ca mAMsaM bubhuje bhuktavAn / zUle ukhAyAM ca sthAlyAM saMskRtam / 1218 / zUlokhAdyat / 4 / 2 / 17 / / 2737 / bhujo'navane // 1 // 3 // 66 // ' iti taG / kiM kRtvA-devasAtkRtvA devebhyo datvA / tadadhInaM kRtvA / 2124 // deye trA ca / 5 / 4 / 55 / ' iti cakArAt sAtizca / homavAn homo vidyate yasyeti / kRtAgnikArya ityarthaH // yugmam (2)148-vasAnas tantraka-nibhe sarvAGgINe taru-tvacau // kANDIraH khAzikaH zAGgI rakSan viprAMstanutra-vAn 10 vasAna ityAdi-asau rAmo vaneSvAnabhra bhrAntavAniti vakSyamANena zlokena sambandhaH / vasAnaH paridadhAnaH / 1092 / vasa~ aacchaadne|' ityasmAt zAnac / tarutvacau valkale pratyagre / tantrakaH 1870 / tatrAdacirApahRte / 5 / 2 / 70 / ' iti kan / tasibhe tattulye / sarvAGgINe sarvAGgANi vyAmuvatyau / 1808 ttsrv-5|27|' ityAdinA khaH / kANDIraH kANDo'syAstIti / '1998 kANDANDAdIranIracau / 5 / 2 / 11 / khAhikaH khago'syAstIti / 19221 mata iniThanau / 5 / 2 / 115 / ' khAGgika iti pAThAntaram / tatra khaDgaH / 1607 / praharaNaM 4457 / ' iti Thak / zAGgI sadhanuH / tanutravAn tanuM zarIraM vAyata iti tanu. am / '2915 / bhAto'nupasarge kaH / 3 / 2 // 3 // ' / saMsarge matup / pinakavaca ityarthaH / sa evaMvidho viprAn brAhmaNAn rakSan // 149-hitvA''zitaGgavInAni phalair yeSvAzitambhavam , // teSvasau dandazUkA'rirvaneSvAnabhra nimbhyH||11|| hitvetyAdi-AzitAstRptA gAvo yeSu bhavanti tRNaprAyatvAt / 2071 / assddkssaa-15|17|' ityAdisUtreNa khaH pUrvapadasya ca mAntatvaM nipAtyate / tAnya. raNyAni hitvA yeSu vaneSu phalairAzitambhavamAzitasya bhavanaM tRptirvartate / 1-'dAbhyA yugmamiti proktaM, tribhiH zlokair vizeSakam // kAlApakaM catubhiH syAt tadUrva kulakaM smRtam // 1 // bha. kA. 7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhaTTikAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe caturthoM vargaH, '2962 / Azite bhuvH-3|2|15|' ityAdinA bhAve khac / teSvAnabhra / 597 / anaM, 598 / vaa' iti gatyartho dhAtuH / liTi (2248 / ata AdeH 74 / 70 / ' iti dI '2288 / tasAnudvihalaH / / 71 // ' iti nuda / dandazUkAriH vyAlAnAM hantA / '2635 / lup-sd-331||24||' ityAdinA daMzeryacha / tadantAt '3146 / yj-jp-3|2|166|' ityAdinA ukaH // 150-vAtIna-vyAla-dIpA'straH sutvanaH paripUjayan // parSadvalAn mahA-brahmairATa naikaTikA''zramAn. // 12 // vAtInetyAdi teSu vaneSu bhraman naikaTikAzramAnATa gatavAn / aTerabhyAsasya 2248 // ata AdeH / / 1 / 70 / ' iti dIrghatvam / grAmasthAntike krozamAnaM tyaktvA yatayo mikSavo ye nivasanti te naikaTikAH / 1624 / nikaTe vasati 173 / ' iti Thak / teSAmAzramAMstapovanAni / kIdRzaH |vaatiinvyaaldiipraastrH| nAnAjAtIyAH aniyatavRttayaH zarIramAyAssa ye jIvanti te vAtAsteSAM yatkarma tadapi vAtaM tena jIvanti iti vAtInAH / 1822 // bAtena jIvati / 5 / 2 // ' iti khan / teSAM vyAlA hiMsAH upaghAtakAH teSu dIprAstraH jvaladAyudhaH / saptamIti yogavibhAgAtsaH / sutvanaH sutavataH paripUjayan / somapAyina ityarthaH / '3091 / suyajo1nie / 3 / 2 / 103 // ' tuk / '355 / na sNyogaa-6137||' ityallopo na / parSadvalAniti / 'parSa nehane' asAtparSate nihyatIti / zuSNaso dirityatra parbAhulakAdauNAdiko diH parSat / tatra yadi '1919 / rajaH-kRSyAsuti-parSado valac / 5 / 2 / 112 / ' iti tadA parSat vidyate yeSAM sutvanAmiti valac / atra pariSIdatIti pariSat kvibanto yathA 'pariSadapyeSA guNagrAhiNI' tadA pariSadalaM sahAyo yeSAmiti bahuvrIhiH / mahAbrahmairmahAbrAhmaNaiH / '806 // kumahanyAmanyatarasyAm / 5 / 3 / 105 / ' iti Tac / taiH sahATa // yugmakam (2)151-paredyavyadya pUrvedhuranyeAz cA'pi cintayan // vRddhi-kSayau munIndrANAM priyNmbhaavukntaamNgaat.||13|| paredyavItyAdi-paredyavi paramin AgAmiti divase ityarthaH / adyaitasmibahati / pUrveyuH pUrvasinnahani / anyedhuranyasminahani cirAtikrAnte ciragAmini divase parecavItyAdiSu divaseSu munIndrANAM vRddhikSayau udayApacayau cintayan / priyambhAvukatAM pUrva priyApriyasvabhAvanirmuktatvAdatathAbhUtaH san priyo bhavatIti priyambhAvukaH / AnyasubhagetyadhikRtya '2974 / katari bhuvaH khiSNuc khukajau / / 3 / 2 / 57 / ' iti khukam / tadbhAvaH / tAmagAt gataH / arthAnmunIndrANAmeva / paredyavyAdayaH zabdAH 1970 / sdyH-prut-5|3|22|' ityAdinA nipAtitAH // 152-AtiSThadgu japan sandhyA prakrAntAmAyatIgavam // prAtastarAM patatribhyaH prabuddhaH praNaman ravim. // 14 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma caturthaH sargaH- 75 AtItyAdi-japanmantramiti sAmarthyalabhyam / sandhyAkAlo'dhikaraNam / tena atyantasaMyoge dvitIyA / samyak dhyAyantyasyAmiti / '3283 // Atazyo. pasarga / 3 / 3 / 106 // ' ityng| kimavadhi sandhyAmityAha-prakrAntamAyatIgavam / bhAyatyA bhAyAntyo bhavanti yasmin kAle gAvaH asminnAyatIgavaM ArabdhAm / '67 // tisstthtu-prbhRtiini-|2|1|17|' ityavyayIbhAvasamAsatvAtsAdhuH / '657 / naavyyiibhaavaat-22483||' iti sasamyA ambhAvaH / bhAparvAdiNaH zatari '2455 / iNo yaN / 6 / 4 / 8 / ' iti yaNi DIpi ca rUpaM AyatIti / gAvo'pi gocarAt goSThamAyAnti divasasyAnADikAvazeSe sandhyApi tadaiva pravartate / kiyantamevaM japannityAha-AtiSThatu iti / tiSThanti gAvo yasmin kAle dohAya / gAvo hi rAtriprathamayAmasya nADikAyAmatItAyAM vizrAntAH satyaH utthApya duyante / AtiSThaditi '667 / AG maryAdAbhividhyoH / / 1 // 13 // ' ityavyayI. bhAvaH / 671 / tiSThadgu-prabhRtIni ca / / 1 / 17 / ' iti cakArasthAnuktasamuccayArtha. svAdavyayIbhAva eva / punaH samAsAntaraM na bhavati / prAtastarAmiti / prAtaritya. vyayaM prabhAtavAci / prakarSavivakSAyAM tarapa / tadantAt 2004 // kimet-15|4|1|' ityAdinA bhAm atiprabhAte / patatribhyaH kukkuTAdibhyaH prathamaM prabuddha usthitaH / '339 / paJcamI vibhakte // 2 // 3 // 42 // ' iti pnycmii| ravimAdityaM praNaman yadA carati tadA priyambhAvukatAmagAditi pUrveNa yojyam // 153-dadRze parNa-zAlAyAM rAkSasyA 'bhIkayA 'tha saH, // bhAryoDhaM tamavajJAya tasthe saumitraye'sakau. // 15 // dadRza ityAdi-parNAnAM zAlAyAM sthitaH sa rAmaH rAkSasyA dadRze dRSTaH / kIdRzyA / abhIkayA kAmukyA / 1874 / anukaa'bhikaa-5|2|74|' ityAdinA nipAtitaH / zeH karmaNi lida / atha darzanAnantaraM bhAryo UDhabhAryamUDhA bhAryA yasyeti / AhitAnyAdiSu darzanAt niSThAntasya paranipAtaH / bhavajJAya anAdRtya / sadbhAryasvAt / asako rAkSasI paapaasau| kutsAyAM 2025 / avyy-srvnaamnaamkc-5||37||' saumitraye lakSmaNAya / 532 // shlaagh-huaa-||1||4||34|| ityAdinA sampradAnasaMjJA / tasthe svAbhiprAyaM maithunAyAviSkRtavatI / '2690 / prakAzana. rANA mAlAcAra smeyAkhyayozca / / 3 / 23 / ' iti prakAzane taG // kalAkam (8)154-dadhAnA valimbhaM madhyaM karNa-jAha-vilocanA // vAkuntvacenA'ti-sarveNa candra-lekhaiva pakSatau // 16 // dadhAnetyAdi-sA taM prArthayAJcaka iti vakSyamANena sambandhaH / kiidRshii| madhyaM stanajaghanayorantaram / valibhaM valayo'smin santIti / 1945 / tundi. vali-vaTebhaH / 5 / 2 / 139 // ' dadhAnA dhArayantI / karNajAhavilocanA / karNajAhaM 1-(148) zokoktaM TIkanaM prekSyam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhaTTi kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, ' karNamUlasamIpamityarthaH / 1825 / tasya paakmuul-5|2|24|' ityAdinA jAhac / karNajAhayorvizrAnte vilocane yasyA iti saptamyupamAnetyAdinA upapadalopI bahubIhiH / vAkravacena vAk ca tvak ceti prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / 930 / dvndvaatrud-ss-haantaat-15|4|106||' iti Taca / atisarveNa atikrAntena sarvam / atyAdaya iti samAsaH / 655 / ekavibhakti cApUrvanipAte / / 2 / 44 / ' iti sarvazabdasyopasarjanatve'pi pUrvanipAto na bhavati apUrvanipAta iti pratiSedhAt / vAktvacena vAmayena mAdhuryeNa mArdavena cAsAdhAraNenopalakSitenetyarthaH / itthambhUte tRtIyA / candralekheva pakSatau tanutvAt / pakSo'nArdhamAsaH / tasya mUle pratipadi / 1826 // pakSAttiH / 5 / 2 / 25 / / 155-sumpAd dvirada-nAsorUra mRdu-pANi-talA'GguliH // prathimAnaM dadhAnena jaghanena dhanena sA // 17 // supAdityAdi-zobhanau pAdau yasyAH asau supAt / '479 / saGkhyAsuravasya / 5 / 4 / 140 / ' iti pAdAntalopaH '457 / pAdo'nyatarasyAM / / iti yadA DIpa nAsti tadetthaM rUpam / dviradanAsorUDheiradanAse iva karipotakarAvika jarU yasyAH / upamAnapUrvo bahuvrIhiH / 524 / urUttarapadAdaupamye / / 1 / 69 / ' iti jaG / rayate aneneti radaH dantaH / 3296 // puMsi saMjJAyAM ghH-3|3|11|' karaNe / dvau radau yasyeti dvirdH| mRdupaannitlaangguliH| talaM ca aGgulizceti dvndvH| tatra dhyantAlpAntarayoH alpAntarasya pUrvanipAtaH / pANyostalAGguli pANitalA. Gguli / mRdu pANitalAGguli yasya iti yojyam / prayimAnaM pRthutAM dadhAnena dhArayatA / ghanena upacitena jaghanenopalakSitA sA rAkSasI // 156-unnnasaM dadhatI vakra zuddha-dala-lola-kuNDalam // kurvANA pazyataH zaMyUna sragviNI sumhsaa''nnaa||18|| unnasamityAdi-ucyate aneneti vakram / sarvadhAtubhya auNAdikaH Tran tatra vakrazabdo mukhaikadeze vartamAno'pi kavibhiH samudAye prayujyate / vakraM mukhamunnasaM dadhatI / '427 / nAbhyastAcchatuH / 7 / 1178 / ' iti num na bhavati / unnatA nAsikA yasminniti / aJnAsikAyAH saMjJAyAM nasaM cetyadhikRtya '858 / upasagargAcca / 5 / 4 / 119 / ' ityac / nAsikA ca nasAdezamApadyate / zuddhadat zuddhAH zuklA dantA yasiMtacchuddhadat '883 // agraantshuddh-|5|4|145|' ityAdinA ddaadeshH| lole caJcale kuNDale yasmin tat lolakuNDalam / pazyato janAn zaMyUna vidyamAnasukhAn kurvANA zaM sukhaM tadasyAstIti / '1944 // kaM-zaMbhyAM ba-bha-yustitu-ta yasaH / 5 / 2 / 138 / ' iti yus / sitvAtpadasaMjJA / anusvAraH / apazyato vA zaMyUn kurvANA pazyatAM tu pIDAkarI / sragviNI mAlAvatI / '1928 / asaayaa|5|2|12||' ityAdinA viniH / suhasAnanA hasanaM hasaH / '3239 / svana-hasorvA / 3 / 3 / 12 / ' ityap / zobhanahasanamAnanaM yasyAH sA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma caturthaH sargaH- 77 157-prApya caJcaryamANA 'sau patIyantI raghUttamam // ___ anukA prArthayAJcakre priyA kartuM priyaMvadA. // 19 // prApyetyAdi-prApya DhaukitvA / caryamANA garhitamAcarantI / prANino hantavyA iti / careH 2635 / lup-sd-3|1|24|' ityAdinA bhAvagarhAyAM yaG / '2636 / cara-phalozca / 7 / 4 / 87 / ' ityabhyAsasya nuk / '2637 / utparasyAtaH / 174 / 04 / ' ityutvam / '354 / hali ca / 12 / 77 / ' iti dIrghatvam / patIyantI AtmanaH patimicchantI / 2657 / supa AtmanaH kyac / 3 / 1 / 4 / ' anukA abhilASukA / 1874 / anukaa-5|2|74|' ityAdinA nipAtitaH / raghUttamaM lakSmaNa prArthayAJcake prArthitavatI / priyAkartumanulomayitum / pati, syA iti / 2134 // sukhapriyAdAnulomye / 5 / 4 / 63 / ' iti DAc / priyaMvadA priyavAdinI / '2953 / priya vaze vadaH khac / 3 / 2 / 38 // tAM prArthanAmAha158-'saumitre! mAmupAyaMsthAH kamrAmicchur vazaM vadAm // tvad-bhogInAMsahacarIma-zaGkaH puruSA''yuSam // 20 // saumitre ityAdi-he saumitre / icchureSaNazIlaH / '3149 / vinduricchuH 13 / 2 / 169 / ' iti nipAtitaH / azaGkaH nirvikalpaH san / kiM mAM vaJcayiSyatIti / mAmupAyaMsthAH prinny| '2790 / AzaMsAyAM bhUtavaJca / 3 / 3 / 132 / ' iti luG / '2729 / upAdyamaH svakaraNe / / 3 / 56 / ' iti taG / '2.30 / vibhASopayamane / / 2 / 16 / ' ityakittvapakSe rUpam / kamrAm / 3147 / nmi-kmpi-3| 2 / 167 / ' ityAdinA raH / vazaMvadAm / ahaM te vazyeti vadantIm / svadogInAM svaccharIrAya hitAm / avaidhavyAdilakSaNayogAt '1670 / aatmvishvjn-15| 1 / 9 / ' ityAdinA khaH / sahacarI sahagAminIm / 293 / bhikSA-senA-dAyeSu ca 3 / 2 / 17 / ' iti cakArasthAnuktasamuccayArthatvAt TapratyayaH / kiyantaM kAlampuruSAyuSaM puruSasyAyuryAvat / 945 actur-5477|' ityAdau nipAtitaH / '691 / atyantasaMyoge ca / 2 / 1129 / ' iti dvitIyA / caraNakriyAyAH kRratrasaMyogAt / yathA mAsamuSita iti // 159-tAmuvAca sa-gauSThIne vane strI-puMsa-bhISaNe // a-sUrya-pazya-rUpA tvaM kima-bhIrararAyase. // 21 // tAmityAdi-rAkSasI lakSmaNa uvAca uktavAn / kimityAha-gauSThIne vane goSThaM bhUtapUrva yasminvane / idAnIM nAmApi na jJAyate / 1819 / goSThAt khaJ bhUtapUrve / 5 / 2 / 17 / ' iti khan / strIpuMsabhISaNe / strI ca pumAMzceti strIpuMsau / '945 / actur-|5|4|77|' ityAdau nipAtitau / tayorbhISaNa iti SaSThIsamAsaH / bibheterNici hetubhaye Suk / tadantAt '2841 // kRtyalyuTo bahulam 3 / 3 / 113 / ' iti kartari lyud|tsminmbhiiruH satI kimityarAryase atyarthamaTasi / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, bharteH 'sUci-sUtri-' ityAdinA yaG / '2633 // yaGi ca / 7 / / 30 / ' iti guNaH / '2446 / na ndrAH / / 13 / ' iti pratiSedhasya pratiSedho yakAraparasya na dvitvaniSedha iti repho dvirucyate / bhayazIlA bhIruH / 3154 / miyaH krukkukanau / 3 / 2 / 174 / ' kriyAzabdatvAt 121 / uhuntH|4|066|' iti u na bhavati / amanuSyatvAcca / tathAhi lakSmaNenAmAnuSIyamiti jJAtA / tathAca bhaGgyA darzayannAha-asUryampazyarUpA / atigopanIyatayA sUryamapyaniSiddhadarzanaM na pazyatIti / '2951 / bh-suury-llaattyoH-3|2|36|' ityAdinA khaza / '2360 / paapraa-7|3|74|' ityAdinA pazyAdezaH / asUryampazyaM rUpaM yasyA iti samAsaH / sA na pazyatIti rUpamapi na pazyatItyuktam // 160-mAnuSAnabhilaSyantI rociSNur divya-dharmiNI // tvamapsarAyamANaiha svatantrA kathamazcasi. // 22 // mAnuSAnityAdi-manorapatyAni mAnuSAH / 1185 / manootAvanyatau puk ca // 16 // ' tAnabhilaSyantI kAmayantI rantumicchantI / '2321 / vA bhraash-3|1170|' ityAdinA zyan / rociSNuH rocnsvbhaavaa| '3116 / alNkRny-3|2|136|' ityAdinA iSNuc / ata eva divyadharmiNI / divi bhavA divyA devAH / rAkSasA api devayonitvAt / teSAM dharmaH svabhAvaH so'syA astIti / '1938 / dhrm-shiil-15|2|132||' ityAdineniH / apsarAyamANA apsarA ivAcarantI / rAkSasabhAvaM gopnumiti bhAvaH / 'upamAnAdAcAre' ityadhikAre '2665 / kartuH kyA sa-lopazca / 3 / 1 / 1 // ' 'ojaso'psaraso nityam' iti vacanAt / iha vane svatantrA kathamaJcasi bhramasi / sva AtmA tantraH pradhAnaM ysyaaH| aparAdhInatvAt / anayoktyA rAkSasItvaM darzayati // 161-ugraM pazyA''kule 'raNye zAlInatva-vivarjitA // kAmuka-prArthanA-paTTI pativatnI kathaM na vA. // 23 // ugramityAdi-ugrampazyantItyugrampazyAH / pApAzayatvAt zabarAdayaH / '2952 / ugrmpshy-3|2|37||' ityAdinA khara nipAtyate / tairAkule vyAse araNye / pativanI jIvatpatiH kathaM kena prakAreNa na vA naivaM bhavasItyarthaH / 489 / antarvatpativatornucha / 4 / 1 // 32 // ' ityatra patirvidyate asyA iti matup siddhaH / jIvatpatyAM matupo yatvaM nipAtyate / nuk sUtreNaiva vidhIyate / DIppratyayasnivAdeva siddhaH / zAlInasvavivarjitA / aSTatayA varjitA / zAlApravezamahatIti 182 // shaaliin-kaupiine-14|2|20|'iti kham nipAtyate / aSTe'midheye praveza. zabdasya lopH| tasya bhAvaH zAlInatvam / kAmukaH kAmazIlaH / 134 // lss-pt-3|2|15|' ityAdinA ukan / tasya prArthanAyAM paTvI caturA / 502 // voto guNavacanAt // 14 // iti DIp // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma caturthaH sargaH- 79 162-rAghavaM parNa-zAlAyAmiccho 'nurahasaM patim, // yaH svAmI mama kaantaavaanaupkrnnik-locnH||24|| rAghavamityAdi-rAmaM parNazAlAyAmavasthitaM patimiccha / anurahasaM vivekaprAptamanugato raha iti vigRhya 949 / anvavataptAdrahasaH / 5 / 1181 // ' ityac / yo rAghavo mamApi svAmI prabhuH / 2932 / svAminezvarye / 5 / 2 / 126 / ' iti nipAti. tam / kAntAvAn sabhAryaH / pravRttasambhogo'sau nAhamiti darzayati / tameva rUpazauryAbhyAM vrnnynnaah-aupkrnniklocnH| karNayoH samIpamupakarNam / samIpArthe'vyayIbhAvaH / tatra prAyabhava iti / 1415 / upajAnUpakarNopanIveSThak / / 3 / 40 / ' zeSamapi zabdadvayaM prayokSyate / aupakarNike locane yasya / karNAntAyatalocana ityarthaH // 163-vapuzu cAndanikaM yasya, kArNaveSTakikaM mukham // saMgrAme sarva-karmINau pANI yasyaupajAnuko. // 25 // vapurityAdi-yasya rAghavasya vapuH zarIraM cAndanikaM candanena sampadyate prAptazobhaM bhavati / mukhaM ca kArNaveSTakikam / karNaveSTakAbhyAM karNAlaGkArAbhyAM kArNaveSTakikam / tatrobhayatra 1763 / sampAdini / 5 / 1 / 99 / ' iti Thak / pANI hastau saMgrAme yuddhe sarvakarmINau dhanuHkhaGgAdivyApArakarmANi vyAmutaH / 1808 / tarasa deH-5|2|7|' iti khaH / aupajAnuko AjAnuko / jAnulambAvityarthaH / atra Thak / '1221 / isusuktAntAtkaH / 73 / 51 // 164-baddho durbala-rakSA'rthamasir yenopanIvikaH, // yaz cApamAzmana-prakhyaM seSu dhatte'nya-durvaham // 26 // baddha ityAdi-yena asiH khaGgaH aupanIvikaH / nIvisamIpe prAyeNa bhavatIti / sa hi nIvIM prApya vartamAnaH pArzvayozcordhvaM nibddhH| kimartha-durbalarakSArtha durbalarakSAya idamityasminnarthe caturthI / tadarthetyAdinA saH / tatrArthena nityasamAsaH sarvaliGgatA ca / yazcApaM dhanurdhatte dhArayati / Azmanaprakhyam / azmano vikAra ityaN / 1155 / an / 61674' iti prakRtibhAve prApte azmano vikAra upasalyAnamiti TilopaH pAkSikaH / vibhASoMrityato maNDUkaplatyA vibhASAgrahaNAnuvRttervikAre vAcye / anyatrAzmana eva bhavati / Azmanena prakhyA sAdRzyamasya tadAzmanaprakhyamupalaghaTitamiva / seSu sazaram / anyadurvahaM duHkhenokhata iti khala / rAmAdanyena durvahamityarthaH // 165-jetA yajJa-duhAM saMkhye dharma-santAna-sUra vane // prApya dAra-gavAnAM yaM munInAma-bhayaM sadA.' // 27 // jetetyAdi-yajJAya duyantIti yajJaduho rAkSasAH / 2975 / stsuudviss13|2|6|' ityAdinA kie / teSAM saMgrAme jetA / tRjanto'yam / tatazca kRtpraShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe caturthoM vargaH, yoge karmaNi SaSThI / dharmasantAnasUH pUrvavat vip / dharmarata ityarthaH / vane vartamAnAnAM munInAM vAnaprasthAdInAmityarthaH / teSAM bhAryAgniparigrahAt yAni dAragavAni / dArAzca gAvazceti dAragavAni '945 / actur-154|77|' ityAdinA nipAtitAni / dArayantIti dArAH / 'dArajArau katari Niluk ca' iti paJ / teSAM ca yenAbhayaM sadA dattamiti yojyam / yeSAmeva prAptikriyA teSAmevAbhayamiti samAnakartRkatvam // 166-tato vAvRtyamAnA 'sau rAma-zAlAM nyavikSata, // 'mAmupAyaMsta rAmati vadantI sA''daraM vacaH // 28 // tata ityAdi-tato lakSmaNavacanAnantaramasau rAkSasI vAvRtyamAnA rAma vRNvAnA / '1235 / vA vRtu vrnne|' iti devAdikaH AtmanepadI / rAmazAlAM rAmasya parNakuTIraM nyavikSata praviSTA / vizeH '2336 // zala igupadhAdaniTaH ksaH 3 / 5 / ' / 2683 / neviMzaH / / 3 / 17 / ' iti taG / mAmupAyaMsta rAmeti hai rAma / ahaM prArthaye bhavAn mAmupAyaMsta pariNayaviti vAkyabhedena yojyam / '270 .90 / AzaMsAyAM bhUtavaJca / 3 / 3 / 132 / ' iti luG / '2729 / upAdyamaH svakaraNe / 1 / 3 / 56 / ' iti taG / '2730 / vibhASopayamane / 12 / 16' / ityakittvapakSe rUpam / ityevaM vacaH sAdaraM vadantI // 167-'a-strIko 'sAvahaM strImAn, sa puSyati-tarAM tava // patirityabravId rAmas-'tamaiva vraja, mA mucaH.' // 29 // astrItyAdi-asau lakSmaNo'strIkaH / na vidyate asya strIti / '833 // natAzca / 5 / 4 / 153 / ' iti kap / '835 / na kapi / 7 / 4 / 14 / ' iti isvapratiSe. dhaH / ahaM punaH strImAn sabhAryaH / prazaMsAyAM matup / sa eva lakSmaNaH / puSyatitarAma atIva puSyati lakSmaNastava patiH / 2002 / tiGazca // 5 // 3 // 56 // ' iti tarap / '2004 // kimetti-15|4|11||' ityAm / tasmAttameva lakSmaNaM vraja gaccha / mA mucaH mA tyAkSIH / mucerlaG / laditvAdaG / iti evamabravIdrAmaH uktavAn / AdAdikasya brUno laGi '2452 / buva Ida / 7 / 3 / 93 // ' iti ITi rUpam // 168-lakSmaNaM sA vRSasyantI mahokSaM gaurivA 'gamat // __ manmathA''yudha-sampAta-vyathyamAna-matiH punH||30|| lakSmaNamityAdi-lakSmaNaM punarbhUyo'gamat lakSmaNaM prati gatA / yathA gautaSasya ntI maithunecchAvatI mahokSaM mahAvRSam / vRSasyantItyupamAnavizeSaName. tat / tena vRSaM labdhumicchantIti kyac / '2669 / ashv-kssiir-7||1||51||' ityAdinA asuk / tadyazvavRSayomaithunecchAyAmiti / tadvadAgamat / mahokSamiti '945 / actur-54477|' ityAdisUtreNa nipAtitam / manmathasyAyudhAni shraaH| Ayudhyante ebhirityAyudhAni / ghanarthe kavidhAnamiti kaH / teSAM sampAtaH saMzleSaH / tasAt vyathyamAnA pIDyamAnA matirmano yasyAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma caturthaH sargaH- 81 169-tasyAH sAsadyamAnAyA lolUyAnvAn raghUttamaH // asiM kaukSeyamudyamya cakArA'pa-nasaM mukham. // 31 // tasyA iti-sAsadyamAnAyAH samIpe garhitaM sIdantyAH pravizantyAH / '2635 / lup-sd-3|1||24||' ityAdinA yaG / raghUttamo lakSmaNaH / mukhamapanasamapagatanAsikaM cakAra / '458 / upasargAcca / 5 / 4 / 119 / ' ityaca / nAsikA ca nasAdezamApadyate / tatra saMjJAyAmiti nAnuvartate / kiM kRtvA / kaukSeyamasimudyamya utkSipya / kukSau bhava iti 1433 / dRti-kukssi-4|3|56|' ityAdinA Dham / kaukSeyaH / lolUyAvAn atyartha lavanakriyAyuktaH / lunAtIti lolUyA / yahantAd (3279 / apratyayAt / 3 / 3 / 102 / ' ityakAraH / sA vidyate yasyeti matup // 170-'ahaM zUrpaNakhA nAmnA nUnaM nA 'jJAyiSi tvayA // daNDo 'yaM kSetriyo yena mayyapAtI'ti sA 'bravIt. // 32 // ahamityAdi-sA rAkSasItyabravIt / ahaM zUrpaNakheti nAmnA nUnamavazyaM tvayA nAjJAyiSi na jJAtAsmi / jJA ityasmAtkarmaNi luG / '2757 / sy-si6162|' ityAdinA ajantatvAt ciNvadida / 2761 // Ato yuk / 7 / 3 // 33 // ' iti yuk / '510 // svaanggaac-431154|' iti GIpi prApte '514 // nakhamukhAt saMjJAyAM / 4 / 1154 / ' iti pratiSedhaH / '857 / puurvpdaarsNjnyaayaaN-18|4|3|' iti Natvam / ajJAne kAraNamAha-yenAyaM daNDo nAsAcchedanalakSaNo mayyapAti pAtitaH / pAteH karmaNi luG / ciNAdezaH / 2202 / ata upadhAyAH / 7 / 2 / 116' iti vRddhiH / '2329 / ciNo luk / 6 / 4 / 104 / ' kSetriyaH parakSetre cikitsyH| parakSetre janmAntarazarIre yadi zakyazcikitsituM tadA nAsikAyAH sambhavAt / 1892 / kSetriyac parakSetre cikitsyaH / 5 / 2 / 92 / ' iti nipAtanam // 171-paryazApsId diviSThA 'sau saMdarya bhayandaM vapuH // apisphavac ca bandhUnAM ninakSur vikramaM muhuH||33|| paryazApsIdityAdi-asau rAkSasI paryazApsIt AkruSTavatI / zaperaniTaH sici halantalakSaNA vRddhiH / zapa upAlambhana iti taka na bhavati / upAlambhanaM hi vAcA zarIrasparzanam / diviSThA nabhasi vartamAnA / '972 / tatpuruSe kRti bahulam / 6 / 3 / 14 / ' iti saptamyA aluk / '2918 / ambaamb-18|3|9|' iti Satvam / bhayadaM raudraM vapuH zarIraM saMdarya darzayitvA / bandhUnAM vikramaM zaurya muhuH punaH punaH / apisphavat sphItIcakAra / '2570 / artihii-7|3|36' ityAdinA NAvityanuvRttau 2597 / sphAyo vaH / 7 / 3 / 41 // ' iti vakAraH / saphAyaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, tezvaGi NilopaH / hrasvadvirvacanAdi / abhyAsasya khayaH zeSaH / carvamitvaM ca samvadbhAve / ninakSuH naSTumicchurityarthaH / nazeH sani '2517 / masji-nazorjhali |7|1|60 |' iti num // 172 - khara-dUSaNayor bhrAtroH paryadeviSTa sA puraH, // 82 vijigrAhayiSU rAmaM daNDakAraNya-vAsinoH // 34 // . kharetyAdi - kharadUSaNayorbhrAtrordaNDakAraNyavAsinoH puraH agrataH paryadeviSTa paridevanaM kRtavatIti / '534 | dee devane / ' ityasmAdAtmanepadinaH seTo luGi rUpam / paridevane kAraNamAha - vijigrAhayiSuH rAmaM vigrAhayituM yodhayitumicchuH / praherNyantasya sanantasya rUpam | '173 | rori |8|3 | 14 |' iti rephalopaH / '174 | TU-lope - | 6 | 3|111' iti dIrghatvam // kiM paryadeviSTa ityAha 173 - ' kRte saubhAgineyasya bharatasya vivAsitau // pitrA daurbhAgineyau yau, pazyataM ceSTitaM tayoH // 35 // 1 kRte ityAdi - bharatasya kRte kAryanimittaM rAjye abhiSektavyamiti / subhagA kekayI tasyA apatyaM saubhAgineyaH '1123 / strIbhyo Dhak |4|1|120 |' kalyApyAdInAminaG tatra subhagA durbhagA ceti paThyate / '1133 / hRdbhaga- 17|3|19| hRtyubhayapadavRddhiH / pitrA yau vivAsitau niSkAsitau daurbhAgineyau kausalyA sumitrA ca durbhage tayorapatye rAmalakSmaNau tayozceSTitaM nAsAcchedanaM pazyatam / vidhau prArthanAyAM vA loT / thasastam // 174- mama rAvaNa-nAthAyA bhaginyA yuvayoH punaH // ayaM tApasakAd dhvaMsaH, kSamadhvaM yadi vaH kSamam. // 36 // mametyAdi - rAvaNo nAthaH prabhuryasyAH mama vizeSaNam / yuvayorbhaginyA ayaM tApasakAt kutApasAt / kutsAyAM kan / dhvaMso nAsikAvinAzaH / yadi vaH yuSmAkaM gurUNAM kSamaM yuktam kSantumityarthAt / yuSmadi gurAvekeSAmiti bahuvacanaM tayorjyeSThatvAt / tarhi kSamadhvaM upekSadhvam / rAvaNa eva jJAsyatIti bhAvaH // punarapyejayitumAha 175 - a - saMskRtrima - saMvyAnAva'nu'Strima - phalAzinau // a- bhRtrima - parIvArau paryabhUtAM tathApi mAm . ' // 37 // asamityAdi - saMskAreNa vApena bharaNena ca nirvRttaM saMskRtrimam / uptimaM bhRtrimaM ca / '3266 / dvitaH ktiH | 3 | 3|88 | klermam nityam / '2550 / saMparyupebhyaH / 6 / 1 / 137 / ' iti suT / sampUrvasya kvacidabhUSaNe'pISyate / saMskRtrimaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma caturthaH sargaH -- 83 na vidyate yeSAmiti naJsamAsaH / asaMskRtrimANi saMvyAnAni paridhAnAni uttarIyANi yayoH / valkavAsasAvityarthaH / anuptimANi phalAni azanamAhAro yayoH tau vamyaphalAhArau na zAlibhojanau / pariviyate'neneti ghaJ '2044 / upasargasya zani - 163 | 122 / ' iti dIrghaH / mRgANAmamanuSyatvAt / abhRtrimaH parIvAro'nujIviloko yayostA mRgpriivaarau| tathApi mAM paryabhUtAM paribhUtavantau / luGi ruupm|| 176 - ' zvaH zreyasama'vAptAsi' bhrAtRbhyAM pratyabhANi sA - || prANivas tava mAnA'rtha, vrajA''zvasihi, mA rudaH // " bhvaHzreyasamityAdi - vaH zabdaH prazaMsAmAha / zobhanaM zreya iti vAkye '948 | zvasovasIyaH zreyasaH | 5|4|80|' ityac / mayUravyaMsakAditvAt saH / zvaHzreyasaM kalyANamavAptAsi prApsyasi / bhaviSyadanadyatane luda / mArayAvastA vityuktaM bhavati tAbhyAM bhrAtRbhyAM pratyabhANi pratibhaNitA sA / karmaNi luG / prANivastava mAnArtham / tava mAnakhaNDanaM mA bhUditi jIvAvaH / ' 1143 | zvasaprANane ' ' 1144 // ana~ ca' / '2474 | rudAdibhyaH sArvadhAtuke | 7|2|76 / ' iti iT / '2478 / 'aniteH |8|4|19|' iti Natvam / tasmAd vraja yathAsthAnaM gaccha / Azvasihi udvegaM tyaja / vidhau prArthanAyAM vA loT / mA rudaH / ' 2219 | mAGi luG | 3 | 3|17511 '2269 / irito vA | 3|1|57 |' itya yadA nAsti tadA mA rodIriti // 177 - jakSimo 'naparAdhe'pi narAn naktaM divaM vayam, // kutas-tyaM bhIru ! yat tebhyo yo 'pi kSamAmahe . ' // 39 // jakSima ityAdi - vayaM anaparAdhe'pi / naktaM ca divA ca tattandivam / '945 / actur-|5|4|77|' iti nipAtitam / narAn jakSimo bhakSayAmaH / ' 1145 // jakSa bhakSa hasanayoH / ' iti bhakSArthasya ' 2474 | rudAdibhyaH - 17 / 2 / 76 / itIT / '818 | asmado dvayozca |1| 2|59 |' iti dvitve vayamiti bahuvacanam / yata evaM he bhIru ! buddha guNo na bhavati 'saMjJApUrvako vidhiranityaH' iti / kutastyam kuta etadAgatam / '1324 | avyayAt tyap | 4|2| 104 | ' amehakkatasi vebhya iti syap / tebhyo narebhyo duhyabhyo'pi drohaM kurvANebhyo'pi kSamAmahe / naivetyarthaH / '575 // krudha duha - 1114|37|' iti sampradAnatvam / kSamergamyamAno najarthastasyAsUyArthatvAt kSamadhvaM yadi vaH kSamamityasya prativacanam // I 178 - tau caturdaza- sAhasrabalau niryayatus tataH // pArazvadhika- dhAnuSka- zAktika- prAsikA'nvitau // 40 // tAvityAdi - tato nigadanAduttarakAlaM niryayaturnirgatavantau / caturdazasahatrANi parimANaM yasya balasya / tadasya parimANamityasminviSaye ' 1692 / zataShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, - mAnaviMzatika sahasravasanAdaN | 5|1|27|' prAgvateH / ' 1752 / saGkhyAyAH saMvatsara |7|3|15|'ityuttrpdvRddhiH / caturdazasAhasraM balaM yayoH tau / tathA pArazvadhikadhAnuSkayASTikaprAsikAnvitau / parazvadhaH praharaNameSAmiti 1608 / parazvadhAt ThaJ // 4 // 4|58|' tathA dhanuH praharaNameSAM / yaSTiH praharaNameSAmiti '5609 / zakti-yaSTyorIkakU | 4 | 4|59 | ' prAsaH kuntaH praharaNamityautsargikaSThak / tatra dhanuSaSThak / 1221 / isusuktAntAtkaH / 7 / 3 / 511' tataH senAGgatvAtkRtaikavadbhAvaH tenAnvitAvanugatau // 179 - atha sampatato bhImAn vizikhai rAma-lakSmaNau // bahu mUrdhno dvi-mUrdhA trimUrdhAMz ca 'hatAM mRdhe. 41 athetyAdi - atha etasmin prastAve rAmalakSmaNau mRdhe saMgrAme vizikhaiH zarairahatAM hatavantau / hantiH parasmaipadI tasmAllaGi tasastAm / tasya Gitve ' 2428| anudAtta - |6|4|37|' ityAdinA anunAsikalopaH / kAn- rAkSasAn / vizeSaNopAdAnAt vizeSyapratipattiH / prakRtatvAdvA / sampatato'bhipatataH / bahumUrdhno bahuzirasaH / tathA dvimUrdhIstrimUrdhAzca / 854 / dvi-tribhyAM Sa mUrtaH | 5|4|115' iti samAsAntaH SaH / ata eva bhImAn bhayAnakAn / trimUrdhazcetyatra '140| nazchavyaprazAn / 8 / 3 / 7 / ' iti ruH / pUrvasya tvanunAsikaH / '138 / visarjanIyasya saH |8|3|34|' iti cutvam // 180 - tair vRkNa-rugNa - sambhugna-kSuNNa-bhinna vipannakaiH // nimagnodvigna-saMhINaiH papre dInaiza ca medinI // 42 // / I tairityAdi - taiH rAkSasairmedinI patre pUritA / '1135 prA pUraNe / ' ityasmAtkarmaNi liT / vRkNaiH chinnaiH / rugNaiH bhagnahastapAdaiH / sambhugnaiH vatrIkRta dehaiH / kSuNNaiH sampiSTazarIraiH / minnaiH vidAritaiH / vipannakaiH naSTaiH / '2031 anukaspAyAM kan |5|3|76 |' nimagbhaiH paribhUtaiH / udvignairbhItaiH / saMhINairlajjitaiH vayamapIdRzIM dazAM prAptA iti / dInaiH hA mAtaH hA bhrAtarityevaM bhASamANaiH / tatra vRzci ruji - bhuja- masja - viji-bhyo niSThAyAM '3019 | oditazca | 8 | 2|45|' iti natvam / '378 / coH kuH | 8|2|30|' iti kuH / kSudi - bhidi padibhyo '3016 / ra-dAbhyAM - / 8 / 2 / 42 / ' iti dasya ca naH / saMhINa iti '3037 / nuda- vida - 18|2| 56 / ' ityAdinA / '1209 | dI i kSaye / ' ityasya svAdaya oditaH iti ' 3019| oditazca |8|2||45|' iti natvam // 181 - ke cid vepathumasedunye davathumu'ttamam // " sa-raktaM vamathuM kecid, bhrAjathuM na ca kecana // 43 // * kecidityAdi - teSAM madhye kecit vepathuM kampam / '393 / Tu-veTa kampane / ' AseduH prAptAH / anye davathumupatApamuttamaM mahAntam / '1336 / Tu-du upatApe / kecidvamathuM chardanaM saraktaM sazoNitam / '906 / Tu bama udviraNe / ' bhrAjathaM 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma caturthaH sargaH - 85 zobhAM naiva kecana na kecidapi '808 / Tu-bhrAjU dIptau / ' sarvatra '3267 // dvito 'thuc / 3 / 3 / 89 / ' // 182 - mRgayumiva mRgo 'tha dakSiNermA, dizamiva dAha-vartI marAyu'danyan // raghutanayamupAyayau tri - mUrdho, viSabhRdiva mukhaM patatri - rAjam // 44 // " mRgayumityAdi - athaitasmin rAkSasavidhvaMsanaprastAve trimUrdhaH trizirA nAma rAkSasaH raghutanayamupAyayau upAgataH / mRgayumiva lubdhakamiva / mRgAn yAtIti mRgayuH / mRgavAdayazcetyauNAdikakupratyayAntaH / dakSiNema dakSiNe ImeM vraNaM yasyeti | '835 | dakSiNermA lubdhayoge |5|4|126 / ' ityanic / yathA mRgo lubdhakatraNitadakSiNAGgaH tameva maraNAyopayAti / dizamiva dAhavatIM yathA dizaM dAvAgniyutAM marau nirjale deze mRga udanyan udakapAnAbhilASa upayAti / udakamicchati / '2657 / supa AtmanaH | 3|1|8|' iti kyac / udakasyodan bhAvaH / ' 2661 // asanAyo - 17|4|34|' ityAdinA nipAtitaH / tadantAllaT zatRpratyayaH / viSabhRdiva yathA viSadharaH sarpa ugramukhaM bhISaNamukhaM patatrirAjaM garuDamupayAti tadvattamiti / '788 / rAjA'haH sakhibhyaSTac | 5|4|91 // // 183 - zita - vizikha - nikRttakRtsna- vakraH kSiti-bhRdiva kSiti-kampa - kIrNa - zRGgaH // bhayamupanidadhe sa rAkSasAnAm a- khila-kula-kSaya-pUrva-liGga-tulyaH // 45 // zitetyAdi --- trimUrdho rAkSasAnAM bhayamupanidadhe upanihitavAn / kIdRzaH 'zita vizikhaistIkSNavizikhaiH nikRttAni chinnAni kRtsnAni sarvANi vakrANi mukhA'ni yasya saH / kSitibhRdiva bhUdhara iva / kIdRzaH / kSitikampakIrNazRGgaH kSite bhUmaiH kampena kIrNAni kSiptAni zRGgANi yasya kSitibhRtaH / akhilasya sarvasya kulasya 'kSaye vinAze yat pUrva liGgaM tena tulyaH asAvapyakhilarAkSasakSayasya pUrvaliGgatulyaH // iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI - bhaTTikAvyeprathame prakIrNakANDe lakSaNarUpe caturthaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSya-rUpe kathAnake zrI rAma-pravAso nAma caturthaH sargaH paryavasitaH / 1--sargAntatvAd vRtta-bhedaH / tadardhasamajAtau ' puSpitAgrA' nAma | talakSaNam -- "ayuji na-yuga-repha- to yakAro, yuji ca na-jau jara-gAz ca puSpitAgrA // " iti vRttaratnAkare bhaTTa-kedAraH / 2 -- ( 182 ) loka sthaM TIkanaM prekSyam / bha0 kA0 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 bhaTTi-kAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, paJcamaH sargaH184-nirAkariSNU vartiSNU vardhiSNU parato raNam // ___ utpatiSNU sahiSNU ca ceratuH khara-dUSaNo. // 1 // niretyAdi-kharadUSaNau raNaM paritaH samantAt / 'abhitaH-' ityAdinA dvitIyA / ceratuH bhrAntau / nirAkariSNU zatrunirAkaraNazIlau / vartiSNU abhimukhaM vartanazIlau na palAyanazIlau / vardhiSNU mAyayA mahAprANodbhAvanazIlau / utpatiSNU nabha utpatanazIlau / sahiSNU zastraprahArasahanazIlau / sarvatra 3116 // alNkRny-3|2|136||' ityAdinA iSNuc // 185-tau khaDga-musala-prAsa-cakra-bANa-gadA-karau // akATamAyudha-cchAyaM rajaH-santamase raNe. // 2 // tAvityAdi-raNe raNabhUmau rajaHsantamase / saGgataM tamaH santamasam / "947 / avasamandhebhyastamasaH / 5 / 179 / ' ityac / rajasA santamasaM asmin iti rajaHsantamasaM tasmin rajasA kRtAndhakAre to kharadUSaNau AyudhacchAyamAyudhabAhulyamakATIm kRtavantau / bhAyudhAnAM chAyeti 825 / chAyA-bAhulye / 2 / / 22 / ' iti napuMsakatve haskhatvam / khagAdInAM bANAntAnAM dvandvaikavadbhAvaM kRtvA pazcAttena sahitA gadeti zAkapArthivAditvAt saH / anyathA samudAyasya 910 / jAtiraprANinAm / / 4 / 6 / ' ityekavadbhAvena napuMsakaliGgatA syAt bANagadamiti / khaDgamusalapAsacakrabANagadAH kare yeSAmiti samAse praharaNArthebhya ityAdinA karazabdasya prnipaatH|| 186-atha tIkSNA''yasair bANairadhi-marma raghUttamau // vyA, vyAdharma-mUDhau tau yama-sAc-cakratur dvisso.||3|| athetyAdi-athaitasmin saMgrAme raghUttamau rAmalakSmaNau kartRbhUtau / karmabhUtau dviSAviti / 2975 / stsuudviss-3|2|6|' ityAdinA vip / yamasAncakratuH yamAdhInI kRtavantau / 2125 // tadadhInavacane / 5 / 4 / 54 / ' iti saatiH| tIkSNAyasairbANaiH / tIkSNamAyasaM phalaM yeSAmiti / vyAdhaM vyAdhaM viddhavA viddhA / 33 43 / AbhIkSNye Namula 3 / 4 / 22 / ' tatra '3320 / samAnakartRkayoH pUrvakAle 3 // 4 // 21 // iti vartate / 'AbhIkSNye dve bhavataH' iti dvivacanam / adhimati vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / amUDhau sAvadhAnau rAmalakSmaNau // marmavedhamevAha187-hata-vandhur jagAmA 'sau tataH zUrpa-NakhA vanAt // pAre-samudraM laGkAyAM vasantaM rAvaNaM ptim.||4|| hatetyAdi-asau zUrpaNakhA hatabandhuH vyApAditabhrAtRdvayA tato vanAiNDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 85 kAraNyAt rAvaNaM pati prabhuM zaraNaM jagAma gatavatI / pAresamudram / samudrasya pAra iti 672 / pAre madhye SaSTyA vA / 2 / 1 / 18 / ' ityavyayIbhAvaH / tatsanniyogena pUrvapadassaikArAntatvam / pazcAtsaptamI / '657 / naavyyiibhaavaat-12|18|' ityambhAvaH / samudrasya pAre sthitAyAM laGkAyAM vasantaM rAvaNamiti // 188-saMprApya rAkSasa-sabhaM cakranda krodha-vihvalA, // ___ nAma-grAmamarodIt sA bhrAtarau raavnnaa'ntike.||5|| saMprApyetyAdi-sA zUrpaNakhA rAkSasasabhaM saMprApya DhaukitvA / rAkSasAnAM sameti 826 / sabhA raajaa-2|4|23|' ityAdinA napuMsakatA / cakranda krandanaM kRtavatI / krodhavihvalA krodhavivazA / bhrAtarau kharadUSaNAvarodIt ruditavatI / nAmagrAhaM nAma gRhItvA / bhrAtarau kharadUSaNAviti / '3380 / nAnyAdizigrahoH / 3 / 3 / 58 // ' iti Namula / atra nAmagrahaNaviziSTAyA rodanakriyAyA vyAptumiSTa. svAdudiH sakarmakaH / rAvaNAntike rAvaNasamIpe / saptamyadhikaraNe ceti cakArAdUrAntikArthebhya iti saptamI // tayoH kiM jAtamiti rAvaNena pRSTAha189-'daNDakAnadhyavAttAM yau vIra! rakSa:-prakANDako, // nRbhyAM saMkhye'kRSAtAM tau sa-bhRtyau bhuumi-vrdhnau.||6|| daNDakAnityAdi-he vIra! daNDakAn daNDakAraNyasannivezAn adhyavAttAm adhyuSitavantau / 1074 / vasa~ nivAse / ' ityasmAlluG / halantalakSaNA vRddhiH| '2332 / saH si / / 4 / 49 / ' ityAdinA dhAtusakArasya tatvam / '2281 / jhalo jhali / 8 / 2 / 26 / ' iti sico lopaH / rakSaHprakANDako prazastau rAkSasau / '7471 prazaMsA-vacanaizca / 2 / 1166 / ' iti samAsaH / tataH svArthe kan 'svArthikAca prakRtito liGgavacanAnyativartante' iti napuMsako na bhavati / anyathA rUDhizabdAH prazaMsAvacanA AviSTaliGgatvAdanyaliGge'pi jAtizabde svaliGgopAdAnAdeva samAnAdhikaraNAH syuH / yathA goprakANDamiti / tau nRbhyAM manuSyAbhyAM saGkhye yuddhe bhUmivardhanAvakRSAtAM kRtau / karmaNi lung| aciNvadbhAve rUpam / vardhate iti vardhanau / 2841 // 'kRtyalyuTo bahulam // 3 / 3 / 113 // ' iti kartari lyuTa / bhUmervadhanAviti saH / bhasmIkRtazarIrasya bhUmau lIyamAnatvAt / sabhRtyau naikAkinau / 190-vigrahas tava zakreNa bRhaspati-purodhasA // sArdhaM kumAra-senAnyA, zUnyaz cA'sIti ko nayaH.7 vigraha ityAdi-bRhaspatiH purodhA mantrI yasya zakrasya tena / kAryeSu puro dhIyata iti purodhAH / puraHpUrvAddhAJaH sarvadhAtubhyo'sun / tathA kumAraH kArtikeyaH senAnIryasya / senAM nayatIti '2975 / stsuu-dviss-3|2|6|' ityAdinA kim / tena zakreNa sAdhaM saha tava vigraha AsIt / idAnIM kAryanipuNAbhAvAt Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46, bhaTTikAvye - prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, zUnyazcAsi 2191 tAsastyorlopaH |7|4|50 |' iti sakAralopaH / tasmAtko nayaH / naya eva na bhavatItyarthaH // tadeva darzayantyAha 191 - yadyahaM nAtha ! no 'yAsyaM vinnAsA hata - bAndhavA, // no 'jJAsyas tvamidaM sarvaM pramAdyaMz cAra- durbalaH 8 * 9 I yadityAdi - vinAsA vigatA nAsA yasyAH / nAsaiva nAsiketi ' 834| ke'NaH | 7|4|13|' iti hasvatve rUpaM tasyA nasAdezasya vidhIyamAnatvAdatra saMbhava eva nAsti / vinaseti pAThAntaram / tatra vigatA cAsau nAsikA ca vinAsikA / tata itthambhUtalakSaNAyAM tRtIyAyAM ' 228 / paddannomAs - | 6 |1| 63|' ityAdinA nasAdezaH / vigatayA nAsikayopalakSitetyarthaH / vigatA nAsikA asyA iti bahuvrIhiNA vyAkhyAne aJnAsiketyAdinA ac nasAdezaca prAtaH / tasya saMjJAviSayatvAdupasargAccetya saMjJAyAM vidhIyamAno na bhavati vetroM vaktavya iti prAdezo bAdhakaH / he nAtha ! yadyahaM vinAsA hatabAndhavA nAyAsaM na yAtA'bhaviSyam, tadA tadidaM sarve bhrAtrorvadhaM nAsAcchedaM ca nAjJAsyaH na jJAto'bhaviSyaH / kriyAtipattau luG / ajJAne kAraNamAha--pramAdyan viSayeSu pramAdaM gacchan / cAradurbalaH cArahInaH / cArA hi cakSU rAjJAM kAryAkAryajJAnAma loke / caratIti caraH pacAdyac / cara eva cAraH 2106 // prajJAdi - 151438' ityaN // 192 - kariSyamANaM vijJeyaM kArya, kiM nu kRtaM paraiH, // apakAre kRte 'pyajJo vijigISur na vA bhavAn // 9 // kariSyamANamityAdi - paraiH zatrubhirapacayacikIrSayA kariSyamANaM kArya vijJeyam / kiM nu kRtameva yattadavazyameva vijJeyamityarthaH / tvaM punaH parairaprakRto'pi bhajJo 'viditasvarUpaH / ato vijigISurna vA bhavAn / bhato na rAjyaM saMbhAvayatItyarthaH // 193 - vRtas tvaM pAtre - samitaiH khaTTAssrUDhaH pramAda-vAn // pAna - zauNDaH zriyaM netA no 'tyantInantvamunmanAH // 10 // vRta ityAdi - atyantaM nAminIti ' 1812 / avArapAra - |5|2|11|' ityAdinA khaH / tasya bhAvo'tyantInatvam / naivAtyantInAmatyantagAminIM zriyaM netA na prApaNazIlaH / '3115 / tRn / 3 / 2 / 135 |' iti tAcchIlikastRn / '627 / na loka - | 2|3|69 |' iti SaSThIpratiSedhaH / yadyapi mahodayaM rAjyaM prAptavAnasi tathApi na cirakAlamityarthaH / yatastvamunmanAH bhrAntacittaH / yataH pAnazauNDaH. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 89 pAne prasaktaH / 718 // saptamI zauNDaiH / 2 / 1140 / ' iti saH / ata evaM pramAdavAn / ato'pi khaTdArUDhaH utpathaprasthitaH / 688 / khaTvAkSepe / 2 / 126 // ' iti dvitIyA saH / tata eva pAtresamitaiH bhojana eva sannihitaiH anujIvimirvRtaH / '725 / pAtresamitAdayazca / 2 / 1 / 18' iti kSepe sH|| 194-adhvareSvagnicitvatsu somasutvata AzramAn // .. attuM mahendriyaM bhAgamaiti duzyavano 'dhunA, // 11 // adhvaregvityAdi-tvayyevambhUte'dhunA dubhyavana indraH AzramAnaiti Agacchati / ApUrvasyeNaH '73 / etyedhatyutsu / 6 / 1189 / ' iti vRddhiH / somasusvataH somaM sunotIti '3000 / some sujaH / 4 / 2 / 90 / ' iti vip / somasutaH santi yeSvAzrameSviti matup / 1896 // tasau matvarthe / 1 / 4 / 19 / ' iti bhasve takArasya jaztvaM na bhavati / 1898 / jhayaH / / 2 / 10 / ' iti matorvatvam / kimarthametItyAha-attuM bhakSayituM mahendriyaM bhAgam / mahendro devatA asyeti / '123 // mahendrAdvANau ca / / 2 / 29 / ' iti ghaH / ka adhvareSu yajJeSu / agnicitvatsu / agniM citavanto'gnicitaH AhitAgnayaH / '3001 // agnau ceH 3 / 2 / 9 / ' iti vip / te santi yeSviti pUrvavanmatuH // 195-AmikSIyaM dadhi-kSIraM puroDAzyaM tathauSadham // havir haiyaGgavInaM ca nA'pyupananti rAkSasAH // 12 // AmItyAdi-danA sahitaM zRtaM paya aamikssaa| tasmai hitamAmikSIyam / "1664 / vibhASA havirapUpAdibhyaH / 5 / 1 / 4 / ' iti chayatau / dadhi ca kSIraM ceti / '916 / vibhASA vRkss-2|4|12|' ityAdinA vyaJjanasvAdekavadbhAvaH / puroDAzAya hitamauSadhaM nIvArataNDulAdi puroDAzyam / apUpAditvAdyat / oSadhirevauSadham / 2105 / oSadherajAtau / 5 / 4 / 37 / ' ityaN / taNDulAnAmajAtitvAt / 'svArthikAzca prakRtito liGgavacanAnyativartante' iti napuMsakaliGgatA / hariH hUyata iti haviH / 'arci-zuci'ityauNAdika is / haiyaGgavInaM ghRtam / hyogodohasya vikAra ityarthe 1824 / haiyaGgavInaM saMjJAyAm / 5 / 2 / 23 / ' iti nipAtanAt khaJ hiyaMgvAdezazca / tAni nApyupananti rAkSasAH tvayyudAsIne sati // idAnI kAryapradarzanena protsAhayitumAha196-yuva-jAnir dhanuS-pANir bhUmi-SThaH kha-vicAriNaH // rAmo yajJa-druho hanti kAla-kalpa-zilImukhaH // 13 // yuvetyAdi-yuvatiH yauvanavatI jAyA yasya yuvajAniH / 472 / jAyAyA 176' vali lopaH / 831 // striyAH puNvt-6|3|3|' ityAdinA puMvadrAvAt strIpratyayo nivartate / dhanuSpANiH pANau dhanuryasya / praharaNetyAdiSA vAt zrImatyayAya lopaH / mAyA yasya yuvA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, paranipAtaH / bhUmiSThaH bhUmau tiSThatIti bhUmiSThaH / nAkAzacaraH / '2916 / supi sthaH / 3 / 2 / 4 / ' iti kaH / 2918 / ambaamb-18|3|97|' ityAdinA Satvam / kAlakalpazilImukhaH mRtyutulyazaraH / rAmo yajJa-druho rAkSasAn hanti khavicAriNaH AkAzavicaraNazIlAn / 2948 / supyjaatii-3|2178|' iti NiniH // 197-mAMsAnyauSThA'valopyAni sAdhanIyAni devatAH // aznanti, rAmAd rakSAMsi bibhyatyazruvate dizaH // 14 // mAMsetyAdi- oSThAvalopyAni oSThAbhyAM chedAhA'Ni zakyAni vA / ahIrthe zakyArthe vA kRtyaH / '695 / kRtyairadhikArthavacane / 2 / 1 // 32 / ' iti saH / sAdhanIyAni yajJasya sAdhanAya hitAni / 1665 / tasmai hitam / 5 / 1 / 5 / ' iti chaH / sAvanIyAnIti pAThAntaram / tatra savanaM svAnaM tadyogAtsnAtako'pi tathocyate tatra bhavaH sAvano yajJaH / 1665 / tasmai hitam / 3 / 15 / ' iti chaH / tAni mAMsAni devatA ananti bhuJjate na rAkSasA rakSAMsi kintu rAmAdvibhyati / '444 // vA napuMsakasya / 7 / 1179 / ' iti zaturnumabhAvapakSe rUpam / dizo'bhuvate vyAmuvanti // 198-kuru buddhiM kuzA'grIyAmanukAmIna-tAM tyj,|| lakSmI paramparINAM tvaM putra-pautrINa-tAM naya. // 15 // kurvityAdi-kuzAgrIyAM kuzAgramiva sUkSmAm / '2060 / kuzAgrAcchaH / 5 / 3 / 105 / ' iti ivArthe chaH / sthUlabuddhirmA bhUdityarthaH / anukAmInatAM tyaja yathecchagAmitAM tyaja / "1812 // avaar-paar-15|2|11||' ityAdinA khaH / paramparINAM parAMzca paratarAMzca anubhavatItyarthe parazabdAt 18111 provr15|2|10|' ityAdinA khaH pamparAdezazca / tAM lakSmI kramAyAtAM tvaM putrapautrINatAM naya putrAMzca putrAMzcAnubhavatIti khaH / tasya bhAvaH / putrapautrAnugAminI kurvityarthaH // 199-sahAya-vanta udyuktA bahavo nipuNAz ca yAm // zriyamAzAsate, lolAM tAM haste-kRtya mA shvsiiH||16|| sahetyAdi-yAM ca zriyaM tvadIyAM zauryopAttAM sahAyavantaH sasahAyA udyuktA utsAhavanto nipuNAH kuzalA AzAsate icchanti / 10913 AGaH zAsu icchAyAm' ityAdAdikasyAtmanepadino rUpam / '2258 / bhAtmanepadeSvanataH / 7 / 1 / 5 / ' ityadAdezaH / tAM hastakRtya svIkRtya / mA zvasIH AzvAsaM mA kArSIH / caJcalatvAt / yadAha lolAmiti / 2299 / hayanta-kSaNa-zvasa jaagR-nni7|2|5|' iti vRddhipratiSedhaH / '2266 / iTa ITi / 8 / 2 / 28 / ' iti sico lopaH / 778 // nityaM haste paannau-||177|' iti gatisaMjJAyAM samAse lyvaadeshH|| . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 91 tAM lolatAM darzayantyAha200-lakSmIH puM-yogamAzaMsuH kuladaiva kutUhalAt // antike 'pi sthitA patyuz chalenA'nyaM nirIkSate. // 17 // lakSmIrityAdi-tvayaivaM na mantavyam anyaiH prArthyamAnApi na mAM parityajatIti / yataH chalena vyAjena anyaM nirIkSate / kimartha-puMyogamAzaMsuH abhilaSantI / '3148 // sanAzaMsa-bhikSa uH / 3 / 2 / 168 / ' kutUhalAt ko'sya vizeSa iti / snehAdantike adUre'pi sthitA patyuH / 611 // dUrA'ntikAthai : // 23 // 34 // ' ityAdinA SaSTI / kulaTeva bandhakIva / zakandhvAdiSu darzanAtpararUpam // yuvajAnirityuktaM tadyoSitpralobhanAyAha201-yoSid-vRndArikA tasya dayitA haMsa-gAminI // dUrvA-kANDamiva zyAmA nyagrodha-parimaNDalA. // 18 // yoSidityAdi-yoSiJcAsau vRndArikA ceti / '741 // vRndaark-2||1|| 62 / ' ityAdinA saH rUpeNa priyetyAha-dayitA priyA / prazastatve kAraNamAhahaMsa iva gantuM zIlaM yasyAH / '2989 / kartaryupamAne / 3 / 279 / ' iti NiniH / dUrvAkANDamiva zyAmA durvAstambaM tadiva zyAmA / nyagrodhaparimaNDalA / '734 // upmaanaani-2|1155|' ityAdinA saH // 202-nA''syaM pazyati yas tasyA, niste danta-cchadaM na vA, // saMzRNoti na cauktAni, mithyA''sau vihitendriyaH // 19 // nAsyamityAdi-tasyA AsvaM mukhaM yo na pazyati / dantacchadaM oSTham / chAdyate aneneti ghaH / '3297 / chAderdhe'yupasargasya / 6 / 4 / 96 / ' iti hasvaH / dantAnAM chadaM navA niste na cumbati / '1096 / Nili cumbane / ' ityAdAdika AtmanepadI / '2262 / idito num dhAtoH / / 1 / 58 / ' uktAni uditAni na saMzRNoti / '2699 / samo gmi-13|29|' ityAdinA taG na bhavati / akamakAdityadhikArat / mithyAsau vihitendriyaH / vRthaiva tasya vedhasA vihitAni indriyANi cakSurAdIni // 1-stanau su-kaThinau yasyA, nitambe ca vizAlatA, // madhye kSINA bhaved yA, sA nygrodh-primnnddlaa.||1|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe paJcamo varga', 203 - sAro 'sAvi'ndrayA''rthAnAM, yasya saau tasya nandathuH // talpe kAntA'ntaraiH sArdhaM manye 'haM dhiGa nimajjathum. // 20 // - sAra ityAdi -- indriyArthAnAM madhye sAro'sau dayitA indriyArthaH / rUpAdyatizayayogAt / yasyAsau saMpadyate tasya nandathuH AnandazcetasaH / talpe zayanIye yasya kAntAntarairanyastrIbhiH sArdhaM nimajathaM zayanam / sarvatra '3267 / dvito - 'thuc | 3|3|89 |' tasya dhikU kutsitamahaM manye / ' ubhasarvatasoH' ityAdinA dhigyoge dvitIyA / tayA sArdhaM zobhanamityarthAduktaM bhavati // 204 - na taM pazyAmi, yasya sau bhaven naudejayA mateH // trailokyenAspi vindas tvaM tAM krItvA sukRtI bhava // 21 // na tamityAdi - sarvathA na taM pazyAmi jAnAmi jagati yasya saMbandhinyAH matezvetasaH udejayA utkampikAsau na bhavet / cittakSobhajaniketyarthaH / udvejayatIti '2900 / anupasargAlimpa - 13|1|138 / ' iti kartari zaH kudyoge karmaNi SaSThI / tasmAt trailokyenApi / trayazca te lokAzca trilokAH / ta eva trailokyam / cAturvarNyAditvAt svArthe SyaJ / 'svArthikA bhativartante' iti napuMsaka - tvam / tenApi tAM krItvA labdhvA vindastvaM sukRtI bhava paNDito bhava / bhADhyo vA bhava / pANDityamasya trailokyamAtreNApi strIratnaM krItvA labdhamiti / vindutIti tenaiva sUtreNa bhraH // anyA api striyaH santIti cedAha - 205 - naivendrANI, na rudrANI, na mAnavI, na rohiNI, // varuNAnI na, no 'gnAyI tasyAH sImantinI samA. ' // 22 // naivetyAdi - tasyAstu sItAyAH / ' 630 | tulyArthairatulopamAbhyAm | 2|3| 72 / ' iti SaSThI / na kAcit sImantinI strI samA tulyA / 'sImantaH kezave - ze' iti pararUpatvam / anyatra sImA'ntaH / sa vidyate yasthA iti iniH / indrANI indrabhAryA / na samyak kiM punaranyA / tathA rudrANI rudrabhAryA / varuNAnI varuNabhAryA / '505 / indra- varuNa - |4|1|49 | ' ityAdinA AnukU / mAnavI manubhAryA / '495 | manorau vA | 4|1|38|' ityaukAraH / agnAyI agnibhAryA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma- pravAso nAma paJcamaH sargaH --- 93 '494 // vRSAkapyani kulita- kusida - |4|1|37|' ityAdinA airiti sarvatra '504 / puMyogAdAkhyAyaH // 4 / 11483 iti GIS / rohiNI candrabhAryA / rohitazabdAt: '496 / varNAdanudAttAt |4|1|39|' ityAdinA GIS nakArazca / varuNAnI na nAnAyItyatra pratiSedha ekaH pUrveNa yojyaH dvitIyaH pareNeti / na cAgnAyIti pAThAntaram // 206 - pratyUce rAkSasaindras tAm'Azvasihi, bibheSi kim, // tyaja naktaJcari ! kSobhaM, vAcATe ! rAvaNo hyaham // 23 // pratyUca ityAdi - rAkSasendro rAvaNaH / rAkSasIM pratyUce / prativacanamuktavAn / Azvasihi khedaM tyaja / ' 2474 | rudAdi - | 7|2|76 / ' ityAdinA iT / bibheSi kimarthaM tApasAt / he naktaJcari ! madviSaye kSobhaM roSaM tyaja / vAcATe bahubhASiNi / '1931 / AlajATacau bahubhASiNi |5/2/125 // yasmAdvAvaNo'ham / anenAtmotkarSamA vedayati // tameva sphuTayannAha - 207 - mAmupAsta didRkSAnvAn yASTIka vyAhato hariH // AjJA- lAbhonmukho dUrAt kAkSeNa nAdarekSitaH // 24 // mAmityAdi - mAmupAsta sevitavAn / haririndraH / didRkSAvAn draSTumicchAvAn / AtmadarzanecchAvAnityarthaH / dUrAdeva yASTIkaiH vetragrAhibhirvyAhato'pasAritaH / ' 6.94 / kartR - karaNe kRtA - | 2|1|32|' iti saH / yaSTiH praharaNameSAmiti '1659 / zakti yaSTyorIkakU | 4|4|59 |' | bhajJAlAbhe kimabhidhAsyatItyutsuka unmukhaH tatparaH / saptamIti yogavibhAgAt saH / anAdarekSitaH bhavajJAvilokitaH / kAkSeNaH kudRSTyA | 1030 kA pathyakSayoH | 6 | 3 | 104 | ' iti kuzabdasya kAdezaH / yadi tatpuruSa ityanuvartate tadA kutsitamakSamiti vigrahaH / akSazabdasvendriyasAmAnyAbhidhAyitve'pi IkSitazabdopapadatvAccakSuSi vartate / atha tatpusva iti nAnuvartate sAmAnyenAdezastadA kutsitamakSi yasyeti / '852 / bahuvIsakthyakSNoH - |5|4|113 / ' iti Sac / kAkSeNa mayetyarthaH // 208 - virugNo dagra-dhArA'graH kulizo mama vakSasi // abhinnaM zatadhA SStmAnaM manyate balinaM balI. // 25 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, virugNetyAdi-virugNAni avasabAni kuNThitAni udagrANi mahAnti dhArAmANi yasya sa kulizo vajraH mama vakSasi patitaH san / balI / AtmAnamaminnaM zatadhA zataprakAram / '1988 saMkhyAyA vidhArthe dhA / 5 / 3 / 4 / ' balinaM manyate / aho balavAnahaM na yena zatadhA bhanna iti / tasya devatArUpatvAt balamastyeva / AtmAnaM balinaM manyata ivetyutprekSA // 209-kRtvA laGkAdrumA''lAnamahamairAvataM gajam // bandhane 'nupayogi-tvAn nataM tRNa-vadatyajam. // 26 // kRtvetyAdi-eSvAlIyata ityAlAnam / adhikaraNe lyuT / '2509 / vibhASA lIyateH / 6 / 05 / ' ityAtvam / laGkAdumA AlAnAni yasyairAvatAkhyasya gajasya taM kRtvA / nataM namramukham / tRNamiva matvA / so'hamatyajaM tyaktavAn / bandhane'nupayogitvAt prayojanAbhAvAt // 210-AhopuruSikAM pazya mama, sd-rtn-kaanti-bhiH|| dhvastA'ndhakAre 'pi pure pUrNendoH sannidhiH sadA. // 27 // Aho ityAdi-ahopuruSasya bhAvaH / manojJAditvAdun / AhopuruSikA kAryasiddhAvapi tatsAdhane vRttiH / tAM mama zUrpaNakhe pazya / sadrabakAntibhiH dhvastAndhakAre'pi pure pUrNendoH pUrNacandrasya sannidhiH sadA sannidhAnaM / na punastena kRtyaM ratnaprabhAbhireva taskRtyasya kRtatvAt // 211-hRta-ratnaz cyutodyogo rakSobhyaH kara-do divi // pUtatAyImabhyeti santrapaH kiM na gotra-bhit. // 28 // hRtetyAdi-hRtoccaiHzrava Adirano gotrabhidindraH / ata eva cyutodyogaH / divi vartamAno'pi rakSobhyaH karadaH / rAjagrAhyaM vittaM prayacchan / pUtatAyIM zacI '493 / pUtakratorai ca / 4 / 1 // 36 / ' iti GIS / puMyogAdAkhyAyAmiti / santrapaH sabIDaH / kiM nAbhyeti na Dhaukate // 212-a-tulya-mahasA sArdhaM rAmeNa mama vigrahaH // trapA-karas , tathApyeSa yatiSye tad-vinigrahe.' // 29 // atulyetyAdi-tadevaMvidhasya mama atulyamahasA atulyatejasA rAmeNa saha vigrahasrapAkaraH / 2934 // kRjo hetu-3|2|20|' ityAdinA TaH / tathApi tvaprArthanayA / eSa ca yatiSye tadvinigrahe vividhanigrahaviSaye tasya yatiSye yatnaM kariSyAmi / '2789 / vartamAna sAmIpye vartamAnavadvA 3 / 3 / 13 // ' iti vika pena laTo vidhAnAtU lhudaahRtH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 95 213-utpatya khaM daza-grIvo manonyAyI zitA'stra-bhRt / samudra-savidhA''vAsaM mArIcaM prati ckrme.||30|| utpatyetyAdi-uktvaivaM khamAkAzamutpatya mArIcaM prati cakrame / yatra mArIco rAkSasastana gata ityarthaH / 2716 / anupasargAdvA / / 3 / 43 / ' iti kramestaG / manovadAzu yAtuM zIlamasyeti / 2949 / kartaryupamAne / 3 / 2679 / ' iti NiniH / zitAstrabhRt gRhItatIkSNacandrahAsaH / samudrasya savidhe samIpe AvAso yasya mArIcasya / saha vidhena savidhamiti vyutpattimAnaM shbdsttsmiipvaacii|| 214-sampatya tat-sanIDe'sau taM vRttAntamazizravat , // trastunA'tha zrutA'rthena tenA'gAdi dazA''nanaH. 31 sampatyetyAdi-asau dazagrIvaH tatsanIDe mArIcasya samIpe / atrApi saha nIDeneti vyutpattimAtram / sametya yAtvA / taM vRttAntam zUrpaNakhAkathitamazizravat zrAvitavAn / zRNoterNyantasya luGi rUpam / tena mArIcena zrutArthana trasnunA sanazIlena dazAnanaH agAdi uktaH / karmaNi luG // 215-'antardhatsva raghu-vyAghrAt tasmAt tvaM rAkSasezvara!, // yo raNe durupasthAno hasta-rodhaM dadhad dhanuH, // 32 // antarityAdi-he rAkSasezvara ! tvaM tasmAdadhuvyAghrAdantardhatsva antarhito bhava vyavahito bhaveti yAvat / dadhAterloTi '2483 / naabhystyoH-6|4|112|' ityAkAralopaH / abhyAsasya 250 / dadhastathozca / / 2 / 38 / ' iti bhaSbhAvaH / '591 // antadhauM yenA- 028' ityapAdAnasaMjJA / yasmAt sa rAmaH raNe duru pasthAnaH duHkhena upasthIyate upagamyata iti / Ato yuc / yato hastarodhaM dadhaddhanuH hastena ruDA sadaiva yo dhanurdhatte sa kathaM durupasthAno na bhavati / hastazabde tRtIyAnta upapade '3370 / saptamyAM copapIDa-rudhaH-karSaH / 3 / 4 / 49 / ' iti Namula / cakAreNa tRtIyAyAH samuJcitatvAt / atra '784 / tRtIyAprabhRtInyanyatarasyAm / 22 / 21 // ' iti saH // tadeva durupasthAnatvaM sphuTayanAha216-bhavantaM kArtavIryo yo hIna-sandhimacIkarat , // jigAya tasya hantAraM sa rAmaH sArvalaukikam // 33 // bhavetyAdi-yaH kArtavIryaH kRtavIryasyApatyaM sahasrabAhuH bhavantaM hInasandhimacIkarat / hInena durbalena yaH sandhiH taM bhavantaM kAritavAn / tena hInatvam / balAnirjitya kArita iti durupasthAnamuktam / 541 // hR-koranyatarasyAm 1154' iti dvikarmakatA / tasya kArtavIryasya yo hantA prshuraamH| kRtprayoge karmaNi sssstthii| tena hi tasyAgnihotradhenumapahatya gacchataH parazunA bAhusahasraM chinam / tasya hantAraM sa rAmo jigAya jitavAn / jayaterliTi dhAtujakArasya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 bhaTTikAvye prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, '2331 // salliTorjeH 3657' iti kutvam / sArvalaukaka sarvaloke viditam / 1710 / loka-sarvalokAbhyAM Than / 5 / 1 / 14 / ' / '1438 anushtikaadi-7|3| 20' ityuktatvAdubhayapadavRddhiH / sArvalaukika iti pAThAntaram / atra rAma iti yojyam // 217-yamA''sya-dRzvarI tasya tADakA vetti vikramam , // zUraMnmanyo raNAca cA'haM nirastaH siMha-nardinA. 34 yametyAdi-tasya rAmasya vikramaM tADakA vetti jJAtavatI / 2789 / vrtmaansaamiipye-3|3|131||' iti bhUte laT / kIdRzI / yamAsyadRzvarI / taccharatADitA yamamukhaM dRSTavatI mRtetyarthaH / 3004 // dRzeH kanie / 3 / 2 / 94 / ' '457 / dhamo ra ca // 1 // ' iti DIbephau / ahamapi zUrammanyaH zUramAtmAnaM manyamAnaH '2993 / AtmamAne khazca / 3 / 2 / 83 / ' siMhanardinA rAmeNa siMha iva nardatIti 2989 / krtryupmaane-3|279|' iti NiniH / raNAnirastaH bahikRta ityarthaH // 218-na tvaM tenA 'nvabhAviSThA, nA anvabhAvi tvayA 'pyasau, // anubhUto mayA cA 'sau, tena cA 'nvabhaviSyaham , // 35 // na tvamityAdi-tena rAmeNa tvaM nAnvabhAviSThAH / tvamanena nAnubhUtaH / karmaNi luG / thAsi 2757 / sy-sic-64|6|' ityAdinA ciNvadida STutvam / nAnvabhAvi tvayA'pyasau nAnubhUtaH / yenaivamucyate / atra 2758 / ciN bhAva-karmaNoH / 3 / 1 / 66 / ' iti ciN / anubhUto mayA cAsau / cazabdaH punarityarthe / mayA punarasAvanubhUtaH na zakyo jetumiti / tena rAmeNa cAnvabhaviSyahamanubhUto'ham / tena saha yoddhumakSama iti / atra ciNvadbhAvo na kRtaH kintu luGi uttamapuruSaikavacane valAdilakSaNa iT / tena vRddhyabhAvAt guNa eveti // 219-adhyaG zastra-bhRtAM rAmo, nyaJcas taM prApya mad-vidhAH, // sa kanyA-zulkamabhana mithilAyAM makhe dhnuH|| 36 // adhyajityAdi-zastrabhRtAM madhye rAmo'dhyaG adhikaH / adhyaJcatyAdhikyena vartata iti '373 / Rtvig-3|2|59|' ityAdinA kvin tasmin lule 'anunAsikalope '36 // ugidcaaN-7|1170|' iti num / tasyAnusvAraparasavarNatve kRte ca halDyAdisaMyogAntalopau / nakArasya 377 kvinpratyayasya kuH / / 2 / 12 / ' iti kutvena DakAraH / taM tAdRzaM prApya madvidhA nyaJco hInAH / nizabdo'trAyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 97 bhAve vartate / nyaJca iti pUrvavat kvin / anunaasiklopH| num / allopo nAsti ahalatvAt kutvaM ca nAsti apadasaMjJatvAt / yo mithilAyAM mahaddhanurabhanaka bhagavAn so'smAdapi kAraNAt zastrabhRtAmadhyaG / bhorlaGi 2544 // nAnnalopaH 16 / 4 / 23 / ' halaGayAdilopaH / kutvaM ca / kanyAzulkaM kanyAmUlyam / taddhi yo raudraM dhanurAropitaguNaM karoti tasai kanyA dIyata iti mUlyIkRtya sthApitam / 220-saM-vittaH saha-yudhvAnau tac-chaktiM khara-dUSaNau, // ___ yajvAnaz ca sa-sutvAno, yAnagopIn makheSu saH. 37 saMvitta ityAdi-nAhameva rAmazaktimavaimi api tu kharadUSaNAvapi saMvittaH jJAtavantau / 2049 / vrtmaansaamiipye-3|3|131|' iti bhUte laT / saka. makatvAt '2699 / samo gmyu-1|3|29|' ityAdinA taG na bhavati tatrAkarmakAditi vartate / sahayudhvAnau saha tena yuddhavantau / 3006 / sahe ca 3 / 2 / 16 / ' iti yudheH kvnip| yajvAnazvAhitAgnayaH sasutvAnaH somyaajishitaaH| '3091 // su-yajonip / 3 / 2 / 103 / / saMvidantIti vacanavipariNAmena yojyam / yAnagopIt arakSIt makheSu sa rAmaH / luGi rUpam / tathA makhadruho rAkSasAn nato rAmasya zakti jJAtavantaH // 221-sukha-jAtaH surA-pIto nR-jagdho maaly-dhaaryH|| adhi-lahUM striyo dIvya, . mA ''rabdhA bli-vigrhm.'|| 38 // sukhetyAdi-yata evaM durupasthAnaH sa tasmAdalinA rAmeNa vigrahaM mAssrabdhAH mA kArSIH / rabherAparvAt '2219| mAGi luG / 3 / 3 / 175 / ' thAs / '228 / jhalo jhali / / 2 / 26 / ' iti silopaH / '2280 / jhaSastatho|'dhaH 4 / 2 / 40 / / '52 / jhalAM jaz jhazi / / 4 / 53 / / kiM kAryamityAha- adhilakaM laGkAyAmadhi / vibhattyarthe'vyayIbhAvaH / striyo dIvya krIDa / loTi rUpam / 562 / divaH karma ca / / 4 / 43 / ' iti karmasaMjJAyAM '302 / vA'm-zasoH / / 4180' itiiyng| kIdRzaH / sukhajAtaH / jAtaM sukhamasyeti bahuvrIhiH / kRtAsa. vapAnasvAt / yadAha-surApItaH piitmdirH| nRjagdhaH bhuktmaanussH| niSThAyAmado jagdhiH / pUrvavaddhatvam / eSu vAhitAmyAdidarzanAt paranipAtaH / mAlyaM dhArava. tIti mAlyadhArayaH / 2900 / anupasargAt limp-3|1|130|' ityAdinA shH|| 222-taM bhItaM-kAramAkruzya rAvaNaH prtybhaasst-|| 'yAta-yA vijitavAn sa rAmaM yadi, kiM ttH||39|| tamityAdi-taM mArIcaM pUrvoktaM nirAkurvan rAvaNaH pratyabhASata pratyuktavAn / laDi rUpam / bhItakAramAkruzya / bhItaM karavA nIto'sIti / 3346 // karmaNyA bha. kA. 9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, - 68 kroze kRJaH khamuJ |3|4|25|' / yAtayAmaM gatatrayasam / yadi vijitavAn rAmo dAzarathiH / kiM tataH kiM tApasaH zUraH // 223 - aghAni tADakA tena lajjA-bhaya-vibhUSaNA, // strI-jane yadi tac chAdhyaM, dhig lokaM kSudra- mAnasam // 40 // " aghAnItyAdi - tena rAmeNa tADakA aghAni vyApAditA / hanteH karmaNi luG / lajjA ca bhayaM ca vibhUSaNaM yasyAH / strItvAnna zauryam / evaMvidhAyA anena rAmeNa yadi garhyamapi hananaM strIjane lAdhyaM zlAghanIyam / '629 / kRtyAnAM kartari vA | 2|3|011' iti tRtIyA / taM dhik lokaM kSudramAnasaM hInamAnasam // 224 - yad gehe - nardina sau zarair bhIruma'bhAyayat // ku - brahma-yajJa ke rAmo bhavantaM, pauruSaM na tat. // 41 // yaha ityAdi - asau rAmro yadbhavantaM bhIruM zarairabhAyayat bhAyitavAn / gAtmanepade na bhavataH bhayahetorabhAvAt / atra hi zarebhyo bhayam natu rAmAt / tat kim / pauruSakAraH kimasau / yuvAditvAdan / gehenardinaM geha eva nardinam / '725 / pAtre samitAdayazva | 2|1|48 |' iti saH / kubrahmayajJake / kutsitA brahmANaH kubrahmA: / kuH pApArtha iti saH / ' 806 | ku- mahadbhyAmanyatarasyAm / 5|4|105|' iti samAsAntaSTac / teSAM kutsito yajJaH / tasmin sati kutsAyAM kan / tena zUrammanyo'haM raNAttena nirastaH ityapuSkalamuktam // 225 - cira- kAloSitaM jIrNaM kITa - niSkuSitaM dhanuH // kiM citraM yadi rAmeNa bhagnaM kSatriyaH kA'ntike // 42 // ciretyAdi - yadi rAmeNa kSatriyakAntike / kutsitakSatriyasamIpe / bhagnaM dhanuH kiM taccitramAzcaryam | kSatriyA janakAdayaH tasya kutsAyAM kan | kSatriyakasthAntike / dUrAntikArthayoge SaSThIsamAsaM vidhAya pazcAt / '633 / saptamyadhikaraNe ca | 2|3|36|' iti cakArAddUrAntikArthebhyazceti saptamI / kimiti na citramityAha - cirakAlamuSitamiti / '558 / kAlAdhvanoH | 2|3|5|' iti dvitIyAM vidhAya / ' 691 / atyanta-saMyoge ca |2| 1|29|' iti dvitIyAsamAsaH / jIrNa cirakAloSitatvAt / '1205 | nRSu vayohAnau' / niSThA / '2390 / Rta iddhAtoH |7|1|100 |' iko '354 | hali ca |8|2|77 |' iti dIrghaH / ' 3016 / ra-dAbhyAm - 18 / 2 / 42 / ' iti niSThAnatvam / kITairghuNairniSkuSitaM khAditam / niraH kuSaH ityanuvartamAne '3045 | iN niSThAyAm |7|2|47|' itIT // 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma- pravAso nAma paJcamaH sargaH - 226 - vana - tApasa ke vIrau vipakSe galitAssdarau // kiM citraM yadi sA'vajJau mAtuH khara-dUSaNI // 43 // vanetyAdi - vane tApaso vanatApasaH / kutsAyAM kan / tasmin vanatApasake rAme sAvajJatvAdgalitAdarau vipakSe kimayaM kariSyatItyazraddhayaiva yodhitavantau kharadUSaNau vIrau yadi mamratuH mRtau ko doSaH kiM citram / '2538 / mriyaterluliGozva | 1|3|61 / ' iti niyamAt liTyAtmanepadaM na bhavati // 227-tvaM ca bhIruH su-durbuddhe ! nityaM zaraNa-kAmyasi // guNAMza cospahuSe'smAkaM stauSi zatrUMz ca naH sadA // " tvaM cetyAdi - he durbuddhe ! tvaM punaH bhIruzca bhavasi nityaM zaraNakAmyasi / Atmano'nizaM zaraNamicchasi / AtmecchAyAM kAmyac / asmAkaM ca sato guNAnahuSe apanayasi / '1156 | huG apanayane' AdAdikaH / GitvAttaG / zatrUzca 'no'smAkaM stauSi / stoteH ' 2443 / uto vRddhirluki hali |7|3|89|' | 228 - zIrSacchedyama'to'haM tvA karomi kSiti-vardhanam, // kArayiSyAmi vA kRtyaM vijighRkSur vanaukasau. // 45 // 99 I zIrSetyAdi - yata evaMvidhastvaM duSTaH ato'ham / '407 / svA- mau dvitIyAyAH | 8 |1| 23 | ' ityASTamikalakSaNena tvAdezaH / zIrSacchedyaM zIrSacchedArham / 11730| zIrSacchedAdyat | 5|1|65 | kSitivardhanaM karomi / zirazchittvA vyApA. dayAmItyarthaH / athavA kRtyaM karaNIyam / '2871 | vibhASA kR- vRSoH | 3|1|120 / ' iti kyap / kArayiSyAmi / '541 / hR-kro: - 1/4/5 3 | ' iti dvikarmakatA | vijighRkSuH vigrahItumicchuH / ' 2610 | sani graha- guhozva |7|2|12|' itITpratiSedhaH / '2609 / ruda- vida - |1|28|' ityAdinA sanaH kittve ' 2412 / grahijyA - 16 / 1 / 16 / ' ityAdinA saMprasAraNam / '324 | ho DhaH | 8|2|31|' | '326 // ekAco bazo bhaSa - | 8|2|37|' | '295 | SaDhoH kaH si | 8 |2| 41 | vanaukasau rAmalakSmaNau / vanamoko gRhaM yayoH / '627 / na loka - | 2/3/69 |' iti karmaNi SaSThayAH pratiSedhaH // 229-tamu'dyata-nizAtA''si' pratyuvAca jijIviSuH // mArIco 'nunayaMsU trAsAd 'abhyamitrayo bhavAmi te // 46 // tamityAdi - taM rAvaNaM evamuktavantam / nizAta iti '3075 | zAcchoranyatarasyAm |7|4|41 |' inItvAbhAvapakSe rUpam / udyata utthApitaH nizAtastIkSNo'siryena taM mArIcasvAsAt pratyuvAca vacanamuktavAn | abhyamitrayo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, bhavAmi te| amitrasyAmimukhamabhyamitryamAbhimukhye'vyayIbhAvaH / abhyamitramalaMgAmItyasinnarthe 1818 / abhyamitrAccha ca / 5 / 2 / 17 / ' iti cakArAdyatkhau ceti yat / tvadamitrAmimukhaM gacchAmItyarthaH / anunayan anukUlayan / kimarthaM jijIviSuH jIvitumicchuH // 230-harAmi rAma-saumitrI mRgo bhUtvA mRga-dhuvau, // udyogamabhyamitrINo yatheSTaM tvaM ca sN-tnu.||47|| haretyAdi-ahaM mRgo bhUtvA rAmasaumitrI harAmi / dezAntaraM prApayAmi / AkheTakAbhiratatvAt / yadAha mRgadhuvau mRgairdIvyata iti vip / 2561 / cchoH zUDanunAsike ca / 6 / 4 / 19 / ' iti cakArAt kau ca Una yaNAdezaH / uvaGa / mRgadyutAviti pAThAntaram / tatra 'dhu abhigamane' mRgAn dyauti amigacchatIti vip / tvaM ca yatheSTaM yathAruci / tamudyogaM saMtanu vistAraM kurvityarthaH / tanote. loTi 2334 // utshc-6||106|' iti herluk / abhyamitrINaH amitraabhimukhmlNgaamii| 1818 / abhyamitrAccha ca |5|2|1||'iti cakArAdyakhau ceti khH|| 231-tataza citrIyamANo 'sau hema-ratna-mayo mRgaH // yathAmukhInaH sItAyAH pupluve bahu lobhayan. // 48 // tata ityAdi-uktAnantaramasau mArIco mAyAmRgIbhUtaH san hemaratnamayaH ratnaM ca hema ceti vigRhya / 1523 / myddaityorbhaassaayaam-4|3|143||' iti vikAre mayaT / nirmalatvAt / sItAyA agrato yathAmukhInaH pratibimbAzraya iva bhUtvA pupluve bhramati sa / ivazabdalopo draSTavyaH / 1807 // yathAmukhasaMmukhasya darzanaH khaH / 5 / 2 / 6 / ' bahu lobhayan suSTa spRhAM janayan / yatazcitrIyamANaH Azcarya bhavan / hemaratnamayatvAt / '267 nmovriv-3|19|' ityAdinA kyac / 'citra- Azcarye / kArasthAtmanepadArthatvAt zAnac / avayavakRtaM liGga samudAyasya bhavatIti // 232-tenA 'duyUSayad rAmaM mRgeNa mRga-locanA // maithilI vipuloraskaM prAvuvUrSur mRgA'jinam. // 49 // tenetyAdi-tena mRgeNa maithilI sItA rAmamadubUSayat krIDitumicchantaM prayukavatI gRhyatAmayamiti / havantasya diveH '2618 / sniivnt-7|2|49|' ityA. dinA yadA neT tadA 256 // cchoH shuur-6|4|19|' dvirvacanam / tasmAta sanantaNyantAt laGi rUpam / mRgalocanA mRgasya locane iva locane yasyAH / madhyamapadalopI saH / vipuloraskaM vistIrNavakSasthalam / '489 / usaprabhRtibhyaH kam / 5 / / 15 / / kimarthamadughUSayat mRgAjinaM mRgacarma prAvurghaH prAvarItumicchuH / prAparvasa '2625 / ida sani vA // 2 // 41 // ' ityanidapakSe '261 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH - 101 ajjhanagamAM sani / 6 / 4 / 16 / ' iti dIrghaH / ' 2294 / udoSThayapUrvasya / 7 / 1 / 102 / ' ityutvam / raparatvam / '433 | varupadhAyA dIrgha ikaH | 8|2|76 | dvirvacanam | '21 1 | iNkoH | 8357 |' iti Satvam / rephasyeNgrahaNena grahaNAddantyoSThayo'pi vakAra oSThayagrahaNena gRhyate // 233 - yoga-kSema - karaM kRtvA sItAyA lakSmaNaM tataH // mRgasyanupadI rAmo jagAma gaja-vikramaH // 50 // . yogetyAdi - tato dudhUSAnantaraM rAmo jagAma ! yogakSemau zarIrasthitipAlane karotIti '2934 | kRJo hetu |3|2| 20|' ityAdinA hetau daH / grahaNavatA tadantavidherabhAvAt '2961 / kSemapriyamadre'N ca | 3 | 2|44 |' ityaNkhacau na bhavataH / sItAyAH sthitipAlana hetubhUtaM lakSmaNaM kRtvA rAmaH mRgasyAnupadI ambeTA' 1890 | anupadyanveSTA - | 5|2|10|' iti nipAtanAt sAdhuH / gajavikramaH / gajagamanamiva gamanaM yasyetyarthaH // 234 - sthAyaM sthAyaM kvacid yAntaM krAntvA krAntvA sthitaM kacit // vIkSamANo mRgaM rAmazU citra - vRttiM visiSmiye // 51 // * sthAyamityAdi - mRgaM citravRttimadbhutazarIraceSTaM vIkSamANo rAmo visiSmiye vismitaH / SmiGo GitvAdAtmanepadam / SopadezatvAccAbhyAseNaH parasya sasya SaH / citravRttitAM darzayannAha - sthAyaM sthAyaM sthitvA sthitvA / kvacit pradeze yAntaM krAntvA krAntvA / kvacitpradeze utplutyotlutya sthitam / abhIkSNye muli kvANamulau dvirvacanaM ca // 235 - ciraM klizitvA marmA-vid rAmo vilubhita-lavam // zabdAyamAnamavyAtsIt bhayadaM kSaNadAcaram. // 52 // ciramityAdi - rAmaH kSaNadAcaraM mArIcamavyAtsIt viddhavAn / vyadhelu - Gi halantalakSaNA vRddhiH / marmAvidrAmaH marmANi vidhyatIti kvip / '1037 / mahi vRti | 6 | 3 | 116 / ' ityAdinA pUrvapadasya dIrghatvam / ciraM klizitvA mahAntaM kAlamAyasya / atyantasaMyoge dvitIyA / '3049 | kizaH kvAniSThayoH | 7|2|50 | ' iti vikalpeneT / tatra ' 2617 / ralo vyupadhAt / 12 / 26 / ' iti kizvavikarUpe '3326 / mRDa - mRda - |12|7|' ityAdinA kizvam / vilumitaSThavaM vyAkulitagamanam | '3048 / lubho vimohane | 7| 2154 |' itIT / vimohanaM vyAkulI karaNam / zabdAyamAnaM zabdaM kurvANam / 2673 | zabda caira- 13|1|17|' iti kyak / bhayadaM nizAcaram / zabdavizeSaNaM vA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .102 bhaTTikAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, 236-zrutvA visphUrjathu-prakhyaM ninAdaM paridevinI // matvA kaSTa-zritaM rAmaM saumitriM gantumaijihat. // 53 // zrutvetyAdi-visphUrjathuprakhyaM vajranirghoSatulyam / '243 // Tu-o sphUrjA vajra-nirghoSa' / 3267 / Tvito'thuc / 3 / 3 / 09 / ' ninAdaM zabdam / '3241 / nau gd-nd-3|3|6|' iti vikalpanAt pakSe ghaJ / zrutvA maithilI kaSTazritaM kRcchraprAptaM rAmam / '686 / dvitIyA shrit-2||1||24||' ityAdinA saH / matvA buvA / kRcchraprAptena rAmeNa mRtamiti paridevinI paridevanazIlA shngkmaanaa| '3122 // sNpRcaanurudh-3|2|142||' ityAdinA ghinunn| saumitriM gantumaijihat / IhAM kAritavatI / IheyantAt luGi dvivacane'cIti sthAnivadbhAvAdajAderdvitIyasyeti hizabdasya dvivacanam / abhyAsakArya ca // 237-'eSa prAvRSi-jA'mbho-da nAdI bhrAtA virauti te,|| jJAteyaM kuru saumitre! bhayAt trAyasva rAghavam.' // 54 // eSa ityAdi-eSa te bhrAtA rauti / '2443 / uto vRddhiH-7|3|09|' ityaukaarH| prAvRSi jAtaH prAvRSijaH / 3007 / saptamyAM janerDaH / 3 / 2 / 97 / ' '973 / praavRd-|6|3|15|' ityAdinA saptamyA aluk / sa cAmbhodazceti vizeSa. Namiti saH / tadvanadatIti 2989 / kartaryupamAne / 3 / 2179' iti NiniH / tasmAt saumitre! jJAteyaM jJAtibhAvaM tatkarma vA kuru / 1792 / kapi-jJAtyo / 5 / 1 / 127 / ' tena bhayAtrAyasva rAghavam // 238-'rAma-saMghuSitaM naitan , mRgasyaiva vivaJciSoH // rAma-svanita-saGkAzaH svAna', ityavadat sa tAm. 55 rAmetyAdi-rAmasaMghuSitaM rAmazabditametana bhavati / '1859 / ghussirvishbdaarthH| tasya niSThAyAM '3069 / russymtvr-17|2|28|' ityAdinA vikalpeneT / mRgasya vivaJciSoH chalayitumicchoH / 198 / vaju gatau / ' bhauvAdikaH / tasyAnekArthatvAt / pralambhana iti caurAdikasyANyantasya vA prayogaH / yeSAmanityaNyantAzcarAdaya iti darzanaM teSAM matenAtrApi sidhyati / eSa svAno dhvAnaH / 3239 / svana-hasorvA 33 // 6 // ' iti pakSe dham / kIdRzaH / rAmasvanitasaGkAzaH rAmazabdAnukArIti / tAM sItAM evamavadat uktavAn / sa lkssmnnH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 103 239-'ApyAna-skandha-kaNThA'saM ruSitaM sahituM raNe // proNuvantaM dizo bANaiH kAkutsthaM bhIru! kaH kSamaH // 56 // aapyetyaadi-1033| pyai- vRddhau / ' asmAdAparvAt '3017 / saMyogAderAto dhAtoryaNvataH / 8 / 2 / 43 // ' iti niSThAto naH / o.pyAyI vRddhAvityasya vA rUpam / 3019 / oditazca 8 / 2 / 45 / ' iti niSThAnatvam / pIbhAvastu AGpUrvasya tvandhudhasoriti vacanAt iha na bhavati ApyAnaskandha iti / ApyAnaM sthUlaM skandhakaNThAMsaM yasya kAkutsthasya / bAhuzikharamaMsaH tasya pazcimo bhAgaH skandhaH taM / ruSitaM kruddham / raNe saMgrAme sahituM he bhIru kAtare ! kaH kSamaH zaktaH / api tu na ko'pItyarthaH / kSameH zanotyarthatvAt tadupapade 3177 / shk-pRss3|4|65|' ityAdinA tumun / '2340 / tiiss-sh-7||2||48||' ityAdinA veda / kakutsthasthApatyaM kAkutsthaH / 11151 zivAdibhyo'N / / 1 / 112 / ' kamAnna kSama ityAha-proNuvantaM dizo bANaiH / yataH sarvAH dizaH bANaiH chAdayantam / jarNoteH zatari uvaG / kSamata iti kSamaH / pacAdyac // 240-dehaM bibhrakSura-strA'gnau mRgaH prANair dideviSan / jyA-ghuSTa-kaThinA'GguSThaM rAmAyAn mumUrSayA. // 5 // dehamityAdi-eSa mRgo rAmamAyAt AgatavAn / yAterlaGi rUpam / kimarthaM dehaM zarIraM astrAgnau astre bhagnAviva / vibhrakSuH bhraSTumicchuH / bhrasjeH '2618 // sniivntrdh-7|2|49|' ityatreDabhAvapakSe 380 / skoH sNyogaadyo:14|2|29|' ityanena salope Satvakutvayozca rUpam / prANairdideviSan krIDitumicchan / '562 / divaH karma ca / / 4 / 43 / ' iti cakArAt karaNasaMjJA / '2618 // sniivnt-7|2|49|' itIpakSe rUpam / jyayA guNena ghuSTau nighRSTau ata eva kaThinau aGguSThau savyApasavyakarSaNAdyasya / 3063 / ghuSiravizabdane / 7 / 2 / 23 / ' iti niSThAyAmaniT / mumUrSayA martumicchayA / mRGaH sani 2494 // udoSThyapU. rvasya / 7 / 11102 / ' ityutvam / '3279 / a pratyayAt / 3 / 3 / 102 / / 241-zatrUn bhISayamANaM ta rAma vismApayaMta kH,|| mA sma bhaiSIs , tvayA 'dyaiva kRtA'rtho drakSyate patiH.' zatrUnityAdi-taM rAmaM zatrUn bhISayamANaM bhItAn kurvANam / 2595 / miyo hetubhaye Suk / 7 / 3 / 40 / / 2594 // bhI samyohetubhaye / / 3 / 68 / ' iti taG / vismApayeta kaH kSubhitacittaM kaH kuryAt / naivetyarthaH / 2596 // nityaM mayateH 36 / 1157 / ' iti NAvAtvam / '2570 / artihii-7|3||36||' ityAdinA puk / nimantraNe niyoge vA liG / pUrvavadAtmanepadam / tasmAnmA sa bhaiSIH mA bhUrbhIH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, tA 2220 smottare laG ca 3 / 3 / 176 / ' iti cakArAt luG / sici vRddhiH / tvayA adyaiva kRtArthaH pUrNamanorathaH patirdrakSyate / dRzeH karmaNi laT // 242-'yAyAs tvamiti kAmo me, gantumutsahase na ca, // icchuH kAmayituM tvaM mAm', ityasau jagade tyaa.||59|| yAyA ityAdi-tadanveSaNAya yAyAstvamiti kAmo'milApaH / 2010 / kAmapravedane'kaJciti // 3 / 3 / 153 / ' ityakaJcityupapade liG / na ca gantumutsahase / '3177 / shk-pRss-3|4|75|' iti tumun / tasmAnUnaM mAM kAmayitumicchuH eSaNazIlaH / 3176 / samAnakartRkeSu tumun / 3 / 3 / 158' / 3149 / vinduricchuH / 3 / 2 / 169 / ' iti nipAtanAtsAdhuH / ityevamasau lakSmaNo jagade gaditastayA sItayA // 243-mRSodyaM pravadantIM tAM satya-vadyo raghUttamaH // niragAt 'zatru-hastaM tvaM yAsyasIti zapan vshii.||60|| mRSodyamityAdi-mAM kAmayitumicchurityetanmRSodyam mRSAvAdam / 28. 65 / raajsuuy-3|14|' ityAdinA bhAve kyap / yajAditvAt samprasAraNam / pravadantIM tAM sItAm / raghUttamo lakSmaNaH / zapan zatruhastaM tvaM yAsyasIti zApaM prayacchan / bhauvAdiko'tra zapina devAdikaH / niragAt nirgataH / tasmAduTajAdityarthAt / kathaM mRSodyamityAha-vazI vazanaM vazaH indriyasaMyamanam / 'vaziraNyorupasaMkhyAnam' ityap / sa yasyAsti sa vazI jitendriyaH / ata eva satyavadyaH avitathavAdI / zatruhastaM yAsyasIti satyaM vadatIti '2841 // kRtya-lyuTo bahu. lam / / 3 / 113 / ' iti kartari yat / '2854 / vadaH supi kyap ca / 3 / 1106 / ' iti cakArAdyat / bhAve vA yataM vidhAyAca arzamAditvAt // kAlApakam (4)244-gate tasmin , jala-zuciH zuddha-dana rAvaNaH zikhI // jaJjapUko 'kSa-mAlA-vAn dhArayo mRdalAbunaH // 61 // gata ityAdi-tasmin lakSmaNe gate sati rAvaNaH sItAmUca iti vakSyamAgena sambandhaH / kIdRzaH / jalazuciH sAta ityarthaH / zuddhadan nirmaladazanaH zuddhA dantA yasya / '883agraant-15|145|' ityAdinA dantasya ddaadeshH| zikhA 1-(148 ) zlokokaM TIkanaM prekSyam. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 105 bhasyAstIti zikhI parivrAjakaH / bAhvAdisvAdiniH / jaMjapUkaH pApAzayatvAt garhitaM japatIti / 2635 / lup-sd-3|12|' iti yaG / '26381 japa-jama -74 / 06 / ' ityabhyAsasya nuk / '3146 / yaja-japa-dazAM yaGaH / 3 / 2 / 166 / ' ityUkaH / akSamAlAvAn akSasUtrayuktaH / saMsarge matup / dhArayatIti dhArayaH / '2900 / anupsrgaat-3|1138|| iti zaH / kasya mRdalAbunaH / 'naji lambenelopazca' ityauNAdika ukAre pratyaye alAbUH / tasya vikAraH phalamiti 1519 // oram / / 3 / 139 / ' / tasya phale luk / napuMsakahasvatvam / mRtpUrNamalAvu iti madhyamapadalopI saH / kRsprayoge karmaNi sssstthii| '320 / iko'ci vibhaktau / / / 73 / ' iti num // 245-kamaNDalu-kapAlena zirasA ca mRjAvatA // saMvastraya lAkSike vastre mAtrAH saMbhANDya daNDavAn 62 kametyAdi-kamaNDalunA kapAlena ca 910 / jAtiraprANinAm / 2 / 4 / 6 / ' iti dvandvaikavadbhAvaH / mRjAvatA nirmalena zirasA ca upalakSita itthambhUte tRtIyA / saMvakhya paridhAya / 'vastrAtsamAcchAdane' iti 2677 / munnddmishr-3121||' ityAdinA Nic / lAkSike vastre / lAkSayA rakte / 1203 / lAkSA. rocnaat-4|2|2|' ityAdinA ThakU / mAtrAH kamaNDalvAdikaM sambhANDya samA. citya rAzIkRtyetyarthaH / 'bhANDAt samAcayane' iti 2676 / pucch-bhaanndd-| 1 / 20 / ' ityAdinA NiG / daNDavAn gRhItatridaNDaH / saMsarge matup // 246-adhIyannAtma-vid vidyAM dhArayan maskari-vratam // vadan baDhaGguli-sphoTaM bhU-kSepaM ca vilokayan // 6 // adhItyAdi-mA kuruta karmANi zAntirvaH zreyasItyevaM ghopayanti ye te maskariNaH parivrAjakAH / teSAM vratamakRcchramasau dhArayan / '1068 / mskr-mskrinnau-16|1|154|' iti parivrAjake sud| AtmavidAM yoginAm / vidyAmu. paniSadamadhIyan japan '3110 / idhaaryoH-3|2|130|' itIDo dhArezca akR. cchravati kartari shtRprtyyH| antarA bahu prabhUtaM vadan / aGgulisphoTaM punaH punaH skoTikAndatvA bhrUkSepaM ca vilokayan dhruvAvurikSapyorikSapya vilokayan / ubhayatrApi '3376 / svAGge'dhruve // 3 // 4 // 54 / ' iti Namula // 247-saMdidarzayiSuH sAma nijuhUSuH kSapATantAm // caMkramAvAn samAgatya sItAmUce-'sukhAbhava.' // 64 // saMdItyAdi-iha bhayaM mA bhUditi sAma sAntvaM saMdidarzayiSuH saMdarzavi. tumicchuH / vadan baGgulisphoTamiti yojyam / dRzeya'ntasannantara rUpam / kSapATatAM rAkSasasvaM nijuSurnihotumicchuH / dhArayanmaskarivratamiti yojyam // hoteH '2614 // ajjhanagamAM sani / 6 / 4 / 16 / ' iti diirghH| kuTilaM kramaNaM cNkmaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, krameH ' 2634 | nityaM kauTilye gatau / 3 / 1 / 23 / ' iti yaG / ' 2643 | nugataH - 1714/85|' ityabhyAsasya nuk / '3279 / aH pratyayAt |3|2|102|' ityAkAraH / '2308 / ato lopaH | 6 | 4|48|' | '2631 | yasya halaH | 6 |4| 49 |' TAp / sA yasyAsti caMkramAvAn / kuTilagatimAnityarthaH / samAgatya DhaukitvA / sItAmUce / kimityAha - sukhAbhaveti anukUlA bhavetyarthaH / yadahaM prArthaye tatra pratikUlA na bhaveti bhAvaH / '2134 / sukhapriyAdAnulomye |5|4 | 63 |' iti kRbhvastiyoge DAc // yugmam 248 - sAyaMtanIM tithipraNyaH paGkajAnAM divAntanIm // kAntiM kAntyA sadAntanyA hepayantI zuci - smitA. sAyamityAdi - kA tvamiti vakSyamANena saMbandhaH / sAyaM dinAvasAnaM tatra bhavAM kAntim / yadA So'ntakarmaNItyetasmAt ghanpratyayAntaH tadA ' 1391 sAyaMciraM - | 4 | 3 | 24|' iti TuTadhulo tuT ca makArAntatvaM ca nipAtyate / yadA sAyaMzabdo makArAntaH tadApyavyayatvAdeva pratyayAgamau syAtAm / kasyetyapekSAyAM tithipraNyaH candramasaH paJcadaza kalAH tAsAM vRddhihAsAbhyAM paJcadaza tithIH praNayati pravartayati / '2975 / satsU dviSa / 3 / 2265 / ' iti kvip / '2287 / upasargAdasamAse - |8|4|14|' iti Natvam / '272 / eranekAcaH - 16 / 4 / 82 / ' iti yaNAdezaH / paGkajAnAM ca kAnti kIdRzIM / divAtanIM divAbhavAm / kAntyA tvadIyayA sadAtanyA sadAbhavayA hepayantI lajjayantI / divAtanyAH sAyantanyAzca sadAbhavatvAt / jiheteH '2570 | bharti | 7 |2| 36 |' ityAdinA Nau pukU / zucismitA zubhrahAsA // 249- kA tvamekAkinI bhIru ! niranvaya-jane vane, // kSudhyanto 'yeghasan vyAlAs tvAma-pAlAM kathaM na vA. kA tvamityAdi - kA tvaM devI mAnuSI rAkSasI veti / ekAkinI asahAyA / '1998 / ekAdA kiniccAsahAye | 5|3|52 / ' iti Akinic / bhIru ityAmantraNaM bhayaprakRtitvAt strINAm / niranvayA niranugamA janA yasminvane yatra na kathaMcinmanuSyANAM sambhavaH / kSudhyanto'pi bubhukSamANA api / divAditvAt zyan / vyAlA hiMsrA vyAghrAdayaH kathaM vA tvAM nAghaMsan na bhakSitavantaH / adeH '2427 / luGsanorghasla | 2|4|37|' luditvAt caleraG / kSudhyanto nAghasanniti pAThAntaram / tatra kathaM na vA aparicitAnevAghasan iti yojyam / apAlAM satIM avidyamAnaH pAlo yasyA iti / '1726 / pAla rakSaNe' iti caurAdikaH / pAlayatIti pAlaH / pacAdyac / yadA prayojakavivakSA tadA pAterlugAgamo Nau vaktavya iti luk / tataH pacAdyac // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma paJcamaH sargaH - - hRdayaMgama - mUrtis tvaM subhagaM bhAvukaM vanam // kurvANA bhImamapyetad vardA 'bhyaiH kena hetunA // 67 // 107 hRdayamityAdi - - kena hetunA idaM vanamabhyaiH abhigatAsi vada kathaya / abhipUrvAdiNo laG / madhyamapuruSaikavacanam / '2254 / ADajAdInAm | 6 | 4|72 '269 / ATazca / 6 / 1 / 90 |' iti vRddhiH / hRdayaM gacchati yA mUrtiH zarIramatyaktasaundaryAt / '2964 | gamazca | 3 |2| 47|' iti khac / sA evaMvidhA mUrtiryasyAH sA tvaM bhImamapyetadvanaM subhagambhAvukaM sarvasyaivApriyaM priyaM kurvANA / asubhagaM bhUtvA subhagaM bhavatIti '2974 | kartari bhuvaH | 3 |2| 57 |' iti khukaJ // 251 - sukRtaM priyakArI tvaM kaM harasyupatiSThase, // puNyaH kRc cATukAras te kiGkaraH surateSu kaH // 68 // sukRtamityAdi - sukRtaM puNyakAriNaM zobhanaM kRtavAniti '2999 | sukarma pApa - 3|1|88 | ' ityAdinA kvip / kaM rahasi vijane tvamupatiSThase upazliyasi / saMgatakaraNe tara priyakArI anukUlavartinI satI / priyamanukUlaM karotIti '2961 / kSema - priya-madre'N caM / 3 / 2 / 44 |' iti aNU '470 | TiDDhANaJ - 18 | 1|15|' ityAdinA GIp / puNyakRt kRtapuNyaH / tasya pUrvavat kvip / cATukAraH priyavAkyakaraH / ' 2937 / na zabdazloka - | 3 |2| 23 |' ityAdinA Te pratiSiddhesa bhavati / IdRzaste kiGkaraH dAsaH / ' 2935 / divA - vibhA | 3 |2| 211' iti TaH / kiMyattadbahuSu kRJo'jvidhAnamiti tatstrIviSaye draSTavyam / surateSu zobhanarateSu / ' 3090 / napuMsake bhAve ktaH | 3 | 3 | 114 |' | '2428| anudAtto - |6|4| 37|' ityAdinAnunAsikalopaH / anenobhayarucirAkhyAtA // 252 - pari-paryudadhe rUpama -yu-lokAc ca durlabham // bhAvatkaM dRSTavatsvaitada'smAsvadhi su - jIvitam // 69 // parItyAdi - etadrUpaM bhAvakaM bhavatyA idamiti 1319 / bhavataSThakchasau |4|2| 114 / ' iti Thakchasau / 'Thakucha sozlopasaMkhyAnam' iti puMvadbhAvaH / '1221| isusukkAntArakaH |7|3|51 | durlabhaM pariparyudadheH '596 | apaparI varjane / |1|4|88|' iti karmapravacanIyasaMjJAyAM dvitIyAyAM prAptAyAM 598 / paJcabhyapAparibhiH | 2|2|10|' iti paJcamI / '666 / apa-pari- bahiraJcavaH paJcamyA 1211 / 12 / ' iti vibhASAsamAsazca / asamAsapakSe '2141 | parervarjane || 1 |5|' iti dvirvacanam / udadhiM varjayitvA caturudadhimekhalAyAM bhuvi durlabhamAdyulokAca svargalokAnsaM ca yAvat durlabham / atrApi pUrvavatpaJcamI / tAdRzaM dRSTavatsvasmAsu adhi sujIvitamasmadviSaye Adhikyena sujIvitam / aho vA sujIvitamiti ahozabdArthe adhizabdo vartate // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, 253-ApIta-madhukA bhRGgaH sudivevA'ravindinI // sat-parimala-lakSmIkA nA '-muskA'sIti me matiH. ApItetyAdi-pari sarvato mArjanamiti parimalaH / kalatrapakSetyadhikRtya mRneSTilopazceti kalapratyaya auNAdikaH / iha suratopabhogavimardaH parimalo'bhi. pretaH / tasya lakSmIH ta kRtatvAt / satI vidyamAnA parimalazobhA yasyAH / 889 / uraHprabhRtibhyaH kap / 5 / 4 / 151 / ' sA tvamapuMskA avidyamAnabhartRkA nAsIti me matiH / pUrvavatkap / kimiva sudivevAravindinI padminI / zobhanaM divA nIhArAyabhAvAddivA divasaM yasyAH / 860 / supraat-5|4|120|' ityAdinA ac / ApItamadhukA bhRGgaH ApItaM madhu yasyAH / '891 / zeSAdvibhASA / / 4 / 154 / ' iti kap / yatheyaM satparimalalakSmIkA tathA svamapIti // 254-mithyaiva zrIH zriyaM manyA, zrIman manyo mRSA hariH, // sAkSAt-kRtyA'bhimanye'haM tvAM harantIM zriyaM zriyaH 71 mithyaivetyAdi-zriyaH zriyaM rUpasampadaM harantImabhibhavantIM tvAM sAkSAskRtya pratyakSIkRtya / vibhASA kRjItyanuvartamAne '775 / sAkSAtprabhRtIni ca / / . 474 / ' iti gatisaMjJA / gatisamAse lyabAdezaH / ahamabhimanye kiM mithyA zrIH zriyaMmanyA ahameva zrI nyeti manyamAnA zrImithyA naiva zrIH kintu tvameveti / '2993 / AtmamAne khsh-3|2|03|| 2505 / divAdibhyaH zyan / 3 / 1169 / ' / '2594 / ica ekAco'mpratyayavaJca / / 3 / 68 / ' ityambhAvaH / tasyAmaH pratyayatvAnmalopAbhAvaH / '190 / na vibhaktau tusmAH / / 3 / 4 / ' iti vacanAt / acItIyaDAdezaH / vibantA dhAtutvaM na jahatIti vibvacItyAdinA zrayateroNAdikaH kim / harizcAtmAnaM zrImantaM manyamAno mRSA na zrImAnityahamabhimanye // 255-naudakaNThiSyatA 'tyartha, tvAmaikSiSyata cet smaraH, // khelAyannanizaM nApi saH kRtya ratiM vaset , // 72 // nodetyAdi-sarabhAryA ratiH sApi rUpeNa nikRSTeti darzayati / cet yadi saraH tvAmaikSiSyata dRSTavAnabhaviSyat tadA atyarthaM nodakaNThiSyata rati prati bhRzamuskaNThito nAbhaviSyat / '652 / Iza darzane' iti, 273 // kaTi zoke' iti bhauvAdikAt kriyAtipattau la / nApi rati svabhAyoM sajUHkRtya sahAyIkRtya vaset , api tu parityajet / atra kriyAtipattirna vivakSitA kintu hetuhetumadrAvaH / nApi rati sajU kRtya vaset yadi tvAmIkSeteti hetupadamanyUya hetumadbhAvadarzanAt / ryAdiSu 'sajUH sahArthaH' iti vacanAt gatisaMjJA / khelAyan anizaM krIDan sarvadA / khelAzabdAt kaNDAditvAt yak // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 109 256-valgUyantIM vilokya tvAM strI na mantUyatIha kA, // kAnti nA'bhimanAyeta ko vA sthANu-samo 'pi te. // 73 // valgvityAdi-tvAM valgUyantI zobhamAnAM vilokya na mantyati strIha kaa| iha jagati kA strI na mantayet kupyet / sarvadA kupyatyeva IrSyAyuktatvAt strINAm / asambhAvane liG / valgu-mantuzabdAbhyAM kaNDvAditvAdyak / ko vA ko nAma sthANusamo'pi kASThatulyo'pi guNadoSAnabhijJatvAtte tava kAnti vilokya nAbhimanAyeta pUrvamadRSTatvAdanabhimanAH san abhimanAH sacetA na bhavet / pUrvavalliG / abhimanaso bhRzAditvAtkyaG salopazca / mahAdevatulyo vA AstAmanyaH so'pi tAvadabhimanAyet // 257-duHkhAyate janaH sarvaH, sa evaikaH sukhaayte,|| yasyotsukAyamAnA tvaM na pratIpAyase'ntike. // 7 // duHkhetyAdi-sa evaiko janaH sukhAyate sukhaM vedayate / yasyAntike samIpe na tvaM pratIpAyase na pratikUlavartinI bhavasi / utsukAyamAnA satI / yasya punarantike utsukAyamAnA pratIpAyase sa sarvo janaH duHkhAyate duHkhaM vedayate / sukha-duHkhazabdAbhyAM '2674 / sukhAdibhyaH kartRvedanAyAm // 3 // // 18 // ' iti kyaG / utsuka-pratIpazabdAbhyAM bhRzAditvAt // 258-kaH paNDitAyamAnas tvA maadaayo''miss-snnibhaam|| trasyan vairAyamANebhyaH zUnyamanvavasad vanam.' // 75 // ka ityAdi-paNDitAyamAnaH apaNDitaH kathamapi paNDito bhavan / bhRzAditvAt kyaG / tvAmAmiSasannibhAM sarvajanaprArthanIyatvAt / AdAya gRhItvA kaH zUnyaM vanamanvavasat / zUnye vane avasadityarthaH / '544 // upAnvadhyAGvasaH // 4 // 48 // ' iti karmasaMjJA / kIdRzaH / trasyan bibhyat / vairAyamANebhyaH vairaM kurvANebhyaH / 2673 / shbd-vair-3|17|' ityAdinA kyaG / 588 / bhItrArthAnAm / / 4 / 25 / ' ityapAdAnasaMjJA // 259-ojAyamAnA tasyA 'yaM praNIya janakA''tmajA // uvAca daza-mUrdhAnaM sA''darA gadgadaM vacaH // 76 // ojetyAdi-evamuktavati rAvaNe janakasutA dazamUrdhAnamuvAca / daza mUrdhAnaH zirAMsi yasya tasyAya praNIya dattvA atithirayamiti / sampradAnasya bha. kA. 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, zeSatvena vivakSitatvAt SaSThI / ojAyamAnA oja ivAcarantI '2665 / kartuH kyaG salopazca / 3 / 1 / 11 / ' 'ojaso'psaraso nityam' iti vacanAt / mAM mAbhibhUdityatitejasvinI bhavantItyarthaH / kimuvAca vaco vakSyamANam / sAdarA satI / parivrAjaka iti / gadgadamanabhivyaktamasaMskRtatvAt // kAlApakam (4)260-'mahA-kulIna aikSvAke vaMze dAzarathir mama // pituH priyaM-karo bhartA kSemaM-kAras tpsvinaam.||77|| mahetyAdi-yaduktaM tena ke rahasyupatiSThasa iti asya prativacanaM mama bhartA mahAkulInaH mahAkulasyApatyamiti / 1164 / mahAkulAdaJ-khajau / / 1 / 141 // ' iti khan / kimAdityavaMzasaMbhavaH / kiM somavaMzasaMbhavo vA mahAkulasyApatyamityAha / aikSvAke vaMze ikSvAkUNAmayamaikSvAkaH / 1145 / daannddinaayn-6|4|17||' ityAdinA TilopanipAtanam / anye tatra santItyAha / dAzarathiH dazarathasthApatyaM yaH sa mama bhartA / mahAkulInaH / kIdRzaH / pituH priyaMkaraH anukUlakArI / tapasvinAM ca kSemaMkAraH / 2961 // kSemapriyamadre'N ca / 3 / 2 / 44 / ' iti cakArAt khac // 261-nihantA vaira-kArANAM satAM bahu-karaH sdaa|| pArazvadhika-rAmasya zakteranta-karo raNe // 78 // nihantetyAdi-vairakArANAM zatrUNAm / vairapUrvAt kRtaH 2937 // na zabda. shlok-3|2|23|' ityAdinA Te pratiSiddhe aNeva bhavati / nihanteti tRjantasya prayogaH / tatra karmaNi SaSTI / satAM dharme sthitAnAM bahukaraH bahukArya karotIti / '2935 / divaa-vibhaa-3|2|29||' iti TaH / strIvivakSAyAM tu 'kiM-yattadvahuSu-' iti karoterac / AparayoH 'khanizRbhyAM Dicca' ityauNAdikaH kuH parazuzabdaH / tatparyAya evAvyutpannaH parazvadhazabdaH / sa praharaNaM yasya 1608 / parazvadhAdRJca / 4 / 058 / ' tasya parazurAmasya sambandhinyAH zaktaH samArthyasyAntakaro vinAzayitA / antaM karotIti pUrvavaTTaH / raNe saMgrAme tatra bhavaH // 262-adhvareSviSTinAM pAtA pUrtI karmasu sarvadA // pitur niyogAd rAja-tvaM hitvA yo'bhyAgamad vanam // adhvaregvityAdi-iSTamebhiriti iSTino yajvAnaH / 1448 / iSTAdibhyazca / 5 / 2 / 88 / ' itIniH / kimiSTavataH / adhvarAn karmANi tatra 'kasyanviSayasya-' iti karmaNi saptamI / adhvareviSTinAmiti karmaNi SaSThI kRdyoge / pAtA rakSiH taa| pUrtI karmasu sarvadA / pRNoterniSThAyAM '2494 // udoSTyapUrvasya / 102 / ' ityutvam / '3040 / na dhyaa-khyaa-18|2|57|' ityAdinA niSThAnatvapratiSedhaH / pUrtamaneneti pUrvavadiniH / kiM pUrtamiti sarvadA zrAddhAdikarmaNi / pUrvavatsaptamI / sa rAjasvaM rAjyam / hitvA tyaktvA / vanamabhyAgamat / Ami Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma- pravAso nAma paJcamaH sargaH - 111 mukhyena AgatavAn / luG / cleraGi rUpam / piturniyogAt / nAyogyatvAt / sa me bharteti yojyam // 263 - patatri - kroSTu - juSTAni rakSAMsi bhayade vane // yasya bANa - nikRttAni zreNI - bhUtAni zerate. // 80 // patatrItyAdi - yasya bANairnikRttAni chinnAni rakSAMsi bhayade vane dIrghaniyA zerate sa mama bharteti yojyam / zerata iti ' 2442 / zIGo ruT | 7|1|6| ' kIdRzAni / azreNayaH zreNayo bhUtAni / '762 / UryAdicviDAcazca 1918 | 61 | ' iti vyantAnAM '761| kugatiprAdayaH | 2|2|18|' iti saH / '2120 / vautra |7|4| 26 / ' iti dIrghaH / cvyarthAnAM tu '738 | zreNyAdayaH kRtAdibhiH | 2|1| 59 |' ityayaM viSayaH / patatribhiH kroSTubhizca juSTAni parivRtAni // 264 - dIvyamAnaM zitAn bANAnasyamAnaM mahA- gadAH || nighnAnaM zAtravAn rAmaM kathaM tvaM nA'vagacchasi // 81 // dIvyetyAdi - zitAMstIkSNAn bANAn / dIvyamAnaM kSeptuM zaktaM tacchIlaM vA / anekArthatvAddhAtUnAM diveH '3109 / tAcchIlya- vayovacana- 13 / 2 / 129 |' ityAdinA zAnac / '205 / divAdibhyaH zyan | 3 |1| 69 |' mahAgadAH asyamAnaM kSemaM zaktaM tacchIlaM vA / pUrvavacchAnac / zAtravAn zatrUn / prajJAditvAdaN / nimnAnaM hantuM zaktaM tacchIlaM vA / pUrvavat pratyayaH / hanteH ' 2663 / gamahana|6|4|98|' ityupadhAlopaH / '358 / ho hanteH / 713/54 |' iti kutvam / evaMvidhaM rAmaM kathaM nAvagacchasi / tena karmaNA sarvalokaviditatvAditi bhAvaH // : 265 - bhrAtari nyasya yAto mAM mRgAvin mRgayAmasau, // eSituM preSito yAto mayA tasya 'nu-jo vanam // 82 // bhrAtarItyAdi - yadyevaM kAsAvityAha / asau rAmo mAM bhrAtari nyasya arpayitvA mRgayAmAkheTakaM yAtaH / mRgeH svArthiko Nic / adantatvAcca guNo na bhavati / tadantAt '3277 // kRJaH za ca | 3 | 3 | 100 |' ityadhikRtya 'paricaryA-parisaryA mRgayATATyAnAmupasaMkhyAnam' iti bhAve zapratyayaH / yak / allopAbhAvazca / TAp / mRgAnvidhyatIti mRgAvit / vAsau bhrAteti cedAha / tasyAnujaH kaniSTho mayA preSitaH san yAto vanam / anu pazcAjAyata iti / ' 3011 // anyeSvapi dRzyate | 3 |2| 101 |' iti DaH / anau karmayuktamakarmaNyapi bhavati / kimarthaM / eSitum / tameva jJAtum / '1202 / iSa~ gatau' ityasya rUpam / jJAnAsvAt / preSita iti tasyaiva rUpam // 266-athA' ''yasyan kaSAyA'kSaH syanna-sveda-karNAolbaNaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhaTTi-kAvye-prathame prakIrNa-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, saMdarzitA''ntarAkUtas tAmavAdId dazAnanaH, // 83 // athetyAdi-athaivamukto jAnakyA dazAnanastAmavAdIt uktavAn / Ayasthan krodhAviSTatvAt zarIraM khedayan / 2287 / yasa~ prayatne' iti devAdikaH parasmaipadI / krodhAdeva kaSAyAkSaH / '852 / bahuvrIhI skthykssnnoH-51113||' iti Sac / syannaiH sRtaiH svedakaNairulvaNaH udbhaTaH vyApta ityarthaH / syandeniSThAyAM rUpam / saMdarzitamAntaramantargatamAkUtamabhiprAyo yena sa evaMvidhaH // 267-'kRte kAniSThineyasya jyaiSThineyaM vivAsitam // ____ ko nagna-muSita-prakhyaM bahu manyeta rAghavam. // 84 // kRta ityAdi-kaniSThAyA apatyaM jyeSTAyA apatyamiti 1123 / strIbhyo Dhak / 4 / 1 / 120 / / 1131 // kalyANyAdInAminaG / 4 / 1 / 126 // ' tayoH kalyA. pyAdiSu paThitatvAt / kaniSThAsutasya bharatasya kRte nimitte / jyeSThAyAH sutaH nirupayogitayA vivAsitaH visarjitaH / vipUrvasya vasatehe tumaNNyantasya niSThAyAM rUpam / taM nagnamuSitaprakhyaM yathA kazcinmuSito nagno bhavati tadvad bhUtam / '726 / puurvkaal-2|1|49|' iti saH / tayoH pUrvAparakAlatvAt / rAjadantAdisvAtparanipAtaH / IdRzaM rAghavaM ko bahu manyeta zlAgheta / naivetyarthaH // 268-rAkSasAn baTu-yajJeSu piNDI-zUrAn nirastavAn // yadyasau kUpa-mANDUki! tavaitAvati kaH smayaH // 85 // rAkSasAnityAdi-adhvareSviSTinAmityasyottaramAha / yadyasau rAkSasAn piNDIzUrAn piNDyAmeva zUrAn bhojane eva zUrAn / 725 / pAnesamitAda. yazca / 2 / 1 // 48 // ' iti saH / baTuyajJeSu kubrAhmaNayajJeSu / nirastavAn tiraskRtavAn / he kUpamANDUki kUpe mANDUkIvaM / pUrvavat saH / 1122 / Dhak ca maNDUkAt / 4 / 1 / 19 / ' iti cakArAdaNa vApatye / etAvati svalpe vastuni tava kaH mayaH / naiva yujyate // matparAkrame tu yuktaH / vatrApi mama na yuktaM vktumityaah269-mt-praakrm-sNkssipt-raajy-bhog-pricchdH|| yuktaM mamaiva kiM vaktuM daridrAti yathA hariH // 86 // matparetyAdi-rAjyabhogAdayaH paricchado hastyazvAdiH sa matparAkrame saMkSipto 'pahRto yasya harerindrasya sa yathA daridrAti nirarthako bhavati tanmamaiva kiM vaktuM yuktamAtmaguNavAdasya lajAkaratvAt / daridAterAdAdikatvAcchapo luk // 270-nir-laGko vi-madaH svAmI dhanAnAM hRta-puSpakaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikAntaH / 'nirAdayA gayA istatvam / hRtapuSpaca dhanadasyAsIta tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 113 adhyAste 'ntar-giraM yasmAt , kas tan nA 'vaiti kAraNam. // 87 // .. nirlaGka ityAdi-yasmAtkAraNAt dhanAnAM svAmI dhanadaH / antargiramadhyAste adhyAsitavAn / gireH kaisalAsthAntarmadhye / vibhattyarthe'vyayIbhAvaH / '683 // girezca senakasya / 5 / 4 / 112 / ' iti Tac / '542 / adhi-shiing-sthaa''saam-114146|' iti karmasaMjJA / tena '658 / tRtIyAsaptamyobahulam / / 4 / 04 / ' ityambhAvo na bhavati / '657 / naavyyiibhaavaat-12|4|03|' ityameva bhavati / tatkAraNaM mama parAkramaM mAM vA ko nAvaiti na janAti / kiidRshH| nirlaGkaH laGkAto niSkrAntaH / 'nirAdayaH krAntAdyarthe paJcamyA' iti saH / '655 / ekavibhakti c-1|2|4|' ityupasarjanasaMjJAyAM isvatvam / hRtapuSpakaH hRtaM AcchinnaM puSpakAkhyaM vimAnaM yasya / ata eva vimado'petadarpaH / laGkA puSpakaM ca dhanadasyAsIt tadAcchittvA anena gRhItamiti // 271-bhinna-nauka iva dhyAyan mat-to bibhyad yamaH svayam // kRSNi-mAnaM dadhAnena mukhenA ''ste nirudyatiH // 88 // bhinnatyAdi-svayaM sAkSAnmatto bibhyat trasyan yamo vailakSaNyAt mukhena kRSNimAnaM kRSNavarNatvam / 1787 / varNadRDhAdibhyaHdhyaJca / 5 / 11123 // ' iti caka dimanic / dadhAnena dhArayatA / itthambhUte tRtIyA / nirudyatiH nirudyamaH Aste / utpUrvAdyameH '3272 / striyAM ktin / 3 / 3 / 9 / ' anunAsikalopaH / kIdRzaH / dhyAyan cintayan / 'kiM mAmApatitaM yadahamanena hRtasarvasvaH' iti / bhinnanauka iva vipannapotavaNigiva / '889 // urHprbhRtibhyH-5|4|151 // evaM svapauruSaM pradarya svIkartumAha272-samudropatyakA haimI parvatA'dhityakA purI // ratna-pArAyaNaM nAmnA lakaiti mama maithili! // 89 / / samudretyAdi he maithili ! laGketi nAmnA mama purii| kiidRshii| samudra evopatyakA AsannA bhUryasyAH sA samudropatyakA / samudrasya parvatopatyakAtvAt / samu. draupatyaketi samAse sAdhutvaM na bhavati / yataH saMjJAdhikArAt parvatasyAsanne adhirUDhe upAdhibhyAM tyakanpratyayAntayorupatyakAdhityakAzabdayoH sAdhutvamuktam / 'pratiSedhe tyakana upasaMkhyAnam' iti '463 / prtyysthaat-73|44|' itIkAro na bhavati / haimI hemavikArA / 1532 // prANirajatAdibhyo'J / 4 / 3 / 154 // ' parvatAdhityakA / trikUTaparvatasyopari sthitA / ratnapArAyaNaM yatra ratnAnAM pAramavasA. namayante budhyante tatparIkSakAH / sarvaratnasthAnamityarthaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhaTTikAvye - prathame prakIrNakANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, durgAvasthityAnabhibhavanIyatAM ratnopacayAtsamRddhatAM kathayan pralobhayati - 273 - AvAse sikta-saMmRSTe gandhais tvaM lipta-vAsitA // arpitaru-sugandhi-srak tasyAM vasa mayA saha // 90 // AvAsa ityAdi --tasyAM puryAM AvAse gRhe / bhAvasatyasminniti adhikaraNe ghaJ / mayA saha tvaM vasa / prArthanAyAM loT / sikasaMmRSTe pUrva sike pazcAsaMsRSTe / gandhairliptavAsitA satI pUrva liptA candanAdimirgandhaiH pazcAdvAsitA dhUpitA / saMmRSTAdibhiH '726 / pUrvakAla - 1211149 | ' ityAdinA saH / arpitA nyastA urvI mahatI sugandhisrak surabhimAlA yasyAM sA tvam // kimiti tvayA saha vasAmIti cedAha - 274 - saMgaccha pauMstri ! straiNaM mAM yuvAnaM taruNI zubhe ! // rAghavaH proSya-pApIyAn, jahIhi tarma - kiM canam 91 saMgacchetyAdi - he paukhi ! pumAMsamaIti taddhitA vA / aharthe hitArthe vA '1079 | strI- puMsAbhyAM naJ- straJau / 5 / 1 / 87|' strIpratyaye 'nan- najIkakkhyuMstaruNa-talunAnAmupasaMkhyAnam' iti / mAM yuvAnaM taruNaM saMgaccha bhaGgIkuru / gameH prArthanAyAM loT / '2400 | iSu gami - 17 / 3 / 771' ityAdinA chatvam / ' 2699 / samo gamyRcchi | 1|3|29|' ityAdinA taG na bhavati sakarmakatvAt / vizeSataH straiNaM striyai hitamarhantaM vA / pUrvavatpratyayaH / taruNI yuvatI satI zume kalyANi zobhata iti igupadhalakSaNaH kaH / mamApi tAdRzo bhartAstIti cedAha - rAghavaH proSyapApIyAniti / pApazabdAt '2020 / vinmatorluk |5|3|65|' iti Iyasun lukka matupaH / proSyapApIyAniti ' 754 / mayUravyaMsakAdayazca |2| 1|72 | iti saH / dezAntaraM yAtvA pApavattaraH / tamakiJcanaM daridram / na vidyate kiMcana yasyeti / 'sarvanAmAvyayasaMjJAyA upasarjanapratiSedhaH' iti vacanAcAvyayasaMjJA tena na vibhaktilopaH / jahIhi tyaja / Itvasya ' 2498| jAve | 6 |4| 116 // ' iti vA vacanAdvikalpaH // 275 - aznIta- pibatIyantI prasitA smara- karmaNi // vaze kRtya dazagrIvaM modasva vara - mandire // 92 // O anItetyAdi - anItapibateti '754 / mayUranyaMsaka - 12 / 1 / 721' ityAditvAt saH / tatra hi 'AkhyatamAkhyAtena kriyAsAtatye' iti paThyate / satatamanItapibatetyevaM bhRtyajanAnAdeSTumicchatIti ' 2657 / supa AtmanaH kyac | 3|1|8' anItapibatIyantI / prasitA smarakarmaNi Adhikyena pravRttA kAmavyApAre / '641 / prasitotsukAbhyAM tRtIyA ca |2| 3 | 44|' iti cakArAt saptamI / vazekRtyAnuvartinaM dazagrIvaM kRtvA / 775 | sAkSAtprabhRtIni ca / 1|4|74 / ' iti gatisaMjJA / modasva harSe janaya / varamandire zreSThagRhe sthitA // I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpai kathAnake rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH- 115 276-mA sma bhUr grAhiNI bhIru ! gantumutsAhinI bhava, / udbhAsinI ca bhUtvA me vakSaHsaMmArdanI bhava.' // 13 // mA smetyAdi-he bhIru! mA sa bhUhiNI pratikUlA mA bhuuH| na yAsyAmItyamumarthaM gRhNAmIti kRtvA / '2220 / mottare laG ca / 3 / 3 / 176 / ' iti cakArAt luG / gantumutsAhinI udyuktA bhava / '3177 / zaka dhRss-3|4|65|' ityAdinA tumun / utsAhinIti sahopapadatvAt / tatazvAlaMkRtazarIratvAdudbhAsinI zobhamAnA bhUtvA no 'smAkaM vakSaHsaMmardinI stanAbhyAmuraHsthalasya pIDikA bhava / grahotsAhoddhAsasaMmardAnAM grahAdiSu paThitatvAt kartari NiniH / 306 / Rnnebhyo GIp / 4 / 1 / 5 / ' // 277-tAM prAtikUlikI matvA jihIrSur bhIma-vigrahaH // bAhUpapIDamAzliSya jagAhe dyAM nizA-caraH // 94 // tAmityAdi-yadaivamabhidhIyamAnA na pratipannA tadA tAM prAtikUlikI pratikUlavartinI matvA jJAtvA / 'ojaHsahombhasA vartata' ityadhikRtya pratikUlaM vartata ityasminnarthe 1578 // ttprtynupuurv-14|4|28|' ityAdinA Thak / jihIrSuH hartumicchuH / bhImavigrahaH bhISaNazarIraH / dRssttraaksssshriirruupH| sukhena hiyata iti bAhUpapIDamAzliSya bAhubhirupapIDya / '2370 / saptamyAM coppiidd13|4|49|' iti cakArAt tRtIyAnta upapade Namula / jagAhe rathenotpatya dyAmAkAzaM nizAcarI gAhate sma / divazabdasamAnArtho dyozabda auNAdikaH / 'gameDau~' ityatra chutezceti vacanAt / '285 / auto'mzasoH / / 1193 / ' ityAtvam / kAlApinastu divazabdAdeva vyutpAdayituM sUtramadhIyate vAmyeti / divaH ami vikalpenAkArAdeza iti // 278-trasyantIM tAM samAdAya yato rAtri-carA''layam // tUSNIM-bhUya bhayAdAsAMcakrire mRgapakSiNaH // 95 // trasyantImityAdi-trasyantI ca tAM tadrUpadarzanAt samAdAya gRhItvA yato gacchato rAvaNAt / yAteH zatari paJcamyA rUpam / kiM yAto rAtricarAlayaM laGkAm / rAtrau caratIti 2930 / careSTaH / 3 / 2 / 16 / ' / '1008 rAtreH kRti vibhASA / 6 / 3 / 72 / ' iti mum / tasmAdAvaNAdyadbhayaM tato bhayAt tUSNImbhUya / '3385 / tUSNImi bhuvaH // 3 // 4 // 33 // ' iti '785 / ktvA ca / / 2 / 22 / ' iti samAse lyabAdezaH / AsAMcakrire AsitAH / '2324 / dayAyAsazca / 3 / / 37 / ' ityAm / mRgapakSiNaH mRgAzca pakSiNazca / samAnajAtIyAnAmiti vacanAdekavadbhAvo'tra na bhavati // 279-uccai rArasyamAnAM tAM kRpaNAM rAma-lakSmaNau // jaTAyuH prApa pakSIndraH paruSaM rAvaNaM vadan. // 96 // // iti prakIrNa-kANDaH prathamaH smaaptH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, uccairityAdi-tAM sItAM jaTAyuH pakSIndraH / rAvaNaM paruSaM niSThuraM vadan prApa prAptavAn / kIdRzIm / uccai rArasyamAnAm / 'hA rAma, hA lakSmaNa' iti zandau dvau uccaimahatA dhvaninA punaH punA rasantImityarthaH / raseH zabdakarmakatvAt kriyAsamabhihAre yaG / kRpaNAM dInAm // // iti prakIrNa-kANDam // ||atH paramadhikAra-kANDam // tatra prathamaM TAdhikAraHitaH paramadhikArakANDamucyate / yatra prAdhAnyenaikaikamadhikRtya lakSaNaM pradarzitaM tadadhikArakANDam / zeSalakSaNeSu prakIrNakameva draSTavyam / evaM ca kRtvA antarAntarA tatsUcanArtha prakIrNakazlokAbhidhAnam / atra ca kANDe nirdiSTasaMjJakA. zcatvAraH paricchedAH / tatra prathame AcaM TapratyayamadhikRtyocyate / sargArthasya vivakSitasyAparisamAptatvAt tamevAbhisandhAyAha280-'dviSan ! vane-carA'gryANAM tvamAdAya-caro vane // agre-saro jaghanyAnAM mA bhUH pUrva-saro mm.||97|| dviSannityAdi-evaMca kRtvA mizraka ucyate dvayorapyatra prAdhAnyena vivakSitatvAt / paruSaM vadan / kIdRzam / he dviSan ! mA bhUH pUrvasaro mameti / mamAgrato bhUtvA mA gA ityarthaH / pUrva saratIti 2933 // pUrve kartari / 3 / 2 / 19 / ' iti TaH / yatastvamagresaro jaghanyAnAm / agresaratIti '2932 / puro'grtH|3|2|18|' ityAdinA TaH / jaghanya iti '2058 / zAkhAdibhyo yaH / 5 / 3 / 103 / ' itIvArthe yaH / pApAnAM prathamastvam / kutaH bhAdAyacaro vane / AdAya caratIti '2931 / bhikssaa-senaa-3|2|17|' ityAdinA / vane carantIti vanecarAH / adhi. karaNe careSTaH / teSAmayyAH pradhAnA RSayaH / tAnAdAya carasi bhakSayasi / karmaNi sssstthii|| 281-yazasU-kara-samAcAraM khyAtaM bhuvi dayA-karam // piturvAkya-karaM rAmaM dhik tvAM dunvntm-trpm||9|| yazaskaretyAdi-rAmaM dunvantamupatApayantamapaM nirlajaM dhik tvAm / gahoM / 1336 / Tuhu~ upatApe' ityasya sauvAdikasya zatari '2387 / hu-zuvoHsArvadhAtuke / 6 / 4 / 87 / ' iti yaNAdeze rUpam / kIdRzaM rAmam / yazaskarasamAcAram / samAcaraNaM samAcAraH caritaM bhAve ghaJ / yazaskarotIti yazaskaraH / '2934 // kRlo hetu-3|2|20|' ityAdinA TaH / 138 // visarjanIyasya saH / / 3 / 34 / ' yazaskaraNahetubhUtaH samAcAro yasya / khyAtaM bhuvi prasiddhaM dayAkaraM karuNAkaraNazIlam / tAcchIlye TaH / piturvAkyakaraM piturvacanAnuSThAne anukU. lam / Anulomye TaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake rAma pravAso nAma paJcamaH sargaH- 115 282-ahamanta-karo nUnaM dhvAntasyaiva divaa-krH|| tava rAkSasa! rAmasya neyaH karma-karopamaH // 99 // ahamityAdi he rAkSasa ! ahaM tava nUnamavazyamantakaraH vinaashyitaa| kIdRzaH / rAmasya neyo vazyaH / '2842 / aco yat / 3 / 1 / 97 / ' karmakaropamaH bhRtakatulyaH / 2936 / karmaNi bhRtau / 3 / 2 / 22 / ' iti TaH / dhvAntasyeva divA. karaH / yathAndhakArasyAntako divAkaraH sUryaH tathA / antakaradivAkarau 2935divaa-vibhaa-3|2|21||' iti TapratyayAntau / evamuktvA khaM papAteti sambandhaH // 283-satAmaruSa-karaM pakSI vaira-kAraM narA'zinam // hantuM kalaha-kAro'sau zabda-kAraH papAta khm.||10|| satAmityAdi-evamuktvA asau jaTAyuH pakSI khamAkAzaM papAta patitaH / kimartha narAzinaM rAkSasaM hantuM haniSyAmIti / kIdRzaM rAkSasam / satAmaruSkaraM dharme sthitAnAM pIDAkaram / aruHzabdaH pIDopalakSaNaparaH / '2935 / divA-vi. bhaa-3|2|21|' iti TaH / vairakAraM vairakaraNazIlam / kalahakAraH pakSI kalahayi. tumanukUlaH / anayoH '2937 / na shbd-shlok-3|2|23|' iti Te pratiSiddhe. 'Neva bhavati / karmaNyaNaH prAptirastIti TAdhikAra udaahRtH| kiyatkhaM papAta / yAvati dUre zabdapAtastAvatkhamiti // // TAdhikAraH smaaptH|| ataH paraM prkiirnnkaaH| itaH prakIrNakazlokAnAha284-dhunvan sarva-pathInaM khe vitAnaM pakSayorasau // mAMsa-zoNita-saMdarza tuNDa-ghAtamayudhyata. // 101 // dhunvannityAdi-asau pakSI ayudhyata yudhyate sma / yudhevAdikasya laGi rUpam / tuNDaghAtamiti kriyAvizeSaNam / tuNDena caJcavA ghAto hananaM yasmin yuddha iti / '3458 // karaNe hanaH / 3 / 4 / 37 / ' iti na Namula 3367 / kaSAdiSu yathAvidhyanuprayogaH / 3 / 4146 / ' iti vacanAt ahiMsArthatvAcca tadArambhasya yathA pAdaghAtaM bhUmi hantIti / '3368 / hiMsArthAnAM ca samAnakarmakANAm / 3 / 4. 48' ityanenApi na bhavati samAnakarmakatAbhAvAt / akarmakatvAdyudheH / tena bhAve ghaJ / dhunvan kampayan khe AkAze pakSayorvitAnam / sarvapathInaM sarvaH panthA iti '727 / puurvkaal-2|1|49|' ityAdinA saH / 940 / ak-puu:5|4|74|' iti smaasaanto'kaarH| sarvapathAn vyAmotIti 1808 / ttsrvaadeH5|27|' ityAdinA khaH / mAMsazoNitasandarza kArUna mAMsaM zoNitaM ca dRSTvA / '3350 / karmaNi dRzi-vidoH sAkalye / 3 / 4 / 29 / ' iti Namula / '743 // bhamai vAvyayena / 2 / 2 / 20 / ' iti saH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, 285-na bibhAya, na jihAya, na caklAma, na vivyathe // AnAno vidhyamAno vAraNAn nivavRte na c.||102|| netyAdi-AnAnaH pakSI praharan / '2695 / AGo yamahanaH / / 3 / 20 / ' iti taG / na bibhAya na bhiitH| tasmAnna jihAya na lajitaH / samyaG mayA na hata iti na caklAma na kaantH| na vivyathe / '2353 / vyatho liTi 74 / 60' iti samprasAraNam / jitazramatvAt / vidhyamAno vA / vAzabdazcArthe / pareNa hanyamAnazca na vivyathe na pIDAM bheje / sattvAdhikatvAt / raNAJca na nivavRte na nivRttaH / abhagnotsAhatvAt // 286-pizAca-mukha-dhaureyaM sa-cchatra-kavacaM ratham // yudhi kad-ratha-vad bhImaM vabhaJja dhvaja-zAlinam. 103 pizAcetyAdi-yudhi saMgrAme pakSI rathaM babhaJja bhanmavAn / tasya puSpakAdanyatvAt / tathA hi kadathavat kutsitarathamiva / '1028 / ratha vadayozca / 6 / 3 / 102 / ' iti kadAdezaH / dhuraM vahanti dhaureyA azvAH / 1628 / dhuro yaDako / 4 / 4 / 77 // ' / pizAcasyeva mukhaM yeSAM te dhaureyA yatra rathe taM pizAcamukhadhaureyam / sacchobhanaM chatraM kavacaM ca yasmin / taM bhImaM bhayAnakaM tathA dhuryatvAt / dhvajazAlinaM dhvajavantam / zAlinazabdaH kinpratyayAntastadvantamAha / anyastvAha dhvajena zAlituM zlAghayituM zIlamasyeti NiniH / anekArthatvAddhAtUnAmiti // ete prakIrNakAH // __ ataH paraM aamdhikaarH| itaH prabhRtyAmamadhikRtyAha287-saMtrAsayAMcakArA'riM, surAn piprAya pazyataH, // satyAjayAMcakArA'riM sItAM viNshti-baahunaa.||104|| santrAsayAmityAdi-athaitasmin yuddhaprastAve sa pakSI sItAM viMzatibAhunA rAvaNena tyAjayAMcakAra tyAjitavAn / gatyAdiSu syajerasaMgrahAt tRtIyaiva bhavati / kasmAtyAjitavAnityAha / santrAsayAMcakArAri yasAdAra rAvaNaM trAsitavAn / akarmakatvAt trAseya'ntAvasthAyAmareH karmatvam / AbhyAM hetumaNNyantAbhyAm '2306 / kaasprtyyaat-3|1|35|' ityAdinA Am / Amo. 'mitvamadantatvAt / '2238 / AmaH / 2 / 4181 // ' iti luk / '2311 // ayaamnt-6|4|55|' ityAdinA ayaadeshH| AmakArAntasya kRtsaMjJAyAM prAtipadikatve prathamaikavacanam / tasya '452 / avyyaat-|2|48|' iti luk / svarAdiSu 'bham Am' iti paThitatvAdavyatvam / AmantasthAnabhivyaktapadArthatvAt '220 39 / kRnycaanupryujyte-3|1||40||' ityAdinA liTparasya kRjo 'nuprayogaH / katra* Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake rAma pravAso nAma paJcamaH sargaH - 119 bhiprAyAbhAvAbhAve'nuprayoge taG na bhavati / surAMzca pazyato yuddhaM jaTAyuH piprAya zrINitavAn / zatrutrAsanaM sItAtyAjanaM ca devAnAM prIteH kAraNam // 288 - a- sIto rAvaNaH kAsAMcakre zastrair nirAkulaH, // bhUyas taM bhedikAMcakre nakha-tuNDA''yudhaH khaM gaH . 105 asIta ityAdi - asItaH parityaktasIto rAvaNaH AkAzasthaH kAsAMcakre kutsitamabhihitavAn / ehyehIti vihagAdhipeti / '666 / kArU~ zabdakutsAyAm' ityanudAttet / '2386 / kAs | 3|1|35|' ityAdinA Am / zastraiH / itthambhUte tRtIyA / nirAkulaH pUrva bAhubhiH sItAgrahaNe vyAkulatvAt / bhUyaH punarapi / khagaH pakSI / DaprakaraNe ' 3011 / anyeSvapi dRzyate | 3 |2| 101 |' iti vacanAt gamerDaH / taM nizAcaraM bebhidAMcakre / atyartha bhinnavAn / bebhidyateryaGantAdAm / nakha-tuNDAnyevAyudhAni yasya // I 1 289-hantuM krodha-vazAda'hAMcakrAte tau parasparam // navA pAyAMca vire dayAMcakre na rAkSasaH // 106 // 1 1 hantumityAdi - tau pakSi- rAvaNau krodhavazAt krodhAdhInatayA parasparamanyonyaM hantumIhAMcakrAte ceSTAM kRtavantau / '2237 | ijAde : - | 3|1|36|' ityAdinA Am / viH pakSI / jani ghasibhyAmityadhikRtya 'vejo Dica' ityauNAdika ik / na vA naiva / vAzabda evArthe / palAyAMcakre palAyitaH / '2326 / upasargasvAyatau |8|2|19' iti latvam / rAkSasazca na dayAMcakre na dayatesma / pakSiNaM khalvahaM kathaM vyApAdayAmIti / ubhayatrApi '2324 | dayAyAsazca / ||3|1|37|' ityAm // 290 - upAsAMcakrire draSTuM deva - gandharva - kinnarAH, // chalena pakSau lolUyAMcakre kravyAt patatriNaH // 107 // upetyAdi - devagandharvakinnarA draSTuM yuddhaM drakSyAma iti upAsAMcakrire upagatAH / pUrvavadAm / kravyAd rAvaNaH / kravyaM mAMsamattIti kravyAt / ' 2977 // do'nanne | 3|2|68|' iti vida / patatriNaH pakSiNaH pakSau lolUyAMcakre atyartha lUnavAn / yaGpratyayAntatvAdAm / chalena mAyayA prasahya jetuM na zakyata iti / bhalleneti pAThAntaram // 1 - 1225 / zarA'rka -vihagAH khagAH / ' 2 - 533 / patatri - patri- pataga- ptt-ptrrthaa'nnddjaaH| nagauko vAji-vikira-vi-viSkira- patatrayaH // 3 - '67 | rAkSasaH kauNapaH kravyAt kravyAdossrapa AzaraH / ' iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe SaSTho vargaH, 291 - praluThitavanau vilokya kRttaM daza-vadanaH kha-carottamaM prahRSyan // ratha-varama'dhiruhya bhIma-dhuryaM sva-puramaMgAt parigRhya rAma - kAntAm // 108 // 1 praluThitamityAdi - khacarAH pakSiNaH / khe carantIti adhikaraNe '2930 / careSTaH | 3 |2| 16 |' teSAmuttamaM jaTAyuM kRttaM chinnaM lUnapakSatvAt / bhavanau bhuvi praluThitaM vilokya prahRSyan harSe prAzuvan vivRtto vighnakArIti dazAnano rathavaraM smaraNAt prAptaM puSpakAkhyamAruhya bhImadhurya rAmakAntAM sItAM tathaiva parigRhya svapuramagAt gatavAn // iti zrI jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyedvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe paJcamaH paricchedaH (vargaH ) ' tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA haraNaH zrI rAma-pravAso nAma paJcamaH sargaH paryavasitaH // 5 // SaSThaH sargaH-- anAdhikArasyAparisamAptatvAttame vAmamadhikRtyAha - 292 - oSAMcakAra kAma'gnir daza-vakrama'har-nizam. // vidAMcakAra vaidehIM rAmAdanya- nirutsukAm // 1 // oSAMcakAretyAdi - athazabdo vakSyamANatRtIyazloke yaH so'tra draSTavyaH / atha tasmin sItAparigrahe jAte kAmAgniH kAmo'gniriva dazavakraM dazAnanamoSAMcakAra dadAha / '746 / uSaM dAhe' / '2341 / uSa - vida - | 3|1|38|' ityAm / aharnizaM ahazca nizA ca / 'sarvo dvandvo vibhASaikavadbhavati' ityekavadbhAvAt / '558 | kAlAdhvanoratyantasaMyoge | 2|3|5|' iti dvitIyA / aho nakArasya '172 | roSpi 8/2/69 | ' iti ratvam / kasmAddadAha ityAha / rAvaNo vaidehImanyanirutsukAM rAmAdanyasmin sarvatra nirabhilASAM vidAMcakAra aguNatvaM videstatheti videzkArAntanipAtanAt guNAbhAvaH // 293- prajAgarAMcakArorerIhAsvanizarmAdarAt, // pravibhayAMcakAro 'sau kAkutsthAdabhizaGkitaH // 2 // prajAgarAMcakAretyAdi - are rAmasya IhAsu ceSTAsu / '3280 / gurozca - / 3 / 3 / 103 / ' ityakAraH / AdarAdAdareNa prajAgarAMcakAra jAgaritavAn / zatruci - 1 - ( 182 ) lokasthaM TIkanaM prekSyam. / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 121 kIrSitajJAnaparo babhUvetyarthaH / pUrvavadAm / anizam avicchedena / (aniza; miti nizAkriyAvicchedo nAsti yasmin prajAgaraNa iti / nizeti kriyAvicchedopalakSaNam / prAyeNa hi nizAyAM kriyANAmapravartanam / ) kimiti jAgaritavAnityAha / kAkutsthAdasau pravibhayAMcakAra prabhItavAn / 2491 // bhI hii|3|1|39|' ityAdinAm / nuvatkArye dhAtorguNAyAdezau / amizaGkitaH kimayaM kariSyatIti / 294-na jihrayAMcakArA 'tha sItAmabhyarthya tarjitaH // nApyUrjA bibharAmAsa vaidehyAM prasito bhRzam // 3 // na jihvayAMcakAretyAdi-sItAmabhyarthya yAcitvA na jihayAMcakAra na lajitaH / tarjitaH bharsito'pi tayaivetyarthAt / nApyUrjI balaM bibharAmAsa dhAritavAn / '2239 / kRny-3|1140|' iti pratyAhAragrahaNAdasterapyanuprayogaH / hIdhAtorguNAyAdezau / 1162 / DubhRJ dhAraNa-poSaNayoH' ubhayatrApi pUrvavadAm zruvacca / kathaM na dhAritavAn ityAha / vaidehyAM prasitaH prasaktaH / bhRzamatyartham // 295-vidAMkurvantu rAmasya vRttamityavadat svakAn, // rakSAMsi rakSituM sItAmAziSac ca prayatnavAn. // 4 // vidAMkurvantvityAdi-svakAnAtmIyAn zukasAraNAdIn avadaduktavAn / kimityAha-rAmasya vRttamanuSThitaM kiM tasyehAgantumudyamo'sti na veti vidAMkurvantu / '2465 / vidAMkurvantvityanyatarasyAm / 3 / 1141 // iti nipAtitam / sItAM rakSituM rakSAMsi AziSadAdiSTavAn / zAsaH '2382 / srti-3|056|' ityaG / '2486 / zAsa idaGhaloH / 6 // 34 // ' iti zAserupadhAyA itvaM '2410 / shaasi-vsi-18|3|60|' iti Satvam / prayatnavAn prytnprH| AmadhikAro gataH // ___ atha prakIrNakAHatha prakIrNazlokAnAha296-rAmo 'pi hata-mArIco nivaya'n khr-naadinH|| koSTun samazRNot krUrAn rasato 'shubh-shNsinH||5|| rAma ityAdi-hatamArIco rAmo 'pi nivaya'n pratyAgamiSyan / valAdi. lakSaNa iTi prApte '2348 / na vRdhH-7|2|59|' itIniSedhaH / kroSTrana zRgAlAn / rasataH zabdAyamAnAn / samazRNot saMzrutavAn / sakarmakatvAt / '2699 / samo gmyucchi-19||3|29|' ityAtmanepadaM na bhavati / laGi rUpam / krUrAn bhISaNAn / yataH kharanAdinaH kharavanadanti / '2989 / krtri-3|2179|' iti NiniH / azubhazaMsinaH aniSTasUcanazIlAn // bha0 kA0 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikArakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, - 297 - AzaGkamAno vaidehIM khAditAM nihatAM mRtAm // sa zatrughnasya sodaryaM dUrAdAyAntamaikSata // 6 // * AzaGkamAna ityAdi - tathAvidhAzubhazravaNAdAzaGkamAno vitarkayan vaidehIM kiM khAditAM nizAcarAdinA / tataH nihatAM tyaktaprANAm / Aho svayamevAyuHkSa* yAnmRtAM vA / sa rAmaH zatrughnasya sodarya bhrAtaram | ' 1660 | sodarAdyaH |4|4| 109 / ' AyAntamAgacchantamArAdaikSata dRSTavAn / IkSerlaGi rUpam // 298 - sItAM saumitriNA tyaktAM sadhIcIM trasnumaikikAm // vijJAya sista kAkutsthaH - 'kSaye kSemaM su- durlabham . ' 7 sItAmityAdi - saumitrairekAkino dRSTatvAnniyatamanena tyakteti tAM vijJAya jJAtvA kAkutstho rAmaH / kSaye gRhe / kSIyate 'sminniti adhikaraNe'c / kSemaM kalyANam / sudurlabhaM suduHkhena labhyata iti / '3305 | ISad - | 3|3|126 / ' ityAdinA khala / amaMsta jJAtavAn / kathaM kSaye kSemaM sudurlabhamiti Aha - sadhIcIM sahacAriNIM na kvacidekAkinIM tiSThantIm / sahAJcatIti '373 / Rtvig- | 3 | 2|59 |' ityAdinA kin / '4 22 / sahasya sadhiH / 6 / 3 / 95|' ityaJcatau vapratyaye sahasya sadhyAdezaH / 'aJcatezcopasaMkhyAnam' iti GIp / '416 | acaH | 6 |4| - 138 / ' ityakAralopaH / '417 | cau | 6 |3|138 / ' iti dIrghaH / kutaH trastuM trasanazIlAm / kriyAzabdatvAdUG na bhavati / ekikAM lakSmaNena tyaktatvAt / '1998 / ekAdA kiniccAsahAye | 5|3|52 | ' iti cakArAtkan / '463 / pratyayasthAt / 7 / 3 / 44 |' itItvam // // ete prakIrNakAH // ataH paraM duhAdi: ito dvikarmAdhikAraH - 299-so'pRcchal lakSmaNaM sItAM yAcamAnaH zivaM surAn // rAmaM yathAsthitaM sarvaM bhrAtA brUte sma vihvalaH // 8 // so'pRcchadityAdi - '539 | akathitaM ca | 1|4|51 |' ityatra duhiyAcItyAdizlokasthAn dhAtUn prayuGkte kaviH / tatra rAmo'pRcchat sItAmiti pradhAnaM karma | lakSmaNamityakathitaM karma / yAcamAnaH prArthayamAnaH / zivaM kalyANam / arthAt sItAyAH zivaM pradhAnaM karma surAn devAn ityakathitaM karma / bhrAtA - kSmaNaH sarvaM yathAvat sthitaM brUte sma uktavAn / sarvamiti pradhAnaM karma rAmamityakathitam // 1 - 597 samAnodarya sodarya - sagarthya - sahajAH samAH / ' iti nA0 a0 / -- ' 1354 / nilayA'pacayau kSayau / iti nA0 a0 / 3-duh-yAc- pac-daND - rudhi- pracchi-ci- brU-zAsu - ci-matha - muSAm / karma - yuk syAdakathitaM tathA syAn nI-hu-kRS-vaddAm // 1 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 123 300-saMdRzya zaraNaM zUnyaM bhikSamANo vanaM priyAm // prANAn duhannivA ''tmAnaM zokaM cittamavArudhat. 9 saMdRzyetyAdi-rAmaH zaraNaM gRhaM zUnyaM saMdRzya dRSTvA / zokaM cittamavAradhat cittaM zokaM prAvezayat / kiidRshH| priyAM jAnakI vanaM bhikSamANaH / prANAn duhanniva tyajamiva / prANAniti pradhAnaM karma AtmAnamityakathitam / AtmanaH prANAn tyajatriva // 301-'gatA syAdavacinvAnA kusumaanyaashrm-dumaan.|| A yatra tApasAn dharma sutIkSNaH zAsti, tatra sA.10 gatetyAdi-yatra yasiMstapovane sutIkSNo nAma RSiH dharma zAsti zikSayati / dharmamiti pradhAnaM karma tApasAnityakathitam / tatra tapovane gatA syAt / sambhAvane liG / AkAro nipAtaH smaraNe / kiM kurvatI kusumaanyvcinvaanaa| kusumAnIti pradhAnaM karma AzramadumAnityakathitam / avacinvAneti cinote. kabhiprAye tacha / duhyAdidaNDako gataH // iti duhaadidvikrmkH| __ ata paraM prakIrNakAHprakIrNakAnAha302-AH, kaSTaM, bata, hI-citraM, hUM, mAtara, daivatAni dhik, hA pitaH!, ko 'si he su-bhra!,' bahavaM vilalApasaH, AH kaSTamityAdi-zokenAkrAntamanA vilapannAha-AH pIDAyAm / pitRviyogapIDitaH AH ityAha / asadviyogena pitA prANAMstyaktavAnityabhiprAyaH / kaSTamityAha / kaSTaM kRcchram / bhartRmaraNAdasadviyogAca mAtuH kAvasthe. tyabhiprAyeNAha bata iti / SatazabdaH khede / saumitrirapi tayA sItayA anyAdRzaH sambhAvita iti vismito hItyAha / hIzabdo vismaye / yadi nAma striyA mUrkhatayA tathAbhihitaM saumitriNA viduSA kathaM tAdRzaH zApo datta ityabhiprA. reNAha citramiti / citramAzcarye / yadevaMvidho'pi skhalatIti / sarvameva durjAtaM kaikeyIprabhavamiti krudhyan hUM mAtarityAha / hUMzabdaH krodhe / athavA sarvametat daivaceSTitaM na mamAnuSThitamityabhiprAyeNAha dhigdaivatAnIti / dhik kutsA: yAm / prANAMstyaktavantamapi pitaraM punarahaM draSTAsmItyabhiprAyeNAha / hA pitaH kadaSTavyo'sIti / hA zoke / he sIte ka gatAsIti / bhrUzabdAt 'bhaprANijAteH' ityAdino / uvarNAntamAtrasya vidhAnAdvahuvrIhiH / upasarjanatvaM ca / punaH liyAmUcha / '75 / antAdivaca / / 1 / 05 / ' iti pUrva pratyantavattvAt prAtipadi. 1-1959 / zaraNaM gRha-rakSitroH / iti nA0 b0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, katvam / ataH sambuddhau hrasvatvam / vilalApa sa evaM kRtvA bahanekaprakAra vilApaM kRtavAn // 303-ihA ''siSTA 'zayiSTeha sA, sa-khelamito 'gamat , // aglAsIt saMsmarannitthaM maithilyA bhrtaa'grjH||12|| ihetyAdi-iha pradeze AsiSTa upaviSTA / '1958 / idamo haH / / 3 / 111 / 1949 / idama iza / 5 / 3 / 3 / ' iha / azayiSTa zayitavatI / Ase: zIGazca luG / sakhelaM salIlam / itaH pradezAdagamat gatavatI isthamevaMprakAram / maithilyAH saran / '613 // adhiigrth-2|3|52|' iti karmaNi SaSThI / bharatAprajo rAmo'glAsIt glAniM gataH / glAyaterluG / '2377 / ym-rm-7|2|. 73 / ' iti sagiTau // 304-'idaM nakaM-tanaM dAma pauSpamaitad divA-tanam , // zucaivauddhadhya zAkhAyAM praglAyati tayA vinA, // 13 // idamityAdi-naktaMtanaM nizAbhavaM idaM dAma puSpamAlA punardivAtanaM diva. sabhavam / '139 / saaym-4|3|23|' ityAdinA TyuTyulau tuda ca / pauSpaM puSpANAmiti tasyedamityaN / zuceva zokeneva / sampadAditvAvip / zAkhAyAmudradhya / AtmAnamityarthAt / praglAyati glAniM gacchati / glAyateH zityAyAdezaH / zAkhAyAM pralambamAnaM glAniM gacchantaM vIkSyedamutprekSitam / kutaH zokAttayA vinA sItAvicchedena // 305-aikSiSmahi muhuH suptAM yAM mRtA ''zaGkayA vayam , // a-kAle durmaramaho, yaj jIvAmas tayA vinaa,||14|| aikSiSmahItyAdi-yAM vayamaikSiSmahi iikssitvntH| IkSeH seTo luG / muhuH suptAM avicchinna nidvatvAt / mRtAzaGkayeti aniSTazaMsitvAt priyajanahRdayasya idAnIM tayA vinA aho vayaM yajIvAmastadakAle durmaraNamiti vilalApa / jIvitasthApUrNakAle duHkhena maraNamiti bhAve khala // 306-a-kSemaH parihAso 'yaM. parIkSA mA kRthA mama, // matto mA antardhithAH sIte! mA saMsthA jIvitena nH,|| akSema ityAdi-parihasanaM parihAsaH krIDA / ayamakSemo na klyaannkrH| mama parIkSAM kiM mAmapazyan duHkhita Aste na veti mA kRthAH mA kArSIH / api tu darzayAtmAnam mA nilIyasva / 2368 / uzca / / 2 / 12 / ' iti kittvAdguNAbhAvaH / '2369 / havAdaGgAt / 27 / ' iti sico lopaH / tasmAddhetoH sIte mAntardhithAH / antarhitA mA bhUH / 591 / antadhauM / 1 / 42' ityapAdAnasaMjJAyAM 'paJcamyAstasiH' / '1373 / pratyayottarapadayozca / / 2 / 9 / ' iti madAdezaH luGi '2309 / sthA-vorica / / 2 / 17 / ' iti sicaH kitvamitvaM c| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH - 125 * 2369 | isvAt - 18/2/27|' iti sico lopaH / no'smAkaM jIvitena mA sthA: krIDAM mA kArSIH / ramerAtmanepaditvAttaG // ete prakIrNakAH // ataH paraM sijadhikAraH sicaM sApavAdamadhikRtyAha - 307 - ahaM nyabadhiSaM bhImaM rAkSasaM krUravikramam, // mA ghukSaH patyurAtmAnaM mA na zlikSaH priyaM priye. 16 " ahamityAdi - yato'haM rAkSasaM mArIcaM krUravikramaM bhImaM bhayAnakaM nyavadhiSaM nihatavAnasmi / hanteH '2434 / luGi ca | 2|4|43|' iti badhAdezaH / adantatvAdvRddhyabhAvaH / tasmAnmA ghukSaH na gopaya patyurAtmAnam / antardhAvitya - pAdAnatvam | '255 | khyatyAtparasya | 6 | 1|112 / ' ityutvam / guheH '2336 / zala igupadhAdaniTaH saH | 3|1|45 | ' | '324 / ho DhaH | 8|2| 31 | bhaSbhAva-katva - patvAni / sipazca visarjanIyaH / mA na zlikSaH mA na parirabdhAH apitu zliSya priyaM mAm / he priye / 2514 | zliSa AliGgane | 3|1|46 / ' iti ksaH | 308 - mA sma drAkSIr mRSA doSaM, bhaktaM mAM mAticiklizaH, // zailaM nyazizriyad vAmA, nadIM nu pratyadudruvat. // 17 // -- mA smetyAdi - mRSA doSaM vyalIkaM doSaM mA drAkSIH / mayItyarthAt '2220 / smottare laG ca / 3 / 3 / 176 / ' iti cakArAluG / '2336 / zala igupadhAt / 3 / 1 / 45 / ' iti ksasya '2407 na dRzaH | 3 | 2|47 |' iti niSedhaH / ' 2269 | irito vA |3|1|57|' ityaGabhAve sic / '2405 | sRji - dRzo :- 16 / 11581' ityam / halantalakSaNA vRddhiH / ' 294 | vazca - |8|2| 36 |' ityAdinA Satvam / yato'haM bhaktastato mAM bhaktaM mAticikkizaH nAtiklezaya / klizerNyantAt sipi / '2312 / Ni zri - | 3 |1| 48 |' ityAdinA caG / Nilopa- hrasva-dvirvacanAni / punarvikalpayanAha / mayi doSadarzanAdvAmA matpratikUlavartinI satI zailaM nu parvataM kamapyazividAzritA uta nadIM pratyadudruvat pratigatetyarthaH / nuzabdo vitarke / pUrvavaJcaG // 309 - ai vAcaM dehi . dhairya nas tava hetore susruvat. // tvaM no matirmirvA ghAsIra naSTA, prANAnirvAsdadhaH. ai vAcamityAdi - aizabdo nipAto'bhimukhIkaraNe vartate / vAcaM dehi / prArthanAyAM loT / '2471| dhvasoreddhau - 16 / 4 / 119 |' ityetvam / kimiti cedA i| dhairya no'smAkaM dhIratA tava hetorasukhuvat galitam / naSTA adarzanaM gatA satI tvaM no'smAkaM matiM buddhimadhAsIriva pItavatIva / buddherapagamAt / '2375 / vibhASA drayoH | 3|1|49 / ' iti yadA na ca tadA '2377 | yama-rama72/73 | iti sagiTau / prANAnadadhaH pItavatI / kAyasyAceSTatvAt / caGi rUpam / 2382 Ato lopaH | 6 |4| 64 | 1 || I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 310 - rudato 'zizvayac cakSurAsyaM tos tava zvayIt, // mriye 'haM mAM nirAsthaz cen, mA na vocaz cikIrSitam // 19 // 1 ruMdata ityAdi - tavArthe tvAM pazyAmIti rudato mama cakSurazizviyat ucchUnam / AsyaM mukhaM cAzvayIt / '2375 | vibhASA dheT yoH | 3|1|49 |' iti caG-sicau / caGIyaG / '2299 / hayanta - |7|2|5|' iti na vRddhiH / '2266 / iTa ITi |8||28|' iti sico lopaH / guNAyAdezau / mAM nirAsthazcedyadi mama darzanaM nirastavatI tvaM tadA mriye'ham / '2538 / mriyaterluGgaliGozca | 1|3|61|' iti cakArAcchityAtmanepadam ' 2367 / riG-za yag |7|4|28|' iti riG / ato yattvayA cikIrSitaM kartumiSTaM tanmA nAvocaH mA nAbhASiSThAH api tu brUhi / ' 2438 / bhasyati vakti - | 3|1|52 | ' ityaG / ' 2454 | vaca um 17|4|20|' // 311 - lakSmaNa sscakSva yadyakhyat sA kiJcit kopa- kAraNam, // doSe pratisamAdhAna - jJAte kriyatAM katham // 20 // lakSmaNetyAdi - he lakSmaNa ! yadi sA kiJcitkopakAraNamAkhyaduktavatI / idaM tenApriyamAcaritam / pUrvavadaG / tadAcakSva kathaya / bhajJAte doSe anirdhArite pratisamAdhAnaM kathaM kriyatAM anuSThIyatAM / naiveti bhAvaH / karmaNi loT / '2367 / riG-|7|4|28|' ityAdinA riG // 312-iha sA vyalipad gandhaiH, snAnta'bhyaSicaj jalaiH, set shaM draSTumahvaMtAM,' smarannaivaM mumoha saH // 21 // ihetyAdi - iha pradeze sA sItA gandhairvyalipat samAliptavatI / mAmAtmAnaM cetyarthAt / iha ssrAntI krIDApUrvakamabhyaSicat / hastayantramuktasa lilena mAmabhimukhaM siktavatItyarthaH / ' 2276 | prAksitAt - 18/3/63 |' iti Satvam / iha draSTuM tAmAhvaM AhUtavAn / '2418 | lipi - sici hrazva | 3|1|53 |' iti cleraG | evaM smaran mumoha mohaM gatavAn // 313 - tasyA' 'lipata zokA'gniH svAntaM kASThamiva jvalan, aliptairvA 'nilaH zIto vane taM na vajihradat. 22 " 1 - '651 / vakrA SSsye vadanaM tuNDamAnanaM lapanaM mukham / ' iti nA0 40 2-153 / cittaM tu ceto hRdayaM svAntaM hRn mAnasaM manaH / iti mA0 bha0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 117 tasyetyAdi-tasya rAmasya svAntaM manaH / '3058 / kssubdh-svaant-17|2|14|' ityAdinA nipAtitam / zokAgniH zoko'gniriva / alipata dIpitavAn / parasmaipadeSu 2418 / lipi-3|1153' ityAdinA nitye prApte '2419 // mAtmanepadeSvanyatarasyAm / 3 / 1154 / ' iti vikalpenAG / '2158 / svaritaji. t:-1372|' iti kriyAphalavivakSAyAmAtmanepadam / kASThamiva svAntaM jvalan abhivardhamAnaH / anilo vAyuH zIto'pi san vane taM rAmamalipteva dIpitavAniva / aGabhAvapakSe 2281 / jhalo jhali / / 2 / 26 / ' iti sico lopH| natu naivAjihladat hAditavAn / zokAnerudbuddhatvAt / hrAdeya'ntAt / '2312 / nnishri-3|1144|' iti caG // 314-strAnabhyaSicatA 'mbho 'sau rudan dayitayA vinA // tathA 'bhyaSikta vArINi pitRbhyaH zoka-mUrcchitaH 23 sAnityAdi-asau rAmo dayitayA vinA / zokamUchitaH zokena moha nItaH / snAtumArabdhaH / mUrhetumaNNyantasya rUpam / 1126 / SNA zauce' zata. pratyayaH / rudana azru vimuJcan / ambhaH salilaM abhyaSicata kSiptavAn / zirasyAlinA / tathA snAtaH pitRbhyo vArINi abhyaSikta dttvaan| siceH pUrvavadvibhApA'G / siciratrotsarge vartate / tatazcArthAntaravRttitvAjalasya karmatvam / abhyukSaNe tu karaNatvaM yathA jalena siJcatIti // 315-tathA ''to 'pi kriyAM dhayAM sa kAle nA 'mucat kvacit, // mahatAM hi kriyA nityA chidre naivo 'vasIdati. // 24 // tathetyAdi-sa rAmastena prakAreNArto'pi kvacidapi dho kriyAM kAle nAmucat na tyaktavAn / yato mahatAM satyapi chidre vyasane nityA kriyA nAvasI. dati nApayAti / ApUrvAdaNoteA niSThAyAM Rti dhAtau vRddhiH| muceH ludanubandhatvAdacha / 3277 / kRSaH za ca 3 / 3 / 10 / ' riDiyaDau // 316-AhvAsta sa muhuH zUrAn , muhurAhata raaksssaan,|| 'eta sItAdruhaH saMkhye, pratyarthayata rAghavam, // 25 // AhvAstetyAdi-punaH punarabhibhavituM zUrAnAhAsta AhUtavAn tathA rAkSasA. nAita / pUrvavadvikalpaH / 2704 / 'spardhAyAmAGaH // 1 // 3 // 3 // ' ityAtmanepadam / kathamAhUtavAnityAha / he sItAdruhaH sItAhiMsakAH zUrA rAkSasA vA eta Agachata / AyUrvAdiNo loT / saMkhye saMgrAme / rAghavaM pratyarthayata pratyarthinaM kurut| 1-869 / yuddhamAyodhanaM janyaM pradhanaM pravidAraNam / mRdhamAskandanaM saMkhyaM samIkaM sAMparAyikam // ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, pratyarthizabdAttatkarotItyarthe Nic / tadantAloTaH parasmaipadam / '2051 / artha yAcJAyAm' ityasya tu svArthikaNyantasya sarvadAtmanepaditvAt pratyarthayadhvamiti syAt // 317 - sva- poSamapuSad yuSmAn yA pakSi- mRga- zAvakAH ! // adyutac caindunA sArdhaM, tAM pranRta, gatA yataH . ' // 26 // svapoSamityAdi - he mRgapakSiNAM zAvakAH potAH ! yA sItA yuSmAn svapoSamapuSat puSTavatI / ' 3361 | sve puSaH | 3 | 4 |40|' iti Namul / '2827 // yathAvidhyanuprayogazca |3|4|4|' '2343 | puSAdi - 3|1|55 1' ityaG / tAM prabrUta kathayata / yato yatra / AdyAditvAttasiH / gatA satyadyutat dyotate sma / pUrvavadaG / indunA sArdham / candramasA tulyakAntitvAt // 318 - girimanvasRpad rAmo lipsur janaka- saMbhavAm, // tasminnayodhanaM vRttaM lakSmaNAryA'ziSan mahat - 27 girimityAdi - girimanvasRpat lakSyIkRtya gataH / hRditvAdaG | kimarthaM labdhumicchuH '2623 / sani mI mA - |7|4|54 |' ityAdinA is / ' 2620 | bhanna lopaH - | 7|4|58 |' ityabhyAsalopaH / 121 / khari ca |8|4|55 | ' iti carvvam / janakasambhavAm / sambhavatyasmAditi sambhavaH / ' 3232 | Rdorap | 3 | 3|57 / ' / janakaH sambhavo yasyAstasmAdvA saMbhavo yasyAstAM sItAm / tasmin girau Ayo - dhanaM yuddhaM mahadatizayatvAt vRttaM lakSmaNAyAziSatkathitavAn / kriyAyoge caturthI / '2382 / sarti - | 3 |2|56' ityAdinA'G / '2486 / zAsa ida-haloH | 6 |4| 34 |' itItvam / '2410 | zAsi vasi | 8 | 3|70|' iti Satvam // kathamakathayadityAha-- 319 - 'sItAM jighAMsU saumitre ! rAkSasAvaratAM dhruvam // " idaM zoNitamabhyagraM saMprahAre 'cyutat tayoH // 28 // sItAmityAdi - ( ityevaM lakSmaNAyAziSaditi zlokacatuSTayaM yAvat sambadhyate ) he saumitre ! sItAM hantumicchantau rAkSasAvAratAmAgatAviti dhruvaM nizcitam / bharterAGpUrvAtpUrvavadaG / '2406 / R-dRzo'Di - 17 / 4 / 16 / ' iti guNaH / kIdRzau / sItAM jighAMsU hantumicchU / hanteH sani '2714 | ajjhanagamAM sani | 6 |4| 16 | ' iti dIrghaH / ' 2430 | abhyAsAcca | 7|3|55 |' iti kutvam / tathAhi / tayoH sItAdveSAnunayAbhyAM saMprahAre yuddhe idaM zoNitam acyutat galitam / '41 cyutir kSaraNe' / akarmako'tra / '2269| irito vA | 3 | 1|57/ ityaG / abhyagraM pratyagram // 1 - (316 ) zloka-sthaM TIkanaM prekSyam / 2 - 870 astriyAM samarA'nIkaraNAH -kalaha-vigrahau / saMprahArA'bhisaMpAta - kali-saMsphoTa- saMyugAH // ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH - 129 320 - idaM kavacamacyotIt, sA'zvo 'yaM cUrNito rathaH, // ehya'muM girima'nve'STumavagAhAvahe drutam // 29 // idamityAdi - idaM kavacamacyotIt bhraSTam / bhaGabhAve sijeva bhavati / ayaM rathaH sAzvavarNita Aste / yatazcaivaM tasmAdehi Agaccha drutam / kiM pazcAdvilambase / amuM girimavagAhAva he viloDayAvaH / kimarthaM anveSTum / sItAmityarthAt / etatsarvaM parvatasamIpe kathyate // " 321 - manyur manye mama 'stambhId, viSAdo 'stabhadyatam // ajAdiva ca prajJA, balaM zokAt tathA'jarat. // 30 // manyurityAdi - manyuH zokaH / manye dhamanyau / ( krandataH ucchUne ) / astambhIt stabdhavAn / viSAda udyatimastabhat / atra pakSe anunAsikalopaH / prajJA ca tasvavivekinI buddhiH ajArIt vivekavaikalyAt jIrNeva / tathAzabdaH samuccaye / balaM zokAdajarat jIrNam / svakAryAkaraNAt / ' 2406 / RdRsho'ngi|7|4|16|' iti guNaH / '2291 | jU-stambhu - | 3|1|58 | ' ityAdinA sijaGa // 322 - gRdhrasyaihAzvatAM pakSau kRttau vIkSasva lakSmaNa ! // jighatsor nUnamapAdi dhvaMso 'yaM tAM nizA - carAt. // gRdhrasyetyAdi - he lakSmaNa / iha pradeze gRdhrasya pakSau kRttau chinnau / azvatAM 'zUnau / pUrvavadaGi ' 2421 | zvayateraH | 7|4| 18 |' iti / vIkSasva nUnamavazyaM sItAM jighatsoratumicchorgRdhasya / ade : ' 2427 / luG- sanorghaslR / 2|4|37| ' nizAcarAdayaM dhvaMsaH pakSaccheda ApAdi utpannaH / kartari luG / '2513 / ciNa te padaH | 3|1|60|' iti glezciNAdezaH / tazabdasya ' 2329 / ciNo luk 16 / 4 / 104 // ' // 323 - kruddho 'dIpi raghu- vyAmro, rakta- netro 'jani kSaNAt // abodhi duHsthaM trailokyaM dIptairApUri bhAnu-vat. // 32 // kruddha ityAdi - tadevaM raghuvyAghro rAmaH kruddho adIpi dIptavAn | kSaNAcca raktanetro 'jani jAtaH / ' 2512 | jani - vadhyozca | 7|3|35|' iti na vRddhiH / trailokyaM nihanmi yasmin hanyamAne sItAdruho'pi nazyanti ityabhiprAyeNa duHsthamabodha budhyate sma / kiMvA rAmasya dvArA hiyante tadAnyeSu kA kathA iti duHsthaM trailokyamabodhi / dI hai stejobhirhetubhirApUri vardhate sma / bhAnuvadAdityavat // 1 - 11104 / syuruttarapade vyAghra punavabha kuJjarAH // siMha-zArdUla-nAgA''dyAH puMsi zreSThA'rthagocarAH / ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, dItairiti bhAve niSThA / sarvatra kartari luG / '2328 | dIpa - jana - | 3|116 11' ityAdinA ciN // 324 - atAyya'syo'tta'maM satvama'pyAyi kRta-kRtya - vat, // upAcAyiSTa sAmarthyaM tasya saMrambhiNo mahat. // 33 // atAyItyAdi - asya rAmasya uttamaM satvamabhiprAyaH zokavyasanayoravikAritvAt atAyi santataM nAntarA vicchidyate sma / apyAyi bRMhitam / kRtakatyavat samAptakriyavat / hastatalasthaM zatruvadhaM manyamAnasya / ubhayatrApi pUrvavaciN / tasya rAmasya saMrambhiNaH zatruviSaye kSubhitacittasya sAmarthyaM balaM mahadupAcAyiSTa svayamevopacIyate sma / cinoteH '2768 | acaH karmakartari |3|1|62| ' iti vA ciN / pakSe ciNvadiT // 325 - adohIva viSAdo 'sya, samaruddhaiva vikramaH, // samabhAvi ca kopena, nyazvasIc cA''yataM muhuH. // adohItyAdi - asya rAmasya viSAdaH prAgutpanno 'dohIva svayaM kSarita iva / athavA adohIva prapUryate smetra / '2769 | duhazva | 3|1|63 |' iti ciN / vikramaH puruSakAraH samaruddheva svayaM saMrudhyate sma iva / '2766 / karmavat - 1311187 |' ityAdinA karmavadbhAvena prAptasya ciNaH '2770 | na rudhaH | 3 | 1|64 | ' iti niSedhaH / tena sijeva bhavati / '2281 / jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / '2280 / jhaSastathordho 'dhaH || 2 |40|' | '52 | jhalAM jaz jhazi |8|4 | 53 / ' iti dhatva - jaitve / kopena ca samabhAvi sambhUtam / '2759 / ciN bhAvakarmaNoH | 3 | 1 | 66 |' iti bhAve ciN / trailokyadauH sthyAvabodhAjjAtakhedaH san AyataM dIrghaM nyazvasIt niHzvasitavAn / '2299| hayanta - |7|2|5|' iti vRddhirna bhavati / muhuriti sarvatra yojyam // // iti sijadhikAraH // 326-athA' ''lambya dhanU rAmo jagarja gaja- vikramaH, // 'ruNami savitur mArga, bhinadmi kula - parvatAn // 35 // nam-prakaraNaM kathyate itaH prabhRti zram prakaraNamadhikRtyAha athetyAdi - athAnantaraM rAmo dhanurAlambya gRhItvA jagarja visphUrjitavAn / dhanU rAma iti '174 | ThUlope | 6 | 3|111 |' iti dIrghaH / ' 235 / garja garjane' / kiM jagarja / savituH sUryasya mArga panthAnaM ruNadhmi AvRNomi / zarairityarthAt / '2543 | rudhAdibhyaH znam | 3|1|77|' tathA bhinadmi vidArayAmi kulaparvatAn // 1 1-'868 / vikramas tvatizaktitA / ' iti nA0 a0 / 2 - 'mahendro malayaH sadyaH zaktimAn RkSaparvataH / vindhyazca pAriyAtrazca saptaite kulaparvatAH // ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 131 327-riNacmi jaladhesa toyaM, vivinacmi divaH surAn, // kSuNani sarpAn pAtAle, chinadmi kSaNadA-carAn. 36 riNacmItyAdi-jaladhestoyaM riNacmi riktIkaromi / '1535 / ricir virecane / ' divaH svargAt surAn vivinacmi pRthakkaromi / '1536 / vicir pRthagbhAve / ' kSuNani cUrNayAmi sAna pAtAle / '1537 / kSudira peSaNe' / '197 // att-ku-pvaang-8|4|2|' iti Natvam / chinani kSaNadAcarAn rAkSasAn dvidhA karomi / '1534 / chidira dvaidhIkaraNe' // 328-yama yunajmi kAlena samindhAno 'stra-kauzalam , // zuSka-peSaM pinaSmyuImakhindAnaH sva-tejasA. // 37 // yamamityAdi-yamamapi kAlena tadadhInena mRtyunA yunajmi sambadhnAmi / astrakauzalaM samindhAnaH saMvardhayan / '1542 / ji-indhI dIptau' / Atmanepadino laTaH zAnac / '2544 / nAnnalopaH / 6 / 4 / 23 / / 2469 / nasorallopaH 16 / 4 / 111 // ' uvauM zuSkAM kRtvA cUrNayAmi / 1546 / piplaeN saMcUrNane / 3356 / zuSkacUrNarUkSeSu piSaH / 3 / 5 / 35 / ' iti Namula / akhindAnaH svatejasA dainyamabhajan aparizrAmyan / '1543 / khid dainye' / pUrvavallopaH // 329-bhUtiM tRNadmi yakSANAM, hinasmIndrasya vikramam , // bhanajmi sarva-maryAdAs , tanacmi vyoma vistRtam 38 bhUtimityAdi-yakSANAM bhUtiM sampadaM tRNami utsAdayAmi / '1540 / u-tRdira hiMsA'nAdarayoH' / indrasya vikramaM hinasmi apanayAmi / 1550 / hisi hiMsAyAm' / 2262 / idito num-17|1|5|' tasya bhaanlopH| sarvamaryAdAzca vyavasthAH sarveSAM bhanajmi mardayAmi / 1547 / bhaJjo Amardane / ' '2544 / nAnnalopaH / 6 / 4 / 23 / / tanacmi vyoma vistRtaM saGkocayAmi / 13. 31 // stRJ AcchAdane' sauvAdikasya rUpaM na 1569 / stRJ AcchAdane' iti kaiyAdikasya / '1553 / tana saGkoce / 1544 / / nAnnalopaH / 6 / 4 / 23 / ' // kasmAdevaM pravRttastvamiti cedAha330-na tRNehmIti loko'yaM mAM vinte niS-parAkram // evaM vadan dAzarathirapRNag dhanuSA zaram. // 39 // na tRNehItyAdi-na tRNemi na mArayAmi iti kRtvA / 1549 / tRha hisi hiMsAyAm / znam / '2545/ tRNaha im / 7 / 3 / 12 / ' ayaM loko mAM niSparAkrama nivArya vinte vicArayati / '1544 // vida vicAraNe' ityasmAdAtmanepa 1-302 / sarvasahA vasumatI vasudhovI vasuMdharA / gotrA kuH pRthivI pRthvI kSmA'vanir medinI mahI // ' iti nA0 a0|2-80 / 'yo-divau dve striyAmabhraM vyoma puSkaramambaram / nabho'ntarikSaM gaganamanantaM suravamai kham // ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, dinaH znam / allopaH / evamuktena prakAreNa vadan dAzarathiH dhanuSA zaram apR. Nak pRNakti sma / '1557 / pRcI saMparke' / laGi nam / halaGyAdilopaH / kutvam // iti znam vikaraNanidarzanam // itaH prakIrNakazlokAnAha331-nyavartayat sumitrA-bhUs taM cikIrSu jagat-kSayam , // aikSetAmAzramAdArAMd girikalpaM patatriNam // 40 // nyavartayadityAdi-taM rAmaM jagatkSayaM cikIrSu kartumicchum / sumitrAbhUlakSmaNo nyavartayat nivartitavAn / 'bhrAtaH alaM kopena, tvayA sAdhai kaH saMgrAmeM yuddhaM dAtuM samarthaH ? yadanna yuktaM tatpratividhIyatAm' iti / bhavanaM bhUH / sampadAditvAt kvip / sumitrAyAM bhUryasya / aikSetAM rAmalakSmaNau dRSTavantau / laGi rUpam / pakSiNaM girikalpaM mahApramANatvAt / AzramAdArAt samIpe / '611 // duuraantikaathaiH-2|3|34|' iti paJcamI // 332-taM sItA-ghAtinaM matvA hantuM rAmo 'bhyadhAvata , // ___ 'mA vadhiSThA jaTAyuM mAM sItAM rAmA 'hamaikSiSi.' // tamityAdi-taM sItAghAtinaM sItA hatAneneti matvA rAmo haniSyAmItya. bhyadhAvata / '643 / dhAvU gati-zuyoH' / ityasmAllaGi svaritettvAdAtmanepadam / taM hantumudyataM rAmaM jaTAyurAha mA vadhiSThA iti / 'he rAma mAM jaTAyu mA vadhiSThA mA vadhIH' / 'vadha bandhane' ityasmAdanekArthatvAdAtmanepadinaH seTo luGi rUpaM, na hanteH tasya parasmaipaditvAt / satyapyAGi 2695 / AGo yamahanaH / / 3 / 28 / ' ityAtmanepadaM na bhavati tatrAkarmakAdityanuvRtteH / svanAmaparikIrtanaM tava piturahaM sakheti khyApanArtham / sItAmaikSiSi dRSTavAnaham / luDantamaikavacane rUpam / ato mAM mA vdhisstthaaH|| 333-upAsthitaivamukte taM sakhAyaM rAghavaH pituH, // papraccha jAnakI-vArtA saMgrAmaM ca patatriNam. // tato rAvaNamAkhyAya dviSantaM partatAM varaH // 42 // upAsthitetyAdi-pakSiNaivamukte sati rAghavastaM vraNabhaGgAdhanuSThAnena upAsthita paricaritavAn / saGgatakaraNe Atmanepadam / 2389 / sthAnoriJca / / 2 / 17' itItvam / '2369 / haskhAdaGgAt / / 2 / 27 / ' iti sico lopaH / pituH sakhAyamiti sakhizabdasya dvitIyaikavacane rUpam '253 / sakhyurasambuddhau / 92 / ' iti NitvAdRddhirAyAdezaH / papraccha pRSTavAn / taM pakSiNaM jaTAyum / ki 1-1451 / ArAda dUrasamIpayoH / nA0 a0 / 2-(289) zlokokaM TIkanaM prekSyam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH - 133 jAnakIvAtI saMgrAmaM ca / tata upasthAnAnantaraM rAvaNaM dviSantam '3111 / dviSomitre | 3 |2| 131 |' iti zatRpratyayaH / AkhyAya sItA rAvaNena hRteti kathayitvA / patatAM pakSiNAM varo jaTAyurmamAreti pareNAnvayaH // 334 - vraNa - vedanayA glAyan mamAra giri-kandare, // tasyA'ya'mbu- kriyAM kRtvA pratasthAte punar vanam // 43 // praNetyAdi - vraNakRtA vedanA pIDA / madhyamapadalopI samAsaH / tathA prakAyan glAniM gacchan / zataryAyAdezaH / mamAra mRtaH / va girikandare yaM girimasRpat tasya nimnapradeze / kandaM rAtIti (kaM dArayatIti) vyutpattimAtram / tasya jaTAyorambukriyAM dAhamudakadAnaM ca kRtvA punarbhUyo vanamaraNyaM pratasthAte prasthitau / 1689 / samaya-pra- vibhyaH - |1|3|22|' ityAtmanepadam // 335 - satvAnajasraM ghoreNa balApakarSamaznatA // kSudhyatA jagRhAte tau rakSasA dIrgha - bAhunA // 44 // satvAnityAdi - tau rAmalakSmaNau rakSasA rAkSasena jagRhAte gRhItau / karmaNi liT / kiMnAnA / dIrghabAhunA / anvarthA ceyaM saMjJA / eka ekena bAhunA dvitIyo dvitIyeneti / kSudhyatA bubhukSamANena ghoreNa bhImena / satvAn ajasraM sadA / nanpUrvAjasaH (3147 | namikampi - 13 / 2 / 1671' iti raH / bhanavA bhuJjanena / kiM kRtvA / balApakarSa balAdAkRSyeva pAkAdikamanapekSya / '3373 / apAdAne parIpsAyAm | 3 | 4|52 | ' iti Namul // 2 336 - bhujau cakRtatus tasya nikhiMzAbhyAM raghuttamau // sa chinna- bAhupatad vihvalo hvalayan bhuvam // 45 // iti prakIrNakAH / bhujJAvityAdi - raghUttamau rAmalakSmaNau tasya yojanabAhoH bAhU yathAsthAnamAgatau cakRtatuH cchinnavantau / '1529| kRtIM chedane' / ityasya rUpam / kAbhyAM / nikhiMzAbhyAM khaDgAbhyAm / nirgataviMzato'Ggulibhya iti vAkye 'DhacUprakaraNe saMkhyAmA statpuruSasyopasaMkhyAnam' iti triMzacchandAsRjvidhiH 'nirAdayaH' iti samAsaH / TilopaH / sa chinnabAhuH kRttabhujaH san / apatat patitaH / paterluGi rUpam / hRdidhvAdara / bihvalo vyAkulaH bhuvaM bhUmiM halavan / '862 / calane' | ghaTAditve hrasvatvam // iti prakIrNakAH // I 1 - 258 / ambho'rNas-toya-pAnIya-nIra-kSIrA'mbu-zambaram " iti nA0 bha0 / 2+'854 / khaGge tu nizzi ha candrAsA 'siriSTayaH / iti nA0 a0 / bha0 kA0 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, atha kRtyAdhikAraHitaH paraM kRtyAdhikAraH337-praSTavyaM pRcchatas tasya kathanIyamavIvacat // AtmAnaM vana-vAsaM ca jeyaM cA 'riM raghUttamaH. // 46 // praSTavyamityAdi-sa yojanabAhuH nihato rAmaM papraccha 'ko bhavAn, kasya putraH, kathaM tava vanavAsaH, karamAJcodvignaH san bhramasi' iti / praSTavyaM praznA pRcchatastasya / 2734 // tavyat-tavyAnIyaraH / 3 / 1196 / ' iti tavyat / 29 // vrshc-18|2|36|' iti Satvam / STutvaM ca / raghUttamastadAnI kathanIyaM kathanAha praznAnurUpam / tenaivAnIyar / avIvacadvati sma / 1985 / vacaM bhaassnne|' caurAdikaH / svArthiko Nic luG caG / NilopaH ikhaH / dvirvacana-sanvadbhAvetvadIrghatvAni / kiM tadityAha-AtmAnaM ahaM rAmo dAzarathiriti / vanavAsaM piturAdezAt vanavAsaH / jeyaM cAri jetavyaM yaH kanakamRgacchalena rAvaNaH sItAmapaM. hRtavAniti // 338-'labhyA kathaM nu vaidehI, zakyo draSTuM kathaM ripuH,|| sahyaH kathaM viyogaz ca, gadyamaitat tvayA mm.'||47|| labhyetyAdi-kathaM rena prakAreNa upAyena labhyA vaidehI prApyA / 2044 // poradupadhAt / 3 / 198 // iti yat / zatruH kena prakAreNa draSTuM zakyaH / 3177 // shk-pRss-3|165|' ityAdinA tumun / viyogazcAyaM sItAyAH kathaM kena prakA. reNa sahyaH soDhavyaH / '2847 / zaki sahozca / 3 / 1199 / ' iti yat / gadyametat kathanIyametat / '2848 / gd-md-13|1100|' ityAdinA yat / mameti zeSavivakSAyAM SaSThI // 339-'ahaM rAma! zriyaH putro madya-pIta iva bhraman, // pApa-caryoM muneH zApAj jAta' ityavadat sa tam. 48 ahamityAdi-he rAma! ahaM zriyaH putraH madyapIta iva / '900 / vAhitAgyAdiSu / 212 // 37 // ' iti niSThAntasya paranipAtaH kAryAkAryavivekAbhAvAtpApacoM raaksssH| muneH sthUlazirasaH zApAjAta utpnnH| mAdyatyaneneti macaM caritavyaM caryametau pUrvavadyatpratyayAntau / pApaM carya yasyetyavadat sa yojanabAhustaM rAmam / vAkyArtho'tra karma // 340-'prayAtas tava yamyatvaM zastra-pUto bravImi te // rAvaNena hRtA sItA laGkAM nItA surAriNA. // 49 // prayAta ityAdi-idAnIM tava yamyatvaM vazyatvaM pryaatH| yameH pUrvavat yat / zarapUtastava zastreNa pAvitaH san bavImi te tubhyaM kathayAmi / yuSmadazcaturthe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 135 kavacanasya 406 / te-mayAvekavacanasya // 1 // 22 // ' iti te AdezaH / kriyAyoge caturthI / kathanIyamAha-rAvaNena surAriNA hRtA sItA laGkA nItA // vaidehI prApyA kathamiti yamupAyaM pRSTavAn taM kathayannAha341-RSyamUke 'navadyo 'sti paNya-bhrAtR-vadhaH kpiH|| . . sugrIvo nAma, varyo 'sau bhavatA cAru-vikramaH // 50 // RSyamUka ityAdi-RSyamUkaparvate sugrIvo nAma kapiH cAruvikramo mahA. parAkramo'sti / asau bhavatA voM varaNIyaH prArthanIyaH 1995 / vara IpsAyAm' iti caurAdikAtsvArthikaNyantAt 2842 / aco yat / 3 / 1197 / ' yadvA 2849 / avdy-pnny-3|110||' ityatra vRDo varSeti striyAmanirodhe apratibandhe nipAtitatvAt / satatapravartinI anirodhyA varyA prItiryasyetyarzabhAdyac / sa ca bhavatA saha varyaH prItimAn samAnavyasanatvAt / yataH paNyabhrAtRvadhaH saH paNyo vikretavyo bhrAtulino vadho yena / yadyevaM tadA kathaM mayA pApIyAn varya ityata Aha-anavadyaH aghnniiyH| dArApahAritvena AtatAyino bhrAtu. vaidhena nirdoSatvAditi bhaavH|| 342-tena vahyena hantAsi tvamayaM puruSA'zinAm // rAkSasaM krUra-karmANaM zaMkAriM dUra-vAsinam // 51 // tenetyAdi-tena sugrIveNa tvaM rAkSasaM hantAsi nihaniSyasi / vahyena vahatyamipretamaneneti 2050 / vayaM karaNam // 3 // // 102 / ' iti yat / kIdRzamaya khAminam / puruSAzinAM rAkSasAnAm / '2051 // aryaH svAmi-vaizyayoH / 3 / / 103 / ' iti yannipAtyate / krUrakarmANaM pApAcAraM zakAri rAvaNam / yadyevamahameva hantuM samartha ityabhiprAyeNAha-dUravAsinaM samudrAntaritavAsitvAt ekAkinA hantuM na zakyata iti bhAvaH // yadyanavadyastadA kathamasya paNyo bhrAtRvadha ityAha343-Aste smaran sa kAntAyA hRtAyA vAlinA kpiH|| vRSo yathopasaryAyA goSThe gor daNDa-tADitaH // 52 // . Aste ityAdi-vAlinA hRtAyAH kAntAyAH smarannAste / ko'nyaH sambhavet yastaM hatvA tvayA mAM yokSyate, '613 / adhiig-12|3|52|' iti karmaNi SaSThI / kasyeva / vRSo yathA upasaryAyA AsannagarbhakAlAyAH goH smaran goSThe 1-1100 / kupUya-kutsitA'vadya-kheTa-gA'NakAH samAH / 2-47 / indro marutvAn maghavA biDojAH pAkazAsanaH // vRddhazravAH sunAsIraH puruhUtaH puraMdaraH / jiSNur lekharSabhaH zakraH zatamanyur divaspatiH // ' 3-956 / kAlyopasaryA prajane / ' iti sarvatra nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, Aste / 2052 / upasaryA kAlyA prajane // 3 // 1 // 10 // iti nipAtitam / daNDatADitaH san daNDasthAnIyo'tra vAlI // 344-tena saGgatamAryeNa rAmA 'jayaM kuru drutm.|| ____ laGkAM prApya tataH pApaM daza-grIvaM hnissysi.||53|| tenetyAdi-he rAma! tena vAnareNa saMgataM sakhyaM ajaya anapAyam / na jI. yaMta ityasmin vAkye 2053 / ajaya saMgatam / 3 / 11105 / ' iti nipAtitam / Adau vizeSyatvenopAttaM saMgataM tadvizeSaNamajaya kuru drutaM yAvattasyAnena buSmadvighena saMgataM na bhavati / AryeNa sadAcAreNa / '2072 / -haloya't / 12 // tataH saGgatAt lakAM prApya gatvA pApaM pApIyAMsaM rAvaNaM haniSyasi / nanu yAvatkArya na sidhyati tAvatsaMgataM gacchati kRtakRtyastu naivetyata mAha345-anRtodyaM na tatrAsti, satya-vadyaM bravImyaham / / mitra-bhUyaM gatas tasya ripu-hatyAM krissysi.||54|| anRtodyamityAdi-satyamudyata iti karmaNi yat / ahaM satyaM vaje bravImItyarthaH / anRtodyaM tatra sugrIve nAsti / anRtamasatyaM udyaM vacanaM anutodham / bhAve kyap / yajAditvAtsaMprasAraNam / ubhayatrApi '2854 vadaH supi kyap ca / 3 / 11106 / ' iti cakArAdyat / yasmAdevaM tasAnmitrabhUyaM mitrabhAvaM gataH / 2055/ bhuvo bhAve / 3 / 11107 / kyap / ripuhatyAM kariSyasi '2056 / hanasta ca // 3 // 10 // ' iti kyA takArazcAntAdezaH 346-Aityas tena vRtyena stutyo juSyeNa saMgataH / / ityaH ziSyeNa guruvad gRdhyamarthamavApsyasi. // 55 // Ahatya ityAdi tena saMgataH san, gRdhyamamilaSaNIyamavApsyasi / '2059 / Rdupdhaat-3|11110|' iti kyap / kIdRzaH kIdRzenetyAha-ADatyaH bhAdaraNIyaH / vRtyena varaNIyena / stutyaH stavAhaH / juSyeNa sevyena hanUmatprabhRtI. nAm / ka iva / ziSyeNa gururiva / yathopAdhyAyaH ziSyeNa zAsanIyena ityaH anu. gamyastadvaditi / '2057 / eti-stu-shaastr-3|11109|' ityAdinA kyap / isvastha tuk // 347-nA'kheyaH sAgaro 'pyanyas tasya sad-bhRtya-zAlinaH, mainyus tasya svayA mAryo, mRjyaH zokazU ca tena te.' * nAkheya ityAdi-tasya sugrIvasya sadbhRtyazAlinaH hanUmadAdibhRtyayuktasya / 2061 / bhRjo 'saMjJAyAm / 3 / 1 / 112 / ' iti kyap / anyo dvitIyaH sAgaro 1-652 / grIvAyAM zirodhiH kandharetyapi / ' 2-1457) narhA-samuccayaprazna-zaGkA sambhAvanAsvapi / 3-1362 // manyur dainye Rtau kruSi / ' iti sarvatra nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 137 'pi nAkheyo na khananIyaH api tu khananIya eva / apizabdaH sambhAvanAyAm / vasya kAraNaM samRtyazAlitvam / '2060 / I ca khanaH / 3 / 11111 // ' iti kyabIkArau / tasya manyustvayA maaryo'pneyH| te tava tena ca zoko mRjyaH 12862 / mRjervibhASA // 32 // 113 // ' iti yadvikalpe Nyat // 348-sa rAjasUya-yAjIva tejasA suury-snnibhH|| a-mRSodyaM vadan rucyo jagAhe dyAM nizAcaraH // 57 // sa ityAdi-sa nizAcaro dhAmAkAzaM jagAhe gtH| rAjasUyayAjIva / rAjJA sUyate rAjA vA anena sUta iti rAjasUyaH kratuH / teneSTavAn sa rAja. sUyayAjI / 29961 karaNe yajaH / 3 / 2 / 05 / ' iti NiniH / tadvadityarthaH / rucyaH priyo jAto rAmakhetyarthAt / 2065 / raajsuuy-3|11' ityAdinA kyabantA raajsuuyaadyH|| 349-a-kRSTa-pacyAH pazyantau tato dAzarathI ltaaH|| ratnA'nna-pAna-kupyAnAmATatura naSTasaMsmRtI. // 58 // akRSTapacyA ityAdi tato nizAcaragamanAnantaraM dAzarathI raamlkssmnnaavaattturgtvntau| kIdRzau / naSTA saMsmRtiH yayoH / keSAM sNsmRtiH| ratnAnapAna. kupyAnAm / ratnAnapAnAni prasiddhAni / kupyaM svarNarajatAbhyAmanyat vastu tat / saMjJAyAM kyap / guperAdeH gakArasya kakAraH / karmaNi SaSTI / latAH pazyantau / kRSTe pacyante iti kssttpcyaaH| pUrvavat kyap / pshcaansmaasH| svayameva pacyante yAstA ityarthaH // 350-samuttarantAva-vyathyau nadAna bhidyodhya-sannibhAn // sidhya-tArAmiva khyAtAM zabarImApatur vane. // 59 // samuttarantAvityAdi-tau tasmin vane zabarImApatuH prAptavantau / bhavyathyau na vyathete iti pUrvavat kyap / parizramavarjitAvityarthaH / nadAn samuttarantau / kIdRzAn / miyopasamibhAn / miyodyau nadavizeSau / 2066 / miyodhyau 15' iti pUrvavat nipAtitam / bhinatti kUlamiti bhiyaH / ujjhatyudukamiti ucyH| "1388 / ujA utsrge'| dakArAtparasya dhakAro nipAtyate / tatsahazAn navAn / sitArAmiva khyAtAm / sidhyantyasminniti sidhyH| '2067 / puSya-sidhyau nakSatre / 3 / 1116 / ' iti nipAtanAt / puSyAkhyAM tArA miva khyAtAM zabarIm // 351-vasAnAM valkale zuddhe vipUyaiH kRt-mekhlaam|| 1-977) syAt kozaz ca hiraNyaM ca hema-rUpye kRtA'kRte / vAbhyAM yadanyat taba kupyam // ' iti nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, - kSAmAma'Jjana-piNDA'''bhA daNDinI maijinA ssstarAm // 60 // vasAnAmityAdi - vasAnAM paridadhAnAM valkale tvacau / vipUyairmukSaiH kRtamekhalAM kRtakaTisUtrAm / yadyapi vipUrvasya pavatervipUya ityAdinA mujhe nipAtitaM, tathApi muJjAnAmanupahatatvaM jJApayituM vipUyairiti vizeSaNaM, pavitrairityarthaH / muJjazabdastadAnIM sAmAnyamAha / vipUyairityukte murityupAdAnamanarthakam / evaM kRtvA pAThAntaramucyate vasAnAM valkale zuddhe vipUyairiti / kSAmaH kRzAm / '3031 / kSAyo maH | 8|2/53 |' iti niSThAmatvam / aJjanapiNDasyevAbhA yasyA astIti tAM kRSNAm / daNDinIM gRhItadaNDAm / AstIryata iti AstaraH *3232| Rdorap | 3 | 3 |57 |' ajinamAstara uttarAsaGgo yasyAstAmajinAstarAm // 352 - pragRhya-pada-vat sAdhvIM spaSTa rUpAma vikriyAm // a-gRhyAM vIta-kAma-tvAd deva gRhyAma - ninditAm 61 pragRhyetyAdi - avikriyAmajAtavikArAM ata eva spaSTarUpAm / evaM ca sAdhvIM sAdhucaritAm / kimiva pragRhyapadavat / yasya padasya pragRhyasaMjJA tat padaM pragRhyam / '2869 / pratyapibhyAM graheH | 3|1|118 | ' ityanuvRttau '2870 | padAsvairi - |3|1|119 / ' ityAdinA prapUrvAgraheH pade 'bhidheye kyap / yathA tatpadamavikArarUpatvAt spaSTaM sAdhu ca / '90 / lutapragRhyA aci - | 6|1|125 / ' iti prakR* tibhAvena svarasandhyabhAvAdityarthaH / kathamajAtavikriyeti cedAha agRhyAM maherasvairaviSaye kyap / gRhyA asvairiNI asvatantrA na bhavatItyagRhyA / kasmAt / vItakAmatvAt / vItarAgA hi svatantrA bhavanti / devagRhyAmamarapakSAm / pakSaviSaye kyap / evaM cAninditAmagarhitAm // 353 - dharma - kRtya - ratAM nityame vRSya-phala- bhojanAm // dRSTvA tAma'mu'cad rAmo yu'gyA'''yAta iva zramam. // 62 // dharmakRtyara tAmityAdi - puNyakarmaratAM nityam / avRSyaphalabhojanAm / avRSyANIndriyAvikAranimittAni phalAni bhojanaM yasyAH / 2871 | vibhASA kR-vRSoH | 3|1|20|' iti kyap / dRSTvA tAM tathAvidhAm / zramamamucat muktavAn / taddarzanAhlAditvAt / yugyAyAta iva vAhanaM prApta iva kyap / '2873 | yugyaM ca patre | 3|1|121 |' iti nipAtitam // 354 - sa tAmUce 'tha - ' kaccit tvama'mAvAsyA - samanvaye // pitRRNAM kuruSe kAryama - pAkyaiH svAdubhiH phalaiH // 63 // " sa ityAdi - athAnantaraM tyaktazramaH sa rAmaH tAM zabarImUce uktavAn / kaccitvaM kiM tvaM pitRRNAM kuruSe kAryam / kyababhAvapakSe '2872 / R- halorNyat / 1 - ' 754 / ajinaM carma kRttiH strI / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 139 3 / 1 / 124 // ' kadA amAvAsyAsamanvaye amAvAsyAyAH samprAptau amAvAsyAyA. mityarthaH / 2874 / amAvasyadanyatarasyAm / 3 / 1 / 122 / ' iti nipAtanam / tatra hi amAzabde upapade vaserdhAtoramA saha vasato yasminkAle sUryAcandramasau iti kAle 'dhikaraNe Nyat / tasminanyatarasyAM vRddhyabhAvaH / kaiH / phalaiH svAdumiH miSTaiH / apacanIyaiH anupahatatvAt '2872 / Rhaloya't / 3 / 1 / 124 // 355-avazya-pAvyaM pavase kaJcit tvaM deva-bhAgyaviH, // AsAvyamadhvare somaM dvijaiH kaccin nmsysi.||6|| avazyapAvyamityAdi-devabhAk devAn bhajata iti 2976 / bhajo NviH / 3 / 2 / 62 / ' taddhaviH kaccit kiM pavase pavitrIkaroSi mantrAdinA / '119 / jhayo ho'nyatarasyAm / / 4 / 6 / ' iti hakArasya pUrvasavarNaH / 1037 / pUGa pavane' iti bhauvAdikaH / kIdRzam / avazyapAvyamavazyambhAvena pAvayitavyamityarthaH / 2886 / orAvazyake / 3 / 11125 / ' iti Nyat / '754 / myuurvyNskaadyH|2|1|72|' iti samAsaH / 'lumpedavazyamaH kRtye tuM kAma-manasorapi' iti makAralopaH / somamauSadhi vizeSam / AsAvyamamiSavAham / AiparvAtsunoteH 24. 87 / aasuyu-vpi-3|1|126|' ityAdinA Nyat / adhvare yajJe dvijaiH saha kaJcitvaM namasyasi namaskaroSi // 356-AcAmyaM saMdhyayoH kaccit samyak te na prahIyate, // kaccidagnimivA ''nAyyaM kAle saMmanyase 'tithim.|| AcAmyamityAdi-prabhAte 'parAhe ca sandhyayoryadAcAmyamupasparzanam / pUrvavat Nyat / kaccitsamyak yathAvattava tatra na prahIyate na tasya hatirbhavati / kAle Atithyocite kAle kaJcit atithiM saMmanyase pUjayasi / agnimivAnAvyam yathA bhagniM AnAyyam / dakSiNAni manyase tadvat / 2048 AnAyyo nitye / 3 / 1 / 127 // ' iti nayaterAparvasya NyadAyAdezau nipAtyete // 357-na praNAyyo janaH kaccin nikAyyaM te 'dhitiSThati // deva-kArya-vidhAtAya dharmadrohI mhodye!|| 66 // 1-719 / yajJaH savo'dhvaro yAgaH saptatantur makhaH krtuH| iti nA0 a0|2-1236|| danta-viprA DaNDajA dvijaaH|' iti nA0 a0 / dvija zabdArthAstrayaH sundarIvRttena-'dijerAja-ziromaNeniMdAM dvijai rAja-dhvaja-zAlinazca yaH / kalayena manasA'pi, pAtyave'ntaka bhRtyaiH khalu tad-dvijo''valiH // ' iti kozAvataMsaH / 'dvijo viprH| dvijo 'NDajaH pkssii| dvijo dntH| 3-1489 / kaccit kAma-pravedane / ' 4-697 / yo gArhapatyAdAnIya dakSiNAgniH praNIyate / tsminnaanaayyH| 5-324 / gRhAH puMsi ca bhUmmeva nikAyya-nilayA''layAH / sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, na praNAyya ityAdi - mahAnudayaH svargApavargANAM yasyAH sA tathA he mahodaye ! devakAryavighAtAya devakArya vihaniSyAmIti / '2180 | bhAvavacanAca | 3 | 3 | 11 | ' iti bhaviSyati ghan / '582 | tumarthAcca bhAvavacanAt | 2|3 | 15 |' iti caturthI / praNAyyo 'saMmato janaH / 2889 / praNAyyo 'saMmatau | 3|1|128|' iti nipAtitam / kaccit nikAyyaM gRhaM te tava nAdhitiSThati nAdhivasati / '2890 / pAyya / 3 / 1 / 129|' ityAdinA nivAse cinoternipUrvAt NyadAyAdezau AdeH kutvaM ca / '542 / adhi-zI- sthAsssAM karma | 1|4 | 46 |' iti karmasaMjJA / dharmadrohI dharmadrohazIlaH // 358 - kuNDapAyyavatAM kaccidagnicityAnvatAM tathA // kathAbhI ramase nityamupacAyya vatAM zubhe ! // 67 // kuNDapAyyavatAmityAdi - kuNDena prIyate 'tra kratau kuNDapAyyaH kratuH / '2091 / Rtau kuNDapAyya- saMcAyyau |3|1|130|' iti nipAtitam / kaJcitka thAbhI ramase / '174 / ThUlope - | 6 | 3|1111' iti dIrghaH / tathAgnicityAvatAM ahitAgnikAnAM kathAbhI ramase / '2893 / cityAgnicitye ca |3|1|132 / ' iti nipAtyate / agnicayanamagnicityA / bhAve kyap / tukU / tadvatAM yathopacAyyavatAM upacIyate ityupacAyyo'gniH / 2892 / agnau paricAyya - 3 / 1 / 1211 ' iti nipAtitaH / upapUrvAcinoterNyadAyAdezau / tadvatAM kathAbhI ramase zubhe kalyANi // iti kRtyAdhikAra | // atha prakIrNakAH kSataH paraM prakIrNakA:: 359 - vardhate te tapo bhIru ! vyajeSThA vighna-nAyakAn // ajaiSIH kAma - saMmohI, saMprApthA vinayena vA // 68 // vardhata ityAdi - he kAtaracitte, taba tapo vardhate tasya ca ye vighnAsteSAM ve nAyakAH praNetArastAn vyajeSThAH jitavatyasi / luGi (2685 / vipasabhyAM jeH |1|3|99|' ityAtmanepadam / kAmasaMmohau kaccidajaiSIH jitavatyasi / 2297 sici vRddhi: - /7/2/11' vinayena vA saMprApyAH saMprAptAsi / karmaNi luG / '2281| jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / atrAnuktamapi kacciditi padamarthAyojyam // 360-nA' ''yasyasi tapasyantI, gurUn samyargatUtuSaH // yamAna naudavijiSThAs tvaM, nijAya tapase tuSa' 69 1 - 917 / piTharaH sthAlyukhA kuNDam / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH - 141 nAyasyasItyAdi - tapasyantI tapazcarantI kaJcinnAyasyasi na khidyase / tapazcaraNazIlI bhUtetyarthaH / ' 2671 / karmaNo romantha - | 3|1|15|' iti kyaG / 'tapasaH parasmaipadaM ca / ' gurUn AcAryAdIn samyak yathAvadanuvRtvA'ttuSaH toSitavatyasi / tuSerNyantasya luGi rUpam / caDi NilopAdi / yamAnmRtyonadavijiSThAH nAbhaiSIH / puNyakRtAM na mRtyubhayamityarthaH / ovijerAtmanepadam / luGi sica iT / '2536 / vija iT |12|2| iti sico Gikhe na guNaH / nijAyAtmIyAya tapase / atuSaH tuSTavatyasi / '2343 / puSAdi - 13|1|551' ityaG // 361 - arthA'rghyaM madhuparkA''dyamu'panIyA' 'sdarAda'sau // arcayitvA phalairaNyau sarvatra / ''khyadanAmayam // 70 // athetyAdi - athAnantaramasau zabarI arghyamarghArtham / '2093 / pAdArghAbhyAM |5|3 | 25 |' iti yat / madhuparkAdyam / dadhimadhumizramudakaM madhuparkaH tadAdyaM Adau bhavamAdyaM tadupanIyAdarAt phalairarcayitvA / acyauM arcanA hauM Nvat / rAmalakSmaNau sarvatrokteSu anAmayaM kalyANaM AkhyatkathitavatIM / '2438 / asyti|3|1/52|| ityaM // I iti prakIrNakAH / ataH paraM kRdadhikAraH - atha kRdadhikAramAha- kRtyAnAM kRdantarbhAve 'pi bhAvakarmaNoH kRtyA iti vizeSapratipAdanArthaH pRthagadhikAraH / zeSAstu kRtaH kartari bhavanti '781 / tatropapadaM saptamIstham | 3|1|12|' ityetadadhikRtam / yatraitannAvatiSThate tAn kRto darzayannAha - 362 - 'sakhyasya tava sugrIvaH kArakaH kapi-nandanaH, // drutaM draSTAsi maithilyAH saivarmuktvA tiro 'bhavat // sakhyasyetyAdi - sA zabarI tiro 'bhavadantarbhUtA / evamuktvA / kiM tadityAha - tava sakhyasya sakhitvasya / 1791 / sakhyuryaH | 5|1|126 / ' karmaNi SaSThI / kArakaH sugrIvaH / '2895 NvultRcau | 3|1|133|' iti Nvul / svayA saha maitrI kariSyati / kapinandanaH kapInAM nandayitA / ' 2896 / nandi- prahi|3|1|134 |' ityAdinA khyuH / kudyoge SaSThI / tato drutaM draSTAsi maithilyAH / pUrvavaskartari tRc karmaNi SaSThI / asIti vartamAne laT // 1 363 - nandanAni munIndrANAM ramaNAni vanaukasAm // vanAni bhejatur vIrau tataH pAmpAni rAghavau // 72 // 1 - '613 / anAmayaM syAdArogyam / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, nandanAnItyAdi - tata uktAdanantaraM vIrau rAghavau rAmalakSmaNau vanAni mejatuH sevitavantau / etvAbhyAsalopau '2301 / tu-phala- 16|4|122|' ityAdinA / pAmpAnIti pampAyA adUram / '1282 | adUrabhavazca |4| 2|70 / ' ity| munIndrANAM nandanAni pramodakArINi / vanaukasAM vanecarANAm / '1302 / uca samavAye / ' asmAdauNAdiko sum / pRSodarAditvAdvarNaviparyayaH / vanamoko yeSAM teSAM ramaNAni ratijanakAni / '2896 / nandi - |3|1|134 |' ityAdinA lyuH / karmaNi SaSThI // 364 - 'bhRGgA''lI - kokila - krubhir vAzanaiH pazya lakSmaNa ! // rocanairbhUSitAM pampA - masmAkaM hRdayAvidham // 73 // I bhRGgAlItyAdi - he lakSmaNa ! pampAM pazya / asmAkaM hRdayAvidham / cetaHpIDayantIm / hRdayaM vidhyatIti kip / '2412 / grahi jyA - 16 / 1116 |' ityAdinA saMprasAraNam / 1037 | nahi vRti - |6|3|116 |' iti pUrvapadasya dIrghaH / bhUSitAM kAmiH / bhRGgAlImiH bhramarapaGkimiH / kokilaiH kubhiH krauJcaiH / vAzanaiH kUjadbhiH / rocanaiH zobhanaiH / kucha iti '373 | Rtvig |3|2/59 |' ityAdinA kvin / nipAtanasAmarthyAdanunAsikalopAbhAvaH / '54 saMyogAntasya lopaH // 8/2 |23|' | '377 / kvinpratyayasya - 18/2/62|' iti kutvam // 365 - paribhAvINi tArANAM pazya mandhIni cetasAm // udbhAsIni jale - jAni dunvantyandayitaM janam // 74 // paribhAvInItyAdi - jalejAni padmAni pazya / '972 / tatpuruSe kRti - | 6 | 3 | 14 |' ityAdinA 'lukU saptamyAH / udbhAsIni bhAsamAnAni / ata eva tArANAM paribhAvINi tiraskartRNi / tatazcetasAM manthIni pIDAkarANi / ato janamadayitaM priyArahitaM dunvanti / 1336 | duhu~ upatApe' sauvAdikaH / mandhodvAsaparimUbhyo grahAditvANiniH // 366 - sarvatra dayita'dhInaM suvyaktaM rAmaNIyakam // " yena jAtaM priyA'pAye kad vadaM haMsa - kokilam // 75 // sarvatretyAdi - he lakSmaNa ! sarvatra yatkiJcidrAmaNIyakaM ramaNIyasya bhAvaH / '1797 / yopdhaat-|5|1|132 / ' iti vun / tatsarvaM dayitAdhInaM dayitAyattam / '2079 / aSaDakSa- |5|4|7|' ityAdinAdhyuttarapadAtkhaH / suvyaktaM spaSTam / kutaH / yena priyAyA abhAve sati haMsakokilaM haMsAzca ko kilAzceti zakunitvAt dvandvaikatvam / kadvadaM kutsitapralapitaM vadatIti pacAdyac / kutsitaM vadatIti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 143 '1028 / ratha-vadayozca / 6 / 3 / 102 / ' iti koH kadAdezaH / dayitAyAM satyA madhurapralApamAsIdityarthaH // 367-pakSibhir vitRdair yUnA zAMkhibhiH kusumotkiraiH|| a-jJo yo, yasya vA nA 'sti priyaH, praglo bhaven na saH. // 76 // pkssimirityaadi-1540| uttRdira hiNsaa'naadryoH|' ityasmAdigupadha. lakSaNaH kaH / yUnA vitRdaiH hiMsakaiH pakSibhiH zAkhibhivRkSazca / bImAditvAdiniH / kusumotkiraiH / ukiranti utkSipantItyutkirAH / pUrvavatkaH / kusumAnAmutkirAH / kRdyogalakSaNAM SaSThI vidhAya samAsaH / taihetubhUtaiH karaNabhUtairvA / sa praglo na bhavet / prakarSeNa glAyate praglaH / 2898 / Atazcopasarge // 3 / 11136 // ' iti kaH / yo'jJaH guNadoSAnabhijJaH / jAnAtIti jJaH pUrvavatkaH / yasya vA priyo jano nAsti tasya prayojanAbhAvaH sarvatra vivekitvAt / prINAtIti priyaH / pUrvavat kaH // 368-dhvanInAmuddhamairaibhira madhUnAmuddhayair bhRzam // AjipraiH puSpa-gandhAnAM patagair glapitA vym.||7|| dhvanInAmityAdi-patagairdhamaraiglapitAH pIDitAH vayam / 'glA-vA-vanu-vamA ca' iti mittvAt hasvaH / 'pateraGgaca pakSiNi' ityauNAdikaH / kIdRzaiH / dhvanInAmuddhamaiH dhvanIn kurvaniH / 2360 / paa-maa-dhmaa-73|74|' iti dhamA. dezaH / madhUnAmuddhayaiH madhUni punaH punaH pibadbhiH / 968 // dheTa pAne' ityaskhAyAdezaH / AjipraiH puSpagandhAnAM puSpagandhAn jighradbhiH / pUrvavajighrAdezaH / sarvatra '28991 pA-ghrA-dhmA-dheT-dRzaH zaH / 3 / 1 / 137 // ' iti zaH / kRyogalakSaNA SaSThI // 369-dhArayaiH kusumomINAM pArayair bAdhituM janAn // zAkhibhir hA hatA bhUyo hRdayAnAmudejayaiH // 78 // dhArayarityAdi-hA kaSTaM zAkhibhirdumairbhUyo'tyarthaM vayaM hatAH / kIDazaiH / hRdayAnAmudejayaiH cetasAmutkampakaiH / dhArayaiH kusumorINAM kusumanicayAna dhArayadbhiH / janAn madvidhAna bASituM pIDayituM pArayadbhiH samarthaiH / 966 / em dhAraNe', '1960 pAlana-pUraNayoH', '233 // eta' kampane c|' ebhyo NijantebhyaH 2900 / anupsrgaallimp-vind-3|1138' ityAdinA zaH // 1-353 / vRkSo mahIruhaH zAkhI viTapI pAdapasU taruH / anokahaH kuTaH zAlaH palAzI dru-drumAgamAH // iti nA0 bh0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 370-dadair duHkhasya mAdRgbhyo dhAyai modamuttamam || limpairiva tanor vAtaiz cetayaH syAj jvalo na kaH. dadairityAdi--vAtairdadaiH duHkhasya duHkhaM dadadbhiH / kebhyaH / mAdRgbhyaH / asmaa| / zebhyo virahibhyaH / '429 // tyadAdiSu dRzo 'nAlocane kaJca | 3|2|60|' iti kvin / '1017 / dRg-dRz-vatuSu |6|3|89 | ' ityAkAraH / dhAyairAmodamuttamaM AmodaM priyAsaGgamena harSa yAvadvirahibhyo dattasya duHkhasya dhAyai : poSakairityarthaH / uttamamiti kriyAvizeSaNam / uttamamAmodaM dhAyaiH kusumAnAM parimalaM dhArayaddhiriti vyAkhyAne anityatvAt kRtprayoge karmaSaSThyabhAvaH / limpairiva tanoH zarIraM limpanniriva / vAtairhetubhiH / ko nAma virahAgninA yazcetayamAnaH jvalannagniriva na syAt / kintu bhavedeveti bhAvaH / dadairdhAyairiti '2903 / iyaadvyvaa-13|11141|' iti AkArAntalakSaNe ze prApte '2901 / dadAti dadhAtyoH | 3|1|139 // ' iti zAnau bhavataH / ze Ato lopaH / Ne cAto yuk / limpazcetaya iti '2900 / anupasargAt / 3 / 11138 / ' iti zaH / jvala iti '2902 // uvalitikasantebhyo NaH | 3|1|140 // ' iti Nasya vikalpanAtpacAdyac // 371- ava'zyA'ya-kaNa''srAvAz cAru- muktA-phala- tviSaH // kurvanti citta-saMsrAvaM calat-parNA'gra- saMbhRtAH // 80 // I avazyAyetyAdi - avazyAyata ityavazyAyaH / tasya kaNA bindavaH / AstravantItyAcAvAH kSarantaH / '2903 / iyAdvyadhA - |3|1|141 / ' iti NaH kartari / tayorvizeSaNasamAse rAjadantAditvAtparanipAtaH / te kurvanti cittasaMsrAvam / saMsravatIti saMsrAvaH / pUrvavat NaH / cittaM saMkhAvaM calatkurvanti ityarthaH / pUrvavat samAsa - paranipAtau / kIdRzAzcalatparNAprasaMbhRtAH saMgalitAH / ata eva cArusuktAphalatviSaH darzanIyasuktAphalAnukAriNaH / sItAhArasthamuktAphalAni smArayantItyarthaH // 372 - avasAyo bhaviSyAmi duHkhasyo 'sya kadA va'ham, // na jIvasya SahAro mAM karoti sukhinaM yamaH // 81 // avasAya ityAdi - kadA nu kAle ahaM duHkhasyAnubhUyamAnasya bhavasAyo - 'ntakaro bhaviSyAmi yena jIvasyAvahAro 'vahUrtA yamo mAM sukhinaM na karoti mArayatItyarthaH / zravasyati iti bhavasAya: / '1222 / So 'ntakarmaNi' / bhavaharatItyavahAraH / '2903 / zyAdvyadhA - 3 | 1|1411' iti sarvatra NaH / yuk // 373 - do 'haM madhuno dair dAvairuyairyathA giriH, // dahye nAyaH ko'tra sa, yena syAM batA 'haM vigatajvaraH 82 1 - 101 avazyAyasa tu nIhAras tuSAras tuhinaM himam / prAleyaM mihikA ca / ' iti nA0 a0 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 145 daha ityAdi-madhuno lehai GgaH ahaM do / '2903 / shyaaydhaa-311141||' iti NaH / dAvairvanAgnimirupraiH pracaNDairyathA giridahyate tadvat / atra ko nAyaH nayatIti nAyaH upAyaH IpsitaprApakaH / ubhayatra '2904 / du-nyoH-3|| 1142 / ' iti NaH / yena nAyena vigatajvaraH vigatapIDaH syAmiti / AzaMsAyAM liG / bata khede // 374-samAviSTaM graheNeva grAheNevA ''ttamarNave // dRSTvA gRhAn smarasyaiva vanA'ntAn mama mAnasam.83 samAviSTamityAdi-vanAntAn vanaparyantAn / sarasya kAmasya gRhamiva / unmAdakatvAt / '2906 / gehe kaH / 3 / 11144 / ' iti grahaH kaH / ardhacarcAdipAThAt puMliGgatA / dRSTvA mama sthitasyetyarthAt yojyam / anyathA kathaM samA. nakartRkatvam / mAnasaM cetaH graheNAGgArakAdinA / samAviSTamiva vigRhItamiva / '2905 / vibhASA grahaH / 3 / 1 / 143 / ' iti NapratyayaH / aco'pavAdaH / tatra vyavasthitavibhASAvijJAnAt jalacare grAhaH jyotiSi graha iti jalacare vAcye'copavAdo NapratyayaH jyotiSi vAcye 'c pratyayaH / graahennevaattmrnnve| bharNaH pAnIyaM yatrAstIti / '1916 / kezAdvo 'nyatarasyAm / 5 / 2 / 109 / ' ityatra 'arNaso lopazca' iti bhUni nityayoge 'tizAyane vA vaH salopazca / arNave samuddhe vartamAnena grAheNa nakrAdinA AttaM gRhItam / AyUrvasya dAjaH 3078 // aca upasargAttaH 74 / 47 / ' // 375-vAtA''hati-calaca-chAkhA nartakA iva zAkhinaH // duHsahA hI parikSiptAH kvaNagirali-gAthakaiH // 4 // vAtetyAdi-hI kaSTaM ete zAkhinaH nartakA iva / '2907 / zilpini vun / 3 / 1 / 145 / ' duHsahA duHkhena sahyanta iti '3305 / iissd-3|3|126|' ityAdinA khala / nartakaiH sAdharmyamAha / vAtAhaticalacchAkhA vAtAhatibhiH calantyaH zAkhA bAhulatA iva yeSAM te / alayo bhramarAH kvaNantaH / gAthakA gAyanA iva / '2904 // gasthakan / 3 / 1 / 146 // ' taizca parikSiptA pariveSTitA iti // 376-eka-hAyana-sAraGga-gatI raghu-kulottamau // lavako zatru-zaktInAmRSyamUkamaMgacchatAm. // 85 // ekahAyanetyAdi-raghukulottamau rAmalakSmaNau / RSyamUkamagacchatAM gatavantau / laGi rUpam / hAyanaH saMvatsaraH sa eko yasya sAraGgasya mRtasya tasyeva gatiryayoH zIghragAmitvAt / '2910 / hazca vrIhi-kAlayoH / 3 / 1 / 148' iti hA dhAtoyuMda / Ato yuk / tau zatruzaktInAM lavako apnetaarau| 2911 // 1- bhUma nindA prazaMsAsu nityyoge'tishaayne|' iti matvarthIya ityarthaH / 2-152 / saMvatsaro vatsaro 'bdohAyano'strI zarat smaaH| iti nA0 a0 / bha. kA. 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, - pru- s-havaH samabhihAre - |3|1|149 | ' iti vun / tatra samamihAragrahaNaM sAdhukAritvopalakSaNArtham // 377 - tau vAli - praNidhI matvA sugrIvo 'cintayat kapiH, // ' bandhunA vigRhIto'haM bhUyAsaM jIvakaH katham . ' // 86 // tAvityAdi - tau rAmalakSmaNau vAlinaH praNidhI carau matvA sugrIvaH kapiracintayat cintitavAn / praNidhIyate niyujyate kAryeSu praNidhiH / ' 3270 / upasarge ghoH kiH |3|3|12|' bandhunA bhrAtrA vigRhIto virodhitaH san kathaM jIvako bhUyAsamiti / AzaMsAyAM liG / jIveH '2912 | AziSi ca 3 / 11150 / ' iti vun // I iti nirupapadakRdadhikAraH / itaH prabhRti '781 / tatropapadaM saptamIstham | 3|1|12|' iti asyopasthApanena kRto darzayannAha - 378 - sa zatru-lAvau manvAno rAghavau malayaM girim // jagAma sa - parIvAro vyoma - mAyamivotthitam // 87 // sa ityAdi- - sa sugrIvaH saparIvAraH saparikaraH / '1044 / upasargasya ghaJi - | 6 | 3 | 122|' iti dIrghaH / kapInA mamanuSyatvAt / malayaM giriM jagAma / rAghavau zatrulAcau zatrUn lunAtIti '2913 / karmaNyaN | 3 | 2|1|' zatrUNAmunmUlakAviti manvAno'vagacchan / '1566 / manu avabodhane / ' ityasmAdAtmanepadinaH '2466 / tanAdikRJbhya uH | 3|1|79 | vyomamAyamivotthitaM vyoma AkAzaM mimIta iti ' 2914 / hAvAmazca | 3 | 22|' ityaN / nabhaH paricchettumivotthitaM kiyatpramANamasyeti // 379 - zarma - daM mArutiM dUtaM viSama-sthaH kapi - dvipam // zokA''pana'dama' vyagraM prAyuGkta kapi - kuJjaraH // 88 // zarmadamityAdi - kupikuJjaraH sugrIvaH hanUmantaM dUtaM prAyuGkta prasthApitavAn '741 / vRndAraka- nAga- kuJjaraiH | 2|1162 |' ityAdinA karmadhArayaH saH / vRttAntaM jJAtumityarthAt prAyuGkta iti '2735 / propAbhyAM yujeH | 1|3 | 64 | ' ityAtmanepadam / '2543 | rudhAdibhyaH znam | 3 | 1|78 | kapikuJjaraH kimbhUtaH / viSame durgaparvate tiSThatIti viSamastha: / '2916 | supisthaH | 3 |2| 4|' iti kaH / mArutiM kIdRzaM / zarma kalyANaM dadAtIti zarmadaH / 2914 | Ato'nupasarge kaH | 3|2|3|' iti kaH / zreSThatvamAha / kapidvipaM kapizreSTham / dvAbhyAM pibatIti dvipaH / kapirayaM dvipa iva / 735 | upamitaM vyAghrAdi - 12|1|56 // ' ityA 1 1-'7778 / yathArhavarNaH praNidhira'pasarpaz caraH spazaH / cAraz ca gUDhapuruSaH / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake suprIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 147 dinA karmadhArayaH / punaH kIdRzaM / zokApanudaM zokamapanudati / 2919 // tunda. shokyoH-3|2|5|' iti kaH / bhavyagraM sucittamityarthaH // 380-vizvAsa-prada-veSo 'sau pathi-prajJaH smaahitH|| citta-saMkhyo jigISUNAmutpapAta nabhasU-talam. // 89 // vizvAsetyAdi-asau mArutirnabhastalamutpapAta / vizvAsaM pradadAtIti vizvAsapradaH / 2920 pre dAjJaH / 3 / ' iti kaH / vizvAsaprado veSo yasya bhikSuveSa ityarthaH / veSyate AtmAneneti 3188 / akartari ca kaarke-3|3|19|' iti ghan / 1170 / vipla~ vyAptau' ityasya rUpam / panthAnaM prajAnAtIti pathiprajJaH samAhitaH abhrAntacittaH 'idamAdiSTaM idaM ca mayA tatra vaktavyam' iti / jigISUNAM jetumicchatAm / cittasaMkhyaH cittaM saMkhyAti paricchinattIti 2921 // sami khyaH / 3 / 2 / 7 / ' iti kaH // 381-surA-pariva ghUrNadbhiH zAkhibhiH pavanA''hataiH // RSyamUkamaMgAd bhRGgaiH pragItaM sAma-gairiva. // 9 // surApairityAdi-mArutiSyamUkamagAt / zAkhibhirupalakSitam / ghUrNadbhiH kampamAnaiH pavanAhatatvAt / ata eva surApairiva mattairiva / '2922 / gApoSTak / 3 / 2 / 8 / ' ityatra 'pibateH surA-zIdhvoH' iti Thak / pragItaM pragIyate 'treti / bhadhikaraNe ktaH / kai GgaiH sAmagairiva sAmavedapAThakairiva sAma gAyantIti 29. 22gApoSTak / 3 / 2 / 8 // 382-taM mano-haramAgatya giri varma-harau kpiH|| vIrau sukhA ''haro 'vocad bhikSu bhikSAha-vigrahaH // tamityAdi-RSyamUkaM girimAgatya kapivIrau rAmalakSmaNau abocat uktavAn / kIdRzaM / manoharaM ramyatvAt / mano haratIti 2923 // harateranudyamane 'c / 3 / 2 / 9 / ' varmaharau kavacaM hatu kSamau / saMbhAvyamAnavayasAvityarthaH / 2924 // vayasi ca / 3 / 2 / 10 / ' ityac sukhAharaH sukhAharaNazIlaH / '2925 / AGi tAcchIlye // 32 // 11 // ' ityac / bhikSuH parivADveSaH na kapirUpaH yato vizvAsapra. daveSa ityuktam / bhikSArha vigrahaH bhikSAyogyazarIraH kRshtvaadityrthH| bhikSAmahatItyac // 383-'balinAvamumadrIndraM yuvAM stambe-ramAviva // AcakSAthAM mithaH kasmAcchaGkareNA 'pi durgamam // 12 // 1-829 / tanutraM varma daMzanam / ' 2-634 / atha kalevaram / gAtraM vapuH saMhananaM zarIraM vamaM vigrahaH / / ' 3-'799 / dantI dantAvalo hastI dvirado'nekapo dvipaH / matagajo gajo nAgaH kuJjaro vAraNaH karI / ibhaH stambaramaH pdmii|' iti nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, balinAvityAdi-yuvAM amuM adrIndram / kamAt kAraNAnmithaH prAptau / '1118 // iN gatau / ' ityasmAt '2789 / vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA / 3 / 3 / 131 // ' iti yasi rUpam / bhUte laT thas / etadAcakSAthAM kathayatam / loTi rUpam / balinau balavantau / yataH zaGkareNApi mahAdevenApi durgamaM duHkhena gamyate / kAviva / stamberamAviva yathA mattadvipau prAmutastadvat / '2927 / stmb-krnnyoH-3|2|13|' ityac / kartari hastinyabhidheye 'hastisUcakayoH' iti vacanAt / zaGkara iti '2928 / zami dhaatoH-3|2|14|' ityac // durgamatvadarzanAyAha384-vyAptaM guhA-zayaiH krUraiH kravyAdbhiH sa-nizAcaraiH // tuGga-zaila-taru-channaM mAnuSANAma-gocaram // 93 // vyAptamityAdi-kIdRzamadIndraM kravyamapakamAMsaM bhakSayadbhiH / kavyopapadA. dadeH '2978 / kanye ca 3 / 2 / 69 / ' iti vida / karaiH hiMsakaiH siMhAdimiH sanizAcaraiH rAkSasasahitaiAptam / guhAzayaiH guhAyAM zerate iti zIGaH 2929 // adhikaraNe zeteH / 3 / 2 / 15 / ' ityac / tuGgAH uccAH zailAH zilAyAM bhavA ye taravastaizchannaM vyAptam / ata eva mAnuSANAmagocaraM agamyam / 3 / 298 // gocrsnycr-13|3|119|' ityAdinA nipAtitaH // prAguktaSTAdhikAraH / iti avaM khazAdipratyayAnAha385-satvamejaya-siMhA''vyAn stanaM-dhaya-sama-viSau // kathaM nADiMdhamAn mArgAnAMgato viSamopalAn. // 94 // satvamityAdi-yuvAmimAn mArgAnAgatau / satvamejayasiMhADhyAn / satva. mejayanti ye siMhAH / 2941 / ejeH khaza / 3 / 2 / 28 / ' / 2942 / arurdviSat -6 / 3 / 67 / ' iti mum / tairADhyAn vyAptAn / siMhagrahaNaM tadvaddhisnopalakSaNArtha. m / hinastIti siMhaH / pRSodarAditvAdvarNaviparyayaH / nADindhamAniti / uccanIcAdhirohaNAt muhurmuhuniHzvAsai DiM dhamantIti '2945 / nADI-muSTyozca / 3 / 2. / 30 / ' iti khaza / '2943 / khityanavyayasya / 6 / 3 / 66 / ' iti hasvaH / viSamopalAn unnatapASANayuktAn / stanandhayasamatviSo bAlavatsukumArau / sAmarthya puna. yuvayoracintyam / stanaM dhayataH pibataH / 2944 / naasikaa-stnyoH-3|2|29|' iti khaza / '2942 / arussid-6|3|67|' iti mum // 386-uttIrNau vA kathaM bhImAH saritaH kUlamudvahAH, // ___ AsAditau kathaM brUtaM na gajaiH kUlamudrujaiH // 95 // uttIrNAvityAdi-kathaM vA kenopAyena yuvAM sarito nadIrattIrNau / bhiimaa1-1115| ucca-prAMzUnatodarocchritAs tuGge' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'miSeko nAma SaSThaH sargaH - 149 khAsakarIH : yataH kUlamudvahAH kUlamApUrya vahantyaH / ' 2946 / udi kUle - 1312/31 / ' iti khaz / gajaiH kUlamudujaiH kUlaM bhindadbhiH kathaM nAsAditau na vyApAditau iti brUtaM kathayatam // 387- rAmo vocanUmantam 'AvAmatraM lihaM girim // aiva vidvan ! pituH kAmAt pAntAvalpaM - pacAn munIn. // 96 // rAma ityAdi - hanurvadanaikadezaH sa nindito 'syAstIti nindAyAM matup / '3539 / anyeSAmapi dRzyate | 6 | 3 | 137 |' iti dIrghaH / ' hanUmAn hanumAnapi ' iti vizvadarzanAt / tasya kila jAtamAtrasya AdityarathaM gRhNato hanudvayaM bhagnamiti zrUyate / taM rAmo 'vocat uktavAn / tat kimityAha - he vidvan, yadamuM girimAvAmaiva Agatau tat pituH kAmAdamiprAyAt / AGpUrvAdiNo laGi rUpam / abhra lihamuccaistaram / abhraM leDhIti '2947 | vahAbhre lihaH | 3|2|32|' iti khaz / kiM kurvANau / pAntau rakSantau / munIn alpampacAn alpasantuSTAn / alpaM pacantIti '2949 / mitanakhe ca | 3|2|34|' iti mitetyarthagrahaNAt khaza / cakArasyAnuktasamuccayArthatvAdvA // I kaH punaH pitA yadAdezAdAgatAvityata Aha388-a-mitaM-pacarmIzAnaM sarva- bhogINamuttamam // AvayoH pitaraM viddhi khyAtaM dazarathaM bhuvi // 97 // amitampacamityAdi - AvayoH pitaraM dazarathanAmAnaM bhuvi vikhyAtaM viddhi jAnIhi / '2425 | hu* jhalabhyo herdhiH | 6 | 4|101 / ' amitampacaM mahAsatriNaM pUrvavat khaza mum ca / tato naJsamAsaH / IzAnamIzanazIlaM svAminamityarthaH / '3109 / tAcchIlya - 3 / 2 / 129 |' ityAdinA cAnazU / sarvabhogaNaM sarvasatvabhogAya hitam / '1670 | Atman - vizvajana - |5|1|9|' iti khaH / bhogazabdo'tra zarIravAcI / '197 | aT- kupavADU - |8|4|2| ' ityAdinA Natvam // yadi piturAdezAdAgatau kimatra gamanenAnveSayatha ityAha389 - chalena dayitA SraNyAd rakSasA 'ruM tudena naH // a- sUrya - pazyayA mUrtyA hRtA, tAM mRgayAvahe . ' // 98 // chalenetyAdi - no 'smAkaM dayitA araNyAdrAkSasena hRtA / kIdRzena / bharuntudena marmaspRzA / '2950 / vidhvaruSostudaH | 3 |2|35|' iti khaz / mum / asUryampazyayA AdityagopyayA mUrtyA zarIreNopalakSitA / '2941 / asUrya-la 1-'1446 / icchAmanobhavau kAmau / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 bhaTTi kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, laattyoH-3|2||36||' iti khaz / tAM hRtAM mRgayAvahe gaveSayAvaH / 2046 mRga anveSaNe' svArthikaNyantaH / yuvayoH pauruSAnvitatvAt kathaM hRtetyAha-chalena chadmanA // tvaM punaH kasya vetyata Aha390-pratyUce mArutI rAmam-'asti vAlIti vaanrH|| zamayedapi saMgrAme yo lalATaM-tapaM ravim. // 99 // pratyUca ityAdi-rAmaM mArutiH pratyUce pratyuktavAn / asti vAlIti nAmnA kapIzvaraH yaH saMgrAme yuddhe lalATantapaM sarveSAmupari vartamAnaM raviM pUrvavat khaza / zamayet parAjayediti sambhAvane liG / vAlizabdo nAntaH idantazca / tathA ca 'vAlI vAlizca kathyate' iti zabdabhedaH // 391-ugraM-pazyena sugrIvasU tena bhrAtA nirAkRtaH // tasya mitrIyato dUtaH saMprApto'smi vazaM-vadaH, 100 ugrampazyenetyAdi-tena bhrAtA ugrampazyatA pApaM vijAnatA / 2952 / ugrmpshy-3|2|37|' ityAdinA nipAtitam / yazca sugrIvo nirAkRto'bhibhUtastasya hi dUtaH prApto 'smi / vazaMvadaH / vazamanukUlaM vadatIti vazaMvadaH / '2935 / priya-vaze vadaH khac / 3 / 2 / 38' kIdRzasya / mitrIyato mitramicchataH / '2657 / supa AtmanaH kyac / 3 / 13 / / kiM tena sakhyeti cedAha392-priyaM-vado 'pi naivo 'haM bruve mithyA paraM-tapa!, // sakhyA tena daza-grIvaM nihantAsi dviSaM-tapam. // 10 // priyaMvada ityAdi-priyaMvadatayA loko mithyA vadati / ahaM priyaMvado'pi naiva mithyA bruve vadAmi / pUrvavat khacU / parantapa zatrUNAmupatApayitaH / 2954 / dvisst-pryoH-3|2|39|' iti khac / tena sugrIveNa sakhyA mitreNa dazagrIvaM nihantAsi haniSyasi / hanteluTi rUpam / kIdRzaM dviSantapam / zatrUNAmupatAyitAram / pUrvavat khac // 393-vAcaM-yamo'hamanRte satyametad bravImi te // ehi, sarva-sahaM mitraM sugrIvaM kuru vAnaram.' // 102 // vAcaMyama ityAdi-2957 vAcaMyama-purandarau ca / 6 / 3 / 69 / ' iti mumAgamo nipAtyate / tasmAt satyametat pUrvoktam / bravImi te tubhyam / tAdarthaM 1-138 / satyaM brUyAt priyaM brUyAt na brUyAt satyamapriyam / priyaM ca nAnRtaM brUyAdeSa dharmaH sanAtanaH // manusmRtiH a0 4 / iti marma jAnanAha-'navA 'haM bruve mithyA' ityAdi / 2-749 / tapasvI tApasaH pArikAGkSI vAcaMyamo muniH / iti nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 151 cturthii| yata evaM tasmAdehi Agaccha / sugrIvaM vAnaraM mitraM kuru / kIdRzaM / sarvasahaM sarvaM sahata iti 2958 / puu:srvyoH-3|2|4|' iti khac // 394-sarva-kaSa-yazaH-zAkhaM rAma-kalpa-taruM kpiH|| AdAyA'bhraM-kaSaM prAyAn malayaM phala-zAlinam.103 sarvaGkaSetyAdi-rAmaH kalpataruriva yastamAdAya gRhItvA kapiH prAyAt gataH / kIdRzaM rAmam / sarvaRSayazaHzAkhaM sarva kaSanti vyAmuvanti yAni yazAMsi / 2959 / srv-kuul-3|2|42|' ityAdinA khac / tAnyeva zAkhA yasya / phalazAlinamabhimataphalasampAdanAt / abhraGkaSamuccaistaraM malayam / pUrvavat khac // 395-megha-karamiAyAntamRtuM rAmaM klmaanvitH|| dRSTvA mene na sugrIvo vAli-bhAnu bhayaM-karam // 104 // meghaGkaramityAdi-rAmamAyAntaM dRSTvA / sugrIvo vAlinaM bhAnumiva bhayaMkara bhItijanakaM na mene na buddhavAn / 2960 / meghrti-3|2|43|' ityAdinA khac / kumAnvito glAno vAlibhAnunA pIDitatvAt / kIdRzaM rAmam / meghaGkaraM Rtumiva prAvRTvAlamiva / pUrvavat khac // 396-upA-TyakurutAM sakhyamanyonyasya priyaM-karau, // kSemaM-karANi kAryANi paryAlocayatAM tataH // 105 // upAgnItyAdi-upAgni agnisamIpe rAmasugrIvau sakhyamakurutAM 'itaHprabhRtyAvayoH sakhyam' iti / anyonyasya priyaGkarau / 296 // kSema-priyamadre'Nca / 3 / 2 / 44 / ' iti cakArAt / tataH sakhyakaraNAnantaraM kSemaGkarANi hitajanakAni yathAsvaM kAryANi pratyAlocayatAM nirUpitavantAvityarthaH / paTapuTetyatra curAdikANDe dhAtau loca paThyate tasya laGi rUpam // 397-AzitaM-bhavamutkruSTaM valigataM zayitaM sthitam // bahvamanyata kAkutsthaH kapInAM svecchayA kRtam. 106 AzitambhavamityAdi-Azitambhavamazanam / '2962 / Azite bhuvaH karaNa-bhAvayoH / 3 / 2 / 45 / ' iti khac / utkruSTaM kilakilAyitam / valigataM dhAvanam / tathA zayitaM sthitaM ca kapInAM svecchayA kRtaM etatkAkutstho bahvamanyata zvAghitavAn / puNyabhAja ime yadeSAM svecchAvihAriNAM ceSTitaM, asAkaM tu zokasantaptAnAM na kiMcidastIti / sarvatra bhAve niSThA // 398-tato baliM-dama-prakhyaM kapi-vizvaM-bharA'dhipam // sugrIvaH prAbravId rAmaM vAlino yudhi vikramam. 107 tata ityAdi-tataH kAryAlocanAnantaraM sugrIvo 'bravIt / laGi '2452 // bruva Ida / 7 / 3 / 93 / ' kimuktavAn / vAlino yudhi vikramaM zauryamiti pradhAnaM karma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, rAmamityakathitam / kIdRzaM rAmam / balindamaprakhyaM viSNutulyam / baliM damayatIti '2963 / saMjJAyAM bhuu-tuu-vRji-3|2|4' ityAdinA khac / amantasya mitvahasvatve / tathA vizvaM bibhartIti vizvambharA tasyA adhipaM adhipAtItyadhipaH / '2898 / aatshvopsrge-3|1136|' iti kH|| 399-'vasuM-dharAyAM kRtsnAyAM nA'sti vAli-samo balI, // hRdayaMgamamaitat tvAM bravImi, na parAbhavam. // 108 // vasundharAyAmityAdi-vasundharAyAm / pUrvavat khac / vAlinA samo. 'nyo balI balayuko nAstIti hRdayaGgamaM mama / svAnubhavaM hi vastu hRdynggmmityucyte| tena saMjJAyAmityadhikRtya 2964 / gamazca / 3 / 2 / 47' iti khac / na punastvAM parAbhavamabhibhavaM bravImi // iti khjdhikaarH| evaMparAkramo 'sau tatra kiM tvaM kariSyasItyAha400-dUra-gairanta-gair bANair bhavAnatyanta-gaH shriyH|| api saMkrandanasya syAta RddhaH, kimata vAlinaH109 dUragairityAdi-yato bhavAn kruddhaH san saMkrandanasyApi zakrasyApi / '2896 / nandi-grahi / 3 / 1134 / ' ityAdinA lyuH / bANaiH karaNabhUtaiH / dUragaiH dUraM gacchantIti / antagaiH kAryasamApakaiH / 2965 / antaatynt-3|2|18|' ityAdinA ddH| zriyo lakSamyA atyantagaH vinAzayitA syAt / atyantaM paryavasAnaM gacchatIti / kiM punarvAlino lakSyA atyantago bhavAnvinAzayiteti // 401-vareNa tu muner vAlI saMjAto dasyuho raNe // ___ a-vArya-prasaraH prAtarudyanniva tamo'pahaH // 110 // __ vareNetyAdi-munestu vareNa dasyuhaH dasyUn zatrUn vadhyAditi / 2966 / AziSi hnH|3|2|49|' ddH| ato raNe avAryaprasaro'namibhavanIyagatiH snyjaatH| ka iva / tamo'paha iva tamo'pahaH AdityaH / tamo'pahantIti / 2967 / ape klezatamasoH / 3 / 2 / 59 / ' iti DaH / prAtaH prabhAte udyan udgacchan / utpUrvAdiNaH zatari iNo yaN / avAryaprasarastadvadasAvapi / sarva vAkyaM sAvadhAraNaM bhavatIti prAtarapyudyannavAryaprasara eveti tena sarvakAle asthAvAryaprasaratvaM siddhaM na tu prAtarevodyannavAryaprasara iti // 1-50 / saMkrandano duzyavanasU tarASANa meghavAhanaH / AkhaNDalaH sahasrAkSa RbhukSAH / ' 2-776 / ripau vairi-sapatnA'ri, dvissddvessnn-drhdH| dvivipkssaa'hitaa-'mitr-dsy-shaatrvshtrbH|| 3-1449 / rAho dhvAnte guNe tmH| iti sarvatra nA0 a0 / tamAzabdArthAstrayaH-tamaH kari-hariM somaM prapIDya kurute taimaH / cakorAt saptamaskAn yad tad yuktaM tamaso'sya vai / / ' iti koshaavtNsH| 1-tmo'dhkaarH| 2-tamo raahuH| 3-tamo guNaH / sa-tamaskAn zokayuktAnityarthaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH - 153 402 - atipriyatvAn na hi me kAtaraM pratipadyate // ceto vAli vadhaM rAma ! klezapaharmupasthitam // 111 // atItyAdi - he rAma ! madIyaM ceto vAlivadhaM karmIbhUtamupasthitaM prAptaM na hi pratipadyate naiva pratyeti / yasmAt kAtaraM vyAkulam / vAlino'tibalayuktasvAt / kIdRzaM vadham / kkezApaham duHkhasyonmUlakam / pUrvavaDuH / atipriyatvAdvAvidhasya / yasya hi yatpriyaM tatsiddhamapi asau na pratyeti // iti DAdhikAraH // upasthito'sya vadha iti kathaM jJAyata ityAha403 - zIrSa - ghAtinarmAyAtamerINAM tvAM vilokayan // patighnI- lakSaNopatAM manye'haM vAlinaH zriyam. 112 zIrSetyAdi - arINAM zIrSaghAtinam / '2968 / kumAra-zIrSayoNiniH | 3 |2| 51 | ' iti nipAtanAt zirasaH zIrSabhAvaH / AAyAtaM vilokayan vAlinaH zriyaM patinIlakSaNopetAmahaM manye / patiM hanti yalakSaNaM tenopetAmivetIvArtho'tra draSTavyaH / '2970 / bhamanuSyakartRke ca |3| 2|53 / ' iti Thak / '2363 / gamahana|6|4|98|' ityupadhAlopaH / ' 358 / ho hanteH | 7|3|54 |' iti kutvam // 404 - zatrughnAn yudhi hastino girIn kSiSyanna - kRtrimAn // zilpibhiH pANidhaiH kruddhas tvayA jayyo 'bhyupAya -vAn // 113 // / zatrughnAnityAdi - kiJca yudhi saMgrAme vAlI tvayA jayyaH jetuM zakyo yadi yuSmadakhANAM zaktirdRSTA tAM ca draSTumicchAmIti vakSyamANAbhiprAyaH / 651 kSayyajayyau zakyArthe / 6 / 1 / 81|' ityayAdeza nipAtanam / kIdRzaH abhyupAyavAn yuddhopAyayuktaH / kiM kurvan / kruddhaH kSipyan girIn / divAditvAcchyan / akRtri mAn devanirmitAn / zatrughnAn zatrUn hantIti / '2970 / amanuSya | 3|2|53|1 iti Thak / hastighna iva hastighnaH hantuM zaktaH / ' 2971 / zaktau hasti kapATayoH 3 / 2 / 54 |' iti sUtrasya manuSyakartRkArthArambhakatvAt / vAlI cAmanuSyaH / zilpibhiryuddhakuzalaiH vAnaraiH saha kSiSyan / sahArthasya gamyamAnatvAt sahayoge tRtIyA / pANighaiH pANivAdakaiH / te hi hastiyuddhe'nyasya vAdyasyAsaMbhavAt hastimukhameva vAdayitvA girIn praharaNAn kSipyanti / 2972 / pANighatADavau zilpini | 3 |2| 55 |' iti kartari nipAtanam // 405- ADhyaM karaNa-vikrAnto mahiSasya suradviSaH // priyaM - karaNamindrasya duSkaraM kRtavAn vadham // 114 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, ADhyamityAdi-anADhyamADhyaM karotyaneneti / 2973 / aany-subhg13|2|56|' ityAdinA karaNe khyun / AdhyaGkaraNaM vikrAntaM yasya vAlinaH / bhanAvyaH san vikrAntenADhayo bhUta ityarthaH / mahiSasya suradviSo dundubhervadhaM maraNaM yaH kRtavAn duSkaraM kRcchrasAdhyaM priyaGkaraNamindrasya tuSTikaram / apriyaM priyaM karotya. neneti pUrvavat khyun // 406-priyaM-bhAvukatAM yAtas taM kSipana yojanaM mRtam // svarge priyaM-bhaviSNuza ca kRtsnaM shkto'pybaadhyn',|| priyamityAdi-tamevaM suradviSaM mRtaM pAdAGguSThena yojanamadhvAnaM kSipan prerayan / kSipestaudAdikasyobhayapadino rUpam / priyambhAvukatAM yAtastathA svarga priyambhaviSNuzcAsIt / '2974 / kartari bhuvH-3|2|57|' ityanenADhyAdiSUpapadeSu khiSNuckhukajau / zakto 'pi samartho 'pi kRtsvaM lokamityarthAt / abAdhayan apIDayan / '1651 / badha saMyame' iti caurAdikaH tasya zatari rUpam / sa IzastvayA zakyo jetuM yaditvadatrANAM sAmarthya dRSTamityabhiprAyeNAbravIt sugriivH|| rAmo'pi tadabhiprAyaM vidan yat kRtavAn tadAha407-jijJAsoH zaktimastrANAM rAmo nyUna-dhiyaH kapeH // abhinat pratipattyartha sapta vyoma-spRzas tarUn. // jijJAsorityAdi-astrANAM zarANAM zaktiM jijJAsoH jJAtumicchoH kapeH sugrIvasya nyUnadhiyaH svalpabuddheH / yataH pramANAntareNAparijJAnAt pratyakSeNa jJAtumicchatIti pratipattyartha saMpratyayAthai rAmaH sapta tarUn tAlAn patayA sthitAn ekena zareNAbhinat vyomaspRzaH / '432 / spRzo'nudake kvin / 3 / 2 / 58 / ' // 408-tato vAli-pazau vadhye rAma-viMg-jita-sAdhvasaH // ___abhyabhUna nilayaM bhrAtuH sugrIvo ninadan dadhRk // tata ityAdi-tatastarubhedAdanantaraM sugrIvo bhrAtunilayamabhyabhUt abhibhuutvaan| kIdRzaH / dadhak dhRSTaH / '373 / Rtvig-3|2|59|' ityAdinA nipAtitam dhRSeH kvin / dvivacanam / '377 / kvinpratyayasya kuH / / 2 / 62 / ' iti kutvaM khakAraH catvaM kakAraH / yasmAdvAlini pazAviva vadhye vadhAheM / rAmeNa RtvijA yAjakena jitasAdhvasaH apanItasAdhvasaH tasmAddaTak / Rtau yajati RtuM vA yajati Rtuprayukto vA yajatIti RtupUrvAdyajeH kvin / yajAditvAt samprasAraNam / idamRtvikzabdanirvacanam / rUDhitastu yAjayitRSu brAhmaNeSu kvinpratyayasya kuH / linadam kilakilAzabdaM kurvan // 409-guhAyA niragAd vAlI siMho mRgamiva dhuvan // bhrAtaraM yuG bhiyaH saMkhye ghoSaNA ''pUrayan dishH|| guhAyA ityAdi-tasya zabdamAkarNya guhAyA niragAdvAlI nirgataH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 155 '2458 / iNo gA luGi / / 4 / 45' / '2223 / gaati-sthaa-|2|4|07|' iti sico luk / bhrAtaraM dhuvan abhigacchan / '1113 / dyu abhigamane' asthAdAdi. kasya vartamAnasAmIpye laTaH zatari uvaDAdeze rUpam / saMkhye yuddhe / bhiyo yaG bhIteryoktA / karmaNi SaSThI / bhItiM yuJjannityarthaH / yajeH pUrvavat kvin / '376 / yujerasamAse / 7 / 1171 / ' iti num / saMyogAntalopaH / kvinpratyayasya kuH / DakAraH / kaH kamiva / siMho mRgamiva dhuvan / ghoSeNa dizaH ApUrayan / dizanti iti dizaH pUrvavat kvin // 410-vyAyacchamAnayor mUDho bhede sadRzayos tyoH|| bANamudyatamAyasIdikSvAku-kula-nandanaH // 119 // vyAyacchetyAdi-tayoAlisugrIvayovyacchamAnayoH kalahAyamAnayoH sadRzayoH samAnayoH bhede pRthaktve mUDho bhrAntaH san ikSvAkukulanandano rAmo bANamudyataM sajjIkRtamAyaMsIt upasaMhRtavAn / 2742 / samudAGbhyo yamo granthe 113175 / ' iti taG na bhavati / aka-bhiprAyatvAt / tatra 'katrabhiprAye' iti vartate / 2695 / ADo yamahanaH / 1 / 3 / 28 / ' ityanenApi na syAt sakarmakatvAt tatra 'akarmakAt' iti vartate / samAnapUrvasya dRzeH 'samAnAnyayozca' ityupasaMkhyAnAt '429 / tydaadissu-3|2|60|' ityAdinA kaJ / '1017 / dRg-dRza-va. tuSu / 6 / 3 / 09 / ' iti samAnasya sabhAvaH // 411-RSyamUkamagAt klAntaH kapira mRga-sahaga drutam // kiSkindhA'drisadA''tyartha niSpiSTaH koSNamucchrasan. // 120 // RSyamUkamityAdi-kapiH sugrIvaH kiSkindhAdrisadA vAlinA kiM kiM dadhAtIti kiSkindhA guhA / '2915 / bhAto 'nupasarge kaH / 3 / 2 / 3 / ' pAraskarAdidarzanAt pUrvasya suDAgamo malopaH SatvaM ca nipAtyate / tadupalakSito'driH kisskindhaadriH| tatra sIdatIti '2975 / stsuudviss-3|2|6|' ityAdinA kie| tenAtyartha nispiSTaH pIDitaH / niSpiSTatvAt klAntaH san RSyamUkaM mRgasadRk drutamagAt / samAnopapadAt dRzeH pUrvavat / kin / koSNamISaduSNamuccasan / '1033 / kavaM coSNe / 6 / 3 / 107 / ' iti cakArAt koH kAdezaH // 412-kRtvA vAli-druhaM rAmo mAlayA sa-vizeSaNam // aGgada-svaM punar hantuM kapighnA''hvAyayad raNe. 121 kRtvetyAdi-vAliguhaM sugrIvam / vAlinaM duhyatIti 2975 / satsU. / 3 / 2 / 61 // ' ityAdinA vip mAlayA savizeSaNaM sacihnaM kRtvA bhedaparijJAnArtha rAmaH aGgadaskhaM vAlinam / agadaM sUta iti pUrvavat kvin / '28 // oH supi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, | 6 |4| 83 / ' iti yaNAdezaH / taM raNe hantuM kapinA sugrIveNAhvAyayat abhibhavaM kAritavAn / hvayaterhetumaNNici '2585 // zA-cchA | 7|3|37|' ityAdinA yuk // 413 - tayor vAnara senAnyoH saMprahAre tanucchidam // vAlino dUra bhAga rAmo bANaM prANA'dama'tyajat 122 tayorityAdi -- vAnarasenAnyoH vAnarasvAminoH '272 / erane kAcaH / 6 / 4 / 82|' iti yaN / saMprahAre yuddhe pravRtte rAmo bANamatyajat / vAlinastanucchidaM tanuM zarIraM chinattIti pUrvavat kvip '146 | che ca | 6| 1173 | ' iti tuk / prANAdaM prANApahAriNam / prANAnattIti prANAdam / '2977 bhado nanne | 3|268 / ' iti viT / dUrabhAk dUramavasthito rAmo dUraM bhajata iti 2976 | bhajo 'NviH ||3|2 / 62 / ' // 414 - vAlinaM patitaM dRSTvA vAnarA ripu-ghAtinam // bAndhavA'''krozino bhejura'nAthAH kekubho daza. 123 vAlinamityAdi - ripughAtinaM ripUn hantuM zIlamasyeti '2988 / supya jAtau NiniH - 13|2|78|' taM vAlinaM patitaM dRSTrA vAnarA daza kakubho daza dizo bhejuH / anAthAH santaH svAmino hatatvAt / bAndhavAkrozino bAndhava itra AkrozantIti '2989 | kartaryupamAne | 3 |2| 79 // ' iti NiniH // 415-dhig dAzarathami'tryUcur munayo vana - vartinaH // upeyur madhu- pAyinyaH krozantyas taM kapi - striyaH // 124 // dhigityAdi - yeSAM satyanyasthAne vRttau ca vana evaM vartituM zAstrato niyamaH te vanavartino munayaH / 2990 / vrate |3|2|80|' iti NiniH / dhigimaM dAzarathimityUcuH uktavantaH / yenAnaparAdhe 'pi vAlinIdRzaM kRtamiti / kapikhiyazca vAlinamupeyuH madhupAyinyaH / AbhIkSNyena madhu pibantyaH / 2991 / bahulamAbhIye | 3 |2| 81|' iti NiniH / krozantyaH / ' hA nAtha !' iti rudantyaH // 416 - rAmamuccairupAlabdha zUra-mAnI kapi- prabhuH // vraNa-vedanayA glAyan sAdhuM manyame - sAdhuvat. // 125 // rAmamityAdi - kapiprabhurvAlI rAmamucairmahatA zabdenopAlabdha upAlabdhavAn / labhirAtmanepadyaniT / tasya luGi '2281| jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / '2280 / jhaSastathordho''dhaH | 8 | 2|40|' | '52 / jhalAM jaz jhazi |8|4|53 / ' / zUramAnI zUramAtmAnaM manyamAnaH / 2993 / AtmamAne khazca // 3 // 1 - 182 / dizas tu kakubhaH kASThA AzAz ca haritaz ca tAH / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH- 157 21.3 / ' iti cakArANiniH / vaNavedanayA glAyan glAnimupagacchan / sAdhubhamanyaM sAdhumAtmAnaM manyamAnaM rAmam / tenaiva khaz / tasmin sArvadhAtuke parato divAditvAt zyan / pUrvapadasya mum / asAdhuvadasAdhumiva / asAdhunA tulyaM vartate iti vatiH // 417-'mRSA 'si tvaM havir-yAjI rAghava! chdm-taapsH|| anya-vyAsakta-ghAtitvAd brahmaghnAM pApa-saMmitaH, 126 mRSetyAdi-he rAghava ! tvaM chadmanA tApasaH sa tvaM mRSaiva mithyaiva haviryAjI haviSA karaNeneSTavAnasi na lokaprAptaya ityabhiprAyaH / '2996 / karaNe yajaH / 3 / 2 / 05 / ' iti bhUte nniniH| itaHprabhRti bhUta ityadhikriyate / yato brahmanAM pApasaMmitaH brahma hatavanti iti '2998 // brhm-3|2|07|' ityAdinA vip / teSAM pApena tulyH| kutH| anyavyAsaktaghAtitvAt anyasmin sugrIve vyAsaktaM mAM hatavAn / '2997 / karmaNi hanaH / 3 / 2 / 06 / ' iti NiniH / tatra 'kutsitagrahaNaM kartavyam' ityuktam / yadi sugrIveNa mama virodhaH kiM tavAyAtamiti kutsitahananam // tadeva darzayannAha418-pApa-kRt sukRtAM madhye rAjJaH puNyakRtaH sutH|| mAmapApaM durAcAra ! kiM nihatyA 'bhidhAsyasi. 127 pApakRdityAdi-he durAcAra ! mAmapApaM nihatya pApakRt kRtakilbiSaH rAjJo dazarathasya puNyakRtaH sutaH sukRtAM madhye kimamidhAsyasi vakSyasi / kiM kSepe / nakiMcidabhidhAtavyamastIti bhaavH| sarvatra 2999|sukrm-paap-13|2|09|' ityAdinA kvip // 419-agni-cit soma-sud rAjA ratha-cakra-cidA''diSu // analeSviSTavAn kasmAn na tvayA apekSitaH pitaa.|| agnicidityAdi-kasmAttvayA pitA nApekSitaH nAnuvRttaH / yenaivaM kRtvaansiiti| kiidRshH|agnidhit aahitaagniH| agni citavAniti '300|agnau ceH 3 / 2 / 9 / ' iti kie / somasut somaM sutavAn somayAjI / 3000 / some sujaH / 3 / 2 / 90 / ' iti kip / manaleSu agniSu iSTavAn / rathacakracidAdiSu rathacakravacIyata iti '3002 / karmaNyaDyAkhyAyAm / 3 / 2 / 12 / ' iti ki / bhAdi 1-1480 / mRSA mithyA ca vitathe / ' iti nA0 a0 / 2-90 na kuTerAyudhair hanyAd yuddhyamAno raNe ripUn / na karNibhir nApi dagdhair nAgni-jvalita-tejanaiH / / 104 amAyayaiva varteta na kathaMcana mAyayA / ' manusmRtiH a07 / ityAdirAjadharmAn smArayannAha-'chadmatApasaH' iti / '230 kapaTo'strI vyAja dambhopadhayazU chanakaitave / 3-717 / citavAnagnimagnicit / ' iti nA0 a0| bha. kA. 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, C zabdAcchayena cidAdigrahaNam / abhyartho hi tadAkAra iSTakAcaya ityucyate tAreNAgnirapi // 420 - mAMsa vikrayiNaH karma vyAdhasyo 'pi vigarhitam // mAM natA bhavatA 'kAri niHzaGkaM pApa-dRzvanA. 129 mAMsetyAdi - mAMsavikrayiNaH kutsitakarmakAriNo vyAdhasyApi vigarhitaM ninditam / 3003 / karmaNInivikriyaH | 3 |2| 13 | ' iti iniH / tatra 'kutsitagrahaNaM kartavyam' ityuktam / nikRSTakarmakaraNeneti yadbhavatA pApadRzvanA pApaM dRSTavatA / '3004 / dRzeH kvanip / 3 / 2 / 94 |' | '355 | na saMyogAdvamantAt | 6 |4| - 137|' iti allopapratiSedhaH / karma akAri kRtam / karmaNi luG / niHzaGkaM zaGkAM tyaktvA / kiM kurvatA / mAM ghnatA mArayatA / hanteH zatari '2363 | gama-hana-|6|4|98|' ityupadhAlopaH / ' 358 / ho hanteH | 7|3|54 |' iti kutvam // 421 - buddhipUrva dhruvan na tvA rAja - kRtvA pitA khalam // sahayudhvAnamanyena yo 'hino mAma'nAsam // 130 // buddhipUrvamityAdi - svatpitA tvAM khalaM asAdhucaritaM dhruvan gacchan '1492 / dhru gatisthairyayoH' iti tudAdau paThyate / tasya gatau jJAnArthe vartamAnasya zatari vikaraNalope uvaGAdeze ruupm| yanna rAjakRtvA / kasya tadetyarthAt / ' 3005 / rAjani yudhi kRJaH | 3 |2| 15 | ' iti vanip / vattasya buddhipUrvam dhruvamavazyaM tasyeti vyAkhyAne kRtprayoge karmaNi SaSTyA bhavitavyam / yastvaM mAmanAgasamapApamanyena sahayudhvAnaM anyena sugrIveNa saha yoddhuM pravRttam / '3006 / sahe ca | 3 |2|96 / ' iti kvanip / ahinaH hiMsitavAn / hiMserlaGi madhyamapuruSaikavacane znami zvAnnalope halabyAdilope rutve ca rUpam // mAMsArtha ita iti cedAha - 422 - paJca paJcanakhA bhakSyA ye proktAH kRta-jair dvijaiH, // kauzalyA - ja ! zazAssdInAM teSAM naiko 'pyahaM kapiH. I paJca paJcetyAdi - he kauzalyAja kauzalyAjAta | '3007 / saptamyAM janerDa: 13 / 2 / 97 / ' ye paJca paJcanakhAH / ' zazakaH zallakI godhA khaDgI kUrmazca paJcamaH ' iti / kRtajaiH kRtayugajAtaiH / saptamyAM janerDaH / dvijairdvijataiH / '3011 / anyedhvapi dRzyate || 3 |2| 1011' iti DaH / saptamyAmityupalakSaNam / asaptamyAmapi dRzyate / bhakSyAH bhakSaNIyAH proktAH / teSAmahameko 'pi na bhavitA ahaM kapiH / tatkimiti hato'haM tvayeti // 1 - 792 Ago'parAdho mantuz ca' iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSTaH sargaH- 159 423-kathaM duSThuH svayaM dharme prajAs tvaM pAlayiSyasi, // AtmA'nujasya jihveSi saumitres tvaM kathaM na vA. 132 kathamityAdi-svayamAtmanA dharme duSTuH duHsthaH san / 'apaduHsuSu sthaH' ityauNAdikaH kupratyayaH / kathaM prajAH pAlayiSyasi naiveti bhAvaH / 3009 / upasarge ca saMjJAyAm / 3 / 2 / 99 / ' iti janerDaH / kathaM vA saumitreAturAsmAnujasya kanIyasaH / AtmAnamanujAta iti 2010 / aNau krmnni-3|2|10|' iti DaH / na jiheSi na lajase // 424-manye kiM-jamahaM ghnantaM tvAma-kSatriya-je raNe // ____ lakSmaNA 'dhija! duvRtta ! prayuktamanujena naH'. 133 manya ityAdi-kiMjaM svAmahaM kuto 'pi jAtaM na rAjajAtaM manye / '3008 // paJcamyAmajAtau / 3 / 2 / 18 / ' iti DaH / nantaM mArayantam / akSatriyaje raNe ksstriyaadjaate| he lakSmaNAdhija lakSmaNAgraja! durvRtta ! no'smAkamanujena bhrAtrA prayukaM preritam / tatra 'paJcamyAmajAtau' ityuktaM jAtAvapi dRzyate akSatriyaja iti / 'upasarge ca saMjJAyAm' ityuktaM asaMjJAyAmapi dRzyate / lakSmaNAdhija iti 'anau karmaNi' ityuktaM akarmaNyapi dRzyate / anuja iti sarvatrAnyeSvapi dRzyata iti DaH // ityuppdaadhikaarH|| 425-pratyUce vAlinaM rAmo-'no 'kRtaM kRtavAnaham // ___ yajvabhiH sutvabhiH pUrvara jairadbhiz ca kapIzvara! 134 pratyUca ityAdi-rAmo 'pi vAlinaM pratyUce pratyuktavAn / kimityAha / he kapIzvara! pUrvairjaradbhivRddhaiH / 3092 / jIryateratRRn / 3 / 2 / 104 / ' yajvabhiH yAjJikaiH sutvabhiH somayAjibhiH / '3091 // su-yajoI nim // 3 // // 103 / / nAkRtaM kRtavAnahaM api tu kRtameva kRtavAnaham / '899 / niSThA / 2 / 2 / 36 / ' iti bhUte taktavatU // 426-te hi jAlair gale pAzaima tirazcAmupaseduSAm // USuSAM para-dAraiza ca sArdhaM nidhanamaiSiSuH // 135 // ta ityAdi-yasmAtte pUrvavRddhAH jAlairgale pAzaizca tirazcAM mRgapakSisarIsRpA 1-2 brAhma prAptena saMskAra kSatriyeNa yathAvidhi / sarvasyA'sya yathAnyAyaM kartavyaM parirakSa Nam / ' manu0 a0 7 iti smRtyA rAjJAM prajArakSaNameva mukhyo dharmaH sa ca duSTAcaraNena na saMpagheteti dyotayannAha-'kathaM duSThuH svayaM dharme-' ityAdi / 2-tato rAmaH paradArasevanAdiduSkarmakaraNAt daNDya eva tvaM tathAbhUtasya ca daNDAkaraNaM '20 yadi na praNayAdrAjA daNDaM daNDyeSvata. ndritaH / zUle matsyAnivA 'pakSyan durbalAn blvttraaH|' ma0 a07 / iti smRte rAjJAM doSAyaiveti yuktamevaitadityAha-'nA'kRtaM kRtavAn' ityaadi| 3-605 prakyAH sthaviro vRddho jIno jIrNo jaranapi' / nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhaTTi kAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 1 NAM tiro'JcatIti '373 / Rtvig - 13 / 2 / 59 |' ityAdinA kkin / Ami 416 | acaH | 6|4|138|' ityalopaH / teSAM nidhanaM vinAzamaiSiSuH iSTavantaH / iSeluMGi rUpam / kIdRzAm / upaseduSAM samIpamupagatavatAM teSAM samIpavartinAmupadravakAritvAt / '3097| bhASAyAm - 13 / 2 / 108 / ' iti vasuH / paradAraizca sArdhamUSuSAM uSitavatAm / pUrvavatkvasuH vaseryajAditvAtsaMprasAraNam // 427 - ahaM tu zuzruvAn bhrAtrA striyaM bhuktAM kanIyasA || upeyivAna'nUcAnair ninditas-tvaM latA - mRga ! // 136 // ahamityAdi - he latAmRga he zAkhAmRga ! ahaM punaH zuzruvAn zrutavAn / pUrvavat vasuH / yaduta bhrAtrA kanIyasA bhuktAM striyaM tvamupeyivAn san anUcAnairvaidavidbhirninditastato me naiva doSaH / ' 3098 / upeyivAnanAzvAnanUcAnazca | 3 |2| 109 |' iti upeyivAnityAdinA nipAtitau // 428 - anvanaiSIt tato vAlI trapA - vAniiva rAghavam. // nyakSipac ca'GgadaM yatnAt kAkutsthe tanayaM priyam // anvityAdi - tato rAmavacanAdanantaraM vAlI rAghavamanvanaiSIt anunItavAn / 'deva kSamyatAM yadajAnatA mayoktam' iti / nayaterluGityanena bhUtasAmAnye luG / trapAvAniva yathA lajjAvAn kazcidanunayati tadvat / aGgadaM ca priyaM tanayaM kAkutsthe rAme vyakSipat nyastavAn / yatnAdAdarAt / kSiperanadyatane laG / lakArapratyayasyAtiGIti pratiSedhAnna kRtsaMjJA // 429 - mriyamANaH sa sugrIvaM proce sad bhAvamAgataH - // 'saMbhaviSyAva ekasyAmabhijAnAsi mAtari // 138 // 1 mriyamANa ityAdi - sa vAlI mriyamANaH san sadbhAvaM zobhanabhAvamAgataH san sugrIvaM proce / kimityAha / abhijAnAsi smarasi / ekasyAM mAtari saMbhaviSyAvaH / samabhavAva ityasminnarthe '2773 | abhijJAvacane lRT | 3 |2| 112 // ' ityanadyatane lRT / abhijAnAsItyabhijJAvacanasyopapadatvAt // 430 - avasAva nagendreSu, yat pAsyAvo madhUni ca // abhijAnIhi tat sarva, bandhUnAM samayo hyayam. 139 avasAvetyAdi - abhijAnIhi smara / yannagendreSu avasAva uSitavantau / atrAbhijJAvacanasya yacchabda sahitatvAt '2774 / na yadi | 3 |2| 113 |' ityanena luTi pratiSiddhe laDeva bhavati / bhana vAsamAtraM smaryate / madhUni ca yatpAsyAvaH tatra pItavantau tatsarvamabhijAnIhi / atra '2775 // vibhASA sAkA 1-'1443 / vRddhaprazasyayor jyAyAn kanIyAMs tu yuvA 'lpayoH / ' 2- 715 anUcAnaH pravacane sAGge'tI / ' iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAma SaSThaH sargaH - 161 | 3 |2| 114 // iti pakSe lRT / sAkAGkSatA ca prayokturlakSyalakSaNayoH saMbandhe / tatra vAso lakSaNaM pAnaM ca lakSyamiti / yasmAdbandhUnAmayameSa samayaH kAlaH // 431 - daivaM na vidadhe nUnaM yugapat sukhamavayoH // zazvad babhUva tad duHsthaM yato na' itiho 'karot. // daivamityAdi - nUnamavazyaM devamAvayoH sukhaM yugapadekakAlaM na vidadhe na hi vihitavat / parokSe, liT / jitvAttaG / ato lopaH / yato yasmAttat daivaM zazvat nityaM duHsthamananukUlaM no'smAkaM babhUva tasmAditiha evamakarot ityevaM kRtavAn / yadyugapadAvayoH sukhavidhAnaM tadduHsthaM zazvadvabhUva / hAkaroditi bhUtAnadyatanaparokSe liTi prApte '2776 / ha- zazvatorlaG ca | 3 |2| 116 | ' iti laG / cakArAt liT / tatra zazvacchabde upapade liDevodAhRtaH na laG / hazabde laDeva na liDapIti // 432 - dadau sa dayitAM bhrAtre mAlAM cAgryAM hiraNmayIm, // rAjyaM saMdizya bhogAMzU ca mamAra braNapIDitaH 141 dadAvityAdi - sa vAlI dayitAM tArAkhyAM bhrAtre sugrIvAya dadau mAlAM cAyAM zreSThAM hiraNmayIM suvarNaghaTitAm / rAjyaM sAmAtyAdidravyaprakRtim / saMdizya dattvA / bhogAMzca rAjyAGgAni / mamAra braNapIDitaH / tatrApi parokSe liT // 433 - tasya nirvartya kartavyaM sugrIvo rAghavA''jJayA // kiSkindhA'dri-guhAM gantuM manaH praNidadhe drutam 142 tasyetyAdi - tasya mRtasya kartavyaM piNDodakAdikaraNIyaM kRtvA suprIvo rAghavAjJayA 'gaccha varSAsamayamatItya zaradyAgamiSyasi' iti AjJayA kiSkindhAdviguhAM gantuM manaH praNidadhe kRtavAn / bhannApi parokSe liT // 434 - nAma - grAhaM kapibhiraMzanaiH stUyamAnaH samantAdenvagbhAvaM raghu-vRSabhayor vAnarendro virAjan // abhyarNe 'mbhaH-patana-samaye parNalI bhUta - sAnuM kiSkindhAdriM nyavizata madhu-kSIba-guJjad-dvirepham. 1 - mandAkrAntAvRttamidam / tallakSaNaM tu - ' 97 mandAkrAntA jaladhiSaDagair m-bhau natau tAgurU cet / ' iti vRttaratnAkare bhaTTakedAraH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 1 nAmetyAdi / vAnarendraH sugrIvaH kiSkindhAdri nyavizata niviSTavAn / ' 2683 / nervizaH | 1 | 3 | 17 | ' iti taG / bhazanaiH suSThu kapibhiH stUyamAnaH / vartamAne laT / tasya karmaNi vihitatvAt / '3103 / lakSaNa hetvoH kriyAyAH - |3| 2 / 126 / ' iti zAnac / nAmagrAhaM nAma gRhItvA / '3380 / nAiyA dizi praho: 13 | 4|58|' iti NamulaM / samantAtsarvataH / virAjan zobhamAnaH / atra parasmaipadasaMjJakaH zatRpratyayaH / kiM kRtvA / raghuvRSabhayoranvagbhAvaM anukUlo bhUtvA / bhanvakpUrvAdbhavateH '3386 / anvacyAnulomye | 3 | 4 |64 |' iti Namul / tadanukUlavartitvAdvirAjan / kadA nyavizata | abhyarNe nikaTe / ambhaHpatanasamaye prAvRSItyarthaH / parNalI bhUtasAnuM parNAni santi yeSAmiti sidhmAdipAThAllac / tadantAdabhUtatadbhAve cicaH / parNalIbhUtAH sAnava ekadezA yasyAdreH / madhukSIbA madhumattA guJjanto dvirephA yatra / kSIva iti '3035 | anupasargAt phullakSIba- kRzollAghAH | 8|2|55 / ' iti nipAtitaH / 407 | zrIbR made / ' ityasmAt ktapratyayasya lopa iDabhAvazca nipAtyate / guJjerlaT / kvacit prathamAsamAnAdhikaraNe'pi zatRpratyayaH // I I iti sopapadakRtaH // iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI- bhaTTikAvyedvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe prathamaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSya-rUpe kathAnake sugrIvA'bhiSeko nAmaH SaSThaH sargaH paryavasitaH / saptamaH sargaH // itastAcchIlikaM kRtamadhikRtyocyate / tAcchIlikamityupalakSaNam / taddharmatarasAdhukAriSvapi draSTavyam / yataH '3114 | Akke stacchIla taddharma-tatsAdhukAriSu | 3 |2| 154 |' iti tatrAdhikriyate 435 - tataH kartA vanA''kampaM vavau varSA - prebhaJjanaH // " nabhaH pUrayitArazca samunnemuH payodharAH // 1 // tata ityAdi // tataH pravezAnantaraM varSAprabhaJjanaH prAvRGghAto vavau vAti sma / '1124 / vA gati-gandhanayo:' iti / kartA vanAkampaM sAdhu kurvan / '3115 / tRn |3|2| 135 / ' iti tRn / '6271 na loka | 2|3|69 |' iti SaSThIpratiSedhaH / payodharA meghAzca samunnemuH samucatAH / kIdRzAH / nabhaH pUrayitAraH / tRn // 1-'141 / striyAM prAvRT striyAM bhUmni varSA:' / 2 - 70 / nabhasvad vAta-pavana pavamAnaprabhaJjanAH' / 3 - 1372 / strI - stanAdau payodharau' / nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH- 163 436-tarpaNaM prajaniSNUnAM zasyAnAma-malaM pyH|| rociSNavaH sa-visphUrjA mumucur bhinna-vad dhnaaH||2|| tarpaNamityAdi-ghanA amalaM payo mumucuH / bhinnavat bhinnA iva / kIdRzaM payaH / tarpaNaM zasthAnAM tarpaNaM tarpayatIti 2841 // kRtyalyuTo bahulam / 3 / 2 / 113 // ' iti kartari lyuT / prajaniSNUnAM sAdhu prAdurbhavatAm / rociSNavaH sAdhu dIpyamAnAH / savisphUrjAH savajranisvanAH / '3116 // alNkRny-3|2|136|' ityAdinA iSNuc // 437-nirAkariSNavo bhAnuM divaM vartiSNavo 'bhitH|| alaMkariSNavo bhAntas tarDitvantaz cariSNavaH // 3 // niretyAdi-bhAnuM nirAkariSNavo nirAkaraNazIlA ghanAH payo mumucuriti yojyam / divamabhito vartiSNava AkAzamabhito vartanasvabhAvAH / pUrvapazcimayovartanahetutvAt / paryabhibhyAM sarvobhayArthe tasiH / 'abhitaHparitaH-' iti dvitIyA / taDitvantaH savidyutaH / ata eva bhAnto dIpyamAnAH / evaM ca kRtvA alaMkariSNavo'laGkaraNazIlA iva / dizazcariSNavaH itastato gamanazIlAH / pUrvavadiSNuc // 438-tAn vilokyA 'sahiSNuH san vilalApaunmadiSNu-vat // vasan mAlyavati glAstU rAmo jiSNura-dhRSNu-vat. // 4 // tAnityAdi // tAn ghanAnvilokya asahiSNurasahanazIlo rAmaH mAlyavati parvate vasanvilalApa / unmadiSNuvat unmadanazIlaH unmattastadvat / pUrvavadiSNuc / glAsnuH glAnazIlaH / jiSNurjayazIlaH / ahaSNuvadapragalbha iva / zokAbhibhUtatvAt / '3119 / glA-ji-sthazca gsuH / 3 / 2 / 139 / ' / SNuriti '3120 / trsigRdhi-3|2|140|' ityAdinA knuH // 1-363 // vRkSA''dInAM phalaM zasyam' 2-665 / vibhrAD bhrAjiSNu-rociSNU' iti nA0 a0| 3-1075 / nirAkariSNuH kSipnuH syAt' / 4 / 5-1074 / utpatiSNus tUtpatitA, 'laMkariSNus tu maNDitaH / bhUSNur bhaviSNur bhavitA vartiSNur vartanaH samau / ' 6*90 / abhraM megho vArivAhaH stanayinur blaahkH| dhArAdharo jala-dharas taDitvAn vArido'mbubhRt / ' 7-1119 / crissnnujnggm-crm'| 8-1076 / sahiSNuH sahanaH kssntaa'| 9-1068 / sonmAdas tUnmadiSNuH syAt' / 10-621 // glAnaglAstU, AmayAvI vikRto vyAdhito 'paTuH' / 11-842 / jetA jiSNuzU ca jitvrH|' iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikArakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, kiM tadvilapanamityAha 439- 'bhramI kadamba - saMbhinnaH pavanaH zaminAmapi // klami tvaM kurute'tyarthaM megha - zIkara - zItalaH. // 5 // bhramItyAdi-bhramI bhramaNazIlaH / kadambasaMbhinnaH kadambagandhasaMzliSTaH zaminAmapi zamanazIlAnAmapi kkumitvaM kurute bhatyarthaM glAniM kurute / '3121 // zamityaSTAbhyo ghinuN / 3 / 2 / 141 / ' / '2763 / nodAttopadeza | 7|3|34|' ityA* dinA upadhAvRddhipratiSedhaH // 440 - saMjvAriNaiva manasA dhvAntamAyAsinA mayA // drohi khedyota - saMparka nayanA'moSi duHsaham // 6 // saMjvAriNetyAdi - mayaitat dhvAntaM tamo duHsahaM duHkhena sahyata iti / manasA karaNabhUtena / kIdRzena / saMjvAriNeva rogazIleneva / AyAsinA AyAsazIlena mayeti / drohi apakArazIlam / dhvAntaM khadyotasaMparka jyotiriGgaNasaMsargazIlam / nayanAmoSi cakSurmoSaNazIlam / '3122 | sNpRcaanurudh-|3|2|142|' ityAdinA sarve ghinuNantAH // 441 - kurvanti parisAriNyo vidyutaH paridevinam // abhyAghAtibhirA'mizrAz cAtakaiH parirATibhiH // 7 // * kurvantItyAdi // etA vidyutaH paridevinaM paridevanazIlaM kurvanti / mAmityarthAt / kIdRzyaH / parisAriNyaH parisaraNazIlAH / cAtakaiH pakSivizeSaiH parirATibhiH pariraTanazIlaiH / evaMcAbhyAghAtimiH abhihananazIlaiH / duHkhotpAdanAt / AmizrA yuktA vidyutaH / pUrvavadvinuN // 442 - saMsargI paridAhava zIto 'pyAbhAti zIkaraH, // soDhumAkrIDino 'zakyAH zikhinaH parivAdinaH // 8 // I saMsargItyAdi - saMsargI saMsarjanazIlaH / zIto'pi zIkaro binduH / paridAhIva paridahanazIla ivAbhAti / zikhinazca mayUrAH soDhumazakyAH / bhakrIDino nartanazIlAH / parivAdinaH parivadanazIlA iva / ivazabdazcAtra lupto draSTavyaH / pUrvavad ghinuN // 443 - etA devAnurodhinyo dveSiNya iva rAgiNam // pIDayanti janaM dhArAH patantyo 'napakAriNam // 9 // 1-'95 / dhArAsaMpAta AsAraH zIkaro'mbukaNAH smRtAH / 2 - 548 / samau pataGgazalabhau, khadyoto jyotiriGgaNaH / 3 - 536 / atha sAraGgaH stokakaz cAtakaH samAH / " 4 - '559 | mayUro barhiNo bahIM nIlakaNTho bhujaGga-bhuk / zikhAvalaH zikhI kekI meghanAdAlAsyapi / ' iti sarvatra nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH- 165 etA ityAdi-etA dhArAH patantyo dveSiNya iva dveSaNazIlA iva janaM rAgiNaM rAgazIlam / anapakAriNamanaparAdhazIlaM pIDayanti / devAnurodhinyaH bhAgyAnurodhAt prvrtnshiilaaH| pUrvavat ghinuN / ghinuNi ca 'rolpasaMkhyAnam' ityanunAsikalopaH / kRtAnanunAsikanirdezAdvA lopanipAtanam // 444-kuryAd yoginamapyeSa sphUrjA-vAn parimohinam // tyAginaM sukha-duHkhasya parikSepyambhasAmRtuH // 10 // kuryAdityAdi-eSa RturambhasAM jalAnAM parikSepI parityajanazIlaH / karmaNi SaSThI / yoginamapi yogazIlamapi / sukhaduHkhasya tyAginaM tyAgazIlam / kamaNi SaSThI / parimohinaM parimohanazIlam / kuryAt / kIdRzaH / sphUrjAvAn vajranirghoSayuktaH / pUrvavad dhinuN // 445-vikatthI yAcate prattama-vizrambhI muhur jalam // parjanyaM cAtakaH pakSI nikRntaniva mAnasam. // 11 // vikatthItyAdi-cAtako mAnasaM nikRntanniva khaNDayanniva / prattaM pradattam / '3078 / aca upasargAt taH 7 / 1147 / ' jalaM yAcata iti pradhAnaM karma / parjanyamityakathitam / vikatthI vikatthanazIla iva parjanyo'pi madyaM jalaM dadAti / ivazabdo lupto'tra draSTavyaH / avizrambhI avizvAsazIlaH / mAnasakhaNDanAt '3123 / vo kss-ls-3|2|143|' iti ghinuN // 446-alApino bhaviSyanti kadA vete 'palASiNaH.' // pramAthino viyuktAnAM hiMsakAH paap-drduraaH||12|| pralApina ityAdi-ete pApadardurAH pApAzca te dardurAzcetyAkrozAbhidhAnam / kadA nu apalASiNo bhaviSyanti / apalaSaNazIlAH vyapagatakAmA ityarthaH / '953 / laSa kAntau / ' '3124 / ape ca laSaH / 3 / 2 / 144 / ' iti ghinuN / pralApinaH pralapanazIlAH pramAthinaH pramathanazIlAH / cetasAmityarthAt / 3125/pre. lp-3|2|145|' ityAdinA dhinunn| ata eva viyuktAnAM mAdRzAM hiMsakAH hiMsanazIlAH / ityevaM vilalApa / '3126 // ninda hiNs-3|2|146|' ityAdinA vuja // 447-nindako rajanimanyaM divasaM klezako nizAm // prAvRSyanaiSIt kAkutsthaH kathaMcit paridevakaH // 13 // nindaka ityAdi-kAkutstho divasaM rajanimanyaM rajanImAtmAnaM manyamAnaM ghanAndhakAritvAt / '2993 / AtmamAne khaza ca / 32683 / / 2943 / khityanavyayasya / 6 / 3 / 36 // ' iti isvatvam / nizAM ca prAvRSi kathamapyanaiSIt nItavAn / nindakaH nindanazIlaH / naktaMdinasyetyarthAt / klezakaH klezanazIlaH / paridevakaH paridevanazIlaH / bhAsmana ityarthAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 448 - arthopazarade Spazyat krauJcAnAM ceSTanaiH kulaiH // utkaNThA-vardhanaiH zubhraM revaNairambaraM tatam // 14 // athetyAdi -- athAnantaramupazarade zaratsamIpe iti / '677 / avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH |5|4|107 |' iti samAsAntaSTac / '658 | tRtIyA saptamyorbahulam |2|4|84|' ityamabhAvaH / krauJcAnAM kulaistataM vyAptamambaraM zubhraM zukkumapazyata dRSTavAn / ceSTanaiH vyApArazIlaiH / khaNaiH zabdanazIlaiH / anayozcalanazabdArthatvAt '3128 / calanazabda - | 3 |2| 148|' ityAdinA yuc / utkaNThAvardhanaiH utkaNThAvardhanazIlaiH / '3129| anudAttetazca - |3|2| 149 |' iti yuc / krauJca iti kvinUpratyayAntatvAt prajJAditvAdaN // 1 449 - vilokya dyotanaM candraM lakSmaNaM zocano 'vadat- // 'pazya dandramaNAn haMsArnaravinda - samutsukAn // 15 // I vilokyetyAdi - candraM vilokya dyotanaM sAdhu dyotamAnam / '3129 | anudAttetazca - 3 |2| 149 / ' iti yuc / zocanaH zocanazIlaH / '3130 | jucaGkramya - / 3 / 2 / 150 |' ityAdinA yuc / rAmo lakSmaNamavadat / pazya haMsAn dandramaNAn zanairdramaNazIlAn / dvamernityaM kauTilya eva bhavati natu kriyAsama - bhihAra ityuktam / tadantAdyuc / ato lopaH / yasya halaH | aravindasamutsu - kAn '641 / prasita |2| 3 | 44 |' iti saptamIM vidhAya 'saptamI' iti yogavibhAgAt saH // 450 - kapiz caGkramaNo 'dyApi no 'sau bhavati gardhanaH // kurvanti kopanaM tArA maNDanA gaganasya mAm. // 16 // kapirityAdi - nAsau kapiH sugrIvo 'dyApi caGkramaNaH zanairgamanazIlo na bhavati / yato gardhano 'bhilASazIlaH strISvityarthAt / pUrvavadyuc / tArAzca mAM kopanaM kopanazIlaM tadviSaya eva kurvanti / kIdRzyaH / gaganasya maNDanA bhUSaNAH / '3131 // krudha - maNDArthebhyazca | 3 |2| 151 | ' iti yuc // 451 - SvaityapyAyitAraM kiM kamalAni raviM kapiH // dIpitAraM dinaissrambhe nirasta - dhvAnta-saMcayam // 17 // nAvaitItyAdi - kimasau kapiH raviM nAvaiti nAvagacchati / kamalAnyApyAyitAraM sAdhu vardhayantam / '3129| anudAttetazca -13 / 2 / 129 / ' iti prApte / '3132 // na yaH / 3 / 2 / 152 / ' iti pratiSiddhe tRnneva bhavati / tatazca '627|na loka - 12|2|69 // ' iti SaSThIpratiSedhaH / dinArambhe dIpitAraM sAdhu dIpyamAnam / pUrvavadyuci prApte 1 -'1083 / ravaNaH zabdano, nAndIvAdI nAndIkaraH samau / ' 2 - '1067 / gRbhus tu gardhanaH / lubdho 'bhilASukasa tRSNakU, samau lolupa-lolubhau / nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH- 167 13133 / suud-diip-diikss-3|2|153||' iti pratiSedhaH / nirastadhvAntasaMcayaM apanItAndhakArasaMhatikaM kimasau zaratsamayaM nAvaitItyarthaH // 452-atIte varSake kAle, pramattaH sthAyuko gRhe // gAmuko dhruvamadhvAnaM sugrIvo vAlinA gatam. // 18 // atItetyAdi-varSake varSaNazIle kAle atIte'pi gRhe sthAyukaH sthitizIlaH zaradi nAgatatvAt pramattaH san sugrIvo vAlinA gataM adhvAnaM prAptamArga dhruvamavazyaM gAmukaH sAdhu gantA / '3134 / lss-pt-3|2|154|' ityukam / '627 / na lok-2|3|69|' iti SaSTIpratiSedhaH // 453-jalpAkIbhiH sahA ''sInaH strIbhiH prajavinA tvayA // gatvA lakSmaNa! vaktavyo jayinA niSThuraM vacaH // 19 // jalpAkIbhirityAdi-he lakSmaNa ! tvayA prajavinA prakRSTagamanazIlena / '3136 / prjoriniH|3|2|156|' jayinA abhibhavanazIlena / 3137 / ji-kssi|3|2|157|' ityAdinA iniH / sugrIvo niSThuraM vacobhidhAtavyaH / jalpAkIbhiH jalpanazIlAbhiH strIbhiH sahAsInaH / '3135 / jlp-mikss-3|2|155|' iti SAkan / vittvAt GIS / tanmadhye hi paruSamabhidhIyamAnaH / paribhavaM madhyata iti bhaavH|| 454-zaile vizrayiNaM kSipramanAdariNamabhyamI // nyAyaM paribhavI brUhi pApama-vyathinaM kapim // 20 // zaila ityAdi-kapi kSipraM gatvA brUhi ityakathitaM karma / nyArayaM vaca iti pradhAnaM karma / asya cAtispaSTArthatvAdidaM taditi saMdiSTam / anAdariNamanAdarazIlaM kapi kAlAtikramaNAt / AyUrvo dRG / ata eva pApaM durAcAram / avyathinaM nirbhayazIlam / naJpUrvo vyathiH zaile vizrayiNaM tatra sthitizIlam / vipUrvaH zrayatiH / tvaM cAbhyamI abhimukhagamanazIlaH / abhipUrvo'magatyAdiSu / paribhavI sAdhu paribhavaM janayan / paripUrvo bhavatiH / bhatra sarvatra '3137 / jidRkssi-3|2|157|' ityAdinA iniH // 1-181 / syAja jalpAkasa tu vAcAlo vAcATo bahugavAk / ' ityanuzAsanAt triSu liGgeSvayaM shmH| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 455-spRhayAluM kapi strIbhyo nidrAluma-dayAlu-vat // zraddhAlu bhrAmaraM dhAruM sadrumadrau vada drutam.' // 21 // spRhayAlumityAdi-strIbhyaH spRhayAlu kapi sAdhu spRhayantam / spRhiH svArthikaNyanto 'dantazca / 2311 // ayaamnt-6|4|55|' ityayAdezaH / 574 / spRherIpsitaH // 1 // 4 // 36 / ' iti sampradAnasaMjJA / drutaM vada brUhi / adayAluvat adayanazIla iva / nidrAluM nidrAzIlaM asmatkAryeSvanavadhAnatvAt zayanIya eva sarvadA sthitatvAt svImiH saha / zraddhAluM sAdhvamilaSantam / kim / bhrAmaraM bhramaraiH kRtam / '1499 / kssudraabhrmr-|4|3|119|' ityAdinA aJ / madhvityarthAt / '627 / na lok-2|3|69|' iti SaSThIpratiSedhaH / '3138 / spRhi-gRhi -3 / 2 / 158 / ' ityAdinA Aluc / zraddhAlutvAdeva dhAraM sAdhu pibantaM bhrAmara. meva / sardu sAdhu sIdantam / ka / adrau / 3139 / dA-dheTa-si-zada-sado ruH / 3 / 2 / 159 / ' // 456-sRmaro bhaGgura-prajJo gRhItvA bhAsuraM dhnuH|| viduro jitvaraH prApa lakSmaNo gatvarAn kpiin.||22|| samara ityAdi-lakSmaNaH kapIn prApa / kiidRshH| sAdhu gantA / '3140 / sRghasyadaH kmarac / 3 / 2 / 60' / bhaGgurA ye svayameva bhajyante / 3141 bhaJja-mAsa -3 / 2 / 16 / ' iti ghurac / tAn prajAnAtIti bhaGguraprajJaH 2920 / pre dAjJaH / 3 / 2 / 6 / ' iti kaH / viduraH sAdhu vedI / '3942 / vidi-midi-cchideH kurac / 3 / 2 / 162 / ' / jitvaraH sAdhu jayazIlaH / '3143 / inn-nsh-ji-3|2|163|' ityAdinA karap / gRhItvA dhanurbhAsuraM bhAsanazIlam / gatvarAn gamanazIlAn kapIn / asthiraprakRtInityarthaH / 'gatvarazca' iti nipAtitam / game krpynunaasiklopH|| 457-taM jAgarUkaH kAryeSu dandazUka-ripuM kpiH|| a-kampraMmArutira dIpaM namraH prAvezayad guhAm // 23 // tamityAdi-taM lakSmaNaM kapiArutiH guhAM prAvezayat / vizehetumaNNyantAt laDi rUpam / kAryeSu kRtyeSu jAgarUkaH sAvadhAnaH / 3145 / jAgarUkaH / 3 / 2 / 165 / ' iti jAgarterUkaH / dandazUkaripuM hiMsrArim / '3146 // yaja-japa -3 / 2 / 166 / ' ityAdinA daMzeryaGantAdUkaH / 2635 / lup-sd-3|1|24|' 1-1078 / svapnak zayAlur nidrAlur nidrANa-zayitau smau'| 2-1072 / zraddhAluH zraddhayA yukte' / 3-1077 / jAgarUko jaagritaa'| 4-'dandazUkasa tu puMliGgo rAkSase ca sriisRpe|' iti kozAntaram / 5-1120 / calanaM kampanaM kampraM, calaM lolaM calAca. lam / iti sarvatra nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tathA lakSya rUpai kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH- 169 ityAdinA yaG / dIpaM sAdhu dIpyamAnam / akampraM akampanazIlaM abhIrumityarthaH / namraH sAdhu prahvIbhUtaH / sarvatra 3147 / nami kmpi-3|2|167|' ityAdinA H // 458-kamAbhirAvRtaH strIbhirIzaMsuH kSemAtmanaH // icchuH prasAdaM praNayan sugrIvaH prAvadan nRpm.||24|| kamrAbhirityAdi-sugrIvaH prAvadana nRpaM lakSmaNam / svIbhirAvRtaH pari. vRtaH san praNaman / tAbhiH sahetyarthaH / kanAmiH kamanazIlAmiH / pUrvavadraH / mAtmanaH kSemaM kalyANamAzaMsuH prArthayamAnaH / 3148 / sanAzaMsabhikSa uH|3|| 16' '627 / na lok-12|3069|' iti SaSThIpratiSedhaH / icchuH prasAdaM prasAda yiSaNazIlaH / 'api me svAmI prasannaH syAt' iti / '3149 / vinduricchuH / 3 / 2 / 169 / ' iti nipAtanam // 459-'ahaM svapna prasAdena tava vandArubhiH saha // a-bhIruravasaM strIbhir bhAsurAbhirihezvaraH // 25 // ahamityAdi-ahaM tava prasAdena iha guhAyAmavasaM uSitavAn khamak nidrAluH cintAbhAvAt / '3152 / svapi.tRSornajiG / 3 / 2 / 172 / ' vandArubhiH vandanazIlAbhiH saha / '3153 / za-vandyorAruH / 3 / 2 / 173 / ' abhIruH abhayazIlaH / 3154 / bhiyaH kru-kukanau / 3 / 2 / 174 / ' / bhAsurAbhiH bhAsanazIlAbhiH / IzvaraH IzanazIlaH / 3155/ sthesh-bhaas-3|2|175|' iti varac // 460-vidyan-nAzaM raver bhAsaM vibhrAjaM zaza-lAJchanam // rAma-pratteSu bhogeSu nAhamajJAsiSaM rataH // 26 // .. vidyudityAdi-rAmapratteSu rAmadatteSu bhogeSu rataH saktaH / nAhamajJAsiSaM nAhaM jJAtavAn / luGi '2377 / ym-rm-72|73|' ityAdinA sagiTau / vidyunnAzaM dyotanazIlA vidyutaH tAsAM nAzam / rave H bhAsanazIlA dIptiH / tAmu vibhrAjaM sAdhu dIpyamAnaM zazalAnchanaM candram / prAvRDatikAntA zara dAyAteti nAjJAsiSamityarthaH / sarvatra '3157 / bhraaj-bhaas-3|2|177|' iti kim // . 1-1069 / kannaH kAmAyitA 'bhIkaH kamanaH kAmano 'bhikH| 2-1072 / bhAzaMsurAzaMsitari' / 3-(455) zlokastha TippaNaM prekSaNIyam // 4-1073 / vahamivAike' iti s0.naa0m0|| . . . bha0 kA0 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 461-eSa zoka-cchido vIrAn prabho ! samprati vAnarAn // dharA-zaila-samudrANAmanta-gAn prahiNomyaham // 27 // ' iti tAcchIlikAH samAptAH / eSa ityAdi-he prabho! eSo'haM samprati vAnarAn prahiNomi prasthApayAmi / kIdRzAn / zokacchidaH zokApanodanazIlAn / anyebhyo 'pi dRzyata iti vip / vIrAn zUrAn / dharAzailasamudrANAM antaM gacchanti ye tAnantagAn / '2965 / antaatynt-3|2|4|' iti DaH / dharA pRthvI / dharAsamudrazailAnAmiti pAThAntaram / anna 'bahuSvaniyamaH' iti pUrvanipAtaH / yathA vINAzaGkhadundubhayaH // iti tAcchIlikakRtaH // atha niradhikArakRt - ito vizeSAdhikArAbhAvAt nirvizeSakRto darzayabAha462-rAghavasya tataH kArya kArur vAnara-puGgavaH // sarva-vAnara-senAnAmazviAgamanAdizat. // 28 // rAghavasyetyAdi-tato 'bhidhAnAnantaraM vAnarapuGgavaH sugrIvaH sarvavAnarasenAnAmAzu zIghramAgamanamAdizat AdiSTavAn / pumAMzcAsau gauzceti / '729 / gorataddhitaluki / 5 / 4 / 92 / ' iti samAsAntaSTac / vyutpattimAtrametat / puGgavazabdastu pradhAnamAcaSTe / kAruH karotIti '3161 / uNAdayo bahulam / / 3. / / ' ityauNAdikaH / 'kR-vA-pA-ji-' ityAdinA uN / evamAzu / kasya kartetyAha / rAghavasya kAryam // 463-'vayamadyaiva gacchAmo rAmaM draSTuM tvarA'nvitAH // kArakA mitra-kAryANi siitaa-laabhaay',so'brviit.|| cayamityAdi-AgamanamAdizya sugrIvo 'bravIt uktavAn / vayamacaiva gacchAma iti / rAmaM draSTuM rAmaM drakSyAma iti / tvarAnvitAH tvaritA ityarthaH / kIdRzA vayam / sItAlAbhAya sItAM prApsyAma iti / kArakA mitrakAryANi rAvagavadhAdeH kAryasya kartAro bhaviSyAma iti / gacchAma iti kriyA / tasyAM kiyAyAM kriyAyAmupapade tumun Nvulau bhaviSyati kAle syAtAm / mitrakAryA. NIti / '628 akenobhaviSyadAdhamaryayoH / / 3 / 70 / ' iti SaSThIpratiSedhe dvitIyaiva syAt / sItAlAbhAyeti 3100 / bhAvavacanAca // 3 // 3 // 1 // iti kriyAyAM kriyArthAyAmupapade bhaviSyati ghan / '582 / tumarthAcca bhAvavacanAt / iti caturthI // 464-tataH kapInAM saMghAtA harSAd rAghava-bhUtaye // pUrayantaH samAjagmur bhaya-dAyA dizo daza. // 30 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya - rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH - 171 tata ityAdi - tata AdezAdanantaraM kapInAM saMghAtAH samAjagmuH / harSAt harSeNa / AdezAdAnameva harSahetuH / rAghavabhUtaye kApi nAma rAghavasya saMpatsthAditi samAjagmurityasyAM kriyAyAM kriyArthAyAmupapade '3180| bhAvavacanAcca |3 | 3|11|' iti bhaviSyati ktin / caturthI ca pUrvavat / pUrayato vyAbhuvantaH / daza dizaH / bhayadAyAH bhayaM dAsyAma ityasyAM kriyAyAmupapade '3181| aN karmaNi ca | 3 | 3|12|' ityaN / Ato yuk // 465 - sugrIva'ntikarmAseduH sAdayiSyAma itya'rim // kariSyanta iva kasmAd bhuvanaM nir-dazAnanam. 31 sugrIvetyAdi - bhariM zatruM sAdayiSyAmo vyApAdayiSyAma iti sugrIvA - ntikamAseduH AgatAH / '2193 | luT zeSe ca | 3 | 3||3|' iti cakArAt kriyArthAyAmupapade bhaviSyati luT / Aseduriti kriyA kriyArthA / akasmAdatarkitaM bhuvanatrayaM nirdazAnanaM rAvaNarahitaM kariSyanta iva tathAvidhamahAsaMrambhadarzanAdutprekSyate / '2193 / luT zeSe ca | 3 | 3 | 13 | ' iti luT / atra kriyAyAH kriyArthAyA anyaH zuddho bhaviSyatkAlaH zeSaH // 466 - kartA 'smi kAryamayAtairaibhiratyavagamya saH // kAkutstha- pAdapa-cchAyAM zIta- sparzAmupAgamat. // 32 // kartAsmItyAdi -- ebhirAyAtairvAnaraiH kArya sItAnveSaNAdi kartAsmi karivyAmIti avagamya | anadyatane bhaviSyati luT / sugrIvaH kAkutsthapAdapacchAyAmupAgamat / padyanta iti pAdAH / '3182 | pada-ruja - 13 / 3 / 16 / ' iti / kartari ghaJ / tantra bhaviSyatIti nivRttam / pAdaiH pibatIti pAdapo vRkSaH / '2915 | bhAto 'nupasarge kaH | 3|2|3|' | kAkutsthaH pAdapa iva samAzrayaNIyatvAt / tasya chAyAM zItasparzAm anudvejanakarIm / spRzyata iti sparzastanmAtra ucyate / '3188 | akartari ca - 13 / 3 / 19 / ' iti ghaJ / natu '3182| pada- ruja - | 3 | 3 |16 / ' ityAdinA / tatra hi 'spRza upatApa iti vaktavyam' ityuktaM, spRzatIti sparza upatApaH // 467 - kArya sAra-nibhaM dRSTvA vAnarANAM samAgamam // avain nAzaM dazA''syasya nirvRttamiva rAghavaH // 33 // iti niradhikArakRt // kAryamityAdi - rAghavo vAnarANAM samAgamaM dRSTvA kArya sAranibhaM sItAlA - bhatulyam / sarati kAlAntare tiSThatIti kartari kArake '3183 | susthire | 3|3| 17|' iti ghan / dazAsyasya rAvaNasya nAzaM vinAzaM nirvRttamiva niSpannamika avait jJAtavAn / zravapUrvAdiNo laGi rUpam // iti niradhikArAH kRtaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, ataH paraM bhAve 'kartari ca kAraka ityadhikRtya kRducyate468 - tataH kapi samAhAramai'kanizcayamAgatam // upAdhyAyassssyAmaM sugrIvo'dhyApipad dizAm 34 tata ityAdi - tataH kapisamAgamanAnantaraM sugrIvaH kapisamAhAraM kapisamUhaM dizAmAyAmamadhyApipat bodhitavAn / amukA amukA dikU IdRzIti / '540 / gatibuddhi - |1|4|52 |' ityAdinA samAhArasya karmasaMjJA / AyAmaparijJAnaM cAsya vAlibhayAddUraparibhramaNAt / ekanizcayamAgataM ekarAzitAM prAptaM AyAmamityarthaH / nizcAyamiti 3190 | parimANAkhyAyAm - 13 / 6 / 20|' iti ghaJ / pazcAdevazabdena '726 / pUrvakAlaika - | 2|1|49 | ' iti saH / ka iva / upAdhyAya iveti / upetyAdhIyate bhasmAditi '3191 / iGazca | 3 | 3 |21|' iti gham // 469 - sa- jalA'mbho-da-saMrAvaM hanumantaM sahA''Ggadam // jAmbavaM nIla-sahitaM cAru- saindrAvamabravIt // 35 // sajaletyAdi - sugrIvo hanumantamabravIt / sajalAmbhodasaMrAvaM sajalamevasyeva saMrAvo yasya hanumataH / '3192 / upasarge ruvaH | 3 / 322|' iti ghaJ / sahAGgadaM aGgadasahitam / tathA jAmbavaM RkSAdhipatiM nIlasahita mabravIt / jAmbavazabdo 'kArAnto draSTavyaH / cArusandrAvaM cArugatim / '3194 / sami yududuvaH | 3 | 3 | 23 |' iti ghaJ // kulakam 36-40 470 - ' yAta yUyaM yama- zrAyaM dizaM nAyena dakSiNAm // vikSavas toya-vizrAvaM tarjayanto mahodadheH // 36 // yAtetyAdi - yUyaM yAta gacchata / yamazrAyaM yamasthAnam / zrayatvena miti '3195 / zri NI-bhuvo 'nupasarge | 3 | 3 | 24|' iti ghaJ karmaNi / kAm ? dakSiNAM dizam / sAmAnyAbhidhAnAdvizeSAbhidhAnam / nAyena nItyA sAmAdinA / nIyate'neneti pUrvavatkaraNe ghaJ / mahodadhestoyavizrAvaM toyadhvaniM tarjayanto nyakkurvA - NAH / kaiH ? vikSAvaiH svaiH zabdaiH / ubhayatrApi ' 3196 / vau zruzruvaH / 3 / 3 / 25 / ' / iti karmaNi ghan // 1 - '712 / upAdhyAyo'dhyApakaH' / 2 - '195 // zabde ninAda- ninada-dhvanidhvAna-rava-svanAH / 196 / svAna - nirdhASa nirhrAda- nAda. nisvAna - niHsvanAH / AravA''rA vasaMrAva-virAvAH / ' 3 - '876 | pradrAvodrAva-saMdvAva- saMdAvA vidravodravaH / 4'1170 / unnAya unnaye, zrAyaH zrayaNe, jayane jayaH / ' 5 - ' 1195 / nigArodvAra vikSAvodgrAhAstu garaNAdiSu / ' iti sa0 nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH-- 173 471-unnIyAnadhigacchantaH pradrovair vasudhA-bhRtAm // . ... vanA'bhilAvA kurvantaH svecchayA cAru-vikramAH37 .. unnAyAnityAdi-vasudhAbhRtAM parvatAnAM unnAyAnuccayAnuccatvAnyadhiga. cchantaH jaanntH| '3197 / avodorniyH|3|3|26|' iti bhAve ghny| kaiH / pradrAvaiH prakRSTagatibhiH / '3198 // pre du-stu-snuvaH / 3 / 3 / 27 / ' iti ghan / vanAbhilAvAn vanavidhvaMsAn / '3199 / nirabhyoH pU-lvoH / 3 / 3 / 28 / ' iti bhAve ghaJ / svecchayA kurvantaH / cAruvikramAH asAdhAraNaparAkramAH / yAta yUyamiti sNbndhH|| 472-sadodgAra-sugandhInAM phalAnAmalamAzitAH // utkAreSu ca dhAnyAnAmanabhISTa-parigrahAH // 38 // sadetyAdi-sadA sarvadA udgAre bhakSaNAnantaraM zvasanapUrvake zabdoccAraNe yAni sugandhIni teSAmalaM pryaaptmaashitaaH| '1595 / gR zabde' ityasmAdutpUvAt 3200 / unnyoH / 3 / 3 / 29 / ' iti ghaJ / aapuurvaadshnoteH| '3053 / AdikarmaNi ktaH kartari ca // 17 // ' iti kartari ktaH / kRtprayoge karmaNi SaSThI na loketi niSiddhA'taH zeSe sssstthii| utkAreSu ca rAziSu dhAnyAnAm / '1503 / vikSepe' ityasmAdutpUrvAt '3021 / kR dhAnye / 3 / 3 / 30 / ' iti karmaNi gham / bhanabhISTaparigrahAH anabhilASukA ityarthaH // 473-saMstAvamiva zRNvantaza chandogAnAM mahAdhvare // ziJjitaM madhu-lehAnAM puSpa-prastAra-zAyinAm // 39 // saMstAvamityAdi-madhulehAnAM bhramarANAM puSpaprastArazAyinAm / 3203 presro 'yajJe 3 / 3 / 32 / ' iti ghaJ / zikSitaM zRNvantaH yUyaM yAta / chandogAnAM mahAdhvare saMstAvamiva sambhUya stavanamiva pAThadhvanivizeSamiva vA / '3202 / ajJe sami stuvaH // 3 // 3 // 31 // ' iti gham // 474-Alocayanto vistAramambhasAM dakSiNodadheH // svAdayantaH phala-rasaM muSTi-saMgrAha-pIDitam. // 40 // '1-(470) zlokasthaM TIkanamavalokyam / 2-(469) zlokasyaM TippaNamAlocanIyam / 3-1182 lavo'bhilAvo lavane niSpAvaH pavane pavaH' / 4-(470) lokaMsthaM TIkanaM prekSyam / 5-1194 / utkArazU ca nikAraz ca dvau dhAnyotkSepaNArthako' / 6-197 // atha marmaraH / svanite vastra-parNAnAM bhUSaNAnAM tu ziJjitam iti sarvatra nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyyamiyonIkoH / 3 / 3 / 30 iti / bhanupAtyayAvyam / 321 14 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, Alocayanta ityAdi-dakSiNodadherambhasAM vistAra vistIrNatAm / vipUvAMva stRNAteH '3204 // prathane vAvazabde // 3 // 3 // 33 // ' iti ghan / Alocayanto niruupyntH| iyAnasya vistAra iti / phlrsmaasvaadyntH| mussttisNgraahpiidditm| muSTeH saMgrAheNa hastena pIDitam / graheH '3208 / sami muSTau / 3 / 3 / 36 / ' ghan / bhAve muSTiviSaye vyutpAditatvAt / muSTigrahaNamabhivyaktyarthe jJAtavyam // 475-nyAyyaM yad yatra, tat kArya paryAyeNo 'virodhibhiH,|| nizopazAyaH kartavyaH phaloccAyaza ca sNhtaiH||41|| nyAyyamityAdi-yadatra nyAyAdanapetaM tatkAryamavirodhibhiyuSmAbhiH / '3209 / prinyorniinnoH-3|3|37|' iti ghan / pdaarthaanaamnpcaarennetyrthH| '320 11 // vyupayoH zeteH paryAye // 3 // 3 // 38 // ' iti gham / paryAyeNa paripATyA / 3210 // parAvanupAtyaya iNaH / 3 / 3 / 39 / ' iti bhAve ghaJ / anupAtyayaH paryAyaH / nizo. pazAyaH kartavyaH / yuSmAbhirnizAyAmupazAyaH paryAyazayanaM kartavyam / 3211 // byupayoH zeteH paryAye / 3 / 3 / 39 / ' iti ghaJ / phaloccAyazca saMhataiH yuSmAbhiH kartavyaH 3212 / hstaadaane-3|3|40|' iti ghny| hastAdAnaM cAdeyasya prtyaasttiH| 476-sItA rakSo-nikAyeSu stoka-kAyaiz chalena ca // mRgyA zatru-nikAyAnAM vyAvahAsImanAzritaiH // 42 // sItetyAdi-chalena yuSmAbhiH sItA mRgyA / rakSonikAyeSu nivAseSu / nivasantyasminniti adhikaraNe 3213 / nivaas-citi-3||3||41||' ityAdinA ghaJ / Adezca kakAraH / stokakAyairyuSmAbhiH / cinvanyamAcchubhamiti kAyaH / zarIre ghan / zatrunikAyAnAM arisamUhAnAm / nicIyata iti nikAyaH / 321 // saMghe cAnauttarAdharye / 3 / 3 / 4 / ' iti karmaNi ghaJ Adezca kkaarH| teSAM saMbandhiI vyAvahAsI parasparahasanam / anAvitaiH / vyavapUrvAddhasaH karmavyatIhAre '3216 // NacaH striyaam-15|4|14||' iti strIliGge bhAve gacaM vidhAya NacaH striyAman / '3217 / na karmanyatihAre 7 / 3 / 26 / ' iti vRddhipratiSedhaH // 477-sArAviNaM na kartavyaM, yAvan nA''yAti darzanam , // saMdRSTAyAM tu vaidehyAM nigrAho vo'rthavAnaraH // 43 // sAMrAviNamityAdi-sAMrAviNamabhivyAjhyA bhASaNaM na kartavyaM yuSmAbhiH yAvajJAyAti darzanaM sItetyarthAt saMpUrvAdrauteH 3218 // abhividhau bhAva hanuNa // 3 // 3 // 44 // ' tadantAdaNinuNa ityaN / tassin 1245 / inaNyanapatye // 16 // iti prakRtibhAvaH / yasmAtsaMdRSTAyAM caitasyAM vaideyAM bharenigrAhaH Akrozo'mimavalakSaNaH vo yuSmAkamarthavAn / '3220 / mAkroze 'vanyorgrahaH / 3 / 3 / 15 / ' iti bhAve ghana // 1-5190 / upazAyo vizAya ca paryAya zayanArthako' iti naa0m0|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH - 175 478 - pragrAhairiva pAtrANAmanveSyA maithilI kRtaiH // jJAtavyA ceGgitair dharyair dhyAyantI rAghavA''gamam // pragrAhairityAdi - pAtrANAM bhikSAbhAjanAnAM pragrAhairiva kRtairanveSyA maithi - lI / bhikSukaveSairiva yuSmAbhirityarthaH / graheH // 3221| pre lipsAyAm | 3|3|46 / ' iti bhAve ghaJ / karmaNi SaSThI / iGgitairdhamyaiH ceSTitaiH kulAGganocitaiH jJAtavyA sA dhyAyantI rAmAgamam / kulAGganA hi proSitabhartRkA sarvadA bharturAgamanaM dhyAyati // 479 - ' vedi-vat sa parigrAhA yajJiyaiH saMskRtA dvijaiH // : dRzyA mAsa-tamArdahnaH prArga-nindita- veza-bhRt // 45 // vedivadityAdi - yathA yajJiyairyajJakarmA hardvijaiH brAhmaNaiH / vediH yajJasthalI / saparigrAhA parigRhItA yathA saMskRtA tathA sA 'pi atipavitratvAt / graheH '3222 / parau yajJe / 3 / 3 / 47 | ' iti yajJaviSaye ghaJ / mAsatamAdahnaH prAgdRzyA darzanAhaH / mAsasya pUraNaM yadahaH / 1857 / nityaM zatAdimAsa - 5/2/571' ityAdinA tamaDAgamaH / asmAdeva nipAtanAt mAsasyAsaMkhyAvAcitve DaT / mAsata me 'hvIti hetuM darzayannAha / tasyAH pUtatvAttadvadaninditavezabhRt maithilI maGgalamAtrAbharaNA darzanAha / tAM draSTuM bhavatAM na cirakAlo bhavatIti mAsAvadhinA preSitAH // 480 - nIvAra-phala-mUlakA''zArnRSIna'pya'tizerate // yA guNA nirhedrAvAsU tAM drutaM yAta, pazyata // 46 // nIvAretyAdi - yasyA guNA brahmacaryAdayaH RSInapyatizerate nyakkurvate ta drutaM yAta pazyata / tatra nIvAraH akRSTapacyadhAnyam / '3223 | nau vR dhAnye 53 | 3 | 48|' iti ghaJ / '1043 / upasargasya ghaJ - 16 / 3 / 122 / ' iti dIrghatvam / phalaM mocAdi / mUlaM zAlUkAdi / etAnyaznanti ye RSayaH / kIdRzA guNAH / 'nirudrAvAH sthirAH / '3234 | udi zrayati - | 3 | 3 | 49 | ' iti ghan // 481 - ucchrAya-vAn ghanA''rAvo vAnaraM jaladAsravam // dUrAsslAvaM hanUmantaM rAmaH proce gajA''plavaH // 47 // ucchrAyavAnityAdi - rAmo hanUmantaM proce / kIdRzaH / ucchrAyavAnunnatiyuktaH / pUrvavad ghaJ / ghanasyevArAvo yasya / '3225 | vibhASA 'Gi rupuvoH | 3 | 3|50 |' iti bhAve ghaJ / gajAplavaH gajagamanaH / pakSe pUrvavadapU / kIdRzam / dUrAlAvaM dUrAdAlA udgamanaM yasya / pUrvavat ghaJ // 1 1 - 723 / vediH pariSkRtA bhUmiH same sthaNDila- catvare " 2- (355) lokasthaM TippaNaM prekSaNIyam' / 3 - '910 tRNadhAnyAni nIvArAH / iti nA0 bhra0 / 4--(469) zlokasthaM TIkanamavalokanIyam' / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 482-'arvagrAhe yathA vRSTiM prArthayante kRSIvalAH, // prArthayadhvaM tathA sItA, yAta sugrIva-zAsanam // 48 // avagrAha ityAdi-avagrAho varSapratibandhaH / '3226 / ave grhH233||51|| iti pakSe ap / yathA avagrAhe kRSIvalA vRSTiM prArthayante tathA sItAM yUyaM prArthayadhvam / tasyA durlabhasvAdatyantAdaraNIyatvAcca / yAta sugrIva. zAsanAt // 483-vaNik prayAha-vAn yat kAle carati siddhaye, // dezA'pekSAs tathA yUyaM yAtA ''dAyA'GgulIyakam.' vaNi gityAdi-tulA pragRhyate yena sUtreNa sa pragrAhaH / '3237 / pre vaNijAm / 3 / 3 / 52 / ' iti karaNe ghaJ / sa tulAsaMbandhI vidyate yasya vaNijaH / saMsarge matup / yathA tulApravAhavAna tadupalakSito vaNik kAle ucite krayasi. ddhaye carati tathA yUyaM aGgulIyakaM tulAsUtrasthAnIyaM cihnamAdAya dezApekSAH tatta. dezasthitAstatra hi cihna rAmadUtA iti lakSyante // 484-abhijJAnaM gRhItvA te samutpetur nabhas-talam // vAjinaH syandane bhAnor vimukta-prahA iva. // 50 // abhijJAnamityAdi-te vAnarA nabhastalamutpetuH / vAjina iva vimuktapragrahAH / vimuktaH pragraho niyamarajjuryeSAmiti / '32281 razmau ca / 3 / 3 // 53 // ' iti vibhASAgrahaNamanuvartate / ghanabhAvapakSe '3232 / graha-vRTa-nizci-gamazca / / 3 / 58 / ' ityap / syandane rathe bhAnorAdityasya / kiM kRtvA / abhijJAnaM gRhItvA cihamaGgulIyakamAdAya // 485-udak zatavali kovyA, suSeNaM pazcimAM tathA // dizaM prAsthApayad rAjA vAnarANAM kRta-tvaraH // 51 // udagityAdi-vAnarANAM rAjA sugrIvaH zatavaliM nAma vAnaraM vAnarANAM kovyA saha udagudIcI dizaM prAsthApayat / tiSThateya'ntasya laGi rUpam / udI. cIzabdAt prathamAntAdizi vrtmaanaadstaatiH| tasyAzcateluk / luk taddhitalu. kIti strIpratyayasya luk / tasminnivRtte bhasaMjJAbhAvAdItvamapi nivartate / tasi. lAdistaddhita edhAcaparyanta ityavyayatve dvitIyAluk / tathaiva suSeNaM vAnaraM pazcimA dizaM prAsthApayat / kRtatvaraH tvaritaH // 1-95 / vRSTir varSa tadvighAte 'vagrAhA'vagrahau samau / ' 2-145 / tulA sUtre vAdirazmau pragrAhaH pragraho 'pi ca / 3-(483) lokasyaM TIkanaM prekSyam' iti nA0 bh0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH- 174 486-prAcI tAvadbhira-vyagraH kapibhir vinato yayau // . a-prayAhairivA''dityo vAjibhira-dUra-pAtibhiH. 52 prAcImityAdi-kapibhistAvadbhirityekakoTisaMghAtaiH saha vinataH praNataH / sugrIva ityarthAt / avyagraH anAkulaH / prAcI pUrvI dizaM yayau / yathA Adityo vAjibhiraprayAhaiH muktabandhanaiH karaNabhUtaiH / '32281 razmau ca // 3 // 3 // 53 // ' iti ghaJ / dUrayAyibhiH // 487-yayur vindhyaM zaran-medhaiH prAvAraiH pravarairiva // pracchannaM mAruti-praSThAH sItAM draSTuM plavaGgamAH // 53 // * yayurityAdi-mArutipraSThAH hanUmadagresarAH sItAM draSTuM vindhyaparvataM yyuH| zaranmedhaiH prAvArairiva pracchannam 3229 / vRNoterAcchAdane / 3 / 3 / 54 / ' iti ghny| pravaraiH zreSThaiH / anAcchAdane AhetyAdinA ap // 488-paribhAvaM mRgendrANAM kurvanto narga-mUrdhasu // vindhye tigmAMzu-mArgasya ceruH paribhavopame. // 54 // parItyAdi-mRgendrANAM siMhAnAM paribhAvamabhibhavaM kurvantaH / vindhye ceruH bhrAntAH / 3230 / parau bhuvo 'vajJAne / 3 / 3 / 55 / ' iti ghana / kIdRze [ tigmAMzumArgasya ] pribhvopme| AdityamArgasya paribhavanam / atyuccatvAt / ghanabhAvapakSe ap // 489-bhramuH ziloccayAMsa tuGgAnutteruratarAn nadAn // AzaMsavo lavaM zatroH sItAyAz ca vinizcayam 55 . bhramurityAdi-utpUrvAccinoteH '3231 // iraca 3 / 3 / 56 / ' ityac / zilAbhiruccayo yeSAM tAn shiloccyaan| bhramuH bhramaNakriyAyA vyApyatvAt sakarmakatA / nadAna atarAn taritumazakyAn utteruH uttiirnnvntH| zatrolavamucchedanam / sItAyAzca vinizcayaM vinirNayam / AzaMsavaH AzaMsanazIlAH / '3148 / sanAzaMsamikSa uH // 32 // 16 // ' taralavau 3232 // Rdoram / 3 / 3 / 57 / ' iti appratyayAnto vinizcayamiti grahe tyap // 490-AdareNa gamaM cakrur vissmessvpy-sngghsaaH|| vyAmuvanto dizo 'nyAdAn kurvantaH sa-vyadhAn harIna. // 56 // 1-681 / dvau prAvArottarAsaGgo samau bRhatikA tathA / 2-122 / / zaila-vRkSau ngaavgau|' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, AdareNetyAdi-viSameSvapi pradezeSu gamaM gamanaM cakruH / AdareNAnavajJayA / Ahe tyap / asaGghasAH tyaktAhArAH / 3235 / upasarge'daH / 3 / 3 / 59 / ' ityapi. '3236 / ghajapozca / 2 / 4 // 38 // iti adeslAdezaH / harIn siMhAn / savyadhAn sAhArAn / '3237) vydh-jpoH-3||3||6||' ityap / saprahAratvAdanyAdAna parityaktAhArAn kurvantaH / '3237 / nau Na ca / 3 / 3 / 60 // ' iti nipUrvAdado'Na pratyayaH / tasminaderna ghslaadeshH| cakArAdapi tatra nighasaH / dizo vyAnuvantaH sarvavyApinaH // 491-saMceruH sa-hasAH kecida,-svanAH kecidATiSuH // saMyAma-vanto yati-van , nigadAnapare 'mucan. // 5 // saMcarityAdi-sahasAH ssmitaaH| asvanAstUSNIkAH / '3239 / svana. hasorvA // 3 // 3 // 6 // ' ityap / yativat saMyAmavantaH niyamavantaH 3240 / yamaH samupa-ni-viSu ca / 3 / 3 / 63 / ' iti paJ / ATiSuH aTitavantaH / aTerluGi rUpam / apare nigadAnvacanAnyamucan / '3241 / nau gd-3|3|64|' ityAdinA vikapenApo vidhAnAt gham // 492-atha klamAda-nivANA narAH kSINa-paNA iva // a-madAH sedurekasmin nitambe nikhilA gireH||58|| athetyAdi-atha paribhramaNAdanantaraM kumena parizrameNa amadAH gataharSAH / '3244 / mado 'nupasarge // 3 // 3 // 67 / ' ityap / ata eva niHkANAH nizzabdAH 3242 // kaNo vINAyAM ca // 3 // 3 // 65 / ' ityapo vikalpena gham / vINAdiviSayamatat / kaNenipUrvAdanupasargAdvINAdiviSayAcca vikalpenAppratyaya ityukam / ekasin girenitambe seduH nissnnnnaaH| nikhilAH samastA vAnarAH kSINapaNA iva artharahitA narA iva / paNyanta iti paNAH / vyavahArAya kRte paNe vyavasthApyante / 3243 // nityaM paNaH parimANe // 3 // 3 // 66 // ' ityam // 493-tataH sa-saMmadAs tatra niraikSanta patatriNaH // guhA-dvAreNa niryAtaH samajena pazUniva. // 59 // tata ityAdi-tato vizrAmAnantaraM te tatra tasmin parvate patatriNaH pakSiNo nirakSanta IkSitavantaH / IkSerlaGi rUpam / kIdRzAn / guhAdvAreNa niryAtaH nirga 1-1170 / nigAdo nigade, mAdo mada, udvega udbhamaH / ' 2-1971 nikANo nikaNaH kANaH kaNaH kaNanamityapi / 198 vINAyAH kaNite prAdeH prakANaH prakaNAdayaH / 3-1253 / paNo dyUtA'diSUtsRSTe bhRtau mUlye dhane 'pi ca / / 4-344 // kaTako 'strI nitambo 'dreH snuH prasthaH sAnurastriyAm / ' 5-562 // pazUnAM samajo 'nyeSAM samAjo'tha sadharmiNAm / ' iti sarvatra nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH- 179 chataH / niSpUrvAdyAteH zatrantasya zasi rUpam / sasaMmadAH shrssaaH| 3245 / prmd-smdau-3|3|68|' iti nipAtitam / samajena vRndena pazUniva niryAtaH 3246 / samudorajaH pazuSu / 3 / 3 / 69 / ' ityap // 494-vInAmupasaraM dRSTvA te 'nyonyApahavA guhAm // prAvizannahiva-prajJA AhAvamupalipsavaH // 60 // vInAmityAdi-vInAM pakSiNAmupasaraM nairantaryeNa nirgamanaM dRSTvA / upasara iva upasaraH nairantaryamAneNopalakSitatvAt / upasaro hi strIgavISu puGgavAnAmabhigamanamucyate sa ca nairantaryeNa bhavati / '3248 / prajane sarteH / / 3 / 7 / / ityap / te vAnarA anyonyopahavAH parasparamAhvAnaM yeSAM AgacchatAgacchata pravizata iti / 2568 // H saMprasAraNam / 6 / 1 // 32 // ' ityap saMprasAraNaM ca / guhAM prAvizan praviSTavantaH / mAhavaprajJAH yuddhaprajJAH / AhUyate yudAya spardhate 'tra / 32. 500 AGi yuddhe / 3 / 3 / 73 / ' ityap saMprasAraNaM ca / AhAvamupalipsavaH udakA. dhAramuphlandhumicchavaH / 3251 // nipAnamAhAvaH / 3 / 3 / 74 / ' iti pani saMprasA. raNaM nipAtyate vRddhirastyeva / appratyaye tvavRddhiH // 495-kurvanto havAmAnAM pipaasaa-vdh-kaavinnH|| dvAraM tamo-ghana-prakhyaM guhAyAHprAvizan drutm.||6|| kurvanta ityAdi-guhAM pravizya tasyAH dvAramaparaM prAvizan / bhAptAnAM ni. radhAnAM havamAbAnaM kurvantaH / '3252 / bhAve 'nupasargasya / 3 / 3 / 75 / ' ityapa saMprasAraNaM ca / pipAsA pAtumicchA tasyA vadho 'panayanam / 3253 / hanazca vadhaH 3376 / ' ityap vadhAdezazca / taM kAhituM zIlaM yeSAmiti / 717 / kAkSimAkSi kAGkSAyAm' ityasmAt '2988 / supyajAtau nniniH-3|2|7|' / '220 32 // idito num-7|1|5|' sAdhukAriNi vaa| kIdRzaM dvAram / tamodhanaprakhyaM tamaso ghanaH mUrtiH kAThinyaM tena sadRzam 3254 / mUtauM ghanaH / 3 / 3 / 74 / ' iti interapapratyayo ghanAdezazca nipAtyate / mUrtimattama iva dvAramityarthaH // 496-tasminnantarghaNe 'pazyan praghANe saudha-sadmanaH // lauhodghana-ghana-skandhA lalitA'paghanAM striyam. 62 tasminnityAdi-dvAramatikramya yaH sAvakAzapradezaH so'ntarpaNa ityucyate / tathAhyanta hanyate kroDIbhavatyasinniti anugatArthatvam / / 3255 / antardhano deze 1-1983 / prajanaH syAdupasaraH / 2-871 / abhyAmarda-samAghAta-saMgrAmA bhyAmamA havA / 3-280 / mAhAksa tu nipAnaM syAdupakUpa-jalAzaye / / 4-1318 / ghano meghe mUrtiguNe triSu mUrte nirantare / 5-333 // praghANa praSaNA. lindA pahiAraprakoSTake / / 6-1193 / nidhAya takSyate yatra kAThe kASThaM sa upanaH / ' 7-634 // ahaM pratIko 'vayavo 'paghano, 'tha kalevaram / iti sa0 nA0ma0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. bhaTTi-kAnye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 13 / 3 / 74' ityantaHpUrvAddhanterep dhanAdezaH, gheNAdezo vA ye NakAraM paThanti / yattu saMjJIbhUto vAhIkeSu dezavizeSa ityuktaM tat saMjJAzabdamAzritya / tasminnantare yat saudhasadma dhavalagRhaM tasya praghaNe ekdeshe| 3256 / praghaNaH pradhANazca / 3 / 3 / 79 / ' iti nipAtitam / striyaM lalitApadhanAM lalitAGgImapazyan / '3259 / apaghano nam / 3 / 3 / 8 / ' iti nipAtanam / lauhodghanaghanaskandhAH / yasmin sthApayitvA kASThAdIni saMskriyante sa uddhanaH tadvaddhanaH skandho yeSAmiti / '3257 / uddhano'tyAdhAnam 33180 / ' iti nipAtanam // 497-sA stambana-pada-nyAsAn vighanendu-sama-dyutiH // parighoru-bhujAnAha hasantI svAgataM kapIn. // 63 // setyAdi-sA strI hasantI kapIn svAgataM vaca Aha / kiidRshii| vighanendusamadyutiH / vihanyate amibhUyate anyA dyutiryena sa vidhanaH / '3259 / karaNe. 'yoviduSu / 3 / 3 / 02 / ' ityap dhanAdezazca / sa cenduzceti sH| tatsamA dhutiyasyAH / sambo hanyate yena pAdanyAsena sa stambannaH / tRNakASThAdiH / '3210 // stambe ka ca / 3 / 3 / 83 / ' iti karaNe kaH / '2363 / gama-hana- 6 / 4 / 98 / ' ityupadhAlopaH / tAdRzaH pAdanyAso yeSAM kapInAmiti / parihanyate yena / 3261 / parau pH|3|3|04|' ityap ghAdezazca / parigho 'rgalaH / tadanukAriNo vipulA bAhavo yeSAmiti // 498-piprAyo 'dri-guhopannA dhAn saMghasamAgatAn // phalair nAnA-rasaiz citraiH svAdu-zItaiz-ca vAribhiH64 piprAyetyAdi-tAnvividhaiH phalairvAribhizca piprAya tarpitavatI / bhadriguho. patrAn / adriguhaiva upanna Azrayo yeSAM kapInAm / 3263 / upanna Azraye // 3 // 3385 / ' ityap upadhAlopazca nipAtyate / saMghasamAgatAn samUhenAgatAn / udghAn prazastAn / '3264 // saMghodghau gaNa-prazaMsayoH / 3 / 3 / 06 / ' iti samudorupapadayoH hanterapi Tilopazca nipAtyate // 499-nighA'nigha-taru-cchanne tasmiMsa te labdhimaiH phalaiH // tRptAs tAM bhrAjathu-matI papracchu:-'kasya pUriyam.'65 nighetyAdi-tasinpraghaNe nighAnidhairnimitAnimitarubhizchabaiH / 3265 / nidho nimitam / 3 / 3 / 07 / ' iti nipUrvAddhanterapi Tilopo lipAtyate / samArohaparirohAbhyAM nimitmityucyte| te kpyH| labdhrimailAmanivRttaH / 4266 // dvitaH 1-1193 // stambannas tu stambadhanaH stambo yena nihanyate / / 2-1177syAdupano 'ntikAzraye / / 3-149 / matallikA macarcikA prkaannddmuddh-tddjo| prazastavAcakAmyamUni / ' iti sarvatra nA0 ma0. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sarga:- 181 kriH 3 / 3 / 4 / ' phalaistRptAH santastAM striyaM bhrAjathumatI zobhAvatIm / papracchu: pRSTavantaH kasyeyaM pUriti / 3267 / vito 'thuc // 3 // 3 // a tdntaanmtur|| 500-rakSNaM karoSi kasmAt tvaM, yatnenA''syAtA zubhema svapne nidhi-vAbhAti tava saMdarzanaM hi naH // 66 // rakSNamityAdi-he zubhe! kasAdvA rakSNaM rakSAM karoSi / etadyatnenAdareNa no'smAkamAkhyAyatAm / ubhayatrApi 3268 / yj-yaac-3|3|10|' iti naG / yasAtsvame nidhivat nidhiriva tava saMdarzanamAbhAti / no'smAkamatidurlabhatvAt / svama iti '3269 / svapo nan / 3 / 3 / 9 / ' nidhiriti '3270 / upasarge ghoH kiH / 3 / 3 / 9 / / 501-tato jaladhi-gambhIrAn vAnarAn pratyuvAca saa-|| 'iyaM dAnava-rAjasya pU: sRSTir vizvakarmaNaH // 67 // tata ityAdi-tatastasmAdanantaraM sA pratyuvAca / jalaM dhIyate asinniti adhikaraNe ceti kiH / jaladhiH samudraH / tadvadgambhIrAnakSobhyatvAt / iyaM pU: dAnavarAjasya vizvakarmaNaH sRSTiH / sRjyata iti sRSTiH / karmaNi '3272 / striyAM kin / 3 / 3 / 9 // // __ itaH strIliGgamadhikRtyocyate502-nihataz ca sthiti bhindan dAnavo'sau bala-dviSA, // duhitA merusAvarNerahaM nAnA svayaM-prabhA. // 68 // nihata ityAdi-asau dAnavarAjaH sthiti maryAdA bhindan / '3273 / sthAgA pA-paco bhAve / 3 / 3 / 95 / ' iti ktin / baladviSA indreNa nihtH| yasya cAhaM duhitA / sa pitA / nAmnA merusAvarNiH, ahaM ca nAnA svayaMprabheti // 503-jUtimicchatha cet tUrNa, kIti vA paatumaatmnH|| karomi vo bahir-yUtIn , pidhadhvaM pANibhidRzaH 69' jUtimityAdi-yadi tUrNaM zIghraM jUtiM gmnmicchth| kIti vA AtmanaH pAtuM rakSitum / vaH yuSmAn bahi!tIn bahirbhUtAn / '3274 / uuti-yuuti-13|3|97|' ityAdinA nipaatitH| tatra yauterjavatezca ktin dIrghatvaM ca nipAtyate / kIrtirapi *1775 / kRta saMzabdane' svArthiko Nic / '2571 / upadhAyAzca 191110 // ' itItvaM tasmAt ktin / ataH paannimiH| dRzo dRSTIH pidhadhvaM bhAcchAdayadhvam / apipUrvAddhAjo loTi dvirvacane '250 // dadha-stathozca / / 2 / 38' iti abhyAsasya bhabhAve '2483 / bhaabhystyoH-6|4|112|' ityAkAralope 52||jhlaaN jaza jhazi 1 // 4 // 53 // ' iti dhAtordakAre 'vaSTi bhAguriH-' ityupasargAkAralope ca rUpam // 1-1166 / rakSNasa trANe, raNaH knne| iti // 2-1196 / javane jUtiH saatiH|' iti sarvatra nA0 10 // bha. kA. 16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 504 - vrajyA - yatI niruddhA'kSAn vidyervA'nuSThita-kriyAn // niracikramadicchA- to vAnarAMz caGkramA-vataH // 70 // vrajetyAdi - sA vrajyAvatI prazastagamanavatI / '3275 | vraja-yajorbhAve kyap | 3 | 3|98 / ' prazaMsAyAM matup / vAnarAnniruddhAkSAn niracikramat niSkAsitavatI / kramerNyantasya luGi '2316 / sanvallaghuni - | 7|4|93 / ' iti samvadbhAvAt '2317 sanyataH / 7 / 4 / 79 / ' itItvam / '2318 / dIrgho laghoH / 7 / 4 / 94 / ' iti na dIrghatvaM saMyogaparasya gurutvAt / anuSThitakriyAnAcaritatadupadiSTavyApArAn / '3277 // kRJaH za ca |3|3|100' iti zaH / ' 2756 / sArvadhAtuke yak | 3 | 1|67 / ' / riGAdezazca / caGkramAvataH kuTilagatimataH / '3279 / bhaH pratyayAt | 3 | 3 | 102 // ' ityakAraH / icchAta iti vAnarANAmicchAyAH / '3278| icchA | 3|3|101 |' iti nipAtitam / iSeH zap pratyayaH chabhAvazca nipAtyate / vidyA / '3276 | saMjJAyAm ||3|3|99 |' iti kyap / yathA vidyA anuSThitakriyAn kRtapurazcaraNAn purupAnicchAto'bhISTaM sampAdayati tadvatseti // 505 - niSkramya zikSayA tasyAs trapA -vanto rasA - talAt // jJAtvA mAsamatikrAntaM vyathAma'valalambire. // 71 // niSkramyetyAdi - tasyAH zikSayA upadezena '3280 / gurozca halaH | 3|3|103 / ' ityakAraH / tasmAdvasAtalAnniSkramya nirgamya trapAvantaH striyA upadezena niSkrAntA vayamiti trapeti / '3281 / SidbhidAdibhyo'G | 3 | 3 | 104 |' mAsamatikrAntaM jJAtvA bahirnirgatAH santaH vyathAM bhayam / bhidAditvAdaG / avalalambire vayaM mAsAvadhinA preSitAH sa ca mAso vinaiva kAryeNAtikrAnta iti svAmino bhayam // 506-cintA-vantaH kathAM cakrurUpadha-bheda-bhIravaH // 'a - kRtvA nRpateH kAryaM pUjAM lapsyAmahe katham. 72 cintetyAdi - upadhAnamupadhA parIkSA / '3283 / bhAtazcopasarge |3|3|106 / ' ityaG / tatparizuddho hi bhRtyaH kAryeSu niyujyate / tadakaraNAdupadhAyA medo 'bhAvaH tasmAdbhIravaH / cintAvanta itikartavyatAmUDhAH kathAM cakruH kRtavantaH / kIdRzImityAha / akRtvA nRpateH kArye pUjAM lapsyAmahe kathamiti, naivetyarthaH / 'cintAdayaH / '3282 / cinti - pUji - | 3 | 3 | 105 |' ityAdinA aGantAH // 507 - prAyopAsanayA zAnti manvAno vAli-saMbhavaH // yuktvA yogaM sthitaH zaile vivRNvaMzcitta-vedanAm // 73 // prAya ityAdi - upAsaneti / '3284 / NyAsazrandho yuc | 3 | 3|107 | ' prAyeNa avicchedena upavAsenopAsanA anazanenAsanamityarthaH / tayA zAnti 1 - 787 / medopajApAvupadhA dharmA''dhairyatparIkSaNam / iti nA0 0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH - 183 kalyANaM manvAno'vagacchan upAyAntarAbhAvAt / vAlisambhavo 'GgadaH / yogazcittavRttinirodhaH / taM yuktvA saMbadhya zaile sthitaH / cittavedanAM cittapIDAM viSTa - Nvan / 'ghaTTi - vidi- vandibhyo yuja vaktavyaH' iti yuc // 508 - praskandikAmiva prApto dhyAtvA brUte sma jAmbavAn // 'dhik zAlabhaJjikA prakhyAn viSayAn kalpanA rucIn // 74 // praskandikAmityAdi - tvayA kA kriyA kartavyetyantaiH pRSTaH san jAmbavAn dhyAtvA vicintya brUte sma / praskandikAmiva rogavizeSamiva prApto yAtaH utsA* hAbhAvAt / '3275 | rogAkhyAyAM Nvula bahulam | 3 | 3|108|' zAlabhaJjikA krIDAvizeSaH / ' 3286 | saMjJAyAm | 3 | 3 | 109 / ' iti Nvul / '711 / nityaM krIDA - | 2|2|17|' ityAdinA saH / tatprakhyA viSayA rUpAdayaH atitucchatvAt / atastAn dhik / kintu kalpanArucIn kalpanIyAn // I 509 - yAM kAriM rAja-putro 'yamanutiSThati, tAM kriyAm // ahamapyanutiSThAmi' so 'pyuktvaivamupAvizat. // 75 // yAmityAdi - bhayaM rAjaputro 'Ggado yAM kAriM kriyAmanutiSThati tAM kriyAM ahamapyanutiSThAmi / '3287 / vibhASA ''khyAna - paripraznayoriJ ca | 3 | 3|110 / ' iti karoterija | pakSe '3277 // kRJaH za ca | 3 | 3 | 100' iti zaH / so'pye. vamuktvA upAvizat anazanena sthitaH // 510- uvAca mArutir vRddhe saMnyAsinyaMtra vAnarAn // 'ahaM paryAya - saMprAptAM kurve prAyopavezikAm. // 76 // uvAcetyAdi - mArutirvAnarAnuvAca - vRddhe jAmbavati saMnyAsini anazana - vati ahamapyatra zaile paryAyeNa paripAThyA saMprAptAM prAyopavezikAM bhanazanaM kurve / '3288 | paryAyArhaNa - | 3 | 3|111|' ityAdinA Nvul // 511 - a-bhAve bhavatAM yo 'smin jIvet, tasyA'stvaM jIvaniH, // ' ityuktvA sarva eva sthur bA yogAsssanAni te // 77 // abhAva ityAdi - abhAve vinAze bhavatAM yo 'smin loke jIvet tasyAsvajIvaniH dhigjIvitam / '3289 / Akroze nanyaniH | 3 | 3|112 / ' evamuktvA sarva eva asthuH sthitAH / tiSThateH '2223 / gAti-sthA - 12|4|77 |' iti sico luk / bA yogAsanAni viracayya padmAsanAdIni // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, itastrIliGgabhAvaM nivartya kRdudAhiyate512-a-kkezyamasinA 'yantaM kabandha-vadhamabhyadhuH, // dhi naH prapatanaM ghoraM kledA'ntatvama-nAtha-vat. 78 aklezyamityAdi-kabandhavadhaM yojanabAhorvadhamabhyadhuH abhihitavantaH / bhabhipUrvo dhAmabhidhAne vartate / kIdRzam / aklezyaM prayAsarahitam / kasmAt asinA sukhamaraNAt taM cAbhyantaM ante tasthAgnirabhUt / asmAkaM dhik prapatanaM vinAzam / duHkhena ghoratvAt / kledAntatvaM ante pUtIbhAvaM tadyatrAsti / arzaA. ditvAdac / anAthAnAmiva / bhaklezyaprapatanazabdau bhAvasAdhanau / kRtyalyuTo bahulamiti // 513-tato manda-gataH pakSI teSAM prAyopavezanam // azanIyamivAzaMsur mahAnAyAda-zobhanaH // 79 // tata ityAdi-tato 'bhihitAnantaraM mahAn pakSI sampAtinAmA jaTAyu. bhrAtA / AyAt AgataH / mandagato mndgmnH| '3090 / napuMsake bhAve ktaH / 3 / 3 / 114 / ' AhitAgnitvAt paranipAtaH / teSAM yatprAyopavezanaM tadazanIyamiva bhojanIyamiva / 2841 // kRtyalyuTo bahulam / / 3 / 113 / ' iti kRtyaH / AzaMsuH AzaMsanazIlaH / azobhanaH shobhaarhitH| dAvAgninA pluSTazarIratvAt / '329 // lyuT ca / 3 / 3 / / 15 / ' iti bhAve lyuTa / '329 // karmaNi ca yen-3|3|116|' ityetatparihRtyodAhRtatvAt // 514-deha-vrazcana-tuNDA'yaM taM vilokyA 'zubhA''karam // pApa-gocaramAtmAnamazocana vAnarA muhuH // 8 // dehetyAdi-vRzyate yena tuNDAgreNa / '3293 / karaNAdhikaraNayozca / 3 / 3 / . 117 // ' iti karaNe lyuT / dehasya vrazcanamiti kRyoge sssstthii| dehavrazcanaM tuNDAmaM yasya taM vilokya / vAnarA azubhAkaraM pApasyotpattisthAnam / bhAkara ivAkaraH / '3296 / puMsi saMjJAyAM dhH-3|3|118||' tatra hi karaNAdhikaraNayoriti vartate / evaM uttaratrApi cAtmAnaM pApagocaraM pApaviSayaM pApaviSaye patitA vayamiti muhurazocana zocitavantaH / '3298 // gocr-snycr-3|3|119|' ityadhikaraNe nipaatitH|| 515-'jaTAyuH puNya-kRt pakSI dnnddkaarnny-snycrH|| kRtvA rAghava-kArya yaHsvarA''rUDho'gni-saMskRtaH81 jaTAyurityAdi-kRtvA rAghavakAryam / agnisaMskRtaH agninA kRtsNskaarH| khaH svargamArUDhaH / jaTAyuH puNyakRt / saMcaratyasminniti sNcrH| pUrvavat nipAtitaH / daNDakAraNyaM saMcaro 'vasthAnaM yasyeti // 1-1020 / brazcanaH patraparazurISikA tUlikA same / iti nA0 a0|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH - 185 516 - narakasyA 'vatAro 'yaM pratyakSo 'smAkamAgataH, // a- ceSTA yadihA nyAyAdanenA itsyAmahe vayam . 82 narakasyetyAdi - avatIryate yena karmaNeti / '3299 / ave snorghan / 3 | 3|120 / ' sa evAyaM narakasyAvatAraH pratyakSo 'smAkamAgataH / yadyasmAdvayamaceSTAH nizcalAH anena pakSiNA anyAyAdayuktayA / nIyate aneneti nipUrvAdiNaH "3301 / adhyAya-nyAya | 3 | 3 | 122 / ' iti nipAtanAt ghaJ / atsyAmahe bhakSayiSyAmahe / karmaNi luT // 517 - hRdayo'daGka-saMsthAnaM kRtAntA''nAyaM sannibham // zarIrA'''khana-tuNDai'graM prApyA-muM zarma durlabham . 83 hRdayetyAdi - amuM pakSiNaM prApya / kIdRzaM hRdayodaGkasaMsthAnam udacyate AkRSyate aneneti utpUrvAdaJcateH / '3302 / udaGko 'nudake | 3 | 3|123|' iti ghaJ nipAtyate / hRdayasyodaGkaH saMdaMzaH tat saMsthAnaM tatsadRzam / kRtAntAnAyasanni bhaM yamajAlatulyam / tatpraviSTasya duHkhena nirgamatvAt / '3303 / jAlamAnAyaH | 3 | 3 | 124 |' iti nayaterAGpUrvAtkaraNe ghaJ nipAtyate / Akhanyate yena tuNDAgreNa / khano ghac / zarIrasyAkhanaM tAdRk tuNDAgraM yasyeti / prApya zarma sukhaM durlabhaM kRcchralabhyam / '3305 / ISad - 13 / 3 / 126|' ityAdinA khala / atra karaNAdhikaraNayozceti nivRttam / '2833 / tayoreva kRtya-ka-khalarthAH | 3 | 4 |70' iti yojyam / '3306 / upasargAt khala-ghaJoH | 7|1|67 |' iti prAptasya numaH '3307 // na sudurbhyAm | 7|1|68 |' iti pratiSedhaH // 518 - ISadA'DhyaGkaro 'pye'Su' na paratrA 'zubha-kriyaH, // I asmAturmito 'bhyeti pariglAno bubhukSayA // 84 // ' ISadityAdi - ya eSa asmAnattumitaH pradezAdabhyeti Agacchati sa paratra paraloke ISadADhyaGkaro'pi anADhyairISadADhyo 'pi na kRtaH / azubhena karmaNetyarthAt / '3308 / kartR-karmaNozca bhU- kRJoH | 3 | 3|127|' iti cvyarthe karmopapadAkaroteH H khala / yataH pariglAno bubhukSayA / yo hi karmaNA zubhena ISadADhyaGkaro - spi na kRtaH sa kathaM na bubhukSayA pIDyate / pariglAyatIti kartari bahulavacanAt lyuT / niSThAnto vA / '3017 | saMyogAdeH - |8|2|43|' ityAdinA niSThAnatvam / azubhakriyaH satvadrohAmiratatvAt // 519 - saMprApya vAnarAn pakSI jagAda madhuraM vacaH - // 'ke yUyaM durupasthAne manasA'pyaMdri- mUrdhani // 85 // iti kRdadhikAraH / 1 - 270 / AnAyaH puMsi jAlaM syAcchaNasUtraM pavitrakam / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, saMprApyetyAdi-vAnarAn saMprApya pakSI jagAda gaditavAn / ke yUyaM adi. mUrdhani parvatazirasi durupasthAne duHkhenopasthAtuM zakye manasApi kiM punaH zarIreNa / '3309 / Ato yuc-3|3|128|' tatrApi ISadAdayo 'nuvartante / kartR. karmaNoriti na mryte|| iti kRdadhikAraH // __ atha prkiirnnkaaH| itaH prakIrNakazlokAnAha520-AtmanaH paridevadhve kurvanto rAma-saMkathAm , // samAnodaryamasmAkaM jaTAyuM ca stuthA ''darAt. // 86 // Atmana ityAdi-AtmanaH paridevadhve zocatha '534 // deva devane' iti bhauvAdikaH / zasi '355 / na saMyogAdvamantAt / / 4 / 137 / ' ityallopo na bhavati / jaTAyuM ca samAnodaya bhrAtaramasmAkam / '1659 / samAnodare zayitaH1010' iti yat / AdarAt prastutha prastutiM kurutha / jaTAyuH puNyakRdi. tyAdinA / rAmasatkathAM ca kurvantaH ataH ke yUyamiti // 521-zaGkA-vitra-vacanaM pratyUcur vAnarAH khgm-|| 'vayaM zatru-lavitreSor dUtA rAmasya bhU-pateH. // 87 // zaGketyAdi-dhunotyapanayatyaneneti dhavitram / 3135 / arti luu-dhuu-3|2|184|' ityAdinA karaNe itrH| kimayaM kariSyatIti zaGkAdhavitraM vacanaM yasya taM khagaM vAnarAH prtyuucuH| zatrulavitrA iSavo bANA yasya rAmasya bhUpatestasya vayaM dUtAH / pUrvavaditraM kRtvA saH // 522-kenA 'pi dauSkuleyena kulyAM mAhAkulI priyAm // hRtAM mAhAkulInasya tasya lipsAmahe vym.||88 // kenetyAdi-tasya rAmasya priyAM kenApi dauSkuleyena hRtAm / duSkulasyA'patyamiti 1165 / duSkulAiDhak / / 11142 / ' kulyAM kule sAcIM '1650 / tatra sAdhuH / / 4 / 9 / ' iti yat / mAhAkulI mAhAkulInasyeti mahAkulasyApatyamiti 1164 / mahAkulAdal-khajau / 4 / 114 // ' iti aJkhau / lipsAmahe vayaM labdhumicchAmaH // 523-triMzattamamahar yAtaM matvA pratyAgamA'vadhim // a-kRtArthA viSIdantaH para-lokamupAsmahe. // 89 // 1-597 / samAnodarya-sodarya-sagarmya-sahajAH smaaH|| 2-729 / dhavitraM vyajanaM tad yad racitaM mRgacarmaNA / ' 3-898 dAtraM lavitra-mAvandho yotraM yokramayo phalam / iti sarvatra naa0m0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH - 187 triMzadityAdi - triMzataH pUraNam / '1856 // viMzatyAdibhyaH - 15/2/561 iti tamaT / triMzattamaM yadahaH tat pratyAgamAvadhiM pratyAgamanasyAvadhiM yAtaM atItaM matvA akRtArthA aniSpAditaprayojanA viSIdanto viSAdaM gacchanto vayaM paralokamupAsmahe prAyopavezanena triyAmahe // 524 - mriyAmahe, na gacchAmaH kauzalyAyani vallabhAm // upalambhyAma- pazyantaH kaumArIM patatAM vara ! // 90 // mriyAmaha ityAdi - he patatAM pakSiNAM vara ! mriyAmahe na gacchAmaH kimiti kaumArIM akRtapUrvadArapatiM labdhavatIm / '1214 | kaumArA pUrvavacane | 4|2|13| iti sAdhuH / kauzalyAyanivallabhAm / kauzalyAyA apatyaM kauzalyAyanI rAmaH / * 1179 | kauzalya - kArmAryAbhyAM ca |4|1|155 / ' iti phiJ / phasyAyanAdezaH / tasya vallabhAM iSTAM upalambhyAM prazastAm / '2844 | poradupadhAt | 3|1|98 | ' iti yat / '2846 / upAtprazaMsAyAm |7|1|66 |' iti yatpratyaye num / apazyanto'nupalabhamAnAH / ete prakIrNakAH // itaH kkidatizeSamadhikRtyAha - 525 - jagAda vAnarAn pakSI - ' nAdhyagIDhuM dhruvaM smRtim // yUyaM saMkuTituM yasmAt kAle 'sminnadhyavasyatha // 91 // jagAdetyAdi - dhruvaM avazyaM smRtiM smRtizAstraM nAdhyagIDhuM nAdhItavanta iti pakSI vAnarAn jagAda / '2460 / vibhASA luG - luGoH | 2|4|50|' iti vibhASA gAGAdezaH / ' 2461 / gAGkuTAdibhyaH - |12|1|' iti sico Gitvam / '2362 / ghumA-sthA-|6|4|66 / ' itItvam ' 2249 | dhica |8|2| 25 | ' iti sico lopaH / '2247 // iNaH SIdhvam |8|3|78|' iti mUrdhanyaH / yasmAdyUyamasmin kAle saMkuTituM avasAtumadhyavasyatha abhiprAyaM kurutha / kuTAditvAt Gittvam // ayamevAvasAtuM kAla iti cedAha - 526- nA'yamudvijituM kAlaH svAmi- kAryAd bhavAdRzAm // hRta-bhArye cyute rAjyAd rAme paryutsuke bhRzam // 92 // nAyamityAdi - bhavAdRzAM yuSmadvidhAnAM svAmikAryAdudvijituM nAyaM kAlaH / '2536 | vijaH / 122 / ' iti Gittvam / kimiti na bhavatIti cedAha - rAjyAyute bhraSTe rAme nirvAsitatvAt / tatrApi hRtabhArye bhRzamatyartha paryutsuke sItAyAm // 527 - yatnaM prorNavituM tUrNaM dizaM kuruta dakSiNAm, // prorNuvitrIM divas tatra purIM drakSyatha kAJcanIm. // 93 // yattamityAdi - dakSiNAM dizaM prorNavituM AcchAdayituM chAdayiSyAma iti tuman / varNa zIghraM yatnaM kuruta / tasyAM dizi purIM drakSyatha / kAJcanIm / '15322 prANirajatAdibhyo 'Ja | 4 | 3 | 154 |' prorNuvitrIM bhamivyApinIm / tRci rUpas / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, diva AkAzasya / karmaNi SaSThI / 2447 / vibhASoNoMH / / 2 / 3 / ' iti GitvapakSe uvaG / aGittvapakSe ca guNaH / kuruteti '2234 // sArvadhAtukamapit / / 2 / 4 / ' iti Disve vikaraNasya guNo na bhavati / tasya cArdhadhAtukatvAt aGittve dhAtoguNaH / '2467 / ata ut sArvadhAtuke / 6 / 4 / 110 / ' iti ut // kAlApakam 94-97528-laGkAM nAmnA girer mUrdhni rAkSasendreNa pAlitAm // nirjitya zakramAnItA dadRzur yAM sur-striyH||94|| laGkAmityAdi-yAM purI nAmnA laGkAM suratriyo dadRzuH dRSTavatyaH / 2242 / asaMyogAllida kit / / 2 / 5 / ' iti kittvam / tAM yAteti vakSyamANena sambandhaH / gireH suvelasya mUrdhni sthitAM rAkSasendreNa pAlitAmiti durgamatvamAkhyAtam / zakraM nirjitya surastriya AnItA iti ca rAvaNasya mAhAtmyam // 529-babhUva yA 'dhizailendraM mRditvaivaindra-gocaram // kuSitvA jagatAM sAraM saikA zaGke kRtA bhuvi. // 15 // babhUvetyAdi-adhizailendraM zailendrasya sumeropari / sptmyrthe'vyyiibhaavH| indragocaramindranilayamamarAvatyAkhyaM mRditveva tiraskRtveva babhUva / '3393 / indhi-bhavatibhyAM ca / / 2 / 6 / ' iti kittvam / jagatAM sAraM kuSitvA niSkuSya / saikA bhuvi kRtA nirmitetyahaM zaGke / tAM yAta mRditvA kuSitveti 3322 // na ktvA seTa / / 2 / 18 / ' iti kittvapratiSedhe prAle 3223 // mRdd-mRd-12|7|' ityAdinA kittvam // 530-a-mRDitvA sahasrA'kSaM klizitvA kauzalair nijaiH|| uditvA 'laM ciraM yatnAt saikA dhAtrA vinirmitA.96 amRDitvetyAdi-sahasrAkSamindramamRDitvA asukhinaM kRtvA / nijaiH AtmIyaiH kauzalaiH ciraM klizitvA prayatnaM kRtvA / uditvA amidhAyAlaM paryAptamevaM kariSyAmIti / yatnAt mahatA prayAsena saikA dhAtrA vinirmitA / pUrvavakittvam // 531-muSitvA dhana-daM pApo yAM gRhItvA 'vasad dviSan, // tAM ruditvaiva zakreNa yAta laGkAmupekSitAm. // 97 // muSitvetyAdi-muSitvA dhanadaM vaizravaNaM tasmAtpuraM puSpakaM ca vimaanmphtm| pApaH pApAcaraNAt yAM gRhItvA avasat uSitaH / dviSan zatruH / zakreNa ruditvevopekSitAmavadhIritAm / '2609 / ruda-vida-12' iti kittvam / tatra cakAreNa kvetyanuvartate // 1-76 / kuberas-tryambaka-sakho yakSarAD guhyakezvaraH / manuSya-dharmA dhana-do rAjarAjo dhanAdhipaH // iti mA0 m0|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH - 189 532 - viditvA zaktimAtmIyAM rAvaNaM vijighRkSavaH // uktaM pipRcchiSUNAM vo mA sma bhUta suSupsavaH // 98 // viditvetyAdi - AtmIyAM zaktiM sAmarthyaM viditvA / pUrvavatkittvam / rAvaNaM vijighRkSavaH vigrahItumicchvaH / suSupsavaH zayitumicchavo mA sa bhUta / na pramattA bhavatetyarthaH / rAvaNasya balIyastvAdidamuktaM mayA vo yuSmAkaM pipRcchiSUNAM praSTumicchUnAm / atra ' 2609 / ruda- vida |12|8|' iti sanaH kirave samprasAraNam / praccheH ' 2611 / kirazca paJcabhyaH | 7|2|75 |' itIDAgamaH // 11 533 - nA vividiSurmabhyeti sampad rurudiSu' naram, kiM mumuSiSu vad yAta dviSo nA pacikIrSayA // 99 // netyAdi - vedituM jJAtumicchuryo na bhavati taM narama vividiSu rurudiSu roditumeSaNasvabhAvaM sampadvibhUtirnAbhyeti nAgacchatIti vo mayoktamiti yojyam / kiM na yAta na gacchata / mumuSiSuvat cauravadityarthaH / pUrvavatkitvam / dviSaH zatrorapacikIrSayA apakartumicchayA / ' 2612 / iko jhala | 1|29|' iti kirave guNo na bhavatIti ' 2614 | ajjhanag2amAM sani | 3 | 4 | 16 | ' iti dIrghaH / ' 2390 Rta iddhAtoH |7|4|100 / ' // 534 - bubhutsavo drutaM sItAM bhutsIdhvaM prabravImi vaH, // mA ca bhuvaM mRSaktaM naH kRSIDhuM svAmine hitaM 100 bubhutsava ityAdi - bubhutsavo jJAtumicchavaH yadi sItAm / budheH sannantAt ' 2613 / halantAcca |12|10|' iti kittvam / '326 | ekAcaH | 8|237 / ' iti bhaSbhAvaH / tadA drutaM tAM bhutsIdhvaM jAnIteti vo yuSmAn bravImi / '2300 / liG-sicau / 12|11|' iti kittvam / mRSoktaM mithyoktaM no 'smAkaM mA ca bhuddhvaM na jAnIta, api tu satyam / '2281| jhalo jhali |8|2|26| iti sico lopaH / '52 | jhalAM jaz jhazi | 8 | 4|53 |' kivaM pUrvavat / ato yUyaM svAmine rAmAya hitaM kRSIDhuM kuruta / ' 2368 / uzca | 1|2|12|' iti kizvam / '2247 iNaH SIdhvaM 18131781' iti mUrdhanyaH // 535 - samagadhvaM puraH zatror, modayadhvaM raghuttamam // " naupAyadhvaM bhayaM, sItAM no'pAyaMsta dazAnanaH // 101 // samagadhvamityAdi -- idamahamAzaMse yaduta zatroH rAvaNasya puraH agrataH samagadhvaM saMgatA bhavata / 2790 | AzaMsAyAM bhUtavacca | 3 | 3|132|' iti luG / '2699 / samo gabhyucchi - |12|3|' iti taG / '2700 | vA gamaH | 1|3|29| ' iti sicaH kive ' 2428 | anudAtta - | 6|4|37|' ityanunAsikalopaH / '231 1-776 / ripau vairi sapanAri - dviSad-dveSaNa- durhRdaH / dviD-vipakSA 'hitA'mitra-da myu - zAtrava - zatravaH / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 bhaTTikAvya-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 19 // haskhAdaGgAt / / 2 / 27 / ' iti sico lopH| modayadhvaM raghUttamaM harSayata / tatkAryakaraNAt / mA ca bhayamupAyadhvaM sUcayata / bhayaM mA kATeMtyarthaH / '2695 / bhADo yamahanaH / / 3 / 2' iti tacha / '2698 // yamo gandhane / / 2 / 15 / ' iti tak / yamo gandhana iti sicaH kittve anunaasiklopH| gandhanaM sUcanam / manyathA yuSmAsu gandhitanayeSu niyatamasau dazAnanaH sItAmupAyaMsta svIkRtavAn sAt / tasya durvRttatvAt / 2790 / AzaMsAyAM bhUtavaJca // 3 // 3 // 13 // ' ityaniTAzaMsAyAM luG / '2729 / upAdyamaH svakaraNe / / 3 // 56 // ' iti taG / khaka. raNaM cAtra vivAhanamuktam / '2730 / vibhASopayamane // 216' iti akitvapakSe rUpam // 536-tataH prAsthiSatA 'drIndraM mahendraM vAnarA drutam // sarve kilakilAyanto, dhairya cA''dhiSatA 'dhikam // tata ityAdi-tataH sampAtivacanAnantaraM sarve vAnarA mahendra parvataM prAsthi. pata prsthitvntH| dhairya cAdhikamAdhiSata mAhitavanta bhAtmani / tiSThaterdadhA. tezca 2389 / sthA-corica // 2 // 17 // ' iti kittvamitvaM ca / tiSThateH 2689 / samava-pra-vibhyaH sthaH-1322iti taG / kilakilAyantaH kilakilAdhvani kurvANAH / // avyktaanukrnn-16|19|' ityAdinA DAca tadantAt '26. 68 lohitAdiDAjbhyaH kyaH / 3 / 03 / / '2669 / vA kyaSaH / / 3 / 9 / ' iti parasmaipadam // kulakam 103-10537-nikuJja tasya vartitvA ramye prakSveditAH param // maNi-ratnA'dhizayitaM pratyudaikSanta toy-dhim||13|| nikuJja ityAdi-tasya parvatasya nikuJja latAdipihitasthAne vartitvA sthitvA / 3322 // na ktvA seda / / 2 / 18' iti kitvapratiSedhaH / paraM prakSveditAH ucairanyakazabdaM kurvANAH / '3052 // niSThA shiing-1|2|19|' iti kittvprtivedhH| toyadhi pratyudaikSanta dRSTavantaH / laGi rUpam / kIdRzaM maNiratnAdhizAvitam / 3087 // ko 'dhikaraNe ca // 3 // 17 // ' iti kaH puurvvkittvprtissedhH| maNiyadratamiti strIravAdAvapi ranazabdasya dRSTatvAt ekapadanyamicAre vizeSaNavizeSyabhAvaH / tasyAdhizayitamavasthAnamityarthaH // 538-a-marSitamiva ghnantaM taTA'drIn salilomibhiH // zriyA samagraM dyutitaM madeva praloThitam // 104 // 1-348 / nikuJja-kucau vA kIbe ltaadipihitodre| / 2-259 / bhaGgasataraGga urmira vA striyAM vIcirathobhiSu / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taSa lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sarga:- 191 amarSita ityAdi-salilomimiH kallolaiH / taTAdIn taTasthAn parvatAn mantaM pratyudaizanta / amarSitamiva '3055 / mRSastitikSAyAm 1 // 20 // ' iti kittvapratiSedhaH pazcAt nsmaasH| zriyA hetubhUtayA samagraM saMpUrNam / dyutitamiti kartari niSThA / yadi vA zriyA kartRbhUtayA dyutitaM zobhitam / yatretyadhyAhRtya tamaikSanteti yojyam / evaM ca kRtvA '3056 / udupdhaat-raa21|| ityAdinA bhAve niSThAyAM vikalpena kittvapratiSedhAt kittvamudAhRtam / madeneva mattatayeva / zriyA hetubhUtayA praloThitaM cUrNitumArabdham / '3053 // aadikrmnni-3||7||' niSThAyAmakittvamudAhRtam // 539-pUtaM zItair nabhasvadbhir granthitvaiva sthitaM rucaH // gumphitvaiva nirasyantaM taraGgAn sarvato muhuH // 10 // pUtamityAdi-nabhasvadbhirvAyumiH zItaiH pUtaM pavitrIkRtam / 3050 / pUGazca // 2 // 51 // ' iti vikalpeneT / ata eva pakSe pUjaH kvAniSThayoH kittvapratiSedho 'tra na bhavati / tatra seDityanuvartate / ruco dIptIgranthitveva saMdaryeva sthitam / 3324AnopadhAtthaphAntAdvA / 223 // ' iti kittvapratiSedhapakSe rUpa. m / sarvatastaraGgAn gumphitveva nirasyantaM kSipantam / nopadhAditi vikalpena kittvapratiSedhaH / yatretyadhyAhRtya tamaikSanteti yojyam // '540-vaJcitvA 'pyambaraM dUraM svamiMs tiSThantamAtmani // ___ tRSitvaivA 'nizaM svAdu pibantaM saritAM payaH // 106 // vaJcitvetyAdi-sthityanatikramAdambaraM dUraM vaJcitvAtikramya / '3325 // vaJci luci-224|' iti kittvapratiSedhaH / svasminnAtmani svarUpe tiSThantam / bhatra 140 nazchacyaprazAn / / 3 / 7 / ' iti nakArasya rutvam / pUrvasya tvanunAsikAdezaH / tRSitveva tRSita iva bhUtvA / '3326 // tRssi-mRssi-12|25|' ityAdinA [ kittvavikalpaH / prtissedhH| tatsalilasya svAdutvAt / saritAM payaH svAdu pibantaM bhanizamajasram // 541-dyutitvA zazinA naktaM razmibhiH parivardhitam // mero jetumivA ''bhogamuccair didyotiSu muhuH. 107 dyutitvetyAdi-zazinA naktam rAtrau dyutitvA dIptimatA bhUtvA / razmi'bhiH parivardhitaM vRddhiM nItaM santaM toyadhiM merorAbhogaM mahattvaM jetumiva muhurubairdiyotiSu vardhitumicchamityarthaH / anekArthatvAddhAtUnAm / dyutitvA diyotiSumiti 2617 / ralo vyupdhaat-12|26|' iti kittvAkittve / tatra yukAro 1-70 / nabhasvadacAta-pavana-pavamAna-prabhajanAH / / 2-(538) zlokasyaM TippaNaM vilokanIyam / 3-1471 divA 'hItyatha doSA ca naktaM ca rajanAvapi / ' 4-118 // kiraNosramayUkhAM'zu-gabhasti-ghRNi rshmyH|' iti sarvatra nA0 bha0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, padhAdikAropadhAcca ralantAddhalAderdhAtoH parau ktvAsanau vA na kitau bhavata iti sUtrArthaH / 542-vilokya saliloccayAnadhi-samudramabhraMlihAn bhraman-makara-bhISaNaM samadhigamya cA 'dhaH payaH // gamA''gama-sahaM drutaM kapi-vRSAH paripreSayan gajendra-guru-vikrama taru-mRgottamaM mArutim // 108 // vilokyetyAdi-kapivRSAH kapimukhyAH mAruti hanumantaM drutaM paripreSayan vyasarjayan / pariprapUrvot 1202 // iSa gatau' ityasmAt hetumaNNyantAt laGi rUpam / kiM kRtvetyAha / vilokya saliloccayAn salilormIn / urva cIyata iti '3231 // erac / 3 / 3 / 56 // ' / adhisamudraM smudrsyopri| anaMlihAna dUramucchritAn / adhazca payaH samadhigamya jnyaatvaa| kIdRzam / bhramadbhirmakarairbhASaNaM bhayAnakam / bhISayatIti nandAditvAlyuH / gamAgamasahaM gamanAgamanayogyaM mArutim / gajendrasyeva gururvikramo yasya / tarumRgeSu vAnareSattamamiti / saptamIti yogavibhAgAt sH|| // iti ddivaadhikaarH|| iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvyedvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSya-rUpe kathAnake sItA'nveSaNaM nAma saptamaH sargaH pryvsitH| aSTamaH srgH| AtmanepadamadhikRtyAha543-agAdhata tato vyoma hanUmAnuru-vigrahaH, // atyazerata tad-vegaM na suprnnaa'rk-maarutaaH||1|| agAdhateti-tato visarjanAntaraM hanUmAn samudralaGghanAya byomAkAzamagAdhata prasthitavAn / '4 / gAra prtisstthaa-lipsyoH|' itysmaalch| 2157 / anudA. ttdditH-13|12|' ityanudAttevAdAtmanepadam / uruvigrahaH kAmarUpitvAt tadAnImutpAditavipulakAyaH / tasya cotpatato vegaM garuDAdityapavanAH nAtyazerata nAti 1-'padye'smin pRthvI vRttam / tallakSaNaM tu-94| jasau jasa-ya-lA vasu grahayatiz ca pRthvI guruH / ' iti vRttaratnAkare bhaTTakedAra Aha / 2-1429 / zukrale mUSake zreSThe sukRte vRSame vRssH|' 3-33 / garulmAn garuDasa tAkSyoM vainateyaH khagezvaraH // 34 // nAgAntako viSNu-rathaH suparNaH pnngaa'shnH|' iti sarvatra A0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zokavanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH - 193 zayitavantaH / GittvAttaG / '2442| zIGo ruT | 7|1|6|' | '2441 / zIGaH sArvadhAtuke guNaH | 7|4|21 // // 544 - abhAyata yathA'rkeNa suprAtena zarana-mukhe, // gamyamAnaM na tenAsssIdaMgataM kAmatA puraH // 2 // abhAyatetyAdi - yathA arkeNa suprAtena suprabhAtena nIhArAdyabhAvAt / zobhanaM prAtaraneneti / '860 | suprAta- suzva - |5|4 | 120 / ' iti samAsAntanipAtanam / zaranmukhe zaradArambhe / abhAyata dIpyate sma / ' 2679 | bhAva- karmaNoH |1|3|13|' iti bhAve taG / tadvattenAbhAyata / puro'grato yadarkeNa gamyamAnamavaTabhyamAnaM varmetyarthAt / karmaNyAtmanepadam / tena hanUmatA krAmatA gacchatA / ziti krama iti dIrghatvam / nAgatamAsIt api tu sarvameva gatamiti // 545 - viyati vyatyatanvAtAM mUrtI hari- payonidhI, // vyatyaitAM cauttamaM mArgama'rkendrendu-niSevitam // 3 // 1 viyatItyAdi - haripayonidhI hanUmatsamudrau mUrtI svadehau viyatyAkAze vyatyatanvAtAM vyativistAritavantau / tanoterlaG / '2680 / kartari karmavyatihAre / 1 / 3 / 14 / ' ityAtmanepadam / uttamaM ca mArga arkendrenduniSevitaM vyatyaitAM vyatigatavantau / iNaH parasya laGaH karmavyatihAra ityAtmanepadaM prAptaM ' 2681 / na gatihiMsArthebhyaH / 1 / 3 / 15 / ' iti gatyarthatvAt pratiSiddhaM tena tasastAmAdezaH / tatra harergacchataH purato yasminviyatpradeze svamUrti vistAritumavasaro bhavitA, tatra payonidhirUrmibhiH svamUrti vitastAra / payonidhezca velA taTaM gacchato yatra svamUtivistArAvasaro bhAvI tatra hariH svamUrti vitastAra / tathA payonidherya mArga gantumavasaro bhavitA harirutpatya taM mArga gantumaicchat / yaM ca harermArge gantumavasaro bhavitA taM mArga payonidhirabhraMlihai rUrmibhiraicchat / yatra yatkriyAvasare kriyAM karoti sa tatra tatkriyAkArItyupacaryate / yathA devadattasAdhyAM kriyAM yajJadattaH kurvan tatkArItyucyate / tatazvetareNetarasaMbandhinyAH kriyAyA: karaNAt anyatarasaMbandhinyAzcet sambhavati karmavyatihAraH // " 546 - vyatijigye samudro'pi na dhairyaM tasya gacchataH // vyatyagacchan na ca gataM pracaNDospi prabhaJjanaH // 4 // " vyatItyAdi - tasya harergacchataH svadehasyAlpatAM kartuM yo'vasaro bhAvI tatra samudro nAtizayadhairyaM kRtavAn / tena tasya dhairyaM na jitaM tadAnIM tasyoddhatakalolatvAt / apizabdAcca hanUmAnapi samudrasya zAntatvaM kartuM yo'vasaro bhAvI tatra nAtizayadhairya tena tasya dhairya vA na jitaM tadAnIM tasya vipulakAyatvAt / 1-'1383 / yamA'nilendra candrA'rka-viSNu-siMhAM'zu-vAjiSu / zukA'hi kapi- mekeSu harir nA kapile triSu / ' iti nAnArthe'maraH / 'kRtavAn / bha0 kA0 17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa rUpe tRtIyo vargaH, - I tadevaM hanUmataH samudro hanUmAnapi samudrasya dhairyaM na vyatijigye nAmibabhUva / ekavacanasya pratyekAbhisaMbandhAt / karmavyatIhAre pUrvavadAtmanepadam / '2331 / sa~liTorjeH | 7|3|57 |' iti kutvam / tasya hanUmato gataM gamanaM pracaNDo'pi mahAn prabhaJjano vAyurna vyatyagacchat prAptavAn // tasyAtijavena gacchataH pathi rAkSasI saMprAptA tAmasau vyApAditavAnityAha547 - vyatighnantIM vyatighnantAM rAkSasIM pavanA''tmajaH // jaghAnA''vizya vadanaM niryAt bhittvodaraM drutam 5 vyatItyAdi -- haniSyAmyenamiti rAkSasyA yo vadhakaraNAvasaraH tatra vyatighnan vyatighnantIM tasyainAM haniSyAmIti yo vadhakaraNAvasaraH tatra nantIM tadevamitaretarakriyAkaraNena vyatighnantIM rAkSasIm / na gatItyAdinA hiMsArthatvAdAtmanepadapratiSedhaH / tAM pavanAtmajo hanUmAn jaghAna / kathaM vadanamAvizya udaraM bhittvA drutaM niryAt nirgacchan / yAteH zatari rUpam // 548 - anyonyaM sma vyatiyutaH zabdAn zabdais tu bhISaNAn // udanvAMz caa'niloddhuuto mriyamANA ca rAkSasI // 6 // anyonyamityAdi - anyonyamityanyonyasyetyarthaH / 'karmavyatihAre sarva - nAno dve bhavataH strInapuMsakayorAmabhAva iti vaktavyam' / anyonyasya saMbandhibhiH zabdaiH udanvadrAkSasyau zabdAn bhISaNAnAtmIyAn vyatiyutaH sma mizritavantau / '1106 / yu mizraNe' ityasmAt '2778 / laT sme | 3 |2| 118 | ' iti bhUte laT / '2682 / itaretara - 11|3|16|' ityAdinA karmavyatihAra AtmanepadapratiSedhaH / tatrodanvataH zabdakaraNAdyo bhISaNazabdamizraNAvasaro bhAvI tana rAkSasI mriyamANA zabdAn bhISaNAnudanvacchandairyuyAva / rAkSasyAH zabdakaraNAdyo bhISaNazabda mizraNAvasaro bhAvI tatrodanvAnaniloddhUtaH zabdAn bhISaNAn rAkSasIzabdairyuyAva // 549 - nyavikSata mahA- groha-saMkulaM makarA''layam // saikA bahUnAM kurvANA natrANAM svA''zitambhavam // 7 // nyavikSatetyAdi - mahadbhigrahaiH saMkulaM makarAlayaM samudraM nyavikSata praviTavatI / '2683 / nervizaH | 1|3 | 17|' ityAtmanepadam ' 2336 / zala igupadhAdaniTaH saH | 3 | 1|45|' bahUnAM nakrANAmekApi satI svAzitambhavaM suSThu tRptiM kurvANA / '2862 / Azite bhuvaH | 3 |2| 45|' iti bhAve khac // 1 275 / grAho'vahAro, nakras tu kumbhIraH / ' iti nA0 ma0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratww.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zokavanikA-bhaGgo' nAmASTamaH sargaH- 195 550-kRtenopakRtaM vAyoH parikrINAnarmutthitam // pitrA saMrakSitaM zakrAt sa mainaakaa'drimaiksst.|| 8 // kRtenetyAdi-sa hanUmAn samudrAdutthitaM mainAkAdrimaikSata / vAyorupakRtta. mupakAraM kRtena pratyupakAreNa parikrINAnaM parikrayaM vicinvantam / '2684 / parivyavebhyaH kriyaH / / 3 / 18 / ' ityakarcabhiprAyaviSayamAtmanepadam / pitrA vAyunA rakSitaM zakrAt / tena hi pakSacchedakAle mahatA vegena samudraM nItvA rakSita iti zrUyate // 551-khaM parAjayamAno'sAvunnatyA pavanA'tmajam // jagAdA'drira 'vijeSISThA mayi vizramya vairiNam. // 9 // khamityAdi-asAvadriH unnatyA unnatayA khaM parAjayamAno'bhibhavan pava. nAtmajaM jagAda / mayi vizramya sthitvA vairiNaM zatru vijeSISThAH tvamabhibhUyAH / AziSi liG / ubhayatrApi 26851 vi-parAbhyAM jeH / 1 / 3 / 19 / ' iti taG // 552-phalAnyAdatsva citrANi, parikrIDasva sAnuSu, // sAdhvanukrIDamAnAni pazya vRndAni pakSiNAm // 10 // phalAnItyAdi-citrANi nAnAvidhAni phalAni Adarasva gRhANa / 2686 / aangodo'naasyvihrnne||3|20|' ityAtmanepadam / sAnuSu mamaikadezeSu parikrIDakha vihara / pakSiNAM ca vRndAni sAdhu zobhanaM anukrIDamAnAni viharanti santi pazya / ubhayatra '2687 / krIDo'nu-saM-paribhyazca / / 3 / 21 // ' iti taG // 553-kSaNa bhadrA'vatiSThasva, tataH prasthAsyase punH|| na tat saMsthAsyate kArya dekSaNorIkRtaM tvyaa.||11|| kSaNamityAdi-he bhadra kalyANa ! kSaNamavatiSThasva / tataH pazcAtprasthAsyase yAsyasi / yacca kArya karaNIyaM dakSeNAnalasena tvayA urIkRtamaGgIkRtaM na ca saMsthAsyate api tu niSpatsyata evetyarthaH / sarvatra 2689 / samava-pra-vibhyaH sthaH / 1 / 3 / 22 / ' iti tng|| 554-tvayi nas tiSThate prItis tubhyaM tiSThAmahe vayam , // uttiSThamAnaM mitrA'rthe kas tvAM na bahu manyate. // 12 // tvayItyAdi-tvayi viSaye asmAkaM prItirasti / tena saMzaye asmAbhiranyo nirNetA nAnveSaNIyaH / kintu no 'smAkaM prItireva nirNayaM pazyantI tvayi tiSThate / 2690 / prakAzana stheyAkhyayozca / 1 / 3 / 23 / ' ityAtmanepadam / vivAdapada. nirNetA sthaya ucyate / tubhyaM tiSThAmahe vayamiti tvayi viSaye asmAkaM ceto 1-1016 / dakSe tu catura-pezala-paTavaH sUtthAna uSNaz ca / / 2-1164 / UrIkRta murarIkRtamaGgIkRtamAzrutaM pratijJAtam / ' iti sarvatra nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, vartata iti svAbhiprAyam / tubhyaM tiSThAmahe svAbhiprAyaM nivedayAma ityarthaH / atra prakAzanaM ca svAmiprAyakathanam / '572 | zlAgha- huG-sthA-zapAM jJIpsyamAnaH | 1| 4 | 3 4 |' iti sampradAnasaMjJAyAM caturthI / kasmAdevaM mAM zlAghasa iti cedAha / mitrArthe uttiSThamAnaM yatamAnam / 2691 / udo'nUrdhva karmaNi | 1|3|24 | ' ityAtmanepadam / kastvAM na bahu manyate na zlAghate // 555 - ye sUryamupatiSThante mantraiH saMdhyA-trayaM dvijAH, // rakSobhistApitAste'pi siddhiM dhyAyanti te'dhunA. ya ityAdi - ye dvijA mantraiH karaNabhUtaiH sUryamupatiSThante pratyupAsate / '26 - 92 / upAnmantrakaraNe / 1 / 3 / 25|' ityAtmanepadam | saMdhyAntrayaM trisandhyam / atyantasaMyoge dvitIyA / te'pi rakSobhistApitA upadrutAH adhunA te siddhiM ghyAyanti / kiM punarahaM yatte pituH suhRt // I tadeva darzayannAha-- 556 - a - vyagrarmupatiSThasva vIra ! vAyorahaM suhRt // " ravir vitapate'tyarthamA'zvasya mayi gamyatAm // 14 // avyagramityAdi - he vIra ! avyagramanAkulaM mayyupatiSThasva sannihito bhava / '2693 | akarmakAcca |1| 3 | 26 | ' ityAtmanepadam / yato vAyostava piturahaM suhRt / raviratyarthaM vitapate dIpyate / ' 2694 / ud- vibhyAm (1 / 3 / 27' ityAramanepadam / tatrAkarmakAditi vartate / tasmAdAzvasya mayi vizramya gamyatAm // 557 - tIvramu'ttapamAno 'yama' zakyaH soDhumA'taH // 1 AghnAna iva saMdItairalAMtaiH sarvato muhuH // 15 // tIvramityAdi - tIvraM suSThu uttapamAno dIpyamAna AtapaH soDhumazakyaH / pUrvavadAtmanepadam / alAtaiH ulmukaiH saMdIptaiH sarvatra AnAna iva tADayanniva / '2695 / AGo yamahanaH / 1|3|28|' ityavivakSita karmakatvAdAtmanepadam' 2363 / gm-hn-16|4|98|' ityupadhAlopaH '354 / ho hanteH | 7 | 3 | 54 | ' iti kutvam // 558 - saMzRNuSva kape ! matkaiH saMgacchasva vanaiH zubhaiH // samArantamamA sbhISTAH saMkalpas tvayyupAgate. 16 saMzRNuSvetyAdi - he kape ! saMzRNuSva AkarNaya / ' 2699 | samo gamyRcchi - ||3|29|' ityAdi vivakSita karmakatvAdAtmanepadam / zubhaiH zobhamAnaiH / igupadhalakSaNaH kaH / vanairmatkaiH matsvAmikaiH / ahaM svAmI yeSAmiti ' 1877 / 1 - 120 / rociH zocirume kIbe, prakAzo dyota AtapaH / / 2 - '915 / atha strI syAdaGgAro, 'lAtamulmukam / ' / 3 - '155 // dhIr vAraNAvatI medhA, saMkalpaH karma mAnasam / ' iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlaki pUrvavadAtmayogI syAm' iti abhiprAyAH kadA tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA-bhaGgo' nAmASTamaH sarga:-197 sa eSAM grAmaNIH / 5 / 2 / 78 / ' iti kaH / 1373 / pratyayottarapadayozca / / 2 / 9 / ' iti madAdezaH / saMgacchasva saMgato bhava / pUrvavadAtmanepadam / samAranta mamAbhISTA iti mamAbhipretA ye saMkalpA abhiprAyAH 'kadA nu me suhRttayA vA kazcideSyati yasyAhamupayogI syAm' iti te samAranta AgatAH tvayyupAgate sati / arteluGi pUrvavadAtmanepadam / '2382 / sarti-zAstyartibhyazca / 3 / 1156 / ' ityaGi '2406 / R-dRzo'Gi guNaH / 7 / 4 / 16' / 2254 / ADajAdInAm / / 1 / 72 / ' bhASAviSayasya prayogaH // na caivaM mithyA vAyumeM suhRdityAha559-ke na saMvidrate, vAyor mainAkA'drir yathA sakhA, // yatnArdupAhvaye prItaH, saMhvayasva vivakSitam // 17 // ka ityAdi-vAyomainAkAdviryathA sakheti ke na saMvidrate jAnanti / vetteH pUrvavadAtmanepadam '2701 // vettervibhASA / / 1 / / ' iti ruT / tasmAt / prItaH san ahaM yatnAdupAhvaye bhavantamAhvayAmi / tataH saMvayasva kathaya vivakSitamabhipretam / 2703 / ni-samupavibhyo hraH / / 3 / 30 / ' ityakartrabhiprAye laTloTorAtmanepadam / tato karmakAditi nivRttam / sAmAnyena vidhAnam // 560-dyomivAvayamAnaM tamavocad bhUdharaM kapiH // upakurvantamatyarthaM prakurvANo'nujIvi-vat. // 18 // dyAmityAdi-dyAmivAkAzamivAhvayamAnaM mahattayA spardhamAnam / 2704 / spIyAmAGaH / / 3 / / ' ityAtmanepadam / atyarthamupakurvantaM Atithyena tamIzaM bhUdharamavocat / kapiH prakurvANaH sevamAno 'nujIvivat bhRtyavat / 2705 / gndhn-11||3||32|' ityAdinA sevane taG // 561-'kula-bhAryA prakurvANamahaM draSTuM dazAnanam // yAmi tvarA-vAn zailendra!, mA kasyacidupaskRthAH. 19 kulabhAryAmityAdi-ahaM dazAnanaM draSTuM yAmi kulabhAyA~ prakurvANaM kulanArImabhigacchantam / tasyAM sahasA pravartamAnamityarthaH / sAhasikye taG / tva. rAvAna tvarAyuktaH / ataH he zailendra ! mA kasyacidazanapAnAdikasya upaskRthAH atizayavantaM mA kArSIrityarthaH / mAGi luG / pratiyatne taG / '2547 / tanAdibhyasta-thAsoH / 2 / 4 / 79 / ' iti sico luk / '2552 / upaatprtiytn-1611139|' iti suTa / kasyaciditi 714 / kRtaH pratiyatne / 2 / 3 / 53' iti karmaNi sssstthii|| 1777 vayasyaH snigdhaH savayA, atha mitraM sakhA suhRt / / 2-80 / dyo divo de striyAmabhraM vyoma puSkaramambaram / nabho'ntarikSaM gaganamanantaM suravamai kham / viyad viSNupadaM vA tu puMsyAkAza-vihAyasI // ' 3-774 / SaNDo varSacarasa tulyau, sevakAryanujIvinaH / iti sarvatra nA0 a0|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 bhaTTi-kAnye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 562-yo'pacake vanAt sItAmadhicake na yaM hariH, // vikurvANaH svarAnadya balaM tasya nihanmyaham // 20 // ya ityAdi-yaH sItAmapacakre abhibabhUva / avakSepaNe taG / vanAditi vanamupagamya / lyablope karmaNi paJcamI / haririndro nAdhicake na prasehe / '2706 / madheH prasahane / / 3 / 33 / ' iti taG / tasya balaM dazAnanasya sAmarthya kIdRzam / svarAn vikurvANaM vividhAn svarAn kurvANam / 2707 / veH zabdakarmaNaH / 1 / 2 / 34 / ' iti taG / tasya dazAnanasya balaM nihanmi // 563-vikurve nagare tasya pApasyA 'dya raghu-dviSaH, // vineSye vA priyAn prANAnudAneSye'thavA yazaH. 21 vikurva ityAdi-tasya raghudviSo rAmazatroH pApasya nagare puyauM ahamadya vikurve vividhaM ceSTe / '2718 akarmakAJca / / 3 / 45 / ' iti ta / tatra vikurvANo yadi vA priyAnapi prANAn svAmyarthe vineSye apaneSyAmi / '2709 / saMmAnana -13 / 36 / ' ityAdinA vyaye taG / yato dharmAdiSu viniyogo vyayaH / yazo vA udAneSye UrdhvaM neSyAmi tasyApakArakaraNAt / atrotsAne taG / utsAnamurakSepaNam // 564-vineSye krodhamathavA kramamANo'ri-saMsadi // ' ityuktvA khe parAkrasta tUrNa sUnur nabhaisvataH // 22 // vineSya ityAdi-yadi vA krodhamAtmano vineSye apaneSyAmi / '2720 / kartRsthe c-1||3||37||' iti taG / kartRsthasya krodhakarmaNo 'zarIratvAt atra vyayo na saMbhavatIti / bharisaMsadi zatrusabhAyAM kramamANaH / apratibandhena pravarta. mAnaH / 2711 // vRtti-srg-1113|30|' ityAdinA vRttau tacha / vRttirprtibndhH| ityevamuktvA nabhasvataH sUnurvAyostanayaH khe tUrNa parAkrasta zIghramutsehe / 2712 // upa-parAbhyAm / / 3 / 39 / ' ityanena sarge taG / sarga utsAhaH // 565-parIkSitumupAkrasta rAkSasI tasya vikramam // divamAkramamANeva ketu-tArA bhaya-pradA. // 23 // parItyAdi-tasya hanUmato vikramaM zaurya parIkSituM rAkSasI upAsta utsehe pUrvavattaG / divamAkramamANeva / yathA ketuH svarbhAnuH tArA nabhasyudgacchati bhayaM. karA / '2713 / AGa udgamane / / 3 / 40 / ' iti taG / tatra hi jyotirudramana ityuktam / ketutArAyAzca jyotiHsvabhAvAt // 1-(545) zlokasthaM TippaNamAlocanIyam / 2-720 / samajyA pariSad goSThI sbhaa-smiti-sNsdH||3-(539 ) zlokasya TIkanaM vilokyatAm / 4-1267 / grahabhede dhvaje ketuH pArthive tanaye sutaH / iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-199 566-jale vikramamANAyA hanUmAn zata-yojanam // AsyaM pravizya nirayAdaNUbhUyA 'pracetitaH // 24 // jala ityAdi-vikramamANAyAH parcA vicrntyaaH| '2714 / veH pAdaviharaNe / / 3 / 4 / ' iti taG / jalagrahaNAt gativizeSaM darzayati / AsyaM zatayojanaM zataM yojanAni yasya pramANataH / tadaNUbhUya sUkSmIbhUya pravizya niragAt nirgtH| udaraM vidAryetyarthAt / apracetitaH avijJAtaH // 567-draSTuM prakramamANo 'sau sItAmambhonidhes taTam , // upAstA ''kulaM ghoraiH kramamANair nizAcaraiH // 25 // draSTumityAdi-asau hanUmAn sItAM daSTuM prakramamANaH bhArabhamANaH AdikamaNi yathA bhoktuM prakramate iti / udadhestaTamupAsta gantuM prArabdhavAnityarthaH / tatazca propayorAdikarmaNi samAnArthatvAt '2715 / propAbhyAM samarthAbhyAm // 1 // 3 // 42 / ' iti taG / ghoraiH raudraiH / nizAcArairAkulaM vyAptam / taTa kramamANaiH itastato gacchadbhiH / '2716 / anupasargAdvA / / 3 / 43 / ' iti taG // 568-AtmAnamapajAnAnaH zaMza-mAtro 'nayad dinam , // __ jJAsye rAtrAviti prAjJaH pratyajJAsta kriyA-paMTuH // 26 // AtmAnamityAdi-mA kazcidadrAkSIditi tathAvidhamAtmAnaM zarIramavajAnAnaH apahuvAnaH / 2717 / apahnave jJaH / / 2 / 43 / ' iti taG / yo hi zazamAtro bhUtvA sthitaH tena kathamAtmA loke nApalapitaH syAt / anayaddinaM bhagamayadivasam / jJAsye rAtrAviti pratyajJAsta pratijJAtavAnityarthaH / 2719 / saM-pratibhyAmanAdhyAne / / 3 / 46 / ' ityAtmanepadaM luGo bhavati / AdhyAnaM cotkaNThanam / jJAsye ityakarmakAcetyakarmakakriyAvacanavAdAtmanepadam / prAjJaH kriyApaTuriti buddhikauzalaM karmakauzalaM ca darzayati // 569-saMjAnAnAn pariharana rAvaNA'nucarAn bahUn // laGkAM samAvizad rAtrau vadamAno'ri-durgamAm // 27 // saMjAnAnAnityAdi-rAvaNasyArtheSu kAryeSu ye carantIti 2930 / careSTaH / 3 / 2 / 16 / ' tAn bahUn saMjAnAnAn cetayataH pariharan / anAdhyAne taG / rAtrau laGkAM samAvizat praviSTavAn / aridurgamAM rAkSasadurgamAm / vadamAno bhAsamAnaH / 2720 / bhaasnopsNbhaassaa-11|3|4|' ityAdinA Atmanepadam // 570-kaMcin nopAvadiSTA 'sau, kenacid vyavadiSTa na, // zRNvan saMpravadamAnAd rAvaNasya guNAn janAt. 28 1-529 / gandharvaH zarabho rAmaH samaro gavayaH shshH|' iti nA0 a0|| 2-(556) zlokasyaM TIkanaM draSTavyam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, kaMcidityAdi-asau praviSTaH san na kaMcidupAvadiSTa upasAnvitavAn / upasambhASAyAM taG / kenaciyavadiSTa na, na bhASitavAn / vimatau tacha / vimatirnAnAmatiH zRNvan AkarNayan / janAt saMpravadamAnAt saMbhUya bhASamANAt / rAvaNasya saMbandhino guNAn / '2721 // vyktvaacaam-19||3||48||' ityAtmanepadam / janAnAM vyakavAktvAt // 571-jlpitotkrusstt-sNgiit-prvRtt-smit-vailigtaiH|| ghoSasyAnvavadiSTeva laGkA pUta-kratoH puraH. // 29 // jalpitetyAdi-pUtakratorindrasya yA pUH tasyA amarAvatyAH saMbandhino ghoSasyAnvavadiSTeva laGkA / anuzabdaH sAdRzye / sadRzaM vAdaM kRtavatI / tairjalpitAdibhiH / ubhayatrApi jalpitAdighoSasya tulyatvAt / laGketi tatstho jana ucyate / tena vyaktavAgviSayatvAt '2722 // anorkrmkaa-1349|' iti taG / tatra vyaktavAcAmityanuvartate na samuccAraNa iti // 572-aid vipravadamAnais tAM saMyuktAM brahma-rAkSasaiH // tathA'vagiramANaiz ca pizAcair mAMsa-zoNitam. 30 aidityAdi-tAM brahmarAkSasaiH saMyuktAM hanUmAnait jagAma / iNo laGi rUpam / vipravadamAnaiH parasparaviruddhArthAbhidhAyimiH / vipralApAtmake vyakavAcA samuccAraNe 2723 / vibhASA vipralApe / / 3 / 50 / ' iti taG / tathA pizAcaimasizoNitamavagiramANaiH bhakSayadbhiH sNyuktaam| girterbhyvhaaraarthtvaat|2724|| bhavAd praH / / 3 / 5 / ' iti taG / mAMsazoNitamiti 910 / jAtiraprANinAm rAthA' ityekavadbhAvaH // 573-yathA-vaM saMgirante sma goSThISu svAmino gunnaan,|| pAna-zauNDaoNH pathaH kSIbA vRndairudacaranta c.||31|| yathAsvamityAdi brahmarAkSasAH pizAcAzca yathAsvamAtmIyastha svAmino guNAn goSThISu goSThImadhye saMgirante sma abhyupagatavantaH / 2725 / samaH pratijJAne / / 3 / 52 / ' iti taG / pAnazauNDAH pAnasaktAH kSIbA mattAH santaH patho mArgAnudacaranta urakramya gacchanti sma / 2726 // udazvaraH sakarmakAt / / 3 / 53 / ' iti taG / vRndairiti sambhUyetyarthaH // 1-1153 / uktaM bhASitamuditaM jalpitamAkhyAtamamihitaM lapitam / ' 2-235 / RnditaM ruditaM kruSTaM, jummas tu triSu jambhaNam / / 3- '814 / AskanditaM dhauritakaM recitaM valitaM plutam / ' 4-(564) zlokasthaM TippaNaM vilokyatAm / 5-1068 / matte zauNDotkaTa-kSIbAH kAmuke kamitA 'nukaH' iti sarvatra nA0 m0|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake '' zokavanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH - 201 574-yAnaiH samacarantA 'nye kuJjarA'zva rathA''dibhiH // saMprAyacchanta bandIbhira'nye puSpa phalaM zubham // 32 // yAnairityAdi - anye yAnaiH kuJjarAdibhiH samacaranta saMcarante sma / '2727| samastRtIyAyuktAt | 1|3|54 |' iti taG / anye bandIbhirAnItAbhiH / sampradAne tRtIyA / aziSTavyavahAre tRtIyA caturthyarthe bhavati iti vacanAdvandIbhya ityarthaH / puSpaphalaM zobhanaM saMprAyacchanta dadati sma / '2726 / dANazca sA ceccaturthyarthe |1|3|55|' iti taG / puSpaphalamiti jAterekavadbhAvaH // 575 - kopAt kAzcit priyaiH prattamupAyaMsata nA''saivam, // prema jijJAsamAnAbhyas tAbhyo''zapsata kAminaH 33 kopAdityAdi - kAzcit striyaH kopAt anyastrIgamanajanitAt / AsavaM madyavizeSaM nopAyaMsata na svIkRtavatyaH / 2730 | vibhASopayamane | 1|2| 16 |' ityakittvapakSe rUpam / '2729 / upAdyamaH svakaraNe | 1|3|56 / ' iti taG / pANigrahaNapUrvasya svIkaraNasya tatra sthitatvAdaupacArikamatra svIkaraNaM draSTavyam / '2742 / samudAbhyo yamo granthe |1|3|751' iti vA taG / udAGpUrvasya yama AdAnArthatvAt / avasaraprAptaM sUtradvayamupAhRtaM syAt / priyaiH prattaM dattam | '3078 | aca upasargAttaH | 7|4|47 / ' prema jijJAsamAnAbhyaH kimasmAsu premAsti vA na veti kRtakopaprakAzena jJAtumicchantIbhyaH / '2731 / jJA- zru- smR-dRzAM sanaH |1|3|57 | ' iti taG / tAbhyo yoSicyaH / kAminaH azapsata na me tvadanyA priyAstIti tadIyazarIrasparzanena zapathaM cakruH / zapa upAlambhane ityAtmanepadam / vAcA upAlambhanaM zarIrasparzanam '572 zlAgha- huG - 1114134 |' ityAdinA sampradAnasaMjJayA caturthI / tAsAM jJApayitumiSyamANatvAt // 576 - prAdidRkSata no nRtyaM, nA 'zuzrUSata gAyanAn // rAmaM sumUrSamANo'sau kapir viraha- duHkhitam // 34 // prAdidRkSatetyAdi - bhasau kapirlaGkAyAM no nRtyaM prAdidRkSata / gAyanAn gAyakAn / '2908 / gasthakan |3|1|146 |' NyuT ca / nAzuzrUSata na zrotumiSTavAn kimiti rAmaM virahaduHkhitaM susmUrSamANaH smartumicchan / sannantebhyaH pUrvavadAtmanepadam / ' 2615 | ajjhanagamAM sani | 6 | 4 | 16 |' iti dIrghatvam / ' 2494 | udoSThayapUrvasya | 7|1|102 |' ityuttvam // 1 - ' 823 / sarvaM syAd vAhanaM yAnaM yugyaM patraM ca dhoraNam / 2 - '863 / syur mAgadhAs tu magadhA bandinas stutipAThakAH / / 3 - '1039 / maireyamAsavaH sIdhur medako jagalaH samau / ' iti sarvatra nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 577- anujijJAsataivA'tha laGkA - darzanamindunA // tamo'pahavimuktAMzu pUrvasyAM dideyata. // 35 // anvityAdi - athaitasmin prastAve indunA candreNa udaiyata uditam / iNo bhAve laGi rUpam / pUrvasyAM dizIti pUrNeneti darzayati / dRzyate tat darzanaM rUpam / laGkAyA rUpamanujijJAsateva / pUrveNa prAptasyAtmanepadasya (2732 / nAnojJaH | 1|3|58 |' iti pratiSedhaH / tamopahAstamodhvaMsamAnAH vimuktAH preritA aMzavo yasmin udaya iti // 578-AzuzrUSan sa maithilyA vArtA heryeSu rakSasAm // zIyamAnA'ndhakAreSu samacArIrda - zaGkitaH // 36 // . AzuzrUSannityAdi - sa kapimaiMthilyAH sItAyA vArtAmA zuzrUSan zrotumi - cchan / '2733 / pratyAbhyAM zruvaH | 1|3|59 |' ityAtmanepadapratiSedhaH / rakSasAM harmyeSu gRheSu / samacArIt saMkrAntavAn / '2330 / ato larAntasya / 722 iti vRddhiH / zIyamAnAndhakAreSu apagacchattamaHsu / '912| zabda zAtane' / '2362 / zadeH zitaH | 1|3|60|' iti taG / '2360 / pAghrA - 1713 / 78 / ' iti zIyAdezaH / azaGkitaH zaGkArahitaH // 579 - zata-sAhasramarakSaM madhyagaM rakSasAM kapiH // dadarza, yaM kRtAnto'pi viyetAsssAdya bhISaNam, 37 zatetyAdi - madhyagaM madhyaprakoSThagataM ArakSaM gopakaM zatasAhasraM rakSasAM lakSamAtraM dadarza vilokitavAn / zatasahasraM parimANamasyeti prAgvateH saMkhyApUrvapadAnAM tadantagrahaNamalukIti vacanAt / ' 1692 / zatamAnaviMzatika - |5|1|27|' ityAdinA bhaNi / '1752 / saMkhyAyAH saMvatsara - 17|3|15|' ityuttarapadavRddhiH / bhISaNaM bhayAnakaM AsAdya prApya / kRtAnto 'pi yamo 'pi mriyeta prANAn saMtyajet / '2538 / mriyaterluGga liGozca | 1|3 | 61|' iti taG / tatra hi zita ityanuvartate // 580 - adhyAsisiSamANe 'tha viyan-madhyaM nizA - kare // kAsAMcakre purI saudharatIvadbhAsibhiH sitaiH // 38 // adhItyAdi - atha nizAkare candramasi viyanmadhyaM adhyAsitumArodumicchati sati / '2734 / pUrvavatsanaH |1|3|62 / ' ityAtmanepadam / asteranudAttettvamAtmanepadanimittam / tenaiva sannantAdapi bhavati / atra sani iTi kRte ajAderdvitIya 1 - 1447 / vyUho vRnde'pyahir vRtre 'pyagnIndvarkAsa tamopahAH / 2 -'3295 yida dhaninAM vAsaH, prAsAdo deva-bhUbhujAm / ' 3 - 66 / kRtAnto yamunA-bhrAtA zamano yamarAj yamaH / 4 - ' 329 | saudho'strI rAjasadanamupakAryopa* kArikA / ' iti sarvatra nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-canikA-bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-203 syeti dvivacanam / purI laGkA kAsAMcake zobhate sma / saudhaiH saudhAnAM jyotsnayA codAsyamAnatvAt / '2240 / aamprtyyvt-1||3|63|' iti taG // 581-induM caSaka-saMkrAntamupAyuta yathA'mRtam // prayuJjAnaH priyA vAcaH samAjA'nurato janaH // 39 // indumityAdi-evaM zobhitAyAM laGkAyAM samAjAnurataH pAnagoSTIrato janaH caSakasaMkrAntaM madyabhAjane pratibimbena saMkrAntamindumupAyuta upabhuktavAn / pratibimbAvacchinnasya madyasyopalakSyamANatvAdevamuktam / yathA'mRtaM amRtamiva / priyA anukUlA vAcaH prayuJjAnaH abhidadhAnaH / 2735 / propaabhyaam-1||3|| 64 // ' iti tng|| 582-saMkSNuvAna ivotkaNThAmupAbhuta surAmalam // jyotsnAyAM vigalan-mAnas taruNo rakSasAM gaNaH 40 saMkSNuvAna ityAdi-rakSasAM taruNo gaNaH utkaNThAM priyAsu saMsmaraNaM saMkSNuvAna hava samuttejayanniva / 2736 // samaH kSNuvaH / / 3 / 65 / ' iti taG / jyotsnAyAM surAM alaM paryAptamupAbhuGga abhyAhRtavAn / 2737 // bhujo 'navane // 1 // 3 // 66 // ' iti taG / vigalanmAnaH // 583-mardhvapAyayata svacchaM sotpalaM dayitA'ntike // AtmAnaM suratA''bhoga-vithambhotpAdanaM muhuH // 41 // madhvityAdi-kIdRzaM / madhu svacchatvAt sotpalatayA surabhitvAt zobhanaM jAtaM yataH svayamAtmAnaM muhurapAyayata pAyitavat / '2730 / rnnau-13|67|' iti taG / dayitAntike dayitasya samIpe / suratAbhogaH suratavimardaH tatra vizrambhaH tasyotpAdanaM janakam / utpAdayatIti 2041 / kRtyalyuTo bahulam / 3 / 3 / 113 / ' iti kartari lyuT // 584-abhISayanta ye zakraM rAkSasA rnn-pnndditaaH|| avismApayamAnas tAn kapirATId gRhAd gRham ,42 abhISayantetyAdi-evaM rakSaHsu yathAyathaM ceSTamAneSu ye rAkSasAraNapaNDitAH saMgrAmavijJAH zakramabhISayanta bhISitavantaH / '2584 // bhI-smyohetubhaye / / 3 / 68' iti taG / '2595 / bhiyo hetubhaye Suk / 73 / 4 / ' bhayagrahaNamupalakSaNaM tena mayaterapi bhavati / tAnasau kapiravisApayamAnaH vismayamakArayan / 1-1040 / caSako'strI pAnapAtraM sarako'pyanutarpaNam / / 2-100 / candrikA kaumudI jyotsnA prasAdasU tu prasannatA / 3-789 / samau vizrambha-vizvAsau bhreSo bhraMzo yathocitAt / / 4-'47) indro marutvAn maghavA viDojAH paakshaasnH| vRddhazravAH zunAsIraH puruhUtaH purandaraH / jiSNur lekharSabhaH zakraH / / iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, '2596 / nityaM smayateH | 6 | 1|57 |' ityAtvam / gRhAdgRhamATIt gatavAn / luGi rUpam // 585-sItAM didRkSuH pracchannaH so 'gardhayata rAkSasAn // " avaJcayata mAyAz ca sva-mAyAbhir naradviSAm, 43 sItAmityAdi - sa kapiH sItAM didRkSuH sItAM draSTumicchuH pracchannaH rAkSasAnagardhayata / vyAmohayat / svamAyAbhizca naradviSAM mAyAzca bhavaJcayata atisaMhitavAn / '2739 / gRdhi-vayoH pralambhane |1| 3 | 69 |' iti taG // 586-apalApayamAnasya zatrUMs tasyA'bhavan matiH // 'mithyA kArayate cArairghoSeNAM rAkSasA'dhipaH // 44 // apetyAdi- -- tasya kapeH zatrUn rAkSasAn apalApayamAnasya nyakkurvataH / '2529| vibhASA lIyateH | 6 | 1|5|' ityAtve '2592 / liyaH sammAnana - |13170|' ityAdinA zAlinIkaraNe nyagbhAvane Atmanepadam / matirabhavat / kITazItyAha - mithyA kArayata iti / ayaM rAkSasAdhipatizcArairdaNDavAhakaiH yAM ghoSaNAM punaH punaH kArayati jAgRta jAgRteti tAM mithyA kArayate yenAhamavijJAta eva praviSTaH Ta: / '2740 / mithyopapadAt kRJo 'bhyAse |1| 3|71 / ' iti taG | abhyA* sazca punaH punaH karaNam // kulakam 45-49-- 587-gUhamAnaH sva-mAhAtmyameTitvA mantri- saMsadaH // nRbhyo 'pavadamAnasya rAvaNasya gRhaM yayau // 45 // gUhamAna ityAdi - svamAhAtmyaM svaparAkramaM gUhamAnaH AvRNvan / '2354 | kaMdupadhAyA gohaH | 6 | 4|89 |' ityutvam / '2158 / svaritatritaH | 1 | 3 |72 |' iti taG / aTitvA mantrisaMsadaH zukasAraNAdigRhANi gatvA rAvaNasya gRhaM yayau / kIdRzasya / nRbhyo 'pavadamAnasya kupyataH asUyato vA / '2741 / apA dvadaH | 2|3|73 / ' iti taG / nRbhya iti '575 / krudha duha - |1|4|37|' iti sampradAnasaMjJAyAM caturthI // kIdRzaM gRhamityAha 588 - dizo dyotayamAnAbhira divya-nArIbhirAkulam // zriyamA'ya'cchamAnAbhiruttamAbhira'nu'tta'mam // 46 // 1 - 1779 / cArazca gUDha- puruSazU, cA ''pta - pratyayitau samau / ' / '183 | AmreDitaM dvis-triruktamucair ghuSTaM tu ghoSaNA ' civo'mAtyo, 'nye karmasavacivAs tataH / ' iti sarvatra nA0 TIkanamavalokayantu / iti // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 3 - 770 / mantrI dhIsabha0 / 4 - (564 ) sokasthaM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA-bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-205 'diza ityAdi-dizaH dyotayamAnAbhiH bhAsayamAnAbhiH / 2564 / Nicazva 11374 / ' iti taG / divyanArIbhiH uttamAbhiH pradhAnanAyikAbhirAkulaM vyAptam / zriyamanuttamAmatizayavatIM AyacchamAnAbhiH svIkurvANAbhiH / '2742 / samudAjhyaH -11375 / ' iti tng|| 589-nityamudyacchamAnAbhiH smarasaMbhoga-karmasu // jAnAnAbhiralaM lIlA-kila kiNcit-vibhrmaan||47|| nityamityAdi-sarasaMbhogakarmasu kAmopabhogakriyAsu / nityamudyacchamAnAbhiH utsAhamAnAbhiH / lIlA jAnAnAbhiH / 2743 / anupasargAjjJaH / 13 / 76 / ' iti taG / pUrvavattaG / lIlAH strINAM zRGgAraceSTAvizeSAH / tathA coktam-'vilAsa-lIlAH kilakiMcitAni vincoka-moTTAyita-vibhramANi / vicchitta. mAkuTTimitekSitAni yojyAni tajjJaiH sukumAranRtte' iti / lakSaNaM caiSAM nRtyazAstre // 590-svaM karma kArayannAste nizcinto yA jhapa-dhvajaH, // svA'rtha kArayamANAbhir yUno mada-vimohitAn // 48 // khamityAdi-svamAtmIyaM mohanAdikarma divyanArIH kArayan anuSThApayan eSa jhaSadhvajaH kAmadevaH nizcinta Aste / tAbhirAkulamiti yojyam / 541 // hR-koranyatarasyAm / 114153 / ' iti dvikarmakatA / yUnaH svArthaM svaprayojanaM maithunAkhyaM kArayamANAbhiH Akulam / tA hanUmAniti vakSyamANena saMbandhaH / kIDazAn / madavimohitAn madhupAnamadaparavazAn / tAbhiH // kIdRzIbhirityAha591-kAnti svAM vahamAnAbhir yajantIbhiH sva-vigrahAn // netrariva pibantIbhiH pazyatAM citta-saMhatIH // 49 // kAntimityAdi-khAM kAnti zobhA vahamAnAbhiH / yajantIbhiH svavinahAn dadatIbhiH kAmibhyaH / tatra skhaM karmeti Nicazvetyasya viSayaH / kAnti svAM khaviprahAniti svariteta ityasya viSayaH / 2744 / vibhASopapadena pratIyamAne / 113177 / ' iti vibhASA Atmanepadam // ityAtmanepadAdhikAraH // zeSabhUtatvAt parasmaipadavidhAnamAha-netrariti / pazyatAM cittsNhtiiH| cittasaMdohAn pibantIbhiriva gRhNantIbhiriva / '2159 / zeSAtkartari parasmaipadam 11378 // 1-634 / atha kalevaram / gAtraM vapuH saMhananaM zarIraM varma vigrahaH / kAyo dehaH kIvapuMsoH, striyAM mUrtis tanus tnuuH|' iti nA0 a0 // bha0 kA. 18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 592-tA hanUmAn parAkurvannagamat puSpakaM prati // vimAnaM mandarasyAdreranukurvadiva zriyam // 50 // 1 tA ityAdi - tA divyanArIH parAkurvannapakSipan / agamat / puSpakaM prati puSpaka vimAnaM prati / yena puSpaka vimAnena jagAma / kIdRzaM / mandarasyAdreH zriyamanukurvadiva / '2745 | anu- parAbhyAM kRJaH | 1|3|79 | kartrabhiprAye cAtmanepadasya prAptatvAt // yugmam 51, 52 593 - tasmin kailAsa-saMkAzaM ziraiH zRGgaM bhaja- drumam // abhikSipantamaikSiSTa rAvaNaM parvata - zriyam // 51 // tasminnityAdi -- tasmin vimAne rAvaNamaikSiSTa / kailAsasaMkAzaM kailAsatulyam / ziraH zRGgaM zirAMsi zRGgANIva yasya / bhujadrumaM bhujA drumA iva yasya / taM parvatasya zriyamabhikSipantaM abhibhavantam / '2746 | abhipratyatibhyaH kSipaH |1||80|' iti parasmaipadam / tasya svaritettvAt kartrabhiprAya AtmanepadaM prAptam // 594 - pravahantaM sadmodaM sutaM parijanA'nvitam // maghone parimRSyantamArabhantaM paraM smare // 52 // pravahantamityAdi - sadAmodaM kastUrikAdiparimalaM pravahantam / '2747 | 'prAdvahaH / 1 / 3 / 81 / ' iti parasmaipadaM svaritettvAt / suptaM zayane sNvissttm| parijanAnvitaM pAripArzvikAdhiSThitam / maghone indrAya parimRSyantaM asUyantam / '2748 | pare - mRSaH | 1|3|82|' iti parasmaipadaM / mRSeH svaritettvAt / 575 // krudha - druha - 1118 | 37 |' iti sampradAnasaMjJAyAM caturthI / smare kAme paramatyarthaM ArabhantaM satiM kurvA * nnm|'2749| vyAGaparibhyo ramaH / 1 / 3 / 83 / ' iti parasmaipadam / rameranudAttettvAt / 595 - vyaramat pradhanAd yasmAt paritrastaH sahasra - dRk, // kSaNaM paryaramat tasya darzanAn mArutA''tmajaH. // 53 // 1-'78| asyo (kuberasya) dyAnaM caitrarathaM, putras tu nalakUbaraH / kailAsaH sthAna malakA pUr, vimAnaM tu puSpakam / ' iti nA0 a0 / 2 - 'zrIr veSaracanA zobhA bhAratI sarala-drume / lakSmyAM tri-varga-saMpattau veSopakaraNe matau / ' iti vizva medinyau / 3- '1035 / nibhaH saMkAza-nIkAza-pratIkAzopamAdayaH / ' iti nA0 a0 // 4asmin 'ziraH-zRGgaM' pade ivAderupamAvAcakasya sAdhAraNadharmasya ca lopAt samAsagA lupto 'pramA- 'vAderlope samAse sA karmAdhAra kyaci vayaGi / karma-karNamulyetad dvilope kipUsamAsagA // ' iti talakSaNaM kAvyaprakAze dazama ullAse dRzyate / 5 - ' 164 / vimardotthe parimalo gandhe jana-manohare / AmodaH so'tinirhArI, vAcyaliGgatvamA guNAt / ' 6( 584) zlokasthaM TippaNaM pazyantu / 7 - 869 | yuddhamAyodhanaM janyaM pradhanaM pravidAraNam / ' iti nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka vanikA-bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-207 vyaramadityAdi-yamAdrAvaNAt sahasragindraH paritrastaH 588 / bhiitraarthaanaam-1|4|25|' ityapAdAne paJcamI / pradhanAt yuddhAt / vyaramat uparatavyA. paaro'bhuut| 2749 / vyAG-paribhyo ramaH / / 3 / 83 / ' iti parasmaipadam / jugupsA. virAma-pramAdArthAnAmapAdAne paJcamI / tasya darzanAnmArutAtmajaH hanUmAn kSaNaM paryaramat tuSTimAnabhavadityarthaH / 'sAdhu rAvaNa' iti / pUrvavallaGaH parasmaipadam // 596-upAraMsIca ca saMpazyan vAnaras taM cikIrSitAt // ___ ramyaM merurmivA''dhUta-kAnanaM zvasanormibhiH // 54 // upetyAdi-taM rAvaNaM pazyan vAnaraH cikIrSitAtkartumiSTAt sItAnveSaNAdupAraMsIt nivRttaH / upAJcetyadhikRtya 2751 / vibhASA'karmakAt / / 3 / 85 / ' iti luGaH parasmaipadam / tasya meroriva ramyatvAt tadAha merumiva / zvasanormibhiH vAtasamUhaiH / AdhUtakAnanaM pracalitavanaM merum / tathA zvasanormibhiH zvasita. kallolaiH AdhUtAni zirAMsthAnanAni ca yasyeti // 597-dRSTvA dayitayA sAkaM rahIbhUtaM dazAnanam // nA 'tra sItetyupAraMsta durmanA vAyu-saMbhavaH // 55 // dRSTretyAdi-rahIbhUtaM vijanasthaM dazAnanam / 2121 // ahrmnshckssuH-5451||' ityAdinA cvau slopH| dayitayA sAkaM dRSTvA nAtra sIteti kRtvA upAraMsta vimanA nivartate sma / '2751 / vibhASA 'karmakAt / / 3 / 05 / ' iti taG / vAyusaMbhavo hanumAn // 598-tataH prAkAramArohat kSapATAnavibodhayan , // nA'yodhayat samartho'pi sItA-darzana-lAlasaH // 56 // tata ityAdi-tata uttarakAlaM prAkAramArohat ArUDhavAn / kSapATAn rAkSasAn avibodhayan acetayan / '2564 / Nicazca / 113 / 74 / ' ityAtmanepade prApte '2752 / budh-yudh-11386|' ityAdinA vA laTaH parasmaipadam / budheraNau sakarmakasya cittavatkartRtvAt hanUmatazcittavattvAt / tatra chakarmakA ye teSAmacittavatkartRkaravArthamupAdAnamityuktam / tAnAyodhayat samartho 'pi na saMgrAmitavAn / yataH sItAdarzanalAlasaH lampaTaH / '2754 / annaavkrmkaat-1|3|08|' ityanena ubhayatrApi laGaH parasmaipadam / yudherekasyAcittavatkartRkatvAt // 599-adhyAsId, 'rAghavasyA 'haM nAzayeyaM kathaM zucam, / / vaidehyA janayeyaM vA kathamAnandamuttamam // 57 // adhyAsIdityAdi-rAghavasyAhaM kathaM kena prakAreNa zucaM zokaM nAzayeyam / kathaM vA vaidehyAH sItAyA AnandaM janayeyamiti hanumAnadhyAsIt cintitavAn / 1-1205 / kaM shirombunoH| 2-1053 / durmanA vimanA antarmanAH syAdutka unmnaaH| 3-322 / prAkAro varaNaH saalH|' iti sarvatra nA0 a0|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, '974 | dhyai cintAyAm' ityasya luGi rUpam / nazijanyorakarmakatvAt ' 3754 / aNau-|1|3|88|' ityanena liGaH parasmaipadam / na budhetyAdinA janInRSityAdinA / janermitsaMjJAyAM hrasvatvam // 600 - dRSTvA rAghava- kAntAM tAM drAvayiSyAmi rAkSasAn // tasyA hi darzanAt pUrvaM vikramaH kArya-nAza - kRt. // 58 // dRSTetyAdi - iyamasAviti rAghavasya kAntAM dRSTvA drAvayiSyAmi rAkSasAn palAyayiSyAmi / atra aNAvityanena na budhetyAdinA tasyAkarmakasya cittavatkartRkatvAt / hi yasmAt tasyAH sItAyA darzanAtpUrvaM vikramaH kAryasya sItAdarzanarUpasya nAzakRt // 601 - cintayannitthamuttuGgaiH prAvayantIM divaM vanaiH // azoka-vanikAmA'da'pazyat staba''citAm . 59 - cintayannityAdi -- itthaM pUrvoktaprakAreNa cintayannArAtsamIpe azokavanikAmapazyat / uttuGgairuccairvanairdivamAkAzaM prAvayantIM vyAptavAnAm / '2752 / budhayudha - 11 / 3 / 86 / ' ityAdinA tip / pravaterakarmakasyAcittavatkartRkatvAt / azokavanikAyAzcAcittavatItvAt / stabakAcitAM azokapuSpastabakaiH channAm // kulakam 60-64 602 - tAM prAvizat kapi-vyAghras tarUna-calayan zanaiH // a-trAsayan vana-zayAn suptAn zAkhAsu pakSiNaH 60 tAmityAdi - tAmazokavanikAM kapivyAghraH kapirvyAghra iva zanairmandaM prAvizat / tarUnacalayan akampayan / calerakarmakatvAccittavatkartRkAdaNAvityanena ca laTaH parasmaipadaM na nigaraNetyAdinA / taddhi tatra sakarmakArthaM acittavatkartRkArthaM cetyuktam / vanazayAn pakSiNaH zAkhAsu suptAn atrAsayan / '2754 | aNau|1|3|88|' ityanena parasmaipadam / vane zerata iti '2929 / adhikaraNe zeteH / 3 / 2 / 15|' ityac / '976 / zaya vAsa vAsiSu - | 6 | 3 | 18 |' ityAdinA saptamyA vibhASA aluk // 603 - avAd vAyuH zanair yasyAM latAM nartayamAna - vat // nA''yAsayanta saMtrastA Rtavo'nyonya - saMpadaH // 61 // 1 - -- 1115 / ucca-praza'nnatodocchritAs tuGge / ' 2 -'1451 / ArAd dUra-samIpayoH / ' 3 - ' 364 / syAd gucchakas tu stabakaH, kuDmalo mukulo stri yAm / ' 4 -'353 / vRkSo mahIruhaH zAkhI viTapI pAdapas taruH' / 5 - ' 359 / same zAkhA-late, skandhazAkhA- zAle, ziphA jaTe / ' iti sarvatra nA0 a0 | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-209 avAdityAdi-yasyAmazokavanikAyAM vAyutiH zanairmandamavAt vAti sa / tAmATeti vakSyamANena saMbandhaH / latAM nartayamAnavat nRtyamiva kArayan / nRtizcalane vartate / tatazca / '2753 / nigrnn-1|3|07|' ityAdinA parasmaipadaM prAptaM / 2755 // na paadmi-11389|' ityAdinA pratiSiddham / Rtavo 'nyonyasaMpadaH parasparasya vibhUtIH nAyAsayanta nopapIDayanti sma / saMtrastA rAvaNAt / AyUrvAdyaseH cittavatkartRkatvAt aNAvityAdinA parasmaipadaM prAptaM 'na pAdami' ityAdinA pratiSiddham // 604-jyotsnA 'mRtaM zazI yasyAM vApIra viksitotplaaH|| apAyayata saMpUrNaH sadA daza-mukhA''jJayA. // 62 // jyotsnetyAdi-yasyAM rAvaNAjJayA zazI sadA saMpUrNaH san jyotsnAmRtaM vApIrapAyayata pAyitavAn / nigaraNArthatvAttipi prApte na pAdamItyAdinA pratiSiddhe Nicazceti tng|| 605-prAdamayanta puSpeSu yasyAM bandhaH smaahRtaaH|| parimohayamANAbhI rAkSasIbhiH samAvRtAH // 63 // prAdamayantetyAdi-yasyAM bandhaH samAhRtAH samAnItAH puSpeSu kAmaM prAdamayanta zamitavatyaH / tanmatasyAcaraNAt / kiidRshyH| parimohayamANAbhiH vyAmohayantIbhiH rAkSasIbhiH parivRtAH / dami-parimuhyoH aNAvityAdinA prAptasya para* smaipadasya na pAdamItyAdinA pratiSedhe NicazcetyAtmanepadam // 606-yasyAM vAsayate sItAM kevalaM sma ripuH smarA~t // na tvarocayatA ''tmAnaM caturo vRddhi-mAnapi // 6 // yasyAmityAdi-ripurdazAnanaH smarAt kAmAddhetoH kevalaM niSphalaM yasyAM sItAM vAsayate sa vAsitavAn / na tvarocayata AtmAnaM naivAtmAnamuparocitavAn / caturo 'pi yoSidArAdhanakuzalo 'pi / vRddhimAnapi saMpayukto 'pi / rocivAsyoraNAvityAdinA prAptasyApi ca parasmaipadasya na pAdamIti pratiSedhe Nica. zveti tk|| 607-mandAyamAna-gamano haritAyat-taraM kapiH, // drumaiH zakazakAyadbhir mArutenA ''Ta sarvataH. // 65 // mandetyAdi-kapiH sarvataH sarvatra tAmATa vijahAra / yattadornityasaMbandhA. tAmiti gamyate / mandAyamAnagamanaH mandIbhavadmanaH / kIdRzIm / haritAya. ttaraM zAdalIbhavadRkSAm / aprANijAtezcetyUGa / drumairupalakSitAm / kIdRzaiH / 1-282 / vApI, tu diirghikaa|' 2-bandizAlAsthitAH striya ityarthaH / '884 / pragrahopagrahI banyAM, kArA syAd bndhnaalye|' 3-27 / madano manmatho mAraH kAmaH paJcazaraH smrH|' iti sarvatra nA0 a0| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, zakazakAyadbhiH zakasvabhAvaiH zakIbhavadbhiH / kena mArutena / atrAmandaM mandaM bhavati aharitA haritA bhavantIti lohitAditvAt kyaS / azakAH zakA bhava ntIti vAkye / '2128 / avyaktAnukaraNAt - |5|4|57 |' iti DAc / tasminvi bhUte 'DAci bahulaM dve bhavataH / ' 'nityamAmreDite DAci' iti pararUpatvam / DAjantAt zakazakAzabdAt kyaS / '2669 | vA kyaSaH | 1| 3 | 90 |' iti parasmaipadaM AtmanepadaM ca // 608 - asyandanni'indu- maNayo, vyarucan kumudA''karAH, // aloThiSata vAtena prakIrNAH stabakoccayAH // 66 // asyandannityAdi - candrodayAdindumaNayaH asyandan syandante sma / tAmATeti yojyam / vyarucan kumudAkarAH virAjitavantaH / stabakoccayAH guccharAzayaH / vAtena prakIrNA itastato vikSiptAH santaH aloThiSata luThante sma / sarvatra '2345 / yucco luGi | 1|3 | 11 |' iti vibhASA parasmaipadam / dyutAdayazca kRpUparyantAH // 609 - sItA'ntike vivRtsantaM vartyat-siddhiM plavaGgamam // patatriNaH zubhA mandramA'nuvAnAs tvajihRdan. // 67 // sItetyAdi - sItAsamIpe vivRtsantaM vartitumicchantaM lavaGgamaM vartsyatsivatsyantI bhaviSyantI siddhiH sItAdarzanalakSaNA yasya / '2347| vRyaH sya- sanoH / 1 / 3 / 92 / ' iti vibhASA tip / taM pakSiNaH zubhAH prazastA bhajihnadan sukhayanti sma / Nici luGi caGi rUpam / kIdRzAH / mandraM gambhIraM madhuramAnuvAnAH vAzyamAnAH / ' mAGi nu- pracchayorupasaMkhyAnaM ' iti taG / '1108 | Nu stutau' ityAdAdikasya parasmaipaditvAt // 610 - vartiSyamANamAtmAnaM sItA patyurivA 'ntike // udapazyat tadA tathyair nimittairiMSTa-darzanaiH // 68 // vartiSyamANamityAdi - sItApi tadA tasmin kAle patyU rAmasyAntike AtmAnaM vartiSyamANamiva udapazyat utprekSate sma / '2347 // vRdbhyaH sya- sano - | 1|3|12|' iti vibhASAvacanAttaG / nimittaizcakSuH spandanAdibhiH / tathyairavisaMvAdibhiH iSTadarzanaiH iSTArthaprakAzakaiH / darzanamiti / '2841 / kRtyalyuTo bahulam | 3 | 3 | 113 | ' iti kartari lyuT // - 1 - 1112 / samIpe nikaTA''sanna - sannikRSTa sanIDavat / sadezAbhyAza - savidha - samaryAda -sade - zavat // 1113 | upakaNThAntikA -'bhyarNA'bhyagrA apyabhito 'vyayam / ' 2 - ' 552 // zakuntipakSi- zakuni - zakunta-zakuna - dvijAH / 553 patatri patri- pataga-patat patrarathA-NDajAH / ' 3195 / sa'tyaM tathyamR'taM samyaga'mUni triSu tadvati / / 4 - 5 1283 / nimittaM hetu lakSmaNoH / ' iti sarvatra nA0 bha0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zokavanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH - 211 611 - 'niravartyan na ced vArtA sItAyA, vitathaiva naH // akalpsyadu'dyatiH sarvA', hanUmAni'tya'cintayat. // 69 // ityAtmanepadAdhikAraH / niravartsyannityAdi - cediti yadyarthe / yadi sItAyA vArtA na niravartsyad nirvRtiM nAyAsyat, tadA vRthaiva niSphalaiva no 'smAkamudyatiH sarvA bhayamudyamaH samudralaGghanAdikaH / akalpsyat abhaviSyat / ityevaM hanUmAnacintayat / kriyAtipattau luG / tatra niravayaiditi '2347 | vRdbhyaH sya- sanoH | 1| 3 | 12 | ' iti vibhASAparasmaipadam / akahapsyaditi '2351 / luTi ca klRpaH / 1393 // iti cakArAt sya-sanorapi bhavati vibhASAparasmaipadam / udyatiriti yameH '3272 // striyAM ti | 3 | 3 | 14 | ' / ' 2428 | anudAtta - | 6 | 4 | 37 |' ityAdinA anunAsikalopaH // ityAtmanepadAdhikAraH // itaH prabhRti kArakamadhikRtyAha - vizeSakam 70-72- 612 - vRkSAd vRkSaM parikrAman rAvaNAd vibhyatIM bhRzam // zatrostrANamaM pazyantImaM dRzyo janakA'''tmajAm 70 vRkSAdityAdi - tAM janakAtmajAM sItAM sa kapikuJjaro 'pazyaditi vakSyamANena saMbandhaH / vRkSAt vRkSaM parikrAman gacchan / '586 / dhruvamapAye 'pAdAnam ||4|24|' ityapAdAnasaMjJAyAM paJcamI / rAvaNAt bibhyatIM bhRzaM trasyantIM atyarthaM zatro rAvaNAdrakSAmapazyantIM yato bhayaM tataH kuto rakSeti '588 / bhItrArthAnAm ||4| 25 | ' ityapAdAnasaMjJA / adRzyaH pracchanno bhUtvA / '2859 / Rdupadha - |3|1|1101' ityAdinA kyap // 613 - tAM parAjayamAnAM sa prIte rakSyAM dazA''nanAt // antardadhAnAM rakSobhyo malinAM glAna- mUrdhajAm // 71 // tAmityAdi - prIteH rAvaNasaMbandhinyAH parAjayamAnAM vimukhIbhavantIm / '589 | parAjerasoDhaH | 1|4|26|' ityapAdAnatvam / asoDho 'rthaH prItiH / rakSyAM dazAnanAt rAvaNaviSaye svayaM nivAryaprasarAm / 590 / vAraNArthAnAmIpsitaH |1|4|27|' ityapAdAnatvam / pravRttivighAtalakSaNayA rakSaNakriyayA Atma saMbandhinyA dazAnanasya vyAptumabhipretatvAt / antardadhAnAM rakSobhyaH mA mAM rakSAMsi drAkSuriti / tatazca 591 | antardhI yenAdarzanam | 1|4|28|' ityapAdAnasaMjJA / antardhinimittaM hi rakSobhirAtmano darzanasyAnIsitatvAt / malinAM zarIreNa glAnamUrdhajAM malinakezAM baddhaveNIsvAt // 1 - 178 / vArtA pravRttir vRttAnta udantaH syAt / ' iti nA0 a0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 614 - rAmAdadhIta-saMdezo vAyor jAtaz cyuta smitAm // prabhavantImi'rvAdityAda'pazyat kapi- kuJjaraH. // 72 // rAmAdityAdi - satkRtya adhItasaMdezo gRhItasaMdezaH kapikuJjaraH / 592 / bhAkhyAtopayoge | 1|4|29| ' ityapAdAnasaMjJA / rAmasyAkhyAtRtvAt / sAvadhAnatayA saMdezagrahaNAt niyamapUrvaka vidyAvat saMdezagrahaNam / vAyorjAta iti '593 / jani - kartuH - 11|4|30|' ityapAdAnasaMjJA / janyarthasya janmanaH kartA hanumAn tasya vAyuH prakRtiH kAraNam / cyutasmitAM zokAkrAntatvAt / prabhavantImivAdityAt / 594 / bhuvaH prabhavaH | 1| 4 | 3 || ' ityanena bhavatyarthasya sItAyAH kartRbhUtAyAH prathamata upalabhyamAnatvAt / ataH prabhava AdityaH tasya / stejasvitvAt // 615 - rocamAnaH ku - dRSTibhyo rakSobhyaH prattavAn zriyam // zlAghamAnaH para- strIbhyas tatrA''gAd rAkSasA'dhipaH // rocamAna ityAdi - tatra tasyAmazokavanikAyAM rAkSasAdhipo rAvaNaH AgAt AgataH / rocamAnaH kudRSTibhyaH tyaktatrayIdharmatvAt / ye kudRSTayaH kubuddhayaH tAn svaviSaye spRhAvataH kArayannityarthaH / ' 571 / rucyarthAnAM prIyamANaH | 14 | - 33|' iti sampradAnasaMjJAyAM caturthI / rucerabhilASasya tatrAvasthAnAt / kudRSTayaH prIyamANAH / rakSobhyaH zriyaM vibhUtiM prattavAn / '569 | karmaNA yamamipraiti|1|4|32|' iti sampradAnam / dadAtikriyayA rAkSasAnAmabhiprIyamANatvAt / zlAghamAnaH parastrIbhyaH yuSmadviSaye 'smAkaM lAgheti parakalatrANi jJApayitumeSayan / '572 / zlAgha-huG - 1114|34|' ityAdinA sampradAnatvam / zlAghayA bahumAnena jJApayitumiSyamANatvAttAsAm // 616 - azapta nihuvAno 'sau sItAyai smara - mohitaH, // dhArayanniva caitasyai vasUni pratyapadyata // 74 // azaptetyAdi - sItAyai nihuvAnaH krauryAdikaM na me'stIti sItAM jJApayitumeSayannityarthaH / tasyai sItAyai azapat / zapathaM sItAM jJApayitumaiSadityarthaH / kimityevamAha / smaramohitaH / anna zapathApahutikriyayA sItAmAjJApayitumivyamANatvAt / pUrvavat sampradAnasaMjJA / kiMcAsyai sItAyai svAminI bhUtAyai nasuni dravyANi pratyapadyata bhaGgIkRtavAn / dhArayanniva gRhItavitta iva / atra ' 573 / dhAreruttamarNaH | 1|4|35|' iti sItAyAH kadAciduttamarNayA tulyatvAt // 617 - tasyai spRhayamANo 'sau bahu priyamabhASata // sAnunItiza ca sItAyai nA krudhyan, nApyasUyata. 75 tasyAmityAdi - asau rAkSasAdhipaH spRhayamANaH sItAmAghumicchan bahupriyamabhASata vakSyamANam / 574 / spRherIpsitaH | 1| 4 | 36 | ' iti spRhayate:svArthikaNyantasya prayoge sItAyA IpsyamAnatvAt / sAnunItizca sAnunayaH sItAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka vanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH - 213 yai nAkudhyat tAM prati kopaM na kRtavAn / nApyasUyata doSAviSkaraNalakSaNAmasUryA na kRtavAn / krudhyatisUyatyordivAdikayorudAttenU GitorlaGi prayoge '575 // kudhaduha - |1|4|37|' ityAdinA sampradAnam // 618 - 'saMkrudhyasi mRSA kiM tvaM didRkSu mAM mRgekSaNe !, 11 IkSitavyaM para- strIbhyaH sva-dharmo rakSasAmayam // 76 // saMkrudhyasItyAdi - kiM tvaM zubhAzubhe didRkSu draSTumicchu mAM he mRgekSaNe !! saMkrudhyasi / '576 / krudha duhorupasRSTayoH - 11|4|38|' iti karmasaMjJA / krudherupasargeNa yuktatvAt / kutaste parijJAnaM yatparastrISu zubhAzubhaM nirUpayasi anyatra duSTAzayatvAt / atha kathaM mRSA saMkrudhyAmIti cedAha - IkSitavyaM parastrIbhyaH kA zubhA na zubheti yadIkSitavyamIkSaNIyaM tadayaM svadharmo rakSasAm / '577 / rAdhIyoryasya vipraznaH || 4 | 39 |' iti sampradAnasaMjJA / yataH strIviSaye vividhasya praznasya kriyamANatvAt // 619 - zRNvadbhyaH pratizRNvanti madhyamA bhIru ! nauttamAH, // gRNanyo 'nugR'Nantya'nye 'kRtA''rthA, naiva mad - vidhAH // zRNvadbhya ityAdi - anenAtmanaH prabhAvaM darzayati / zRNvatryaH prArthayamA nebhyaH svAminnidaM kriyatAmiti madhyamAH prabhavaH pratizRNvanti omityupagacchanti / he bhIru ! nottamA mAdRzAH / te hi svAtantryAtsvayameva hitaM pratipadyanta iti bhAvaH / '578 / pratyAGbhyAM zruvaH pUrvasya kartA | 1|4|40|' iti sampradAnasaMjJA / pUrvasyAH prArthana kriyAyAH prArthayituH kartRsvAt / anye prabhavo 'kRtArthAH alabdhalAbhAH gRNacyaH anugrAhyasya bhRtyasya kasyacinna stutiM kurvacyo mantribhyaH anugRNanti tAn protsAhayanti / anugRNIta anugRNIteti mamAnugato bhavatIti naiva madvidhA anugRNanti kRtArthatvAt / ' 1595 / gR zabde' ityasya prayoge '579 | anu pratigRNazca | 1|4|11|' iti sampradAnasaMjJA / gRNAteH stutikriyA. pekSayA kartRsvAt // 620 - iccha snehena dIvyantI viSayAn bhuvanezvaram, // saMbhogAya parikrItaH kartAsmi tava nA priyam // 78 // icchetyAdi - IdRzaM pUjitaM bhuvanezvaraM trilokavijayinamiccha bhaGgIkuru / AtmAnamuddizya snehena premNA / ' 560 | sAdhakatamaM karaNam - 1114142 / ' iti karaNasaMjJA / dIvyantI krIDantI viSayAn zabdAdibhirityarthaH / '562 / divaH karma ca - |1||443 |' iti karaNasaMjJApavAdAt karmasaMjJA / saMbhogAya parikrItaH svadviSayabhogena parikrIta ityarthaH / 580 | parikrayaNe sampradAnam - 111444 |' iti sampradAnatvam / tava nApriyaM kartAsmi na kariSyAmi // 1-'566 / vizeSAs tvaGganA bhIruH kAminI vAmalocanA / ' iti nA0 a0 / 'bhIrura/rte triliGgaH syAd varayoSiti yoSiti / ' iti medinI ca / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 621-Assva sAkaM mayA saudhe, mA'dhiSThA nir-janaM vanam // mA 'dhivAtsIra bhuvaM, zayyAmadhizeSva smarotsukA.79 AssvetyAdi-mayA sAkaM sAdhaM saudhe dhavalagRhe Assva tiSTha / Ase. loTi rUpam / '672 / AdhAro 'dhikaraNam / / 4 / 45 / ' ityadhikaraNasaMjJAyAM saptamI / mA 'dhiSThA nirjanaM vanam / 542 // adhi-zIG-sthAsAM karma / 1 / 4 / 46 / ' ityadhikaraNe karmasaMjJA / luGi rUpam / mA 'dhivAtsIH bhuvaM bhUmau mA zayiSThAH / mAGi luGi rUpam / '544 / upAnvadhyAvasaH / / 4 / 4' iti adhikaraNe karmasaMjJA / kiMtu / zayyAmadhizeSva / zIDo loTi rUpam / 542 / adhizIG14446' iti karmasaMjJA / sarotsukA kAmArthinI // 622-abhinyavikSathAs tvaM me yathaivA'vyAhatA manaH, // tavA'pyadhyAvasantaM mAM mA rautsIra hRdayaM tathA. // 8 // abhItyAdi-yathaiva tvamavyAhatA anivAritA satI me mama manaH aminya. vikSayAH abhiniviSTAsi / luGi rUpam / 3683 / neviMzaH // 1 // 3 / 17 / ' iti taG / '543 / abhi-ni-vizazca / / 4 / 47 / ' ityadhikaraNe manasaH karmasaMjJA / tathA tvamapi svaddhRdayamadhyAvasantaM mAM mA rautsIH mA nivAraya / rudhe Gi rUpam / 544 // upaanvdhyaang-19||4||48||' iti hRdayasya karmasaMjJA // 623-mA 'vamaMsthA namasyantama-kArya-jJe! jagat-patim , // saMdRSTe mayi kAkutsthama-dhanyaM kAmayeta? kA. // 8 // metyAdi-he akAryakSe avizeSajJe ! mAM jagatpatiM namasyantaM mA'vamaMsthAH / luGi rUpam / '535 / krturiipsittmm-1049|' iti karmasaMjJA / avamAnakriyayA kartRsaMbandhinyA jagatpaterAptumiSTatvAt / saMdRSTe mayi kAkutsthamadhanyaM mandabhAgyaM kA kAmayeta kA icchet / naivetyarthaH / 538 // tathAyuktaM cAnIpsitam 1 // 4 // 50 // ' iti karmasaMjJA / yenaiva prakAreNa karturIpsitatamaM kriyayA yuktaM tenaivepsitAdanyasya rAmasya prayujyamAnatvAt // 624-yaH payo dogdhi pASANaM, sa rAmAd bhUtimApnuyAt, // rAvaNaM gamaya prIti bodhayantaM hitA'hitam // 82 / / ya ityAdi-yathA pASANAt payo na saMbhavati tathA rAmAdapi vibhUtiriti nairAzyaM darzayati / payasaH pUrveNaiva karmasaMjJA / pASANasya 539 / akathitaM ca // 4 // 51 // ' ityanena / rAvaNaM gamaya prItiM bhavatyA saha prIti gacchantaM gamaya prItim / svayameva hitAhitaM bhavatIM budhyamAnAM bodhayantam / 547 / gti-buddhi14152|' ityAdimA karmasaMjJA / gati-budhoraNyantAvasthAyAM tayoH kartRtvAt // 1-41 / vibhUtir bhuutiraishvrymnnimaadikmssttdhaa|' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-canikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-215 625-prIto 'haM bhojayiSyAmi bhavatI bhuvana-trayam, // kiM vilApayase'tyartha, pArzve zAyaya rAvaNam. // 8 // prIta ityAdi-ahaM prItaH san bhuvanatrayaM tatsamutthaM bhojyaM bhoktuM yogyaM bhavatI bhojayiSyAmi / pratyavasAnArthatvAtkarmasaMjJA / prtyvsaanmbhyvhaarH| akamiprAye 2564 / Nicazca / / 3 / 74 / ' ityAtmanepadaM na bhavati / vilapantaM vividhaM bhASamANaM kiM vilApayase'tyartha nAhaM tvAmicchAmIti buvANA / atra zabdakarmakatvAt karmasaMjJA / karbabhiprAye NicazvetyAtmanepadam / tasAdidaM prArthaye-pAce rAvaNaM zAyaya / atrAkarmakatvAtkarmasaMjJA // 626-AjJAM kAraya rakSobhir , mA priyANyupahAraya, // kaH zakreNa kRtaM naicchedadhimUrdhAnamaJjalim. // 84 // iti kaarkaadhikaarH|| AjJAmityAdi-rakSAMsi tvadAjJAM kurvantyeva / kAraya priyANi ca svatsaMbandhIni mAmupaharantamupahAraya utpAdaya / 541 / horanyatarasyAm / / 4 / 5 / ' iti karmasaMjJA / zakreNa kRtaM viracitaM aJjalimadhimUrdhAnaM adhigataH prApto mUrdhA yeneti / ko necchet 559 / svtntrH-1454|' iti kartRsaMjJA / zakreNa praNato'hamityarthaH / prayojyakartA nodAhRtoNyantAvasthAyAmudAhRtatvAt // iti kaarkaadhikaarH|| itaH prabhRti karmapravacanIyamadhikRtyAha627-vacanaM rakSasAM patyuranu kruddhA pati-priyA // pApA'nuvAsitaM sItA rAvaNaM prAbravId vacaH // 85 // vacanamityAdi-rakSasAM patyU rAvaNasya vacanamanu lakSyIkRtya / '547) anurlakSaNe / 1 / 4 / 4 / ' iti karmapravacanIyasaMjJAyAM dvitIyA / kruddhA satI siitaa| patipriyA patiH priyo yasyA iti / rAvaNaM prAbravIdvaco vakSyamANam / pApAnuvasitaM pApena saMyuktam / 549 // tRtIyArthe / 1 / 4 / 05 / ' ityanena karmapravacanIyasaMjJAyAM dvitIyA / pApamanvavasita iti / dvitIyeti yogavibhAgAt saH supasupeti vA // 628-'na bhavAnanu rAmaM cerdupa zUreSu vA, tataH // apavAhya cchalAdU vIrau kimartha mAmihA 'hrH||86|| netyAdi-yadi bhavAnnAnurAmaM rAmAna hIna ityarthaH / 550 / hIne / 1 / 4. 86 / ' ityanena karmapravacanIyasaMjJA / anuzabdazca svahInArthadyotakaH / hInazcotkRSTApekSaH / upazUreSu vA zUrebhyo vA yadyadhiko bhavAn / '551 / upo'dhike ca // 1 // 4. 47||'iti cakArAddhIne upazabdasya karmapravacanIyasaMjJA / yasAdadhikamityanena sapta. 1-874 / prasabhaM tu balAtkAro haTho, 'tha skhalitaM chalam / ' iti nA0 a0 / 'chalaM chama: skhalitayoH' iti haimazca / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, mI / upazabdasyAdhikadyotanAt / kimarthaM kanakamRgacchalena / vIrau rAmalakSmaNau apavAhya anyato nItvA / mAmihAharaH laGkAmAnItavAn // 629 - 'upa- zUraM na te vRttaM kathaM rAtriMca'dhama ! // yat saMpratyalokebhyo laGkAyAM vasatir bhayAt // 87 // upetyAdi - he rAtricarAdhama ! kathaM te vRttaM caritaM nopazUraM zUrebhyo na hInam / '551 | upo 'dhike ca | 1|4|871' iti cakArAddhIne upazabdasya karmapravacanIyasaMjJA / yadyasmAt saMpratyadhunA bhayAlaGkAyAM jalaparvatadurgAyAM vasatiH / vaseratiH 'vahi-vasyartibhyazcit' ityauNAdikaH / apalokebhyo lokAn varjayitvA / '596 / apa-parI varjane | 1|4|88|' iti karmapravacanIyasaMjJAyAM ' 598 / paJcamyapAG - paribhiH | 2|3|10|' iti paJcamI // 630 - ArAma-darzanAt pApa ! vidyotasva striyaH prati // sad - vRttAna'nu' durvRttaH parastrI jAta- manmathaH // 88 // * A rAmetyAdi - he pApa ! A rAmadarzanAt rAmadarzanaM yAvat / ' 597 / AG maryAdAvacane | 1|4|89 |' iti pUrvavatpaJcamI / khiyaH prati yoSito lakSyIkRtya / vidyotasva sthiro bhava / striya iti ' 302 | vA m-zasamoH | 6 | 4|80|' iti iyaG / '552 | lakSaNetthaMbhUta - 11/5/90 |' ityAdinA karmapravacanIyatvam / sadvRttAnanu durvRttaH sadAcAriNAmupari durvRtta ityarthaH / itthaMbhUtAkhyAne 'noH karmapravacanIyatvam / parastrIM jAtamanmathaH / atra vIpsAyAM karmapravacanIyatvam // 631 - abhi dyotiSyate rAmo bhavantamaM - cirAdiha, // udgarNa-bANaH saMgrAme yo nArAyaNataH prati. // 89 // abhItyAdi - bhavantamabhi bhavantaM lakSyIkRtya / '555| abhirabhAge | 1|4|91 / ' iti karmapravacanIyatvam / acirAdiha laGkAyAM rAmo dyotiSyate asahyatejAH bhaviSyati / ya uddbhUrNabANaH saMgrAme nArAyaNataH prati tena tulyaH / 599 / pratiH pratinidhi pratidAnayoH | 1|4|12|' iti pratinidhau karmapravacanIyatvam / '600 / pratinidhi pratidAne ca yasmAt | 2|3|11|' iti paJcamI / pratiyoge paJcamyAstasiH / mukhyasadRzaH pratinidhiH // 632 - kuto 'dhiyAsyasi krUra ! nihatas tena patribhiH // na sUktaM bhavatA 'tyugramatirAmaM madoddhata ! // 90 // kuta ityAdi - he krUra ! tena rAmeNa udgarNavANena patribhiH zaraiH nihataH sana kuto 'dhiyAsyasi kena prakAreNa niHsariSyasi / '554 | adhi- parI anartha kI ' |1|4|13|' iti adheH karmapravacanIyasaMjJA / dhAtvarthavyatirekArthasyAnabhidhAnAdanarthakatvam / saMjJA ca gatyupasargasaMjJAbAdhanArthA / tena '3978 / tiGi codAtta 1 - '1313 / grAvANau zaila-pASANau patriNI zara-pakSiNau / ' iti nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA-bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-217 vati / / 1171' iti nighAtAbhAvo draSTavyaH / paJcamI ca 'praznAkhyAnayoH' ityupasaMkhyAnAdbhavati / kimiti haniSyatIti cet-yato bhavatA na sUktaM prazastamukam / 555 / suH pUjAyAm / 11 / 94 // ' iti karmapravacanIyatvam / 3783 / gatiranantaraH / / 2 / 49 / ' iti svarAbhAvaH / atyugramatiraudram / atirAmaM rAma. madhikSipya / kAkutsthamadhanyamiti / 556 / atiratikramaNe ca / / 195 / ' iti karmapravacanIyatvam / cakArAtpUjAyAM ca tatra cApyuktamiti prayogaH / he madoddhata ! // 633-parizeSaM na nAmA 'pi sthApayiSyati te vibhuH // api sthANuM jayed rAmo, bhavato grahaNaM kiyat. 91 parItyAdi-rAmo vibhuH prabhuH te parizeSaM nAmApi saMjJAmapi na sthApayi. dhyati, kimu deham / '557 / apiH pdaarth-|1|4|96||' ityAdinA padArthe karmapravacanIyasaMjJA / padasya dehasyAprayujyamAnasyArthe apizabdo vartate / api sthANu jayedrAmo yamArAdhyAdhipatyaM prAptavAnasi tamapi sthANuM mahAdevaM jetuM saMbhAvyate bhavato grahaNaM kiyat / yastveva na bhavati / atra saMbhAvanAyAM karmapravacanIyatvam / saMbhAvane ling| upasargabAdhanatvAtsaMjJAyA: 22701 upsrgaatsunoti-18|3|65|' ityAdinA patvaM na bhavati // 634-api stuhyapisedhA 'smAMsa tathyamukta narA'zana!, // api siJceH kRzAnau tvaM darpa, mayyapi yo 'bhikaH.92 apItyAdi-he narAzana ! mayA tathyamuktaM yannAmApi na sthApayiSyatIti / asmAnapi stuhi sAdhUktamiti prazaMsa / '2201 / seyapicca 331487 / ' iti apiti GittvAdguNAbhAvaH / apisedha nigRhANa yatheccha tathA kriyAtAm / mayA tu satyamevoktamiti bhAvaH / atrAnvavasarge kAmacArAnujJAne karmapravacanIyasaMjJA / kiMca kRzAnAvagnau darpa api siJcaH kSarestvam / atra gardAyAM liGi rUpam / yo. 'yaM mayyapi madviSaye'pi abhikaH kaamyitaa| 1874 / anukaabhikaa-15|2|74|' ityAdinA nipAtitaH / upasargasaMjJAbAdhanArthatvAt stauti-sedhi-sicAM SatvaM na bhavati // 635-adhirAme parAkrAntamadhikartA sa te kSayam , // ' ityuktvA maithilI tUSNImAsAMcakre dazAnanam // 13 // adhItyAdi-parAkrAntasya zauryasya rAma Izitetyasminnarthe adhirAme parAkrAntam / '3090 / napuMsake bhAve ktaH / 3 / 3111 // ' / '644 / adhirIzvare 24197 / ' iti svasvAmisaMbandhe adheH karmapravacanIyasaMjJA / '645 / yasmAda 1-39 / vyomakezo bhavo bhImaH sthANU rudra umA-patiH / iti nA0 a0 / 'sthANuH kIle hare pumAn' iti kozAntaraM ca / 2-59 / agnir-' ityAdita Arabhya '61 / AzrayAzo bRhad-bhAnuH kRzAnuH pAvako'nalaH / iti nA0 a0|| bha0 kA. 19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, utikriyAdo madhyamAdheyapradhAnamAraNa yukta / 2 / 3 / 4 / ' iti dhikam / 2 / 3 / 9 / ' ityAdinA saptamI / yazcaivaM sa rAmaste kSayamadhikartA kariSya. ti / anna karmaNyeva dvitIyA / na 548 / krmprvcniiyyukt-|2|3||' iti "774 / vibhASA kRSi / / 4 / 12 / ' iti yA saMjJA tasyA gatyupasargasaMjJAbAdha. nArthatvAt / saMjJApakSe 3974 / tiGi codaattvti-8|171' iti nighAtAbhAvo draSTavya iti / evamuktvA dazAnanaM maithilI tUSNImAsAMcake tUSNIM sthi. tavatI // iti krmprvcniiyaadhikaarH|| itaH prabhRti 'anabhihite' ityadhikRtya vibhaktividhAnamAha636-tataH khaGgaM samudyamya rAvaNaH krUra-vigrahaH // vaidehImantarA kruddhaH kSaNamUce vinizvasan. // 94 // tata ityAdi-tataH sItAvacanAduttarakAlaM rAvaNaH khaDgaM samudyamya urikSapya / karmaNi dvitIyA / krUravigrahaH duSprekSyatvAt / vaidehImantarA kruddhaH vaidehyA vadhe kupitaH / 545 / antarA'ntareNa yukta / / 3 / 4 / ' iti ssssttypvaadaavitiiyaa| antarAzabdo madhyamAdheyapradhAnamAcaSTe, AdheyazcAtra vadhaH, kSaNamUce uktavAn / uktikriyayA kSaNasya kAlasya sAkalyena saMbandhAt 550 / kaalaavnoH-2|3|5|' iti dvitIyA / vinizvasana kodhAt // 637-'cireNA 'nuguNaM proktA pratipatti-parAGmukhI // na mAse pratipattAse mAM cen, mAsi maithili ! 95' cireNetyAdi-he maithili ! cireNApi kAlenAnuguNamanukUlaM mayA pro. kApi satI pratipattiparAGmukhI / uktasyArthasyAnuSThAnaM pratipattiH tasyAM parA. imukhI idAnIM yadi tvaM mAse nizadivasalakSaNe mAM na pratipattAse nAGgIkarijyasi tadA martAsi mariSyasi / ubhayamapi luTi rUpam / tatra cireNa prokA iti / 563 / apavarge tRtIyA / / 3 / 6 / ' vivakSitArthaprakAzanaM phalaM tasya prAptI takriyAparisamAptirapavarga iti / mAM mAse na pratipattAsa iti 643 / saptamIpaJcamyau kArakamadhye / 2 / 3 / 7 / ' iti saptamI / karmakoMH kArakayormadhyatvAt mAsasya // 638-prAyuta rAkSasIr bhImA mandirAya prativrajan // 'bhayAni datta sItAyai sarvA yUyaM kRte mm.|| 96 // ' prAyakretyAdi-rAvaNo rAkSasIImA bhayAnakAH prAyukta samAdiSTavAn / la. Di rUpam / mandirAya prativrajan gRhAya prativrajan / 585 / gtyrthkrmnni12|3|12|' ityAdinA tu caturthI / karmapravacanIyAdisUtracatuSTayenodAhRtaM karmapra. vacanIyAdhikAra eva darzitatvAt / kimAdizadityAha-sarvA yUyaM sItAyai bhayAni datta / loTi rUpam / caturthI saMpradAne / saMpUjyAdRtya prakarSeNa dIyata iti saMpradAnam / mama kRte madanugrahanimittam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH-219 639-gate tasmin samAjagmur bhayAya prati maithilIm // rAkSasyo, rAvaNa-prItyai krUraM caucuralaM muhuH. // 97 // gata ityAdi-tasmina rAvaNe gate sati rAkSasyaH samAjagmuH saMbhUya gtaaH| 2699 / samo gmyucchi-1|3|29|' ityAdinA AtmanepadaM na bhavati / AGA vyavahitatvAt / maithilI prati lakSyIkRtya bhayAya sItAyai bhayaM dAtum / 58 // kriyArthopapadasya ca karmaNi sthAninaH / 2 / 3 / 14 / ' iti caturthI / dadAteH kriyArthopapadasya sthAninaH prayujyamAnasya bhayaM karma / kriyA cAtra samAgamaH / tatropapadaM kriyArthamiti krUraM ca bhayAnakam / muhuH pratikSaNaM bhalaM paryAptamUcuH uktavatyaH / rAvaNaprItyai rAvaNasyaivaM prItiH syAditi / 582 / tumarthAcca bhAvavacanAt / 2 / 3 / 15 / ' iti caturthI / kriyAyAM kriyArthAyAmiti tumunA samAnArthatvAt / bhAvava. canAzcetyanena vihitasya ktinaH kriyA) upapadaM krUrAbhidhAnam // 640-'rAvaNAya namaskuryAH, syAt sIte! svasti te dhruvam // . anyathA prAtarAzAya kuryAma tvAmalaM vayam. // 18 // rAvaNAyetyAdi-he sIte! rAvaNAya namaskuryAH rAvaNaM namaskuru / evaM ca sati te tubhyaM svasti kalyANaM dhruvaM syAt / yuSmacchabdasya caturthaMkavacanAntasya teAdezaH / namaskRtveti pAThAntaram / tatra namaskRtvA sthitAyai tubhyamityadhyA. hRtya yojyam / anyathA hyasamAnakartRkatvAt ktvApratyayo na ghaTate / namaskRtyeti . pAThAntaram / sAkSAtprabhRtiSu namaHzabdasya vikalpena gtisNjnyaa| gatyabhAvapakSe nityaM gatisamAsAbhAve lyabAdezaH / '154 // namaspurasorgatyoH / 3 / 4 / ' iti visarjanIyasya sakArAdezazca na saMbhavatIti / anyatheti yadi na namaskuryAH tadA alaM prAtarAzAya prAtarbhojanAya tvAM kuryAma vayamityUcuH / '2200 / nityaM GitaH 3 / 199 / ' iti salopaH / rAvaNAyetyAdiSu 583 // nmHsvsti-12|3|16|' ityAdinA caturthI // 641-tRNAya matvA tAH sarvA vadantIs trijaTA 'vadat // 'AtmAnaM hata duvRttAH! sva-mAMsaH kurutA'zanam.99 1-atra 'upapadavibhaktaH kArakavibhaktir balIyasI' iti vArtikabalAt karmaNi dvitIyaivaprAptA, paraM ca tasyApyapavAdabhUtena 581 // kriyArthopapadasya ca karmaNi sthAninaH / 2 / 3 / 14 / ' iti sUtreNa caturyuva bhavati / tena 'namaskurmo nRsiMhAya, svayaMbhuve namaskRtya' ityAdivat 'rAvaNAya-' ityasya rAvaNaM prasAdayitumityartho yukta iti jJeyam / evaM sati 'namaH svastiityAdinA caturthI' iti TIkAkRduktaM pramAdagarbhitam / kevalaM 'namaH svasti' ityAkArakazabdayoga eva tasyA vidhAnAditi bhAti / kiMtu 'prAtarAzAya tvA alaM kuryAma' ityatra tu alaMzabdayogAta 'namaH svasti' ityanenaiveti / atra yuktAyuktavivecanaM tu vidvadadhInamityalam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, tRNAyetyAdi - bhathAnantaraM rAkSasIrvadantI: trijaTA rAvaNasvasA bhavadat uktavatI / tRNAya matvA tRNamiva saMgaNayya / '584 / manyakarmaNyanAdare - 12 / 3 / 17 / ' iti caturthI / tatra 'kutsitagrahaNaM kartavyam' ityuktam / iha mA bhUt tRNaM matveti / kimavadat AtmAnaM hata mArayata / durvRttAH durAcArAH / svamAMsaiH kurutAzanamiti karaNe tRtIyA // kimarthamevamAhetyAha 642 - adya sItA mayA dRSTA sUrya candramasA saha // svame spRzantI madhyena tanuH zyAmA sulocanA // 100 adyetyAdi - svame mayA adya sItA dRSTA / kartari tRtIyA / sUryaM spRzantI candramasA saha / sahayoge tRtIyA / sUryAcandramasAviti rAmalakSmaNAviti bhAvaH / madhyena tanuH tanvI / '566 // itthaMbhUtalakSaNe | 2|3|21|' tRtIyA 502 | voto guNavacanAt |4|1|44|' iti GIbabhAvapakSe rUpam / zyAmA varNena / sulocanA zobhananetrA // 643 - tAs tayA tarjitAH sarvA mukhair bhImA yathA''gatam // yayuH suSupsavasU talpaM bhImair vacana karmabhiH // 101 // - tA ityAdi - tA rAkSasya stayA trijaTayA tarjitA bhatsitAH / suSupsavaH svamicchavastarUpaM zayanIyaM yayurgatAH / yathAgataM yato yatastarupAdutthAya gatAH / 60 61 / yathA'sAdRzye / 2 / 1 / 7 / ' iti vIpsAyAmavyayIbhAvaH / mukhairbhImA raudrAH mukhAnAM vikRtatvAt / '565 | yenAGgavikAraH | 2|3| 20|' iti tRtIyA / bhImai - rvacanakarmabhiH upalakSitAH / itthaMbhUte tRtIyA // 644 - gatAsu tAsu maithilyA saMjAnAno 'nilA''tmajaH // AyAtena dazA''syasya saMsthito 'ntarhitaz ciram // gatAsvityAdi - tAsu rAkSasISu gatAsu / anilAtmajo hanUmAn 'rAmasaMkathAM prAstAvIt' iti vakSyamANena saMbandhaH / maithilyA saMjAnAnaH iyaM setyavagacchan / '567 / saMjJo 'nyatarasyAm | 2|3|22|' iti karmaNi tRtIyA / '27191 saM pratibhyAm | 1|3|46 |' iti taG / dazAsyasyAyAtenAgamanena hetunA ciramantarhito nilInaH sthitaH / '568 / hetau | 2|3|23|' iti tRtIyA // 645 - RNAd baddha ivanmukto viyogena Rtu - dviSaH // hetor bodhasya maithilyAH prAstAvId rAma-saMkadhAm. // RNAdityAdi - RNAddhetorbaddha ivonmukto yathA sthAnAntaraM gatavAn / '601 | akartarvRNe - | 2|3|24|' iti paJcamI / RNasyAkartRhetutvAt / RNena bandhita iveti noktam / aprayojaka kartRtvAhaNasya | unmuktaH kratudviSo rAvaNasya viyogena vizleSeNa | '602 / vibhASA guNe striyAm / 22251' iti pakSe tRtIShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zokavanikAbhaGgo' nAmASTamaH sargaH -- 221 yodAhRtA na paJcamI / viyogasya guNapadArthatvAt / kimiti saMkathAM prAstAvIdityAha - hetorbodhasya maithilyAH / eSa rAmadUta iti maithilyA bodho 'vagamaH syAtU / '607 / SaSThI hetuprayoge | 2|3|26|' iti bodhazabdasya SaSThI / prAstAvIditi '2385 / stu-su- dhUnbhyaH parasmaipadeSu |7|2|72|' itIT / '2268 | neTi |7|2|4|' iti halantalakSaNAyA vRddheH pratiSedhaH negantalakSaNAyAH // 646 - taM dRSTvA 'cintayat sItA - ' hetoH kasyaiSa rAvaNaH // avaruhya tarorArAdaiti vAnara - vigrahaH // 104 // tamityAdi - taM hanUmantaM rAmaM stuvantaM dRSTvA sItA acintayat / kasya hetoH rAvaNo vAnaravigrahaH san aiti AyAti / AGpUrvasyeNo rUpam / '608 / sarvanAnastRtIyA ca |2| 3 |27|' iti SaSThI / kiMzabdasya sarvanAmatvAt / ArAt antike / taroriti '515 | anyArAt | 2|3|29|' ityArAcchandayoge paJcamI avaruhyAvatIryeti / avarohaNApekSayA jhapAdAne paJcamI / apekSAyA yaugapadyAbhAvAt / 'upapadavibhakteH kArakavibhaktirbalIyasI' ArAdyoge na vartate // 647 - pUrvasmAdanya- vad bhAti bhAvAd dAzarathiM stuvan // Rte krauryAt samAyAto mAM vizvAsayituM nu kim ? // pUrvasmAdityAdi - pUrvasmAdrAvaNAdanyavadbhavati jJAyate / anyena tulyaM vartate iti kRtvA anyazabdayoge paJcamI / yato bhAvAt snehAddAzarathiM stuvan / kiM nu krauryA kraurya varjayitvA / Rtezabdayoge paJcamI / mAM vizvAsayituM saMbhAvayituM kimAgata ityacintayat // 648 - itaro rAvaNAdeSa rAghavAnucaro yadi // sa- phalAni nimittAni prAk prabhAtAt tato mama. 106 1 itara ityAdi -- yadi rAvaNAditaraH pratiyogI rAghavAnucaraH rAghavArthakArI / itarayoge paJcamI / tato mama saphalAni svamalakSaNAni darzanAdIni nimittAni / prAkU prabhAvAt AdityodayAtpUrvasmin kAle / anyasya hi prabhAtAduttarakAlaM saphalAni / bhanUttarapadayoge paJcamI // 649 - uttarAhi vasan rAmaH samudrAd rakSasAM puram // availa lavaNa-toyasya sthitAM dakSiNataH katham . 107 uttarAhItyAdi - rAmadUto 'yamiti na saMbhAvyate / yataH samudrAduttarA yA dik tasyAmuttarAhi vasan rAmaH / Ahi ca dUre uttarAcceti / tatrAhipratyayAntena ' uttarAhizabdena yoge samudrAditi paJcamI / lavaNatoyasya lavaNasamudrasya dakSito dakSiNasyAM dizi sthitAM rakSasAM purIM laGkAM kathamavait jJAtavAn / dakSiNata iti '1978 | dakSiNottarAbhyAmatasuc | 5|3|28|' tadantena yoge '609 / SaSThyatasarthapratyayena |2| 3 | 30|' iti SaSThI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 650 - daNDakAn dakSiNenA 'haM sarito 'drIn vanAni ca // atikramyA 'mbudhiM caiva puMsAma'ga'mamA'hRtA // 108 // daNDakAnityAdi - daNDakAnAmadUre yA dakSiNA dik tasyAmiti / '1984 / enabanyatarasyAm |5|3|35|' iti saptamyantAdenap pratyayaH / tadantena yoge * 610 | enapA dvitIyA | 2|3|31|' iti dvitIyA / dakSiNena daNDakAnAM dakSiNasyAM dizi / sarito dIn vanAni ca ambudhiM cAtikramya puMsAmagamamagamyam / '3234 | graha-vR-ha- nizci gamazva | 3 | 3|58|' ityap / ahamAhRtA AnItA / tatkathamavaidityacintayat // 651 - pRthaG nabhasvataz caNDAd vainateyena vA vinA // gantumutsahate naiha kazcit kimuta vAnaraH // 109 // ' pRthagityAdi - nabhasvato vAtAt caNDAt pRthak vAyuM tyaktvA / vainateyena vA vinA garuDaM vA varjayitvA / '603 | pRthagvinA - | 2|3|32|' ityAdinA tRtIyApaJcamyau / iha laGkAyAM kazcit gantuM notsahate kimuta vAnaraH // 652 - iti cintA - vatIM kRcchrAt samAsAdya kapi dvipaH // muktAM stokena rakSobhiH proce - ' 'haM rAma - kiGkaraH 110 itItyAdi - evamuktena prakAreNa cintAvatIM kapidvipo hanUmAn / kRcchrAsamAsAdya kathamapyupagamya / ahaM rAmakiGkaraH rAmapreSaNakara iti proce / muktAM stokenAlpena rakSobhiH kartRbhiH / '604 // karaNe ca stokAlpa- 12 / 3 / 33 / ' ityAdinA tRtIyApaJcamyau / kRcchra stokayorasatvavacanayoH karaNatvAt // 1 yadi tvaM rAmakiGkaraH kAsAvityAha 653 - viprakRSTaM mahendrasya na dUraM vindhya parvatAt // nAbhyAze samudrasya tatra mAlyavati priyaH // 111 // vipretyAdi - mAlyavati parvate tava priyo rAmaH mahendrasya parvatasya viprakRSTaM dUraM / vindhyaparvatAcca na dUram / '611| dUrAntikArthaiH SaSThayanyatarasyAm |2|3|34 |' iti SaSThI-paJcamyau / mahendraparvata - vindhyayordUra viprakRSTayostu '605 // dUrAntikArthebhyo dvitIyA ca / 2 / 3 / 35 / ' iti dvitIyA / nAnabhyAze na dUre samudvasya / '611| dUrAntikArthaiH | 2|3|34|' iti SaSThI / mAlyavati '633 / saptamyadhikaraNe - | 2|3|36|' iti saptamI / cakArAddUrAntikArthebhyazca / tenAnabhyAza iti saptamI // 654 - a - saMprApte dazagrIve praviSTo 'hamidaM vanam // tasmin pratigate draSTuM tvAmu'pAtra'sya' cetitaH // 112 // asamityAdi - dazagrIve dazavadane bhasaMprApte apraviSTe ahamacetitaH sam idaM vanamazokavanikAkhyaM praviSTa iti / tasmin pratigate tvAM draSTumupAkraMShree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'zokavanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH - 223 si samutsahe sma / ' 634 | yasya ca bhAvena | 2|3|37|' iti saptamI / kapeH pravezopakramayoH rAvaNasaMprAptipratigamanakriyAbhyAM lakSyamANatvAt / upaasiiti'2712| upaparAbhyAm | 1|3|39|' ityanena vRtyAdiSu sarga utsAhe mestaG / uttamapuruSaikavacanam / '2323| su-kramoranAtmanepadanimitte |7|2| 36 |' iti sica iT na bhavati // yathAdAveva praviSTo'si tarhi kimiti svakarma na darzitavAnasItyAha655 - tasmin vadati ruSTo 'pi nA 'kArSa devi ! vikramam // a- vinAzAya kAryasya vicinvAnaH parAparam // 113 // tasminnityAdi - he devi ! tasmin vadati ruSTo'pi vikramaM nAkA, taM tathA vadantamanAdRtya vikramaM nAkArSamityarthaH / ' 635 / SaSThI cAnAdare | 2|3|38|' iti cakArAtsaptamI / kimarthe kAryasya saMdezakathAderavinAzAya / vicinvAnaH parAparaM paurvAparya nirUpayan / kartrabhiprAye taG // | kathaM vAnarastvaM tasya kiGkara ityAha 656 - vAnareSu kapiH svAmI nareSvadhipateH sakhA // jAto rAmasya sugrIvas tato dUto 'hamAgataH // 114 // vAnareSvityAdi - vAnareSu svAmI yaH kapiH sugrIvaH sa nareSvadhipateH rAmasya sakhA jAtaH / ' 636 | svAmIzvara |2| 3 |39|' ityAdinA SaSThI - saptamyovidhAnAt saptamyudAhRtA / tato 'haM dUta bhAgataH // bhAgatya ca laGkAM pravizya ihAyAta ityAhayugmam - 115-116 657 - Izvarasya nizATAnAM vilokya nikhilAM purIm // kuzalo 'nveSaNasyA'hamayukta dUta karmaNi // 115 // IzvarasyetyAdi - nizATAnAM rAkSasAnAmIzvarasya dazAnanasya / bhanna SaSThayudAhRtA / purIM nikhilAM niHzeSAM vilokya kiM tatra vartata iti / prApta iti vakSyamANena saMbandhaH / kuzalo 'nveSaNasyAhaM sItAyA anveSaNasya nipuNaH / Ayukta dUtakarmaNi dUtakriyAyAM vyApRtaH / '637 | Ayukta-kuzalAbhyAm / 2 / 3 / 40|' iti SaSThI - saptamyau // 658 - darzanIya - tamAH pazyan strISu divyAsvapi striyaH // prApto vyAla-tamAn vyasyan bhujaGgebhyo 'pi rAkSasAn // 116 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, darzanIyetyAdi - tatra divyAsvapi strISu madhye darzanIyatamAH striyaH pazyan / '638 / yatazca nirdhAraNam | 2|3|411' iti saptamI / darzanIyatamatvena guNena pRthakkaraNAt / bhujaGgebhyo 'pi vyAlatamAn hiMkhAn rAkSasAn vyasyan apakSipan / '639 / paJcamI vibhakte |2| 3 | 42|' iti paJcamI / bhujaGgebhyo rAkSasAnAM vibhAgAt prApto devyAH pAdamUlamityarthAt // kimavastho rAma ityAha 659 - bhavatyAmutsuko rAmaH prasitaH saMgamena te // maghAsu kRta - nirvApaH pitRbhyo mAM vyasarjayat // 117 // bhavatyAmityAdi - bhavatyAM tvayi utsukaH unmanAH rAmaH / tava saMgamena prasitaH prasaktaH / ' 641 / prasitotsukAbhyAM tRtIyA ca |2| 3 | 44 |' iti cakAhAtsaptamI / maghAbhiryuktaH kAlaH tatsamIpe candramaso vartamAnatvAt / '1204 | nakSatreNa yuktaH kAlaH |4| 2|3|' ityaN | tasya '1205 / lubavizeSe | 4|2|4| ' iti lup / tasmin kAle pitRbhyaH kRtanirvApaH dattadAnaH mAM vyasarjayat / '642 / nakSatre ca lupi |2| 3 | 45 |' iti saptamI / tatrApi ' 1294 / lupi yuktaH vayaktivacane | 1|2| 51 / ' iti strIliGga - bahuvacane bhavataH / vyasarjayaditi vizabdAt '532 // prAtipadika - | 2|3|46 |' ityAdinA prAtipadikamAtre prathamA // saMdehanivRtyarthaM cAbhijJAnaM darzayannAha - 660 - ayaM maithilya'bhijJAnaM kAkutsthasyA 'GgulIyakaH // bhavatyAH smaratA 'tyarthamarpitaH sAdaraM mama // 118 // ayamityAdi --- kAkutsthasyAyamaGgulIyako'bhijJAnaM cihnamayamabhijJAnamiti liGgAdhike prAtipadikamAtre prathamA / maithilIti saMbodhanAdike '533 / saMbodhane 'ca | 2|3|47|' iti / sAmantritaM saMbuddhiznAtraiva draSTavyam / kAkutsthasyeti '606 / SaSTI zeSe | 2|3|50 |' iti SaSThI / bhavatyA atyarthaM smaratA sAdaramarpitam / '613 // adhIgartha - | 2|3|52 |' ityAdinA smaraNArthe karmaNaH zeSatvavivakSAyAM SaSThI // 66.1 - rAmasya dayamAno 'sAva'dhyeti tava lakSmaNaH, // upAskR'SAtAM rAjendrArvAgamasyaiha, mAtrasIH // 119 // 1 rAmasyetyAdi - asau lakSmaNo rAmasya dayamAno rAmaM rakSan zucaM mA kArSIriti / dayateH karmaNi SaSThI / tavAdhyeti tvAM smarati / '613 | adhIgartha| 2|3|52 / ' iti SaSThI / AzvAsanArthamAha-mA trasIH udvegaM mA kArSIH / trasedivAnniSThAyAmipratiSedhAt sica iT bhavati / yato rAjendrau rAmalakSmaNau / ihAgamasyAgamanasya / bhAve ap / upAskRSAtAM pratiyatnaM kRtavantau / Agamanasya nizcitatvAt tasyaiva sugrIvasakhyena guNAdhAnAt tena '614 | kRJaH pratiyatre | 2 | 3 |53|' iti karmaNi SaSThI / pratiyale luG taG suT // I I Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake ''zoka-vanikA-bhaGgo nAmASTamaH sargaH-225 662-rAvaNasyaiha rokSyanti kapayo bhiim-vikrmaaH,|| dhRtyA nAthasva vaidehi !, manyorujAsayA''tmanaH.120 rAvaNasyetyAdi-iha laGkAyAM kapayo bhImavikramAH asahyaparAkramAH rAvaNasya rokSyanti sarogaM rAvaNaM kariSyanti / bhImavikramA iti guNapradhAno nirdezaH / tatazca vikrame rujaH bhAvakartRkatvAt 615 / rujArthAnAM bhAvavacanAnAmajvareH 12 / 3 / 54 / ' iti SaSThI / ato he vaidehi ! ityA nAthasva AzaMsastra / dhRti labhasvetyarthaH / 616 / AziSi nAthaH / 2 / 3355 / ' iti karmaNi SaSThI / AziSi . nAtha ityupsNkhyaanaattng| manyorajAsayAtmano manyuM nAzaya / 1451 / jasu hiMsAyAM taaddne|' caurAdikasya hiMsArthatvAttena '617 / jaasi-niprhnn-12|3|56|' iti karmaNi SaSThI // 663-rAkSasAnAM mayi gate rAmaH praNihaniSyati // prANAnAmapaNiSTA'yaM rAvaNas tvaamihaanyn.||12|| rAkSasAnAmityAdi-mayi gate rAmo rAkSasAnAM praNihaniSyati rAkSasAn mArayiSyati / pUrvavat karmaNi SaSThI / nigrahaNa iti saMghAtavigRhItaviparyastagraha. Namityuktam / '2285 / nergd-18|4|17|' ityAdinA Natvam / kiMca prANAnA. 'mapaNiSTAyamiti ayaM rAvaNastvAmihAnayan prANAnapaNiSTa vikrItavAn / '618 // vyavahR-paNoH samarthayoH / / 3 / 57 / ' iti SaSThI / 'prANAnAmapaNAyiSTa' iti : pAThAntaram / tadayuktaM, stutyarthasya paNestatra grahaNAt '2303 / gupuudhuup-3|28|' .ityAdinA Ayapratyayo na bhavati // 664-adevId bandhu-bhogAnAM, prAdevIdAtma-saMpadam , // zata-kRtvas tavaikasyAH smaratyahno raghUttamaH // 122 // adevIdityAdi-na kevalaM prANAnapaNiSTa bandhubhogAnAmadevIt bandhubho. gAn vikrItavAn / '6191 divastadarthasya / 2 / 3 / 54 / ' iti sssstthii| divo vyava. hArArthatvAt / prAdevIdAtmasaMpadaM vikrItavAn / '620 / vibhASopasarge / 2 / 3 / 59 / ' iti pakSe dvitIyA / prazandena yuktasvAt / rAmAnurAgaM punardarzayannAha / zatakRtva iti bahutyopalakSaNArtham / 2085 / kriyAbhyAvRttigaNane kRtvasuc / 5 / 4 / 17 / ' tavaikasyAho raghUttamaH smarati / '613 // adhiigrth-|2|3|52|' iti SaSThI / ahna iti ekasminnapyahni / '622 / kRtvo'rthaprayoge kAle 'dhikaraNe / / 3 / 6 / ' iti SaSThI // evaM tAmAzvAsya saMdezaM dApayitumAha665-topazAyikA yAvad rAkSasyaz cetayanti na, // pratisaMdizyatAM tAvad bhartuH zArGgasya maithili ! 123 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com iti banatIyA / prazada vikrItavAn / ' iti pahIra bandhubho. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, tavetyAdi-he maithili ! tavopazAyikA paripAcyA zayanaM yAmI rAkSasIbhiH sahesyAt / '3288 / paryAyAhaNotpattiSu Nvuc 3 / 3 / 11 // ' yAvana cetayanti na pratibudhyante tAvat pratisaMdizyatAM pratisaMdezo dIyatAm / zAGgasya bhartuH zAGga dhanurdhArayato rAmasya / tava zArGgasyeti yathAkramaM 623 / kartR-karmaNoH kRti / / 3 / 65 / ' iti SaSThI // 666-puraH pravezamAzcarya buvA zAkhA-mRgeNa sA // ___ cUDA-maNimaMbhijJAnaM dadau rAmasya saMmatam. // 124 // pura ityAdi-zAkhAmRgeNa markaTena puro laGkAyAH duSpravezAyAH pravezaH tamAzcaryamadbhutaM buvA sA sItA cUDAmaNimabhijJAnaM dadau sarvamuktamasya saMbhAvyata iti / '624 // ubhayaprAptI karmaNi / 2 / 3 / 36 / ' iti ssssttii| praveza ityubhayaprAptI kRti laGkA hanUmatoH karmakartRtvAt / rAmasya saMmataM priyam / '3089 / matibuddhi -3 / 2 / 18 / ' ityAdinA vartamAne niSThA / '627 / na lok-12|3|69|' iti SaSTIpratiSedhe prApte '625 / ktasya ca vartamAne / 2 / 3 / 67 / ' iti SaSThI // 667-rAmasya zayitaM bhuktaM jalpitaM hasitaM sthitam // prakAntaM ca muhuH pRSTvA hanUmantaM vyasayat. // 125 // rAmasyetyAdi-rAmasya abhijJAnaM dattvA zayitAdikaM muhuH pRSTvA hanUmantaM dhyasarjayat preSitavatI / tasya zayituM zayanasthAnaM kiM bhUmau zete anyatreti vA / bhuktaM bhojanasthAnaM kiM gRhe bhute munijanagRhe veti / jalpitaM mantrasthAnaM kiM rahasi mantrayate prakAze veti / hasitaM hasanasthAnaM kiM zRGgAravastUni hasati vIravastUni veti / sthitaM nivAsasthAnaM kiM guhAyAM tiSThatyuta tarutale veti / prakAntaM pracaGkramaNasthAnam / 2666 / anunAsikasya-64115' ityAdinA dIrghaH / kiM aGgane Rnyate anyatra veti / eSAM dhrauvyagatipratyavasAnArthatvAt / '3087 / kto'dhikaraNe c-3|176|' iti ktH| tasya prayoge '626 / adhikaraNavAcinazca / 2 / 3 / 6 / ' iti SaSThI // 668-asau dadhadabhijJAnaM cikIrSuH kama dAruNam // gAmuko 'pyantikaM bhartur manasA 'cintayat kSaNam // 126 // asAvityAdi-asau hanUmAn dadhat dhArayannamijJAnaM cihnam / '623 // kartR-karmaNoH kRti / 2 / 3 / 65 / ' iti SaSThayAM prAptAyAM '627 // na lok-2|3|69|' iti laprayoge pratiSedhaH / la iti zAnanAdayo gRhiitaaH| dAruNamazoka-vanikAbhaGgAdikaM karma cikIrSuH kartumicchuH / ukAraprazleSAt SaSThyAH pratiSedhaH / bhartuH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake ''zokavanikA bhaGgo' nAmASTamaH sargaH - 227 svAminaH antikaM samIpaM gAmuko 'pi gamanazIlo 'pi / ukaprayoge pratiSedhaH / manasA kSaNaM cintitavAn vakSyamANaM karma // 669-'kRtvA karma yathA''diSTaM pUrva kAryA'virodhi yaH // karotyabhyadhikaM kRtyaM, tamA'hur dUtamu'ttamam // 127 // kRtvetyAdi - yo dUto yathoddiSTaM karma kArya kRtvA / bhanna kRtvetyavyayaprayoge pratiSedhaH / tata uttarakAlaM pUrvakarmAvirodhi pUrvakRtasya kAryasya yadavirodhi taddhikaM karoti tamuttamaM dUtamAhurviduH / nItivida iti zeSaH / mayA ca yathoddiSTaM sItAnveSaNaM kRtamiti bhAvaH // tadeva ca darzayannAha - 670 - vaidehIM dRSTavAn karma kRtvA 'nyairapi duSkaram // yazo yAsyAmyupAdAtA vArtArmAkhyAyakaH prabhoH. 128 vaidehI mityAdi - ahamadya tAvadvaidehIM dRSTavAn / niSThAprayoge pratiSedhaH / anyadapi kAryamatiduSkaraM kRtvA / khalaprayoge pratiSedhaH / tato yaza upAdAtA / AtmasAtkartA / idamatiduSkaraM tena kRtamiti / tRnantasya prayoge pratiSedhaH / vArtAmAkhyAyakaH prabhorvArtAmAkhyAtAsmIti bhaviSyadadhikArAt '3175 // tumunvulau kriyAyAm - 23|3|10|' iti Nvul / '628 / akeno bhaviSyadAdhamarNyayoH |2| 3 |70 |' iti pratiSedhaH // 671 - rAkSasendrasya saMrakSyaM mayA lavyamidaM vanam, // ' iti saMcintya sadRzaM nandanasyA Sbhanak kapiH . 129 rAkSasetyAdi - idaM vanamazokavanikAkhyaM rAkSasendrasya saMrakSyaM rakSArham / '2822 / arhe kRtya / 3 / 3 / 169 / ' '2872 | R-halorNyat |3|1|124 | ' tanmayA lavyaM lavanIyam / '629| kRtyAnAM kartari vA | 2|3|71 / ' iti SaSThItRtIye kartari bhavataH / ityevaM saMcintya kapirnandanasya vanasya sadRzaM tulyaM / '630| tulyArthaiH |2| 3 | 72 // iti pakSe SaSThI / abhanak bhagnavAn / bhaJjerlaGi '2544 / nAnnalopaH 16 / 4 / 23 / ' iti nalope halGayAdilope jaive carce ca rUpam // 672 - rAghavAbhyAM zivaM, dUtastayora'harmiti bruvan // " hito bhanajmi rAmasya kaH kiM brUte 'tra rAkSasaH, 130 'rAghavAbhyAmityAdi - rAghavAbhyAM rAmalakSmaNAbhyAM zivaM bhadramastu / tayohanUmAn dUto hito rAmasya bhanajmIdaM vanam / evaM ca kriyamANe ko bhavatAM madhye rAkSasaH kiM brUte ityevaM bruvan / babhaJja pavanAtmajo ripuvanamiti vakSyamANena saMbandhaH / rAghavAbhyAM zivaM hito rAmasyeti '631 | caturthI cAziSya - 1213733' ityAdinA SaSThI catuthyauM / iti vibhaktatyadhikAraH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 673-vilulita-puSpa-reNu-kapizaM prazAnta-kalikA-palAza-kusumaM kusuma-nipAta-vicitra-vasudhaM sa-zabda-nipatad drumotka-zakunam // zakuna-ninAda-nAdi-kakub vilola-vipalAyamAna-hariNaM hariNa-vilocanA'dhivasati babhaJja pavanA''tmajo ripu-vanam . // 131 // vilulitetyAdi-kIdRzaM babhaJja / vilulitAnAM puSpANAM reNubhiH kapizaM piGgam / prazAntA avasannAH kalikAH palAzAni patrANi kusumAni ca yantra / kusumAnAM nipAtena vicitrA vasudhA yatra / sazabdanipatadbhirdumaiskA unmanasaH zakunA yatra / zakunAnAM palAyamAnAnAM ninAdena nAditAH saMjAtanAdAH kakubho dizo yatra / vilolA vyAkulA vipalAyamAnA hariNA yatra / hariNasyeva locane yasyAH sItAyAH tasyA adhivasati nivAsam // itynbhihitaadhikaarH|| iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvye dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSya rUpe kathAnake ''zokavanikAbhaGgo' nAmASTamaH sargaH pryvsitH| navamaH srgH| atha prakIrNakAHatrAntare prakIrNakazlokAnAha674-du-bhaGga-dhvani-saMvignAH kuvad-pakSi-kulA ''kulAH // __ akAryuH kSaNadA-caryoM rAvaNasya nivedanam // 1 // dUbhanetyAdi-kSaNadAcaryo nizAcaryaH / '2930 / careSTaH / 3 / 2 / 16 / ' rAvaNasya nivedanamakAryuH kRtavatyaH vakSyamANaprakAreNa / du-bhaGga-dhvani-saMvignAH zAkhAbhaGgazabdena saMtrastAH / '1373 / ovijI bhaya-calanayoH / ' '3019 / oditazca / 2 / 35 / ' iti niSThAnatvam / kuvatpakSikulAkulAH kUjadbhiH pakSikulaiH vyastamAnasAH / 1115 / ku zabde / ' bhAdAdikastasya uvaGAdezaH // 1-padye'smin azvalalitaM vRttam / tallakSaNaM tu-'yadiha najau. bhajau bha-ja-bhagAsU tadazvalalitaM harAkai yatimat / ' iti vRttaralAkare bhaTTakedAra Aha / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH- 229 675-'yadatApsIca chanairbhAnurU, yatrA'vAsIn mitaM mrut|| yApyAnaM himosraNa, bhanakyupavanaM kapiH // 2 // yadityAdi-yadvanaM bhAnuH zanairmandamatApsIt tapati sma / halantalakSaNA vRddhiH / marut mitaM stokamavAsIt vAti sma / himosreNa zizirarazminA ApyAnaM vRddhiM nItam / pyAyateH 873 / lopo vyovali 16166 / ' iti yalopaH / odittvAnnatvam / tadupavanaM kapirbhanakti cUrNayatIti nivedanamakArSuH // 676-tato 'zIti-sahasrANi kiGkarANAM samAdizat // indrajit-sUr vinAzAya mAruteH krodh-muurchitH||3|| tata ityAdi-nivedanAnantaramindrajitsUH rAvaNaH / indrajitaM sUta iti '2975 / stsuudviss-3|2|61||' ityAdinAnupasarge kip / mAruterhanUmato vinAzAya / azItisahasrANi samAdizat samAdiSTavAn / kiGkarANAM kiM kurvantIti '2935 / divA vibhaa-3|2|21||' ityAdinA TacU / krodhamUrchitaH krodhoddhataH / mUrchaH samucchrAye vartamAnatvAt // 677-zaktyaSTi-parigha-prAsa-gadA-mudgara-pANayaH / / vyanuvAnA dizaH prApura vanaM dRSTi-viSopamAH. // 4 // zaktItyAdi-te kiGkarA vanaM prApuH prAptavantaH / zatyAdayaH praharaNavizeSAH pANI yeSAmiti praharaNArthebhyaH pare niSTAsaptamyau bhavataH / vyaznuvAnAH dizo vyAmuvantaH / 1345 / azU vyAptau' sauvAdikaH / dRSTiviSopamAH, bhujaGgavat dRSTyaiva vinAzayanta ityarthaH // 678-dadhvAna megha-bad bhImAdAya parighaM kapiH // nedur dIptAyudhAsU te'pi taDitvanta ivaa'mbudaaH||5|| ddhvaanetyaadi-kpibhomN parighaM bhayAnakamargalamAdAya meghavadhvAna dhvana. ti sa / te'pi kiGkarAH taDitvanta ivAmbudAH / neduH nadanti sma / kiGkarANAM kRSNatvAt medhaiH sAdRzyaM AyudhAnAM ca taDiteti // 679-kapinA 'mbhodhi-dhIreNa samagaMsata raaksssaaH|| varSAsUddhata-toyaughAH samudreNeva sindhavaH // 6 // kapinetyAdi-kapinA ambhodhidhIreNAkSobhyatvAt / rAkSasAH samagaMsata saMgatAH / '2699 / samo gmyucchi-1|3|29|' ityAdinA taG luG / yathA sindhavo nadyaH uddhatatoyaughAH udriktajalapUrAH samudreNa saGgacchante // 680-lAGgalamuddhataM dhunvannudvahan parighaM gurum // tasthau toraNamAruhya, pUrva na prajahAra saH // 7 // bha0 kA0 20 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, lAGgUlamityAdi - sa hanUmAn lAGgUlaM pucchamuddhataM utkSiptaM dhunvan / '1335 / dhUna kampane' iti svAdau paThitaH / parighaM guruM udvahan toraNamAruhya tasthau / na tu pUrva prajahAra prahRtavAn zUrANAM pazcAt prahAritvAt // ete prakIrNakAH // itaHparaM sici vRddhimadhikRtyAha - 681 - akSAriSuH zarA'mbhAMsi tasmin rakSaH payodharAH, // na cA 'hvAlIn, na cA'vrAjIt trAsaM kapi-mahIdharaH 8 - akSAriSurityAdi - tasmin vane rakSaH payodharAH rakSAMsi payodharA iva / zarAmbhAMsi zarAn ambhAMsIva / akSAriSuH kSaritavantaH / kSaratirakarmakaH kSarerakSatajavRttirityAdi prayogeSu dRzyate / iha tu sakarmako vivakSitaH / kapirmahIdhara iva / na cAhnAlIt na calitavAn / dvayorapi '2284 / ato halAderlaghoH // 7 // - 27|' iti vikalpe prApte '2330 / ato vrAntasya | 7|22|' iti sici vRddhiH / nAnAjIt nAsaM bhayaM ca na jagAma / mahIdharatulyatvAt / '2268 / neTi |7|24 / ' iti pratiSedhasya '2284 / ato halAderlaghoH | 7 | 2|7 |' iti vikalpite '2267 / vd-brj-|7|2|3|' ityAdinA vRddhiH // 682 - avAdIt tiSThatetyuccaiH, prAdevIt parighaM kapiH // tathA, yathA raNe prANAn bahUnAma'grahId dviSAm // 9 // avAdIdityAdi - tata uttarakAlaM kapistiSThata mA palAyadhvamiti uccaistAnavAdIt / pUrvavadvRddhiH / tathA tena prakAreNa parighaM parigheNa prAdevIt vijigISate sma / '562 / divaH karma ca | 1|4|43|' iti parighasya karmasaMjJA / dive H '2268 / neTa | 7 | 2|4|' iti vRddhipratiSedhaH / yathA bahUnAM dviSAM zatrUNAM prANAnyagrahIt nigRhItavAn / '2284 / ato halAdeH | 7|2|7|' iti vikalpe prApte '2299 / hRynt-kssnn-shvs-|7|2|5|' iti pratiSedhaH // : 683-vraNaira'va'miSU raktaM, dehaiH praurNAviSur bhuvam // " dizaH praurNAviSuzcA'nye yAtudhAnA bhavad - bhiyaH 10 vraNairityAdi - yAtudhAnA rAkSasA vraNaiH prahAramAgaiH raktaM zoNitamavamiSuH camanti sma / '2299 / hayanta - | 7|2| 5 | ' iti vRddhipratiSedhaH / dehairbhuvaM praurNAviSuH chAditavantaH / anye yAtudhAnAH bhavadbhiyaH bhavantI bhIryeSAmiti bhayAtpalAyamAnAH / dizaH praurNAviSuH chAditavantaH / ' 2449 / UrNotervibhASA / 7 / 2 / 6 / ' iti vikalpaH / UrNoteH '2447 | vibhASorNoH | 12|3|' ityaGitvapakSe draSTavyaH / Dive guNavRddhipratiSedhAt // 684 - arAsiSuza cyutotsAhA bhinna- dehAH priyA'savaH // kaperatrAsiSur nAdAn mRgAH siMha- dhvaneriva // 11 // iti sici vRddhyadhikAraH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH- 231 arAsiSurityAdi-cyutotsAhAH nirutsAhAH arAsiSuH mRtAH sma iti zabditavantaH / yataH priyAsavaH priyaprANAH / kapeH saMbandhino nAdAdatrAsiSuH trastAH / ubhayatrApi '2268 / neTi 7 / 2 / 4 / ' iti pratiSiddho'to halAderiti viklpH|| iti sicivRkSyadhikAraH // ita ipratiSedhamadhikRtyAha685-mAyAnAmIzvarAsa te 'pi zastra-hastA rathaiH kapim // pratyAvavRtire hantuM hantavyA mAruteH punaH // 12 // mAyAnAmityAdi-athAnantaraM rAkSasA ye dizo gatAH te kapi hantuM punaH pratyAvavRtire prtinivRttaaH|maayaanaamiishvraaH prabhavaH / 3155 / sthesh-3|2|175|' iti varac / 2981 / nevazi kRti / 7 / 2 / 8 / ' iti neT / ArdhadhAtuketyAdinA prApta. svAt / rathaistatra gatAH santaH / zastrahastAH zastrANi hasteSu yeSAmiti / hani-kuzetyAdinA ramerauNAdikaH kthan / rathAH / ami-camItyAdinA zaserauNAdikasnan / hasi-mRgva-JcetyAdinA hasestan / tayostitutretyAdinA ipratiSedhaH / hantavyA mAruteriti hanUmato vadhAharhAH / '629 / kRtyAnAM kartari vA / 2 / 3171 / ' iti sssstthii| '2246 / ekaacH-7|2|10|' ityAdinA iTpratiSedhaH / hanternamAnteSvaniTatvAt // 686-tAMz cetavyAn kSitau zritvA vAnaras toraNaM yutAn // jadhAnA''dhUya pariSaM vijighRkSUna samAgatAn. // 13 // tAnityAdi-samuditA ekasyAmeva velAyAM mayA hantavyA iti vAnarastoraNamAzritavAn / sa toraNaM zritvA tAn rAkSasAna vijighRkSUna vigrahItumicchUn / yutAn samuditAn / samAgatAn DhaukitAn / kSitau pRthivyAM cetavyAn puJjIkartavyAn jaghAna hatavAn |prighmaadhuuy paribhrAmya / tatra cetavyAniti '2246 / ekaacH-7|210|' itiidprtissedhH| kSitAviti 3313 / ktic-ktau ca saMjJAyAm / 3 / 3 / 174 / ' iti ktic / 3163 / ti-tu-ttr-7|2|9|' ityAdinA ipratiSedhaH / zritvA yutA. niti (2381 // yukaH kiti / / 2 / 11 / ' iti ipratiSedhaH / vijighRkSUniti 2610 / sani graha-guhozca / 7 / 2 / 12 / ' iti / tatra '2609 / rud-vid-11|2|| iti sanaH kittvaM '2412 / mhi-jyaa-6||16||' iti saMprasAraNaM Dhasva-katva-SatvAni // 687-saMjughukSava AyUMSi tataH pratirurUSavaH // rAvaNA'ntikamAjagmur hata-zeSA nizA-carAH // 14 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikArakANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, saMjughukSava ityAdi - tata uttarakAlaM ye hatazeSA nizAcarAH te saMjughukSava AyUMSi jIvitAni gohitumicchavaH / gRheH pUrvavatpratiSedhaH / rAvaNAntikamAjagmuH AgatAH / pratirurUSavaH vakSyamANamarthaM kathayitumicchatraH / atrApi pUrvavatpratiSedhaH / tatra cakAreNogantAnAM sani samuccitatvAt // 688 - ' ekena bahavaH zUrAH sA''viSkArAH pramatta-vat // vaimukhyaM cakrumai' tyuccairUcur daza mukhA'ntike // 15 // ekenetyAdi - vayaM bahavaH zUrAH sAviSkArAH sAhaMkArA api santaH ekenApi kapinA hetubhUtena vaimukhyaM cakrama parAGmukhatvamanuSThitavantaH pramattavat madyapAnamattA iva / evaM ca cittavyAkSepAduttamapuruSe liTi kRte '2293 / kR-sR-72|13|' ityAdinA iTpratiSedhaH niyamita iti / evaM dazamukhAntike uccairUcuH // 689 - mAMsapabhoga - saMzUnAnu'dvignAMs tAna'vetya' saH // udvRtta-nayano mitrAn mantriNaH svAn vyasarjayat // 16 // mAMsetyAdi - sa dazamukhastAnudvimAn bhItAnavetya jJAtvA svAnAtmIyAn mantriNo vyasarjayat prAhiNot / kIdRzAMstAn / mAMsopabhogasaMzUnAn mAMsopabhona sthUlavarSmaNaH / ubhayatrApi / 3039 / vIdito niSThAyAm // 7 / 2 / 14 ' itIpratiSedhaH / tatra zvayateryajAditvAt saMprasAraNaM ' 2559 | halaH | 6 |4 |2| ' iti saMprasAraNasya dIrghaH / dvayorapyo ditvA niSThAnatvam / udvRttanayano roSAt niSkAntatArakaH / '3025 / yasya vibhASA | 7 |2| 15 |' itITpratiSedhaH vRterudittvAt / mitrAn snigdhAn mantriNaH / ' 2036 | oditazca | 7|2| 16 | ' itITpratiSedhaH / '3016 / radAbhyAm - 18242|' iti niSThAnatvam // 690 - prameditAH sa putrAs te su-svAntA bADha - vikramAH // a- liSTa - nAdA niraguH phANTacitrAstra - pANayaH // 17 // * * prameditA ityAdi -- te mantriNaH saputrAH putraiH saha niraguH nirgatAH / '2458| iNo gA luGi | 2|4|45 | prameditAH khigdhIbhavitumArabdhAH / AdikarmaNi niSThA / tato '3054 / vibhASA bhAvAdikarmaNoH' iti pratiSedhaH / iTpakSe (3052 / niSThA zIG - / 1 / 2 / 19 |' ityAdinA kittvapratiSedhAt guNaH / susvAntAH svAmini kalyANamanasaH / bADhavikramAH bhRzaparAkramAH amliSTanAdAH vispaSTavAcaH mantriNAM vAgmitvAt / phANTa citrAstrapANayaH yadanRtamapiSTaM kaSAyamudakasaMparkamAtrAdvibhaktarasaM ISaduSNaM tadalpaprayAsasAdhyatvAt anAyAsasAdhyaM phANTamityucyate tena citrANi raJjitAni astrANi pANI yeSAmiti / svAntAdayaH '3058 | kSubdhasvAnta - 17/2/18|' ityAdinA nipAtitAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH - 233 yugmam 18-19 691-tAn dRSTvA 'tidRDhAn dhRSTAn prAptAn parivRDhA''jJayA // kaSTaM vinardataH krUrAn zastra - ghuSTa - karAn kapiH // 18 // tAnityAdi - tAn dRSTvA kapiH Ardidaditi vakSyamANena saMbandhaH / kiMbhUtAn dhRSTAn / dhRSNotIti dhRSTaH / 3059 | dhRSi - zasI vaiyAtye | 7|2| 19|' itIdapratiSedhaH / atidRDhAn balavataH / ' 3060 / dRDhaH sthUla - balayoH | 7||20|' iti nipAtanam / parivRDhAjJayA parivRDhasya prabhorAjJayA prAptAn / '3061 / prabhau parivRDhaH || 2|21|' iti nipAtanam / kaSTaM vinardataH kRcchraM dhvanataH / gambhIraravaM vA / '3062 / kRcchra-gahanayoH kaSaH | 7|2|22|' itITpratiSedhaH / krUrAn hiMkhAn / zastraghuSTakarAn | '3063 / ghuSiravizabdane // 7 / 2 / 23 / ' itITpratiSedhaH // 692-a-vyarNo girikUTAbhAnabhyarNArnArdidad drutam || vRtta-zastrAn mahA''rambhAna' dAntAMsU tridazairapi // 19 // avyarNa ityAdi - avyarNo 'pIDitaH / ' 3064 ardeH saM-ni-vibhyaH | 7|2|24|' itITpratiSedhaH / girikUTAbhAn mahAgirisadRzapramANAn / abhyarNAnavidUrAn / '3065 | abhezcAvidUrye | 7 |2| 25 | itITpratiSedhaH / drutamArdidat hiMsitavAn / ardeH svArthikaNyantasya luGi rUpam / vRttazastro'dhItazastravidyaH / ' 300 66 / Neradhyayane vRttam |7|2| 26 | ' iti iDabhAvo Niluk ca nipAtyate / mahArabhAnU analpavyApArAn / tridazairapyadAntAn azamitAn / 3068 / vA dAnta- 17|2|27|' ityAdinA iDabhAvo Niluk ca nipAtyate // 693-damitA''riH prazAntaujA nAdA''pUrita - diGmukhaH // jaghAna ruSito ruSTAMs tvaritas tUrNamAgatAn // 20 // damitArirityAdi - ye tu prazAntaujasaH zamitabalAH santo ruSTAH tUrNamAgatAH tAn kapirjaghAna vyApAditavAn / pratApAdAmyanto'rayo damitA yena damitAriH / prazAntaM zatrUNAmojo yena sa prazAntaujAH / nAdApUritadiGmukhaH tasya hRSTatvAt / ruSitaH kruddhaH / tvaritaH sasaMbhramaH / atra damitaprazamitapUritAH NyantAH '3068 / vA dAnta - | 7|2|37|' ityAdinA vikalpiteTaH / ruSTaruSitatvaritA: '3069 / ruSyamatvara - |7|2|28|' ityAdinA // 694 - teSAM nihanyamAnAnAM saMghuSTaiH karNa - bhedibhiH // abhUda'bhyamita-trAsamA'svAntA'zeSa - dig jagat // 21 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa- rUpe caturthI vargaH, teSAmityAdi - teSAM rakSasAM nihanyamAnAnAM saMghuSTaiH zabdaiH karNabhedibhiH bAdhiryakaraiH / bhabhyamitatrAsaM abhigatantrAsaM jagadabhUt / AsvAntAH azeSA dizo yasmin jagati / saMghuSTAbhyamitasvAntAH '3069 / ruSyamatvara - | 7|2|28|' iti vikalpiteH // 695 - bhaya - saMhRSTa- romANas tatas te 'pacita-dviSaH // kSaNena kSINa - vikrAntAH kapinA 'neSata kSayam // 22 // itITpratiSedhAdhikAraH // bhayetyAdi - tataste rAkSasAH kapinA kSaNena kSayaM vinAzamaneSata nItAH / karmaNi lung| bhayasaMhRSTaromANaH bhayodgataromAJcAH / ' 3070 / hRSerlomasu // 7 / 2 / 29|' iti vibhASite / apacitadviSaH apacitAnAM pUjitAnAM RSINAM zatravaH / '3071 / apacitazca |7|2|30|' iti nipAtaH / kSINavikrAntAH kSINaM vikrAntaM parAkramo yeSAm | '3015 | kSiyo dIrghAt | 8|2| 46 | ' iti niSThAta kArasya naH // itIda-pratiSedhAdhikAraH / itaH prabhRtITamadhikRtyAha 696 - hatvA rakSAMsi lavituma'kramIn mArutiH punaH // azokavanikAmaiva nigRhItA'ri - zAsanaH // 23 // 8 hatvetyAdi - rakSAMsi hatvA mArutirazokavanikAmeva punarlavituM chettum / ArdhadhAtukasyeT / akramIt gatavAn / '2323 / khu-kramoranAtmanepadanimitte |7|2| 36 |' itIT / nigRhItArizAsanaH dhvastArivyavasthaH / '2562 / graho'liTi dIrghaH | 7|2|37|' itITo dIrghatvam // 697 - AvarItumivA sskAzaM varituM vInirvotthitam // vanaM prabhaJjana-suto nA sdayiSTa vinAzayan // 24 // AvarItumityAdi - prabhaJjanasuto hanUmAn / vanamazokavanikAkhyaM vinAzayan nAdayiSTa dayAM na kRtavAn / luGi rUpam / AkAzamAvarItumiva avaSTa - dhumivotthitaM vanam / vInU pakSiNo varituM prArthayitumivotthitaM ' Agacchata' nAnyatra yAta, 'ihaiva philavRddhiM prApsyatha' iti / bhavarItuM varitumiti 2391 | vRto vA | 7|2|38|' iti vikalpeneTo dIrghatvam // 698 - variSISTa zivaM kSipyan maithilyAH kalpa- zAkhinaH, // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratww.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH - 235 prAvAriSuriva kSoNIM kSiptA vRkSAH samantataH // 25 // variSISTetyAdi - ye kalpazAkhinaH kalpavRkSAH svargAdAdAyAropitAstAnumUlya yathAsthAnaM kSipyan maithilyAH zivaM kalyANaM variSISTa prArthitavAn / maithilyA bhadramastvityAzaMsAvacane liGga / '2529| na liGi | 7|2|39|' iti dIrghapratiSedhaH / anye ca vRkSAstena samantataH kSiptAH santaH kSoNIM pRthvIM prAvAriSurivAcchAditavanta iva / teSAmanAcchAditatvAdivArthaH / ' 2297 sici vRddhiH parasmaipadeSu |7|2|1|' iti vRddhiH // 699 - saMvurSuH svamakUrmAjJAM vivariSur drutam // avariSTakSama kSamyaM kapiM hantuM dazAnanaH // 26 // 1 samityAdi - rAmadUtena kapinA karmedRzaM kRtamiti svamAkUtamabhiprAyaM saMvuvUrSuH saMvarItumicchuH / dazAnano drutamAjJAM vivariSuH prakaTitumicchuH / akSaM svasutamavariSTa prArthitavAn / kartrabhiprAye taG / kimarthaM kapiM hantuM haniSyAmIti / akSamyaM kSantumazakyam / '2844 | poradupadhAt |3|1| 18 |' iti yat / saMbuvarSuH vivaripuriti ugantatvAt / 2610 sani graha- guhozca / 7 / 2 / 12' iti cakArepratiSedhe prApte (2625 // iT sani vA | 7 |2| 41 |' iti vibhASeT / tatrAnidrapakSe * 2612 | iko jhala | 1|2|9| ' iti kicce '2494 | udoSThayapUrvasya | 7|1|102 // ' ityutvapakSe guNa eva // 700 - Uce - 'saMvariSISThAs tvaM gaccha zatroH parAkramam // 3 dhvRSISThA yudhi mAyAbhiH svaritA zatru sammukham // 27 // Uca ityAdi - kimityAha evaM gaccha zatroH parAkramaM saMvariSISThAH saMchAdaya / AziSi '2528 / liG - sicorAtmanepadeSu | 7|2|42|' iti vRjo vibhASeT / '2368 / uzca / 1 / 2 / 12 / ' itITpakSe na kittvam / dhvRSISThAH yudhi mAyAbhiH kartRbhUtAbhiH svaM kuTilIkRSISTAH / '1005 // dhvR hUrcchane', '220| huccha kauTilye / ' tasya codAttatvAt AziSi karmaNi liG / '2526 / Rtazca sNyogaadeH-171243|' iti vibhASeT / anispakSe uzceti kizvam / svaritA upatApayitA / zatrusaMmukhaM zatroraprataH / bhato drutaM saMsvarizISThA iveti vakSyamANena yojyam / ' 998 / sva zabdopatApayoH / ' ityasya 2279 | svarati sUti- sUyati - 17 / 2 / 44|' ityAdinA vibhASeT liGgasicoriti nAnuvartate // 701 - drutaM saMsvariSISThAs tvaM nirbhayaH pradhanottame // ' samAyAnAgAt sotA kapera vidhavituM dyutim // 28 // drutamityAdi - saMsva riSISTAH upatApaya / nirbhayaH san / AziSi liG / ' 2699 / samo gampRccha | 1|3|29| ' ityAtmanepadam / atra RtazcetI / madhaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 bhaTTi-kAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, nottame saMgrAmavare / evamuktaH san sa mAyAnAM sotA janakaH kapedyuti tejo vidha. vitumapanetumagAt gataH / sotA dhavitumiti '2279 / svrti-7|2|44|' ityAdisUtreNa vibhASeT // 702-vigADhA raM vanasyA 'sau zatrUNAM gAhitA kapiH // akSaM radhitumArebhe raddhA laGkA'nivAsinAm. // 29 // vigADhAramityAdi-asau kapiH vanasya vigADhA avaloDayitA / araM zIghram / zatrUNAM gAhitA vinAzayitA / karmaNi SaSThI / UdittvAdvibhASeTa 22. 79 / svrti-7|2|44|' ityAdinA akSaM radhituM hiMsitumArebhe pravRttaH / laGkAnivAsinAM rakSasAM raddhA hiMsitA / '2515 / radhAdibhyazca / 7 / 2 / 45 / ' iti vibhASeda // 703-niSkoSitavyAn niSkoSTuM prANAn dazamukhA''tmajAt // AdAya parighaM tasthau vanAn niSkuSita-drumaH // 30 // niSkoSitavyAnityAdi-dazamukhAtmajAdakSAt / prANAniSkoSitavyAn apanetavyAn apanayAAn niSkoSTuM apaneSyAmIti parighamAdAya tasthau / '25. 60 / niraH kuSaH / 7 / 2 / 46 / ' iti vibhASeT / niSkuSitadrumaH vanAdapanItavRkSaH / '3045 / iN niSThAyAm / 7 / 2 / 47 / ' itIda // 704-eSTArameSitA saMkhye soDhAraM sahitA bhRzam // reSTAraM reSitaM vyAsyad roSTA 'kSaH shstr-sNhtiiH||31|| eSTAramityAdi-kapi yuddhasyaiSTAraM epitA eSaNazIlo'kSaH / tAcchIlye tRn / '627 / na lok-2|3|69|' iti SaSThIpratiSedhaH / soDhAraM praharaNasya sahitAraM sahitA bhRzaM sahanazIlaH / reSTAraM hiMsakaM reSituM hiMsitum / roSTA roSaNazIlaH zastrasaMhatIpsyat kSiptavAn / laGi rUpam / sarvatra '2340 / tISa-saha -19 // 2 // 48 // ' ityAdinA veda // 705-zastrair dideviSu saMkhye duSuH parighaM kpiH|| adidhiSur yazaH kIrtimItsuM vRkSaratADayat. // 32 // zastrarityAdi-kapiH ardidhiSuH yazo vardhitumicchuH / parighaM duSuH / pariSeNa krIDitumicchuH / akSaM vRkSaratADayat hatavAn / kIdRzam / zastrairdideviSu krIDitumiccham / kIrtimIsa vardhitumiccham / diverivantasya 132 // Rdhu vRddhau' ityasya ca '2618 / sniivntrdh-7|2|49|' ityAdinA vibhASiteda / tatra diveriDabhAvapakSe '257 // choH shuur-6019|' RdheH '2619 / ApajJapyadhA. mIt 7 / 4 / 55 / ' itItvaM abhyAsalopazca // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com zIla: zazi sahanazIlaH / iti SaSTIpratiSedhaH / HimskSaH / tAcchIlye Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH- 237 706-bhUyas taM dhipsumAhUya rAja-putraM didmbhissuH|| ahaMs tataH sa mUrchA-vAna saMzizrIpurabhUd dhvajam 33 bhUya ityAdi-taM rAjaputraM akSaM dhipsuM dambhituM vaJcayitumiccham / bhUyaH punarapi didambhiSuH vaJcayitumicchuH / AhUyAgacchetyahan htvaan| tataH so'kSaH mUrchAvAn mUrchAyuktaH / dhvajamAtmIyaM saMzizrISuH saMzrayitumicchuH abhUt bhUtaH / atra dambheH zrayatezca 2618 // sniivntrdh-17|2|49|' itIda / atra zrayateranipakSe '2614 / ajjhanagamAM sani / 6 / 4 / 16 / ' iti diirghH| dvitIyasya ca 26. 21 // dambha icca / 7 / 4 / 56 / ' abhyaaslopH| dambhehalagrahaNasya jAtiparatvArisaddhamiti kittve anunAsikalopaH / 326 / ekAco bsh:-18|2|37||' iti bhae / 121 // khari ca / / 4 / 55 / ' iti carvam // 707-AzvasyA 'kSaH kSaNAla lokAn bibhrakSuriva tejasA // ruSA bibhrajiSu-prakhyaM kapi bANairavAkirat. // 34 // AzvasyetyAdi-kSaNAt kSaNamAtreNAzvasya saMjJAM labdhvA lokAn janAn tejasA krodhotthena bibhrakSuriva / atha sa kapi bANairavAkirat saMchAditavAn / kIdRzam / bibhrajiSuprakhyaM agnitulyam / bibhrajiSuH bibhrakSuriti '2618 // sa. niivntrdh-7|2|49|' ityAdinA vibhASeda / tatrAniTpakSe 380 / skoH-18|2|. 29 / ' iti salopaH / 294 // brshc-18|2||36||' iti ssH| idapakSe sakArasya jazatvaM zrutvaM ca // 708-saMyuyU; dizo bANairakSaM yiyaviSur drumaiH // kapir mAyAmivA 'kArSId darzayan vikrama rnne.||35|| saMyuyaSumityAdi-bANairdizaH saMyuyUrSu mizrayitumicchaM akSaM kapiH dumai. biyaviSuH yotumicchurmAyAmivendrajAlamivAkArSIt kRtavAn rnne| vikramaM darzayan / yauteH san / '2618 // sniivntrdh-7|2|29|' iti vibhASeT / '2577 // oH pu-yaN-jyapare / / 4 / 10 / ' itItvam / '2614 // ajjhana-gamA sani / 6 / 4 / . 16 // ' iti dIrghaH // 709-vAnaraM proNunaviSuH zastrarakSo vididyute, // taM proNunUSurupalaiH sa-vRkSarAbabhau kapiH, // 36 // vAnaramityAdi-vAnaraM proNunaviSuH chAdayitumicchurakSaH vididyute vidyotate sma / 2344 / ghuti-svaapyoH-74|6|' iti saMprasAraNam / kapirapi tamakSaM upalaikSasahitaiH proNunUSuH saMvarItumicchurAbabhau bhAti m| arNoteH pUrvavadvibhASeda / idapakSe guNaH anyatra '2614 // ajjhn-6|4|16|' iti dIrghaH / ubhayatra '2446 / na ndraaH-6|1|3|' iti repho na dvirucyate // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa - rUpe caturtho vargaH, 710-svAM jijJApayiSU zaktiM bubhUSU nu jaganti kim // zastrairityekRSAtAM tau pazyatAM buddhimAhave. // 37 // svAmityAdi - tau kapirAkSasau kiM svAM zaktiM jijJApayiSU bodhayitumicchU iva bubhUSU trijaganti kiM nu trailokyaM zastreNa bhartu pUrayitumicchU ityevaM buddhimAha pazyatAM prekSakANAM akRSAtAM kRtavantau / jijJApayiSU bubhUrSu iti vibhASeT / tatra '964 / bhRJ bharaNe' iti bhauvAdikasya grahaNam / ' 26180 sniivntrdh-|7|2|49|' iti sUtre bhareti zapA nirdezAt // " 711 - mAyAbhiH suciraM kliSTA rAkSaso 'klizita kriyam saMprApya vAnaraM bhUmau papAta parighA''hataH // 38 // mAyAmirityAdi - rAkSaso mAyAbhiH suciraM kliSTvA klezaM kRtvA vAnaraM aklizitakriyamanamibhUtavyApAraM saMprApya parivAhato bhUmau papAta / 3049 | klizaH ktvA-niSThayoH | 7|2| 350|' iti vibhASeT // yugmam 39-40 712 - pavito 'nuguNair vAtaiH zItaiH pUtvA payo- nidhau // vabhaJjAsdhyuSitaM bhUyaH kSudhitvA patribhir vanam // 39 // pavitra ityAdi - kapirapi payonidhau pUtvA snAtvA anuguNairanukUlaiH zItaivataiH pavitaH pavitrIkRtaH / ' 3050 / pUGaca | 7 |2| 51 | ' iti vibhASeT / bhUyaH punarvanaM babhaJja / kIdRzam / patribhiH pakSimiH kSudhitairbhUtvA / adhyuSitaM kRtanivAsam | '3046 / vasati kSudhoH / 7 / 2 / 52 // itIT // 713 - uccairaJcita - lAGgUlaH ziro'Jcitvaiva saMvahan // dadhad vilubhitaM vAtaiH kezaraM vahni - piGgalam // 40 // uccairityAdi - uccairUrdhvaM aJcitaM pUjitaM lAGgUlaM pucchaM yasya / zobhanavinyAsena sthitatvAt / ziro 'Jcitveva saMvahan anamratvAt pUjayitveva ziro bibhrANaH / '3047 / aJceH pUjAyAm | 7|2|53 |' iti vibhASeT / vahnipiGgalaM ca kezaraM saTAM dadhat bibhrat / vAtairvilumitaM Akulitam / ' 3048 / lubho vimoha | 7|254|' itIT / vimohanamA kulIkaraNam // I 714 - jaritveva javenA 'nye nipetus tasya zAkhinaH, // vrazcitvA vivazAnanyAn balenA 'pAtayat tarUn. 41 jaritvetyAdi - tasya kaperjavena vegena anye zAkhinaH jaritveva jIrNA iva bhUtvA nipetuH / anyAMtarUn balena trazcitvA chitvA / vivazAn strastapallavAnapAtayat pAtitavAn / '3327| cazvoH kvi / 7/2/55 // itIT // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH- 239 715-damitvA'pyari-saMghAtAnazrAntvA kapi-kezarI // vanaM cacAra kartiSyan nayanniva niraGkazaH // 42 // damitvetyAdi-kapikezarI hanUmAn arisaMghAtAn dabhisvA upazamaM nI. vA / azrAnavA aparizrAnto bhUtvA vanaM cacAra / 3328 / idito vA 7 / 2 / 56 / ' iti vikalpeneT / niraGkuzaH niravagrahaH / katiSyan chetsya n / naya'nniva nartukAsa iva / '2506 / se 'sici-12|5|' ityAdinA vibhASeda // 716-pAraM jigamiSan so 'tha punarAvartyatAM dviSAm // matta-dvirada-vad reme vane laGkA-nivAsinAm // 43 // pAramityAdi-atha sa kapiDheiSAM pAra jigamiSan gantumicchan / 2401 // gameriTa parasmaipadeSu / 7 / 2 / 5 / ' punaravasya'tAM pratIpIbhaviSyatAm / '2348 / na vRdhH-7|2|59|' itiidprtissedhH| '2347 / vRdhaH sya-sanoH / / 3 / 12 / ' iti parasmaipadam / laGkAnivAsinAM vane mattadvirada iva reme krIDitavAn / 717-'yadyakalpsyadabhiprAyo yoddhaM rakSaH-pateH svayam, // tamapyakartyamadyA 'haM' vadannityacarat kapiH // 44 // yadItyAdi-rakSaHpateH rAvaNasya svayaM yoddhaM yadyabhiprAyo'kalpsyat samapatsyat / '23521 tAsi ca klapaH / 7 / 2 / 60 / ' iti cakArAt syakAre ca neT / tadA tamapyahamakasya' utsArayAmi / ahamadyeti evaM vadan kapirvanamacarat / '2506 / se sici-7|2|57|' ityAdinA vibhASeT / akalpasyadakartyamiti ca '2229 / linimitte-3|3|139|' itI laG / hetuhetumadbhAvazca liDo nimittam // 718-'hate tasmin priyaM zrutvA kalptA prItiM parAM prabhuH, // toSo 'dyaiva ca sItAyAH paraz cetasi kalpsyati. 45' hata ityAdi-tasmin rakSaHpatau hate priyaM zrutvA prabhuH rAmaH parAM prIti kallA janayitA / atrAntarbhAvito NyarthaH / dhAtorakarmakatvAt / sItAyAzcAdhava cetasi toSaH paro mahAn kalpsyate saMpatsyate / '2352 / tAsi ca klupaH / 7 / 2 / . 60 / ' itIdapratiSedhaH / '2351 / luTi ca klupaH / 1 / 3 / 93 / ' iti darasmaipadam // 719-AhUya rAvaNo 'vocadathaindrajitamantikAt // 'vane matta iva kruddho gajendraH pradhaneSvaTan // 46 // AhUyetyAdi-atha rAvaNaH indrajitamAhUya antikamavocat / kima. vocadityAha-vane matta iva / yathA gajendro mattaH kruddho vane paryaTana dviSAmantaM gatavAn tathA svaM pradhaneSu saMgrAmeSvaTan / dviSAmantaM yayAtheti vkssymaannshlokenaanvyH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, 720-yayAtha tvaM dviSAmantaM, bhUyo yAtAsi cA 'sakRt // zazaktha jetuM tvaM devAn , mAyAH sasmartha saMyati. 47 yayAthetyAdi-na kevalaM yayAtha, bhUyaH punarapi yAtAsi yAsyasi / yAteH krAdiniyamAt prAptasyeTaH / '2294 // acastAsvatthalyaniTo nityam / 7 / 2 / 6 / ' iti pratiSedhaH / tasya hi tAsau nityamaniTatvam / 'ajantA dhAtavo 'nudAttAH' iti vacanAt / devAn jetuM tvamasakRt bahudhA zazaktha zakto 'si / '2295 / upadeze 'svataH / / 2 / 62 / ' iti thliiprtissedhH| zakestAsau nityAniTtvam / zakistu kAnta iti vacanAt / mAyAzca kUTayuddhAni / saMyati yuddhe / samartha jJAtavAnasi / '2296 / Rto bhAradvAjasya / 7 / 2 / 63 // ' itIdapratiSedhaH // 721-tvaM sasarjitha zastrANi, dadraSThA 'rIz ca duHsahAn , // zastrairAditha zastrANi tvameva mahatAmapi. // 48 // tvamityAdi-zastrANi tvaM sasarjitha kSiptavAnasi / arIMzca duHsahAn yudhyataH dadraSTa dRSTavAnasi na palAyito 'si / '2404 // vibhASA sRji-dRzoH 712165 / ' iti thali vibhASeT / aniTpakSe '2405 / sRji-dRzojhalyamakiti / 6 / 1 // 50 // ' iti SatvaSTutve / mahatAmapi madhye tvameva zastrANi parakIyAni zasvaiH svairAditha jagdhavAnasi / '2384) iDatyativyayatInAm / / 2 / 16 / ' ityAderida // 722-sa tvaM haniSyan durbuddhiM kapiM vraja mamA ''jJayA, // mA nA 'JjI rAkSasIra mAyAH, prastAvIr mA na vikramam // 49 // sa tvamityAdi-sa tvamevaMvidhaH kapi durbuddhiM capalatvAddhaniSyan haniSyA. miti madAjJayA vraja / '2366 / RddhanoH sye / 7 / 270 / ' itIda / vasvekAjiti sUtratrayaM nodAhRtam / vasvAdezazca chandoviSayatvAt / rAkSasIrmAyA mA nAnIH mA na vyaktIkuru / api tu vyaktIkurvityarthaH / '2546 / ajheH sici / 7 / 2 / 71 // ' itIda / vikramaM na mA prastAvIH mA na prArabhatra / '2385 / stu-su-dhUnabhyaH 72 / 72 / ' itIda // 723-mA na sAvIr mahA'strANi, mA na dhAvIrariM raNe, // vAnaraM mA na saMyaMsIra, braja tUrNamazaGkitaH. // 50 // ' mA netyAdi-raNe mahAstrANi mA na sAvIH mA na prasuhi mA na muJcetyarthaH / 1007 / Su prasavaizvaryayoH' ityasya rUpam / bharIzca mA na dhAvIH mA na kampaya bhapi tu bhISayasvetyarthaH / pUrvavadida / vAnaraM mA na saMyaMsIH mA na vadhIH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH - 241 * 2377 / yama- rama - | 7|2|73 |' ityAdinA sagiTI / '2742 / samudAbhyo yamaH - 11|3|75|' iti taG na bhavati tatrAkarmakAditi vartate / yata evaM tasmAdaza-GkitastUrNaM vraja // 724 - anaMsIc caraNau tasya mandirAdindrajid vrajan // avApya cA''ziSas tasmAdAyAsIt prItimuttamAm // anaMsI dityAdi - evamukta indrajit mandirAt vrajan gamiSyan / '2789| vartamAnasAmIpye vartamAnavat | 3 | 3|131 / ' iti laT / tasya pituzcaraNAvanaMsId natavAn / tasmAdrAvaNAdAziSamavApyottamAM prItimAyAsIt / pUrvavatsagiTau // 725 gate tasminnu'pAraMsIt saMrambhAd rakSasAM patiH // indrajid vikramA'bhijJo manvAno vAnaraM jitam. 52 gata ityAdi-gate tasmin rakSasAM patiH rAvaNaH saMrambhAt krodhAdupAraMsIt nivRttavAn / pUrvavatsagiTau / rameH '2750 / upAcca ||3|84|' iti tip / sa indrajit vAnaraM jitaM manvAno 'vagacchan / yatte vikramAbhijJaH / agAditi vakSyamANena saMbandhaH // yugmam 53-54 726 - saMsismayiSamANo 'gAn mAyAM vyajJjijiSur dviSaH // jagat pipaviSur vAyuH kalpAnta iva durdharaH // 53 // saMsismayiSamANa ityAdi - saMsismayiSamANaH upAsitumicchan dviSaH zatrUn / bhagAt gatavAn / '2734 | pUrvavatsanaH | 1|3|62|' iti taG / mAyAM vyaJjijiSuH vyaktI kartumicchuH / ' 2626 / smi-pU-raJjavazAM sani / 7 / 2|74' itIT / tatrAJjeH ' 2446 / na ndrAH | 6|1|3 | ' iti nakAro na dvirucyate / kalpAnte yugAnte vAyuriva durdharaH jagat pipaviSuH pavitumutkSeptumicchuH // 727 - lokArnA ziziSos tulyaH kRtAntasya viparyaye // vane cikariSor vRkSAn balaM jigariSuH kapeH // 54 // lokAnityAdi - viparyaye vinAzakAle lokAnAziziSoH bhakSayitumiccho: kRtAntasya tulyo 'gAditi pUrveNa saMbandhaH / pUrvavadida / vane vRkSAMzcikariSoH vikSeptumicchoH / kaperbalaM sAmarthyaM jigariSuH apanetumicchuH / kRmro hagantatvAt ' 2610 / sani graha - guhozca | 7|2|12|' iti pratiSedhe prApte (2625 / iT sani vA | 7|2|42 / ' iti vikalpe / ' 2611 / kirazca paJcabhyaH | 7|2|75 / ' itIT / kirateriTo dIrghatvaM necchantIti na dIrghaH // 728 - roditi smaiva cA''yAti tasmin pakSi-gaNaH zucA // mukta kaNThaM hatAn vRkSAn bandhUn bandhorivA ''game 55 bha0 kA0 21 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, roditItyAdi-tasminnindrajiti bhAyAtyAgacchati sati pakSigaNaH hatAna vRkSAn kapinAzitAn zucA zokena muktakaNThaM sazabdaM nAmagrAhaM roditi seva ruditavAniva / nAmagrahaNapUrvayA rodanakriyayA vyApyamAnatvAt vRkSaNAM karmasaM. jJA / 2474 / rudaadibhyH-7|2176|' itIT / bandhUna bandhoriva yathA bandho. rAgamane kazcit bandhUna roditi // 729-AzvasIdiva cA ''yAti tad vega-pavanA''hatam // vicitra-stabakodbhAsi vanaM lulita-pallavam // 56 // AzvasIdityAdi-tasminnAyAti vanaM tadvegapavanAhataM sat bhAzvasIdiva saMjIvitamiva / laGi rUpam / yato vicitrastabakodbhAsi lulitapallavaM ca jAta. m / pUrvavadida // 730-'na prANiSi durAcAra!, mAyAnAmAziSe na ca. // naiDipe yadi kAkutsthaM tamaMce vAnaro vacaH // 57 // itiidddhikaarH| netyAdi-vAnarastamAgacchantamidaM vacanamUce / he durAcAra ! na prANiSi na jIvasi / 1144 / ana ca' ityasya rUpam / pUrvavadida / 2478 / aniteH / / 4 / 19 / ' iti Natvam / naca mAyAnAmIziSe nezitA bhavasi / 2439 / IzaH se 7 / 2 / 77 / ' iti ida / 613 / adhiigrth-23152|' iti karmaNi SaSThI / yadi kAkutsthaM neDiSe na stauSi / 2440 / IDajanodhaM ca 7 / 278 // iti cakArAt secetIda // // itIDadhikAraH // idAnI 138 // visarjanIyasya saH / / 3 / 3 / ' ityadhikRtyAha731-sa-sainyaz chAdayan saMkhye prAvartiSTa tamindrajit // zaraiH kSuraprair mAyAbhiH zatazaH sarvato muhuH|| 58 // sasainya ityAdi-indrajit sasainyaH sabalaH taM vAnaraM sarvataH zaraiH kSurapraiH bhallaiH chAdayan muhuH kSaNaM mAyAbhiH zatazo 'nekadhA saMkhye prAvartiSTa prvRttH| luGi rUpam / tatra sasainyazchAdayan iti / 138 // visarjanIyasya saH / / 3 / 34 / ' iti satvaM chakAre pare zrutvam / zaraiH kSuraprairiti satvApavAdaH / zarpare khari visarjanIyasya visarjanIyaH visarjanIyasya vikAranivRtyarthaH / mAyAbhiH zatazaH sarvataH iti 151 // vA zari / / 3 / 36 / ' iti vikalpaH visarjanIyaH sakAro vA // 732-vAnaraH kula-zailA''bhaH prasahyA ''yudha-zIkaram // rakSas-pAzAn yazas-kAmyaMs tamas-kalpAnaMdudruvat // 59 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamoM' nAma navamaH sargaH- 243 vAnara ityAdi-vAnaraH kulazailAbhaH saMgrAme sthiratvAt / AyudhaM zIkara* miva nairantaryeNa patanAt / prasahyAbhibhUya / 142 // kupvoH 4kaxpau ca / / 3 / 3 // ' iti jihvAmUlIyopadhmAnIyau / rakSaspAzAn kutsitarAkSasAn / '1993 // yApye pAzap / 5 / 3 / 47 / ' svArthikA api prakRtito liGgavacanAnyativartante / yazaskAmyat Atmano yaza icchan / atra takAre parato 140 / nazchavyaprazAn / 8337 // ' iti rutvaM visarjanIyasakArau ca pUrvasthAnunAsikaH / tamaskalpAn ISada. samAptatamasaH / kupvorapavAdaH / 152 / so 'padAdau / / 3 / 30 / ' sakAraH / tatra 'pAza-kalpa-ka-kAmyeSu' iti parigaNanam / adudruvat Dhaukate sa / '2312 // nni-shri-3|1|4|' ityAdinA caG // 733-dhanuS-pAza-bhRtaH saMkhye jyotiSa-kalporu-kezaraH // dudhAva nir namas-kArAn rAkSasendra-puras-kRtAn. 60 dhanurityAdi-dhanuSpAzabhRtaH kutsitadhanurdharAn / rAkSasAn jyotiSkalporukezaraH agnitulyabRhatsaTo vAnaraH / 153 // iNaH SaH / / 3 / 39 / ' iti pAzAdidhveva visarjanIyasya Satvam / dudhAva kampitavAn / yasAninamaskArAn apra. NAmAn / rAkSasendreNendrajitA puraskRtAn agrataH sthApitAn / '154 // namas. purasorgatyoH / / 3 / 4 / ' iti visarjanIyasya sakAraH / iNa uttarasya tu visarjanI. yasya sa evAdhikriyate / tatra namaHzabdasya sAkSAtprabhRtiSu pAThAt / puraHzabdasya '768 / puro 'vyayam / / 4 / 67 / ' iti gatisaMjJA // 734-svAmino niS-krayaM gantumAviS-kRta-balaH kapiH // rarAja samare zatrUna ghnan duss-kRt-bhiss-kRtH||61|| khAmina ityAdi-svAminaH sugrIvasya niSkrayamAnuNyaM gantuM zatrUn mana vinAzayan kapiH samare rarAja / AviSkRtabalaH prkttitsaamrthyH| duSkRtabahi. kRtaH / duSkRtaM pApaM bahiSkRtamaneneti / 900 / vAhitAbyAdiSu / / 2 / 3 / draSTavyam / sarvatra 155 / idudupadhasya c-8||4||' ityanenApratyayavisarjanIyasya Satvam // 735-catuS-kASThaM kSipan vRkSAn tiras-kurvannarIn raNe // tiras-kRta-digAbhogo dadRze bahudhA bhraman. // 62 // caturityAdi-catasraH kASThA dizo yasmin kSepaNa iti kriyAvizeSaNam / pUrvavat Sasvam / catasRSu dikSu vRkSAn raNe bhraman eko 'pi bahudhA dadRze dRSTaH kapiH / kSipaniti taudaadikH| arIstiraskurvan abhibhavan / tiraskRtadigA. bhogaH apanItadigvistaraH / 156 // tiraso 'nyatarasyAm / / 3 / 12 / ' iti pake satvam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, yugmam 63-64 736- dviS-kurvatAM catuS-kurvanna'bhighAtaM nagair dviSAm // bahiS kariSyan saMgrAmAd ripUn jvalana- piGgalaH 63 dviSkurvatAmityAdi - asau kapirATIditi vakSyamANena saMbandhaH / kIdRzaH / dviSkurvatAM dvau vArAvabhighAtaM kurvatAM dviSAM catuSkurvan caturo vArAn nagairvRkSairabhighAtaM kurvan / '157 / dvitrizcaturiti kRtvo 'rthe | 8 | 3 | 43 | ' iti visarjanIyasya vA patvam / arIn saMgrAmAdvahiSkariSyan apaneSyAmIti / ' 158 | isusoH sAmarthya | 8|3|54 |' iti visarjanIyasya SatvaM pakSe / sAmarthya cAtra vyapekSA, naikArthIbhAvaH / bahiSkariSyanniti dvayoH parasparavyapekSatvAt // the 737-jyotiSkurvanni'vaiko 'sAvaTIt saMkhye parArdhya- vat, // tama'nA'yuSkaraM prApa zakra - zatrur dhanuSkaraH // 64 // . jyotirityAdi - eko 'pi jvalanapiGgalaH jyotiSkurvanniva agniM dIpayaniva / pUrvavatpakSe visarjanIyasya SaH / parArdhyavat divya iva / parArtho dyulokaH / brahmANDasaMbandhina UrdhvabhAgasyotkRSTatvAt / tatra bhava iti '1375 | parAvarAdhama- |4|3|5|' iti yat / saMkhye saMgrAme ATIt paricakrAma ' 2266 / iTa ITi 8 | 2|28|' iti sico lopaH / taM vAnara manAyuSkaraM prANApahAriNaM zakrazatrurindrajit prApa prAptavAn / dhanuSkaraH dhanuH kare yasyeti / '169 | nityaM samAse - |8|3|45' ityAdinA catvam // 738-asyannaruSkarAn bANAn jyotiS kara-sama-dyutiH // 1 yazas-karo-yazaskAmaM kapiM vANairatADayat // 65 // asyannityAdi - bANAnaruSkarAn vraNajanakAn / '2935 | divA-vibhA||3||21|' ityAdinA TaH / asyan kSipyan / jyotiSkarasamadyutiH jyotiSkaraNazIlaH AdityaH / '2934 / kRJo hetu / 3 / 2 / 20|' ityAdinA TaH / tena tulya ityarthaH / pUrvavat tvam | yazaskaro yazojananazIlaH / indrajit yazaskAmaM yazasi kAmo 'syeti taM kapiM vANairavAkirat atADayat / ' 160 / ataH kRkami - |8| 3 | 46 |' ityAdinAnavyaya visarjanIyasya satvam // 739 - cakArA 'dhas-padaM nA 'sau caran viyati mArutiH // marmA-vidbhis tamas-kANDair vidhyamAno'pyanekadhA 66 satvAdhikAraH / cakAretyAdi - asau mArutirviyati carat adhaspadaM pRthivyAM padaM na cakAra / adhaspadamiti mayUravyaMsakAditvAtsaH '144 | kaskAdiSu ca |8|3 | 48 |' iti satvam / marmANi vidhyantIti kvip / '1937 / nahi vRti - | 6 | 3 | 116 // ' ityAdinA pUrvapadasya dIrghatvam // iti satvAdhikAraH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArutirASi kati 112 vAt / tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamoM' nAma navamaH sargaH- 245 itaHprabhRti '210 / 'apadAntasya mUrdhanyaH / / 3 / 55 / ' ityadhikRtyAha740-puruhUta-dviSo dhUrSu yuktAna yAnasya vAjinaH // AyUMSi tvakSu nirbhidya prAbhaJjaniramocayat. // 67 // puruhUtetyAdi-puruhUtadviSa indrajitaH . saMbandhino yAnasya rathasya dhUrSu yuktAn vAjinaH tvakSu carmasu nirbhidya prAbhaJjanirmArutirAyUMSi jIvitAni amocayat tyAjitavAn / dhUrSu tvakSviti 112 / Adeza-pratyayayoH / / 3 / 59 / ' iti SaH / pratyayasakAratvAt / tatra hi 'iNkoH ' iti vrtte| pareNa ca NakAreNa pratyA. hAraH / AyUMSIti '434 // num-visrjniiy-4||3||50' ityAdinA / '335 // saheH sADaH saH / / 3 / 56 / ' iti chandoviSayatvAnnodAhRtam / tataH '3409 // chandasi sahaH / 3 / 2 / 63 // ' iti vipratyayasya vidhAnAt / evaM ca pRtanASAdviSa iti pAThAntaramayuktam // 741-suSupus te yadA bhUmau, rAvaNiH sArathiM tadA // AhartumanyAnaM ziSat proSita-trAsa-karkazaH. // 68 // suSupurityAdi-te yadA bhUmau suSupuH nipetuH / AdezasakAratvAt pUrvavat patvam / tadA rAvaNiranyAnazvAnAhartumAnetuM sArathimaziSat AdiSTavAn / '23. 82 / srti-shaasti-3|1156|' ityaG / '2486 / zAsa idaGhaloH / 6 / 4 / 34 // ' iti ikAraH / '2410 / shaasi-vsi-18|3|60' iti Satvam / proSitatrAsaH proSitAdAmAdupagatabhayaH / karkazazca raudraH / proSita iti yajAditvAtsaMprasAraNam / SatvaM pUrvavat // 742-pratuSTaSuH punara yuddhamAsiSanayiSur bhayam // Atasthau rathamAtmIyAnutsisAhayiSanniva. // 62 // pratuSTaSurityAdi-azvA AnItA iti punarapi yuddhaM pratuSTaSuH prastotumAradhumicchuH san / '2614 / ajjhanagamA sani / 6 / 4 / 16 / ' iti dIrghaH / 3148 // sanAzaMsabhikSa uH / 3 / 2 / 168' / '627 / na lok-2|3|69|' iti SaSTIpratiSe. dhaH / rathamAtasthau ArUDhavAn / bhayamAsiSAyiyuH saMzleSayitumicchuH hnuumtaa| atra stoteH sani SatvabhUtasaJazca 2627 / stauti-nnyoH-18|3|6||' iti abhyAsAduttarasya Satvam / AtmIyAn bhRtyAnutsisAhayiSanniva utsAha yitumicchaniva yudhyadhvamiti / stautItyAdinA Satve prApte '2628 / saH svidi-18|3|62.' ityAdinA SakArasya satvam // 743-balAnya bhiSiSikSantaM tarubhiH kapi-vAridam // vijigISuH punaz cakre vyUhaM dur-jayamindrajit. 70 balAnItyAdi-kapivAridaM kapi vAridamiva / balAnyabhiSiSikSantaM tarumiH abhiSektuM chAdayitumicchantam / '2277 / sthaadissvbhyaasen-18|3|64|' ityAdinA tu sakArasyAbhyAsasakArasya ca Satvam / tamevaMvidhaM kapim vijigI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, vijetumicchuH indrajit / '2331 / san-liTojaiH | 7|1|57|' iti kutvam / punaryUhaM balasannivezaM durjayAkhyaM cakre / hastyazvAdisainikAnAM maNDalasthityA viracyate // 744 - abhiSyantaH kapiM krodhAdabhyaSiJcannivA ''tmanaH // saMprahAra-samudbhUtai raktaiH koSNairuzcyutaiH. // 71 // abhiSyanta ityAdi - rAkSasAH krodhAdAtmano'bhiSyantaH antaM nayantaH / ' 1212 / So 'ntakarmaNi / ' ityasya zatari '2510 | otaH iyani / 7/3/7 1 ' ityo kAralopaH / '2270 / upasargAt |8|3|65 / ' iti Satvam / saMprahArasamudbhUtaiH raktaiH koSNairISaduSNaiH / bharubhyutaiH vraNAnnirgataiH / kapimabhyaSiJcanniva abhiSiktavanta iva / laGi rUpam / '2276 / prAk sitAdaG vyavAye'pi |8|3|63 |' iti patvam // I 745 - saMgrAme tAna'dhiSThAsyan niSadya pura- toraNam // aviSIdanna'vaSTabdhAn vyaSTanAn nara - viSvaNAn // 72 // saMgrAma ityAdi - ye prANinaH abhiSiJcanti tAnnaraviSvaNAn rAkSasAn / saMgrAme adhiSTAsyan bhasvatantrI kariSyan / kapiH / ' 2270 / upasargAt |8|3|65 / ' iti Satvam / puratoraNaM puradvAraM vyaSTanAt AzritavAn / niSadya tatraiva puratoraNe sthitvA prANino mA pravikSuriti aviSIdan viSAdamagacchan / niSadya viSIdanniti '2271 / sadiraprateH | 8|3 | 66 / ' iti Satvam / bhavaSTabdhAn avidUrAn / -- 2273 / bhavAJcAlambanAvidUryayoH | 8 | 3|68 |' iti Satvam / vyaSTanAditi bhavyavAye veH '2273 | stambheH | 8|4|67 |' iti Satvam / '2555 // stambhustumbhu - 13|1|821' ityAdinA zrApratyayaH / sazabdAyAmabhyavahArakriyAyAM svanatirvartate / narANAM viSvagA iti saH / narAn sazabdamabhyavaharanta ityarthaH / '2274 / vezva svano bhojane |8|3 | 69 |' iti Satvam // 746 - viSahya rAkSasAH kruddhAH zastra- jAlamavAkiran // yan na vyaSahartendro 'pi; kapiH paryaSahiSTa tat. // 73 // viSahyetyAdi - viSaya soDhA kapiceSTitamityarthAt / '2123 / sAtyadAdyoH 28|3|111 / ' iti pratiSedhe prApte (2275 / pari ni vibhyaH | 8|3|70|' iti batvam / rAkSasAH kruddhAH zastrajAlamavAkiran vikSiptavantaH / laGi rUpam / yaca zastrajAlamindro 'pi na vyaSahata na soDhavAn / laGi rUpam / tatkapiH paryaSahiSTa / luGi rUpam / saheH '2359 / sivAdInAm |8|3|711' ityAdinA vibhASA patvam // 747 - viSyandamAna - rudhiro rakta-visyanda-pATalAn // viSkantun parigheNAhannaviskantA kapir dviSaH 74 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAmanavamaH sargaH - 247 viSyandetyAdi - viSyandamAnarudhiraH kSaradvaktaH kapiH pariSeNAhan tADitavAn / dviSaH zatrUn / raktavisyandapATalAn raktanuti lohitAn / '2349 / anuvi-paryabhi-nibhyaH syandate :- 18|3|721' iti vibhASA SatvaM raktasyAprANitvAt / viSkantUn / vividhaM skantuM gantuM zIlameSAmiti tRn / aviskantA kapiH agamanazIlaH sthAnazIla ityarthaH / '2398 / veH skanderaniSThAyAm |8|3|73 |' iti vibhASA patvam // 748 - meghanAdaH pariskandan pariSkandantamA'va'ram // avaghnAdapariskandaM brahma- pAzena visphuran. // 75 // meghanAda ityAdi - meghanAda indrajit pariskandan parito bhraman / parikandantaM paribhramantamariM kapiM brahmapAzena brahmaNA dattena pAzena zIghramabanAt baddhavAn / liGi zrApratyaye rUpam / '2399 | parezva |8|3|74 | ' iti vA patvam / apariskandaM aprAcyabharatatvAt / tena 'pariskandaH prAcyabharateSu' iti nipAtanam / visphuran dveSAdudgacchannityarthaH / ' 2537 / sphurati - sphulatyoH - 18131761 ' iti vibhASA Satvam // 749 - visphuladbhir gRhIto 'sau niSkulaH puruSA'zanaiH // viSkambhatuM samartho'pi nA'calad brahma- gauravAt. // visphuladbhirityAdi - asau kapiH puruSAzanaiH rAkSasaiH visphuladbhiH harSAccaladbhirgRhItaH / niSphulaH satejAH / niSkulati dIpyatIti pacAdyac / pUrvavadvibhASA Satvam / viSkambhatuM vyApArituM samartho'pi brahmagauravAnnAcalat na calitaH / mA bhUnmogho brAhmaH pAza iti / '2556 / veH skanAte :- |8|3|771' iti Satvam / - kRSIDhuM bharturAnandaM mA na proDhuM drutaM viyat // vAnaraM netumityuccairindra - jit prAvadat svakAn // 77 // kRSIvamityAdi - bhartuH rAvaNasya AnandaM kRSIDhuM kurudhvam / liGi rUpam / ato vAnaraM drutaM netuM viyadAkAzaM mA na proDhuM mA notpatiSTa / mAGi luG / '2247 // iNaH SIdhvam - 1813 / 77|' iti dhakArasya mUrdhanyaDhakAraH / ityevamucairindrajit svakAn bhRtyAn prAvadat / vaderlaGi rUpam // I 751 - 'gatama'Gguli - SaGgaM tvAM bhIruSThAnAdihA ''gatam // * 1 khAdiSyAma' iti procur nayanto mArutiM dviSaH // 78 // gatamityAdi - aGgulInAM saGgaH aGguliSaGgaH / taM gataM prAptaM hastaprAptamityarthaH / 1019 | samAse 'Ggule saGgaH | 8|3|80|' iti Satvam / bhIroH kAtarasya yat sthAnaM tasmAdbhIruSThAnAdihAgatam / '1020 / bhIroH sthAnam ||3811' iti Satvam / khAdiSyAma iti procuH / dviSo rAkSasA mArutiM nayanto neSyantaH / vartamAnasAmIpye bhaviSyati laT // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, 752 - 'agniSTomAdi - saMstheSu jyotiSTomA''diSu dvijAn // yo 'rakSIt, tasya dUto 'yaM mAnuSasyaiti cA'vadan. 71 agnItyAdi - bhagniSTomAdisaMstheSu sadRzeSu jyotiSTomAdiSu yo dvijAnarakSIt tasya mAnuSasyAyaM dUta iti cAvadan nayanto dviSaH / '924 / agneH stut stomasomAH | 8|3|82|' | '1021 / jyotirAyuSaH stomaH | 8|2|83 |' iti patvam / 753 - ' nAsAM mAtRSvaseyyAza ca rAvaNasya lulAva yaH, // * mAtuH svasuz ca tanayAn kharA''dIn vijaghAna yaH // nAsAmityAdi -- rAvaNasya yA mAtuH svasA bhaginI sA mAtRSvasA / ' 983 // mAtR-pitRbhyAm - 18:3284 / ' iti Satvam / tasyA apatyaM mAtRSvaseyI ' 1140 | mAtRSvasuzca / 4 / 1 / 134 // ' iti Thagantalopau / tasyA yo nAsAM lulAva / mAtuH svasuzca tanayAn kharAdInnijaghAna / '983 / mAtuH piturbhyAmanyatarasyAm ||3|85 aa' iti SatvAbhAvapakSe '982 | vibhASA svasRpatyoH | 6 3 | 24|' iti SaSThayA bhaluk // 754 - prAduHSanti na saMtrAsA yasya rakSaH - samAgame, // tasya kSatriya - duHSUteyaM praNidhigataH // 81 // prAdurityAdi - yasya rakSaH samAgame saMtrAsAH bhayAni na prAduHSanti na prAdurbhavanti / '2472 / upasargaprAdurbhyAm |8|3|871' ityAdinA duHzabdAduttarasyAstisakArasya '2469 | sorallopaH | 6 | 4|111 / ' ityallope kRte Satvam / prAduH sakArasya ca tvam / tasya kSatriyaduH pUteH duSputrasyAyaM praNidhirAgata iti cAvadan nayantaH / sUyata iti sUtiH / durnindAyAmiti sUteH sakArasya ' 2477 su-vi-nir-durbhyaH - 18|3|88|' iti Satvam // 755 - dRSTvA suSuptaM rAjendraM pApo 'yaM viSamA''zayaH // cAra - karmaNi niSNAtaH praviSTaH pramadAvanam // 82 // dRSTvetyAdi - rAjendraM rAvaNaM dRSTvA pramadAvanaM praviSTaH / suSuptaM gADha nidram / '2409 / vaci - 6 / 1 / 15 / ' ityAdinA samprasAraNam / pApo'yaM viSamAzayaH / '2477 // supi - 8 / 3 / 89 / ' ityAdinA Satvam / cArakarmaNi niSNAtaH kuzalaH / '3082 / ni-nadIbhyAM svAteH kauzale |8|3|49 |' iti Satvam // kulakam 83-87 756 - supratiSNAta- sUtrANAM kapiSThala- sama- tviSAm // sthitAM vRtte dvijAtInAM rAtrAvaikSata maithilIm // 83 // supratItyAdi - yeSAM dvijAtInAM supratiSNAtAni granthato'rthatazca nizcitAni sUtrANi teSAM supratiSNAtasUtrANAm / '3083 / sUtraM pratiSNAtam | 8|3 | 90 | ' iti nipAtanam / kapiSThalasamatviSAM kapiSThalo nAma dvijarSabho gotrapravartakaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH- 249 304 // kapiSThalo gotre / / 3 / 9 / ' iti sAdhuH / tattulyatejasAM dvijAtInAM vRtte carite sthitAM maithilI [rAtrau] aikSata // kIdRzImityAha757-sarva-nArI-guNaiH praSThAM viSTara-sthAM gavi-SThirAm // zayAnAM ku-SThale tArAM divi-SThAmiva nirmalAm // 84 // sarvetyAdi-yAvanto nArIguNAH taiH praSThAM agrgaaminiim| '2197 / praSTo. 'pragAmini / / 3 / 92 / ' iti sAdhuH / viSTarasthAmAsanasthAm / '3233 / vRkSAsanayorviSTaraH / 8 / 3 / 93 // ' iti sAdhuH / gaviSThirAM vAci sthirAm / '967 / gavi. yudhibhyaam-18|3|95|' iti Satvam / asAdeva vacanAt saptamyA aluk / kuSThale zayAnAM koH sthale bhUtale zuddhe / '3095 / miku-shmi-18|3|96|' ityAdinA Satvam / diviSThAM divi tiSThatIti 2916 / supi sthaH / 3 / 2 / 4 / ' iti kaH / 972 / tatpuruSe kRti bahulam / 6 / 3 / 14 / ' iti saptamyA aluk / gaganasthAM tArAmiva nirmalAm / '2918 / ambaamb-8|3|97|' ityAdinA Satvam // 758-su-pAnI sarva-tejassu tanvIM jyotiSTamAM zubhAm // niSTapantImivA ''tmAnaM jyotiHsAt-kurvatI vanam85 suSAnImityAdi-zobhanaM sAma yasyA iti vigRhya '462 // ana upadhAlopino'nyatarasyAm / / 1 / 28 / ' iti GIp / "1022 / suSAmAdiSu ca / / 3 / 94 / ' iti Satvam / suSTu priyaMvadAmityarthaH / tanvIM kRzAm / zubhAM kalyANIm / sarvatejassu jyotiSTamAM atizayena jyotiSmatIm / '1325 / hUsvAttAdau taddhite 18 / 3 / 10 // iti Satvam / evaM ca kRtvA niSTapantImivAtmAnaM sakRjavalayantI. mivAtmAnam / '2403 / nisastapatAvanAsevane / / 3 / 102 / ' iti Satvam / vanaM jyotiHsAtkurvatI ajyotijyotiH kurvANAm / kAsyena dIpavatImityarthaH / kAtsarye sAtipratyayaH / tatra '434 // num visrjniiy-8|3|5|' ityAdinA prAptasya Satvasya '2123 / sAt padAdyoH / / 3 / 11 // ' iti pratiSedhaH / yuSmadityAdi nodAhRtaM chAndasatvAt // 759-madhusAd-bhUta-kiJjalka-piJjara-bhramarA''kulAm // ullasat-kusumAM puNyAM hema-ratna-latAmiva // 86 // madhvityAdi-madhusAdbhUtakijhalkaM kAtsaryena madhutAmApannaM yatkiAlaka puSpakesaraM tanmadhusAdbhUtakijhalkam / '212 / Adeza-pratyayayoH / / 3 / 59 / ' iti prAptasya pUrvavatpratiSedhaH / tena piJjarAH piGgalAH ye bhramarAH tairAkulAm / ullasaskusumAM calatpuSpAm hemaratnalatAmiva / yathA hemaratnamayIM kalpatarulatAM puNyAM pavitrAM tdvttaampiityrthH|| 760-vilocanA'mbu muzcantIM kurvANAM pari-sesicAm // hRdayasyaiva zokA'gni-saMtaptasyauttama-vratAm // 87 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, vilocanetyAdi-vilocanAmbu azru muJcantI vikSipantIm / hRdayasya zokAgnisaMtaptasya parisesicAm bhRzaM nirvANamiva kurvANAmaikSateti pUrveNa sNbndhH| siceyaGantAt strIliGge bhAve akaarprtyyH| '2270 / upasargAt / / 3 / 65 / ' ityAdinA abhyAsanyavAye 'pi prAptasya Satvasya 2640 / sico yaGi / 8 / 3 / 112 // iti pratiSedhaH / uttamavratAM pativratAM pativratAtvAt // 761-dRSTvA tAmabhanaga vRkSAn dviSo ghnan prisedhtH|| paritas tAn vicikSepa kruddhaH svayamivA 'nilaH 88 dRSTretyAdi-tAM dRSTvA vRkSAnabhanak cUrNitavAn / dviSaH zatrUna parisedhataH AgacchataH nan hiMsan / pUrvavatprAptasya 2278 / sedhatergatau / / 3 / 113 / ' iti prtissedhH| paritazca samantAdudvicikSepa unmUlitavAn / liTaH saMyogAditvAda. kittve guNaH / kruddhaH svayamiva sAkSAdivAnilaH // 762-a-pratistabdha-vikrAntama-nistabdho mahA''have, // visoDhavantamastrANi vyatastambhad ghana-dhvaniH // 89 // apratItyAdi-dhanadhvanimeghanAdaH bhanistabdho 'nabhibhUtaH apratistabdhavi. krAntaM anabhibhUtavikramaM kapim / '2272 / stanbheH / / 13 / 67 / ' iti prAptasya Satvasya 3027 / pratistabdha-nistabdhau ca / / 3 / 114 // ' iti pratiSedhanipAtanam / astrANi mahAhave visoDhavantaM '2358 / soDhaH / / 3 / 115 / ' iti prtissedhH| vyatastambhat niSpAditavAn / evaM nayanto 'vadaniti yojyam / stammeya'ntasya '2580 / stambhu-sivu-sahAM caGi / / 3 / 116 / ' iti SatvapratiSedhaH // 763-te vijJAyA 'bhisoSyantaM raktai rakSAMsi s-vythaaH|| anyairapyAyataM nehur varatrA-zRGkhalA''dibhiH // 9 // ta ityAdi-te rAkSasAH ye mAruti neSyantaH / raktaiH rakSAMsi visodhyantaM amiSekSyantaM kapim / '2524 / sunoteH sva-sanoH / / 3 / 117 // ' iti [na] Satvam / yadyAkRSyamANo na nIyeta avazyaM rAkSasAn raktaiH sopyatIti vijJAya savyathAH sabhayAH santaH / anyairapi varanAzRGkhalAdimirAyataM dIrgha nehuH bananti sa / 124 // gaha bandhane' ityasya liTi rUpam // 764-viSasAdaindrajid buddhA bandhe bandhA'ntarakriyAm // divya-bandho viSahate nA 'paraM bandhanaM ytH||91|| iti sstvaadhikaarH| viSasAdetyAdi-bandhe divye bandhAntarakriyAM bandhanavizeSakaraNaM buddhA indrajit viSasAda vissaadmupgtH| niyataM divyabandhaM muktavAniti / yato divyabandho nAparaM svayaM bandhanaM viSahate / ato viSasAdeti yojyam / sadisi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamoM' nAma navamaH sargaH- 251 jyoH parasya liTi SatvapratiSedhaH / pUrvasya tu 2271 / 'sadirapateH 366 iti bhavatyeva / viSahata iti na pratiSedhaH / tatra sodarUpasya grahaNAt // // iti mUrdhanyAdhikAraH // itaHprabhRti NatvamadhikRtyAha765-muSNantamiva tejAMsi vistIrNoras-sthalaM puraH / upasedur daza-grIvaM gRhItvA rAkSasAH kapim. // 92 // muSNantamityAdi-rAkSasAH puraH kapimAdAya dazagrIvamAseduH daukitavantaH / natu darzanagocaraM gatAH / aprabhAtatvAt / kIdRzam / tejAMsi muSNantaM khaNDayantamiva vistIrNoraHsthalaM vistRtavakSasam / tatra '235 / svAbhyAM no NaH -1611' iti Natvam // 766-bahudhA bhinna-marmANo bhImAH khrnnsaa''dyH|| agre-vaNaM vartamAne pratIcyAM candra-maNDale // 93 // bahudhetyAdi-vAnaradviSo rAkSasA Ucuriti vakSyamANena saMbandhaH / kIdRzAH kimUcurityAha-bahudhA bhinnamarmANa iti / yAni kAlAntare prANaharANi marmANi tAni bahudhA bhinnAni yeSAmiti bahuvrIhiH / apavargasamudAyastha vyavadhAnAt '197 / aT-kupvAi-18' ityAdinA Natvam / kharaNasAdayaH kharasyeva nAsikA yasyeti / '456 / aJ naasikaayaaH-15|4|11|' ityaJ nasAdezazca / '857 / puurvpdaatsNjnyaaym-15|4|11|' iti Nasvam / kharaNasAdayo rAkSasAH vanasyAgre agrevaNam / rAjadantAditvAtparanipAtaH / 1039 / vnN-purgaa-11|' iti Natvam / pratIcyAM dizi yadvanaM tasya vanasyAne upari vartamAne candramaNDale prabhAtasaMdhyAyAmityarthaH // 767-'nirvaNaM kRtamudyAnamanenA ''mrvnnaa''dibhiH|| devadAru-vAmitrai' rityUcur vAnara-dviSaH // 94 // nirvaNamityAdi-udyAnaM saMnivezavizeSaH nirvaNaM vRkSarahitaM anena kapinA kRtam / AmravaNAdibhirupalakSitam / ubhayatrApi '1050 / prnirntH-18|4|5|' iti Natvam / devadAruvanAmitraiH 1051 / vibhaassaussdhi-18|4|6|' ityAdinA NatvaM na bhavati / 'yakSara-ghyakSarebhya iti vaktavyam' iti vacanAt / ityevmuucuH|| 768-upAsthiSata saMprItAH pUrvAhe roSa-vAhaNam // rAkSasAH kapimAdAya pati rudhira-pAyiNAm // 95 // upetyAdi te rAkSasAH patimupAsthiSata upaagtaaH| dRSTipathaM gatA ityarthaH / 'upAddevapUjA-' ityAdinA saMgatikaraNe taG / '2389 / sthA-borica / / 2 / 17 / ' saMprItAH sA teSAmanujJAtapravezasvAt / pUrvAhne pratyUSasi / '791 // aho. 'dantAt / / 7 / ' iti Nasvam / roSavAhaNaM kapimAdAya / roSasyAsanIkRtam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, 1052 // vAhanamAhitAt / ' iti Natvam / roSasya tatrAdhIyamAnatvAt / pati rudhirapAyiNAM rAkSasAnAm / 1053 / pAnaM deze / / / 9 / ' iti garavam // 769-surA-pANa-parikSIbaM ripu-dapa-harodayam // para-strI-vAhinaM prApuH sA''viSkAraM surA-piNaH. 96 suretyAdi-surApANAtparikSIbaM mattaM rAvaNam / '1054 / vA bhAva karaNayoH / / 4 / 10 / ' iti Natvam / ripudarpahara udayo vRddhiryasya tam / parastriyaM vAhayitumupabhoktuM zIlaM yasya taM parastrIvAhinam / '1055 / prAtipadikAnta-16. 11 // iti NatvAbhAvaH pAkSikaH / prApuH suSTu nikaTIkRtAH / sAviSkArAH sAhaM. kArAH / surApiNaH surA pairyuktAH / surAMpibantIti 2922 // gApoSTak / 3 / 2 / / ' te yeSAM santIti matvarthIyaH / 307 / ekAjuttarapade NaH / / 4 / 12 / ' iti Natvam / uttarasa prAtipadikAntasyaikAcvAt // 770-saMgharSa-yogiNaH pAdau praNemus tridsh-dvissH|| prahiNvanto hanUmantaM pramINantaM dviSan-matIH // 9 // samityAdi-saMgharSayogiNaH spardhAyoginaH / 1056 / kumati ca / / 4 / 13 // ' iti Natvam / te anyonyAbhibhavecchayA tridazadviSo rAvaNasya pAdau prnnemuH| '2287 / upasargAdasamAse 'pi-18|4|14|' iti Natvam / hanUmantaM prahiNvantaH DhokayantaH / dviSanmatIH zatrubuddhIH pramINantaM abhibhavantam / '1571 / mIna hiMsAyAm / ' UyAdikaH / '2530 // hinu mInA / 84 / 15 / ' iti Natvam // 771-'pravapANi ziro bhUmau vAnarasya vncchidH||' Amantrayata saMkruddhaH samiti rakSasAM patiH. // 98 // pravapANItyAdi-assa vAnarasya vanacchidaH ziro bhUmau pravapANi chittvA pAtayAmi / '223 // Ani loda / / 4 / 16' iti Natvam / vapiratra pAtane vartate / saMkruddhaH rakSasAM patiH svAmI samiti samUhaM Amantrayata bhASitavAn // 772-praNyagAdIt praNinantaM ghanaH praNinadanniva // tataH praNihitaH svA'rthe rAkSasendra vibhISaNaH // 19 // praNyagAdIdityAdi-jata uttarakAlaM vibhISaNo rAkSasendraM praNinantaM hantumArabhamANaM praNyagAdIt vaktuM pravRttaH / ghana iva praNinadan garjan / svArthe / rAkSasendrasya praNihito 'vahitamanAH / sarvatra '2285 / nergd-181||17||' iti Natvam // 773-'praNizAmya daza-grIva!, praNiyAtumalaM rupam // praNijAnIhi, hanyante dUtA doSe na stypi.||100|| praNizAmyetyAdi-he dazagrIva ! praNizAmya roSaM tyaja / loTi zyani rUpam / '2519 / shmaamssttaanaam-7|3|74|' iti dIrghaH / ruSaM praNiyAtumalaM na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH- 253 kiMcit / pUrvavaNNatvam / praNijAnIhi avagaccha / satyapi doSe na hanyante dUtA iti / jAnAteH zeSadhAtorupadezAvasthAyAM akakhAdyapAntatvAt / '2232 / zeSe vibhaassaa-18|4|18|| ityAdinA Natvam // 774-prANayantamariM proce rAkSasendro vibhISaNam // 'prANiNiSur na pApo 'yaM, yo 'bhAkSIt pramadA-vanam // 101 // prANayantamityAdi-ri kapi yaH prANayati jIvayati taM prANayantaM vibhISaNam / 1143 / zvasa prANane / ' 1144 / ana ca' ityasya rUpam / '2478 / aniteH / / 4 / 19 / ' iti Natvam / proce rAkSasendraH / na prANiNiSuH na jIvitumicchurayaM pApaH / 2606 / ubhau sAbhyAsasya / / 4 / 2 // ' iti NatvaM dvayorapi / yo 'bhAGkSIt bhagavAn pramadAvanam / halantalakSaNA vRddhiH // 775-prAghAniSata rakSAMsi yenA ''ptAni vane mama, // na prahaNamaH kathaM pApaM vada pUrvA'pakAriNam // 102 // prAdhAniSatetyAdi-mama AptAni akSaprabhRtIni yena vane prAghAniSata mAritAni / karmaNi lung| ciNvadiTa / '358 / ho hnteH-7|3154|' iti ghatvam / taparaparicchinnAkArapUrvasya nakArasya- 'hanteratpUrvasya' iti NatvaM na bhavati / taM pUrvApakAriNaM pApaM kathaM na prahaNmaH mArayAma iti vada kathaya / '2429 // vamo / 8 / / 23 // ' iti Natvam // 776-vezmA'ntar-haNanaM kopAn mama zatroH krissytH|| mA kArpore'ntarayaNaM, prayANA'rhamavedyamum. // 103 // vezmetyAdi-zatrorvezmAntaH gRhamadhya eva hananaM kopAnmama kariSyataH / '3294 / antaradeze // 24 // ' iti dakArasya Natvam / hananasyAbhAvarUpasyAdezatvAt / antarayaNamantarAyaNaM vighAtaM mA kaarssiiH| 3295 / ayanaM ca / / 4 / 25 / ' iti Natvam / prayANAhai dIrghaprasthAnAhamamumavehi avagaccha / '2835 / kRtyacaH 11429 / ' iti Natvam / aca uttarasya nakArasya kRtsthatvAt // 777-prahINa-jIvitaM kuryur ye na zatrumupasthitam // nyAyyAyA api te lakSmyAH kurvantyAzu prahApaNam 104 prahINetyAdi-zatrumupasthitaM prahINajIvitaM ye na kuryuH / jahAteH '3019 / oditazca / / 2 / 45 / ' iti niSThAdezanakArasya pUrvavaNNatvam / te nyAyyAyA api kulakramAdAgatAyA api lakSmyAH prahApaNaM tyAjanaM Azu kurvanti / 2036||nnervibhaassaa // 30 // ' iti gatvam // bha. kA0 22 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa rUpe caturthI vargaH, 778-kaH kRtvA rAvaNA''marSa - prakopaNama'vadya-dhIH // zako jagati zakro'pi karturmAyuH pragopaNam // 105 // kaH kRtvetyAdi - bhavadyadhIH yo'buddhiH rAvaNAmarSasya prakopaNamamivRddhiM kRtvA AyuH pragopaNaM kartuM zakro'pi kaH zaktaH / ' 2837 / halazvejupadhAt |8|4|31|' iti Natvam / kupagupayorhalantayorigupadhatvAt // 779-vanA''nta-preGkhaNaH pApaH phalAnAM pariNiMsakaH // praNikSiSyati no bhUyaH praNindyA 'smAn madhUnya'yam // vanetyAdi - preGkhati gacchatIti prapUrvAdiH kartari lyuT / vanAntasya vanasamIpasya preGkhaNaH / '2838| ijAdeH sanumaH | 8|4|32|' iti Natvam / phalAnAM pariNiMsakaH bhakSayitA / '1096 / Nisi cumbane' ityasya rUpam / asmAn praNindya tiraskRtya / bhUyaH punarapyayaM madhUni no 'smAkaM praNikSiSyati bhokSyati / '707 / NikSa cumbane ' ityasya rUpam / '2839 | vA niMsa- nikSa- nindAm ||8|3|33 / ' iti Natvam // 780 - hareH pragamanaM nA 'sti, na prabhAnaM hima-druhaH, // nAti -pravepanaM vAyor mayA gopAyite vane // 107 // harerityAdi - mayA gopAyite rakSite vane harerindrasyApi candrasya vA pragamanaM saMcAro nAsti / himadruhaH Adityasya na prabhAnaM na prakarSeNa dIptiH / vAyornAtipravepanaM mandagamanam / tadanena bhagnamityarthAt / '2835 | kRtyacaH |8|4|29|' iti prAptasya Natvasya '2840 / na bhA-bhU-pU-kami - gami - 18 |4| 34 // ' ityAdinA pratiSedhaH // 781 - duSpAnaH punaraitena kapinA bhRGga-saMbhRtaH // pranaSTa-vinayenA sgryaH svAduH puSpAsssavo vane. ' 108 duSpAna ityAdi - punaretena pranaSTavinayena kapinA puSpAsavo duSpAna: duHkhena pAsyata iti '3309 | Ato yuc | 3 | 3|128|' / '3310 / SAtpadAntAt 8|4|35|' iti Natvasya pratiSedhaH / bhRGgasaMbhRto bhramarasaMcitaH / pranaSTa iti '2918 / nazeH SAntasya | 8 | 4 | 36 | ' iti pratiSedhaH / agryaH zreSThaH // 782 - roSa - bhIma- mukhenaivaM kSubhnatakte, plavaGgamaH // proce sA''nunayaM vAkyaM rAvaNaM svA'rtha - siddhaye . 109 iti NatvA'dhikAraH / roSetyAdi - roSa bhImamukhena iti '1057 / padavyavAye 'pi |8|4|38|' iti NatvapratiSedhaH / bhImamukha ityanena nimittanimittinorvyavadhAnAt / '792 / kSumnAdiSu ca / 8|4 | 39 | ' iti NatvapratiSedhaH / evamukte sati plavaGgamaH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH - 255 rAvaNaM proce vaktuM pravRttaH / vAkyaM vakSyamANaM sAnunayaM anukUlam / kimartha svArthasya siddhaye / svArthazca sItApratyarpaNam // // iti NatvAdhikAraH // itaH prabhRti prakIrNakazlokAnAha 783 - ' dUtamekaM kapiM baddharmAnItaM vezma pazyataH // loka-traya - pateH krodhaH kathaM tRNa - laghus tava // 110 // dUtamityAdi - dUtaM saMdezasya hArakaM ekamadvitIyaM baddhaM bhasvatantrIkRtaM vezmAnItaM pazyata iti sarvametanna ropakAraNam / ato lokatrayapatestavAyaM tRNavalaghurasAraH kathaM kopaH // 784 - ayAhita jana-prahne vijigISA - parAGmukhe. // kasmAd vA nIti-niSNasya saMrambhas tava tApase. 111 agnItyAdi --- agnyAhitajanaprahne AhitAgnau jane pravaNe / vAhitAyAdiSu pUrva nipAtaH / tasmin vijigISAparAGmukhe tyaktarAjyatvAt tApase rAme / '1909 // tapaH sahasrAbhyAM vinInI | 5|2| 102 / ' / '1910 / aN ca | 5|2| 103 / ' ityaN / nItiniSNasya tava / nItau paTuprajJasya kasmAddhetoH saMrambhaH roSaH // 785 - na sarva - rAtra - kalyANyaH striyo vA ratna- bhUmayaH // yaM vinirjitya labhyante, kaH kuryAt tena vigraham. 112 netyAdi - yaM vinirjitya sarvarAtraM kalyANyaH striyo na labhyante / sarvAzca tA rAtrayazceti '726 / pUrvakAla - 12|1|49 |' iti saH / '787 / ahaHsarva - |5|4|87 ityAdinA ac / sarvarAtraM kalyANya iti saH / na ratnabhUmayaH ratnAkarAH ratAni bhUmayazceti saH kaH tena saha vigrahaM kuryAt sandhireva yuktaH // tadeva darzayannAha - 786 - saMgaccha rAma- sugrIvau bhuvanasya samRddhaye // ratna- pUrNAvivAmbhodhI himavAn pUrva - pazcimau. 113 saMgacchetyAdi - yathA ratnapUrNAvambhonidhI pUrvapazcimau bhuvanasya samRddhaye himavAn saMgatavAn tathA tvamapi rAmasugrIvau bhuvanasya samRddhaye saMgaccha saMgatiM kuru / sakarmakatvAt ' 2699 / samo gami - ||3|29|' iti taG na bhavati // tacca saMtataM paradArArpaNenaiveti darzannAha-- 787 - suhRdau rAma- sugrIvau, kiMkarAH kapi-yUthapAH, // para- dArA''rpaNenaiva labhyante, muJca maithilIm. // 114 // suhRdAvityAdi - rAmasugrIvau suhRdau labhyete / '888 | suhRdudurhRdau milAmilayoH | 5|4|150 |' iti nipAtanam / tatprItilAbhAt kiGkarA labhyante / kiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 bhaTTikAvye - dvitIye'dhikAra kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, kurvantIti (2935 | divA-vibhA - | 3 |2| 21|' iti TaH / kapiyUthapA nIlaprabhU. tayaH / tasmAnmuJca maithilI miti // kiMca sItApratyarpaNAt puruSArthaprAptiriti darzayannAha - 788 - dharma pratyarpayan sItAmarthaM rAmeNa mitratAm // kAmaM vizvAsa-vAsena sItAM dattvA'nuhi trayam. 115 dharmamityAdi - sItAM pratyarpayan dharmam / adharmavirateH artham / rAmeNa mitratAm / sarvalAbhAnAmartha saMpanna mitralAbhasya mahattvAt / vizvAsavAsena rAmavi - zvAsapUrvakeNAvasthAnena kAmam / ataH sItAM davA Amuhi labhasva / trayaM trivarga arisarar asyeti / '1844 / dvi-tribhyAM tayasyAyajvA | 5|2|43|' // ripurevAstu kiM tena mitrIkRtena, na vAsau zakto 'pakartumiti cedAha - 789-virAdha-tADakA-vAli - kabandha - khara-dUSaNaiH // mArIcenA 'pi te ripuH // 116 // na ca na jJApito yA virAdhetyAdi - yAgasau ripuH tAdRgvirAdhAdibhiH na ca na jJApitaH tava / api tu jJApita evetyarthaH / tasmAttena saha maitrI yuktA na vigraha iti bhAvaH / yAdRgiti '429 / tyadAdiSu dRzaH - 13/260' iti kin / '430 | A sarvanAmnaH | 6 | 3 |911 // kharAdIn vyApAdayatA tenaiva vairakAraNamAcaritaM na mayeti cedAha - 790 - kharA''di-nidhanaM cA 'pi mA saMsthA vaira-kAraNam, // AtmAnaM rakSituM yasmAt kRtaM tan na jigISayA. 117 kharetyAdi - kharAdinidhanaM cApi vairakAraNaM mA saMsthAH mA jJAsIH / luGi rUpam / yasmAdAtmAnaM saMrakSitum tat kharAdinidhanaM kRtaM, na tu jigISayA vijetumicchayA // 791 - tataH krodhA'nilAsspAtakamprAsssyA'mbhoja - saMhatiH // mahA-hrada iva kSubhyan kapimAha sma rAvaNaH // 118 // * tata ityAdi - tataH kapivAkyAnantaraM krodho'nila iva tasyApAtena saMzle. peNa kamprA kampanazIlA AsyAmbhojAnAM mukhapadmAnAM saMhatiryasya sa eva mahAhrada iva kSubhyan calan / divAditvAcchyan // 792 - 'hata - rAkSasa yodhasya virugNaudyAna - zAkhinaH // dUto'smIti bruvANasya kiM ? dUta - sadRzaM tava // 119 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH - 257 hatetyAdi - hatAH rAkSasayodhAH akSaprabhRtayo yena / virugNA bhagnAH / '3019 / oditazca | 8|2|45 // iti niSThAnatvam / udyAnazAkhino yena / tasyaivaMvidhasya tava dUto'smIti bruvANasya kiM ? dUtasadRzam | saMdezamAtrasya prApakA hi dUtA iti bhAvaH // abhyAhitajanaprahe tApase kasmAtsaMrambha ityAha 793 - pazu - bAla - striyo nighnan kabandha khara- tADakAH // tapasvI yadi kAkutsthaH kIdRk ? kathaya pAtakI. 120 paGgabAletyAdi - paGgamaGgavikalaM kabandhaM, bAlaM kharaM, striyaM tADakAM nighnan vyApAdayan yadi tapasvI kAkutsthaH kIdRkU ? pAtakIti kathaya / '1018 / idaMkimorIza kI | 6| 3 |90 // // , yaduktaM ' yaM vinirjitya striyo ratnabhUmayazca na labhyante' ityAha794 - abhimAna - phalaM jAnan mahattvaM kathamuktavAn // ratnA''di-lAbha-zUnya-tvAn niSphalaM rAma-vigraham 121 abhItyAdi - abhimAnaH phalaM yasya mahatvasya tajjAnan ratnAdilAbhazUnyaM rAmavigrahaM kathaM niSphalamuktavAnasi ? / vigrahe sati abhimAnaphalaM mahattvaM syAt // 'sItAM pratyarpayan dharmamAmuhi' ityetadapyayuktamityAha - 795 - para- strI - bhoga- haraNaM dharma eva narAzinAm // " mukhamastItya bhASiSThAH, kA ? mesA''zaGkatA tvayi 122 paretyAdi - parastrINAM haraNaM pareSAM bhogaharaNaM ca dvayamapi narAzinAM dharma eva AcAra eva / ato mukhamastItyabhASiSThAH abhihitavAnasIti sItAM pratyarpayan dharmamAhIti / luGi rUpam / bhayAt pratyarpayasi cedAha - kA me sAzaGkatA tvayIti trailokya vijayitvAt / tvayIti hanUmadvyapadezena rAmaM sUcayati // 'saMgaccha rAmasugrIvau ' ityetadapi na ghaTata ityAha 796 - brUhi dUra - vibhinnAnAmRddhi - zIla- kriyA''nvayaiH // hanUman ! kIdRzaM ? sakhyaM nara- vAnara- rakSasAm // 123 // brUhItyAdi - RcyA vibhUtyA, zIlena svabhAvena, kriyayA anuSThAnena, anvayena kulena dUravibhinnAnAM narAdInAM kIdRzaM sakhyamiti ? / he hanUman ! svameva brUhi // 'virAdhAdibhirjJApito'si yAdRgariH' ityatrottaramAha797 - eko dvAbhyAM virAdhas tu jitAbhyAma-vivakSitaH // hatazU chalena mUDho'yaM, tenA 'pi tava kaH ? smayaH 124 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 bhaTTikAvye-dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, __ eka ityAdi-ekenApi virAdhena prathamaM dvAvapi jitau tAbhyAM pazcAddhataH / tatrApi na prakAzaM api tu chalena / yato 'sau mUDho 'lpabuddhiH / tathApyavivakSitaH zauryAnna prtiitH| tenApi hatena tava vismayo jAtaH // 798-man-niyogAc ca mArIcaH palAyana-parAyaNaH // yuyutsA-rahito rAmaM mamArA 'paharan vane. // 125 // manniyogAdityAdi-mArIcastu yato rAmamapaharan mamAra / manniyogA. dAdezAt / palAyanaparAyaNaH apasarpaNaniSThaH san / palAyanaparAyaNa iti parasya nAmarUpatvAdanupasargatvAnna latvam / yuyutsArahitaH yoddhumicchArahitaH / maniyogAditi 1373 / pratyayottarapadayozca / 7 / 2 / 18 / ' iti asmado madAdezaH // 799-nijaghAnA 'nya-saMsaktaM satyaM rAmo latA-mRgam // tvameva brUhi saMcintya, yuktaM tan mahatAM yadi. // 126 // nijaghAnetyAdi-rAmo latAmRgaM vAnaraM vAlinaM nijaghAneti satyametat / kiMtu anyasaMyuktaM sugrIveNa saha yudhyamAnaM hatavAn / taca tvameva saMcintya brUhi yuktaM tanmahatAM yadi // 800-puMsA bhakSyeNa bandhUnAmAtmAnaM rakSituM vdhH|| kSamiSyate dazA''syena, ka-tyayaM tava dur-matiH.' 127 puMsetyAdi-AtmAnaM rakSituM puMsA bhakSyeNa bhakSaNArhaNa / satAM bandhUnAM kharadUSaNAdInAM vadho dazAsyena kSamiSyate sahiSyate kvatyeyaM kabhaveyaM tava durmatiduSTabuddhiH / kazabdAtU 1324 / avyayAttya / 4 / 2 / 104 / ' 'ameha ka-ta-si-trebhyaH' iti parigaNanAt // idAnI kapirdazAnanoktaM dUSayannAha801-kapira jagAda-'dUto 'hamupAyaM tava darzane // druma-rAkSasa-vidhvaMsamakArSa buddhi-pUrvakam. // 128 // kapirityAdi-tava darzane anya upAyo nAstIti buddhipUrvakaM nirUpya dumabhaGgaM rAkSasavinAzaM ca upAyamakArSa kRtavAnagIti kapirjagAda / anyathA dUto. 'hamAgata iti madAvaliptaH ko mAM gaNayet ? / ataH sadRzameva mayA kRtamiti // 802-A-trikUTamakArSu ye tvat-kA nir-jaGgamaM jagat, // dazagrIva ! kathaM brUSe ? tAna-badhyAm mahI-pateH // 129 // AtrItyAdi he dazagrIva ! ye tvatkAH tvadvAmaNIkAH kabandhAdayaH / 1878 // sa eSAM grAmaNIH / 5 / 2 / 78 // ' iti kan / A trikUTaM trikUTaparvatamamivyApya jagat nirjaGgamaM nirjantukamakArSuH / tAn mahIpateH rAmasya kathamavadhyAn brUSe ? / aziSTanigraho hi mahIpatedharmaH / jaGgama iti gameryaGlugantasyApi rUpam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH sargaH - 259 803 - abhimAna - phalaM proktaM yat tvayA rAma-vigrahe, // vinezus tena zata-zaH kulAnyasura- rakSasAm // 130 // abhItyAdi --' mA bhUdrAmavigrahe khAdilAbhaH abhimAnaphalaM mahattvamasti ' iti yattvayA proktaM tena nimittena zatazo 'nekazaH asurarakSasAM kulAni vinezuH vinaSTAni // 804 - yat sva-dharma-dharmaM tvaM durbalaM pratyapadyathAH // ripau rAme ca niH zaGko, naitat kSemaMkaraM ciram // 131 // yatsvetyAdi - yadadharmaM parastrIbhogaharaNaM durbalaM asAraM azreyasAM AvAhakatvAt / svadharmamAtmIyamAcAraM tvaM pratyapadyathAH pratipannavAnasi 'svadharma eva narAzinAm' iti / laGi iyani rUpam / yacca ripau rAme niHzaGkaH nirbhayaH viharasi 'kA me sAzaGkatA tvayi' iti / tadetadubhayamapi na ciraM kSemaMkaraM kalyANakaram / '2961 / kSema - priya-madre 'Nca | 3 |2| 44 |' iti khac // * 805 - anvayA''di- vibhinnAnAM yathA sakhyama'nI'Ipsitam // naiSIr, virodharmapyevaM sArdhaM puruSa - vAnaraiH // 132 // anvayetyAdi - yathA narAdInAM anvayAdibhirdUravibhinnatvAt sakhyamanIpsitaM AghuniSTaM, evaM puruSavAnaraiH sArdhaM vigrahamapi naiSIH neSTavAnasi // 806 - virAdhaM tapasAM vighnaM jaghAna vijito yadi // varo dhanurbhRtAM rAmaH, sa kathaM na vivakSitaH ? 133 virAdhamityAdi - tapasAM vighnaM virAdham / vihanyate 'sminniti 'jarthe kavidhAnam' iti kaH / tAdRkchalenApi hantuM na doSAyeti darzayati- dhanurbhUtAM varaH zreSThaH san vijito 'bhibhUto'pi, rAmo yadi jaghAna sa kathaM na vivakSitaH ? | yato rAmamapyasau jitavAn // 807 - praNazyannapi nA zaknotyetuM bANa - gocaram // tvayaivataM mahAmAyo mArIco rAma- hastinaH // 134 // praNazyannityAdi - mArIcaH praNazyannapi palAyanaparo'pi san mahAmAyaH kanaka mRgarUpadhAritvAt / rAmahastinaH rAmo hastIva tasya bANagocaraM bANapadavIM atyetuM atikramituM nAzaknot na zaktavAniti svayaivoktaM, mamAretyabhidadhatA na / yadi zaknoti atikramituM na mamAra // 8 8 - anyAsssaktasya yad vIryaM na tvaM smarasi vAlinaH // mUrcchA-vAnnamataH saMdhyAM dhruvaM tad bAhu- pIDitaH. 135 aMgre-di-saMdhyAM devatAM namataH anyAsaktasya vAlino yadvIya sAmarthya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 bhaTTikAvye tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, tat dhruvamavazyaM tvaM na smarasi na cetayasi / kutaH bAhupIDitaH san mUrchAvAn jAtaH / ata eva na sarasi yenaivamuktavAnasi 'nijaghAnAnyasaMsaktam' iti // 809-a-sad-bandhu-vadhopajJaM vimuJca bali-vigraham , // sItAmarpaya nantavye koza-daNDA''tma-bhUmibhiH.136 asadityAdi-yato balavanyo 'pi balIyAn rAmaH tasAda linA rAmeNa saha vigrahaM muJca tyaja / kIdRzam / bandhuvadhopacaM prathamato jJAtivinAzena vidi. tamityarthaH / upajJAyata ityupajJA / 2897 / igupdh-3|1135|' iti kaH / bandhuvadhasyopajJeti saH / 824 // upjnyopkrmm-24||21||' iti npuNsklinggtaa| tatsAmAnAdhikaraNyAdasaditi npuNsklinggitaa| nantavye praNAmA / koza. daNDAtmabhUmibhiH saha sItAmarpaya // 810-sphuTa-paruSama-sahyamityamuccaiH sadasi marut-tanayena bhASyamANaH // parijanamabhito vilokya dAhaM daza-badanaH pradideza vAnarasya. // 137 // iti bhaTTikAvye navamaH srgH|| iti prkiirnnkaaH| sphuTetyAdi-itthaM sphuTaparuSaM uktaprakAreNa sphuTaM spaSTaM, paruSaM rUkSaM ata evAsacaM soDhumazakyam / uccairmahatA dhvaninA sadasi sabhAyAM maruttanayena bhASyamANo'mihitaH itthamityanena vastunaH parisamApitatvAt / tena vartamAnasAmI. pya iti laT / parijanamabhitaH ubhayapArzve sthitAn bhRtyAn vilokya vAnarasa dAhaM pradideza AdiSTavAn // iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvye dvitIye'dhikAra-kANDe lakSaNa-rUpe caturthaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSyarUpe kathAnake 'mArutisaMyamo' nAma navamaH srgH||9|| dazamaH sargaHzabdalakSaNamukamapi lakSayan kAvyalakSaNArtha prasanna-kANDamucyate-kAvyakhAtra prasannatvAt / prathamaM cedaM lakSaNaM yat prasannatA nAma 'avidvadaGganAbAlama tArtha prasannava'diti / zabdalakSaNaM punaH prakIrNameva draSTavyam / tatrAssina"Da catvAraH paricchedAH / alaMkAra-mAdhuryapradarzana-doSAH bhASAsamAvezazceti bAla 1-aparavamidaM vRttam / talakSaNaM ca...'ayuji nanaralA guruH samejamAravaka midaM tato jarau' iti vRttaratnAkare bha0 ke0 Aha0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM nAma dazamaH sargaH- 261 kAro dvividhaH zabdAlaMkAro 'rthAlaMkArazceti / tatra pUrvo dvividhH| anuprAso yamakaM ceti ubhayaM darzayannAha anuprAsavat811-atha sa valka-dukUla-kuthA''dibhiH parigato jvlduddht-vaaldhiH|| udapatad divAkula-locanair nR-ripubhiH sa-bhayairabhivIkSitaH. // 1 // athetyAdi-atha dAhAdezAnantaraM sa vAnaro viyadAkAzamudapatat utpati. tavAn / valkaM aMzukam / zulka-valko-lkA iti nipAtanam / AdizabdAdanyairapi munAdibhiH parigataH pariveSTitaH / jvalanuddhata UrvIkRto vAladhiH pucchaM yasya saH nRripubhiH rAkSasaiH / samayairAkulalocanairabhivIkSitaH kimayamanuSThAsyatIti / anuprAsavaditi anuprAso yasmin vidyata iti / tasya ca lakSaNaM'sarUpavarNavinyAsamanuprAsaM pracakSate' iti // yamakasyApi lakSaNam-'tulyazrutInAM bhinnAnAbhidheyaiH parasparam / varNAnAM yaH punarvAdo yamakaM tannirUpyate // ' iti tadanekavidhaM darzayannAha yukpAda-yamakam812-raNa-paNDito 'gya-vibudhA'ri-pure kalahaM sa rAma-mahitaH kRtavAn , // jvalagni rAvaNa-gRhaM ca balAt kalahaMsa-rAmama-hitaH kRtavAn. // 2 // raNetyAdi-sa kapiH viyadutpatito rAmamahito rAmapUjitaH / raNapaNDito yuddhakuzalaH / agyavibudhAripure agyo yo vibudhaH indraH tasyaH yo 'rirdazAnana* stasya pure laGkAyAM kalahaM kRtavAn / kalahaMsAna ramayatIti kalahaMsarAmam / rame. yantAkarmaNyaN / tAdRzaM rAvaNagRhaM balAdvAryamANo'pi jvaladani dIpyamAnapA. vakaM / kRtavAn kRtaM vidyate yasyeti kRtApekSItyarthaH / bhahitaH zatruH / yupAdayamakamiti yujordvitIyacaturthayoH pAdayoryamitatvAt // pAdA'nta-yamakam813-nikhilA 'bhavan na sa-hasA sahasA jvalanena pUH prabhavatA bhvtaa|| 1-drutavilambitaM vRttamidam-drutavilambitamAha nabhau bharau' iti talakSaNAt / 2-itaH zlokadvaye pramitAkSarA vRttam / pramitAkSarA saja-sa-saiH' ityuktatvAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, vanitA janena viyatA viyatA tri- purA''padaM nagarmitA gamitA // 3 // nikhiletyAdi - jvalanenAgninA prabhavatA vRddhiM gacchatA bhavatA samutpadya * mAnena sahasA tatkSaNaM pUH purI nikhilA sarvA na sahasA abhavat sAnandA na jAtA / hAsasyAnandakAryatvAt evamuktam / '3239 | svanahasorvA | 3 | 3 / 62 / ' ityapi rUpam / vanitAjanena viyatA nabhasA viyatA bhayAditastato gacchatA tripurApadaM gamitA prApitA pUH tripureSvapi dahyamAneSu bhayAditastato jano gataH nagaM trikUTa parvatamitA satI / pAdAntayamakamiti pAdAnteSu yamitatvAt // pAdA''di-yamakam-- 814 - sarasAM sarasAM parimucya tanuM patatAM patatAM kakubho bahuzaH // sa- kalaiH sakalaiH paritaH karuNairuditai ruditairiva khaM nicitam // 4 // sarasAmityAdi - sarasAm toyAzayAnAM tanuM zarIram / sarasAM sAdI parimucya trAsAtyaktvA patatAM pakSiNAM bahuzaH bahUn vArAn kakubho dizaH patatAM gacchatAM uditaiH zabditaiH / vaderyajAditvAtsamprasAraNam / sakalaiH samastaiH sakalaiH mAdhuryavadbhiH / kalazabdasya guNamAtravRttitvAnna tadvati vartate / tatazca sahazabdena samAso bhavati / karuNaiH kAruNyajanakai ruditairiva kranditairiva paritaH samantAt khamAkAzaM nicitaM vyAptam / pAdAdiyamakamiti pAdAnAmAdau yamitatvAt // pAda-madhya- yamakam - 815 - na ca kAMcana kAJcana - sadma-citiM na kapiH zikhinA zikhinA samayaut // na ca na dravatA dravatA parito hima-hAna - kRtA na kRtA kva ca na. // 5 // na cetyAdi - kAJcanasadmacitiM sauvarNagRhasaMhati kAMcana kAMcidapi zikhinA agninA zikhinA jvAlAvatA na kapirna ca samayaut na ca na mizritavAn / api tu saMzleSaM nItavAn / yauterluGi '2443 / uto vRddhirbuki hali | 7|3|89 | iti vRddhiH / kva ca kvacinnAma himahAnakRtA himahAnasya himApacayasya kartrA zikhinA / jahAterbhAve lyuT / na ca na dravatA na ca na visarpatA api tu 1 - toTaka vRttamidaM lokadvaye navamaloke ca / 'iha toTakamambudhi-sai prathitam' iti vRttaratnAkare talakSaNAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 263 itastato gacchatA dravatA dravabhAvaH paritaH na na kRtA / kiMtu kRtaiva / kAJcanasadmaciterityarthAt / pAdamadhyayamakamiti pAdAnAM madhye yamitatvAt // 1 cakravAla-yamakam-- 816 - avasitaM hasitaM prasitaM, mudA vilasitaM hasitaM smara - bhAsitam // na sa-madAH pramadA hata - saMmadAH, pura- hitaM vihitaM na samIhitam // 6 // avasitamityAdi - hasitaM yatprasitaM saMtatapravRttam / nityapramuditatvAtatratyajanasya tadagnisaGgamAdavasitaM apagatam / '1222 / So 'ntakarmaNi' ityasya '3074 | dyati syati - | 7|4|40|' itItvam / mudA harSeNa yadvilasitaM zRGgAraviceSTitaM lasitaM zliSTamanubaddhamiti yAvat / smarabhAsitaM manmathadIpitam / hUsitaM alpIkRtam / pramadAzca striyaH na samadAH sadarpA na jAtAH hatasaMmadA dhvastaharSAH '3245 // pramada-saMmadau harSe | 3|3|68|' iti nipAtanam / yacca puraH hitaM purAnukUlaM samIhitaM karturIpsitaM tantra vihitaM nAnuSThitamityarthaH / cakravAlayamakamiti maNDalAkAreNa yamitatvAt / tathAhi / dvayordvayoH padayorantyava - rNAnAM nemivadavasthitatvAt madhyasya varNasya visadRzasya nAbhivaditi / tathAcAsya lakSaNam- 'padAnAmavasAne tu vAkye syAttulyavarNatA / pratipAdaM bhavedyatra cakravAlaM taducyate // ' iti // samudra-yamakam - 817 - samiddha - zaraNA dIptA dehe laGkA matezvarA // samid-dha-zaraNA''dIpU-tA dehe'laM-kAma-tezvarA // 7 // samiddhetyAdi - dehe abhyantarabhAge samiddhazaraNA ujvalagRhA tata eva dIptA zobhAvatI laGkA purI matezvarA jJAtamahAdevA | tantrAnyadevasya nAmApi na gRhyate / samidho dadhati hatavanto veti samiddhA RSayaH / pUrvasmAt '2915 Ato 'nupasarge kaH | 3 |2| 3 |' iti kaH / dvitIyasmAt '3011 / anyeSvapi dRzya | 3 |2| 101 |' iti GaH / apizabdasya sarvopAdhivyabhicArArthatvAt dhAtvantarAdapi bhavati / '119 | jhayo ho'nyatarasyAm ||4 | 62 | ' iti pUrvasavarNaH / tAn zRNanti hiMsantIti / '2841 / kRtyalyuTo bahulam | 3 | 3|113 |' iti kateri lyuT / samiddhazaraNA rAkSasAstAn dAnamAnAbhyAmAdIpayati protsAhayatIti vipU / samiddhazaraNAdIp / rAvaNaH tena tAyyate iti tAyateH karmaNi kArake vivakSite saMpadAdidarzanAt kvip / '374 | verapRktasya |6|1|67 |' iti lopAtpUrvaM '873 / lopo vyorvali | 6 |1| 66 / ' iti lopaH / samiddhazaraNAdItA rAvaNasya 1 - etadvRttalakSaNaM etatsargaprathamazloke draSTavyam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna - kANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, pAlanIyA / samiddhazaraNAdIptA laGkA dehe dagdhA / alaM kAmo 'syetyalaMkAmaH / tadbhAvaH alaMkAmatA / tasyAmalaMkAmatAyAM paryAptecchAyAM IzvarA laGkA / srvecchaasmpaadnaat| samudgayamakamiti samudgAkAreNa yamitatvAt pAdadvayayorardhadvayayozca saMpuTavatsAdRzyAt // kAJcI-yamakam - 818 - pizi'tA''zinAma'nu' -dizaM sphuTatAM sphuTatAM jagAma parivihvala-tA, // halatA janena bahudhA caritaM caritaM mahattva-rahitaM mahatA // 8 // pizitAzinAmityAdi -- pizitAzinAM mAMsAzinAM rAkSasAnAmanudizaM dizi dizi / '677 / avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH | 5|4|107 / ' iti Tac / sphuTatAM palAyamAnAnAM parivihvalatA sphuTatAM spaSTatAM jagAma / anena cetareNa halatA calatA mahatA zauryAdiguNayuktenApi satA yaccaritaM ceSTitaM bahudhA bahuprakAraM tanmahattvarahitaM mahasA vikalamAcaritaM anuSThitaM bhayAt / kAJcIyamakamamiti rasanAkAreNa yamitatvAt / tathAdyapAdasyAnte parasyAdau ca sadRzo vinyAsaH // yamakA''valI-- 819-na gajA naga-jA dayitA dayitA, vi-gataM vigataM, lalitaM lalitam, // pramadA pramadA SSma-hatA, mahatAmaraNaM maraNaM samayAt samayAt. // 9 // netyAdi - gajA hastinaH nagajAH parvatajAtAH / ata eva dayitA iSTA na dayitAH na rakSitAH / dayatiratra rakSaNArthaH / vigataM vInAM pakSiNAM gataM gamanamapi cigataM naSTam / lalitaM yadIpsitaM vastu tallalitaM pIDitam / pramadA yoSit pramadA pragato mado yasyA iti pramadA / harSazUnyetyarthaH / AmahatA rogapIDiteva / Amo rogaH / ivazabdalopo'tra draSTavyaH / Amena pIDitA palAyanahatA vA / ' 498 / ama gatyAdiSu / ' mahatAM zUrANAM bharaNaM avidyamAnayuddhaM maraNaM vinAzaM samayAt saMprAptam / yAterlaGi rUpam / samayAt kAlena yamakAvalIti yamakamAlA // 1 1 - etadvRttalakSaNaM prAk ( etatsarga - 2 loke) uktam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 265 a-yugma-pAda-yamakam - 820-na vAnaraiH parAkrAntAM mahadbhir bhImavikramaiH // na vA naraiH parAkrAntAM dadAha nagarIM kapiH // 10 // netyAdi-vAnarairanyairmahadbhirmahAprANairbhImavikramaiH asahyazauyaiH zakrAdibhiH na parAkrAntAM nAvaSTadhAM nagarIM laGkAM narairmanuSyena ca parAkrAntAM vigRhItAM kapiInUmAn dadAha dagdhavAn / ayukpAdayamakamiti prathamatRtIyayoryamitatvAt // pAdAdyanta yamakam - 821 - taM drutaM vahni- samAgataM gataM mahImahIna - dyuti-rocitaM citam // samaM samantAdapa- gopuraM puraM paraiH parairapyanirAkRtaM kRtam // 11 // drutamityAdi - yatpuraM citaM sauvarNagRhasaMhatyA vyAptaM tadvahnisamAgataM agnisaMyuktaM drutaM vilInam / drutaM pravAheNa pravRttaM drutaM zIghraM ahInayA utkRSTayA dyutyA tejasA roditaM bhAsitaM mahIM gataM prAptaM apagopuraM apagatapuradvAraM ata eva samantAtsarvataH samaM tulyaM kRtam / paraiH zatrubhiH parairapi utkRSTairapi zakrAdibhi - ranirAkRtaM anabhibhUtaM sat / pAdAdyantayamakamiti pAdasyAdAvante ca yamitatvAt // mithuna-yamakam - 822 - nazyanti dadarza vRndAni kapIndraH // hAraNya - balAnAM hArINya - balAnAm // 12 // nazyantItyAdi - abalAnAM strINAM abalAnAM avidyamAnarakSakANAM vRndAni samUhAn / hArINi hAravanti, hArINi bhavazyaM haranti / Avazyake NiniH / cetasa ityarthAt / nazyanti palAyamAnAni santi kapIndro dadarza / mithunayamakamiti pAdadvayasya cakravAkamithunavadavasthitatvAt // vRnta-yamakam - 823 - nArINAmapanunudur na deha-khedAn nA ssrINA'mala - salilA hiraNyavApyaH // 1-vaMzasthaM vRttam / 'ja-tau tu vaMzasthamudIritaM ja-rau' iti talakSaNAt / 2 - idaM tanu* madhyA vRttam / taduktam--'tU yau stam tanumadhyA' iti / 3 - praharSiNI vRttam / 'mU-nau jUrau gas tridaza yatiH praharSiNIyam' iti talakSaNAt / bha0 kA0 23 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, nA ssrINAma'nala - parIta- patra- puSpAn nA 'rINAma'bhavadu'petya zarma vRkSAn // 13 // nArINAmityAdi - arINAM saMbandhinyo hiraNyavApyaH suvarNaghaTitA vApyaH / nArINAM strINAm anitApAndehakhedAnnApanunuduH nApanItavatyaH / kutaH / bhArINAmalasalilA: / '1138 / rIG sravaNe / ' ityasmAdAGpUrvAt 'svAdaya oditaH' iti niSThAnatvam / ArINaM gatamamalaM salilaM yAsu hiraNyavApIdhviti / vRkSAMcIpetya gatvA tAsAM zarma sukhaM nAbhavat na jAtam / analaparItapatrapuSpatvAdvRkSANAm / ArINAM nArINAmiti yojyam / zatru saMbandhinInAmityarthaH / bharINAmimA iti '1500 / tasyedam | 4|3|120|' ityaN / tadantAt '370 | TiDDhANaJ - |4|1|15|' ityAdinA GIp / atra vRkSAnupetya sthitAnAmityadhyAhartavyam / anyathA samAnakartRkatvAt pUrvakAle ktvApratyayo na syAt / vRntayamakamiti pratipadaM puSpaphalasyeva mUle 'vasthitatvAt // / puSpa-yamakam - 824 - atha lulita- patatri - mAlaM rugNA'sana-bANa-kezara-tamAlam // sa vanaM vivikta-mAlaM sItAM draSTuM jagAmA'lam // 14 // athetyAdi - dAhAnantaraM lulitAnAM calitAnAM patatriNAM pakSiNAM mAlA saMhatiryasmin tadvanamazokavanikAkhyaM sa kapirjagAma / rugNAH bhagnA bhasanAdayo yasmin vane / tatrAsanaH pItasAlaH, bANaH granthikA, kezaro nAgakezaro devavallabho vA / viviktAH zucayo mAlAH svajo yasmin tadvivikamAlam / sItAM draSTuM alaM paryAptaH sItAM drakSyAmIti jagAma / puSpayamakamiti pratipAdaM vRntAdupari puSpamivAvasthitatvAt // pAdA''di-madhya-yamakam 825-dhena-girIndra-vilaGghana - zAlinA vana- gatA vana-ja-dyuti-locanA // jana-matA dadRze janakA''tmajA taru- mRgeNa taru- sthala- zAyinI // 15 // 1 - gAthAvRttamidam / viSamAkSarapAdatvAt / taduktam -- 'viSama'kSarapAdaM vA pAdairasamaM daza dharmavat / yac chando noktamaMtra gAtheti tat sUribhiH proktam // ' iti bhttttkedaaraiH| 2-asya lakSaNarmuktaM prAkU ( etatsarga-1 zloka TippaNe ) / 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 267 ghanetyAdi - tarumRgeNa kapinA janakAtmajA dadRze dRSTA / ghanAH nirantarAH ye girIndrAH meghasadRzA vA teSAM yallaGghanaM atikramaNaM tena zAlinA yuktena kapinA / vanalatA kAnanasthA vanajadyutilocanA padmasyeva kAntiryayorlocanayoH te tathAvidhe locane yasyAH / ' 512 | na kroDAdibahvacaH | 4|1|56 / ' iti GIp pratiSedhaH / janamatA janenAvabuddhA pativrateyamiti / '1566 / manu bhavabodhane' ityasya bhUte niSThAyAM rUpam / '627 / na loka-1223269 |' iti SaSThIpratiSedhaH / kartari tRtIyA / tasyAM ca ' 694 | kartRkaraNe - 12|1|32|' iti samAsaH / vartamAne tu | '3089 | mati - buddhi- |3|2|18|' ityAdinA ktapratyayaH / ' 625 | tasya ca vartamAne | 2|3| 67 / ' iti SaSThI / tasyAM ca '706 / tena ca pUjAyAm | 2|2|12|' iti samAsapratiSedhaH syAt / tarusthalazAyinI tarumUle yat sthalaM tatraiva zayAnA satyapi zayane / tena '2990 / vrate | 3 |2|80|' iti NiniH / Adimadhyayamakamiti pAdAnAmAdau madhye ca ghana vana-jana taruzabdAnAM yamitatvAt // I vi-patha-yamakam-- 826 - kAntA sahamAnA duHkhaM cyuta-bhUSA // rAmasya viyuktA kAntA saha - mAnA // 16 // kAntetyAdi - kAntA kamanIyAM sahamAnA vedayamAnA duHkhaM viyogajam / cyutabhUSaNA rAmasya kAntA priyA viyuktA viyoginI sahamAnA saha mAnena vartata iti / '849 / vopasarjanasya | 6|3|82|' iti sabhAvavikalpaH / dadRza iti saMbandhaH / vipathayamakamiti pAdadvayAtikramAdvipathena vimArgeNa yamitatvAt // madhyA-'nta-yamakam -- 827 - mitaM vadadudAraM tAM hanUmAn mudA raM raghu- vRSabha sakAzaM yAmi devi ! prakAzam // tava vidita-viSAdo dRSTa- kRtsnA''miSAdaH zriyamanizarbhavantaM parvataM mAlyavantam // 17 // mitamityAdi - mitaM bhalpAkSaraM arthAvagADhaM tAM sItAM hanUmAn mudA harSeNa yuktaH avadat kathitavAn kimityAha-bharaM zIghraM he devi ! raghuvRSabhasakAzaM rAmasamIpaM mAlyavantaM parvataM prakAzaM prakaTaM yAmi / tava viditaviSAdo jJAtAvasAdaH / dRSTakRtsnAmiSAdaH vIkSitAzeSanizAcaraH / AmiSaM mAMsamadantIti '2913 | karmaNyaN / 3 / 2 / 1 / ' / '2830| vA sarUpo 'striyAm | 3 | 1 | 94 | ' iti vacanAt / '2977 / ado'nanne |3|2|68 | ' iti vipratyayenANo vikalpena bAdhanAt / zriyaM 1 - etalaNaM dvAdazazloka TippaNe draSTavyam / 2 - mAlinIvRttamidam / talakSaNaM ca - 'nanamanyanyayuteyaM mAlinI bhogi-lokaiH' iti vRttaratnAkare bha0 ke0 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, zobhA anizamavantaM rakSantaM parvatam / madhyAntayamakamiti pAdasya madhye ante ca yamitatvAt // garbha-yamakam828-udapatad viyada-pragamaH parai rucitamunnati-mat-pRthu-sattva-vat // rucita-mun nati-mat pRthu-sattva-vat pratividhAya vapur bhaya-daM dviSAm // 18 // udapatadityAdi-viyadAkAzamudapatat utpapAta / paraiH zatrumirapragamaH anabhibhavanIyaH / gameH '323 // graha-vR-ra-nizci-gamazca / 3 / 3 / 58 / ' iti karmajyap / '623 / kartR-karmaNoH kRti / 2 / 3 / 65 / ' ityatra 'vibhASopasarge' iti maNDUkaplutyA anuvartanIyam / sopasargasya prayoge vibhASA sssstthii| rucitaM zobhitaM viyanirmalatvAt / athavA apragamo 'nyeSAmityarthAt / parairutkRSTairantarikSacArimiH rucitaM dIpitam / unnatimat ucchrAyayuktam / pRthusattvavadbhiH prANibhiryuktam / kiM kRtvA udapatadityAha-vapuH zarIraM pratividhAya kRtvA / rucitAn tuSTAnmo. dayatIti rucitamut / Nyartho 'trAntarbhUtaH / dviSAM zatrUNAM bhayadam / natimat tadAnIM deveSu kRtaziraHpraNAmatvAt / athavA ruciramevAbhISTameva vapuH / unnati. mat vibhUtimat / pRthusattvavat vistIrNasattvavat / satvaguNayuktaM vA / garbhayamakamiti dvayoH pAdayormadhye pAdadvayasya yamitatvAt // sarva-yamakam829-babhau marutvAn vi-kRtaH sa-mudro, babhau marutvAn vikRtaH sa-mudraH, // babhau marutvAn vikRtaH samudro, babhau marutvAn vikRtaH sa mudraH. // 19 // babhAvityAdi-marutvAn hanUmAn pitRtvena marudvidyate asyeti kRtvA 1898 / jhayaH / / 2 / 10 / ' iti vatvam / vividhaM kRtaM vanabhaGgAdi karma yena vividhaM vA kRntatIti vikRtaH / igupadhalakSaNaH kaH / vRkSAdInAM chedaka ityarthaH / samudro mudrayAbhijJAnena cUDAmaNinA vA saha vartata iti / samutpatito nabhasi tejaHpuJja iva babhau dIpyate sma / ityayaM prathamaH pAdaH / tasmin tathAbhUte marusvAnindraH / anujIvitayA maruto devA asya santIti kRtvA / vikRtaH rAvaNaparibhavAt vihatadevAdhipatyaH vikRtH| sa ca samudraH mudrayA apsarasA saha 1-upendravajrA vRttamidam / 'upendravajrA jatta-jAs tato gau' iti vRttaratnAkare tallakSaNAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM nAma dazamaH sargaH-269 vartamAnaH / samupalabdhamArutivRttAntaH babhau hRSTavAn / kapinA tAvadidaM kRtaM rAmaH punaH samUlaM chetsyatIti / anekArthatvAddhAtUnAM bhAtiratra tuSTau vartate / ityayaM dvitIyaH / samudro jalanidhiH marutvAn hanUmadutpatanajanitavAyunA yuktaH ata eva vikRto 'tikrAntamaryAdaH babhau babhUva / atra sattAyAM prayuktaH / ityayaM tRtIyaH / salokapAlo maratvAn mahAbhUtAtmakena yuktaH marutvAn / pUrvavanmatup / marutvAniti vyAkhyAne 44 jhalAM jazo 'nte / / 2 / 39 / ' iti jaza syAt / mudo harSasya dAtA putro me sukhena yAsyatIti mudaM rAti dadAtIti 2915 / Ato. 'nupasarga kaH / / 2 / 3 / ' vikRto mandagatiH / babhau vAti sma / atra gatau prayuktaH / ityayaM caturthaH / anyastvAha yamakeSu kriyApadasthAbhidheyatvaM na duSyatIti tena dItyartha eva yojyaH / sarvayamakamiti caturNAmapi pAdAnAM sadRzatvAt // mahA-yamakam830-abhiyAtA varaM tuGgaM bhU-bhRtaM ruciraM purH|| karkazaM prathitaM dhAma sa-satvaM puSkarekSaNam. // 20 // abhiyAtetyAdi-bhUbhRtaM rAmaM varaM zreSThaM tujhaM mahAkulInatvAditi sarveSAmupari sthitaM guNai ruciraM sarvAGgasundaraM puro 'grato vakSaHsthale karkazaM lomazaM prathitaM loke prakhyAtaM dhAma gRhaM varNAzramadharmANAM sasatvaM parAkramayogAt / puSkarekSaNaM padmalocanaM abhiyAtA Abhimukhyena yAsyati hanUmAn / luTi rUpam // abhiyA 'tA''varaM tuGgaM bhU-bhRtaM ruciraM purH|| karkazaM prasthitaM dhAma sa-satvaM puSkare kSaNam // 21 // abhiyAtetyAdi-bhUbhRtaM parvataM yatrAGgadAdayaH sthitAH tamabhiyA abhiga. cchatA hanUmatA / kutaH / puro laGkAyAH sakAzAt / puSkare AkAze dhAma tejaH kSaNaM muhUrta prathitaM vistAritam / abhiyAtIti '3158 / anyebhyo 'pi dRzyate 3 / 2 / 178 / ' iti kvip / tRtIyaikavacane '240 / Ato dhAtoH 61140 / ' ityAkAralope abhiyeti rUpam / kIdRzaM atAvaraM sAtatyenAtatIti pacAdyac / ato vAyuH Adityo vA AvRNotItyap / AvaraH / atasthAvaraM yatastuGgaM uccaistaram / ruciraM tuSTidaM ruciM rAtIti / karkazaM kaThinasvabhAvam / sasatvaM prANiyuktam / mahAyamakamiti zlokasyaikasya dvitIyena zlokena yamitatvAt // Adyanta-yamakam831-citraM citramivA ''yAto vicitraM tasya bhU-bhRtam // harayo vegamAsAdya saMtrastA mumuhur muhuH // 22 // citramityAdi-[bhUbhRtam ] bhUdharaM parvataM citraM gairikAdibhirnAnAvarNa bhata eva citramivAlekhyamiva / AyAtaH Agacchatastasya hanUmataH vegaM javaM citraM bhayu. kAralo / iti kie| bhAratam / abhiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, tamAsAdya prApya harayaH kapayaH saMtrastAH sabhayAH mumuhuH muhuH kSaNam / zlokAdhantayamakamiti zlokasyAdAvante ca yamitatvAt // arthAlaMkArastu diipkruupkaadibhedenaanekprkaarH| tatra vAkyArthaprakAzanAddIpakamucyate / tadAdimadhyAntabhedAtrividhamiti darzayannAha ___ Adi-dIpakam832-gacchan sa vArINyakirat payodheH, kUla-sthitAMs tAni-tarUnadhunvan , // puSpA''starAMsa te 'Gga-sukhAnetanvan , tAn kinnarA manmathino 'dhyatiSThan. // 23 // gacchannityAdi-sa hanUmAn vegena gacchan payodheArINi vegajena vAyunA akirat nikSiptavAn / tAni vArINi adhikSiptAni kUlasthitAMstarUnadhunvan kampitavanti / '1325 / dhUJ kampane' iti bhauvAdikaH / te taravaH kampitAH puSpAstarAn puSpANAM prakarAn AstIryanta iti 3232 / Rdoram // 3 // 3 // 57 / ' aGgasukhAn mRdusparzatvAt kAyasya sukhahetUMnatanvan vistAritavantaH / tAn puSpAstarAn kinnarAH manmathinaH kAmavantaH, adhyatiSThan adhyAsitavantaH / 542 / adhi-zIG-104146' ityAdinAdhikaraNasya karmasaMjJA / AdidIpakamiti kriyApadasyAdau zrUyamANatvAt / dvividhaM hyAdidIpakam / ekatiGanekatiGsahitaM ca / tatra yatpUrva tadekamapyanekArthaprakAzakam / yathAha bhAmahaH-'mado janayati prItimAnandaM mAnabhaGguram / yatpriyAsaMgamotkaNThAmasahyAM manasaH zucam // ' iti / yattuM dvitIyaM tatsamastavAkyArthaprakAzaM yathedameva / tatra hyuttareSAM vAkyArthAnAmAyenaiva dIpanAt / tasminnasati zeSANAmasphuTatvAt / pUrvakaM parityajya dvitIyasya pradarzanaM yat tatpratIpadIpakaM nAma caturthamastIti darzanArtham / tadyathA-'tRSNAM lindhi, bhaja kSamA, jahi madaM, pApe rati mA kRthAH, satyaM brUhyanuyAhi sAdhupadavIM, sevasva vidvajanAn // mAnyAnmAnaya, vidviSo 'pyanunaya, prakhyApaya svAn guNAn, kIrti pAlaya, duHkhite kuru dayAmetatsatAM ceSTitam // ' iti / zeSo yadatra parasparamasaMbaddhamiti // anta-dIpakam833-sa giri taru-khaNDa-maNDitaM samavApya tvarayA latA-mRgaH // 1-idaM cendravajrA vRttam / tallakSaNamapi tatraiva-syAdindravajrA yadi tau nagau gaH' iti / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSye rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzana' nAma dazamaH sargaH-271 smita-darzita-kArya-nizcayaH kapi-sainyair muditairamaNDayat. // 24 // sa girimityAdi-sa latAmRgo hanUmAn pryojkkaa| girimaGgadAdimiradhyAsitaM tarukhaNDamaNDitaM tvarayA vegena samavApya kapisainyamuditaihaSTaiH prayojyakartRbhiH amaNDayat / 336 / maDi bhUSAyAm' iti bhauvAdikaH / caurAdike tu kapisainyaiH karaNabhUtairiti yojyam / muditatve kAraNamAha-smitadarzitakAryanizcayaH ISaddhasitaprakaTIkRtasItopalabdhinizcayaH / antadIpakamiti amaNDayaditi kriyApadasyAnte nirdiSTatvAt // madhya-dIpakam834-garuDA'nila-tigma-razmayaH patatAM yadyapi saMmatA jave, // a-cireNa kRtA'rthamAgataM - tamamanyanta tathApyatIva te. // 25 // garuDetyAdi-patatAM gacchatAM madhye yadyapi garuDAdayo jave vegaviSaye saM. matAH abhimatAH tathApi taM hanUmantaM acireNaiva kAlena kRtArthaM kRtakRtyamAgataM atIva javinaM te kapayaH amanyanta / manyaterlaGi rUpam / madhyadIpakamiti kriyApadasya madhye nirdiSTatvAt // rUpakamanekavidhaM darzayannAha rUpakam835-vraNa-kandara-lIna-zastra-sarpaH pRthu-vkssHsthl-krkshoru-bhittiH|| cyuta-zoNita-baddha-dhAtu-rAgaH zuzubhe vAnara-bhU-dharas tadA 'sau. // 26 // vraNetyAdi-asau vAnaro bhUdhara iva vAnarabhUdharaH / '735 / upamitam 12 / 1156 / ' ityAdinA samAsaH / tadA tasminvAnaramadhyagamanakAle kRtArthaH zuzubhe zobhate sma / vraNAni zastrakRtAni kandarANIva / zastrANi sarpA iva zatrasarpAH vraNakandareSu lInAH zastraso yasya / vakSaHsthalaM karkazorubhittiriva sA pRthulA vistIrNA yasya saH / zoNitaM baddhadhAturAga iva zliSTagairikAdirAga iva sa cyuto yasya / sarvatra '735 / upmitm-|2|1||56||' ityAdinA samAsaH / rUpakamiti sAvayavena bhUdhareNopamAnena sAvayavasya kaperupameyasya tatsvabhAvatayAdhyAropitatvAt / yathoktam-'upamAnena tulyatvamupameyasya rUpyate // guNAnAM samartA dRSTvA rUpakaM nAma tadviduH // ' iti // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo dhargaH, asyaiva bhedA apare catvAraH etad viziSTopamA-yuktaM rUpakam836-cala-piGga-kezara-hiraNya-latAH sphutt-netr-pti-mnni-sNhtyH|| kaladhauta-sAnava ivA 'tha gireH / kapayo babhuH pavana-jA''gamane. // 27 // caletyAdi-atha pavanajAgamane hanUmadAgamane kapayo girestasyaiva kaladhautasAnava iva sauvarNaikadezA iva babhuH zobhante sa / piGgakezarANi piGgalasaTAH tAni hiraNyalatA iva suvarNalatA iva tAzcalA yeSAM kapInAm / netrapatayo maNi. saMhataya iva tAH sphuTA ujavalA yeSAmiti / etadapi rUpakameva / kiMtu kaladhau. tatvena sAnUnAM viziSTatvAdviziSTopamAyuktaM kamalakaM nAma // etaccheSA'rthA'nvavasitama'vataMsakam837-kapi-toya-nidhIna plavaGgamendur madayitvA madhureNa darzanena / vacanA'mRta-dIdhitIr vitanva nakRtA ''nanda-parIta-netra-vArIna. // 28 // kapItyAdi-plavaGgama induriva plvnggmenduH| kapayastoyanidhaya iva kapi. toyanidhIn / madhureNa sukhena darzanena madayitvA harSayitvA / '472 / madI hrssglepnyoH|' iti ghaTAditvAnmittve hrasvatvam / vacanAni amRtamayadIdhitaya iva vacanAmRtadIdhitIvitanvan vistArayan / lokavRttAntasaMbodhakamAhlAdakaM vacanamudAharanityarthaH / Anandena harSeNa parItaM saMjAtaM netravAri yeSAM tAnevaMvidhAnakRta kRtavAn / etadrUpakaM zeSArthAnvavasitam / rUpitAdanyo yo 'rthaH 'AnandaparItanetravArIn' iti sa zeSaH tenAnvavasitaM yuktamavataMsakaM nAma visadRzasyArthasya lapitatvAt / tadevAnyaiH khaNDarUpakamityucyate // ardha-rUpakam838-parikhedita-vindhya-vIrudhaH pripiitaa'ml-nirjhraa'mbhsH|| 1-1283 // kaladhautaM ruupy-henoH|' 2-119 / bhAnuH karo marIciH strI-puMsayor dIdhitiH striyAm / iti sarvatra nA0 a0 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 273 dudhuvur madhu-kAnanaM tataH kapi- nAgA muditA'GgadA''jJayA // 29 // parikheditetyAdi - tata uttarakAlaM kapayo nAgA iva hastina iva kapinAgAH muditasyAGgadasyAjJayA madhukAnanaM sugrIvasya krIDodyAnaM dudhuvuH kampitavamataH / madhUnyupabhujya saMbhramamakurvannityarthaH / parikheditAH parimRditAH vindhyavIrudho vindhyalatAgulmA yaiH / paripItamamalanirjharAmbho yaiH / ardharUpakamiti pazcimA kapinAgA iti rUpitam // etada'nvarthopamA-yuktaM lalAmakam - 839 - viTapimRga-viSAda-dhvAnta- nud vAnarA'rkaH priya-vacanama-yUkhair bodhitA''rthA'ravindaH, // udaya - girimiva / 'driM saMpramucyA 'bhyagAt khaM nRpa-hRdaya-guhA- sthaM ghnan pra-mohA''ndhakAram. // 30 // viTapItyAdi - vAnarArkaH vAnaro'rka iva vAnarArkaH / udayagirimivAddhiM parvataM mahendraM saMpramucya khamAkAzamabhyagAt abhigatavAn / viTapimRgANAM yo viSAda AsIt kathaM sItAnveSaNIyeti sa dhvAntamiva taM nudatIti kip / priyavacanAni mayUkhA iva taiH karaNabhUtaiH bodhitamarthAravindaM yena / arthaH sItopalabdhiH so'ravindamiva / nRpahRdayaM guheva tatra tiSThatIti nRpahRdaguhAstham / pramoho viSAdoandhakAra iva taM nanhaniSyan / vartamAnasamIpatvAt bhaviSyati laT / etaditi rUpakaM amvardhayopamayA yuktaM lalAma nAma / yata udezyasmAdityudakaH '3188| akartari ca kArake / 3 / 3 / 19 / ' ityac / sa cAsau girizcetyanugatArthatA / yatrAnvatA nAstyupamAyAH tadupamAyuktameva rUpakaM draSTavyam // upamAlaMkAraM darzayannAha-- ivopamA 840 - raghutanayama'gAt tapo - vana - sthaM vidhRta - jaTA'jina valkalaM hanUmAn // paramiva puruSaM nareNa yuktaM sama-zama-veza-samAdhinA 'nujena // 31 // raghutanayamityAdi - hanUmAn raghutanayamagAt prAptavAn / tapaHpradhAnaM vanaM tapovanaM tatra sthitam / vidhRtA jaTA ajinaM carma valkalaM ca yena tam / anujena kanIyasA bhrAtrA lakSmaNena samAstulyAH zamA vezAH samAdhayazca yasya tena yuktaM paramamuttamaM puruSamiva puruSottamamiva nareNa yuktam / badarikAzrame naranArAyaNayostapazcaryayA sthitatvAt / ivopameti ivazabdenopamArthasya gamyamAnatvAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, upamAyA lakSaNam-'viruddhenopamAnena dezakAlakriyAdibhiH // upameyasya yatsAmyaM guNamAtreNa sopamA // ' iti / atra viruddhadezakAlakriyAguNaH puruSottama upamAnaM tena rAgasyopameyasya tapovanasthatvena viztajaTAjinavalkalatvena narAnukArilakSmaNenAnugatatvena ca guNamAtreNa sAmyamupamAnam // yathevazabda upamArthasUcakastathAnyo'pIti darzayannAha yathopamA841-kara-puTa-nihitaM dadhat sa ratnaM pariviralA'Gguli nirgatA'lpa-dIpti // 'tanu-kapila-ghana-sthitaM yathain, nRpamanamat paribhugna-jAnu-mUrdhA. // 32 // karapuTanihitamityAdi-karapuTe karayugme nihitaM nyastaM ratraM sItAcUDAmaNi pariviralAGgulibhyo nirgatA alpA dIptayo yasya tadvaM dadhaddhArayan sa hanUmAn nRpaM rAmamanamat praNatavAn / paribhugne avanate jAnunI mUrdhA ca yasya hanUmataH yathendu indumiva tanuH acchaH kapilazca yo ghanaH meghaH tatra sthitamindumiva ratnam / yathopameti yathAzabdenopamArthasya gamyamAnatvAt // sahopamA842-rucironnata-ratna-gauravaH paripUrNA-'mRta-razmi-maNDalaH // samadRzyata jIvitA''zayA saha rAmeNa vadhU-ziromaNiH // 33 // rucira ityAdi-vadhUziromaNiH sItAcUDAmaNiH / unnataM mahadanagauravaM mahAAdilakSaNaM yasya ruciro dIptimAMzcAsau unnataranagauravazceti sH| paripUrNasyAmRtarazmezcandramaso maNDalamiva maNDalaM yasya saH / rAmeNa samadRzyata saMdRSTaH / karmaNi laG / jIvitAzayA saha sArdhaM taddarzanato jIvito'sIti tadAzayA saha / sA rucirA tuSTidA ruciM rAti dadAtIti kRtvA / unnataratnagauravAdunnata ratneSviva gauravaM bahumAno yasyAmiti / paripUrNamamRtabhamaraNaM razmimaNDalaM yasyAmiti / sahopameti sahazabdena jIvitAzayA upamAdyotanAt // taddhitopamA843-avasanna-ruciM vanA''gataM 1 tamaMnA''mRSTarajo-vidhUsaram // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH-275 samapazyadapeta-maithiliM .dadhataM gaurava-mAtramAtma-vat. // 34 // avasannacimityAdi-taM ziromaNi AtmavadAtmAnamiva samapazyadrAmaH / 1778 // tena tulym-5|1|115|' iti vatiH / avasannaruciM mandaprabhaM veNIbandhanamalinatvAt / itaratra sazokatvAt / vanAgataM azokavanikAkhyAdvanAdAgataM itaraM piturAdezAdvanamAgatam / supsupeti samAsaH / anAmRSTaM anapanItaM yadajaH tena vidhUsaram / abhayamapi apetamaithiliM ApetA maithilI yena yasmAdvA / dadhataM gauravamAnaM gurutvameva na dItyAdikaM itaraM mAhAtmyaM dadhatam / taddhitopameti taddhitapratyayA draSTavyAH // luptopamA844-sAmarthya-saMpAdita-vAJchitA'rthaz cintA-maNiH syAn na kathaM hanUmAn , // sa-lakSmaNo bhUmi-patis tadAnIM zAkhAmRgA'nIka-patiz ca mene. // 35 // sAmarthyetyAdi-sAmarthyena zaktyA saMpAdito niSpAdito vAnchito 'milaSito 'rtho yena sa hanUmAn kathaM cintAmaNizcintAmaNiriva na syAt / iti tadAnIM mene jJAtavAn / salakSmaNaH saha lakSmaNena bhUmipatI rAmaH zAkhAmRgA. nIkapatizca sugrIvaH / luptopameti cintAmaNirityatrevazabdArthasya gamyamAnatvAt luptopameti // samopamA845-'yuSmAna-cetana kSaya-vAyu-kalpAn sItA-sphuliGgaM parigRhya jAlmaH // laGkA-vanaM siMha-samo 'dhizete martu dviSannityavadaddhanUmAn // 36 // yuSmAnityAdi-yuSmAn rAmAdIna kSayavAyukalpAn pralayakAlamahAvAyusadRzAn bhacetan ajAnan / '39 / citI saMjJAne' iti bhauvaadikH| dviSan dazAnanaH jAlmaH mUrkhaH sItAsphuliGgaM sItAmagnikaNamiva parigRhyAdAya laGkA-vanamivAdhizete / martu mariSyAmIti siMhasama ityavadaddhanUmAn / samopame samazabdenopamAyA abhidhAnAt / atra nibha-sadRzAdayo 'pi draSTavyAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna - kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, idAnImalaMkArAntarANyAha arthA'ntaranyAsaH 846 - ' ahRta dhanezvarasya yudhi yaH sameta-mAyo dhanaM, tamaharmito vilokya vibudhaiH kRtottamA''yodhanam // vibhava-madena nihnuta-hiyA 'timAtra-saMpannakaM, vyathayati sat-pathAdadhigatA 'tharveha saMpan na kam. 37 ahatetyAdi - yo dviSan yudhi saMgrAme sametamAyaH sametA prAptA mAyA yeneti tRtIyArthe bahuvrIhiH / mAyAvItyarthaH / dhanezvarasya dhanadasya dhanamahRta hRtavAn / '2369 / hasvAdaGgAt |8|2|27|' iti sico lopaH / taM vibudhairdevaiH saha kRtottamAyodhanaM kRtamahAsaMgrAmam / nihutA apala pitA hIrlajjA yena vibhavamadena tena nihutahiyA atimAtraM suSThu sampannakaM yuktaM yena parakhiyamapahRtyAnItavAnasau taM vilokya ahamitaH prAptaH / vibhavamado lajjAM tyAjayatItyamumevArtha anusmRtArthAntaramAha -- bhatheveti / athavAzabde nipAtasamudAyaH yasmAdarthe vartate / yasmAdiha loke saMpat vibhUtiradhigatA prAptA satpathAt sanmArgAt kaM na vyathayati calayati / vyathiratra calane vartate / arthAntaranyAsa iti uktAdarthAdanyasyopanyAsAt / yathoktam -- ' upanyasanamarthasya prakrAntAdaparasya yat // jJeyaH so. 'rthAntaranyAsaH pUrvArthAnugato yathA // ' iti // AkSepaH 847 - Rddhi-mAn rAkSaso mUDhaza, citraM no'sau yadu'ddhataH, // ko vA heturanAryANAM dharmye vartmani vartitum // 38 // RddhimA nityAdi -- yadasAvuddhato durvRttaH na taccitramAzcaryam / yasmAdasau RddhimAn rAkSasazca / ubhayathA vimUDha ityetadayuktamiti pratiSedhayannAha - ko veti kimanenoktena yasmAdanAryANAM tadvidhAnAM dhayai dharmAdanapete vartmani mArge vartituM ko vA hetuH kiM nAma kAraNam / naivetyarthaH / AkSepa iti pratiSedho nAma / yathoktam- 'pratiSedha iveSTasya yo vizeSAbhidhitsayA // AkSepa iti taM santaH zaMsanti dvividho yathA // ' iti / atra pUrvArdhenokto ya iSTo 'rthaH tasya ko vetyAdinA vizepratipAdanecchyA pratiSedha iti / sa ca ukta vakSyamANaviSayabhedAdvividhaH / ayamuktaviSayaH // 1 AkSepa eva - 848 - tasyA 'dhivAse tanurutsukA 'sau " dRSTA mayA rAma- patiH pra-manyuH // kAryasya sAro 'yamudIrito vaH, proktena zeSeNa kimuddhatena // 39 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 277 tasyetyAdi - tasya rAvaNasyAdhivAse laGkAyAM asau rAmapatiH sItA mayA dRSTA / rAmaH patiryasyA iti / '491 | vibhASA sapUrvasya |4|1|34|' iti nakArAbhAvapakSe rUpam / tanuH kRzAGgI / '502 / voto guNavacanAt |4|1|44 |' iti GISo vikalpaH / utsukA sotkaNThA, prakRSTazokA / '521 / UDutaH |4|1|66 / ' ityUG na bhavati / tatrA'yopadhAditi vartate / bhayaM kAryasyAsmadAyattasya sAraH zarIraM sItAdarzanam udIritaH kathitaH / vo yuSmabhyam / zeSeNoddhatena azokavanikAbhaGgAdinA kiM proktena / na kiMcit prayojanam / sa evetyayamapyAkSepa eva kiMtu vakSyamANaviSayaH / atra pUrvArdhenoko ya iSTo'rthaH tasya vizeSAmidhitsayA prokenetyAdinA zeSArthapratiSedhaH // vyatirekaH 849 - samatAM zazi - lekhayaupayAyA - devadAtA pra-tanuH kSayeNa sItA, // yadi nAma kalaGka indu-lekhAmaMtivRtto laghayena na ca' 'pi bhAvI. // 40 // samatAmityAdi - sItA bhavadAtA zuddhA pratanuH prakarSeNa tanvI kSayeNa daurbalyena etAvatA tulyadharmatvAcchazilekhayA samatAM tulyatAmupayAyAt upagacchet / yadi kalaGkI nAmAparo'tivRtto'tikrAntaH indulekhAM na laghayet na nyUnayet / tathA bhAvI bhAgAmI nAlaghayiSyat yadi / na caivaM tasmAccandralekhayA na sameti bhAvaH / vyatireka iti ayaM vyatireko nAma anvayaH / pUrvArdhenopamAnopameyayoratha darzitaH tasya pazcArdhena bhedadarzanAt / yathoktam- 'upamAnavato 'rthasya yadvizepanidarzanam // vyatirekaM tamicchanti vizeSotpAdanAdyathA // ' iti // vibhAvanA - 850 - a - parIkSita- kAriNA gRhItAM tvamasevita- vRddha paNDitena // a- virodhita-niSThureNa sAdhvIM dayitAM trAtumalaM ghaTasva rAjan ! // 41 // aparIkSitakAriNetyAdi - aparIkSitakAriNA avicAritakaraNazIlena, anAsevitavRddha paNDitena aparyupAsitajJAnavRddhasatpathena, anirodhita niSThureNAnapakRto 'pi krUraH san yaH zatruH tena gRhItAM sAdhvIM pativratAM dayitAmiSTAM zrANAhI zrAtuM rakSitumalaM paryAptaM svaM ghaTasva yatasva / he rAjannityavadaddhanUmAn / vibhAvaneti parIkSA sevA virodhanaM ceti tisraH kriyAH tAsAM yaH pratiSedhaH naJA tena aparIkSA pUrvakaM yat karaNaM tathA vRddhasevApUrvakaM yatpaNDitatvaM yaccAvirodhapUrvakaM bha0 kA 0 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, niratvaM tasya kriyAphalasya vibhAvanAt prakAzanAt / yathoktam- 'kriyAyAH pratiSedhena tatphalasya vibhAvanAt // jJeyA vibhAvanaivAsau sAnvaye kathyate yathA // ' iti // samAsoktiH 851 - sa ca vihvala - sattva-saMkulaH parizuSyannabhavan mahA-hRdaH // paritaH paritApa- mUrcchitaH, patitaM cA 'mbu nira'bhramapsitam // 42 // sa cetyAdi - sa ca rAmo mahAhUdaH mahAhradasamaH sItAvirahAt cihnalenAkulena sattvena cetasA saMkulo vyAptaH / parizuSyan zoSamupagacchan paritaH samantAt paritApamUrcchitaH zokasaMtApena mUrcchAnvito 'bhavat bhUtaH / anantaraM cAmbu jalaM sItAvArtAzravaNamIpsitaM abhipretaM nirabhra mAkasmikaM patitamityeko'rthaH / mahAhRdaH parizuSyan vihvalaiH savairmatsyAdibhiH saMkulo vyAptaH / paritApamUcchitaH arkatApAnvito 'bhavat / ambu ca nirabhraM vinA meghena patitamiti dvitIyaH / samAsoktiH / yathoktam- 'yatroktergamyate'nyo'rthastatsamAna vizeSaNaH // sA samAsoktiruditA saMkSiptArthatayA yathA // ' iti / evaM ca kRtvA bhayaM zleSAdbhidyate / zleSe hi dvayorapi zrUyamANatvAt // atizayoktiH 852 - atha lakSmaNa-tulya - rUpa-vezaM gamanA''deza-vinirgatA'gra-hastam // kapayo 'nuyayuH sametya rAmaM nata - sugrIva - gRhIta - sA''darAjJam // 43 // athetyAdi - atha vArtAzravaNAnantaraM kapayaH sametya militvA rAmamanuyayuH anugatavantaH / lakSmaNena tulyaM rUpaM vezazca yasya rAmasya gamanAya prayANAya A dezaH tadarthaM vinirgatau bhagrahastau yasya / natena praNatena sugrIveNa gRhItA pratiSThitA sAdarAjJA yasya taM rAmam / atizayoktiriti atizayAbhidhAnAt / bhanna suSThupi nAmAsau lakSmaNe ca tulyarUpavezaH syAt na tu pratyakSapramANaparicche iti lokAtikrAntavacanametadvacanam / avazyaM ca kazcidvizeSo'sti / yathoktam- 'nimittato yatra vaco lokAtikrAntagocaram // manyante 'tizayokiM tAmalaMkAratayA yathA // ' iti // 1 kulakam 43-49 yathA-saMkhyam-- 853 - kapi-pRSTha- gatau tato narendrau . kapayaz ca jvalitA'gni- piGgalAkSAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 179 mumucuH prayayur, drutaM samIyur, vasudhAM vyoma, mahIdharaM mahendram // 44 // kapi pRSThagatAvityAdi - tato 'nantaraM narendrau rAmalakSmaNau kapayazca sarva ete mumucuH vasudhAM tyaktavantaH / prayayuSyama AkAzam / mahendraM mahIdharaM samIyuH gatavantaH / liTaH kizve guNAbhAvAddhAtoriyaG / narendrau kiMbhUtau / kapiThagatau hanUmantamArUDhau / yathAsaMkhyamiti mumucurityAdinA kriyANAM vasudhAdInAM ca karmaNAmanukramazo nirdezAt / yathoktam- 'bhUyasAmupadiSTAnAM kriyANAmatha karmaNAm // kramazo yo 'nunirdezo yathAsaMkhyaM taducyate // ' iti // utprekSA854 - sthitamiva parirakSituM samantA dudadhi- jalaughaparivAd dharitrIm // gagana - tala- vasundharA'ntarAle jala - nidhi-vega-sahaM prasArya deham // 45 // sthitamityAdi - udadhijalaughAtsamantato yaH pariplavo vinAzaH tasmAddharitrIM parirakSitumiva gaganatalavasundharayorantarAle dehaM zarIraM jalanizdhivegaM sahata iti mUlavibhujAditvAtkaH / prasArya sthitaM mahendraM samIyuH / utprekSeti / yathoktam- 'bhavivakSitasAmAnyAtkiMcicopamayA saha // ataguNakriyAropAdutprekSAtizayAnvitA // ' iti / atra mahIdharasAmAnyasyApi vivakSitatvAdavivakSitaM sAmAnyasvaM rakSitumiveti kiMcidupamayA saha mahendragirerataguNatayA rakSaNakriyAyogaH / gaganatalaM vasundharAM vyApya sthitamityatizayAnvitA // vArtA 855 - viSadhara - nilaye niviSTa-mUlaM zikhara-zataiH parimRSTa-deva- lokam // ghana - vipula - nitamba - pUritAzaM phala- kusumA''cita vRkSa- ramya-kuJjam // 46 // viSadhara nilaya ityAdi - viSadhara nilaye pAtAle niviSTamUlaM mahendram | zikharazataiH karaNabhUtaiH parimRSTaH saMsRSTaH devaloko yena / ghanairnirantarairvipulairvistrIrNairnitambaimekhalA bhAgaiH pUritA vyAptA AzA dizo yena / phalakusumA citairvRkSaiH ramyaM kuaM gahanaM yasmin / vArteti tatvArthakathanAt / sA dvividhA viziSTA nirviziSTA ca / tatra yA pUrvA svabhAvoktiruditA / yatheyameva / tathA coktam - 'svabhAvoktiralaMkAra iti kecitpracakSate // arthasya tAdavasthye ca svabhAvo'bhihito yathA // ' iti / nirviziSTA vArtA nAmAlaMkAraH / yathoktam- 'gato'sta. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, marko bhAtInduryAnti vAsAya pakSiNaH / ityevamAdikaM kAvyaM vArtAmetAM pracakSate' iti // preyaH 856 - madhukara - virutaiH priyAdhvanInAM sarasiruhair dayitA''sya - hAsya-lakSmyAH // ---- sphuTamenuharamANamA'dadhAnaM puruSa-pateH sahasA paraM pramodam // 47 // madhukaravirutairityAdi - priyAdhvanInAM sItAsaMbandhinAM jalpitAnAM madhukaravirutaiH sphuTaM spaSTamanuharamANamanukurvantaM sAdRzyamityarthAt / dayitAyAH sItAyAH yadAsyaM hAsazcaitayorlakSmyAH sarasiruhaiH sAdRzyamanuharamANaM santaM mahendram / tatra parAsyalakSmyAH kumudaihAMsalakSmyAH / athavA '630| tulyArthaiH | 2|3|722' iti SaSThI / anuharamANazabdasya tulyArthatvAt / sadRzIbhavantamityarthaH / puruSapateH rAmasya sahasA tatkSaNaM AgatamAtrasyetyarthaH / paramutkRSTaM pramodamAdadhAnaM janayantaM samIyuH / preya iti priyatamavastvabhidhAnAt // rasavat 857 - graha - maNi - rasanaM divo nitambaM vipulama'nuttama-labdha - kAnti- yogam // cyuta ghana - vasanaM mano'bhirAmaM zikhara- karair madanAdiva spRzantam // 48 // - grahetyAdi - divo nitambaM madhyabhAgaM grahAH maNirasaneva yasya / vipulaM vistIrNam / na vidyate uttamo 'smAdityanuttama atizayavAn / labdhaH kAntyA yogo yena / cyuto dhano vasanamiva yasmAt / zikharaiH karairiva madanAdiva spRzantaM mahendram / rasavaditi divo girezva strIpuMsayoriva zRGgArarasAbhidhAnAt / tathA coktam- 'rasavaddarzitaM spaSTaM zRGgArAdirasaM yathA / ' iti // UrjasvI-- 858 - pracapalama' - guruM bharA'sahiSNuM janama'samAnama'nUrjitaM vivarjya // kRta- vasatimivA'rNavopakaNThe sthirama - tulonnatimUDha - tuGga- megham // 49 // pracapalamityAdi - janaM lokaM pracapalaM bhasthiraM aguruM laghu ata eva bharAsahiSNuM anUrjitaM anahaMkAraM vivajyaivA samAnatvAt arNavasya samudrasyopakaNThaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 281 samIpe kRtavasatiM kRtAvasthAnaM samIyuH / tadevAsamAnatvaM darzayannAha - sthiraM acalaM atulonnatiM asAdhAraNa mahattvamUDhatuGgameghaM uddhRtamahAmeghaM AzrayaNIyatvAt / UrjasvIti sAhaMkAravastvabhidhAnAt // paryAyoktiH 859 - sphaTika maNi- gRhaiH sa-ratna - dIpaiH prataruNa - kinnara-gIta- nisvanaiz ca // amara-pura- matiM surAGganAnAM dadhatamaM duHkhamanalpa-kalpa - vRkSam // 50 // sphaTikamaNigRhairityAdi - sphaTikamaNigRhaiH ratnadIpayuktaiH prataruNAnAM kinnarANAM gIta nisvanaizca hetubhUtaiH amarapuramatiM svargabuddhiM surAGganAnAM dadhataM janayantam / aduHkhaM na vidyate duHkhamasminniti sukhahetumityarthaH / bahukalpavRkSaM samIyuH / paryAyoktariti amarapuramatiM dadhatamityanena paryAyeNa vacanagatyA tadevAmarapuramiti pratipAdanAt / tathA coktam- 'paryAyoktaM yadanyena prakAreNAbhidhIyate' iti // samAhitam -- 860 - atha dadRzurudIrNa-dhUma-dhUmrAM dizamudadhi-vyavadhiM sameta - sItAm // saha- raghutanayAH plavaGga senAH pavana - sutA'Gguli - darzitAmu'da'kSAH // 51 // * athetyAdi - atha prAtyanantaraM lavaGgasenAH saharaghutanayA dizaM dadRzuH / udadhivyavadhiM sajaladhivyavadhAnAM dakSiNAmityarthaH / ' 3270 / upasarge ghoH kiH | 3 | 3|12|' udIrNena mahatA dhUmena dhUmrAmaspaSTAm / sametasItAM saMgatA sItAnayeti tRtIyArthe bahuvrIhiH / pavanasutasyAGgulyA darzitAm / udakSAH UrdhvakRtAkSAH / '852 | bahuvrIhau sakthyakSNoH | 5|4|113 | ' iti Sac / SillakSaNo GIS na bhavati tasyAnityatvAt / tena daMSTretyupapannaM bhavati / samAhitamiti ananyamanaskatayA dizo 'valokanAt // kALApakaM caturbhiH 51-54 udAram861 - jala-nidhima'gaman mahendra - kuJjAt pracaya- tirohita - tigma-razmi-bhAsaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, salilasamudayair mahA-taraGgair bhuvana-bhara kSamadhye bhinna- velam // 52 // jalanidhimityAdi -- mahendrakuJjat jalinidhimagaman gatavatyaH plavaGgasenAH / lRdittvAcceraG / pracayena uccatathA tirohitAstigmarazmibhAso yena nikujena tasmAnikuJjat / salilasamudayairmahA taraMgairmahormibhiH bhuvanasya bharaNe kSamamapi zaktamapi / '1586 / bhR bharaNe' iti kaiyAdikaH / tasya Rtorapi rUpam / abhinnavelaM anatikrAntamaryAdaM jalanidhim / udAramiti udAttamityarthaH / mahAnubhAvatApratipAdanAt / yato mahAtaraGgairjalasamUhairbhuvanabharakSamamapi abhinavelamiti / dvividhamudAraM mahAnubhAvatayA vividharanayogAcceti / iyaM mahAnubhAvatA darzitA // dvitIyamAha - udAramaiva 862 - pRthu-guru-maNi- zukti-garbha-bhAsA glapita - rasA- tala-saMbhRtA'ndhakAram // upahata-ravi-razmi-vRttirmuJcaiH pralaghu- pariplavamAna - vajra-jAlaiH // 53 // pRthvityAdi -- pRthavo mahAntaH guravastu na paricchedyA maNayoM mauktikA yAsAM zuktInAM tathAvidhAnAM garbhasya bhAsA dIhayA glapitaM kSayitaM rasAtale saMbhRtamupacitamandhakAraM yena tam / uccairupari pralaghUnAmalpAnAM pariplavamAnAnAM vajrANAM yAni jAlAni samUhAH tairupahatA ravirazmivRttayo yasmin saH / taM jalanidhimagaman / yadvajraM vAriNi tarati tatprazastamityuktam / 'etadevApare 'nyena vAkyArthenAnyathA viduH // nAnAratnaviyuktaM yattarikalodAramucyate // ' iti // udArameva 863 - samupacita-jalaM vivardhamAne ra - mala- sarit salilair vibhAvarISu // sphuTamevagamayantamUDha-vArIn zaza-dhara-ratna-mayAn mahendra - sAnUn // 54 // samupacitajalamityAdi - vibhAvarISu vivardhamAnairamalaiH saritsalilaiH samupacitajalaM udadhiM spaSTamavagamayantaM bodhayantam / kimityAha - mahendrasAnnu zazadhararatnamayAn candrakAntasvabhAvAn UDhavArIn / anyathA kathaM dhIyate jalaM yadi candrakAntasAnavo na syuH / udArameveti ratnayogAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzana' nAma dazamaH sargaH-283 zliSTam864-bhuvana-bhara-sahAna-laddhya-dhAnnaH puru-ruci-ratna-bhRto gurUru-dehAn // zrama-vidhura-vilIna-kUrma-nakrAn dadhatamuDhUMDha-bhuvo girInahIMz ca // 55 // bhuvanabharasahAnityAdi-girIn bhuvanabharasahAn ahIMzca tAdRzAneva dadhataM jalanidhimagaman / girInalaGghayadhAmnaH bhahIMzvAnabhibhavanIyatejasaH / girIn pururuciratnabhRtaH ahIMzca mahAruciratnabhRtaH / girIn gurudehAn bhahIMzca mahAkA. yAn / zramavidhurAH zramapIDitAH vilInAH kUrmA nakrAzca yeSu tAn girInahIMzco. dUDhabhuvo itavasudhAn / girInahIMzca / 140 / na cchavyaprazAn / 7 / 3 / 7 / ' iti rutvaM pUrvasyAnunAsikaH / zliSTamiti / upamAnenopameyatvasya sAdhanAt / tathA coktaM vizeSaNena kliSTam-'upamAnena yattattvamupameyasya sAdhyate // kriyAguNAbhyAM nAmnA ca zliSTaM tadabhidhIyate // ' iti / atropamAnabhUtairahibhirupameyabhU. tAnAM girINAM tattvasya tAdrUpyasya bhuvanabharAditAdrUpyakriyayA tadguNena ca sAdha. nena girimirahibhizca nAnnA ca zabdena bhuvanabharasahAnityAdinA sAdhyamAna. tvAt / rUpakamapIdRzameva / kiMtu zliSTasya bhedenopameyayoryugapatprayogAt / rUpake punarekasyaivopameyapuruSasya vyAghra upamAnam / tathA coktam-'lakSaNaM rUpake'pIdaM vidyate kAmamatra tu // dRSTaH prayogo yugapadupamAnopameyayoH // ' iti / taduktam / lakSaNaM zliSTaM sahoktyupamAhetu nirdezAtrividham / yathoktam-'zleSAdevArthavaca. soryasya ca kriyate bhidA // tatsahottayupamAhetunirdezAtrividhaM yathA // ' iti / tatredaM sahoktizliSTamuktaM girInahIMzceti sahotyA nirdezAt // liSTameva865-pradadRzururu-mukta-zIkaraughAn vimala-maNi-dyuti-saMbhRtendra-cApAn // jala-muca iva dhIra-mandra-ghoSAn kSiti-paritApa-hRto mahA-taraGgAn // 56 // girINAM tava ca zabdena bhu yoryugapatprayo 1-1331 // gRha-deha-tviTprabhAvA dhAmAni-' iti nAnArthAt giripakSe bhalaGghayAni dhAmAni dehA yeSAmityarthaH / ahipakSe ca dhAmAni tejAMsIti / 2-guruvaH jaDAH uravaH vizAlAzca dehA yeSAmiti vigrhH| 3-atra giripakSe ardhaSTIkAyAM sphuTa eva / bhahipakSe tu ameNa bhayAditastataH palAyanaprayatnena vidhurAH prAntAH santo vilInAH vizeSeNa layaM nAzaM prAptAH kUrmAdayo yessvityrthH| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, - pradadRzurityAdi - mahAtaraGgAn jalamuca hava meghAniva pradadRzuH pradRSTavatyaH / uravo mahAnto muktAH prakIrNAH zIkaraudhA yeSu / vimalamaNidyutaya eva santatAni indracApAni yeSu / dhIramandraghoSAn madhuragambhIradhvamIn / kSitipa ritApahRtaH pRthivI saMtApahAriNaH / idamapi yathAnirdiSTavizeSaNAt zliSTaM jalamuca ivetyupamAnanirdezAt // kulakam 56 - 60 hetu-zliSTam - 866 - vidruma-maNi - kRta -bhUSA muktA-phala-nikara- raJjitA''tmAnaH // babhurudaka- nAga- bhagnA velA-taTa- zikhariNo yatra // 57 // " vidumetyAdi - velAtaTazikhariNo yatreti jalanidhau babhuH zobhante sma / te tamIyuriti vakSyamANena saMbandhaH / velAtaTAH zikhariNazveti dvandvaH / zeSANi vizeSaNAnyubhayanna tulyAni / idamapi yathAnirdiSTameva / kiMtu hetuzliSTaM hetudvAreNa vizeSaNAnAM nirdezAt / vidrumamaNikRta bhUSAtvAt jalahastibhagnatvAcca babhuriti // apahuti: 867 - bhRta- nikhila rasA- talaH sa-ratnaH zikhari - samo rmi- tirohitA'ntarIkSaH // kuta iha paramArthato jalaudho jala - nidhimayurataH sametya mAyAm // 58 // ' bhRtanikhilarasAtala ityAdi - evaMguNaviziSTo jalaughaH kuta iha pradeze paramArthataH paramArthena vidyate / kiM tarhi mAyA / yataH pUritAzeSa pAtAlatvAt sarabatvAt / zikharisamairUrmibhiH pihitAntarikSatvAcca / sarAghavAH lavaGgasenAH sametya mAyAmiva jalanidhimIyuH jJAtavatyaH / sarve gatyarthA jJAnArthaM iti / '964 / bhRna bharaNe' iti bhauvAdikaH / apahnutiriti mAyAmityantargatopamArUpatayA nirdezAt / vidyamAnArthasya cApahnavAt / tathA coktam- 'apahnutiritISTAtra kiMci dantargatopamA // bhUtArthApahnavAdeSA kriyate 'syAbhidA yathA // ' iti / vizeSoktiH868 - zazi-rahitamapi prabhUta- kAnti vibudha-hRta-zriyamapyaM naSTa - zobham // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com - Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 285 mathitama'pi surair divaM jalaiaudhaiH samabhibhavantarma-vikSata-prabhAvam // 59 // zazirahitamityAdi -- zazirahitamapi mugdhacandrarahitamapi prabhUtakAnti padmarAgAdiratnAvabhAsitatvAt / vibudhahRtazriyamapi anaSTazobhaM sarvadA zobhAspadatvAt / surairmathitamapi divamAkAzaM jalaughaiH samabhibhavantaM atyucchritatvAt tadevamavikSataprabhAvaM akhaNDitAmimAnamIyuH jJAtavatyaH / vizeSokteriti zazyAderekadezasya vigame 'pi prasUtakAntyA guNAntareNa stutivizeSasya pratipAdanAt / yathoktam- 'ekadezasya vigame yA guNAntarasaMstutiH // vizeSaprathanAyAsau vizeSoktirmatA yathA // ' iti // vyAja- stuti: 869 - kSiti-kula- giri-zeSa- dig-gajendrAn salila - gatAmiva nAvarmudvahantam // dhRta-vidhura-dharaM mahAvarAhaM giri-guru-potramapIhitair jayantam // 60 // " kSitItyAdi - kSitiM pRthivIM, kulagirIn kulaparvatAn zeSaM nAgarAjaM, diggajendrAnairAvatAdIn / salilagatAmiva nAvamudvahantaM jalanidhiM mahAvarAhaM dhRtavidhuradharaM dhRtA uddhRtA vidhurA vihnalA dharA mahI yeneti / girigurupotraM girivat guru potraM yasya tamapI hitaizceSTitairjayantaM jalanidhimIyuH / vyAjastutiriti kSityAdidhAraNAdadhikaguNasya jalanidhestotra vyapadezena varAheNa tulyatvAt / tamapi mahAvarAhaM jayantamiti kiMcidvidhAtumicchayA nindanAt / tathA coktam'dUrAdhikaguNastotravyapadezena tulyatA // kiMcidvidhitsayA nindA vyAjastutirasau yathA // ' iti // -- upamA-rUpakam - 870 - giri - parigata- caJcalA''pagA''ntaM jala - nivahaM dadhataM mano'bhirAmam // galitamiva bhuvo vilokya rAmaM dharaNi-dhara-stana- zukla-cIna-paTTam // 61 // girItyAdi - giribhiH parigatAH saMsRSTAH caJcalA vilolA ApagAntA nadyantA yasmin jalanivahe, taM jalanivahaM dadhataM dhArayantaM samudramIyuH / kIdRzamiva jalanivaham / rAmaM bhartAraM vilokya hRSTAya ityarthaprAptam / tatazca pUrvakAle ktvA / bhuvaH pRthivyA iva dharaNidharastanayoH zuklacInapaTTamiva galitam / upa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 bhaTTikAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, mArUpakamiti / tathoktam-'upamAnasya tanAvamupameyasya rUpayan // yo vadatyupamAbhedamupamArUpakaM yathA // ' iti // ___ tulyayogitA871-a-parimita-mahA'dbhutair vicitraz cyuta-malinaH zucibhira mhaan-lkssyaiH|| taru-mRga-pati-lakSmaNa-kSitIndraH samadhigato jaladhiH paraM babhAse. // 62 // aparimitamahAddharityAdi-tarumRgapatilakSmaNakSitIndraiH sugrIvalakSma. NarAmaiH samadhigataH prApto jaladhiH paraM suSchu babhAse zobhate sa / kIdRzaiH kIdRza ityAha-aparimitamahAdbhutairvicitraH nAnAdbhutaH / zucimirvimalaiH cyutamalino nirmalo 'laGghayairanabhibhavanIyaiH mahAn anabhibhavanIyaH / evaM ca kRtvA tenApi te samadhigatAH paraM babhAsira iti / tulyayogiteti nyUnAnAmapi teSAM sugrIvAdInAM viziSTena jalanidhinA mahAdbhutatvAdiguNasAmyavivakSayA tulyasya kAyasya bhAsanalakSaNasyAnuSThAnena tulyayogAt / tathA cokam-'nyUnasyApi viziSTena guNasAmyavivakSayA // tulyakAryakriyAyogAdityuktA tulyyogitaa||' iti // nidarzanam872-na bhavati mahimA vinA vipatte ravagamayanniva pazyataH payodhiH // a-viratamabhavat kSaNe kSaNe 'sau zikhari-pRthu-prathita-prazAnta-vIciH // 63 // na bhavatItyAdi-mahimA mahatvaM, vinA vipatteH vinAzaM vinA na bhavati '603 / pRthgvinaa-12|3|32|' ityAdinA paJcamI / nAstyeva tanmahattvaM yasya vinAzo nAstItyevamavagamayan bodhayanniva payodhistAn pazyato rAmAdIn avi. ratamavicchedena zikharivat pRthavaH prathitAH prazAntAzca vIcayo yasya sa evaM kSaNe kSaNe abhavat bhUtavAn / nidarzaneti pratikSaNaM vIcInAM pRthutvaprazAntasvabhavanakriyayaiva mahimabhavanasya tadarthasya vipattiphalasya upAdAnAt / na yathevavatizabdA. nAM prayogAt / tathA coktam-'kriyayaiva tadarthasya viziSTasyopadarzanAt // iSTA nidarzanA nAma yathevavatibhirvinA // ' iti // 1-tarumRgAH zAkhAmRgAH kapayasteSAM patiriti vigrahaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya - rUpe kathAnake 'sItAbhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 287 samudropakaNThe rAmasya madanAvasthAmAha virodhaH 873 - mRdubhirapi vibheda puSpa bANaiz calazizirairapi mArutair dadAha // raghutanayamanartha - paNDito sau, na ca madanaH kSatarmAtatAna, nA 'rciH // 64 // C mRdubhirityAdi - madano 'narthapaNDitaH niSprayojanakuzalaH puSpabANairapi mRdubhiH raghutanayaM bibheda / na cAsau kSataM khaNDanamAtatAna janitavAn / jalazizirairmArutaistameva raghutanayaM dadAha na cAsAvarcijrjyAlAmAtatAna / virodha iti puSpabANAnAM yanmArdavaM marutAM ca jalasaMsargAdyacchetthaM tayorbhedadAhalakSaNe kriye viruddhe tayorabhidhAnAt / tayozca kriyayorvA virodhinI kriyA kSatArciSoravatAnalakSaNA tasyAH kAmodrekapratipAdanAbhidhAnAt / tathA coktam- 'guNasya ca kriyAyA vA viruddhAnyakriyAbhidhA / yA vizeSAbhidhAnAya virodhaM taM viduryathA // ' iti // upameyopamA -- 874 - atha mRdu- malina prabhau dinA'nte jaladhi- samIpa - gatAva'tIta - lokau // anukRtirmitaretarasya mUrtyor dina-kara- rAghava - nandanArvakAm // 65 // athetyAdi -- atha yathoktavastvanantaraM mRdumalinaprabhau mRdurapracaNDA malinA prabhA yayoH tau dinakararAghavanandanau / raghorapatyaM rAghavaH dazarathastannandano rAmaH dinAnte anyonyasya divAkaro rAmasya rAmo 'pi divAkarasyeti mUryodayoranukRtimivAnukAramiva yathoktadharmatulyatayA akASTa kRtavantau / atItalokau tyaktalokau / upameyopameti / tayoH paryAyeNa upamAnopameyatvAt / tathA coktam'upamAnopameyatvaM yantra paryAyato bhavet // upameyopamAM dhIrA buvate tAM yathoditAm // ' iti // sahokti: 875 - apaharadiva sarvato vinodAn dayita - gataM dadhadekadhA samAdhim // ghana - ruci vavRdhe tato 'ndhakAraM saha raghu-nandana-manmathodayena // 66 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, apaharadityAdi-tatastRRttarakAlaM divase ye binodAH cetasaH saMsthApakAH tAn sarvataH sarvAn sarveNa vA prakAreNa / maadyaaditvaattsiH| apaharadiva apanayadivAndhakAraM dayitagataM priyAgataM ca / samAdhi cittaikAgratAM ekadhA ekaprakAraM dadhat dhaaryt| ghanaruci bahulacchAyaM vavRdhe vardhate sa / saha raghunandanamanmathodayena tadAnIM tasya kAmodayo'pi vavRdhe / sahoktiriti andhakAravanmanmathAzritayorvardhana kriyayostulyakAlayoH vavRdha ityanena padena kathanAt / tathA cokam-'tulyakAlakriye yatra vastudvayasamAzrite // vAkyenakena kathyate sahoktiH sA matA yathA // ' iti // parivRttiH876-adhi-jaladhi tamaH kSipan himAMzuH paridadRze 'tha dRzAM kRtA'vakAzaH // vidadhadiva jagat punaH pralInam. bhavati mahAn hi parA'rtha eva sarvaH // 67 // adhijaladhItyAdi-atha himAMzurandhakAravardhanAnantaram / adhijaladhi jaladhepari / vibhaktyarthe 'vyayIbhAvaH / tamaH kSipana apanayan / paridadRze dRSTaH / dRzAM cakSuSAM kRtAvakAzaH dattAvasaraH / jagallokaM pralInaM tirobhUtaM punarvidadhadiva sajatriva / kamAttenaivaM kRtamityAha-yamAdyo mahAn sa sarvaH parArtha eva parapra. yojana eva bhavati / parivRttiriti dRzAM kRtAvakAza ityanena viziSTasya vastuna AdAnAt / tamaH kSipannityanenAsya vastunaH apohAt, bhavatItyAdinA arthAntaranyAsAt / tathA coktam-'viziSTasya yadAdAnamanyApohena vastunaH / arthAntaranyAsavatI parivRttirasau yathA // ' iti // sa-sandehaH877-azaniyamasau, kuto nirabhre. zita-zara-varSama-sat tadapya-zArGgam // iti madana-vazo muhuH zazA'Gke raghu-tanayo, na ca nizcikAya candram // 68 // azanirityAdi-asau yazcandraH kimayamazanivajaM, asau kuto nirabhra nabhasi kutaH, yato'sau meghAdutpadyata iti / uta nizitAnAM zarANAM varSa tadapyazAGgamavidyamAnadhanuH asadavidyamAnamityayaM madanavazaH kAmAbhibhUto muhuH kSaNaM zazAGke zazAGkaviSaye raghutanayo 'bhUdityarthAt draSTavyam / na ca candraM nizcikAya nizci. noti sa / '2525 / vibhASA ceH 17 / 3 / 58 / ' iti kutvam / sasandeha iti / azanizaravarSAbhyAM upameyasya candrasya tatvaM azanizaravarSamiti prayo. kurabhidhAnAt / kuto nirabhre tadapyazArGgamiti punarupamAnopameyayorbhedAbhi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnakai 'sItA'bhijJAnadarzana' nAma dazamaH sarga:-289 dhAnAt na nizcikAya candramiti stutyarthe sandehavaco'midhAnAcca / tathA co. kam-'upamAnopameyasya tatvaM ca vadataH punaH // sasandehavacaH stutyai sasandehaM viduryathA // iti // ananvaya:878-kumuda-vana-cayeSu kIrNa-razmiH kSata-timireSu ca dig-vadhU-mukheSu // viyati ca vilalAsa tadU-vadindur, vilasati candramaso na yad-vadanyaH // 69 // kumudavanacayegvityAdi-kumudavanAnAM cayeSu samUheSu, digvadhUmukheSu, viyati ca, kSatatimireSu khaNDitatamaHsu yatasteSu vikIrNarazmiH kSiptamayUkhaH vilalAsa tadvadinduH zobhate sma / candramasaH sakAzAt anyo yadvayathA na vikasati tathA vilalAsa / idamuktaM bhavati / indurvilalAsa candra iveti / ananvaya iti satsadRzasya sAmyasyAvivakSAtazcandrasyopamAnopameyatvAt / tathA coktA m-'yatra tenaiva tasya syAdupamAnopameyatA // sAdRzyasyAvivakSAtastramityAhurananvayam // ' iti / utprekSA''vayavaH879-zaraNamiva gataM tamo nikuJja viTapi-nirAkRta-candra-razmyarAtau // pRthu-viSama-zilA'ntarAla-saMsthaM sa-jala-ghana-dyuti bhIta-vat sasAda. // 70 // zaraNamityAdi-pRthuviSamazilAnAM yAnyantarAlAni teSu saMsthaM saMtiSThamAnaM sattamaH nikuLe gahane viTapiminirAkRtAzcandrasya razmaya evArAtayo yasmAnikuJAt tasmin sasAda vilInaM zaraNamiva / yathA kazcit bhIto durge nilI. yate / sajalasya dhanasyeva dhutiryasya tamasaH / utprekSAvayava iti / bhItavatsa. sAdeti upamAzleSalakSaNasya zliSTasyArthena yogAt zaraNamiva gatamityutprekSAyo. gAt, 'viTapinirAkRtacandrarazmyarAtau' iti rUpakArthena yogAt / tathA coktam-zliSTasyArthena saMyuktaH kiMciccotprekSayAnvitaH // rUpakArthena ca punarutprekSAvayavo yathA // ' iti // 'viTapitiraskRtacandrarazmiyogaH' iti pAThAntaraM tantra rUpakArthoM nAstIti asaMpUrNalakSaNatA // saMsRSTiH880-atha nayana-manoharo 'bhirAmaH smara iva citta-bhavo 'py-vaam-shiilH|| bha0 kA0 25 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 bhaTTikAvye tRtIye prasanna kANDai lakSaNe-rUpeM prathamo vargaH, ...: raghu-sutamanujo jagAda vAcaM , - s-jl-ghn-stnyitnu-tuly-ghossH-|| 71 // __ athetyAdi-atha candradarzanAnantaraM raghusutaM rAmamabhirAmaH kAmAbhibhUtasvAdAbhimukhyena ramyata iti / anujaH kanIyAn bhrAtA vAcaM vakSyamANAM jagAda gaditavAn / nayanamanoharaH prekSaNIya ityarthaH / atra nayane manazcAvarjayan nayanamanohara iti tulyayogitA / nyUnasya lakSmaNasyAdhikena sahAbhiramaNIyaguNasAmya. vivakSayA abhiramaNatulyakriyAyogAt / sara iva cittabhavo'pi tasya cetasi sadA bhavatIti liSTam / tathApyavAmazIlo pratikUla iti virodhaH / smarastu vAmazIlaH ) sajaladhanastanayinunA zabdena tulyo ghoSo yasya / saMsRSTiriti bahvalaMkArayogAt / tathA coktam-'parAmibhUtA saMsRSTirbahvalaMkArayogataH // racitA ratnamAleva sA caivaM kathyate yathA // ' iti // AzI:--881-'pati-vadha-parilupta-lola-kezIr nayana-jalA'pahatA'JjanauSTha-rAgAH // kuru ripu-vanitA, jahIhi zokaM, va ca zaraNaM jagatAM bhavAn , ka mohaH // 72 // patItyAdi-pativadhena pariluptA bhraSTA lolAH kezA yAsAM ripuvanitAnAm / nayanajalenAbhruNA apahRtamaJjanamoSTharAgazca yAsAM tAH mandodarIprabhRtIH kuru / zokaM jahIhItyAzaMse / kiM / ka bhavAn jagatAM zaraNamAzrayaH kva ca moha iti / AzIriti iSTasyAzaMsanAt / tathA coktam-'AzIriti ca keSAMcidalaMkAratayA matA // sauhRdasyAvirodhoktau prayogo 'syAzca tadyathA // ' iti // hetuH882-adhigata-mahimA manuSya-loke vata sutarAmavasIdati pramAdI, // gaja-patiruru-zaila-zRGga- varmA gururavamajjati paGka-bhA, na daaru.|| 73 // adhigatamahimetyAMdi-manuSyaloke yo 'dhigatamahimA prAptAdhipatyaH sapra. mAdI zokAdiSu pramAdavAn bata kaSTamavasIdati na kAryasamartho bhavati / kuta etadityAha-gajapatiH uruzailazRGgavA mahAzailazRGgapramANaM varma vapuryasya sH| paGkabhAk pakaM bhajatIti / 2976 / bhajo NviH / 3 / 2 / 62 / ' paGkamavatIrNaH san avamajati avasIdati / yasmAdasau guruH, na punaru kAThaM tasmAnmunca zokam / hevuriti gajapaterhetudvAreNa nirdezAt ayamarthAntaro draSTavyaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA'bhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH - 291 nipuNam - 1 883 - boddhavyaM kimiva hi yat tvayA na buddhaM, kiM vA te nimiSitarmadhya-buddhi- pUrvam, // labdha''tmA tava su'kRtaira'niSTa- zaGkI sneha gho ghaTayati mAM tathApi vaktum. // 74 // boddhavyamityAdi - kimiva tadboddhavyaM jJAtavyamasti naivetyarthaH / yazvayA na buddhaM buddhyA vijJeyaM tava kiMciceSTitamapi nopekSApUrvakaM yato nimiSitamapyakSNonimIlanamapi bhabuddhipUrvakaM naivetyarthaH / yadyevaM kimityasmAnupadizasItyAhalabdhAtmeti / tathApi sukRtairlabdhAtmA labdhajanmA snehaughaH snehasamUhaH / aniSTazaGkI aniSTazaGkanazIlaH / mAM vaktuM vadeti ghaTayati / nipuNamiti arthAvagA - DhatvAdasya codAtte'ntarbhAvo draSTavyaH / bhAvikatvamityalaMkAra uktaH / tadbandhavi. SayatvAtpRthak pradarzayiSyati // 884 - saumitreriti vacanaM nizamya rAmo * - jRmbhAnvAn bhuja-yugalaM vibhajya nidrAn // adhyaSThAc chizayiSayA pravAla-talpaM rakSAyai prati-dizamAdizan plavaGgAn // 75 // iti bhaTTikAvye dazamaH sargaH // saumitrerityAdi -- ityevaM saumitreH lakSmaNasya vacanaM nizamya zrukhA rAmo jRmbhAvAn jAtajRmbhikaH jRmbhaNaM jRmbhA / ' 3280 / gurozca halaH | 3 | 3|103 / ' ityakAraH / TAp / nidvAn nidrAM gacchan / '1128 | drA kutsAyAM [gtau|' ityasmAdAdAdikasya nipUrvasya zatari rUpam / zizaviSayA zayitumicchayA / bhujayugalaM vibhajya ekaM ziraHsthAne nyasya dvitIyaM zarIrasyopari prasAryetyarthaH / vibhujyeti pAThAntaram / tatra kroDabhAge vakrIkRtyerthaH / pravAlatalpaM pallavazayanIye adhyaSThAt adhiSThitavAn / '2223 / gAti-sthA - | 2|4|771' iti sico luk / '2276 / prAk sitAt - 181363|' ityAdinA Satvam / samudradidRkSayA niyamapUrvaM suSvApetyarthaH / rakSAyai rakSAnimittaM lavaGgAnAdizan niyojayan / pratidizaM dizi / '677 / avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH | 5|4|107 | iti Tac / tatra dikzabdasya paThitatvAt // iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI- bhaTTikAvye tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe prathamaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSyarUpe kathAnake 'sItA'bhijJAnadarzanaM' nAma dazamaH sargaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 bhaTTikAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, ekAdazaH sargaHmAdhuryamapi kAvyasya guNa uktaH / tathA coktam-'zrAvyaM nAtisamakhAthai kAvye madhuramiSyate' iti / tatpradarzanArtha laGkAgataprabhAtavarNanamadhikRtyAha885-athA 'stamAseduSi manda-kAntau puNya-kSayeNeva nidhau kalAnAm // samAlalambe ripu-mitra-kalpaiH pajhaiH prahAsaH kumudair viSAdaH // 1 // athetyAdi-athAnantaraM kalAnAM nidhau candramasi astaM parvatamAseduSi gatavati / yathA kasiMzcit puNyakSayeNAvasAnamAseduSi / 3097 / bhASAyAM sada-vasa -322108' iti liTaH kasurAdezaH / mandakAntAvityastagamane pUrvaliGgaM darza. yati / ripukalpaiH pajhaiH prahAsaH vikAsaH, mitrakalpaiH kumudairviSAdaH saMkocaH samAlalambe smaalmbitH|| 886-dUra samAruhya divaH patantaM bhRgorivendu vihitopakAram // baddhA 'nurAgo 'nupapAta tUrNa tArA-gaNaH saMbhRta-zubhra-kIrtiH // 2 // dUramityAdi-dUra diva AkAzasya bhAgaM samAruhya pazcAttata evAkAzAt bhRgoriva prapAtAdiva patantamindu tArApatimanu pazcAt vArAgaNaH vihitopakAraM tadudayena tArAgaNApyAyanAt baddhAnurAgaH astagamanakAle anugataraktabhAvaH saMbhRtA vipulIMkRtA zubhrA nirmalA kIrtiyana sa tArAgaNaH papAta / yathA kamizvitsvAmini bhRgoH patati pazcArasvAmibhaktayA bhRtyaloko baddhAnurAgaH saMbhR. tazubhrakIrtiH patati tadvaditi // 887-ka te kaTAkSAH, va vilAsavanti proktAni vA tAni mamaiti matvA // laGkA'GganAnAmavabodha-kAle tulAmanAruhya gato 'staminduH. // 3 // kata ityAdi-ye kaTAkSAH savilAsAstiryagdRSTayaH, yAni ca prokAni jalpitAni vilAsavanti, tadubhayaM na mama vidyate / laGkAGganAnAM tu mukhendavaH sakaTAkSAH savilAsAH sajalpitAzca / ato yAvanna vibudhyante tAvadapakramaNaM yuktamiti matvA nirUpya tulAmanArA samAnatAmalabdhvA niHsaMzayo vA bhUtvA / tatprabodhakAle / lakAGganAnAmeva / gato 'staminduH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM nAma ekAdazaH sarga:- 293 888-mAnena talpeSva-yathA-mukhInA mithyA-prasuptair gmit-triyaamaaH|| strIbhir nizA'tikrama-vihvalAbhir dRSTe 'pi doSe patayo 'nunItAH // 4 // mAnenetyAdi-patayastalpeSu zayanIyeSu mAnenAyathAmukhInAH parAvRtta. mukhAH / 1807 / yathAmukhasaMmukhasya darzanaH khaH / 5 / 2 / 6 / ' parAvRttatvAt pratibimbAzrayavatteSu yoSitAM pratibimbamiva mano na prasAdIbhavatItyevaM mithyAprasuptaralIkanidrAbhiH gamitatriyAmAH preritprthmaadiprhraaH| dRSTe 'pi doSe gotraskha. lItAdau / patayaH strIbhiranunItA yato nizAtikamAtparyavasAnAt vikRvA vihvalAstAH // 889-IrSyA-virugNAH sthira-baddha-mUlA nirst-niHshess-shubh-prtaanaaH|| ApyAyitA netra-jala-prasekaiH prema-drumAH saMruruhuH priyANAm // 5 // IrSyAvirugNA ityAdi-priyANAM premadrumAH premANi drumA iva / sthira nizcalaM baddhamUlaM utpattikAraNaM yeSAM te IrSyAvirugNA ata eva nirastAH niHzeSAH zubhA eva hasitajalpitAdayaH pratAnAH zAkhA yeSAM te / prasAdanAnantaraM netraja. laprasekairApyAyitAH saMruruhuH punarnavIbhUtAH sthirabaddhamUlatvAt // 890-tataH samAzaGkita-viprayogaH punar-navIbhUta-raso 'vitRSNaH // smarasya santaM punaruta-bhAvaM nA ''vartamAnasya viveda lokaH // 6 // tata ityAdi-premadrumarohaNAnantaraM lokaH samAzakSitaviprayogo viprayogo. 'smAkamAsanavartIti punarnavIbhUtarasaH abhinavIbhUtasuratecchaH sarasya kAmastha AvartamAnasya punaHpunaH pravartanAt / bhavitRSNaH sAmilApaH santamapi vidyamA. namapi punaruktabhAvaM paunaHpunyaM na viveda / bhAzakSitaviprayogavAdapUrvamiva jJAtavAnityarthaH // 891-vRttau prakAzaM hRdaye kRtAyAM sukhena sarvendriya-saMbhavena // saMkocamaivA 'sahamAnamasthA da-zakta-vad vaJcita-mAni cakSuH // 7 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 bhaTTi-kAvye tRtIye presana-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, vRttAvityAdi-suratakAle zrotratvakcakSurjihvAghrANAnAM indriyANAM zabda. sparzarUparasagandhagrahaNAt sarvendriyasaMbhavaM sukham / athavA sarvamindriyaM yatreti sarvendriyaH kaayH| tatsaMbhavaM sukhaM sarvendriyasaMbhavam sukhaM tathAhyAliGganacumbanadarzanacchedaneSu puruSopasRSTeSu tatra prayujyamAne kAye sukhamutpadyate / tena sukhena hRdaye cetasi prakAzaM spaSTaM vRttau kRtAyAM cakSurvaJcitamivAtmAnaM manyamAnam / '2993 / AtmamAne khazca / 3 / 2 / 03 / ' iti NiniH / saMkocameva nimIlanamevA. sthAt anuSTitavat asahamAnamiti sarvendriyasaMbhavasya sukhasya hRdaye vRttiM soTumapArayadityarthaH / azaktavat yathA kazcidasamartho 'nyasaMbhavAM saMpadaM soDhumasahamAnaH saMkocamanutiSThati // ...892-pIne bhaTasyorasi vIkSya bhugnAMs tanu-tvacaH pANi-ruhAna su-madhyA // icchA-vibhaGgA''kula-mAnasatvAd bharne nakhebhyaz ca ciraM jujUre. // 8 // pIna ityAdi., kAcit sumadhyA sumadhyamA nakhaiH vyApadyamAnA ahamadhyastha kSataM vidhAsyAmIti bhaTasyorasi pIne kaThine bhugnAn kuJcitAn / bhannAniti pAThA. ntaram / pANiruhAnakhAn vIkSya bhatre nakhebhyazca ciraM jujUre kudhyati sa / katha. masya vakSaH kaThinaM mama ca nakhAstanutvaco na kaThinA iti / 1230 / pUrI / 1233 // jUrI hiMsAvayohAnyoH' ityasyAtmanepadino rUpam / '575 / krudh-druh-1||4||37||" ityAdinA smprdaansNjnyaa| kalAjujUra ityAha-icchAvibhaGgAkulamAnasatvAta cikIrSitAkaraNenAkulacittatvAt // 893-srastA'Gga-ceSTo vinimIlitA'kSaH .. svedA'mbu-romodgama-gamya-jIvaH // a-zeSa-naSTa-pratibhA-paTutvo gADhopagUDho dayitair jano 'bhuut.||9|| / srastAGgaceSTa ityAdi-dayitairgADhopagUDhaH AliGgitaH san strIjanaH aze. panaSTapratibhApaTutvo 'bhUt / azeSaM naSTaM pratibhAyA buddheH paTutvaM yasyeti / evaM ca kRtvA sastAGgaceSTo 'pagatakAyavyApAraH vinimIlitAkSaH sukhAnubhavAnimIlitalocanaH / mRtastItyAha-vedAmburomodgamagamyajIvaH khedAmburomodmAbhyAM liGgAbhyAM gmymaansNjnyH|| 894-tamaH, prasutaM maraNaM, sukhaM nu, mUrchA nu, mAyA nu manobhavasya, // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM' nAma ekAdazaH sargaH - 295 kiM tat kathaM vaityupalabdha-saMjJA vikalpayanto 'pi na saMpratIyuH // 10 // tama ityAdi - kAmukA api paratAvasthAyA uttarakAlaM upalabdhasaMjJA vikalpayanti / tamo nu kimandhakAraM, prasuptaM nu kiM prakarSeNa suptaM, maraNaM nu maraNAvasthA nu, sukhaM nu mUrcchA nu, manobhavasya vA mAyeti kiM tadbhavati / kathaM vA kena prakAreNa tatsyAt / ityevaM vikalpayanto'pi na saMpratIyuH, na paramArtha jJAtavanta ityarthaH // ? 895 - vakSaH stanAbhyAM, mukhamAnanena gAtrANi gAtrair ghaTayannaM mandam // smarAturo naivaM tutoSa lokaH, paryAptatA premNa kuto viruddhA. // 11 // vakSa ityAdi - vakSomukhagAtrANi svAni stanAdibhiH strIsaMbandhibhirghaTayan saMzleSayan amandaM dRDham | 134 | Gamo hrasvAdaci Gamudra - 1813|32|' smarAturo loko naiva tutoSa tuSTiM na jagAma / yataH paryAptatA premNi kuto 'viruddhA / naiva, tasyAviruddhatvAt // 896 - srasta'Gga-yaSTiH parirabhyamANA saMdRzyamAnA''pyu'pasaMhRtA''kSI // anUDhamAnA zayane navoDhA paropakAraka - rasaiva tasthau // 12 // srastAGgayaSTirityAdi -- kAcinnavoDhA parirabhyamANA patyA AliGgymAnA svastAGgayaSTiH na pratIpamAliGgati / saMdRzyamAnApi mukhamunnamayya upasaMhRtAkSI nimIlitalocanA na pratIpaM pazyati mAnaM naivAcaratIti / anUDhamAnApi asaMhatamAnApi evaMvidhApi satI paropakAraikarasaiva tasthau / bharturupakAraikAbhiprAyaiva avasthitA nAtmopakArAya // 897 - AliGgitAyAH sahasA trapA - vAMs trAsA'bhilASA'nugato ratA''dau // vizvAsitAyA ramaNena vadhvA vimarda- ramyo madano babhUva // 13 // AliGgitAyA ityAdi -- kasyAzcidvadhvA ratAtprAk ramaNena sahasA tatkSaNaM AliGgitAyAstrapAvAnmadano babhUva / ratAdau stArambhe trAsAbhilASAbhyAmanugato babhUva / vizvAsitAyAH zanairvizvAsaM kAritAyAH vimardaramyo babhUva vAsAbhAvAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com ' ". Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna - kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 898 - sAmonmukhenA ''cchuritA priyeNa datte se kAcit pulakena bhede // antaH-prakopA'pagamAd vilolA vazIkRtA kevala - vikrameNa // 14 // sAmonmukhenetyAdi - atha kAcitkopAnmAnavatI priyeNa sAmonmukhena sAmapareNa prasAdayatA AcchuritAkhyena nakhakarmaNA saMspRSTA satI pulakena romAcena bhede uname datte sati atha antaH prakopasyApagamAt vilolA vilokabuddhiH kevalavikrameNa haThADrahaNenaiva vazIkRtA, upabhuktetyarthaH // 899 - gurur dadhAnA paruSa- tvama'nyA kAntA 'pi kAntendu-karA'bhimRSTA // prahlAditA candra-zilaiva tUrNaM kSobhAt sravat - svedajalA babhUva // 15 // P 1 gururityAdi - anyApi kAcit strI kAntA kamanIyarUpA guruH dhIrA / *502 / voto guNavacanAt | 4 | 3 | 44 | ' iti vA GIp / na bhavati / dadhAnA para patvaM nairyam / kAntena bhartrA induneva karAbhisRSTA satI prahlAditA sukhitA / kSobhAt cetaso vikArAt tUrNe ssravatsvedajalA babhUva / candrazileva candramaNiriva / sA garIyasI kAntA paruSatvaM kAThinyaM dadhAnA indunA karAbhimRSTA prahlAditA sukhiteva kSobhAtsvaprakRtivikArAt sravajjalA bhavati // 900 - zazAGka- nAthA'pagamena dhUkhAM mUrcchA - parItAmiva nir-vivekAm // tataH sakhIva prathitA'nurAgA prAbodhayat dyAM madhurA'ruNazrIH // 16 // zazAGketyAdi - tato 'nantaraM yathA kAcit strI nAthasya bharturapagamena viyogena dhUmrA malinA mUrcchAparItA nizcetanA ataeva nirvivekA vivektumazaktA satI sakhyA prakAzita snehayA prabodhyate tadvad dyAmAkAzaM zazAGkanAthasyApagamena astagamanena dhUmrAM dhUsaratAM gatAM nirvivekAM avidyamAnavizeSAM aruNazrIH AdityalakSmIriti madhurAbhinavA prathitAnurAgA prAbodhayatprakAzitavatI // 901 - a - vIta- tRSNo 'tha paraspareNa kSaNAdivA''yAta-nizA'vasAnaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM' nAma ekAdazaH sarga:- 297 duHkhena lokaH paravAnavA 'gAt samutsukaH svapna-niketanebhyaH // 17 // avItetyAdi-athAnantaraM lokaH paraspareNAnyonyena dayito dayitayA dayitApi dayitena avItatRSNaH anapagatasaMbhogAmilApaH ataeva kSaNAdiva drutamivAyAtaM nizAvasAnaM yasya / samutsukaH utkaNThitaH paravAniva parAdhIna iva khamaniketanebhyaH vAsagRhebhyo duHkhena agAt nirgatavAn // 902-arthotthitA''liGgita-sannimagno ruddhaH punar yAna gamane 'nabhIpsuH // vyAjena niryAya punar nivRttas tyaktA'nya-kAryaH sthita eva kazcit. // 18 // aotthitetyAdi-zayanAta ardhamusthitaM yasyetya/tthitaH / AhitAnyAdiSu draSTavyaH / zayanasya vA ardhAdusthita iti yojyam / sa cAliGgito dayitayA sanimanaH zayane sutH| punanirgacchan ruddho vistH| gamane anabhIpsurapi niryAya vyAjena nimittena punarnivRttaH / praviSTastyaktAnyakAryaH sthita evaM kazcitkAmI // 903-tAlena saMpAdita-sAmya-zobhaM zubhA'vadhAnaM svara-baddha-rAgam // padair gatA'rtha nRpa-mandireSu prAtar jagur maGgala-vat taruNyaH // 19 // tAlenetyAdi-nRpamandireSu rAmaNAdirAjavezmasu prabhAtakAle taruNyo maGgalavat maGgalopetaM jaguH gAyanti sa / tAlena kriyAkAlamAnena saMpAditA sAmya. zobhA yatra gAyanakriyAyAM, zubhAvadhAnaM zobhanamavadhAnaM cittaikAgratA yatra, svarabaddharAgaM SaDjAdibhiH skharairbaddho grAmarAgo yatra, padaiH suptiGantargatArtha paricchimArtha, nirarthakapadarahitamityarthaH / anena kharagataM padagataM layagatamavadhAnagatamiti caturvidhaM gItamAkhyAtam // 904-duruttare paGka ivA andhakAre manaM jagat sntt-rshmi-rjuH|| pranaSTa-mUrti-pravibhAgamudyan pratyujahAreva tato vivasvAn. // 20 // duruttara ityAdi-andhakAre paGka iva duruttare duHkhenottIryata iti / manaM praviSTaM jagat / yataH pranaSTamUrtipravibhAgaM pranaSTaH sthAvarajaGgamamUrtInAM pravibhAgo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 -bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, yasmin tat / vivasvAnudyan udgacchan santatarazmirajjuH pravitatA razmayo mayUkhA eva rajavo yena saH pratyujahAreva uddhRtavAniva / tata ityandhakArAt // 905-pItoSTha-rAgANi hRtA'JjanAni . bhAsvanti lolairalakair mukhAni // ... prAtaH kRtA'rthAni yathA virejus tathA na pUrvedhurIlaMkRtAni. // 21 // pItauSTharAgANItyAdi-mukhAni vadhUnAmityarthAt / yathA prAtaH prabhAte virejuH tathA pUrveyuH pUrvasminnahani alaMkRtAni na rejaH / teSAmakRtArthatvAt / tAni punaH kRtArthAni kRtakAryANi / yato dayitaiH pItauSTharAgANi oSThacumbanAt / hRtAJjanAni cakSuSorapi cumbanAt apagatakajalAni lolairAkulairalakaiH kacagrahAkarSaNAt / bhAsvanti dIptimanti // ...906-prajAgarA''tAmra-vilocanA'ntA nirnyjnaa'lktk-ptr-lekhaaH|| .. tulyA ivA ''san parikheda-tanvyo vAsa-cyutAH sevit-mnmthaabhiH|| 22 // prajAgaretyAdi-bhartRbhiH sahaikatra yacchayanaM sa vAsaH tasAcyutAH kAzcit tanvyaH sevitamanmathAbhiH anuSThitasuratAmiH tulyA ivAsan / yataH prajAgarAtA. bhravilocanAntAH dayitAgamanapratIkSaNAt yaH prajAgarastena tAmranetraparyantAH / nAyAta iti gRhItaprasAdhanatayA niraJjanAlaktakapatralekhAH yadi vA anyatra zayita iti rodanAt niraJjanAH cittonmAthAditastataH pAdavikSepAta vigatAlakakAH zayane pratikSaNamudvartanaparivartanAtkapolAdibhyo niSpatralekhA iti khe. dAcca tanvyaH kRzAGgyaH // 907-Abaddha-netrA'Jjana-paGka-lezasU tAmbUla-rAgaM bahulaM ddhaanH|| cakAra kAnto 'pyadharo 'GganAnAM sahoSitAnAM patibhir laghutvam // 23 // . AbaddhetyAdi kAsAMcidaGganAnAM patibhiH sahoSitAnAmapyadharaH laghutvaM daurbhAgyaM cakAra, sUcitavAnityarthaH / yatastA IpsitasuratAprAlyA ruditAstatazca baddho lagno netrAJjanapaGkalezo yasya so'dharo dayitairapItatvAca. bahulaM tAmbUlarAgaM dadhAnaH kAnto 'pi laghutvaM cakAra // .908-casRSi kAntAnyapi sA'JjanAni tAmbUla-raktaM ca sa-rAgoSTham // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'prabhAtavarNana' nAma ekAdazaH sargaH- 299 kurvan sa-vAsaM ca su-gandhi vakraM cakre janaH kevala-pakSa-pAtam. // 24 // cajhUSItyAdi-kAntAnyapi zobhanAnyapi ca Si, vikacotpaladyutitvAt / sAJjanAni kurvan strIjanaH, prAtargRhyamANaprasAdhanatvAt / sarAgaM coSTaM, svabhAvato bimbaphalAkAratvAt / tAmbUlaraktaM kurvan / svabhAvatazca sugandhi vakraM mukhaM savAsaM vAsayuktaM kurvan / kevalapakSapAtaM samatvaM cakre aJjanAdInAM nirarthakatvAt // 909-kSatairasaMcetita-danta-labdhaiH / / saMbhoga-kAle 'vagataiH prabhAte // a-zaGkatA 'nyonya-kRtaM vyalIkaM viyoga-bAhyo 'pi jano 'tirAgAt // 25 // 'kSatarityAdi-asyA mayA dattaM asya ca mayeti saMbhogakAle rAgAndhatayA asaMketitAnyajJAtAni dantebhyo labdhAni yAni kSatAni / 1802 / cita saMcetane' iti svArthikaNyantasya rUpam / prabhAtakAle avagataiSTaiH viyogabAhyo 'pi supto'pi kAmijanaH atirAgAt atinehAt anyonyakRtaM anyonyena kRtaM vyalIka aparAdha azaGkata vikalpitavAn / laGi rUpam / kimasyAnyayA hatAzayA datta. miti yoSidazaGkata, puruSo 'pi kimanyena dhUrtenAsyA iti // 910-netreSubhiH saMyuta-pakSma-patraiH karNA'nta-kRSTairuru-keza-zUlAH // stanoru-cakrAs tata-karNa-pAzAH strI-yodha-mukhyA jayino viceruH // 26 // netreSubhirityAdi-netrANi iSava iva taiH saMyutAni saMyuktAni pakSmANyeva patrANi yeSAM taiH| karNAntakRSTaiH karNAntavizrAntaiH upalakSitAH striyo yodhamukhyA iva urukezazUlAH uravo mahAntaH kezAH zUlA iva yeSAm / stanorucakAH stanAH urUNi cakrANIva yeSAm / tatakarNapAzAH tatAH karNAH pAzA iva yeSAM te jayino labdhavijayA viceruH bhrAntAH // 911-payodharAMza candana-paGka-digdhAn vAsAMsi cA 'mRSTa-mRjAni dRSTvA // strINAM sa-panyo jahaSuH prabhAte mandAyamAnA'nuzayair manobhiH // 27 // payodharAnityAdi-candanapaGkadigdhAn AplutacandanasvAt / vastrANi ca amRSTamRjAti, anapanItazuddhabhAvAni strINAM dRSTvA prabhAte tarasapatyo manobhiH na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa rUpe dvitIyo vargaH, bAhyaM jahRSuH hRSTAH / aprAptasuratatvAt mandAyamAnAnuzayaiH mAmiH saha zayitA iti tAsu ye anuzayAH akSAntayo jAtAH te mandAyamAnAH zanaiH zanaikhanUbhavanto yeSu manaHsu tairityarthaH // 912 - smarA''ture cetasi labdha- janmA rarAja lolo'pi guNApahAryaH // kutUhalAn netra - gavAkSa-saMsthaH pazyannivA 'nyonya-mukhAni rAgaH // 28 // smarAtura ityAdi - dampatyoH prAtaranyonyasya mukhaM pazyatoH cakSuSo rAgo varNyate / smarAture kAmAture cetasi labdhajanmA labdhodayaH rAgo raktabhAvaH netragavAkSasaMsthaH netrayorgavAkSayoriva sthitaH kutUhalAt kautukAt anyonyasya mukhAni pazyanniva / kIdRzaM kAminyA mukhaM kAmukasya mukhaM veti / guNApahAryaH tatpratipakSeNa zukaguNena apaneyaH ata eva loko'pi acirasthAyyapi rarAja // 913 gate 'tibhUmiM praNaye prayuktAna-buddhi- pUrvaM pariluptasaMjJaH // AtmAnubhUtAnapi nopacArAn smarAssturaH saMsmarati sma lokaH // 29 // gate ityAdi -- praNaye vizrambhe atibhUmiM gate prakRSTAvasthAM prApte sati ye abuddhipUrva anirUpya svayaM prayuktAH upacArAH nakhadantakSatAdayaH tAnAtmAnubhUtAnapi prAtarna smarati sma kAmilokaH / idamidaM mayA prayuktamiti / yataH suratAvasthAyAM smarAturatayA pariluptasaMjJo mUDha iti // 914 - vastrairana'tyulbaNa- ramya-varNair vilepanaiH saurabha-lakSaNIyaiH // Asyaiz ca lokaH paritoSa- kAntai rasUcayal labdha- padaM rahasyam. // 30 // - vastrairityAdi - vastraiH vilepanaiH saurabhalakSaNIyaiH surabhitayA paricchedaiH Asyaizca vyapagatAdhararAgaiH paritoSakAntairliGgabhUtaiH rahasi bhavaM surataM labdhapadaM prAptacihnaM lokaH prakAzayati sma // 915 - prAtastarAM candana- liSTha- gAtrAH pracchAdya hastairadharAn vadantaH // zAmyan- nimeSAH sutarAM yuvAnaH prakAzayanti sma nigUhanIyam. // 31 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM' nAma ekAdazaH sargaH -- 301 prAtastarAmityAdi -- gurujano nakhadazanakSataM mA drAkSIditi yuvAnaH prAtastarAM pratyuSasi candanaliptagAtrA hastairadharAn pracchAdya vadanto'pi zAmyannimeSA animiSitanetrA nigUhanIyaM sutarAM prakAzayanti sma nUnamete satkRtA yena evamAcarantIti // 916 - sAmnaiva loke vijite 'pi vAme ! kimudyataM dhanuraM prasahyam, // hantuM kSamo vA vada locanepur digdho viSeNaiva kimaJjanena // 32 // * sAnetyAdi - he vAme pratikUlavartini ! madhureNAvikRtena sAmnA loke asmadvidhe jite'pi vazIkRte 'pi bhrUdhanuraprasahyaM prasodumazakyaM udyataM utkSiptam / athavA vilocaneSunetrazaraH svata eva hantuM kSamaH tataH kimaJjanena ca viSeNa digdho viSalipta iti vada kathaya // 917 - dantacchade prajvalitA'gni-kalpe tAmbUla - rAgasU tRNa-bhAra- tulyaH // nyastaH kimityUcurupeta-bhAvA goSThISu nArIs taruNIrU yuvAnaH // 33 // * dantacchada ityAdi - prajvalitAgnikalpe svabhAvalohitatvAt dantacchade oSThe tAmbUlarAgaH kimiti nyastaH / tUNabhAratulyaH niSprayojanatvAt / ityevamUcuryuvAnaH prAtarityarthAt / upetabhAvAH jAtAnurAgAH goSThISu sthitA nArIstaruNIriti // 918 - sukhA'vagAhAni yutAni lakSmyA zucIni saMtApa - harAyuruNi // prabuddha-nArI - mukha- paGka-jAni prAtaH sarAMsIva gRhANi rejuH // 34 // sukhAvagAhAnItyAdi - prAtaH prabhAte gRhANi sarAMsIva rejuH / sukhAvagAhAni nirupadravatvAt sukhenAvagAhyante / yutAni lakSmyA devatArUpayA / zucI ni pavitrANi / saMtApaharANi dharmAdikkezApahArINi urUNi mahAnti / prabuddhAni vinidrANi / nArImukhAnyeva paGkajAni yatreti // 919 - saMmRSTa-siktA''rcita - cAru-puSpairAmodanvad-dravya-sugandha-bhAgaiH // lakSmIr vijigye bhavanaiH sa bhRGgaiH sevyasya devairapi nandanasya // 35 // bha0 kA0 26 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302, bhaTTikAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, saMmRSTetyAdi-devaiH sevyasyApi nandanasya lakSmIrbhavanaiH prAtarvijigye vi. jitA / Adau saMmRSTarajAMsi apanItarajAMsi pazcAsiktAni / pUrvAparakAlasamAsaH / arcitAni pUjitAni prazastAni cArUNi zobhanAni puSpANi yeSu bhavaneSu saMmRSTasiktAni ca tAni bharcitacArupuSpANi ceti vishessnnsmaasH| Amodavanti yAni dravyANi candanAdIni taiH sugandho bhAga ekadezo yeSAM taiH / gandhasyatve tadekAntagrahaNAditvaM na bhavati / sabhRGgairAmodabhRtasvAt // 920-akSNoH patan nIla-saroja-lobhAd bhRGgaH kareNA 'lpa-dhiyA nirastaH // dadaMza tAmrA'mbu-ruhA'bhisandhis tRNA''turaH pANi-tale 'pi dhRSNuH // 36 // akSNorityAdi-nIlasarojalobhAt nIlakamalametadityakSNoH patannilIyamAno bhRGgaH alpadhiyA alpabuddhyA kayAcit kareNa nirastaH kSiptaH san tAnAmburuhAbhisandhiH raktapadmametadityabhisandhirabhiprAyo yasya bhRGgasya sa dhRSNuH pragalbhaH pANitale 'pi dadaMza dRSTavAn / tAmityarthAt // 921-vilolantAM cakSuSi hasta-vepathu bhruvor vibhaGgaM stana-yugma-valgitam // vibhUSaNAnAM vaNitaM ca SaT-pado gurur yathA nRtya-vidhau smaaddhe.|| 37 // vilolatAmityAdi-yathA gurunRtyAcAryoM nRtyakarmaNi kasyAzciccakSuSi vilolatAM calatA hastavepathu hastakampaM bhruvorvibhaGgaM natonnati stanayugmavalitaM pracalitaM bhUSaNAnAM kaNitaM ziJjitaM janayati, tad dRSTvA SaTpado 'pi tatsamA. dadhe vihitavAn // 922-athA 'nukUlAna kula-dharma-saMpado vidhAya vezAn su-divaH purI-janaH // prabodha-kAle zata-manyu-vidviSaH pracakrame rAja-niketanaM prati. // 38 // athetyAdi-athAnantaraM purIjano laGkAnivAsijanaH pratidinamavAptakalyANatvAt sudivaH / 860 / supraat-5|4|130|' ityAdinA samAsAntanipAtanam / 1-bhatra 'tRSNA''turaH' iti pATho yukta iti bhAti / tena hi * tAmrAmburuhAbhisaMdhitvAt makarandatRSNayA pIDita iti saralArthaH pratipadyate / yathAsthitapAThapakSe tu sUkSmatvAttRNasadRzamRNAlatantuSvAtura: saspRha iti kathaMcidunneyam / . . . . . . . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM' nAma ekAdazaH sargaH-303 yathAsvaM kuladharmasya purasya vA saMpadvibhUtiH tasyA bhanukUlAn vezA pathyAni vidhAya kRtvA zatamanyuvidviSo rAvaNasya prabodhakAle rAjaniketanaM pratyabhilakSya pracakrame gantuM pravRttaH / 3715 / propAbhyAM samarthAbhyAm // 1 // 3 // 42 / ' iti taG // 923-zailendra-zRGgebhya iva pravRttA vegAja jalaughAH pura-mandirebhyaH // ApUrya rathyAH sarito janaughA rAjA'GganA'mbhodhimapUrayanta. // 39 // zailendrazaGgebhya ityAdi-yathA jalAnAM pUrAH zailendrazRGgAt pravartante tadvatpuramandirebhyaH pravRttA janaughAH rathyAH sarita ivApUrva rAjAGganamambhodhimi. vApUrayanta pUritavantaH // 924-prabodha-kAlAt tridazendra-zatroH prAgUrva-zoSaM parizuSyamANAH // hInA mahAntaz ca sama-tvamIyur dvAs-sthairavajJA-paruSA'kSi-dRSTAH // 40 // prabodhakAlAdityAdi-tridazendrazatroH rAvaNasya prabodhakAlAprAk pUrva UrdhvazoSaM parizuSyamANAH rAjAGgane avaM gatA eva prabodhakAle zoSaM nIyamAnA iti antarbhAvitaNyartho draSTavyaH / evaM ca kRtvA karmaNyAtmanepadam / anye parizoSyamANA iti NicaM paThanti / '3365 / Urve shussi-3|4|4|' iti Namula / hInAH mahAntazca sevakAH samatvaM tulyatvamIyuH / dvAsthaidauvArikaiH / dvAri tiSThantIti 2916 / supi sthaH / 3 / 2 / 4 / ' iti kaH / 76 / kharavasAnayorvisarjanIyaH 3 / 15 / ' iti [visarjanIye] 138 // visarjanIyasya saH / / 3 / 34 / ' avajJayA anAdareNa paruSamasnigdhaM yadakSi tenAkSNA dRSTAH // 925-gurUru-caJcat-kara-karNa-jihva raivajJayA 'graa'ngguli-sNgRhiitaiH|| rakSAMsyanAyAsa-hRtairupAsthuH kapola-lInA'li-kulair gajendraH. // 41 // gururucaJcadityAdi-guravo 'laghavaH, uravo mahAntaH, caJcantazcalantaH karAH karNA jihvAzca yeSAM gajendrANAM taiH avajJayA apAGgulisaMgRhItaiH pAdAGguSThA. preNa yatrasthAne parigRhItaH / aGgulerapramiti rAjadantAditvAt pUrvanipAtaH / anAyAsahRtaiH zanaiH zanaiH pracoditaiH / mattatvAt kapola-lInA'li-kulaiH rakSAsi upAsthuH sevAmakArSuH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 bhaTTikAvya-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 926-nikRtta-matta-dvipa-kumbha-mAMsaiH saMpRkta-muktair hryo'n-paadaiH|| Aninyire zreNikRtAs tathA 'nyaiH parasparaM vAladhi-sannibaddhAH // 42 // nikRttetyAdi-anyaiH sevArtha harayaH siMhAH Aninyire AnItAH / niku. ttAni mattadvipakumbhamAMsAni yairamapAdaiH ataeva saMpRktamuktaiH lagnakumbhamuktAphalA upalakSitAH zreNIkRtA azreNayaH zreNayaH kRtAH / '738 / shrennyaadyH-2||1||59|' iti saH / parasparaM vAladhisaM nibaddhAH anyonyasya pucchena saMyatAH // 927-upekSitA deva-gaNais trasadbhir nizAcarair vIta-bhayair nikRttAH // tasminnadRzyanta sura-drumANAM sa-jAla-puSpa-stabakAH prakIrNAH // 43 // upekSitA ityAdi-suradumANAM pArijAtAnAM sajAlAH kalikAsahitAH puSpastabakAH vItabhayairnizAcarainikRttAH chinnaaH| vItadayairiti pAThAntaram / tatra kimetaiH sthitairiti nirdayaiH sanAlA eva chinnAH chidyamAnAzca / devagaNaistrasadbhirupekSitAH / 2321 // vA bhraash-3|1170|' ityAdinA vikalpena zyan / tasmin rAjAgane prakIrNA adRzyanta sevakajanena // 928-nirAkariSNur dvija-kuJjarANAM tRNIkRtA'zeSa-guNo'ti-mohAt // pApA'zayAnabhyudayA'rthamArcIt prAg brahma-rakSaH-pravarAn dshaa''syH||44|| nirAkariSNurityAdi-dazAsyo vibuddhaH san atimohAdatyantAjJAnAt nirAkariSNunirAkaraNazIlaH / dvijavarAnityarthAt / dvijakuarANAM prazastadvijAnAM abhyudaya hetUnAM saMbandhino 'zeSA guNAH tRNIkRtA yena sa tRNIkRtAzeSaguNaH prAk pUrva sabhApravezAt pApAzayAn pApacittavRttIn brahmarakSaHpravarAn abhyudayArthamArcIt // 929-mAyAvibhis trAsa-karair janAnA mptirupaadaan-prairupetH|| 1-atra chandobhaGgaparihArArtha 'zreNikRtAH' ityeva yuktaM pratibhAti / '2120 / cvau ca. 17 / 4 / 26 // iti zAstrApekSayA 'api mASaM maSaM kuryAcchandobhaGgaM na kArayet' iti chanda:zAstrasya prabalatvAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM' nAma ekAdazaH sargaH - 305 satAM vighAta'ka-rasaira'vikSat sadaH parikSobhita-bhUmi-bhAgam. // 45 // mAyAvibhirityAdi - bhAptairavyabhicAribhirmAyAvibhirvaJcakaiH pareSAM trAsakaraiH / janAnAmatiraudratvAt / upAdAnaparaiH satAM sanmArgasthitAnAM vidhAtaikarasaivinAzakasvabhAvaiH upeto dazAsyaH sadaH sabhAmavikSat praviSTaH / '2336 / zala igupadhAdaniTaH saH | 3 | 1|45 | ' kIdRzam | rAkSasaizcaraNabhAgena parikSobhitabhUmibhAgam // 930 - vidhRta - nizita- zastraistad yutaM yAtudhAnairuru-jaThara-mukhIbhiH saMkulaM rAkSasIbhiH // zvagaNi-zata-vikINaM vAgurAnvan mRgIbhir vanarmiva sa bhayAbhir deva-bandIbhirAsIt. // 46 // vidhRtetyAdi - tatsado yAtudhAnaiH vidhRtanizitazastraiH gRhItatIkSNazastrairyutaM yuktamAsIt / tathA rAkSasIbhiH urujaTharamukhIbhiH saMkulaM vyAptaM yathA vanaM vAgurAvat savAguraM zvagaNi (ka) zata vikIrNa AkheTakazatacchannaM mRgIbhiH samayAbhiH zvagaNi (ke) bhyo jAtabhayAbhiH vyAptamAsIt zvagaNA vidyante yeSAmiti zvagaNi [ naH ] kAH / 1922 | ataH | 5|2|115|' iti [ ini ] Thak // 931 - jalada iva taDitvAn prAjya - ratna - prabhAbhiH prati- kakubharmudasyan nisvanaM dhIramandram // zikharamiva sumerorAsanaM haimamuccair vividha-maNi-vicitraM prA'nnataM so 'dhyatiSThat // 47 // iti bhaTTikAvye ekAdazaH sargaH // jalada ityAdi - prAjyAnAM prabhUtAnAM ratnAnAM maNInAM prabhAbhiH taDitvAniva jalada : pronnatAramA sarveSAmupari sthitatvAt / pratikakubhaM dizi dizi dhIramandraM mandagambhIraM nisvanaM udasyannikSipan sumeroH zikharamiva haimamAsanamuccairucaM vividhamaNivicitraM nAnArUpairmaNibhirvicitraM nAnAvarNakamadhyatiSThat samArohati sma // iti zrI - jayamaGgalAkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyetRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSya rUpe kathAnake 'prabhAtavarNanaM' nAma ekAdazaH sargaH // 11 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 -bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, dvAdazaH sargaHbhAvikatvamalaMkAraH prabandhaviSaya uktaH / naikadezikaM tasya citrAdayo 'rthAH pravRttihetavaH / tathA coktam-'bhAvikatvamiti prAhuH prabandhaviSayaM guNam / pratyakSA iva dRzyante yatrArthA bhUtabhAvinaH // citrodAttAmRtArthatvaM kathAyAH svabhinItatA / zabdAnAkulatA ceti tasya hetuM pracakSate // ' iti tatsarya mantranirNayaprabandhe draSTavyamiti darzayannAha932-tato vi-nidraM kRta-devatA'caM dRSTyaiva citta-prazamaM kirantam // AviSkRtA'Gga-pratikarma-ramyaM . vibhISaNaM vAcamuvAca mAtA // 1 // tata ityAdi-tataH prabhAtakAlAnantaraM vibhISaNaM vinidraM prabuddham / kRtadevatAcaM kRteSTadevatApUjanam / dRSTyaiva snigdhayA kAyavyApAreNa cittaprazamaM kirantaM prakAzayantam / AviSkRtaM pradarzitaM yadaGgasya pratikarma prasAdhanaM tena ramyaM mAtA naikaSI nAma vAcaM vakSyamANAmuvAca // 933-'prabAdhamAnasya jaganti dhImaMs! tvaM sodarasyA'timadoddhatasya // Anandano nAka-sadAM prazAnti tUrNa viSasyA'mRta-vat kuruSva. // 2 // pravAdhamAnasyetyAdi-he dhIman ! tvaM nAkasadAM devAnAM AnandanaH pramo. dayitA san sodarasya bhrAturdazAnanasa / garbhAvasthAyAM samAnamudaraM yasyeti yogavi. bhAgAtsabhAvaH / atibaloddhatasya mahatA sAmarthyena dRptasya jaganti lokaM prabAdhamAnasya pIDayataH prazAnti prazamanaM tUrNa kuruSva / amRtavat / yathA amRtaM devAnAmAnandanaM viSasya kAlakUTanAmnaH sodarasya ekasmin samudrodare sthitatvAt jaganti pravAdhamAnasya prazAnti kRtavaditi // 934-kuryAs tathA, yena jahAti sItAM viSAda-nIhAra-parIta-mUrtim // sthitAM kSitau zAnta-zikhA-pratAnAM tArAmiva trAsa-karI janasya. // 3 // kuryA ityAdi-tathAprakAramanutiSThestvaM yena sItAM jhaati| viSAdanIhA. raparItamUrti viSAdo nIhAra iva tena prigtdehaam| kSitau sthitAM limamAm / zAntazikhApatAnAM anujvalaveNIvandhAm / janasya trAsakarI bhayahetubhUtAm / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamanoM nAma dvAdazaH sargaH-304 hetau TaH / tArAmiva / yathA kAcittArA kSitau sthitA patitA nIhAraparItamUrtiH zAntazikhApratAnA dhvastarazmijAlA lokatrAsakarI tadvattAmiti // 935-yAvan na saMtrAsita-deva-saMghaH piNDo viSasyaiva hareNa bhISmaH // saMgrasyate 'sau puruSA'dhipena, drutaM kulA''nanda ! yatasva tAvat. // 4 // yAvadityAdi-yathA saMtrAsitadevasaMghaH viSasya kAlakUTasya piNDo bhISmo. 'tiraudro hareNa saMgrastaH pItaH tadvadyAvadasau rAvaNaH puruSAdhipena rAmeNa na saMgrasyate na vinAzyate, tAvat he kulAnanda ! kulAni bhAnandayatIti / '2913 // karmaNyae~ / 3 / 26 // ' drutaM yatastra sItAtyAjanAyAM yatnaM kuru // 936-hatA janasthAna-sado nikAyAH, kRtA jitotkhAta-bhaTa-drumA pU:, // sadAMsi dagdhAni, vidheyamasmin yad bandhunA, tad ghaTayasva tasmin.' // 5 // hatA ityAdi-janasthAnasado daNDakAraNyavAsinaH nikAyAH kharadUSaNAdInAM saMghA hatAH / '3214 / saMghe cAnauttarAdharye / 3 / 3 / 42 / ' iti cinoteH ghana kakArazcAdezaH / pUzca laGkA jitabhaTA utkhAtadumA kRtA / sadAMsi gRhANi dagdhAni / iti sarvametattvayA jJAtameva / anena prakAreNa asmAkamapi vinAzaH syAt / tadetasminvastuni yadvandhunA vidheyaM anuSTeyaM tadvidhAtuM ghaTayasva yatasva / tasminvastuni // 937-cikIrSite pUrva-taraM sa tasmin kSema-kare 'rthe muhuriirymaannH|| mAtrA 'timAtraM zubhayaiva buddhyA ciraM sudhIrabhyadhika samAdhAt. // 6 // cikIrSita ityAdi-tasmin sItApratyarpaNalakSaNe 'rthe mAturupadezAt pUrva tara pUrvameva cikIrSite kartumIpsite mAtrA zubhayaiva bujhyA kalyANayA atimAtramatyarthaM muhuH kSaNamIryamANaH pravartamAnaH sa vibhISaNaH sudhIH prAjJaH cirakAlama. bhyadhikaM samAdhAt cintitavAn / idamatinyAyyamiti / '2223 / gAti sthaa||7' iti sico luk // iyatA prabandhena udAttArthAbhidhAnAdudAttArthatvamuktam / ita uttaraM prahasta-rA. vaNa-vibhISaNa-mAtAmaha kumbhakarNAdInAM vacanaprabandheSu citrAdbhutArthatvaM draSTavyam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 bhaTTikAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa rUpe tRtIyo vargaH, khavinItatA subodhatA zabdAnAkulatA cetyetadubhayaM kathAyAmeva mananirNayAkhyAyAM draSTavyam // 938-dauvArikA'bhyAhata-zaka-dUtaM sopAyanopasthita-loka-pAlam / / sA''zaGka-bhISmA''pta-vizan-nizATaM dvAraM yayau rAvaNa-mandirasya. // 7 // dauvAriketyAdi-sa vibhISaNaH rAvaNamandirasya dvAraM yayau / dauvArikAH dvAre niyukAH / 1386 // dvaaraadiinaam-13|' ityaic / tairabhyAhatAH zakadUtA yasina dvAre / sopAyanAH gRhItakauzalikAH upasthitA aupaDhaukitA lokapAlA yatra / sAzaGkAH sabhayAH bhISmA bhayAnakAH AptA vizanto nizATA yatreti tamiti // vizeSakam 8-10939-dUrAt pratIhAra-nataH sa vArtA pRcchannanAvedita-saMpraviSTaH // sa-gauravaM datta-patho nizATai raikSiSTa zailA'yamivendrazatrum // 8 // dUrAdityAdi-sa bibhISaNaH dUrAdeva pratIhAreNa nataH svAminIva tantra gauravAt / vArtA pRcchan kuzalI mahArAja iti vibhISaNo dvAri tiSThatIti rAje anAvedita eva saMpraviSTo nizATaiH sagauravaM ca savinayaM dattapatho dattamArgaH / indrazatru rAvaNamaikSiSTa dRSTavAn / zailAgramiva siMhAsanArUDhasya tasyoccatvAt // 940-kRzAnu-varmaNyadhirUDhamuccaiH siMhAsane saMkSaya-megha-bhImam // nisarga-tIkSNaM nayana-sphuliGgaM yugAnta-bahneriva dhUma-rAzim // 9 // kRzAnuvarmaNItyAdi-siMhAsane uccaistuGge kRzAnuvarmaNi agnitulye adhirUDhaM upaviSTam / saMkSayameghavadImaM atibhayaMkaram / nisargatIkSNaM khabhAvaraudram / nayanAni sphuliGgA iva yasya tamaikSiSTa / yugAntavaheriva dhUmarAziM agmitulyasiM. hAsane upari sthitatvAt / so 'pi saMkSayameghavadImaH svabhAvataH kaTukatvAt / khabhAvatIkSNaH / nayanAni visphuliGgA yatreti // 941-prItyA 'pi dattekSaNa-sannipAtaM bhayaM bhujaGgA'dhipa-vad dadhAnam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamanoM' nAma dvAdazaH sargaH- 309 tamaH samUhA''kRtimayazeSA nUrjA jayantaM prathita-prakAzAn. // 10 // prItyetyAdi-yathA bhujaGgAdhipaH zeSaH prItyA snehena dattekSaNasannipAtaH sa. marpitanetranivaho bhayamAdadhAti tadvadbhayamAdadhAnam / tamAsamUhasyevAkRtiryasya tamapi prathitaprakAzAnazeSAnodIn urjA balena jayantamaikSiSTa / Urjeti 31. 57 / bhraaj-bhaas-3|2|177|' ityAdinA vip // 942-taM ratna-dAyaM jita-mRtyu-lokA rAtri-carAH kAntibhRto 'nvasarpan // pramukta-muktAphalamambu-vAhaM / saMjAta-tRSNA iva deva-mukhyAH . // 11 // tamityAdi-yathA devamukhyAH amaratvAjitamRtyulokAH kAntibhRto dIptidharAH saMjAtatRSNAH santaH pramuktamuktAphalamambuvAhamupasarpanti tadvattaM vibhISaNaM rakhadAyaM / ranaM dAsyatIti / 3101 / aN karmaNi ca / 3 / 3 / 12 / ' iti bhaviSya. kAle kriyAyAM kriyArthAyAmityaN tatra ekakartRke bhinmakartRke veti vizeSAbhA. vAt / athavA 515 / daya dAnagatyoH' ityassAkarmaNyaN / ratnaM dayate dadAtIti kRtvA / rAtriMcarA bhagnayamalokA anvasarpana // 943-sa kiGkaraiH kalpitamiGgita-jJaiH saMbAdhakaM pUrva-samAgatAnAm // siMhAsanopAzrita-cAru-bAhu radhyAsta pIThaM vihita-praNAmaH // 12 // sa ityAdi-sa vibhISaNaH vihitapraNAmaH kRtapraNatiH pIThamadhyAsta niSapaNavAn kiGkarai tyairiNitajJairabhiprAyavedibhiH kalpitamupanItam / pUrvasamAgatAnAM prathamapraviSTAnAM saMbAdhakaM saMkaTakRt saMbAdhata iti Nvula / rAvaNasya siMhAsane upAzritaH sthitaH cArurbAhuryasya vibhISaNasyeti saH // 944-tato dazA''syaH kSubhitA'hi-kalpaM dIpA'GgulIyopalamUDha-ratnam // aneka-caJcan-nakha-kAnti-jihUM prasArya pANiM samiti babhASe // 13 // tata ityAdi-vibhISaNanivezanAduttarakAlaM dazAsyaH pANi kSubhitAhikalpaM kruddhavistRtaphaNena sarpaNa tulyam / dIpo dIpanazIlo'hulIyopalo'GgulIyararaM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 mApa // 310 bhaTTi kAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, yataH tata eva uDharalam / anekAzcaJcantyazcalantyo nakhakAntayo jihvA iva yasya / taM prasArya samiti rAkSasasamUhaM babhASe // . 945-'zaktaiH suhRdbhiH paridRSTa-kAryai rAmnAtibhir nItiSu buddhi-mdbhiH|| yuSmad-vidhaiH sArdhamupAya-vidbhiH sidhyanti kAryANi su-mantritAni. // 14 // zaktairityAdi-zaktaiH samarthaiH suhRdbhirmitraiH paridRSTakAyeMH mA bhUdRSTakarmaNAM karmasu viSAda iti / nItiSu AmnAtibhiH abhyastanItizAstrairityarthaH / 1888 / iSTAdibhyazca / 5 / 2 / 4 / ' iti iniH 'kasyenviSayasya' iti karmaNi sptmii| buddhimadbhiH jJAnavadbhiH / upAyavidbhiH / sAmAdikuzalairityarthaH / yuSmadvidhaiH saha kAryANi sumantritAni sidhyanti // 946-upekSite vAli-kharA''di-nAze dagdhe pure, 'kSe nihate sa-bhRtye, // sainye dviSAM sAgaramuttitIrSA va-nantaraM brUta, yadatra yuktam.' // 15 // upekSita ityAdi-vAlikharAdinAzeSUpekSiteSu dviSAM ca sainye sAgaramutti. tIrSAvuttaritumeSaNazIle / anantaramidAnI brUta vadata yadana yuktamiti / uttitI. viti '320 / iko 'ci vibhaktau / / 1 / 73 // ' iti num na bhavati / '321 // tRtIyAdiSu bhaassitpuNskm-17|1|74|' iti puMvadbhAvaH // 947-bhujAM'sa-vakSaH-sthala-kArmukA'sIn gadAza ca zUlAni ca yAtudhAnAH // parAmRzantaH prathitA'bhimAnAH procuH prahasta-pramukhA dazA''syam // 16 // bhujAMsetyAdi-yadi vayaM zatrUna na vyApAdayAmastadA kimetairbhujAdirUdvai. riti prathitAbhimAnAH prakAzitAhaMkArA bhujAdIn parAmRzantaH prahastapramukhA yAtudhAnA dazAssaM procurvaktumArabdhAH / 1137 // vaca paribhASaNe' liT us // 948-'a-khaNDya-mAnaM parikhaNDya zakra tvaM paNDita-manyamudIrNa-daNDaH // narA''bhiyogaM nR-bhujAM pradhAna! . mantronmukhaH kiM nayase gurutvam // 17 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamamo' nAma dvAdazaH sargaH - 311 akhaNDyamAnamityAdi - zakramakhaNDyamAnaM anabhibhavanIyAhaMkAraM atazca paNDitaMmanyaM paNDitamAtmAnaM manyamAnaM nAnyaH paNDito'stIti tAdRzaM parikhaMNDya jitvA tvaM nRbhujAM pradhAna ! udIrNadaNDaH abhyarcitabalaH san kimarthaM matronmukho mantrapravaNaH narAbhiyogaM gurutvaM nayase prApayasi / sumantritAni kAryANi sidhyantIti / atra karturguNAbhiyogena kriyAphalena yogAdAtmanepadam // 949 - niryat - sphuliGgA''kula- dhUma - rAziM kiM brUhi bhUmau pinaSAma bhAnum // A danta-niSpIDita-pItaminduM SThIvAma zuSkekSu-latAssthi - kalpam // 18 // niryadityAdi - brUhi samAdiza AstAM tAvannarAbhiyogaH / kiM bhAnuM kSitau pinaSAma cUrNayAma | prazne loT / '2543 / rudhAdibhyaH zram | 3|1|78|' niryatA nirgacchatA sphuliGgenAkulo dhUmarAziryasya taM bhAnum / bhA iti vikalpe vartate / danta niSpIDitapItaM induM vA pUrva dantairniSpIDitaM pazcAtpItaM SThIvAma nirasyAma | '433 / rvorupadhAyAH-|8|2|76 | ' iti dIrghaH / zuSkekSuyaSTerasthIva tarasadRzam // 950 - sa - rAghavaiH kiM bata vAnaraistair yaiH prAtarAzo 'pi na kasyacin naH // sa- sthANu- kailAsa dharA 'bhidhatsva, kiM dyauradho 'stu, kSitira'nta'rIkSe // 19 // sarAghavairityAdi -- sasthANuryaH kailAsaH tasya dhara iti saH / dhArayatIti dhrH| kartaryac / he sasthANu kailAsaghara ! no 'smAkaM madhye kasyacidekasya yaiH sarAghavaiH prAtarAzo 'pi prAtarbhojanamapi na bhavati taiH sarAghavairvAnaraiH kiM prayojanam / batazabdo 'nuzocane / bhato 'bhidhatsva Adiza / kiM dyaurAkAzamadhosstu bhavatu, kSitirvA antarIkSe upariSTAdastviti // yatpuraM dagdhaM tadyuSmatpramAdenaiva na zatruzaktyeti darzayannAha - 951 - cApalya- yuktasya hareH kRzAnuH samedhito vAladhi-bhAk tvadIyaiH // zastreNa vadhyasya galannadhAkSId rAjan ! pramAdena nijena laGkAm . ' // 20 // cApalyetyAdi - capalasya bhAvazcApalyam / brAhmaNAditvAt vyaJ / yuvAdi * vvapi dRzyate tatra cApalamiti rUpam / tena yuktasya harermarkaTasya he rAjat ! zastreNa vadhyasya sataH yo vAladhiH pucchaM tadbhAkU samAzritaH kRzAnustvadIyaiH bhRtyaiH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, samedhito vardhitaH tailaghRtAdibhirgRhAt gRhaM gacchato galan pucchAtpatan laGkAmadhAkSIt dagdhavAn / '326 | ekAco bazo bhaSa - |8|2|37|' ityAdinA dhatvam / halantalakSaNA vRddhiH / ' 324 ho DhaH | 8 | 2|31|| '295 | SaDhoH kaH si |8|2| 41 | ' nijena AtmIyena pramAdena jvAlAdarzitalakSaNena / tadAnIM tasya zastra vyApAdanameva yuktamiti // 952 - athA'Jcito'raskarmudIrNa-dRSTi: kRtvA vivakSA pravaNaM zarIram // vivRtta - pANir vihitottarA'rthaM vibhISaNo 'bhASata yAtudhAnAn // 21 // athetyAdi - prahastAdivacanAnantaraM bhaJcitoraskaM vinyastahAratvAt / pUji - toraskam / '889 / uraHprabhRtibhyaH kap | 5 | 4 | 151 / ' ' 3047 | aceH pUjAyAm |7|2/53 // itIT / '424 | nAceH pUjAyAm | 6 | 4|30|' ityanunAsikalopapratipedhaH / tAdRzaM zarIraM vivakSApravaNaM vaktumicchAbhimukhaM kRtvA zarIrasya sauSThavaM utpAdyetyarthaH / udIrNadRSTistadabhimukhadRSTiH / vivRttapANistadabhimukhIkRta dakSiNapANiH vibhISaNo yAtudhAnAnabhASata vihitottarArthaM vihitaH pratiSiddhaH parairuditasya vacanasyArtho yatra bhASaNa iti // 953 - 'yuddhAya rAjJA subhRtair bhavadbhiH saMbhAvanAyAH sadRzaM yaduktam, // tat prANa-paNyair vacanIyamaiva, prajJA tu mantre 'dhikRtA, na zauryam // 22 // yuddhAyetyAdi - yuddhArtha rAjJA bhavantaH subhRtAH saMvardhitAH taiH subhRtairyaduktaM 'bhAnuM pinaSAma' ityAdi kiidRshm| saMbhAvanAyAH sadRzam / tatprANapaNyairvacanIyameva / mantre tu prajJAdhikRtA na zauryam // 'narAbhiyogaM kiM nayase gurutvam' ityatrottaramAha - 954- yac cApi yatnA-''STata-mantra- vRttir guru-tvamA'yAti narA''bhiyogaH // vazIkRtendrasya, kRtottaro 'smin vidhvaMsitA'zeSa - puro hanUmAn // 23 // yaccetyAdi - vazIkRtendrasya nirjitazakrasya rAvaNasya narAbhiyogo yattrAdRtamantravRttiryanenAdRtA matravRttiryasya saH tAdRzo gurutvamAyAtIti yaccApyuktaM asmin vastuni hanUmAn kRtottaro dattottaraH / yataH vidhvaMsitAzeSapuraH / puraM laGkA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamanoM' nAma dvAdazaH sargaH--313 pUzabdo vA kRtsmaasaantH| yatra kapinAthabhRtyena iMdazamanuSThitaM sa kathaM narAbhiyogo mantronmukho na nirUpyata iti // pramAdenAgniH laGkAmadhAkSIdityatrottaramAha955-agniH pramAdena dadAha laGkAM vadhyasya dehe svayamaidhitaz cet, // vimRzya tad deva-dhiyA 'bhidhatta brahmA'stra-bandho'pi yadi pramAdaH // 24 // agnirityAdi-vadhyasya vadhArhasya dehe tadekadezeSu pucchAdiSu pramAdena svayaM yuSmAbhiragniredhito dIpitaH laGkAM dadAha cet, tathAstu / brahmAstrabandho'pi yadi pramAdaH taddevadhiyA devabuddhyA devAnAM sAtvikatvAnnirmalA buddhiH tayA vimRzya nirUpyAbhidhatta brUta / so'pi pramAda iti yato 'sAvamogho'pi vizleSitaH / abhidhatteti / '2501 / dadhastathozca / / 2 / 38 // ' ityabhyAsadakArasya bhaS dhAtozca khari carvam parAmiyogaH sarvathA nirUpyata iti darzayabAha956-jagantyameyA'dbhuta-bhAva-bhAJji, jitA'bhimAnAz ca janA vicitrAH // kArye tu yatnaM kuruta prakRSTaM, mA nIti-garbhAn su-dhiyo 'vamandhvam. // 25 // jagantItyAdi-asaMkhyavicitrabhAvabhAji jaganti tatratyA api janAH vicitrAH zaktidezakAlavazAt jitAbhimAnAzca / anyaruskRSTairjIyate'bhimAnasteSAm / tenAtmanyabhimAno na kartavya iti darzayati / kArye tu prakRSTamuttamaM yatnaM kuruta / yena tattatkArya sidhyati / tatra ca ye yuktimabhidadhati tAnItigarbhAn nItireva pADguNyAdijJAnaM garbhe yeSAm / ata eva sudhiyo mAvamadhvaM mA paribhUta / tadayuktAnuSThAnAt / '2697 / hanaH sic // 2 // 14 // ' iti kittvavidhAnasAmarthyAt anunAsikalopAbhAvaH / '2249 / dhi ca / / 25 / ' iti sico lopH|| yathA ca vijigISuNA vartitavyaM tathopadizamAha957-vRddhi-kSaya-sthAna-gatAmajanaM vRttiM jigISuH prsmiikssmaannH|| ghaTeta sandhyA''diSu yo guNeSu, lakSmIr na taM muJcati caJcalA 'pi. // 26 // bha0 kA0 27 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 bhaTTikAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe nAma tRtIyo vargaH, vRddhItyAdi-AtmadravyaprakRtisaMpanno nayasyAdhiSThAnaM vijigISuH tasya ca vRddhikSayasthAnamiti trINi phalAni / guNAzca sandhivigrahayAnAsanasaMzrayadvaidhI. bhAvAH SaT / tantra yasmin guNe sthitaH pazyedihasthaH pazyAmIti / durgasetuvaNikRSizUnyanivezanadravyahastivanakarmANyAtmanaH pravartayituM parastha caitAni hantuM guNamAtiSThet sA vRddhiH / yasmin guNe sthitaH svakarmaNAmupaghAtaM pazyet netarasya tasminna tiSThet sa kssyH| svakarmaNAM vRddhiguNenAbhipazyedetat sthAnamityanena mArgeNa yo vijigISuH vRddhikSayasthAnagatAmAtmanaH parasya ca vRttimajasaM zazvat prasamIkSamANo nirUpayan sandhyAdiSu SaDguNeSu ghaTeta yateta taM vijigISu lakSmIH rAjyazrIH caJcalApi na muJcati / guNazRGkhalAbaddhatvAt // asti sa kAlo yatra vijigISuNA paravRddhirupekSaNIyeti darzayabAha958-upekSaNIyaiva parasya vRddhiH pranaSTa-nIterajitendriyasya / madA''di-yuktasya virAga-hetuH, sa-mUla-ghAtaM vinihanti yA 'nte. // 27 // upetyAdi-paraH zatruH pranaSTanItitvAdajitendriyaH na madAdiSaDvarga tyajati, kiMtu tenaiva yujyate / tasyaivaMvidhasya yA vRddhiH sA sarvasyaiva lokasya virAgahetuH vaimukhyakAraNamupekSaNIyaiva na tadabhAvAya / tenedRzI yA ante avasAne samUla. ghAtaM sarva sarveNa vinihanti vinAzayati // tathAsti sa kAlo yatra vijigISuNApyAtmakSaya upekSaNIya ityAha959-janA'nurAgeNa yuto 'vasAdaH phalA'nubandhaH sudhiyA ''tmano 'pi // upekSaNIyo 'bhyupagamya saMdhi kAmA''di-SaD-varga-jitA 'dhipena. // 28 // janetyAdi-Atmano 'pyavasAdaH kSayaH anAnurAgeNa yutaH saMbaddhaH anuraktaMprakRtimaNDalasvAdvijigISoH phalAnubandhaH phalamanubadhnAti / sudhiyA viduSA adhipena rAjJA / kAmAdiSaDvargajitA kAmakrodhalobhamohamadeANAM SaNNAM varga: tajitA upekSaNIyaH / tatrApi paraiH saMdhimabhyupagamya kRtvA / anyathA kSINo'yamiti paro'bhiyujIta // badA ca vijigISuH saMdhivigrahAbhyAM phalaM na pazyet tadA khavRddhimAhavarthamA. sanaM kuryAdityupadizamAha960-yadA vigRhan na ca saMdadhAno. vRddhiM kSayaM cA 'nuguNaM prapazyet // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamano' nAma dvAdazaH sargaH-315 AsIta rAjA 'vasara-pratIkSasa tadA prayAsa vitathaM na kuryAt. // 29 // yadetyAdi-yadA hi rAjA vijigISAvasthitaH vigRhNan vigrahaM kurvan Atmano 'nuguNAmanukUlAM vRddhiM na pazyet kSayaM vA parasyAtmano 'nuguNaM na pazyet / saMdadhAna iti saMdhiM ca kurvamAtmano 'nuguNaM na pazyet tadA AsIta svavRdyarthamAsanaM kuryAt na vigrahaM saMdhi vA / avasaraH kAlastaM pratIkSata iti avasarapratIkSaH / 2913 / karmaNyaN / 3 / 2 / 1' saMdhervigrahasya vA svaparavRddhikSayAnukUlaM kAlaM pratIkSamANa ityarthaH / na punaH prayAsaM saMdhivigrahoyamaM vitathaM niSphalaM niSprayojanaM kuryAt / yadA tu paraM vigrahItumazaktaH tadA zvAvarAhakalahaM samAnamupadekSyati // saMdhiM kRtavato 'pi vijigISoH pareNa vA viyujyamAnasya vidhimupadizamAha961-saMdhau sthito vA janayet sva-vRddhiM hanyAt paraM vopaniSatprayogaiH // AzrAvayedasya janaM parair vA vigrAhya kuryAdavahIna-saMdhim. // 30 // saMdhAvityAdi-saMdhau sthito vartamAnaH janayet svavRddhim / yayA atyucchritaH tAmabhiyuJjIta paraM vA zatru upaniSatprayogaiH viSAdidAnaiH hanyAt vinAzayet saMdhinA jAtavizvAsatvAt / AzrAvayedasya janaM dezAdidAnenAkarSayet / balavatA abhiyujyamAnaH paraiH vigrAhya kalahaM kArayitvA avahInasaMdhi AkrAntasaMdhiM kuryAt / tasyopatApitatvAt // saMdhirasorvijigISoH zatrumaNDalabhedaM kurvataH sukaraH saMdhirityupadizamAha962-saMdarzita-sneha-guNaH sva-zatrun vidveSayan maNDalamasya bhindyAt // ityevamAdi pravidhAya saMdhir vRddher vidheyo 'dhigamAbhyupAyaH // 31 // saMdarzitetyAdi-amacchatravo 'nena saMdhAnaM mA kAryuriti tAnvidveSayan vimukhAnutpAdayan / darzitasnehaguNaH prakaTIkRtAnurAgaguNaH / asya zatromaNDalamamAtyAdiprakRti minyAt ityevamAdi pravidhAya saMdarzitetyevamAdivAkyArtha kRtvetyarthaH / vRddharadhigamAbhyupAyaH prAptihetuH saMdhirvidheyo 'nussttheyH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 bhaTTikAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, vigraho 'pi viziSTasyaiva vijigISorna yasya kasyacidityupadizannAha963-matvA sahiSNUnaparopajapyAn svakArnadhiSThAya jalA'nta-durgAn // drumA'dri-durlakSya-jalApradhRSyAn vardheta rAjA ripu-vigraheNa. // 32 // matvetyAdi-khakAnAtmIyAnanujIvinaH sahiSNUn samarthAn aparopaja. pyAn parairabhedyAn jalAnte ye durgAH pradezAH tAnadhiSThAya tatra sthApayitvA / '542 / adhishiing-1|4|46|' iti karmasaMjJA / kIdRzAn / dumairadimirdula yajalaizcAprapRSyAn agamyAn / vanaparvatajalabhedAt trividhaM durgam / ripuNA saha yo vigrahaH tena hetunA rAjA vardheta vRddhayupacitaH syAt // yadA arivijigISU parasparaM hantuM na zaktau tadA vijigISorAsanamupadizabAha964-zaknoti yo na dviSato nihantuM, vihanyate nA 'pya-balair dviSadbhiH // sa zvA-varAhaM kalahaM vidadhyA dAsIta durgA''di vivardhayaMz ca. // 33 // zAnotItyAdi-yo vijigISuH abalatvAt dviSataH zatrUnabhihantuM vina. hItuM na zaknoti abalairdviSadbhirna vihanyate sa vijigISuH zvAvarAhaM kalahaM vidadhyAt anutiSThet / zvA ca varAhazca zvAvarAhaM tadIyamiva kalaham / '1500 / tasyedam / / 3 / 120 / ' ityaN / yathA cANDAlA varAhaM hantumazakkAH zvAnaM vimucya yodhayanti yadyayaM hato 'nena vA ayamiti tayorbhakSyatvAdubhayathA kAryasiddheH / tadvadvayorvidviSatoH kalahaM vidadhyAt / svayaM ca durgAdi vivardhayan durgasetuvaNikRSizUnyanivezanadravyahastivanakarmANyupacinvan AsIta tiSThet // yadA vijigISuryAnamAtrasAdhyaM zatrumAtmAnaM vA zaktihInaM pazyet tadA yAyAt saMzrayeteti guNadvayamupadizannAha965-prayANa-mAtreNa pare prasAdhye varteta yAnena kRtA'bhirakSaH, // a-zaknuvan kartumarer vighAtaM sva-karma-rakSAM ca paraM shryet.|| 34 // prayANamAtretyAdi-prAyaNamAtreNa prasAdhye pare zatrau nAparaM vigrahamape. kSeta, yAnena varteta, svavRttau varteta / kRtAbhirakSaH abhiyAsthataH karmaNAM dvividhasvapratividhAnAt / arervighAtaM durgAdikarmopaghAtAn svakarmarakSAM kheSAM durgA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSye rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamano' mAma dvAdazaH sargaH-317 dikarmaNAM apareNopahanyamAnAnAM rakSAM kartumazaknuvan zaktihInatvAt paraM zrayeta / yamAzritya kSayasthAnAt jJAnavRddhimAmuyAt / paro dvividhaH abhiyokA tadviziSTabalo 'paro 'nya iti // yadA tu sahAyasAdhyaM kAryaM pazyet tadA saMdhivigrahAsanadvaidhIbhAvaM gacchedityupadizabAha966-ekena saMdhiH, kalaho 'pareNa kAryoM 'bhito vA prasamIkSya vRddhim, // evaM prayuJjIta jigISuraitA nItI vijAnannahitA''tma-sAram // 35 // ekenetyAdi-abhita ubhayapArzvayoH saMdhinA vigraheNa vA vRddhi prasamIkSya pazcAdekena zatruNA svayamabhiyuktena saMdhiH apareNa sahAyAbhiyuktena vigrahaH kAryaH / evamuktena prakAreNa ahitasya zanorAtmanazca sAraM balAbalaM vijigISuvijAnan etA nItIH pAhuNyalakSaNAH prayuJjIta // tvayA punarevaM na prayuktA iti darzayannAha967-tvayA tu loke janito virAgaH, prakopitaM maNDalamindra-mukhyam, // rAme tu rAjan, viparItamaitat pazyAmi, tenA 'bhyadhikaM vipakSam. // 36 // tvayetyAdi-tvayA punazcaturvarNocchedakAriNA loke janito virAgaH / indramukhyaM ca zakrapradhAna maNDalaM prakopitam / rAme tu sarvametadviparItaM anurAgeNa janitaM maNDalaM cAnuraJjitaM tenAbhyadhikaM vipakSaM rAmaM pazyAmi // na cedAnI bhavataH kArya vinaSTaM api tu prAgeveti darzayajJAha968-ekena vAlI nihataH zareNa suhRt-tamas te, racitaz ca rAjA // yadaiva sugrIva-kapiH pareNa, tadaiva kArya bhavato vinaSTam // 37 // ekenetyAdi-tava suhRttamo vAlI yadaiva pareNa rAmeNa kartA zareNaikena nihataH, sugrIvazca kapissvacchat rAjA racitaH sthApitaH tadaiva vinaSTamiti // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 bhaTi-kAvye-tRtIye prasanna kANDai lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, atha pratApavato mama kathaM kArya vinazyati pratApAdeva zatravo nazyantIti cedAha.969-prAkAra-mAtrA''varaNaH prabhAvaH . kharA''dibhir yo nihatais tavA'bhUt , // laGkApradAhA'kSa-vadha-du-bhaGgaiH klAmyatyasAvapyadhunA 'timAtram. // 38 // prAkAretyAdi-taba trailokyapramAthI pratApa AsIt / punaH kharAdimi. nihataiH prAkAramAtrAvaraNo jAtaH / laGkAyAmeva samarthatvAt / asAvapyadhunA laGkAdAhena, akSavadhena, dumabhaGgena azokavanikAmaGgena ca atimAtramatyartha kAmyati glAnimupagacchati // ato rAmeNa saha yuddhaM na ghaTate tadeva darzayavAha970-par3arga-vazyaH parimUDha-bandhu rucchinna-mitro vigunnairupetH|| mA pAda-yuddhaM dvi-dena kAri nama kSitIndraM praNatopabhogyam. // 39 // SaDvargetyAdi-vazaMgato vazyaH kAmAdevazyaH / parimUDhabandhuH mUrkhAmAtyAdiparivAraH / ucchinnamitraH vargasyAsaMbhavAt / arigaNairupetaH / tadviparito rAmaH / ato dviradena pAdayuddhamiva tena jyAyasA mA vigrahaM kArSIH / apitu kSitIndraM rAmaM nama / praNatopabhogyam / anena hInasaMdhimAha / tathA cokam'pravRttaM matriNAkrAnto rAjA balavatA balaH // saMdhinopanamettUrNaM daNDakozAsmabhUmimiH // ' iti // yuvayoH saMdhAnakAraNamasyeveti darzayabAha971-rAmo 'pi dArA''haraNena tapto, vayaM hatair bandhubhirAtma-tulyaiH // taptasya taptena yathA ''yaso naH saMdhiH pareNA 'stu, vimuzca sItAm. // 40 // rAma ityAdi-yayA tatenAyasA taptasyAyasaH saMdhirghaTate tadvadasakaM: tasAnAM tana rAmeNa saMdhirastu / ato mukha sItAM saMdhinimittam // __yadi ca tena tasenApi satA jyAyasA na saMdhAnaM tadA sarve vayaM na jIvAmA tava tejaso vinAzakatvAditi darzayabAha972-saMdhukSitaM maNDala-caNDa-vAtai ramarSa-tIkSNaM kSiti-pAla-tejaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamano' nAma dvAdazaH sargaH-319 sAmA'mbhasA zAnti paitu rAjan! prasIda, jIvAma sa-bandhu-bhRtyAH // 41 // saMdhukSitamityAdi-kSitipAlatejaH sItAviyogajam / indrAdimaNDalaizvaNDavAtairiva saMdhukSitaM dIpitam / amarSatIkSNaM asahiSNutayAsajham / sAmAmbhasA sAmrA saMdhinA ambhaseva zAntimupaitu / he rAjan ! prasIda kiM saMrambheNa? anyathA tamAraNyo 'gniriva duHkhAmarSajaM tejo vikramayatIti / samAnayorapi saMdhAnameva yujyate na vigrahaH kiM punAyasItyatra hetuM darzayamAha973-a-pakka-kumbhAviva bhaGga-bhAjau rAjaniyAtAM maraNaM samAnau, // vIrya sthitaH kiMtu kRtA'nurAgo rAmo bhavAMz cottama-bhUri-vairI. // 42 // apakketyAdi-he rAjan ! yathA kumbhAvapakau bhanabhAjau parasparAmihato vinazyataH / tadvat samAnau yudhyamAnau maraNamiyAtAm / sArvadhAtukayakAratvAdiNo na dIrghatvam / rAjanniyAtAmiti 134 / Damo hrasvAdaci ddmud-18|3|32|' kiMtu rAmo vIrye sthitaH / utsAhazaktiyukta ityarthaH / vikramabalaM cotsAhazaktiH / kRtAnurAgazca bhanuraktamaNDalasvAt / bhavAn punaH uttamabhUrivairI / uttamA indrAdayo bhUrayaH prabhUtA vairiNaH zatravo yasya / atastena saMdhAnameva yuktaM na vigrahaH / nanu ca samajyAyobhyAM saMdhIyeta hInenaiva vigRhNIyAt / mantraprabhAvotsAhazaktibhiryukto jyAyAn / apacito hInaH / tulyazaktiH smH| tatra jJAnabalaM maghrazaktiH / kozadaNDabalaM prabhuzaktiH / vikramabalaM utsAhazaktiH // satyAmutsAhazako zeSayorabhAvAna hInena vigraha eva yujyata ityAha974-daNDena kozena ca manyase cet prakRSTamAtmAnamares tathApi // riktasya pUrNena vRthA vinAzaH pUrNasya bhaGge bahu hIyate tu. // 43 // daNDenetyAdi-daNDena caturajena balena, kozena hemarUpyAdinA yadi prakRSTamAtmAnamareH sakAzAnmanyase, tathApyevamapi na yuktaM yato rikassa pUrNena bhavatA vinAzo bhagaH vRthA niSphalaH / pUrNasya punarbhavato bhane bahu hIyata iti hInena balavato 'pi saMdhAnaM yukam / rikasa bhako mA 'bhUt / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, anyadvijayaphalamastIti cedAha - 975 - kliSTA''tma bhRtyaH parimRgya-sampan mAnI yatetA 'pi sa-saMzaye 'rthe // saMdehamA'rohati yaH kRtA''rtho, nUnaM ratiM tasya karoti na zrIH // 44 // kliSTetyAdi - yo mAnI kiSTAtmabhRtyaH cirakAlakliSTazarIraH kliSTabhRtyazca / parimRgyasampat prArthanIyA vibhUtiryena / mRgayateH svArthikaNyantAdaco yat / saMzaye 'rthe sthAna syAditi yatetApi yatnaM kuryAt / yaH kRtArtho bhavAdRzaH trailokyavijayitvAt saMdehamArohati saMdehe pravartate, tasya nUnamavazyaM zrIrvibhUtiH ratiM sthiti na karoti // kadA tarhi vigraha ityAha 976 - zakyAnya- doSANi mahA - phalAni samArabheta panayan samAptim // karmANi rAjA vihitA'nurAgo, viparyaye syAd vitathaH prayAsaH // 45 // zakyAnItyAdi - zakyAni yAni kartuM pAryante / adoSANi zuddhAni mahAphalAni kAryANi rAjA samArabheta vigraheNetyarthAt / upanayanasamAptiM nayanU / vihitAnurAgo 'nuraktakRtiH / viparyaye uktasya / azakyAni doSAdhiart svalpaphalAni rAjA samArabheta samAptiM ca na nayati sa vitathaH prayAsaH niSphalo vigrahaH // mamApi rAmavigraheNa sarvamastIti cedAha - 977 - jetuM na zakyo nRpatiH su-nItir doSaH kSayA''diH kalahe dhruvazU, ca // phalaM na kiMcin na zubhA samAdhiH, kRtAnurAgaM bhuvi saMtyajA 'rim // 46 // jetumityAdi - nRpatI rAmaH jetuM na zakyaH vigraheNa / utsAhazaktiyukatvAt / tena saha kalahe doSaH kSayAdiH dhruvo 'vazyaMbhAvI / vigrahe vA sati kSayavyayaprayAsapratyavAyA bhavantItyuktam / phalaM na kiMcit / na zubhA samAptiH svabandhuvinAzahetutvAt / ato yoddhumariM jyAyAMsaM saMtyaja / bhuvi kRtAnurAgaM tvaM punarakRtAnurAga iti // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamanoM' nAma dvAdazaH sargaH-321 anyacca vAlivadha eva tasyArthasampajayAyeti darzayannAha978-tvana-mitra-nAzo, nija-mitra-lAbhaH, sameta-sainyaH sa ca mitra-kRcche / bhogyo vazaH pazya zareNa zatroH prasAdhito vAli-vadhe na ko 'rthaH // 47 // tvanmitretyAdi-vAlivadhe sati zareNa rAmasya ko artho na prasAdhitaH, api tu sarva eva pazya / tathAhi / tvanmitranAzaH tasya ca mitralAbhaH mitraM ca tallAbhazceti / sametasainyaH kRcchre saMkaTaprAptau bhUtabhogyaH upajIvyaH / vazo'nukUla iti // taM vibhidya sAdhayiSyAmIti cedAha979-lobhAd bhayAd vA 'bhigataH kapIndro na rAghavaM, yena bhaved vibhedyaH, // sthitaH satAM varmani labdha-rAjyaH prati-priyaM so 'bhyagamac cikIrSuH // 48 // lobhAdityAdi-kruddhalubdhabhItAvamAnitAzcatvAro bhRtyAH parasya bhedyAH / tatra kapIndro rAghavaM lobhAdbhayAdvA trAsAdvA naabhigtH| yena hetunA 'yaM vibhedyaH syAt / yasmAdasau satAM mArga sthitaH san labdharAjyo lAbharataH pratipriyaM cikiirssuH|| tadanujIvino 'pi na bheyA iti darzayati980-phalAzino nirjhara-kuJja-bhAjo divyaa'nggnaa'nnggrsaa'nbhijnyaaH|| nyaga-jAtayo ratna-varairalabhyA mukhyAH kapInAmapi nopajapyAH // 49 // phalAzina ityAdi-kapInAmapi mukhyA nIlakumudAdayo 'pi nopajapyAH nopajapituM zakyAH / yataH phalAzino missttaannirpekssaaH| nirjharakuJjabhAjaH na ramyaprAsAdavAsinaH / divyAGganAnagarasAnabhijJAH divyAGganAsu yo'naGgarasaH suratarasaH tadanabhijJAH / nyagjAtayaH nyaJcantIti '376 / Rtvig-13|2|59|' ityAdinA kin / yuSmanmitraputro 'Ggado 'pyabhedya iti darzayabAha981-kRtA'bhiSeko yuvarAja-rAjye sugrIva-rAjena sutA'vizeSam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 bhaTTikAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, tArA-vidheyena kathaM vikAraM tArA-suto yAsyati rAkSasA'rtham // 50 // kRtetyAdi-sugrIvarAjena tArAvidheyena taaraacittaanuvrtinaa| tArAsuto'GgadaH yauvarAjye kRtAbhiSekaH sutAvizeSamiti kriyAvizeSaNam / sutanirvizeSa mamaivAyaM suto na vAlina iti / taskathaM rAkSasAthai vikAraM bhedaM yAsyati / naivetyrthH|| anyasamAzrayAdapi rAmeNa vigraho na yujyata iti darzayatnAha982-pazyAmi rAmAdadhikaM samaM vA nA 'nyaM, virodhe yamupAzrayema, // dattvA varaM sA'nuzayaH svayambhU rindrA''dayaH pUrva-taraM viruddhAH // 51 // pazyAmItyAdi-rAmAdadhikaM jyAyAMsaM samAnaM vA na pazyAmi / yaM virodhe vigrahanimittamupAzrayema AzrayaM gacchema / saMprazne liG / svayaMbhUrbrahmA tAvanA. zrayaH yato varaM dattvA sAnuzayaH vipratIkAravAn jaatH| kimidamakAryamanuSThitaM mayeti indrAdayastu pUrvataraM viruddhAH // evaM durgasamAzrayo 'pi na yujyata iti darzayabAha983-durgA''zritAnAM bahunA 'pi rAjan! kAlena pANigrahaNA''di-hetuH // durgAparodhaM na ca kurvato 'sti zatroz cireNA 'pi dazA''sya ! hAniH // 52 // durgetyAdi-durgAzritAnAmasmAkaM durgoparodhaM kurvataH zatrorbahunApi kAlena he rAjan ! pANigrahaNAdeH / AdizabdAdATavikAntapAlAdiprakopasya heturnAsti yazAduparodho na bhaviSyati / bhatra sthitAnAM kSaya eva kevalaM na ca zatrorupa. rodhaM kurvataH cireNApi hAniH / yuddhazarIropayoginAM sarvadA saMbhavAt // 984-zastraM tarUvIM-dharamambu pAnaM vRttiH phalair, no gj-vaaji-naaryH|| rASTraM na pazcAn , na jano'bhirakSyaH, kiM duHsthamAcakSva bhavet pareSAm // 53 // zastramityAdi-taravazca urvIdharAzceti 910 / jAtiraprANinAm / / 4 / ' iti ekavadbhAvaH / tacchastraM na zUlakhaGgAdi / pAnamambu na maireyAdi / phalairvRttinauM danAdibhiH / no gajavAjinAryaH zarIramAtratvAvicintAH / rASTraM dezo na pazcAt, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamanoM' nAma dvAdazaH sargaH-323 ata eva tatstho jano nAbhirakSyaH / evaM ca sati pareSAM kiM duHsthaM ityAcakSva kathaya / ato rAmeNa jyAyasA saMdhirevAstu na vigraha iti // tadeva darzayabAha985-saMdhAnamaivA 'stu pareNa tasmAn , nA'nyo 'bhyupAyo 'sti nirUpyamANaH, // nUnaM vi-saMdhau tvayi sarvamaitan neSyanti nAzaM kapayo 'cireNa.' // 54 // saMdhAnamityAdi-tasmAtpareNa saMdhirevAstu / anya upAyo nAsti / anyathA svayi viruddhabuddhau sarva kapayo vinAzayiSyantIti // 986-vibhISaNoktaM bahu manyamAnaH pronnamya dehaM pariNAma-namram // skhalad-valir vArdhaka-kampra-mUrdhA mAtAmaho rAvaNamityuvAca. // 55 // vibhISaNoktamityAdi-bahu manyamAnaH zlAghamAno mAtAmaho mAtuH pitA mAlyavAnnAma / dehaM pariNAmananaM vayasaH pariNAmAnamanazIlaM promyorikSapya / ata eva skhaladvaliH / vArdhakena vRddhabhAvena / manojJAditvAt vun / kampaH kampanazIlo mUrdhA yasya saH / rAvaNamiti vakSyamANamuvAca // 987-'ekaH padAtiH puruSo dhanuSmAn yo 'neka-mAyAni viyad-gatAni // rakSaH-sahasrANi caturdazA ''rdIt, kA tatra vo mAnuSa-mAtra-zaGkA. // 56 // eka ityAdi-ekaH bhasahAyaH padAtiH na hastyAcArUDhaH puruSo manuSyaH / dhanuSmAn dhnurmaatraayudhH| caturdaza rakSaHsahastrANi anekamAyAni viyadtAni prayAtumazakyAni / pareSAmityarthAt / ArdIt hiMsitavAn / kA tantra vaH yuSmAkaM mAnuSamAzaGkA, naivetyrthH|| kiMtu divyo 'sAviti tadeva darzayabAha988-brahmarSibhir nUnamayaM sa-devaiH saMtApitai rAtricara-kSayAya // narA''kRtir vAnara-sainyazAlI jagatya-jayyo vihito 'bhyupAyaH // 57 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, brahmetyAdi-sadevaibrahmAdibhiH saMtApitaiH rAtricarakSayAya nUnamayaM rAma upAyo vihitaH utpAditaH / narAkRtiH AkRtyaiva kevalaM nrH| vAnarasainyazAlI AnyaH / ajayyo jetumazakyaH // dRSTazcaivaM prakAro devAnAM mayeti darzayannAha989-vajrA'bhighAtaira-virugNa-mUrteH pheNair jalAnAmasurasya muurdhnH|| cakAra bhedaM mRdubhir mahendro yathA, tathaitat kimapIti bodhyam. // 58 // vajrAbhighAtairityAdi-asurasya namuceH vajrAbhighAtairapi bhavirugNamUrteH acUrNitazarIrasya saMbandhino mUoM jalapheNairmRdubhiH bhedaM cakAra yathA tathedamapi zame sthitAnAmapi devAnAM narAkRti vastu kimapIti boddhavyam // anyathA kathaM pheNapiNDairvinAza ityAha990-va strI-viSahyAH karajAH, ka vakSo daityasya zailendra-zilA-vizAlam , // saMpazyataitad dhusadAM sunItaM, bibheda tais tan nara-siMha-mUrtiH // 59 // kvetyAdi-strIviSayAH strIbhiH soDhuM zakyAH karajA nakhAH k| daityasya hiraNyakazipoH zailendrazilAvizAlaM vakSaH ca ca / vakSaHkarajayorapi dUramantaraM, tathApi dhusadAM devAnAM etatsunItaM sunayaM saMpazyata / yat tainakhainarasiMhamUrtiH tadvakSo bibheda // yatraivamupAyena devairnihanyate tanna tvaM kathaM pramAdI muhyasItyAha991-pramAda-vAMs tvaM kSata-dharma-vamA gato munInAmapi zatru-bhAvam , // kulasya zAnti bahu manyase cet kuruSva rAjendra ! vibhISaNoktam.' // 6 // pramAdavAnityAdi-tvaM yataH pramAdI ajitendriyatvAt / kSatadharmavA khakAcAraH / ato munInAmapi zame sthitAnAM zatrutvaM gataH / IdRzo 'pi kulasya zAnti bahu manyase cet zlAghase yadi / he rAjendra ! kuruSva vibhISaNokam // 992-ghoSeNa tena pratilabdha-saMjJo nidrA''vilA'kSaH shrut-kaary-saarH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamano' nAma dvAdazaH sargaH - 325 sphurad-dhanaH sA''mburi'vA 'ntarIkSe vAkyaM tato 'bhASata kumbhakarNaH // 61 // ghoSeNetyAdi - prahastavibhISaNa mAtAmahAnAM vadatAM yo ghoSaH tena pratiladhasaMjJo vibuddhaH kumbhakarNo nidrAvilAkSaH nidrayA kaSAyitacakSuH zrutakAryasAraH zrutakAryazarIraH / tataH kAryasArazravaNAnantaraM vAkyamabhASata / yathA ghanaH sAmbuH sajalo'ntarIkSe viyati sphUrjati tadvat sphUrjaniti // kArya nizcitya sadasi bhASaNAni na paJcAGgamantraM vineti sAGgaM taM tAvadupadarzayannAha - 993 - 'kriyA - samArambha-gato 'bhyupAyo, nR-dravya-sampat saha- deza - kalA, // vipat pratIkAra- yutA 'rdha-siddhir mantra'Ggame'tAni vadanti paJca // 62 // kriyetyAdi - kriyANAM durgAdikarmaNAM yaH samArambhastaM gataH prApto yoSbhyupAyaH karmaNAmArambhopAya ityarthaH / idamekamaGgam / nRdravyasampat puruSANAM dravyANAM ca sampaditi dvitIyam / dvayossahavacanaM yogavAhitvajJApanArtham / sahadezakAleti / yasmin deze kAle ca kAryasiddhistAbhyAM saha vartata iti tRtIyam / atrApi sahavacanaM yogAdeva / karmaNAmanuSThIyamAnAnAM yA vipattasyAH pratIkArastena yukteti caturtham / arthasiddhiH kAryasiddhiriti paJcamam / etAni paJca mantrasyAGgAni vadanti nItijJAH // 994 - na nizcitA'rthaM samayaM ca dezaM kriyA'bhyupAyAssdiSu yo 'tiyAyAt // " sa prApnuyAn mantra - phalaM na mAnI kAle vipanne kSaNadAcarendra ! // 63 // netyAdi - vinizvitArtho 'vazyaM sidhyatIti yasmin samaye kAle deze ca kAryasiddhiH tAdRzaM samayaM dezaM ca yo vijigISurnAtiyAyAt nAtikrAmet / pratiSedhyasya dvitvAt pratiSedhadvayaM yojyam / samayaM ca dezamiti pAThAntare samuccayenaika eva yojyaH / kriyAbhyupAyAdiSu satsu, AdizabdAt puruSadravyasaMpadvipatpratIkAre ca sa prApnuyAnmantraphalam / he kSaNadAcarendra ! na punarmAnI bhavAdRzaH kAle vipanne prApnoti / sa hi dezakAlau hApayati // 995 - auSNyaM tyajen madhya-gato 'pi bhAnuH, zaityaM nizAyAmathavA himAMzuH // bha0 kA0 28 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, anartha- mUlaM bhuvanA'vamAnI manye na mAnaM pizitAzi - nAtha ! // 64 // auSNyamityAdi - he pizitAzinAtha ! bhAnurmadhyagato 'pi madhyAhne 'pi auSNyamuSNatAM tyajet / saMbhAvane liG / athavA himAMzurnizAyAmapi zaityaM tyajet / bhuvanAvamAnI punarbhuvanamavamantuM zIlamasyeti / nAsti matsama iti sa bhavAdRzo mAnaM na tyajet / anarthamUlaM anarthasya kAraNam / evaM manye jAnAmi // 996 - tathA 'pi vaktuM prasabhaM yatante yan mad-vidhAH siddhimabhIpsavas tvAm // viloma - ceSTaM vihitA'vahAsAH parair hi tat sneha-mayais tamobhiH // 65 // tathApItyAdi - tathApi evamapi sati madvidhAH siddhiM kAryaniSpattimabhIpsavaH AptumeSaNazIlAH / yattvAM vilomaceSTaM pratikUlaceSTitam / prasabhamAhatya vaktuM yatante / paraiH dUtajanaiH zatrujanairvA vihitAvahAsA evaMvidhA apyupadizantIti / vAzabdaH pAdapUraNe / tatsnehamayaiH snehasvabhAvaistamobhirajJAnaiH / snehatama sAvRtA bruvantItyarthaH // 997 - krUrAH kriyAH, grAmya-sukheSu saGgaH, puNyasya yaH saMkSaya-heturuktaH, // niSevito 'sau bhavatA 'timAtraM phalatrtya - valgu dhruvamaiva rAjan ! // 66 // krUrA ityAdi - krUrAH kriyAH parahiMsAdayaH, grAmyasukheSu paradAropabhogAdiSu saGgaH prasaktiH, yaH puNyasyArjitasya saMkSayaheturuktaH vidyAvRddhaiH / asau bhavatAtimAtraM suSThu niSevitaH san he rAjannidAnIM phalati phalaM dadAti / bhavalgu asAram / dhruvamavinAzam // tasmAdvilomaceSTasya bhavato hitopadeze mama na kiMcit prayojanaM tAvattu syAt tvadarthe matprANatyAga iti darzayannAha - 998 - dattaM na kiM ke viSayA naM bhuktAH, sthito'smi vA kaM paribhUya naucaiH // itthaM kRtA'rthasya mama dhruvaM syAn mRtyustvadarthe yadi, kiM na labdham // 67 // dattamityAdi - tava prasAdAdarthibhyaH kiM na dattam, ke viSayAna bhuktAH, sarva evAnubhUtAH / kaM vA paribhUya tiraskRtya uccairmahati pade na sthito'smi / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamanoM' nAma dvAdazaH sargaH-327 itthamanena prakAreNa kRtArthasya labdhajanmaphalasya mama yadi tvadarthe mRtyuravazyaM sAta, tadA kiM na labdham / sarvameva janmaphalaM labdhamityarthaH // tava punaradyApi vibhISaNoktaM yuktaM, na prahastamukhoktamiti darzayannAha- 999-kiM durnayais tvayyuditaira mRSA'thair vIryeNa vaktA 'smi raNe smaadhim.||' tasmin prasupte punaritthamuktvA vibhISaNo 'bhASata rAkSasendram. // 68 // kiM durnayairityAdi-tvayyapi sthite 'kiM cauradho 'stu' ityAdinA yAnyu. ditAnyayuktAni alIkArthAni tairdunayaiH kim / na kiMcit phalam / kasmAditi cet yasmAtteSAM samAdhi pratIkAraM saMgrAme rAmasaMbandhinA vIryeNa vaktAsi vadivAham / rAmavIryapratIkArAddhItyarthaH / itthamevaM tasmin kumbhakarNe uktvA punaH bhUyaH prasule sati vibhISaNo rAkSasendramabhASata // 1000- nimitta-zUnyaiH sthagitA rajobhir dizo, marudbhir vikRtair vilolaiH|| svabhAva-hInair mRga-pakSi-ghoSaiH kandanti bhartAramivA 'bhipannam // 69 // nimittazUnyarityAdi-jominimittazUnyaiH ninimittaiH dizaH sthagitAH sNchaaditaaH| 'sthaga saMvaraNe' / marudbhizca vikRtaiH paruSairvilolairaniyatadigvatibhiH sthgitaaH| mRgapakSiNAM ca ghoSaiH svabhAvahInabhraSTairbhAramivAbhipanaM mRtaM zokAt kandanti // 1001-utpAta-jaM chidramasau vivasvAn vyAdAya vakrA''kRti loka-bhISmam // attuM janAn dhUsara-razmi-rAziH siMho yathA kIrNa-saTo 'bhyudeti. // 70 // utpAtajamityAdi-asau vivasvAn chidram utpAtajaM vakrAkRti loka. bhISmaM lokasya bhayAnakaM vyAdAya prasArya / vyApUrvasya dadAteH kvo lyapi rUpam / janAnattuM bhakSayituM dhUsararazmirAziH san abhyudeti udgacchati / yathA siMhaH kIrNasaTaH vikSiptakesarakalApaH mukhaM vyAdAyAttumuttiSThati tadvaditi // 1002-mArga gato gotra-gurur bhRgUNA maMgastinA 'dhyAsita-vindhya-zRGgam , // atyarityAdi maruddhina vibhAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, saMdRzyate zakra purohito 'hni, kSmAM kampayantyo nipatanti caulkAH // 71 // mArgamityAdi - agastinA yadadhyAsitaM vindhyazRGgaM tanmArge bhRgUNAM gotraguruH zukro gataH dakSiNamArgacArI zukra ityarthaH / zakrapurohito'pi bRhaspatiH ahni divase saMdRzyate / ulkAzca kSmAM pRthivIM kampayantyaH nipatanti // 7 1003 - mAMsaM hatAnAmiva rAkSasAnAmAzaMsavaH krUra- giro ruvantaH // kravyAzino dIgha - kRzAnu-vakrA bhrAmyantya-bhItAH paritaH puraM naH // 72 // : mAMsamityAdi - rAkSasAnAM hatAnAmiva mAMsamAzaMsavaH AzaMsanazIlAH '3148 / sanAzaMsabhikSa uH | 3 |2| 168|' mAMsabhujaH zRgAlAdayaH krUragiraH paru pasvanAH kRzAnuvaktrAH jvalanasadRzavadanAH nirbhayAH parito bhramanti // 1004 - payo ghaTonIra'pi gA duhanti mandaM vivarNa virasaM ca gopAH, // havyeSu kITopajanaH sa kezo na dIpyate 'gniH su-samindhano 'pi // 73 // paya ityAdi - gopAH payaH kSIraM vivarNa durvarNa virasaM asvAdu mandaM alpaM payasvinIrapi duhanti / '539 | akathitaM ca | 1|4|51 | ' iti dvikarmakatA / tathA zobhanendhano 'pyagnirna dIpyate, havyeSu havanIyeSu ghRtAdiSu satsu / '2042 // aco yat | 3|1|97|' upajananamupajanaH / bhAve ghan / '2512 / janivadhyozva |7|3|35|' iti na vRddhiH / kITAnAmupajano'syeti kITopajanaH / sahakezaiH sakezaH dahyamAnakITakeza ityarthaH // 1005 - tasmAt kuru tvaM pratikArama'smin snehAn mayA rAvaNa ! bhASyamANaH, // vadanti duHkhaM hyanujIvi vRtte sthitAH padasthaM pariNAma-pathyam // 74 // tasmAdityAdi - yasmAdevaM vinAzasUcakAni nimittAni dRzyante, tasmAt he rAvaNa ! snehAnmayA tvaM bhASyamANaH asmin vastuni pratIkAraM sItApratyarpaNenaiva sandhAnaM kuru / '1044 / upasargasya gham - | 6|3|122|' iti bahulaM dIrghaH / kasmAdevaM bhASyata iti cet| yasmAdanujIvivRtte 'vasthitAH yadvacanaM duHkhaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamano' nAma dvAdazaH sargaH - 329 duHkhahetu tadA kaTukatvAt / pariNAmapathyam AyatyAM hitaM tatpadasthaM svAmipar3he sthitaM vadanti // 1006 - virugNa-saMkIrNa - vipanna- bhinnaiH prakSuNNa-saMhINa - zitAsstra - vRkNaiH // yAvan narA'zair na ripuH zavA'zAn saMtarpayatyanama tAvadasmai.' // 75 // I virugNetyAdi -- yAvadvipuH narAzaiH rAkSasaiH zavAzAn gRdhazRgAlAdIn zavamaznanti iti karmaNyaN / na saMtarpayati na prINayati tAvadasya ripoH Anama caraNAvityarthAt / kIdRzaiH / virugNairbhinnAGgaiH / ' 3019 | oditazca |8|2|45 ' iti niSThAnatvam / saMkIrNaiH itastato vikSiptaiH, vipannairmRtairbhinnairvidAritadehaiH, prakSuNNaiH / ebhyo '3016 / radAbhyAm |8|2|42 | ' iti natvam / saMhINairlajitaiH vayamevamavasthAM nItA iti / zitena tIkSNena astreNa vRkNaiH chinaiH / '2412 / grahi-jyA - |6|1| 16 | ' ityAdinA samprasAraNam / saMyogAdilopaH / kutvaM ca / oditvAnnatvam // 1007 - bhrUbhaGgamAdhAya vihAya dhairya vibhISaNaM bhISaNa - rUkSa-cakSuH // giraM jagAdagra- padAmu'dagraH svaM sphAvayan zakra- ripuH prabhAvam. // 76 // bhrUbhaGgamityAdi - zakraripurdazAnanaH vibhISaNavacanAt kuddhaH / bhUbha bhrukuTimAdhAya Abaya dhairyaM vihAya tyaktvA bhISaNarUkSacakSuH bhayAnakaparuSacakSuH / udagraH unnAmitadehaH svaM prabhAvaM vikramaM sphAvayan vardhayan / '2597 sphAyo vaH / 7 / 3 / 41 / ' iti Nau vatvam / vibhISaNaM jagAda giraM vAcam / ugrapadAM suptiGantAnAM svarUpato 'rthatazca paruSatvAt // 1008 - "zilA tariSyatyurdake na parNaM, dhvAntaM raveH syantsyati, vahniriMndoH, // jetA paro 'haM yudhi jeSyamANas tulyAni manyasva pulastya - naptaH ! // 77 // ziletyAdi - udake zilA tariSyati na punaH parNam / raveH sUryAt dhvAntamandhakAraM syantsyati svaviSyati / '814 / syandU prastravaNe' ityasmAt '2348| na vRtryazcaturbhyaH | 7|2|59 |' itIT na bhavati / '121 | khari ca |8|4|55 // ' iti cam / tathA vahnirindoH syantsyati / ahamapyeSa para utkRSTaH jetA yudhi saMgrAme jeSyamANa ityetAni catvAri he pulastyanaptaH vibhISaNa ! tulyAni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 1 manyasva avagaccha / loTi rUpam / yadi jetApyahaM pareNa jIye zilAtaraNAdInyapi bhaviSyanti // 1009 - a - nirvRtaM bhUtiSu gUDha-vairaM satkAra - kAle 'pi kRtA 'bhyasUyam // vibhinna karmA''zaya-vAk kule no mA jJAticelaM, bhuvi kasyacid bhUt // 78 // anirvRtamityAdi - bhUtiSu jJAtisaMbandhinISu anirvRtamasukhinam / gUDhavairaM kAle haniSyAmIti saMbhRtApakArAzayam / satkArakAle 'pi pUjAkAle 'pi kRtAmarSam vibhinnAH karmAzayavAco yasya tadvibhinnakarmAzayavAk / AzayoSmyo vAkkarmaNI cAnye yasyeti / IdRzaM jJAticelaM garhitajJAtirasmAkaM kule mA bhUt / kasyacidanyasya vA mA bhUt / celazabdo garhite vartate // 1010 - icchantyabhIkSNaM kSayamAtmano 'pi na jJAtayas tulya- kulasya lakSmIm // namanti zatrUn, na ca bandhu- vRddhiM saMtapyamAnair hRdayaiH sahante // 79 // * icchantItyAdi - jJAtayaH AtmanaH suSThu kSayaM vinAzamicchanti, na punastulyakulasya ekahetugotrasya lakSmIM zriyam / tathA zatru kAmaM namanti na punarbandhuvRddhiM bandhusantatiM sahante / saMtapyamAnairhRdayaiH IrSyayA dahyamAnaiH // kiM mayA kRtaM yenaivamucyata iti cedAha - 1011-tvayA'dya laGkA'bhibhave 'ti - harSAd duSTo'ti- mAtraM vivRto 'ntarAtmA // dhik tvAM mRSA te mayi dustha - buddhir' " vadannidaM tasya dadau sa pANim // 80 // tvayetyAdi -- laGkAparibhave laGkoparodhe bhatiharSAt harSeNa duSTAntarAtmA atimAtraM suSTuM tvayAdya vivRtaH prakAzitaH / mayi dusbuddhiH asmadviSaye dusyosbhiyukto 'yamiti buddhiH te mRSA mithyA / atastvAM dhigiti vadan sa dazAnanaH tasya vibhISaNasya siMhAsanopAzritAbAhoH pANi pAdaprahAraM zirasi dadau || 1012 - tataH sa kopaM kSamayA nigRhNan, dhairyeNa manyuM, vinayena garvam, // mohaM dhiyautsAha-vazAdazaktiM, samaM caturbhiH sacivairudasthAt. // 81 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 7 : Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'vibhISaNAgamano' nAma dvAdazaH sargaH - 331 tata ityAdi - tataH pANiprahArAdanantaraM sa vibhISaNaH kopaM kSamayA zAntyA nigRhNan abhibhavan, tathA dhairyeNa manyuM zokaM, vinayena garne, mohaM vaicityaM dhiyA prajJayA, utsAhavazAdazaktimasAmarthyaM nigRhNan apamAnena kopAdInAM saMbhavAt / caturbhiH sacivairamAtyaiH samaM sArdhamudasthAt AsanAdutthitaH // 1013 - uvAca cainaM kSaNadAcarendra 'sukhaM mahA - rAja ! vinA mayA ssssva // mUrkhA''turaH pathya-kaTUna'naznan yat sA''mayo'sau, bhiSajAM na doSaH // 82 // 1 uvAcetyAdi - utthitazcAnantaraM rAvaNamuvAca - he mahArAja ! mayA binA 'sukhamAssva tiSTha / asterloT / tavAtra doSo na mamopadeSTuH / yasmAnmUrkhAturaH mUrkho ya AturaH pathyakaTUnanaznan abhakSayan yatsAmayaH rogavAn asau bhiSajAM vaidyAnAM na doSaH, kiMtu tasyaiva // 1014 - karoti vairaM sphuTarmucyamAnaH, pratuSyati zrotra - sukhaira -pathyaiH // viveka - zUnyaH prabhurrAtma-mAnI, mahAnarthaH suhRdAM batA 'yam. // 83 // karotItyAdi - prabhurvivekazUnyo nirvivekaH / AtmamAnI matsamo 'nyo nAstIti AtmAnaM zlAghamAnaH / AtmamAne itiH / sphuTamucyamAno vairaM karoti snehaM karoti pathyamanenoktamiti / zrotrasukhaiH tadarthamanohAribhiH apathyaistuSyati / tasmAdayaM prabhuH suhRdAmAzritAnAM mahAn anarthaH / anartha hetutvAt / batazabdaH khede // 1015 - krIDan bhujaGgena gRhA'nupAtaM kazcid yathA jIvati saMzaya-sthaH, // saMsevamAno nRpatiM pramUDhaM tathaiva yaj jIvati, so 'sya lAbhaH // 84 // krIDannityAdi - yathA kazcit sarpagrAhI gRhAnupAtaM gRhaM gRhamanupatya / : 53378 / vizi-pati- |3|4|56 |' ityAdinA Namul / bhujaGgena saha krIDan jIvati saMzayasthaH saMdehe vartamAnaH kimayaM khAdiSyati na veti / tathaiva pramUDhaM mUrkhamatripati saMsevamAno yajjIvati so 'sya lAbhaH / bhAstAmanyo lAbha iti // 1016 - dattaH sva - doSair bhavatA prahAraH I pAdena dharmye pathi me sthitasya // sa cintanIyaH saha mantri -mukhyaiH kasyA ''vayor lAghavamA'dadhAtu // 85 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 bhaTTi-kAvye-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, datta ityAdi-khadoSairavivekitvAdibhirbhavatA pAdaprahAraH yo mama dharmya dharmAdanapete mArge sthitasya dattaH, sa mantrimukhyaretaiH saha cintanIyaH / Avayo. madhye kasa lAghavamAdadhAtu karotviti / yAvannirUpyamANastavaiveti bhAvaH // 1017-iti vacanamasau rajani-cara-patiM bahu-guNamasakRt prasabhamabhidadhat // niragamada-bhayaH puruSa-ripu-purAn nara-pati-caraNau navitumari-nuto. // 86 // itItyAdi-ityevaM vacanaM bahuguNam arthAvagADhatvAt asakRt bahutvAt prasabham Ahatya rajanicarapatimabhidadhat bruvan / '427 / nAbhyastAcchatuH / DI7' iti numpratiSedhaH / rajanicara iti 1001 / DyApoH saMjJAcchandasorbahulam / / 3 / 63 // ' saMjJAyAM hrasvatvam / puruSaripupurAlaGkAtaH niragamat niSkAntaH / abhayaH san narapaticaraNau rAmasya pAdau aribhirapi nutau zUratvAt / '230 // yukH-7|2|11|' itIdapratiSedhaH / navituM praNAmapUrvaka stotum / anekArthatvAddhAtUnAM nantumityarthaH // 1018-atha tamupagataM vidita-sucaritaM pavana-suta-girA giri-guruhRdyH|| nR-patiramadayan mudita-parijanaM sva-pura-pati-karaiH salila-samudayaiH // 87 // iti bhaTTikAvye prasanna-kANDe bhAvikatvapradarzanas tRtIyaH // kAvyasya dvAdazaH sargaH // athetyAdi-atha anantaraM vibhISaNamupetaM setubandhacintAkAle rAmamu. pagatavAniti draSTavyam / anyathA vakSyamANaprabhAtakathanaM virudhyeta / pavanasutagirA hanumadvacanena sacarito dhyamiti viditaM sucaritaM yena nRpatiH rAmaH giriguruhRdayaH girivat guru aprakampaM hRdayaM yasya / salilasamudayaH jalapUrNaghaTe sthitaiH svapurapatikaraiH / laGkAdhipatiM kurvantIti hetau TaH / amadayat harSitavAn / 415 / madI harSe' ityasya hetumaNNyantasya ghaTAditvAnmitve iskhatvam / mudita. parijanaM khAmI lAdhipatye 'bhiSicyata iti tasya hRSTA anujIvana ityarthaH / iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvya tRtIye prasana-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSyarUpe kathAnake 'vimISaNA'gamano' nAma dvAdazaH srgH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'setubandhanaM' nAma trayodazaH sargaH - 333 trayodazaH sargaH - kAvyaM saMskRtaprAkRtApabhraMzabhedAtrividham / tatra zabdadezIyapadayoH prAkRtabhASayorapabhraMzasya ca saMskRtabhASAyAM samAvezAsaMbhavAt zabdasamAyAH prAkRtabhASAyAH samAvezaH / tamAryAgItyA skandhakalakSaNayA darzayannAha // 1 vibhISaNAgamanAtprAkU yadvRttaM rAmasya tadAha : 1019 - cAru- samIraNa - ramaNe hariNakalaGka - kiraNAssvalI-sa-vilAsA // Abaddha-rAma- mohA 'velA - mUle vibhAvarI parihINA // 1 // 1 cArvityAdi - rAmo rAtrau nidrAvAn pallavazayanamadhyaSThAdityuktam / tasya niyamapUrva suptavataH prabhAtamabhUditi kathayati / velAmUle pArasamIpe / prAkRte puMliGganapuMsakayorAkArAntasya padasya saptamyA ekavacane mitvametvaM vA rUpam / cArusamIraNaramaNe ramayatIti ramaNam / '2896 / nandi - | 3|1|134 |' ityAdinA lyuH / samIraNena ramaNam / cAru ca tatsamIraNaramaNaM ceti / tatra vibhAvarI rAtriH" parihINA kSINA / hariNakalaGkasya yAH kiraNAvalyaH tAbhiH savilAsA savibhramA / bhatazrAbaddho rAmasya moho mUrcchA yayeti / 'kRdikArAdaktinaH' ityanena bhavalirAvalItyubhayamapi saMskRtaprAkRtayoH prayujyate // 1020 - baddho vAsara - saGke bhImo rAmeNa lavaNa -salilA''vAse // sahasA saMrambha- raso dUrAssrUDha - ravi- maNDala - samo lole // 2 // * i basa ityAdi - niyamAsthite 'pi mayi nAsau samudra utthita iti / vAsarasake prabhAtakAle rAmeNa lavaNasalilAvAse samudre iti viSayasaptamI / sahasA tatkSaNaM saMrambharasaH krodharaso vIrAkhyaH bhImo duHprekSyaH baddho janitaH / dUrArUDharavimaNDalasamo loka iti / dUramArUDho madhyAhnastho yo raviH tasya maNDalaM tena samastulyo 'titIkSNatvAt / lole caJcale samudre prabhAtavAtena kSobhyamANatvAt // 1021 - gADha - guru-puGkha- pIDA sa dhUma - salilA'ri-saMbhava - mahA-vANe // ArUDhA saMdehaM rAme sa-mahI dharA mahI sa- phaNi-sabhA // 3 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bhaTTikAvye tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, gADhetyAdi-gADhaM suSTu guroH puGkhasya yA pIDA pIDanam aGguSThAbhyAM tayA hetubhUtayA sadhUmasalilAreH agneH saMbhavo yatra sa mahAbANo yasya rAmasya tasmin sati / mahAsaMdehamArUDhA saMzayaM prAptA samahIdharA mahI saphaNisabhA saha bhujaasamUhena / dhArayantIti dharAH / atra dhakArasya padamukhe vartamAnasya hakAro na bhavati / prAkRte padamadhyAntayorvidhIyamAnatvAt / mahIdhara iti samastapade 'pi na prvrtte| atra pUrvapadamuttaraM padamiti vyapadezAt / evaM ca sati godhara-vajradhara-cakradhara-zaGkhadharAdiSu na prvrtte| mahIdharo mahIdhara ityubhayamapi prAkRte prayujyate / mahamAnAM vikalpaina isvadarzanAt // 1022-ghora-jala-danti-saMkula maTTa mahApaGka-kAhala-jalA''vAsam // ArINaM lavaNa-jalaM . . samiddha-phala-bANa-viddha-ghora-phaNi-varam // 4 // ghoretyAdi-rAmeNAgneye zare kSipte sati lavaNajalamArINaM samantAt zu.. kam / 1138 // rIG sravaNe' ityasmAt niSThAtakArasya 'svAdaya oditaH' iti navam / 197 / aT-kupu-11' iti Natvam / rINamityaprayogaH prAkRte mahArASTre tasyAprayogAt / ghoraiH raudrai ladantimiH saMkulaM vyAptam / aTTaH zuSko yo mahApaGkaH tena kAhalA vihvalA jalAvAsA matsyAdayo yatra / '2631 aTTa atikama-hiMsanayoH' ityasya rUpam / samiddhaphalena dIsaphalena bANena viddhAH ghorAH phaNivarAH mahAsA yatreti // 1023-saM-bhayaM pariharamANo mahA'hi-saMcAra-bhAsuraM salila-gaNam // ArUDho lavaNa-jalo jala-tIraM hari-balA''gama-vilola-guham // 5 // samayamityAdi-salilagaNaM salilasamUhaM sabhayam / mahAhInAM saMcAraNaM bhAmuraM bhAsanazIlam / tacchiromaNidyotitatvAt pariharamANaH parityajan / katramiprAye tacha / lavaNajalaH samudraH / lavaNaM jalamasyeti / jalatIraM taTaM yatra rAmastiSThati tadArUDhaH saMprApto mUrtimAn / haribalAgamena vAnarasainyAgamena vilolA vyAkulA guhA yatreti // 1024-caJcala-tara-hariNa-gaNaM bahu-kusumA''bandha-baddha-rAmA''vAsam // hari-pallava-taru-jAlaM ' tuGgoru-samiddha-taru-vara-hima-cchAyam // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhana' nAma trayodazaH sargaH- 335 : caJcaletyAdi-caJcalazcapalaH taruhariNAnAM vAnarANAM gaNo yatra jltiire| bahukusumAnAM vRkSANAmAbandhena parasparasaMzleSeNa baddho ghaTito rAmAvAso ytr| haripallavAni tarujAlAni yatra / tuGgA uravaH parimaNDalAH samiddhA ujvalA ye taruvarAstairhimA zItalA chAyA yatra tajalatIram // 1025-vara-vAraNaM salila-bhareNa giri-mahI-maNDala-saMvara-vAraNam // vasu-dhArayaM tuGga-taraGga-saGgaparihINa-lola-vasudhA-rayam // 7 // kulakam // etAni sapta saMkIrNAni // varetyAdi-varA utkRSTA vAraNA yantra / salilabhareNa salilasamUhena yo girINAM mahImaNDalasya ca saMvaraH saMvaraNamAvaraNam / '3234 / grh-3|3158 ityAdinA / tasya vAraNaM niSedhakam / samudrasya velAtikamAt / vasu dravyaM tasya dhArayaM dhArakam / 2900 / anupsrgaat-3||1||13||' iti NijantAcchaH / tuGgAH abhraMlihA ye taraGgAstaiH saha yaH saGgaH saMzleSaH tasmAt parihINo naSTo lolo vasudhAyAM tatsaMbandhinyAM rayo vego yatra tajalatIramArUDhaH / gaNitakramametat / etAni sapta saMkIrNAni / saMskRtaprAkRtayoraviziSTatvAt // 1026-praNipatya tato vacanaM jagAda hitAyato pati vArINAm // gaGgA'valambi-bAhU rAmaM bahoru-hari-tamAla-cchAyam. // 8 // praNipatyetyAdi-tatastIraprApteranantaraM vArINAM patiH samudraH rAmaM praNipatya vacanaM jagAda / hitamAtmano rAmasya pathyamAyatAvAgAmini kAle / gaDAvalambI gaGgAvalambanazIlaH saMpUrNatvAdvAhuryasya sa gnggaavlmbibaahuH| saMskRte 17 // Dhalope pUrvasya dIrgho 'NaH // 6 // 3 // 11 // ' prAkRte tu puMliGge ukArasya dIrghatvam / vibhatisakArasya ca lopaH / ururmahAn hariH harito yastamAlaH / bahulA dhanA tasyeva chAyA yasya tamiti / pUrvArdhe niravadyAmiti / pUrvasminnardhe prAkRtasyAbhAvAt niravA pazcAdardhe tu saMkIrNameva // pUrvA'dhaM niravadyam 1027-'tuGgA giri-vara-dehA, a-gamaM salilaM, samIraNo rasa-hArI, // a-himo ravi-kiraNa-gaNo, mAyA saMsAra-kAraNaM te paramA. // 9 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 bhaTTikAvye-tRtIye prasana-kANDe lakSaNa-rUpe caturyoM vargaH, tuGgA ityAdi-girivaradehAH kulaparvatakAyAH tujhAH prAMzavaH, agamaM salilaM bhagamyam / 1234 // grh-33158|' ityAdinA / samIraNo rasahArI apA. mucchoSakaH, ahima uSNaH raveH kiraNagaNaH / etatsarva tava mAyA paramA mahatI saMsArasya kAraNam / sarvathA tvaM viSNuH tvatkRteSu ko roSa iti // 1028-AyAsa-saMbhavAruNa! saMhara saMhAra-hima-hara-sama-cchAyam // bANaM, vAri-samUha saMgaccha purANa-cAru-dehA''vAsam. // 10 // AyAsetyAdi-yamAsaMsArakAraNaM yadagamyaM salilaM kRtaM, tassAvaM he mAyAsasaMbhavAruNa roSasaMbhavena ratIbhUta ! saMhAre pralaye himaharA AdityAstaiH samA chAyA yasya cANasa taM saMhara upazamaya / vArisamUha saMgaccha aGgIkuru / sakarmakatvAt '2699 / samo gmi-13|29|' ityAtmanepadaM na bhavati / purANaH zAzvataH darzanIyo yo dehaH tasya AvAsamavasthAnam // 1029-a-sulabha-hari-saMcAra jala-mUlaM bahala-paGka-ruddhA''yAmam // bhaNa kiM jala-parihINaM su-gamaM timi-kambu-vAri-vAraNa-bhImam. // 11 // asulametyAdi-anyaJca yadetajalamUlaM jalasyAvasthAnaM AgneyazarazoSitatvAjalaparihINaM sat, tat kiM sukhena gamyata iti bhaNa brUhi / yato bahala: sAndro yaH paGkastena ruddha AyAmo dairghyaM yatra / timayo matsyAH kambavaH zaGkhAH vArivAraNAH jalahastinaH taiImam / evaM ca sati asulabho durlabhaH harisaMcAro vAnaraparyaTanaM yatreti // gamanopAyamAha1030-gantuM laGkA-tIraM baddha-mahAsalila-saMcareNa sa-helam // taru-hariNA giri-jAlaM vahantu giri-bhAra-saMsahA guru-deham. // 12 // gantumityAdi-saMcarantyaneneti sNcrH| '3290 / gocara-saMcara / / 3. 119 // ' iti Tac / baddho ghaTito mahAsalile yaH saMcaraH tena setunA sahelam / ekapravRttyA laGkAtIraM lakopalakSitaM taTaM gantuM tarahariNA vAnarA giribhArasya saMsahAH kSamAH / saMsahante ityac / girijAlaM girisamUhaM vahantu / gurudehaH zarIraM yasya girijAlasya / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhana' nAma trayodazaH sargaH- 337 1031-hara-hAsa-ruddha-vigamaM para-kaNTha-gaNaM mahA''hava-samArambhe // chindantu rAma-bANA gambhIre me jale mahA-giri-baddhe. // 13 // haretyAdi-me mama jale gambhIre agAdhe mahAgirimiddhe sati yo mahAhavasya samArambhaH pravartanaM tasmin parasya zatroH kaNThagaNaM grIvAsamUhaM harasya tuSTatvAt yo hAsaH tena ruddho vigamazchedo yasya taM rAmazarAzchindantu / AziSi loT // 1032-gacchantu cAru-hAsA vIra-rasA''bandha-ruddha-bhaya-saMbandham / / hantuM bahu-bAhu-balaM hari-kariNo giri-baroru-dehaM sahasA. // 14 // etAni SaT saMkIrNAni // gacchantvityAdi-bahavo bAhava eva balaM yasya bAhUnAM tarUNAmiva bahutvAt / taM rAvaNaM vIrarasasya zauryasya ya AbandhaH santatapravartanaM tena ruddho nivArito bhavasaMbandhastrAsasaMparko yasya taM girivarorudehaM girivanmahAkAyaM sahasA hantuM tatkSaNaM haniSyAma iti harikariNaH kapihastinaH cAruhAsAH mama jale baDhe sati gacchantu // etAni SaT saMkIrNAni saMskRtaprAkRtayostulyasvAt // 1033-jigamiSayA saMyuktA babhUva kapi-vAhinI mate daashrtheH|| buddha-jalA''laya-cittA giri-haraNA''rambha-saMbhava-samAlolA. // 15 // pUrvA'dha niravadyam / jigamiSayetyAdi-dAzarathemate'bhiprAye sati kapivAhinI kapisenA jigamiSayA gantumicchayA saMyuktA babhUva / buddhajalAlayacittA viditasamudrAbhimAyA girINAM yaddharaNamAnayanaM tasya ya bhArambhasaMbhavaH tena samAlolA bhAkulA // ityetadardha niravadyam // 1034-guru-giri-vara-haraNa-sahaM saMhAra-himAri-piGgalaM rAma-balam // bha0 kA0 29 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, ArUDhaM sahasA khaM varuNA''laya-vimala-salila-gaNa- gambhIram 16 gurvityAdi - tato rAmabalaM sahasA tatkSaNaM khamArUDham / gurUNAM girivarANAM yadAharaNamAnayanaM tatsahata iti mULavibhujAditvAt kaH / tasya vA saha zaktam / sahata ityac / saMhAre pralaye yo himAriragniH tadvatpiGgalam / varuNAlayasya samudrasya yo vimalasalilagaNaH nirmalajalasamUhaH tadvadgambhIraM khamiti // kalApakaM caturbhiH 17-20 - 1035 - avagADhaM giri-jAlaM tuGga-mahA-bhitti-ruddha- sura-saMcAram // a- bhari rAsa-bhImaM kari - parimala - cAru- bahala - kandara- salilam. 17 avagADhamityAdi - khamAruhya rAmabalena girijAlamavagADhaM avaSTabdham / tuGgAbhirucchritAbhirmahatIbhiH pariNAhavatImibhittibhI ruddhaH surANAM saMcAro yasmin teSAmunnatatvAt / abhayA ye harayaH siMhAsteSAM rAsena zabdena bhImaM bhayAnakam / kariNAM yaH parimalaH saMmardastena cAru zobhanam / bahalaM ghanaM kanda* rasalilaM yasmin // 1 1036 - ali-gaNa-vilola - kusumaM sa-kamala-jala-matta - kurara-kAraNDava-gaNam // phaNi-saMkula- bhIma-guhaM kari-danta-samUDha - sa-rasa- vasudhA - khaNDam // 18 // aligaNetyAdi - aligaNairvilolAni kusumAni yatra / sakamaleSu jaleSu mattAH kurarANAM kAraNDavAnAM ca gaNA yatra / phaNibhiH saMkulA vyAptAH satyo bhImA guhA yatra / karidantaiH samutkSiptaM sarasaM sAndraM vasudhAyAH khaNDaM yatra // 1037 - aravinda - reNu-piJjara sArasa-rava-hAri - vimala - bahu- cAru-jalam // ravi-maNi-saMbhava -hima-hara samAgamA''baddha-bahula - sura-taru- dhUpam // 19 // aravindetyAdi - aravindareNubhiH piJjarAH piGgalA ye sArasAsteSAM ravepya hAri manohAri vimalaM bahu cAru jalaM yatreti / ravimaNisaMbhavaH sUryakAntamaNisambhavaH yo himaharaH agniH tena yaH samAgamaH saMzleSastenAbadvo janito bahula: suratarudhUpo yatra // : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhanaM nAma trayodazaH sarga:- 339 1038-hari-rava-vilola-vAraNa gambhIrA''baddha-sa-rasa-puru-saMrAvam // ghoNA-saMgama paGkA''. vila-subala-bhara-mahoru-varAham // 20 // etAni paJca saMkIrNAni // hariravetyAdi-harINAM siMhAnAM yo svastena vilolAstramavo ye vAraNAstairgambhIro mandra bhAbaddho janitaH saraso bhayAnakarasayuktaH pururmahAn saMrAvo patra / ghoNAyAH saMgamAt saMparkAt saMbhavo yasya paGkasya / ghoNAsamuddhRto yaH paGka ityarthaH / tenAvilA: liptAGgAH subalAH tata eva bharasahAH uravazva varAhA yatra / tagirijAlamAlamavagADhamiti // etAni paJca saMkIrNAni // 1039-uccakhnuH parirabdhAn kapi-saGghA bAhubhis tato bhuumi-bhRtH|| niSpiSTa-zeSa-mUrdhnaH zRGga-vikIrNoSNa-razmi-nakSatra-gaNAn. // 21 // sarva nirvdym|| uccakhnurityAdi-tato'vagAhAdanantaraM bAhubhiH parirabdhAn samAzliSTAn bhUmibhRtaH parvatAn kapisaGghA uccakhnuH utkhAtavantaH / '2363 / gm-hn16198||' ityupdhaalopH| nispiSTazeSamUrdhnaH vyAptapAtAlamUlatvAt cUrNitanAgarAjamastakAn / zRGgaiH zikharaivikIrNa uSNarazmirAdityo nakSatragaNazca yairdivaM vyApya sthitatvAt // sarva niravadyamiti atra prAkRtasyAprayuktatvAt // vizeSakaM tribhiH / 22-24|1040-tungg-mhaa-giri-subhraa bAhu-samAruddhabhidura-TaGkA bahudhA // lavaNa-jala-bandha-kAmA ArUDhA ambaraM mahA-pariNAham // 22 // tuGgetyAdi-tuGgA uccA mahAntaH pariNAhavanto ye girayastaiH subharA jAtabharAH kapayaH bAhubhiH samAruddhA bhidurAH vidAraNazIlA: TaGkA unnatapradezA yaiste bahudhA anekaprakAraM lavaNajalabandhakAmAH evamevaM baddhavyamiti jAtecchAH bhArUDhA ambaraM mahApariNAham aprameyadigvibhAgam // 1041-bahu-dhavala-vAri-vAhaM vimalA''yasa-mahA'si-deha-cchAyam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, baddha-vihaGgama-mAlaM hima- girimiva matta - kurara-rava-saMbaddham // 23 // bahnityAdi - bahavo dhavalma vArivAhA yatrAmbare / vimalAyasa: ayaso vikAraH gururalaghurmahAn yo 'si: khaGgaH tasya yo dehaH tasya chAyeva chAyA yasya / baddhA viracitA vihaGgAnAM mAlA paGgiryatra / mattAnAM kurarANAM raveNa saMbaddhaM yuktam / ato himagirimivAmbaramArUDhA iti // 1042 - cAru - kalahaMsa - saMkula maM caNDa- saMcAra-sArasA''baddhanvam // sa- kusuma - kaNa- gandha-vahaM samayA''gama-vAri-saGga-vimalA''yAmam. 24 cArukalahaMsetyAdi - cArubhiH kalahaMseH saMkulaM vyAptam | acaNDasaMcAraiH zanaiH saMcaradbhiH sArasairAbaddho vo yasmin / sakusumakaNaH sapuSpareNurgandhavaho vAyuryatreti / vahatIti vahaH kartaryac / gandhasya vaha iti saH / samayasya prAvRTkAlasya ya AgamaH tena yo vArisaGgaH tena prakSAlitatvAt vimalA AyAmA yatra tadumbaramArUDhA iti // 1043 - sahasA te taru - hariNA giri-subharA lavaNa-salila - bandhA''rambhe // tIra - girimArUDhA rAmA''gama-ruddha-sa-bhaya-ripu- saMcAram // 25 // etAni catvAri saMkIrNAni // I sahasetyAdi - te taruhariNAH zAkhAmRgAH giribhiH subharAH santaH lavaNasalilabandhArambhe samudra bandhanArambhe sahasA tatkSaNaM tIragiriM taTasthitaM parvatamArUDhAH / atra saMskRtapakSe saMhitAyA avivakSitatvAt tIragirimArUDhA iti noktam / anye bhArUDhA tIragirimiti viparyayamasya paThanti / yadayuktam / saMskRtapakSe bhasbhAvAdyatvaM nAsti / ato visarjanIyasya sakAra eva syAt / rAmasya ya bhAgamastena ruddhaH sabhayAnAM ripUNAM zatrUNAM saMcAro yatra tIragirau / rAma Agata iti tatra bhayAt saMcAraM tyaktavanta iti // etAni catvAri saMkIrNAni // 1044 - tataH praNItAH kapi- yUtha - mukhyair nyastAH kRzAnos tanayena samyak // a- kampra banA'gra nitamba - bhAgA mahArNavaM bhUmi bhRto 'vagADhAH // 26 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com - Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhana' nAma trayodazaH sargaH- 341 nirAkhyAtaM niravayaM ca // tata ityAdi-tato 'nantaraM bhUmibhRtaH parvatAH kapiyUthamukhyairnIlAdimiH kRzAnostanayasya nalasya praNItAH arpitAH santastenaiva kRzAnutanayena samyak sAdhu nyastAH santaH mahArNavam avagADhAH bhavaSTabdhavantaH akamprAH sthirAH anAgranitambAnAM bhAgA yeSAM te / brano mUlam / 'iNvijajidIkSeuSyavibhyo nak' ityadhikRtya 'bandhebaMdhibudhI ca' ityauNAdiko nak // idaM nirAkhyAtaM tiGantapadAbhAvAt / niravadyaM ca prAkRtAbhAvAt // 1045-tene 'dri-bandho, vavRdhe payodhis , tutoSa rAmo, mumude kapIndraH, // tatrAsa zatrur , dadRze suvelaH, prApe jalAnto, jahaSuH plavaGgAH // 27 // ekAntarAkhyAtaM niravA ca // tena ityAdi-adibandhastene zanairvistAraM gataH ata eva vavRdhe payodhi. vRddhiM gataH / giribhiH pUryamANodaratvAt tIraM lAvayati sa / tutoSa rAmastusRvAn / sukaramidAnIM zatruvyApAdanamiti / mumude kapIndraH hRSTavAn / prAso me pratyupakArakAla iti / tatrAsa zatruH trAsamupagataH setuM baddhavAnidAnImAyAto rAma iti / dadRze suvelaH DhaukamAnaiH sarvairdRSTaH / janAntazca prApe prAptaH / tato jahaSuH hRSTAH plavaGgAH svAmyAdezaH saMpAdita iti / etadekAntarAkhyAtaM subantapadairvyavadhAnAt / niravayaM ca prAkRtAbhAvAt // 1046-bhremur, vavalgur, nanRtur, jajakSur, jaguH, samutpupluvire, niSeduH, // AsphoTayAMcakrurabhipraNedU, rejur, nanandura, viyayuH, samIyuH // 28 // AkhyAta-mAlA // bhramarityAdi-te pAraM prApya kecit pradezadarzanossukAH bhramuH prAntAH / anye vavalguH toSaM gatavantaH / 'ukha ukhi-' ityatra valgatirgatau paThyate / kecidatiharSAt nanRtaH / anye rAvaNaparAkramAn nyakurvanto jajakSuH hasitavantaH / bubhukSayA vA phalAni bhakSitavantaH / 'jakSa bhkss-hsnyoH|' kecit jaguH gAyanti sma / kecitsamutpupluvire utlutyoplutya gacchanti sa / kecit bhrAntA niSeduH niSaNNAH / kecidAsphoTayAMcakrurvayaM yudhyAma iti AsphoTaM kurvantIti NyantAlliTyAm / kecittoSAdabhipraNeduH suSTu nAditavantaH / kecidrejuH dIptavantaH / kecinnanandurvayamIdRzaM karma kRtavanta iti / anye viyayuritastato gacchanti sma / kecitsamIyuH ekatra saMgatAH // bhAkhyAtamAleti tiGantamAlA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1048 sara taTamArUDha samA yasya tadIdRzaMkA yasmin / bahavaH 343 bhaTTikAvya-tRtIye prasanna-kANDe lakSaNa-rUpai caturtho vargaH, 1047-giri-paGka-cAru-deha kakkola-lavaNa-baddha-surabhi-parimalam // bahu-bahaloru-taraGgaM parisaramArUDhamuddharaM lavaNa-jalam // 29 // girItyAdi-girINAM prakSipyamANAnAM yaH paGkaH gairikAdidhAtukardamaH tena cArudeham / kakolalavaGgAbhyAM baddhaH surabhiH parimalo gandho yasmin / bahavaH prabhUtA bahalAH sthUlA uravaH uccAstaraGgA yasya tadIdRzaM lavaNajalam / uddharam uddhRtaM kartRbhUtam / parisaraM taTamArUDhaM setunA nivAritagatitvAt // 1048-lolaM kUlA'bhigame khe tuGgA'mala-nibaddha-puru-pariNAham // sura-gaGgA-bharaNa-sahaM giri-bandha-vareNa lavaNa-salilaM ruddham. // 30 // lolamityAdi-kUlAbhigame taTagamane lolaM caJcalam / khe AkAze tujhaM ca tadamalaM ceti tuGgAmalam / nibaddhaH saMyuktaH pururmahAn pariNAho yasya / tuGgAmalaM ca tabiruddhapurupariNAhaM ceti / viyati ArohapariNAhAbhyAM yuktamityarthaH / suragaGgAyAH madAkinyAH yadbharaNaM pUraNaM tatra sahaM zakkaM tAdRzaM lavaNajalaM giribandhavareNa setunA ruddham // kulkm-31-43|1049-aaruuddhN ca suvelaM taru-mAlA''bandha-hAri-giri-vara-jAlam // rAvaNa-citta-bhayaGkara mApiGgala-lola-kesaraM rAma-balam // 31 // ArUDhamityAdi-rAmabalaM taTe sthitvA ArUDhaM ca sucelaM parvatam / dhakArasya prAkRte svarazeSatA na bhavati / padamadhyAntayoravartamAnatvAt / tarumAlAyA ya AbandhaH tena hAri manastuSTikara tAdRzaM girivarANAM paryantagirINAM jAlaM yasya suvelasya / rAvaNacittasya bhayaGkaraM rAmabalam / ApiGgalAni lolAni kesarANi yasya taditi // 1050-laGkA''laya-tumulA''rava subhara-gabhIroru-kuJja-kandara-vivaram / / vINA-rava-rasa-saGgama suragaNa-saMkula-mahA-tamAla-cchAyam // 32 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhana' nAma trayodazaH sargaH- 343 laGketyAdi-ukAlayAnAM rAkSasAnAM yastumulo mahAnAravaH tena sumarAH paripUrNAH gabhIrorukujA gambhIramahAgahanAni kandaravivarANi ca yatra suvele| vINArave yo rasastRSNA tena saGgamaH samAgamo yeSAM suragaNAnAM te ca suragaNAveti sH| taiH saMkulA vyAptA mahAtamAlacchAyA yatreti // 1051-sa-rasa-bahu-pallavA''vila kesara-hintAla-baddha-bahala-cchAyam // airAvaNa-mada-parimala gandhavahA''baddha-danti-saMrambha-rasam // 33 // sarasetyAdi-sarasAH sArdAH ye bahavaH pallavA: tairAvilA andhakAritA ye kesaravRkSAH hintAlavRkSAzca taibaMddhA bahalA ghanA chAyA yatra suvele| airAvaNasya airAvatasya hastino madaparimalo yasmin gandhavahe tAdRzena gandhavahena baddho dantinAM hastinAM saMrambharasaH krodharaso yatreti / airAvaNa airAvata ityubhayamapi prAkRte sAdhu // 1052-tuGga-taru-cchAyA-raha komala-hari-hAri-lola-pallava-jAlam // hariNa-bhayaMkara-sa-kusuma daav-sm-cchvi-vilol-daaddim-kunyjm||34|| tuGgetyAdi-tuGgatarUNAM yA chAyA tasyAM rohantIti igupadhalakSaNaH kaH / tuGgatarucchAyAruhAH viTapAH teSAM komalaM hari haritaM hAri tuSTikaraM lolaM pallavajAlaM yatra / hariNAnAM bhayaMkarA dAvasadRzatvAt sakusumadAvasamacchavayaH dAvAmitulyAH loladADimakukSA yatra // 1053-kala-hari-kaNTha-virAvaM salila-mahA-bandha-saMkula-mahA-sAlam // cala-kisalaya-saMbaddhaM maNi-jAlaM slil-knn-myN-vivhntm||35|| kaletyAdi-kalo manoharaH harINAM kaNThavirAvo yatra / salilasya yo mahAbandhastena saMkulA mahAntaH sAlAH sAlavRkSA yatra / calakisalayeSu saMbaI saMlagnaM salilakaNamayaM salilakaNarUpaM maNijAlaM maNisamUhamiva vivahantaM dhArayantam // 1054-tuGga-maNi-kiraNa-jAlaM giri-jala-saMghaTTa-baddha-gambhIra-ravam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna kANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, cAru-guhA- vivara-sabha sura-pura- samamamara - cAraNa- susaMrAvam // 36 // tuGgetyAdi - tuGgamaNInAM kiraNajAlaM yatreti / girijalAni nirjharajalAni teSAM yaH saMghaTTaH parasparasaMzleSastena baddho gambhIro ravo yatra / cAruguhAvivarameva sabhA zAlA yatra / bhramaracAraNAnAM gandharvANAM gAyatAM zobhanaH saMrAvo yatra / ata evAmarapurasamam // 1055 - vimala-mahA-maNi- TaGkaM sindUra - kalaGka - piJjara-mahA-bhittim // vIra- hari-danti-saGgama bhaya-ruddha-vibhAvarI- vihAra-samIham // 37 // vimaletyAdi - vimalamahAmaNInAM padmarAgAdInAM TaGkAH chedA yatra / atazca sindUrakalaGkena lAnchanena piJjarA iva mahAbhittayo yasya / vIrANAM harINAM dantinAM ca yaH saGgamo 'nyonyagamanaM tasmAdyadbhayaM tena ruddhA nivAritA vibhA* va vihArasamIhA viharaNecchA yaMtra // 1056 - sa mahA - phaNi- bhIma- bilaM bhUri- vihaGgama-tumuloru- ghora-virAvam // vAraNa - varAha - hari-vara . go-gaNa- sAraGga- saMkula- mahA-sAlam // 38 // sametyAdi - samahAphaNInyata eva bhImAni bilAni vivarANi yatra bhUrINAM vihaGgamAnAM tumulo 'nekaprakAra ururmahAn ghoro raudro virAvo yatra vAraNAdibhiH skandhakarSaNArthibhiH saGkulA mahAsAlA yatra // 1057 - cala - kisalaya- sa-vilAsaM cAru-mahI-kamala- reNu - piJjara-vasudham // sa- kusuma - kesara-bANaM lavaGga-taru-taruNa-vallarI- vara-hAsam // 39 // caletyAdi - calaiH kisalayaiH hastairiva savilAsaM prArabdhanRtyam / cArUNAM mahIkamalAnAM sthalajAnAM reNubhiH piJjarA vasudhA yatra / sakusumAH kesarAH bANAzca yatra / lavaGgatarostaruNA yA valluryaH prarohAstA eva varo hAso vikAsAkhyo yatra // 1058 - a- mala-maNi - hema-TaGkaM tuGga-mahA-bhitti-ruddha - ruru- paGka-gamam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'setubandhanaM' nAma trayodazaH sargaH - 345 amarA''rUDha - parisara merumivA ssvila-sa-rasa- mandAra - tarum // 40 // amaletyAdi - amalamaNInAM hemAdInAM TaGkArachedA yatra / tuGgA uccA mahatI vistAravatI yA bhittistayA ruddho rurUNAM mRgANAM paGkagamaH paGkena gamanaM yatra / gameH '3234 | graha | 3 | 3|58 | ' ityAdinA ap / vaGkagamaM iti pAThAntaram / tatra vaGkaH kuTilo gamo yatra / 'vaki kauTilye' ityasya rUpam / amarerArUDhAH parisarAstaTA yatra / aviralAH sarasA mandArataravo devavRkSA yatra / tamitthaM merumiva // 1059 - phala - bhara - manthara-taru-vara - vidUra - virUDha- hAri - kusumApIDam // hariNakalaGka-maNi-saMbhavabahu-vAri-bhara- sugambhIra - guham. // 41 // phaletyAdi - phalabhareNa mantharA ISannatAstaruvarA yatra / avidUre virUDhA hAriNaH kusumApIDA yatra / - puSpastabakAnAM hastagrAhyatvAt hariNakalaGkamaNiH mahAcandrakAntaH tasmAt saMbhavo yasya bahuvAriNaH tena subharAH paripUrNA gambhIrA guhA yasya / atra maNimahattayA vArimahattvAt gambhIraguhApUraNamiti // 1060 - jala - kAma - danti-saMkula sa- hema-rasa-cAru-dhavala-kandara- deham // aGkura-roha- sama-cchaviruru-gaNa-saMlIDha-tarala-hari-maNi - kiraNam 42 jaletyAdi - jalametadityevaM kAmairdantibhiH saMkulAH sahemarasAH saha hema rasena vartamAnAH cAravaH zobhanAH dhavalAH kandaradehAH kandarasannivezA yatra / rohaNaM rohaH aGkurAdroho yasya zasyasya tena samacchavayastulyavarNA rurugaNAstaiH saMlIDhAH taralAzcaJcalAH harimaNikiraNA marakatamayUkhA yatra // 1061 - gADha - samIraNa - susahaM bhIma-vottuGga -vAri-ghara saMghaTTam // dhavala-jala - vAha-mAlA saMbandhA''baddha - hima-dharA-dhara- lIlam. // 43 // gADhetyAdi - gADho mahAn yaH samIraNaH taM susahata iti mUlavibhujAdisvAtkaH / bhImaravAstuGgA ye vAridharAsteSAM saMghaTTo yatra / dhavalA ye jalaShree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 bhaTTikAvye - tRtIye prasanna -kANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, vAhAsteSAM mAlAyA (yatsaMbaddhaM) yaH saMbandhaH saMbandhanaM / bhAve ktaH / tena karaNabhUtena AbaddhA anukRtA himadharAdharasya himavato dharAdharasya lIlA vibhramo yena taM suvelaM ArUDham // rAmabalaM kIdRzamityAha- 1062 - lavaNa - jala-bandha-sa-rasaM taru-phala-saMpatti-ruddha-dehA''yAsam // laGkA-toraNa-vAraNa mArUDhaM samara - lAlasaM - rAma- balam // 44 // 1 lavaNetyAdi - lavaNajalabandhAddhetoH sarasaM saharSan / taruphalasaMpatyA ruddhospanItaH dehAyAsaH kSutpIDA yasya / laGkAtoraNasya vAraNaM niSedhakam / AlolaM caJcalaM samaralAlasaM raNasaM tRSNaM rAmabalaM taM suvelamArUDhamiti pUrveNa yojyam // tasminnArUDhe parabalaM sannaddhamitthaM pravRttamityarthaH / itthaM kathaM tadAha murupaNavetyAdinA - vizeSakaM tribhiH / 45-47/ 1063 - guru- paNava- veNu-guJjAbherI-peloru-jhallarI - bhIma-kham // DhakkA - ghaNTA - tumulaM sannaddhaM para-balaM raNA''yAsa saham // 45 // gurvityAdi - gurupaNavAdInAM bhImo rakho yasmin parabale tatra / gurupaNavo mahAn paNavaH / pelA vAdyavizeSaH / urajhallarI mahatI jhallarI / DhakkAghaNTayostumulaH saMmUcchitaH zabdo yatreti / raNAyAsasahaM raNa klezasaham // 1064 - ArUDha - bANa-ghoraM vi-malA''yasa- jAla - gUDha- pIvara - deham // caJcala-turaGga-vAraNa saMghaTTA''baddha - cAru- pariNAha-guNam // 46 // ArUDhetyAdi-- dhanuSi ArUDhabANatvAt ghoraM parabalam / vimalenAyasajAlena varmaNA gUDhachana: pIvaraH sthUlo deho yasya / caJcalAnAM turaGgANAM vAraNAnAM ca yaH parasparasaMghaTTaH zleSaNaM tenAbaddhazcAruH pariNAhaguNaH vistAra etra guNo yasya tatparabalaM saMnaddham // 1065 - asi - tomara - kunta-mahA paTTiza-bhalla - vara-bANa-guru-puru-musalam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhana' nAma trayodazaH sargaH- 340 vIra-rasA'laGkAraM guru-saMcAra-haya-danti-sa-mahI-kampam // 47 // asItyAdi-asthAdInAM varabANaparyantAnAM dvandvaH / tairasyAdibhiH guru anabhibhavanIyaM puru mahanmusalaM patra / asyAdiguru ca tat puru musalaM ceti sH| vIrarasa evAlaGkAro yasya / puruH saMcAro yeSAM hayadantinAM mahAkAyatvAt taiH samahIkampaM saha mahIkampena vartamAnaM parabalaM saMnaddham // 1066-te rAmeNa sa-rabhasaM paritaralA hari-gaNA raNa-samArambhe // ruddhA laGkA-parisara bhU-dhara-paribhaGga-lAlasA dhIra-ravam. // 48 // te ityAdi-te harigaNAH kapigaNAH raNasamArambhe raNapravartana nimittaM sarabhasaM saMbhramapUrvakaM paritaralAH sthAtumazaknuvantaH laGkAparisare laGkAsamIpe ye bhUdharAH taravaH teSAM paribhaGge cUrNane lAlasAH satRSNAH santo rAmeNa ruddhAH pratiSiddhAH mA bhAGkariti / dhIraravaM dhIro ravo yasyAM pratiSedhanakriyAyAmiti // yugmakam1067-jala-tIra-tuGga-taru-vara kandara-giri-bhitti-kuJja-vivarA''vAsam / / bhImaM taru-hariNa-balaM su-samiddha-himAri-kiraNa-mAlA-lolam. 49 jaletyAdi-taruhariNavalaM kapibalaM niSiddhaM sat bhImaM bhayAnakaM jalatIrAdyairAvAso yasya tat susamiddhasya himAreramerAdityasya vA yA kiraNamAlA tahallolaM samArUDhamiti vakSyamANena saMbandhaH // 1068-rAvaNa-balamavagantuM jala-bhara-guru-salila-vAha-gaNa-sama-cchAyam / / aTTa-taru-maJca-mandira toraNa-mAlA-sabhAsu samArUDham. // 50 // iti bhahi-kAvye prasanna kANDe bhASA-samAvezo nAma caturthaH, kAvyasya trayodazaH srgH| rAvaNetyAdi-rAvaNavalaM avagantuM kIdRzamiti jalabhareNa gururyaH salilamAH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 bhaTTikAvye - caturthaM tiGantakANDe lakSaNa- rUpe prathamo vargaH, hagaNI jaladharasamUhaH tena samacchAyaM tulyachAyaM rAvaNabalaM aTTAdiSu samArUDham // etAni dvAviMzatiH saMkIrNAni / iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyetRtIye prasanna -kANDe lakSaNa-rUpe caturthaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSya-rUpe kathAnake 'setubandhanaM' nAma trayodazaH sargaH // 13 // caturdazaH sargaH - suptiGvyutpattau yatsaiauSThavaM tadapi kAvyasyAGgamuktam / ataH prasannakANDAnantaraM tikANDaM zabdalakSaNaprayogArtha kathyate / tatra lasya sthAne tibAdayaH / lakArAzva nava leTarachandoviSayatvAditi / atra navavilasitAni / vilasitaM ca nAnArUpatA / tatra bhUtArthavato liTo 'dhikRtya tadvilasitamAha - 1069-tato dazA''syaH smara- vihvalA''tmA cAra prakAzIkRta - zatru-zaktiH // vimohya mAyA-maya-rAma- mUrdhnA sItAmanIkaM prajighAya yoddhum // 1 // tata ityAdi - tataH svaparabalayo raNAduttarakAlaM dazAsyaH smaravihnalAtmA kAmavazIkRtadehaH / bhartari nirAzA satI sItA mamAnukUlA bhaviSyatIti mAyAmayena mAyAsvabhAvena rAmamUrdhnA chinena sItAM vimohya mohayitvA cAraiH praNidhimiH prakAzIkRtA zatruzaktiH vairisAmarthyaM yasmai yoddhumanIkaM sainyaM prajighAya prahitavAn / '2531 / heracaGi | 7 | 3 |56 | ' iti kutvam / bhUtAnadyatanaparojhe sarvatra liT // 1070 - kambUnetha samAdadhmuH, koNair bheryo nijaghnire, // veNUna pupUrire, guJjA juguJjaH kara-ghaTTitAH // 2 // : kambUnityAdi - bhatha sainyazeSaNAnantaraM kambUn samAdadhmuH zabditavantaH zAGkhikAH / koNairvAdyavAdanaiH kASThamayaiH bheryo nijaghnire tADitAH karmaNi liT / veNUna vaMzAn pupUrire mukhamarutA pUritavantaH / 1226 / pUrI ApyAyane' iti daivAdiko 'nudAttet / guJjAH samaravAdanAH karaghaTTitAH aGguliSghRSTAH juguJjaH zabditavatyaH / ' 212 / guji avyakte zabde ' // 1071 - vAdayAMcakrire DhakkAH, paNavA dadhvanur hatAH, // kAhalAH pUrayAMcakruH, pUrNAH perAz ca sasvanuH // 3 // vAdayAmityAdi - DhakkA vAdayAMcakrire vAditavantaH / DhakkAvAdakA ityarthaH / vaderhetumaNNyantAt Ami '2311 | ayAmanta | 6|4|55|' ityayAdezaH / '2240 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandhoM' nAma caturdazaH sargaH-- 349 bhaamprtyyvt-1||3|63|' iti kRmo 'nuprayogasyAtmanepade / 2564 / Nicazca / 1 / 374 / ' iti AmpratyayAdAtmanepadasya vihitatvAt / paNavA vAdyavizeSAH hatAH pANavikastADitAH dadhvanurdhvanitAH / kAhalAH gozRGgasaMsthAnAH / pUrayAMcakruH pUritavantaH / 'pUrI ApyAyane' iti caurAdikasyodAtteto rUpam / perAH kharamu. khAkArAH pUrNA mukhamarutA sasvanuH / '23541 phaNAM ca saptAnAm / / 4 / 125 / ' iti liTi etvavidhAnasya vikalpitasvAt naitvam // 1072-mRdaGgA dhIramAsvenur , hataiH svene ca gomukhaiH // ghaNTAH ziziJjire dIrgha, jahAde paTahair bhRshm||4|| mRdaGgA ityAdi-mRdaGgA murajAH dhIraM AsvenuH gambhIra dhvnitaaH| etva. pakSe rUpam / gomukhaiAyavizeSaH hataiH svene zabditam / bhAve liT / ghaNTAH dIrgha zizikSire uccaiH zabditavatyaH / paTahai zamatyartham / jahAde zabditam / bhAve liT // 1073-hayA jiheSire harSAd, gambhIraM jagajur gajAH, // saMtrastAH karabhA reTuza, cukuvuH patti-patayaH // 5 // hayA ityAdi-hayA azvAH harSAt jiheSire heSitavantaH / '664 // heSa avyakte zabde' bhauvAdiko 'nudAttet / abhyAsasya [:2180 / hasvaH / / 4 / 49] iti eta idbhavati / gajA gambhIraM mandraM jagajuH garjitavantaH / 'gaja gRjI zabdArthoM / ' karabhA uSTrAH saMtrastAH nAnAvAdinazravaNAt reTuH zabdaM kRtvntH| 'raTa paribhASaNe' iti zabdArthaH / pattipatayaH padAtisaMhatayaH cukuvuH zabdita. vatyaH / gacchata kiM tiSThateti / 'ku zabde' ityudAttet // 1074-turaGgA-pusphuTur bhItAH, pusphurur vRSabhAH param // nAryaz cukSubhire mamlur mumuhuH zuzucuH patIn. 6 turaGgA ityAdi-turaGgA azvA bhItA vAdizravaNAt pusphuTuH sphuTitAH bhayAditastato gtaaH| 'sphuTa vizaraNe' / vRSabhAH paraM pusphuruH suSTu vlitaaH| 'sphura valane / ' nAryazcakSubhire asAkamAyAto viyoga iti kssobhmupgtaaH| vyastacittA jAtA ityarthaH / kAzcidAmagluH / 'glai gaatrkssye| mumuhuH kAzcinmohamupagatAH patIn kAzcit zuzucuH zocitavatyaH / hA kaSTaM niyataM vinaSTA iti // 1075-jagarjur , jahaSuH, zUrA rejus tuSTuvire paraiH // .. babandhuraGguli-trANi, sannehuH pariniryayuH. // 7 // jagarjurityAdi-zUrA jagarnuH ammAmivRSTAH zarAH ka yAsyantIti zabditavantaH / tathA jahaSuH tuSTAH ciramAyAtaH samara iti / '1308 / huSa tuSTau / ' bhata evaM rejuH zobhante sa / 1354 / phaNAM ca saplAnAm / 125 / ' ityesvAbhyAsalopau / parairanyaistuSTuvire stutAH / bhavatAmaprataH samare ke tiSThantIti / bha0 kA0 30 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, aGgulitrANi babandhuH badhnanti sma / '1042 / badha bandhane / ' tathA pare sanehuH kavacAni badhnanti sma / '1241 | Naha bandhane' | pariniryayuH niSkrAntAH // 1076 - dhanUMSyAropayAMcakurAruruhU rathA''diSu, // anuvRhu dIptAn, gurvIruccikSipura gadAH // 8 // dhanUMSItyAdi - dhanUMSi AropayAMcakruH bhAropitaguNAni kRtavantaH / '2599 / ruhaH po 'nyatarasyAm |7|3 | 43 / ' iti Nau pAdezaH / AruruhurArohanti sma rathAdiSu / dvitIyA na kRtA / adhikaraNatvena vivakSitatvAt / dIptAnniSkalaGkAnasIn vahuH kozAdAkRSya udyatAn kRtavantaH / 'vRha udyamane / ' gurvIrgadA uccikSipuH utkSiptavantaH // 1077 - zUlAni bhramayAMcakrur, bArNAnAdadire zubhAn // muz, cukurdire, resur vavalguz ca padAtayaH // 9 // zUlAnItyAdi - zUlAni bhramayAMcakuH bhramayanti sma / mAntatvAnmitve hrasvatvam / bANAn zubhAn yuddhayogyAnAdadire gRhItavantaH / ' 2686 / ADho do'nAsyaviharaNe | 1|3|20|' iti taG / padAtayazca zremuH itastato yAtAH / cukurdire zastrapANayaH krIDitavantaH / 'kurda khurda gurda guda krIDAyAmeva / ' resuH bhayakRte ninAdAn kRtavantaH / 'rasa zabde / ' vavalguH praplutAH / valgatiH 'ukha ukhi-' ityatra paThyate // 1078 - samutpetuH kazA - ghAtai, razmyAkarSair mamaGgire // azvAH, pradudruvur mokSe raktaM nijagaruH zrame // 10 // samutpeturityAdi - kazAghAtaiH carmalatA prahAraiH azvAH samutpetuH utsutAH / razmyAkarSaiH pragrahAkarSaNaiH / mamaGgire zobhante sma / saGkocitaghoNatvAt / 'magi maNDane / ' mokSe razmInAM prasAraNe pradudruvuH vegena gatAH / zrame sati khalInaprabhavaM raktaM nijagaruH pItavantaH / ' 1504 / gR nigaraNe / ' '2383 / RcchatyRtAm |7|4|11|' iti guNaH // 1079 - gajAnAM pradaduH zArIn, kambalAn paritastaruH, // tenuH kakSAM, dhvajAMza caiva samucchiniyurucchikhAn. 11 gajAnAmityAdi - gajAnAM zArIn pradaduH / pRSTheSu AropitavantaH / hastipakA ityarthAt / tathA kambalAn nAnAvarNavicitrAn paritastaruH AstIrNavantaH / kakSAM hemAdimayIM tenuH vistAritavantaH / ucchikhAn uddhRtazikhAn dhvajAn samucchitriyuH utkSiptavantaH // 1080 - vizizvAsayiSacakrurA'liliGgaz ca yoSitaH, // Ajaghnur mUrdhni bAlAMz ca cucumbuz ca suta- priyAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandhoM' nAma caturdazaH sargaH- 351 vizizvAsayiSAMcakurityAdi-yoSitaH AtmIyAn vizizvAsayiSAM. cakruH vizvAsayitumiSTavantaH / mayyanyathA na bhavanIyamiti / Nyantasya rUpam / mAliliGguzca zliSyanti sma / ligirgatyarthaH / AyUrvaH pariSvaGge vartate / bAlAn vizUna bhAjanuH zirasi bhAghrAtavantaH / tathA cucumbuzca cumbitvntH| suta. priyAH sutAH priyAH yAsAmiti // 1081-gambhIra-vedinaH saMjJA gajA jagRhurakSatAH, // vavRdhe zuzubhe caiSAM mado, hRSTaiz ca pupluve. // 13 // gambhIravedina ityAdi-ye gajA mattatvAdaDazaidRDhamAhatAH / gambhIra vidanti te gambhIravedinaH / tasmin kAle saMjJA yuddhaupayikIrjagRhuH gRhItavantaH / akSatAstotrAGkuzairanAhatAH santaH hRSTaizca gajaiH pupluve plutam / bhAve lida / harSA. deSAM mado vavRdhe vardhate sa / zuzubhe ca zobhate sa // 1082-mRgAH pradakSiNaM saJaH, zivAH samyag vavAzire, // a-vAmaiH pusphure dehaH, prasede citta-vRttibhiH // 14 // mRgA ityAdi-evaM saMnA calatAM mRgAH dakSiNapArzvana gatAH / samyagvavAzire / vAmapArzvasthAH zivAH zabditavatya ityarthaH / 'vAca zabde / ' bhavAmaidakSiNairdehairbhujAdimiH pusphure sphuritam / bhAve liT / cittavRttibhirmanovRttimiH prasede prasannam / pUrvavatsaderbhAve liT // 1083-pAcyamAJjihiSAMcakre prahasto rAvaNA''jJayA // dvAraM rarakatur yAmyaM mahApArzva-mahodarau. // 15 // prAcyamityAdi-evaM zubhanimittosAhitaH prahasto rAvaNAjJayA prAcya prAci bhavaM pUrvadvAram 132 // dhupraak-|4|2|110|' iti yat / AJjihiSAMcake gantumiSTavAn / 1933 / ahi gatau' ityasyodAttetaH sanIda / '2176 / bhajAde. rdvitIyasya / 6 / 12 / ' iti dvivacanam / 2446 // na ndraaH-6|13|' iti nakAro na dvirucyate / 2240 / aamprtyyvt-1||3||63||' ityAtmanepadam / tathA mahA. pArzvamahodarau rAkSasau yAmyaM dvAraM dakSiNam / yamo devatA bhasyeti / 1074 / ditydityaa-14|1|05|' ityatra 'yamAJceti vaktavyam' iti uktaM tena prAgdIvyatIye'rthe NyapratyayaH / rarAtuH gatau / 193 // raghi gatau' ityasya rUpam // 1084-prayayAvindra-jit pratyargiyAya svayamuttaram // samadhyAsisiSAMcake virUpA'kSaH purodaram. // 16 // prayayAvityAdi-pratyak pazcimadvAraM indrajit prayayau gatavAn / pratIcyAm dvAramiti 1974 / dikchandebhyaH sptmii-5||3||24||' ityAdinA vihitasthAstAteH 1980 / bhorluk / 5 / 2 // 30 // ' / bhasaMjJAbhAvAt '416 / bhacaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNarUpe prathamo vargaH; 6138' ityakAralopo nivartate '417 // cau / 6 / 3 / 138' iti dIrghatvaM ca / svayamiti / rAvaNa uttaradvAramiyAya gataH / virUpAkSo rAkSasaH purodaraM puramadhyaM samadhyAsisiSAMcakre samadhyAsitumiSTavAn / AsteranudAttetaH sani iTi ajAdiH / '2734 / pUrvavatsanaH / / 3 / 62 / ' ityAtmanepadam / anupryogsthaapyaatmnepdm|| 1085-zuzrAva rAmas tat sarvaM, pratasthe ca s-sainikH|| visphArayAMcakArA'straM babandhA'tha ca bANadhI. 17 zuzrAvetyAdi-athAnantaraM rAmastatsarvaM rAvaNaceSTitaM zuzrAva zrutavAn / pratasthe ca gantuM pravRttaH / '2689 / samavapravibhyaH sthaH / / 3 / 22 / ' iti taG / sasainikaH saha yodhaiH / senAyAM samavetA iti 1595 / senAyA vA / 4 / 4 / 45 / ' iti pakSe Thak / astraM dhanurvisphArayAMcakAra AropyAkRSTavAn / sphurateH / '2569 / cisphuroNau~ / 6054 / ' ityAtvam / babandha ca bANadhI tUNIre banAti sa / bANA ghIyante 'sminniti / '3271 / karmaNyadhikaraNe ca // 3 // 3 // 93 / ' iti kiH // . 1086-IkSAMcakre 'tha saumitrimanujajJe balAni ca // _ namazcakAra devebhyaH parNa-talpaM mumoca ca. // 18 // IkSAmityAdi-saumitriM ca yuddhAya IkSAMcakre dRSTavAn / IkSeranudAttetaH / 2237 // ijaadeH-3||1||36||' ityAm / balAni ca anujajJe anujJAtavAn / anupUrvo jAnAtiranujJAne vartate tasya parasaipaditvAt / '2743 / bhnupsrgaat1||3276|' iti vacanAdAtmanepadam / upasargeNa yuktatvAt / namazcakAra devebhyaH / namaHzabdayoge caturthI / parNatalpaM parNazayanIyaM mumoca muktavAn // 1087-cakAsAMcakruruttasthur, nedurAnazire dishH|| vAnarA, bhUdharAna , redhur, babhaJjuz, ca tatastarUn. cakAMsAcarityAdi-tato 'nujJAnAntaraM vAnarA uttasthuH utthitAH / neduH zabditavantaH / diza Anazire vyAtAH / '2533 / bhanotezca / 7 / 1 / 72 / ' ityabhyAsasya nuda / '2240 / bhata AdeH 7470 / ' iti dIrghatvam / bhUdharAna parvatAn redhuH unmUlitavantaH / '2532 / rAdho hiMsAyAm 64123 // ' itye. svaabhyaaslopH| tarUMzca babhartuH bhagnavantaH / evaM ca te cakAsAMcakruH zobhante sma / kAsyanekAjagrahaNamityAm // 1088-dadAla bhUr, nabho raktaM goSpadanaM vavarSa ca, // mRgAH prasaspur vAmaM, khagAz cukuvire'zubham .20 dadAletyAdi-zlokadvayaM rAghavayorbrahmAstrabandhasUcanArthamanimittadarzanam / bhUrdadAla vidIrNA / nabhazca raktaM rudhiraM vavarSa vRSTavat / liTaH pitvAdakittve dhAtorguNaH / kiyatpramANaM goSpadanaM yAvatA goSpadaM pUrayitvA / 3352 / varSaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandhoM' nAma caturdazaH sargaH- 353 prmaanne-3|4|32|' ityAdinA Namula Ulopazca / mRgAH prasasapurvAma vAmapA. kSena gatA ityarthaH / khagAH pakSiNo 'zubhAn aniSTAMcakuvire zabditavantaH / 'kuG zabde / ' azubhamiti pAThAntaram / tatra kriyAvizeSaNaM veditavyam // 1089-ulkA dadRzire dIptA, ruruvuz cA'zivaM zivAH, // cakSmAye ca mahI, rAmaH zazaGke cA'zubhA'gamam.21 ulkA ityAdi-dIptA ulkA dadRzire dRssttaaH| aziSA aniSTAH zivA gomAyavaH ruruvuH shbditvntH| mahI ca cakSmAye kampitA / 'kSmAyI vidhUnane' ityanudAttet / rAmazcAzubhAgamamaniSTaprAptimAzazaGke zaGkate sa / cetasaH paryAkulatvAt idamapyaniSTameva // 1090-rAvaNaH zuzruvAn zatrUn rAkSasAnabhyupeyuSaH, // svayaM yuyutsayAMcakre prAkArA'gre niSedivAn. // 22 // rAvaNa ityAdi.-rAkSasAnabhyupeyuSo 'bhimukhamupagatavanto ye zatravo rAmAdayastAn rAvaNaH zuzruvAn / svayaM ca prAkArAgre niSedivAn niSaNNaH san / :3097 / bhASAyAM sdaavs-3|2|108|' ityAdinA kasuH / yuyutsayAMcake yoddha. micchantaM prayojitavAnityarthaH / sannantaNyantasya rUpam // 1091-nirAsU rAkSasA bANAn , prajahuH zUla-paTTizAn // asIMz ca vAhayAMcakruH pAzaiz cA''cakRSus ttaiH|| nirAsurityAdi--rAvaNapracoditA rAkSasA bANAnirAsuH kSitavantaH / zUlapaTizAn zUlasahitAn paTizAn / zAkapArthivAditvAttatpuruSaH / dvandve tu 910 / jAtiraprANinAm / / 4 / 6 / ' ityekavadbhAvaH syAt / tAn prajahuH tyaktavantaH / 'ohAk tyaage|' asIMzca khaDgAn vAhayAMcakruH vyaapaaritvntH| Nyantasya rUpam / pAzaistatairvistRtaiH AcakRSuH AkRSTavantaH / kitve guNapratiSedhaH / 1092-bhallaiz ca bibhidus tIkSNair vividhus tomarais tthaa.|| gadAbhiz cUrNayAMcakruH, - zitaiz cakraiz ca cicchiduH // 24 // bhallairityAdi.-bhallairvibhidurvidAritavantaH / tIkSNaistathA tomarairvivikhA. dditvntH| vyadheH '2412 / ahi-jyaa-6||||16' ityAdinA samprasAraNam / gadAbhizca cUrNayAMcAH cUrNitavantaH / '2563 // sty-31||25|' ityAdinA Nic / '1657 / cUrNapreraNe' iti caurAdikatvAdvA / cicchiduH cchinnavantaH / rAkSesayuddhametat // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com . . . Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 1093-vAnarA muSTibhir jaghnur dadaMzur dazanais tathA, // nirAsuz ca girIs tuGgAna, dumAn vicakaras tathA. 25 vAnarA ityAdi-vAnarA muSTimirjanuH hatavantaH / rAkSasAnityat / dazanairdadaMzuH dssttvntH| girInirAsuH kSiptavantaH / dumAn vickruvikssiptvntH| '1503 / kR vikSepe / 2303 / Rcchatya'tAm / 74' iti guNaH // 1094-lAlairloThayAMcakrus , talair , ninyuz ca saMkSayam // nakhaiz cakRtatuH, kruddhAHpipiSuz ca kSitau balAt. 26 lAGgalairityAdi-lAGgalaioThayAMcakruH lAlairvyApAditavantaH / 'ruTha luTha pratighAte' parasmaipadino pyantasya rUpam / talairhaskhatalaiH saMkSayaM vinAzaM ninyuH niitvntH| nakhaizcakRtaturucchindravantaH / 'kRtI cchedane' kruddhAH vAnarAH balAt haThAt kSitau pipiSuzzUrNitavantaH // 1095-saMbabhUvuH kabandhAni, prohuH zoNita-toya-gAH // terurbhaTA''sya-padmAni, dhvajaiH pheNairivA''babhe, 27 saMbabhUvurityAdi-kabandhAni saMbabhUvuH saMbhUtAni / pratisahasraM vyApAda. nAt / kabandhasyaikasyotpAdanAt / zoNitatoyagAH zoNitanadyaH prohuH prakarSaNa prvRttaaH| vaheryajAditvAt samprasAraNam / bhaTAsyapadyAni yodhamukhapadmAni teruH plutAni / '2301 // tR-phl-6122|' ityAdinA etvaabhyaaslopau| pheNairiva dhvajaiH zoNitanadISu Avabhe zobhitam / bhAve liT // 1096-rakta-paGke gajAH sedur, na pracakramire rathAH, // nimamajjus turaGgAz ca, gantuM nautsehire bhaTAH 28 raktapaGka ityAdi-raktapake gajAH seduH niSaNNAH / raktapaGkasa bahula. svAt / tathA sthA na pracakramire na gantumArabdhAH '2715 / propAbhyAm / 1 // 3 // 42 // ' ityAtmanepadam / turaGgA nimamajjuH nimannAH / bhaTAzca gantuM notse. hire notsahante s|| 1097-kovyA kovyA pura-dvAramaikaikaM rurudhe dviSAm // SatriMzaddhari-kovyaz ca nivatrur vAnarA''dhipam , 29 koTyetyAdi-dviSAmekaikaM puradvAraM vAnarANAM kovyA kovyA rurudhe rudam / karmaNi liT / patriMzaddharikovyaH vAnarakovyo vAnarAdhipaM sugrIvaM nivannuH bhAvRtya sthitAH // 1098-tastanur ,jahvalur , mamlur, jaglur, luluThire ksstaaH|| mumUrchar, vavamU raktaM, tatRSuz caubhaye bhaTAH // 30 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'zarabandho' nAma caturdazaH sargaH - 355 tastanurityAdi - ubhaye bhaTA rAmarAvaNasaMbandhino yodhAH kSatAH santastastanuH stanitavantaH / jahvala: calitAH / 'hvala hAla calane' / masluH mlAnAH / 'mle gAtra kSaye / ' jagluH harSakSayaM gatAH / luluThire bhUmau luThante sma / 'ruTha 'luTha pratighAte' tudAdAvAtmanepadI pazyete / mumUrcchaH mohamupagatAH / raktaM vavamuH gIrNavantaH / tatRSu tRSyanti sA / etat saMkulayuddhamAha // 1099 - sampAtinA prajaGghas tu yuyudhe 'sau drumAhataH // cakampe, 'tIva cukroza, jIvanAzaM nanAza ca 31 sampAtinetyAdi - prajaGgho nAma rAkSasaH sampAtinAmnA vAnareNa saha yuyudhe yudhyate sma / bhasau prajaGgho drumAhatazcakampe kampate sma / atIva atyarthaM cukroza krozati sma / jIvanAzaM nanAza jIvena vinaSTaH / '3364 | kartrIrjIvapuruSayornazivahoH | 3 | 4|43|' iti Namul // 1100 - ucca nAte nalenA ''jau sphurat-pratapanA'kSiNI // jambumAlI jahau prANAn grAvNA mArutinA hataH. 32 uccakhanAta ityAdi - sphuran calan pratapano nAma rAkSasaH tasyAkSiNI sphuratIva pratapanasyAkSiNI nayane nalena vAnareNa uccarunAte utkhAte / karmaNi liT / '2363 / gama-hana - 1 6 4 981' ityupadhAlopaH / mArutinA hanUmatA grAvaNA pASANena hato jambumAlI rAkSasaH prANAn jahau tyaktavAn // 1101 - mitraghnasya pracukSoda gadayA 'GgaM vibhISaNaH // * sugrIvaH praghasaM nebhe, bahUn rAmas tatarda ca // 33 // * mitraghnasyetyAdi - mitranasya rAkSasasya aGgaM gadayA vibhISaNaH pracukSoda / pragha nAma rAkSasaM sugrIvo nebhe hiMsitavAn / 'Nabha tubha hiMsAyAm' ityanudA - tet / rAmazca bahUn rAkSasAn tatarda hiMsitavAn / 'u-tRdira hiMsA'nAdarayoH ' // 1902 - vajramuSTer vizizleSa maindenA 'bhihataM ziraH, // nIlaz cakarta cakreNa nikumbhasya ziraH sphurat. 34 vajramuTerityAdi - vajramuSTe rAkSasasya ziro maindena vAnareNa abhihataM sat vizizleSa vizliSTam / nikumbhasya ziraH sphurat calat / nIlo vAnarazcakreNa cakarta chinnavAn // 1103 - virUpAkSo jahe prANais tRDhaH saumitri-patribhiH, // pramocayAMcakArAssUna dvividastvazaniprabham . 35 virUpAkSa ityAdi - virUpAkSo rAkSasaH saumitripatribhirlakSmaNazaraiH tRTaH hRtaM ityarthaH / 'gRha' [i] hiMsArthaH [yAM ] iti taudAdikasyodisvAnniSThAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, mi(tI)pratiSedhaH / prANairjahe tyaktaH / karmaNi liT / dvivido vAnaraH azaniprabha rAkSasaM prANAn pramocayAMcakAra tyAjitavAn / muceya'ntasya liTi rUpam // 11:4-gadA zakra-jitA jidhye, tAM pratIyeSa vaali-jH|| rathaM mamantha sa-hayaM zAkhinA 'sya tato'GgAdaH.36 gadetyAdi-zakrajitA indrajitA gadA jidhye prahitA / hinoteH karmaNi liT / '25311. heracaGi . 7 / 3056' iti kutvam / tAM gadAM vAlijo'GgadaH / pratIyeSa pratISTavAn / iSeH '2290 / abhyAsasthAsavaNe / 6 / 17 / ' itIyacha / tato'nantaraM asya zakrajito rathaM sahayaM sAzvaM zAkhinA taruNA mamanya cUrNita. vAn / 'mathi hiMsAsaMklezanayoH // ' 1105-tat karma vAli-putrasya dRSTvA vizvaM visiSmiye, // . saMsU rAkSasAH sarve, bahu mene ca rAghavaH // 37 / / tatkarmetyAdi-tatkarma rathasya cUrNanaM dRSTvA vizvaM trailokyaM visidhmiye visi. tam / rAkSasAH sarve saMtresuH / rAghavazca bahu mene / aGgadaM zlAghitavAnityarthaH // 1106-sugrIvo mumude, devAH sAvityUcuH sa-vismayAH, // vibhISaNo 'bhituSTAva, prazazaMsuH plavaGgamAH // 38 // sugrIva ityAdi-sugrIvo mumude hRSTavAn, devAH sAdhvityUcuH, '2409 / vaci-svapi-111115' iti samprasAraNam / vibhISaNo 'bhituSTAva abhiSTutavAn / 'STun stutau / ' '2270 / upsrgaat-18|3|65|' ityAdinA Satvam / plavaGgamAH prazazaMsuH prazaMsAM kRtavantaH // 1107-hI citraM lakSmaNenoMde, rAvaNiz ca tirodadhe // _ vicakAra tato rAmaH zarAn , saMtatrasur dvissH||39|| hI citramityAdi-hIti visye| citramAzcaryamiti lakSmaNenode uktam / varbhAve lida / yajAditvAtsamprasAraNam / rAvaNiH indrajit rAvaNasyApatyam / 1895 / ava i 95 / / tirodadhe adRzyo 'bhUt / tataH adarzanAnantaraM rAmaH zarAn vicakAra vikSiptavAn / 'kR vikssepe'| dviSaH saMtatrasuH saMtrastAH // 1108-vibhinnA judhurur ghoraM, jakSuH kravyA'zino hatAn , // cuzyota vraNinAM raktaM, chinnAz celuH kSaNaMbhujAH40 vibhinnA ityAdi-zarairvibhinnA judhuruH ghoraM bhImazabdaM kRtvntH| 'ghura bhiimaarth-shbdyoH|' vyAzinaH zRgAlAdayo hatAn vinaSTAn jakSuH bhkssitvntH| '2424 / 'livyanyatarasyAm / / 140' ityadeghasla / upadhAlopaH / '12 khari ca // 8 // 455 // iti carvam / vaNinAM zaraiH kRtavraNAnAM rakta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandhoM' nAma caturdazaH sargaH- 357 cuzyota vraNAdityarthAt kartari liTaH pitvAdakitve guNaH / bhujazchinnAH santaH kSaNamAtraM celuzcalitAH // 1109-kRttairapi dRDha-krodho vIra-vatrair na tatyaje, // palAyAMcakrire zeSA, jihriyuH zUra-mAninaH // 41 // kRttarityAdi-vIravaH zUramukhaiH kRtairapi chinnairapi dRDho ghanaH krodho na tatyaje na tyaktaH / daSTauSThabhrukuThyAdInAM tathAvasthAnAt / karmaNi lida / palAyAMcakrire palAyitAH / '2324 / dayAyAsazca / 3 / 3 // 37 // ' ityAm / '2326 / upasargasyAyatau / / 2 / 19 / ' iti latvam / zeSA ye na palAyitAH te zUramAninaH / 2992 / manaH / 3 / 2 / 02 / ' iti NiniH / jihiyuH lajante s|| 1110-rAghavo na dayAMcake, dadhur dhairya na kecana, // ___ mane pataGgavad vIrarai hAheti ca vicukrushe.||42|| rAghava ityAdi-rAghavo na dayAMcave na dayAM kRtavAn / pUrvavadAm / na kecana na kecit dhairya dadhuH dhAritavantaH / sarva eva ahamahamikayA pravRttAH / yadi vA na kecina keciddhayaM na dadhuH api tu dadhureva / pataGgavatpataGgairiva vIrairmane mRtam / bhAve liT / hAheti ca vicukruze ruditam // 1111-tirobabhUve sUryeNa, prApe ca nizayA ''spadam // jagrase kAla-rAtrIva vAnarAn rAkSasAMz ca sA.43 tira ityAdi-sUryeNa tirobabhUve tirobhUtam / astaM gatamityarthaH / bhAve liT / nizayA nizA ca bhAspadaM pratiSThAm / 1061 // bhAspadaM pratiSThAyAm 16311146 / ' iti nipAtanam / prApe prAptam / karmaNi lida / sA ca nizA kAlarAtrIva kAlaH kRtAntastena prayuktA rAniriti zAkapArthivatvAtsaH / 3445 / rAtrezcAjasau / 4 / 1 // 3 // iti DIpa / vAnarAn rAkSasAMzca janase asate s| bhakSitavatItyarthaH / 1112-cukopendrajidatyugraM so'straM cA ''juhAva, sH|| Ajuhuve tirobhUtaH parAnIkaM, jahAsa ca. // 44 // cukopetyAdi-rAmavyApAraM dRSTvA indrajit tirohitaH san cukopa kupitavAn, matyugraM ca sastriM saaiskhamiva AjuhAva AhUtavAn , AhvayateH zande vartamAnasya '2417 / abhyastasya ca / / 33' iti dvivacanAt prAk samprasAraNaM tato dvivacanam / parAnIkaM ca rAmabalaM bhAjuhuve spardhate sa / 2704 // spardhAyAmAGaH // 1 // 3 // 3 // ' ityAtmanepadam / pUrvavarasamprasAraNam / yajAditvAdvA / tata uvaDAdezaH jahAsa ca vihasitavAn // 1113-babAdhe ca balaM kRtsnaM, nijagrAha ca sAyakaiH // utsasale zarAMs , te'sya sarpa-sAc ca prapedire.45 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa rUpe prathamo vargaH, babAdha ityAdi - babAdhe ca abhibhUtavAn / ' bATa viloDane' nijagrAha ca nigRhItavAn, sAyakaiH lohayuktaiH sarpAkhaiH utsasarja zarAn kSiptavAn, te utsRSTAH zarA asya balasya sarpasAt / kAtsnyeM sAtiH / saMprapedire saMprapadyante sma // 1114 - AcicAya sa taiH senAmA'cikAya ca rAghavau, // " bhANa ca, 'na me mAyAM jigAyaindro'pi kiM nRbhiH'. AcicAyetyAdi - sa indrajit sarpAstrairvAnarANAM senAmAcicAya channavAn / '2525| vibhASA ceH | 7|3|58|' iti akutvapakSe rUpam / rAghavau ca rAmalakSmaNAvAcikAya / kutvapakSe rUpam / babhANa ca bhaNati sma / mama mAyAmindro - 'pi na jigAya na jitavAn / '2331 | saeNlliTorjeH | 7|3|58|' iti kutvam / kiM nRbhiH / na kiMcitprayojanamityarthaH // 1915 - AcikyAte ca bhUyo 'pi rAghavau tena pannagaiH // tau mumuhaturudvinau, vasudhAyAM ca petatuH // 47 // 1 AcikyAta ityAdi - tenendrajitA bhUyo 'pi rAghavAvAcikyAte channau / karmaNi liT / tau pAzabaddhau mumuhatuH mohaM gatau / udvignau samIhitA niSpatteH / vasudhAyAM ca petatuH patitau / bandhaparavazIkRtatvAt // 1116- tato rArmeti cakrandus, tresuH parididevire // nizazvasuz ca senAnyaH, procur dhigiti cA''tmanaH. tata ityAdi - tataH patanAdanantaraM senAnyaH sugrIcAdayaH / '272 / eranekAcaH - |6|4|82 / ' iti yaN / rAmeti nAmagrAhaM cakranduH ruditavantaH, tresuH bhItAH parididevire paridevanaM kRtavantaH / 'deva devane' anudAttet / nizazvasuH koSNaM nizvAsAnutsasRjuH, Atmanazca dhigiti procuH garhitavantaH / ghigyogAdvitIyA // 1117 - manyuM zekur na te roddhuM nA 'sraM saMrurudhuH patat, // vividur nendrajin-mArga, parIyuz ca plavaGgamAH. 49 manyumityAdi - manyuM zokaM roddhuM vArituM na zekuH pAritavantaH / atraM ca locanebhyaH na saMrurudhuH patat na saMruddhavantaH, indrajito mArga na vividuH na jJAtavantaH, kAsau tiSThati iti / plavaGgamAzca parIyuH samantAdgatavantaH / vAsAvagamaditi // 1118 - dadhAvA 'dbhis tataz cakSuH sugrIvasya vibhISaNaH // vidAMcakAra dhautA''kSaH sa ripuM khe, nanarda ca // 50 // dadhAvetyAdi - tato 'nantaraM bibhISaNaH sugrIvasya mantrapUtAbhiradbhizcakSurdaghAva prakSAlitavAn, suprIvaH dhautAkSaH prakSAlitacakSuH / ' 852 | bahuvrIhau Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandho' nAma caturdazaH sargaH - 359 sakthyakSNoH - |5|4|113 / ' iti samAsAntaSTac / ripumindrajitaM khe sthitaM vidAMcakAra jJAtavAn / '2341 | upa-vida - | 3|1|38|' ityAdinA Am / nanarda ca zabditavAn / kkedAnIM yAsyasIti // 1119 - ujjugUre tataH zailaM hantumindrajitaM kapiH // vihAya rAvaNis tasmAdanaMhe cA 'ntikaM pituH 51 * ujjugUra ityAdi - tato 'nantaraM kapiH sugrIvaH indrajitaM hantuM zailamujjugUre utkSiptavAn / '1229| gUrI hiMsA - gatyoH' iti daivAdiko'nudAttet / tasya gatau vartamAnasya rUpam / rAvaNirindrajit vihAya arthAdyuddhaM vihAya tasmAdAkAzAtpiturantikamAnaM he gataH / ' 1933 / ahi gatau / ' '2288 / tasmAnnu dvihalaH | 7|4|71 / ' iti nuT // 1120 - AcacakSe ca vRttAntaM, prajaharSa ca rAvaNaH // gADhaM caupajugUhanaM, zirasyu'paziziGkha ca // 52 // " AcacakSa ityAdi - nAgapAzena rAghavau baddhAviti vRttAntamAcacakSe AkhyAtavAn rAvaNaH prajaharSa tuSTavAn, enaM ca rAvaNiM ca upajugUha idamAzliSTavAn / atra kriyAphalasyAvivakSitatvAt taG na bhavati / '2364 / UdupadhAyA gohaH | 6|4|89 | ' ityUtvam / zirasi upaziziGkha AghrAtavAn / 'zidhi AghrANe // ' 1121-dhvajAnu'hu'dhuvus tuGgAna, mAMsaM cemura, jaguH papuH, // kAmayAMcakrire kAntAs, tatas tuSTA nizAcaraH // * dhvajAnityAdi - tato nizAcarA api zrutvA tuSTAH santaH dhvajAMstuGgAnududhruvuH utkSiptavantaH, mAMsaM cemuH khAditavantaH, 'camu chamu adane / ' jagurgItavantaH, papuH madyaM pItavantaH, kAntAH kAmayAMcakrire / kamerNiGantAdAm // 1122 - darzayAMcakrire rAmaM sItAM rAjJaz ca zAsanAt // 5 tasyA mimIlatur netre, luluThe puSpakodare // 54 // darzayAmityAdi - tathAbhUtaM rAmaM dRSTvA sItA mama vidheyA syAdityabhiprA yavato rAjJo rAvaNasya AjJayA rAkSasAH azokavanikAtaH puSpakamAruhya sIta rAmaM darzayAMcakrire darzitavantaH / 'abhivAdi-dazorAtmanepada upasaMkhyAnam' iti cikalpena dvikarmakatA / tasyAH sItAyA netre nimIlatuH nimIlite / 'mIla nimeSaNe / ' puSpakodare puSpakamadhye / mUrcchayA luluThe luThitA // 1123 - prANA dadhvaMsire, gAtraM tastambhe ca priye hate, // ucchazvAsa cirAd dInA, rurodA 'sau rarAsa ca // 55 / / * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 bhaTTikAvye - caturthI tiGantakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, prANA ityAdi - priye rAme hate prANA vAyavaH dadhvaMsire dhvastAH, gAtraM catastambhe kASThavan nizcalamabhUt / 'STabhi skabhi pratibandhe / ' cirAducchazvAsa ucchasitavatI, asau labdhasaMjJA dInA duHkhitA ruroda ruditavatI, rarAsa ca vakSyamANaM ca vilApaM kRtavatI // . 1124 - 'lauha-bandhair babandhe nu, vajreNa kiM vinirmame // mano me, na vinA rAmAd yat pusphoTa sahasra-dhA. // 56 // lauhabandhairityAdi - lohasyeme lauhAH tairbandhairmano hRdayaM mama babandhe baddham / karmaNi liT / nuzabdo vitarke / uta vajreNa vinirmame nirmitam / '1163 | mAjh mAne' ityasmAtkarmaNi liT / bhAto lopasya '2243 | dvirvacane 'ci |1|1|59 |' iti sthAnivadbhAvAt dvirvacane hrasvatve ca rUpam / yadyasmAt vinA rAmAt rAmeNa vinA / '603 | pRthagvinA - | 2|3|32|' iti paJcamI / na pusphoTa na sphuTitaM sahasradhA / '1988 / saMkhyAyA vidhArthe dhA 15 / 3 / 42 // " 1125 - utteritha samudraM tvaM madarthe 'rIn jihiMsitha, // mamartha cA'tighorAM mAM dhig jIvita- laghUkRtAm // 57 // utterithetyAdi - madarthe mannimittaM samudramutteritha uttIrNo 'si '2301 | tR-phl-|6|4|122|' ityAdinA etvAbhyAsalopau / tathA arIn jihiMsitha nihatavAnasi / thali rUpam / yato madarthe mamartha maraNAvasthAM gato'si / ato'tighorAmatiraudrAM mAM dhik jIvitalaghUkRtAM jIvatyAjita mahatvAt // 1126- na jijIvA 'sukhI tAtaH prANatA rahitas tvayA // mRte'pi tvayi jIvantyA kiM mayA 'NakabhAryayA . ' 58 , na jijIvetyAdi-vayA prANatA jIvatA / '1144 / ana prANane ' | rahito vimuktastAto dazaratho na jijIva na jIvitaH / svayi mRte 'pi jIvantyA mayA na kiMcitprayojanam / aNakabhAryayA / '734 | pApANake| 2|1|54 |' iti saH // 1127 -- sA jugupsAn pracakre 'sUn, jagarhe lakSaNAni ca // dehabhAJji, tataH kezAn luluJca, luluThe muhuH // 59 // * sA jugupsAnityAdi - sA sItA pUrvoktakAraNAdeva asUn prANAn jugusAn pracakre ninditAn kRtavatI / jugupsyanta iti chan / tadantasya sani rUpam / Ami pratyaye tu pracakra ityanuprayogo na ghaTate / dehabhAji zarIrasthAni lakSaNAni bhavaidhanyasUcakAni ca jagaheM garhate ma / 'gaI garlabha kutsane / ' muhuH kezAn lulu apanItavatI, tathA luluThe patitA // - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandho' nAma caturdazaH sargaH - 361 1128 - jaglau, dadhyau, vitastAna, kSaNaM prANa na, vivyathe // daivaM nininda, cakranda, dehe cA 'tIva manyunA // 60 // jaglAvityAdi - zokaMbhArAt jaglau glAniM gatA, dadhyau dhyAtavatI, punaH kiM mayA draSTavyo 'sIti / vitastAna pIDayA zabdaM kRtavatI / '2002 / stana zabde' / na prANa na mUcchitA / na jijIva niHsaMjJatvAt / ' 1144 / ana prANane' | '2244 / ata AdeH | 7|4|70|' iti dIrghatvam / vivyathe labdhasaMjJA pIDitA / '2353 / vyatho liTi | 7|4| 68 | ' ityabhyAsasya samprasAraNam / daivaM nininda ninditavatI he daiva ! virUpamAcaritaM tvayeti / cakranda ruditA / punarmanyunA zokena dehe dagdhA / karmaNi liT // 1129 - AzvAsayAMcakArA 'tha trijaTA tAM, ninAya ca // tataH prajAgarAM cakrur vAnarAH sa vibhISaNAH // 61 // AzvAsayAmityAdi - athAnantaraM trijaTA rAvaNabhaginI tAM sItAmAzvAsayAMcakAra zrAzvAsitavatI / viSNurasau dAzarathiH kathamasya virUpaM bhaviSyatIti / ninAya ca tasmAtpuSpakAnnItavatI, tata uttarakAlaM vAnarA vibhISaNena saha prajAgarAMcakruH AlocanAM kRtavantaH / atrAnuprayoge nAtmanepadaM pUrvasyAnAtmanepaditvAt // 1130-ciceta rAgas tat kRcchramoSAMcakre zucA 'tha saH, // manyuz cA 'sya samApipye, virurAMva ca lakSmaNam. 62 cicetetyAdi - tat kRcchraM zarabandhaduHkhaM rAmazciceta jJAtavAn | citI saMjJAne' ityudAttet / zucA zokena oSAMcakre / karmaNi liT / '2341 / uSavida - | 3|1|38|' ityAm / sa ca manyuH zokaH asya rAmasya samApipye vRddhi gataH / 'opyAyI vRddhau / ' tasya liTi '3072 | pyAyaH pI | 6 | 1|28 / ' iti pIbhAvaH / ' eranekAcaH | 6|4|82 | ' iti yaN / lakSmaNaM ca virurAva zabditavAn vatsa ! jIvasIti // 1131 - samIhe martumAnarce tena vAcA 'khilaM balam, // ApapRcche ca sugrIvaM svaM dezaM visasarja ca // 63 // - samIha ityAdi - martu prANAMstyaktuM samIhe icchati sma / tena rAmeNAkhilaM samastaM balaM vAcA Anace pUjitam bhavadbhiH sAdhvanuSThitaM asmadbhAgyamatrAparA. dhyatIti / karmaNi liT / '2288 / tasmAnnuD dvihalaH | 7|4|71 / ' iti nuT / sugrIvaM cApapRcche ApRcchati sma / AmantritavAnityarthaH / ehi tAvaddarzanaM me dehi pariSvajasveti / 'AGi nupracchayorupasaMkhyAnam' iti taG / svaM ca dezaM kiSkindhAM visasarja prahitavAn // bha0 kA 0 31 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com : Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGansa-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 1132-Adideza sa kiSkindhAM rAghavau neturmaGgadam, // pratijajJe svayaM caiva sugrIvo rakSasA vadham. // 64 // AdidezetyAdi-sugrIvo rAghavau kiSkindhAM netumaGgadamAdideza, svayaM ca rakSasAM vinAzaM pratijajJe ahameva vyApAdayAmIti / 2719 / sNprtibhyaam|13|46' iti taG / sakarmakAthai vacanam // 1133-nAgA'stramidametasya vipakSas tArkSya-saMsmRtiH // vibhISaNAditi zrutvA taM nidadhyau raghUttamaH // 65 // nAgAstramityAdi-nAgAstramidaM na zarAH, etasya ca vipakSaH zatrustAkSyasaMsmRtiH garuDasaMsmaraNaM yatsaMsmaraNAdevAsya zAntiriti / evaM vibhISANAcchutvA raghUttamo rAghavasvAkSya dadhyau dhyAtavAn // 1134-tato vijaMghaTe zailairudvelaM pupluve 'mbudhiH|| vRkSebhyaz cucyute puSpair , virejur bhAsurA dizaH 66 tata ityAdi-tato dhyAnAnantaraM tadAgamanavAyuvegAcchailairvijaghaTe vidhaTitam / bhAve liT / ambudhirudvelaM velAmatikramya puplave gataH, vRkSebhyaH sakA. zAt puSpaizcacyute cyutam , dizazca bhAsurAH suparNapakSaprabhAbhiH prabhAsanazIlAH satyo virejuH zobhante sma / 2354 / phaNAM ca saptAnAm / 6 / 4 / 125 / ' ityevapakSe rUpam / tatra vetyanuvartate / / 1135-jagAhire 'mbudhiM nAgA, vavau vAyur mano-ramaH // tejAMsi zaMzamAMcakruH, zara-bandhA vishishlissuH||67|| jagAhire ityAdi-nAgA bhayAdambudhiM jagAhire praviSTAH, vAyustatprabhavo vavau vAti sma, tejAMsi ratnAdInAM zaMzamAMcakruH atyarthaM prazAntAni zameyaGlugantasya rUpam / evaM ca kRtvA anuprayoge parasmaipadam / zarabandhA vizizliSu. vizliSTAH dUrata eva tatprabhAvAt // 1136-bhrajire 'kSata-vad yodhA, lebhe saMjJAM ca lakSmaNaH, // vibhISaNo'pi babhrAje, garutmAn prApa cA'ntikam // bhejira ityAdi-akSatavat akSatA iva yodhA bhejire dIpyante sa / '2354 / phaNAM ca saptAnAm / 6 / 4 / 125 / ' ityetvapakSe rUpam / saMjJAM cetanA lakSmaNo lebhe prAptavAn , vibhISaNo 'pi babhrAje saMpannA me manorathA iti / anetvapakSe rUpam / antikaM ca rAmalakSmaNayorgarutmAn praap| garutaH pakSiNaste'nujIvitayAsya santIti matup / yavAderAkRtigaNatvAt 1898 // yaH / 8 / 2 / 10' iti vatvaM na bhavati // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandho' nAma caturdazaH sargaH - 363 1137 - saMpasparzA 'tha kAkutsthau, jajJAte tau gata-vyathau // tayorA'tmAnamA'ca'khyau, yayau cA 'tha yathAgatam. 69 saMpasparzetyAdi - anantaraM garutmAn kAkutsthau rAghavau saMpasparza spRSTavAn, tau ca spRSTau gatavyathA jajJAte jAtau tayoH kAkutsthayorAtmAnamAcakhyau garuramAnahamiti kathitavAn / '2437| vA liTi | 2|4|55 / ' iti cakSiGaH khyAJ / yayau cApi yathAgataM yathA tenAgataM tathA gatavAn // 1138 - svenus, titviSurudyemuruccakhnuH parvatAMs tarUn, 11 vAnarA dadramuz cA 'tha saMgrAmaM cA''zazAzire. 70 svenurityAdi - athAnantaraM vAnarAH hRSTAH svenuH zabditavantaH, titviSuH, zobhitAH, 'striSa dIptau / ' udyemuH udyogaM cakruH, parvatAnuJcakhnuH utkSiptavantaH, dadramuH itastato bhrAntAH / 'drama haMma mImR gatau / ' saMgrAmaM ca AzazAzire abhISTavantaH / 'AGaH zAsu icchAyAm' AdAdiko 'nudAttet // 1139 - DuDhaukire punar laGkAM bubudhe tAn dazAnanaH // " jIvataz ca vivedA'rIn babhraMze 'sau dhRtes tataH // DuDhaukira ityAdi - punarbhUyo laGkAM DuDhaukire jagmuH, tAn vAnarAn DhaukitAn dazAnano bubudhe buddhavAn, jIvatazvArIn rAmAdIn viveda jJAtavAn / anyathA kathaM vAnarA DhaukitAH / tatazca dhRteH sakAzAdvabhraMze bhraSTaH // 1940 - sasraMse zarabandhena divyeneti bubunda saH // bhAjA 'tha paraM mohamUhAMcakre jayaM na ca // 72 // sasraMsa ityAdi -- divyena zarabandhena sasraMse trastam / bhAve liT / ityevaM dazAnano bubunda zrutavAn / 'budi nishaamne|' athAnantaraM mahAmohaM mUrcchAkAraM babhAja sevate sma / na jayamUhAMcakre vitarkitavAn // 1141 - dhUmrAkSo 'tha pratiSThAsAMcakre rAvaNa-saMmataH // siMhAsssyairyuyuje tasya vR''syaiz ca rathaH khgaiH|| dhUmrAkSa ityAdi - atha dhUmrAkSo rAvaNasaMmato rAvaNenAnujJAtaH san / bhUte niSThAtra draSTavyA / pratiSThAsAMcakre gantumicchAM kRtavAn / prapUrvAttiSThateH '2689 / samavapravibhyaH sthaH | 1|3 | 12 | ' iti taG / ' 2270 / upasargAt |8|3|65|' ityAdinA Satvam / tasya ca gantumicchato rathaH khagaiH AkAzagAmibhiryAnaiH siMhamukhairvRkamukhaizca yuyuje yuktaH / karmaNi liT // 1142 - tvaktraiH saMvivyayur dehAn, vAhanAnyaM dhizizyire, // AnarjurnR-bhujo'strANi, vavaJjuz cA''hava-kSitim, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, tvatrairityAdi - dhUmrAkSasaMbandhino nRbhujo rAkSasAH tvacaiH sannAhaiH / tvacaM brAyanta iti dehAn saMvivyayuH chAditavantaH / '1065 / vyeJa saMvaraNe' ityasya / * 2416 / na vyo liTi | 6 | 1 | 46 / ' ityAtvaMpratiSedhaH / ' 2408 / liTyabhyAsasyobhayeSAm | 6 | 1|17|' iti samprasAraNam / vAhanAnyadhizizyire bhArUDhavantaH / '272 / eranekAcaH | 6|4|82 / ' iti yaN / '542 / adhizIG - 11 / 4 / 46 / ' iti karmasaMjJA / astrANyAnarjuH gRhItavantaH / 'arja pratiyale / ' '2247 / ata AdeH / 7 / 4 / 70 / ' iti dIrghaH / '2288 / tasmAnnuD dvihalaH | 7|4|71 |' bhanacuH iti pAThAntaram / pUjitavantaH / AhavakSitiM ca raNabhUmiM vavaJjurgatAH / 'vakSu gatau' // 1943 - adhyuvAsa rathaM, teye purAc, cukSAva cA 'zubham, // saMzrAvayAMcakArA sskhyAM dhUmrAkSas tatvare tathA 75 adhyuvAsetyAdi - dhUmrAkSo rathamadhyuvAsa ArUDhaH / '554 / upAnvadhyAG `vasaH / 1 / 4 / 48 / ' iti karmasaMjJA / purAt laGkAtaH teye niSkrAntaH / ' bhaya paya taya' ityAdipu tayiranudAttet cukSAva ca zabdaM kRtavAn, azubhaM bhayAnakam / 'kSu zabde / ' AkhyAM AtmIyaM nAma saMzrAvayAMcakAra zrAvitavAn tathA tatvare tvarate sma yuddhAya // " 1144 - nililye mUrdhni gRdhro'sya, krUrA dhvAGkSA vavAzire // zizIke zoNitaM vyoma, cacAla kSmA-talaM tathA 76 nililya ityAdi - asya dhUmrAkSasya gacchato mUrdhni gRdhro nililye nilInaH / 272 / erane kAcaH / 6 / 4 / 82 / iti yaN / dhvAGgAH krUrAH azubhazaMsinaH vavAzire vAzante sma / vyoma kartR zoNitaM zizIke kSaritavat / 'zIkR secane ityanudAttet / tathA kSmAtalaM pRthvItalaM cacAla calitam // " 1145 - tataH prajaghaTe yuddhaM, zastrANyA'suH parasparam // vatracurA'jughUrNuz, ca syemuz, cukUrdire tathA 77 tata ityAdi - tato nimittAdanantaraM yuddhaM prajaghaTe ghaTitam, te harirAkSasAH vakSyamANAH zastrANyAsuH kSiptavantaH parasparaM vavazruH vivantaH, AjughUrNuH cakravadbhrAntAH / vUrNatiranudAttet / syemuH zabdaM kRtavantaH / syameH phaNAditvAdevam / cukUrdire krIDitavantaH // 1946 - rurujur, jire, pheNur, bahudhA hari - rAkSasAH, // vIrA na vibhayAMcakrur, bhISayAMcakrire parAn // 78 // rurujurityAdi -- rurujurbhagnavantaH, jire zobhitAH, bahudhA bahuprakAraM pheNu'rgatAH 'phaNa gatau / ' vIrAH sAttvikA na bibhayAMcakruH na bibhyati sma '2491 / zrIhrI bhR-huvAM zvaca |3|1|39| ' isyAm / bimeteH parasmaipaditvAt anuprayoge T Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-vandhoM' nAma caturdazaH sargaH-- 365 parasmaipadam / parAn zatrUn zauryaguNayuktAH prayojakAH bhISayAMcakrire bhISayante sma / atra '2594 / bhI-smyorhetubhaye // 1 // 3 // 68 / ' iti taG anuprayoge'pi // 1147-raktaM pracuzcatuH kSuNNAH, zizviyura bANa-vikSatAH, // asyatAM zuzuvur bANAn bhujAH sA'GguSTha-muSTayaH.79 raktamityAdi-kecit kSuNNAH khaNDitAH santo raktaM pracuzcatuH prakSaritAH, kecit shishviyuH| '2420 / vibhASA zveH / 6 / 1 / 30 / ' ityasamprasAraNapakSe rUpam / bANAnasyatAM kSipyatAM yodhAnAM bhujAH sAGguSThamuSTaya aGguSThamuSTisahitAH zaravikSatAH zaraminnAH zuzuvuH gatAH / gatyarthe draSTavyam / samprasAraNapakSe rUpam // 1148-raNe cikrIDa dhUmrAkSas , taM ttrjaa'nilaa''tmjH|| Adade ca zilAM, sA'zvaM pipeSA 'sya rathaM tayA.80 raNa ityAdi-dhUmrAkSo raNe cikrIDa krIDati sma, tamanilAtmajo hanUmAn tatarja bhasitavAn , zilAmAdade ca gRhItavAn , tayA zilayA asya dhUmrAkSasya sAzvaM rathaM pipeSa cUrNitavAn // 1149-papAta rAkSaso bhUmau, rarATa ca bhayaMkaram , // tutoda gadayA cA'riM, taM dudhAvA 'driNA kpiH|| papAtetyAdi-rAkSaso dhUmrAkSo bhUmau papAta, patitaH san bhayaMkaraM rarATa raTitavAn, tato 'riM hanUmantaM gadayA tutoda AhatavAn , taM rAkSasaM sa kapiH bhagiNA hudhrAva vyApAditavAn // 1150-akampanas tato yoddhaM cakame rAvaNA'jJayA, // ... sa rathenA 'bhidudrAva, jughure cA'tibhairavam. // 82 // - akampana ityAdi-tato dhUmrAkSavinAzAnantaraM akampano rAkSasaH rAvaNAjJiyA yudhyasveti yoddhaM cakame iSTavAn / '2305 / AyAdaya ArdhadhAtuke vA (3 // 1 // 31 // iti NiGabhAvapakSe rUpam / so 'kampanaH rathenAbhidudrAva abhimukhaM yatA, ca zabdaM kRtavAn, atibhairavaM atibhayAnakam / jughure| 'dhura bhImArthazadayo' ityanudAttet // 1151-paspande tasya vAmA'kSi, sasyamuz cA'zivAH khagAH, : , tAn babAjA 'vamatyA 'sau, ...... ... ... ... ... babhAse ca raNe shraiH|| 83 // paspanda ityAdi-tasthAkampanasyAnimittatvasUcakaM vAmAkSi paspande spandi: bam, bhazivAzca bhazivasUcakAH khagAH sasyamuH zabdaM kRtvntH| anesvapakSe rUpam / tAn khagAn avamatyAvajJAyAsau vavrAja gataH, raNe zaraizca vabhAse zobhitam // .: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com 2. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 bhaTTi kAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 1152 - kharmUyur, vasudhAmUvuH sAyakA rajju-vat tatAH // tasmAd balairrapatrepe, puprothA 'smai na kazcana // 84 // I khamityAdi - tena sAyakA rajjuvattatA vistRtAH santaH khamAkAzamRyurAvRtavantaH / vasudhAM ca UvuzchAditavantaH / '1075 | vej tantusantAne' tasya liTi vahirAdezaH / ' 2414 / vazcAsyAnyatarasyAm - 16 |1| 39 | ' iti yakArasya vakArA"dezaH / tasmAditi tamakampanaM vIkSya / lyablope paJcamI / trepe lajjitam / bhAve liT / '2371 / tR-phala - | 6 | 1|122|' ityAdinA etvAbhyAsalopau / asmai aka*panAya na kazcit puprotha na prabhavati sma / '926 / protha paryAptau ' iti svaritet / atra kartuH kriyAphalAyogAnnAtmanepadam / '582 | namaH svasti | 2|3 | 16 | ityatra alaMzabdasya paryAyArthagrahaNAt tadarthayoge caturthI // 1153 - sa bhasma - sAc cakArA'rIn " dudAva ca kRtAnta-vat // cukrodha mArutis, tAlamuccane ca mahA - zikham // 85 // sa bhasmasAdityAdi - so kampanaH arIn bhasmasAJcakAra kAtsnyena bhasmabhUtAn kRtavAn / yama iva dudAva suSThu pIDitavAn / 'Tudu upatApe / ' taM dRSTvA mArutizzukrodha kruddhaH / tAlaM ca vRkSaM mahAzikhamatyucchrAyaM uccakhne utkhAtavAn / atra kriyAphalayogAt taG // 1954 - yamAyA SkampanaM tena niruvApa mahA- pazum // bAja nihate tasmin zoko rAvaNamagnivat. // 86 // yamAyetyAdi - tena tAlena sa cAkampanaM mahApazumiva yamAya niruvApa dattavAn / niSpUrvo vapirdAne vartate / tatra dhAtoryajAditvAt samprasAraNaM na bhavati akittvAt / abhyAsasya liTi bhavatyeva / tasminnihate zoko 'gniriva rAvaNaM, babhraja dugdhavAn // 1955 - biSa, pracukSoda, dantairoSThaM cakhAda ca // pragopAyAMcakArA sszu yatnena paritaH puram // 87 // sa viSetyAdi - sa rAjA bizeSa calitaH / 'zreSR calane' svaritet / pracukSoda krodhAlloSThAdIn cUrNitavAn / oSThaM ca dantaizcakhAda daSTavAn / puraM laMGka samantAt yatnena pragopAyAMcakAra rakSitavAn / '423 / gupU rakSaNe' ityudAttet / AyapratyayAntatvAdAm // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'zara-bandho' nAma caturdazaH sargaH -- 367 yugmam -- 1156 - prahastama'rthayAMcakre yoddhumadbhuta - vikramam // 'kiM vicAreNa, rAjendra ! yuddha'rthA vayami'ityasau' 88 prahastamityAdi - adbhutavikramaM prahastaM rAvaNo yoddhuM 'yujyasva' ityarthayAMcakre prArthitavAn / '2051 artha upayAcJAyAm' iti caurAdika AtmanepadI / vacanAt asau prahastaH prArthitazcakkANa babhANeti vakSyamANena saMbandhaH / he rAjendra ! yuddhArthA vayaM yuddhaprayojanAH tatazca kiM vicAreNeti // 1157 - cakkANAzaGkito yoddhumutsehe ca mahA-rathaH, // niryemire 'sya yoddhAraz, caklRpe cA'zva kuJjaram.89 cakkANetyAdi - uktvA ca sa mahAratho yoddhA azaGkito nirbhayaH san yoddhumutsehe utsAhaM kRtavAn / asya yoddhAro rAvaNena niryemire niyamitAH / anena saha etAvadbhiryoddhavyamiti / karmaNi liT / azvakuJjaraM caklRpe sajjIkRtam / pazudvandvaikavadbhAvaH / '2350 / kRpo ro laH | 8|2| 18 | ' // 1158-yuyujuH syandanAna'zvairrIjur devAn purohitAH // Anarcur brAhmaNAn samyagAziSaz cA''zazaMsire. 90 yuyujurityAdi - syandanAn rathAn azvairyuyujuH yuJjanti sma / purohitAH devAnIjuH pUjitavantaH / yajAditvAtsamprasAraNam / brAhmaNAnAnarcuH pUjitavantaH / te ca pUjitAH AziSaH AzazaMsire uditavantaH / 1091| AGaH zAsu icchAyAm' anudAttet / zAsa itve AG / 'zAsoH kAvupasaGkhyAnam' ityAzIH // 1159 - Uhire mUrdhni siddhArthA, gAvaz cA ''lebhire bhaTaiH, // pracukSNuvur mahA 'strANi, jijJAsAMcakrire hyaan| 91 Uhira ityAdi - bhaTairyodhaiH siddhArthAH sarSapAH mUrdhni Uhire UDhAH / gAvavAlebhire spRSTAH karmaNi liT / mahAstrANi pracukSNuvuH tejitavantaH / tathA tairyoddhuM pAryata iti / '1110 / kSNu tejane' | bhaTAH hayAn jijJAsAMcakrire jJAtumicchAM kRtavantaH kimete yoddhu kSamA neti / '2731 / jJA-zru-smR-dRza sanaH | 1|3|57 |' ityAtmanepaditvAdanuprayoge 'pi taG // 1 yugmam - 1160-laluH khaDgAn, mamArjuz ca, mamRjuz ca parazvadhAn // 'alaMca, samAlebhe vavase, bubhuje, pape // 92 // lalurityAdi - khaGgAn lalugRhItavantaH / ' 1132 / lA AdAne / ' mamArjuzca vizuddhAn kRtavantaH / tathA parazvadhAn mamRjuH parazUn zodhitavantaH / mRjerajAdau saMkrame vibhASA vRddhiH / yoddhubhirvakSyamANaiH alaMcakre bhalaMkRtam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, samAlebhe samAlabdham / vavaze bhAcchAditam / 1092 / vasa AcchAdane / ' bubhuje bhuktam / pape pItam / bhAve liT // 1161-jahase ca kSaNaM, yAnair nirjagme yoddhRbhis ttH|| viprAn prahasta Anarca, juhAva ca vibhAvasum. 93 jahasa ityAdi-kSaNaM jahase hasitam / yAnaiH karaNabhUtaiH nirjagme nirgatam / tataH prahastaH viprAn gosuvarNAdidAnena Anarca pUjitavAn / vibhAvasuM. cAgniM AjyAdinA juhAva prINitavAn // 1162-saMvargayAMcakArA ''ptAn , candanena lilepa ca, // . cacAma madhumAkaM, tvak-naM cA''cakace varam.94 saMvargayAmityAdi-AptAn vizvAsinaH saMvargayAMcakAra kaTakAdipradAnena saMvargitavAn / saMvarga karotIti Nyantasya rUpam / candanena lilepa samAlabdha vAn / mRdvIkA drAkSA tasyA vikAraH mAkaM madhu cacAma / tvaktraM ca sannahanaM vara zreSTaM Acakace baddhavAn / 177 / kaca bandhane' ityanudAttet // 1163-uSNISaM mumuce cAru, rathaM, ca jujuSe zubham , // . Alalambe mahA'strANi, gantuM pravavRte tataH // 15 // uSNISamityAdi-uSNISaM zirastrANaM mumuce| rathaM ca jujuSe / juSiranudAttet / mahAstrANi Alalambe gRhItavAn / '403 / labi avastraMsane' ityanudA. ttet / tata uttarakAlaM gantuM pravavRte pravRttaH / 1164-Ajaghnus tUrya-jAtAni, tuSTuvuz cA 'nujIvinaH, // rajaH pravavRdhe ghoraM, ghoSaz ca vyAnaze dizaH. 196 // AjaghnurityAdi-tUryajAtAni vAyasamUhAn mAjanuH tADitavantaH / tanniyuktA ityarthAt / 2695 / ADo yamahanaH / / 3 / 27 / ' iti taG na bhavati sakarmakatvAt / anujIvinazca tuSTuvuH / 'jaya jIva' iti stuvanti sma / padakSobhAdghoraM rajaH pravavRdhe vardhate sma / ghoSazca kalakalazabdaH dizo byAnaze vyAptavAn / 1165-taM yAntaM dudruvur gRdhrAH, RvyAdaz ca siSevire // ____ Avavur vAyavo ghorAH, khAdulkAz ca pracakSaru...97. taM yAntamityAdi-taM prahastaM gRdhrAH yAntaM azubhasUcakAH dudruvurgatavantaH, kavyAdazca zRgAlAH siSevire sevitavantaH, vAyavo ghorAH pAMzugrAhiNaH bhAvapura samantAdvAnti sa, ulkAzca tadA tasmin kAle pracakSaruH patitAH / 908 // kSara saMcalane' ityakarmakaH // . 1166-sasyande zoNitaM vyoma, raNA'GgAni prajajvaluH // rathAH pracaskhaluH sA'zvA, na, raraMhA'-zvakuJjaram.98 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'zara-bandho' nAma caturdazaH sargaH- 369 sasyanda ityAdi-vyoma kartR zoNitaM sasyande siJcati sma / sthandiH sakarmakaH / raNAGgAni khaDgAdIni jajvaluH jvalanti sma / sAzvAH sahAzvaiH rathAH pracaskhaluH skhalanti sa / azvakuJjaraM na raraMha na gatam // 1167-pratodA jagalur, vAmamAnaJcur yajJiyA mRgaaH|| dadAla bhUH, pupUre dyauH, kapInAmapi niHsvanaiH // 19 // pratodA ityAdi-pratodAH jagaluH hastebhyo galitAH / 587 / gala adane' anekArthatvAtpatane 'pi / mRgAH yajJiyAH yajJAhAH kRSNasArAH / 1735 / yajJavigbhyAM gh-khjau|5|17|| vAmamaGgamAna H gtvntH| 2248 / ata aadeH| 7 / 1170 / ' iti dIrghaH / 2288 // tasmAnnuD dvihalaH 7171 / ' bhUrdadAla vidiirnnaa| jajbAleti pAThAntaraM calAletyarthaH / kapiniHsvanaidyaurAkAzaM pupUre pUrNam / dika pUraNanimittaM yataH kapayo harSAttadvinAzasUcakA evamAcaranti // 1168-mimeha raktaM hastyazvaM, rAkSasAz ca nitiSThivuH, // tataH zuzubhatuH sene, nir-dayaM ca prajahatuH // 10 // '' 'mimehetyAdi-hastyazvaM kartR raktaM mimeha mUtritavadityarthaH / 2061 / miha secane / ' rAkSasAzca svaraktaM nitiSThivuH nirastavantaH / tato dunimittAdanantaraM te sene sannaddhe zuzubhatuH zobhitavatyau / nirdayaM prajahatuH prahRtavatyau // 1169-didviSur, dudhuvuz, cacchuz, caklamuH, suSupur, htaaH|| cakhAdire cakhAduz ca, vilepuz ca raNe bhaTAH // 101 // didviSurityAdi-raNe bhaTAH didviSuH parasparaM dviSTavantaH / 1082 / dviSa apriitau|' dudhuvuH abhimukhaM gatavantaH / 1113 / chu abhigamane / ' cacchu: chinnavantaH / 122 // cho chedane / ' hatAzcaklamuH mUcchI gtvntH| suSupuH bhUmau patitAH / vacyAdinA samprasAraNam / cakhAdire khAditAH / karmaNi lie / 'cakhAduH khAditavantaH / vilepuzca vilApaM kRtavantaH / '2260 / ata ekhl|6|4|120||' ityetvam // 1170-prahastasya puro-mAtyAn jihiMsur, dadhRSus tathA // ' vAnarAH, karma senAnI rakSasAM cakSame na tt.||102|| . prahastasyetyAdi-amAtyAna sacivAn prahastasya puro'prataH vAnarA jihiNsuhtvntH| tathA daSuH paribhUtavantaH / 1350 / niSA praaglbhye| taca karma vAnarairyatkRtaM rakSasAM senAnIH prahastaH na cakSame sa // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 370 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe prathamo vargaH, 1171 - UrNunAva sa zastraughair vAnarANAma'nIkinIm // " zazAsa ca bahUn, yodhAn, jIvitena viveca ca // UrNunAvetyAdi - sa senAnIrvAnarANAmanIkinIH senAH zastrairUNunAva chAditavAn / UrNoteNuMvadbhAvAdijAderityAm na bhavati / zazAsa ca yodhAn / '777 // zasu hiMsAyAm / ' jIvitena ca viveca pRthak kRtavAn / '1536 / vicir pRthagbhAve' iti rudhAdau svaritet // 1172 - AsasaJja bhayaM teSAM didyute ca yathA raviH, // nA''yayAsa, dvipad - dehair jagAhe ca dizo daza. 104 AsasakhetyAdi - teSAM yodhAnAM yuyutsUnAM bhayamAsasaJja Alagnam / ''1056 / SaJja saGke' ityakarmakaH / prahastazca raviriva didyute dyotate sma / '2344 // dyuti-svApyoH samprasAraNam | 7|4|67 |' ityabhyAsasya samprasAraNam / nAyayAsa yudhyamAno nAyasyati sma / '1286 / yasu prayatne / ' dviSaddehaizca zatrukAyaiH karaNabhUtaiH daza dizo jagAhe avaSTabdhavAn // 1173 - kecit saMcukuTu r bhItA, lejire 'nye parAjitAH, // saMgrAmAd babhruzuH kecid yayAcuz cA 'pare 'bhayam. // kecidityAdi -- kecidbhItAH santaH saMcukuTuH saMkuTitAH / niSprayatnAH sthitA ityarthaH / ' 1455 | kuTa kauTilye / ' anye parAjitAH santaH lejire bhasitAH prahastena mRgA iva kAtarA yUyamiti / ' 247 / 248 / laja lAji bhartsane / ' karmaNi liT / kecit saMgrAmAdvabhrazuH palAyitAH / 1303 'bhRzu bhraMzu adhaHpatane / ' apare cAbhayaM yayAcuH yAcitavantaH // 1974 - evaM vijigye tAM senAM prahasto, 'tidadarpa ca // zazAma na ca saMkruddho, nirjugopa nizAcarAn. // 106 // evamityAdi - evamuktena prakAreNa prahastastAM senAM vijigye jitavAn / '2685| viparAbhyAM jeH | 1| 3 | 19| iti taG / '2331 | saeNlliTorjeH | 7|3|57 ' iti kutvam / atidadarpaM ca suSThu hRSTavAn / '1272 / dRpa harSavimocanayo:' / na ca zazAma na ca zamaM gataH / nizAcarAn svIyAnamAtyAn nirjugopa rakSitavAn / AyAbhAvapakSe rUpam // 1175 - cukrudhe tatra nIlena, taruz caccikSipe mahAn, // prahasto 'bhihatas tena bANAn visasRje bahUn, 107 cukrudha ityAdi - tatra tasmin saMgrAme nIlena cukrudhe kruddham / bhAve liT / taruvoccikSipe utkSiptaH / karmaNi liT / tena taruNA unmUlitenAbhihataH san prahasto bANAn visasRje kSiptavAn / '1254 // sRja visarge' iti daivAdiko 'nudAttet // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'zara-bandho' nAma caturdazaH sargaH- 371 1176-sehe kapI, rathA'zvAMz ca ripos tatarha zAkhinA, // dharitrI musalI teye prahastaz , cikhide na ca, 108 seha ityAdi-kapirnIlo bANAn sehe soDhavAn rathAnavAMzca ripoH prahastasya zAkhinA taruNA tataha hatavAn / '1549 // tRha hisi hiMsAyAm / hata. rathAzvasya prahasto musalI gRhItamusalaH dharitrI teye gatavAn / 508 // 510 // bhaya paya' ityatra tayiranudAttet / na ca cikhide khinnaH / 1543 / khida dainye ityanudAttet // 1177-saMdudhukSe tayoH kopaH, pasphAye zastra-lAghavam , // nunoda zAkhinaM nIla, Avatre musalI tarum , // 109 // sandudhukSa ityAdi-tayornIlAhastayoH kopaH saMdudhukSe vRddhiM gataH / astralAghavamastrakauzalaM pasphAye vRddhi gatam / nunoda zAkhinaM preritavAn / musalI prahastaH tarumAvatre musalenAvRtavAn // 1178-viyatyAnabhratur, bhUmau maNDalAni viceratuH, // pradudruvaturenyonyaM vIrau, zazramatur na ca, // 110 // viyatItyAdi-vIrau tau viyati bhAkAze AnabhratuH gatau / 5971594 abhra vabhra' iti gatyarthaH / viyato'dhikaraNatvena vivakSitatvAt dvitIyA na kRtaa| bhUmau ca maNDalAni tiryagbhramaNAni viceratuH Acaritavantau / bhanyonyaM praduguvatuH upatApitavantau / na ca zazramatuH zrAntau // 1179-samIrayAMcakArA 'tha rAkSasasya kapiH shilaam,|| kSatasa tayA mamArA 'sAvAzidhAya ca bhuu-tlm.|| samIrayAmityAdi-athAnantaraM kapiH rAkSasasya zilAM samIrayAMcakAra kSiptavAn / '1947 / Ira kSepe' iti caurAdika udAttet / asau rAkSasastayA zilayA hataH san mamAra mRtavAn / bhUtalaM ca AzizrAya AzritavAn / patita ityarthaH // 1180-tutuSur vAnarAH sarve, nezuz citrA nizA-carAH, // jerurAzA dazAsyasya, sainyaM nIlaM nunAva c,||112|| tutuSurityAdi-vAnarAH sarve tutuSuH tuSTAH / nizAcarA nezuH palAyitAH / vicitrAH nAnAprakArAH dazAsyasya AzAH manorathA jeruH jIrNAH / 2356 / vA ju-bhramu-trasAm / 6 / 4 / 124 / ' ityetvam / sainyaM ca kartR nIlaM nunAva stauti sma / 1181-yadA na pheluH kSaNadA-carANAM ____ manorathA rAma-balA'bhiyoge, // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 bhaTTikAvye-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH; laGkAM tadA bhejurudIrNa-dainyA, vyAcakhyuruccaiz ca hataM prahastam, // 113 // yadetyAdi-kSaNadAcarANAM rAmabalAbhiyoge manorathA vAnchitAni yadA na pheluH na phalitAH, prahastasya vyApAditatvAt / tadA laGkAM bhejuH sevitavantaH / udIrNadainyAH udI] mahadainyaM dInabhAvo yeSAmiti / prahastaM ca hataM mRtamuccairAcakhyuH AkhyAtavantaH / rAvaNAyetyarthAt // iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvyecaturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe prathamaH paricchedaH (vargaH), ___ tathA lakSyarUpe kathAnake 'zara-bandhoM' nAma caturdazaH sargaH // 14 // 25 pratiSThita avasthAtuM na vA' hA paritaH samanta paJcadazaH sargaHitaH prabhRti luGamadhikRtya tadvilasitamAha-tatra bhUtasAmAnye luG / tato. 'nyatrApi darzayiSyati1182-rAkSasendras tato 'bhaiSIdaikSiSTa paritaH puram, // prAtiSThipac ca bodhA'rtha kumbhakarNasya rAkSasAn, 1 rAkSasetyAdi-tataH prahastavadhazravaNAnantaraM 'IdRzo 'pi vyApAditaH' iti abhaiSIt / '249 / sici vRddhiH-7|2|1|' paritaH samantAt puraM laGkAmaikSiSTa dRSTavAn / 'kimatra zakyate sthAtuM na vA' iti / kumbhakarNasya suptasya bodhanArtha rAkSasAn prAtiSThipat prasthApitavAn / tiSThatezvaGpare NAvupadhAhasvApavAdaH / 2588 / tiSThaterit / 7 / 4 / 5 / ' itItvam / dvivacanamabhyAsakAryam / dhAtorAdezaH SatvaM STutvaM ca // 1183-te 'bhyagur bhavanaM tasya, suptaM caikSiSatA 'tha tam , // vyAhArDas tumulAn zabdAn , daNDaiz cA 'vadhiSura drutam // 2 // te'bhyagurityAdi-te rAkSasAstasya kumbhakarNasya bhavanaM gRhaM abhyaguH gtaaH| '2458 / iNo gA-4145' iti luGi gaadeshH| '2223 / gAti sthA-1 21177 / ' iti sico luk / '2214 / usyapadAntAt / 6 / 1 / 96' iti pararUpasvam / te ca suptamaikSiSata dRSTavantaH / athAnantaraM prabodhArtha tumulAnmahato dhvanIn vyAhArSaH vyAhRtavantaH / '2268 / neTi 72rA' iti vRddhiprtissedhH| halasamudAyaparigrahaNAdRddhaH prAptatvAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma pazcadazaH sargaH - 373 1984 - kezAne luJciSus, tasya gajAn gA'treSva'cikraman, // zItairabhyaSica's toyairalAtaiz cA'pya'dambhaSuH // 3 // . kezAnityAdi - tasya kezAnaluciSuH utpATitavantaH / gAtreSu gajAnacikraman kramayanti sma / kramermAntatvAnmitsaMjJAyAM hrasvatvam / caGi sanvadbhAvAdabhyAsasya '2317 / sanyataH / 7 / 4 / 79 / ' iti itvam / zItaistoyairabhyaSican siJcanti sma / atra sizciramyukSaNe vartate / tenodakasya karaNatvam / '2418 | lipisici hRzca / 3 / 1 / 53 / ' ityaG / '2276 / prAk sitAdavyavAbe 'pi |8|3|63 | iti catvam / alAtairaGgAraizcApyadambhiSuH dagdhavantaH / anekArthatvAddhAtUnAm // 1185 - nakhairakartiSus tIkSNairadAGkSur dazanais tathA, // I zitairatautsuH zUlaiz ca, bherIz cA'vIvadan zubhAH. 4 nakhairityAdi -- tIkSNairnakhairakartipuzchinnavantaH / tathA dazanaistIkSNairadAGkSuH dazanti sma / daMzeraniTo halantalakSaNA vRddhiH / '294 | vazva - 18/2/361' ityAdinA Satvam / '295 | SaDhoH kaH si | 8|2| 41 | ' | zitaistIkSNaiH zUlairatautsuH vyathayanti sma / tuderaniTo halantalakSaNA vRddhiH / bherIzca zubhAH uccaiH zabdA avIvadan vAditavantaH / ' 2313 | sanvallaghuni - | 7|4|93 |' iti sanvadbhAvAdabhyAsasyetvaM '2318 | dIrgho laghoH | 7| 4 | 94 |' iti dIrghatvam // 1186 - sa tAn nA 'jIgaNat sarvA nicchayA 'buddha ca svayam, // abUbudhata kasmAn mAma'prAkSIc ca nizAcarAn. // 5 // sa tAnityAdi - sa kumbhakarNaH tAn sarvAn upadrutAn nAjIgaNat na gaNayati sma / na veditavAnityarthaH / gaNeH svArthikaNyantasyAdantasyAbhyAsasya '2573 / I ca gaNaH |7|4|97|' itItvam / svayaM cAramana icchayAbuddha budhyate sma / '2281| jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / nizAcarAMzcAprAkSIt pRSTavAn / halantalakSaNA vRddhiH / ' 294 | brazva - |8|2|36|' ityAdinA Satvam / '295 / SaDhoH kaH si |8|2| 41 |' kasmAnmAmabUbudhata yUyaM prabodhitavantaH / budherNyantasya madhyamapuruSabahuvacane '2314 / Nau caGyupadhAyAH - |7|4|1|' iti hasvatvaM abhyAsasya '2318 / dIrgho laghoH | 7|4|14|' iti dIrghatvam // 1987 - te bhASiSata 'rAjA tvAM didRkSuH kSaNadA-cara !' // so'snAsId, vyalipan, mAMsama'psAsId, vAruNIma'pAt ta ityAdi - te rAkSasAstathoktAH santaH bhabhASiSata bhASitavantaH / he kSaNadAcara! rAjA rAvaNastvAM didRkSuH draSTumeSaNazIla iti / '627 / na loka bha0 kA0 32 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, -2 / 3 / 69 / ' iti SaSThIpratiSedhaH / sa kumbhakarNaH zrutvA anAsIt nAtavAn / '2377 / ym-rm-1|2|73|' ityAdinA sagiTau / byalipat samAliptavAn / 2414 / lipisici-3|153|' ityaG / mAMsamapsAsIt 1129 / psA bhkssnne|' vAruNImapAt pItavAn / '2223 / gAti-sthA-2477' iti sico luk // 1188-nyavasiSTa tato draSTuM rAvaNaM, prAvRtat gRhAt. // rAjA yAntaM tamaMdrAkSIdudasthAc caipAsanAt. // 7 // nyavasiSTetyAdi-tato rAvaNaM draSTuM nyavasiSTa pUrvanivasitaM vasanaM tyaktvA anyadvastraM paridadhAti ma / gRhAt svasmAtprAvRtatpravRttaH / '2345 / dhunyo luDi 1 // 39 // ' iti parasmaipadam / '2343 / pussaadi-3|1055|' ityAdinA bhaG / tamAyAntaM rAjAdrAkSIt dRSTavAn / '2405 / sRjidRshoH-|6|154||' ityam halantalakSaNA vRddhiH / AsanAca ISadudasthAt utthitaH / ardhvakarmakasvAdAtmane padaM na bhavati // 1989-atuSat , pIThamAsanne niradikSac ca kAJcanam // asmeSTa kumbhakarNo'lpamupAvikSadathA 'ntike. // 8 // atuSadityAdi-dRSTvA cAtuSat tuSTaH / puSAditvAdacha / Asane cAramanaH kAJcanaM pIThaM niradikSat AdiSTavAn / dizeH '2336 / zala igupadhAdaniTaH ksaH / 3 / 1 / 45 / ' iti ksaH / athAnantaraM kumbhakarNaH asmeSTa ISaddhasitavAn / sa cArtho yenAyamAdara iti / bhantike cAsya kAJcanaM pIThamadhyAsa pIThe upAdhikSat upaviSTaH / pUrvavat ksaH // 1990-avAdIn 'mAM kimityAho' rAjJA ca pratyavAdi sH|| 'mAjJAsIstvaM sukhI,rAmo yadakArSIt sa rakSasAm.9 avAdIdityAdi-tata upavizya tamavAdIduktavAn / '2267 / vadavraja -7 / 2 / 3 / ' ityAdinA vRddhiH / kimiti kasmAt kAraNAt mAmAhaH AhUtavAn / 2418 / lipisici hvazca / 3 / 1 // 53 / ' ityaG / 2372 Ato lopaH / / 6 / / rAjJA ca sa kumbhakarNaH pratyavAdi pratyuktaH / karmaNi luG / '2758 / ciN bhAvakarmaNoH / 3 / 166' iti ciN / '2329 ciNo luk / 6 / 4 / 10 / ' iti tlopH| sukhI tvaM yena rAmo rakSasAM yadakArSIt tattvaM mA jJAsIH na jJAtavAnasi / 2377 / ym-rm-172|73|' iti sagiTau // 1191-udatArIdudanvantaM, puraM naH parito 'rudhat, // vyadyotiSTa raNe zastrairanaiSId rAkSasAna kSayam. 10 udatArIdityAdi-sa jhudanvantaM samudramudatArIt uttIrNaH / '2297 / sici vRddhiH-7|2|3|' no 'smAkaM puraM paritaH samantAdarudhat AvRtavAn / '2269 / irito vA / 3 / 1157 // ' ityaG / raNe zastrairadyotiSTa dyotitavAn / dhutA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-vadhoM' nAma paJcadazaH sargaH-375 deluMDIti vikalpena parasmaipadavidhAnAdAtmanepadam / rAkSasAn kSayaM vinAzamanai. pIt nItavAn // 1192-na prAvocamahaM kiMcit priyaM, yAvadajIviSam , // bandhus tvamarcitaH snehAn mAdviSo na vadhIra mama 11 na prAvocamityAdi-yAvadajIviSaM yAvantaM kAlaM jIvitaH tAvantaM kAlaM kasyacitpriyaM kiMcinna prAvocaM noktavAnaha miti tava viditameva / kintu bandhustvaM snehAdarcitaH san mama saMbandhino dviSaH zatrUn mA na vadhIH mA na mAraya kintu mArayeti / mAGi luG / srvlkaaraapvaadH| prAvocamiti 2454 // vaca um // 22 // 1193-vIrya mA na dadarzas tvaM, mA na trAsthAH kSatAM puram, // tavA 'drAkSama vayaM vIrya, tvamajaiSIH purA surAn // 12 // vIryamityAdi-vaM vIrya mA na dadarzaH kintu darzaya / Nyantasya caDi rUpam / kSatAM parairavasAditAM puraM mA na trAsthAH kintu bAyasva / 1034 // trai pAlane' / na ca tvamazaktaH yatastava vIryamadrAkSma dRSTavanto vayam / 24071 na dRzaH / 3 / 1147 / ' iti ksAdezo na bhavati / '2269 / irito vA / 3 / 1057 / ' iti vikalpenAvidhAnAttadabhAvapakSe rUpam / purA pUrva tvaM surAn devAnajaiSIH jitavAnasi // 1194-avocat kumbhakarNas taM, 'vayaM mantre'bhyadhAma yat // ___ na tvaM sarvaM tadoSI:, phalaM tasyaidamAgamat. // 13 // f. avocadityAdi-ityuktavantaM taM rAvaNaM kumbhakarNo 'vocat uktavAn / manne mantraNasamaye 'kriyAsamArambhagato'bhyupAya' ityAdinA yadvayamabhyadhAma abhihitvntH| dhAdhAtoH '2223 / gaati-sthaa-2|477|' iti sico luk / tatsarvaM tvaM nAzrauSIH na zrutavAnasi / tasyAzravaNasyedaM phalaM vinAzarUpamAgamat Agatam / game dittvAda // 1195-prAjJa-vAkyAnyavAmasthA, muurkh-vaakyessvvaa'sthithaaH|| adhyagISThAz ca zAstrANi, pratyaparathA hitaM na ca 14 prAkSavAkyAnItyAdi-prAjJAnAM vibhISaNAdInAM vAkyAnyavAmasthAH ava. jJAtavAnasi / '1252 / mana jJAne / ' mUrkhavAkyeSu prahastAdivAkyeSu avAsthithAH avasthito'si / '2689 / samavapravibhyaH sthaH / 1 / 3 / 22 / ' iti taG / '2389 / sthAdhvorica / / 2 / 17 / ' tvaM ca zAstrANyadhyagISThA adhItavAnasi / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 3460 / vibhASA luG lahoH / / 4 / 50 / ' iti iDo gAdezaH / na ca hitaM pratya pasyAH pratipasavAnasi / 1244 // pada gatau' / 2281 // jhalo jhali / / 2 / 26 / ' iti sico lopH| 1196-mUrkhAs tvAmavavaJcanta, ye vigrahamacIkaran, // . abhANIn mAlyavAn yuktamakSasthAs tvaM na tan madAt 15 mUrkhA ityAdi-mUrkhAH sarva evaite tvAmavavaJcanta viprlbdhvntH| 1836 // vaJcU pralambhane' Nyantasya 2739 / gRhi-vnyci-193|69|' ityAdinA tahi caGi rUpam / ye vigrahamacIkarana kAritavanto bhavantam / eSa mAtAmaho mAtya vAn yuktamabhANIt bhaNitavAn '477 / bhaNa zabde / / '2266 / iTa iMTi / / 2 / 28 / ' iti sico lopaH / tat tvaM madAnAkSaMsthAH na soDhavAnasi / '472 / kSamU shne|'|| 1197-rAghavasyA 'muSaH kAntAmAruto na cA'rpipaH, // mA nA'nubhUH svakAn doSAn , mA muhomA ruSo'dhunA.16 rAghavasyetyAdi-pramAditvamapi te 'sti / yato rAghavasya kAntAM amuSaH khaNDitavAnasi / khaNDanaM cAsyA idaM yA viyojanam / 'musa khaNDane / ' puSAditvAda puSAdayazca gaNAntA gRhItAH / AptairvibhISaNAdimiruto na cArpipaH nArpitavAnasi kAntAm / arteau~ '2570 / arti-hii-73||36||' ityAdinA pugantaguNaH / caDi '2243 / dvivaMcane 'ci / / 1059 / ' iti sthAnivadbhAvAt '2176 / ajAderdvitIyasya / / 1 / 2 / ' iti pizabdo dvirucyate / rephasya 2446 // na ndraaH-6||1||3||' iti pratiSedhaH / tadadhunA svakAnAtmIyAndoSAn duzcaritAni mA nAnubhUH, api tvanubhava / '2219 / mADi luGa / 3 / 3 / 175 / ' / '2223 // gaati-sthaa-22177|' iti sico luk / mA muhaH mohaM mA gmH| mA ruSaH roSaM mA kArSIH / muhiruSibhyAM puSAditvAdacha / 1198-tasyA'pyatyakramIt kAlo, yat tadA'hamavAdiSam // aghAniSata rakSAMsi paraiH, kozAMs tvamavyayIH. 17 tasyetyAdi-yattadA tasmin kAle'hamavAdiSaM abhihitavAnasmi / 'rAmaH sandhIyatAm' iti tasyApi sandheH kAlo 'tyakramIdatikAntaH / '2223 / nukra. moranAtmanepadanimitte / / 2 / 236 / ' itIT / mAntatvAdvRddhipratiSedhaH / yataH paraiH zatrubhiH rakSAMsyaghAniSata hatAni / ciNvadAvAdRddhighatve / tvaM ca kozamavyayIH tyaktavAnasi / lakAdAhe tasyArakSitatvAt / 2042 / vyaya vittasamutsarge' iti curAdau pavyate / yadA 'ASAdvA' iti Nij nAsti tadA rUpam / '2299 / hynt-7|2|5|' ityAdinA vRddhiprtissedhH| 'vyaya gatau' ityasyApi rUpam / bhanekArthatvAkhAnAmutsarjane 'pi draSTavyam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma paJcadazaH sargaH - 377 1199 - sandhAna- kAraNaM tejo nyargabhUt te, kRthAs tathA, // yat tvaM vairANi kozaM ca saha - daNDamajiglapa:.' 18 sandhAnetyAdi - tathA tvamakRthAH kRtavAnasi / '2547 | tanAdibhyasta - thAsoH | 2|4|79 |' iti sico luk / yathA sandhAnakAraNaM sandhAnahetukaM yattava tejaH pracaNDatvaM tat nyagabhUt nyagbhUtam / '2323| gAti-sthA - | 2|4|77 / ' iti sico luk / kuta ityAha / yattvaM vairANi zatrubhAvAn kozaM ca sahadaNDaM sasainyamajiglapaH glapitavAnasi / glAyateNa puki 'glA - strA-vanu-vamAM ca' iti mivAt hasvatvam / glapayatezcaGi rUpam / yadi hi tejo bhavet sarve tathAvasthitameva syAt tatazca tejaso 'bhAvAt kathaM sandhAnaM dvayoH parasparAnupatApAt / yathoktaM yAvanmAtramupakuryAt tAvanmAtramevAsya pratyupakuryAt / tejo hi sandhAnakAraNaM taptaM lohaM taptena lohena sandhatta iti // 1200 - akrudhac cA'bhyadhAd vAkyaM kumbhakarNa dazAnanaH // 'kiM tvaM mAma'jugupsiSThA, naididhaH sva-parAkramam. 19 akrudhadityAdi - athaivamukte dazAnanaH bhakrudhat kruddhavAn / puSAditvAdaG / kruddhazca kumbhakarNamabhyadhAt abhihitavAn / '2223 / gAti -sthA- 12 / 4 / 771' iti sico luk / kimiti evaM mAM ajugupsiSThAH ninditavAnasi / svavikramaM naididha na vardhitavAnasi / eSadhAtorNyantasya caDhi sthAnivadbhAvAt '2176 | ajAderdvitIyasya | 6|1|2| ' iti dhizabdo dvirudhyate // 1201 - monigrahaH su- nItAni, mA sma kraMsthA na saMyuge, // maupAlabdhAH kRtair doSair mA na vAkSIr hitaM param . ' 20 mojigraha ityAdi - sunItAni sunayAn mA ujigrahaH mA uddhAhaya / graherNyantasya caGi rUpam / saMyuge yuddhe viSayabhUte mA kraMsthA motsAhaM na kArSIH api tutsahasva / '3220 | smottare laD ca | 3|3|176 / ' iti cakArAlluG / '2711 / vRtti-sarga - / 1 / 3|38|' ityAdinA krameH sarge utsAhe taG / doSaiH asmaskRtaiH mopAlabdhAH mopAlabhasva / ' 2281 / jhalo jhali | 8 | 2|26|' iti sico lopaH / '2280 / jhaSastathordho dhaH | 8|2|40|' '52 | jhalAM jaz jhazi |8|4|53 | ' hitaM paraM kAryasya mA na vAkSIH mA na vaha kintu vaha / vaheraniTo halantalakSaNA vRddhiH / DhatvakatvaSatvAni // 1202 - kumbhakarNas tato 'garjId, bhaTAMz cA 'nyAn nyavIvRtat. // upAyaMsta mahA'strANi, niragAc ca drutaM puraH // 21 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, kumbhakarNa ityAdi-tatastadvacanAnantaraM kumbhakarNo 'garjIt garjitavAn / anyAMzca bhaTAn pRSThato gacchato nyavIvRtat nivartitavAn / vRtezcapare NAvu. padhAyA '2567 / ' ut 747 / ' ityapavAda RkArAdezaH / mahAstrANi upAyaMsta svIkRtavAn / aupacArikamatra svIkaraNaM tena taG / yadi vA upApUrvAdyameH '2740 / samudAbhyo yamo'granthe / 1 / 3 / 75 / ' iti taG / purazca laGkAtaH drutaM niragAt nirgataH / iNo gAdezaH / 2223 / gaati-2|4|77|' iti sico luk // 1203-mUno divamivA 'lekhIt , khaM vyApad vapuSoruNA, // pAdAbhyAM mAmivA 'bhaitsIt, dRSTyA 'dhAkSIdiva dviSaH // 22 // mUrdhnatyAdi-nirgacchan mUrdhA divamalekhIdiva likhitavA niva / uruNA mahatA vapuSA khaM vyApat vyAptavAn / laditvAdacha / kSmAM pRthvIM pAdAmyAmamaisIdiva vidAritavAniva / dviSaH zatrUn dRSTyAdhAkSIdiva bhasmasAt kRtavAniva / '1060 / daha bhasmIkaraNe // 1204-dagdha-zaila ivA 'bhAsIt, prAkrasta kSaya-megha-vat, // prAcakampadudanvantaM, rAkSasAnapyatitrasat. // 23 // dagdhazaila ityAdi-mahattvAt kRSNatvAcca dagdhazailavadabhAsIt bhAti sma / 1125 / bhA dIptau' / 2377 / ym-rm-19||2|73|' iti sagiTau / kSayameghavatprAkrasta prasthitaH / 2715 / propAbhyAM samarthAbhyAm // 1 // 3 // 42 // ' iti taG / pratiSThamAnazca udanvantamacakampat kampitavAn / '401 / kapi calane / idito Nyantasya caGi rUpam / rAkSasAnapi atinasat trAsitavAn / braseparyantasya caDi rUpam // . 1205-sa-pakSo 'dririvA 'cAlIn , nyazvasIt kalpa-vAyu-vat, / / abhASad dhvaninA lokA nabhrAjiSTa kSayA'gni-vat. // 24 // sapakSa ityAdi-sapakSa ivAdiH bAhvoHpakSAnukAritvAt acAlIt clitH| lAntatvAtsici vRddhiH / krodhAkalpAntavAyuvasyazvasIt nizvasitavAn / 2299 / ynt-17|2|5|' iti vRddhipratiSedhaH / dhvalinA lokAnabhArSIt paritavAn / '965 / bhRm bhrnne|' IDantasya sici vRddhiH / abhAjiSTa bhAjate sa / kSayAmi vat piGgalakezatvAt , lokavinAzahetutvAca // 1206-anaMsId bhUra bhareNA 'sya, raMhasA zAkhino 'luThan, // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-vadho' nAma paJcadazaH sargaH- 379 siMhAH prAdudruvan bhItAH, prAkSubhan kula-parvatAH // 25 // anaMsIdityAdi-asya bhareNa bhUranaMsIt natA / '2377 / ym-rm17|2|73|' iti sagiTau / raMhasA vegena zAkhino vRkSA aluThan ptitaaH| 357 / ruTha luTha pratighAte' / dhutAditvAdacha / dhutAdInAmanudAttatvAttaG / '2345 / dyuyo luGi / 1 / 3 / 91' iti parasmaipadavikalpaH / siMhAH bhItAH santaH prAdu. druvan palAyitAH / '1312 / nni-shi-3|1|4|' ityAdinA caG / kulaparvatAH prAkSubhan saMcalitAH / dhutAditvAdaG / pUrvavannAtmanepadam // 1207-utpAtAH prAvRtaMs tasya, dyaurazIkiSTa zoNitam , // vAyavo'vAsiSura bhImAH, krUrAz cA'kuSata dvijAH. 26 utpAtA ityAdi-tasya gacchata utpAtAH prAvRtan pravRttAH / 411 / vRtu vartane' dhutAdiH / dyauH zoNitamazIkiSTa siJcati sa / '77 // zIka secane' anudAttet / vAyavo bhImAH pracaNDA avAsiSurvAnti sa / '2377 / ym-rm|7|2|73|' iti sagiTau / krUrAzcAzubhasUcakA dvijAH pakSiNo'kuSata shbditaaH| '1494 / kuG zabde' itya nida / kuTAditvAt sicaH kitve na guNaH // 1208-aspandiSTA 'kSi vAmaM ca, ghorAz cA 'rATiSuH zivAH, // nyapatana musale gRdhrA, dIptayA 'pAti colkayA. // 27 // aspandiSTetyAdi-vAmaM cAsyAkSi bhaspandiSTa spandate s| ghorAH aniTazaMsinyaH zivAH arATipU raTanti sma / '3384 / ato hlaadeH-6|2|7|' iti vRddhi vikalpaH / gRdhrA musale nyapatana upaviSTavantaH / TaditvAdacha / 3255 / pataH pum / 7 / 4 / 19 / ' iti pumAgamazca / dIptayA ulkayA apAti patitam / bhAve viNAdezaH // 1209-AMhiSTa tAna-saMmAnya darpAt sa pradhana-kSitim , // tato'nardIdanandIcca, zatrUnAhvAsta cA''have. 28 AMhiSTetyAdi-tAna utpAtAn kumbhakarNo 'saMmAnya darpAdavajJAya pradhanakSitiM yuddhabhUmimAMhiSTa gatavAn / tata uttarakAlaM anardIt garjitavAn 'ka yAsyathedAnIm' iti / anandIca jayazriyaM zlAdhitavAnityarthaH / mAhave saMgrAme zatrUnAhAsta mAhUtavAn 'Agacchata, yudhyadhvam' iti / '2704 // spardhA 1-1236 / danta-viprA SNDajA dvijAH // ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, yAmAGaH | 3 | 3 | 31 |' iti taG / '2429| AtmanepadeSvanyatarasyAm | 3 | 1|54 | ' ityaGabhAvapakSe rUpam // " 1210 - prAzIn na cA tRpat krUraH, zu'c cA'syA'vRdhada'znataH, // adhAd vasAma'dhAsIc ca rudhiraM vana - vAsinAm // 29 // prAzIdityAdi - prAzIt bhakSitavAn / vanavAsina ityarthAt / na cAsau krUraH duSTacetA atRpat tRptavAn / puSAditvAdaG / bhaznato 'pyasya khAdataH kSut bubhukSA avRdhat vardhate sma / ' 812 | vRdhu vRddhau' dyutAdiH / vanavAsinAM vAnarANAM vasAmadhAt pItavAn / '2376 / vibhASA ghrA dheT - 121478|' iti sico lukapakSe rUpam / rudhiraM cAdhAsIt / '2375 // vibhASA dheT zvayoH | 3 | 1|49| iti caGabhAvapakSe rUpam // 12 11 - mAMsenA ssyA 'zvatAM kukSI, jaTharaM cA 'pyazizviyat, // bahUnAma'glucat prANAnaglocIc ca raNe yazaH. // 30 // mAMsenetyAdi - vanavAsinAM mAMsenAsya kumbhakarNasya kukSI udarapAva azvatAM zUnau / ' 2291| jU-stambhu | 3 | 1|58 | ' ityAdinA bhaGga / ' 2421 / zvayateraH 7|4|18|' ityatvam / jaTharaM codaramazizviyat zUnam / '2375 // vibhASA dheT* zyoH | 3 | 1|49 |' iti ca / iyaGAdezaH / bahUnAM vanavAsinAM prANAnaglucat hRtavAt / '206 / mrucuglucu kuju khaju steyakaraNe' / '2291 jR stambhu - |3|1|58 / ' ityAdinA bhavikalpanAdaGabhAvapakSe rUpam / yazazca bahUnAM raNe bhaglocIt apanItavAn / 'vacu-cakSu' ityAdau glucirgatyarthaH / bhaGabhAvapace rUpam // 1212 - sAmarthyaM cA 'pi so 'stambhId vikramaM cA'sya nA 'stabhan, // zAkhinaH kecidadhyaSThur nyamAGkSurapare 'mbu-dhau // 31 // sAmarthyamityAdi-sa kumbhakarNaH keSAMcidbalavatAmapi vanavAsinAM sAmamastambhIt niyamitavAt / bhaGabhAvapakSe rUpam / vikramaM ca kecidasya nAstabhan niyamitavantaH / aGgapakSe rUpam / kvityanunAsikalopaH / kecidbhayAd vRkSAnayaH adhiSThitavantaH / tiSThateH '2223 / gAti -sthA - 124771' iti sico luk / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma paJcadazaH sargaH - 381 1 AdezasakArasya patvaM hutvaM ca / apare 'mbudhau nyamAnimagnAH '2577 / masjinazorjhali |7|1|60 |' iti num / masjerantyAtpUrvaM numamicchanti / anuSaGgasaMyogAdilopArtham // 1213-anye tva'laGghiSuH zailAn, guhAva'nye nyaleSata, // kecidA'siSata stabdhA, bhayAt kecidaghUrNiSuH // 32 // anye tvityAdi - anye zailAnalaGghiSuH bhayAdArUDhA ityarthaH / anye guhAsu nyaleSata / '1214 / lID leSaNe' / kecit stabdhAH sthANuvadAsiSata Asate / apare bhItyA bhayAt aghUrNiSuH ghUrNante sma // 1214- udatAriSu'rambho- dhiM vAnarAH setunA 'pare // alajjiSTA'Ggadas tatra, pratyavAsthita caurjitam. 33 udatAriSurityAdi - apare vAnarAH setunA ambhodhimudatAriSuH uttIrNAH / tatra teSu tathAbhUteSvaGgado 'lajiSTa lajjate sma / UrjitaM ca parAkramaM pratyavAsthita pratipannavAn / ' 2689 | samavapravibhyaH sthaH | 1|3|22|' iti taG / '2369 / hasvAdaGgAt |8|2|27|' iti sico lopaH // 1215-sattvaM samadudhukSac ca vAnarANAmuyuddha ca // tataH zailAnudakSai suruMdagUSita drumAn // 34 // sattvamityAdi - vAnarANAM satvaM samadudhukSat sandIpitavAn / dhujheH sandIpanArthAt NyantAzlezvaG / svayamayuddha ca yudhyate sma / ' 2281 / jhalo jhali 17 / 2 / 26 / ' iti sico lopaH / tataH sattvadhukSaNAnantaraM vAnarAH zailAnudakSaipsuH utkSiptavantaH / halantalakSaNA vRddhiH / drumAMzcodagUriSata utthApitavantaH / '1826 / gUrI udyamane' // 1216 - anardiSuH kapi- vyAghrAH, samyak cA 'yutsatAsshave, // tAna'madI'da'khAdIc ca, nirAsthac ca talA''hatAn // 35 // anardiSurityAdi - utkSiptazailadumAH kapivyAghrA bhanardiSuH narditavantaH 'dRSTo 'smAbhiH kva yAsyasi' iti / samyak nirbhayamAhave ayutsata yudhyante sma / '2613 / halantAcca / 1 / 2 / 18 | ' iti sicaH kice guNAbhAvaH / tAn plavaGgamAn yudhyamAnAn kumbhakarNo mardIt mRditavAt / mRderlaghUpadhaguNaH / akhAdIcca bhakSitavAn / hastatalenAhatAn nirAsthat itastataH kSiptavAn / ' 2438 / asyati - 13/1/52 |' ityAdinA bhaG / '2520 / asya testhuk |7|4|17|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa - rUpe dvitIyo vargaH, " 1217 - prAcucUrNac ca pAdAbhyAma'vibhISata ca drutam // atahIMc caiva zUlena kumbhakarNaH plavaGgamAn. // 36 // prAcucUrNadityAdi - pAdAbhyAM prAcucUrNat piSTavAn / '1657 / cUrNa preraNe' iti curAdiH / evaM cUrNayan drutamabibhISata bhISayate sma / '2595 / miyo hetubhaye Suk |7|3|40|' | '2594 | bhI - smyorhetubhaye | 1|3|68|' iti tala / zUlena praharaNena atIMcca viddhavAn / '1549 / tRha hiMsAyAm / ' hayantatvAnna vRddhiH // 1218-atautsId gadayA gADhama'piSac copagUhanaiH // jAnubhyAma'damIc cA'nyAn, haste - vartama'vIvRtat // " atautsIdityAdi -- kAMzcidgadayA gADhamatautsIt vyathitavAn / upagUhanairapiSat cUrNitavAn / luditvAdaG / anyAMzca jAnubhyAM bhadamIt zAsitavAn / avaSTabhya niyamitavAnityarthaH / hRyantatvAnna vRddhiH / hastavartamavIvRtat hastAbhyAM vartitavAn piSTavAnityarthaH / vRterNyantAt '3360 / haste varti- graho H | 3 | 4 | 39 | ' iti Namul / '3366 / kaSAdiSu yathAvidhyanuprayogaH | 3 | 4|46 | ' // 1219 - adAliSuH zilA dehe, cUrNyabhUvan mahA-drumAH, // kSiptAs tasya na cA 'cetIt tArnasau, nA 'pi cA 'kSubhat. // 38 // adAliSurityAdi - vAnaraistasya dehe kSiptAH zilA bhadAliSurvizIrNAH / '589 / dala vizaraNe / ' bhauvAdikaH / lAntatvAdRddhiH / mahAdrumAcUrNyabhUvan, cUNIMbhUtAH / na ca tAn kSiptAnasau kumbhakarNo acetIt cetitavAn / '39 | citI saMjJAne / ' nApi cAkSubhat kSubhitaH | 1318 | zubha saMcalane' divAdiH // 1 1220 - adrASTAM taM raghu-vyAghrau Akhyac cainaM vibhISaNaH // 'eSa vyajeSTa devendraM, nAzaGkiSTa vivasvataH. // 39 // adrASTAmityAdi - taM tAdRzau raghuvyAghrau rAmalakSmaNAvadrASTAM dRSTavantau / vibhISaNazcainamAkhyat kathitavAn 'kumbhakarNo'yam' iti / '2438 / asyati|3|1|52 | ' ityAdinA'cha / 'prabhAvaM cAsya kathayannAha - devendrameSa vyajeSTa vijitvaan| '2685 / vi- parAbhyAM jeH | 1|6| 19|' iti taG / vivasvataH sUryAt nAzaGkiSTa na zaGkate sma // 1221- yakSendra-zaktima'cchAsIn, nA prothadasya kazcana // kumbhakarNAn na bhaiSTaM mA yuvAma'smAn nRpA'''tmajau // yakSetyAdi - yakSendrasya kuberasya zakti praharaNamacchAsIt khaNDitavAn / '1221 / cho chedane / ' asya tu kazcana kazcit nAprodhIt na prabhavati sma / zaktyai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-vadho' nAma paJcadazaH sargaH-383 praharaNAyetyarthAt / '926 // proca paryAptau / ' paryAptiyoge caturthI na bhaviSyati paryApTeravivakSitatvAt / ato 'smAdevaMvidhAt kumbhakarNAt yuvA nRpAtmajau mA na bhaiSTa kintu bibhItam / '2219 / mADi luG / 3 / 3 / 175 / ' madhyamapuruSadvivacane rUpam / mAzabdaH prtissedhe|| 1222-nantaM maupekSiSAyAM ca, mA na kATamihA''daram., // _ 'amuMmAna vadhiSTai'ti rAmo'vAdIt tataH kapIn.41 ghnantamityAdi-tasmAt ghantamenaM yuvAM mopekSiSAyAM mopekSako bhUtamityarthaH / iha ca kumbhakarNe AdaraM mA na kASTa api tu kurutam / tato vibhISaNavacanAnantaraM rAmaH kapInavAdIt uktavAn / amuM kumbhakarNa mA na vaSiSTa iti kintu hateti / '2433 // hano vadha luGi / 2 / 442 // // 1223-te vyarAsiSurohanta rAkSasaM cA 'pyapiplavan, // ababhAsana svakAHzaktIr, druma-zailaM vyakAriSuH.42 ta ityAdi-te vAnarAH harSAdharAsiSuH kilakilAzabdaM kRtavantaH / 2284 // bhato hlaadeH-7|2|7|' iti vRddhiH / rAkSasaM ca kumbhakarNamAhvanta spardhamAnA AhUtavantaH / '2419 / AramanepadeSvanyatarasyAm // 3 // 1 // 54 // ' iti dveSaH pakSe ang| apiplavan plaavitvntH| apiH zabdArthe / tathA kRtavantaH yathAsau pluti kartumArabdhaH plavateya'ntasya caGi sanvatkAryamiti / '2578 / nvti-shRnnoti17418||' ityAdinA abhyAsasyetvam / svakA AtmIyAH zaktIravabhAsan prakAza. yanti m| bhAseya'ntasya caDi '2565 / bhaaj-bhaas-7||4||3||' ityAdinA upadhAhasvavikalpaH / dumAzca zailAzca dumazailam / '910 / jAtiraprANinAm / / 4 / ' ityekavadbhAvaH / vyakAriSuH tadupari kSiptavantaH / 1503 / kR vikSepe / 1224-te taM vyAziSatA 'kSautsuH pAdair , dantais tathA 'cchidan. / Arjijat zarabho vRkSaM, nIlas tvA ''dita parvatam // 43 // te tamityAdi-te vAnarAstaM rAkSasaM vyAziSata vyAptavantaH / '1345 / azU vyAptau / ' pAdaizcAkSautsuH piSTavantaH / '1527 / kSudira sampeSaNe / ' dantairacchidana chindanti sma / 2269 / irito vA / 3 / 1157 / ' ityaG / zarabho nAma kapivRkSamArjijat grahItuM yatate sa / 1858 // arja pratiyatne' iti svArthikaNyantAcaDi '2243 // dvirSacane 'ci / / 1 / 59 / ' iti sthAnivadrAvAt '2176 / bhajAderditI. yasya / / 1 / / ' iti dvivacanam / rephasya '2346 / na ndraaH-6|1||3||' iti pratiSedhaH / nIlaH parvatamAdita gRhItavAn / '2389 / sthA-voricha / / 2 / 17 / ' // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, 1225-RSabho 'drIdajhepsIt , te tairarimatardiSuH // asphUrjId, giri-zRGgaM ca vyasrAkSId gndhmaadnH|| RSabha ityAdi-RSabho nAma kapiradrInudakSaipsIt utkSiptavAn / te zaramAdayastairvRkSAdimirarimatardiSuH hatavantaH / 59 / tarda hiMsAyAm / ' gandhamAdano nAma kapirasphUrjIt vajramiva / girizRGgaM ca vyasnAkSIt visaSTavAn / sRjiskhau. dAdika udAttet // 1226-akUrdiSTa, vyakArIc ca gavAkSo bhU-dharAn bhuun.|| sa tAn nA'jIgaNad vIraH kumbhakarNo'vyathiSTa na. 45 ardiSTetyAdi-gavAkSo nAma kapiH akUrdiSTa krIDApUrvakaM ceSTate sma / bhUdharAn mahIdharAMzca vyakArIt vikSiptavAn / vIraH kumbhakarNastAn zarabhAdIn nAjIgaNat na gaNayAmAsa / ajagaNaditi pAThAntaram / tatra cakAreNAtvamapyanuvartate / na cAvyathiSTa vyathito'bhUt // 1227-amanthIc ca parA'nIkarmaploSTa ca niraGkuzaH, // nihantuM cA'tvariSTA'rInajakSIca caa'ngkmaagtaan.|| amanthIdityAdi-parAnIkaM zatrusainyamamanthIva kSobhitavAn 'mantha vilo. ddne|' niraGkuzazcApratihatazaktiH aploSTa bhrAntavAn / 1026 / pluG gatau' / arIMzca vAnarAvihantumatvariSTa tvarate sma / 83 // jitvarA sNbhrme|' akSaM ca samIpamAgatAnajakSIt bhakSitavAn / 1145 / jakSa bhakSa-hasanayoH' iti bhakSaNe jakSiH // 1228-vyakrukSad vAnarA'nIka, saMpalAyiSTa cA''yati, // ___ hastAbhyAM nazyadakAkSId, bhIme caupAdhitA''nane.47 vyakrukSadityAdi-tasmintrAyatyAgacchati sati, AyUrvasyeNaH zatari ruupm| vAnarAnIkaM vyakrukSat vikrozati sma / '2333 / zala igupadhAdaniTaH ksH| / 3 / 1145 / ' saMpalAyiSTa palAyate sma / tacca nazyatpalAyamAnaM hastAbhyAmakAkSIt AkRSTavAn kumbhakarNaH / 'kRSa vilekhane' / '2402 / anudAttasya c-16|159|' ityam / halantalakSaNA vRddhiH / AkRSTaM cAtibhIme 'tibhayaGkare vikRte mAnane vakke upAdhita nyastavAn / dhAn / '2389 / sthA voricca / 1 / 2 / 17 // 1229-ratanA 'ciklidad bhUmi, sainyaiz cA 'tastaraddhataiH, // nA 'tAsad bhakSayan krUro, nA 'zramad ghnan plavaGgamAn, // 48 // raktenetyAdi-vAnarAnIkasya rakena bhUmimaciklidat kleditavAn 1321 // kidU bhaaiibhaave| tasya Nyantasya caGi rUpam / sainyaizca hatairbhUmimatastara chAditaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-cadhoM' nAma paJcadazaH sargaH- 385 vAn / stRNAteNau~ caGi rUpam / '2566 / at smR-dR-svr-74195|' ityA. dinA atvam / tAMzca bhakSayannapi krUraH nAtAprsIt na tRptaH / 1271 // tRpa prINane' pussaadiH| 'spRza-mRza-kRSa-tRpa-dRpAM cleH sijvA' iti pakSe sin / plavaGgamAMzca ghnan hiMsan nAzramat na zrAntavAn / '1280 / zramu tapasi khede ca' iti khede puSAditvAdaG // 1230-na yoddhama'zakan kecin , nA 'DhaukiSata kecana, // prANazana nAsikAbhyAMca, vakreNa ca vanaukasaH. 49 na yoddhamityAdi-teSAM madhye kecidvanaukaso vAnarA yoDhuM nAzakan na zaktA bhavan / laditvAdaG / kecinnADhaukiSata na Dhaukante sma / ye tu tena padena kSiptAste nAsikAbhyAM nAsikAvivarAbhyAM vakreNa ca prANazan pranaSTAH / niHsRtA ityarthaH / nazeH puSAditvAdaG / '2287 / upsrgaat-8|4|14|' ityAdinA nntvm|| 1231-udare cA 'jarannanye tasya pAtAla-sannibhe, // __ AkandiSuH, sakhInAhvan , prapalAyiSatA'svidan. udare cetyAdi-anye ca tasyodare pAtAlasannibhe sadRze ajaran jIrNAH / '2291 / ju-stmbhu-3|1158|' ityAdinA 'G / 2406 / RdRzo 'Di guNaH 37 / 4 / 16 / ' AkrandiSuH AkranditavantaH / sakhIn mitrANi Ahvan AhUtavantaH / '2418 / lipi-sici-3|1153|' ityAdinAG / prapalAyiSata prapalA. yante sa / palAyamAnAzcAsvidan prsvinnaaH| puSAditvAdaG // yugmam1232-raktamazzyotiSuH kSuNNAH , kSatAz ca kapayo'tRSan , // upAsthAyi nRpo bhagnarasau sugrIvamaijihat // 51 // raktamityAdi-anye kSuNNAH santaH raktamabhyotiSuH zyotanti sma 12269 / irito vA / 3 / 1157 / ' ityaGabhAvapakSe rUpam / kSatAzca khaNDitA atRSan tRSantima / '1307 / jitRSA pipAsAyAm / ' puSAditvAdaG / nRpo rAmastaibhagnairupAsthAyi upasthApitaH / antarbhAvito vyarthaH / karmaNi ciN / asau rAmaH sugrIvamaijihat yoddhamIhAM kAritavAn / Ihateya'ntAJcaGi 2243 // dvirva. cane'ci / / 1159 / ' iti sthAnivadbhAvAt dvitIyasya dvivacanam / AT / vRddhiH / yo miti vakSyamANena yojyam // 1233-yoddhaM so 'pyaruSacchatrorairirac ca mahA-drumam // taM prAptaM prAsahiSTA'riH, zaktiM caugrAmuMdagrahIt. 52 yo mityAdi-so'pi sugrIvaH aruSat krudhyati sma / 1798 / ruSa roSe' puSAdiH / zatrozca drumamairirat kSiptavAn / 1947 / Ira kSepe' iti svArthikaNya bha0 kA0 33 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, ntasya rUpam / taM drumaM prAptamariH kumbhakarNaH prAsahiSTa prasahate sma / zaktiM cogrAM prANaharAmudAhIt udgRhItavAn // 1234-sa tAmabibhramad bhImAM, vAnarendrasya cA 'mucat // prApaptan mArutis tatra tAM cA 'lAsId viyad-gatAm. // 53 // sa tAmityAdi-tAM gRhItAM zaktiM sa kumbhakarNaH abibhramat bhramayati sm| bhrmeyentaaccngi rUpam / vAnarendrasya sugrIvasyopari amucat muktavAn / ludittvA. daG / tatra tasyAM muktAyAM mArutirhanUmAn prApaptat pratyupasthitaH / luditvAdacha / '2355 / pataH pum / 7 / 4 / 19 / ' iti pumaagmH| tAM ca viyadgatAmalAsIt AptavAn / '1132 // lA AdAne / ' '2377) ym-rm-7|2|73|' iti sagiTau // yugmam1235-azobhiSTA'cakhaNDac ca zaktiM vIro, na cA 'yasat. // lauha-bhAra-sahasreNa nirmitA nirakAri me // 54 // azobhiSTetyAdi-asau gRhItazaktirvIraH azobhiSTa zobhate sma / zaktima. cakhaNDacca bhagnavAn / '1694 / 95 / khaDa khaDi bhedane' caurAdikaH / tAM ca khaNDa. yannAyasat nAyasyati sa / 1286 / yasu prayatne / ' puSAdiH / lauhabhArasahasreNa nirmitA ghaTitA mama zaktirnirakAri bhannA aneneti rakSaH kumbhakarNo 'kupaditi vakSyamANena smbndhH|| 1236-zaktiratyakupad rakSo, giriM caudakhanId gurum , // ___ vyasRSTa taM kapI-ndrasya, tenA'mUchIMdasau ksstH.||55|| zaktirityAdi-akupat kupitH| '1312 / kupa krodhe' pussaaaadiH| giriM ca gurumudakhanIt utkhAtavAn / '2284 / ato halAdelaghoH / / 2 / 7 / ' iti vRdya. bhAvapakSe rUpam / kapIndrasya sugrIvasyopari taM ca giri vyasRSTa visRSTavAn / 'sRja visarge' anudAttet / tasmAddhalantAdAtmanepade sicaH kittve guNAbhAvaH / asau kapIndrastena kSataH hataH san amUrcIt mohamupagataH // 1237-aloThiSTa ca bhU-pRSThe, zoNitaM cA 'pyasunuvat, // tamAdAyA'palAyiSTa, vyarociSTa ca raaksssH||56|| aloThiSTetyAdi-mUchitazca bhUpRSThe aloThiSTa luThate sma / 'ruTha luTha pratighAte' iti dutAdiH / 2345 / dhunyo luGi / / 3 / 9 / ' iti parasmaipadavikA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma pazcadazaH sargaH - 387 rUpenAtmanepadam / asya zoNitaM ca vyasusruvat srutam / '2312 | Ni- zri|3|1|46 |' ityAdinA ca / taM sugrIvamAdAya rAkSasaH kumbhakarNaH palAyiSTa palAyate sma / vyarociSTa rocate sma / '797 ruca dIptau ' // yugmam -- 1238 - abhaiSuH kapayo, 'nvArat kumbhakarNa marutsutaH, // zanairabodhi sugrIvaH, so'luJcIt karNa - nAsikam 57 abhaiSurityAdi - tasminnIte kapayo 'bhaiSuH bhItAH / marutsutaH kumbhakarNa - manvArat anugataH / arteH '2382 | sarti- zAstyartibhyazca | 3|1|56 |' ityaG / '2406 / ' Rzo 'Gi guNaH | 7|4 | 16 | ' / sugrIvaH zanairmanAgabodhi labdhasaMjJo babhUva / ' 2328 | dIpa- jana - | 3 | 1161|' ityAdinA budheH kartari ciN / sa buddhaH karNanAsikam / prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / asyAluJcIt kRttavAn / rAkSasasyeti vakSyamANena sambandhaH // 1239 - rAkSasasya, na cA trAsIt, pranaSTumaMyatiSTa ca // akrodhi kumbhakarNena, peSTurmArambhi ca kSitau // 58 // rAkSasasyetyAdi - rAkSasasya kumbhakarNasya sambandhe sa sugrIvo na cAtrAsIt na trastaH / rAkSasAt pranaSTuM palAyitum / '2517 | masji-nazorjhali / 7|1|60|' iti num / ayatiSTa ca yatate sma / kumbhakarNenAtmano 'vasthAM dRSTvA bhakrodhi kruddham / bhAve luG / kSitau ca peSTuM cUrNayituM sugrIva Arambhi bhArabdhaH / karmaNi luG / '2581 / rabherazabliToH | 7|1|63|' iti num // 1240 - sugravo 'syA bhrazarddhastAt, samagAhiSTa cA 'mbaram // tUrNama'nvasRpad rAma mananandac ca vAnarAn // 59 // sugrIva ityAdi - asya kumbhakarNasya hastAt sugrIvaH abhrazat bhraSTaH / ' 1304 / bhrazu aMzu adhaHpatane' puSAdiH / sa cAmbaramAkAzamagAhiSTa bhAkrAntavAn / '696 / gAhU viloDane' anudAttet / tUrNaM ca rAmamanvasRpat anugataH / luditvAdaG / vAnarAMzca karNa - nAsikakartanenAnanandat toSitavAn / nandaterNyantasya rUpam // 1241-atatvarac ca tAn yoddhumaciceSTac ca rAghavau. // kumbhakarNo nyavartiSTa raNe'yutsanta vAnarAH 60 atatvaradityAdi - tAMzca vAnarAn yoddhumatatvarat tvarayati sma 'mA vilambadhvam' iti / tvarerNyantAccaG / '2566 / at smR-dR-svara - 17/4/95|' iti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, abhyAsasya atvam / rAghavau ca yoddhumacaceSTat vyApArayati sa / '2583 // vibhASA veSTi-ceSTyoH 744196 / ' ityabhyAsasyAtvapakSe rUpam / sa kumbhakarNo yoddhuM nyavartiSTa nivRttaH / nivRticuutaadiH| '2345 / dyuyH-1||3||9||' ityAdinAtmanepade nAGa / vAnarAzcAyutsanta yudhyante sma // 1242-aviveSTan nRpA''dezAdArukSez cA''zu raaksssm|| ( tAnadhAvIt samArUDhAMs te 'pyatraMsiSatA''kulAH.61 aviveSTannityAdi-vAnarA rAkSasamaviveSTan veSTayanti sma / atra rAma ityAdRSTavyam / yatastadAdezAdAzu te rAkSasamArukSan ArUDhAH / ruhaH 2336 // zala igupdhaat-3|1145' ityAdinA ksaH / vAnarA eva nRpAdezAdaviveSTaniti vyAkhyAne svAtantrayeNa teSAM kartRtvAtprayojakatvaM na ghttte| tAMzca vAnarAnArUDhAn kumbhakarNo 'dhAvIt dhUtavAn / '2279 / svrti-7|2|44|' ityAdinA ida / halavRddhaH '2268 / neTi 71 / 4 / ' iti prtissedhH| te vyAkulAH santo'traMsiSata srastAH / patitA ityarthaH / '806 / sraMsu bhraMsu ava khaMsane' dyutAdiH / prsmaipdaabhaavaabaang|| 1243-agrasiSTa, vyadhAviSTa, samAzlikSaca ca nir-dym.|| te cA'pyaghoriSuoraM, raktaM cA'vamiSur mukhaiH. 62 agrasiSTetyAdi-kumbhakarNaH kAMzcidagrasiSTa grasatesa / kAMzcinirdayaM samA. nikSat / 1262 / zliSa AliGgane' / '2336 / shl:-3|1145|' iti ksaH / te cAzliSTAH mahAghoraM zrutikaTukaM aghoripuH zabdamuktavantaH / 1433 / ghura bhImArtha-zabdayoH' iti tudAdiranudAttet / raktaM cAvamiSuH udgIrNavantaH // 1244-sa cA'pi rudhirair mattaH sveSAmapyadayiSTa na, // agrahIca cA ''yuranyeSAmaruddha ca praakrmm||63|| sa cetyAdi-sa cApi kumbhakarNaH rudhirairmattaH sveSAmapi nAdayiSTa na dayAM kRtavAn , kimapareSAm / 613 / adhiigrth-2||3||52||' iti sssstthii| anyeSAM vAnarANAM AyurjIvitamagrahIt gRhItavAn / '2299 / hynt-7|2|5|' iti na vRddhiH| 'bhadohIvA''yuH' iti pAThAntaram / tatra tathAbhUtaM kumbhakarNa dRSTavatAmanyeSAmAyuradohIva svayaM gatamiva / '2769 / duhazca / 3 / 1 / 63 // ' iti karmakartari cinn| parAkramaM cAnyeSAmaruddha ca bhAvRtavAn / rudheH karmAmiprAye tk| '2281 / jhalo jhali / 8 / 2 / 26 / ' iti sico lopaH / 2280 / jhaSastatho?'dhaH / / 2 / 4 / / '52 / jhalAM jaz jhazi / / 4 / 53 // // 1245-saMtrastAnAmapAhAri sattvaM ca vana-vAsinAm , // acchedi lakSmaNenA'sya kirITaM kavacaM tthaa.||6|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-vadhoM' nAma paJcadazaH sargaH- 389 saMtrastAnAmityAdi-tena sattvamapAhAri apahRtam / sarveSAM trastatvAt / karmaNi luG / lakSmaNena asya kirITaM mukuTaM tathA kavacamacchedi chinnam / karmaNi luG // yugmam1246-abhedi ca zarair dehaH prAzaMsIt taM nizA-caraH // aspardhiSTa ca rAmeNa tenA 'syA 'kSipsateSavaH, 65 abhedItyAdi-dehazcAsya zaraiH karaNabhUtairabhedi chinnaH / nizAcarazca taM lakSmaNaM prAzaMsIt stutavAn 'sAdhu bhavatA yuddham' iti / rAmeNa sahAspardhiSTa yoddhaM spardhate sma / tena rAmeNAsya iSavaH akSipsata kSiptAH / karmaNi luG / halantAdAtmanepade sicaH kitvAdguNAbhAvaH // 1247-yairaghAni kharo, vAlI, mArIco, dUSaNas tthaa.|| ___ avAmasta sa tAn darpAt , prodayaMsIc ca mudgaram. 66 yairityAdi-yaiH zaraizca kharo 'ghAni vyApAditaH / karmaNi luG / te akSipsateti yojyam / sa kumbhakarNastAn nan darpAdavAmasta avamanyate sma / mudgaraM prodayaMsIt udguNavAn / '2377 // ym-rm-17|2|73|' iti sagiTau // 1248-vAyavyA'streNa taM pANiM rAmo 'cchetsIt sahA''yudham , // AdIpi taru-hasto 'sA vaMdhAvIca cA 'ri-saMmukham. // 67 // vAyavyAstreNetyAdi-yena pANinA mudgaramudayaMsIt taM pANiM sahAyudhaM rAmo vAyavyAstreNa maruddevatAdattena acchetsIt / chinnapANizvAsau taruhastaH / tarurhaste yasyeti taroH praharaNatvAt saptamyantasya paranipAtaH / AdIpi dIpyate sma / '2328 / ' diip-jn-3|116||' ityAdinA kartari ciN / arisaMmukhaM ca rAmAmimukhamadhAvIt vegena gatavAn // 1249-sa-vRkSamacchidat tasya zakrA'streNa karaM nRpaH, // jo cA 'zIzatad bANairaprAsIdiSubhir mukham. 68 savRkSamityAdi-tasya savRkSamapi karaM nRpaH zakrAstreNAcchidat / '2269 / irito vA / 3 / 157 / ' ityaG / jo cAnyairbANairazIzatat gamanAsamarthe kRta. vAn / zadeNau~ '2598 // shdergtau-19||3||42|| iti tatvam / mukhaM ceSubhiraprA. sIt pUritavAn / '1135 / prA pUraNe' // 1250-aindreNa hRdaye 'vyAtsIt, so 'dhyavAtsIc ca gAM hataH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, apakSAtAM sahasre dve tad - dehena vanaukasAm // 69 // aindreNetyAdi -- aindreNa zareNa hRdaye'dhyAtsIt viddhavAn / sa tathA hato gAmadhyavAtsIt bhUmimadhyuSitavAn / tasya patato dehena vanaukasAM vAnarANAM dve sahasre apikSAtAM cUrNite / '1546 / pidhU saMcUrNane' / karmaNi luG // 1251 - astAviSuH surA rAmaM dizaH prApan nizAcarAH, // bhUkampaSTa sandrA, vyacAlIdambhasAM patiH. 70 " astAviSurityAdi - tasmin hate surA devA rAmamastAviSuH stuvanti sma / '2385 / stu-su-dhUJbhyaH parasmaipadeSu / 7|2|72 |' itIT / nizAcarAstadbhayAddizaH prApan prAptavantaH / '1341 / ApU vyAptau / ' sAnIndrA sakulaparvatA bhUmirakampiSTa calati sma / ambhasAM patiH samudro vyacAlIt prakSubhitavAn // 1252 - hataM rakSAMsi rAjAnaM kumbhakarNamazizravan // arodId rAvaNo 'zocIn, mohaM cA 'zizriyat param. hatamityAdi - hataM vyApAditaM kumbhakarNa rakSAMsi rAjAnaM rAvaNamazizravan zrAvitavantaH / zRNoterNyantAt sanIva kAryamiti '2578 // sravati zRNoti - 1714/811' ityAdinA abhyAsasya vikalpeneT / evaM ca kRtvA bhazuzruvanniti paatthaantrm| dvikarmakatA tu buddhyarthatvAt / zrutvA ca rAvaNo 'rodIt azrUNi mumoca / azocIt zocati sma / ' tenApi tyakto 'smi' iti / paraM ca mohaM mUrcchAmazizriyat / ' 963 / zriJ sevAyAm' / ' 2312 | Ni zri - | 3|1|48 ' ityAdinA caG // yugmam 1253- apaprathad guNAn bhrAturacikIrtac ca vikramam, // 'kruddhena kumbhakarNena ye 'darziSata zatravaH // 72 // apaprathadityAdi -- bhrAturguNAn buddhimattvAdInapaprathat prakhyApitavAn / '818 prathaprakhyAne' ghaTAdiH / tasmAt NyantAccaGi '2566 / at smR-dRtvara / 7 / 4 / 95 ' ityAdinA'tvam / vikramaM ca zauryamacikIrtat udIritavAn / '1775 | kRta saMzabdane' iti caurAdikaH / '2589 / jighratervA | 7|4|6|' ityadhikRtya ' 2567 / urRt |7|4|7|' iti ikArAbhAvapakSe rUpam / '2571 / upadhAyAzca | 7|1|101 // ' itItvam / vikramakIrtanaM cAha - kruddhena krodhakartrA kumbhakarNena ye zatravo'darzicata dRSTAH / karmaNi luG / '2757 / syasic / 7 / 4 / 62 / ' ityAdinA dRzezciNvadiT // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-badho' nAma paJcadazaH sargaH- 391 1254-kathaM nbajIviSus te ca, sa cA amRta mahA-balaH / / ayuyutsiSatA ''zvAsya kumArA rAvaNaM tataH 73 kathamityAdi-te 'lpAH kathaM nAma ajIviSuH jIvitAH / sa ca kumbhakarNo mahAbalaH amRta mRtH| 2538 // mriyateluMG-liGozca // 1 / 3 / 61 / ' iti tng| '2369 / hUsvAdaGgAt / 8 / 2 / 27 / ' iti sico lopaH / anantaraM kumArAH rAjaputrA devAntakAdayo rAvaNaM zocantamAzvAsya apanItazokaM kRtvA ayuyurisaSata yo miSTavantaH / 2613 / halantAcca / 1 / 2 / 10 / ' iti sanaH kittvam / 2734 // pUrvavatsanaH / / 3 / 62 / ' iti tng|| 1255-devAntako 'tikAyaz ca trizirAH sa nraantkH|| te cAM''hiSata saMgrAma balino rAvaNA''tmajAH.74 devAntaka ityAdi-te ca rAvaNAtmajAH saMgrAmamAhiSata gatavantaH / 678 // ahi gatau / kinAmAnaH / devAntakaH atikAyaH vizirAH narAntaka iti // 1256-yuddhonmattaM ca mattaM ca rAjA rakSArthamAJjihat // yutAnAM, niragAtAM tau rAkSasau rnn-pnnddito.||75|| yuddhetyAdi-sutAnAM rakSArtha rAjA yuddhonmattaM mattaM ca rAkSasaM AJihat prasthApitavAn / aMhateNau caGpare dvitIyAdvivacanam / tau rAkSasau raNapaNDito niragAtAM nirgatau / '2458 / iNo gA luGi / / 4 / 45 / ' // 1257-tairajeSata sainyAni, dviSo 'kAriSatA ''kulAH // parvatAniva te bhUmAvacaiSur vAnarottamAn. // 76 // tairityAdi-taiH rAkSasaiH sainyAni ajeSata jitAni / karmaNi luG / acipravadbhAvapakSe rUpam / dviSa AkulA akAriSata / te rAkSasA vAnarottamAn vAnarANAM pradhAnabhUtAn parvatAniva bhUmau avaiSuH puJjIkRtavantaH / 'cina cayane / 1258-aGgadena samaM yoddhamaghaTiSTa narAntakaH, // praiSiSada rAkSasaH prAsaM, so 'sphoTIdaGgadorasi. 77 aGgadenetyAdi-narAntakaH kumAraH aGgadena saha yoddhumaghaTiSTa ghaTate sma / rAkSasaH prAsaM kuntaM praiSiSat / 'iSu gatau' ityasya Nyantasya caGi rUpam / sa prAso'Ggadorasi asphoTIt vizIrNaH // 1259-azvAn vAli-suto 'hiMsIdatatADac ca mussttinaa.|| rAvaNiz cA 'vyatho yoddhamArabdha ca mahIM gataH.78 azvAnityAdi-vAlisuto 'zvAn rathayuktAnahiMsIt vyApAditavAn / "1549 / tRha hisi hiMsAyAm' / muSTinA pANinA atatADat bhAhatavAn '1693 / taDa bhAghAte' / tADanaM tADaH / '3184 // bhAve / / 3 / 10 / ' ghaJ / tArDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 bhaTTikAvye - caturthaM tiGantakANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, karotIti Nic / NAviSTavaditi TilopaH / '2314 | Nau caGyupadhAyA - 17|4|1| ' iti '2572 / nAglopizAsvRditAm |7|4| 2 |' iti hasvapratiSedhaH / sa ca rAbaNiravyatho vyathArahitaH / hatAzvAdrathAdavatIrya mahIM gataH san yoddhumArabdha Arabhate sma / '2281 / jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / ghatvaM ca // 1260 - tasyA ShAriSata prANA muSTinA vAli- sUnunA // prAdudruvaMs tataH kruddhAH sarve rAvaNayo'Ggadam. // 79 // 1 tasyetyAdi - tasya prANAH vAliputreNa ahAriSata hRtAH / karmaNi luG / ciNvadbhAvaH / tato 'nantaraM sarve rAvaNayaH rAvaNasyApatyAni devAntakAdayaH kruddhAH santo 'GgadaM prAdudruvan gatavantaH / '2312 / Ni zri - | 3|1|48|' ityAdinA caG // 1261- tato nIla- hanUmantau rAvaNInavaveSTatAm // akAriSTAM girIMs tuGgAna'rautsIt trizirAH zaraiH 80 tata ityAdi - tato rAvaNInaGgadAbhimukhamAgacchato nIlo hanUmAMzcAvaveSTatAM ceSTitavantau / '2583 | vibhASA veSTi- ceSTyoH | 7|4|96 |' ityabhyAsasyAtvam / 'girIMzcAkAriSTAM vikSiptavantau / '1503 / kR vikSepe' / sici vRddhiH / tAMzca girInikSiptAn trizirAH zaraistuGgAnarautsIt AvRtavAn / '1532 / rudhir AvaraNe' / 1262 - parigheNA vadhiSTA 'tha raNe devAntako balI, // / muSTinA sdadarat tasya mUrdhAnaM mArutA''tmajaH. 81 parigheNetyAdi - atha devAntako balI parigheNAvadhiSTa hatavAn / 2695| AGo yama-hanaH ||3|28|' iti taG | avivakSita karmakatvAt ' 2696 / bhAtmanepadeSvanyatarasyAm | 2|4|44 | ' iti ino badhAdezaH / tasya nato mUrdhAnaM mArutAtmajaH muSTinA adadarat dAritavAn / '1588 / hR vidAraNe' Nyantasya caGpare Nau '2566 / at smR-hU-tvara - 17141951' ityAdinAbhyAsasyAtvam // 1263 - adIdipat tato vIryaM, nIlaM cA'pIpiDac charaiH // yuddhonmattas, tu nIlena giriNAsnAyi saMkSayam. 82 adIdipadityAdi - tato devAntakavinAzAdanantaraM yuddhonmattaH sutAnAM rakSArtha yaH preSitaH sa vIryamadIdipat / '2565 / bhrAjabhAsa - | 7|4 | 3 |' ityAdinA svAbhAvapakSe rUpam / nIlaM ca zarairapIpiDat pIDitavAn / hasvAbhAvapakSe rUpam / apIparaditi pAThAntaram / pUritavAnityarthaH / ' 1653 / pR pUraNe' iti curAdiH / sa tu nIlena saMkSayaM giriNA AnAyi nItaH / karmaNi luG // 1264-ababhrAjat tataH zaktiM trizirAH pavanA''tmaje, // hanUmatA kSatAs tasya raNe mRSata vAjinaH // 83 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-vadho' nAma paJcadazaH sargaH- 393 / ababhrAjadityAdi-tato'nantaraM trizirAH kumAraH pavanAtmajaviSaye zaki vIryamababhrAjat dIpayati sa / '2565 / bhraaj-7||3||' ityAdinA istrAbhAvapakSe rUpam / tasya vAjino rathayuktA raNe hanUmatA hatAH santaH amRSata mRtAH '2538 / mriyteluNng-13|6|' iti taG // 1265-asrasac cA''hato mUrbhi, khaGgaM cA 'jIharad dviSA, // prANAnaujjhIca ca khagena chinnas tenaiva mUrdhabhiH // 84 // astrasadityAdi-trizirAzca hanUmatA mUrdhni hataH san rathAdbhUmau anasat sastaH patitaH / '2345 / dyuyo luGi / 13 / 91 // ' iti parasmaipadam / dutAdisvAdaG kliti ityanunAsikalopaH / srastazca sa khaDgaM hastasthaM dviSA hanUmatA ajIharat hAritavAn / tenaiva ca khaGgena chinnamUrdhabhihetubhUtaiH prANAnaujjhIt tyattavAn / '1388 / ujjha utsarge' // yugmam1266-mattenA 'mAri saMprApya zarabhA'stAM mahA-gadAm, / / sahasra-hariNA 'krIDIdatikAyas tato rnne.||85|| mattenetyAdi-zarabheNa vAnareNAstAM kSiptAM mahAgadAM prApya matena sutAnAM rakSArtha preSitena rAkSasenAmAri mRtam / bhAve luG / tato'nantaraM atikAyo rAjaputro raNe akrIDIt viharati sma / ratheneti vakSyati / sahasraM harayo 'zvA yasya rathasya / 1267-rathenA 'vivyathac cA'rIn, vyacArIc ca niraGkuzaH, // vibhISaNena so 'khyAyi rAghavasya mahA-rathaH // 86 // rathenetyAdi-arIMzvAvivyathat pIDitavAn / vyatherNyantasya caDi rUpam / niraGkuzazcApratihatazaktiya'cArIt bhrAmyati sa / rAntatvAdRddhiH / sa vicaranmahArathaH vibhISaNena rAghavasya AkhyAyi kathitaH / karmaNi luG // 1268-'atastambhadayaM vajra, svayambhuvamatUtuSat, // azikSiSTa mahA'strANi, raNe 'rakSIc ca rAkSasAn. 87 . atastambhadityAdi-ayaM strazattayA vajaM atastambhat stambhitavAn / 443 // stabhi skabhi pratiSTambhe / ' Nyantasya / '2312 / nni-shi-3|1148||' ityAdivA caG / svayambhuvamantuSat ugreNa tapasA ArAdhanAt toSitavAn / 1260 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa rUpe dvitIyo vargaH, tuSa prItau ' NyantaH / mahAstrANi divyAni cAzikSiSTa zikSate sma / '647 | zikSa vidyopAdAne' / raNe ca rAkSasAnarakSIt rakSati sma // 1269-adhyagISTA 'rtha-zAstrANi, yamasyA 'hnoSTa vikramam, // devA''haveSvadIpiSTa, nA janiSTA 'sya sAdhvasam // 88 // adhyagISTetyAdi - arthazAstrANi parAbhisandhAnArthAni adhyagISTa adhItavAn / '2460 / vibhASA luG -luGoH | 2|4|50 |' iti iGo gAGAdezaH / yamasyApyayaM vikramamaddoSTa apanItavAn / '1156 / huG apanayane / ' ahalantatvAtsico na kitvam | devAhaveSvadIpiSTa zobhitaH / asya ca sAdhvasaM bhayaM nAjaniSTa na jAtam / '2328 | dIpa-jana - | 3 | 1161 / ' ityAdinA ciNvadbhAvapakSe rUpam // 1270 - eSa rAvaNi/pAdi vAnarANAM bhayaGkaraH // ' AtA 'tha sa kAkutsthaM dhanuz cA 'pusphurad guru. // eSa ityAdi - ya evaM sa eSa rAvaNiH ApAdi asmAkaM samIpamAgataH / '1244 / pada gatau / ' '2513 | ciN te padaH | 3 | 1|60 / ' iti ciN / yato rAvaNirvAnarANAM bhayaGkaraH / atha so 'tikAyaH samIpamAgataH kAkutsthamAhnata yuddhAyAhUtavAn / '2419 / AtmanepadeSvanyatarasyAm | 3|1|54|' ityaG / dhanuzca guru mahadapusphurat sphAritavAn / '2569 | ci sphuroNa | 6 |1| 54 |' ityAtvam // 1271-saumitriH sarpa-vat siMhamArdidat taM mahA''have. // tau prAvIvRtatAM jetuM zara- jAlAnyanekazaH // 90 // saumitrirityAdi -- yathA sarpaH siMhaM gacchati tadvattamatikAyamArdidat gatavAn / '56 / arda gatau / ' ardanamardaH / taskarotIti Nic / tadantAccaGi rUpam / '1968 | arda hiMsAyAm' iti caurAdiko vA / tau saumitrayatikAyau jetuM zarajAlAni prAvIvRtatAM bahUni pravartitavantau / ' 2567 / ukret |7|4|7|' iti Nau caDyupadhAyA apavAda RkAraH // 1272-acchaittAM ca mahA'''tmAnau, ciramazramatAM na ca // " tathA tAvA'sthatAM bANAna'tAniSTAM tamo yathA // 91 // acchettAmityAdi - tau ca mahAtmAnau parasparasya zarajAlAni acchettAM chinnavantau / '2269 / irito vA | 3|1|57 |' ityaGabhAvapace rUpam / '2281 // jhalo jhali |8|2|26|' iti sico lopaH / ciraM cireNApi nAzramatAM na zrAntau / zrAmiH puSAdiH / tau tathA bANAvAsthatAM kSiptavantau / ' 2438 | asthati - vakti - |3|1|52 |' ityaG / '2520 / asyatesthukU | 7|4|17|' yathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma paJcadazaH sargaH - 395 andhakAramatAniSTAM vistAritavantau / ' 2284 / ato halAderlaghoH | 7|27| iti vRddhivikalpaH // 1273 - sauryAss vyakAriSTAstre rAkSasa-lakSmaNau // te copAgamatA nAzaM samAsAdya parasparam // 92 // sauryagye ityAdi - rAkSasaH sauryamastraM vyakArIt vikSiptavAn / '1503 // vikSepe / ' lakSmaNo 'pyAgneyaM ityevaM tau vyakAriSTAm / te cAstre parasparamAsAdya prApya nAzamupAgamatAm | luditvAdaG // 1274-abibhrajat tataH zastramaiSIkaM rAkSaso raNe, // tada'dhyadhva sadasAdya mAhendraM lakSmaNeritam // 93 // abibhrajadityAdi - tato'nantaraM rAvaNiH aiSIkamastram / iSIkAyA idam / tatsarvasrotassu pravizat jIvitamapaharati / raNe abibhrajat dIpitavAn / '2565 / bhrAja-bhAsa - | 7|4 | 3 |' ityAdinA upadhAyA hasvatvam / tadapi adhvasat dhvastam / dhvasidyutAdiH / lakSmaNeritaM lakSmaNapreritaM mAhendramastramAsAdya tadgatirodhaM kRtvA dhvaMsayati sma // 1275-tataH saumitrara'smArSIdadeviSTa ca durjayam // brahma'straM, tena mUrdhAnama'dadhvaMsan nara - dviSaH // 94 // tata ityAdi - anantaraM saumitriH durjayaM anabhibhavanIyaM brahmAstramasmASat smarati sma / '2297 / sici vRddhiH - 17|2|1| tacca smaraNAdupasthitaM adeviSTa dyotate sma / '533 | 34 | tevR deva devane' iti anudAttet / dyotane draSTavyaH / devanasyAnekArthatvAt / tena ca brahmAstreNa prayojakakartrA naradviSo rAkSasasya mUrdhAnamadadhvaMsat pAtitavAn saumitriH / hetumaNNyantAccaGi rUpam // 1276 - tato 'krandId dazagrIvas tamA'zizvasardindrajit // nirayAsIc ca saMkruddhaH, prArcicac ca svayambhuvam. 95 1 " tata ityAdi - tataH sutamaraNAnantaraM dazagrIvaH akrandIt roditi sma / taM ca krandantamindrajidAzivasat AzvAsitavAn / 'mayi jIvati kiM vRthA janavadrodiSi ' iti / hetumaNNyantasya caGi rUpam / saMkruddhazca nirayAsIt / rAvaNagRhAnnirgataH / ' 1123 / yA prApaNe' / nirgatya ca svagRhe svayambhuvaM brahmANaM prAcicat pUjitavAn / '1945 arca pUjAyAm' iti curAdiH / ' 2315 | caGi |6|1|11| ajAdidvirvacanam // 1277 - ahauSIt kRSNavartmAnaM samayaSTA 'stra - maNDalam // " " so slabdha brahmaNaH zastraM syandanaM ca jayA''vaham . 96 ahauSIdityAdi - kRSNavartmAnamagnimahauSIt / havyena prINitavAnityarthaH / 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, astramaNDalaM AyudhagrAmaM samayaSTa pUjitavAn / sa indrajit brahmaNaH sakAzAt jayAvahamaskhaM syandanaM cAlabdha labdhavAn / '2281 // jhalo jhali / / 2 / 26 / ' iti sico lopH|| 1278-tamadhyAsiSTa dIpA'gramamodiSTa ca raavnniH|| channa-rUpasa tato'kartId dehAn rAvaNa-vidviSAma. 97 tamityAdi-taM syandanaM dIprAgraM uparibhAgasya ratnapratyuptatvAt / adhyAsiSTa adhyAsitavAn / 542 / adhi-shiing-|1|4|46|' iti karmasaMjJA / tatrasthazca rAvaNirindrajit amodiSTa hRSTavAn / tato'sau channarUpaH adRzyaH san rAvaNavidviSAM vAnarANAM dehAnakartIt chinnavAn / '1429 / kRtI chedane / ' 2506 / sesici-17|2|57|' ityAdinA sico 'nyatreDvikalpaH / 'rAvaNividviSAm' iti pAThAntaram / tatra devAntakAdividviSAmityarthaH // 1279-sapta-paSTiM plavaGgAnAM koTIr vANairasUSupat. // nizA'nte rAvaNiH kruddho rAghavau ca vyamUmuhat.98 saptaSaSTimityAdi-vAnarANAM koTIH saptaSaSTiM bANairasUpupat svApitavAn vyApAditavAnityarthaH / '2584 // svApezcaGi / 6 / 1 / 14 / ' iti samprasAraNam / nizAnte ca nizAvasAne rAvaNiH kruddhaH san rAghavau vyamUmuhat mohitavAn / 1274 / muha vaicitye|' Nau caGi rUpam // 1280-apisphavat sva-sAmarthyamagRhIt sAyakair dizaH, // aghorIcca mahA-ghoraM, gatvA, praiSIc ca rAvaNam.99 apisphavadityAdi-tau mohayitvA AtmIyaM sAmarthyamapisphavat vardhayati sma / 'IdRzastAdRzo'ham' iti / '2597 / sphAyo vaH // 3 // 41 // ' iti Nau vatvam / dizaH sAyakairagRhIt chAditavAn / '2278 / neTi 711 // 4 // ' iti vRddhipratiSedhaH / hayantatvAdvA / mahAghoraM cAtirAdraM zabdamaghorIt muktavAn / gatvA ca laGkAM rAvaNaM preSIt preSitavAn / 'gaccha tat mamAdbhutaparAkrama draSTum' iti / 'iSu gtau'|| yugmam1281-vibhISaNas tato'vodhi sa-sphurau rAma-lakSmaNau, // ___ apArIt sa gRhItolko hata-zeSAn plavaGgamAn. // vibhISaNa ityAdi-tatastasmin kAle vibhISaNaH rAmalakSmaNau sasphurau calantau abodhi buddhavAn jIvitAviti / '2328 / diip-jn-3||16||' ityAdino kartari ciN / sphuraNaM sphuraH / ghajarthe kavidhAnam / yaduktaM sthAnAgAvyabihaniyudhyarthamiti tadupalakSaNaM na parigaNanam / sa vibhISaNaH andhakArAt gRhItolkaH san hatazeSAn plavaGgamAnapArIt 'mA bhaiSTa' iti prINitavAn // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma pazcadazaH sargaH - 397 1282 - ' mA zociSTa raghu- vyAghrau nA'mRSAtAmiti bruvan // avAbuddha sa nIlAssdIn nihatAn kapiyUthapAn // mA zociSTetyAdi - yUyaM mA zociSTa zokaM mA kuruta / '2219 | mAhi luG ||3|3|175 / ' yasmAdvaghuvyAghrau nAmRSAtAM na mRtau ityevaM bruvan apArIdviti yojyam / ye ca nihatAstAnnIlAdIn kapiyUthapAn sa vibhISaNaH paribhraman avAbuddha avabuddhavAn / ete hatA iti / '2328 / dIpa- / 3 / 1 / 61 / ' ityAdinA ciNo vikalpitatvAdabhAvapakSe rUpam // 1283- tatraiSaj jAmbavAn prANIdu'damIlIc ca locane, // paulastyaM cA'gadIt 'kaccidajIvIn mArutA''tmajaH ' tatretyAdi - tatra teSu jAmbavAn ISanmanAkU prANIt ucchvasiti sma / '1144 | ana prANane / ', ' 2478| aniteH | 8|4|19|' iti Natvam / locane ca udamIlIt unmIlitavAn / '556 / mIla kSmIla nimeSaNe' / paulastyaM ca vibhISaNamagadIt gaditavAn / '2284 / ato ilAdeH - 72|7|' ityavRddhau rUpam / kaJcit kiM hanumAn bhajIvIt jIvitavAn / na mRta iti // 1284 - tasya kSeme mahA - rAja ! nA mRSmarhyakhilA vayam. // paulastyo'zizravat taM ca jIvantaM pavana''tmajam. // tasyetyAdi - tasya hanumataH kSeme jIvitatve sati he mahArAja ! akhilAH sarva eva vayaM nAmRSmahi na mRtA iti / '2790 | AzaMsAyAM bhUtavaca | 3 |3|132 / ' iti luG / evamuktaH paulastyo jIvantaM pavanAtmajaM tamazizravat zrAvitavAn / zRNoterNyantAcca Gi sanvadbhAve abhyAsevarNasya '2578 / sravati zRNoti|7|4|81|' ityAdinA itvapakSe rUpam // - yugmam -- 1285 - AyiSTa mArutis tatra, tau cA 'pyahRSatAM tataH, // prAhaiSTAM himavatpRSThe sarvauSadhi - giriM tataH // 104 // AyiSTetyAdi - tatra paulastyAhUto mArutirAyiSTa AgatavAn / '508/ aya gatau' AGpUrvaH / tato 'nantaraM tau jAmbavadvibhISaNau ahRSAtAM hRSTavantau / '1308 / hRSa tuSTau ' puSAdiH / tatastau hRSTau hanumantamiti vakSyamANena sambandhaH / prASTAM prahitavantau / 2297| sici vRddhiH | 7|21|' '1337| hi gatau' / himavatpRSThe himavataH pRSThe / sarvoSadhigirim / sarvA bhoSadhayo yasminniti // 1286 - tau hanUmantamA'ne'tumaSadhIM mRta-jIvinIm // sandhAna-karaNIM cA'nyAM vi-zalya- karaNIM tathA . 105 bha0 kA 0 34 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.98 bhaTTikAvye-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, tAvityAdi-yA mRtaM jIvayati yA ca kSatasya sandhAnaM karoti tathA vizalyaM ca yA karoti / '2841 // kRtyalyuTo bahulam / 3 / 3 / 113 / ' tAmoSadhImAnetuM prAhaiSTAmiti yojyam / 3534 / oSadhezca vibhaktAvaprathamAyAm / / 6 / 3 / 132 / ' iti dIrghatvam // 1287-prodapAti nabhas tena, sa ca prApi mahA-giriH, // yasminnajvaliSU rAtrau mahauSadhyaH shsr-shH||106|| prodapAtItyAdi-tena hanUmatA nabhaH prodapAti utpatitam / sa ca mahA. giristena prApi prAptaH / karmaNi luG / yasmin girau mahauSadhyaH sahasrazo'nekadhA rAtrAvajvaliSuH dIpyante sa / '2330 / ato lAntasya / / 2 / 2 / ' iti vRddhiH // 1288-niracAyi yadA bhedo nauSadhInAM hanU-matA, // sarva eva samAhAri tadA zailaH sahauSadhiH. // 10 // niracAyItyAdi-yadA hanUmatA oSadhInAM bhedo na niracAyi vizeSato na nizcitaH tadA kRtsna eva zailaH sahauSadhiroSadhisahitaH samAhAri samAnItaH // 1289-prANiSur nihatAH kecit, kecit tu prodmiilissuH|| tamo 'nye 'hAsiSur yodhA, vyajambhiSata cA'pare. // 108 // prANiSurityAdi-yadA oSadhisannidhAnAt te nihatAH kecidyodhAH prANiSuH ucchsitvntH| kecittu prodamIliSuH unmIlitalocanA bbhuuvuH| anye tamo mohamahAsiSuH tyakavantaH / / 2377 / ym-rm-18|2|73||' iti sagiTau / tathAnye 'hAsiSuriti pAThAntaram / te tathAbhUtamAtmAnaM dRSTvA savilAsaM hasitavantaH / apare vyajRmbhiSata jRmbhikAM kRtavantaH / '415 / 16 / jabhi jubhi gAvinAme' ityaatmnepdii|| 1290-ajighrapaMsa tathaivA'nyAnauSadhI lipaMsU tathA, // evaM te'cetiSuH sarve, vIrya cA'dhiSatA'dhikam.109 ajighrapatrityAdi-tathAnyAn labdhasaMjJAnoSadhIrajighrapana prApitavantaH / nAsikayAbhyavahRtavanta ityarthaH / '540 / gti-buddhi-1||4||52||' ityAdinA pratyavasAne karmasaMjJA / '2589 / jighratervA / 7 / 4 / 6 / ' iti 2314 // Nau cabyu. padhAyAH -7 / 4 / 14 / ' ityakAraH / tathAlipan liptavantaH / anyAnoSadhIbhiritya rthAt / '2518 / lipi-sici-3|1153|' ityacha / evamanena prakAreNa sarve. 'cetiSuH saMjJAM labdhavantaH / '39 / citI saMjJAne / ' adhikaM ca vIryamoSadhi pralAdaviSata dadhati ma / 2389 / sthA-vorizca // 1 // // 17 // // . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa-vadhoM' nAma paJcadazaH sargaH- 399 1291-ajihvadat sa kAkutsthau, zeSAMz cA 'jIjivat kapIn / hanUmAnatha te laGkA magninA 'dIdipan drutam // 110 // ajihnadadityAdi-evaM ca sati hanUmAn kAkutsthAvajiladat hAditavAn / '27 // hAdI sukhe ca' NyantaH / zeSAMzca kapInajIjivat jIvayati sa / atha te jIvitAH santaH laGkA drutamadIdipan dIpitavantaH / '2565 / bhaaj17|4|3|' ityAdinA hasvapakSe rUpam // 1292-samanAtsIt tataH sainyamamArjId bhalla-tomaram, // amAkSIca cA 'sipatrA''dInababhAsat prshvdhaan.|| samanAtsIdityAdi-tataH sainyaM samanAsIt sannaddham / '440 / naho dhaH / / 2 / 34 // ' iti dhatvam / halantalakSaNA vRddhiH / bhallatomaramamArjIt zodhitavAn / mRjeruditvAt pakSe rUpam / asipatrAdInamArsIt / iDabhAve rUpam / ubhayatrApi '6473 / mRjevRddhiH / / 2 / 114 / ' / parazvadhAnababhAsat dIpitavAn / '2565 / bhraaj-bhaas-74|3|' iti isvapakSe rUpam / abhAsIJceti pAThAntaram / tatrAntarbhAvito NyarthaH // 1293-kumbhakarNa-sutau tatra samanaddhAM mahA-balau // nikumbhaza caiva kumbhaz ca, prApatAM tau plavaGgamAn. / kumbhakarNetyAdi-kumbhazcaiva nikumbhazca kumbhakarNasutau mahAbalau tatra sainye samanaddhAM sannaddhau / tau ca plavaGgamAna prApatAM prAptavantau / laditvAdaG // 1294-agopiSTAM purIM laGkAmagoptAM rakSasAM balam , // atyAktAmAyudhA'nIkarmaneSTAM ca kSayaM dviSaH // 113 // agopiSTAmityAdi-laGkAM ca purI agopiSTAM rakSitavantau / guperUdittvAdidapakSe rUpam / agautAmitIDabhAvapakSe rUpam / halantalakSaNA vRddhiH / '2281 // jhalo jhali / / 2 / 26 / ' iti sico lopaH / AyudhAnIkaM AyudhasamUhamatyAktAM tyaktavantau visRSTavantau / 1055 / tyaja hAnau' / pUrvavadvRddhiH sico lopH| dviSaH zatrUn kSayamanaiSTAM nItavantau / '2297 / sici vRddhiH-7||2|||||| 1295-akokUyiSTa tat sainyaM, prapalAyiSTa caa''kulm,|| ___ acyutac ca kSataM raktaM, hataM cA 'dhyazayiSTa gAm // akokUyiSTetyAdi-tat sainyaM plavaGgamAnAM bhayAdakokUyiSTa bhRzaM zabda kRtavat / '1017 / kuka zabde' ityasmAt yaDyabhyAsasya 2641 // na kavateyaki i74 / 63 / ' iti kuruzrutvapratiSedhaH / tato yajantAlacha / prapalAyiSTa palAyate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe dvitIyo vargaH, ma / ajAderaGgasya / '2254 / ADajAdInAm / 6 / 4 / 72 / ' / parayoranaGgatvAcca '2326 / upasargasyAyatau / / 2 / 19 / ' iti latvam / kSataM ca khaNDitaM ca sat rakamacyutat kSarati sa / '2269 / irito vA / 3 / 157 / ityaG / hataM ca nihataM sat gAmadhyazayiSTa bhUmau patitam / 542 / adhishii-1||4||46||' iti karmasaMjJA // 1296-aGgadenA 'hasAtAM tau yudhyakampana-kampanau, // abhyAdId vAlinaH putraM prajavo 'pi sa-matsaraH.115 aGgadenetyAdi-akampanaH kampanazca tau / jyeSThatvAt pUrvanipAtaH / yudhi saMgrAme bhaGgadena bhahasAtAm / karmaNi luG / 2696 / AtmanepadeSvanyatarasAm / 2 / 4 / 44 / ' iti vadhAdezAbhAvapakSe rUpam / prajaGko nAma rAkSasaH samasaraH sakodhaH vAlinaH putramabhyAdIta prahRtavAn / '1968 / arda hiMsAyAm // 1297-tasyA 'pyavebhidiSTA 'sau mUrdhAnaM muSTinA'GgadaH, // ahArSIc ca ziraH kSipraM yUpAkSasya niraakulH||116|| tasyetyAdi-tasa prajaGghasyApi mUrdhAnamasAvaGgado muSTinAbebhidiSTa atyartha bhinnavAn / bhideryaGantasya '2308 / ato lopaH // 6448 / / 2631 // yasya halaH / 6 / 4 / 49 / ' iti yalope rUpam / nirAkulazca nAma vAnaraH yUpAkSasya rAkSa. sasya ziraH kSipramahArSIt chintravAn // 1298-zarIraM lohitAkSasya nyabhAsId dvividas tadA, // kruddhaH kumbhas tato'bhaisIn mainda sa-dvividaM shraiH|| zarIramityAdi-dvivido nAma vAnaro lohitAkSasya zarIraM nyabhAvIt cUrNitavAn / 1547 / maJjo mAmardane / tato 'nantaraM kumbhakarNasutaH maindaM vAnaraM sadvividaM dvividena saha zarairabhairasIt minnavAn // yugmam1299-ApUrNiSTAM kSatau, mAM ca taavaashiniytaamubhau.|| mAtulau vihvalau dRSTvA kumbhaM vAli-suto ngaiH||118|| AghUrNiSTAmityAdi-tAvubhau kSatau AghUrNiSTAM cakravad bhrAntau / imA ca bhUtamAziprayatA Azritavantau / bhUmau patitAvityarthaH / '2312 / nni-shi|3|1||48|| ityAdinA caG / tau ca tArAbhrAtRtvAt mAtulau vihvalau dRSTvA vAlisuto nagairvRzaiH kumbhaM praurNAvIditi vakSyamANena sambandhaH // 1300-aurNAvIc , chara-varSeNa tAnaprauhIn nizA-caraH // vAnarAnaijihad rAmas tUrNa rakSitumaGgadam // 119 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma paJcadazaH sargaH - 401 praurNAvIdityAdi - prorNAvIt chAditavAnityarthaH / ' 2447 | vibhASorNoH / 1|2|3|' ityakitvapakSe rUpam / sa ca nizAcarastAnnagAn zaravarSeNApauhIt nirastavAn / 'upasargAdasyatyUhyorvAvacanam' ityAtmanepadavikalpaH / rAmazca taddhanukauzalaM dRSTvA bhaGgadaM rakSituM tUrNaM vAnarAnaijihat vyApAritavAn / IhatirNyantaH // 1301 - drutamaMtrAsta sugrIvo bhrAtRvyaM zatru-saMkaTAt, // muSTinA kaumbhakarNa ca kruddhaH prANairatityajat. // 120 // drutamityAdi - sugrIvastasmAcchatru saMkaTAt bhrAtRSyaM bhrAturapatyam / '1167 // bhrAturvyacca |4|1|144|' / drutamatrAsta rakSitavAn / agrato bhUtvA / '1034 | trai pAlane' / kaumbhakarNa kumbhaM kuddhaH san muSTinA prANairatityajat tyAjitaI vAn | tyajirNyantaH // 1302 - nikumbho vAnarendrasya prAhaiSIt parighaM tataH, // hanUmAMz cA sspatantaM tarmabhAGgId bhogi bhISaNam // nikumbha ityAdi - tato bhrAtRvadhAt nikumbho vAnarasya sugrIvasya parighaM prAhaiSIt prahitavAn / '1337| hi gatau / ' parighamApatantaM nikumbhAt bhogi* bhISaNaM bhahivat bhISaNam hanUmAnabhAGkSIt bhagnavAn // 1303 - praurNuvIt tejasA'rAtirmarAsIc ca bhayaMkaram // " grIvAM cA 'sya tathAkrAkSIdajijIvad yathA na tam. // praurNuvIdityAdi - pariSaM ca hanUmAn tejasA praurNuvIt abhibhUtavAn / kitvAdavRddhipakSe rUpam / bhayaMkaraM cArAsIt zabditavAn / asya ca nikumbhasya grIvAM tathAkAkSIt AkRSTavAn / amAgamapakSe rUpam / yathA taM nAjijIbad na jIvati sma / grIvAmAkRSyaiva vyApAditavAnityarthaH / '3157 // bhraajbhaas|3|2|177|' hRtya hUsvapakSaH // 1304 - samagata kapi sainyaM sammadenA 'timAtraM, viTapa - hariNa - nAthaH siddhimauhiSTa nityAm // nR-pati- matiraraMsta prApta - kArmeva harSAt, rajani-cara- patInAM santato 'tAyi zokaH // 123 // iti bhaTTikAvye tiG-kANDe luG-vilasito nAma paJcadazaH sargaH // 15 // * samagatetyAdi -- pradhAvayodhA nihatA iti sammadena harSeNAtimAtra matyaye samagata saMgataM kapisainyam / 2699 / samo gamyucchi - 11 / 3 / 29 |' iti taG / '2700 / bA gamaH / 1 / 2 / 13 | ' iti sicaH kirave 'nunAsikalopaH / ' 2369 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 maTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, - hastrAdaGgAt / / 27 / ' iti sico lopaH / viTapahariNanAthaH zAkhAmRgANAM nAthaH nityAM siddhimavazyaM bhAvinImauhiSTa tarkitavAn / nRpatimatiH rAmastha buddhiH prAptakAmeva saMpanneccheva rAvaNavadha-sItAlAbhayoH siddhirUpatvAt / harSAdaraMsta ramate sma / rajanicarapatInAM meghanAdAdInAM zokaH santato'vicchinnaH bhatAyi vardhate sa / '2328 / diip-jn-3|16|' ityAdinA kartari ciN // . iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvye* caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa rUpe dvitIyaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSya-rUpe kathAnake 'kumbhakarNa vadho' nAma paJcadazaH sargaH // 15 // SoDazaH sargaH... itaH prabhRti lUTamadhikRtya vilasitamAha-tatra '2193 / laHzeSe c| 3 / 3 / 13 // ' iti lada / tato'nyatrApi darzayiSyati // 1305-tataH prarudito rAjA rakSasAM hata-bAndhavaH // 'kiM kariSyAmi rAjyena, sItayA kiM kariSyate. 1 tata ityAdi-tato 'nantaraM rakSasAM rAjA rAvaNaH hatabAndhavaH vyApAditabhrAtRtvAt zokAbhibhUtaH san praruditaH RnditumArabdhaH / 'kiM kariSyAmi' ityAdinA / 3053 / AdikarmaNi ktH-3||7||' atikAye vIreM hate ki kariSyAmi rAjyena, na kiMcit / '2366 / RddhanoH sye 7 / 2 / 70 / ' itIda / sItayA ca kiM kariSyate, na kiMcit // 1306-atikAye hate vIre protsahiSye na jiivitum.|| hepayiSyati kaH zatrun , kena jAyiSyate yamaH // 2 // atItyAdi-vIre atikAye hate jIvitumeva notsahe kimanyatkartum / zaktaH palAyanena kaH hepayiSyati lajayiSyati / '2570 / bhrti-hii-7||3||33|| ityAdinA Nau pugantaguNaH / kena yamaH jAyiSyate / '602 / ji jaye' / karmaNi laT / '2757 / sy-sic-64|6|' ityAdinA ciNvadida ca // 1307-atikAyAd vinA pAzaM ko vA chetsyati vAruNam, // rAvaNaM masyate ko vA, svayambhUH kasya tokSyati. // 3 // * atItyAdi-603 / pRthg-vinaa-12|3|3|' iti paJcamI / atikAyAdvinA vAruNaM pAzaM ko vA. chetsyati dvidhA kariSyati / ko vA rAvaNaM maMsate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhokSyate yajJa-rindraH hantuM vA / yajJabhAga tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vilApo' nAma SoDazaH sargaH- 403 pUjayiSyati / svayambhUbrahmA kasya tokSyati prIti janayiSyati / 1260 / tuSa prItau' / 295 / Sa-DhoH kaH si / / 2 / 4 // // 1308-zlAghiNye kena, ko bandhUn neSyatyunnatimunnataH // kaH preSyati pitRn kAle, kRtvA katthiSyate na kaH. 4 zlAghinya ityAdinA-kenAhaM zvAdhidhye zlAghAM kariSyAmi 'mamedRzaH putraH' iti / kaH svaguNairunnataH san bandhUnubatiM parAM korTa neSyati / kAle pitRkriyocite kaH pitRRn preSyati tarpayiSyati / 1569 / prIj tarpaNe' / kRtvA kiMcitkAryam / ko na kasthiSyate katthanAM na kariSyati 'ahamevaMvidhaH' iti / bhatikAyAdvineti sarvatra yojyam // 1309-udyasyati harir vajra, vicariSyati nir-bhayaH // bhokSyate yajJa-bhAgAMz ca zUra-mAnaM ca vkssyti.||5|| udyasyatItyAdi tathA haririndraH hantuM vajramudyasyati uddhArayiSyati / utpUrvAdyame rUpam / nirbhayazcetastato vicariSyati / yajJabhAgAMzcAtmIyAn bhokSyate bhakSayiSyati / '2737 // bhujo 'navane / / 3 / 66 / ' iti tA / zUramAnaM ca 'zUro 'smi' iti vakSyati dhArayiSyati / vaheH '324 // ho ddhH| 8 // 23 // ' / 295 / Sa-doH kaH si / / 2 / 41' // 1310-ravis tapsyati niH-zaGka, vAsyatyaniyataM marut , // nirvasyaityatu-saMghAtaH, svecchayendurudeSyati. // 6 // - ravirityAdi-raviH niHzavaM zaGkAM vinA tapsyati cotiSyate / marucA. niyataM svacchando vAsyati / 1124 / 'vA gti-gndhnyoH'| RtusaMghAtaH Sar3atavaH nirvaya'ti sarvadA na bhaviSyati / 2347 / vRnyaH sya-sanoH / / 3 / 92 / ' iti vikalpaH / 2348 / na vRyazcaturthyaH / / 2 / 59 / ' itIdapratiSedhaH / svecchayendurudeSyati sadA pUrNamaNDalo nodgamiSyati / 1118 // iN gatau' / 1311-tInaM syandiSyate meghairugraM vartiSyate yamaH // atikAyasya maraNe kiM kariSyanti naa'nythaa.||7|| tIvramityAdi-meghaistIvaM atizayena sthandiSyate pUrva rajaHprazamanamAnaM vRSTam / bhAve laT / '2348 // na vRdhH-7|2|59|' itIdapratiSedho na bhavati / tatra parasmaipadagrahaNamanuvartate / yamaH ugraM vartidhyate raudraM cariSyati / Atmanepade nedapratiSedhaH / atikAyasya maraNe sati indrAdayaH kimanyathA viparyayaM na kariSyanti kintu kariSyantIti / kiM bhaviSyati nAnyathA' iti pAThAntaram / tatra sarvametadbhaviSyatItyarthaH // 1312-unmIliSyati cakSurme vRthA, yad vinayA''gatam // ___ AjJA-lAbhonmukhaM nabaMna drakSyati narAntakam // 8 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, unmIlipyatItyAdi-me mama cakSurvRthA niSphalamunmIliSyati / yadyasmAt vinayAgataM vinItam / AjJAlAbhonmukham / nanaM namanazIlam narAntakaM putraM na drakSyati // 1313-ghi mAM, trizirasA nA 'haM sandarziSye 'dya yat punaH, // ghAniSyante dviSaH kena tasmin paJcatvamAMgate. // 9 // ghiG mAmityAdi- yat trizirasA adya punarapi nAhaM sandarziSye na dRSTo bhaviSyAmi / karmaNi lada ciNvadida ca / tasmin trizirasi paJcatvamAgate mRte dviSaH zatravaH kena vAniSyante / atrApi ciNvadida ca // 1314-zatrubhir nihate matte drazye 'haM saMyuge sukham , // yuddhonmattAd vinA zatrUn samAskantsyati koraNe. 10 zatrubhirityAdi-matte mattanAni zatruminihate / taireva zatrumiH saMyuge sukhamahaM drakSye draSTavyo 'si pUrva bhayAdRSTaH / aciNvagAvapakSe rUpam / tasya ca bhrAturyuddhonmattAdvinA raNe zatrUn kaH samAskansyati abhiyAsyati / 2048 skandira gati-zoSaNayoH' / 12 // khari ca / / 4 / 55 / ' iti cavam // 1315-AhvAsyate vi-zaGko mAM yotsyamAnaH zata-RtuH, // prakalpsyati ca tasyA 'rthoM nikumbhe dur haNe hate 11 AhvAsyata ityAdi-zatakraturindraH yotsyamAnaH yuddhaM kariSyan vizako nirbhayaH mAM yuddhAyAvAsyate / '27041 spardhAyAmAkaH / // 3 // 3 // ' ityAtmanepadam / nikumme duINe duHkhena hanyata iti / 3305 / iisst-3|3|126|' ityAdinA khala / tasmin hate tasya zatakratorarthaH niSkaNTakarAjyalakSaNaH praka lpsyati saMpatsyate // 1316-kalpiSyate hareH prItir, laGkA cauphnissyte,|| devAntaka! tvayA tyako riporyAsyAmi vshytaam|| kalpiyata ityAdi-zatrubhiH kumbhaM ca nipAtitaM zrusvA harerindraya prItiH kalpiSyate bhaviSyati / '2351 / luTi caklapaH / / 3 / 93 // iti vakArAsssa. sanorapi parasmaipadavikalpaH / bhAtmanepade ca nepratiSedhaH / lakA ca zatrubhirUpahaniSyate vilopyate / karmaNi luT / aviNvadbhAvapakSaH / '2316 / DanoH sye 12170 / ' itIda / iha surairAgasyate / bhAve lada / 1317-mariSyAmi, vijeSye vA, _ hatAz cet tanayA mama, // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vilApoM' nAma SoDazaH sargaH- 405 haniSyAmi ripUs tUrNa, na jIviSyAmi duHkhitaH // 13 // mariyAmItyAdi-yadi mama tanayA hatAH tadA mariSyAmi zatrUn vA vijeSye / '2534 // mriyteluNng-liddoH-11||3||6||' iti niyamAttaG na bhavati / uttaratra '2685 / vi-parAbhyAM jeH // 1 // 3 / 19 / ' iti taG / tato ripUna tUrNa hani. jyAmi / punarbandhu vinAkRtatvAt duHkhitaH san na jIviSyAmi // 1318-smeSyante munayo, devAH kathayiSyanti cA'nizam // 'daza-grIvasya dur-nIter vinaSTaM rakSasAM kulam.' // 14 // smeSyanta ityAdi-munayo harSAt smeSyante hsissynti| DivAttaG / devA bhanizaM kathayiSyanti / yathA dazagrIvasya dunIte1rnayAt rakSasAM kulaM vinaSTam // 1319-kena sambhAvitaM tAta-kumbhakarNasya raaghvH|| raNe kasyeti gAtrANi mamANi ca vittsyeti.||15|| kenetyAdi-he tAteti zokAt buddhisthaM pitaramabhimukhIkaroti / kenaitatsa. mbhAvitaM nizcitam / yat kumbhakarNasya gAtrANi raNe rAghavaH karasya'ti chetsyati / 1529 / kRtI chedane / marmANi vitasya'ti apaneSyati / 1540 / utRdira hiMsA'nAdarayoH' / '2506 / sesici-7|2|57|' ityAdinA ivikalpaH // 1320-patiSyati kSitau bhAnuH, pRthivI tolayiSyate. // nabhastrAn bhakSyate vyoma muSTibhis tADayiSyate. // patiSyatItyAdi-kSitau bhUmau bhAnurAdityaH patiSyati adho gamiSyati / pRthivI tolayiSyate avaM kSepsyate / 1716 // tula unmAne' curAdAvadanteSu ca paThyate / karmaNi lRT / nabhasvAn vAyuH kASThavadbhakSyate / karmaNi lada / muSTibhivyoma tADayiSyate haniSyate // 1321-indoH syandiSyate vahniH, samucchokSyati sAgaraH, // jalaM dhakSyati, tigmAMzoH syantsyanti tamasAM cyaaH.|| indorityAdi-indoH vahniH sthandipyate prastraviSyati / '2357 / vRdyaH syasanoH / / 3 / 12 / ' iti parasmaipadavikalpaH / sAgaraH samucchokSyati zoSa yAsyati / jalaM dhakSyati bhasmasAt kariSyati / '1060 / daha bhsmiikrnne'| '324 / ho DhaH / 2 / 33' / 326 / ekAco bazo bhe-18|2|3||' iti bhabhAvaH / tigmAMzorAdityAttamasA cayAH tamAsaMghAH syansyanti / svandeH pUrvavatparasmaipadavikalpaH / 2348 // na vRdhH-7|2|59|' itIdapratiSedhaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 1322-kumbhakarNo raNe puMsA kruddhaH paribhaviSyate // saMbhAvitAni naitAni kadAcit kenacija jane. 18 kumbhakarNa ityAdi-kumbhakarNo raNe kruddhaH san ghusA paribhaviSyate / karmaNi laT / etAni bhAnupatanAdIni kumbhakarNaparibhavAntAni jane loke kenacit na saMbhAvitAni na cintitAni // 1323-kumbhakarNe hate laGkA mArozyanti plavaGgamAH, // dakSyanti rAkSasAna , dRptA bhakSyanti ca mamA ''zramAn. // 19 // kumbhakarNa ityAdi-kumbhakarNe itthaM hate sati plavaGgamA laGkAmArokSyanti AkramiSyanti / '916 // ruha bIjajanmani' / rAkSasAn dakSyanti dazanaiH chetsyanti / dRptAzca mamAzramAn gRhAn bhakSyanti cUrNayiSyanti // 1324-caya'nti bAla-vRddhAz ca, naya'nti ca mudA yutaaH|| tena rAkSasa-mukhyena vinA tAn ko nirotsyati. 20 caya'ntItyAdi-bAlAn vRddhAMzca caya'nti vyApAdayiSyanti / 1411 // ghRtI hiMsA-granthanayoH' iti taudAdikaH / mudA harSeNa yutAH naya'nti / 1191 // nRtI gAtravikSepe / ' 2506 / sesici-7|2|57|' ityAdinA vika. lpeneT / tena ca rAkSasamukhyena vinA tAn ko nirotsyati nivArayiSyati // 1325-amarSoM me paraH, sItAM rAghavaH kAmayiSyate, // cyuta-rAjyAt sukhaM tasmAt kiM kilA 'sAvavApsyati. __ amarSa ityAdi-amarSaH krodhaH para utkRSTaH mama yadrAghavaH sItAM kAmayiSyate / karmaNi laT / tadantAt , '2802 / anavaklatyamarSayorakiMvRttepi / 3 / 3 / 145 / ' iti amarSe krodhe luT / anyacca cyutarAjyAttasmAt rAmAdasau sItA kiM kila nAma sukhamavApsyati tanna sambhAvayAmi / '2803 / kiMkilAstyartheSu laT / 3 / 3 / 146 / ' iti anavaklaptAvasaMbhAvanAyAM laT // 1326-mArayiSyAmi vaidehI, khAdayiSyAmi rAkSasaiH, // bhUmau vA nikhaniSyAmi vidhvaMsasyA 'sya kAraNam 22 mArayiSyAmItyAdi-athavA asya sarvasya vidhvaMsasya vinAzasya kAraNaM baidehIM mArayiSyAmi vyApAdayiSyAmi / etairvA rAkSasaiH khAdayiSyAmi bhojayipyAmi / 540 / gti-buddhi-114152|' ityAdinA pratyavasAnArthe karmasaMjJAyAM prAptAyAm 'bhAdikhAyoH pratiSedhaH' iti kartRsaMjJaiva bhavati / bhUmau vA nikhaniSyAmi // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'rAvaNa-vilApoM' nAma SoDazaH sargaH- 407 1327-nA 'nurotsye jagal-lakSmI, ghaTiSye jIvituM na vaa|| na rasye viSayaiH zUnye bhavane bAndhavairaham // 23 // nAnurotsya ityAdi-jagalakSmI nAnurotsye na kAmayiSye / bhano rudhiH kAme / jIvituM vA na ghaTiSye prayatnaM na kariSyAmi / tasmAdbhavane bAndhavaiH zUnye viSayaiH zandAdibhirna rasye na krIDAM kariSye // 1328-modiSye kasya saukhye 'haM, ko me modiSyate sukhe,|| AdeyAH kiMkRte bhogAH kumbhakarNa! tvayA vinA. 24 modiSya ityAdi-he kumbhakarNa ! tvayA vinA kasya saukhye ahaM modiSye harSiSye / na kasyacit / mama vA sukhe sati ko modiSyate hRSTo bhaviSyati / na kazcidapi / kiMnimittaM parabhogA AdeyAH bhAdAtavyAH // tadeva darzayannAha1329-yAH suhRtsu vipanneSu mAmupaiSyanti saMpadaH, // tAH kiM manyu-kSatA''bhogA na vipatsu vipattayaH.25 __ yA ityAdi--suhRtsu snigdheSu vipanneSu yAH sampado vibhUtayaH samupaiSyanti niSpatsyante tAH manyukSatAbhogAH zokaiH khaNDitAbhogAH kiM vipatsu na vipatayaH kSatakSArasaMsthAnIyA bhavantIti // 1330-'vinazyati purI kSipraM, tUrNameSyanti vAnarAH, // ... a-sandhitsos tavai' tyaitad vibhISaNa subhASitam. 26 vinajhyatItyAdi-asandhitsoH rAmeNa sandhAnamanicchoH kSiprameSA purI laGkA vinazyati / '2517 / masji nshoH-71||60|' iti num / tataH tUrNa vAnarAstA sameSyanti / ubhayatrApi 2791 / kSipravacane laT / 3 / 3 / 133 // ' tadetadvibhISaNabhASitaM sarvamupapannam / dharma nirNIya tenoktaM 'sandhAnamevAstu paraiH' ityAdinA // 1331-'arthena saMbhRtA rAjJA na bhASiSyAmahe vayam , // saMyotsyAmaha,' ityaitat prahastena ca bhASitam. // 27 // arthanetyAdi-rAjJA vayamarthena bhRtAH tato na bhASiSyAmahe kimatra yuktamiti etatprahastena bhASitaM taca tathaiva sampAditam / sazabdo'tra nipAtaH / yadyapIdRzaM mantranirNaye prahastena noktaM 'sandhAnamevAstu paraiH' ityAdinA, tathApi vibhISaNavacanAdanumIyate tenApyayamartho'bhyupagata iti rAvaNa evamAha / tathAca vibhISaNavacanaM 'yuddhAya rAjJA subhRtaiH' ityAdi // 1332-mAnuSo nAma patkASI rAjAnaM puruSA'zinAm // yodhayiSyati saMgrAme divyA'stra-ratha-durjayam // 28 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa rUpe tRtIyo vargaH, mAnuSa ityAdi - mAmevaM durjayaM mAnuSo nAma patkASI pAdAbhyAM gamanazIlaH padAtiH san / '992 / hima- kASi hRtiSu ca | 6| 3 |54 | ' iti pAdasya padAdezaH / puruSAzinAM rakSasAM rAjAnaM divyAstrarathatayA durjayaM durabhibhavanIyaM yodhayiSyati // evaM bahudhA vilapya jAtAmarSaH punarAha - 1333-sannatsyAmya'thavA yoddhuM na koSye sattva-hIna-vat, // adya tartsyanti mAMsAdA, bhUH pAsyatyari- zoNitam. sannatsyAmItyAdi - satvahInavat satvena hIna iva na kocye na rodimi '11115 // ku zabde' | yoddhuM sannatsyAmi sannAhaM kariSye 'hamiti / atra kiMvRttestyamarSe liDapavAdo laT / '440 | naho dhaH | 8 | 2 | 34 |' | '121 | khari ca |8|4|55|' iti carvvam / tatazcAdyAsminnahani mAMsAdAH kravyAdAH tanti tRptA bhaviSyanti / '29771 bhado na | 3 |2| 68|' iti viTi prApte vAsarUpavidhinA bhaNapi bhavati / bhUzca hatAnAmarINAM zoNitaM pAsyati / '2808 | zeSe lRT | 3 | 3|151 / ' // 1334 - AkarSyAmi yazaH, zatrUnapaneSyAmi karmaNA // anubhAviSyate zoko maithilyA 'dya pati-kSayAt // 30 // AkarthyAmItyAdi - sarva yoddhRNAM yaza AkarSyAmi AhariSyAmi / zatruMzva karmaNA yuddhAkhyenApaneSyAmi nyUnayiSyAmi / adya patikSayAtpativinAzAt zoko maithilyA sItayA anubhAviSyate saMvedayiSyate / karmaNi luT ciNvadiT // 1335 - mantUyiSyati yakSendro, valgUyiSyati no yamaH, // glAsyantya- pati-putrAz ca vane vAnara - yoSitaH // 31 // mantUyiSyatItyAdi - yakSendro dhanadaH dAzarathimApanaM zrutvA mantUyiSyati durmanA bhaviSyati / yamazca na valgUyiSyati hRSTamanA na bhaviSyati / mantuvalguzabdAbhyAM / '2678 / kaNDvAdibhyo yak | 3|1|17|' tadantAt laT / vane vAnarayoSitaH apatiputrAH satyaH glAsyanti glAniM yAsyanti // 1336 - sukhaM svapsyanti rakSAMsi, bhramiSyanti ca nirbhayam, // na vikrokSyanti rAkSasyo, narAMza cA 'tsyanti harSitAH // 32 // sukhamityAdi - rakSAMsi caitAni sukhaM svapsyanti nirbhayaM ca bhramiSyanti / rAkSasyazca na vikrokSyanti na krandiSyanti / '913 | kuza AhvAne rodane ca' / harSitAzca satyo narAnatsyanti bhakSayiSyanti // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vilApo' nAma SoDazaH sargaH- 409 yugmam 33,341337-prAG muhUrtAt prabhAte'haM bhaviSyAmi dhruvaM sukhI // ____ AgAmini, tataH kAle yo dvitIyaH kSaNo'paraH // prAgityAdi-yo 'yamAgAmI prabhAtakAlaH muhUrtadvayasammitaH tasmiMstasyeti SaSThIsaptamyorabhedAt / yo dvitIyo muhUrtaH tasmAt prAk prathame muhUrte ahamavazyaM sukhI bhaviSyAmi / tadAnI hatazatrutvAt / tataH prabhAtAdAgAmI yaH kAlaH kSaNadvayasaMmitaH tasminnAgAmini kAle yo dvitIyaH tasmAdyadaparaH kSaNaH pUrvaH tatreti vakSyamANena sambandhaH // 1338-tatra jetuM gamiSyAmi tridazendraM sahA'maram , // tataH pareNa bhUyo 'pi lngkaamessyaamymtsrH||34||' tatretyAdi-tatra kSaNe tridazendraM sahAmaraM devaiH sahitaM jetuM drutaM gamiSyAmi / prAGmuhUrtAt sukhI bhaviSyAmi / kSaNAdyadaparaM tatra jetuM gamiSyAmIti 2795 / kAlavibhAge cAnahorAtrANAm / 3 / 3 / 137 / '. iti anadyatanavat pratyayapratiSedhe lada / tatra hi '2793 / naandytnvt-3|3|135|' iti 'bhaviSyatimaryAdAva. cane'varasmin' iti cAnuvartate / tatra jetuM kAlamaryAdAvibhAge sati yo'vara AdyapravibhAgaH tatra bhaviSyati kAle anadyatanavatpratyayavidhina bhavati / tato laTpratiSedhAllaDeva bhavati / tataH pareNeti yasminnAgAmini kAle zakaM jetuM gamipyAmi tatra dvitIyo yaH kSaNastasmAt pareNopariSTAttaM zakra jitvA bhUyo 'pi laGkAmeSyAmi / ApUrvasyeNo rUpam / amatsaro vigatakodhaH san / 1793 / parasmin vibhASA / 3 / 3 / 13 / ' ityanena vibhASAludapratiSedhAlluT / tatra hi kAlavibhAge sati bhaviSyati kAle parasmin vibhASA anadyatanavatpratyayavidhirna bhavatItyuktam // 1339-tamevaM-vAdinaM mUDhamindrajit samupAgataH // 'yuyutsiSye 'hamityevaM vadan ripu-bhayaMkaraH // 35 // tamityAdi-taM rAvaNaM mUDhatvAdevaMvAdinaM evaMbhASaNazIlaM indrajit ripobhayaMkaraH samupAgataH / yuyurisaSye 'haM yoddhumicchAM kariSyAmIti bruvan / kena saha yoddhumicchAmIti cedAha1340-nA 'bhijJA te mahArAja!, jeSyAvaH zakra-pAlitam // dRpta-deva-guNA''kIrNa mAvAM saha surA''layam, // 36 // nAbhinetyAdi-he mahArAja ! te tava nAbhijJA smRtiH surAlayaM zakreNa 'pAlitaM haptaizca devagaNairAkIrNaM vyAptam / AvAM dvAvapi saha saMbhUya jeSyAvaH jitavantau / 2773 / amijJAvacane laT / 3 / 2 / 12 / ' tatra 'bhUtAnadyatane' iti vartate bha0 kA0 35 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 bhaTTi-kAvye-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe tRtIyo vargaH, 1341-nA 'bhijJA te, sa-yakSendra bhakSyAvo yad yamaM balAt, // ratnAni cA ''hariSyAvaH, prApsyAvaz ca purImimAm. // 37 // nAbhizetyAdi-na setyabhijJAsti / sayakSendraM dhanadasahitaM yamaM balAt sAmarthena AvAM bhakSyAvaH bhagnavantau ratnAni ca tAbhyAM balAdAhariSyAvaH / imAM ca purI laGkAM prApsyAvaH / 2775 / vibhASA sAkAGke / 3 / 2 / 114' iti laT / lakSyalakSaNayoH sambandhe prayokturAkAGkSA / tatra bhaJjanaM lakSaNaM ratnAdyAharaNaM ca lakSyam // 1342-eSa pekSyAmyarIna bhUyo, na zociSyasi rAvaNa! // jagad drakSyasi nI-rAmamevagAhiSyase dizaH. // 38 // eSa ityAdi-eSo 'haM bhUyaH punararIn pekSyAmi cUrNayiSyAmi / vartamAnasAmIpye vartamAnikapratyayasya vikalpena vidhAnAllaDeva bhavati / yena he rAvaNa ! na zociSyasi zokaM na kariSyasi / bhaviSyati laT / jagat nIrAmaM rAmarahitaM drakSyasi / dizazca sarvA avagAhiSyase vyApsyasi // 1343-saha-bhRtyaH surA''vAse bhayaM bhUyo vidhAsyasi // praNasyatyadya devendras tvAM, vakSyati sa sannatim. 39 sahetyAdi-bhRtyaiH saha surAvAse svarge bhUyo bhayaM vidhAsyasi kariSyasi / devendrazca tvAM praNaMsyati 'svadIyo 'ham' iti nivedayiSyati / vakSyati ca sannatiM bhaNiSyati ca namaskAram // 1344-bheSyate munibhis tvattas tvamadhiSThAsyasi dviSaH, // jJAsye 'hamadya saMgrAme samastaiH shuur-maanibhiH||40|| bheSyata ityAdi-munibhistvatto bheSyate bhItairbhavitavyam / bhAve laT / tvamadhiSThAsyasi dviSaH zatrUn paribhaviSyasi / 542 / adhishiidd-1446|' iti karmasaMjJA / yAdRzazvAhaM tAdRzaH saMgrAme jJAsye jJAto bhaviSyAmi / karmaNi laT / kaiH / samastaiH zUramAnibhiH vayaM zUrA ityAtmAnaM manyamAnaiH / '2993 / AtmamAne khazca / 3 / 2 / 03 / ' // 1345-jJAyiSyante mayA cA 'dya vIraM-manyA dviSad-gaNAH, // gUhiSyAmi kSitiM kRttai radya gAtrair vaukasAm. // 41 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa- vilApo' nAma SoDazaH sargaH - 411 jJAyiSyanta ityAdi - ete ca dviSAM gaNAH zatrusaMghAH vIraMmanyAH adya mayA jJAyiSyante paricchetsyante yAdRzA iti / karmaNi luT / ciNvadiT / vanaukasAM kapInAM gAtraiH [ kRttaiH ] chinnairadya kSitiM gUhiSyAmi // 1346 - ArokSyAmi yugAnta vAridaghaTAsaMghaTTa - dhIra-dhvaniM niryAsyan rathamucchrita-dhvaja-dhanuH khaDga-prabhA bhAsuram. // zroSyasyedya vikIrNa-vRkNa-vimukhavyApanna - zatrau raNe " tRptAMz choNita- zoNa-bhISaNamukhAn kravyAzinaH krozataH // 42 // iti bhaTTikAvye tiGantakANDe lavilasito nAma SoDazaH sargaH // ArokSyAmItyAdi - ato'haM rathamArokSyAmi niryAsyan ito nirgacchan / ArokSyAmIti kriyAyAM kriyArthAyAmupapade niryAsyaciti ' 2193 / lRT zeSe ca |3|3|13|' iti cakArAllUda / kIdRzaM ratham / yugAnte pralayakAle yA vAridaghaTAstAsAM yaH saMghaTTaH parasparasaMmardaH tasyeva dhIro gambhIro dhvaniryasya rathasya / ucchritA dhvajAH dhanUMSi ca yatra / khaDgaprabhAbhizca bhAsanazIlo yaH / pazcAdvizeSaNasamAsaH / ucchritAnAM vA dhvajAdInAM prabhAbhirbhAsura iti yojyam / vikIrNAM itastato vikSiptAH vRkNAH chinnAH chinnamastakAH vimukhAH parAGmukhA vyApannA mRtAH zatravo yasmin raNe / kravyAzinaH zRgAlAdIn krozataH phUtkurvataH adya zroSyasi / kIdRzAn / tRptAn zoNitamAMsopabhogAt / zoNitena zoNAni lohitAni tata eva bhISaNAni bhayaMkarANi mukhAni yeSAmiti / vRzverodito niSThAnatvasyAsiddhatvAt coH kutve vRkNa iti // iti zrI - jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyecaturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe tRtIyaH paricchedaH (vargaH ) tathA lakSya rUpe kathAnake 'rAvaNa-vilApo' nAma SoDazaH sargaH // 16 // 1 - padye 'smin vRttaM zArdUlavikrIDitam / tallakSaNam --'sUryAzcairma-sa-jas-ta-tAH sagu* khaH zArdUlavikrIDitam / ' iti vRttaralAkare bhaTTakedAraH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, saptadazaH sargaHitiH prabhRti laGamadhikRtya vilasitamAha-tatra bhUtAnadyate laG tato. 'nyatra darzayiSyati1347-AzAsata tataH zAntimanugnInahAvayan , // viprAnavAcayan yodhAH, prAkurvan maGgalAni ca. // 1 // AzAsatetyAdi-tataH pratijJAnantaraM yodhAH indrajitsambandhina ityarthAt upadravaparihArArtha zAntimAzAsata abhISTavantaH / '1092 / AGaH zAsu icchAyAm' ityanudAttet / '2258 / AtmanepadeSvanataH / 7 / 1 / 5 / ' ityadAdezaH / zAnti ca darzayannAha-asnuH nAtAH / 1126 / SNA shauce'| Ata ityadhikRtya / '2463 / laGaH zAkaTAyanasyaiva / 3 / 1111 // ' iti jhernus / '2214 / usyapadAntAt / 6 / 1 / 96 / ' iti pararUpam / agnInahAvayan agnikarma kAritavantaH / viprAnavAcayan svastivAcanaM kAritavantaH / maGgalAni maGgala. yuktAni karmANi kRtavantaH // 1348-apUjayan kula-jyeSThAnupAgRhanta bAlakAn. // strIH samAvaMrdhayan sA'srAH, kAryANi prAdizaMs tathA.2 apUjayannityAdi-kulajyeSThAn vRddhAnapUjayan pUjitavantaH pAdapatanA. dinA / bAlakAnupAgUhanta AzliSTavantaH / gatAnAM kiM bhaviSyatIti sAsrAH strIH yoSitaH / '302 / vA 'm-zasoH / 6 / 4 / 80 / ' itIyaGabhAvapakSe rUpam / samAvardhayan tAmbUlAdinA saMvardhitavantaH / 'prAtipadikAddhAtvartha' iti Nic / tathA kAryANi gRhakAryANi prAdizan nirdiSTavantaH / 'idamidaM kAryam' iti // 1349-AcchAdayan , vyalimpaMz ca, prAznannatha surA''miSam , // prApiban madhu-mAdhvIka bhakSyAMz cA ''dan yathepsitAn // 3 // AcchAdayannityAdi-AcchAdayan vastrANi pinaddhavantaH / 1834 // chada saMvaraNe' curAdiH / vyalimpaMzca samAlitavantaH / 1727 / lipa upadehe' / '2542 / ze mucAdInAm 7 / 1159 / ' iti num / 140 / na zchavyaprazAn / / 3 / 7 / ' iti rutvam / pUrvasthAnunAsikaH / athAnantaraM surAmiSaM prAznan abhyvhRtvntH| madhu mAdhvIkaM madhvAsavaM prApiban suSTu pItavantaH / bhakSyAMzca khaNDapAyasAdIn yathepsitAnAdan bhakSitavantaH / aDityanuvRttau 2426 / adaH sarveSAm / 7 / 2 / 100 / ' ityaDAgamaH // 1350-nyazyan zastrANyabhISTAni, samanAz ca varmabhiH, // adhyAsata su-yAgAni, dviSadbhyaz cA 'zapaMs tathA. 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 413 nyazyannityAdi-abhISTAni yathAnubhAvitAni zastrANi nyazyan tejitavantaH / 1220 / zo tanUkaraNe' '2510 / otaH zyani / 7 / 3 / 71 / ' ityokA. ralopaH / varmabhizca kavacaiH samanahyan saMnaddhAH / zarIrANyAvRtavanta ityarthaH / suyAnAni zobhanayAnAni adhyAsata ArUDhAH / 542 / adhishiing-|1|4|46|' iti karmasaMjJA / tathA dviSayo 'zapan AkruSTavantaH 'pApAH kva yAsyatha' iti / 572 / shlaagh-hung-11434|' ityAdinA sampradAnasaMjJA // 1351-apUjayaMz catur-vakraM, viprAnArcastathA'stuvan , // samAlipata zakrA'rir yAnaM cA'bhyalaSad vrm.||5|| apUjayannityAdi-caturvakaM brahmANamapUjayan arcitavantaH / viprAnArcan dAnanamaskArAdinA pUjitavantaH / tathA astuvan parasparaM stutavantaH / zakArizca indrajit samAlipata samAliptavAn / yAnaMvaramutkRSTamabhyalaSat abhISTavAn '2321 // vA bhraash-33170|' ityAdinA zyano vikalpitatvAt pakSe zap // 1352-AmuJcad varma ratnA''dhyamabadhnAt khaDgamujvalam , // adhyAsta syandanaM ghoraM, prAvartata tataH puraH // 6 // AmuJcadityAdi-ratnADhyaM ratnapratyutaM varma kavacamAmuJcat zarIra Amukta vAn / pinaddhavAnityarthaH / khaGgaM cojvalamabadhnAt kakSApArdhAzritaM kRtavAn / ghoraM bhISaNaM svandanamadhyAsta ArUDhaH / tato 'nantaraM puraH purataH prAvartata pravRttaH // 1353-Anan bherIra mahA-svAnAH, kambUMz cA 'pyadhaman zubhAn , // atADayan mRdaGgAMz ca, perAz cA 'pUrayan kalAH // 7 // AnannityAdi-tasmAt pravRttAH mahAsvAnAH mahAnAdAH / '3239 / khanahasovA / 3 / 3 / 62 / ' ityap / bherIH Anan tADitavantaH / vAdakA ityarthAt / zubhAn susvarAn kambUn zaGkhAnadhaman zabditavantaH / '2360 / pA-mrA737' ityAdinA dhamAdezaH / mRdaGgAMzcAtADayan bhAhatavantaH / '1693 / taDa AghAte' iti curAdiH // 1354-astuvan bandinaH, zabdAnanyonyaM caudbhaavyn,|| anadana siMhanAdAMz ca, prAdrekata haya-dvipam. // 8 // * astuvannityAdi-bandinaH stutipAThakA astuvan 'jaya jIva' ityAdinA stutiM kRtavantaH / bhanyonyaM anyasya bhanyasya ca zabdAn sAMsAmikanAmAni udabhAvayan udghATitavantaH sainikA ityarthAt / siMhanAdAMzvAnadan zabditavantaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, hayadvipaM pazudvandvasya vibhASaikavadbhAvaH / prAdekata zabditavantaH / 8 // dreka zabdotsAhe' ityanudAttet // 1355-a-nimittAnyathA 'pazyannasphuTad ravi-maNDalam , // aukSan zoNitamambhodA, vAyavo'vAna su-duHshaaH|| animittAnItyAdi-animittAni kutsitanimittAni / natra kutsA. yAm / gacchanto 'pazyan dRSTavantaH / tAni darzayati-ravimaNDalamasphuTat sphuTitam , ambhodAH zoNitamokSan vRSTAH / '705 / ukSa secane / vAyavaH suduHsahAH pracaNDA avAn vAnti sma / zAkaTAyanamatAdana usAdezaH // 1356-Archan vAmaM mRgAH kRSNAH , zastrANAM vyasmaran bhaTAH // raktaM nyaSThIvadaklAmya dakhidyad vAji-kuJjaram. // 10 // AcchanityAdi-nirgacchatAM vAmapArzva kRSNamRgA Archan gatAH / ataH '2660 / paa-ghraa-7||378|' iti RchAdezaH / 1380 / Rccha gatau' ityasya cA rUpam / bhaTAzca zastrANAM vyasmaran vismRtavantaH '613 // adhiigrth12|3|52|' iti karmaNi SaSThI / vAjikuJjaramakhinnamazrAntamapi raktaM nyaSThIvat / '60 // STitru nirasane' iti bhauvAdikasya grahaNam (2320 // Tivu-lama-camAM ziti / / 3 / 75 / ' iti dIrghaH / aklAmyat klAntaM ca // 1357-na tAnagaNayan sarvAnAskandaMz ca ripUna , dvissH|| ___acchindannasibhis tIkSNairabhindas tomarais tathA 11 na tAnityAdi-tAn sarvAnazubhAnnAgaNayan nAdRtavantaH kimetairiti / api tu ripUnAskandan abhigatavantaH / dviSo rAkSasAMstIkSNairasibhirarInacchindan chinnavantaH / tathA tomaraistIkSNairabhindan vidAritavantaH // 1358-nyakRntaMz cakra-dhArAbhiratudana zaktibhir dRDham , / / bhallaira vidhyannagrA'auratuMhas tomarairalam. // 12 // nyakRntannityAdi-cakradhArAbhiH nyakRntan chinnavantaH / mucAditvAnum / zaktibhizca dRDhamatyarthamatudana vythitvntH| bhallairavidhyan tADitavantaH / 2412 / ahi-jyA-6116' iti samprasAraNam / ugrAgaistIkSNApraistomarairalaM paryAptamatUMhana htvntH| 1549 / tRha hiMsAyAm / ' rudhAditvAt znam / bhallopAnusvArau // 1359-Asyan plavaGgamA vRkSAnadhunvan bhU-dharair bhRzam , // __ ahiMsan muSTibhiH krodhAdadazan dazanairapi. // 13 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 415 AsyannityAdi-plavaGgamA api vRkSAnAsyan kSiptavantaH / 1205 / asu kSepaNe' / tathA bhUdharaiH parvatairadhunvan hatavantaH / 'adhUrvan' iti pAThAntaram / tatra '2265 / upadhAyAM ca / / 2 / 28 / ' iti dIrghaH / krodhAnmuSTibhirahiMsan tADitavantaH / dazanairdantairadazan khAditavantaH / '2396 / daMza-saJja-svA zapi / 6 / 4 / 25 / ' ityanunAsikalopaH // 1360-prAdunvan jAnubhis tUrNamaitudaMs tala-kUparaiH, // prAhiNvannari-muktAni zastrANi vividhAni ca. // 14 // prAdunvanityAdi-jAnubhistUrNaM prAdunvan pIDitavantaH 1336 / Tudu upatApe / ' svAdiH / talakUparaiH hastatalaiH prakoSThaizvAtudan vyathitavantaH / aribhirmuktAni vividhAni yAni zastrANi tAni prAhiNvan prahitavantaH // 1361-atRNeT zakra-jic chatrUnabhrAmyac ca samantataH, // adhvanaca ca mahA-ghoraM, na ca kaMcana nA'danota. 15 atRNeDityAdi-tataH zakrajidindra jit zatrUnatRNeda hiMsitavAn / tRheH bham / tasyaM '2545 / tRNa ha im / 7 / 3 / 9 / ' halaGyAdilopaH / hakArasya DhatvajaztvacatvAni / samantatazcAbhrAmyat bhrAntavAn / mahAghoraM ca bhISaNaM svanaM avanat nAditavAn / na ca kaMcana nAdunot kaMcidapi na nopatApitavAn api tu sarvAnapi pIDitavAnityarthaH // 1362-nA'jAnan sandadhAnaM taM, dhanur naikSanta bibhratam // nainacetannasyantaM, hatAs tenA 'vidur dviSaH // 16 // nAjAnannityAdi-dhanuSi zaraM sandadhAnamAropayantamindrajitaM nAjAnan na jJAtavantaH / dhanurbibhrataM naikSanta dhanurdhArayantaM na dRSTavantaH / iSUna zarAnasyantaM kSipyantaM nAcetan hastalAghavAt na jJAtavantaH / 39 / citI saMjJAne' / 134 // Gamo hsvaat-18|3|32|' iti DamuTa / tena hatAH santo dviSaH aviduH jJAtavantaH pUrvoktam / '2226 / sijabhyasta-vidibhyazca / 3 / 4 / 109 / ' iti jherjus // 1363-azRNvannanyataH zabdaM, prapalAyanta cA 'nyataH, // Akrandamanyato'kurvas tenA'hanyanta cA'nyataH. 17 azRNvannityAdi-anyataH anyasmin pradeze kecid dviSaH zabdamaNvan / '2386 / zruvaH zRnca / 3 / 1174 / ' iti zRbhAvaH zrupratyayazca / anyatra sthitAH prapalAyanta palAyitAH / anyato 'nyatra pradeze sthitAH AkrandaM aku. rvana rodanaM kRtavantaH / anyato 'nyatra tenendrajitA ahanyanta vyApAditAH / karmaNi laG / sarvatrAdyAditvAttasiH // 1364-pAloThanta, vyabhidyanta, parito raktamasravana, // paryazrAmyannatRpyaMz ca kSatAs tenA 'miyanta ca. 18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, prAloThantetyAdi-tena kSatAH kecidbhUmau prAloThanta / '749 luTha loThane / ' bhuvItastato vyabhidyanta vyanIyanta hatAH santa itastato nItAH / karmaNi laG / paritaH samantAdraktamasravan muktavantaH / paryazrAmyan khinnAH atR. pyan pipAsitAH / divAditvAt zyan / kecidamriyanta / '2538 / mriyate . G-liGozca / / 3 / 6 / ' iti ta ng|| 1365-saumitrirAkulas tasmin brahmA'straM sarva-rakSasAm // nidhanAyA ''juhUSat taM vyaSTabhnAd raghu-nandanaH. 19 saumitrirityAdi-tasmin indrajiti tathAbhUte sati saumitrirAkulo vyastacittaH sarvarakSasAM nidhanAya brahmAstramAjuhUSat AhvAtumaicchat / '2427 // abhyastasya ca // 11 // 33 // ' iti abhyastAkArasya hvayateH prAgeva dvirvacanAt samprasAraNam / taM ca saumitriM raghunandano rAmaH vyaSTanAt nivAritavAn 'mA bhUdvibhISaNasyApi nAzaH' iti / 2555 / stmbhu-stmbhu-3|1182|' ityAdinA bhApratyayaH / '2272 / stambheH / / 3 / 67 / ' iti mUrdhanyaH // 1366-tato mAyA-mayIM sItAM ghnan khaDnena viyad-gataH // adRzyatendrajid , vAkyamaMvadattaM mrut-sutH||20|| tata ityAdi-tato'nantaraM indrajit viyadgataH AkAzagataH sItA mAyAmayIM mAyAnirmitAM khaGgena man vyApAdayannadRzyata dRSTaH / karmaNi laG / tathAbhUtaM rAkSasaM malsuto hanUmAn vAkyamavadat bhASitavAn // 1367-'mA 'parAnodiyaM kiMcidabhrazyat patyurantikAt , // sItAM rAkSasa! mA smainAM nigRhNAH pApa! duHkhitAm'21 mAparAdhodityAdi-he pApa ! rAkSasa / sItA patyurantikAdamrazyat apagatA / iyaM bhavato nAparAbhot nAparAddhA / '1353 / rAdha sAdha saMsiddhau / ' iti svAdau / tasmAdenAM duHkhitAM mA sa nigRhNAH mA vadhIH / '2240 / sottare laG ca / 3 / 3 / 176 / ' iti vartamAne laG // 1368-'pIDA-karama-mitrANAM kartavyamiti zakrajit // ____ abravIt , khaDga-kRSTaz ca tasyA mUrdhAnamacchinat.22 pIDAkaramityAdi-iyamaparAddhA bhavatu na vA sarvathA yadamitrANAM pIDAkaraM tadavazyaM kartavyamiti zakrajidabravIt uktavAn / khaDkRSTazca kRSTaH khaDgo yena / 'praharaNArthebhyaH pare niSThAsaptamyau bhavataH' / tasyA mUrdhAnamacchinat chinnavAn / tipo halaGayAdilopaH / dakArasya carvam // 1369-yat-kRte 'rIna vyagRhNIma, samudramatarAma ca, // __ sA hate'ti vadan rAmamupAtiSThan marut-sutaH // 23 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 417 yatkRta ityAdi-yasyAH kRte yannimittaM [ bharIn ] parAn azokavanikA. sthitAn vyagRhNIma vigRhItavantaH / '2220 / nityaM DitaH / 3 / 4 / 99 / ' iti laGi uttamasya lopaH / samudraM cAtarAma tIrNavantaH / 2170 / ato dI? yani 17 / 3 / 101 / ' iti dIrghaH / sA sItA hateti vadanmarutsutaH rAmamupAtiSThat DhaukitavAn / atra yamunA gaGgAmupatiSThata ityevaM saGgatakaraNam / upazleSo nAstIti 'upAddevapUjA-' ityAdinA taG na bhavati // 1370-tataH prAmuhyatAM vIrau rAghavAvarutAM tathA, // uSNaM ca prANatAM dIrghamuccair vyAkrozatAM tthaa.||24|| tata ityAdi-tato hanUmadvacanAnantaraM rAghavau vIrau prAmuhatAM mohaM gatau tathA 'rutAM kranditavantau / 1107 / ru shbde'| '2443 / uto vRddhiH-7|3|09|' na bhavati tatrApi 'sArvadhAtuke' ityanuvartate / tathA dIrghamuSNaM ca prANitAM nizvasitavantau / 1144 / ana prANane' / '2474 / 'rudAdibhyaH sArvadhAtuke / 7 / 2 / 76 / ' itIda / tathA uccairAkrozatAM 'hA sIte' iti Aitavantau // 1371-tAvabhASata paulastyo 'mA sma praruditaM yuvAm, // dhruvaM sa mohayitvA'smAn paapo'gcchnikumbhilaam.|| tAvityAdi-paulastyo vibhISaNa Agatya tau tathAbhUtAvabhASata uktavAn / yuvAM mA ma praruditaM mArodiSTam / '2220 / sottare laG ca / 3 / 2 / 176 / ' iAte laG / yato dhruvamavazyaM sa indrajit pApaH asmAn mohayitvA mAyayA vimohya / muherakarmakatvAd '540 / gti-buddhi-11|4|52|' ityAdinA krmsNjnyaa| nikumbhilAmagnigRhamagacchat gatavAn / tatra bhUtAnadyatana eva laG // 1372-mA sma tiSThata, tatra-stho vadhyo 'saav-hutaa'nlH,|| ____ astre brahma-zirasyuge syandane cA 'nupArjite. // 26 // mA smetyAdi-mA sa tiSThata mA vilambadhvaM, gacchata / 2220 / sottare laG ca / 4 / 3 / 176 / ' yatastatrastho nikumbhilAstho 'sAvahutAnalaH akRtAgnikAryoM vadhyaH zakyo hantum / '2823 / zaki liG ca / 3 / 3 / 172 / ' iti cakArAt '3312 / kRtyAzca / 3 / 3 / 171 / ' iti vacanAt laG / 'kRtyAzca' iti vacanAt 'hano vadhazca' iti upasaMkhyAnAdyat 'kathamahutAnalo vadhya' iti cet astre brahmazirasi brahmazironAmni une duSprayoge syandane ca anupArjiteprAle sati // kathamubhayaM tenopAjyaMta ityAha1373-brahmA 'dadhAd vadhaM tasya tasmin karmaNyasaMsthite' / prAyacchadAjJAM saumitre yUthapAnAM ca rAghavaH // 27 // brahmetyAdi-yatastasyAM nikumbhilAyAM karmaNyasaMsthite asamAte brahmA vadhaM tasyAdadhAt dhAritavAn / uktavAnityarthaH / zlau dvirSacanam / evaM vibhISaNavacaH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, zrutvA rAghavaH saumitreyUMthapAnAM ca gantumAjJAM prAyacchat dattavAn / '996 / dANa dAne' / '2360 / pA-ghrA / / 3 / 74 / ' ityAdinA yacchAdezaH // 1374-tAM pratyaicchan su-saMprItAs tatas te sa-vibhISaNAH, // nikumbhilAM samabhyAyana, nyarudhyanta ca rAkSasaiH 28 tAmityAdi-tataste savibhISaNAH susaMprItAstAmAjJAM pratyaicchan pratISTavantaH pratigRhItavantaH / 1440 / iSu icchAyAm' / 2400 / iSu-gami-yamAM chaH / 7 / 3 / 77 / ' te ca nikumbhilAM samabhyAyan smmigtaaH| '508 / aya gatau / ' tatra ca ye dikpAlAH rAkSasAH tainyarudhyanta ruddhAH praveSTuM panthAnaM na labdhavantaH / karmaNi laG // 1375-dik-pAlaiH kadanaM tatra sene prAkurutAM mahat , // aitAM rakSAMsi nirjitya drutaM paulastya-lakSmaNau, // 29 // dikpAlairityAdi-tatra nikumbhiloddeze ubhe api sene mahatkadanaM vinAzanaM yuddhaM prAkurutAM kRtavantau / tAni rakSAsi nirjitya paulastyalakSmaNau drutamaitAM gatavantau / '1118 / iN gatau / ' bhAda vRddhiH // 1376-tatraindrajitamaikSetAM kRta-dhiSNyaM samAhitam. // ___ so 'juhot kRSNavamAnamAmanan mantramuttamam. 30 tatretyAdi-tatra nikumbhilAyAM tAvakSetAM dRSTavantau / indrajitaM kRtadhiSNyaM kRtAbhyagAram / samAhitaM ekAgramAnasam / sa indrajit kRSNavanimajuhot hutavAn / mantramuttamamAmanan Avartayan / '995 / nA abhyAse / ' zatari '2369 / paa-ghraa-73|74|' ityAdinA manAdezaH // 1377-adhyAyac chaRjid brahma, samAdheraicalan na ca. // tamAhvayata saumitriraMgajeca ca bhayaMkaram. // 31 // adhyAyadityAdi-zakajidindrajitparaM brahmAdhyAyat cintitavAn / 974 / dhyai cintAyAm' AtvaM ziti / na ca samAdhezcittavRttinirodhAdacalat calitavAn / taM tathAbhUtamindrajitaM saumitriyuddhAyAhvayata AhUtavAn / bhayaMkara cAgarjat zabditavAn // 1378-akupyadindrajit tatra, pitRvyaM cA'gadad vcH|| 'tvamatrA jAyathA, deha ihA 'puSyat surA'miSaiH,32 akupyadityAdi-tatra tasminnAhvAne kRtavati garjite ca sati akupyat kruddhaH 1312 / kupa krodhe' devaadikH| pitRvyaM ca pitRbhrAtaraM vibhISaNam / pitRzabdAd bhrAtari vyannipAtitaH / vaco vakSyamANamagadat uktavAn / mantrAsmin rAkSasakule tvamajAyathAH jAto 'si / '1224 / janI prAdurbhAve / ' devAdiko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadhoM' nAma saptadazaH sargaH- 419 'nudAttet iha ca dehaH surAmiSairapuSyad vRddhiM gtH| puSidevAdikaH / dehama. puSya iti pAThAntaram / tatra dehaM poSitavAnasi / antarbhAvitaNyartho draSTavyaH // 1379-ihA 'jIva, ihaiva tvaM krUramArabhathAH katham ; // nA'pazyaH pANimA tvaM, bandhu-tvaM nA'pyapaikSathAH. 33 ihetyAdi-ihAjIvaH jIvito 'si kathamihaiva tvaM krUraM karma ArabhathAH mArabdhavAnasi / AI pANiM ca nApazyastvaM na dRSTavAnasi / yAvatA kAlena bhuktvA pANiH zuSyati tAvantamapi kAlaM nApekSitavAnasItyarthaH / AstAM tAvadetat / bandhutvamapi ekagotratvamapi nApaikSathAH // 1380-a-dharmAn nA 'trasaH pApa! loka-vAdAn na cA 'bibheH, // dharma-dUSaNa! nUnaM tvaM nA jAnA, nA 'zRNoridam // 34 // adharmAdityAdi-he pApa ! adharmAdapi nAtrasaH na vasto 'si / 1192 / trasI udvege' / divAdau / 2321 // vA bhraash-3|1170|' ityAdinA pakSe zap / lokavAdAt janApavAdAt na cAbibheH na bhIto 'si / zlau dvivacanam / dhAtoguNaH / 588 / bhii-traarthaanaam-1|4|25|' ityapAdAnasaMjJA / he dharmadUSaNa / dharmasya dUSaNa dharmocchedaka / ativiparIte sthitatvAt / 1261 / duSa vaikRtye'| 2604 // doSo Nau / 6 / 4 / 90 / ' ityupadhAyA Utvam / dUSayatIti dUSaNaH / '2841 // kRtyalyuTo bahulam / 3 / 3 / 113 // ' iti kartari lyuTa / na tu nandyAdipATe yuH| tatra hi 'nandi vAzi-madi-dUSi-sAdhi-paci zodhi-rocibhyo NyantebhyaH pUjAyAm' ityuktam / na cAtra pUjA gamyata iti / nUnaM avazyaM tvaM nAjAnAH svayamidaM na jJAtavAnasi / 1604 / jJA Avabodhane / ' jyAdAvudAttet / 2511 // jJA-janorjA 173179' / idamanyato'pi nAzagoH dviSanyo na zrutavAnasi / '2386 / zruvaH za ca / 3 / 1174 / ' // kiM tadityAha1371-nirAkRtya yathA bandhUn laghu-tvaM yAtya-saMzayam.' / pitRvyeNa tato vAkyamabhyadhIyata zakrajit // 35 // nirAkRtetyAdi-yathA bandhUna nirAkRtya parityajya [laghutvam] laghutAM yAtyasaMzayamasandeham / tataH putrokteranantaraM pitRvyeNa vibhISaNena zakrajidvAkyamabhyadhIyata abhihitaH / karmaNi laG / '2462 / ghu-maasthaa-6|4|66|' itItvam // : 1382-'mithyA mA sma vyatikrAmo, macchIlaM mA na budhythaaH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, na 6' ityAdinA mA mA ma vyatikrAmaH satyaM samabhavaM vaMze pApAnAM rakSasAmaham. // 36 // mithyetyAdi-mithyA mRSA mA ma vyatikrAmaH mA paribhUH / '2322 / krmH-7|3|76|' ityAdinA ziti dIrghaH / zIlaM svabhAvaH mA na budhyathAH mA na buddhAstvaM api tu jJAtavAnasi / '2220 / mottare laG ca / 3 / 3 / 176 / / pApAnAM rakSasAM vaMze 'haM satyaM samabhavaM saMbhUta iti // 1383-na tvajAyata me zIlaM tAdRg , yAdRk pitus tv.|| kSayA''vaheSu doSeSu vAryamANo mayA 'ramat // 37 // natvityAdi-yadyapyahaM rAkSasakule jAtastathApi tava pituryAdRk zIlaM svabhAvastAdRk me na tvajAyata naivAbhUt yato 'sau kSayamAvahantIti kSayAvahAH / pacAdyac / teSu doSeSu parastrIharaNAdiSu mayA vAryamANo'pi / dazagrIva iti saMbandhaH / aramat ratiM kRtavAn / '2749 / vyAG paribhyo ramaH / 1 / 3 / 83 / ' iti parasmaipadam // 1384-daza-grIvo 'hamaitasmAdatyajaM, na tu vidvissn.|| para-svAnyarjiyan , nArIranyadIyAH parAmRzat. 38 dazAgrIva ityAdi-etasmAtkAraNAdahaM rAvaNamatyajaM tyaktavAnasi na punardviSan amitrIbhavan / '3111 / dviSo'mitre / 3 / 2 / 131 // ' iti zatR pratyayaH / tAn doSAnAha-parastrAni paravittAni Arjayan anyaiAhitavAn / '233 // 34 // arja sarja arjane' iti bhvAdau hetumaNic / 1858 / arja pratiyatne' iti caurAdikasya vA rUpam / anyadIyAH nArIzca parAmRzat spRSTavAn / '1519 / mRza Amarzane' iti tudAdAvanudAttet // 1385-vyajighRkSat surAn nityaM, prAmAdyad guNinAM hite,|| ___ AzaGkata suhRd-bandhUna-vRddhAn bahamanyata. // 39 // vyajighRkSadityAdi-surAn nityaM vyajighRkSata vigrahItumaicchat / guNinAM mAlyavatprabhRtInAM yaduktaM hitaM tasmin viSaye prAmAdyat pramAdaM gataH / 1284 // madI harSe' / '2519 / shmaamssttaanaam-7|3|74|' iti dIrghaH / suhRdo bandhuMzca suhRdvandhUn AzaGkata vikalpitavAn / avRddhAn aviduSaH prahastAdIn bahnamanyata zvAdhitavAn // 1386-doSararamataibhis te pitA 'tyajyata yair myaa.|| tato-ruSyadanardac ca, dvi-viMzatibhiraiva ca // 40 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadhoM' nAma saptadazaH sargaH- 421 doSairityAdi-emirdoSaistava pitA rAvaNaH aramata krIDitavAn / yadoSaimaiyA atyajyata / karmaNi laG / tataH piturdoSaprakAzanavacanAdanantaram / rAvaNiriti vakSyamANena sNvndhH|arussyt ruSTaH / 'ruSa ruSTau' / anardaca visphUrjitavAMzca // 1387-zarairatADayad bandhu, paJca-viMzatibhira nRpam // rAvaNis tasya saumitriramaznAc caturo hayAn. 41 zarairityAdi-bandhuM vibhISaNaM dviviMzatibhiraDAtayat / catvAriMzatetyarthaH / dve viMzatI yeSAM zarANAmiti bahuvrIhiH / evaM ca 808 / yaSTanaH sNkhyaayaam|6|3|47|' isyAtvaM na / tathA paJcaviMzatibhiH zarairnRpaM lakSmaNaM atADayat / zatenetyarthaH / dvau ca viMzatizca paJcaviMzatizcetyasmin vyAkhyAne dvAviMzatyA paJcaviMzatyeti ca prApnoti / saumitristu tasya rAvaNezcaturo hayAn bANairamannAt / '905 / mathe. viloDane' iti tyAdau // 1388-sArathiM cA 'lunAd bANairabhanak syandanaM tathA, // saumitrimakirad bANaiH parito rAvaNis tataH. 42 sArathimityAdi-tasya rAvaNeH sArathiM cAlunAt chinnavAn / '2558 // pvAdInAM havaH / 7 / 3 / 10 / / tathA syandanamabhana bhanavAn / '1547 / bho Amardane' iti rudhAdiH / tato'nantaraM rAvaNiH saumitriM paritaH samantAt bANairakirat chAditavAn // 1389-tAvasphAvayatAM zakti, bANAMz cA'kiratAM muhuH.|| vAruNaM lakSmaNo'kSipyadakSipad raudramindrajit.43 tAvityAdi-tAvindra jillakSmaNau zaktiM sAmarthyamasphAvayatAM vardhitavantau / '2597 / sphAyo vaH / 7 / 3 / 4 / ' bANAMzca muhurakiratAM vikSiptavantau / vAruNamastraM lakSmaNo'kSipyat / devAdikasya rUpam / indrajidraudraM pAzupatamakSipat kSiptavAn / taudAdikasya rUpam // 1390-te parasparamAsAdya zastre nAzamaMgacchatAm , // AsuraM rAkSasaH zastraM tato ghora vyasa yt,||44|| te parasparamityAdi-te zastre parasparamAsAdya prApya nAzamagacchatAM nAzaM gate / tatastannAzAdanantaraM rAkSaso rAvaNiH AsuraM asuradaivataM zastraM ghoraM bhISaNaM vyasarjayat kSiptavAn // 1391-tasmAn nirapatad bhUri zilA-zUleSTi-mudgaram // mAhezvareNa saumitrirastanAt tat sudurjym||45|| tasmAdityAdi-tasmAdAsurAdanAta zilAleSTimudraM nirapatat / iSTiH bha0 kA0 36 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, praharaNavizeSaH / taccAsura sudurjayaM saumitriH mAhezvareNa astanAt stambhitavAn / '2555 / stmbhu-3|1182||' ityAdinA bhA.cakArAt zruzca // 1392-tato raudra-samAyuktaM mAhendra lakSmaNo'smarat, // tenA''gamyata ghoraNa, ziraza cA 'hiyata dviSaH46 tata ityAdi-tato'nantaraM raudrasamAyukaM raudrAstreNa sahitaM mAhendramastraM lakSmaNo 'smarat cintitavAn / tena saraNAdevAgamyata Agatam / bhAve lng| tasya dviSaH zatroH zirazcAhiyata chinnam / karmaNi laG // 1393-atuSyannamarAH sarve, prAhRSyan kapi-yUthapAH, // paryadhvajata saumitriM, mU_jighrac ca rAghavaH // 47 // atuSyannityAdi-tasmin mRte amarA devAH atuSyan tuSTAH / kapiyU. thapAH prAhRSyan prahRSTAH / rAghavazva saumitriM paryadhvajata bhAzliSTavAn / '2396 // dNsh-snyj-64125|' ityanunAsikalopaH / '2276 / prAk sitAdaivyavAye'pi 18 / 3 / 63 / ' iti vacanAt / '2275 / pari ni-vibhyH-8370|' ityAdinA patvam / mUryajighraca AghrAtavAn // 1394-arodId rAkSasA'nIkamarodana nR-bhujAM patiH, // maithilyai cA 'zapaddhantuM tAM prAkramata cA''turaH.48 arodIdityAdi-rAkSasAnIkaM rAkSasasainyamarodIt ruditam / '2475 // rudazca paJcabhyaH / / 3 / 98 / ' itITa / nRbhujAM patiH rAvaNaH arodat ruditaH / '2476 / aD gAryagAlavayoH / / 3 / 99 / ' ityaDAgamaH / maithilyai cAzapat bhAkruSTavAn / sarvadoSasya mUlamiti / 572 / shlaagh-hu-1||34||' ityAdinA karmaNi sampradAnasaMjJA / tAM ca hantuM Aturo manyukSataH prAkramata prArabdhavAn / '2715 / propaabhyaam-1||3||42||' iti taG // 1395-'a-yuktamidami' tyanye tamAptAH pratyavArayan, // nyarundhaMz cA'sya panthAnaM bandhutA zucamAruNat.49 ayuktamityAdi-anye AtAH rAkSasAH ayuktametaditi manyamAnAH taM tathAvidhaM pratyavArayan bhAvArya sthitAH / 1950 / vRna bhAvaraNe' curAdiH / nyarundhaMzca hastapAdAdigrahaNena ruddhavantaH / bandhutA bandhusamUhaH / asya zokamAruNata apanItavatI / haraDyAdi lopaH / dhakArasya jaztvam // 1396-AsphAyatA 'sya vIratvamamarSaz cA 'pyatAyata // rAvaNasya tataH sainyaM samastamayuyutsayat. // 50 // AsphAyatetyAdi-atha viruddhazokasya rAvaNasya vIratvaM zaurya bhAsphAyata vRddhiM gatam / bhamarSazca krodhaH atAyata vistAraM mataH / tataH sa rAvaNaH samavaM sainyaM ayuyutsayat yuyutsamAnaM prayojitavAn / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 423 1397-agnInavarivasyaMz ca te, 'namasyaz ca zaGkaram , n dvijAnaprINayan zAntyai yAtudhAnA bhavad-bhiyaH.51 agnInityAdi-te yAtudhAnAH bhavadbhiyaH utpadyamAnabhItayaH / agnInava. rivasthan paricAritavantaH / 2675 / namovarivazcitraGaH kyac / 3 / 1 / 19 / ' iti varivasaH paricaryAyAmiti kyac / tadantAlaG / zaGkaraM ca mahAdevaM anamasyan pUjitavantaH / atra namasaH pUjAyAM kyac / dvijAMzca zAntyai zAntyarthamaprINayan prINitavantaH / 'dhUJ-pIjornugvaktavyaH' / 1398-paritaH paryavAd vAyurAjya-gandhira mno-rmH,|| ___ azrUyata sa-puNyAhaH svasti-ghoSaH smuccrn.||52|| parita ityAdi-agnisantarpaNAdAjyagandhiH Ajyasya gandho yasminvAyau sa vAyumanoramaH paritaH sarvavezmasu paryavAt vAti sa / svastighoSazca sapuNyahaH puNyAhazabdena saha samuccaramazrUyata zrUyate sa / karmaNi laG // 1399-yoddhAro 'bibharuH zAntyai sA'kSataM vAri muurdhbhiH,|| ratnAni cA'dadur gAz ca, samavAJchannathA''ziSaH. yoddhAra ityAdi- yoddhAraH zAntyai zAntyarthaM sAkSataM akSatataNDulairyukta salAjaM ca vAri jalaM mUrdhamirabibharuH dadhati sma / '2226 / sijbhyst|3|109|' iti jhernus / '2496 / bhRkSAmit / 7 / 4 / 76 / ' itItvam / ratnAni gAzvAdaduH dattavantaH / AziSazca tebhyaH samavAnchan kAtivantaH / 217 // vAchi icchAyAm // 1400-adihaz candanaiH zubhair, vicitraM samavastrayan, // adhArayan sajaH kAntA, varma cA'nye 'dadhur drutam. adihanityAdi-zubhaiH zuklavarNaizcandanaiH adihan gAtrANi lisavantaH / 104 // diha upacaye' / vicitraM zobhanaM samavastrayan AcchAditavantaH / 2677 / munndd-mishr-3|1|1|' ityAdinA vastrArasamAcchAdane Nic / kAntAH zubhrAH sajaH adhArayan dhAritavantaH / '966 / ina dhaarnne'| bhaNyantasya prayoga eva nAsti / anye ca varmANi kavacAni drutamadadhuH dhAritavantaH // 1401-samakSNuvata zastrANi, prAmRjana khaDga-saMhatIH // gajA''dIni samArohana ,prAtiSThantA ''tha satvarAH. samazNuvatetyAdi-zastrANi samakSNuvata / 1110 / kSNu tejane' / 2736 // samaH kSNuvaH / / 3 / 65 / ' iti taG / khaDgasaMhatIH prAmRjan zodhitavantaH / mRjerajAdau vibhASA vRddhiH / gajAdIni yAnAni samArohana bhArUDhAH / gajA. diSviti pAThAntaram / tatrAdhikaraNatvaM vivakSitam / athAnantaramArUDhAH sasvarAH prAtiSThanta prasthitAH / '2689 / samava-pra-vibhyaH sthaH / / 3 / 22 / ' iti taG // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe caturthI vargaH, 1402 - apUrayan nabhaH zabdo bala-saMvarta - saMbhavaH // apUryanta ca dig - bhAgAsa tumulaisa tUrya - nisvanaiH. 56 apUrayadityAdi - balAnAM saMvarta ekIbhAvaH tasmAtsaMbhavo yasya sa zabdaH nabha AkAzamapUrayat pUritavAn / tumulaistUryanisvanaiH mahadbhirghoSairdigbhAgA apUryanta pUrNAH / karmaNi laG 1403 - AsId dvAreSu saMghaTTo rathA'zva-dviparakSasAm // sumahAna - nimittaiz ca samabhUyata bhISaNaiH // 57 // AsIdityAdi - rathAdInAM nirgacchatAM laGkAdvAreSu saMghaTTaH sumahAnAsIta / janabhUyastayA saMgharSo 'bhUt / ' 2325 | astisico'pRkte | 7 | 3 | 16 | ' itIT / animittaiH bhISaNairbhayaMkarairmahadbhiH samabhUyata kSayakarairnimittairbhUtam / bhAve laG // 1404 - kapayo 'vibhayus tasminna'bhaJja'z ca mahA- drumAn // prodakhAyan girIMs tUrNama'gRhNaz ca mahA- zilAH.58 kapaya ityAdi - tasminnirgate kapayo 'vibhayuH bhItavantaH / mahAdrumAMzca yoddhumabhaJjan bhagnavantaH / girIn prodakhAyan utkhAtavantaH / '978 / khai khadane' ziti bhatvaM na bhavati / mahAzilA agRhNan gRhItavantaH // 1405- tataH samabhavad yuddhaM prAharan kapi-rAkSasAH, // anyonyenA 'bhyabhUyanta, vimardamasahanta ca // 59 // tata ityAdi - tato 'nantaraM yuddhaM samabhavat pravRttam / kapirAkSasAH prAharan prahRtavantaH / anyonyenAbhyabhUyanta kapayo rAkSasaiH rAkSasAzca kapibhiriti / karmaNi laG / vimardamasahanta ca soDhavantaH // " 1406 - prAvardhata rajo bhaumaM tad vyAzruta dizo daza // parAsstmIya - vivekaM ca prAmuSNAt kapi- rakSasAm. // I prAvardhatetyAdi - baladvayaprakSobhAt bhaumaM rajaH prAvardhata pravRddham / tadvajo daza dizo vyAJjata vyAmot / ayaM paro 'yaM cAtmIya iti yo vivekastaM ca prAmuSNAt apanItavat / ' 1629| muSa steye' RyAdiH // 1407 - tato 'dviSur nirAloke * svebhyo 'nyebhyaz ca rAkSasAH // adviSan vAnarAz caiva vAnarebhyo 'pi nirdayAH // 61 // tata ityAdi - tato 'nantaraM nirAloke samare rAkSasAH svebhyo 'nyebhyazvAdviSuH krudhyanti sma / vAnarA api vAnarebhyo 'dviSan nirdeyAH santaH / api Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 425 zabdAt rAkSasebhyo'pi / 2435 / dviSazca / 3 / 4 / 112 / ' ityanena zAkaTAya. namate jherjus / anyeSAmadviSan / 575 / krudh-druh-11||4||37||' ityAdinA sampradAnasaMjJA // 1408-adhuras te mahA-ghoramacyotannatha zoNitam , // __ samapadyata ratana samantAt tena kadamaH // 62 // adhurannityAdi-athAnantaraM te hatAH adhuran ghoraM raudraM shbditvntH| 1433 / ghura bhImArthazabdayoH' / zoNitaM cAzyotat kSarati sma / tena ca raktasrutena samantAtsarvataH kardamaH samapadyata saMpannaH / karmaNi laG // 1409-gambhIrAH prAvahan nadyaH, samajAyanta ca hradAH, // vRddhaM ca tad rajo 'zAmyat , samavedyanta ca dvissH|| gambhIrA ityAdi-tena raktena vardhiSNunA gambhIrA agAdhAH nadyaH prAvahan pravRttAH / idAstaDAgAH samajAyanta saMjAtAH / tacca rajaH pravRddhamazAmyat zAntam / udgamAbhAvAt / utpannasya ca patanAt rajaHzamanAt / dviSazca samavedyanta saMvedyante sma / 1841 / vida cetanAkhyAnanivAseSu' iti cauraadikH| karmaNi laG // 1410-tato 'citrIyatA 'straudhair dhanuz cA 'dhUnayan mahat // rAmaH, samIhitaM tasya nA'cetan sve na cA 'pare. // 64 // tata ityAdi-tato 'nantaraM rAmaH zastraughairacitrIyata AzcaryAbhUtaH / 3675 / nmo-vrivH-3|1|19|' iti 'citraG Azcarye' / GisvAttaG / dhanuzca mahadadhUnayat vidhUnitavAn / 'dhUma-prIjornugvaktavyaH' / tasya rAmasya samIhitamabhipretaM skhe AtmIyAH vAnarAH na ca apare parakIyA nAcetan na jJAtavantaH // 1411-chinnAnakSanta bhinnAMza ca samantAd raam-saaykaiH|| kruSTaM hAheti cA 'zRNvan na ca rAmanyarUpayan.65 chinnAnityAdi-rAmasAyakaizchinnAna bhinnAMzca samantAdekSanta / hA heti ca kuSTaM zabdamanyonyasya cAzRNvan / na ca naiva rAmaM nyarUpayan rAma iti ca na nizcitavantaH / 'rUpa vyAkriyAyAm' iti caurAdikaH // 1412-abhinac chatra-saMghAtAnANad vAji-kuJjaram , // apinaT ca rathA'nIka, na cA 'jJAyata saMcaran.66 abhinadityAdi-zatrusaMghAtAnabhinat bhinnavAn / vAjikuaramANat sampiSTavAn / '1557 / kSudira sampeSaNe' / sthAnIkaM rathasamUhamapinada piSTaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, vAn / 1546 / piSu saMcUrNane' sarve raudhAdikAH / na ca saMcaran rAmaH ajJAyata na jJAtaH / svaiH paratyarthAt / karmaNi laa|| yugmm-67|68 1413-daza danti-sahasrANi rathinAM ca mahA''tmanAm // caturdaza sahasrANi sA''rohANAM ca vAjinAm 67 1414-lakSe ca dve padAtInAM rAghaveNa dhanur-bhRtA // anIyantASTame bhAge divasasya prikssym.|| 68 // dazetyAdi-anena zlokadvayena rAghaveNa dhanurbhUtA divasasyASTame bhAge ardhaprahare daza dantinAM sahasrANi rathinAM ca mahAtmanAM caturdaza sahasrANi / sArohANAM ca vAjinAM tAvantyeva / padAtInAm dve lakSe parikSayaM vinAzamanIyanta nItAH / karmaNi laG / anIyateti pAThAntaraM tatra sarvametadanIyateti yojyam // 1415-yama-lokamivA, graznAd, rudrA''krIDamivA 'karot , // zailairivA 'cinod bhUmi bRhadbhI rAkSasaira hataiH // 69 // yamalokamityAdi-sa rAghavaH taiH rAkSasaiH bRhadbhiH yamalokamivApraznAta sandarbhitavAn / 1609 / 10 / zrantha grantha sandarbhe' iti zyAdiH / rudrAkrIDamiva rudrasya krIDAsthAnaM sazAnamivAkarot / bhUmi zailairivAcinot chAditavAn // 1416-astuvan deva-gandhardhA, vyasmayanta plavaGgamAH, // kapIndre'tanyata prItiH, paulstyo'mnytaa'dbhutm|| astuvanityAdi-tamadbhutakarmakAriNaM devA astuvan stuvanti sma / plavagamAH kapayaH vyasmayanta vismitAH / GittvAttaG / kapIndre sugrIve prItiratanyata tanyate sa / karmakartari laGa / paulastyo vibhISaNaH Azcarya jJAtavAn // 1417-rAkSasyaH prArudannuccaiH, prAjugupsanta rAvaNam // amuhyad bAla-vRddhaM ca, samarauditaro janaH // 71 // rAkSasya ityAdi-rAkSasyo bhAdivadhaduHkhitAH uccaiH prArudana ruditavatyaH / '2474 / rudaadibhyH-7|276|' itIda na bhavati ahalAditvAt / rAvaNaM prAMjugupsanta ninditavatyaH / etadurNayAt sarvamiti / bAlA vRddhAzca tadyaM amuhat bhavAmmohaM gatam / itaro janaH rAkSasIbAlavRddhabhyo'nyaH samaraut AkuSTavAn / 1101ru zande' '2443 / uto vRddhiluki hali / / 3 / 09 / ' // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 427 1418-sarvataz cA'bhayaM prApnon naicchan nRbhyas tu rAvaNaH, // phalaM tasyaidamabhyAyAd duruktasyeti cA 'bruvan. // 72 // sarvata ityAdi-sarvato devAdibhyaH abhayaM rAvaNaH prApnot prAptavAn / yato 'brahmaNi varaM dAtumudyate devAdInAmavadhyo bhUyAsam' ityuktavAn / nRbhyastu sakAzAdabhayaM naicchanneSTavAn ke mama mAnuSA iti tasya duruktasya phalamabhyAyAt upAgatam / ityevamapare abruvan uktavantaH // 1419-tato 'dhAvan mahA-ghoraM rathAsthAya rAvaNaH, // akSmAyata mahI, gRdhrAHsamArAryanta bhiissnnaaH.||73|| tata ityAdi-tato 'nantaraM mahAghoraM rathamAsthAyAruhya rAvaNaH yoddhaM vegenAdhAvat gatavAn / tasya ca dhAvato mahI akSmAyata kmpitaa| 520|kssmaayii vidhUnane' / gRdhrAzca bhISaNAH samArAryanta atyarthaM gatavantaH / 'sUci-sUtri-mUtribhyo yaG' avyaya'zUrNotInAM grahaNaM yaGvidhAvanekAjahalAdyarthamityupasaMkhyAnAt atairyaG / '2380 / guNo 'tisaMyogAdyoH / 7 / 4 / 29 / ' ityadhikRtya '2633 / yaDi ca 7 / 30 / ' iti guNaH // 1420-meghAH sa-vidyuto 'varSaz cela-knopaM ca zoNitam, // avAn bhImA nabhasvantaH, prAruvanna-zivAH shivaaH|| meghA ityAdi-savidyuto meghAzvelakopaM zoNitaM rakkaM avarSan varSitavantaH / yAvatA raktena celaM vAsaH kopayate sicyate tAvatpramANaM vRSTavantaH / 519 / yI zabde' ityasya Nyantasya '2570 / arti-hii-7|3|336||' ityAdinA puki ylopH| '3354 / cele kopeH / 3 / 4 / 33 / ' iti Namula / bhImAH nabhasvantaH vAyavaH avAna vAnti sma / '2463 / laGaH zAkaTAyanasyaiva / 3 / / 11 // ' iti niyamAdanyamate jherjusa na bhavati / zivAH zRgAlyaH azubhAH aniSTazaMsinyaH prAruvan shbditvtyH|| 1421-ATATyatA 'vamatyA 'sau dunimittAni, sNyuge|| adhunod dhanurastrauSaiH praurNonUyata vidviSaH // 75 // ATATyatetyAdi-bhasau rAvaNaH dunimittAnyavamatya yuddhArthamATAvyata atyathaimATat / 'sUci-sUtri-'ityAdinA yacha / saMyuge yuddhe dhanuradhunot kampitavAn / asnaudhairvidviSaH zatrUna praurNonUyata bhUzaM chAditavAn / 'aNuna AcchAdane' / arNoterguvadbhAvAt 'sUci-sUtri-' ityAdinA vA yacha / 2176 / majAderdvitIyasya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 bhaTTikAvye-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, / 6 / 1 / 2 / ' iti dvivaMcane '2446 // na ndraaH-6||1||3||' iti repho na dvirucyate / nuzabdasya dvivacanam / '2630 / guNo yaGlukoH 74182 // iti guNaH / '22. 98 / akRtsaarvdhaatukyoH-7|4|25|' iti dIrghaH // yugmm-76|77 1422-vyanAzayaMs tataH zatrUn sugrIvA'stA mahIbhRtaH, // - tato vyarasadaMglAyadadhyazeta mahI-talam // 76 / / vyanAzayannityAdi-tato'nantaraM sugrIvAstAH sugrIveNa kSiptA mahIbhRtaH parvatAH zatrusainyaM vyanAzayan mAritavantaH / tato mAMsAdAM rakSasAM balaM sugrIva. bAdhitaM pIDitamityuttarazlokena saMbandhaH / vyarasat Akranditavat / aglAyat glAniM gatam / mahItalamadhyazeta mahItale patitam / '2441 // ' zIGaH sArvadhAtuke guNaH // 4 // 2 // // 1423-Azyotad rudhiraM, toyamalasaccA'ti vihvalam , // azIyata nR-mAMsA'dAM balaM sugriiv-baadhitm.||77|| AzcayotadityAdi-rudhiramAzyotat anavat / vihvalaM ca sat toyamalasat abhilaSitavat / '2321 // vA bhraash-3|170' ityAdinA vikalpena zap / azIyata ca avasannam / '2362 / zadeH zitaH / / 3 / 60 / ' iti tng| '2360 / paaghraa-73|74|' ityAdinA zIyAdezaH / mAMsamadantIti / 2977 // ado'nane / 3 / 2 / 6 / ' iti viT // 1424-virUpAkSas tato krIDat saMgrAme matta-hastinA, // muSTinA'dAlayat tasya mUrdhAnaM vAnarA'dhipaH. 78 virUpAkSa ityAdi-tato virUpAkSo nAma rAkSasaH mattahastinA saMgrAme akrIDat bhrAntavAn / tasya mUrdhAnaM vAnarAdhipaH sugrIvaH muSTinA adAlayat dalitavAn / 1888 / dala vidAraNe' curAdiH // 1425-acUrNayac ca yUpAkSaM zilayA tadanantaram. // saMkruddho muSTinA'tubhnAdaGgado'laM mahodaram. // 79 // acUrNayadityAdi-tadanantaraM vAnarAdhipaH yUpAkSaM nAma rAkSasaM zilayA acUrNayat cUrNitavAn / 'tatkaroti' iti Nic / aGgado'pi saMkruddhaH muSTinA mahodaraM alaMparyAptamatubhnAt vyApAditavAn / 1619 / nabhatubha hiMsAyAm' shyaadiH|| 1426-tato 'kuSNAd dazagrIvaH kruddhaH prANAn vanaukasAm, // agopAyac ca rakSAMsi dizaz cA 'rInabhAjayat. // 8 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa vadho' nAma saptadazaH sargaH - tata ityAdi - tato dazagrIvaH kruddhaH vanaukasAM vAnarANAM prANAnakuSNAt / kuSTavAn / '1616 / kuSa niSkarSe' / rakSAMsi ca rAkSasAMzcAgopAyat rakSitavAn / '2303 / gupUdhUpa- / 3|1|28|' ityAdinA AyapratyayaH / bharIMzca dizo'bhAjayat prahitavAn // > 1427 - Alokayat sa kAkutsthamR'dhRSNod, ghorama'dhvanat // dhanurabhramayad bhImamR'bhISayata vidviSaH // 81 // 429 AlokayadityAdi - sa dazagrIvaH kAkutsthamAlokayat dRSTavAn / ghoradarzanamadhRSNot dhRSTavAn / '1350 / jiSTaSA prAgalbhye' iti svAdiH / tAnanusaran ghoramadhvanat dhvanitavAn / rAmaM mArayAmIti bhImaM dhanurabhramayat bhramitavAn / '2568 / mitAM hrasvaH | 6|4|12|' mAntatvAnmittvam / ye vidviSo na palAyitAH tAnabhISayata trAsitavAn / '2595 / miyo hetu bhaye Suk | 7|3|40|' | '2594 / bhIsmyorhetubhaye ||3|68|' iti taG // 1428 - Askandal lakSmaNaM bANaira'tyakrAmac ca taM drutam // rAmama'bhyadravaj jiSNura'skunAc caiSu vRSTibhiH 82 , AskandadityAdi - jiSNurjayazIlo dazagrIvaH lakSmaNaM vANairAskandat bAdhitavAn / '1048 / skandir gatizoSaNayoH / taM ca lakSmaNaM drutamatyakrAmat AkrAntavAn / ziti dIrghaH / atikramya ca rAmamabhyadravat abhimukhaM gatavAn / '1011 / dru gatau' / iSuvRSTibhiraskunAt chAditavAn / '1573 / skun AvaraNe' | '2555 // stambhustumbhu | 3|1182|' ityAdinA cakArAt zrA // 1429 - apauhad bANa-varSe tad bhalai rAmro nirAkulaH, // pratyaskunoda daza-grIvaM zarairazI -viSA'maiH // 83 // apauhadityAdi - tadvANavarSe rAmo nirAkulaH san bhalaira pohat apanItavAn / 'upasargAdasyatyUhyorvA' iti pakSe tip / dazagrIvaM bANairAzIviSopamaiH duHsahatvAtpratyaskunot pratIpaM chAditavAn / atra zrupratyayaH // 1430 - maNDalAnTatAM citramucchittAM zastra - saMhatIH // jagad vismApayetAM tau, na ca vIrAvasIdatAm 84 maNDalAnItyAdi - citramAzcarya maNDalAnyATatAM cakravad bhrAntau / zastrasaMhatIH acchittAM chinnavantau / jagat vismApayetAM vismApitavantau / ' 2596 // nityaM smayateH | 6 | 1|57 |' ityAtvam / na ca tau vIrau asIdatAM bhavasannau 1 '2360 / paa-ghraa-17|3|78 / ' iti sIdAdezaH // 1431 - vyoma prAcinutAM bANaiH, kSmAmakSmApayatAM gataiH, // abhittAM tUrNama'nyonyaM zikSAz cA 'tanutAM muhuH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturthoM vargaH, vyometyAdi-bANairyoma prAcinutAM chaaditvntau| mAM pRthivIM akSmApa. yatAM kampitavantau / '520 / kSmAyI vidhUnane' / '2570 / arti-hii-7||3||36||' ityAdinA puk / anyonyamamittAM vidAritavantau / '2469 / soralopaH / 6 / 4 / 11' carvena ca takAraH / tUrNa zikSAH dhanuSi kauzalAni muhuratanutAM vistAritavantau / 1432-samAdhattA ''suraM zastraM rAkSasaH krUra-vikramaH, // tadakSaran mahAsarpAn vyAghra-siMhAMz ca bhISaNAn. / / samAdhattetyAdi-rAkSasaH asuraM zastraM samAdhatta dhanuSyAropitavAn / zlo dvirvacanamabhyAsakAryam / 2443 // bhaabhystyoH-16|4|12|' ityaakaarlopH| 25.1 / dadhastathozca 2 / 38' iti bhaSbhAvaH / '2200 / jhaSastatho|'dhaH / / 4 / ' iti pratiSedhAt takArasya dhatvaM na bhavati / tatsaMhitaM sAdIn prAkSarat muktavat // 1433-nyaSedhat pAvakA'streNa rAmas tad rAkSasas ttH|| adIvyad raudramatyugraM, musalA''dyagalat ttH||87|| nyaSedhadityAdi-tadAsuraM zastraM rAmaH pAvakAstreNa nyaSedhat niSiddhavAn / tato rAkSaso raudramastramatyugramadIvyat kSiptavAn / atra divirgatau vartate / tato raudrAt kSiptAt musalAdipraharaNamagalat / nirgatavat / 587 / gala bhadane / anekArthatvAddhAtUnAM galiratra nirgame vartate // 1434-gAndharveNa nyavidhyat tat kSitIndro, 'tha nraa'shnH|| sarva-marmasu kAkutstha maumbhat tIkSNaiH zilImukhaiH // 88 // gAndharveNetyAdi-kSitIndro rAmaH tadraudramastraM gAndharveNAstreNa nyavidhyat tADitavAn / atha narAzano rAkSasaH zilImukhairvANaiH sarvamarmasu kAkutsthamaumbhata pUritavAn / 1407 // umbha pUraNe' tudAdau // 1435-tatas trizirasaM tasya prAvRzcal lakSmaNo dhvajam // amaznAt sArathiM cA''zu, bhUribhiz cA 'tudaccharaiH // 89 // tata ityAdi-tato'nantaraM lakSmaNastasya rAvaNasya dhvajaM trizirasaM trizUlAgraM prAvRzcat chintravAn / '1376 / ovazcU cchedane' tudAdau / sArathiM cAmabhAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadhoM' nAma saptadazaH sargaH- 431 dhvastavAn / 1600 / mantha viloDane' zyAdiH / bhUrimizca prabhUtaiH zarairatudat vyathitavAn // 1436-azvAn vibhISaNo 'tunAt syandanaM cA'kSiNod drutam , // nA 'kSubhnAd rAkSaso, bhrAtuH zaktiM caudavRhad gurum. // 90 // azvAnityAdi-vibhISaNazcAzvAnatubhnAt hatavAn / 1610 / 19 / nabha tubha hiMsAyAm' / syandanaM cAkSiNot bhagnavAn / '1561 // kSiNu hiMsAyAm' tanAdau / rAkSaso rAvaNaH nAkSubhnAt na kSobhaM gataH / 1617 / kSubha saJcalane' z2yAdau gRhyate na divAdau / bhrAturvibhISaNasya kRte guruM zaktimudavRhat udyatavAn / 1435 / vRhU udyamane' / tudAdau / gurumiti 502 / voto guNavacanAt / 4 / 1 / 4 / ' iti vikalpena GIS // 1437-tAmApatantIM saumitris tridhA'kRntacchilImukhaiH, // ___ azabdAyanta pazyantas tataH kruddho nizAcaraH 91 tAmityAdi-tasyopari zaktimApatantIM saumitriH zilImukhaistridhA tripra. kAraM akRntat chinavAn / '1529 / kRtI chedane' tudAdau / yatra prekSakAH pazyantaH te azabdAyanta zabdaM kRtavantaH / 'vIra lakSmaNa ! sAdhu kRtam' iti / 2673 / shbdvair-3|1|27|' ityAdinA karotyarthe kyaG / tato'nantaraM nizAcaraH RddhaH krodhaM kRtavAn // kuddho nizAcaraH kiM kRtavAnityAha1438-aSTa-ghaNTAM mahA-zaktimudayacchan mahattarAm , // rAmA'nujaM tayA 'vidhyat , sa mahIM vysuraashryt.|| aSTetyAdi-aSTau ghaNTA yasyAM mahAzaktau tAM zakti prabhAveNa mahattarAM mahatI atizayena mahApramANAM udayacchat udyatavAn / 2742 / samudAbhyo yamo'granthe 1375 / ' iti taG na bhavati ak-bhipraaytvaat| tayA ca karaNabhUtayA rAmAnuja lakSmaNamavidhyat viddhavAn / rAmamanujAtavAniti / '3010 / anau karmaNi / 3 / 2 / 100 / ' iti DaH / sa ca lakSmaNo viddhaH vyasuH vigataprANaH mahImAzrayat AzritavAn / bhuvi patita ityarthaH // 1439-rAghavasyA'bhRzAyanta sAyakAs , tairupdrutH|| tatas tUrNa dazagrIvo raNa-kSmAM paryazeSayat. // 13 // rAghavasyetyAdi-tasmin patite rAghavasya sambandhino bANAH abhRzAyanta abhRzA bhUzA abhavan zIghragatayo jAtA ityrthH| tatastairupadruto dazagrIvaH tUSNIbhUsvA raNakSamA raNabhUmi paryazeSayat tyaktavAn / 1994 // ziSa asarvopayoge' curaadi| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturtho vargaH, 1440-sa-sphurasyodakarSac ca saumitreH zaktimagra-jaH, // asiJcadoSadhIs tA yAH samAnItA hanUmatA. // 14 // sasphurasyetyAdi-agrajazca rAmaH saumitreH sasphurasya ucchavasataH zakti hRdayalagnAmudakarSat utkRSTavAn / yAzca hanUmatauSadhyaH samAnItAstA asiJcat vaNadezeSu kSAritavAn // 1441-udajIvat sumitrA-bhUr bhrAtA ''zliSyat tamAyatam , // samyaG mUrdhanyupAziva dapRcchac ca nirAmayam. // 95 // udajIvadityAdi-tataH sumitrAbhUlakSmaNaH udajIvat pratyujjIvitavAn / taM ca jIvitaM bhrAtA rAmaH AyataM dIrghakAlamAzliSyat AliGgitavAn / mUrdhani ca samyagupAzivat AghAtavAn / '170 / zighi aaghraanne'| nirAmayaM ca kuzalamapRcchat pRSTavAn / 'kiM vyapagatA pIDA' iti // 1442-tataH prodasahan sarve yoddhamabhyadravat parAn , // akRcchAyata ca prApto rathenA 'nyena rAvaNaH.96 tata ityAdi-punaH sarva eva rAmAdayo yoddhaM prodasahana protsAhitavantaH / 1946 / saha marSaNe' iti caurAdikaH parasmaipadI / 'AbhUSAdvA' iti Nij na bhavati / natu bhauvAdikaH tasyAtmanepaditvAt / rAvaNazcAnyena rathena prAptaH san parAnutsahato'bhyadravat bhabhimukhaM gatavAn / akRcchrAyata ca kRcchrAya pApAya karmaNe kramitavAn / 'satrakakSakaSTakRcchragahanebhyaH kaNvacikIrSAyAmiti vaktavyam' iti kyacha / kaNvacikIrSA pApacikIrSA // 1443-'bhUmi-ThasyA 'samaM yuddhaM ratha-sthene'ti maatliH|| Aharad rathamatyugraM sa-zastraM maghavA ''jnyyaa.||97|| bhamizThasyetyAdi-bhUmiSThasya rAmasya / '2914 / ambaamb-18|3|9|' huti mUrdhanyaH / rathasthena rAvaNena saha yuddhamasamamatulyamayuktamiti nirUpitavato maghavataH indrasya AjJayA mAtaliH sazastraM rathamatyugramAharat AnItavAn // 1444-so 'dhyaSThIyata rAmeNa, zastraM pAzupataM ttH|| nirAsyata dazA''syas , tacchekA'streNAjayan nRpH.|| so'dhyaSThIyatetyAdi-sa ratho rAmeNAdhyaSThIyata adhyaasitH| karmaNi laG / 2462 / ghu-maa-sthaa-64|66|' itItvam / '2270 / upsrgaat-18|3|65|' ityAdinA SasvamavayavAye'pi / tato'nantaraM dazAsyaH pAzupatamastraM nirAsyata kSipta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH- 433 vAn / 'upasargAdasyatyUyorvAvacanam' iti taG / tatpAzupataM nRpo rAmaH zakrAneNAjayat jitavAn // 1445-tataH zata-sahasreNa rAmaH praurNon nizAcaram // bANAnAmukSiNod dhuryAn , sArathiM cA'dunod drutam, tata ityAdi-tato'nantaraM rAmaH nizAcaraM bANAnAM zatasahasreNa lakSaNa praurNot chAditavAn / '2448 / guNo'pRkte / / 3 / 91 // ' iti guNaH / drutaM dhuryAnazvAn / 1628 / dhuro yaDDako / 4 / 4177 / ' iti yat / akSiNot hatavAn / sArathiM cAdunot upatApitavAn // 1446-adRzyantA 'nimittAni, prAhvalat kSiti-maNDalam, // rAvaNaH prAhiNocchUlaM, zaktiM caindrIM mahI-patiH // 100 // adRzyantetyAdi- rAvaNasyAnimittAni adRzyanta dRSTAni / karmaNi lacha / kSitimaNDalaM prAbalat calitam / '62 / hala calane' / rAvaNazcAnimittAni dRSTrA brahmadattazUlaM prAhiNot kSiptavAn / mahIpatiH sa rAma aindrIM zakti prAhiNot / '1337 // hi gatau' svAdiH // 1447-tAbhyAmanyonyamAsAdya samavApyata saMzamaH, // lakSeNa patriNAM vakSaH kruddho rAmasya rAkSasaH // 101 // tAbhyAmityAdi-tAbhyAM zUla-zaktibhyAmanyonyamAsAdya saMzliSya saMzamaH saMzamanam / ghani 2763 / nodaatt-7|3||34||' iti vRddhipratiSedhaH / samavApyata prAptaH / karmaNi laG / anantaraM kruddho rAkSasaH patriNAM zarANAM lakSeNa zatasahaneNa rAmasya vakSaH astRNAditi vakSyamANena sabandhaH / chAditavAn / '2558 / pvAdInAM havaH / / 3 / 80 // 1448-astRNAdadhikaM rAmas tato 'devata sAyakaiH, // aklAmyadrAvaNasU, tasya sUto rthmnaashyt.||102|| astRNAdityAdi-tato'nantaraM rAmo rAkSasAdadhikaM bhadevata krIDitavAn / "533 // tevRdeva devane' iti bhvAdAvanudAttet / sa tathA devabANenAhato rAvaNaH aklAmyat glAnimupagataH / tasya tathAbhUtasya rAvaNasya sUtaH sArathiH svAmijIvitecchayA rathamanAzayat dUra apanItavAn // 1449-rAkSaso'tarjayat sUtaM punaz cA'Dhaukayad ratham , // nirAsyetAmubhaubANAnubhaudhuryAna vidhyatAm // 10 // bha0 kA037 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa rUpe caturthI vargaH, rAkSasa ityAdi - rAkSaso rAvaNaH sUtamattarjayat bhasitavAn / 'hA pApa ! kiM zatrusamIpAdrathaM parAmukhayasi' iti / itthaM saMtarjitaH sUtaH punarapi rathamaDaukayat DhaukitavAn / rAmasamIpamityarthAt / ubhau rAmarAvaNau brANAnnirAsyetAM kSiptavantau / 'upasargAdasyatyUhyorvA' iti taG / dhuryAnazvAna vidhyatAM tADitavantau // 1450 - ubhAvakRntatAM ketUna vyathetAmubhau na tau // 1 adIyetAmubhau dhRSNU, prAyuJjAtAM ca naipuNam 104 ubhAvityAdi - tAvubhau rAmarAvaNau ketUn dhvajAnakRntatAM chinnavantau / tAvubhau nAvyathetAM na vyathitavantau / ubhAvadIpyetAM zobhitavantau dhRSNU ca pragalbhau naipuNaM kauzalaM prAyuJjAtAM prayuktavantau // 1451 - ubhau mAyAM vyatAyetAM vIrau nama zrAmyatArmubhau // maNDalAni vicitrANi kSiprama krAmatAmubhau // 105 // " ubhau mAyAmityAdi - tAvubhau mAthAM vyatAyetAM vistAritavantau / '523 / tAyR santAnapAlanayoH ' bhvAdau / ubhau vIrau nAzrAmatAM na zrAntau / yudhyamAnau ca tAvubhau maNDalAni vicitrANi mativaicitryAt kSipramAkrAmatAM bhrAntau / '2321 / vA bhrAza-|3|1|70 | ' iti zap // 1452 - na caubhAvapyalakSyetAM yantArAvA'ha'tAmubhau // " syandanau samapRcyetAmubhayor dIpta vAjinau // 106 // 1 na cetyAdi - tAvubhau nApyalakSyetAM prekSakairna jJAtau / 'ayaM rAmaH ayaM ca rAvaNaH' iti / karmaNi laG / yantArau sUtau / karmapadametat / ubhau parasparasya / bhahatAmAhatavantau / '2428| anudAttopadeza | 6|4|37|' ityAdinAnumAsikalopaH / syandanau rathau ubhayoH rAmarAvaNayoH dIptavAjisau cAmarAdimaNDanAt dIkSA ujvalA vAjino yayoH tayoH khandanau samapRcyetAM saMpRktau / '1557 / 'pRcI samparke' / karmaNi laD // 1453 - tato mAyAmayAn mUrdhno rAkSaso 'prathayadraNe, // rAmeNaikazataM teSAM prAvRzyata zilImukhaiH // 107 // * tata ityAdi - tato'nantaraM rAkSasaH mAyAmayAn mAyAskhabhAvAnmUrbhaH zirAMsiprathayat prdrshitvaan| 'pratha prakhyAne' iti ghaTAdau / teSAM ca zirasAs ekazataM ekAdhikaM zataM rAmeNa zilImukhaiH zaraiH prAvRzyata chinnam / karmaNi laD // 1454 - samakSumnannudanvantaH, prAkampanta mahIbhRtaH, // santrAsamabibhaH zakraH, phraiMkhacce, kSubhitA kSitiH. 108 samakSunnannityAdi - chidyAnAM ca patatAM kSobhAdudanvantaH sAgarAH samakSuan saJcalitAH / ' 1617 / zubha saJcalane' iti kyAdiH / mahIbhRtaH prAkampanta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com " Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'rAvaNa vadho' nAma saptadazaH sargaH - 435 kampitAH / zaka indraH saMtrAsamabhiH bhRtavAn / patatAM zirasAM punaH punarudayAt / mAyayA vimodyAyaM rAmamajaiSIditi / bibharteH zrau dvirvacanam / 2596 // bhRJAmitra |7|4|76 // dhAtorguNaH / pararUpatvamiti lopavisarjanIyau preGkhat kSumitazca sa zakraH / ukhetyAdAvikhiriti paThyate / kSitizca kSubhitA calitA // 1455 - tato mAtalinA zastramasmaryata mahIpateH // I 1 vadhAtha rAvaNasya svayambhUr yadakalpayat. // 109 // tata ityAdi - rAvaNasya vadhAya svayambhUryadatramakalpayat kalpitavAn / kRpeNa guNaH / '2350 / kRpo ro laH | 8 |2| 18 |' tadakhaM mAtalinA bhasmaryaMta smAritam / smaraterNyantAt karmaNi laG / mitvAdrasvatvam / mahIpateriti '613 / adhIgartha | 2|3|52 |' iti SaSThI // kIdRzaM tadityAha 1456-nabhasvAn yasya vAjeSu, phale tigmAMzu - pAvakau // gurutvaM meru-saGkAzaM, dehaH sUkSmo viyanmayaH // 110 // nabhasvAnityAdi - yasya zastrasya vAjeSu [ pakSeSu ] nabhasvAn vAyuH sanni hitaM phale [ zalye ] tigmAMzurAdityaH pAvakazca / yasya gurutvaM mehavat meroriva / 'dRDhatvaM merusaGkAzam' iti pAThAntaram / tatra merusthalagauravasadRzamityarthaH / sUkSmo deho divyacakSurgamyaH viyanmaya AkAzasvabhAvaH // 1457 - rAjitaM gAruDaiH pakSair vizveSAM dhAma tejasAm // smRtaM tad rAvaNaM bhittvA sughoraM bhuvyazAyayat. 111 1 rAjitamityAdi - gAruDaiH pakSai rAjitaM zobhitam / tejasAM vizveSAM anekaprakArANAM dhAma sthAnam / tadastraM rAmeNa smRtaM smRtimAgatya sughoraM rAvaNaM bhittvA bhuvi azAyayat zAyitavat / rAvaNasyodaraM miravA bhUmau pAtitavadityarthaH // 1458 - Abaghnan kapiM vadanAni saMprasAda, prAzaMsat sura-samitirnRpaM jitA 'rim, // anyeSAM vigata pariplavA digantAH, paulastyo'juSata zucaM vipanna-bandhuH // 112 // iti bhaTTikAvye tiGantakANDe laD-vilasito nAma saptadazaH sargaH // 17 // AbadhnannityAdi - tasmin hate kapivadanAni kartRbhUtAni toSAt saMprasA 1 'asmAta mahIpatiH' iti pAThAntaram / 2 - ' 853 | pakSo vAjastriSUttare / ' ityamara siMhaH / 3 - praharSiNIvRttam - "naujoMga stridazayatiH praharSiNIyam" iti lakSaNAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, damAbadhnan sevitavanti / surasamitiH surasamUhaH nRpaM jitAri prAzaMsat stutavatI / apyeSAM anyajanAnAM digantAH rAvaNavadhAdvigatapariplavA nirupadravA jAtA ityarthAt / paulastyo vibhISaNaH vipannabandhuH mRtabhrAtRkaH zucaM zokamajuSat sevitavAn / juSistudAdAvanudAttet // iti zrIjayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAnyecaturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe caturthaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSya-rUpe kathAnake 'rAvaNa-vadho' nAma saptadazaH sargaH // 17 // aSTAdazaH sargaHitaH prabhRti laTamadhikRtya lavilasitamAha-tatra vartamAne laT / tato'nyaprApi darzayiSyati1459-vyazrute sma tataH zoko nAbhi-sambandha-sambhavaH / / vibhISaNamasAvuccai roditi sma dazA''nanam. // 1 // vyazruta ityAdi-tato vadhAdanantaraM zoko vibhISaNaM vyaznute sa vyAptavAn / '2778 / laT sme-3|2|11|' iti bhUtAnadyatanaparokSe laT / nAbhisambandhena ekodarasambandhena sambhavo yasya zokasya / asau pravRddhazoko vibhISaNaH uccairmahatA zabdena dazAnanaM nAmagrAhaM roditi sa ruditavAn / tadeva darzayannAha1460-'bhUmau zete daza-grIvo mahArha-zayanocitaH, // nekSate vihvalaM mAM ca, na me vAcaM prayacchati. // 2 // bhUmAvityAdi-mahAhaMzayane ucito yaH sa bhUmau zete / zokAdvilaM ca mAM nekSate / me vAcaM prativacanaM na prayacchati na dadAti / 996 / dAN daane'| '2360 / paa-ghraa-73|74|' ityAdinA yacchAdezaH // / 1461-vipAko'yaM daza-grIva ! saMdRSTo 'nAgato myaa.|| tvaM tenA'bhihitaH pathyaM kiM kopaM na niycchsi.||3|| vipAka ityAdi he dazagrIva ! ayaM vipAko maraNalakSaNaM phalaM anAgato bhaviSyanneva mayA saMdRSTaH samyagupalabdhaH / idAnIM pazyasi tena kAraNena yo'bhi-. hito'si 'sItAM munca' iti / ataH kimiti kopaM na liyacchasi nApanayasi / nAssyeva mama doSaH / nipUrvo yamirapanayane vartate // 1462-bhajanti vipadas tUrNamatikAmanti smpdH|| tAn , madAna nA'vatiSThante ye mate nyAyavAdinAm.4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'vibhISaNa-pralApo' nAmASTAdazaH sargaH- 437 bhajantItyAdi-anyacca ye svAmino madAdavalepAt nyAyavAdinAM mAlyavatprabhRtInAM made nAvatiSThante / '2689 / samava-pra-vibhyaH sthaH / / 3 / 22 / ' iti taG / te puruSAH vipadastUrNaM bhajanti avasAda sevante / bhajirubhayapadI / sampadazcAtikAmanti tyajanti // 1463-a-pathyamAyatI lobhAdAmanantyanujIvinaH // priyaM, zRNoti yas tebhyas , tamRcchanti na sampadaH.5 apathyamityAdi-prAyeNa hyanujIvinaH prahastAdisadRzAH / AyatAvAgAmini kAle vRddhAvasthAyAmapathyamaniSTaM phalaM lobhena tRSNayA vA priyamAmananti upadizanti 'sAdhu idam' iti / tebhyo yaH zRNoti taM sampado na Rcchanti / arte RcchaadeshH|| 1464-prAjJAs tejasvinaH samyak pazyanti ca, vadanti c,|| te'vajJAtA mahArAja ! klAmyanti, viramanti, c.||6 prAjJA ityAdi-ye prAjJAH tejasvinaH asadvidhAH samyagaviparItaM zAstraca. kSuSA pazyanti vadanti ca samyak / he mahArAja! avajJAtAste tiraskRtAH klAmyanti khidyante / viramanti ca vimukhA bhavanti / tadavajJAnaphalametat' iti bhAvaH // 1465-leDhi bheSaja-van nityaM yaH pathyAni kaTUnyapi, // tadartha sevate cA''ptAna , kadAcin na sa siidti.||7 leDhItyAdi-yastu svAmI Adau kaTUnyapi pathyAni pariNAmasukhAni bheSajavadauSadhamiva nityaM leDhi zrotrendriyeNAnubhavati tadarthaM cAptAnavisaMvAdinaH sevate sa kadAcinnAvasIdati iha ca paratra cAvasanno na bhavati // 1466-sarvasya jAyate mAnaH, sva-hitAc ca pramAdyati, // vRddhau bhajati cA 'pathyaM naro yena vinazyati. // 8 // sarvasyetyAdi-prAyeNa vRddhau satyAM sarvo jano mAnI saJjAyate vRddhezcittavikAritvAt / svahitAca pramAdyati hitAaSTo bhavati / apathyaM ca bhajati sevate / yenApathyena sevitena naro vinazyati // 1467-dveSTi prAyo guNebhyo yana, na ca snihyati kasyacit , vairAyate mahadbhiz ca zIyate vRddhimAnapi. // 9 // dveSTItyAdi-yadyasmAdRddhau satyAM prAyeNa guNebhyaH vRddhasevitvAdibhyaH prabhu dveSTi / '575 / krudha duh-1||4||37||' iti sampradAnasaMjJA / na ca kasyacit sihyati prIyate / mahadbhizca saha vairAyate vairaM karoti '2673 / shbd-vair||3||11||' iti kyaG / tasmAtkAraNAt vRddhimAnapi zIyate vinazyati / zade ziti zIyAdezaH / 2362 / zadeH zitaH / / 3 / 60' iti tak // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, 1468-samAzvasimi kenA 'haM, kathaM prANimi dur-gataH // loka-traya-patir bhrAtA yasya me svapiti kSito. 10 samAzvasimItyAdi-yasya mama bhrAtA lokanayapatiH kSitau svapiti so'haM kenopAyena samAzvasimi zokaM tyajAmi / 3474 / rudAdibhyaH / / 2 / 76 // ' itIT / durgato duHkhitaH kathaM kena prakAreNa prANimi jIvAmi // 1469-aho jAgarti kRccheSu daivaM, yad bala-bhijitaH // luThyanti bhUmau klidyanti bAndhavA me svapanti ca.11 aho ityAdi-aho iti vismaye / kRcchreSu duHkheSu daivaM jAgarti bhava. hitamityarthaH / nityaM duHkhotpAdanAt / yadyasmAtkAraNAdaparamapi mama bAndhavAH balabhijitaH balaM minattIti balabhidindraH taM jayantIti kvip / bhUmau lukhyanti / 'ruTha luTha loThane' divAdau / tathA kliyanti pUyanti / svapanti dIrghanidrA pravezitAH // 1470-zivAH kuSNanti mAMsAni, bhUmiH pibati zoNitam, // dazagrIva-sanAbhInAM samadanyAmi khagAH, // 12 // zivA ityAdi-dazagrIvasanAbhInAM dazagrIveNa tulyagotrANAm / 1013 // jyotirjnpd-64|05|' ityAdinA samAnasya sabhAvaH / mAMsAni zivAH gAlAH kuSNanti / '1616 / kuSa niSkarSe' / bhUmiH zoNitaM pibati / khagAH pakSiNaH mAMsakoNatanyatiriktaM vasAmajAdikaM samadanti bhakSayanti // 1471-yena pUta-krato mUrdhni sthIyate sma mahA''have, // tasyA'pIndrajito daivAd dhvAMkSaiH zirasi lIyate.13 yenetyAdi-nendrajitA pUtakratorindrasya mahAhave mahAsamo mUrdhni agrataH sthIyate sma sthitam / 2779 / aparokSe ca // 3 / 2 / 119 / ' iti laT / vibhISa. Nasya chaparokSabhUtAnadyatamatvAdarthasya / tasyApIndrajitaH zirasi devAdAmAddhenubhUtAt dhvAkSaH kAkairlIyate / vartamAna eva bhAve laT // 1472-svarbhAnur bhAskara grastaM niSThIvati kRtA'hnikaH, // ___ abhyupaiti punar bhUtiM rAma-grasto na kazcana. // 14 // kharbhAnuriyAdi-varbhAnuH rAhuH bhAskaraM asaM prAsIkRtaM kRtAhika kRtAhAraH siSThIvati svamukhAniraspati / rAmaprasto samAmibhUtaH punabhUti nAbhyupaiti kazcana kazcidapi bhUti mAnyupaiti prAmoti / "73 / ekkepatyU Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNa-pralApo' nAmASTAdazaH sarga:- 439 / 6 / 189 // iti vRddhiH / abhyamIti pAThAntaraM tadayuktaM chAndasatvAt / yataH yamo bahulaM chandasi halAdAvanantare sArvadhAtuke '2444 // tu-ru-stu-zamyamaH sArvadhAtuke / / 3 / 95 / ' itIda // 1473-tvamajAnannidaM rAjanIDiSe sma sva-vikramam , // dAtuM naicchasi sItAM sma, viSayANAM ca naiziSe. 15 tvamityAdi-he rAjan ! tvamidaM yathoditamajAnan svavikramamIDiSe sa stutavAnasi / '2440 / IDa-janotraM ca 7 / 2 / 78 / ' iti cakArAt sezabdasthApIT / evaM ca kRtvA tvaM sItAM dAtuM necchasi sa neSTavAnasi / viSayANAM zabdAdInAM neziSe sa viSayAna jitavAnasi / '2439 / IzaH se 7 / 2 / 77 / ' itIda / '613 / adhiigrth-12|3|52|' iti karmaNi SaSThI / sarvatra '2779 / aparokSe ca / 3 / 2 / 119 / ' iti laT // 1474-mantre jAtu vadantyajJAs , tvaM tAnapyanumanyase, // kathaM nAma bhavAMstatra nA'vaiti hitmaatmnH||16|| mantra ityAdi-mantraviSaye apaNDitAH mUrkhAH santaH jAtu kadAcidapi vadanti garhitametat / tAnapi tvamanumanyase anumatavAn / idamapyatigarhitam / '2799 / gauMyAM laDapijAtvoH / 3 / 3 / 142 / ' iti apijAtvorupapadayoH kAlasAmAnye laT / kathametat nyAyyaM yattatra bhavAn rAvaNaH vidvAnapi nAsmano hitamavaiti na viditavAn / '2000 / vibhASA kathami liG ca / 3 / 3 / 143 // ' iti kathaMzandra upapade cakArAt gAyAM laT / tatra bhavAniti 1963 / itarAbhyo'pi dRzyante / 5 / 3 / 14 / ' iti bhavadAdiyoge prathamAntAt tratpratyayaH / 1475-a-pRSTo nu bravIti tvAM mantre mAtAmaho hitam, / / 'na karomIti paulastya! tadA mohAt tvamuktavAn17 apRSTa ityAdi-kimasmin kAle yujyata iti mantre mAtAmaho mAlyavAn apRSTaH san hitaM nu bravIti / he paulastya ! tvaM punarhitamakArSIriti mAlyavatA pRSTaM tadA tasmin kAle ma karomIti mohAdajJAnAduktavAn / atra nuzabde nazabde copapade / '2780 / nanau pRSTaprativacane / 3 / 2 / 1205' iti bhUte dhAsvarthe '2781 / nandrovidhANA 3 // 2 // 12 // ' iti vibhASa laT // 1476-tvaM sma vettha mahArAja! yat smA''hana vibhiissnnH|| purA tyajati yat kruddho mAM nirAkRtya sNsdi.||18|| tvamityAdi-he mahArAja ! vibhISaNo yadAha sa uktavAn tattvaM na vettha sana viditavAnasi / kimetena hitamuktaM na veti / ubhayatra '2779 / apa. rojheba ARARI' iti laH / tatra pUrvamina '246 vive ko vA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa rUpe paJcamo vargaH, |3|4|83 / ' sipasthAdezaH / aparasya ' 6450 / bruvaH paJcAnAm - 1314184|' iti tipo NalAdezaH / yadyasmAttvaM kruddhaH san mAM saMsadi sabhAyAM nirAkRtya pAdaprahAreNa purA pUrva tyajasi tyaktavAnasi '2782 / puri luG cAsme | 3 |2| 122 / ' iti cakArAllada || 1477 - havir jakSiti niHzaGko makheSu maghavAna'sau // " pravAti sva'cchayA vAyuru'dgacchati ca bhAskaraH. // 19 // havirityAdi - asau maghavAn indraH makheSu yajJeSu havirAjyAdikamadhunA jakSiti bhakSayati / '2474 | rudAdibhyaH | 7|2|76 / ' itIT / vAyuzca svecchayA pravAti gacchati / 'pavate' iti pAThAntaraM / pavitrIkarotItyarthaH / bhAskarazca yathemudgacchati udeti // 1 * 1478 - dhanAnAmIzate yakSA, yamo dAmyati rAkSasAn // tanoti varuNaH pAzami'ndu'nadIyate 'dhunA // 20 // 1 I dhanAnAmityAdi - yakSAH kuberAdayaH dhanAnAmIzate [ prabhavante ] | svAmyaM labhante ityarthaH / '1089 / Iza aizvarye' / yamo'pi rAkSasAn dAmyati vazIkaroti / varuNaH pAzaM tanoti vistArayati / indunodIyate'dhunA / bhAve laT / adhuneti sarvatra yojyam / aNuneti pAThAntaraM asaM pUrNatvAt // 1479 - zAmyatyetu-samAhAras, tapasyanti vanaukasaH, // no namasyanti te bandhUn, varivasyanti nA'marAH 21 zAmyatItyAdi - RtUnAM samAhAraH sambhUyAvasthAnaM zAmyati apaiti / vanaukaso vanavAsino munayaH tapasyanti tapazcaranti / ' 6661 / karmaNo romantha - |3|1|15|' ityAdinA kyaD / tapasaH parasmaipadaM ca / te tvadvandhUnamarA no namasyanti na praNamanti / na varivasyanti / nApratiSedhena paricaranti / ' 2675 / namo varivazcitraGaH kyac | 3 | 1|19 |' // 1480 - zrIr niSkuSyati laGkAyAM virajyanti samRddhayaH, // na veda tan, na yasyA'sti mRte tvayi viparyayaH. 22 zrIrityAdi - laGkAyAM puryo adhunA zrIrniSkuSyati / 'kuSa roSe' / '2772 / kuSi - rajoH prAcAM zyan parasmaipadaM ca | 3|1|90 |' samRddhayazca virajyanti apayAnti / sarvathA tadvastu na veda na vedmi / '2464 / vido laTo vA | 3 | 4|83 | ' iti mipo jala | yasya tvayi mRte na viparyayaH nAnyathAbhAvaH // 1481 - zaktiM saMsvajate zakro, gopAyati hariH zriyam // I " deva - vandyaH pramodante, citrIyante, ghanodayAH // 23 // zaktimityAdi - zakraH zaktiM praharaNamadhunA saMsvajate gRhNAti / '2396 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNa- pralApo' nAmASTAdazaH sargaH - 441 daMza-saJja- svaAM zapi |6|4|25|' ityanunAsikalopaH / harirviSNuH zriyaM gopAyati Atmanyeva kRtvA rakSati / devavandyaH pramodante hRSyanti / ghanodayAzcitrIyante nAnArUpeNAdbhutAyante mRte tvayIti sarvatra yojyam // vizeSakam 24, 25, 26-- 1482 - bibhratya'strANi sA''marSA raNa - kAmyanti cA 'marAH, // cakAsati ca, mAMsAdAM tathA randhreSu jAgrati // 24 // I bibhratItyAdi - bhamarAH sAmarSAH sakopAH astrANi vibhrati dhArayanti / raNakAmyanti ca Atmano raNamicchanti / AtmecchAyAM kAmyac / cakAsati ca dIpyante ca / jakSityAditvAdabhyastasaMjJAyAM jheradAdezaH / tathA mAMsAdAM rAkSasAnAm / '2977 / ado'nanne | 3|2|68|' iti viT / randhreSu vyasaneSu jAgrati sAvadhAnA bhavanti // 1483 - caJcUryate 'bhito laGkAmusmAMz cA 'pyatizerate, // bhUmayanti sva-sAmarthya, kIrti naH kanayanti ca // 25 // cacUryanta ityAdi - laGkAmabhitaH bAhyato'bhyantaratazca / '1956 / paryabhibhyAM ca |5|3|9| ' iti sarvobhayArthe tasiH / caJcUryante garhitaM caranti / '2635 // lupa-sada - |3|1| 24|' iti bhAvagarhAyAM yaG / ' 2636 / cara- phalozca 7/5/871' ityabhyAsasya nuk / ' 2637 | utparasyAtaH | 7|4|88|' ityutvam / asmAMzcApi bhatizerate atizayitA bhavanti ca / svasAmarthyaM bhUmayanti vardhayanti / bahUnAM bhAva iti '1784 | pRthvAdibhya imanic | 5 | 1|122|' | '2017 bahorlopo bhU ca bahoH | 6 | 4 | 158|' iti bahorbhUrAdezaH / imanijAdilopazca / bhUmAnaM kurvantIti Nici NAviSThavatprAtipadikasyetISThavadbhAvAt TilopayaNAdiparalopaH / vinmatorlugarthamiti vacanAdvA TilopaH / kiMca no'smAkaM kIrti kanayanti alpAM kurvanti / amarA iti yojyam / alpAM kurvantIti Nici NAviSTha - vadbhAvAd '2019 / yuvA-rUpayoH kananyatarasyAm |5|3 | 64 |' iti kanAdezaH // 1484 - dizo vyanuvate dRptAs tvat- kRtAM jahati sthitim // kSodayanti ca naH kSudrA, hasanti tvAM vipad - gatam. // 26 // diza ityAdi - uptAH santaH dizo vyabhuvate vyAmuvanti / sthiti vyavasthAM tvatkRtAm / '1373 / pratyayottarapadayozca // 7/2/98|' iti khadAdezaH / jahati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 bhaTTikAvye-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, tyajanti / vipadgataM ca tvAM haMsanti / kSudrAH alpakAyAH kSodayantIva zudimivAcakSata iti / bhuvane yo hi nyakRtatrilokaH sa kathaM kSudra ucyate / 2015 // sthuul-duur-64|156|' ityAdinA Nau yaNAdiparalopaH pUrvasya ca guNaH // 1485-zamaM zamaM nabhasvantaH punanti parito jagat , // ujihISe mahArAja! tvaM prazAntoM na kiM punaH // 27 // zamamityAdi-nabhasvanto vAyavaH zamaM zamaM bhAnsvA zAntvA / '3343 / bhAbhIkSNye Namula 3 / 4 / 22 / ' / '27633 nodaatt-13||34||' iti vRddhipratiSedhaH / AbhIkSNye dve bhavataH / paritaH sarvato jagat punanti pavitrayanti / prazAntA api punarbhUtvA jagat punanti / hai mahArAja ! tvaM punaH prazAnto'pi kiM nojihIye nottiSThasi / 'ohAG gau' ityabhyAsasya '34963 bhRnAmit P76' / 2497 I htyghoH-6||1||13||' itItvam // 1486-prooti zokas cittaM me, satvaM saMzAmyatIva meM, // pramArTi duHkhamAlokaM, muJcAmyUrja tvayA vinA. // 28 // proNatItyAdi-he mahArAja ! tvayA vinA zoko mama cittaM prorNoti AcchAdayati / satvaM avaSTambhaH saMzAmyatIva apagacchatIva / mAM tyajatItyarthaH / duHkhaM ca kartR AlokaM prajJAnaM pramArTi apanayati / atastvayA vinA urja balaM muJcAmi / alaso bhavAmItyarthaH / 1487-kena saMvidrate-nA'nyas tvatto bAndhava-vatsalaH, // viraumi zUnye, proaumi kathaM manyu-samudbhavam // 29 // netyAdi-vatto'nyo bAndhavavatsalo neti ke na saMvidrate na jAnate / 2699 / samo gmi-11|3|29|' iti taG / '2701 / vettervibhASA IMAGE iti ruT / bandhureva bAndhavaH / prajJAditvAdaN / ato'haM zUnye bandhuvirahite viraumi phUrakaromi / kathaM kena prakAreNa manyusamudbhavaM zokotpAdaM proNAmi AcchAdayAmi // 1488-rodimyanAthamAtmAnaM bandhunA rahitas tvayA, // pramANaM naupakArANAmavagacchAmi yasya te // 30 // rodimItyAdi-tvayA bandhunA rahitatvAdanAtho'smIti AtmAnameva rodimi na svAM kRtakAryam / yasya te upakArANAM pramANamiyattAM nAvagacchAmi // 1489-naidAnI zaka-yakSendrau bibhIto, na dridritH|| na garva jahitodRptau, na klinIto dazA''nana! // 31 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNA-pralApo' nAmASTAdazaH sargaH- 443 nedAnImityAdi-idAnI svayyevaMbhUte zaka-yakSendrau na bibhItaH na bhayaM kurutaH / 2492 / bhiyo'nyatarasyAm / 6 / 4 / 115 / ' iti itvAbhAvapakSe rUpam / na daridvitaH daridrau na bhavataH / 2442 / iddaridrasya / 6 / 4 / 114 / ' iti halAdau kRiti sArvadhAtuka it / sau na gavai jahitaH parityajataH / 2498 // jahAtezva / 6 / 4 / 116 / ' itIsvam / na klinItaH ke nAnubhavataH / 2497 / I halyaghoH / 6 / 1113 / ' itItvam // 1490-tvayA 'pi nAma rahitAH kAryANi tanumo vayam , // kurmaz ca jIvite buddhi, dhik tRSNAM kRta-nAzinIm // 32 // tvayetyAdi-yadvayaM tvayA vinA kAryANi rAjyAGgAni tanumaH prasArayipyAmaH / jIvite ca buddhiM kurmaH / tadimAM kArye jIvite ca tRSNAM kRtanAzinI dhik / 2799 / gauMyAM lar3api-jAtvoH / 3 / 3 / 14 / ' iti bhaviSyati laT // 1491-tRNemi dehAtmIyaM, tvaM vAcaM na dadAsi cet, // drAghayanti hi me zokaM smayamANA guNAsa tava. // 33 // tRNehItyAdi-mama prativacanaM na dadAsi cet yadi tvaM tarhi AtmIyaM dehaM tRNesi hanmi / '2545 / tRNaha im / 7 / 3 / 12 / ' / hi yasmAt maryamANAstava guNAH mama zokaM dvAghayanti dIrgha kurvanti / NAviSThavadbhAvena '2016 / priy-sthir-6|4|157|' ityAdinA dIrghazabdasya drAdhAdezaH // 1492-unmucya srajamAtmIyAM mAM najayati ko hasan , // nedayatyAsanaM ko me, ko hi me vadati priyam. // 34 // unmucyetyAdi-bhAtmIyAM najaM mAlAmunmucyApanIya dehAt hasan paritoSAt ko mAM strajayati sragviNaM karoti / NAviSThavabhAvAt 2020 / vinmato. lak / 5 / 3 / 65 / ' iti vino luk / '2010 / prakRtyaikAcU / 6 / 4 / 163 // ' iti TilopAbhAvaH / ko vA.mamAsanaM nedayati antikaM karoti / atrApi Nau iSTavabhAvAt '2024 / antikabADhayornedasAdhau / 5 / 3 / 13 / ' iti antikazabdasya nedAdezaH / karhi kadA ko me priyaM padati vadiSyati / '2784 / vibhASA kadA'koH / 3 / 3 / 5 / ' iti bhaviSyati laT // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe paJcamo vargaH, 1493 - na gacchAmi purA laGkAmA'yuryAvad dadhAmyaham // " kadA bhavati me prItis, tvAM pazyAmi na cedaham // 35 // na gacchAmItyAdi - yAvadahamAyurdadhAmi dhArayiSyAmi / '2783 / yAvatpurAnipAtayorlaT ||3|3|4 | ' iti bhaviSyati laT / purAzabdo'tra bhaviSyadAsattimAha / prItirhi laGkApraveza iti darzayannAha - cedyadyahaM tvAM jIvantaM na pazyAmi / vartamAne laT / kadA kasmin kAle me mama prItirbhavati bhaviSyati / '2784 | vibhASA kadAkaH | 3 | 3|5|' iti bhaviSyati laT // I 1494 - UrdhvaM mriye muhUrtAddha vihvalaH kSata-bAndhavaH, // mantre sma hitamAkhyAmi, na karomi tavA 'priyam. // 36 // UrdhvamityAdi - muhUrtAdUrdhva upari ahaM mriye mariSyAmi / kSatabAndhavattvAt vihvalaH san / anena maraNasya nimittabhUtaM prAptakAlaM loDarthaM darzayati / tena '2788 / liG cordhvamai hUrtike | 3 | 3 | 1 | ' iti loDarthalakSaNe bhaviSyati laT / loDazca praiSAdikaH / ' 2538 / mriyaterluGgaliDozca | 1|3|611' iti cakArAt zitazvAtmanepadam / anyacca matre mantraviSaye hitamAkhyAmi sma AkhyA* tavAnaham / '2779 / aparokSe ca / 3 / 2 / 119 / ' iti laT / mamApriyaM mA kArSIriti / pRSTaH sannahaM na karomi tavApriyamiti na kRtavAnasi / '2782 / nanvovibhASA | 3 |2| 121 / ' iti pRSTaprativacane laT // yugmam - 37 - 38 1495 - antaH purANi paulastyaM porAz ca bhRzaduHkhitAH // saMzrutya smAsbhidhAvanti hataM rAmeNa saMyuge // 37 // antaH purANItyAdi - anantaraM paulastyaM rAmeNa hataM saMzrutya bhantaH purANi paurAzca duHkhitAH abhidhAvanti sma Dhaukante sma '2778| laT spre | 3 |2| 118 | ' iti bhUtAnadyatanaparokSe laT // 1496 - mUrdhajAn sma viluJcanti, krozanti smA'tivihvalam // adhIyantyupakArANAM muhur bhartuH pramanyu ca // 38 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNa- pralApo' nAmASTAdazaH sargaH - 445 mUrdhajAnityAdi -- [ mUrdhajAn ] kezAnviluJcanti sma apanayanti sma / ativihvalaM ativaiklavyaM / guNapradhAno nirdezaH / krozanti sma phUtkAraM kurvanti sma / antaHpurANItyarthaH / bhartuzcopakArANAM muhuradhIyanti sma / '1120 ik smaraNe' / '613 / adhIgartha - | 2|3|52 |' iti karmaNi SaSThI / pramanyuceti kriyAvizeSaNaM / prakRSTazokamityarthaH / ' pramanyavaH' iti pAThAntaram / prakRSTazokA ityarthaH // 1 1497 - rAvaNasya namanti sma paurAH sAkhA rudanti ca // ' bhASate sma tato rAmo vacaH paulastyama kulam // 39 // rAvaNasyetyAdi - paurAzca rAvaNasya namanti sma namasyanti / pAdAvityarthAt tatsambandhitvAt / sAsrAzca santaH rudanti ca sma / tato'nantaraM rAmaH paulastyaM vibhISaNaM AkulaM vaco bhASate sma uktavAn // 1 1498 - 'dAtuH sthAtur dviSAM mUrdhni yaSTus tarpayituH pitRn // yuddhA'bhagnA''vipannasya kiM dazAsssyasya zocarsi 40 dAturityAdi - dazAsyo dAtA, dviSAM mUrdhni sthAtA, yaSTA yajJAnAM pitRRna tarpayitA / '1956 / tRpa tRptau' curAdiH / yudhi devAdInAM saMgrAme'bhannaH avipannaH / tasyaivaMvidhasya kiM zocasi / zocyameva nAsti / vartamAne laT // 1 1499 - bobhavIti na sammoho vyasane sma bhavAdRzAm // , kiM na pazyasi, sarvo 'yaM janas tvAma'valambate. // 41 // bobhavItItyAdi - bhavAdRzAM yuSmadvidhAnAM vyasaneSu duHkheSu sammohaH ajJAnaM na bobhavIti atyarthaM na bhavati / yaGluki rUpam / evaM ca sati svArtho na hIyate / yataH kiM na pazyasi / bhayaM sarvo janaH tvAmavalambate 'tvameva svAmI' iti pratIkSate // 1500 - tvama'rhasi bhratura'nantarANi kartuM, janasyA 'sya ca zoka - bhaGgam, // dhurye vipanne tvayi rAjya - bhAro majjatya'nUDhaH kSaNadA-candra !' // 42 // iti bhaTTikAvye tiGantakANDe lavilasito nAmA'STAdazaH sargaH // tvamaIsItyAdi - tasmAt bhrAturanantarANyagnisAtkArAdIni kartuM tvamarhasi yujyase / asya ca janasya zokabhaGgaM zokApanayanaM kartuM ca / anyathA tvami bha0 kA 0 38 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe SaSTho vargaH, dhurye dhuraM vahati vipanne vinaSTe sati he kSaNadAcarendra ! rAjyabhAraH anUDhaH bhabhyairadhiSThitaH san majjati adho yAti zatrubhirvinazyati / tasmAt tvayA samAhitena rAjyabhAro voDhavya iti // iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyecaturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe paJcamaH paricchedaH ( vargaH ) tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNa- pralApo' nAma aSTAdazaH sargaH // 18 // UnaviMzaH sargaH - 1 itaH prabhRti liGamadhikRtya vilasitamAha -- tatra vidhyAdiSu liG / tato'nyatrApi darzayiSyati - 1501 - apa - manyus tato vAkyaM paulastyo rAmamuktavAn- // 'a-zocyo'pi vrajannastaM sanAbhir dunuyAn na kimU. 1 apamanyurityAdi - tato'nantaraM paulastyo vibhISaNaH apamanyuH apagato manyuryasya / prAdibhyo dhAtujasya bahuvrIhirvA cottarapadalopazca / rAmaM vAkyamuktavAn / deva ! kimevamabhidhatse azocya iti / yataH sanAbhiH sagotro'staM vrajan vinAzaM gacchannazocyo'pi san kiM na dunuyAdviyogena avazyatayA kiM nopatApayet / nimantraNe niyogakaraNe liG // 1502 - taM no devA vidheyAsur yena rAvaNa vad vayam // sapatnAMz cA 'dhijIyAsma, saMgrAme ca mRSImahi . 2 taM na ityAdi - yuSmadvacanAdAtmA mayA sthirIkRtaH kintvidamAzaMse / tamupAyaM no'smAkaM devA vidheyAsuH / '2362 / ghu-mA-sthA - 16 / 4 / 66 / ' ityanuvRttau ' 2374 | erliGi | 6 |4| 67 |' ityekArAdezaH / yenopAyena rAvaNavat sapatnAn vayamadhijIyAsma / 'upasargeNa dhAtvartho balAdanyaH pratIyate' iti sakarmakatA / saMgrAme ca mRSImahi / liGazceti liGaH kittvAnna guNaH / bhArdhadhAtukavAnna salopaH / sarvatraivAziSi liG // 1503 - kriyeraMz ca dazA''syena yathA 'nyenA 'pi naH kule // devadyaJco narAhArA nyaJcacaM dviSatAM gaNAH // 3 // kriyerannityAdi - yathA dazAsyena narAhArA rAkSasAH devavacaH devaiH sahAjanto gacchantaH kriyeran kRtAH / '418 | viSvagdevayozca - 26|3|12|' ityA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake vibhISaNAbhiSeko'nAmaikonaviMzatitamaH sargaH-447 yAma dinA tteryaadeshH| dviSatAM ca gaNAH nyaJcantaH nIcairaJcantaH kRtAH tirskRtaaH| tathA no'smAkaM kule anyenAdhikriyeraMzca / AzaMsAyAM karmaNi liG / kRSIraniti vA pAThaH / AziSi karmaNi ling|| 1504-sa eva dhArayet prANAnIdRze bandhu-viplave, // bhavedazviAsako yasya suhRcchatto bhavAdRzaH. // 4 // sa evetyAdi-IdRze bandhuviplave bandhuvinAze'pi sa eva prANAn dhArayet niyogato bibhRyAt / nimantraNe niyogakaraNe liG / yasya bhavAdRzaH suhRnmitraM zakta AzvAsakaH sAnsvayitA bhavet / sambhAvanAyAM liG // 1505-mriyeyordhva muhUrtAddhi, na syAs tvaM yadi me gtiH,|| AzaMsA ca hi naH, prete jiivem-dshmuurdhni.||5|| mriyeyetyAdi-yadi me mama gatiH zaraNaM tvaM na syAH na bhaveH / liG / tadA yasminmuhUrte rAvaNo'pi naSTaH tasmAnmuhUrtAdUrdhva mriyeya / niyogataH prAptakAlaH / prANAMstyaktavAnaham / atra prAptakAle gamyamAne '2818 / liG cordhvamauhUrtike / 3 / 3 / 164 / ' iti liG / tatra hi praiSAdayo'nuvartante / '2538 // mriyatelaliDozca / / 3 / 6 / ' iti taG / tataH sArvadhAtukatvAt shH| hi yasmAno'smAkaM neyamAzaMsA / yaddazamUrdhani dazAnane prete mRte tvayi vA 'zaraNe jIvema prANAn dhArayiSyAma iti / atrAzaMsAvacanasyopapadatvAt liG // 1506-prakuryAma vayaM deze gahyA tatra kathaM ratim , // yatra viMzati-hastasya na sodaryasya sambhavaH' // 6 // prakuryAmetyAdi-yatra deze sodayasya bhrAtuvizatihastasya na sambhavo'sti tatra kathaM vayaM gayA nindyAM ratiM prakuryAma kariSyAmaH / naivetyarthaH / atra gardAyAmityadhikRtya '2800 / vibhASA kathami liG ca / 3 / 3 / 143 / ' iti katha. mityupapade bhaviSyati liG // 1507-Amantrayeta tAn prahvAn mantriNo'tha vibhiissnnH-|| 'gaccheta tvaritaM laGkA, rAja-vezma vizeta ca. // 7 // AmantrayetetyAdi-athAnantaraM vibhISaNaH sadasi yairmatribhiH saha utthitaH tAnmatriNaH prahAnAmantrayeta karmasu niyogataH saMhitavAnityarthaH / nimantraNe niyogakaraNe liG / tadeva darzayati / laGkAM tvaritaM yUyaM gaccheta yAta / gatAzca rAjavezma vizeta ca / atra vidhau preSaNe liG / sa hi sarvalakArANAmapavAdaH // 1508-AdadIdhvaM mahA'rhANi tatra vAsAMsi sa-tvarAH // uDunIyAta sat-ketUna, niharetA'gya-candanam // 8 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe SaSTo vargaH, AdadIdhvamityAdi-tatra rAjavezmani vAsAMsi mahArhANi mahAmUlyAni satvarA AdadIdhvaM gRhNIta / '2483 / nAbhyastayorAtaH / 6 / 4 / 112 / ' ityAkAralopaH / satketUna zobhanadhvajAn uddhunIyAta UvIkariSyatha / '2558 // pvAdInAM hasvaH / 7 / 3 / 80' / 2497 / I halyaghoH / 6 / 4 / 113 / ' agyacandanaM saccandanakA. ThAni nirhareta nirgamayata // 1509-muJcetA''kAza-dhUpAMca, graznIyAta srajaH zubhAH, // AnayetA 'mitaM dAru karpUrA'guru-kuGkumam // 9 // muJcetetyAdi-dhUpaghaTikAbhirAkAzadhUpAMzca muJceta pravartayet / najaH puSpamAlAH zubhAH praznIyAta gumphiSyatha / '1610 / zrantha grantha sandarbha' iti liG / puSAdiprayogazca // 1510-udyeran yajJa-pAtrANi, hiyeta ca vibhAvasuH, // bhriyeta cA''jyamRtvigbhiH, kalpyeta ca samit-kuzam. // 10 // uoranityAdi-yajJapAtrANi jugAdIni uhyeran AnIyantAm / vibhAva. suzvAgniH hiyeta / RtvigbhiH Ajyamapi bhriyeta / samitkuzaM kalpyeta ca kalpyam / sarvatra vidhau karmaNi liG // 1511-snAnIyaiH snApayetA''zu, ramyair limpeta varNakaH, // alaGkuryAta ratnaizcarAvaNA'haira dshaa''nnm||11|| nAnIyarityAdi-yathA svavihitaM ca kRtvA ramyaiH snAnIyairdazAnanaM rAkSasAdhipaM snApayeta nApayiSyatha / 'glAstrAvanuvamA ca' iti vikalpena mitvam / tatra 'jvala-hvala namAmanupasargAdvA' iti vAgrahaNamanuvartate / varNakaizcandanAdibhiH ramyailimpeta vilepsyatha / ranaizca rAvaNAnityanaimittikairalaMkuryAta alaMkariSyatha / / 1512-vAsayeta su-vAsobhyAM medhyAbhyAM rAkSasA''dhipam , // Rtvik sragviNamAdadhyAt prAG-mUrdhAnaM mRgA'jine. // 12 // vAsayetetyAdi-suvAsobhyAM medhyAbhyAM pUnAbhyAM vAsayeta ca AcchAda. yiSyatha / Rtvik yajvA sragviNaM kRtvA mAlAbhUSitaM kRtvA mRgAjine prAGmU (naM prAcyAM mUrdhA yasya pUrvazirasamAdadhyAt sthApayet // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake vibhISaNAbhiSeko'nAmaikonaviMzatitamaH sargaH-449 1513-yajJa-pAtrANi gAtreSu cinuyAc ca yathA-vidhi, // juhuyAc ca havi vahnau, gAyeyuH sAma sAmagAH.' 13 yakSapAtrANItyAdi-sa evaM yathAvidhi yathAkramaM yajJasya pAtrANi ghugAdIni gAtreSu vicinuyAt / havirAjyaM vahnau juhuyAt / sAmagAH chandogAH sAma ca gAyeyuH / sarvatra vidhau liG // 1514-gatvA 'tha te purI laGkAM kRtvA sarva yathoditam // samIpe'ntyA''huteH sA'srAH proktavanto vibhiissnnm-|| 14 // gatvetyAdi-athAnantaraM te matriNaH laGkAM gatvA yathoditaM ca kRtvA / antyAhutermRtAhuteH anantaraM sAnAH sabASpAH vibhISaNaM proktavantaH // 1515-'kRtaM sarvaM yathoddiSTaM, kartuM vahni-jala-kriyAm // prayatethA mahArAja! saha sarvaiH sva-bandhubhiH // 15 // kRtamityAdi-yathoddiSTaM yathAvihitaM sarvamasmAbhiH kRtaM / tvamidAnI bhrAturSa. hnikriyAM jalakriyAM ca katuM svabandhubhiH sarvaiH saha prayatethAH / prArthanAyAM liG // 1516-ajJa-van nautsahethAs tvaM, dheyA dhIra-tvama-cyutam, // stheyAH kAryeSu bandhUnAM, heyAH zokodbhavaM tamaH // 16 // ajJavadityAdi-zokAdapravartamAnaM punarAhuH / ajJavat kiM notsahethAH kimavasIdasi garhitametat / '2801kiM-vRtte liGlaTau / 3 / 4 / 14 / ' iti garhAyAM liG / iyaM cAsmAkamAzaMsA / yattu dhIratvaM dhairya acyutaM [ akSataM ] dheyAH dhAsyasi / bandhUnAM ca kArye stheyAH sthAsyasi / zokodbhavaM ca tamo heyA. styakSyasi / sarvanAziSi liG / ArdhadhAtukatvAt '2374 / eliGi / 6 / 4 / 67 / ' ityasaMyogAderetvam // 1517-nA'vakalpyamidaM, glAyed yat kRcchreSu bhavAnapi // na pRthag-jana-vaj jAtu pramuhyet paNDito janaH. 17 nAvakalpyamityAdi-anyacca nAvakalpyamidaM na sambhAvyametat yena kRcchreSu duHkheSu bhavAnapi glAyet glAniM yAti / bhanavakluptau asambhAvanAyAM '2802 / anvklsymrssyoH-3|3|145|' ityAdinA liG / sArdhadhAtukatvAt '2378 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 - bhaTTikAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe SaSTho vargaH, vAnyasya-6168' ityetvaM na vikalpyate / yasAt paNDito janaH pRthagjanavat apaNDitavat jAtu kadAcidapi na pramuhyet na mohaM yAtIti sambhAvayAmaH / '2804 / jAtuyadorliG / 3 / 3 / 147 / ' ityanavalaptau liGa // 1518-yacca yatra bhavAMs tiSThet , tatrA 'nyo rAvaNasya na, // yacca yatra bhavAn sIdena mahadbhis tad vigarhitam // 18 // yaJcetyAdi-yatra deze kAle vA bhavAstiSThet tatra yacca anyo rAvaNasya kastiSTet avasthAnaM kaH kariSyati / naitatsambhAvayAmaH tasya tatra. nyUnatvAt / anyasinnavaklaptiH yacchabdenopapadena yogAt 2805 / yaccayatrayoH / 3 / 3 / 14 / ' ityanavaklaptau bhaviSyati liG / yacceti nipAtasamudAyo yacchabdasvArthe vartate / kiM ca yatra deze kAle vA yacca bhavAn sIdet avasAdaM karotIti mahadbhiH paNDitaiH vigarhitaM ninditam / goMyAM ceti sarvalakArANAmapavAdo liG / 'yaJcayatrayoH' ityanuvartate / anavalaptAviti nivRttam // 1519-Azcarya, yacca yatra tvAM prabrUyAma vayaM hitam , // api sAkSAt praziSyAs tvaM kRcchreSvindra-purohitam // 19 // AzcaryamityAdi-yatra deze kAle vA yacca yadvayamapi tvAM hitaM prabUyAma tadAzcarya vicitrametat / '2007 / citrIkaraNe ca / 3 / 3 / 150 / ' iti liG / '2805 / yaJcayatrayoH / 3 / 3 / 14 / ' iti vartate / tvAmityakathitaM karma / atastvaM kRcchreSu vyasaneSu sAkSAdindrapurohitaM bRhaspatiM praziSyAH bADhaM zikSayasi / '2009 / utApyoH samarthayorliG / 3 / 3 / 152 / ' apizabdasyopapadatvAt samarthatvaM cAnayoDhimityetasmin arthe / 2486 / zAsa idaG-haloH / / 5 / 34 / / 2410 // shaasi-vsi-8|3|60|' ityAdinA Satvam // 1520-kAmo janasya-'jahyAs tvaM pramAdaM nairRtA'dhipa!' / uta dviSo'nuzoceyu viplave, kimubAndhavAH // 20 // kAma ityAdi-he nairRtAdhipa rakSasAM nAtha ! tvaM pramAdaM jahAH tyaja / asya janasya paurasya kAma icchA / '2010 / kAmapravedane'kaJciti / 3 / 3 / 153 / ' iti liG / kacicchabdasyAprayogAt / kAmapravedanaM ca janAmiprAyaprakAzanam / anyacca asin viplave vinAze dviSaH zatravo'pi uta anuzoceyuH anuzocanti kimu bAndhavAH / 2009 / utApyoH samarthayorliGa // 3 // 3 // 152 // // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake vibhISaNAbhiSeko'nAmaikonaviMzatitamaH sargaH-451 1521-sa bhavAn bhrAtR-vad rakSed yathAvadakhilaM janam , // na bhavAn saMpramuhyec cedAzvasyuz ca nizAcarAH, 21 sa ityAdi-cedyadi bhavAma sampramuhyet mohaM na gacchet tadA sa bhavAn bhrAtRvat yathA bhrAtrA jano rakSyate tadvat bhakhilaM janaM yathAvat samyak rakSet / ete ca nizAcarA bhAzvasyurAzvAsaM gaccheyuH / 2013 / hetuhetumatorliG / 3 / 3 / 156 / ' atra pramoho hetuH / janarakSaNaM nizAcarAzvAsanaM ca hetumat / zvaseradAditvAcchapo luk / azvaseyuriti pAThAntaram // 1522-tataH sa gatavAn kartuM bhrAturagni-jala-kriyAm // proktavAn kRta-kartavyaM vaco rAmo'tha raaksssm.||22|| tata ityAdi-tato vacanAnantaraM bhrAturagnikriyAM jalakriyAM ca kartuM gatavAn / atha kRtakartavyaM rAkSasaM rAmaH vacaH proktavAn // 1523-ambhAMsi rukma-kumbhena siJcan mUrdhni samAdhimAn- // 'tvaM rAjA rakSasAM laGkA mavekSethA vibhISaNa? // 23 // ambhAMsItyAdi-rukmakumbhena svarNakalazenAmbhAMsi jalAni mUrdhni siJcan pAtayan / rAmaH proktavAniti pUrveNAnvayaH / he vibhISaNa ! (samAdhimAn dhyAnavAn ) tvamadyaprabhRti rakSasAM rAjA laGkAmavekSethAH kAryAkAryanirUpaNena drakSyasi // 1524-kruddhAnaMnunayeH samyak, dhanairlubdhAnupArjayeH, // mAnino mAnayeH kAle, trastAn paulastya ! sAntvayaH // 24 // kruddhAnityAdi-he paulastya ! kruddhAnanunayeH prasAdayiSyasi / ye lubdhA. stAn dhanenopArjayeH dAnena gRhISyasi / mAninaH satkArocite kAle mAnayeH pUjayiSyasi / brastAna bhItAn sAntvayeH samAzvAsayiSyasi / sarvatra nimantraNe niyogakaraNe prArthanAyAM vA ling|| 1525-icchA me paramA, nandeH kathaM tvaM vRtra-zatru-vat, // iccheddhi suhRdaM sarvo vRddhi-saMsthaM yataH suhRt. // 25 // icchetyAdi-iyaM ca me icchA mahatI / yavaM vRnazatruvadindra iva kathamA. nandeH mudito bhaviSyasi / '2814 // icchArtheSu liGloTau / 3 / 3 / 157 / ' iti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 bhaTTikAvye-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe SaSTho vargaH, liG / icchArthasya dhatorupapadatvAt / yataH sarva eva suhRt suhRdaM vRddhisaMsthaM udayasthamicchet icchati / 2016 / icchArthebhyo vibhASA vartamAne / 3 / 3 / 160 / ' iti liG // 1526-vardhiSISThAH svajAteSu, vadhyAs tvaM ripu-saMhatIH // bhUyAs tvaM guNinAM mAnyas, teSAM stheyA vyavasthitau. // 26 // vardhiSISThA ityAdi-svajAteSu svajAtiSu rAkSaseSu madhye tvaM vardhiSISThAH vRddhimAn bhaviSyasi / AziSi liG / evaM vakSyamANeSvapi sarvatra / ripusaMhatIH zatrusamUhAn vadhyAH vinAzayiSyasi / '2433 / hano vadha liGi / / 142 / ' bhUyAzca guNinAM mAnyaH / zrutazIlavatA mAnAhazca bhaviSyasi / teSAM ca guNinAM vyavasthAyAM cirakAlaM stheyAH sthAsyasi // 1527-dheyAs tvaM suhRdAM prIti, vandiSISThA divaukasaH // somaM peyAz ca, heyAz ca hiMsrA hAni-karIH kriyAH // 27 // dheyA ityAdi-vaM suhRdAM prItiM dheyAH janayiSyasi / divaukaso devAnvandiSISThAH praNaMsyasi / somaM peyAH pAsyasi / tathA hiMsAH paropaghAtikAH hAnikarIH apacayahetukAH kriyAH heyAH tyakSyasi // 1528-avaseyAz ca kAryANi dharmeNa pura-vAsinAm , // anurAgaM kriyA rAjan ! sadA sarva-gataM jne.||28|| avaseyA ityAdi-punaH / puravAsinAM paurANAM kAryANi dharmeNAvaseyAH samApsyasi / 1222 // So'ntakarmaNi' / he rAjan ! atra jane anurAgaM sarvagataM sarvavyApinaM kriyAH kariSyasi // 1529-ghAniSISTa tvayA manyur, grAhiSISTa samunnatiH // rakSobhir darziSISThAs tvaM, drakSIran bhavatA ca te. 29 ghAniSISTetyAdi-manyuH krodhaH tvayA ghAniSISTa haniSyate / ciNvadbhAvo vRddhirghatvaM ca / samunnatirabhyuccayaH grAhiSISTa grahISyate / rakSobhirdarzanaparairdarziSISThAH svaM drakSyase / te ca rAkSasAH bhavatA darzanapareNa ca dakSIran / avinnvdaavpkssH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA-pratyAkhyAnaM' nAma viMzatitamaH sargaH-453 1530-manyu vadhyA bhaTa-vadha-kRtaM bAla-vRddhasya rAjan !, zAstrA'bhijJAH sadasi su-dhiyaH sannidhiM te kriyAsuH, saMraMsISThAH sura-muni-gate varmani prAjya-dharme, saMbhutsISThAH su-naya-nayanara vidviSAmIhitAni.' 30 iti bhaTTikAvye tiGanta-kANDe liG-vilasito nAmaikonaviMzati-tamaH sargaH // manyumityAdi-anyacca he rAjan ! bAlAnAM vRddhAnAM ca / sarvo dvandvo vibhAphaikavadbhavatIti bAlAzca vRddhAzca bAlavRddham / tasya manyu zokam / bhaTavadhakRtaM bhaTAnAM pitRputrAdInAM ca yo vadhaH taskRtam / vadhyAH priyavacanArthapradAnAdimirapaneSyasi / zAstrArthajJAH zAstrArthakuzalAH te tava sadasi sabhAyAM sannidhiM kriyAsuH / sannihitA bhavantvityarthaH / surairmunibhizca gate sevite varmani mArga prAjyadharme bhUripuNye saMraMsISThAH raMsyase / dviSAM zatrUNAM IhitAni ceSTitAni sunayanayanaiH zobhanAH ye nayAH taireva nayanaizcakSubhirivAvasthitaiH sambhutsISThAH jAnIyAH jJAsyasi / 'budha avagamane' ekAco bazo bhaS // iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvye caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe SaSThaH paricchedaH (vargaH), tathA lakSya-rUpe kathAnake 'vibhISaNAbhiSeko nAma ekonaviMzatitamaH sargaH // 19 // viMzaH srgH| itaH prabhRti loTamadhikRtya tadvilasitamAha-tatra 'loT ca' iti vacanAdvidhyAdiSvartheSu loT / tato'nyatrApi darzayiSyati1531-samupetya tataH sItAmuktavAn pavanA''tmajaH- // dilyA vardhasva vaidehi ! hatas trailoky-knnttkH||1|| samupetyetyAdi-tato'nantaraM pavanAtmajaH rAmAjJayA sItAM samupetya samupAgamyoktavAn / he vaidehi ! rAvaNastrailokyasya pratodakatvAt kaNTako hatastena diSTyA priyavacanena vardhasva niyogato vaya'sIti / nimantraNe loT // 1532-anujAnIhi hanyantAM mayaitAH kSudra-mAnasAH // rakSikAs tava rAkSasyo, gRhANaitAsu matsaram. // 2 // anujAnIhItyAdi-anujAnIhi anujJAM prayaccha / prArthanAyAM loT / yena mayatA rAkSasyastava rakSikAH kSudamAnasAH pApAzayAH hanyantAM vinAzyantAm / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa- rUpe saptamo vargaH, bhatra vidhau karmaNi loT / tasmAdetAsu matsaraM gRhANa janaya / prArthanAyAM loT / yena gRhItakrodhA mAmanujJAsyasi // 1533 - tRNahAni durA''cAraghora rUpA''zaya - kriyAH, // hiMsrA bhavatu te buddhiretAsu, kuru niSThuram // 3 // durAcArAH ghorarUpAzayakriyAH krUrANi AkArAbhiprAyAnuSThAnAni yAsAM tAstRNahAni haniSyAmi / tadetAsu hiMsA hiMsanazIlA tava buddhirbhavatu | niSThuraM ca naiSThurya kuru / bhAvapradhAno nirdezaH // 1534 - pazcimaM karavAmaitat priyaM devi ! vayaM tava, // ' - tataH proktavatI sItA vAnaraM karuNA''zayA // 4 // pazcimamityAdi - he devi ! kimatra vicAritena tava pazcimamantyaM priyaM etadvayaM karavAma kariSyAmaH / asmada ekatve bahuvacanamanyatarasyAm / tato'nantaraM sItA karuNAzayA satI vAnaraM proktavatI // 1535 - ' upazAmyatu, te buddhiH piNDa - nirveza - kAriSu // laghu-satveSu, doSo'yaM yat- kRto - nihato 'sakau // 5 // upetyAdi - laghusatveSu strIjaneSu piNDanirvezakAriSu piNDasya grAsasya nizo niSkrayaH tatkAriSu te buddhirupazAmyatu sakaruNA bhavatu / sarvatra vidhau loT / kimiti cet / yatkRto yajjanito'yaM doSaH mamaitAbhiH kRtaH / asakau bhasau rAvaNo nihato vyApAditaH / kutsAyAm ' 2026 / avyaya sarvanAmnAmakac prAk TeH |5|3|71 / ' iti bhakac // 1536 - na hi preSya - vadhaM ghoraM karavANyustu te matiH, // edhi kArya - ras tvaM me gatvA pravada rAghavam. // 6 // nahItyAdi -- anyacca na hi naiva ghoraM prepyavadhaM karavANi kariSyAmItIttham matistavApyastu / '2195| AziSi liGloTau | 3 | 3|173 | ' iti loT / bhatastvaM kAryakaraH kAryakaraNe anukUlaH / Anulomye TaH / edhi bhava / ' 2469 / soralopaH | 6|4|111 / ' / '2471 / dhvasoreddhAvabhyAsalopazca | 6 |4| 119 // ' | etvasya samAnAzrayatvAdasiddhatve / '2425 | hujhalabhyo herdhiH | 6|4|1011' kAryamAha / gatvA pravada rAghavaM mamAdezAd brUhi // kiM mayA vaktavyamiti cettadAha 1537 - 'didRkSur maithilI rAma ! pazyatu tvA'vilambitam'. tatheti sa pratijJAya gatvA rAghavamuktavAn // 7 // didRkSurityAdi - he rAma ! draSTumicchumaithilI sItA bhavilambitaM dutaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA pratyAkhyAnaM' nAma viMzatitamaH sargaH --455 svA tvAM pazyatu / sarvatra prArthanAyAM loT / sa pavanAtmajastatheti yathAjJApayasIti pratijJAya svIkRtya gatvA rAghavamuktavAn // kimityAha 1538 - ' utsukA''nIyatAM devI kAkutstha - kula - nandana ! // ' kSmAM likhitvA vinizvasya svarA''lokya vibhISaNam utsuketyAdi - he kAkutsthakulanandana ! utsukA devI bhAnIyatAmiti / prArthanAyAM karmaNi loT / evamukte rAvaNavadhe mahati prayAse'kRte'pi janavAdabhayAt na tayA saha vAsaH kArya ityabhiprAyeNa rAghavaH kSmAmaGguSThena likhitvA vinizvasya svarAlokya AkAzaM dRSTvA / svarityavyayam / vibhISaNamuktavAniti vakSyamANena sambandhaH // 1539-uktavAn rAghavaH - ' sItAmAnayA 'laMkRtArmiti. ' // gatvA praNamya tenoktA maithilI madhuraM vacaH // 9 // uktavAnityAdi - sItAmalaMkRtAmAnayeti rAghava uktavAn / vidhau loT / tena vibhISaNena gatvA praNasya ca maithilyuktA madhuraM vacaH // 1540 - ' jahIhi zokaM vaidehi ! prItaye dhehi mAnasam // rAvaNe jahihi dveSaM, jahAhi pramadA-vanam // 10 // jahIhItyAdi - zokaM pati viyogajaM jahIhi / '2498 / jahAtezca / 6 / 4 / 116 // ' ityanyatarasyAmitvamItvaM ca / ' 2499 / Aca hau | 6 |4| 217|' ityakAra iti rUpantrayam / prItaye prItyarthaM punarmAnasaM dhehi ghaTayasva / '2471 / dhvasoreddhAvabhyAsalopazca | 6|4|119 | ' / rAvaNe rAvaNaviSaye dveSaM jahihi tasya vinaSTatvAt / pramadAvanaM azokavanikAM jahAhi / patyurantikaM yAhItyarthaH / sarvatra vidhau loT // 1541 - snAdyanulimpa dhUpAya, " nivarasvA''vidhya ca srajam // ratnAnyAssmuJca, saMdIThe havir juhudhi pAvake, // 11 // 1542 - addhi tvaM paJca-gavyaM ca, chindhi saMrodha - jaM tamaH, // Aroha zivikAM haimIM, dviSAM jahi mano- rathAn // 12 // strAhItyAdi - lokadvayaM mizreNa vyAkhyAtam / snAhi snAnaM kuru / tataH kAyazuyartha sadanupahataM paJcagavyamaddhi bhakSaya / '2425 / hu-jhalabhyo herdhiH | 6|4|101 | ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe saptamo vargaH, goretAni gavyAni / sarvatra gorajAdipratyayaprasaGge yat / paJcagavyAni samAhRtAnIti pAtrAdidarzanAna DIp / tataH pavitrIkRtakAyA, sandIpte pAvake havirjuhudhi / tataH svAminaM gantumanuSThitadevakAryA satI tvamAlimpa samAlabhasva / tato nivassva AcchAdaya / '7092 / vasa bhAcchAdane' adAditvAcchapo luk / dhAtusa. kArasya paragamanam / tato dhUpAya dhUpitamAtmAnaM kuru / dhUperAyapratyayaH / Avidhya ca khajaM mAlAM zirasyAkSipa / '1257 / vyadha tADane' iyani 2412 / ahijyaa-6|1|16|' ityAdinA samprasAraNam / ratnAnyAmuJca vinyasyetyayamarthavazAt kriyAkramo draSTavyaH / yathA devadattaM bhojaya sApaya udvartayeti / kiM ca saMrodha tamaH asvatantrIkaraNajaM zokaM chindhi apanaya / haimI zibikAM sauvarNayAnamAroha adhitiSTha / sarvatra bhatuniyogakaraNe loT / tAmArUDhA dviSAM manorathAn hRdaye sthitAnabhiprAyAn jahi nAzaya / ho parato '2431 // hantejaH / 6 / 4 / 36 / ' // 1543-tRNeDhu tvad-viyogotthAM rAjanyAnAM patiH zucam // bhavatAdadhiyuktA tvamata Urdhva sv-veshmni.|| 13 // tRNedvityAdi-gatAyAM tvayi rAjanyAnAM kSatriyANAM patI rAmaH zucaM zokaM tvadviyogotyAM tvadviyogaprabhavAm / '2916 / supi sthaH / 3 / 2 / 4 / ' iti kaH / 'udaH sthAstambhoH pUrvasya' iti pUrvasavarNaH / tRNeDha hinastu / ataH asmArakAlAdarya kAlaM svavezmani ayodhyAyAM adhiyuktA tvaM bhavatAt bhUyAH / 2197 / tuhyoH-17|1||35|' iti tAtaG // 1544-dIkSasva saha rAmeNa tvaritaM turagA'dhvare, // . dRzyasva patyA prItena prItyA prekSasva rAghavam // 14 // dIkSasvetyAdi-turagAdhvare azvamedhe rAmeNa saha tvaritaM dIkSastra dIkSitA bhUyAH / AziSi loT / prItena patyA dRzyasva dRSTA bhava / ihApi karmaNi loha / prItA ca satI rAghavaM tvaM prekSasva // 1545-ayaM niyogaH patyusa te, kAryoM nA'tra vicAraNA, // bhUSayA 'GgaM, pramANaM ced, rAmaM gantuM yatasva c||15|| ayamityAdi-tava patyurayaM niyogaH yatkRtaH snAnAdivyApAraH / atra vastuni vicAraNA na kAryA kimevaM na veti / etatpramANaM cet bhUSayAGgaM nAnAdipUrvakamalakuru / rAmaM gantuM yatastra // 1546-mudA saMyuhi kAkutsthaM, svayaM cA ''muhi sampadam , // upeAvaM muhUrtAt tvaM devi! rAghava-sannidhim // 16 // . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA-pratyAkhyAnaM' nAma viMzatitamaH sargaH-457 mudetyAdi-gatvA ca kAkutsthaM mudA harSeNa saMyuhi mizraya / 'yu mishrnne'| tatra gamanena svayaM ca saMmadaM harSa prAmuhi '3245 / pramadasaMmadau harSe / 3 / 3 / 68' / sarvatra prArthanAyAM loT / he devi ! asmAnmuhUrtAdUrva rAghavasannidhim / rAghavaH sannidhIyate yasmin pradeze iti '3271 / karmaNyadhikaraNe ca / 3 / 3 / 93 / ' iti kipratyayaH / taM tvamupehi gaccha // 1547-Urdhva muhUrtAdahro 'Gga! svAminI sma bhava kssiteH|| rAja-patnI-niyoga-sthamanuzAdhi purI-janam. // 17 // UrdhvamityAdi-tathA muhUrtAdUrva kSiteH svAminI bhava sma / aGgeti sambodhanapadam / atra '2019 / sme loT / 3 / 3 / 165 / ' ityanena preSe loT / tatra hi '2817 / praiSAtisargaprAptakAleSu kRtyAzca / 3 / 3 / 163 / ' iti au@mau. hUrtika iti ca vartate / prAptakAlatAyAM loT / rAghavasannidhiM gantuM kSiteH svAminI bhavituM prAptakAlA devI / anyathA kAlAtikame mayi virakteti rAmo virajyate / anyacca iyamasmAkamAzaMsA / tvaM rAjapatnIniyogasthaM mahAdevyAjJA. karaNatatparaM purIsthamayodhyAvasthitaM janaM anuzAdhi vidheyIkuru / AziSi loT / 2487 // zA hau-6||4||35||' iti zAdezaH / tasya samAnAzrayatvAdasiddhatve '2425 / hu-jhalabhyo hedhiH // 6 // // 10 // // 1548-uttiSThasva mate patyur, yatasvA 'laGkRtau tathA, // pratiSThasva ca taM draSTuM draSTavyaM tvaM mahI-patim. // 18 // uttiSThasvetyAdi-tasmAtprArthaye'haM patyumaMte abhiprAye matsamIpamAganta. vyamiti uttiSThasva tadartha ghaTasva / '2691 // udo'nUrvakarmaNi // 3 // 24 // ' iti taG / tathA alaGkatau alaGkaraNe yatastra yatnaM kuru / lajjayA kadAcinnotsaheteti punaHpunarabhidhAnaM aviruddham / yathA snAhItyAdi bhUSayAGgamiti manyate tena vAradvayamuktamevaM alaGkatya tvaM mahIpatiM draSTavyaM darzanArham / '2022 // arhe kRtyatRcazva / 3 / 3 / 169 / ' iti avazyadraSTavye vA Avazyake '3312 / kRtyAzca / 3 / 3 / 17 / ' iti saMdraSTuM pratiSThasva gaccha / prArthanAyAM loT / '2689 / samavapra-vi-bhyaH sthaH / 1 / 3 / 22 / ' iti tng|| 1549-anuSThAya yathA''diSTaM niyogaM janakA''tmajA // samArUDhavatI yAna paTTA'zuka-vRtA''nanA. // 19 // anuSThAyetyAdi-zlokatrayaM evamuktA bharturyathoddiSTaM niyogaM nAnAdikamanuSThAya kRtvA janakAtmajA mAM kazcinmAdrAkSIditi paTTAMzukavRtAnanA yAnaM zibi. kAmArUDhavatI patyurantikaM ca gatvA yAnAdavatIryetyarthAt // 1550-lajjA'natA visaMyoga-duHkha-smaraNa-vihvalA // sA'srA gatvA'ntikaM patyu dInA ruditavatyasau.20 bha0 kA0 39 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe saptamo vargaH, lajjAnatetyAdi - lajjayA AnatA viyogaduHkhasya pUrvAnubhUtasya smaraNena vilA sAkhA dInA sA patyurantikaM gatvA sItA ruditavatI // 1551 - prApta cAritrya-sandehas tatas tArmuktavAn nRpaH // icchAme- 'nAssdade sIte ! tvAmahaM gamyatAmataH '. 21 prAptetyAdi - tato'nantaraM nRpo rAmaH ' rAvaNaH kimasyAM khaNDitacAritrazIlo na vA' iti prAptacAritryasandehastAmuktavAn / kimityAha - he sIte ! mameyamicchA yazvAmahaM nAdade na gRhNAmi / ' 2814 | icchArtheSu liGloTau 13 / 3 / 1571' iti loT / ato'nicchAtaH kAraNAdyatheSTaM gamyatAm // kimiti necchatIti cedAha - 1552 - rAvaNA'Gka-parizliSTA tvaM hal lekha karI mama // matiM badhAna sugrIve, rAkSasendraM gRhANa vA // 22 // rAvaNetyAdi - rAvaNAGkaparizliSTA haraNasamaye rAvaNotsaGge sthitA satI parizliSTA parimRditavatI tvaM mama hRllekhakarI cetaH pIDanazIlA / '2934 / kRJo hetutAcchIlya- |3|2|20|' iti TaH / '988 | hRdayasya hRllekhydnnlaas-|6|3|50|' iti hRdAdezaH / kamahaM zaraNaM yAsyAmIti cedAha - sugrIve matiM badhAna banIyAH utpAdaya / rAkSasendraM vibhISaNaM vA anugRhANa svIkuru // 1553 - azAna bharatAd bhogAn, lakSmaNaM pravRNISva vA // kAmAd vA yAhi, mucyantArmAzA rAma- nibandhanAH. 23 azAnetyAdi - bharatAdvA bhogAnazAna bhuGkSva / sarvatra '2557 / halaH zraH zAnajjhau | 3|1|83 |' iti zAnac / lakSmaNaM pravRNISva vA aGgIkuru / 'vRna varaNe' ityasya rUpam / '2558 / pvAdInAM hrasvaH | 7|3|80|' | svecchayA vA yAhi bhavatyai yatra rocate tatra gamyatAm / rAmanibandhanAH punarapi rAmo me patirbhUyAdityAzAH mucyantAM tyajyantAm // kimiti cedAha - 1554 - kva ca khyAto raghor vaMzaH kva tvaM para- gRhoSitA // , anyasmai hRdayaM dehi, nA nabhISTe ghaTAmahe // 24 // kva cetyAdi -- parizuddhatvAtsarvatra khyAtaH loke vidito raghovaMzaH kva / ka ca tvaM paragRhoSitA jAtakalaGkatvAt / dvayamapyetaddUraM minam / sarvatra vidhau loT / ato'nyasmai hRdayaM dehi cittaM parasmai dehi / vayaM anabhimate viSaye na ghaTAmahe / nimantraNe loT // 1555 - yatheSTaM cara vaidehi !, panthAnaH santu te zivAH, // kAmAs te'nyatra tAyantAM, vizaGkAM tyaja mad-gatAm. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItA-pratyAkhyAnaM' nAma viMzatitamaH sargaH-459 yatheSTamityAdi-yatheSTaM cara yatheSTacAriNI bhava / vidhau loT / tatra ca yatheSTaM carantyAH panthAno mArgAH zivA nirvighnAH santu bhUyAsuH / AziSi loda / kiM ca kAmAH abhilASAstavAnyatra tAyantAM sphItA bhavantu / bhatrA. pyAziSi / yatheSTacArityAkimayaM kariSyatIti madgatAM vizaGkA bhayaM tyaja tyakSya. si / vidhau loT // 1556-tataH pragaditA vAkyaM maithilA'bhijanA nRpam // 'strIsAmAnyena sambhUtA zaGkA mayi vimucyatAm. 26 tata ityAdi-tatastadvacanAnantaraM maithilAbhijanA sItA nRpaM vAkyaM pragaditA gadituM pravRttA / '3053 / AdikarmaNi ktH-3|471|' strIsAmAnyena strIti kRtvA yA tava mayi zaGkA iyaM satI na veti sA vimucyatAm / mithyAsvAt / prArthanAyAM loT // 1557-daivAd vibhIhi kAkutstha !. jihIhi tvaM tathA janAta, // mithyA mAmabhisaMkrudhya nna-vazAM zatruNA hRtAm. // 27 // daivAdityAdi-anyacca he kAkutstha rAma! avazAM parAdhInAM zatruNA hRtAm / mithyA abhisaMkrudhyan alIkena / '576 / krudha duhorupasRSTayoH karma 1 // // 38 // ' iti karmasaMjJA / daivAt aniSTaphalAt vibhIhi bhayaM janaya bhIto bhava / herapittvArikatve guNo na bhavati / itazca janAdimaM janaM vIkSya jihIhi lajasva / lyablope paJcamI / vidhau loda // tvagyasaMkrAntAyAM mama kIdRzaM bhayaM lajjA ceti cettadAha1558-cetasas tvayi vRttir me, zarIraM rakSasA hRtam, // vidAMkurvantu samyaJco devAH satyamidaM vacaH // 28 // cetasa ityAdi-me cetaso vRttirAtmavyApAraH tvayi tiSThati ananyamanaskaravAt / rakSasA hRtAyA mama na sarva hRtaM api tu zarIraM hRtam / naivedaM mithyA / tathAhi he mahAbhUtAdhiSThAnAH samyaJcaH / sarvatra vartamAnAH aJcantIti ki / aJcatAvapratyaye '421 // samaH sami / 6 / 3 / 93 / ' iti samyAdezaH / ete marthitAH mama vacaH satyaM vidAMkurvantu avagacchantu / prArthanAyAM loT / vidAMkurvantviti nipAtanam // pratyekaM prArthanAmAha1559-tvaM punIhi punIhIti punan vAyo ! jagat-trayam // carana deheSu bhUtAnAM viddhi me buddhi-viplavam. // 29 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe saptamo vargaH, tvaM punIhItyAdi-he vAyo ! punIhi punIhIti jagatrayaM punaH punaH punAmi bhRzaM vA punAmItyabhiprAyaH / tvaM jagatrayaM punan bhUtAnAM deheSu caran mama buddhiviplavaM buddheranyathAtvaM viddhi avagaccha / prArthanAyAM loT / pUrvatra 2825 / kriyAsamabhihAre lott-3|4|2|' iti loT / lasya parasmaipadasambandhI hirAdezaH / kriyAsamabhihAre dvirvacanam / punanniti yathAvidhyanuprayogaH / pUrvasminnityanena punAteranuprayogaH / tatra hi kriyAsamuccayAbhAvAt // 1560-khamaTa, dhAmamA 'TauvIMmityaTantyo 'ti-pAvanAH // yUyamApo! vijAnIta mano-vRttiM zubhAM mm.||30|| khamityAdi-yUyamApo'tipAvanAH atipavitrAH khamaTa dyAmaTa urvImaTa iti vayamantarikSamaTAma devalokamaTAma bhUrlokamaTAmetyevamabhiprAyAH sarvatrATantyo mama zubhAM cittavRtti vijAnIteti / bhanna prArthanAyAM loT / pUrvatra tu AkAzAdikArakabhedAt anekATanakriyAsamuccayaH / tatazca '2826 / samuccaye'nyatarasyAm / 3 / 4 / 3 / ' iti loTa / aTeti samuccaye saamaanyvcnsyetynupryogH| AkAzAdyupagAminI. nAmaTanakriyANAM punaraTana kriyAyAH sAmAnyAyA anuprayogAt // 1561-jaganti dhatsva dhatsveti dadhatI tvaM vsundhre!|| avehi mama cAritraM naktaM-divama-vicyutam. // 31 // jagantItyAdi-tvaM vasundhare ! dhatsva dhatsveti ahaM punaH punardadhe bhRzaM vA dadha iti evamabhiprAyA jaganti dadhatI mama cAritraM naktaMdivamavicyutaM askhalitamavehi / atra prArthanAyAM loT / pUrvatra kriyAsamabhihAre tasya cAramanepadasambandhinaH svAdezaH // 1562-rasAn saMhara, dIpyasva, dhvAntaM jahi, nabho bhrm,|| itIhamAnas tigmAM'zo! vRttaM jJAtuM ghaTasva me.||32|| rasAnityAdi-he tigmAMzo! svamapi ahaM rasAn bhaumAn saMhara saMharA. mIti / dIpyasva dIpye / dhvAntaM jahi hanmi / nabho bhrama bhramAmItyevamabhiprAyaH / IhamAnaH jagatyarthakriyAsu ceSTamAnaH / mama vRttaM cAritraM jJAtuM ghaTastra yatasva / atra prArthanAyAM loT / pUrvatra 2826 / samuccaye'nyatarasyAm / 3 / 4 / 3 / ' iti tasya ca yathAyogaM hisvAdezaH / IhamAna iti 2020 / samuccaye sAmAnya. vacanasya / 3 / 4 / 5 / ' itynupryogH| saMharetyAdInAmIhateH sAmAnyavacanasyAnuprayogAt // 1563-svarge vidyasva, bhuvyA''sva,bhujaGga-nilaye bhava, // evaM vasan mamA ''kAza! saMbudhyasva kRtA'kRtam.33 varga ityAdi-vaM cAkAza ! svarge vidyasva ahaM vidye / bhuvi Asva Ase / bhujaGganilaye pAtAle bhava bhavAmItyevamabhiprAyaH sarvatra / vasan tiSThan Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA-pratyAkhyAnaM' nAma viMzatitamaH sargaH-461 mama kRtAkRtaM yuktAyuktaM budhyasya avagaccha / atra prArthanAyAM loT / pUrvatra '2026 / samuccaye'nyatarasyAm / 3 / 4 / 3 / ' iti tasya ca yathAyogaM hisvaadeshH| vasanniti '2828 / samuccaye sAmAnyavacanasya / 3 / 15 / ' ityanuprayogaH / vidyamAnAdInAM vasataH sAmAnyavacanasyAnuprayogAt // evaM pRthivyAdIni mahAbhUtAni kathayitvA lakSaNamAha1564-citAM kuru ca saumitre! vyasanasyA 'sya bheSajam , // rAmas tuSyatu me vA 'dya, pApAM pluSNAtu vA 'nalaH 34 citAmityAdi-he saumitre ! vyasanasyAsya mithyAdUSaNasya bheSajaM pratikriyAM citAM kuru / vidhau loTa / mama agnau vizuddhAyA rAmo niyogatastupyatu / analo vA mAM pApAM niyogataH pluSNAtu dahatu / dahana martyalokAnmocayasvityarthaH / nimantraNe loT / 'pluSa puSa snehana-mocana-pUraNeSu' iti tyAdiH mocane draSTavyaH / anekArthatvAddAhe // 1565-rAghavasya matenA 'tha lakSmaNenA''citAM citAm // dRSTvA pradakSiNIkRtya rAmaM pragaditA vacaH // 35 // rAghavasyetyAdi-atha rAghavasya matenAnujJAtena '625 / tasya ca vartamAne 12 / 3 / 67 / ' iti SaSThI / 3089 / mati-buddhi-pUjArthebhyazca // 3 / 2 / 188 / ' iti vartamAne ktaH / tasya vA matenAnujJayA citAmAcitAM racitAM dRSTvA pradakSiNIkRtya sItAM rAmaM pragaditA vaco gadituM pravRttA // 1566-pravapANi vapur vahnau rAmA 'haM zaGkitA tvayA, // sarve vidantu zRNvantu bhavantaH sa-plavaGgamAH // 36 // pravapANItyAdi-ye'tra sannihitA devAdayaH te sarve saplavaGgamAH vAnaraiH saha bhavantaH vidantu cetasA / zRNvantu zrotrAbhyAM mavacanam / he rAma ! svayA duSTeti zaGkitA ahaM vahau vapuH zarIraM pravapANi niyogataH prakSipANi / nimantraNe loda / '223 // Ani loT / / 4 / 16 / ' iti Natvam // 1567-mAM duSTAM jvalita-vapuH pluSANa vaDhe! saMrakSa kSata-malinAM suhRd yathA vA, // eSA 'haM RtuSu vasor yathA ''jya-dhArA tvAM prAptA vidhi-vadIrNa-dIpti-mAlam // 37 // iti bhaTTi-kAvye tiGanta-kANDe loT-pradarzano nAma viMzatitamaH sargaH // 20 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 bhaTTi-kAvye-caturthe tihanta-kANDe lakSaNa-rUpe 'STamo vargaH, -- mAmityAdi-he vahne ! yadyahaM duSTA tadA jvalitavapuH jvalitazarIraH san / mittvAbhAvapakSe rUpam / pluSANa dehaM martyalokAt mocaya / yathA vA kSatamalinAM vizuddhAM suhRdiva saMrakSa vA / AmantraNe kAmacArakaraNe loT / eSAhaM tvAM vidhivat samyak prAptA RtuSu yajJeSu vasoH rAjJaH AjyadhAreva / udIrNadItimAlaM udgatajvAlAsamUhaM tvAmiti // iti zrI-jayamaGgalA''khyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI-bhaTTikAvye. caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe saptamaH paricchedaH (vargaH) tathA lakSyarUpe kathAnake 'sItA-pratyAkhyAnaM' nAma viMzatitamaH sargaH // 20 // ekaviMzaH sargaH' itaHprabhRti laGamadhikRtya vilasitamAha-tatra linimitte luG kriyAtipattau bhaviSyati bhUte ca hetuhetumatorliGityevamAdikaM liDo nimittaM kriyAtipattizca / kutazcidvaiguNyAt kriyAyA aniSpattiH kriyAtipattiH vaiguNyaM ca vidhurapratyayopani. pAtAt sAmadhyabhAvAcca draSTavyam // 1568-samutkSipya tato vahnira maithilI rAmamuktavAn // 'kAkutstha! dayitAM sAdhvI tvamAzaGkiSyathAH katham 1 samutkSipyetyAdi-tato'nantaraM maithilI samutkSipya hastAbhyAmAkAze dhRtvA vahnidehavAn rAmamuktavAn / he kAkutstha ! sAdhvI pativratAmapi dayitAM bhasAdhvIti tvaM yathAzaGkiSyathAH zaGkitavAnasi tatkathaM / garhitametat na yuktamAzadvitumityarthaH / 2800 / vibhASA kathami liG ca / 3 / 3 / 143 / ' iti / atra kathaMzabdo gardAyAM ca liDo nimittaM / yatastatra garhAyAmityanuvartate / tasmin linimitte kriyAtipattau laG bhaviSyatItyadhikriyate / atrAsAdhutvaM kriyAyAH tadviruddhasAdhutvAbhiyogopanipAtAdatipattirgamyate // tadeva sAdhutvaM darzayati1569-nA 'bhaviSyadiyaM zuddhA yadyapAsyamahaM ttH|| na cainAM, pakSapAto me dharmAdanyatra rAghava! // 2 // netyAdi-yadyahamenAM naivApAsyaM naiva rakSitavAn tato 'rakSaNAdiyaM zuddhA nAbhaviSyad na bhUtA / yenaiva mayA rakSitA tenaiveyaM zuddheti bhAvaH / '2013 // hetuhetumatorliG / 3 / 3 / 156 / ' ityataH hetuhetumAMzca liDo nimittam / tatra pAlanasa parizuddhezca hetuhetumatve linimitte kriyAtipattau satyAM bhUte nityaM lch| tatra 2798 / votApyoH / 3 / 3 / 141 // ' iti vikalpenAdhikriyate / atrApAlanopanipAtAdatipattirgamyate / tadatipAtA tumato'pi pakSapAtAt tvayaivamAcaritamiti cedAha / he rAghava! dharmAdanyatra bhadharme na me pakSapAto'nurAgaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItA saMzodhanaM' nAmaikaviMzatitamaH sargaH -463 idAnIM sItArAvaNayoryacceSTitamAsIt taccAnenAvadhArya prakAzayannAha - 1570 - api tatra - ripuH sItAM nA 'rthayiSyata durmatiH, // krUraM jAtva'va'diSyac ca jAtva'stoSyacchriyaM svakAm. 3 1 apItyAdi - tatra ripuH sa bhavAn ripuH sa rAvaNaH bhavacchabdo 'rthAdgamyate tena '1963 / itarAbhyo'pi dRzyante |5|3 | 14 |' iti tral / api bADhaM nArthayiSyata durmatiraduSTacetA abhaviSyat tadA sItAM bADhaM nArthayiSyata / bhAryA mama bhaveti na prArthitavAn / '2809 / utApyoH samarthayoH | 3 | 3 | 152 |' iti / annApizabdo bADhArthaH liGganimittaM tasmin liG nimitte kriyAtipattau satyAM bhUte nityaM lRG / tatra '2798 / votApyoH | 3 | 3 | 141 / ' iti anuvartate / annrArthanakriyAyAH tadviruddhadurmatitvopanipAtAdatipattirgamyate / arthanamarthaH yAcanaM / tatkarotIti Nic / nAhamavakalpayAmi yadyadurmatirabhaviSyat krUraM paruSaM jAtu kadAcit nAvadiSyat noktavAn / zriyaM vibhUtiM svakAmAtmIyAM IdRzI me vibhUtiriti nAstoSyat na stutavAn stutavAMzca / '2804 / jAtu yadorliG / 3 / 3 / 147 / ' ityatra jAtuzabdo'navaklRptizca liDo nimittaM tatra / '2802 / anavakrutyamarSayoH - 13 | 3|1451' iti vartate / krUrAbhidhAnakriyAyA vibhUtyAH stavanakriyAyAzca tadviruddhadurmatitvopanipAtAdatipattiH / kecit 'laDapijAvo:' ityetadudAharanti tadayuktaM tasyAliGganimittatvAt // 1571 - saGkalpaM nA skariSyac ca tatrairyaM zuddha-mAnasA, // satyA''marSama'vApsyas tvaM rAmaH sItA - nibandhanam // 4 // saGkalpamityAdi -- tatreyaM zubhamAnaseti nAhamavakalpayAmi yadIyaM zuddhamAnasA nAbhaviSyat / tatra tasmin rAvaNe itthaM prIyamANe'pi saGkalpamabhiprAthamakariSyat kRtavatI syAt / na ca kRtavatI zuddhamAnasatvAt / satyAmarSamavAptyastvamiti / he rAma ! yadyazuddhamAnasA abhaviSyat tadA sItAnibandhanaM sItAhetukam amakrodhaM satyasaMbhUtamavApsyastvaM prAptaH syAH natu satyaM yataH zuddhamAnasA / '2802 / anavakkRtyamarSayorakiMvRtte'pi | 3 | 3 | 145 |' ityatra anavaklRtyamarSayorliGganimittaM tasmin liGganimitte kriyAtipattau bhUte vA luG / tatra '2798 / votApyoH| 3 | 3|141 |' ityadhikriyate / antra saGkalpakriyAyAH satyAmarSakriyAyAzca tadviruddhazuddhamAnasatvopanipAtAdatipattiH // anyathAsminvastuni nAhamevaikaH pramANaM bhavAnapi pramANameveti darzayannAha - 1572 - tvayA drakSyata kiM nA 'syAH " zIlaM saMvasatA ciram // adarziSyanta vA ceSTAH kAlena bahunA na kim. // 5 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe'STamo vargaH, tvayetyAdi - kiM nAma tacchIlaM taccaritraM yadasyAH sItAyAH zIlaM ciraM kAlaM saMvasatA tvayA nAdrakSyata nopalabdhameva / cetodharmatvAnnopalabdhamiti cet kiMvA nAma ceSTAH zIlanibandhanAH kriyAH bahunApi kAlena tvayA nAdarziSyanta na dRSTA abhUvan / api tu dRSTA eva / '2801 | kiMvRtte lRluTa | 3 | 3|144 |' iti kiMzabdo vibhaktayanto garhAM ca liGganimittaM tatra garhAyAmityetadanuvartate tasmin liGganimitte kriyAtipattau bhUte luG / karmaNyeva ciNvadiT / bhatra zIlAnupalabdhikriyAyAzca tadviruddhaciravAsopanipAtAdatipattirgamyate / tathAhi 'zIlaM saMvasatA jJeyaM tacca kAlena bhUyasA' iti // I 1573 - yAvajjIvama'zociSyo, nA 'hAsyaz cedidaM tamaH // bhAnura'pya'patiSyat kSmAmu'kSobhiSyata cediyam. // 6 // yAvadityAdi - anyacca lokasyAjJAnamUlaM paragRhoSitetyetAvataivAparizuddhetyajJAnamutpannamidaM tamaH ajJAnaM yadi tvaM nAhAsyaH na tyakSyasi tadAsyA vailakSaNyena maraNAdavazyaM yAvajjIvamazociSyaH zokameSyasi / bhato mayAbhidhIyamAnaH svayaM ca vimRzan parizuddhA hIyamityavehi yena na zociSyasi / bhatra bhaviSyadajJAnAzyAgo hetuH / yAvajjIvazocanaM hetumat / tayorhetumattve linimitte kriyAtipattau satyAM bhaviSyati nityaM lRG / bhannAjJAnatyAga kriyAyAstadviviruddhopadezakatvamarSitajJAnotpAda nipAtAdatipattirgamyate / anyacca bhabhUtavastutpAdakasUcaka utpAto bhavati na ca tathAbhUto'stIti darzayannAha / yadIyamakSobhiSyat duSTacittAbhUt tadAbhAnurapi kSmAM pRthvImapatiSyat gatobhUt / atrApi kSobho hetuH bhAnupatanaM hetumat tayorhetuhetumattvaM / liG nimitte kriyAtipattau satyAM bhUte luG / atra kSobhakriyAyAstadviruddhAkSobhopanipAtAdatipattiH // anyacca satyena sa vitrA lokapAlA aduSTacitteSu saMnidhIyanta iti darzayannAha - 1574 - samapatsyata rAjendra ! straiNaM yadya'tra cApalam, // loka-pAlA ihA ssyAsyas tato nA mI kali- druhaH. 7 sametyAdi - strINAmidaM straiNaM cApalaM cAritrabandhanaM tadutra sItAyAM he rAjendra ! samapatsyata saMpannamabhUt / tataH kAraNAdamI lokapAlAH evamAdayo mUrtimantaH kaliDuhaH pApasya drogdhAraH iha nAyAsyan nAgatA abhUvan / cApalamantra hetuH lokapAlAgamanaM hetumat / tato hetuhetumacve linimitte kriyAtipattau satyAM bhUte lRG / bhatra cApalAcaraNakriyAyAstadviruddhacA pAlo pani pAtAdatipattiH // anyacca yoSitsAmAnyena neyaM draSTavyeti darzayannAha -- 1575- AzcaryaM yacca yatra strI kRcchre 'vartsyan mate tava, // trAsAdasyAM vinaSTAyAM kiM kimAlapsyathAH phalamU. 8 AzcaryamityAdi - yacca yatra yA bhavati strI yattava kRcchre mate saGkaTe'bhiprAye avatsryat pravRttimatI tadAzvayai citrameva vartate nAnyeti bhAvaH / '2807 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar - Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA-saMzodhanaM'nAmaikaviMzatitamaH sargaH-465 citrIkaraNe ca / 3 / 3 / 150 / ' ityatra '2805 / yaccayatrayoH / 6 / 3 / 148 / ' ityanuvatate / yaccayatrazabda upapade gamyamAnaM citrIkaraNaM linimittaM tasmin liGnimitte kriyAtipattau satyAM bhUte laG / atra kRcchrAbhiprAyAnuvartanakriyAyAstasyAM yoSidanuvartanaM sAmagryabhAvAgamyate / anyacca svabhAvata eva yoSit kAtarAM bhavati tatazca paragRhAvasthityA duSTeti krodhAdahamavakSipteti trAsAdasyAM vipannAyAM pracchannaviSayaM gatAyAM satyAM kiM kimAlapsyathAH phalaM nAhamavakalpayAmi / kiM nAma tatra phalaM yadApsyasi naivetyarthaH / '2802 // anavaklatyamarSayorakiMvRtte'pi / 3 / 3 / 145 / ' ityatrApizabdAt kiMvRttamanavaklaptizca liDo nimittaM tasmin linimitte kriyAtipattau satyAM bhaviSyati laG / atra phalaprAptikriyAyAstadvadanyasAmagryabhAvAt gamyate / 'kiMkilAlapsyathAH phalam' iti pAThAntaraM tadayuktaM '2803 / kiMkilAstyartheSu / 3 / 3 / 146 / ' ityetasya linimittatvAbhAvAt // athavA nAhaM duSTetyavagacchantyA yoSitastrAsa eva nAsti yena garhitaM maraNamAcarediti darzayannAha1576-yatra yaccA 'mariSyat strI sAdhvasAd doSa-varjitA // __tadasUyA-ratau loke tasyA vAcyA ''spadaM mRssaa.||9|| yatretyAdi-garhitametat yacca yatra yA bhavati strI doSavarjitA zuddhacaritrApi sAdhvasAt patitrAsAdamariSyat mRtAbhUt naivetyarthaH / aduSTAyAH sAdhvasAbhAvAt / garhAyAmityatra yaccayatrazabda upapadaM gardA ca linimittaM tasmin linimitte kriyAtipattau satyAM bhUte vA luG / atra maraNakriyAyAstaviruddhasAdhvase paranipAtAdatipattirgamyate / yadi hi trAsAt mriyeta doSa eva syAdi. tyAha / tanmaraNaM loke'sminnasUyAratau satsvapi guNeSu doSAviSkaraNapare tasyA aduSTAyA yoSitaH vAcyAspadaM vacanIyAzrayaM mRSA alIkameva duSTaiveyam mRSA alIkameva yena pracchannamRteti / yadi maraNamakariSyat mRSAvacanIyAspadama. bhaviSyat iti kriyAtipattau yojyam / anyathA vAkyamidamazarIrakaM syAt idamavagacchantyAnayA pracchannamaraNaM nAnuSThitam // 1577-amaMsthata bhavAn yadvad tathaiva ca pitA tava // __ nA''gamiSyad vimAna-sthaH sAkSAd dazaratho nRpaH.10 amasyatetyAdi-yadvadyathA bhavAnamaMsthata duSTeti jJAtavAn tathaitadyadi nAnyathA tadA tava pitA dazarathaH sAkSAtpratyakSo vimAnasthaH san nAgamiSyat nAgatavAn syAt / atra duSTatAbhavanaM hetuH dazarathAgamanaM ca hetumat / tayorhetuhetumatve linimitte kriyAtipattau satyAM bhUte luG / atra duSTatAbhavanakriyA. yAstadviruddhAduSTatvopanipAtAdatipattiH // 1578-nA 'kalpsyat sannidhiM sthANuH zUlI vRssbh-vaahnH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe'STamo vargaH, - anvabhAviSyatA 'nyena maithilI cet pativratA // 11 // nAkalpsyadityAdi -- maithilI pativratA satI cedyadi tvattonyenAnvabhAviSyata paribhuktAbhUt / ciNvadiT / tadAyaM sthANurmahAdevaH zUlI vRSabhavAhanaH vyaktacihnaH san sannidhiM sannidhAnaM nAkalpsyat na kRtavAn syAt / ' 2352 | tAsi ca klRpaH / 7 / 2 / 60 / ' iti cakArAt sye ca parasmaipade luG / anyAnubhavanaM hetuH / sthANvAgamanaM hetumat / pUrvavat kriyAtipattau luG / bhantrAnyAnubhavanakriyAyAstadviruddhAnanyAnubhavanopanipAtAdatipattiH // 1579 - AnandayiSyadAgamya kathaM tvAmeravinda - sat // rAjendra ! vizva-sUr dhAtA cAritrye sItayA kSate. 12 AnandayiSyadityAdi - he rAjendra ! sItayA cAritryekSate kutsite kRte sati eSa dhAtA brahmA vizvasuH sarvasya jagataH sraSTA aravindasat kamalAsanaH san Agamya tvAM kathamAnandayiSyat darzanAzIrvAdAdibhirAnanditavAn garhitametat / yuktamAgatyAnandayitumityarthaH / '2800 | vibhASA kathami liG ca | 3 | 3|143 | ' iti kathaMzabdo gardA ca linimittaM tasmin kriyAtipattau bhUte lRG / atrAnandanakriyAyAstadviruddhacAritrya kSatopanipAtAdatipattiH // 1580 - praNaman brahmaNA prokto rAjA 'dhipatis tataH // 'nA, Szotsyan maithilI loke, nA''cariSyadidaM yadi. I praNamannityAdi - tato'nantaraM rAjakAdhipatiH rAjasamUhAnAM patiH / rAjakaM rAjasamUhaH / ' 1246 / gotro'kSa - |4| 2|39|' ityAdinA vuJ / rAmaH praNaman brahmANamityarthAt / brahmaNA proktaH maithilI yadi idaM vahnipravezanaM nAcariSyat nAnuSThitavatI tadA loke durArAdhe nAzotsyat na zuddhAbhUt kintu zuddhA / 'zudha zauce' divAdiH / atrAgnipravezAcaraNaM hetuH bhazodhanaM ca hetumat / tayorhetuhetumace linimitte kriyAtipattau bhUte lRG / atrAgnipravezAcaraNakriyAyAstadviruddhAcaraNopanipAtAdatipattiH // 1581 - nA mokSyAma vayaM zaGkAmadhAsyan na ced bhavAn // kiM vA citramidaM yuktaM, bhavAn yadakariSyata // 14 // netyAdi - cedyadi bhavAniha sItAM nAdhAsyat na ropitavAn / antarbhAvi totra NyarthaH / tadA vayaM kiM zuddhA neti zaGkAM nAmokSyAma na muktavantaH / asmin vastuni agnipramANatvena loko gRhNIyAdityevamuktavAn / anyathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA-saMzodhanaM nAmaikaviMzatitamaH sargaH-467 brahmaNaH sarvaveditvAt kathaM zaGkA sthAt atrAdhAnaM hetuH zaGkAtyAgazca hetumAn / asin linimitte kriyAtipattau bhUte luG / atrAnAdhAnakriyAyAstadviruddhAdAnopanipAtAdatipattirgamyate / athavA nAhamavakalpayAmi yadIdaM paragRhoSitAyA agnipravezazodhanaM yuktaM nyAyyam tat bhavAn kiM citramakariSyat vismayanIyaM kRtavAn / evaM rAjJaH lokasya vyavasthArtha vizeSa pravartanAt / 2802 / anavaklavamarSayorakiMvRtte'pi / 3 / 3 / 145 / ' ityatrApizabdAt kiMvRttamanavaklaptizca linimittaM tasmin linimitte kriyAtipattau bhUte luG / atra citrIkaraNakriyAyA atipattistaviruddha syAcitrIkaraNasyopanipAtAdatipattirgamyate / yadi bhavAn parIkSya sItAyAH parigrahaNamakariSyat loko'pi tathAkariSyat // pradhAnAnuyAyisvAllokasyeti darzayannAha1582-prAvartiSyanta ceSTAz ceda-yAthAtathya-vat tava, // anuzAsye tvayA loke rAmA'vaya'starAM tataH // 15 // prAvartipyantetyAdi-cedyadi tava lokavyavasthAkAriNazceSTAH karmANi AyAthAtathyavat yathA ajJAnA asamIkSyakAritayA pravartante tadvatprAvartiSyanta tathApravartanAt tvayA AnuzAsye vyavasthAyAM sthApye loke he rAma! tAzceSTA avatsyastarAM atizayena prAvRtiSyanta na ca tava prvRttaaH| atra rAmaceSTApravartanaM hetuH lokaceSTApra. vartanaM ca hetumat / tasmin linimitte kriyAtipattau bhUte bhaviSyati laG / atrApi parIkSyasvIkaraNalakSaNakriyAyAstadviruddhaparIkSitopAdAnAnatipattiH / ayAthAtathyavaditi vatipratyayAntaM kriyAvizeSaNam / 1789 // yathAtathAyathApurayoH paryAyeNa 17 / 4 / 31 / ' iti najaH paryAyeNa vRddhiH / prAvatsyastarAmiti 2002 / tiDazca 15 / 3 / 56 / ' ityaatishynikstrH| '2004 / kimeting-5|4|11||' ityAm / 140 / nazchavyaprazAn / / 3 / 7 / ' iti rutvaM pUrvasyAnusvAraH // 1583-praNamantaM tato rAmamuktavAniti zaGkaraH // 'kiM nArAyaNamAtmAnaM nA 'bhotsyata bhavAnajam. 16 praNamantamityAdi-tato brahmavacanAnantaraM zaGkaro mahAdevaH vakSyamANaM vacanaM rAmamuktavAn / praNamantaM tameva rAmamityarthAt / kinnAma tat yathA AtmAnam nArAyaNamajaM nityaM asmin prAdurbhAve bhavAnnAbhotsthata na buddhavAn api tu tathAvidhaM karma kurvan jJAtavAneva / atra nArAyaNAnavabodhakriyAyAH tadviruddhabodhanopanipAtAdRtipattiH // tadeva darzayabAha1584-ko 'nyo 'kartyadiha prANAn dRzAnAM ca sura-dviSAm // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe 'STamo vargaH, ko vA vizvajanIneSu karmasu prAghaTiSyata // 17 // ka ityAdi-yadi nArAyaNo na bhavAn tadA tasmAdanyaH ko nAma suradviSAM rAkSasAnAM haptAnAM prANAnakartyat chinnavAn / 'kRtI cchedane / naiva / vizvajanIneSu sarvalokahiteSu karmasu anugrahalakSaNeSu ko nAma prAghaTiSyata ceSTitavAn / atrAcchedanakriyAyA aghaTanakriyAyAzca tadviruddhacchedanaghaTanopanipAtAdatipattiH / sarvatra '2801 // kiMvRte luGluTau / 3 / 3 / 344 / ' iti kriyAtipattau bhUte gardAyAM laG // 1585-daitya-kSaye mahA-rAja! yacca yatrA 'ghaTiSyathAH // samAptiM jAtu tatrApi kiMnA'neSyastvamIhitam.18 daityakSaya ityAdi-he mahArAja! naivedamavakalpayAmi daityakSayanimittam yacca yatra tvamaghaTiSyathAH yA punarAtmano ghaTanAM kariSyasi kintu punaH prAdurbhAve ghaTiSyase / tatrApi prAdurbhAvatvamIhitaM ceSTitaM jAtu kadAcit samApti siddhiM nAneSyaH kiM na neSyasi / '2804 / jAtuyadoliG / 3 / 3 / 147 / ' iti jAtuyacchandau anavaklaptizca linimittaM tasmin kriyAtipattau bhaviSyati nityaM laG / atrAghaTanakriyAyAzcAtipattiH jJAnenopalabdhabhaviSyatprAdurbhAvasamAptinayanayosta. dviruddhayorupanipAtAt // 1586-tAtaM prasAdya kaiyeyyA bharatAya prapIDitam // sahasra-cakSuSaM rAmo ninaMsuH paridRSTavAn. // 19 // tAtamityAdi-tAtaM dazarathaM kaikeyyA prapIDitaM santApitaM bharatAya bharatArtha rAjye'bhiSicyatAmiti prasAdya tadviSaye cittakAluNyaM tyAjayitvA rAmaH sahasracakSuSaM indraM paridRSTavAn saMdRSTavAn / ninaMsuH nantumicchuH // 1587-pretA vareNa zakrasya prANantaH kapayas ttH|| saMjAtAH phalinA ''nagha-rociSNu-druma-sadravaH.20 pretA ityAdi-tataH praNAmAnantaraM zakrasya prasannasya vareNa kapayaH saMgrAme pretAH saMgrAme mRtAH prANanto jIvantaH sajAtAH saMvRttAH / kIdRzA ityAhaphalinaH phalavantaH / 'phalabahA'bhyAminan / ata eva namrAH namanazIlA: rociSNavaH dIpanazIlAH ye dumAsteSu sadravaH sadanazIlAH / 3139 / dAdheTa si -3 / 2 / 159 / ' ityAdinA sade ruH // 1588-bhramara kulA ''kulolbaNa-sugandhi-puSpa-tarus taruNa-madhUka-sambhava-pizaGgita-tuGga-zikhaH // 21 // 1 idaM nardaTakavRttam-'yadi bhavato najau bhajajalA guru nardaTakam' iti lakSaNAt / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com - Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya rUpe kathAnake 'sItA saMzodhanaM' nAmaikaviMzatitamaH sargaH - 469 zikhara - zilA 'ntarAla - pariklRpta-jalA SvasaraH sa- rasa- phala- zriyaM sa vitatAna suvela - giriH. // 21 // bhramaretyAdi -- vareNa ca sa suvelagiriH sarasAM aminavAM phalazriyaM vibhUtiM vitatAna vistRtavAn / bhramarakulairAkulA vyAptA ulbaNAH sugandhayazca sapuSpAstavo yatra girau / taruNAnAM abhinavAnAM madhUkAnAM yaH sambhavaH tena pizaGgitAstuGgAH zikhAH zikharANi yatra / zikharazilAnAmantarAleSu pariklRptA jalAvasarA jalAdhArA yatra / jalamapasaratyebhya iti '3232| Rdorap / 3 / 3 / 57|' // 1589 - saMvadbhiH sa - kusuma - reNubhiH samIrai nir bahu-phala- dhAribhir vanA 'ntaiH // zyotadbhir madhu-paTalaiz ca vAnarANAm ApyAno ripu-vadha-sambhavaH pramodaH // 22 // saMvAdbhirityAdi - sambhavatyasmAditi sambhavaH / ripuvadhaH sambhavo yasya pramodasya sa vAnarANAmApyAnaH vRddhiM gataH / vyavasthitavibhASAvijJAnAt sopasargasya pyAyateH pIbhAvo na bhavati / ' 3019 | oditazca | 8 |2| 45|' iti niSThAnatvam / kairApyAnaH samIraiH sakusumareNubhiH saMvAdbhiH vahadbhiH / vanAntaiH phalabharadhAribhiH / ata evAnanaiH / madhukarapaTalaiH zyotadbhiH madhvityarthAt // 1590-AyAntyaH sva-phala- bhareNa bhaGguratvaM 1 bhRGgA''lI - nicaya-citA latAsU tarUNAm // sA ssmodAH kSiti-tala- saMsthitA'valopyA bhoktRNAM zramama'dayaM na nItavatyaH // 23 // iti bhaTTikAvye tiGantakANDe laG-pradarzano nAma ekaviMzatitamaH sargaH // AyAntya ityAdi - tarUNAM latAH svaphalabhareNa bhaGguratvaM subhedyatvamAyAntyaH gacchantyaH / sAmodAH ataeva bhRGgAlI nicaya citAH / kSititala saMsthitairevAva lopTuM zakyAH / bhoktRNAM kapInAM zramaM cittakAyaklezaM udayaM vRddhiM na nItavatyaH / ' vinItavatyaH' iti paatthaantrm| utpUrvAdayateH kartaryac / vRddhimupagacchantaM zramamapanItavatya ityarthaH // iti zrI - jayamaGgalASSkhyayA vyAkhyayA samalaMkRte zrI bhaTTikAvyecaturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe'STamaH paricchedaH (vargaH ), tathA lakSya-rUpe kathAnake 'sItA saMzodhanaM' nAma ekaviMzatitamaH sargaH // 21 // 12 - praharSiNI vRttam --'naujaugastridazayatiH praharSiNIyam' iti lakSaNAt / bha0 kA0 40 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 bhaTTi-kAvye-caturthe tiGanta-kANDe lakSaNa-rUpe navamo vargaH, - dvAviMzaH srgH| itaH prabhRti luTamadhikRtya vilasitamAha-tantra bhaviSyadanadyatane luT // 1591-tato rAmo hanUmantamuktavAn hRSTa-mAnasam // 'ayodhyAM zvaH prayAtAsi kape! bharata-pAlitAm. 6 tata ityAdi-tataH sItAsaMzodhanAnantaraM rAmo hanUmantaM hRSTamAnasaM svAmikAryasya niSpAditatvAt uktavAn / he kape! zvodine ayodhyAM bharatapAlitAM prayAtAsi gantAsi / 2191 tAsastyorlopaH / 7 / 4 / 50 // 1592-gAdhitAse nabho bhUyaH sphuTan-megha-ghaTA''vali, // IkSitAse 'mbhasAM patyuH payaH zizira-zIkaram. 2 gAdhitAsa ityAdi-bhUyaH punarapi nabhaH gAdhitAse prasthAtAse / 'gAdhu pratiSThAlipsayoH' ityanudAttet / tvadgamanavAtAt sphuTantyaH khaNDazo bhavantyaH meghaghaTA meghapaDayo yatra nabhasi / ambhasA patyuH samudrasya payaH zizirazIkaraM IkSitAse draSTAsi // 1593-sevitAse plavaGga ! tvaM mahendrA 'drerdhitykaaH|| ___ vyutkrAnta-vaphno bhAnoH saha-jyotsnA-kumudvatIH.3 sevitAsa ityAdi he plavaGga! bhAnorAdityasya vyutkrAntavarmanaH atyucatvAdatikrAntamArgasya mahendrAdreH adhityakAH uparibhAgAn / kumudatIH vidya. mAnakumudAH saha jyotsnayA / pshcaadvishessnnsmaasH| sajyotsA vA kumudatyaH kumudAkarA yAsu adhityakAsu tAstvaM sevitAse anubhavitAsi / plavaM gacchatIti khac, plavaM gacchatIti kartari ac vA / 'ukhaukhI'tyatra vagiH pazyate // 1594-candana-druma-saMcchannA niraakRt-himshrthaaH|| darzitAras tvayA tAz ca malayopatyakAH zubhAH.4 candanetyAdi-tAzva pUrva dRSTAH malayopatyakAH malayAsannAH bhuvaH zubhAH candanadumasaMcchannatvAt / nirAkRtahimazrathAH tiraskRtacandrAH / tvayA darzitAraH zvo draSTavyAH / karmaNi luT / ciNvadina ceti sakAralopaH / himaM zraznAti muJcatIti himazrathaH candraH / zrantha secanapratiharSayoH' iti karmaNyaN 13185) bhvodaidh-6|4|69|' ityAdinA anunAsikalopo nipAtyate // 1595-pratanvyaH komalA vindhye sahitAraH syadaM na te // __ latAH stabaka-zAlinyo madhulehi-kulA''kulA:. 5 pratanvya ityAdi-vindhye latAH stabakazAlinyaH sakusumatabakopetAH madhulehikulAkulAH bhramarakula saGghalAH pratanutvAt komalatvAcca / gacchataste tava 132-347 / upatyakA 'derAsannA bhuumiruulmdhitykaa|' ityamarasiMhaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'ayodhyA pratyAgamanaM' nAma dvAviMzaH sargaH-471 spadaM javaM na sahitAraH na sahiSyante / 3186 / syado jave / 6 / 1 / 28 / ' ityanu. nAsikalopo nipAtyate // 1596-draSTAsi prIti-mAnArAt sakhibhiH saha sevitAm // sa-pakSapAtaM kiSkindhAM pUrva-krIDAM smaran muhuH||6|| draSTAsItyAdi-kiSkindhAM ca ArAt nAtidUre draSTAsi / prItimAn jAta. prItiH san sakhibhirmitraiH saha sevitAM anubhUtAM evaM ca kRtvA pUrvakrIDAM smaran muhuH / zeSatvena vivakSitatvAt SaSThI na bhavati / sapakSapAtaM sAnurAgamiti kriyAvizeSaNam // 1597-tvayA sandarzitArau te mAlyavad-daNDakAbane, // upadrutaz ciraM dvandvair yayoH klishitvaanhm.||7|| tvayetyAdi-mAlyavAn parvataH daNDakAvanaM daNDaketi nAmAraNyaM te tvayA sandarzitArau / karmaNi luT / yayormAlyavaddaNDakAvanayoH vyavasthitaiH dvandvaiH sItAviyogaduHkhaiH ciramupadruto'bhibhUtaH san ahaM klizitavAn pIDAmanubhUtavAn / '3049 / klizaH ktvAniSThayoH / 7 / 2 / 50 / ' itIda / '3323 // mRddmRd-11|2|7|' ityAdinA kittvam // 1598-AptArau bhavatA ramyAvAzramI hariNA ''kulau // puNyodaka-dvijA''kIrNo sutiikssnn-shrbhnggyoH||8|| AptArAvityAdi-sutIkSNazarabhaGgayo ramyAvAzramau hariNAkulau puNyairuda. kairdvijaiH pakSimizvAkIau~ bhavatA AptArau prAptavyau // 1599-atikrAntA tvayA ramyaM duHkhamatres tapo-vanam , // __ pavitra-citrakUTe 'drau tvaM sthAtAsi kutuuhlaat.||9|| atikrAntetyAdi-atrezca tapovanaM ramyatvAt tvayA duHkhamatikrAntA atikramitavyam / citrakUTe cAdrau pavitre puNye kutUhalAt tvaM sthAtAsi // 1600-tataH paraM bharadvAjo bhavatA darzitA muniH, // draSTAraz ca janAH puNyA yAmunA'mbukSatAM'hasaH // tata ityAdi-tataH citrakUTAtparaM gacchatA bhavatA bharadvAjo munirdarzitA draSTavyaH / janAzca puNyAH yAmunAmbukSatAMhasaH yamunAjalasya nAnApAnAcca kSapitapApAH draSTAro draSTavyA vA / ciNvadida ca // 1601-syatvA syanvA divaH zambhor mUrdhni skanvA bhuvaM gatAm // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa-rUpe navamo vargaH, gAhitAse 'tha puNyasya gaGgAM mUrtimiva drutam // 11 // syantvetyAdi - athAnantaraM yA gaGgA divaH syantvA syantvA srutvA srutvA / '3343 | AbhIkSNye Namul ca | 3 | 4 | 22 |' iti cakArAt ktvA ca AbhIkSNye ca dve bhavataH / zambhormUrdhni skantvA gatvA kSitiM gatA / '3321 / kviskandisyandoH |6|4|21|' ityanunAsikalopapratiSedhaH / tAM puNyasya mUrtimiva drutAM [ dravarUpeNa sthitAm ] gAhitAse khAtuM viloDitAsi // 1602 - tamasAyA mahA-nIla - pASANa- sadRza - tviSaH // vanA ntAt bahu mantAse nAgarA''krIDa - zAMkhinaH // tamasAyA ityAdi - tamasAyAzca nadyAH vanAntAn vanopakaNThAn mahAnIlamaNestulyatviSo'tinIlatvAt / nAgarANAM AkrIDo rantavyaM tatsAkSiNaH bahu mantAse zlAghitAse // 1603 - nagara - strI-stana-nyasta-dhauta- kuGkuma-piJjarAm // vilokya sarayUM ramyAM gantA 'yodhyA tvayA purI. 13 nagaretyAdi - nagara striyaH ayodhyAstriyaH tAsAM staneSu yatpUrvanyastaM pazcAddhautaM kuGkumaM tena piJjarAM kapizAM ata eva ramyAM sarayUM vilokya bhayodhyA purI tvayA gantA gantavyA // 1604 - AnanditAras tvAM dRSTvA praSTAraz caviyoH zivam // mAtaraH saha maithilyA, toSTA ca bharataH param // 14 // AnanditAra ityAdi - ayodhyAyAM ca tvAM dRSTvA mAtaraH kausalyAdyAH AnanditAraH AnandiSyanti / Avayozca rAmalakSmaNayoH saha maithilyA zivaM kalyANaM praSTAraH praznaM kariSyanti / bharatazca zrutvA paramatyartha toSTA prItiM kartA / bhAmantritAra iti pAThAntaram / tatrAnityaNyantA iti darzanaM teSAM Nij na bhavati / anyathA '2313 | NeraniTi | 6 | 4 | 151 / ' iti Nilopo na prApnoti / tatazcAmantrayitAra iti syAt / athavA AmantraNamAmantra iti ghaJantAdAcAre sarvaprAtipadikebhya iti kvip / tadantAttAseriT / atolope ca rUpam / saha maithilyoriti pAThAntaram / tatrApi bahuvrIhau ' 833 | naghRtazca |5|4|153 | ' iti kap na bhavati samAsAntavidhiranitya iti kRtvA // 1 - 'gaGgAM mUrtimiva drutam' iti pAThAntaram / 2 - 'AkrIDa - sAkSiNaH' iti pAThAntaram / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'ayodhyA pratyAgamanaM' nAma dvAviMzaH sargaH- 473 1605-AkhyAtAsi hataM zatrumabhiSiktaM vibhISaNam, // sugrIvaM cA arjitaM mitraM, sarvAMz cA''gAmukAn drutam AkhyAtAsItyAdi-hataM zatru rAvaNaM laGkAyAmabhiSiktaM vibhISaNaM arjitaM minnaM ca sugrIvaM viziSTamAkhyAtAsi kathayitAsi / sarvAMzvAsAn drutamAgAmukAn AgamanazIlAn // 1606-gantAraH paramAM prItiM paurAH zrutvA vacas tava, // jJAtvaitat sammukhInaz ca sametA bharato dhruvam. 16 gantAra ityAdi-tvavacanaM zrusvA paurAH paurajanA paramAM prItiM gantAro gamiSyanti / etanmadAgamanavRttAntaM zrutvA sammukhIna: pratibimbAzraya iva sammukho bhUtvA mAmevAgamiSyati bharato dhruvamasaMzayam // 1607-gate tvayi pathA 'nena vayamapyahitAsmahe, // labdhAhe 'haM dhRti prApte bhUyo bhavati sammukhe. // 17 // gata ityAdi-svayi pathA anena mayAbhihitena gate vayamapi aMhitAmahe prayAtAsaH 'ahi gatau' / bhUyazca punarapi bhavati tvayi sammukha prApte dhRtimahaM labdhAhe prAptosmi / 2250 / ha eti / 7 / 4 / 52 / ' iti tAsi sakArasya hkaarH|| 1608-gate tasmin gRhItA 'rthe rAmaH sugrIva-rAkSasau / uktavAn zvo'bhigantAstho yuvAM saha mayA puram.18 gate tasminnityAdi-tasmin hanUmati gRhItArthe avagatasandezArtha gate sati rAmaH sugrIvarAkSasAvuktavAn / yuvAM mayA saha zvo dine abhigantAsthaH puramayodhyAM gmissythH|| 1609-draSTAsthas tatra tisro me mAtRs tussttaa'ntraa''tmnH|| AtyantInaM sakhi-tvaM ca prAptAstho bharatA ''zrayam // 19 // draSTAstha ityAdi-tantra ca punaH puryA no'smAkaM tisro mAtRH kauslyaadyaaH| svastrAditvAnna GIp / zasi prathamayoH pUrvasavarNadIrghatvam / tuSTAntarAtmanaH hRSTamAnasAH draSTAsthaH / bharatAzrayaM ca bharatanibandhanaM ca sakhitvaM mitratvaM AtyantInaM atyantaM gAmItyasminnathe 1812 // avaarpaar-5|2|11|' ityAdinA khaH / prAptAsthaH labdhAsAthe // 1610-naivaM viraha-duHkhena vayaM vyAghAnitAsmahe, // zramo nubhavitA naivaM bhavadbhyAM ca viyoga-jaH, // 20 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 - bhaTTi-kAvya-caturthe tiDanta-kANDe lakSaNa-rUpe navamo vargaH, - 1611-evaM yuvAM mama prItyai kaltAsthaH kpi-raaksssau!| gantuM prayatitAsAthe prAtaH saha mayA yadi. // 21 // naivamityAdi zlokadvayam-he kapirAkSasau ! prAtarmayA saha gantuM yadi prayatitAsAthe yatnaM kartAsthaH / evaM sati yuSmadvirahaduHkhena vayaM na vyAghanitAsahe na pIDitA bhavitAsaH / karmaNi luT / ciNvadie / 'saMyojitAsmahe' iti pAThAntaram / na saMyojitA bhavitAsaH / yujeya'ntasya ciNvadida / iTossiddhatvAt '2313 / NeraniTi / 6 / 4 / 5 / ' iti gilopaH / bhavanyAM ca viyogajaH zravaH khedo nAnubhavitA / atrApi ciNvadida / evaM mama prItyai yuvAM kalpAsthaH sampAditAsthaH / 2351 / luTi ca klRpaH / / 3 / 93 / ' iti taGabhAvapakSaH / 2352 / tAsi ca klapaH / / 2 / 60 / ' itIdapratiSedhaH / klapi sampadyamAne caturthI // 1612-uttavantau tato rAmaM vacaH paulastya-vAnarau // anugraho 'yaM kAkutstha ! gantAstro yat tvayA saha. uktavantAvityAdi-tato 'nantaraM paulastyavAnarau vibhISaNasugrIvau rAmaM vaca uktavantau / he kAkutstha ! tvayA saha yadAvAM gantAsvaH gamiSyAvaH ayamanugrahaH prasAda iti // 1613-anumantAsvahe nA''vAM bhavantaM virahaM tvayA // api prApya surendra-tvaM, kiM nuprattaM, tvayA''spadam // anumantAvahe ityAdi-kiM ca surendratvaM devendravaM prAptAvapyAvAM tvayA saha bhavantamutpadyamAnaM virahaM viyogaM nAnumantAsmahe kiM punastvayA prattaM dattam / '3078 / aca upasargAttaH / 7 / 4 / 47 / ' AspadaM rAjyaM prAptavantau / bhatra sutarAmeva tvayA saha viyogo na yujyate / bhavantaM viraha miti vartamAnakAlaH nAnumantAsvaha iti bhaviSyaskAlena sambadhyamAnaH sAdhurbhavati 2824 // dhAtusambandhe pratyayAH / 3 / 4 / 1 / ' iti / etAvalluDvilasitam // ___ atha sargabhaGgA) chandontareNa taccheSabhUtamarthavazAt prakIrNakakriyAvilasitaM darzayannAha1614-tataH kathAbhiH samatItya doSA mAruhya sainyaiH saha puSpakaM te // samprasthitA vega-vazAda-gAdhaM prakSobhayantaH salilaM payodheH. // 24 // tata ityAdi-kathAmiranantaroktAbhiH doSAM rAtriM samatItya prerayitvA tato. nantaraM te rAmAdayaH puSpaka vimAnamAruhya sainyaiH saha ayodhyAM yAtuM saMprasthitAH / payodheH salilamagAdhamakSobhyamapi vegavazAtprakSobhayantaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'ayodhyA-pratyAgamana' nAma dvAviMzaH sargaH-475 1615-setuM, mahendra, malayaM sa-vindhyaM, sa-mAlyavantaM girimRSyamUkam , // sa-daNDakA'raNya-vatI ca pampAM rAmaH priyAyAH kathayan jagAma. // 25 // setumityAdi-eSa setustvadarthe mayA kAritaH / ete ca mahendrAdayaH ityAdi priyAyAH sItAyAH kathayan jagAma / ayodhyAbhimukhaM gatavAn / 1616-ete te muni-jana-maNDitA digantAH, zailo'yaM lulita-vanaH sa citrakUTaH, // gaGgeyaM su-tanu-! vizAla-tIra-ramyA, maithilyA raghu-tanayo dizan nananda. // 26 // ete ityAdi-zobhanA tanuH zarIraM yasyAH sA tvaM he sutanu ! kacidukArAntamapi striyaH proktamiti vacanAt nadIsaMjJakatvAt sambuddhihasvatvam / 'kRSicamitanisarjimajibhyaH' ityauNAdikastanuzabdaH / ete digantA munijanaistannivAsibhirmaNDitAH bhUSitAH / ayaM sa citrakUTaH yatra bharatenAgamya dRSTo'smi / lulitavano'smadvegavazAt / iyaM ca gaGgA vizAlatIratayA ramyA / evaM maithilyA dizan kathayan nananda muditaH // 1617-ziJAna-bhramara-kulA''kulA'gra-puSpAH zItA-'mbhaH-pravilaya-saMplavA 'bhilInAH // ete te su-tanu ! purI-janopabhogyA dRzyante nayana-manoramA vanA 'ntAH // 27 // zikSAnetyAdi-he sutanu ! ete vanAntAH puryA dRzyante / zikSAnaiH kUjadbhiH bhramarakulaiH AkulAgrANi puSpANi yeSAM vanAntAnAm / pravilIyate'sminniti prvilyH| 3231 / erac / 3 / 3 / 56 / ' nimilIbhyAM khalacoH pratiSedho vaktavyaH / '2509 / vibhASA lIyateH / 6 / 1 // 51' ityAtvaM na bhavati / zItAmbhasaH pravilayaH kulyA tena yaH saMplavaH sApanA tenAbhilInAH kulyayA siJcamAnamUlatvAt / ata eva nayanamanoramAH ramayatIti kartaryac / pazcAt SaSThIsamAsaH / evaM ca purIjanAnAmayodhyAnivAsinAM upabhogyAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa - rUpe navamo vargaH, 1618 - sthAnaM naH pUrva - jAnArmiyarmadhikarmasau preyasI pUrayodhyA, dUrAdAlokyate yA huta- vividha- haviH - prINitA zepa - devA // so 'yaM dezo, rudantaM pura - janamakhilaM yatra hitvA prayAtau, AvAM sIte ! vanA 'ntaM saha dhRta- dhRtinA lakSmaNena kSapA'nte // 28 // sthAnaM na ityAdi - he sIte ! asau purI no'smAkaM pUrvajAnAM sthAnamadhikaM ataeva ca preyasI priyatamA / dUrAdAlokyate uccaprAsAdayogAt / yA hutairvividhairhavirbhirAjyAdibhiH prINitA azeSadevA yatra deze / purajanamakhilaM samastaM rudantaM kSapAnte uSasi hitvA tyaktvA chalena AvAM vanAntaM prayAtau so'yaM dezaH saha lakSmaNena dhRtaSTaninA dhRtasaumanasyena // 1619 - tUryANAmatha niHsvanena sakalaM lokaM samApUrayan vikrAntaiH kariNAM girIndra- sadRzAM kSmAM kaimpayan sarvataH // sA ''nandA 'zru-vilocanaH prakRtibhiH sArdhaM sahA 'ntaH puraH samprATho bharataH sa mArutiralaM namraH samaM mAtRbhiH // 29 // tUryANAmityAdi - athAnantaraM bharato hanumataH samupalabdharAmavRttAntatvAt sAnandAzruvilocanaH sAnandAzruNI vilocane yasya tathAbhUtaH prakRtibhiH bhamAtyAdibhiH sArdhaM / sahAntaHpuraH antaH pureNa samam / mAtRbhiH kausalyAdibhiH 1 - sragdharAvRttam ' tranairyAnAM trayeNa trimuniyatiyutA khagdharA kIrtiteyam' iti lakSaNAt / 2- zArdUlavikrIDitavRttam / lakSaNamuktam / 3 - ' kSmApayan' iti pAThAntaram / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'ayodhyA - pratyAgamanaM' nAma dvAviMzaH sargaH - 457 saha mAtRmi: hanUmatA ca saha / ayaM namraH anuddhataH 'samIpaM me nAtha bhAgataH' iti taryANAM niHsvanena sakalaM lokaM mArgaprAptaM samApUrayan vyAbhuvan kariNAM ca girIndrasadRzAm / '429 | tyadAdiSu dRzaH - |3|2|60 |' iti cakArAt kvin / vikrAntaiH pAdanyAsaiH kSmAM kampayan sarvato vidhUnayan / 'kSmApayan' iti pAThAntaram / tatra '2570 | artihI | 7|3 | 36 |' ityAdinA puk / samprAptaH rAmasamIpamityarthaH // 1620 - atha sa-sambhrama- paura-janA ssvRto bharata - pANi-dhRtajvala- cAmaraH // guru-jana-dvija-bandhubhinanditaH pravizati sma puraM raghunandanaH // 30 // athetyAdi - bhatha bharatasamprApyanantaraM raghunandano rAmaH sasambhrameNa sAdareNa saharSeNa paurajanenAvRtaH / bharatapANinA dhRtamujjvalaM cAmaraM yasya / gurujanena dvijairbandibhizva stutipAThakaira minandito 'bhiSTutaH san puramayodhyAM pravizati sma praviSTaH // 1621 - pravidhAya dhRtiM parAM janAnAM yuvarAjaM bharataM tato'bhiSicya // jaghaTe turagA'dhvareNa yaSTuM kRta-sambhAra - vidhiH patiH prajAnAm. // 31 // pravidhAyetyAdi - pravizya ca puraM prajAnAM patI rAmaH janAnAM dhRtiM prItirUpacetovRttiM parAmutkRSTAM pravidhAya kRtvA bharataM ca yuvarAjamabhiSicya tato'nantaram turagAdhvareNAzvamedhena yaSTuM jaghaTe ceSTitavAn / kRtasambhAravidhiH / saMzriyata iti sambhAraH dravyagaNa ityarthaH / kRto'nuSThitaH sambhArasya vidhiritikartavyatAlakSaNo yena sa iti // nAyakAbhyudayAntaM mahAkAvyamiti parisamApayya tatra jayamicchatA asminnAdaraH kartavya iti darzayannAha 1623 - idama'dhigata-mukti-mArga - citraM vivadiSatAM vadatAM ca san- nibandhAt // 1 - drutavilambitavRttam / 'drutavilambitamAha nabhau bharau / ' iti lakSaNAt // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 bhaTTikAvye - caturthe tiGantakANDe lakSaNa- rUpe navamo vargaH, janayati vijayaM sadA janAnAM yudhi susamAhitamaizvaraM yathA 'stram // 32 // idamityAdi - idaM mahAkAvyam / uktervacanasya yo mArgaH panthAH susaMskRtazabdalakSaNaH prapaJcitaH tena citraM vismayanIyam / susamAhitaM alaGkArayuktam / adhigataM parijJAtaM sajjanAnAM vivadiSatAM vaktumicchatAM vadatAM ca vaktuM pravartamAnAnAM sadA vijayaM janayati / sannibandhAt zobhanabandhAtkAraNAt / yathAstramaizvaraM pAzupatam / adhigatamuktimArga adhigataH prAptaH prajJAto mocanamArgaH kSepaNamArgoM yena / citraM nAnAvarNakena citritatvAt / susamAhitaM yudhi saMgrAme vijayaM vidadhAti tadvat // tasmAdAdaraH kartavya iti tatrApi ya eva vyAkaraNamadhItavAn tasyaivAtrAdaro yukta iti darzayannAha-- 1623 - dIpa - tulyaH prabandho 'yaM zabda- lakSaNa - cakSuSAm // hastA 'marSa ivA 'ndhAnAM bhaved vyAkaraNAIte. 33 dIpatulya ityAdi - bhayaM prabandho mahAkAvyasaMjJakaH / prabadhyate viracyata iti kRtvA / zabdalakSaNameva cakSuryeSAM teSAM dIpatulyaH / ata evaitatkAvyAdhigamAt svAtantryeNAnyAnapi zabdAn prayoktuM kSamatvAt / vyAkaraNAdRte vinA hastAmarSa ivAndhAnAM hastAmarSa ivAvabodhaH yathA andhAnAM hastena ghaTapaTAdivat / svaparAmRzya saMsthAnamAtraparijJAnaM yathAvasthitasvarUpaparijJAnaM evamanadhItavyAkaraNAnAM na zabdasvarUpaparijJAnaM anyatra zabdazravaNAt tatazca tatsvarUpAparijJAnAt kuto'pyanvazabdaprayoga iti // evaM ca kRtvA viduSo 'nurudhyamAnena mayedaM kAvyaM kRtamiti darzayannAha - 1624 - vyAkhyA - gamyamidaM kAvyamutsavaH su-dhiyArmalam, // hatA durmedhasaz cA 'smin vidvat- priyantayA mayA // 34 // vyAkhyAgamyamityAdi - vyAkhyAgamyaM vyAkhyAnAdvinA boddhuM na zakyate / kimarthamIdRzaM kRtamiti cet utsavaH sudhiyAmalaM zAstre kSuNNabuddhInAM paraM pramodo jAyate / evaM ca satyasmin kAvye viSayabhUtadurmedhaso vyAkaraNabAhyAH mayA hatA nAnugRhItAH / tasmAdvidvatpriyatayA vidvAMsaH priyA yasya mama vidvatpriyaH tadbhAvatattA tathA hetubhUtayeti // 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA lakSya-rUpe kathAnake 'ayodhyA pratyAgamanaM' nAma dvAviMzaH sargaH -- 479 yatredaM kAvyaM kRtaM taddarzayannAha - 1625 - kAvyamidaM vihitaM mayA valabhyAM zrIdharasena - nerandra- pAlitAyAm // kIrtirato bhavatAn nRpasya tasya prema-karaH kSiti-po yataH prajAnAm // 35 // iti bhaTTikAvye dvAviMzatitamaH sargaH // samAptaJcAyaM bhaTTi kAvya-granthaH // kAvyamityAdi - mayedaM kAvyaM vihitaM kRtam / zrIdharasUnunA narendranAmnA nRpeNa pAlitAyAM rakSitAyAM valabhyAM valabhInAmapuryAm / ata eva kAvyavidhA - nAya yA kIrtiH sA tasyaiva rAjJo bhavAtAt / AziSi tAtaG / yataH prajAnAM premakaraH premAnukUlaH / anulomye TaH // iti valabhIvAstavyasya zrIsvAmisU norbhaTTamahAbrAhmaNasya mahAvaiyAkaraNasya kRtau rAvaNavadhe mahAtiGantakANDe luDvilasitanAmno navamaparicchedasya jaTIzvaro jayadevo jayamaGgala iti ca nAmabhistribhiH suprasiddhasya anekazAstra vyAkhyAnakRtau Maratri aorter 'ayodhyA - pratyAgamanaM ' nAma dvAviMzaH sargaH // // jayamaGgalakatA TIkA samAptA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratvww.umaragyanbhandar.com Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Suratwww.umaragyanbhandar.com