________________
અગિયારમું ]
સ્થાનાંગસૂત્ર
૧૪૫
ઠાણાંગમાં પાંચમા ઠાણામાં પહેલું સૂત્ર મહાવ્રત પાંચ. તેમાં મહાવ્રતા એટલા માટે કે સથા પાપથી વિરતિ, પાંચ પાપેાથી સ`થા વિરતિ તેને અંગે મહાવ્રતપણુ, વિરતિને અંગે વ્રતપણું; સથા વિરતિને અગે મહાવ્રતપણું. તત્ત્વાકારે જણાવ્યું હિંસા વગેરેથી
વિરમવું તેનુ
નામ ‘વ્રત.’
‘વ્રત' સજ્ઞાનું કારણ
પ્રશ્ન—‘વત’ સત્તા શા માટે રાખી ? વ્રત' શબ્દ એમાં વપરાય છે. આ કરવું, તે નહિ કરવું. એકાસણાનું વ્રત કર્યું. એકાસણું કરવાની પ્રતિજ્ઞા થઈ. એક આસન ઉપર બેસી ખાવુંખાવાનું છે।ડવાનું નહિ. વિન! પવારૂ ખેલ્યા-ત્યાં ધીનુ પચ્ચક્ખાણુ એટલે ત્યાગ. ‘પચ્ચક્ખાણુ’ શબ્દ એ રીતે વાપરીએ છીએ. તેમાં છેડવાનુ જોડે લેવું પડે છે. એક આસને ખાવાનું નિયમિત કરૂ છું, અનેક આસને બેસવાનું છેાડુ છુ. ખાવુ તેનુ નામ પણ વ્રત, નિવૃત્તિ કરવી તેનુ નામ ‘વ્રત’. ‘વ્રત’ શબ્દથી ભેાજનમાં અને તેની નિવૃત્તિમાં, ચાહે તે દહીં ઉપર રહેવાનુ નક્કી કરે, ચાહે તે દહીં છેડે. ‘વ્રત' નિવૃત્તિના અમાં
સમાધાન—આથી જ તત્ત્વાકારને સકેત માટે સૂત્ર કરવુ પડયુ‘વ્રત' શબ્દ ખાવા અમાં નથી. વ્રત' શબ્દ કેવળ નિવૃત્તિ અર્થમાં છે. 'વિરતિ', ‘ત્રૐ', અને કહેવાની જરૂર ન હતી. અહીં કરવાના નિયમ નહિ, છોડવાના નિયમ,
દેશથી જે વિરતિ કરે તેને ‘અણુવ્રત' કહીએ સથા १ हिंसाऽनृतस्तेयाब्रह्मपरिग्रहेभ्यो विरतिर्व्रतम्, (तत्त्वा० अ० सू० १)
