Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad jinabhadragaNI thAmAzramaNa kRta zrI madbhadhAri AcArya zrI hemacaMdrAcArya kRta vRtti sahita zrI vizeSAvazyaka bhASya bhASAMtara bhAga - 2 jo. : bhASajtara kartA : sva. zAha cunIlAla hakamacaMda - amadAvAda saMpAdaka : pa. pU. paMnyAsa zrI vajasenavijayajI gaNivarya -: dravya sahAyaka:zrI hIrasUrIzvarajI jagadgurU saMgha jaina TrasTa malADa (IsTa) muMbaI-97. * prakAzaka bhadraMkara prakAzana 49, 1 mahAlakSmI sosAyaTI sujAtA phaleTa pAse, zAhIbAga, amadAvAda- 8.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zatruMjayagirivarAya namaH anantalablinidhAnAya zrI gautamasvAmine namaH zrImAnuM pUrvadhara AcAryavarya zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa kRta zrI maladhAri AcArya zrI hemacaMdrAcArya kRta vRtti sahita zrI vizeSAvazayaka bhASya bhASAMtara (bhAga - 2 jo (gAthA - 1549 thI 3603 sudhI) bhASAMtara kartA sva. zAha cunIlAla hakamacaMda - amadAvAda saMpAdaka pa. pU. paMnyAsa zrI vajasenavijayajI gaNivarya dravya sahAyaka zrI hIrasUrIzvarajI jagadagurU saMgha jaina TrasTa - malADa (muMbaI) ka prakAzaka bhadraMkara prakAzana 49/1 mahAlakSmI sosAyaTI sujAtA phaleTa pAse zAhIbAga, amadAvAda-4.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdaka paricaya paramapUjya paramArAdhyapAd AcArya deva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnAM ziSyaratna paramapUjya zAsanaprabhAvaka AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnAM ziSyaratna, paramapUjya adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryazrInAM ziSyaratna paramapUjya hAlAranAM hIralA AcAryadeva zrImad vijaya kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna paramapUjya paMnyAsapravara zrI vajrasenavijayajI gaNivarya... prApti sthAna sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapoLa, amadAvAda. * saMskaraNa prathama saMskaraNa vi. saM. 1983 dvitIya saMskaraNa vi. saM. 2040 tRtIya saMskaraNa vi. saM. 2053 * (kiMmataH rUA. 200=00 * H mudraka H bharata prinTarI kAMtIlAla DI. zAha nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIpha roDa, amadAvAda-1.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya samudramAM ubhI rahelI sTImara sudhI pahoMcavA mATe nAvanI jarUrata paDe che. tevI ja rIte AgamanA rahasyo sudhI pahoMcavA mATe prakaraNagraMthonI jarUrata paDe che. Agama-tarkasAhityanA lAlityathI yukta-naya-nikSepAthI bharapura prakaraNa graMthomAM zreSTha sthAna pAmela graMtha che... vizeSAvazyaka bhASya" jaina zAsananuM jhaLahaLatuM jhaverAta AcAryasattama zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa mahArAja. teoe vizeSAvazyaka bhASya jevA mahAnagraMthanI racanA karI ane bAramI sadInA ajoDa vyAkhyAtA malladhArI AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe bhASyagraMtha upara 28000 (aThacAvIza hajAra) zloka pramANa vistRta vyAkhyA karI che.. A graMtha padArthothI bharapura temaja nyAyanI bhASAthI paripUrNa che... eTale kALakrame AvA graMthanA hArdane samajavuM agharUM lAgatAM, mumukSu AtmAo A graMthanA bhAvane saraLatAthI mAtRbhASAmAM samajI zake e AzayathI adhyayana rasika paMDitavaryazrI cunIlAla hukamIcaMde anuvAda karyo ane Agamodaya samitie lagabhaga 75 varSa pahelAM prakAzita karela... tyAra pachI saM. 2040mAM amArA hastaka A graMthanuM punaH saMpAdana thayuM ane prakAzita karAyuM... A graMtha abhyAsuone upayogI banyuM eTale TuMka samayamAM A graMthane punaH prakAzita karavAnI jarUra paDI. prathama je rahI gayelI kSatio khyAlamAM AvI tenI pharI zuddhi karIne prakAzita karI rahyA chIe... prathama bhAganA bhASAMtaramAM maMgalavAda-carcA tathA matijJAna zrutajJAnanI tarka pUrNa mImAMsA, bheda-prabheda vagerenuM vistArathI pratipAdana tathA avAMtaramAM naya ane nikSepAonI asAdhAraNa prarUpaNA vigere anyatra alabhya viSayo uparanI suMdara pratItikara rajuAta hatI. A bIjA bhAgamAM gaNadharavAdanI vistRtacarcA, nidbhavavAdanuM nirUpaNa, namaskAranI niryukti, sAmAyika niyukti, naya-nikSepa AdinI gaMbhIra carcA vicAraNA che. A graMthanA saMpAdanamAM sAdhvIjI saumyajyotizrIno sahakAra maLatAM kArya sahaja banela che. caturvidha saMgha A graMthanuM vidhipUrvaka adhyayana-adhyApana karI-karAvI samyajJAna ane samyakriyAnA phaLasvarUpa muktipadane prApta kare eja... paM. vajasena vijaya
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya... paramopakArI, carama tIrthapati mahAvIra svAmi bhagavAnanA zAsanane pAmIne ApaNane A bhava sArthaka karavAnI uttama taka maLI che. A maLelA zAsananA hArdane samajavA mATe vividha graMthonuM vAMcana karavA maLe che. temAM alpajJAnanA kAraNe saMskRta-prAkRta graMthonuM vAMcana agharuM banyuM che tyAre anuvAda graMtho khUba ja sahAyaka bane che. amArA prakAzana saMsthA dvArA paramapUjya paramopakArI paMnyAsapravara zrI vajasenavijayajI gaNivaryanAM amImaya AzIrvAdapUrvaka ghaNA graMtho prakAzita thaI rahyA che... (jenuM lIsTa AgaLa Apela che.) temAM rIprInTa tarIke A vizeSAvazyaka bhASya.. bhAga 1-2 paNa prakAzita thatAM amo AnaMda anubhavIe chIe.. pUjya paMnyAsajI mahArAja potAnI nAdurasta tabiyatamAM paNa khAsa karIne prAcIna graMtho temaja pUjyapAda adhyAtmayogI... paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryazrInAM ciMtana-lekhana karelA graMthone saMpAdana-saMkalana karIne amone jJAnabhaktino lAbha ApI rahyA che. tenI A take amo khUba-khUba anumodanA sAthe teozrInAM upakArane yAda karatAM AnaMda anubhavIe chIe. A graMthanA prakAzanamAM lAbha lenAra zrI hIrasUrIzvara jagarU saMgha jaina TrasTa-malADano A take ame AbhAra mAnIe chIe. jaina saMghomAM Thera-Thera saMgha hastakanA jJAnakhAtAomAM eka bAju moTI rakamo jamA paDI rahe che, bIjI bAju jaina zAstragraMtho pU. sAdhu-sAdhvI bhagavaMto ane anya adhikRta mumukSu zrAvakazrAvikAvargane adhyayana mATe durlabha banI gayA che. trIjI bAju bhArata-sarakAra dhArmikaTrasTonA nANAMno bIjI rIte upayoga karavA mATe navatara yojanAo ghaDI rahI che. te avasare jJAnakhAtAmAM rahelI rakamomAMthI AvA uttama zAstrIya graMtho mudrita thaI tamAma pU. sAdhu-sAdhvI ane jainasaMghanA jJAnabhaMDAro pAse pahoMcI jAya ane caturvidha zrIsaMghamAM samyakazrutanuM adhyayana vRddhigata bane ane IcchanAra tamAma sajjano amArA A samayocita prakAzanane AvakAraze emAM koI zaMkAne sthAna nathI. A graMthane TuMka samayamAM prakAzita karI ApanAra.. bharata prinTarInA mAlIka kAMtilAla DI. zAhano A take AbhAra mAnIe chIe. prAMte A graMthonA vAMcana, ciMtana, manana dvArA ApaNe sau tattvanI prApti karIne paramapadanI prApti karanArA banIe... eja... bhadrakara prakAzana
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA (prathama AvRttinI prastAvanA TuMkAvIne) A mahAna graMtha te sAmAyikasUtra upara vivaraNano bhAga che. sAmAyika vagere SaDAvazyakasUtrane hAla pracalitamAM pratikramaNa sUtra kahIe chIe. temAM ja Avazyaka (sAmAyika, caturvizatistava, guruvaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhyAna) che. te sUtra aMgabAhya che, eTale traNa niSadyAthI niSpanna nathI. ane mUla sUtro paikI eka che. te sUtra upara AcArya zrI bhadrabAhasvAmIe niryukti prAkRta-padyamAM racI che. jinadAsa mahattarAcArye paDAvazyaka upara cUrNi prAkRta-gadyamAM racI che. tathA eka AcArya mahArAje bhASya prAkRta gadyamAM racyuM che, je svataMtra maLatuM nathI, paNa temAMthI keTalIka gAthAo zrImAnuM AcArya haribhadrasUrie potAnI vRttimAM TAMkI che. zrImAnuM haribhadrasUri mahArAje A sUtra tathA niryukti upara TIkA racI che. A sUtra upara hAla hayAta saMskRta TIkAo paikI te prathama che. ane te pachI A upara ghaNuM sAhitya che. jema malayagiri mahArAje keTalAka bhAga upara TIkA racI, tema malladhArI hemacaMdrAcArye hAribhadrikI vRtti upara TIppanaka lakhela che. vagere vistRta sAhitya che. je mATe jaina graMthAvalInA pAnA-18 thI 34 juo.). prathama Avazyaka eTale sAmAyika upara jinabhadragaNikSamAzramaNe bhASya prAkRta-padyamAM racyuM che. kharI rIte to te sAmAyika prathama Avazyaka upara zrImAnuM bhadrabAhusvAmIe racela niryukti paikI keTalIka gAthA upara te vivaraNa che ane te pahelAM eka nAma ajJAta AcAryazrIe SaDAvazyaka upara bhASya racela hovAthI tenuM nAma vizeSaAvazyaka bhASya ema rAkhela che. te upara pote TIkA racI che. paNa hAla te upalabdha nathI. te upara bIjI TIkA kosyAcArye lakhI che tenI tADapatra upara saMvata 1136mAM lakhAyelI nakala bhaMDArakara rIsarca InsTITyuTamAM che. te TIkA paNa chapAI gaI che ane A vizeSAvazyaka bhASya upara zrImAnuM mAladhArI hemacaMdrAcArye ziSyahitA nAmanI trIjI TIkA racI che. ane te zrIyazovijaya jaina graMthamAlAmAMthI banArasamAM chapAyela che. te TIkA uparathI A anuvAda karAvI mUla sAthe te anuvAda chApavAmAM Avela che. A graMtha ghaNo gahana che, tethI teno anuvAda ghaNA vidvAna mANasa sivAya barobara thaI zake tema nathI, ane tethI A anuvAdamAM truTio AvavAno saMbhava che. vidvAna varga A graMthane sAyaMta vAMcI sudhAro-vadhAro mokalavA kRpA karaze evI khAsa vijJapti che. viSayAnukramaNikA vigatavAra Apela che, te uparathI viSaya saMbaMdhI vigatavAra khulAso atre karela nathI. zrI jinabhadragarikSamAzramaNa tathA malladhArI zrI hemacaMdrAcArya zvetAmbara jaina sAhityamAM suprasiddha mahAnuM tatvavettA AcArya bhagavaMta che. hemacaMdrAcArye ghaNA pustako lakhyA che. A TIkA saMvata 116pamAM jayasiMha rAjAnA rAjyamAM racela che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ da haribhadrasUri mahArAja vizeSAvazyaka bhASyanI ghaNI gAthAo TIkAmAM sAkSI tarIke utAre che. ane tethI tenuM vivaraNa mULa bhASyanI gAthAonI jema karatA nathI. jinabhadragaNi kSamAzramaNano 6ThThI sadImAM cokkasa kALa nirNaya karavAne pUratA sAdhana maLatA nathI. A graMthano viSaya akSarazaH samajavA mATe khAsa mananapUrvaka sthiracitte bane tyAM sudhI sAmAyikamAM vAMcavA vinaMti che. A anuvAda zA. cunilAla vardhamAne lakhela che. eka munirAje tathA amadAvAdanA rahIza zA. maganalAla umedarAme mukhyatAye tene sudhArela che. okaTobara 1926 muMbaI jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI AgamodayasamitinA sekreTarI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (upakAra smRti haNa svIkAro che jemaNe bAlyakALathI ja akhaMDa vAtsalyanA dhodhamAM snAna karAvyuM, te puNyanAmadheya, siddhAMtamahodadhi, pUjyapAda, AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA samyakdarzana pradAnaikaniSTa, kalikAlakalpatarU, gacchAdhipati, AcAryadeva, zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA saMsAra samudramAMthI ugArIne saMyamI banAvanAra, bhavodadhitrAtA, adhyAtmayogI, ajAtazatru aNagAra, karUNAsAgara, pUjya paMnyAsa pravara zrI bhadrakaravijayajI gaNivarya gacchanA agraNI, vayovRddha A graMthanA saMpAdanamAM AzIrvAda arpatA paramapUjya AcAryadeva zrImad vijaya sudarzanasUrIzvarajI mahArAjA vartamAna jaina saMghanA ajoDa, mahAna tapasvI 100+100+86mI vardhamAna tapanI oLInA ArAdhaka, jemanI kRpAdRSTi varasI rahI che evA. paramapUjya AcAryadeva zrImad vijaya rAjatilakasUrIzvarajI mahArAjA vartamAnamAM amArA saMpUrNa yoga-sema-kAraka, vAtsalya vAridhI, saMyamArAdhanA mATe kRpApUrNa AziSa varSAvatAM prazAMtamUrti. AcAryadeva zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMdara-paMdara varSa sudhI satata saMyamanI tAlIma ApI ane mArI 16 varSanI nAnakaDI uMmaramAM A lokaprakAzajevA arthasabhara mahAna graMthanuM vAcana karAvanAra, tapasvI ratna, dravyAnuyoganA samartha jJAtA, pUjya munirAjazrI mahAbhadravijayajI mahArAja sarva prakAre yogakSema karanAra, niHspRhaziromaNi, saraLa svabhAvI sadA prasanna, AcAryadeva zrImad vijaya pradyotanasUrIzvarajI mahArAja janmathI ja saMyamanA preraka bananAra, pUjya gurudeva, prazAntamUrti, tattvaciMtaka, pratibhAsaMpanna, paramapUjya AcAryadeva zrImad vijaya kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAja dharmanA saMskAro ApI, dharmamArge joDanAra, kSamA namratA, titIkSA Adi manohara guNothI alaMkRta, pUjya upakArI pitA munirAjazrI mahAsenavijayajI mahArAja saMpUrNa pUjyabhAve mArI sAthe rahIne dareka kAryamAM utsAhapUrvaka sahAya karanAra, A graMthanA saMpAdana kAryamAM saMpUrNa rIte sahAyaka, sevAbhAvI evA mArA laghu gurubhrAtA munizrI hemaprabhavijayajI mahArAja janmadAtrI, kAruNya, mAdhyastha, vairAgya ane audAsInya svastikonI suracanAthI mohaka, nirmala zIlavatI, bALavayathI saMskAronuM siMcana karAvanAra mAtuzrI jIvIbena A badhA pUjyonI kRpAthI tathA mahAtmAonA sahakArathI saMpAdananuM kArya zakya banyuM che. tethI huM to nimittamAtra chuM. yazanA bhAgIdAra to A sarva pUjyo ja che. 5. vajasenavijaya gaNi.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vizeSAvazyaka bIjA bhAganI anukramaNikA - gAthAka 1549-1papa3 1554-1557 1papa8-1560 1561-1564 1565-1pa70 1571-1576 1pa77-1pa79 1580 1581-1585 1586-1603 1604 1605 gaNadharavAda pahelA gautama gaNadhara viSaya nAma ane gotra sahita bolAvIne jIva pratyakSAdi koI pramANathI siddha nathI evA gautama gaNadharanA manogata saMzayonuM jaNAvyA pahelA ja prabhu dvArA prakAzana. prathama gaNadharanI AtmA saMbaMdhI zaMkAnuM samAdhAna. bIjI rIte AtmAnI pratyakSathI siddhi. jJAnAdi guNothI bhinna evo guNI AtmA mAnavA chatAM Atmasiddhi. anumAna-pramANathI paNa AtmAnI siddhi. bIjA aneka prakAre AtmAnI siddhi. IndrabhUtine sarva saMzayane chedanAra sarvajJapaNAnI khAtarI. upasaMhAramAM trasa, sthAvara ItyAdi bhedonuM kathana. AtmA eka ja che, e mAnyatAnI ayogyatA ane anekapaNAnI pratIti. sarva vedanA padono saMkSepathI artha. IndrabhUtinI potAnA pAMcaso ziSyo sahita dIkSA. AgaLanA vAdasthaLomAM AnI sAthe je samAnatA ane vizeSatA che, te yojI levAno upadeza. bIjA agnibhUti gaNadhara agnibhUti gaNadharane nAma ane gotra vaDe prabhanuM bolAvavuM, ane saMzayanuM kahevuM. vedapadono artha ane karmanI siddhi mATe anumAno AdinuM savistara kathana. karma mUrtimAna che tatsaMbaMdhI praznottaro. vedapadonA artha dvArA saMzayano cheda ane dIkSA-svIkAra. trIja vAyubhUti gaNadhara vAyubhUtine nAma-gotrapUrvaka bolAvIne jIva che te ja zarIra che, ke anya kaMI che? AvA tenA manogata saMzayanuM prakAzana. vedapadonI vicAraNA, AtmasAdhaka anumAno. AtmAne zarIrathI judo siddha karavAnA prayAsathI zo lAbha? e praznano uttara. A bhavanI apekSAe teno avinAzabhAva athavA te kSaNika ja nathI, evuM kathana. svapakSa batAvIne upasaMhAra. punaH vAyubhUtino bhagavAnane prazna tathA teno uttara. vedavacanathI AtmazarIranI bhinnatAnI siddhi. cothA vyakta gaNadhara pRthvI Adi bhUtonA astitva aMge virUddha vedapadonA zravaNathI jAgelA saMzayanuM cothA gaNadharane prabhu dvArA kathana ane spaSTIkaraNa. 1608-1610 1611-1624 16rapa-1642 1643-1644 165-1649 1650-167) 1671-167ra 1673-1677 1608-1681 1682-1686 1687-1691
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 1692-1712 1713-1718 1719-17ra4 1725-1727 1728-1731 173ra-1738 1739-1747 1748-17para 17pa3-1729 1760-1768 1769 10 viSaya sarva zUnya che, te saMbaMdhamAM aneka yuktio enA javAbamAM sarvazUnyatA mAnavAmAM Ave, to svapra-asvapra vagere vyavahArano abhAva thAya, ItyAdi yuktio tema ja spaSTIkaraNa. uparokta vAtanI vizeSa prakAre siddhi. "astitva ane ghaTanI ekatA che ke anekatA che." ItyAdi pUrvapakSano uttara utpanna thayela utpanna nathI thatuM ItyAdi pUrvapakSano uttara. anutpanna paNa utpanna nathI thatuM, e pUrvapakSano uttara. sarvakArya sAmagrImaya jaNAya che, paNa sarvanA abhAve sAmagrI kyAMthI hoI zake? e pUrvapakSano uttara. 1696mI gAthAmAM je kahyuM che ke pAchaLano bhAMga nathI jaNAto ane sarvano AgaLano bhAga atisUma hovAthI nathI jaNAto mATe sarvazUnya che, ItyAdi te pUrvapakSano uttara judA judA cAra dRSTAntothI. pRthvI Adi bhUtonI vizeSa prakAre siddhi. pRthvI, vanaspati, pANI, agni ane vAyumAM caitanyanI siddhi. prakArAntare pRthvI Adi ekendriyamAM jIvatvasiddhi ane tenAM vizeSa kAraNo. saMzayachedAvAthI vyaktasvAminI pAMcaso ziSyo sahita dIkSA. pAMcamA sudharmA gaNadhara nAma tathA gotrathI bolAvI tenA manogata sadazotpattiviSayaka saMzaya kahI batAvI, te veda padonA arthane nahi jANavAne lIdhe saMzayanI utpattinuM kathana. uparokta saMzayanI yuktionuM bhASyakAra dvArA prarUpaNa. punaH sudharmAnI zaMkAno uttara praznottararUpe. svabhAvanuM svarUpa vicArIne tenAthI bhavAntaranI saMdezatAno niSedha. svabhAva e niSkAraNatA nathI tema ja vastuno dharma hoya, to paNa sadaza na hoya, evuM prarUpaNa. sarvathA sarakhApaNuM nathI, e hakIkatanI daSTAntathI siddhi. sadezapaNuM mAnavAthI vedanA pado paNa apramANa thaze, evuM kathana. chaThThA meDikagaNadhara maMDikanuM AvavuM, baMdha-mokSa saMbaMdhI manogata saMzayano prAdurbhAva. je yuktio vaDe maMDika baMdha-mokSane mAnato nathI, tenuM khaMDana, satyanuM maMDana. je yoga anAdi che, te anaMta che, e ekAMta satya nathI, temaja jIva karmano saMbaMdha anAdi anaMta ane anAdi sAMta che, evuM vivecana. bhavyAbhavyatAnA taphAvatanuM kAraNa. 1770-1772 1773-1782 1783-1785 1786-1790 1761-1795 1796-1799 1800-1801 1802-1804 1805-1816 1817-1822 1823-183)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 1831-1832 1833-1836 1837-1839 1840-1842 1843-1844 1845-1849 1850-1855 1856-1858 1859-1860 1861-1863 1864-1866 1867-1869 1870-1881 1882-1884 1885-1887 1888-1891 1892-1895 1896-1900 1901-1904 1905-1908 1909-1911 1912-1924 1925-1927 11 viSaya sarvajJapaNAnI khAtarI karavA harakoI prazna pUchavAnI chUTa. je bhavyo hoya ane mokSe na jAya, tene abhavya kema na kahevAya ? mokSa nitya nathI ema kahevAmAM Ave, to teno khulAso. baMdha, mokSa viSayaka zaMkA-samAdhAna. vastutaH sarva vastu utpAda-vyaya / ane dhrauvya svarUpa che. AtmA akriya nathI, te vAtanI praznottararUpe samajAvaTa. muktAtmAo gativALA hovAthI siddhakSetranI AgaLa paNa kema nathI jatA ? e zaMkAnuM samAdhAna ane tene aMge dharmAstikAya tathA lokanI siddhi. mokSasthAnamAMthI siddhanuM punaHpatana nathI thatuM tenuM kathana. siddhAtmAonI Adi nathI ane amUrta hovAthI pariNita kSetramAM sarva samAyache. vedavAkyAnusAre baMdha-mokSanI siddhi ane sADA cAraso ziSyo sahita dIkSA. sAtamA maurya gaNadhara mauryane nAma-gotrapUrvaka bolAvIne devasRSTi che ke nathI, evo saMzaya virUddha evA vedapado sAMbhaLavAthI thayo che, evuM prabhunuM kathana. e vedapadono artha bhASyakAra vistArathI kahe che. samavasaraNamAM devonI pratyakSatA, caMdrAdi vimAnonuM svarUpa, jina kalyANakAdi prasaMge devonuM Agamana, ItyAdi aneka rIte devonI siddhi. devonA abhAve agnihotrAdinI niSphaLatA, saMzayacheda ane dIkSA. AThamA akaMpita gaNadhara akaMpitane manogata narkasRSTi viSayaka saMzaya vedapadono satya artha nahi samajavAthI thayela che, ema jaNAvI teno khulAso. e ja artha vistArathI bhASyakAra kahe che. Indriya-pratyakSa te kharUM pratyakSa nathI, mAtra te upacArathI ja pratyakSa che, evuM kathana. Indriyajanya jJAna pratyakSa ja na kahevAya, te jaNAvI nArakonI siddhi. punaH anumAnathI nArakInI siddhi. saMzaya-cheda thavAthI akaMpitanI dIkSA. navamA gaNadhara acalabhAtA acalabhrAtAnA manogata puNya-pApa saMbaMdhI saMzayane vyakta kareche. virUddhArthavALA vedanAM pado sAMbhaLavAthI thayela saMzayane spaSTa karatA bhASyakAra. ekaluM puNya, ekaluM pApa athavA ubhaya mizra eka ja vastu na mAnI zakAya. puNya-pApanI svataMtratA che, ane jagatanI vicitratA svAbhAvika che, e cothA ane pAMcamA vikalpanuM svarUpa tathA prakArAntare puNya-pApanI siddhi. amUrta sukha-duHkhano hetu mUrta evuM puNya-pApa karma che, te vAtanuM kathana.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 1928-1933 1934-1935 1936-1939 1940-1941 194ra-1943 1944-195 1946-1948 1949-1955 1956-1961 1963-1965 12 viSaya sukha-duHkhanuM asamavAyi ne dehAdikanuM samavAya kAraNa karma ane ethI puNyapApanI siddhi. trIjA ane cothA pakSamAM dUSaNa batAve che. eka samaye zubhAzubharUpa mitrayoga na hoya te vAta udAharaNathI samajAve che. puNya-pApanuM lakSaNa ane te grahaNa karavAnI rIti. varNAdi zubhAzubha guNavALAM karma hoI zake? teno uttara. vibhAga AhAranA dekhAtte samajAve che. vedamAM kahela nItithI puNya-pApanI siddhi, saMzayacheda ane dIkSA. dazamA gaNadhara metArya temane nAma ane gotra sahita bolAve che, tathA deva ane narakAdi paraloka saMbaMdhI teno manogata saMzaya vyakta kare che ane virUddha evAM vedapado sAMbhaLavAthI evo saMzaya utpanna thayo che, ema jaNAvIne teno kharo artha jaNAvavAnuM kahe che. caitanya bhUtano dharma nathI, AtmA sarvagata ane niSkriya nathI, temaja paraloka pramANathI siddha che tevuM kathana metAryanI punaH zaMkA ane tenuM samAdhAna. utpattimAna hetuthI ghaTAdi vastu nitya kevI rIte kahevAya? teno yuktipUrvaka - khulAso karatAM utpAda-vyaya ane dhruvapaNAnI vyApakatAnuM nirUpaNa. utpadAdi dharmathI ane vedavAkyathI paralokanI siddhi. saMzayacheda thavAthI potAnA traNaso ziSyo sahita metAryanI dIkSA. agIyAramA prabhAsa gaNadhara prabhAsanA mokSa saMbaMdhI manogata saMzayanuM vyaktikaraNa. jIva-karmano anAdi saMbaMdha-saMyogachatAM teno viyoga thAya eTale kRtakarma saMsArano nAza thAya, paNa jIvono nAza na thAya ema batAve che. jIva ane mokSa avinAzI che, prakArAntare mukatAtmAnuM nityapaNuM temaja nityAnityapaNuM. "viMda vIvara nAso niLA" A pUrva-pakSano uttara. puNya pApanA abhAve mukatAtmAne sukhano abhAva hoya, evA prabhAsanA praznanA javAbamAM saMsArI sukha te duHkha ja che, vAstavika sukha to mokSamAM ja che, evuM kathana. ahaMkAra kAmane jItI, mana, vacana ane kAyAnA vikArathI je rahita che, tevA bhAvita AtmAne mokSa ahIM ja che. sAMsArika sukha-duHkhano AdhAra zarIra che, paNa mokSa-sukhano AdhAra zarIra nathI. muktAtmAnuM jJAna ane sukha anitya nathI, paNa nitya che. 1966-1971 197ra-1976 1977-1980 1981-1986 1987-2002 2002-2007 2008-2010 2011-2012 2013-2014
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 gAthAMka 2015-2018 2019-2011 2022-2014 2025 643-65 646 647-648 649 50-651 6para-659 206 2017-2029 2030-2031 viSaya vedokta kathanathI mokSanI ane nirUpamasukhanI siddhi. "saMta" e padano artha karatAM IniSTa viSayothI prItyaprItino abhAva. muktAvasthAmAM sukhanA sadbhAvanI siddhi, saMzayacheda ane dIkSA. gaNadharavAda samApta 11 gaNadharonI utpattinA kAraNabhUta kSetra-kALAdi agIyAra dvAronuM kathana. A gAthA pachI 643-653 sudhInI agIAra gAthAonI bhASyakAre vyAkhyA nathI karI te mAtra mULa sAthe gujarAtI artha mAtra Apyo che tenI vigata. kSetradvArano avayavArtha, eTale dareka gaNadhara kyA kyA kSetramAM thayA te batAve che. kALadvArano avayavArtha-kyA kyA gaNadharonA kyA kyA nakSatramAM janma hatAM te batAve che. gaNadharonA mAtA-pitAonAM nAma. gotrakAra-gotro jaNAve che. gRhasthaparyAya batAve che. chaghasthaparyAyadvAra (A gAthAono gujarAtI artha lakhavo rahI gayo che.) kALadvAra pahelAM kahIne pachI kSetranirgamadrAra kahIzuM ema jaNAve che. kALanuM dravyAntaraMgapaNuM tathA kALazabdanI vyutpatti. dravyakALAdinA bhedo kahI, bhAvakaLa jaNAvI, A adhikAramAM kyo kALa levo tenI spaSTatA dravya kALa ane tenI cAra prakAranI sthiti bhASyakAra kahe che. addhAkALanuM svarUpa ane tenA bhedo kahe che. yathAyuSkakALanuM svarUpa tathA tenA bheda kahe che. upakramakALanuM svarUpa ane tenA bheda kahe che. (A 2040mI gAthA pachI nIcenI 666 thI 723 gAthAonI bhASyakAre vyAkhyA nathI karI.) sAmAcArInA bhedo daza prakAre tathA upakramakALa saMbaMdhI sAmAcArI. vinIta ane avinItanuM svarUpa. "micchAmi duru" e padanA akSarono saMkSepathI artha kahe che. IcchAkAra, micchAkAra, ane tathAkAra paricita hoya, tene sadgati durlabha nathI. 691-696 ane 120-122 bhASyanI ema nava gAthA vaDe AvazyakI tathA niSedhikI e be dvAra. 697-7ra3 ApRcchAdi kAro kahe che. yathAyuSka, upakramakALa ane upakramanA nimitta kahe che. sAmAcArI upakramakALanuM ane yathAyuSka upakramakALanuM svarUpa, bhASyakAra mahArAja dvArA kathana. 203ra-2034 2035-2036 2037-2038 2039-2040 678-681 68ra-687 688-690 2041-2043 2044-2045
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 2046-2049 2050-2051 2052-2053 2054-2055 2056-2057 2058-206ra 2063-2065 2016-2017 2000-2002 2003-2004 2005-2006 2007-2081 2082-2083 2084-2089 2090 2091-2094 2095-2097 2008-2009 2100-2104 2105-2008 2109-2111 2112-2118 2119-2121 2122-2124 21252130 2131-2132 2133-2135 2136-2140 14 viSaya bIjA karmonI paNa upakramathI siddhi. karmano upakrama sahetuka thAya che. ema siddha kare che. upakramanA abhAve mokSa-prAptino abhAva siddha kare che. sAdhyAsAdhya rogInI jema karma paNa sopakramI ane nirUpakramI siddhi kare che. pramANathI karmanuM sopakramapaNuM siddha kare che. karmanuM sopakramapaNuM siddha karavAmAM bIjI yuktio batAve che. prazasta ane aprazasta dezakALanuM svarUpa. kALAkALanuM svarUpa. poriSI kALanuM svarUpa. varNakALanuM svarUpa ane paryAyakALanI siddhi. bhAvakALanuM svarUpa. audayikAdi bhAvonI sAdi sAntAdi bhAMgAnA bheda jyAM ghaTe che tyAM ghaTAve che. ahIM prastuta adhikAramAM kyA kALanuM prayojana che te jaNAve che. bhAva nirgama jaNAve che, temAM pramANakALa sivAyanA bIjA bhedo paNa joDavAnI vidhi, tathA kSetra nirgama batAvI upanneIvA vagere tripadI, pramANane bhAvakALanI ekarUpatA jaNAve che. purUSa lakSaNadvAra kahe che. dravya-abhilApa cihna-veda-dharma-artha-bhoga ane bhAvanuM svarUpa jaNAve che. bhAva purUSanuM svarUpa kahe che. kAraNadvAra kahe che. kAraNadvArAntargata tadravyakAraNa ane anyadravyakAraNanuM svarUpa bhASyakAra mahArAja kare che. nimitta kAraNa, naimittika kAraNa, samavAyikAraNa ane asamavAyikAraNanuM svarUpa. syAdvAda-matAnusAra kAraNathI kArya bhinna bhinna che. te jaNAve che. cha prakAre vyatirikta kAraNa kahe che; temA kartA vagerenI kAraNataH siddhi kare che. bhAvakAraNa ne tenA prazasta ane aprazasta evA be bheda kahe che. zA mATe tIrthaMkaro sAmAyika kahe che ? evo prazna ane uttara kahe che. gaNadharAdi sAmAyika adhyayana vagere zA mATe zravaNa kareche? tenA zaMkA-samAdhAna. pratyayadvAra kahe che. dravya ane bhAvapratyayanuM svarUpa. sAmAyika jIvano paryAya hovAthI mAtra kevaLajJAnano ja viSaya thaI zake Ano uttara.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 2141-2145 ra146-2156 ra1pa7-2160 2161-2164 216pa-2168 2169-2171 217-2179 21802185 2186-2191 212 2193-2197 2198-2202 2203-2207 2208-2211 2212-2221 rararara-2230 2231-2235 15 viSaya prakAra tare AtmA-gurU ane zAstra e traNa pratyaya kahe che. lakSaNahAra, tathA lakSaNanA bAra prakAra. gatyAgati lakSaNa cAra prakAre che, te udAharaNapUrvaka kahe che. nAnAtva, nimitta ane utpAdvyayalakSaNanuM svarUpa. vinAza vastunuM lakSaNa kevI rIte hoI zake teno khulAso. vastumAtranI bhAvabhAvobhayasvabhAvatA. vIrya lakSaNa ane bhAvalakSaNanuM svarUpaNanA adhikAranI spaSTatA. lakSaNakAra samApta nAmadAra naya eTale zuM ane tenA keTalA bheda? nigamanayanuM svarUpa, naigamanI apekSAe sAmAnya-vizeSavAda. A nayavizeSa padArthanuM svarUpa jevI rIte mAne che, tenuM nirUpaNa. naigamanuM sAmAnyavAdipaNuM tathAvizeSavAdipaNuM hovA chatAM emigdhAtvanuM kAraNa. sattAne judI mAnanArAonuM khaMDana ane sAmAnya-vizeSanuM yathAsthita svarUpa. saMgrahanayanI vyAkhyA ane para, apara, ane parApara evI sAmAnya mAnyatA. padArthamAtra sattArUpa ja che, ema pratipAdana. vyavahAranayanI vyAkhyA, tenI mAnyatA ane vyavahAranuM vistArathI svarUpa. RjasatranayanI vyAkhyA ane mAnyatA, zabdanayanI vyAkhyA ane mAnyatA. RjusUtrathI zabdanayanI vizeSatA, ane zabdanayanI vaktavyatA, liMgAdi bhede zabdabheda. samabhirUDha nayanI mAnyatA, tenI vyAkhyA, tathA dhvanibhede bheda mAnavAnuM kAraNa. vasati, ane prasthAdi dRSTAntomAM A nayano pUrvanA nayathI bheda. jJAnanA kAraNabhUta viSayane paNa pramANa mAnavAmAM Ave to pramANa ane apramANanI vyAkhyA Take nahi ema kahI samabhirUDhanayanI vyAkhyA ane prarUpaNA. evaMbhUtanayanI vyAkhyA, ane mAnyatA. samabhirUDhanayanI mAnyatAmAM dUSaNa. deza ane dezanI ekatA mAnavAmAM dUSaNa. be padanuM eka adhikaraNa nahoI zake, tethI karmadhAraya samAsa na thAya, evuM kathana. nayanA uttara bheda, nayanI vyAkhyA, te virodhI chatAM samIcInatA. gajanAM dRSTAnta sarvanaya-samUhanI zAsanatA. samuditanayo vastune samasta prakAre jaNAve che, tenI bIjA udAharaNathI samajAvaTa. nayano vicAra kyAM karavo ane kayAM na karavo? naigamAdi traNa nayonI vyAkhyA karavAnI AjJA. 2236-2240 2241-2244 2245-22pa0 rarapa1-rarapa3 2254-22pa6 2257-rarapa9 2260-2263 2294-2467 2268-2270 rara71-2274 rara7pa-ra678
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 2279-2283 2284-2285 2286-2287 2288 2289-2293 2294-2295 rara96-2303 2304-2305 2306-2307 2308-2312 2313-2314 16 viSaya samavatAralAra-eTale nayono samAvatAra kyAM thAya ane kyAM na thAya? kayA purUSavizeSathI AraMbhIne e prathama bhAva thayo? te niyuktikAranuM vyaktavya. pRthakatvano kALa ane te karanAra AcAryanI utpatti) AryavajAcArya (vajasvAmI) mahArAjanI utpatti, ahiM nIcenI gAthAo vaDe temanI stuti graMthakAre karI che. ane A gAthAonI vyAkhyA bhASyakAre karI nathI, paNa artha sAthe mULa ApI che. 764-776 zrI vajasvAmInI stuti. apRthakatvano kALa batAve che. anuyoga pRthaka karavAnuM kAraNa. uparokta gAthAno vizeSArtha kahevAne, naya vibhAgano viccheda karavAnuM kAraNa batAve che. caraNa-karaNAdi kyA kyA anuyoga zruta vibhAgamAM che te jaNAve che. nayano uccheda karavA chatAM sUrijInI nihnavatA na hovAnAM kAraNa ane ra301mI gAthAnI prastAvanA. nihnavonI utpatti, utpatti sthAna, ane kALa. pahelA bahurata nitavanuM darzana kyAM, ane kevI rIte thayuM? kriyamANane kRta mAnavAmAM pUrvapakSathI AvatA doSo. asatkAryamAM nitya kriyAdoSanI adhikatA che, ema jamAlinA sarva pUrvapakSano uttara. dIrgha kriyAkALa nAmanA doSanuM khaMDana. jamAlinA kathanono sthaviro uttara Ape che. dareka samaye bhinna bhinna kArya ane utpAda. jamAli punaH pUrvapakSa kare che ane sthaviro teno uttara Ape che. nayavibhAga, DhaMkathI bIjAone vastra-dAha dekhAjo bodha. bIjA nihnava ajyavAdInI utpatti. uparokta arthane vizeSa pratipAdana karavAne tiSyagupta nitavano vicAra. sarva jIva-pradezomAM pUrNatAnI samAnatA dekhADe che. kaMIka nyUnamAM upacArano sadbhAva. evaMbhUtanaye saMpUrNa vastunI mAnyatA. AprasAlavanamAM mitrazrI zrAvakathI pratibodha. e pramANe pratibodha pAmIne guru sAthe vicaravA lAgyo. trIjA nitavanI utpatti. 2315-2017 2318-23ra0 2321-23ra3 2324-233ra 2333-2334 2335-2336 2337-2340 2341-2344 2345-2347 2348-23pa0 23pa1-23papa 2356-2357
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 gAthAMka 2358-2362 2363-2367 23682371 2373-2382 2383-2388 2389-2390 2391-2393 2394-2396 2397-2400 2401-2405 2406-2407 2408-2410 2411-2413 24142416 2417-2423 2424-24rapa 2426-2428 2434-243pa 2436-2439 2440-2445 2446-2450 2451-2454 2460-2462 2463-2464 2465-2467 viSaya eja artha vistArathI have bhASyakAra kahe che. jinapratimAnI mAphaka bAhya AcAravALA sAdhuonI vaMdyatA. zaMkAthI AhAra, upAdhi AdinI paNa agrAhyatA. veza ane vyavahAranuM balavAnapaNuM. rAjagRhInA balabhadra rAjAthI samajaNa. cothA nitaMvanI utpatti. uparokta arthane bhASyakAra vadhAre skuTa kare che. pUrvokta sUtranI zaMkAnuM bIjA sUtrathI samAdhAna kahe che. bhinnabhinnapaNe saMtAnathI aghaTanA. kSaNikavAdamAM jJAna, tRpti vagereno asaMbhava. prathama kSaNanA sarva nAze uttarakSaNe vRddhino abhAva. kSaNikavAdamAM bIjA paNa dUSaNo. kSaNikavAdanA hetuthI ja kSaNikavAdano nirAsa kare che. kSaNabhaMguratA sarvavyApi nathI paNa te paryAyano mata che. ekAMtika paryAyArthikanaye kSaNikavAdamAnanA sarva vyavahArano uccheda. pAMcamA nitavanI utpatti. uparokata hakIkatane bhASyakAra vistArathI kahe che. saghaLI Indriyo sAthe manane ekI vakhate saMbaMdha nathI gamato. eka upayogathI bIjA upayogamAM mana jAya to aneka doSo prApta thAya che. sAmAnya ane anekopayogano bheda batAve che. punaH sAmAnya-vizeSa jJAna saMbaMdhI zaMkA ane samAdhAna. chaThThA sairAzika nidvavanI utpatti ane tenA matanuM nirUpaNa. nojIvarAzinuM pratipAdana siddhAMta virUddha nathI. uparokta kathana AgamathI ane yuktithI asiddha kare che. jema zarIra ane pucchAdimAM phuraNAdi vaDe jIvapradezo jaNAya che; tema aMtarAlamAM paNa kema jaNAtA nathI teno khulAso. jIvano khaMDazaH nAza mAnavAmAM aneka doSo thAya che. pucchAdi avayavothI jIvapradeza chedAyA chatAM te jIva che, paNa nojIva nathI. samabhirUDha nayavALAne uttara. rAjasabhAmAM rohagupta sAthe vAda zarU karyo ane jItyo. ekaso cummALIsa praznonAM udAharaNa. DhephAMno vibhAga paNa pRthvI che e bAbata dAMtathI siddha kare che. 2468-2471 247ra-247pa 2476-2480 2481-2489 24902497 2498-2501
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAka rapa02-2504 250pa-2pa06 2507-2508 rapa09-2511 2512-2515 2516-2517 2pa18-rapara1 2paraca-2para7 rapa28-2530 2531-rapa33 ra534-2535 rapa36-rapa37 ra538-2540 18 viSaya niSedhapakSanI apekSAe yAcavAnuM udAharaNa tathA prastuta arthamAM sarva yAcanArUpa prazno. avayaya rahita vastu be ja prakAre ApI zakAya te kahe che. rohaguptano parAbhava ane tenuM bIjuM nAma SaDUlaka kahevAnuM kAraNa. goSThAmAhila nAmanA sAtamA nitaMvanI vipratipatti. goSThAmAhilanuM vidhya muni pAse zravaNa pAmI matsara adhyavasAya karyo, tenuM darzana. jIva karmano saMbaMdha kSIranIranI peThe mAnavo yogya nathI, paNa sarpa-kaMyukanI peThe mAnavo yogya che. eTale ke baddhaspaSTa-nikAcita karmano jIva sAtheno tAdAmya saMbaMdha. navamA pratyAkhyAna pUrvamAM je vipratipatti thaI te kahe che. jIva karmano saMbaMdha sarpa-kaMcukavatu mAnavAthI aneka doSonI prApti. zarIranI aMdara ane bahAra karmonuM saMcaraNa mAnavAmAM doSonI prApti. jIva-karmano saMbaMdha kSIranIranI mAphaka mAnavAchatAM viyoganI siddhi. pratyAkhyAnanA saMbaMdhamAM vipratipatti dUra karavAne kahe che. zakti-rUpa aparimANa mAnavAmAM bIjA paNa aneka doSo batAve che. aparimANa eTale sarva anAgata kALa, athavA apariccheda kaho, to te paNa ayogya. saparimANa pratyAkhyAnamAM AzaMsA doSa nathI. aparimANa pratyAkhyAna karanAra mRSAvAdI che. atyaMta kadAgrahathI goSThAmAhilanuM saMgha bahAra thavuM. digaMbaranI utpattinA nagarAdi. zivabhUtine je prakAre vipratipatti thaI te savistara jaNAve che. bhaya, ane mUcchanA kAraNa mAnIne vastrAdi choDavAmAM ayogyatA. vastrAdimAM dehAdinI mAphaka saMrakSaNa raudrAdino abhAva. vastrAdinuM nizcayathI aparigrahapaNuM. vastrAdi zuM saMyamopakAra kare che ? tenA uttaramAM vastrAdithI thatAM saMyamopakAranuM kathana. vastrAdinI aparigrahatA ane jinezvaranI savastratA. sAdhu ane jinezvaranI acalakatAnuM svarUpa. tIrthakaranA anukaraNamAM tIrthavyucchedano prasaMga. jinezvara mahArAjanA upadeza anusAre ja jinakalpanI sattA asattA. 2541 2542-2545 2546-2549 21pa0-2papara 2papa3-2561 2562-1569 2pa70-2pa71 2pa7ra-rapa74 2pa7pa-2579 2580-2584 2585-2590 2pa91-2593 2pa94-2597
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 2598-2601 260ra-2605 2606-2607 2610-2611 2612-2615 2616-2618 2619-2620 2621-2624 26rapa-2632 2631-2633 2637-2642 2643-2647 2648-2650 2651-2655 2656-2659 2660-2664 2665-2667 2668-267ra. 2673-2674 2675-2678 ra679-2684 2685-2689 19 viSaya acelaka parigrahanI mAphaka sudhAdi parigrahono prasaMga. labdhi, vinAnAne upakaraNAbhAve saMyamano abhAva ne samitino abhAva. samajAvyA chatAM zivabhUti samajyo nahi, ane vastra tajI daI bahAra nIkaLI gayo. sarva nihnavo eka bIjAne baLe doSo Ape che. A doSono vistAra bhASyakAra batAve che. nitavonI mAnyatA saMsArano hetu che ke mokSano hetu che? tenuM kathana. nitavo mATenA AdhAkarmI AhAranI tyAjyatyAjyatA. mokSanA kAraNomAM AdinAM traNa nayonI mAnyatA. RjusUtra tathA te pachInA traNa nayone je sAmAyika mokSamArgapaNe ISTa che, tenuM kathana. jIva dravyanuM sAmAyikapaNuM. mahAvratAtmika cAritra sAmAyikamAM sarva dravyano upayoga batAve che. dravyArthika tathA paryAyArthika nayanA mate sAmAyikano vicAra kare che. paryAyarthika nayanuM kaMIka vizeSa svarUpa kahe che. vyAkhyAtAonA abhiprAye dravya ane paryAyanayano bheda jaNAve che. dravya-paryAya nayano vicAra. (2643)mI gAthAnA uttarArdhanuM vyAkhyAna karatAM SaSThI vibhaktinuM samAdhAna. dravyArthikanayanuM vistArathI svarUpa. eja vAtane vadhAre spaSTa karavAne paryAyonuM jJAnaviSayapaNuM. sAmAyikanA prakAranuM dvAra kahe che. samyakatvAdi sAmAyikanA bheda jaNAve che. sAmAyika kone kaheche? te dvAra kahevAnisargAdi samyaktvAdinA bhedo. sarva sAvaghayoganI virati karatA, gRhasthane kevI rIte anumati doSa lAge che ? te. niryuktikAra ane bhASyakAra batAve che. sAmAyikavALA AtmAnuM svarUpa, ne zrAvakanuM sAmAyika, sAmAyikanI vAraMvAra kartavyatA ne te vALAnuM ja madhyasthapaNuM. (ahIM 800 gAthA vaDe A arthane bodhe che.). kya sAmAyika kyAM hoya te jaNAvavAne traNa dvAragAthAo kahe che. prathama kSetradvAranI apekSAe udgalokAdimAM samyakatvAdinI prApti. dravya-dizAnuM svarUpa tera pradezanI sthApanA ne deza-pradezanuM khaMDana. tApakSetradizA prajJApakadizA ane bhAva dizAnuM svarUpa. ahIM prastutamAM kaI dizAnuM prayojana che? te jaNAvIne kSetradizAnuM prayojana. samyakatvAdi prAptino cha ArA Adino kALadvAra kahe che. 2690-2691 2692-2694 2295-2696 2692700 2701-2704 2705-2707 2708-2710
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 2711-2713 2714-2716 2717. 2719-27rara 27ra3-275 2726 2727-2729 2730-2737 2738-2739 2740-274ra 2743-2744 2745-2748 2749 2751-2754 27papa-2760 20 viSaya gatidvAra ane saMzidvArathI sAmAyikano vicAra kare che. ucchavAsaddhAra, niHzvAsadhAra, ane dRSTidvAra kahe che. AhArakadvAra, paryAsikadhAra. suptadvAra, ane janmadvAra batAve che. sthitidvAra. vedadvAra-saMjJAdvAra ane kaSAyadvAra. AyuddhAra-ane jJAnadvAra. yogadvAra-upayogadvAra ane zarIradhAra. saMsthAnadvAra, saMghayaNadvAra ane mAnadvAra. lezyAdvAra. pariNAmadvAra, vedanAdvAra ane samudyAtadvAra. nirveSTanadvAra, udvartanadvAra. AzravakaraNa-alaMkAradvAra-zayanadvAra-AsanadvAra-sthaLadvAra ane caMkramaNavAra. kyA dravya-paryAyamAM sAmAyika hoya? te kahe che. sarva paryAyono cAritramAM upayoga nathI ema kahyuM che te mATe teno vicAra kahe che. (ahIM aDhAra gAthAo sugama hovAthI vyAkhyA karI nathI. tethI te mULa sAthe ApI che.) 831durlabhatA. 83pa manuSyapaNuM pAmavAnI durlabhatAnA daza dRSTAMta. 836-840 manuSyapaNuM hArIne maraNa vakhate aphasosa kare che te batAve che. 841-848durlabha manuSyapaNuM maLyA chatAM paNa te kAThIyAthI sAmAyikanI prApti thavI durlabha-muzkela che. te batAvI judA judA nimittothI samyagu darzananI, dezaviratinI, ane sarvaviratinI prApti thAya che. kALadvAramAM sAmAyikano jaghanya ane utkRSTa kALa. katidvAra-temAM samyakatvAdi sAmAyika amuka samaye keTalA pAmatA hoya, keTalA pUrve pAmelA hoya, ane keTalA tethI paDelAM hoya te jaNAve che. "seDhI 3saMdhra mAmo suta" e padanI vyAkhyA. sAntaradvAra, avirahadvAra ane virahadvAra. bhavadvAra ane AkarSakAra. sparzanAdvAra. nirUktidvAra. samyakatva sAmAyikanI niyukti. 2761-2763 2764-2766 2767-2774 2775-2778 2779-2781 2781-2783 2784-2787 2788-2791
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 1 gAthAka 2792-2799 2800-2004 2805-2807 2808-2811 2812-2815 2816-2819 28202826 2827-2834 283pa-2839 2840 2841-2846 2847-28papa 2856-2860 28612862 2863-2869 2870877 2878-2891 282 2897-2899 ra900-2901 ra912-2017 2918-2929 viSaya sarvavirati cAritranI nirUkti-vyutpatti athavA paryAya kahe che. (ahIM (151)mI mULa bhASyanI gAthA che. teno saMbaMdha joDelo nathI te joDavo.) (ahIM 866thI 886 gAthAonI vyAkhyA karI nathI mATe te mULa artha sAthe ApI che.) 866 muninuM svarUpa. 867-868 zramaNanuM svarUpa-e pramANe sAmAyikano bIjo paryAya kahyo. 869-870 caMdrAvataMsaka, ane metAryanuM dRSTAMta. 871 kAlakAcArya. 872-879 cilAtIputranuM dRSTAMta ane nirUktidvAranI samApti. 880-884 sUtranAM lakSaNo jaNAvatAM temAM varjavAne jaNAvela kara doSonuM varNana. 885-886 sUtranA ATha guNa. sUtrasparzika niyukti kahe che. namaskAranuM vyAkhyAna kahevAne anuyogakAro kare che. pannApupanna" vigere padonI vyAkhyA. Adya naigamanayanA matanI zaMkA karavApUrvaka vizeSavAdi nayonI svapakSa siddhi. Adya naigamanayanA abhiprAye jJAnAdi cAre vikalponI niyatva siddhi. bIjA nayo, eja uparokta hetuthI jJAnAdinuM anityapaNuM sAdhe. "natto vida samatA" ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna. zabdAdi traNe nayonA abhiprAye namaskAranI utpattinuM kAraNa. nikSepa, pada ane padArthadvAra. nAma-sthApanAdi cAra prakAranuM namaskAranuM svarUpa. nAmAdi namaskArano nayo vaDe vicAra. "nepaDyuM " ItyAdi 2847mI gAthAnuM vyAkhyAna ane prarUpaNA dvAra. prarUpaNAdhAra zuM che te dvAra kahe che. e cha dvAramAMthI paheluM "namaskAra zuM che?" e dvAra kahe. namaskAra kono che, e dvArA karavAne "putraparipatro ItyAdi gAthAnI vyAkhyA. saMgrahanayanA mate namaskAranA svAmitvano vicAra. zabdAdi traNa nayanA mate namaskAranA svAmItva. ddhiAra" namaskAra zA vaDe thAya che. "rimana dvAra" namaskAra zAmAM hoya che te kahe che. namaskAra keTalo kALa hoya che, te dvAra. nava prakAranI prarUpaNA.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAMka 2927-2933 2934-2939 2940-2943 2944-2949 2950-295 2957-2959 29602968 2969-2977 2978-2992 1993-3003 3004-3007 3008-2011 3015-3026 3027-3032 3033-3038 3039-3047 3048-3051 3052-3063 3965-3069 3070-3081 3088-3094 3095-3099 3113-3135 3136-3141 3142-3150 3151-3156 3158-3162 3163-3175 3176-3188 22 viSaya zabdathI sUcavelI pAMca prakAranI prarUpaNA. cAra prakAre namaskAranI prarUpaNA. vastukAra. arihaMtAdi pAMca mokSanA hetu che temAM arihaMtane mokSano hetu kahe che. namaskAra karavAne yogya siddha bhagavAnano avinAzI hetu kahe che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhune namaskAranI yogyatAno hetu zo che ? te kahe che. ahIM "nanheM nidgurUpuramamAM'ItyAdi sattara gAthAo uparokta artha pratipAdana karanArIche. te sugama hovAthI, tenuM vyAkhyAna bhASyakAre ane TIkAkAre nathI karyuM. prakArAMtare namaskAranI yogyatAmAM arihaMtonA guNo. nayAbhiprAyathI rAgadveSano vicAra. kaSAyonI vyAkhyA. IndriyonuM svarUpa. pariSahonI ane upasargonI vyAkhyA. "nAmavaMtA namorihA' e padanI vyAkhyA tathA namaskAranuM phaLa. arhannamaskAranI mahArthatA. karmakSayarUpa siddhanuM svarUpa vistArathI kahe che. "rIhAlayanaMtu" e gAthAnI bhASyakAra vyAkhyA kare che. "nANA veLana" ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna. "ahallA sADIyA'' ItyAdi gAthAnA uttarArdhanuM vyAkhyAna. "taMtu vADu" ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna. zailezI zabdano artha, tenuM kALamAna ane tyAM kyuM dhyAna hoya che. mananA abhAve dhyAna kevI rIte thAya ? teno vicAra zailIzI-avasthAmAM zuM kare che. keTalA kALe siddha thAya ? ItyAdi vastunuM svarUpa. be upayoganI ekatAnA saMbaMdhamAM zaMkA-samAdhAna kahe che. kramasara upayogadrayanI siddhi "nAya' ItyAdi 3141mI gAthAnI prastAvanA. uparokta niryuktinI gAthAnuM vyAkhyAna. uparokta viSayanA zaMkA-samAdhAna. AgaLa je kahevAnuM che tenI prastAvanA. siddha bhagavAnanI avagAhanA saMbaMdhI kahe che. siddhakSetramAM siddho kevI rIte rahe che. tathA sparzanA kahe che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 gAthAMka 3189-3195 3196-3200 3201-320ra 3203-3ra09 3ra10-3rara1 3222-3224 3rarapa-3ra3pa 3ra36-3247 3ra48-3rapa4 3rapapa-3262 3263-3ra71 3ra7ra-3ra76 3ra77-3281 3282-3294 3295-3299 330ra-3308 339-3315 3316-3319 33ra0-33rapa 33ra6-333ra 3333-3337 3338-3340 3341-3342 3343-3345 3346-33pa0 33pa1-33papa 33pa6-336ra 3363-3381 3382-3384 338pa-3390 3391-335 viSaya AcArya bhagavAnanuM svarUpa. upAdhyAya bhagavAnanuM svarUpa. AkSepadvAra ane prasiddhiAra kahe che. uparokta artha bhASyakAra kahe che. krama dvAra, prayojana tathA phaLanuM varNana. uparokta arthanuM vivaraNa kare che. prayojana tathA phaLanA zaMkA-samAdhAna. "kopa ane pramAda rahita hovAthI" e hetunI anekAMtatA ane virUddhatA siddha kare che. dharmA-dharmane prasannatA ane kopane anusaravAmAM doSa zuM? teno vicAra. anekArtharUpa hetunI anekAntikatA ane pAMcenI siddhatA siddha kare che. aparigrahatArUpa hetunuM nirAkaraNa. "vimUrtimAva" e hetuno tiraskAra kare che. rimAvA" e hetunuM nirAkaraNa. sAmAyika sUtra saMbaMdhI sUtra sparzikaniyukti. nAma, sthApanA ane dravya karaNanuM svarUpa. dharmAstikAyanA sAdi-anAdirUpe karaNatAnI siddhi. bIjI rIte jIvaprayogakaraNa traNa prakAre kahe che. uparanA kathananuM vyavahAra-nizcayanI apekSAe samAdhAna kare che. dArikanA saMghAta-parizATa-ane ubhayano aMtarakALa. vaikriya zarIranA saMghAta-parizATa-ane ubhayanuM kALa mAna kahe che. AhAraka-taijasa ane kArmaNa saMbaMdhI-saMghAta-parizATa-ane ubhayano kALa. e pramANe jIva prayoga karaNa kahyuM, have ajIvaprayogakaraNa kahe che. kSetrakaraNanuM svarUpa. kAlakaraNanuM svarUpa. bhAvakaraNanuM svarUpa. zabdakaraNAdi tathA nozrutakaraNanuM svarUpa. kRtAkRtAdi sAta anuyoga dvAro vaDe sAmAyika karaNano vicAra kahe che. sAmAyika "koNe karyuM e dvAra kahe che. kayA dravyomAM te sAmAyika karAyache. kyAre sAmAyikano karanAra thAya che. uttara judA nayonA abhiprAyAnusAra.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya gAthAMka 339-34OO 3403-3404 3408-3413 3414-1416 3417-3419 3420-3430 3431-3438 3439-3445 3446-3456 357-3469 3470-3476 3477-3483 3484-3496 3497-3501 3pa0ra-3507 3pa08-3pa15 3pa16-3para1 3para1-3pa29 3pa30-3pa39 3pa40 3541-3papa0 3papara-3papa7 3papa8-3562 3pa3-3571 3pa7ra-3pa83 3584-3pa91 3pa92-3pa93 3pa94-3601 360ra-3603 nayano AThamo prakAra-athavA AlocanA dvArA vinayadvAra, digabhigrahadvAra, ane kALadvAra. nakSatradvAra, guNasaMpadAdhAra ane abhivyAhAra dvAra. karaNa keTalA prakAranuM?" te dvAra kahe che. sAmAyika kevI rIte prApta thAya te dvAra. "romi mahaMta sAmayi" e saMbaMdhamAM ziSyanI zaMkA ane samAdhAna kahe che. uparanA praznano uttara. matta ? e bIjA avayavanI vyAkhyA. "manta" zabdanA paryAya zabdonI vyAkhyA kare che"madratta pada kevI rIte gurUne AmaMtraNa vacanarUpa che, te kahe che. athavA maMte ! e pada gurU AmaMtraNa nahi paNa Atma-AmaMtraNa che. sAmAyika padanI vyAkhyA. sarva zabdanI vyAkhyA. bIjA prakAre "sAvadya" tathA "yoga" zabdanI vyAkhyA. bheda pUrvaka pratyAkhyAna kathana. "zAvaLIyA" e padanI vyAkhyA kare che. va" zabdano artha kare che. trividha trividha" e padanI vyAkhyA. bIjI rIte uparokta karaNa tathA yogano saMbaMdha jaNAve che. yati ane gRhasthanA pratyAkhyAnano bheda jaNAve che. uparokta bhAMgA saMbaMdhI zaMkA-samAdhAna kahe che. ekasone suDatAlIsa bhAMgA saMbaMdhI zaMkA ane samAdhAna. "tarara maMte" e vAkyanI vyAkhyA kare che. trividha trividha, tathA bhaMte zabda saMbaMdhI zaMkA-samAdhAna. himama, nindrAma, rimi, 3M vosira" e padono artha kaheche. nayadvAra kahe che. jJAna-kriyAnanuM svarUpa niyuktikAra vistArathI kahe che. jJAnanaya ane kriyAnanuM svarUpa. graMthonuM upasaMhAra ane potAnI uddhatAIno tyAga tathA ziSyajanone AthI je lAbha thAya che te jaNAvavAne svayaM bhASyakAra kahe che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM aha~ // // zrI paramAtmane namaH // zrImasjinabhadragazikSamAzramaNaviracita vizeSAvaya8bhASya tathA malladhAri zrI hemacaMdrasUrikRta ziSyahitA nAmanI vRttinA AdhAre gujarAtI anuvAda gaNadharavAda Wan jIva-AtmA pratyakSa Adi koIpaNa pramANathI siddha nathI - ema jaNAvavA zrI gautama gaNadharanA vicAro zrI mahAvIra mahArAja kahe che ke - jIve tuha saMdeho paccakkhaM jaM na ghippar3a ghaDo vya / accaMtApaccakkhaM ca natthi loe khapuSpaM va // 1549 / / na ya so'NumANagammo jamhA paccanapuvvayaM taMpi / pubovaladdhasaMbaMdhasaraNao liMga-liMgoNaM / / 1550 / / na ya jIvaliMgasaMbaMdhadarisaNamabhU jao puNo sarao / talliMgadarisaNAo jIve saMpaccao hojjA // 1551 / / nAgamagammo'vi tao bhijjai jaM nAgamoDaNumANao / na ya kassai paccakkho jIvo jassAgamo vayaNaM / / 1552 / / jaM cAgamA viruddhA paropparamao'vi saMsao jutto / savvappamANavisayAIo jIvotti te buddhI / / 1553 // he gautama ! tane jIva saMbaMdhI saMdeha che, kAraNa ke te ghaTanI jema pratyakSa jaNAto nathI. je lokamAM atyanta apratyakSa che, te AkAzapuSpanI jema vidyamAna paNa nathI. vaLI te AtmA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 anumAnagaNya paNa nathI kemake sarve anumAno pUrve pratyakSathI upalabdha liMga ane liMgInA saMbaMdhanA smaraNathI thAya che. jIvanI sAthe koIpaNa tevA liMganA saMbaMdhanuM darzana pUrve thayuM nathI; ke jethI punaH tenuM liMga jovAthI ane te saMbaMdhanA smaraNathI jIvamAM saMpratyaya-pratIti thAya. tathA Agamagamya paNa AtmA nathI, kAraNa ke Agama anumAnapramANathI bhinna nathI, vaLI koIne jIva pratyakSa jaNAyo nathI, ke jethI tenuM vacana AgamarUpa manAya. ane je Agamo che, te paraspara virUddha che, tethI paNa AtmAmAM saMzaya yukta che, mATe AtmA sarvapramANanA viSaya rahita che, ema tAruM mAnavuM che. 1549 thI 1553. he AyuSyamAn indrabhUti gautama ! tane jIvane sAdhanAra Agama pramANano sadbhAva ane pratyakSAdino abhAva ema banne prakAranA hetuthI AtmA saMbaMdhI Avo saMdeha che ke "AtmA che, ke nathI?" have temAM nAstipaNAnA hetuo kahe che pratyakSapaNAthI atyanta na jaNAto hovAthI AtmA nathI. lokamAM je atyanta apratyakSa che, te AkAzapuSpanI peThe nathI ja; ane je padArtha vidyamAna hoya che, te ghaTa-paTa AdinI jema pratyakSa jaNAya che, jo ke aNuo apratyakSa che, parantu ghaTAdi kAryapaNe pariNAma pAmelA te pratyakSapaNAne pAme che, tethI te aNuo che-ema manAya che, tevI rIte AtmA kadipaNa pratyakSa thato nathI, mATe AtmAno atyanta abhAva che. vaLI AtmA anumAna pramANathI paNa gamya nathI, kAraNa ke anumAna pratyakSa pUrvaka pravarte che. je vaDe atIndriya artha jaNAya te liMga, athavA tirohita (adazya) arthane je jaNAve te liMga, dhUma-kRtakatva vigere liMga jANavAM, ane e liMga jene jaNAvanAra hoya te agni-anityatva Adi liMgI jANavA. e liMga ane liMgIno prathama pAkazALA AdimAM anvaya-vyatirekathI vyAtibhAva pratyakSathI jANIne, pachI koI vakhata aTavI athavA parvatanI najIkamAM AkAza paryA gayelI dhUma lekhA joine pUrve grahaNa karela saMbaMdhanuM smaraNa thAya, jemake jyAM jyAM dhUma hoya tyAM tyAM agni hoya, ema meM pUrve pAkazAlA AdimAM joela che, tema ahIM paNa dhUma jaNAya che, mATe ahIM agni hovo joie. A pramANe liMga grahaNa ane saMbaMdhanuM smaraNa - e ubhayathI pramAtA agnirUpa liMgIne jANe che. e pramANe ahIM AtmArUpa liMgInI sAthe koIpaNa tevA liMgano pratyakSathI saMbaMdha siddha che nahiM, ke jethI te saMbaMdhanuM smaraNa karavAthI ane tenuM liMga jovAthI AtmA saMbaMdhI pratyaya (pratIti) thAya; jo AtmA ane tenA liMgano pratyakSathI saMbaMdha siddha thAya, to AtmA paNa pratyakSathI siddha thAya ja, ane tethI anumAna karavuM nirarthaka thAya, kemake pratyakSathI ja AtmAnI siddhi thai jAya. devadattanI peThe sUryane dezAttaranI prApti thAya che, tethI te gatimAna che. AvA sAmAnyatodaSTa nAmanA anumAnathI sUrya AdinI gatinI peThe jIvanI siddhi thaze, ema paNa na kahevuM. kAraNa ke daSTAMtanA dharmI devadattamAM sAmAnyathI gatipUrvaka dezAttara prApti pratyakSapaNe nakkI karIne, pramAtA sUryamAM paNa gati siddha kare che, tethI te yogya che, paraMtu ahIM jIvanI vidyamAnatAnI bAbatamAM koi paNa dRSTAMtamAM jIvanI vidyamAnatA vinA nahi rahenAro koi paNa hetu pratyakSathI jaNAto nathI, eTale sAmAnyatodaSTa anumAnathI paNa jIvanI siddhi thatI nathI.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gautama gaNadharano vAda. [27 vaLI AgamathI paNa AtmA siddha thaI zakato nathI, kemake Agama paNa anumAnathI juduM nathI, paramArthathI to te anumAna rUpa ja che, kAraNa ke zabdapramANane ja Agama kahevAya che, ane e zabda be prakAranA che, daSTa artha viSayavALo ane adRSTa artha viSayavALo, temAM zabdathI daSTa artha viSayanI je pratIti thAya, te vastutaH anumAnathI ja thAya che, jemake koI vakhata prathama pahoLA peTavALA, UMcA kAMThA, goLa grIvA Adi AkAravALA ghaTa padArthamAM "ghaTa" zabdano prayoga thato joine, pachI koI vakhata "ghaTa lAva" evo zabda sAMbhaLIne, pahoLA peTa Adi AkAravALo padArtha ghaTa kahevAya che, evA padArthamAM ja ghaTa zabdano prayoga thAya che, pUrve kuMbhAranI dukAna AdimAM AvA padArthamAM eja zabdano prayoga thayo hato, ane atyAre paNa eja ghaTa zabda saMbhaLAya che, mATe pahoLA peTa Adi AkAravALo padArtha mATe lAvavo joie. A pramANe anumAna karIne pramAtA ghaTa lAve che, eTale dRSTArtha saMbaMdhI zabda pramANa vastutaH anumAnathI juduM nathI. e pramANe ahIM zarIra vinA anyatra AtmA zabdano prayoga thato jaNAto nathI, ke jayAM "AtmA" evA zabda sAMbhaLIne "AtmA" che evo pratyaya thAya vaLI svarganarakAdi adRSTa artha viSayaka zabda jJAna paNa anumAnathI juduM nathI, jemake avisaMvAdI vacana AtanuM kahela hovAthI caMdra-sUryanA uparAga Adi vacanonI (eTale grahaNAdinI) peThe svarga narakAdi adRSTa artha viSayaka vacana pramANa che, A pramANe je jJAna thAya-e paNa anumAnathI bhinna nathI, ahIM ame evA prakAranA koI Ata purUSane jotA nathI, ke jene AtmA pratyakSa thayo hoya ane tethI tenuM vacana AgamarUpa mAnI laie. vaLI judA judA darzanavALAnA Agamo paraspara virodhI che, eTale AgamathI paNa AtmA saMbaMdhI saMzaya ja rahe che, paNa nizcaya nathI thato, nAstiko AtmAno abhAvaja pratipAdana kare che, teo kahe che ke - "he bhadra ! jeTalI A indriya gocara che, teTalIja duniyA che, te sivAya punya-pApa-paraloka Adi kaMi nathI, kemake (potAnI bahenane phasAvavA teNe varUnAM pagalAM banAvI savAre ahiM varU Avyo haze ema paMDito kahevA lAgyA tyAre teNe kahyuM ke, pracchannapaNe ApaNe hAthe karelAM A pagalAMo ke jene paMDito varUnAM pagalAM kahe che, te tuM jo. nAstiko A pramANe kahIne AtmAno abhAva pratipAdana kare che. ane bhaTTa paNa evuM ja kahe che ke "vijJAnadhana teo mUte samulyA tAvAnu vinazyati, na 9tya saMjJAti" eTale vijJAnaghana-AtmA e paMcabhUtothI utpanna thaIne te bhUtono nAza thaethI te AtmAno paNa nAza thAya che, tethI maraNa pAmyA pachI paraloka nathI. tathA bauddho kahe che ke "na sAM miH ! puti:" he bhikSuo pudgala (jIva)ne rUpa nathI. ityAdi Agamavacano AtmAno abhAva pratipAdana karanArA che; ane vaLI keTalAka AgamomAM AtmAnuM astitva paNa saMbhaLAya che. vedamAM kahyuM che ke "nahi hai sazarIraraca priyAyayorapatararita, 3rzarIra vA varasanta prApriye na kRzataH sazarIrIne priya apriya -eTale sukha duHkhano viyoga nathI. ane azarIrIne priyApriya-sukhaduHkha sparzatA nathI." tathA "nirotra kuduthAt ravAma" svarganI icchAvALAe agnihotra (yajJa) karavo. vaLI kapilamuninA AgamamAM "urita purUSoDartA ninu mota ti" ityAdi Agamavacano AtmAnuM astitva pratipAdana kare
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 gautama gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che. A rIte Agamo paraspara virUddha mata batAvanArA hovAthI AgamapramANathI paNa AtmAnI vidyamAnatA siddha thatI nathI. A traNa pratyakSa-anumAna-ane AgamapramANa vaizeSika darzananI apekSAe kahyAM che, e sivAya upamAnapramANathI paNa AtmA siddha nathI thato, kAraNa ke "jevI gAya, tevuM gavaya (rojha)" ityAdi dUra rahelA padArthamAM sAdazyapaNAnI buddhine upamAnapramANa utpanna kare che, ahIM tribhuvanamAM paNa AtmA samAna anya padArtha nathI, ke je padArthane jovAthI tenA samAna AtmA che evI pratIti thAya. kALa-AkAza-dizA vigere AtmAnI samAna che, ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kAraNa ke e padArthonI mAnyatA ja vivAdagrasta che, eTale te tenA jevAM che, ema kema kahI zakAya ? vaLI evo koi padArtha joelo ke sAMbhaLelo nathI, ke je AtmA vinA ghaTI na zake, jethI AtmAnI siddhi thAya, mATe AtmA sarvapramANanA viSayathI bahAra che, ema tArI mAnyatA che, kAraNa ke padArthanuM astitva siddha karanAra evA pAMce pramANanA viSaya rahita AtmA hovAthI padArthano abhAva siddha karanAra chaThThA abhAva nAmanA pramANano e viSaya che. eTale ke AtmA nathI. 1549 thI 1553. uparokta prathama gaNadharanI AtmA saMbaMdhI zaMkAnuM samAdhAna bhagavAna mahAvIranA mukhe zrImAn AcAryazrI kare che. goyama ! paccakkhu cciya jIvo jaM saMsayAivinnANaM / paccakkhaM ca na sajjhaM jaha suha- dukkhA sadehammi / / 1554 / / kayavaM karemi kAhaM vAhamahaM paccayA imAu ya / appA sa paccakkho tikAlakajjovaesAo / / 1555 / / kaha paDivaNNamahaM ti ya kimatthi natthi tti saMsao kaha Nu ? | sai saMsayammi vAyaM kassAhaMpaccao jutto ? / / 1556 / / jar3a natthi saMsai cciya kimatthi natthi tti saMsao kassa ? | saMsaie va saruve goyama ! kimasaMsayaM hojjA ? / / 1557 // gautama ! AtmA tane paNa pratyakSa che, kemake te sivAya tane A saMzayAdi vijJAna thAya nahi. mATe jema potAnA zarIramAM anubhavasiddha sukha-duHkho anya pramANathI sadhAtA nathI, tema pratyakSa siddha AtmA paNa (anyapramANathI) siddha karAto nathI. athavA "meM karyuM, huM karuM chuM - huM karIza.' ityAdi trikALaviSayI kAryanA upadeza vaDe emAMnA "huM" pratyayathI te AtmA pratyakSa che. "huM chuM" ema kevI rIte mAnyuM ? ema kahevAmAM Ave, to 'huM chuM ? ke nathI ?' evo saMzaya kevI rIte thAya ? ane evo saMzaya thAya, to A "huM chuM' evo pratyaya kone thAya ? ane jo saMzayI ja na hoya, to "huM chuM ke nahi ?'' evo saMzaya kone thAya ? mATe gautama ! svarUpamAM saMzaya hoya, to bIjuM saMzaya rahita zuM hoya ? 1554 thI 1557.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] gautama gaNadharano vAda. [29 he gautama ! AtmA tane paNa pratyakSa che, to pachI anyapramANa kahevAthI zuM ? kAraNa ke tArA hRdayamAM je A svasaMvedanasiddha saMzayAdi vijJAna sphure che, teja AtmA che, saMzayAdi jJAna AtmA sivAya hoI zake nahi, mATe AtmA pratyakSa che; ane je pratyakSa hoya, te anya pramANathI siddha karAtuM nathI. jema potAnA zarIramAM sukha-duHkha vigere svAnubhavagamya che, tema te paNa samajavuM. pratyakSa siddha chatAM paNa zUnyavAdI AgaLa te sadhAya che, ema kaheto hoya, to te ayogya che, kema ke sarvapratyayo pratyaya hovAthI svapranA pratyayanI jema AlaMbana rahita che. ItyAdI zUnyavAdIe kahela bAdhaka pramANanuM tyAM nirAkaraNa kareluM che. paNa ahIM pratyakSa AtmagrAhakamAM koI bAdhaka pramANa nathI mATe AtmA pratyakSa che. athavA karyuM - huM karUM chuM - huM karIza, meM kahyuM - huM kahuM chuM - huM kahIza, meM jANyuM - huM jANuM chuM - huM jANIza. ItyAdi prakAre trikALa viSayI kArya vyapadeza karatAM, temAM je "duM huM" pratyaya thAya che, e pratyayathI AtmA pratyakSa che, A tlR pratyaya liMgarahita hovAthI anumAnathI nathI thato, tema AgamAdi pramANathI paNa nathI thato, kema ke pramANa nahi jANanArA bALa-gopALa Adine paNa aMtaHkaraNamAM svasaMvedya haiM pratyayanI pratIti thAya che, ane ghaTa-paTAdimAM evI pratIti nathI thatI. mATe AtmA pratyakSa che. jIvano abhAva hoya to "huM" ema tame kevI rIte mAno cho ? kema ke viSayano abhAva chate viSayIno abhAva hoya che. zarIramAM ja e "huM" pratyayano viSaya che, ema kaheto hoya, to te ayogya che, kAraNa ke ema hoya, to jIva rahita zarIramAM paNa "huM" evo pratyaya thavo joIe. vaLI jIva saMbaMdhI rUM-huM evo pratyaya thaye "huM chuM ke nathI' evo saMzaya tane kevI rIte thAya ? kema ke "huM" evA pratyayathI grAhya AtmAnA sadbhAvathI "huM chuM." evo nizcaya thavo joIe. athavA A AtmAnA astitva saMbaMdhI saMzayamAM "huM" evo pratyaya kone thAya ? kemake AtmAnA abhAve tevo pratyaya ja na thAya. vaLI jo saMzayI evo prathama AtmA ja na hoya to "huM chuM ke nathI ?" evo saMzaya kone thAya ? kema ke saMzaya e vijJAna nAmano guNa ja che. ane guNI sivAya guNa hoI ja zake nahi. zarIra tyAM guNI che ema kahevAmAM Ave, to te sarvathA ayogya che, kAraNa ke zarIra mUrta ane jaDa che, jJAna amUrta ane bodhasvarUpa che, AthI ananurUpa (nahI sarakhA) padArthono guNa-guNIbhAva saMbhave nahi ane saMbhave, to AkAza ane rUpa Adi padArthono paNa guNa-guNIbhAva mAnavo paDe. vaLI jene AtmasvarUpamAM saMzaya hoya, tene karmanA baMdha-mokSa-ghaTa-paTa Adi bIjI vastuo paNa saMzaya rahita kayAMthI hoya ? naja hoya, arthAt tene sarva vastumAM saMzaya ja hoya kemake AtmAnA astitvano nizcaya hoya, toja zeSa vastuno nizcaya thAya. vaLI "huM" evA pratyayathI pratyakSa jaNAtAM AtmAne gopavanArane "zabda azrAvaNa che.'' ItyAdi vacananI jema pratyakSavirUddha nAmano pakSAbhAsa doSa prApta thAya che. tathA "zabda nitya che." ItyAdi vacananI jema temanuM kathana anumAnavirUddha paNa che. "huM saMzayI chuM" ema prathama mAnIne pachI "huM nathI.'' ema kahenArane "kartA anitya che, AtmA acetana che" ItyAdi sAMkhya darzananA vacananI jema
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 abhyapagamavirodha nAmano doSa prApta thAya che. bALa-gopALa-strI Adine prasiddha evA AtmAnA apalApa karanAranuM vacana "zazI-caMdra nathI" ItyAdi vacananI jema lokavirUddha che. "huM chuM, ke nathI ?" ema bolanAranuM vacana "mArI mAtA vadhyA che," ItyAdi vacananI jema svavacana vyAghAtavALuM che. A rIte pratyakSAdi bAdhita pakSamAM pakSadharmapaNe tAro hetu hovAthI te asiddha che. himavAnA palanuM parimANa-ane pizAca AdimAM pAMcamAMthI eke pramANa pravartatuM nathI, tethI pAMca pramANanA viSaya rahita asat hoya evo tAro hetu anekAntika paNa che. ane anumAna pramANathI AtmA siddha thAya che, tethI tAro hetu vipakSamAM rahe che, mATe te hetu virUddha paNa che. 1554-1557. bIjI rIte AtmAne pratyakSa siddha kare che. guNapaccakkhattaNao guNI vi jIvo ghaDo bva paccakkho / ghaDao'vi gheppar3a guNI guNamettaggahaNao jamhA // 1558 / / anno'Nanno va guNI hojja guNehiM, jai nAma so'Nanno / nanu guNamettaggahaNe gheppai jIvo guNI sakkhaM // 1559 / / aha anno to evaM guNiNo na ghaDAdao'vi paccakkhA / guNamettaggahaNAo jIvammi kao viyAro'yaM ? // 1560 // guNapratyakSathI guNI AtmA paNa ghaTanI peThe pratyakSa che; kemake rUpAdi guNa mAtra grahaNa thavAthI guNI-ghaTa paNa grahaNa thAya che, guNothI guNI bhinna che ke abhinna che ? jo guNothI guNI abhinna che, te guNamAtranA grahaNathI guNI-jIva paNa sAkSAt grahaNa thAya ja; ane jo guNothI guNI bhinna hoya, to guNamAtra grahaNa karavAthI ghaTAdi guNI paNa pratyakSa na thavA joie. to pachI jIvane viSe tenA abhAvano vicAra zAthI thAya che ? 1558 thI 1pa60. smRti-jijJAsA-cikIrSA-jigamiSA-saMzaya vigere jJAna AtmAnA guNo che ane te svasaMvedya pratyakSa siddha hovAthI, te guNo vALo AtmA paNa pratyakSa che. jenA guNo pratyakSa hoya, te guNI paNa pratyakSa hoya che, jema rUpAdi guNa pratyA hovAthI, teno guNavAna ghaTa pratyakSa che, tevI rIte ahIM paNa uparokta jJAnAdi guNo pratyakSa hovAthI, te guNavAna AtmA paNa pratyakSa che. guNa pratyakSa thavAthI guNI paNa pratyakSa thAya che, e hetu anekAntika che, kemake AkAzano guNa zabda pratyakSa thAya che, paNa te guNavAnuM AkAza pratyakSa nathI thatuM. A pramANe zaMkA na karavI, kemake zabda e AkAzano guNa nathI, paNa rUpa AdinI jema indriya grAhya hovAthI pudgalano guNa che, eTale te guNa pratyakSa thavAthI AkAza kyAMthI pratyakSa thAya ? naja thAya. guNa pratyakSa thavAthI guNIne zuM? ema kaheto hoya, to pUchIe chIe ke guNothI guNIne tuM bhinna mAne che ? ke abhinna mAne che ?, jo abhinna mAnato hoya, to jJAnAdi guNane grahaNa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [31 bhASAMtara ] gautama gaNadharano vAda. karavAmAtrathI ja te guNavAna AtmA pratyakSathI grahaNa karAya, ema siddha thayuM. kemake je jenAthI abhinna hoya, tene grahaNa karavAthI tenuM grahaNa thAya che, jema vastramAM rahelo raMga vastrathI abhinna hovAthI, vastra grahaNa karavAthI te raMga paNa grahaNa karAya che, tema ahIM paNa jJAnAdi guNothI abhinna te guNavAnuM AtmA che, tethI tenA guNo grahaNa thavAthI, te guNavAnuM AtmA paNa pratyakSapaNe grahaNa thAya che, (2) ane jo guNothI guNI bhinna che, ema mAnato hoya, to ghaMTa Adi guNI, tenA rUpAdi guNonuM pratyakSa thavAthI je grahaNa thAya che, te grahaNa na thavuM joie, kemake je jenAthI bhinna hoya, te tenuM grahaNa thavAthI grahIta na thAya, jema ghaTa grahaNa thavAthI tethI bhinna. evA paTanuM grahaNa nathI thatuM, tema ahIM paNa guNIthI bhinna evA guNonuM grahaNa thavAthI guNI grahaNa thavo na joie. A pramANe ghaTAdimAM paNa agrahaNatAno doSa ahIM paNa samAna chatAM, kevaLa AtmAnA abhAvano ja vicAra zAthI thAya che ? kadi ema kahevAmAM Ave ke dravya vinA guNo hotA nathI, tethI rUpAdi guNo pratyakSa thae, ghaTAdi dravya pratyakSa thAya che, to AtmAmAM paNa e ja pramANe che. 1558-1560. vaLI guNI ane guNo bhinna mAnavAthI guNanA pratyakSathI guNI pratyakSa thAo athavA na thAo, e vivAda mUkI daie, to paNa jJAnAdi guNothI bhinna evo guNI zarIra che, ema mAnavA chatAM paNa AtmA siddha thAya te jaNAvavA kahe che. aha mannasi atthi guNI na u dehatthaMtaraM tao kiMtu / dehe nANAiguNA so cciya tesiM guNI jutto // 1561 // nANAdao na dehassa muttimattAio ghaDasseva / tamhA nANAiguNA jarasa sa dehAhio jIvo / / 1562 / / iya tuha deseNAyaM paccakkho savvahA mahaM jIvo / avihayanANattaNao tuha viNNANaM va paDivajjA ||1563 / / evaM ciya paradehe'NumANao geNha jIvamatthi tti / aNuvitti-nivittIo vinnANamayaM sarUce vva // 1564 / / tuM ema mAnIza ke guNI che, paNa te guNI zarIra sivAya bIjo nathI, zarIramAM ja jJAnAdi guNo che, tethI te jJAnAdi guNavAnuM guNI zarIra che, ema kahevuM te ayogya che. ( A mAnyatA ThIka nathI, kemake) ghaTanI jema zarIra mUrtimAnuM hovAthI tenA jJAnAdi guNo nathI, mATe jJAnAdi guNo jenA che, te zarIrathI atirikta-bhinna AtmA che. e pramANe tane AtmA dezathI pratyakSa che, ane mane apratihata jJAnathI tArA saMzayajJAnanI peThe sarvathI te AtmA pratyakSa che, mATe AtmA che, ema aMgIkAra kara. 1261-1562-1563. he gautama ! tuM ema kahIza, ke jJAnAdi guNovALo guNI che, e saMbaMdhamAM mAre vivAda nathI, paraMtu zarIrathI bhinna hoya evo guNI koi AtmA padArtha nathI, ke jemAM e jJAnAdi guNo hoya, mAruM to ema mAnavuM che, ke jema rUpAdi guNavALo guNI ghaTa che, tema jJAnAdi guNavALo
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 guNI paNa deha ja che. kAraNa ke jJAnAdi guNo, gauratA-kRzatA-sthUlatA AdinI jema zarIramAM ja jaNAya che, mATe te jJAnAdi te zarIranA ja guNo che. tArI e mAnyatA ayogya che, kemake ghaTanI jema zarIra mUrtimAnuM ane cakSugrAhya hovAthI amUrta evA jJAnAdi guNo te zarIra saMbaMdhI nathI hotA ane dravya vinA guNo nathI rahetA, tethI je jJAnAdi guNonA jevo amUrta ane acAkSuSa che, te ja zarIrathI atirikta evo guNI AtmA jANavo. jJAnAdi guNo zarIranA nathI, e kathana pratyakSaviruddha jaNAya che, kemake e guNo zarIranA pratyakSa jaNAya che. te kahevuM paNa ayukta che. AvuM vacana anumAnathI bAdhita che. kAraNa ke IndriyothI atirikta jJAtA-jANanAra, indriyono uparama thayA chatAM paNa indriyo vaDe jANelA padArthanuM smaraNa kare che. "je jeno uparama thatAM paNa tethI jANela arthanuM smaraNa kare che, te tenAthI bhinna hoya che, jemAM pAMca bArIothI jANela arthanuM bArIo baMdha karyA chatAM paNa tenAthI bhinna evo devadatta smaraNa kare che, tema ahIM paNa jANavuM." A saMbaMdhI vadhu vistAra AgaLa vAyubhUtinA praznamAM karIzuM eTale ahIM vadhu nathI kahetA. e rIte svazarIramAM tane paNa dezathI AtmA pratyakSa che, chaghasthane sarva vastu dezathIja jaNAya che. sarva padArtha sva ane paraparyAyathI anantaparyAyavALA che. ane chapastha pratyakSapaNe sAkSAt te vastunA amuka bhAgane ja jANI zake che. vaLI pratyakSathI dIpaka AdinA prakAzavaDe ghaTAdi padArtha dezathI prakAzita chatAM paNa vyavahArathI pratyakSa kahevAya che. sarva prakAre to kevaLIne ja sarva vastu pratyakSa che, eTale mane apratihata jJAna hovAthI AtmA sarva prakAre pratyakSa che, jema tArUM saMzayajJAna atIndriya chatAM paNa mane pratyakSa jaNAya che, tema AtmA paNa jaNAya che, mATe AtmA che-ema aMgIkAra kara. e pramANe jema svazarIramAM AtmA che, tema parazarIramAM paNa AtmA che, ema anumAnathI mAna. jema potAnuM zarIra AtmAvALuM hovAthI tene iniSTamAM pravRtti nivRtti dekhAya che, tema parazarIranI aMdara paNa iSTAniSTamAM pravRtti-nivRtti dekhAya che, mATe te AtmAvALuM che. je AtmA vinAnuM che, tene ghaTanI peThe IniSTamAM pravRtti nivRtti nathI. A anumAnathI parazarIramAM paNa AtmA che, ema mAna. 1561 thI 1564. anumAnapramANathI paNa AtmAnI siddhi thaI zake che ema jaNAve che. jaM ca na liMgehiM samaM mannasi liMgI jao purA gahio / saMgaM saseNa va samaM Na liMgao to'Numeo so // 1565 // so'NegaMto jamhA liMgehiM samaM na diTThapubbo'vi / gahaliMgadarisaNAo gaho'Numeo sarIrammi / / 1566 / / dehassa'tthi-vihAyA painiyayAgArao ghaDasseva / akhANaM ca karaNao daMDAINaM kulAlo vva // 1567 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] gautama gaNadharano vAda. atthidiya-visayANaM AyANAdeyabhAvao'varasaM / kammAra ivAdAyA loe saMDAsa - lohANaM / / 1568 / / bhottA dehAINaM bhojjattaNao naro vva bhattassa / saMghAyAittaNao atthi ya atthI gharasseva / / 1569 / / tuM ema mAne che ke liMga sAthe liMgI pUrve koie grahaNa nathI karela, tethI sasalAnA zIMgaDAnI jema liMgathI te AtmA anumeya nathI (tAruM e kathana ayogya che, kemake) te hetu anekAntika doSavALo che. kAraNa ke liMga sAthe pUrve nahi joyela evI paNa pizAcagRhItatA tenA liMgo jovAthI, zarIramAM koi pizAcAdi che, ema anumAnathI jJAta thAya che. vaLI zarIra ghaTanI jema pratiniyata AkAravALuM hovAthI, teno kartA koi che, tathA indriyo daMDAdinI jema karaNabhUta hovAthI kuMbhAranI jema teno koi adhiSThAtA che, vaLI lokamAM sAMDasA ane lokhaMDanI peThe indriya ane viSayono AdAna-AdeyabhAva hovAthI, luhAranI jema tyAM koi AdAtA (grahaNa karanAra) hovo joie. tathA zarIrAdika AhArAdinI jema bhogya hovAthI manuSyanI jema teno koi bhoktA hovo joie. ane gharanI jema zarIra saMghAtAdirUpa hovAthI teno koi svAmI paNa hovo joie. 1565 thI 1569. he gautama ! tuM ema mAne che ke liMgathI liMgI AtmA-anumeya nathI. kemake sasalAnA zIMgaDAnI jema koie paNa pUrve koipaNa liMgathI liMgI AtmA jANela nathI. eTale liMga-liMgIno pUrva saMbaMdha grahaNa na thavAthI liMgavaDe AtmA anumeya nathI. tArI A mAnyatAmAM hetu anekAntika che, kemake bhUta vaLagelAnA liMganI sAthe liMgI bhUtAdi pUrve nahi jovA chatAM paNa akAraNa hAsyagAyana-rUdana-hAtha-paga-bhrakuTI AdinA vikArarUpa liMga darzanathI zarIramAM bhUta Adi che, ema anumAna karAya che. ane te bALakone paNa pratIta che. 5 [33 vaLI zarIra AdimAn ane pratiniyata AkAravALuM hovAthI, ghaTanI jema teno koi kartA che, jeno koi kartA nathI, te AkAzanI peThe AdimAn ane pratiniyata AkAravALuM hotuM nathI. ahIM zarIrano je kartA che, te AtmA che. pratiniyata AkAra merU Adino che, paNa teno koi kartA nathI. mATe uparokta hetu anekAntika che, ema na kahevuM, kAraNa ke te sAthe AdimAn vizeSaNa paNa joDavuM, eTale e doSa nahi Ave. tathA jema cakra-cIvara-mATI-sUtra-daMDa vigere karaNono adhiSThAtAsvAmI kuMbhAra che, tema indriyo paNa karaNabhUta hovAthI teno koi svAmI che, je svAmithI rahita che, te AkAzanI jema karaNa nathI, ahIM karaNabhUta indriyono je svAmI che, te AtmA che. tathA jema lokamAM sANaso ane lokhaMDane grahaNa karanAra luhAra che, tema jyAM jyAM AdAna-AdeyabhAva che, tyAM tyAM teno grahaNa karanAra avazya hovo joie. ahIM indriya ane viSayono AdAnaAdeya bhAva che, tethI teno AdAna grahaNa karanAra koipaNa che, ane te je che, te AtmA che. AthI viparIta jyAM AdAtA grahaNa karanAra nathI; tyAM AkAzanI peThe AdAnaAdeyabhAva paNa nathI. vaLI bhojana-vastra vigere bhogya hovAthI teno bhoktA puruSa che,
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34]. gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 tema zarIra paNa bhogya hovAthI teno koI bhoktA che. jeno koI bhoktA nathI, te gadheDAnA zIMgaDAnI jema bhogya paNa nathI. ahI zarIrAdi bhogya che, mATe teno bhoktA AtmA che. tathA zarIra vigere saMghAtarUpa-mUrtimAnuM IndriyavALuM ane cakSugrAhya hovAthI, jema saMghAtarUpAdivALA ghara vigereno svAmI che, tema tevA zarIrano paNa svAmI che. je svAmi vinAnuM che, te AkAzapuSpanI jema saMghAtAdi svarUpa paNa hotuM nathI, zarIra vigere saMghAtAdi varUpa che, mATe teno svAmI paNa che. ane te AtmA che. 1565 thI 1569. zarIrano koI kartA che." ItyAdi kathanathI zarIrAdinA kartA vigere siddha thAya che, paNa prastuta AtmAnI siddhi nathI thatI, ema tuM kaheto hoya, to tenA uttaramAM ame kahIe chIe ke, jo kattAi sa jIvo sajjhaviruddhotti te maI hojjA / muttAipasaMgAo taM na saMsAriNo doso // 1570 // je kartA vigere che, te jIva che, mUrtavAdinA prasaMgathI A anumAno sAdhya viruddhanAM sAdhaka thaze, ema tArI buddhi thAya, to temAM saMsArI jIvane sAdhavAmAM e mUtvAdi doSa nathI AvatA. 1570. hamaNAM upara zarIra-indriya vigereno kartA-adhiSThAtA-AdAtA-bhoktA ane artha paNa kahela che, te sarva jIva che, te sivAya anya Izvara vigere teno kartA vigere mAnavAmAM Ave, to te yukti rahita che, "e hetuo je svarUpavALo amUrta AtmA sAdhya karavo che, tenI virUddhatA sAdhanArA hovAthI virUddha hetuo che; kemake ghaTAdi padArthanA kartA kuMbhArAdi mUrtimAna-saMghAtarUpaane anityatAdi svabhAvavALA che, eTale jIva paNa evo ja siddha thaze, AthI sAdhya virUddha sAdhanAra A hetuo che. ema tArI mAnyatA hoya to te ayogya che, kemake saMsArI jIvane siddha karatAM A doSa nahi Ave, kemake te AtmA ATha karmapugalanA samUha yukta ane sazarIrI hovAthI kathaMcit mUtAdi dharmavAnuM che ja." 1570. bIjA anumAnathI AtmAnI siddhi kare che. atthi cciya te jIvo saMsayao somma ! thANupuriso bva / jaM saMdiddhaM goyama ! taM tattha'nnattha va'tthi dhuvaM / / 1571 / / evaM nAma visANaM kharassa pattaM na taM khare ceva / annattha tadatthi cciya evaM vivarIyagAhe'vi // 1572 / / he saumya ! gautama ! sthANu ane puruSanA saMzayanI jema tane saMzaya hovAthI AtmA che. kemake je saMbaMdhI saMzaya hoya, te tyAM athavA anyatra avazya hoya che, tuM kahIza ke "jo ema hoya, to gadheDAnAM zIMgaDA paNa hovAM joie ?' nA ema nahiM, paraMtu gadheDAmAM zIMgaDAM na hoya, paNa anyatra to te hoya ja. e ja pramANe viparIta-grahaNamAM paNa samajavuM. 1571-1572. he gautama ! tane jIva saMbaMdhI saMzaya thayo che, mATe avazya jIva che. kemake je je saMbaMdhI saMzaya thAya, te te vastu avazya hoya che ja. jema sthANu ane puruSamAM UMcAi-pahoLAI vigere
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [35 bhASAMtara] gautama gaNadharano vAda. je samAnadharmo che te pratyakSa thavAthI, ane gati mastaka khajavALavuM-pakSInA mALA-latAnuM paDavuM vigere puruSa tathA sthANu bannenA judA judA dharmo pratyakSa na thavAthI, mAtra ubhayagata dharmonuM smaraNa thatAM sthANu athavA puruSa e bemAMnA ekano nizcaya karavA IcchanArAne "A zuM che ?" evo vimarzarUpa saMzaya thAya che. AvA prakAranA saMzayamAM te sthANu athavA puruSAdi vastuno abhAva nathI, kemake je vastu ja na hoya, teno saMzaya kyAMthI thAya ? na ja thAya. eja pramANe AtmA ane zarIranA sAmAnya vizeSa dharma jANanAra pramAtAne e ubhayanA sAmAnya dharma pratyakSa thavAthI ane vizeSa dharma pratyakSa na thavAthI, te saMbaMdhI smaraNa thatAM bemAMthI ekano nizcaya karavA icchanArAne "A AtmA che? ke kevaLa zarIra ja che ?" evA vimarzarUpa saMzaya thAya che. Avo saMzaya jo AtmA ane zarIra e be padArtho svataMtrapaNe hoya, to ja thAya che. bemAMthI ekano paNa abhAva hoya, to te na thAya. ahIM kadI tuM ema kahIza ke araNyAdimAM sthANu-puruSano saMzaya thae, tyAM athavA anya sthaLe bemAMthI eka vastu hoya che, paNa banne vastu nathI hotI, to pachI vidyamAna vastumAM ja saMzaya thAya, ema kema kaho cho ? tAruM A kathana mAro abhiprAya jANyA vinAnuM che, kAraNa ke ame evuM kaMI nathI kahetA, ke te ja sthaLe ubhaya vastu hovI joie, ame to ema kahIe chIe ke je saMbaMdhI saMdeha thAya, te vastu tyAM athavA anya sthaLe avazya hoya che ja, (hovIja joie) mATe saMzayanA viSayapaNAthI jIva che ja. jo e pramANe je saMbaMdhI saMzaya thAya, te vastu avazya hovI joIe, ema kahetA ho, to koI ne gadheDAnA zIMgaDAM saMbaMdhI saMzaya thAya, jemake "A gadheDAnAM zIMgaDA che ke anya baLada AdinAM che ?" AthI to te gadheDAnAM zIMgaDAM paNa hovAM joie, ema thayuM. jo tuM e pramANe kaheto hoya, to tenA uttaramAM ame kahIe chIe ke hamaNAMja upara kahyuM che, tyAM athavA anyatra vidyamAna vastu hoya, to temAM saMzaya thAya che, avidyamAna vastumAM nathI thato. gadheDAnAM zIMgaDAM nathI, eTale ke gadheDAne zIMgaDAno abhAva che. paNa anyatra baLada vigerene to te che ja, mATe kAMI doSa nathI. Aja pramANe sthANumAM A puruSa ja che ?" ityAdi viparyaya koI kare topaNa Aja nyAya-yukti samajavI. kemake sthANumAM puruSano viparIta je graha thAya che, te sthANuthI viparIta puruSa vidyamAna hoya toja thAya che anyathA nathI thato. e pramANe tamArA abhiprAya pramANe zarIrane viSe AtmAnuM nAstitva mAnya che, paNa AtmAnuM sarvathA nAstipaNuM ghaTatuM nathI. vaLI bIjA prakAre AtmAnI siddhi kare che. asthi ajIvavivakkho paDisehAo ghaDo'ghaDasseva / natthi ghaDotti va jIvatthittaparo natthisaddo'yaM // 1573 / / pratiSedhathI (jIvanI siddhi thAya che) aghaTano pratipakSI jema ghaTa che tema ajIvano pratipakSI jIva che. "ghaTa nathI" ityAdinI jema "jIva nathI' emAMno e "nathI" zabda "jIva che" ema siddha kare che. 1573.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jIvarUpa vyutpattivALA zuddhapadano pratiSedha karavAvALo ajIva che tethI te teno pratipakSavAnuM che. kemake jyAM vyutpattivALA zuddhapadano niSedha hoya che, tyAM teno pratipakSa hoya che. jema aghaTa te ghaTarUpa pratipakSavAnuM che. kemake aghaTa ema kahevAmAM vyutpattivALA zuddhapadano niSedha karyo che, tethI tenA pratipakSI ghaTano sadbhAva avazya hovo joie. ane je pratipakSavAnuM nathI, tyAM vyutpattivALA zuddhapadano niSedha paNa nathI. jemake akharaviSANa-Diltha ityAdi, ahIM akharaviSANa eTale kharaviSANarUpa samAsavALA azuddhapadano niSedha karyo che, tethI khara-gadheDAnuM zIMgaDuM te kharaviSANa evI vyutpatti chatAM paNa gadheDAnuM zIMgaDuM evo teno pratipakSI koI padArtha nathI. "aDiO." emAM Ditya pada vyutpatti vinAnuM che, eTale samAsa rahita che, topaNa DittharUpa koI vyutpattivALo zuddha padArtha teno pratipakSI hovo ja joIe-ema nathI. A ja pramANe "ahIM ghaTa nathI" evo zabda prayoga anya ghaTanA sabhAva vinA thato nathI. kemake jeno niSedha karAya che, te padArtha ghaTanI jema anya sthaLe hoya che ja. te pramANe ahIM paNa "AtmA nathI" evo AtmAno niSedha karanAra zabda koIpaNa sthAne AtmAnA sabhAva vinA thaI zake nahi. kemake je sarvathA hoyaja nahi, teno gadheDAnA zIMgaDA ne pAMcabhUta sivAya chaThThA bhUtanI peThe niSedha hoto nathI. ATalA uparathI je tuM AtmAno niSedha kare che, tethI e niSedha ja AtmAno saddabhAva siddha kare che mATe AtmA che ema aMgIkAra kara. 1573. gautama - gadheDAnA zIMgaDA jevA avidyamAna padArthano paNa niSedha to jaNAya che, to tame kahelo niSedhano hetu anekAnsika doSa yukta che ? bhagavatta :- te doSavALo nathI, kemake asao natthi niseho saMjogAipaDisehao siddhaM / saMjogAicaukkaMpi siddhamatthaMtare niyayaM / / 1574 / / avidyamAna padArthano niSedha saMbhavato ja nathI, (kemake) saMyogAdinA pratiSedhathI te siddha thAya che, saMyogAdi cAra paNa arthAntaramAM avazya siddha hoya che. 1574. je koI padArthano niSedha karAya che, te padArtha anya sthaLe to vidyamAna hoya che ja, paraMtu tenA amuka sthaLe saMyoga-samavAya-sAmAnya ke vizeSa, e cArano niSedha karAya che, sarvathA teno abhAva nathI kahevAto. jema ke "devadatta gharamAM nathI" A vacanamAM ghara ane devadatta vidyamAna che, tenA saMyoga mAtrano niSedha karAya che, sarvathA emano abhAva nathI kahyo. "gadheDAnAM zIMgaDAM nathI." A vAkyamAM gadheDo ane zIMgaDAM vidyamAna che, mAtra te beno samavAya niSedhyo che. "bIjo candra nathI." AmAM eka caMdra vidyamAna che, paNa bIjo nathI, eTale caMdranA sAmAnyano niSedha ryo che, sarvathA candrano abhAva nathI kahyo. "ghaTa jevaDAM motI nathI." ahIM motIonA ghaTapramANatArUpa vizeSano niSedha karyo che, paNa sarvathA motIno abhAva nathI kahyo. A ja pramANe "AtmA nathI." e vacanathI vidyamAna AtmAno koI sthaLe koInI sAthe saMyoga
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gautama gaNadharano vAda. [37 mAtra nathI, ema tAre mAnavuM joIe, jemake zarIra AtmA nathI. paraMtu AtmAno sarvathA abhAva na mAnavo joIe. gautama - jo e pramANe jeno niSedha karAya, te vastu hoya che ja - ema kahetA ho, to "mAre viSe traNa lokanuM svAmipaNuM che" ane "samavAya Adi cAra pratiSedhano pAMcamo pratiSedha prakAra paNa che' - A baMneno tamArA vaDe niSedha karAyelo che mATe e che-ema mAnavuM joIe, kAraNa ke tame ja kaho cho ke jeno niSedha karAya che, te vastu hoya che ja. bhagavatta :- gautama ! tArI e mAnyatA ayogya che; kemake jema motIonA ghaTapramANa rUpa vizeSano niSedha karAya che, tema trilokanI IzvaratA rUpa vizeSa mAtranoja tArAmAM niSedha karAya che, sarvathA IzvaratA niSedhAtI nathI, kemake svaziSyAdinI IzvaratA to tArAmAM vidyamAna che. vaLI pratiSedhanI saMkhyAmAM paNa pAMcamI saMkhyAno niSedha che, sarvathA pratiSedhano abhAva nathI, kema ke cAra saMkhyA viziSTa pratiSedha to che ja. gautama - tame je kaho cho, te saMbaMdha vinAnuM jaNAya che; kemake mArAmAM trilokanuM svAmitva nathI, teno ja niSedha thAya che, ane pAMca saMkhyA viziSTa saMbaMdhano pratiSedha, je avidyamAna che, teno ja niSedha karAya che, vaLI saMyoga-samavAya-sAmAnya ane vizeSa te gRha devadatta ane kharaviSANAdimAM avidyamAna che, tenoja niSedha karAya che. AthI "jeno niSedha karAya, te vastu che ja" ema kahevuM te kevaLa saMbaMdha vinAnuM ja che. bhagavatta - mahAnubhAva! ema nahi. gRha AdimAMja devadattAdinA saMyoga vigereno niSedha che, anyatra niSedha nathI. eTale ke gharanI sAthe devadattano saMyoga nathI, anyatra kSetra-dukAna gAma AdinI sAthe che, evIja rIte gharano saMyoga paNa devadattanI sAthe nathI, bIjA khATalA-godaDA vigerenI sAthe che. eja pramANe zIMgaDAno samavAya gadheDAMmAM nathI, baLada-gAya AdimAM to che. bIjA caMdranA abhAvathI, caMdramAM sAmAnya nathI, paNa bIjA ghaTa-paTa-gAya AdimAM to che. ghaTa jevaDuM pramANa motIomAM nathI, anyatra koLA vigeremAM to che ja. trilokanuM svAmitva tArAmAM nathI, paNa anyatra tIrthakarAdimAM to che ja. pAMca saMkhyA pratiSedhamAM nathI, paNa anyatra anuttara vimAnAdimAM to che ja. A apekSAeja ame kahIe chIe ke "jeno niSedha karAya che, te vastu sAmAnyathI che ja." paNa ema nathI kahetA ke "jeno jyAM niSedha karAya, te vastu tyAMja hovI joIe." ke jethI teM kahelo doSa Ave. huM paNa zarIramAMja AtmAno niSedha karuM chuM, anyatra niSedha nathI karato', ema kaheto hoya, to te yogya che, kema ke ame je jIvanI siddhi mATe ATalo yatna karIe chIe, te tethI siddha thayo, to pachI tenI siddhi mATe bIjI yukita nakAmI che, kemake zarIra AzrayathIja AtmA siddha thAya che, zarIra vinA AtmA anya sthaLe hoto nathI, zarIramAMja AtmA che, ema lakSaNathI jaNAya che. AthI ema na kahevuM, ke zarIra eja AtmA che, kemake ema mAnavAthI "jIve che, marI gayo -mUcha pAmyo" ItyAdi vyavahAranI vyavasthA nahi bane. e saMbaMdhI AgaLa vizeSathI kahevAze. 1574.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 puna - prakArAntare AtmAnI siddhi kahe che. jIvo tti satthayamiNaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / jeNattheNa sayatthaM so jIvo, aha maI hojjA // 1575 / / attho deho cciya se taM no pjjaayvynnbheaao| nANAiguNo ya jao bhaNio jIvo na dehotti // 1576 // ghaTanA nAmanI peThe zuddhapada hovAthI, jIva-e nAma sArthaka che, je artha vaDe te vidyamAnArthaka che, te artha jIva che. jIva eTale deha, evo artha tuM mAnato hoya, to paryAyavacananA bhinnapaNAthI bheda hovAne lIdhe, te artha sAco nathI. vaLI jIva jJAnAdi guNavALo kahyo che ane deha tevo nathI. 157pa thI 1576. jema ghaTa e nAma vyutpattivALuM ane zuddhapadavALuM hovAthI sArthaka che, tema jIva e nAma paNa vyutpattivALuM ane zuddhapadavALuM hovAthI sArthaka che. tethI viparIta je nAma kharaviSANAdinI jema vyutpattivALuM ane zuddhapadavALuM nathI hotuM, te nAma sArthaka paNa nathI hotuM. je nAma DityAdinI jema zuddhapadavALuM hoya, paNa vyutpattivALuM na hoya, te nAma paNa sArthaka nathI hotuM. temaja je nAma samAsayukta vyutpattivALuM hoya, paNa zuddhapadavALuM na hoya, te nAma paNa kharaviSANAdinI peThe nathI hotuM. A kAraNathI vyutpattiyukta zuddhapadavALuM je nAma hoya che, te sArthaka ja hoya che ema samajavuM. ahIM kadI tuM ema mAne, ke jIva eTale zarIra samajavuM, paNa zarIra sivAya anya artha e jIva padano nathI, kemake zarIra ja sarvavyApAra karatuM jaNAya che, jemake zarIrathI koI koIne mAre che tyAre kahevAya che ke A jIva A jIvane mAre che. A kAraNathI jIva eTale zarIra ema kahevuM ja yogya che. tArI e mAnyatA ayogya che, kAraNake zarIra ane jIvano paryAya vacanathI bheda che, jyAM jyAM paryAya vacanathI bheda che, tyAM tyAM ghaTa ane AkAzanI peThe judAI che, jemake ghaTa-kuTa-kuMbha-kaLaza vigere ghaTanA paryAya che, ane AkAza-vyoma-antarikSa-nabhasu vigere AkAzanA paryAya che. ahIM prastutamAM paNa jIva-jantu asumAna-prANI-sattva-bhUta-AtmA vigere jIvanA paryAya che, ane zarIra-vapu-kAya-deha-kalevara vigere zarIranA paryAya che. A pramANe paryAyavacanamAM bheda chatAM paNa, jo vastune eka ja mAnavAmAM Ave, to sarvatra ekatAno prasaMga Ave ane te bAdhaka thAya. vaLI zarIra ja sarva vyApAra karatuM jaNAya che; ema kahyuM, temAM to zarIranA sAhacaryathI ubhuM rahevuM vigere kArya thatAM hovAthI zarIramAM jIvano upacAra karAya che. ane evuM paNa kahevAya che ke "temAMthI jIva gayo; have A zarIra bALI nAMkho." tathA AtmA jJAnAdi guNavALo che, ane deha jaDa che, to pachI zarIra eja jIva kema kahI zakAya ? Aja graMthamAM pUrve kahyuM che, ke zarIra ghaTanI jema mUrtimAn hovAthI jJAnAdi guNavALuM nathI. tathA zarIra ane indriyathI AtmA bhinna che, kemake indriyathI jANela arthanuM bArImAM rahelA puruSanI jema tene smaraNa thAya che. 1575 thI 1576.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gautama gaNadharano vAda. [39 e pramANe aneka yuktithI samajAvyA chatAM indrabhUti hajI bodha na pAmyA, eTale karUNAsAgara bhagavanta punaH kahe che ke, jIvo'tthi vao saccaM mabbayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNuvayaNao vA aNumayasavaNNuvayaNaM va // 1577 // -rA-hosa-mohamAvA samagaphavA ja ! savvaM ciya me vayaNaM jANayamajjhatthavayaNaM va // 1578 // kaha sabaSNutti maI jeNAhaM saba saMsayaccheI / pucchasu va jaM na jANasi jeNa va te paccao hojjA // 1579 // tArA saMzayAdi sarva vacanonI jema "jIva che" e kathana mAruM vacana hovAthI satya che. (je vacana khoTI sAkSInI jema satya nathI, te mAruM vacana nathI.) athavA "jIva che" e kathana sarvajJanuM vacana hovAthI, tane iSTa evA sarvajJanA vacananI jema satya che. vaLI mArA sarva vacano, huM bhaya-rAga-dveSa-ane moha (ajJAna) rahita hovAthI doSa rahita ane satya che, je bhayAdi rahita che, tenuM vacana mArga jANanAra madhyastha puruSanI jema satya che. huM paNa bhayAdi rahita chuM, tethI mArAM sarva vacana satya ane doSa rahita che. kadI 'tame sarvajJa cho, tathA bhayAdino abhAva che. ema kema manAya ?' evI tane zaMkA hoya, to te ayukta che, kemake huM sarvasaMzayano chedanAra chuM ane sarvasaMzayano chedanAra teja sarvajJa kahevAya che. ane te bAbatamAM je tuM-svarga, mRtyu ane pAtAla ema traNa lokamAM rahelI vastu na jANato hoya, te mane pUche, ke jethI tArA sarva saMzayono huM cheda karuM ane tethI tane mAre viSe sarvajJapaNAno pratyaya thAya. 1579. have upasaMhAra karatAM bhagavatta kahe che ke, evamuvaogaliMgaM goyama ! sabappamANasaMsiddhaM / saMsArI-yara-thAvara-tasAibheyaM muNe jIvaM // 1580 // he gautama ! e pramANe uprayoga liMgavALo AtmA sarva pramANathI siddha che, tenA saMsArI ane mokSa pAmelA temaja trasa ane sthAvara Adi zabda thakI sUkSma bAdara paryAptA aparyAptA Adi bhedo jANavA. 1580. evI rIte AtmAnI siddhi karyA pachI A saMbaMdhamAM vedAntavAdI ema kahe che, ke AtmAnA ghaNA prakAra hoI zake nahi, kemake AtmA sarvatra ekaja che. teo kahe che ke- "ekaja bhUtAtmA dareka bhUtamAM rahelo che, te eka chatAM paNa pANImAM candranI jema aneka prakAre jaNAya che; jema timiranA doSavALo manuSya vizuddha AkAzane bhinna bhinna mAtrAo vaDe saMkIrNa mAne che, tema A nirmaLa-nirvikalpa brahma malinatA pAmyuM hoya tema avidyA vaDe bheda rUpe jaNAya che, jenAM mULa UMce che, zAkhA nIce che ane chaMdo jenA pAMdaDAM che, evo je AtmA tene veda-jANanAra avyaya azvattha kahe che. tathA "pu veTuM ni sarva, yaduM mUrta, carca mArca, tAmRtatvaracezAna , yadannenAtirohati yadejati, yad naijati, yad re, yad antike, yadantarasya sarvasya, yat sarvasyAsya bAhyataH"
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40]. gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 eTale A cetana acetana vALuM je dekhAya che, te sarva puruSa-AtmA ja che. je thaI gayuM, je thaze, je mokSano svAmI che, je AhAra vaDe vRddhi pAme che, je kaMpe che je cAle che evA azvAdi, je parvatAdi sthira che, je megha vigere dUra che, je najIkamAM che, je sarva cetana acetananI aMdara ane bahAra che, te sarva puruSaja AtmAja che, ityAdi prakAre teo AtmA sarvatra ekaja cheema mAne che paNa te ayogya che, te mATe kahe che ke. jai puNa so ego cciya havejja vomaM va sabapiMDesu / goyama ! tadegaliMgaM piMDesu tahA na jIvo'yaM // 1581 // nANA jIvA kuMbhAdau ba bhUvi lakkhaNAibheyAo / suha-dukkha-baMdha-mokkhAbhAvo ya jao tadegatte // 1582 // jeNovaogaliMgo jIvo bhinno ya so paisarIraM / uvaogo ukkarisA-vagarisao teNa te'NaMtA // 1583 // jo e pramANe nara-nAraka AdinA sarva zarIromAM, AkAzanI jema, ekaja AtmA hoya, (paNa saMsArI ne mokSa ityAdi bhinna bhinna na hoya,) to he gautama ! jema e AkAza sarvapiMDomAMsarva sthaLe bhinnatA rahita ekaliMga vALuM che, tema A jIva paNa dareka piMDamAM ekaliMgavALo jaNAvo joIe, (paNa tema nathI; kAraNa ke dareka piMDamAM zarIramAM te bhinna che, lakSaNanA bhedathI lakSyano bheda hoya che.) vaLI jagatamAMnA judA judA sarva jIvo, ghaTAdinI jema, lakSaNa AdinA bhedathI bhinna bhinna che, je bhinna bhinna nathI; teno AkAzanI jema lakSaNa bheda paNa nathI.) ane jo AtmA sarvatra eka ja mAnavAmAM Ave; to sukha-dukha-badha-ane mokSano abhAva thAya. mATe upayoga lakSaNavALo AtmA che, ane te AtmA dareka zarIramAM bhinna bhinna che, kemake dareka zarIramAM upayoganI nyunAdhikatAthI anantA bheda thAya che, tethI jIvo paNa anantA che. 1581-1582-1583. egatte sabagayattao na mokkhAdao nabhasseva / kattA bhottA maMtA na ya saMsArI jahA''gAsaM // 1584 // egatte natthi suhI bahuvaghAu tti desaniruu ba / bahutarabaddhattaNao na ya mukko desamukko ba // 1585 / / AtmAne eka ane sarvagata mAnavAthI tene AkAzanI jema mokSa vigere ghaTaze nahi. vaLI AkAzanI jema AtmA kartA-bhoktA-maMtA ane saMsArI nahi kahI zakAya. AtmAne ekaja mAnavAthI AkhA zarIre rogI ane alpa bhAgamAM nIrogI manuSyanI jema sukhI nahI gaNAya, temaja ghaNA bhAgamAM sarvathA baMdhAela ane alpa bhAgamAM chuTA evA manuSyanI peThe koi mukta nahI kahevAya. ane tema thavAthI sukhAdikanI asiddhi thAya mATe jIvo aneka che. 1584-1585. AtmA ekaja ane sarvavyApi che, ema mAnavAmAM Ave, to AkAzanI peThe AtmAne sukhaduHkha-baMdha-mokSa vigere saMbhavaze nahi. kemake jyAM sukha duHkha vigere hoya che, tyAM devadattanI jema
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [41 bhASAMtara] gautama gaNadharano vAda. sarvagata-sarvavyApipaNuM hotuM nathI. vaLI e rIte AtmAne eka ja mAnavAthI AtmAne kartAbhoktA-mantA-saMsArI vigere vizeSaNa vALo paNa nahI kahI zakAya. kemake je eka che, te AkAzanI jema kartA-bhoktAdi nathI. tathA nArakI tiryaMca vigere anantA jIvo aneka prakAranI zArIrika ane mAnasika duHkhathI pIDita che, ane teno anAmo bhAga ja mAtra sukhI che, eja rIte anantA jIvo baMdhAyelA che. ane teno anantamo bhAga ja mukta che. AthI e sarvane ekaja mAnavAthI koI paNa jIva sukhI nahI kahevAya, kAraNa jema AkhA zarIre rogI ane aMgulI Adi eka bhAgamAM nIrogI manuSya rogI ja kahevAya che, tema AtmA paNa ghaNA bhAge duHkha yukta ane alpa bhAge sukhavALo hovAthI duHkhI ja kahevAze. te ja pramANe koI jIva mukta paNa nahi kahevAya, kemake ghaNA bhAgamAM baMdhAela ane thoDA ja bhAgamAM mukta hoya che. A pramANe AtmAnI ekatAmAM tene sukha duHkha ane baMdha mokSa ghaTaze nahi. AtmAne eka ja mAnavAthI sukha duHkha ghaTe nahiM tethI jIvo aneka che, te siddha thAya che. 1584 - 1585. jIvo taNumettattho jaha kuMbho tagguNovalaMbhAo / ahavA'NuvalaMbhAo bhinnammi ghaDe ghaDaraseva // 1586 / / tamhA kattA bhottA baMdho mokkho suhaM ca dukkhaM ca / saMsaraNaM ca bahuttA-'savvagayattesu juttAI // 1587 // AtmA zarIrapramANaja che, kemake te AtmAnA guNo tyAMja jaNAya che. jema ghaTano AkAra dekhAya tyAMja ghaDo che ema kahevAya che, athavA je jyAM pramANo vaDe na jaNAya teno tyAM abhAva hoya che. jema tuTelA ghaTamAM ghaTa nathI jaNAto tema zarIranI bahAra AtmA jaNAto nathI. zarIra bahAra AtmA nathI mATe AtmA ghaNA ane asarvagata mAnIe toja tene kartA-bhoktA baMdhamokSa-sukha-du:kha vigere dharmo ghaTI zake, anyathA nahi, e rIte karIne siddha evA jIvane tuM aMgIkAra kara. 1586 thI 1587. goyama ! veyapayANaM imANamatthaM ca taM na yANAsi / jaM vinnANaghaNo cciya bhUehito samutthAya // 1588 / / maNNasi majjaMgesu va mayabhAvo bhUyasamudaunbhUo / vinnANamettamAyA bhUe'Nu viNassai sa bhUo // 1589 // atthi na ya peccasaNNA jaM pubbabhave'bhihANamamugo tti / jaM bhaNiyaM na bhavAo bhavaMtaraM jAi jIvo tti / / 1590 // gautama ! A pUrve jaNAvela vedanA padano artha tuM barAbara jANato nathI, kemake tuM ema mAne che ke vijJAnaaMzono je samudAya, te pRthvI Adi bhUtothI utpanna thaine, madhanA kAraNomAM madabhAvanI peThe, bhUtasamudAyathI utpanna thayelo vijJAnamAtra AtmA, bhUtono nAza thae tarata bhUtane viSe nAza pAme che. mATe tenI preyasaMjJA nathI, ke tenuM pUrvabhavamAM amuka nAma hatuM evuM kaMi ja nathI, ane tethIja kahyuM che ke jIva ekabhavathI bIjA bhavamAM jato nathI. 1588-1589-1590.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 goyama ! payatthamevaM manaMto natthi mannase jIvaM / / vakkaMtaresu ya puNo bhaNio jIvo jamatthi tti / / 1591 // aggihavaNAikiriyAphalaM ca to saMsayaM kugasi jIve / mA kuru na payattho'yaM imaM payatthaM nisAmehi // 1592 // hai gautama! "vijJAnadhana teo bhUtezya mulyAtAnyavAna vinazyati na precarAMti." ityAdi vedanA padonA yathArtha arthane tuM jANato nathI, kemake tuM teno evo artha mAne che ke pRthvI Adi bhUtonA vijJAnaaMzono je samudAya, te vijJAnaghana. ahiM je pUrNa kara che, te AtmavAdie mAnela bhUtasamudAyathI atirikta ane jJAnadarzanAdiguNonA AzrayabhUta evo je AtmA teno niSedha karavA arthe che. eTale ke pRthvI Adi bhUtonA vijJAnaaMzano samudAya te ja AtmA che paNa te sivAya jJAnAdi guNavAnuM AtmA nathI, jema ghAtakI vigere madirAnA kAraNomAM mada bhAva che, tema pRthvI Adi bhUtomAM vijJAnabhAva che, e AtmA pRthvI Adi bhinna bhinna bhUtothI thato nathI, paNa samudita bhUtothI utpanna thaela che. narakAdi parabhavathI paNa Avela nathI, tethI ja evo vijJAnamAtra AtmA, pRthvI Adi bhUtono vinAza thae, tenI pAchaLa tarataja (te paNa te mAtra rUpa AtmA) vinAza pAme che, paNa AtmAdIo kahe che, tema te AtmA koI anya bhavamAM nathI jato. kemake pretya saMjJIja nathI, eTale ke parabhavamAM te nArakI athavA deva hato, ane have te manuSya thayo, e pramANe pUrvabhavamAM AtmAnuM koI nAma nathI. A ja kAraNathI kahyuM che ke AtmA utpanna thaIne nAza pAme che, paNa eka eka bhavathI bIjA bhavamAM nathI jato. he gautama ! zrutino e pramANe artha tuM mAne che, te ayogya che, kemake- 1588-1589-1590. - he gautama ! e padano artha e pramANe mAnavAthI "jIva nathI," ema huM mAne che. ane vaNI na hi vai sazarIrasya priyA-priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyApriye na spRzata: ityAdi bIjA vedavAkyomAM "jIva che" ema kahyuM che. tathA nadoDyuM juhuyA ravavAma: ityAdi vacana vaDe agnihoma Adi kriyAnuM phaLa jaNAvavAthI parabhava che, ema ja jaNAya che. A pramANe paraspara virUddha vedavAkyonA arthathI, tuM AtmAmAM saMzaya kare che, ke "AtmA che, yA nahi ?" paNa mahAnubhAva! evo saMzaya na kara kemake e vedanA padono artha ema nathI, paNa Agala huM kahuM chuM. te pramANe che. tuM te arthane sAMbhaLa. 1591-1592. viNNANAo'NaNNo viNNANaghaNotti sabao vAvi / sa bhavai bhUehito ghaDaviNNANAibhAveNaM // 1593 / / tAI ciya bhUyAI so'Nu viNassai viNarUpamANAI / atyaMtarovaoge kamaso viNNeyabhAveNaM // 1594 // pavAvaraviNNANAvaogao vigama-saMbhavasahAvo / viNNANasaMtaIe viSNANaghaNo'yamaviNAsI // 1595 / /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] gautama gaNadharano vAda. [43 vijJAnathI abhinna evo jIva ja vijJAnaghana che, athavA dareka pradeza ananta vijJAna samUhathI vyApta hovAthI AtmA ja vijJAnaghana che, te ghaTa paTAdi bhUtothI ghaTAdi vijJAnabhAve AtmA bIjA upayoga vAlo thAya che; ane te vijJAnanA AlaMbana bhUta ghaTAdi vinAza pAmyethI, AtmA paNa anukrame arthAntaramAM upayogavALo thavAthI te vizeyabhAve ja vinAza pAme che. (sarvathA vinAza pAme che ema nahi.) pUrvApara vijJAnanA upayogathI vinAza ane utpAda svabhAva vALo AtmA che, ane vijJAnasaMtativaDe A vijJAnaghana-AtmA avinAzI che. 1593-1594-1595. ahiM vijJAnaghana jIva kahevAthI viziSTajJAna te vijJAna, athavA jJAna-darzana upayoga te vijJAna, e vijJAnanuM abhinnapaNuM hovAthI vijJAna sAthe ekarUpatAe nibiDapaNuM pAmela AtmA te vijJAnaghana kahevAya. athavA AtmAnAM dareka pradezo anantAnanta vijJAnaparyAyanA samUhathI vyApta hovAthI vijJAnaghana kahevAya. vaeN zabda nizcayavAcI hovAthI AtmA vijJAnadhana ja che, paNa naiyAyika vigerenA abhiprAya pramANe te AtmA svarUpe vijJAna rahita jaDa svabhAvavALo, ane temAM buddhi samavAya saMbaMdhe thAya che-evo nathI tethI e abhiprAyano nirAsa karavA mATe evakAra che. e vijJAnaghana-AtmA ghaTa-paTa Adi jJeyavastu rUpa bhUtothI utpanna thaine, eTale ke "A ghaTa che, A paTa che," ityAdi vijJAnabhAve ghaTAdijJAnaparyAyarUpe thaine, jJAnanA avalaMbana bhUta ghaTAdibhUto, anukrame koi AvaraNa AvavAthI athavA anyamanaskatAdi kAraNathI AtmAne arthAntaramAM upayoga thaethI vizeyabhAve eTale jJAnanA viSayapaNAthI jyAre vinAza pAme, tyAre te bodharUpa paryAyavaDe vijJAnaghana AtmA paNa nAza pAme che. arthAt jJeyaghaTAdi bhUtothI jJAnaparyAyavaDe AtmA utpanna thaine, kALakrame vyavadhAna AdinA kAraNathI bIjA padArthamAM upayoga thavAthI, zeyabhAve te bhUto nAza pAme che, tenI pAchaLa tajJAnabhAve A AtmA paNa nAza pAme che; paraMtu te sAthe eTaluM yAda rAkhavuM ke AtmA sarvathA nAza nathI pAmato, kemake eka ja AtmA traNe svabhAvavALo che. jyAre anya arthamAM upayoga thAya, tyAre te AtmA pUrvanA jJAnopayoganI apekSAe vinAzasvarUpa che, bIjA jJAnopayoganI apekSAe utpAda svarUpe che, ane anAdi kALathI pravartela sAmAnya vijJAnamAtranI paraMparAthI avinaSTa svabhAvavALo che. Aja pramANe sarva vastu utpAda-vyaya-ane dhrauvya svabhAva vALI che, koipaNa vastu evI nathI, ke je sarvathA utpanna thAya, ane sarvathA vinAza pAme. 1593-1594-1595. "na pretya saMjJAti" e padano yogya artha kahe che. na ca peccanANasaNNA'vatiTTae saMpaovaogAo / viNANaghaNAbhikkho jIvo'yaM veyapayamihio / / 1596 / / epi bhUyadhammo nANaM tabbhAvabhAvao buddhI / taM no tadabhAvammivi jaM nANaM veyasamayammi / / 1597 / / atthamie Aicce caMde saMtAsu aggi- vAyAsu / kiMjoiyaM puriso ? appajjoi tti niTThio ? / / 1598 / /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga-2 tadabhAve bhAvAo bhAve cAbhAvao na taddhammo / jaha ghaDabhAvAbhAve vivajjayAo paDo bhinno // 1599 // vartamAna upayogane lIdhe pUrvasaMjJA rahetI nathI, tethI vedapadomAM A jIvane vijJAnaghana nAme kahela che. kadI tuM ema mAne ke "e pramANe to jJAna bhUtadharma che, ema thayuM, kemake bhUtano sadbhAva hoya, to jJAnano paNa sadbhAva hoya, paNa tArI te mAnyatA ayogya che, kemake bhUtano abhAva hoya, to paNa jJAna hoya che, ema vedamAM kaheluM che. ke sUrya-caMdra asta thaye chate, agni ane vANI zAnta thaye chate, A purUSane kai jyoti che ? e praznanA uttaramAM AtmA jyoti-jJAnAtmaka che-ema kahela che. tethI bhUtano abhAva hoya to paNa jJAnano abhAva hoya che, ane bhUtono sabhAva hoya, to paNa jJAnano abhAva hoya che; mATe jema ghaTanA bhAva ane abhAvamAM viparItapaNAthI paTa bhinna che, tema jJAna paNa te bhUtano dharma nathI. 1596157-1598-1599. - vartamAna sAMpratakAlIna vastunA upayogane lIdhe, pUrvakAlamAM je jJAnasaMjJA hatI te nathI hotI, jemake jyAre ghaTano upayoga nivRtta thAya, ane paTano upayoga utpanna thAya tyAre pUrvanA ghaTopayoganI saMjJA nathI hotI paraMtu paTajJAnopayoga saMjJA hoya che mATe vijJAnadhana evA nAmathI veda padomAM AtmA kahela che, tethI he gautama ! AtmA che, ema tuM aMgIkAra kara. A saMbaMdhamAM tane ema paNa zaMkA thatI hoya, ke "tamArA kahevA mujaba to jJAna e bhUtono dharma thayo eTale ke bhUta svabhAvAtmaka jJAna thayuM. kemake bhUtothI utpanna thaeluM jJAna bhUto nAza pAmethI nAza pAme che, ema tame kahyuM, e uparathI to ema siddha thayuM, ke bhUtano sadbhAva hoya, to jJAnano paNa sabhAva hoya, ane bhUtano abhAva hoya, to jJAnano paNa abhAva thAya che. jenA sabhAvamAM je hoya, ane jenA abhAvamAM je na hoya, te jema caMdra ane candrikA tema te teno dharma hoya che. e ja pramANe jJAna paNa bhUtanI sAthe anvaye vyatirekapaNe varte che. mATe jJAna e bhUtanoja dharma che.' uparokta tArI zaMkA ayogya che, kemake nIla-pIta Adi bhUtagrAhaka viziSTa jJAnaja bhUtanI sAthe anvaya-vyatirekapaNe varte che, paNa sAmAnyajJAna e pramANe vartatuM nathI, kemake vedamAM paNa bhUtano abhAva hoya tyAre paNa jJAna che, ema kahyuM che. yAjJavakya ane samrA AcArya zrutimAM kahe che ke "kauMmate maratye, padmacartAmate, zAntano zAntAcaM vAri, viMDyotirevA purUSa ? 3tmajyati ," matalaba ke sUryAdi astha thaye kai jyoti hoya che ? Atmajyoti. jyoti eTale jJAna. arthAt Atmajyoti jJAnAtmaka che. A pramANe veda jANanArAoe jJAnadharma vALo AtmA kahela che, mATe jJAna e bhUtano dharma nathI, paNa AtmAno dharma che. kemake muktAvasthAmAM bhUtano abhAva chatAM paNa jJAna hoya che. ane mRtaka zarIramAM bhUto chatAM paNa jJAnano abhAva hoya che. udAharaNa tarIke jema ghaTano bhAva ane abhAva hoya, tyAre paTano ethI viparItapaNAthI abhAva ane bhAva paNa hoya che, tethI paTa e ghaTano dharma thato nathI, tema ahIM paNa bhUtanA bhAvAbhAva chatAM paNa jJAnano abhAva ne bhAva hoya che, tethI te teno dharma nathI. paNa AtmAno dharma che. ema mAna. 1pa96-1pa99.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gautama gaNadharano vAda. [45 e pramANe vedanA padono artha kahIne, have upasaMhAra karatA sarva vedanA padono artha saMkSepathI batAve che. esiM veyapayANaM na tamatthaM viyasi ahava sabvesiM / attho kiM hoja suIviNNANaM vatthubheo vA ? // 1600 // jAI dav kiriyA guNo'havA saMsao tavAjutto / ayameveti navAyaM na vatthudhammo jao jutto // 1601 // savvaM ciyaM sabamayaM sa-parapajjAyao jao niyayaM / savvamasabvamayaM pi ya vivattarUvaM vivakkhAo // 1602 / / sAmaNNavisesamao teNa payattho vivakkhayA jutto / vatthussa vissarUvo pajjAyAvekkhayA sabbo // 1603 // vedanA e padono athavA sarva padono artha tuM nathI jANato. tuM ema vicAre che ke zrutivijJAna te vedapadono artha che? ke vastuno bheda te artha che? jAti artha che, ke dravya artha che ? guNa artha che ke kriyA artha che? Avo saMzaya karavo tane yogya nathI, kAraNa ke A ema ja che, A ema nathI ja, e prakAre vastudharmano ekAMte nizcaya karavo yukta nathI, kemake sarva vastu svapara paryAyathI nizcaye sarvamaya che, ane vivaktarUpa vivakSAthI sarva vastu asarvamaya paNa che. te kAraNathI sAmAnya vizeSamaya vivalAvaDe padArtha kahevo yogya che, kemake vastunuM sarvathI abhinnapaNu paryAyanI apekSAe che. e pUrve kahela vedapadono artha je pramANe meM kahyo, te pramANe tuM nathI jANato tethI tuM jIva saMbaMdhI saMzaya kare che. athavA bIjA paNa sarvaveda padono artha tuM nathI jANato, tethI te te pado saMbaMdhI tane evo saMzaya thAya che, ke e padono artha zuM haze? jema bherI vigere vAjiMtronA avAjano zabda thAya che, te zabda avAjaartha haze ? ke je ghaTa Adi zabda bolavAthI te padArtha saMbaMdhI vijJAna thatuM jaNAya che, te temano artha haze ? athavA ghaTa zabda koIe kahyo hoya, te sAMbhaLIne "pahoLA peTAra Adi AkAravALuM pANI bharI rAkhavAnuM adhikaraNa" ghaTa padArtha kahyo, paNa paTa vigere nathI kahyo. e pramANe je vastuno bheda jaNAya che, te temano artha che, ? athavA jema "gAya" evo zabda bolavAthI gAya jAtinuM bhAna thAya che, tema te jAtirUpa e padono artha haze? athavA "daMDI ityAdi" kahevAthI daMDa yukta purUSarUpa dravya samajAya che, tema dravya teno artha haze ? ke doDe che, ItyAdi zabdonI jema doDavuM vigere kriyA temano artha haze ? zukla (sapheda) rakta (rAtuM) ityAdi zabdonI jema zukla-rakta Adi guNa teono artha che. A pramANe tene saMzaya thAya che, te ayogya che, kemake "A, pramANe ja che, paNa A pramANe nathI ja." e prakAre koI paNa vastunA dharmano ekAnta nizcaya karavo ayogya che. zabda paNa vastu vizeSa ja che, ane tethI "A zabda AvA prakAranA arthane ja pratipAdana karanAra che, ane AvA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46] gautama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 prakAranA arthane pratipAdana karanAra nathI ja." e rIte paNa enA dharmano nizcaya karavo yogya nathI, kemake sarva vAcya-vAcakAdi vastu nizcaya sva-para paryAyavaDe sAmAnya vivakSAthI savatmika che, ane kevaLa svaparyAyanI apekSAe vivaktarUpa-sarvathI bhinna che, eTale vivaphAvaDe sarva vastu asarvamaya paNa che. A kAraNathI sarva padono artha vivakSAnA vazanI sAmAnyamaya athavA vizeSamaya kahevo yogya che, paNa ekAnta "A pramANe ja artha che, A pramANe nathI ja" ema kahevuM ayogya che. kAraNa ke sarva padArtho vAcya athavA vAcakapaNe vastunA svabhAva paryAyanI apekSAe vividha prakAre che. A kAraNathI sAmAnya vivakSAvaDe ghaTazabda sarvAtmaka hovAthI dravya-guNa-kriyA vigere sarva arthano vAcaka che, ane vizeSa vivasAvaDe ghaTazabda sarvAtmaka hovAthI dravya-guNa-kriyA vigere sarva arthano vAcaka che, ane vizeSa vivakSAvaDe ghaTazabda pratiniyatarUpa hovAthI pahoLA paTArAdi AkAravALA padArthano vAcaka che, kemake vAcyapaNe tene ja te pratipAdana kare che. e ja pramANe bIjA zabda paNa vizeSa vivakSAthI je deza-kALAdimAM je arthanA vAcakapaNe rUDha-siddha hoya, te zabda tenA vAcaka-pratipAdaka jANavA ane sAmAnya vivakSAvaDe, sarvazabda sarvanA vAcaka che, tathA sarva vastu sarvanI vAcya che. A ja pramANe sarva zabdono artha potAnI buddhithI vicArI levo. 1600 thI 1603. e pramANe sarvavizvanuM svarUpa jANanAra zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue samasta prakAre parane bodha karavAnA upAyamAM kuzaLatAthI, tIkSNadhAravALA kuhADAthI gADha latAono samUha jema chedAya, tema nipuNayuktiovaDe AsannakalyANI indrabhUtinA sarva saMzaya chedI nAMkhyA. jyAre e pramANe sarvathA saMzayano nAza thayo tyAre zrImAnuM indrabhUti gautame(146) chinnammi saMsayammi jiNeNa jara-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pabbaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1604 // 601 // jarA ane maraNathI mukata evA mahAvIra jinezvare, tenA saMzayano cheda karyo, eTale te indribhUtie potAnA pAMcaso ziSyo sahita pApano nAza karanAra kalyANakArI dIkSA aMgIkAra karI. 1604. AgaLanA vAdasthaLomAM AnI sAthe je samAnatA ane vizeSatA che, te jaNAvavA kahe che ke evaM kammAIsu vi jaM sAmaNNaM tayaM samAujjaM / jo puNa jattha viseso samAsao taM pavakkhAmi // 1605 / / ahIM AtmavAdanA sthaLamAM je pratyakSa, anumAna, Agama pramANonuM svarUpa kahyuM che, te AgaLa karma AdinA vAdasthaLomAM paNa samAna che, tethI tyAM paNa te pramANe yojI levuM ane je kaMI jyAM vizeSa che, te tyAM saMkSepathI kahIzuM. 1605. Iiti prathama gaNadharavAda samApta
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] - bIjA gaNadharano vAda. [47 have bIjA gaNadhara saMbaMdhI zaMkAnuM samAdhAna kare che. (147) taM pabbaiaM souM bIo Agacchai amariseNaM / vaccAmi NaM ANemI parAjiNittANa taM samaNaM // 1606 // 602 // (148) chalio chalAiNA so maNNe mAiMdajAlio vA'vi / vA vALa va vatte pattAde mALA re ? 07/ (mannachani.) (149) so pakvaMtaramegaMpi jAi jai me tao mi taraseva / sIsattaM hojja gao vottaM patto jiNasagAse // 1608 // (malla0ni0) (20) 3mo ja ni gajjara-maravipUFri. nAmeNa ya gotteNa ya sabbaNNU savvadarisINaM // 1609 // 603 // (151) kiM manne atthi kammaM uyAhu natthi tti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1610 // 604 // te indrabhUtie dIkSA lIdhela che-ema sAMbhaLIne bIjA agnibhUti gaNadhara Aveza pUrvaka Ave che ane vicAre che ke, huM tyAM jaIne te zramaNano parAbhava karIne mArA bhAIne pAcho lAvIza." vaLI te vicAravA lAgyA ke "jarUra te mAyA indrajAlika hovo joie, teNe chaLanigraha sthAnAdi vaDe indrabhUtine chaLyo-Thagyo che. athavA koNa jANe tyAM tenI pAse zuM hakIkata banI haze. paNa jo te mArA eka paNa pakSa (zaMkAno) yogya uttara Apaze, to huM te sAdhuno ziSya thaIza," e pramANe (manamAM) vicArIne te jinezvara pAse gayA. tyAM gayA eTale janmajarA-ane maraNathI rahita sarvajJa ane sarvadarzI jinezvare temane nAma ane gotra vaDe bolAvyA; ane kahyuM ke he agnibhUti ! tuM ema mAne che ke "karma che, ke nathI ?" Avo tane saMzaya che. tenuM kAraNa e che, ke tuM te veda padono artha barAbara jANato nathI. 1606 thI 1610. indrabhUtinA bIjA bhAI agnibhUtine pUrvokta banAvanI khabara paDI eTale te krodha pUrvaka vicAravA lAgyA ke, jarUra te sAdhu koI mAyika athavA indrajAlika hovo joie nahi to jene tribhuvanamAM koi paNa parAbhava na pamADI zake evA mArA bhAi indrabhUtine kema jItI zake ? athavA e duSTa jarUra chaLa-jAti-nigrahasthAna AdimAM kuzaLa hovo joie, tethI ja teNe jagagurU evA mArA bhAInuM citta bhramita karI nAMkhyuM. athavA te banneno vAda thayo, tyAM zuM banyuM e kone khabara ? kemake huM to tyAM hato nahIM eTale have huM pote ja tyAM jaIne deva-dAnava ane mAnavanA samUhane indrajALathI bhamAvanAra te dhUrta sAdhuno parAbhava karIne mArA bhAIne pAcho lAvIza. paraMtu jo te hetu ane udAharaNa pUrvaka meM kahelA pakSano yogya uttara Apaze, to huM teno ziSya thaiza. "A pramANe vAgarjanA karIne te agnibhUti kalyANakArI bhagavata zrImAnuM
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48] bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 mahAvIradevanI pAse AvyA. tene AvelA jANIne, janma-jarA ane maraNathI mukta sarvajJa sarvadarzI bhagavAn mahAvIre, temane tenA nAma ane gotra vaDe bolAvyA, ke he agnibhUti gautama ! tane kuzaLa che ? A pramANe temane bolAvyA, eTale temaNe vicAryuM ke 'zuM A mArUM nAma paNa jANe che ? are ! paNa emAM zuM Azcarya ! huM jagaprasiddha chuM, eTale mane koNa na oLakhe ? parantu jo A sAdhu mArA manano saMzaya jANIne dUra kare, to kaMika Azcarya jevuM thAya.' temane e pramANe vicAra karatA jANIne bhagavante kahyuM ke 'he agnibhUti gautama ! tuM ema vicAre che ke- "mithyAtva Adi hetu yukta jJAnAvaraNa Adi je karma jIva vaDe karAya che, te karma kahevAya che'' ane tevuM karma che, ke nathI ?' Avo tane saMzaya che, paNa te ayogya che, kemake tane evo saMzaya thavAmAM kAraNabhUta paraspara virUddha artha vALA vedanAM pado che. e vedanAM padono artha tuM barAbara nathI jANato, tethI tane evo saMzaya thAya che. e vedanA padono artha huM kahuM chuM, te sAMbhaLa.' 1606 thI 1610, kamme tuha saMdeho mannasi taM nANagoyarAIyaM / tuha tamaNumANasAhaNamaNubhUimayaM phalaM jassa / / 1611 / / atthi suha- dukkhaheU kajjAo bIyamaMkuraraseva / so diTTho ceva maI vabhicArAoM na taM juttaM // 1612 // jo tullasAhaNANaM phale viseso na so viNA heraM / tttattaLano goyama ! ghaDo va, he ya so mAMM ||6?rUrI te karma koipaNa pramANa-jJAnane gocara nathI, ema tuM mAne che, tethI tane karmamAM saMzaya che. (paNa te ayogya che, kemake) sukhAdi anubhavarUpa jenuM phaLa che evuM karma mane pratyakSa che ane tane te anumAnasAdhya che. jema aMkurarUpa kAryano hetu bIja che tema sukha-duHkhAnubhava kArya hovAthI teno koi hetu che. (ane te karma che.) jo te anubhavano viSa Adi dRSTa hetu che, ema tuM kaheto hoya, to te paNa ayogya che, kemake tema mAnavAmAM vyabhicAra che. je tulyasAdhanavALA manuSyAdine phaLamAM vizeSa-taphAvata jaNAya che, te taphAvata ghaTAdinI jema kAryarUpa hovAthI hetu vinAno nathI, ane emAM je hetuM che, te karma che. 1611-1612-1613. he AyuSyaman ! agnibhUti ! jJAnAvaraNAdipaNe rahela paramANunA samUharUpa karmamAM tane saMzaya che. tuM ema mAne che ke jJAnAvaraNAdikarma atIndriya hovAthI kharaviSANanI jema pratyakSa nathI. ityAdi pUrva pramANe jIvanI jema karmane paNa sarva pramANAtmaka jJAna gocararahita mAne che. paraMtu bhadra ! ema na mAna. kemake e karma mane to pratyakSa che, ane tane paNa te anumAnagamya che, eTale sarvapramANa-jJAnanA viSaya rahita che, ema nahIM kahI zakAya. kAraNa ke sukha-duHkhAnubhava tenuM phaLa che. to mane karma pratyakSa kema nathI ? ema tuM kaheto hoya to e tAruM kahevuM ayukta che ? he bhadra ! koine vastu pratyakSa hoya, to te vastu bIjAne paNa pratyakSa hoya ja evo kaMi niyama
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bIjA gaNadharano vAda. [49 nathI. kemake siMha (aSTApada) haMsa vigere sarvajanone pratyakSa nathI, tethI te nathI ema nahi kahI zakAya, kemake bALakone paNa tenI pratIti che. mATe tArA saMzayanI jema mane karma pratyakSa che, ema aMgIkAra kara, kemake sarvajJapaNAthI meM te pratyakSa joela che. huM sarvajJa chuM enI zI sAbitI ? evo tane saMzaya thato hoya, to tane je zaMkA hoya, te pUcha - huM tenuM samAdhAna karUM. jema aMkurarUpa kAryano bIja hetu che, tema dareka prANImAtrane prasiddha evA-sukha-duHkharUpa kAryano koI hetu che, ane emAM je hetu che, te karma che. agnibhUti :- puSpamALA-caMdana-strI vigere sukhanA hetuo pratyakSa che, ane sarpa-viSa-kaMTaka vigere duHkhanA hetu paNa pratyakSa che. A pramANe sukha-duHkhanA daSTa hetuno tyAga karIne karmarUpa adRSTa hetu kalpavAthI zo phAyado? daSTahetu tajIne adaSTahetu mAnavo e ayogya che. bhagava7 - tArUM te mAnavuM ayogya che, kemake ema mAnavAmAM vyabhicAra doSa che. ISTAniSTa zabdAdi viSayarUpa sukha-duHkhanA sAdhana tulya chatAM paNa tenA sukha-duHkhAnubhavarUpa phaLamAM je taratamatA jaNAya che, te taratamatA koI adaSTa hetu vinA saMbhavatI nathI, kemake te ghaTanI jema kArya che. e kAryamAM vizeSatA, taphAvata karanAra adRSTa hetu che, ane te karma che, ema tuM kabUla kara, 1611-16 13. karmanI siddhi mATe punaH bIjAM anumAna kahe che. bAlazarIraM dehatarapub iMdiyAimattAo / jaha bAladehapubbo juvadeho, puvamiha kammaM // 1614 // kiriyAphalabhAvAo dANAINaM phalaM kisIe ba / taM ciya dANAiphalaM maNappasAyAI jai buddhI // 1615 // kiriyAsAmaNNAo jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tarasa pariNAmarUvaM suha-dukkhaphalaM jao bhujjo // 1616 / / jema yuvAnanuM zarIra bALazarIra pUrvaka che, tema bALazarIra paNa indrayAdivALuM hovAthI zarIrAttara pUrvaka che. tenI pUrve je zarIra che, te kArmaNazarIra che. kriyA mAtra phaLavALI hoya che, jema kRSikriyA tema dAnAdi kriyA paNa (koI adekha) phaLavALI che. mana:prasannatA vigere e ja dAnAdi kriyAnuM phaLa che, ema kahevAmAM Ave, to (manaH prasannatA paNa kriyArUpa hovAthI) kriyAnI samAnatAvALI che, tethI tenuM paNa je phaLa che, te karma mAnela che. kemake tenA pariNAmarUpe sukha-duHkha rU5 phaLa tenAthI punaH punaH thAya che. 1614-1615-16 16. vaLI he agnibhUti gautama ! jema yuvAna zarIra bALazarIra pUrvaka che, tema prathamanuM bALazarIra paNa indriyavALuM-sukhI-duHkhI-zvAsozvAsa-nimeSonmeSa-jIvanAdivALuM hovAthI, te koIpaNa bIjA zarIrapUrvaka che. pUrvajanmamAM thai gaelA zarIrapUrvaka e Adya bALa zarIra che, ema na kahevuM, kAraNa ke te pUrvajanmanuM zarIra apAntarAla gatimAM nathI hotuM, eTale tapUrvaka bAlya zarIra kahI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50] bIjA gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 zakAya nahIM. ane zarIra vinAnA AtmAne niyatagarbha-niyatadeza-ane niyatasthAnanI prApti pUrvaka zarIranI prApti ghaTe nahIM. kemake tema thavAmAM tyAM koi niyAmaka kAraNa nathI. te zarIra prAptimAM svabhAva e ja kAraNa che, ema paNa na kahevuM, kemake AgaLa te svabhAvavAda saMbaMdhI nirAkaraNa karAze. mATe te bALazarIranI pUrve je bIjuM zarIra ame kahIe chIe te kArpaNa zarIra che, ane kArmaNa zarIra te karmamaya ja che. kRSikriyA jema dhAnyAdi phaLavALI che, tema cetane AraMbhela-dAnAdi kriyAo paNa phaLavALI che. teonuM phaLa te karma che. vaLI je kriyA niSphaLa hoya che, te kriyA paramANu AdinI kriyAnI jema cetane AraMbhelI paNa nathI hotI. ahIM dAnAdi kriyAo cetane AraMbhelI hoya che, tethI te phaLavALI hoya ja che. agnibhUti :- keTalIka kRSi vigere kriyAo cetane karelI hoya, te chatAM paNa te kriyAo koi vakhata niSphaLa jaNAya che, to pachI cetane karelI kriyA phaLavALI ja hoya ema kema kahI zakAya ? bhagavatta :- phaLanA abhiprAyathI te kriyAno AraMbha karelo che, paraMtu emAM je koi vakhata niSphaLatA jaNAya che, temAM te saMbaMdhI barAbara jJAna na hoya tethI, athavA te saMbaMdhI tathA prakAranI sAmagrI na hoya, tethI kriyA niSphaLa thatI jaNAya che. te ja pramANe dAnAdi kriyA paNa manaHzuddhi vigere sAmagrI rahita. hoya, to te paNa niSphaLa ja thAya emAM kaMi doSa nathI. paNa jo tethI phala thatuM ja na hoya to te kriyA karavA koi taiyAra thAya nahIM. phaLanA kAraNa tarIke kriyA siddha hovAthI ja te zarU kare che, pachI phalanI aprApti sahacArinA vaiguNyathI thAya che. agnibhUti :- astu, tame kaho cho tema dAnAdi kriyAnuM phaLa ho; paraMtu jema kRSi vigere kriyAnuM dhAnya prApti vigere dRSTaphaLa che, tema te dAnAdikriyAnuM paNa manaHprasannatA vigere deSTaphaLa che, chatAM karmarUpa adRSTaphaLa mAnavAthI zo lAbha che ? bhagavanta :- mananI je prasannatA te paNa kriyArUpa ja che, eTale dAnAdi tathA kRSi vigere kriyA jema phaLavALI che, tema te mananI prasannatA paNa phaLavALI che, ane tenuM phaLa te karma ja che. kemake karmanA yogathI tenA pariNAma rUpe dareka samaye prANIone vAraMvAra je sukha-duHkharUpa phaLa utpanna thAya che ane mananI prasannatArUpa dAnAdi kriyAnuM phaLa, te paNa karmathI ja thAya che. agnibhUti :- tame hamaNAM ja kahyuM ke "dAnAdi kriyAnuM phaLa karma che" e uparathI dAnAdi kriyA ja karmanuM kAraNa che, ema kahyuM ane ahIM have mananI prasannatA vigerene karmanuM kAraNa kaho cho, to e pramANe kahevAthI tamArA kathanamAM paraspara virodha Ave che. bhagavatta :- amArA kathanamAM virodha nathI. kemake mananI prasannatA vigere kriyA karmanuM anantara karaNa che, ane mananI prasannatAnuM kAraNa dAnAdi kriyA che. eTale kAraNanA kAraNamAM kAraNapaNAno upacAra karyo che, tethI kaMi doSa nathI.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] bIjA gaNadharano vAda. hojja maNovittoe dANAikie va jar3a phalaM buddhI / taM na nimittattAo piMDo vva ghaDassa vinneo / / 1617 // evaM pi philayA kiriyA na kammaphalA pasattA te / sA tammettaphala cciya jaha maMsaphalo pasuviNAso || 1618 / / pAyaM ca jIvalogo vaTTai diTThapphalAsu kiriyAsu / aphilAsu puNa vaTTaD nAsaMkhabhAgo'vi || 1619 / / dAnAdi kriyA e ja manaHprasannatAnuM phaLa che, evI buddhi jo thatI hoya, to te ayogya che, kemake piMDa jema ghaTanuM nimitta che, tema te paNa tenuM nimitta che. e pramANe paNa dAnAdi kriyA daSTaphaLavALI thai, parantu tamArA kahevA mujaba karmarUpa phaLavALI na thai. jema pazuhiMsA te mAMsabhakSaNarUpa deSTa phaLavALI che, tema te dAnAdi kriyA paNa zlAghAdirUpa dRSTaphaLavALI che. ane loka paNa ghaNuM karIne dRSTaphaLavALI kriyAmAM ja pravarte che, adRSTaphaLavALI kriyAmAM to teno asaMkhyAtamo bhAga paNa pravartato nathI. 1917-18-19. [51 agnibhUti :- dAnAdi kriyAthI mananI prasannatA vigere thAya che, ane tethI ApavAnI icchAnA pariNAmanI vRddhi thavAthI punaH punaH te vyaktidAna de che. AthI mananI prasannatAnuM phaLa te dAnAdi kriyA ja che, paNa adRSTa evuM karma nathI. kAraNa ke te dRSTaphaLathI hetu siddha thAya che, to pachI karmarUpa ardaSTa phaLa mAnavAthI zuM prayojana ? bhagavanta :- ema nahIM, jema mATIno piMDa te ghaTanuM nimitta che, tema dAnAdi kriyA paNa mananI prasannatAnuM nimitta che. kAraNa ke koi supAtrane dAna Adi karavAthI cittane AhlAda vigere thatA jaNAya che. mATe je jenuM nimitta hoya, te tenuM phaLa kahI zakAya nahi, kemake ema kahevuM e ativirUddha che. agnibhUti :- parantu tame kahela kRSiAdinA dRSTAntathI paNa dAnAdi sarva kriyAo draSTa phaLavALI ja siddha thAya che, karmarUpa adRSTa phaLavALI nathI, kemake jema kRSi vigere kriyA dhAnyAdi prAptirUpa dRSTaphaLavALI che, tema dAnAdi kriyA paNa prazaMsA vigere koipaNa dRSTaphaLavALI che, to pachI adRSTaphaLavALI mAnavAthI zuM prayojana che ? kaMi ja nahIM. saMkSiptamAM eTaluM ja kahevAnuM che, ke sarva kriyA dRSTaphaLavALIja che, ema mAnavuM yogya che, paraMtu ardaSTaphaLavALI che, ema mAnavuM yogya nathI. udAharaNa tarIke pazuvinAzarUpa kriyA mAMsaprAptirUpa deSTaphaLavALIja che. kemake evo koi manuSya nathI, ke te adharmarUpa pazuhiMsA adRSTaphaLa mATe AraMbhe, parantu mAMsabhakSaNarUpa deSTaphaLane mATe ja AraMbhe che. mATe sarva kriyA dRSTaphaLavALIja che. ane vaLI loko paNa ghaNe bhAge kRSivANijya vigere daSTaphaLavALI kriyAmAMja pravRtti kare che. ardaSTaphaLavALI dAnAdi kriyAmAM to teno asaMkhyAtamo bhAga paNa pravRtti karato nathI. ghaNAja alpajano temAM pravRtti kare che. A sarva kahevAnuM tAtparya e che, ke jema hiMsAdi azubhakriyAmAM adRSTaphaLano abhAva che, tema dAnAdi zubhakriyAmAM adRSTaphaLano paNa abhAva thaze. 1617-1618-1619.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa2]. bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 uparokta dUSaNono parihAra karavA bhagavatta kahe che ke somma ! jau cciya jIvA pAyaM divapphalAsu vaTuMti / adiTThaphalAo vi hu tAo paDivajja teNeva // 1620 // iharA adiTTharahiyA savve muccejja te apayatteNaM / adiTThAraMbho ceva kilesabahulo havejjAhi // 1621 // he saumya ! je kAraNe jIvo ghaNAbhAge daSTaphaLavALI kriyAmAM ja pravarte che, te ja kAraNe te kriyAo adRSTaphaLavALI paNa che, ema aMgIkAra kara. anyathA adaSTa rahita sarvavo yatna vinA saMsArathI mukAi jAya, ane aAraMbha bahu kalezavALo thAya. 1620-162 1. he saumya ! agnibhUti gautama ! je kAraNe jIvo ghaNA bhAge kRSivANijya-hiMsA vigere dRSTaphaLavALI azubha kriyAmAM pravarte che, ane aSTaphaLavALI dAnAdi zubhakriyAmAM ghaNA thoDA jIvo pravarte che, te ja kAraNe te azubhakriyAo daSTaphaLavALI ane aSTaphaLavALI ubhaya prakAre che, ema aMgIkAra kara. jo ke kRSi-hiMsA vigere kriyA karanArAo deTaphaLa mATeja te kriyAo AraMbhe che, adharmane mATe nathI AraMbhatA, topaNa teo tenuM pAparUpa adRSTaphaLa bhogave che ja. jo ema na hoya, to ananta saMsArI jIvo kevI rIte hoI zake ? teo hiMsAdi azubha kriyAnuM aSTaphaLa icchatA nathI; topaNa pAparUpa adekhaphaLa bAMdhIne teo anantasaMsAramAM bhame che; ane dAnAdi kriyA karanArAo thaoNDA hoya che, topaNa teo tenuM dharmarUpa adRSTaphaLa pAmIne anukrame saMsArathI mUkAya che. agnibhUtiH- dAnAdi zubha kriyA karanArAoe je dharmarUpa adekhaphaLa iccheluM che, te teone bhale thAo; parantu je kRSi-hiMsAdi kriyA karanArAo adharmarUpa adRSTaphaLa icchatA nathI, te temane kevI rIte thAya ? bhagavanta - je avikala-saMpUrNa kAraNa hoya che, te potAnuM kArya utpanna karavAmAM koinI paNa icchAnI apekSA nathI rAkhatuM, te to potAnuM kArya kare che ja. jema koI kheDUta dhAnya vAvato hoya, te vakhate tenI ajJAta avasthAmAM koI kodarAnuM bIja tyAM paDI gayuM hoya, pachI te bIja jaLa vigere sAmagrIrUpa avikala (saMpUrNa) kAraNa pAmIne kheDUtanI icchA vinA paNa ugI nIkaLe che, tema kRSi hiMsA vigere paNa avikala kAraNavALAM hovAthI adharmarUpa kAryane utpanna kare che, emAM tenA kartAnI icchA kaMI upayogamAM nathI AvatI. je vivekIjano hoya che, teo dAnAdi kriyAmAM paNa phaLanI IcchA nathI karatA, to paNa avikala kAraNatAthI te kriyAo viziSTa prakAranuM dharmarUpa phaLa utpanna kare che ja. mATe zubha athavA azubha sarva kriyAnuM zubha athavA azubha adaSTa phaLa hoya che ja. anyathA eTale jo kRSi-hiMsA vigere azubha kriyAonuM adaSTa phaLa na hoya, to te kriyA karanArAo mRtyu pAmyA bAda tarata ja yatna vinA saMsArathI mukta thaIne mokSa pAme, ane tethI prAya: saMsAra zUnya thaI jAya. tathA adaSTa phaLavALI dAnAdi kriyAono AraMbha ja saMsAra paribhramaNanuM kAraNa thavAthI ati kalezavALo-durA thAya, kemake dAnAdi kriyA karanArAo
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [57 bhASAMtara] bIjA gaNadharano vAda. te karavA vaDe adekhaphaLano baMdha kare, ane tethI janmAntaramAM teno vipAka anubhavIne punaH dAnAdi kriyAmAM pravRtti kare, e pramANe vAraMvAra thavAthI teone anaMtasaMsAranI paraMparA prApta thAya. A pramANe thavAthI pariNAma e Ave ke kRSi-hiMsA vigere karanArA sarvane adRSTa saMcayanA abhAve mokSa prApta thAya, ane tevI kriyA karanAra koIpaNa saMsAramAM rahe nahIM, temaja teno azubhavipAka anubhavanAra paNa eka rahe nahI, mAtra dAnAdi zubha kriyA karanArA ane teno zubha phaLa vipAka bhogavanArAja rahe; paraMtu evuM kaMI jaNAtuM nathI. 1620-1621. jamaNiTThabhogabhAjo bahutaragA jaM ca neha maipuvaM / addivANiTThaphalaM koi vi kiriyaM samArabhai // 1622 / / teNa paDivajja kiriyA adidvegaMtiyapphalA savvA / diTThANegaMtaphalA sA'vi adivANubhAveNa // 1623 // ahavA phalAu kammaM kajjattaNao pasAhiyaM puvaM / paramANavo ghaDassa va kiriyANa tayaM phalaM bhinnaM // 1624 / / aSTa aniSTa phaLavALI kriyA koIpaNa buddhipUrvaka nathI karatA, topaNa azubha phaLa vipAka bhogavanArA prANIo ghaNA che, te kAraNe sarva kriyAo adRSTa ekAMta phaLavALI che - ema aMgIkAra kara. ane dRSTa anekAMtaphaLavALI kriyAo che, te paNa adaSTanA anubhAvathIja che. athavA phaLanA taphAvatathI tenuM kAraNa karma che ane te taphAvata kAryarUpa hovAthI karmane sAdhanAra pUrve siddha karyuM che. jema paramANuonuM kArya ghaTa che, tema kriyAonuM phaLa karma che, ane te karmarUpa phala kriyAothI bhinna che. 1622-1923-1624. A jagatamAM duHkhI jIvo ghaNA che, ane sukhI jIvo bahu thoDA che, ethI jaNAya che ke he saumya (agnibhUti) ! kRSi-vANijya hiMsA vigere kriyAthI janya azubha karmarUpa adRSTaphaLa duHkhI jIvone hoya che, ane dAnAdi kriyAjanya zubhakarmarUpa adaSTaphaLa sukhI jIvone hoya che, kAraNa ke azubhakriyA karanArA bahu vizeSa hoya che ane zubhakriyA karanArA bahu alpa hoya che. agnibhUti :- azubhakriyA karanArAone paNa jo adekhaphaLa hoya, to dAnAdi zubhakriyA karanArAonI jema teo paNa azubha adRSTaphaLanI IcchA kema koI karatA jaNAtA nathI ? bhagavatta - aSTa azubhaphaLavALI kriyA koIpaNa buddhipUrvaka AraMbhatuM nathI, tethI koI paNa tenI IcchA karatA jaNAtA nathI. mATe ema aMgIkAra kara ke sarva kriyAo ekAMta aSTaphaLavALI che. kAraNa ke savakiyAonuM adekhaphaLa to ekAntika che, ane je kriyAonuM dRSTaphaLa che, te to anekAntika che, eTale ke koIka kriyAnuM daSTaphaLa thAya che ane koIkanuM nathI thatuM. e daSTaphaLanuM je anekAntikapaNuM che te paNa adaSTanA prabhAvathI ja che ema mAnavuM. kemake samAna sAdhanathI AraMbhelI samAna kriyAomAM paNa keTalAkane phaLano vighAta jaNAya che ane keTalAkane vighAta nathI jaNAto, e badhuM adRSTa hetu sivAya ghaTe nahI. e adRSTa hetu te karma che, ane te phaLanI viSamatAnA kAraNarUpe pUrve siddha karela che. kemake tulya sAdhanonA phaLamAM paNa je vizeSa
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 taphAvata jaNAya che, te vizeSa-taphAvata kArya rUpa che, ane je kArya che, tenuM kAraNa avazya hoya che ja. jema paramANuo ghaTanuM kAraNa che, tema ahIM vizeSatArUpa phaLamAM je kAraNa che, te karma che. e karma sarva kriyAonuM adRSTa phaLa che ane te tenAthI bhinna che. karma te kArya che ane kriyAo te kAraNa che. kArya ane kAraNa paraspara bhinna hoya che. 1624-1623-1624. karma mUrtimAnuM che, tatsaMbaMdhI praznottara. Aha naNu muttamevaM muttaM ciya kajjamuttimattAo / iha jaha muttattaNao ghaDarasa paramANavo muttA // 1625 / / taha suhasaMvittIo saMbaMdhe veyaNubbhavAo ya / bajjhabalAhANAo pariNAmAo ya viNNeyaM // 1626 // AhAra ivAnala iva ghaDu ba nehAikayabalAhANo / khIramivodAharaNAI kammarUvittagamagAiM // 1627 // e pramANe to karma mUrtimAna thayuM, hA, kArya mUrtimAnuM hovAthI kAraNa paNa mUrtimAna hoya che, jema ghaTa mUrtimAnuM hovAthI tenuM kAraNa paramANuo paNa mUrtimAnuM che, tathA AhAranI jema jeno saMbaMdha thavAthI sukhAnubhava thAya, agninI jema jeno saMbaMdha thavAthI vedAnAnubhava thAya, cIkAzathI majabUta thayelA ghaTanI jema jeno saMbaMdha thavAthI bAhya vastuthI majabutatA thatI hoya ane dUdhanI jema je pariNAmi hoya, te mUrtimAnuM jANavuM, ItyAdi karmane mUrtimAn siddha karavAnAM udAharaNo che. 1625-1627. agnibhUti :- jo zarIrAdi kAryo joIne tenA kAraNabhUta karmanI siddhi karo cho, to te zarIrAdi kArya mUrtimAnu-rUpI hovAthI, tenuM kAraNa je karma te paNa mUrtimAnuM - rUpI siddha thaze. bhagavA - amane te ISTa che, kemake jenuM kArya mUrtimAnuM hoya che, tenuM kAraNa paNa ghaTanA kAraNabhUta paramANunI jema mUrtimAnuM hoya che, ane jenuM kArya mUrtimAnuM nathI tenuM kAraNa paNa jJAnanA kAraNabhUta AtmAnI jema mUrtimAnuM hotuM nathI. mATe karma mUrtimAnuM che. agnibhUti :- jo e pramANe kAraNa ane kAryanA saMbaMdhathI karmane rUpI siddha karatA ho, to huM puchuM ke sukha-duHkha vigere paNa karmanuM kArya che, e sukha-duHkhAdi kArya amUrta hovAthI tenuM kAraNa je karma te paNa amUrta siddha thaze, ane mUrta kAraNathI amUrta kAraNI evA amUrtakAryanI utpatti thavI te to ayogya che, vaLI ekaja vastumAM mUrtipaNuM ane amUrtapaNuM hovuM bIlakula ayogya che, kemake e paraspara atyaMta virUddha che. bhagavA - sukha-duHkha vigere AtmAnA dharma hovAthI AtmA teonuM samAyi kAraNa che, ane karma to temAM anna-pANI-sarpa viSa AdinI jema nimitta kAraNa che. mATe ethI kaMI emAM doSa Avato nathI. vaLI karma rUpI che, tene siddha karavAmAM cAra hetunA cAra dRSTAMto jANavAM. (1) jeno saMbaMdha thavAthI sukhAdino anubhava thAya, te azanAdi AhAranI jema mUrta hoya che, ane je AkAzanI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bIjA gaNadharano vAda. [55 jema amUrta hoya che, teno saMbaMdha thavAthI sukhAdino anubhava paNa thato nathI. ahIM karmanA saMbaMdhathI sukha-duHkhAdino anubhava thAya che, mATe te mUrtimAn che. (2) vaLI jeno saMbaMdha thavAthI vedanA utpanna thAya, te agninI jema mUrtimAnuM che. ahIMyAM karmanA saMbaMdhathI vedanA thAya che, mATe te rUpI che. (3) tathA AtmAnA jJAnAdi dharmothI bhinna chatAM puSpamALA-caMdana-strI vigere bAhyavastuvaDe, cikAzathI majabuta thatA ghaTanI jema baLavAnuM thAya che, tethI te mUrta hoya che. mithyAtvAdirUpa hetuvaDe karmane upacayarUpa baLa prApta thAya che, mATe te rUpI che. ane (4) vaLI karma rUpI che, kemake te AtmAdithI vyatirikta (bhinna) chatAM dUdhanI jema pariNAmi che. ItyAdi hetu ane udAharaNo karmane rUpI siddha karanArAM jANavAM. 1925-1626-1627. aha mayamasiddhameyaM pariNAmAu tti so'vi kjjaao| siddho pariNAmo se dahipariNAmAdiva payassa // 1628 // anbhAdivigArANaM jaha becittaM viNA vi kammeNaM / taha jai saMsArINaM havejja ko nAma to doso ? // 1629 // "pariNAmi hovAthI" (karmarUpI che.) e hetu asiddha che, ema mAnato hoya, to te ayogya che; kemake karmanA kArya tarIke zarIrAdirUpa pariNAma jaNAya che, tethI te zarIrarUpa pariNAmI kArya hovAthI karmano pariNAmibhAva avazya siddha che. jenuM kArya pariNAmi jaNAya, te pote paNa pariNAmi hoya che, ema nizcaya thAya che.) jema dahIMno chAzarUpe pariNAma thAya che, tethI te dahIMnuM kAraNa dUdha paNa pariNAmi che - ema jaNAya che. tevI rIte karmamAM paNa jANavuM. vaLI agnibhUti kahe che ke jema-AkAza vigerenA vikAronuM vicitrapaNuM karma vinA paNa jaNAya che, tema saMsArI jIvonuM paNa sukha-duHkhAdi bhAve vicitrapaNuM mAnIe to zuM doSa che ? 16281629. enA uttaramAM karUNAlu bhagavanta mahAvIra deva kahe che ke - kammammi va ko bheo jaha bajjharodhacittayA siddhA / taha kammapoggalANa vi vicittayA jIvasahiyANaM // 1630 // bajjhANa cittayA jai paDivannA kammaNo viseseNa / jIvANugayarasa mayA bhattINa va sippinatthANaM // 1631 // karmamAM paNa vicitratA mAnavAmAM zo bheda che ? jema bAhyaskaMdhanI vicitratA siddha che, tema jIva sahita karmapudgalonI vicitratA paNa siddha che. jo bAhya pudgalonI vicitratA mAne che to pachI karmapugalonI vicitratA to jIvanacarita hovAthI vizeSa karIne mAnavI joIe. jema citrakAre banAvela citrAmaNonA jIvAdi AkAravALA pudgalomAM vicitratA che tema ahIM paNa jANavuM. he saumya! gaMdharvanagara-IndradhanuSya Adi abhravikAronI gRha-devamaMdira-prAkAra-vRkSa-kRSNanIla rakta-AdibhAve vicitratA tuM mAne che, to pachI karmanI aMdara vicitratA mAnavAmAM tane zuM doSa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56]. bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che ? jema sarvajanone pratIta evA IndradhanuSaAdi bAhyapugalaskaMdhonI vicitratA tane mAnya che, tema AMtarIka karmaskaMdhomAM pudgalamayatA samAna hovAthI ane te jIvasahita hovAthI sukha-duHkhAdi utpanna karavA vaDe vizeSe karIne vicitratAnuM kAraNa che, to pachI tenI vicitratA kema nathI mAnato ? abhra (vAdaLA) vigere bAhyapugalo vividharUpe pariNAma pAme che, to pachI jIve grahaNa karelA karmayugalo vividha prakAre pariNAma pAme emAM zuM Azcarya che? kahevAnuM tAtparya e che ke jIve grahaNa nahI karela abhrAdi-bAhya pudgalonI vividhAkAra pariNatirUpa vicitratA te mAnI che, to jIvAnugata karmayugalonI tevI vicitratA tAre avazya mAnavI joIe. je citrakAra Adi zilpie grahaNa karela citra-lepya-kASTha karmAnugata pudgalonI pariNAmavicitratA che, te vicitratA vistrasApariNAmathI pariNAma pAmela IndradhanuSa AdinI pudgalonA pariNAmanI vicitratAthI viziSTa prakAranI che, ema jaNAya che, tevI rIte jIve grahaNa karela karmapugalonI paNa sukha-duHkhAdi jananarUpa vicitratA viziSTa prakAranI che. 1630-1631. to jai taNumettaM ciya havejja kA kammakappaNA nAma ? / kammaM pi naNu taNu cciya saNhaiyarabhaMtarA navaraM // 1632 // ko tIe viNA doso thUlAe sabahA vippamukkassa / reBUTTmAvo to ya saMsAravatti 26rUrI sabavimokkhAvattI nikkAraNau ba savvasaMsAro / bhavamukkANaM ca puNo saMsaraNamao aNAsAso // 1634 // jo e pramANe vicitra pariNati kahetA ho to te pariNati zarIramAtraja che, temAM karmanI kalpanA karavAnuM zuM prayojana che? ema na kahevuM, kema ke karma paNa zarIraja che, mAtra te atisUkSma ane abhyantara che, eTaluM vizeSa che. e sUkSmazarIra na mAnavAthI zo doSa Ave? skUlazarIrathI mukta thayelA jIvane bhavAMtaramAM te vinA deha grahaNa na thAya, ane tethI saMsArano viccheda thAya. ema thavAthI sarvane mokSa prApti thAya athavA kAraNa sivAya sarvane saMsAra prApta thAya, ane bhavathI mukAelA siddhone paNa punaH saMsAra prApta thAya, ema thavAthI mokSamAM paNa sthiti na thAya. 1632-33-34. agnibhUti :- jo abhravikAranI jema karmapulonI vicitra pariNati mAnIe, to pachI jema vicitratA svabhAvathIja thAya che, tema samasta janone pratyakSa A zarIra paNa surUpa-kurUpasukha-duHkhAdi bhAve svabhAvathI ja pariNAma pAme che, ema mAnavuM ja basa che, paraMtu vacce tenI vicitratAnA hetubhUta karmanI kalpanA karavI nirarthaka che. kemake sarvapudgalonA pariNAmanI vicitratA svabhAvathIja siddha thAya che. bhagavana - abhravikAranI jema zarIranI vicitratA mAnIe chIe, karma paNa sUkSma zarIra ja che; mAtra e atisUkSma-atIndriya ane abhyantara hovAthI jIvanI sAthe gADha saMzliSTa che (saMbaMdhavALuM che.) ane tethI jema abrAdi vikAranI jema bAhya pUla zarIranI vicitratA manAya che, tema karmazarIra (kArmaNazarIra)nI vicitratA paNa mAnavI joIe.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) bIjA gaNadharano vAda. [57 agnibhUti :- abrAdi vikAranI jema bAhya sthUla zarIranI vicitratA pratyakSa jaNAya che, tethI te mAnI zakAya che, paraMtu AMtarika karmarUpa sUkSma zarIranI vicitratA kevI rIte mAnI zakAya ? kemake te sUkSma zarIra to sarvathA apratyakSa che. eTale jo tene na mAnIe to zo doSa Ave ? bhagavatta - jo te sUkSma kArmaNazarIra na mAnavAmAM Ave, to mRtyukALe pUla zarIrathI mUkAela jIvane bhavAntaramAM punaH sthUla zarIranI prAptinA kAraNabhUta je sUkSma zarIra che, te vinA te sthUla zarIranI prApti na thAya. kemake kAraNa vinA anya zarIranuM grahaNa thaI zake nahi. ane tethI anya zarIranI prApti vinA maraNa pAmyA bAda zarIra rahita thavAthI sarva jIvone yatna vinAja saMsArano cheda thAya. ema thavAthI sarva jIvone mokSa prApti thAya, athavA zarIra vinAnA jIvone paNa saMsAramAM rakhaDavAnuM thAya, tethI niSkAraNa sarvane saMsArabhramaNa thAya, eja pramANe bhavathI mUkAelA siddhone paNa akasmAta-kAraNa sivAya saMsAra bhramaNa thAya, ane eja pramANe pAchuM mokSagamana thAya, A rIte thavAthI mokSamAM paNa sthiti na thAya. vicitratAnA kAraNabhUta karmane na mAnavAthI A doSo prApta thAya che mATe vicitratAnAM kAraNabhUta karmane tuM aMgIkAra kara. 163ra1633-1634. muttassAmuttimayA jIveNa kahaM havejja saMbaMdho ? / somma ghaDassa bva nabhasA jaha vA dabbarasa kiriyAe // 1635 / ahavA paccakkhaM ciya jIvovanibaMdhaNaM jaha zarIraM / / ciTThai kammayamevaM bhavaMtare jIvasaMjuttaM // 1636 // mUrtakarmano amUrti AtmA sAthe saMbaMdha kema thaI zake ? saumya ! jema ghaTano AkAza sAthe, athavA dravyano kriyA sAthe saMbaMdha thAya che, tema A saMbaMdha hoya che; athavA pratyakSa jaNAtuM jIvanA saMbaMdhavALuM A sthUla zarIra jema varte che, tema bhavAntaramAM gati karatA jIvanI sAthe lAgeluM kArpaNa zarIra che, te tuM aMgIkAra kara. 1635-1636. agnibhUti - tame karma mUrta che ema pUrve kahyuM che, to te mUrtakarmano amUrta evA AtmA sAthe saMyoga saMbaMdha athavA samavAya saMbaMdha kevI rIte thaI zake ? AthI mane to karmanI siddhimAM e bIjuM paNa chidra jaNAya che. bhagavA - bhadra! jema mUrta evA ghaTano amUrta evA AkAzanI sAthe saMyoga saMbaMdha che, tathA aMguli Adi dravyano saMkocana prasAraNa Adi kriyAnI sAthe samavAya saMbaMdha che, tema ahIM paNa AtmA ane karmano saMbaMdha che. athavA jema A bAhya sthUla zarIra jIvanI sAthe saMbaMdhavALuM pratyakSa ceSTA karatuM jaNAya che, tevI rIte bhavAntaramAM jatA jIvanI sAthe saMbaMdhavALuM kArmaNa zarIra paNa aMgIkAra kara. dharmAstikAya adharmAstikAyanAM nimitte, jIvanI sAthe saMbaMdhavALuM bAhya zarIra ceSTA kare che, ema tuM kaheto hoya, to ame tane pUchIe chIe ke e dharma ane adharma mUrti che ke amUrta che? jo mUrta che ema kaheto hoya to temano amUrta AtmAnI sAthe saMbaMdha kevI rIte che? game te prakAre temano AtmA sAthe saMbaMdha che, ema mAnato hoya to pachI karmano tenI sAthe tevI rIte saMbaMdha kema nathI mAnato? ane jo dharma adharma amUrta che evuM tAruM maMtavya
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58]. bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hoya, to bAhya-mUrti-sthUla zarIranI sAthe te amUrtano saMbaMdha kevI rIte thAya? kemake tArA abhiprAya mUrtinI sAthe amUrtano saMbaMdha ayogya che, ane teonA saMbaMdha vinA bAhya zarIranI ceSTAnA teo nimitta thAya, e to ghaTe nahi. ane jo amUrta dharma ane adharmano bAhya mUrti zarIranI sAthe saMbaMdha che, ema mAnato ho, to jIva ane karmano paNa tevI rIte saMbaMdha mAnavAmAM tane zuM doSa che ? 1635-1636. mUrtakarma vaDe amUrta AtmAne anugraha upaghAta kema thAya? te zaMkAnuM samAdhAna karatA vedokta vacanathI karmanI siddhi kare che. mutteNAmuttimao uvadhAyA-'NuggahA kahaM hojjA ? / naha viUTTI marApA-dahiM krUol/ ahavA negaMto'yaM saMsArI sabbahA amutto tti / jamaNAIkammasaMtaipariNAmAvannarUvo so // 1638 / / saMtANo'NAIu paropparaM heuheubhAvAo / deharasa ya kammarasa ya goyama ! bIyaM-kurANaM va / / 1639 / / kamme cAsar3a goyama ! jamaggihottAra saggakAmassa / veyavihiyaM vihaNNai dANAiphalaM ca loyammi // 1640 // mUrtakarmavaDe amUrta AtmAne anugraha upaghAta kema thAya ? uttara - jema madirApAna ane auSadhAdi vaDe vijJAnAdine (anugraha ne upaghAta) thAya che tema, athavA A saMsArI jIva ekAMte sarvathA amUrtaja nathI, kemake te anAdi karmasaMtatinA pariNAmane pAmela che, (tethI kathaMcita rUpI che.) he agnibhUti gautama ! bIja ane aMkuranI jema zarIra ane karmano paraspara hetu ane hetumabhAva hovAthI karmasaMtAna anAdi che. vaLI te gautama ! jo karma na hoya, to svarganI IcchAvALAe agnihotrAdi karavAM, ema je vedamAM kahyuM che te, ane lokamAM karAtA dAnAdi, tenA badhA phaLano nAza thAya. 1637-1638-1939-1940. agnibhUti :- mUrtakarmavaDe amUrta AtmAne harSa-paritApa vigere anugraha upaghAta kevI rIte thaI zake ? jema amUrta AkAzane mUrtimAnuM caMdana agnijavALAdikathI anugraha ke upaghAta nathI thato, tema amUrta AtmAne paNa te na thavo joIe. bhagavatta - vijJAna-vivAda karavAnI IcchA-dhIraja-smRti vigere AtmAnA amUrta dharmo che, temane madirApAna-dhaturo-viSa ane kIDI vigerenA bhakSaNathI upaghAta thAya che, ane dUdha-sAkaraghIthI bharela auSadhi vigere khAvAthI anugraha thAya che, tema ahIM paNa samajavuM. athavA A saMsArI AtmA ekAMte sarvathA amUrta nathI, kemake anAdi karma saMtatithI pariNAmAntarane pAmelo che, AtmA agni ane lohapiMDanA saMbaMdhanA nyAye karmanI sAthe maLelo che ane karma mUrtimAn hovAthI AtmA paNa tenAthI kathaMcit ananya hovAne lIdhe amUrta chatAM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] bIjA gaNadharano vAda. [59 paNa kathaMcit mUrta che. tethI mUrtakarma vaDe amUrta cetanAmaya AtmAne anugraha-upaghAta thAya che, ane AkAza amUrta tathA acetana hovAthI tene tenAthI anugraha-upaghAta nathI thatA. vaLI he gautama ! bIja ane aMkuranI jema zarIra ane karmano paraspara hetu hetumadbhAva hovAthI karma saMtAna anAdi che. jema bIjavaDe aMkuro thAya che, ane aMkurAthI punaH bIja thAya che, tema zarIravaDe karma thAya che, ane karmavaDe punaH zarIra thAya che, e pramANe vAraMvAra anAdikALathI paraspara kArya ane kAraNabhAva hoya che. je vastuono e pramANe anyoanya hetu-hetumabhAva hoya che, te bIjAMkura athavA pitA putranI jema anAdi saMtAnavALuM hoya che. ahIM zarI2 ane karmano paraspara tevo bhAva che, tethI karma saMtAna anAdi che. ane jo karmano bIlakula abhAva mAnavAmAM Ave, to svarganI IcchAvALAne agnihotrAdivaDe svargAdirUpa phaLa vedamAM kahyuM che te, ane lokamAM dAnAdi kriyAonuM phaLa svargAdi kahyuM che, te sarvano nAza thAya che. mATe anAdi saMtAnavALuM karma che ema mAna. 1637-1638-1939-1940, vizvanI vicitratA karanAra karma na mAnatAM IzvarAdi mAnavAmAM Ave, to temAM je aneka doSo prApta thAya te kahe che. kammamaNicchaMto vA suddhaM ciya jIvamissarAI vA / maNNasi dehAINaM jaM kattAraM na so jutto || 1641 // uvagaraNAbhAvAo nicceTThA-'muttayAio vAvi / saravedArameLavi tunayA vAGaLavacA vaT I642ii karmano abhAva mAnIne zarIra vigereno kartA kevaLa zuddhajIva athavA IzvarAdi che, ema tuM mAnato hoya to te paNa ayogya che; kemake upakaraNanA abhAvathI, ceSTArahita hovAthI ane amUrtAdisvarUpa hovAthI karma vinA jIva vigere zarIrAdi kArya karI zakatA nathI. IzvaranA zarIrAraMbhamAM paNa eja doSa Avaze athavA anavasthA thaze. 1641-164ra. he agnibhUti ! karma sivAya kevaLa zuddha AtmA-Izvara-avyakata-kALa-niyati-yadA vigerene zarIrAdinA kartA tarIke tuM mAnIza, to te paNa ayukta che; kAraNa ke daMDAdi upakaraNa vinAnA kuMbhAranI jema karma rahita evo AtmA ke IzvarAdi paNa zarIra vigere kAryane upakaraNanA abhAve karatA nathI. jIva vigerene zarIrAdino AraMbha karavAmAM karma vinA bIjuM upakaraNa ghaTatuM nathI, kemake garbhAdi avasthAmAM e sivAya anya upakaraNa saMbhave nahIM. temaja karma vinAno jIva zukra (vIrya) ane zoNIta (rUdhIra) Adi paNa grahaNa na kare. vaLI AkAzanI jema niSkriya-amUrtaazarIrI ane sarvagata hovAthI temaja paramANunI jema ekaja hovAthI karma vinA koI jIva zarIrAdine AraMbhato nathI. zarIravAn Izvara dehAdi sarva kAryo AraMbhe che, ema jo kahIza, to te paNa ayogya che, kAraNa ke temAM uparokta doSa Avaze. kemake daMDAdi upakaraNa vinAnA - kuMbhAranI jema karma vinAno Izvara upakaraNa rahita hovAthI potAnuM zarIra karI zakato nathI. koI anya Izvara te IzvaranuM zarIra kare che, ema kaheto hoya, to ame pUchIe chIe ke e Izvara -.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6o] bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 paNa zarIravALo che, ke zarIra vinAno che ? jo zarIra vinAno hoya, to te upara kahyA mujaba upakaraNa rahita hovAthI zarIra karI zake nahI; ane jo zarIravALo anya Izvara te IzvaranuM zarIra karato hoya, to tenA karanAra paNa anya zarIravALo Izvara hovo joIe, tenA paNa zarIrane karanAra anya Izvara hovo joIe. e pramANe chevaTa anavasthA prApta thAya, ane tema mAnavuM to sarvathA aniSTa che. mATe zarIra vigereno kartA Izvara che, ema mAnavuM sarvathA ayukta che, paraMtu karma sahita jIva ja teno kartA che, ema mAnavuM te yuktiyukta che. vaLI jo Izvara prayojana sivAya zarIrAdi kare, to te unmatta jevoja gaNAya, ane tema karavAmAM koI prayojana mAnavAmAM Ave, to te IzvaranuM IzvarapaNuM na rahe. kAraNa ke anAdi zuddha AtmAne dehAdi karavAnI IcchA hoI zake nahi. kemake IcchA te rogavikalpasvarUpa che, ItyAdi ahIM ghaNuM kahI zakAya ema che, paraMtu graMtha vistAranA bhayathI ahIM nathI kahetA. eja yukitaothI viSNu-brahmA vigere paNa kartA tarIke ghaTI zakatA nathI. ema samajavuM. 1641-1642. ahava sahAvaM mannasi vinnnnaannghnnaaiveyvuttaao| taha bahudosaM goyama ! tANaM ca payANamayamattho // 1643 // (ra) chinnabhinna saMrazmi niuoLa vara-marapavipramuvi | so samaNo pabbaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1644 // 605 / / dehAdinI vicitrahmanuM kAraNa svabhAva mAnavAmAM Ave, to temAM paNa aneka doSo Ave che. athavA vijJAnadhana Adi vedapadothI zarIrAdino kartA svabhAva mAnIza, to tema mAnavAthI paNa he gautama ! bahu doSa Avaze. te padono satya artha A pramANe che. e pramANe jarA ane maraNathI mukta thayelA jinezvare te padono artha karIne tenA saMzayano cheda karyo, eTale pAMcaso ziSyo sahita teNe dIkSA aMgIkAra karI. vijJAnadhana teo teo" ItyAdi vedavAkya sAMbhaLIne keTalAka loka zarIrAdinA kartA tarIke svabhAvane ja mAne che, e pramANe mAnanArAo kahe che ke "svabhAvavAdIo sarva hetunI apekSA vinAja padArthonI utpatti kahe che, teo potAnuM kAraNa paNa kaMI kahetA nathI. teo kahe che, ke kamalane vize kaMTakAdinI vicitratA koNa kare che? moranA pIMchA vigerenuM vicitrapaNuM koNe karyuM che ? (koIe nahI) ahIM duniyAmAM je kaMI che, te sarva hetu vinAnuM ja che, jema kAMTAonuM tIrNapaNuM vigere svabhAvika che, tema A sukha vigere paNa svabhAvika che, emAM kaMI hetu nathI." e pramANe jema teo mAne che, tevI rIte jo tuM paNa mAnato hoya to e mAnyatAmAM paNa ghaNA doSo Ave che. kemake je loka zarIrAdino kartA svabhAva mAne che, te svabhAva, koI vastuvizeSa che, akAraNatA che, ke vastuno dharma che ? A traNamAMthI te zuM che ? svabhAva koI vastuvizeSa che, tema to nahI kahI zakAya, kAraNa ke te vastu che, ema jaNAvanAruM koI pramANa nathI, ane apramANika vastune paNa vastu rUpe mAnato hoya, to tArA abhiprAye karma paNa apramANika
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bIjA gaNadharano vAda. [61 che, tene paNa tuM vasturUpe kema nathI mAnato ? vaLI e vastuvizeSa rUpa jo svabhAva che, to te mUrta che, ke amUrta che? jo mUrta hoya, to "svabhAva" evA judA nAmathI karma ja mAnya gaNAya, ane jo te amUrta hoya, to te upakaraNa rahita hovAthI AkAzanI jema koIno paNa karyA thaI zake nahi. vaLI zarIrAdi mUrta kAryanuM amUrta svabhAva kAraNa thAya, te yogya paNa na gaNAya, mATe svabhAva te koI vastuvizeSa nathI. - have jo svabhAva te akAraNatA che, ema mAnavAmAM Ave, to eno artha evo thayo, ke kAraNa vinA dehAdi sarva utpanna thAya che, ema thavAthI to kAraNano abhAva sarvatra samAna hovAthI ekIsAthe sarva zarIrAdi utpanna thavAM joIe. vaLI e pramANe mAnavAthI zarIrAdi hetu vinA akasmAtu utpanna thAya che, ema mAnavuM paDe, ane ema mAnavuM te to sarvathA ayukta che, kemake je akasmAtu-hetu vinA utpanna thAya che, te abhra vigerenA vikAranI jema AdimAn pratiniyataAkAravALuM nathI hotuM, ane zarIrAdi to AdimAna tathA pratiniyataAkAravALA hoya che, mATe te Akasmika na gaNAya, paraMtu karmarUpa hetusahita gaNAya kemake te dehAdi ghaTanI jema pratiniyataAkAravALA hovAthI upakaraNavALA tenA kartAe te karelA che, ema jaNAya che, ane garbhAdi avasthAmAM karma sivAya bIjAM upakaraNa ghaTI zake nahi mATe te karmarUpa hetuyukta che. svabhAva e vastuno dharma che, ema kahevAmAM Ave, to temAM vijJAnAdinI jema jo AtmAno dharma hoya, to te AkAzanI jema amUrta hovAthI zarIrAdinuM kAraNa thaI zake nahi. ane jo svabhAva koI mUrta vastuno dharma che, ema kahevAmAM Ave to kaMI harakata nathI, kemake karma e pudgalAstikAyano paryAya ja che, ane teno tevo svabhAva che, eTale mUrtavastuno dharma mAnavAmAM kaMI doSa nathI. vaLI he agnibhUti ! "puruSa paTuM sarva" ItyAdi vedavAkya sAMbhaLIne paNa tane karmasaMbaMdhI saMzaya thayo che. kAraNa ke e padono artha tuM evo mAne che ke "A pratyakSa jaNAtuM sarva cetanAcetana svarUpa, je thaI gayuM che ke, je thavAnuM che te, je mokSano svAmI che te, je AhAra vaDe vRddhi pAme che te, je pazu Adi cAle che te, je pavatadi nathI cAlatA te, je merU Adi dUra che te, je najIkamAM che te, je sarvanI abhyattara che ane je sarvanI bahAra che te, e sarva purUSaAtmAja che, ethI atirikta karma nAme koI vastusattA nathI. tathA "vijJAna naTri' vagere vedanAM pado paNa karmano abhAva pratipAdana karanArAM che, ema tuM mAne che. kAraNa ke e ubhaya padomAM avadhAraNa vAcI je iva kAra che, te karmanI sattAnA abhAvane siddha karanAro che ema huM mAne che. je vedanA padono artha tuM e pramANe mAne che, te artha te pramANe nathI, paraMtu teno artha huM kahuM chuM te pramANe che, tuM lakSapUrvaka sAMbhaLa. "puruSa jIve ItyAdi vedanAM pado AtmAnI stuti karanArA, temaja jAti Adi madano tyAga karavA mATe advaitabhAva pratipAdana karanArAM che; paraMtu karmanI sattAno abhAva pratipAdana karanArAM nathI. vedanAM keTalAMka vAkyo vidhivAda pratipAdana karanArAM che, keTalAMka vAkyo arthavAda pratipAdana karanArAM che, ane keTalAMka vAkyo anuvAda pratipAdana karanArAM che. temAM "norve guhuyAti vAma:" eTale svarganI IcchA vALAe
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] bIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 agnihotra (yajJa) karavo, ItyAdi vAkyo vidhivAdane kahenArAM che. arthavAda be prakAre hoya che; stuti arthavAda ane nidAarthavAda, temAM "puruSa iveTuM sarvama" ItyAdi vAkyo, ane " sarvavid yasyaiSa mahimA bhuvi divye brahmapure hyeSa vyomni AtmA supratiSThitastamakSaraM vedayate yastu sa sarvajJa: sarvavid sarvamevAviveza." ItyAdi vAkyo-tathA "rayA pUyADaDaDDatya san vAmAna vanati" ItyAdi vAkyo stutirUpa arthavAdane pratipAdana karanArAM che. prazna :- puNya pUrNA Adi vAkyo vidhivAda pratipAdana karanArAM kema na gaNAya? uttara - jo e vAkyone vidhivAda pratipAdana karanArAM mAnavAmAM Ave to zeSa agnihotrAdi anuSThAna nirarthaka thAya. Ug : prathama yajJa yonima: coDanenikhavADajona yugane rasa nartamaJpatata" ahIM A vAkyamAM pazumedha vigere prathama karavAnI nindA karI che, tethI e vAkya | nindArtha pratipAdaka gaNAya. "dvArA narasAra saMvatsara" 3maniWT" nirdikarI meSana" A vigere vAkyo anuvAda pratipAdana karanArAM che, kemake emAM lokaprasiddha arthanuM ja kathana karyuM che. e traNa prakAranA vAkyomAMthI ahiM "puruSa adra sarva" ItyAdi vedanAM pado stutirUpa arthavAda kare che. tathA "vijJAnadhana teo" ItyAdi padono artha A pramANe jANavo. jemake vijJAnaghana evo AtmA bhUtothI bhinna che, ane te zarIrAdi kAryano karyA che, te kartA hovAthI tene kArya karavAmAM koI karaNa hovuM joIe-ema anumAna karAya che. jyAM jyAM kartA ane kAryano bhAva hoya, tyAM tyAM avazya karaNa hovuM joIe. jema luhAra ane loDhAnA piMDano sadbhAva hovAthI tyAM karaNabhUta sAMDaso hoya che, tema ahIM paNa AtmAne zarIrAdi kArya karavAmAM je karaNabhUta thAya che, te karma che. mATe karma che, ema aMgIkAra kara. vaLI sAkSAt karmanI sattA pratipAdana karanArAM vedavAkyo paNa che. ": puNena varmA, pApa: pena varma" eTale pavitra kAryathI puNya ane apavitra kAryavI pApa thAya che. A pramANe AgamathI paNa karmanI siddhi thAya che. mATe karma saMbaMdhI saMzayano tyAga karIne karma che - ema nizcayathI aMgIkAra kara. e pramANe jarA ane maraNathI mUkAelA evA zrImAnuM jinezvara bhagavatte agnibhUtijInA saMzayano nAza karyo, eTale teoe potAnA pAMcaso ziSyo sahita bhagavanta pAse dIkSA grahaNa karI. 1644. // dvitIyo gaNadharavAdaH samAptaH // have trIjA gaNadhara saMbaMdhI vakatavyatA kahe che. (153) te pabbaiNa souM, taio AgacchaI jiNasagAse / vaccAmi NaM vaMdAmI, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1645 // 606 // sIsatteNovagayA, saMparyAMmada-ggibhUiNo jassa / tihuyaNakayappaNAmo, sa mahAbhAgo'bhigamaNijjo // 1646 // (malla0ni0) tadabhigamaNa-vaMdaNo-vAsaNAiNA hojja pUyapAvo'haM / vocchiNNasaMsao vA vottuM patto jiNasagAse // 1647 // (malla0ni0)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] trIjA gaNadharano vAda. [63 (154) AbhaTTo ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamakkeNaM / nAme ya mojuM ca savvapU sarizI ( I6486ool/ (155) tajjIva tarasarIraMti saMsao na'vi ya pacchase kiMci / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1649 // 608 // te indrabhUti ane agnibhUtie dIkSA lIdhI ema sAMbhaLIne, trIjA vAyubhUti nAmanA tijopAdhyAya, jinezvara pAse Ave che, prathama te vicAre che ke "have huM tyAM jaIne temane vaMdana karIza, vaMdana karIne temanI sevA karIza, kemake hamaNAM ja IndrabhUti ane agnibhUti jenA ziSya thayA che, ane jene tribhuvananA loko praNAma kare che, evA e mahAbhAgyavAnanI pAse mAre javuM joIe, ane temanI pAse jaIne temane vaMdana-upAsanAdi karIne huM pApa rahita thAuM. temaja saMzaya rahita paNa thAuM. e pramANe vicArIne te jinezvara pAse AvyA, eTale janma-jarA ane maraNathI mUkAelA, sarvajJa-sarvadarzI bhagavAn jinezvare temane nAma ane gotrapUrvaka bolAvyA - "he vAyubhUti gautama ! tane evo saMzaya che, ke je jIva che teja zarIra che, ke anya kaMI che ? Avo saMzaya che, to pachI mane te tuM pUchato kema nathI ? e saMzaya tane viruddha evAM vedanAM pado sAMbhaLavAthI thayo che, paNa te vedapadono artha tuM jANato nathI, teno kharo artha huM kahuM chuM te pramANe che." 1645-1649. vasuhAibhUyasamudayasaMbhUyA ceyaNe tti te sNkaa| patteyamadiTThA vi hu majjaMgamau vva samudAye // 1650 // jaha majjaMgesu mao vIsumadiTTho'vi samudae houM / kAlaMtare viNassai taha bhUyagaNammi ceyaNNaM // 1651 // pRthvI Adi bhUtonA samudAyathI thayela cetanA che, kemake madyanA aMgonI jema te pratyekamAM na jaNAtAM samudAyamAM ja jAya che ema tane zaMkA che. jema madyanA judA judA aMgomAM mada nathI jaNAto, paNa tenA samudAyamAM te utpanna thaIne kALAntare nAza pAme che, tema cetanA paNa bhUtasamudAyamAM utpanna thaIne kALAntare nAza pAme che. 1650-1651. pRthvI-apa-teja ane vAyu e bhUtonA samudAyathI pUrve asat (achatI) evI cetanA utpanna thAya che, jema dhAtakI puSpa-goLa vigere maghanA judA judA aMgomAM mada nathI jaNAto, paNa te dhAtakI puSpAdinA samudAyamAM te jaNAya che - tevI ja rIte pRthvI Adi judA judA bhUtonI pratyeka avasthAmAM cetanA nathI jaNAtI, paNa te cetanA, bhUtonA samudAyamAM to pratyakSapaNe jaNAya che, mATe cetanA te bhUtanA samudAyano dharma che. vaLI jema madyanA aMgomAM pratyeka avasthAmAM nahI jaNAto madabhAva, tenA samudAyamAM utpanna thaIne, ane keTaloka vakhata rahIne kALAntare te madabhAva nAza pAme che - tevI ja rIte pratyeka bhUtamAM nahIM jaNAtI cetanA, bhUtanA samudAyamAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64) trIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 utpanna thaIne, keTalIka vakhata rahIne, kALAntare tathA prakAranI vinAzaka evI sAmagrI maLavAthI nAza pAme che. A uparathI anvaya-vyatirekathI nizcaya thAya che, ke caitanya e bhUtonA samudAyano dharma che. kemake je pratyeka samudAyimAM na jaNAtAM tenA samudAyamAM ja jaNAya, te tenA samudAyamAtrano ja dharma hoya che. jema pratyeka madyogomAM nahIM jaNAto mada, madhrAMganA samudAyamAM jaNAya che, tethI te teono dharma che. tema cetanA paNa bhUtanA samudAyamAM ja utpanna thAya che, pRthaka nathI thatI, mATe te teno dharma che. dharma ane dharmano paraspara abheda hoya che, bheda mAnavAmAM Ave, to ghaTa ane paTanI jema te banneno paraspara dharma-dharmI bhAva ghaTe nahI, mATe je caitanyarUpa jIva che, te zarIra ja che, kemake cetanA e bhUtono dharma che, ane zarIra te bhUtono samudAya che, ane e banne dharma-dharmIno abheda hovAthI eka ja che. vaLI bIjA vedavAkyothI jIva zarIrathI bhinna che, evuM paNa saMbhaLAya che, jemake "nahi hai azarIrI priyapriyajyotirita, 3rzarIra va vasaMta priyapriye na pUrAta: " eTale zarIravALA AtmAne priyApriyano abhAva nathI, ane zarIra vinAnA zuddha AtmAne priyApriya sparzatA nathI. AthI tane upara mujaba saMzaya thayo che, paNa te ayogya che, kAraNa ke - patteyamabhAvAo na reNutellaM va samudae ceyA / majjaMgasuM tu mao vIsuM pi na savvaso nanthi // 1652 // bhami-dhaNi-vitaNhayAI patteyaM pi hu jahA mayaMgesu / taha jai bhUesu bhave ceyA to samudae hojA // 1653 // jai vA savvAbhAvo vIsaM to kiM tadaMganiyamo'yaM ? / tassamudayaniyamo vA annesu vi to havejjAhi // 1654 // jema pratyeka retInA kaNamAM telano abhAva hovAthI tenA samudAyamAM paNa te nathI hotuM, tema pratyeka bhUtomAM cetanAnA abhAvathI te bhUtanA samudAyamAM paNa te cetanA nathI hotI. vaLI madhanA pRthapha pRthaka aMgomAM madano sarvathA abhAva paNa nathI; paNa jema dareka judA judA madyogamAM bhramaNa zakti, tRpti karavAnI zakti, tRSA rahita karavAnI zakti vigere judA judA madyanA guNo che, tema jo bhUtomAM paNa kaMIka kaMIka cetanA hoya, to te samudAyamAM saMpUrNa thAya. paNa jo judA judA madyogomAM sarvathA ja madazaktino abhAva hoya, to te madanA aMgo ja kema kahevAya ? athavA tenA samudAyathI magha thAya che, evo niyama zAthI thAya ? bIjA padArtho maLavAthI paNa madya thavuM joIe. 16para-1653-1654. jema pratyeka retInA kaNamAM tela sarvathA na hovAthI tenA samudAyamAM paNa tela nathI thatuM, tema bhUtonI pratyeka avasthAmAM paNa sarvathA cetanAno aMza mAtra paNa na hovAne lIdhe bhUtanA samudAyamAM paNa te cetanA thAya nahiM. A uparathI evo niyama caritArtha thAya che, ke je jeonI pRthaka pRthaka avasthAmAM sarvathA nathI hotuM, te teonA samudAyamAM paNa nathI hotuM; ane je jeonA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6i5 bhASAMtara] trIjA gaNadharano vAda. samudAyamAM hoya che, te teonI pRthaka avasthAmAM paNa hoya che, jema talanI aMdara tela pRthaka avasthAmAM hoya che, to samudAya avasthAe paNa hoya che. ahIM bhUtonI pRthaka pRthaka avasthAmAM cetanA bIlakula jaNAtI nathI, tethI cetanA bhUtanA samudAyathI thayela che, ema kahI zakAya nahI, paraMtu bhUtasamudAyathI atirikta koIpaNa kAraNathI te thayela che, ane te kAraNa cetanAnI amUrtatA hovAthI amUrta evo jIva che - ema mAnavuM joIe. vAyubhUti - je pratyeka judI judI avasthAmAM na hoya, te tenA samudAyamAM paNa na hoya, evo je tame niyama kahyo, te yogya nathI; kemake maghanA kAraNo je dhAtakI puSpaAdi che, temAM pratyeka judI judI avasthAmAM mada nathI jaNAto, paraMtu tenA samudAyamAM to te madabhAva jaNAya che. bhagavanta:- dhAtakIpuSpaAdi madyanA aMgomAM pRthaka pRthaka avasthAmAM madano sarvathA abhAva nathI hoto, paraMtu te darekamAM nyUnAdhika madano aMza hoya che ja, jemake dhAtakInA puSpomAM cittabhrama karavAnI zakti che, goLa-drAkSa-selaDI AdinA rasomAM vRddhi karavAnI zakti che, pANImAM tRSA rahita karavAnI zakti che, e sivAya bIjA paNa maghanA aMgomAM yathAsaMbhava judI judI zakti hoya che. e ja pramANe judA judA pRthvI Adi bhUtomAM paNa jo kaMIka aMze caitanya zakti hoya, to teonA samudAyamAM saMpUrNa caitanya pragaTa thAya, paNa pRthaka bhUtapaNAmAM alpapaNa cetanA nathI, eTale te cetanA bhUtasamudAyathI paNa thayela nathI. ane vaLI jo dhAtakIpuSpaAdi madyanA aMgomAM pRthaka avasthAmAM sarvathA mada zaktino abhAva hoya, to te dhAtakIpuSpa Adi madyanA kAraNo ja kema kahevAya ? athavA madyanA arthI jano te dhAtakIpuSpa Adi zodhIne teno samudAya karIne zA mATe madya banAve che ? bIjA bhasma-pattharachANa vigere padArtho ekaThA karIne zA mATe madha na banAve ? 16para-16pa3-1654. bhUyANaM patteyaM pi ceyaNA samudae drisnnaao| jaha majjaMgesu mao mai tti heu na siddho'yaM // 1655 // naNu paccakkhaviroho goyama ! taM nANumANabhAvAo / tuha paccaknaviroho patteyaM bhUyaceva tti // 1656 / / bhUiMdiyovaladANusaraNao tehiM bhinnarUvassa / ceyA paMcagavakkhovaladdhapurisassa vA sarao // 1657 // jema pratyeka madhanA aMgomAM mada che, tema bhUtonA samudAyamAM cetanA jaNAya che, mATe pratyeka bhUtomAM paNa cetanA che, ema tuM kaheto hoya, to te hetu paNa asiddha che. ema na kahevuM ke tame kaho cho te pratyakSa virUddha che. kemake gautama ! huM kahuM chuM te anumAna pratyakSa rIte AtmasAdhaka che, paNa pratyeka bhUtamAM cetanA che, ema kahevAthI tArA vacanamAM pratyakSa virodha che. pAMca bArIethI
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga.2 jANela arthanuM smaraNa karanAra purUSanI jema bhUtarUpa IndriyathI jANela arthanuM smaraNa karanAra, je cetanA che te bhUtendriyathI koI bhinnarUpano dharma che. he vAyubhUti ! A uparathI kadAca tuM ema kahIza ke "judA judA madhanA aMgomAM paNa kiMcit mada sAmarthya che, tethI tenA samudAyamAM te saMpUrNapaNe jaNAya che. ane eja pramANe judA judA bhUtomAM paNa kiMciMtu kiMcit cetanA che, ane te bhUtonA samudAyamAM saMpUrNapaNe prakaTa thavAthI jaNAya che. judI judI avasthAmAM cetanA alpa hovAthI pragaTa nathI jaNAtI ane tenA samudAyamAM te saMpUrNa thAya che, tethI te pragaTa jaNAya che," tArUM e kathana sarvathA ayogya che, kemake cetanA e AtmAno dharma che ane AtmA te bhUta samudAyanI aMtargata che, AtmAnA abhAve bhUtasamudAyamAM cetanA hotI nathI, tethI "cetanA bhUtanA samudAyamAM jaNAya che." evo tAro hetu asiddha che. ane jo cetanA bhUtasamudAya mAtrano ja dharma hoya, to mRtazarIramAM paNa cetanA hovI joIe. mRtazarIramAM te vakhate vAyu na hovAthI cetanA nathI jaNAtI-ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kAraNa ke nalIkAdinA prayogathI temAM vAyu dAkhala karIe to paNa te nathI jaNAtI. te vakhate temAM tejano abhAva che, tethI cetanA nathI jaNAtI, - ema kahevuM e paNa ayukta che, evAja prayogathI mRta zarIramAM jo tejane dAkhala karIe, to paNa cetanA jaNAtI nathI. viziSTa prakAranA teja ane viziSTa prakAranA vAyunA abhAve tyAM cetanA nathI jaNAtI-ema kahevAmAM Ave, to temAM AtmasattA ja sivAya bIjI viziSTatA zI che? koIja nahi, ema kahevAthI to tame paNa Atma-sattA ja tyAM mAnI gaNAya. vAyubhUti :- bhUtasamudAyamAM jaNAtI cetanA bhUtasamudAyanI nathI, e tamAruM kathana sarvathA virUddha jaNAya che. kAraNa ke jema ghaTamAM jaNAtA rUpAdi dharmo ghaTanA nathI, ema kahI zakAya nahi, tema bhUtasamudAyamAM jaNAtI cetanA bhUtasamudAyanI nathI ema kahI zakAya nahi. bhagavatta :- gautama ! te ayukta che, kAraNa ke jema pRthvI ane jaLanA samudAya mAtramAM jaNAtAM vanaspati vigere te pRthvI jIvanA samudAya mAtrathIja thayela che, ema kahI zakAya nahi, kemake vanaspati AdinA bIjathI te vanaspati vigere thayela che, tevI rIte ahIM paNa pRthvI AdibhUtAtmaka zarIramAM jaNAtI cetanA bhUtasamudAya mAtrathI thayela kahI zakAya nahI, kemake te cetanA bhUtasamudAyathI atirikta evA AtmAthI thayela che. mATe mArA kathanamAM virodha nathI, paraMtu "pratyeka bhUtamAM cetanA che," ema kahevAthI tArA vacanamAja pratyakSa virodha che. cetanA AtmAno dharma che-e kathana kaMI vacana mAtra nathI paNa yuktipUrvaka ane satya che. kemake-je eka vyakti aneka sAdhanothI jANela arthanuM smaraNa kare che, te vyakti te sAdhanothI, mahelanI pAMca bArIothI jANela arthanuM smaraNa karanAra devadatta jema mahela ane bArIothI bhinna che, tema zarIra ane tenI pAMca Indriyo dvArA artha jANanAra saMbhAranAra hovAthI te bhinna che; ane je bhUtendriyAtmaka samudAyathI bhinna nathI, te zabdAdi grAhaka eka viziSTa manovijJAnanI jema anekavaDe jANela arthanuM smaraNa karanAra nathI, kAraNake jo aneka sAdhanothI artha jANIne
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] trIjA gaNadharano vAda. 6i7 tenuM smaraNa karavA chatAM paNa, smaraNa karanAra te sAdhanothI abhinna hoya, to bArIthI artha jANanAra devadatta paNa bArIrUpa thAya. emAM Indriyoja artha grahaNa kare che, te sivAya anya koI artha grahaNa nathI karatuM, ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kemake Indriyono te vyApAra pUrNa thayA pachI paNa - IndriyothI jANela arthanuM smaraNa thAya che, ane koI vakhata Indriyono vyApAra cAlu hovA chatAM paNa arthabodha nathI thato, A saMbaMdhI hamaNAMja AgaLa kahevAze. 16papa-1656-1657. AtmasAdhaka bIjAM anumAna kahe che. taduvarame'vi saraNao tabvAvAre'vi novalaMbhAo / iMdiyabhinnassa maI paMcagavakhANubhaviNo bva // 1658 // uvalabbhanneNa vigAragahaNao tadahio dhuvaM atthi / pubbAvaravAtAyaNagahaNavigArAipuriso bva / / 1659 / / savviMdiovaladdhANusaraNao tadahio'NumaMtabbo / jaha paMcabhinnavinnANapurisavinnANasaMpanno // 1660 // pAMca bArIthI vastune jonAra vyakti, e bArIthI bhinna che, tema jJAnarUpamati IndriyothI bhinna che, kemake IndriyathI jANela arthanuM, Indriyono vyApAra pUrNa thayA bAda paNa smaraNa thAya che, ane koI vakhata Indriyono vyApAra chatAM paNa arthanuM jJAna nathI thatuM. tathA pUrvApara vAtAyanathI artha grahaNa karanAra puruSa jema e vAtAyanathI bhinna che, tema AtmA anya sAdhanavaDe vikAra pAme che, mATe te AtmA rUpa vyakti deha ane IndriyathI avazya bhinna che. vaLI pAMca judA judA jJAnavALA pAMca puruSothI pAMca jJAnavALo cho purUSa jema judo che, tema sarva IndriyothI jANela arthanuM smaraNa karanAra evo chaThTho AtmA, te IndriyothI bhinna che - ema anumAna thAya che. 1658-1659-1660. , ghaTAdi jJAnarUpa mati, IndriyothI bhinna koI vyaktinI che, kAraNa ke Indriyono vyApAra pUrNa Indriya rahita thavA chatAM-aMdhatva-baherApaNuM vigere avasthAmAM IndriyanA vyApArano abhAva thAya che, chatAM paNa IndriyadvArA jANela arthanuM smaraNa to thAya che. athavA Indriyono vyApAra chatAM paNa koIka vakhata anupayoga avasthAmAM vastunuM jJAna nathI thatuM. jo Indriyoja padArthane jANanAra hoya, to AMkho khullI chatAM, zrotrAdi Indriyo sArI chatAM, rUpa-zabda Adi vastuo yogya dezamAM hovA chatAM paNa upayoga zUnya cittavALAne vastuno bodha nathI thato, tenuM zuM kAraNa? AthI ema jaNAya che, ke IndriyonA samUhathI koI atirikta evI vyaktine e vastuno bodha thAya che. jema pAMca-bArIthI strI Adi vastune jonAra vyakti e pAMce bArIthI bhinna che. tethI evo niyama caritArtha thAya che, ke jeno uparama thayA chatAM paNa te vaDe jANela arthanuM je vyakti smaraNa kare che, te vyakti bArIvaDe jANela arthanuM bArI baMdha karyA pachI paNa smaraNa karanAra
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68] trIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 devadattanI jema bhinna che. ahIM AtmA paNa Indriyono vyApAra aTakyA pachI aMdhatva-baherApaNuM vigere Indriya rahita avasthAmAM pUrve IndriyothI grahaNa karela arthanuM smaraNa kare che, tethI AtmA IndriyothI bhinna che, vaLI jeno vyApAra chatAM paNa je vaDe jANI zakAtA arthanuM jJAna jene na thAya, te vyakti khullI bArIthI zUnya citte jonAra devadattanI jema te sAdhanothI bhinna che. vaLI AtmA IndriyothI bhinna che, kemake anya Indriya vaDe grahaNa karIne anya IndriyavaDe vikAra pAme che, je anyavaDe jANIne anyavaDe vikAra pAme che, te te bannethI bhinna hoya che. jema mahelanI agAsI para pharanAra devadatta pUrva taraphanI bArIethI strIne joIne pazcima taraphanI bArIthI, te tarapha AvelI strIne hastAdivaDe stananA sparzAdino vikAra batAvato te banne bArIthI judo che, tema A AtmA paNa cakSu vaDe koIne AMbalI khAto joIne jIbhamAM lALa jharavAdirUpa vikAra pAme che, mATe AtmA te bannethI bhinna che. athavA anyavaDe jANIne grahaNa kare che mATe AtmA IndriyathI bhinna che, jemake ghaTa-paTAdi padArtha anyavaDe jANIne hastAdivaDe AtmA tene grahaNa kare che, mATe AtmA e bannethI bhinna che. tathA sarva IndriyothI jANela arthanA smaraNathI AtmA IndriyothI bhinna che. jema IcchAvazAt sparza rasa Adi pAMca bhinna bhinna jJAnavALA-pAMca purUSothI, e pAMce jJAnavALo chaThTho purUSa judo hoya che, tema pAMca IndriyothI jANela judA judA sparzAdithI te sparzAdi pAMcenA jJAnavALo AtmA tethI bhinna -che, arthAt je sAdhanathI AtmA jANe che te sAdhana ane AtmA bhinna che. prazna :- zabdAdi bhinna bhinna vijJAnavALA pAMca purUSonI jema pAMca judI judI Indriyone paNa jJAna hovuM joIe, jo ema na hoya, to uparokta hetu asiddha gaNAya. uttara :- IcchAvazAt evuM je vizeSaNa ApyuM che, tethI kaMI doSa Avato nathI. kAraNa ke Indriyone IcchA hotI nathI, athavA sahakArI kAraNapaNe upalabdhinuM kAraNa mAtra IndriyomAM che, eTale upacArathI Indriyone paNa jJAna mAnIe to kaMI virodha nathI. athavA A udAharaNa to jJAnano upAya mAtra che. atIndriya padArthonA sadbhAvanI pratIti mATe Agama ane yukti e ubhaya saMpUrNa dRSTinuM kAraNa che. 1658-1659-1660. viNAnaMtarapuvvaM bAlapaNANamiha nANabhAvAo / jaha bAlanANapuvvaM juvanANaM taM ca deha'hiaM // / 1661 / / paDhama thaNAhilAsa aNNAhArAhilAsapuvvo'yaM / jaha saMpayAhiloso'NubhUio so ya deha'hio / / 1662 / / bAlasarIraM dehaMtarapuvvaM iMdiyAimattAo / jIvaveho vAlAviva sa nasa reho sa phri tti II66rUA aNNasuha- dukkhapuvvaM suhAi bAlarasa saMpayasuhaM va / aNumUmayattaLo anubhUmo ya jhIvo tti 5664 / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] trIjA gaNadharano vAda. [te jema yuvakanuM jJAna jJAnapUrvaka che, tema bALajJAna paNa jJAnarUpa hovAthI anya jJAnapUrvaka che, tethI ja te jJAna paNa A zarIrathI bhinna che. vaLI bALakano prathama stanAbhilASa, vartamAnanAM abhilASanI jema anya AhAranA abhilASapUrvaka che. e abhilASa anubhavAtmaka hovAthI zarIrathI bhinna che. tathA yuvAna zarIra jema bAlya zarIrapUrvaka che, tema bAlyazarIra IndriyavALuM hovAthI anya zarIrapUrvaka che, te zarIra jenuM che, evo te zarIravALo AtmA A zarIrathI bhinna che, temaja bALakanAM sukha-duHkha vigere vartamAna sukhaduHkhanI jema anubhavAtmaka hovAthI, anya sukha-duHkhapUrvaka che. ane e anubhavamaya AtmA che. (te zarIrathI bhinna che.) 1661-1662 1663-1964. he vAyubhUti gautama ! AtmA bhUtathI vyatirikta che, ema siddha karavA bIjAM paNa anumAno kahuM chuM, te sAMbhaLa. je bALavijJAna che, te anya vijJAnapUrvaka che, kemake te vijJAnasvarUpa che. je vijJAna hoya che, te anya vijJAnapUrvaka hoya che. jema yuvakanuM vijJAna bALavijJAna pUrvaka hoya che, tema ahIM je vijJAnapUrvaka bALavijJAna che, te vijJAna A zarIrathI bhinna che, kemake pUrva zarIrano tyAga thAya chatAM A zarIranA vijJAnanuM te kAraNa che. je vijJAna guNa che, te tenA guNIAtmA sivAya hoI zake nahi. mATe AtmA zarIrathI bhinna che, paNa zarIra ja AtmA che ema nahI. vAyubhUti :- bALavijJAna vijJAnasvarUpa hovAthI anya vijJAnapUrvaka chaeN, ema je tame kahyuM che, temAM kahelo hetu pratijJA karela arthanoja eka vibhAga che, eTale e hetu asiddha che. bhagavanta :- nA, emAM vizeSano pakSa karyo che, vizeSane pakSa karavAthI sAmAnya hetu thAya, paNa asiddha na thAya. jemake - "varNAtmaka zabda meghanA zabdanI jema anitya che." A prayogamAM hetu asiddha nathI paNa sAmAnya che; tevI rIteja ahIM paNa "bALa vijJAna anya vijJAnapUrvaka che.' ema vizeSano pakSa karyo che. paraMtu "sAmAnya vijJAna anya vijJAna pUrvaka che." ema pakSa nathI karyo, ke jethI ame kahela hetu "zabda, zabda hovAthI anitya che." evA prayoganI jema pratijJA karela arthano eka bhAga thaIne asiddha thAya. vaLI bALakano prathama stanAbhilASa, abhilASAtmaka hovAthI, vartamAna abhilASanI jema anya abhilASapUrvaka hoya che. je abhilASapUrvaka bALakano prathama stanAbhilASa che, te abhilASa zarIrathI judo che, kemake pUrva zarIrano tyAga thavA chatAM paNa ahIMnA abhilASanuM te kAraNa che. e abhilASa guNa che, ne guNa guNI sivAya hoI zake nahi, mATe e guNanA AzrayabhUta je guNI che, te bIjAM koI paNa zarIrathI judo evo AtmAja che. vAyubhUti :- e anumAnamAM kahelo hetu anekAntika doSavALo che, kemake badhAe abhilASa, abhilASapUrvaka nathI hotA. jema mokSano abhilASa mokSanA abhilASapUrvaka nathI hoto tema A abhilASa paNa kema na hoya ?
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70] trIjA gaNadharano vAda. [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bhagavantaH - gautama ! teM kahyuM e pramANe ame "stanAbhilASa anyastanAbhilASapUrvaka che," ema vizeSathI jo kahyuM hota, to amAro hetu anekAMtikadoSavALo thAya, paNa ame to ema kahyuM che, ke stanAbhilASa anya sAmAnya abhilASapUrvaka hoya che. eTale uparokta doSa Avato nathI. eja pramANe mokSano abhilASa paNa anya sAmAnya abhilASapUrvaka hoya che ja. tathA bAhyazarIra indriyavALuM hovAthI, ajazarIra pUrvaka che. je IndriyavALuM hoya che, te anyazarIra pUrvaka hoya che. jema yuvakanuM zarIra bAlyuzarIra pUrvaka hoya che, tema bAlyazarIra paNa anyazarIra pUrvaka hoya che. je zarIrapUrvaka bAlya zarIra hoya che, te A zarIrathI bhinna hoya che, kemake pUrvazarIra nAza pAmyA chatAM paNa A zarIra utpanna thAya che. ane jenuM e zarIra che, te bhavAntaragAmI evo tathA zarIrathI bhinna evo AtmA che; paNa zarIra eja AtmA che, ema nahi. vaLI A Adya bALakanuM sukha, vartamAna sukhanI peThe anubhavAtmaka hovAthI anya sukha pUrvaka che. je sukhapUrvaka A bALasukha che, te zarIrathI juduM che, kemake teno nAza thayA chatAM paNa A sukhanuM te kAraNa che. e sukha te guNa che, guNa guNI sivAya rahI zake nahI, AthI te guNanA AzrayabhUta je guNI che, te zarIrathI judo che. AthI sukhAnubhavamaya AtmA che, ema siddha thayuM. A sthaLe duHkha-zoka-rAga-dveSa vigere hetuo paNa eja pramANe yojavA. 1661 thI 1664. pUrvejIva ane karmanI siddhimAM je anumAno kahyAM che, te anumAno ahIM paNa pharIthI maMda buddhivALAnI smRti mATe kahe che. saMtANo'NAI u paropparaM heu-heubhaavaao| dehassa ya kammarasa ya goyama ! bIyaM-kurANaM va / / 1665 / / to kamma-sarIrANaM kattAraM karaNa-kajjabhAvAo / paDivajja tadabbhahiaM daMDa-ghaDANaM kulAlaM va // 1666 / / atthi sarIravihAyA painiyayAgArao ghaDaraseva / akhANaM ca karaNao daMDAINaM kulAlo bva / / 1667 / / athidiya-visayANaM AyANAdeyabhAvao'varasaM / kammAra ivAdAyA loe saMDAsa-lohANaM / / 1668 / / bhottA dehAINaM bhojjattaNao naro bva bhattassa / saMghAyAittaNao atthi ya atthI ghaDaraseva / / 1669 / / jo kattAi sa jIvo sajjhavirUddho tti te maI hojjA / muttAipasaMgAo taM no saMsAriNo doso // 1670 / / he gautama ! bIja ane aMkuranI jema zarIra ane karmano hetu-hetumabhAva che, tethI karma saMtAna (paraMparA) anAdi che. vaLI daMDa ane ghaTathI kuMbhAra jema bhinna che, tema karma ane zarIrano anukrame karaNa tathA kArya bhAva hovAthI, teno kartA teothI bhinna che, ema aMgIkAra kara. tathA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] trIjA gaNadharano vAda. [71 zarIra ghaTanI jema (Adi hovAthI) pratiniyata AkAravALuM che. tethI teno koI kartA che. ane Indriyo daMDa AdinI jema karaNabhUta hovAthI kuMbhAranI peThe teno koI adhiSThAtA che. lokamAM sAMDasA ane lokhaMDanI jema Indriya ane viSayono AdAna-Adeya bhAva hovAthI luhAranI jema tyAM koI AdAtA (grahaNa karanAro) hovo joIe. zarIra vigere AhArAdikanI jema bhogya hovAthI manuSyanI jema teno koI bhoktA hovo joIe. vaLI zarIra saMghAtAdirUpa hovAthI gharanI jema teno koI svAmI che. (upara kahyA mujaba) je kartA vigere che, te jIva che. mUrti hovAthI (hetu) sAdhyathI virUddhano sAdhaka thaze-ema tArI buddhi thAya, paraMtu ahiM saMsArI jIva che tethI temAM e doSa nathI Avato. (A gAthAono vistArArtha pUrve gAthA 1567 thI 1570 sudhImAM AvI gayo che, tyAMthI joI levo.) 16 65 thI 1970. ahIM bauddhamatAnusAre ema kahevAmAM Ave ke sarva padArtho kSaNavinAzI hovAthI jIva paNa zarIranI sAtheja nAza pAme che, eTale vastutaH AtmA zarIrathI judo che, ema siddha karavAno prayAsa karavAthI zo lAbha che ? enA uttaramAM ame kahIe chIe - jAirasaro na vigao saraNAo bAlajAisaraNo bva / jaha vA sadesavattaM naro saraMto videsammi // 1671 // aha mannasi khaNio'vi hu sumarai vinnANasaMtaiguNAo / tahavi sarIrAdaNNo siddho viNNANasaMtANo // 1672 / / bALaavasthAmAM banela banAva jema vRddhAvasthAvALo saMbhAre che, athavA svadezamAM banela banAva paradezamAM gayelo manuSya saMbhAre che, tema pUrvajanmane saMbhAravAthI tenI smRtivALo jIva nAza pAmela nathI te AtmA kSaNika chatAM paNa vijJAta saMtativALo AtmA hovAthI pUrvajanmane saMbhAre che ema huM mAnato hoya, to tethI paNa vijJAnasaMtAna zarIrathI bhinna che ema siddha thAya che. 1671-167ra. jema bALaavasthAmAM banela banAvane purUSa vRddhAvasthAmAM saMbhAre che, athavA svadezamAM banelo banAva paradezamAM gayelo purUSa saMbhAre che, tethI te (saMbhAranAra) nAza pAmelo nathI, tema ja jAtismaraNavA AtmA hoya che, te pUrvabhavanuM zarIra nAza pAmyA chatAM paNa te bhavanA banAvane saMbhAre che, tethI te paNa nAza pAmelo nathI. tAtparya e che ke je anya deza-kALAdimAM anubhavelA arthanuM smaraNa kare che te bALakALamAM anubhavela arthanuM vRddhAvasthAmAM smaraNa karanAra devadattanI jema vidyamAna hovAthI, ane jemAM anubhavanAra nAza pAmela hoya che, temAM pAchaLavALAne utpanna thayA bAda kaMI sAMbharatuM nathI. A uparathI ema nahI kahI zakAya, ke pUrva pUrvekSaNamAM anubhaveluM hoya, te tenA saMskArathI uttarottara kSaNomAM saMbhAre che, kAraNa ke pUrva pUrvanA kSaNo anvaya sivAya sarvathA nAza pAme che, tethI uttarottara kSaNo sarvathA judA ja che. eTale anya anubhaveluM hoya, te anya saMbhAre evuM kadi bane ja nahi, ane jo ema bane, to devadatte anubhaveluM hoya, te yajJadattane paNa sAMbharavuM joIe.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] trIjA gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 AtmA kSaNabhaMgura chatAM paNa vijJAna-saMtatinA sAmarthyathI pUrvavRttAnta saMbhAre che, kemake kSaNasaMtAna haMmezAM avasthita hoya che. ema kahevAmAM Ave. to tenA uttaramAM kahevAnuM ke ema mAnavAthI paNa jJAnarUpa saMtAnano AgaLanA zarIramAM saMkrama thavAthI bhavAntaramAM paNa teno sadbhAva siddha thAya che, ane sarva zarIrothI vijJAna-saMtAna arthAntarapaNe siddha thAya che, tethI avicchinna vijJAnasaMtAnAtmaka AtmA zarIrathI bhinna che, ema siddha thAya che. 1671-167ra. e pramANe parabhavanI apekSAe smaraNathI AtmAno avinAza bhAva jaNAvyo. have A bhavanI apekSAe teno avinAzabhAva kahe che. athavA to te kSaNikaja nathI, ema jaNAvavA kahe che. na ya savvaheva khaNiaM nANaM pubvovaladdhasaraNAo / khaNio na sara bhUyaM jaha jammANaMtaravinaTTo || 1673 / / jassegamegabaMdhaNamegaMteNa khaNiyaM ca viNNANa / savvakhaNiyaviNNANaM tarasAjuttaM kadAcidavi // 1674 / / jaM savisayaniyayaM ciya jammANaMtarahayaM ca taM kiha Nu / nAhiti subahu viNNANavisayakhaNabhaMgayAINi ? / / 1675 / / pUrve jANela arthanuM smaraNa thAya che, tethI jJAna sarvathA kSaNika nathI, kemake je kSaNika hoya te utpanna thayA pachI tarata ja nAza pAme che, tethI pUrvopalabdha arthanuM smaraNa tene thatuM nathI. je eka eTale bIjA kSaNanI sahAya vinAnuM jJAna che, tene sarvakAlanuM kSaNikavijJAna thavuM athavA kahevuM te sarvathA ayogya che. kemake te eka AlaMbanavALuM che ane ekAnte kSaNika che. vaLI svaviSaya niyata evuM je pramAtAnuM jJAna che, te utpanna thayA pachI tarata ja nAza pAmeluM hoya che, tethI vividha viSayaka vijJAnanA kSaNabhaMguraAdi dharmo kevI rIte jANI zake ? na jANI zake. 1673-1674-1675. jJAna sarvathA kSaNika che, ema na kahI zakAya, (kathaMcit kSaNika kahevAya) jJAna zA kAraNathI kSaNika nathI ? tenA uttaramAM kahevAnuM ke pUrve bAlyAkAlAdimAM jANela arthanuM vRddhAvasthAdi kALamAM smaraNa thAya che. tethI jo jJAna ekAnte kSaNika hoya, to e pramANe smaraNa na thAya. je ekAMte kSaNika hoya che, te utpanna thayA pachI tarata nAza pAme che, tethI tene atIta arthanuM smaraNa nathI thatuM, e rIte jJAnane kSaNika mAnavAthI smaraNano sarvathA abhAva thAya. "vijJAnAMtattaya: sattvA: eka vijJAnasaMtativALA jIvo che" e vAkyathI kSaNikavAdI bauddhonuM eka-asahAyavALuM je jJAna, te "sarvapi vastu ALi" sarva vastu kSaNika che, e pramANe sarva viSayane jaNAvanAra ke jANanAra kadi paNa thaI zake nahi, chatAM bauddho sarva kSaNikatAvALuM vijJAna mAne che. teo kahe che ke "cat sat tat sarva kaLi kaMI vidyamAna che, te sarva kSaNika che.'' tathA maLiA: sarvasaMtiAH sarva saMskAro kSaNika che. A pramANe kSaNikatAgrAhI jJAna ekatvamAM saMbhave nahi. kemake jo tribhuvAntargata sarva partho sanmukha rahIne tevuM jJAna koI utpanna kare,
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] trIjA gaNadharano vAda. [73 to ema jaNAya, ke "A sarva padArtho kSaNika che.' paNa e pramANe sarva padArthothI jJAna utpanna thatuM nathI. kAraNa ke te badhAM jJAno kSaNika hovAthI pratiniyata eka AlaMbanavALA che, tethI sarva vastu samUhamAM vyApelI kSaNikatA te kevI rIte jANI zake ? na ja jANI zake. paNa jo sarva padArtha viSayI jJAnonI ekIsAthe utpatti mAnavAmAM Ave ane AtmAne te arthanuM smaraNa karanAra mAnavAmAM Ave, to sarva padArthonI kSaNikatAnuM jJAna thAya, paraMtu kSaNikapakSamAM sarva artha grAhaka ane jJAnonI utpatti ekIsAthe mAnI zakAya nahi. vaLI ekArtha viSayI vijJAna chatAM paNa jo te utpanna thayA bAda tarata ja nAza na pAmatuM hoya, to sarva padArtha saMbaMdhI kSaNikatA jANI zake, kAraNa ke te avinAzIpaNAmAM avasthitapaNe raheluM hovAthI judA judA padArthane utpanna thayA pachI tarataja uparama (nAza) pAmatA joIne "amArA sivAya ane amArA sajAtiya sivAya sarva vastu kSaNika ja che" ema jaNAya. paraMtu ema jaNAtuM nathI; kAraNake bauddhonuM jJAna ekAMte kSaNadhvaMsI che, dIrghakALa paryaMta rahenArUM nathI, eTale temane sarva vastugata kSaNikatAnuM jJAna kevI rIte thaI zake ? na ja thaI zake. tathA je svaviSaya mAtramAM niyata ane utpanna thayA pachI tarataja nAza pAmanArUM pramAtAnuM vijJAna che, te ati ghaNA vijJAna saMbaMdhI dharmo jevA ke kSaNabhaMga-nirAtmakapaNuM-sukhI-duHkhI vigere, e aneka dharmone kevI rIte jANI zake ? na ja jANI zake mATe pramAtAnuM jJAna akSaNikaja mAnavuM joIe. ane jJAna e guNa hovAthI tene anurUpa guNI sivAya te bIjAnuM saMbaMdhI hoI zake nahi. mATe AtmA zarIrathI judo che. ema A uparathI siddha thayuM. 1673-1974-1675. gihijja savvabhaMgaM jar3a ya maI savisayANumANAo / taMpi na jao'NumANaM juttaM sattAisiddhIo / / 1676 / / jANejja vAsaNAo sA vi hu vAsita vAsaNijjANaM / juttA samejja doNhaM na u jammANaMtarahayassa / / 1677 // ekAlaMbanavALuM ane kSaNika evuM vijJAna chatAM paNa te svaviSayAnumAnathI sarva vastugata kSaNabhaMgaratA grahaNa kare-ema mAnavAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kemake vijJAna ane viSayonI sattA vigerenI siddhi hoya to te ghaTI zake. vAsanA e pramANe jANe che, ema kahevAmAM Ave, to te vAsanA paNa vAsaka ane vAsanIya e bannenA (sthirapaNAnA) saMbaMdhathI ghaTI zake, paNa utpanna thayA pachI tarataja nAza pAme tene na ghaTI zake. 1676-1677. vAyubhUti ! kSaNikavAdI kadAca ema kahevA mAge ke ekAlaMbanavALuM ane kSaNika chatAM paNa sva ne viSayanI kSaNikatAnI anumAnathI pramAtAnuM jJAna sarva vastugatanI kSaNikatA jANI zake che; kAraNake jema "mAro viSaya kSaNika che. ane huM kSaNika chuM.'' e pramANe vijJAnanI samAnatAthI bIjA vijJAno ane viSayanI samAnatAthI bIjA sarva viSayo paNa kSaNika che. A rIte sva ane viSayonA anumAnathI sarva vastusamUhanI kSaNikatA vigere grahaNa thAya che. teonuM e kathana paNa yukta nathI, kAraNa ke e sva-viSayAnumAna, anya vijJAno ane anya viSayonI sattAdinI 10
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74] trIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 prasiddhimAM ja ghaTI zake, anyathA na ghaTI zake, kAraNake je sattArUpe ja apratIta hoya evA zabdAdimAM kRtakatvAdi hetuo vaDe anityatAdi dharmo koNa sAdhe ?, tema ahIM paNa sattArUpe ja aprasiddha evA dharmImAM kSaNikatAdi dharma kevI rIte sadhAze ?, vaLI ekAlaMbanavALuM je kSaNika vijJAna te A pramANe jANI zake paNa nahi ke anya jJAno che, ane tenA viSayo che, vaLI te jJAno ane viSayonA svaviSayajJAnotpAdaka vagere dharmo che. ane jo e pramANe jJAna na thAya, to e sarvamAM kSaNikatA kevI rIte siddha thaI zake ? kAraNa ke jemAM jemAM e kSaNikatA dharma siddha karavAno che, te te dharmInI ja prasiddhi nathI. vaLI teo kadI ema kahe ke svaviSayAnumAnathIja bIjA vijJAnAdinI sattA vagere siddha thaI zakaze, jemake - huM chuM, tema anya jJAno paNa che, tathA jema mAro viSaya che tema bIjA jJAnanA viSayo paNa che, vaLI jema - huM ane mAro viSaya kSaNika chIe tema anya jJAno ane anya jJAnanA viSayo paNa kSaNika che, e pramANe sarvanI sattA ane kSaNikatA svaviSayAnumAnathI siddha thaze. teonuM e kathana paNa sarvathA ayogya che. kAraNa ke sarva kSaNikatA grAhaka jJAna kSaNa vinAzI hovAthI, utpanna thayA pachI "huM marelA jevo chuM ane kSaNika chuM' ema potAne paNa jANI zakatuM nathI, to pachI anya jJAno che, ane tenA viSayo che, e pramANenuM jJAna to tene kyAMthI ja thAya ?, ane vaLI evuM kSaNavinAzI jJAna potAnA viSaya mAtranI paNa kSaNikatA nathI jANatuM, kemake temanA mate te jJAna ane viSaya banneno samAnakALamAM ja nAza thAya che. jo kadI te jJAna potAnA viSayane nAza pAmato joIne, tagata kSaNikatAno nizcaya karIne, pachI kAlAntare pote nAza pAme, to tene svaviSayagata kSaNikatAno bodha thAya, paNa ema teo mAnatA nathI. teo to jJAna ane viSaya pota-potAno kSaNa utpanna karIne samakALe ja nAza pAme che, ema mAne che. vaLI bauddho svasaMvedana pratyakSathI ke IndriyapratyakSathI kSaNikatA nathI mAnatA, paNa anumAnathI mAne che. e sivAya teo ema kahevA mAMge ke pUrva pUrva vijJAnakSaNo, uttarottara vijJAnakSaNomAM evA prakAranI vAsanA utpanna kare che, ke je vAsanA vaDe - ekAlaMbanavALuM kSaNika vijJAna, bIjAM jJAno ane temanA viSayonA sattA-kSaNikatA vagere dharmo jANe che, AthI sarva kSaNika che evuM jJAna mAnavAmAM amAre kaMI virodha nahIM Ave. teonuM e kathana paNa ayogya che, kAraNa ke e vAsanA paNa vAsaka ane vAsanIya baMne vidyamAnano saMyoga hoya, toja ghaTI zake, paNa utpanna thayA pachI tarataja nAza pAme te na ghaTI zake. jo vAsaka ane vAsyanA saMyogavaDe baMnenuM avasthAna mAnavamAM Ave, to kSaNikatA na TakI zake, ane vaLI e vAsanA paNa kSaNika che ke akSaNika che ? jo te kSaNika hoya, to tenAthI sarva kSaNikatAnuM jJAna kevI rIte thAya ? ane akSaNika hoya, to 'sarva kSaNika che' evI tamArI pratijJAnI hAni thAya. e rIte bauddhono kSaNikavAda koI paNa rIte yuktisaMgata nathI. 1676-1677.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [75 bhASAMtara] trI gaNadharano vAda. have svapakSa batAvIne upasaMhAra kare che : bahuviNNANappabhavo jugavamaNegatthayA'havegassa / viNNANAvatthA vA pahuccavittIvidhAo vA / / 1678 / / viNNANakhaNaviNAse dosA iccAdayo pasajjaMti / na u Thiya-saMbhUya-ccuyaviNNANamayammi jIvammi / / 1679 / / tarasa vicittAvaraNaknaovasamajAiM cittarUvAiM / khaNiyANi ya kAlaMtaravittINi ya maivihANAI // 1680 / / nicco saMtANo siM savvAvaraNaparisaMkhae jaM ca / kevalamudiyaM kevalabhAveNANaMtamavigappaM // 1681 / / ghaNA vijJAnanI utpatti, ekI sAthe aneka arthane grahaNa karavApaNuM, eka vijJAnane ekI sAthe sarva arthanuM grahaNa karavApaNuM, vijJAnanI avasthA, ane pratItyavRttino vighAta ItyAdi doSo kSaNavinAzI jJAna mAnavAthI thAya che; paraMtu utpAda-vyaya ne dhruva svarUpa vijJAnavALo AtmA mAnavAthI e doSo nathI thatA. tevA AtmAne vicitra prakAranA kSayopazamathI thayelA vividha prakAranA kSaNika ane kAlAntara paryata rahenArA matijJAnanA bhedo thAya che. e bhedono sAmAnya jJAna mAtra saMtAna nitya hoya che, ane sarva AvaraNano kSaya thavAthI kevaLajJAna thAya che, te kevaLabhAve anaMtakALa sudhI avasthita rahe che, tethI te ekaja che. 1608-1679-16 80-16 81. upara mujaba kSaNavinAzI jJAna mAnavAmAM Ave, to A pramANe aneka doSo prApta thAya che. kSaNikavAdIe tribhuvanamAM rahela sarva artha jANavA mATe ekIsAthe ghaNA jJAnonI utpatti mAnavI joIe ane e jJAnanA AzrayabhUta ne arthane, smaraNa karanAra AtmAne avasthita mAnavo joIe. ema na mAnavAmAM Ave, to "je che, te kSaNika che, sarva saMskAro kSaNika che, sarve bhAvo nirAtmaka che." ItyAdi sarva kSaNikatAdi vijJAna utpanna na thAya. ane jo e pramANe ghaNAM jJAna vagere mAnavAmAM Ave to svamatano tyAga thAya. ekaja vijJAna ekI sAthe tribhuvanamAM rahela sarva arthane grahaNa kare e pramANe sarva arthane grahaNa kare, toja sarva kSaNikatAdi vijJAna thAya. paNa ema jaNAtuM nathI ane manAtuM paNa nathI. - vijJAnanI dIrghakALaparyata avasthA mAnavI paDe, ke je avasthAthI vijJAna haMmezAM avasthita rahIne anya anya vastunI nazvaratA (nAzapaNuM) joIne te sarvanI kSaNikatA jANe paNa A rIte mAnavAthI mAtra vijJAnarUpa nAmAntarathI AtmA ja mAnelo gaNAya. uparokta bahu vijJAnotpatti vigere na mAnavAmAM Ave, to pratItyavighAta nAmano doSa prApta thAya. ahIM A rahasya jANavuM ke je kAraNanI apekSAe kAryanI utpatti thAya, paraMtu kArya avasthAmAM kAraNano avaya (saMbaMdha) na hoya, tene bauddho pratItyavRtti kahe che. have A pramANe pratItyavRtti bauddho mAne, to atItArthanuM smaraNa vigere sarva vyavahArano uccheda thAya. ane jo atIta
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76] trIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 aneka saMketAdi jJAnanA AzrayavALo AtmA te te vijJAnarUpe pariNAmathI anvayI che, ema mAne to pratItyavRttino vighAta thAya, kAraNa ke ema mAnavAmAM AtmAne anvayI mAnavo paDe che. e pramANe kSaNavinAzI vijJAna mAnavAthI aneka doSo prApta thAya che. paraMtu jo utpAdavyaya ane dhruva evo vijJAnamaya AtmA mAnavAmAM Ave, to e doSo prApta thAya, eTale ke kathaMcit dravyarUpe sthita, kathaMcit uttara-navIna paryAyarUpe utpanna, ane kathaMcita pUrva paryAyarUpe vinaSTa evA vijJAnarUpe AtmAne mAne, to upara kahelA doSo na thAya A uparathI e siddha thayuM ke sarva vyavahAranI siddhi mATe utpAdavyaya ane dhRvaguNayukta evo AtmA zarIrathI judo che - ema mAnavuM joIe. kAraNa ke yathoktasvarUpavALA AtmAne, vicitraprakAranA matijJAnAvaraNanA kSayopazamathI thayelA vividha prakAranA matijJAnanA bhedo ghaTe che, te AtmA paryAyarUpe kSaNika ane dravyarUpe nitya hovAthI kAlAntara avasthAyI thAya che. upalakSaNathI zruta-avadhi-ane manaH paryavajJAnAvaraNanA vicitra kSayopazamathI anukrame vividha prakAranA zruta-avadhi ane mana:paryavajJAna paNa AtmAne thAya che. tathA kevaLajJAna potAnA AvaraNano sarvathA kSaya thavAthI thAya che. matijJAnAdinA bhedono sAmAnyathI jJAnarUpa saMtAna haMmezA avicchina hoya che, ane kevaLajJAna je mATe bheda rahita kahyuM che, tethI te to sarvathA svaAvaraNano kSaya thavAthI anaMtakAla sthAyI thAya che. A jJAna kevaLabhAve anantakALa paryata avasthAyI ane ananya arthane viSaya karanAra hovAthI ananta che. 1679-1680-1681. punaH vAyubhUti bhagavAnane pUche che ane bhagavAna teno uttara Ape che . so jai dehAdanno to pavisaMto va nIsaraMto vA / kIsa na dIsai, goyama ! duvihA'Nuvaladdhio sA ya // 1682 / / asao kharasaMgassa va sao'vi dUrAibhAvao'bhihiyA / suhumA-'muttattaNao kammANugayarasa jIvarasa // 1683 // jo AtmA zarIrathI bhinna che, to te zarIramAM praveza karato athavA nIkaLato kema nathI jaNAto? he gautama ! anupalabdhi be prakAre che. eka to kharazaMganI jema avidyamAna padArthanI ane bIjI dUra Adi bhAvathI vidyamAna padArthanI. temAM sUkSma karyAnugata amUrti evA jIvanI anupalabdhi che, te vidyamAna padArthanI che, paNa avidyamAnanI nathI. 1682-16 83. vAyubhUti :- jo AtmA zarIrathI bhinna hoya, to jema ghaTAdimAM koI pakSI vagere pesatuM nIkaLatuM jaNAya che, tema te AtmA paNa zarIramAM pesato-nIkaLato kema nathI jaNAto ? bhagavA - gautama ! padArtha nahIM jaNAvavAmAM anupalabdhi kAraNa che, paNa te anupalabdhi be prakAre che, eka to avidyamAna padArthanI anupalabdhi ane bIjI vidyamAna padArthanI anupalabdhi, temAM azvazuMga-kharazRMga-vaMdhyAputra vagere nathI jaNAtA, te avidyamAnapadArthanI anupalabdhi kahevAya, ane svarga-naraka vagere je bhAvo dUra hovAthI nathI jaNAtA, te vidyamAna padArthanI anupalabdhi kahevAya.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] trIjA gaNadharano vAda. [77 A anupalabdhi ekavIsa prakAre che :- 1 ati dUra hovAthI, ra ati najIka hovAthI, 3 ati sUkSmapaNAthI, 4 mananI avasthAthI, 5 IndriyanI apaTutAthI, 6 matinI maMdatAthI, 7 azakyapaNAthI, 8 AvaraNathI, 9 parAbhavathI, 10 samAnatAthI, 11 anupayogathI, 12 upAyanA abhAvathI, 13 vismaraNathI, 14 khoTA upadezathI, 15 mohaajJAnathI, 16 vidarzanathI, 17 vikArathI, 18 kriyAnA abhAvathI, 19 zAstra nahi sAMbhaLavAthI, 20 kALanI dIrdhatAthI, ane 21 svabhAva viprakarSathI, jemake - 1 svarga-narakAdi padArtha ati dUra hovAthI nathI jaNAtA. 2 (potAnI) AMkhano mela pAMpaNo vagere ati najIka hovAthI nathI jaNAtA. 3 paramANu vagere ati sUkSma hovAthI nathI jaNAtA. 4 mananI avasthAthI (anupayoga) zabda vagere hoya chatAM na jaNAya. pa IndriyonI apaTutAthI kaMIka baherA hoya evA manuSyane na saMbhaLAya. 6 matimaMdatAthI-zAstranA sUkSma arthano bodha na thAya, 7 kAna-mastaka-pITha vigere azakyapaNAthI na joI zakAya. 8 AMkho para hAtha, mukavAthI athavA sAdaDI bhIMta vigerenA AvaraNathI hAtha vagere paNa na jaNAya. 9 sUryanA tejamAM parAbhava pAmela tArAo vagere na jaNAya. 10 maga-aDada Adi potAnI samAna jAtinI vastunA DhagalAmAM paDavAthI samAnatAthI na jaNAya. 11 uMghI gayelA manuSyane jema pathArIno sparza nathI jaNAto tema harakoI viSaya anupayogathI na jaNAya. 12 gAya-bheMsa AdinA dUdhanuM pramANa jANavAnI IcchAvALo, jema zRMga AdithI tenuM pramANa na jANI zake, kAraNa ke te jANavAno te upAya nathI athavA AkAzanuM mApa na jANI zakAya, kAraNa ke tevo upAya nathI. 13 vismRtithI-bhUlI javAthI. 14 pratirUpa karIne banAvelA sonAne ThagAIthI-khoTA upadezathI na jANI zakAya. 15 moha-ajJAnathI jIvAdi padArtha na jANI zakAya. 16 sarvathA aMdha hoya evAne rUpI padArtha na jaNAya. 17. pUrve anekavAra jANela hoya chatAM vRddhAvasthAdinA vikArathI na jANI zakAya. 18 vRkSanAM mULa vigere pRthvI khodavA vagerenI kiyAnA abhAvathI na jaNAya. 19 zAstra zravaNanA abhAvathI teno artha na samajAya. 20 bhUta-bhaviSyakALanI dIrghatA-dUrapaNAthI RSabhadeva-pAnAbha vigere na jaNAya. 21 AkAza ane pizAca vagereno svabhAva viprakarSa (vibhinna) hovAthI na jaNAya. A pramANe vidyamAna padArthanI ekavIsa prakAre anupalabdhi thAya che. eTale ke padArtha chatAM paNa ekavIsa prakAranA kAraNathI nathI jaNAto. ahIM karmAnugata saMsArIjIva vastutaH AkAzanI peThe amUrta che. ane kAzmaNa zarIra (karma-paramANuno samudAya vikAra) che, te paNa paramANunI jema sUkSma che, tethI vidyamAna che, to paNa nathI jaNAtA. paNa kharazRMganI jema avidyamAna che, tethI nathI jaNAtA ema nahI. kAraNa ke anumAnathI tenI sattA siddha karela che. 1682-16 83. have vedokta vacanathI AtmA zarIrathI judo che ema siddha kare che : dehANaNNe va jie jamaggihottAiM saggakAmassa / veyavihiyaM vihaNNai dANAiphalaM ca loyammi // 1684 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78] trIjA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 viNNANadhaNAINaM veyapayANaM tmtthmvidNto| dehANaNNaM mannasi tANaM ca payANamayamattho // 1685 / / (156) chinnammi saMsayammi jiNeNaM jarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1686 // 609 // 147 // AtmAne zarIrathI abhinna mAnavAthI, svarganI icchAvALAne je agnihotrAdi karavAnuM vedamAM kahyuM che, tethI ane lokamAM dAnAdinuM phaLa kahyuM che teno nAza thAya. vaLI "vijJAnaghanAdi" vedanAM padono artha tuM jANato na hovAthI AtmAne zarIrathI abhinna mAne che. paNa te vedanAM padono artha A pramANe che. e pramANe jarA ane maraNathI mUkAelA zrI jinezvare tenA saMzayano cheda karyo, eTale teNe paNa potAnA pAMcaso ziSyo sahita dIkSA aMgIkAra karI. 1684-1645-1686. vaLI he gautama ! AtmA zarIrathI abhinna hoya, eTale zarIra e ja AtmA hoya, to svarganI icchAvALAe agnihotrAdi anuSThAna karavuM-ema je vedamAM kahyuM che, teno vighAta (nAza) thAya; kAraNa ke zarIra to agnivaDe bALIne ahIM ja bhasma karAya che, eTale pachI jIvanA abhAve kone svarganI prApti thAya ? temaja te zarIravaDe karela dAnAdinuM phaLa paNa kone thAya ? tathA vijJAnanAnTi" vedanAM pado paraspara virUddha arthavALA sAMbhaLIne tane A saMzaya thayo che. (A saMbaMdhI carcA pUrve prathama gaNadharavAdamAM Avela che, tyAMthI joI levI.) vijJAnaghana che nAma jenuM evo AtmA bhUtothI atirikta-judo che, ema pratipAdana karanArAM vedavAkyo paNa tuM jANe che, jema ke "caina nagarastara doSa drArA nitya cotirmayo vizuddha je patta dhIrA thatA: rAMcatAtmAna" eTale ke satya-tapa-ane brahmacaryathI A jayotirmaya zAzvata AtmA labhya che, tene dhIra ane saMyamI yogIo joI zake che A pramANe aneka vedavAkyo bhUtathI atirikta AtmA che, ema pratipAdana kare che. mATe AtmA zarIrathI judo che. ane cetanA e AtmAno dharma che, paNa bhUtono dharma nathI ema aMgIkAra kara. e rIte aneka yuktiothI vAyubhUtinA saMzayano kRpAnidhi bhagavaMte cheda karyo, eTale te vAyubhUtie potAnA pAMcaso ziSyo sahita bhagavanta pAse dIkSA aMgIkAra karI. 198416 85-1686. tRtIya TrgharavAH samApta: | have cothA gaNadhara saMbaMdhI vaktavyatA kahe che(157) te pabbaie souM viyattu AgacchaI jiNasagAsaM / vadhvAmi vf vaMma vaMdittA pajhuvAsima ?687l/?oll4tA (28) 3mo ya niri nADu--maraviMuf nAmepA mokhA ya rasa ghasavaeNrisaf I688664/
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ]. cothA gaNadharano vAda. [79 (159) kiM maNNe atthi bhUyA udAhu natthi tti saMsao tujjha / _veyapayANaya atthaM na yANasI tesimo attho // 1689 // 612 // 150 // te vAyubhUtie dIkSA lIdhI ema sAMbhaLIne vyaktanAmA dvijopAdhyAya bhagavata pAse AvavA nIkaLe che, ane vicAre che ke huM tyAM jaIza, temane vAMdIza, ane vAMdIne temanI sevA karIza." (te tyAM gayA eTale) janma-jarA ane maraNathI mUkAelA sarvajJa-sarvadarzI zrI jinezvara bhagavAne temane nAma ane gotrapUrvaka bolAvyA ane kahyuM ke (he vyakta !) pRthvI Adi bhUto che ke nahIM Avo saMzaya tane (virUddha vedapado sAMbhaLavAthI) thayo che, paNa te vedapadono artha tuM barAbara nathI jANato. (tethI evo saMzaya thayo che.) 1687-1988-1989. vAyubhUtie bhagavanta pAse dIkSA lIdhI, ema jyAre vyakti nAmanA upAdhyAye jANyuM, tyAre teonuM paNa abhimAna gaLI gayuM, ane te paNa vicAravA lAgyA ke "have huM paNa te bhagavaMtanI pAse jAuM, temane vaMdanA tathA sevanA karIne mAro saMzaya dUra karuM.' A pramANe vicAra karIne te samavasaraNamAM AvyA, eTale bhagavAne temane temanA nAma ane gotra pUrvaka bolAvIne kahyuM he vyakta ! tane evo saMzaya che, ke pRthvI-atteja-vAyu-ane AkAza A pAMca bhUto che ke nathI ? AvA prakArano saMzaya. tane paraspara virUddha vedapado sAMbhaLavAthI thayo che. te vedapado A pramANe che. "vakhopamaM vai samapa vidharabbasa vica:" eTale A sarva jagat svapra samAna che, mAtra A brahmavidhi-paramArtha prakAra teja jANavA yogya che. A pado bhUtano apalApa kare che. ane ghAvI thavI thavI svatA sApo tevatA A vigere pado bhUtanI sattA pratipAdana kare che. A rIte parasparavirUddha artha pratipAdana karanArAM vedavAkyo sAMbhaLIne tane evo saMzaya thayo che, paraMtu kharI rIte tuM e vedapadono artha e yuktinuM tAtparya nathI jANato, tethIja tuM evo saMzaya kare che. e padono kharo artha to huM kahuM chuM te pramANe che, ane te tuM lakSapUrvaka sAMbhaLa. 1687 thI 1689. e artha spaSTa karavAne bhASyakAra kahe che ke - bhUesu tujjha saMkA suviNaya-mAovamAiM hojja tti / na viyArijjaMtAiM bhayaMti jaM savvahA juttaM // 1690 // bhUyAisaMsayAo jIvAisu kA kahatti te buddhI / taM sabbasuNNasaMkI mannasi mAyovamaM loyaM / / 1691 / / pRthvI Adi sarva bhUto svapra samAna-mAyA jevA che ema tane bhUto viSe saMzaya che. e pramANe AdhArabhUta bhUtonA saMzayathI - tenA AdheyabhUta jIvAdi padArthomAM saMzaya hoya tenI to vAtaja zI ? A rIte sarva lokane tuM mAyA jevo mAne che, tethI te sarvazUnyatAnI zaMkAvALo che, paNa tArI e mAnyatA vicAra karatAM sarvathA yukti rahita che. 1690-1691. he AyuSyamAnuM vyakta ! tuM evuM mAne che, ke jema koI nirdhana purUSa svapramAM potAnA gRhanA AMgaNAmAM hAthI-ghoDAno samUha, suvarNa rAzi vigere, nahIM hovA chatAM jue che, IndrajALanAM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80). cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vilAsa samI mAyAmAM paNa avidyamAna evA suvarNa-maNi-mANikya-motI-rajatanAM vAsaNobagIcA-puSpa-phaLa vigere avidyamAna vastuo daSTigocara thAya che, tevI rIte A pRthvI vagere bhUto paNa avidyamAna chatAM jaNAya che, eTale vastutaH te paNa svapra ane IndrajALamAM joela vastuo jevAM ja che. tArI A mAnyatA sarvathA yukti rahita che. vaLI jyAre bhUtomAM saMzaya hoya, tyAre jIvAdi padArthamAM paNa saMzaya hovo ja joIe, kAraNa ke e jIvAdi padArtho, paNa bhUtanA vikAra svarUpa zarIramAM adhiSThita che. AthI pRthvI Adi bhUto ane jIvAdi padArtho, tArA abhiprAye avidyamAna che. eTale sarva zUnyatAnI zaMkAvALo tuM AkhA vizvane mAyA sarakhuM temaja svapra ane IndrajALa jevuM mAne che. 1690-1691. sarva zUnya che, te saMbaMdhamAM aneka yuktio kahe che. jaha kira na saso parao nobhayao NAvi annao siddhI / bhAvANamavekkhAo viyatta ! jaha dIha-hassANaM // 1692 // atthitta-ghaDagANegayA va sabbegayAidosAo / savve'NabhilappA vA suNNA vA sabvAhAbhAvA // 1693 // jAyA-ujAo-bhayao na jAyamANaM ca jAyae jamhA / aNavatthA-'bhAvo bhayadosAo suNNayA tamhA // 1694 // -pUrvIsamA vIrakumAra no gha = nnA dIsai sAmAggimayaM savvAbhAve na sAmaggI // 1695 / / parabhAgAdarisaNao sabbArAbhAgasuhumayAo ya / ubhayANuvalaMbhAo savvANuvaladdhio suNNaM // 1696 / / he vyakta ! jema svathI, parathI-ubhayathI ane anyathI hrasva-dIrghanI-siddhi nathI; tema padArthonI paNa e svaAdi apekSAothI siddhi nathI. vaLI astitva ane ghaTa, e bannenI ekatA che, ke anekatA che ? e ubhayamAMthI koI paNa rIte mAnatAM-sarvanI ekatA Adi doSo, sarva bhAvo, anabhilAkha, ane sarva padArthonI sarvathA zUnyatA prApta thaze. utpanna thayeluM, nahi utpanna thayeluM, ane ubhaya svarUpavALuM, utpanna thatuM hoya, te utpanna thatuM nathI; kAraNa ke ethI anavasthA, ane abhAva. e ubhaya doSa thAya che, mATe sarva zUnyatA ja yogya che. tathA hetu-pratyayarUpa sAmagrInI judI judI avasthAmAM kArya nathI jaNAtuM, paNa sapUrNa-sAmagrImAM ja jaNAya che ane sarva abhAvamAM sAmagrI nathI hotI. temaja pAchaLano bhAga jaNAto nathI ane AgaLano bhAga ati sUkSma che, AthI ubhayano anupalaMbha thavAthI sarvano anupalaMbha thAya che, mATe sarva zUnyatA ja ucita che. 1992 thI 1696. he AsannakalyANI vyakta ! tuM je sarva zUnyatA mAne che, temAM tuM A pramANe yuktio yoje che, ke kArya-kAraNabhAva paraspara sApekSa che, mATe potAthI, parathI, ubhayathI, ke e sivAya
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] cothA gaNadharano vAda. [81 anyathI paNa padArthanI siddhi nathI thatI. kAraNa ke je koI padArthono samudAya che, te sarva kAryarUpa athavA kAraNarUpa hovo joie. tethI je kArya hoya, te kAraNavaDe karAya che, eTale teno kAryatva vyavahAra kAraNane AdhIna hoya che, parantu kAryanuM kAryapaNuM te svabhAvathI siddha nathI; e ja pramANe kAraNa kArya kare che, tethI teno kAraNatvavyavahAra kAryane AdhIna che, paNa tenuM kAraNapaNuM kaMi svataH siddha nathI. A rIte je svataH (potAthI) siddha nathI, te kharavizANanI jema parataH (bIjAthI) paNa siddha nathI, ane tethI kArya-kAraNAdibhAva potAthI ke parathI vidyamAna nathI. sva-para ubhayathI kAryAdi bhAvanI siddhi mAnavAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kAraNa ke pUrvokta pramANe judI judI rIte siddhi nathI, to pachI tenA samudAyamAM ubhayathI to siddhi kyAMthI ja thAya ? jema retInA judA judA kaNIyAmAM telano abhAva hovAthI, retInA kaNanA samudAyamAM paNa telanI utpatti nathI hotI, tema tyAM paNa samajavuM. vaLI je ubhaya pakSathI kAryAdibhAvanI siddhi mAnavAmAM Ave, to itaretara AzrayadoSa Ave; kAraNa ke jyAM sudhI kAryanI siddhi na thAya, tyAM sudhI kAraNanI siddhi na thAya ane jyAM sudhI kAraNanI siddhi na thAya, tyAM sudhI kAryanI siddhi paNa na thAya. mATe ubhaya pakSathI paNa kAryAdi bhAvanI siddhi nathI thatI. temaja A ubhaya pakSa sivAya anyathI paNa siddhi nathI thatI. kemake sva-para-ane ubhaya sivAya anya vastuno abhAva hovAthI bhAvonI siddhi nirdetuka thAya. udAharaNa tarIke jema pradezInI (aMguThA pAsenI) AMgaLI aMguThAnI apekSAe dIrgha-lAMbI jaNAya che, ane madhya AMgaLInI apekSAe hrasva-TuMkI jaNAya che, vastutaH e AMgaLI svataH sva ke dIrgha nathI. svataH svadIrgha na hovAthI, parataH ubhayataH-ane anyata paNa tenI hrasva ke dIrghapaNAMnI siddhi thatI nathI. eTale sarvazUnyatA mAnavI ja yogya che. kAraNa ke padArthanI vidyamAnatA ja saMbhavita nathI. jemake astitva ane ghaTa, e ubhayanI ekatA che, ke anekatA che ? jo ekatA hoya, to sarva padArthanI ekatAno ja prasaMga thaze. kemake je je che, te te ghaTa che, ema astitvamAM ghaTano praveza thavAthI, sarvane ghaTapaNAnI prAti thaze, paNa paTAdi judA padArtha nahI kahevAya; athavA ghaTa, sarvanI astitAthI abhinna hovAne lIdhe, ghaTa sarvAtmaka thaze. athavA ghaTa che te ja astitA che, ema kevaLa ghaTa mAtramAM ja astitAno samAveza thavAthI. anyatra astitAnA abhAvane lIdhe, ghaTa sivAyanA sarva padArthano abhAva thavAthI mAtra eka ghaTa ja avazeSa raheze. athavA e ghaTano abhAva thaze, kemake aghaTathI vyAvRtta (ghaTa sivAyanA padArthathI bhinna) te ja ghaTa kahevAya che, jyAre ghaTanA pratipakSabhUta aghaTa (ghaTa sivAyanA padArtha)no ja abhAva hoya tyAre konI apekSAe "ghaTa" che, ema kahevAya ? na ja kahevAya. AthI sarva zUnyatA ja mAnavI yukti yukta che. have bIjA vikalpathI ghaTa ane astitvanuM anyapaNuM anekatA mAnIe to paNa ghaTa astitva rahita hovAne lIdhe gadheDAnA zIMgaDAnI jema avidhamAna che, kemake je vidyamAna bhAva hoya, te astitA rUpe kahevAya, ane e astitAnA AdhArabhUta-ghaTa-paTAdi padArtha che, temAM astitvathI bhinnatA hovAne lIdhe astitAno paNa abhAva ja thAya; kemake AdhArathI te Adheya anya hovAne 11
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 cothA gaNadharano vAda. [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 lIdhe, AdhAra vinA Adheya hoI zake nahIM. A rIte astitvanI sAthe ghaTa-paTAdinI anyatA ane anekatAnA vikalpa vaDe kahelA nyAyathI sarvanI ekatA vigere doSo prApta thAya, athavA sarva padArtha anabhilApya thAya, athavA sarvathA zUnya thAya, athavA sarvathA temano abhAva thAya. vaLI je gagheDAnA zIMgaDAnI jema utpanna nathI thatuM, te avazya avidyamAna ja hoya che, eTale te saMbaMdhI carcA karavI nirarthaka che; ane lokamAM je utpanna (utpatti pAmatuM) kahevAya che, tenI utpatti paNa yuktipUrvaka vicAra karatAM ghaTatI nathI; jemake utpanna thayela hoya, te punaH utpanna thatuM nathI, kemake utpanna thayelA ghaTanI jema te utpanna thayeluM hoya che, tethI tene utpanna thavAnuM hotuM nathI ane jo utpanna thayeluM paNa punaH utpanna thAya che, ema kahevAmAM Ave, to punaH punaH utpanna thavAthI anavasthA doSa prApta thaze. ane bIjA vikalpathI nahI utpanna thayeluM utpanna thAya che, ema kahevAmAM Ave, to kadi paNa nahi utpanna thayelAM gadheDAnAM zIMgaDAM paNa utpanna thavAM joIe, kemake anutpannapaNuM to emAM paNa sarakhuM ja che. have trIjA vikalpathI utpanna-anutpanna rUpa hoya te utpanna thAya che, ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayukta che, kAraNa ke pratyekamAM kahelA doSo ubhayamAM paNa Ave che. vaLI e utpanna-anutpanna ubhaya rUpa vastu vidyamAna che, ke avidyamAna che ? jo vidyamAna hoya, to te utpanna thayeluM ja kahevAya, paNa utpanna-anutpanna ubhayarUpa na kahevAya, kemake emAM upara kahela doSa Ave che. ane jo e ubhayarUpa vastu nathI, ema kahevAmAM Ave, to paNa te ubhayarUpa vastu na kahevAya paNa anutpanna ja kahevAya, ane temAM paNa upara kahela doSa prApta thAya che. utpanna thatuM hoya te utpanna thAya che, ema jo kahevAmAM Ave, to temAM paNa uparokta vikalpothI eja doSa prApta thaze, kemake e utpanna thatI vastu vidyamAna che, ke avidyamAna che ? jo vidyamAna hoya, to te utpanna thayela ja che, ane e avidyamAna hoya, to te utpanna ja nathI thayela, A ubhaya pakSamAM paNa upara kahela doSa ja Ave che. A rIte anavasthA vigere doSonI saMbhAvanAthI padArthonI utpatti saMbhavatI nathI, eTale jagatanI zUnyatA mAnavI eja ThIka lAge che. vaLI upAdAnakAraNa ane nimittakAraNarUpa sAmagrInI pRthapha avasthAmAM te kArya nathI jaNAtuM; paraMtu saMpUrNa sAmagrInI avasthAmAM jaNAya che; AthI kAryano sarvathA abhAvaja yogya che, ane sarvanA abhAvamAM sAmagrIno sadbhAva nathI hoto eTale temAM sarvathA zUnyatAja che. tAtparya e che ke hetu arthAtu upAdAnakAraNa ane pratyaya arthAt nimitta kAraNa svajanya arthane eka pachI beka kare che ? ke maLIne kare che ? eka pachI eka to nathI karatA, kemake tema jaNAtuM nathI, eTale ekekathI kAryano abhAva hovAthI sAmagrImAM paNa kAryano abhAva ja hoya che, jema retInA judA judA kaNamAM telano abhAva hovAthI tenA samudAyamAM paNa tela nathI hotuM, tema ahIM paNa jANavuM. A rIte sarva kAryanI utpattino abhAva hovAthI sAmagrIno sadbhAva nathI raheto, ane anutpanna sAmagrIno paNa sadbhAva nathI raheto eTale jagatunI sarva zUnyatA ja prApta thAya che. ane je vastu adezya hoya che, te vastu gadheDAnA zIMgaDAnI jema jaNAtI na hovAthI avidyamAna ja hoya che, eTale te saMbaMdhI carcA karavI nakAmI che, ane ghaTa-paTa-staMbha-bhIMta vigere
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. [83 dezya vastu che, te vastuno pAchaLano ane madhyano bhAga, AgaLanA bhAgathI aMtarita-Avarita hovAthI jaNAtA nathI, eTale te paNa avidyamAna che. vaLI AgaLano bhAga avayavavALo hovAthI, te bhAga paNa bIjA AgaLanA bhAgathI aMtarita che, e bhAga paNa vaLI bIjA AgaLanA bhAgathI aMtarita che, e pramANe cheka AgaLano bhAga paramANunA pratararUpa atisUma hovAthI nathI jaNAto. A pramANe uparokta nyAye pAchaLano bhAga ane sarvanI AgaLano bhAga, e ubhaya bhAga jaNAtA na hovAthI sarva vastu samUhanI upalabdhi nathI thatI, mATe sarva jagata zUnya che. 1995 thI 1696. e pramANe vyaktinA hRdayagata saMzayane yuktipUrvaka batAvIne zrImAnuM mahAvIra deva tenA saMzayano cheda karavA kahe che ke - mA kuru viyatta ! saMsayamasai na saMsayasamubhavo jutto / khakusuma-kharasiMgesu va, jutto so thANu-purisesu // 1697 // ko vA visesaheU savAbhAve'vi thANu-purisesu / saMkA na khapuSpAisu vivajjao vA kahaM na bhave ? // 1698 / / paccakkhao'NumANAdAgamao vA pasiddhiratthANaM / sabbappamANavisayAbhAve kiha saMsao jutto ? // 1699 / / jaM saMsayAdao nANapajjayA taM ca neyasaMbaddhaM / ... sabbanneyAbhAve na saMsao teNa te jutto // 1700 // saMti cciya te bhAvA saMsayao somma ! thANu-purisa vva / aha diTuMtamasiddha maNNasi naNu saMsayAbhAvo // 1701 // he vyakta ! bhUtono abhAva mAnIne saMzaya na kara. kemake teno abhAva hoya to AkAzapuSpa ane kharazRMganI jema saMzaya na thAya, paNa abhAvano ja nizcaya thAya. je vidyamAna hoya teno ja sthANu ane purUSanI jema saMzaya thavo yogya che. athavA sarvanA abhAvamAM sarvazUnyatAmAM paNa sthANuAdimAM saMzaya thAya che ane AkAzapuSpAdimAM nathI thato, emAM vizeSa hetu kayo che ? kemake vizeSa hetunA abhAve to sarvatra saMzaya thavo joIe. athavA niyAmakanA abhAve viparyaya thavo joIe (AkAzapuSpAdimAM saMzaya thAya, ane sthANuAdimAM na thAya e viparyaya) vaLI pratyakSa-anumAna-ane Agama pramANothI jyAre padArthonI prasiddhi thAya, tyAre koI vakhata vastumAM saMzaya thAya paNa jyAre sarva pramANa ane tenA viSayano abhAva hoya, tyAre kyAMthI saMzaya thAya ? kemake saMzaya-viparyaya-anadhyavasAya-nirNaya-e jJAnanA paryAya che, ane te zeyanI sAthe saMbaMdhavALA hoya che, jyAre sarvazUnyatA mAnavAmAM Ave, tyAre zeyano paNa abhAva thAya che. eTale tAro te saMzaya yukata nathI. he saumya ! (tane jeno saMzaya che.) te bhAvo vidyamAna che, kAraNa ke tane te saMbaMdhI saMzaya thAya che. jeno saMzaya thAya, te vastu sthANu-purUSa AdinI jema vidyamAna hoya che. je vastu AkAzapuSpanI jema avidyamAna hoya che, te vastumAM saMzaya nathI thato, AmAnuM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84]. cothA gaNadharano vAda. [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sthANu ane purUSanuM dRSTAMta asiddha mAnato hoya, to te ayogya che, kemake sthANu-purUSAdi sarva bhAvone tuM sAmAnyathI avidyamAna mAne che, eTale sarva bhAvonA abhAvamAM saMzayano paNa abhAva ja thAya. 1697 thI 1701. svapramAM to pUrva aNadi nimittathI saMdeha thAya che, tethI svapranA nimitto ane svapra e be vastunI siddhi karatAM kahe che ke : sabvAbhAve'vi maI saMdeho sumiNae bba, no taM ca / jaM saraNAinimitto simiNo na u sabbahAbhAvo // 1702 / / 3mU-phiphTa-citi-surya-pathavicAra-tevA-DabUtha simiNassa nimittAiM puNNaM pAva ca nAbhAvo / / 1703 // viNNANamayattaNao ghaDaviNNANaM va sumiNao bhAvo / ahavA vihiyanimitto ghaDo ba nemittiyattAo // 1704 // svapramAM (vastuno) sarvathA abhAva chatAM paNa saMdeha thAya che, ema kaheto hoya, to te ayogya che, kAraNa ke smaraNAdinA nimittathI te thAya che, paNa sarvathA teno abhAva nathI. pUrvAnubhava, joeluM, ciMtavela, zravaNa, prakRti-vikAra, devatA, sajaLa pradeza, punya ane pApa e sarva svapanAM nimitto che, mATe sarvathA teno abhAva nathI. athavA ghaTanA jJAnanI jema svapra vijJAnamaya hovAthI bhAvarUpa che, athavA kahelA nimittothI te ghaTanI jema nimittavALuM che, mATe te bhAvarUpa che. 170ra thI 1704. prazna :- "svapnamAM vastuno sarvathA abhAva chatAM paNa saMzaya thAya che. jema ke koI nirdhana pAmara manuSya svapramAM potAnA gRhanA AMgaNAmAM A hastI che, ke parvata che ? Ama saMzaya kare che, emAM vastutaH kaMI nathI, chatAM paNa evo saMzaya thAya che, tema anyatra paNa vastunA abhAvamAM saMzaya thaI zake. - uttara - svapramAM je saMdeha thAya che, te pUrve joela athavA anubhavela ke anubhavanuM smaraNa e Adi nimittathI thAya che, paNa sarvathA vastunA abhAvathI nathI thato, jo sarvathA vastunA abhAvathI paNa saMzaya-saMdeha thato hoya, to chaThuM bhUta vigere je kadI paNa nathI hotuM temAM paNa saMdeha thavo joIe, kAraNa ubhaya abhAva samAna che. vaLI svapra nimatta sivAya thatuM nathI, svapra thavAmAM aneka nimitto che, temAMnA keTalAMka A pramANe che. snAna-bhojana-vilepana vagere pUrve anubhavela vastu svapramAM jaNAya, te svapra anubhUta nimittavALuM kahevAya. hAthI-ghoDA vagere pUrve joela vastu svapramAM jaNAya, te daSTArtha nimittavALuM svapra kahevAya. strInI prApti vagere jaNAya, te cittitArtha nimittavALuM svapra kahevAya. svarga-naraka vagere sAMbhaLelI vastu jaNAya, te kRtArtha nimitta svapra kahevAya vAyu-pitta vagerethI thayela prakRtinA vikArathI svapra thAya, te prakRtisvapra kahevAya, vikAra nimitta anukULa athavA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] cothA gaNadharano vAda. [85 pratikULa devatAnA nimittathI svapra thAya, te devanimitta svapra kahevAya. jalavALA pradezamAM je svapramAM vizeSe jaNAya che, temAM te pradeza jalavALo che, te nimitta che, tathA ISTa svapra ane aniSTa svapra thAya, temAM puNya ane pApa nimitta che. vastu svabhAvathI A rIte svapra paNa bhAvasvarUpa hovAthI "svapranI mAphaka jagat zUnya che' ema kema kahI zakAya ? naja kahI zakAya, kAraNake ghaTavijJAnanI jema svapra paNa vijJAnamaya hovAthI bhAvasvarUpa che. athavA ghaTanI jema pUrve kahelA nimittothI utpanna thAya che, mATe te bhAva svarUpa che. 1702-1703-1704. sarvazUnyatA mAnavAmAM Ave, to svapra-asvapna vigere vyavahArano abhAva thAya, te batAve che. savvAbhAve ca kao simiNa'simiNo tti saccamaliyaMti / gaMdhapuraM pADaliputtaM tatthovayArotti ? / / 1705 / / kajjaM ti kAraNaM ti ya sajjhamiNaM sAhaNaM ti katta ti / vattA vayaNaM vaccaM parapakkho'yaM sapakkho'yaM ? || 1706 // viMda veda cira-Dvo-saLa-calayA-vittaLArUM niyayArUM | saddAdao ya gejjhA sottAiyAI gahaNAI ? || 1707 / / samayA vivajjao vA savvAgahaNaM va kiM na suNNammi / kiM suNNayA va samma saggahA kiM va micchattaM ? / / 1708 / / kiha sa-paro bhayabuddhI kahaM ca tesiM paropparaM siddhI / aha paramaIe bhaNNai sa - paramaivisesaNaM katto ? || 1709 / / sarva zUnyatA mAnavAmAM A svapna che, A svapna nathI, A satya che, A mithyA che, A vAdaLAnA vikArarUpa gaMdharvanagara che, A pATalIputra nagara che. A tathya che, A upacArika che, A kArya che, A kAraNa che, A sAdhya che, A sAdhana che, A kartA che, A vaktA che, A vacana che, A vAcya che, A svapakSa che, A parapakSa che-ItyAdi vizeSa kyAMthI thAya ? vaLI A sthira che, A drava che, A uSNa che, A capaLa che, A arUpI che, zabdAdi grAhya che, zrotrAdi grAhaka che, vagere niyata svarUpa zAthI thAya ? tathA sarva zUnyatAmAM sarvanI samAnatA, viparyaya, ane sarva agrahaNa kema na thAya ? athavA zUnyatAnuM jJAna sagraha che, ke mithyAtva che ? tathA sva-para ane ubhaya evI buddhi kevI rIte thAya ? temanI paraspara siddhi kevI rIte thAya ? bIjAnI buddhithI emanI siddhi thAya, ema kahevAmAM Ave, to svamati ane paramati evo taphAvata zAthI thAya ? 1705 thI 1709. he vyakta ! vastuno sarvathA abhAva mAnIne sarva zUnyatA mAnavAmAM Ave, to vyavahAramAM aneka prakAranI hAni thAya. jemake "A svapna che, ane A svapna nathI, A satya che, A asatya che. A mithyA che, A gaMdharvapura che ane A pATalIputra che, A upacAra rahita sAco
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86] cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 siMha che, ane A aupacArika manuSya vizeSa je (mANavaka) siMha jevo che. vaLI A ghaTa-paTAdi kArya che, ane A mRpiMDAdi kAraNa che. A anityatA vagere sAdhya che, ane A kRtakapaNuM vagere sAdhana che. kuMbhakAra Adi ghaTa vagerenA kartA che, A vaktA che, A triavayavI-athavA paMcAvavI vacana che. tathA A zabdasamUhanuM A vAcya che, A svapakSa che, A parapakSa che - ItyAdi vyavahAranI vizeSatA zUnyatAmAM niyata zAthI jaNAya ? vaLI pRthvI vagerenuM sthirapaNuM, pANI vigerenuM dravapaNuM (pravAhIpaNuM) agninI uSNatA, vAyunI capaLatA, AkAzanuM amUrtipaNuM vagere haMmezanA niyata svabhAvo; temaja zabda-rUpa-gaMdha vagere grAhya che, ane zrotra-cakSu-ghANa vagere Indriyo tenA grAhaka che - ItyAdi niyamanI siddhi sarva zUnyatAmAM kevI rIte thaze ? athavA sarva-zUnyatAmAM svapna-asvapna, satya-asatya vagerenA taphAvatanuM kAraNa na hovAthI, jevuM svapna, tevuM asvapna ane jevuM asvapna tevuM ja svapna ema sarvamAM samAnatA kema na thAya ? athavA je svapna hoya, te asvapna ane asvapna hoya te svapna ItyAdi viparyaya paNa kema na thAya ? temaja sarva-zUnyatAmAM svapna-asvapna vagere sarvanuM agrahaNa kema na thAya ? brAntithI svapna-asvapna AdinuM grahaNa thAya che, ema kaheto hoya, to te ayukta che, kAraNa ke dezakALa-svabhAva vagere niyata hovAthI te te padArtha grahaNa karanAra jJAnanI utpatti thAya che. vaLI svapna-asvapna AdinAM grahaNamAM kAraNa tarIke je tuM bhrAnti kahe che te brAnti vidyamAna che ke avidyamAna che ? jo vidyamAna hoya, to sarva-zUnyatA kyAM rahI ? ane bhrAnti avidyamAna hoya, to padArtha grahaNa karanAra jJAna brAnirahita hovAthI sarva bhAvo vidyamAna che paNa sarvazUnyatA nathI. athavA A saMbaMdhamAM tane bIjuM pUchuM chuM ke sarva-zUnyatA mAnavAmAM, vidyamAna padArthonI zanyatA mAnavI, e zuM samyaka sadagraha che ? ane vidyamAna padArthonI vidyamAnatA mAnavI e zuM mithyAgraha che? A pramANe mAnavAmAM tArI pAse vizeSa hetu kyo che, ke jethI tuM sarvazUnyatA mAne che ? tathA "padArthonI siddhi svataH nathI" ItyAdi mAnavAmAM, hrasva-dIrgha-ane hrasvadIrgha svarUpavALA padArthamAM, A hrasva che, A dIrgha che. ane A hRsvadIrgha che e prakAranI buddhino tuM ekI sAthe Azraya kare che, to pachI tevA padArthanI paraspara asiddhi kevI rIte kahe che ? kemake sarva padArthanI zUnyatA kahe che, ane te sAthe A hRsva che, A dIrgha che, ItyAdi paNa kahe che - ema pUrvApara virUddha bolavuM sarvathA ayukta che. tAtparya e che ke padArthonI sattAmAM mAtra apekSA kAraNa che, ema nahIM, paNa te sAthe svaviSayajJAna utpanna karavArirUpa arthakriyAkArIpaNuM paNa kAraNa che. ane tethI je sva-dIrgha ubhaya te svasaMbaMdhI jJAna utpanna kare che, te hoya che ja. eTale temano abhAva kevI rIte manAya? ane vaLI madhyama aMgulInI apekSAe, pradezanI aMgulImAM hRsvapaNuM nahIM chatAM paNa che, ema kahevAya che ItyAdi je tuM mAne che, te paNa ayogya che, kAraNa ke jo madhyama aMgulInI apekSAe pradezanI aMgulI svataH sarvathA avidyamAna chatAM paNa temAM hrasvapaNuM che, ema hoya to pachI gadheDAnAM zIMgaDAM ke je sarvathA avidyamAna che, temAM paNa hrasvapaNuM hovuM joIe, ane atidIrgha evA Indradhvaja AdimAM paNa te hovuM joIe. kemake
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. [87 avidyamAnatA ubhayasthaLe samAna che. vastutaH svataH vidyamAna evI pradezanI aMgulI anantadharmAtmaka hovAthI te te sahakArI kAraNonI samIpe, te te rUpe jaNAtI hovAthI te te prakAranuM jJAna utpanna kare che, paNa sarvathA avidyamAna aMgulImAM apekSAmAtrathI ja hrasva-dIrvAdijJAna utpanna thAya che ema nahI. e pramANe dIrgha ubhayAdimAM paNa A dIrgha, A ubhaya ItyAdi svapara ubhaya buddhi bIjAnA matanI apekSAe karuM chuM. paNa mArI mAnyatA pramANe to svataH siddha evA svaviSayaka jJAna utpanna karanAra hrasva-dIrgha Adi kaMI ja nathI. eTale mArI mAnyatAmAM pUrvApara virodha koI paNa rIte nathI Avato, ema jo tuM kaheto hoya, to sarva-zUnyatAmAM A svamata che ane A paramata che evo sva-parabhAvano taphAvata paNa kyAMthI thAya ? naja thAya. ane jo sva-parabhAva mAnato ho, to zUnyatAno abhAva thaze. 1705 thI 1709. jugavaM kameNa vA te viNNANaM hojja dIha-hassesu / jai jugavaM kA'vekkhA kameNa pubammi kA'vekkhA ? // 1710 / / AimaviNNANaM vA jaM bAlasseha tassa kA'vekkhA ? / tullesu va kA'vekkhA paropparaM loyaNaduge bba ? // 1711 // kiM hassAo dIhe dIhAo ceva kiM na dIhammi ? / kIsa va na khapupphAu kiM na khapuSphe khapuSphAo ? // 1712 / / (vaLI) dIrgha ane sva padArthamAM te te rUpe jaNAtuM jJAna, ekaja kALe thAya che, ke anukrame thAya che? jo ekaja kALe thatuM hoya, to kone konI apekSA rahI ? ane anukrame thatuM hoya to prathama jJAnamAM kaI apekSA che? athavA bALakane janma pachI tarata ja je prathama vijJAna thAya che, temAM tene kaI apekSA che ? athavA be AMkhanI jema tulya padArthamAM paraspara kone konI apekSA hoya? temaja hrasvathI dIrghamAM dIrghatAnuM jJAna kema thAya che? ane dIrghathI dIrghamAM ke hRsvathI hRsvamAM kema jJAna thatuM nathI ? tathA AkAzapuSpathI hrasva-dIrthamAM ane AkAzapuSpathI (AkAzapuSpamAM) te te rUpe jJAna kema nathI thatuM? 1710 thI 1712. vyakta ! hrasva-dIrgha padArthamAM te te AkAre jaNAtuM jJAna je thAya che, te jJAna eka ja kALe thAya che, ke anukrame thAya che? jo eka ja kALe thatuM hoya, to te banne ekI sAthe svapratibhAtijJAnamAM jaNAtA hovAthI, kone konI apekSA rahI ? ane jo anukrame tevuM jJAna thatuM hoya, to prathama svapratibhAsi jJAnavaDe hUsvAdi padArthanuM grahaNa thavAthI uttarakALamAM dIrdhAdi padArthane grahaNa karavAmAM kaI apekSA che?, koI nahI. A uparathI e siddha thAya che ke. cakSu Adi sAmagrInA sabhAvamAM bIjAnI apekSA vinA sarva padArtho potapotAnA judA judArUpe svapratibhANijJAnamAM jaNAya che, eTale sarva padArthonI siddhi svabhAvathIja che. athavA taratanA janmelA bALakane janma pachI tarata je prathama vijJAna thAya che, te jJAna kaI apekSAe thAya che? vaLI hRsvamAM nahi, tema dIrthamAM nahi, paraMtu cakSuyugalanI jema paraspara tulya vastumAM ekIkALe te bannene tulyarUpe grahaNa karanAra svapratibhAri jJAna karavAmAM paraspara
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88] cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 kaI apekSA che? koI nathI. mATe aMgulI vagere padArthonuM svarUpa anyanI apekSAe nathI, paraMtu svapratibhAsi-jJAna vaDe anyanI apekSA sivAya teo svarUpathIja grahaNa thAya che. ane uttarakALamAM te te rUpanI jijJAsAmAM, tenA tenA pratipakSanA smaraNa Adi sahakArI kAraNothI dIrdha-jhasva vagere vyavahAra pravarte che, eTale padArtha mAtra svarUpathI ja siddha che. vaLI jo sarvazUnyatA hoya, to hrasva padArthathI dIrghapadArthamAM dIrghapaNAnA jJAnano vyavahAra kevI rIte thAya? ane dIrghanI apekSAthIja dIrgha-jJAnano vyavahAra kema na thAya? kemake zUnyatA ubhaya sthaLe samAna che. vaLI eja pramANe dIrghathI dIrghamAM ane hUsvathI hrasvamAM paNa tevo jJAna ane vyavahAra kema na thAya ? temaja AkAzapuSpathI paNa dIrgha ane hRsva padArthamAM dIrgha-hsvanA jJAna ane vyavahAra, ane AkAzapuSpathI ja AkAza puSpamAM hrasva-dIrgha jJAnano vyavahAra kema nathI thato? kAraNa ke emAM paNa zUnyatA samAna che. e pramANe jJAnavyavahAra nathI thato, mATe ja bhAvo-padArtho vidyamAna che, paNa jagat zUnya nathI. 1710-1711-1712. kiMvA'vekkhAe ciya hojja maI vA sabhAva evAyaM / so bhAvotti sabhAvo vaMjhAputte na so jutto // 1713 / / hojjA'vekkhAo vA viNNANaM vA'bhihANameta~ vA / dIhaM ti va harasaM ti va na u sattA sesadhammA vA // 1714 / / iharA hassAbhAve sabavisANo havejja dIhassa / na ya so tamhA sattAdao'NavekkhA ghaDAINaM // 1715 / / athavA sarvazUnyatAmAM apekSAthI zuM? svabhAvathI ja apekSA vaDe husvAdi vyavahAra thAya che. ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake potAno bhAva te svabhAva, evo svabhAva vaMdhyAputra jevA avidyamAna padArthamAM ghaTe nahIM. kAraNa ke apekSAthI vastumAM vijJAna thAya, athavA hrasva-dIrgha evuM nAma mAtra siddha thAya, paraMtu vastunI sattA ane zeSa dharmo to apekSAmAtrathI siddha na thAya. anyathA jo ema na hoya, to hrasvanA abhAve dIrthano sarvathA abhAva thAya paNa tema jaNAtuM nathI, mATe ghaTAdinI sattA vigere anyanI apekSA vinA ja siddha che. 1713 thI 1715. jo vastuno sarvathA abhAva hoya, to hRsvAdine dIghadinI apekSAthI zuM lAbha? kAraNake apekSA mAnavI e zUnyatAthI pratikULa che. svabhAvathI ja apekSA vaDe hrasva-dIrgha Adi vyavahAra thAya che. ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kAraNa ke "agni baLe che, AkAza nathI baLatuM" AmAM jema svabhAva hetu che, tema tArA kahevAmAM nathI. kemake vaMdhyAputra jevA avidyamAna padArthamAM svabhAva mAnavo e sarvathA ayogya che. potAno bhAva, te svabhAva, ane bAkIno parabhAva kahevAya evo sva ane parabhAva mAnavAthI zUnyatAnI hAnI thaze, athavA bhale apekSA mAno, paNa ethI tamArI zUnyatA siddha nahIM thAya. athavA svataHsiddha vastumAM anya apekSAthI "sva-dIrtha" evuM nAma mAtrathI vijJAna siddha thaze, paraMtu anya apekSAthI vastunI sattA siddha nahi thAya, temaja hrasva dIrdhAdi dharma sivAya rUpa
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. [89 rasAdi dharmo paNa siddha nahi thAya. kemake vastunI sattA ane rUpAdi dharma grahaNa karanAra jJAna svataH utpanna thAya che eTale anya apekSAthI svataH siddha vastunI sattAdino abhAva kevI rIte thAya ? ane jyAre sattA vagereno abhAva siddha na thAya, tyAre jagatanI zUnyatA paNa kyAMthI siddha thAya ? vaLI jo ghaTAdi padArthanA sattAdi dharmo anyanI apekSAvALA hoya to hRsva vastunA sarva nAzamAM dIrghavastuno paNa sarvanAza prApta thAya, kemake dIrdha sattAdi dharmo hRsva vastunI sattAnI apekSAvALA mAnelA che. paraMtu e pramANe hRsvano nAza thatAM dIrgha vastuno sarvathA nAza nathI jaNAto - AthI nizcaya thAya che ke ghaTa vagerenA sattArUpa Adi dharmo anya apekSAvALA ja nathI ane ema hovAthI zUnyatAno abhAva thAya che. 1713-1714-1715. apekSAthI padArthanI siddhi svatA, ane ubhayathI nathI. ema je tArUM kathana che, temAM apekSArUpa hetu vipakSamAM raheto hovAthI virUddha che, te dekhADavA kahe che. jAvi avikkhA'vikkhaNamavikhago'vikhaNijjamaNavikkha / sA na mayA sabbesu vi saMtesu na sunnayA nAma // 1716 / / kiMci sao taha parao tadubhayao kiMci niccasiddhapi / jalao ghaDao puriso nahaM ca vavahArao neyaM // 1717 // nicchayao puNa bAhiranimittamettovaogao sabda / hoi sao jamabhAvo na sijjhai nimittabhAve'vi / / 1718 // hRsvAdine dIghadinI apekSA karanAra je tuM kahe che, te paNa kartA-karma-kriyArUpa hovAthI, manAya tema nathI. e kartA-karma-ane kriyArUpa traNa padArthanI apekSAe sarva vidyamAna hovAthI zUnyatAno abhAva thAya che, AthI teM kahelo hetu vipakSamAM raheto hovAthI asiddha che. vaLI keTalAka padArtha kartAnI apekSA vinA kAraNarUpa dravyanA saMghAtathI meghanI jema svataH siddha thAya che keTalAka padArtha ghaTanI jema kartAnI apekSAe parathI siddha thAya che, ane keTalAka padArtha svapara ubhayathI siddha thAya che (jemake mAtA-pitA ane svakRta karmathI purUSano janma). keTalAka padArtha AkAzanI jema nitya siddha che. A vyavahAra-nayanI apekSAe jANavuM. paNa nizcayathI to mAtra bAhya-nimittanI apekSAe vastu svataH siddha thAya che. kAraNa ke bAhya nimitta chatAM paNa kharaviSANa vagere abhAva svarUpa vastu kadI paNa siddha nathI thatI. mATe ubhaya nayanI apekSAe mAnavuM e ja zreSTha che. 1716-1717-1718. have "astitva ane ghaTanI ekatA che ke anekatA che" ityAdi pUrvapakSano uttara Ape che. atthitta-ghaDegANegayA va pajjAyamettaciMteyaM / atthi ghaDe paDivanne, iharA sA kiM na kharasiMge ? // 1719 / / ghaDa-sunnayannayAevi sunnayA kA ghaDAhiyA somma ! / egatte ghaDao cciya na suNNayA nAma ghaDadhammo // 1720 / / 12
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ O] cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 viNNANa vayaNa-vAINamegayA to tadatthiyA siddhaa| aNNatte aNNANI nibbayaNo vA kahaM vAI // 1721 / / ghaDo che' ema mAnyA pachI, astitva ane ghaTanI ekatA-anekatAno je vicAra te mAtra tenA paryAyano vicAra che, paraMtu ethI ghaTano abhAva nathI, anyatA (jo teno abhAva hoya), to kharazaMgamAM ane vaMdhyAputramAM paNa evo ekatA-anekatAno vikalpa kema nathI karAto ? vaLI ghaTa ane zUnyatA e ubhaya anya che, ke ananya che ? jo anya hoya, to te saumya ! ghaTa sivAya ethI adhika kaI zUnyatA che? (koI nahI) ane jo ananya hoya, to paNa te ghaTa ja che, kemake pratyakSathI te ghaTa ja jaNAya che, paNa zu tArUpa ghaTano dharma koI paNa pramANathI nathI jaNAto. vaLI "sarva (vizvatraya) zUnya che" evA prakAranuM tAruM vijJAna ane vacana e ubhayanAM paNa astitvanI sAthe ekatA che ke anekatA che? jo ekatA hoya, to vastunuM astitva siddha thayuM, ane jo anekatA hoya, to ajJAnI ane vacanarahita vAdI pattharanA samUhanI jema zUnyatA kevI rIte siddha karI zake ? na ja karI zake. 1719-1721. ghaDasattA ghaDadhammo tatto'NaNNo paDAio bhinnnno| atthitti teNa bhaNie ko ghaDa eveti niyamo'yaM // 1722 // jaM vA jadatthi taM taM ghaDo tti sabbaghaDayApasaMgo ko ? / bhaNie ghaDotthi va kahaM sabatthittAvaroho tti ? // 1723 // atthitti teNa bhaNie ghaDoghaDo vA ghaDo u attheva / cUo'cUo va dumo cUo u jahA dumo niyamA // 1724 // ghaTanI astitArUpa ghaTanI sattA, te ghaTano dharma che. ane te dharma ghaTathI abhinna che, paTAdi sarvathI bhinna che. AthI "ghaTa che" ema kahevAthI "A ghaTa ja che" evo niyama kyAMthI thayo ? (kemake potapotAnI sattA paTAdi sarva padArthamAM che, eTale teo paNa vidyamAna ja che.) vaLI "je je che, te te sarva ghaTa che." e kathanamAM sarva padArthane ghaTapaNAno prasaMga kevI rIte thAya ? (kemake jyAre ghaTanI sattA ghaTamAM ja che, anyatra nathI, tyAre jyAM jyAM ghaTanuM astitva che, tyAM tyAM ghaTa che, ethI sarva padArthane ghaTapaNAnI prApti nathI thatI.) ane vaLI "ghaTa che," ema kahevAthI sarva padArthanI astitAno avarodha kevI rIte thAya ? tathA ghaTa sarvAtmarUpe kevI rIte thAya ? naja thAya (kemake ghaTanI sattAvaDe ghaTa che, ema kahevAthI kaMI ghaTanuM sarvAtmakapaNuM nathI jaNAtuM.) AthI e siddha thAya che, ke jema "vRkSa" ema kahevAthI Amra athavA te sivAya game te liMbaDo vigere samajAya che, (kemake vRkSapaNuM sarva vRkSomAM che.) paNa "Amra" ema kahevAthI to vRkSatva ja samajAya che, kemake vRkSa sivAya AmrapaNuM hoI zake nahi.) tema ahIM paNa ghaTanI sattA te ghaTano dharma hovAthI ghaTamAM ja hoya che, anyatra nathI hotI ane sAmAnya sattA badhA padArthomAM che tethI "pharata" (che) ema kahevAthI ghaTa athavA te sivAya paTAdi samajAya che, (kemake potapotAnI sattA sarva padArthamAM che.) paNa "ghaTa" ema kahevAthI to ghaTanI astitA ja samajAya che, kemake ghaTanI potAnI sattA ghaTamAM hoya che ja. 1722-1723-1724.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. [91 have utpanna thaela utpanna nathI thatuM, ityAdi pUrvapakSano uttara Ape che. kiM taM jAyaM ti maI jAyA-ujAo-bhayaM pi jadajAyaM / / aha jAyaM pi ga jAyaM kiM na khapuSphe viyAro'yaM ? // 1725 / / jai sabahA na jAyaM kiM jammANaMtaraM taduvalambho ? / pulaM vA'NuvalaMbho puNo'vi kAlaMtarahayarasa ? // 1726 // jaha sabahA na jAyaM jAyaM suNNavayaNaM tahA bhAvA / aha jAyaM pi na jAyaM pagAsiyA suNNayA keNa ? // 1727 // evI kaI utpanna thaela vastu che, ke je utpanna nahi utpanna ane utpanna-anutpanna vastune tuM anutpanna mAne che ? utpanna chatAM paNa anutpanna che, ema kaheto hoya) to AkAzapuSpamAM paNa evo vicAra kema nathI karato ? vaLI jo vastu sarva prakAre utpanna thaela na hoya, to tenuM utpatti pachI jJAna kema thAya che ? ane te pahelAM tathA kALAntare nAza pAmyA pachI tenuM jJAna kema nathI thatuM? vaLI (zUnyatA saMbaMdhI vijJAna ane vacana jema sarva prakAre utpanna nathI, chatAM utpanna thaela mAne che, tevI rIte bIjA bhAvo paNa kema nathI mAnato? ane jo utpanna thaela, chatAM nahi utpanna thaela mAne, to te zUnyatA zA vaDe pragaTa karI ? 1725-172 6-1727. he vyakta ! evI kaI vastu mAne che, te utpanna, anutpanna, ane utpanna-anutpannAdi prakAra vaDe jenI utpatti tuM niSedhe che. koI paNa rIte utpanna thaela vastu tAre mAnya hoya to te vastu vidyamAna hovAthI zUnyatAno abhAva thayo ane tethI pUrve "utpanna thaela utpanna thAya che, ke nahi utpanna thaela utpanna thAya che? ke utpannaanutpanna, utpanna thAya che." ityAdi zUnyatAnI siddhi mATe kahela vikalpo nirarthaka thAya che. ane jo utpannaanutpannAdi vikalpanA AzrayabhUta e vastu utpatti rUpe tane mAnya na hoya, ane tene anutpannarUpa ja mAnato hoya, to "utpanna chatAM paNa anutpanna'' ema kahevAthI tArA vacanamAM virodha Ave che. vaLI utpanna vastunI sattA nahi mAnavAthI, utpanna-anutpannAdi vikalpo Azraya rahita thavAthI nirarthaka thAya che. ane jo e vikalponA AzrayabhUta vastu siddha na hovA chatAM paNa temAM pUrvokta vikalpo thaI zake, ema kaheto hoya, to AkAzapuSpamAM paNa evA vikalpa kema nathI karato ? temAM paNa avidyamAnatA samAna che. bIjAoe utpannarUpe mAnela vastu mAnIne huM e vikalpo karuM , ema paNa tArAthI na kahevAya, kAraNa sva-parabhAva mAnavAthI zUnyatAmAM hAni Avaze. vaLI sarva prakAro vaDe ghaTa-paTAdi kArya utpanna thatuM nathI, ema tuM ane tArA jevA anyavAdIo kahe che, to tenA saMbaMdhamAM ame pUchIe chIe ke-mRpiMDAdi avasthAmAM nahI jaNAelo ghaTa kuMbhAra vagere sAmagrIvaDe utpanna thayA pachI te zAthI jaNAya che ? ane tenI utpatti pahelAM te kema nathI jaNAto ? vaLI kALAntare lAkaDI AdinA prahArathI bhAMgI nAkhyA pachI te kema nathI jaNAto ? jo e ghaTAdi vastu anutpanna hoya, to AkAzapunI jema te kadi paNa jaNAya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92] cothA gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ja nahI, paNa je koi vakhata jaNAya, ane koi vakhata na jaNAya, evuM to utpanna thaela vastumAM ja ghaTI zake. vaLI "sarva jagat zUnya che" evA prakAranuM je zUnyatA saMbaMdhI vijJAna ane vacana, te jema je utpanna-anutpanna Adi prakAra vaDe utpanna thayeluM athavA na thayeluM hovA chatAM paNa koi paNa rIte utpanna thaela che, tema ghaTa-paTAdi padArtho paNa utpanna thaelA mAnavA joie. ane jo zUnyatA saMbaMdhI vijJAna ane vacana utpanna thaela chatAM anutpanna mAnato ho, to te vijJAna ane vacana vinA A zUnyatA konA vaDe prakAzita thai tethI zUnyatAno abhAva ja siddha thAya che. 1725 1726-1727. have utpanna thaela utpanna nathI thatuM, ane anutpanna paNa utpanna nathI thatuM. e pUrvapakSano uttara Ape che. jAyar3a jAyamajAyaM jAyAjAyamaha jAyamANaM ca / kajjAmiha vivakkhAe na jAyae savvA kiMci / / 1728|| vitta jAi jAo kuMbho saMThANao puNarajAo / jAyAjAo dohi vi tassamayaM jAyamANotti / / 1729 / / puvyakao ughaDatayA parapajjAehiM tadubhaehiM ca / jAyaMto ya paDatayA na jAyae savvahA kuMbho // 1730|| vomAi niccajAyaM na jAyae teNa savvahA somma ! | iya davvatayA savvaM bhayaNijjaM pajjavagaIe / / 1731 / / A vizvamAM keTalAMka kArya vivakSAvaDe utpanna thaelAM utpanna thAya che, keTalAMka anutpanna te utpanna thAya che, keTalAMka utpanna-anutpanna thAya che, keTalAMka utpanna thatAM utpanna thAya che, ane keTalAMka sarvathA utpanna ja nathI thatAM, e badhI vivakSAo evI rIte che, ke rUpI tarIke ghaTa utpanna thaela utpanna thAya che, ghaTAkArarUpe anutpannaghaTa utpanna thAya che, ubhayavaDe utpanna-anutpanna ghaTa utpanna thAya che, ane vartamAna samaye kriyA thatI hovAthI utpanna thato ghaTa utpanna thAya che. pUrvotpanna ghaTa, ghaTarUpe ane para paryAyavaDe tathA ubhayavaDe utpanna thato nathI. temaja ghaTapaNe utpanna thato ghaTa paTapaNe sarvathA utpanna nathI thato. vaLI AkAza vigere nityotpanna hovAthI kadIpaNa utpanna thatAM ja nathI. mATe he saumya ! e pramANe dravyapaNe koipaNa utpanna thatuM nathI, ane paryAyarUpe to te sarvanI bhajanA che. 1728 thI 1731. A vizvamAMnA ghaTa-paTAdi je kArya che, temAnAM keTalAMka kArya nIce pramANe che, jema ke-utpanna thaelAM hoya te utpanna thAya che. jema rUpIpaNAvaDe ghaTa utpanna thaela hoya, te utpanna thAya che, kemake ghaTarUpanI pUrve mATInuM rUpa hoya che, eTale rUpIpaNAnI apekSAe utpanna thaela ja ghaTa utpanna thAya che. ane sasaMthAnapaNe-ghaTAkArarUpe to ghaTa utpanna thaelo nathI, te utpanna thAya che,
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] cothA gaNadharano vAda. [93 kemake mRNiDAdi avasthAmAM tevo AkAra na hato. rUpipaNA vaDe mATI ane ghaTAkAra e ubhaya prakAre utpanna-anutpanna evo ghaTa utpanna thAya che, kAraNa ke e ubhaya prakArathI ghaTa bhinna nathI hoto. tathA atIta kALa nAza pAmela che, ane anAgatakALa utpanna nathI thaela, eTale e ubhayakALamAM kriyA nathI hotI, mAtra vartamAna samaye ja kriyA hoya che, tethI vartamAna samayejautpanna thato ghaTa utpanna thAya che. e rIte judI judI apekSAe ghaTa-paTAdi kArya utpanna thAya che. vaLI keTalAMka kArya uparokta vikalpomAMthI koipaNa vikalpanA prakArathI nathI thatAM. jemake pUrve karAelo ghaTa, punaH ghaTarUpe ukta prakAramAMthI koi paNa prakAre nathI thato, kAraNa ke te ghaTarUpe prathama ja thaela che. temaja paTAdigata paraparyAyavaDe paNa ghaTa nathI thato, kemake ghaTanA svaparyAya to prathama ja thaelA che, ane paraparyAyanI apekSAe to koine paNa koinA paraparyAya nathI hotA. e pramANe utpanna thaela paTanI tathA anutpanna kharaviSANanI jema pUrve karAelo ghaTa paraparyAya vaDe utpanna thato nathI. vaLI vartamAna kriyA samaye utpanna thato ghaTa, paTapaNe utpanna thato nathI, kAraNa ke ghaTAdi svarUpe thatuM kArya kadi paNa paTAdi je pararUpe che te svarUpe nathI thatuM. e ja pramANe AkAza vagere paNa kadi utpanna nathI thatAM, kemake te haMmezA avasthita che, eTale punaH utpanna nathI thatAM. e rIte ghaTa-paTa-AkAza vagere sarva vastu dravyapaNe kadi paNa utpanna nathI thatI, kemake te te rUpe te sadA avasthita hoya che. ane paryAyarUpe to e sarvanI bhajanA che. eTale pUrvotpanna evA ghaTAdi kArya rUpAdi svaparyAyavaDe utpanna nathI thatAM, paNa anutpanna svaparyAyavaDe te thAya che, ane paraparyAyavaDe to koipaNa prakAre utpanna nathI thatuM. e sarva vikalpo prAyaH upara kahI gayA chIe. 1728 thI 1731. have sarva kArya sAmagrImaya jaNAya che, paNa sarvanA abhAve sAmagrI kyAMthI hoi zake ? e pUrvapakSano uttara Ape che. dIsai sAmaggimayaM savvamiha'tthi na ya sA naNu viruddhaM / dheppai va na paccakkhaM kiM kacchaparomasAmaggI ? / / 1732 / / sAmaggamao vattA vayaNaM catthi jar3a to kao suNNaM ? | anna sthi heLa LiyaM ? vayaLamAve surya La ? / / rUrU|| jeNaM ceva na vattA vayaNaM vA to na saMti vaNijjA / bhAvA to suNNamiMda vayaNamidaM saccamaliyaM vA ? / / 1734 // jar3a saccaM nAbhAvo ahAliyaM nappamANameyaM ti / abhuvayaM ti va maI nAbhAve jujjae taM pi / / 1735 / / sarva (vastu) sAmagrImaya ahIM jaNAya che, paNa sarvanA abhAve sAmagrI nathI. e tArUM kathana sarvathA virUddha che; kemake sarva sAmagrI pratyakSa jaNAya che. (avidyAthI ema jaNAya che.) ema kahe to kAcabAnA romanI sAmagrI kema pratyakSa nathI jaNAtI ? vaLI sAmagrImaya vaktA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94] cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ane tenuM vacana (e banne che, ke nathI ?) jo che, to zUnyatA kyAM rahI? ane e nathI, to zUnyatA koNe kahI ? ane koNe sAMbhaLI ? je kAraNathI vaktA ane vacana nathI, te kAraNathI vacanIya bhAvo paNa nathI, eTale A jagatu zUnya che. to e vacana satya che ? ke asatya che ? jo satya hoya, to zUnyatA nathI; ane asatya hoya, to te pramANe nathI. game te rIte zUnyatA mAnIe chIe, ema kaheto hoya, to sarvanA abhAvamAM e paNa ghaTatuM nathI. 1732-17331774-173pa. - A vizvamAM sarva padArtho sAmagrImaya jaNAya che, paNa sarvanA abhAve sAmagrIja nathI; eTale A jagatu zUnya che e pramANe je tArI mAnyatA che, te sarvathA virUddha che. kAraNa ke vacana utpanna karanAra kaMTha, oSTha, tAla vagere sAmagrI pratyakSathI jaNAya che. eTale sAmagrIno abhAva kyAM che? kAma-svapra-bhaya-unmAda-ane avidyAthI manuSyane avidyamAna artha paNa jaNAya che, eTale vastutaH e kaMI ja nathI, ema jo tuM kaheto hoya, to kAcabAnA romane utpanna karanAra sAmagrI pratyakSa kema nathI jaNAtI ? avidyamAnatA to banne sthAne samAna che. arthAtu jema vacanotpAdaka sAmagrI jaNAya che, tema te paNa jaNAvI joie, athavA to banne na jaNAvI joie. athavA kAcabAnA romane utpanna karanAra sAmagrI jaNAya, ane vacana utpanna karanAra sAmagrI na jaNAya, ema viparyaya paNa kema na thAya ? kAraNa ke avidyamAnatA sarvatra samAna mAnela che. vyakta ! e saMbaMdhamAM huM tane pUchuM chuM ke hRdaya-mastaka-kaMTha oSTa-tAlu-jIvyA vagere samudAyAtmaka sAmagrImaya vaktA ane tenuM vacana, e ubhayavastu che ke nahi? jo che, to jagatanI zUnyatA kyAM rahI ? kemake vaktAne vacananA sabhAve temAM vyabhicAra prApta thAya che. have jo e vaktA ane vacana ubhaya nathI ema kahevAmAM Ave, to ubhayanA abhAve A jagatu zUnya che ema koNe kahyuM ? ane pratipAdya athavA vacanIya (vacana-gocara) bhAvonA abhAve te zUnya vacana koNe sAMbhaLyuM ? kemake abhAva ja sarva mAnyatAmAM mAnya nathI. je kAraNathI vaktA ane vacanano abhAva che, teja kAraNathI vacanIya bhAvo padArthono paNa abhAva che, eTale vastutaH A jagat zUnya che. ema kaheto hoya to punaH tane pUchIe chIe ke e vaktA-vacana ane vacanIya padArthano abhAva pratipAdana karanAra vacana satya che, ke asatya che ? jo e vacana satya hoya, to pUrve kahelA padArthano abhAva thAya, ema ubhaya rIte zUnyatAno abhAva ja thaze. game te rIte zUnyatA pratipAdana karanAra vacana ame aMgIkAra karyuM che, eTale amAruM vacana pramANa hovAthI zUnyatA siddha ja che- ema tuM kahevA mAge, to te paNa ayogya che, kAraNa ke te je aMgIkAra karyuM che, te satya che, ke asatya che? ityAdi vikalponA praznottaramAM uparokta doSa Avaze ja. vaLI aMgIkAra karanAra vyakti, aMgIkAra, ane aMgIkAra karavAyogya vastu e traNeno sadbhAva hoya, to ja aMgIkAra karavApaNuM tArA vacanathI ghaTI zake, anyathA na ghaTI zake. 1732-1733-1734-1735.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] cothA gaNadharano vAda. sikayAsu kiM na tellaM sAmaggIo tilesu'vi kimatthi ? | kiM va na savvaM sijjhai sAmaggIo khapupphANaM ? / / 1736 / / savvaM sAmaggimayaM negaMto'yaM jao'Nurapaeso / aha so'vi sappaeso jatthAvatthA sa paramANU // 1737 // dIsai sAmaggimayaM na yANavo saMti naNu viruddhamidaM / kiM vANUNamabhAve niSphaNNamiNaM khapupphehiM ? / / 1738 || vaLI retInA kaNarUpa sAmagrIthI tela nathI nIkaLatuM ane talarUpa sAmagrIthI kema nIkaLe che ? athavA AkAzapuSparUpa sAmagrIthI paNa sarva kArya kema siddha nathI thatuM ? vaLI sarva vastu sAmagrIthI janyaja che, evo ekAnta niyama nathI. kemake aNu apradezI hovAthI te koithI janya nathI. aNu paNa sapradezI che-ema tuM mAne, to jyAM tane aNubuddhi thAya, tyAM te paramANu apradezI che. sarva sAmagrImaya je jaNAya che, te ja vastu che paNa aNuo nathI ema kahevuM, te sarvathA virUddha che. kAraNa ke aNuono abhAva hoya, to A sarva kArya samudAya, zuM AkAzapuSpathI thaela che 1736-1737-1738. [95 mahAnubhAva ! jo sarva padArthano abhAva ja hoya, to lokamAM je A sarva pratiniyata vyavahAra pravarte che, teno uccheda thAya. jemake retInA kaNarUpa sAmagrIthI tela nathI nIkaLatuM, ane tala vagere sAmagrIthI nIkaLe che, tenuM zuM kAraNa ? athavA AkAzapuSparUpa sAmagrIthI ja sarva kAryasamUha kema nathI thato ? ema na thavAmAM bAdhaka pratiniyata kArya-kAraNabhAva che. mATe sAmagrInI sattA hovAthI koi paNa prakAre sarvathA abhAva nathI ghaTato, paNa yathAsvabhAva sAmagrIthI padArthanI utpatti thatI ghaTe che, eTale jagat zUnya che, ema siddha nathI thatuM. vaLI sarva vastu sAmagrIjanya che-evo kaMi ekAMta niyama nathI; kAraNake hRNuka-tryaNuka skaMdha sapradezI hovAthI teo aNuAdi sAmagrIthI janya che, paraMtu je paramANu che, te apradezI hovAthI koithI paNa utpanna nathI thatA, eTale te sAmagrIjanya nathI. kemake paramANu e mUrta-apradezIsarvanuM anya kAraNa-nitya-ekavarNa-ekagaMdha-eka rasa be sparzavALo che, ane te kAryarUpa liMgathI ja gamya che. e paramANu sapradezI che, ema jo kaheto hoya, to tane jayAM paramANunI buddhi thAya, te paramANu laie to te sAmagrI janya nathI ema mAnavo ja paDaze. sAmagrIjanya nathI, mATe te paramANuo ja nathI ema jo kahIza to tArA potAnA vacanamAM ja virodha Avaze. kemake teM pUrve kahela che, ke "sarva sAmagrImaya jaNAya che." A vizvamAM tane je kaMi sAmagrImaya-sAmagrIjanya jaNAya che, te sarva paramANunA samudAyarUpa che. AthI te pote ja potAnA vacanathI aNuonuM pratipAdana karyuM che, eTale teno bhAva kevI rIte kahI zakIza ? vaLI jo paramANuono abhAva hoya, to A sarva ghaTa-paTAdi kAryano samUha zuM AkAzapuSpathI thaela che ? kAraNa ke jo paramANu na hoya to ghaTAdi utpanna karanAra mRNiDAdi sAmagrI paNa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] cothA gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 na hoya. ethI sarva sAmagrI paNa na hoya. mATe sarva sAmagrImaya jaNAya che-ema je tuM kahe che, te sAmagrI paramANuo ja che. 1736-1737-1738. have1669 mI gAthAmAM je kahyuM che ke pAchaLano bhAga nathI jaNAto, ane sarvano AgaLano bhAga atisUkSma hovAthI nathI jaNAto mATe sarva zUnya che. ityAdI pUrvapakSano uttara kahe che :dessassArAbhAgo gheppar3a na ya sotti naNu viruddhamiNaM / savvAbhAve vina so gheppar3a kiM kharavisANassa ? / / 1739|| parabhAgAdarisaNao nArAbhAgo'vi kimaNumANaM ti ? / ArAbhAgaggahaNe kiM va na parabhAgasaMsiddhI ? / / 1740 // dezya vastuno AgaLano bhAga jaNAya che, paNa te nathI-e kathana viruddha che; kAraNa ke sarvanA abhAvamAM khaviSANano paNa AgaLano bhAga kema nathI jaNAto ? vaLI pAchaLano bhAga nathI jaNAto tethI AgaLano bhAga paNa nathI ema kahevAmAM kyuM anumAna che ? athavA AgaLano bhAga grahaNa karavAthI, pAchaLanA bhAganI zuM siddhi nathI thatI ? thAya che ja. 1739-1740, dezya vastu chatAM paNa teno pAchaLano bhAga nathI jaNAto, ane AgaLano bhAga jaNAya che; parantu te AgaLano bhAga paNa judA judA parabhAganI kalpanAvaDe pUrve kahyA mujaba sUkSma hovAthI nathI jaNAto eTale te paNa nathI ja- A kathana sarvathA virUddha che, kAraNa ke "te jaNAya che, paNa nathI.'' ema--kahevuM e "mArI mAtA vaMdhyA che" enA jevuM che. kharI rIte to sarvano abhAva che, paNa bhrAntithI te jaNAya che- ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kAraNa ke sarvano abhAva chatAM paNa jo AgaLano bhAga jaNAya che, to pachI abhAva svarUpa kharaviSANano AgaLano bhAga kema nathI jaNAto ? athavA abhAva svarUpa sarvatra tulya hovAthI kharaviSANa jevA padArthano AgaLano bhAga jaNAya, ane ghaTa-paTAdi jevA padArthano AgaLano bhAga na jaNAya, ema viparyaya paNa kema nathI thato ? vaLI "pAchaLano bhAga nahIM jaNAvAthI AgaLano bhAga paNa nathI." ema kahevAmAM tuM kevuM anumAna kare che ? kemake je AgaLano bhAga, agninI uSNatAnI jema sarvalokone pratyakSa siddha che, tene anumAna vaDe tuM kevI rIte bAdha Ape che ? pAchaLano bhAga hoya, to AgaLano bhAga hoi zake, anyathA na hoi zake-e pramANe AgaLano bhAga apekSAvALo che tethI AgaLanA bhAgathI pAchaLanA bhAganuM jJAna anumAnathI ghaTe paNa pAchaLano bhAga nahI jaNAvAthI AgaLano bhAga paNa nathI, ema kahIne AgaLanA bhAgano apalApa karavo, e sarvathA asaMbaddha che. bhASyakAra mahArAja paNa ema ja kahe che, ke - AgaLanA bhAgane jovAthI pAchaLanA bhAganuM anumAna ghaTI zake che. jemake - dazyavastuno pAchaLano bhAga che, kAraNa ke tenA saMbaMdhavALo AgaLano bhAga jaNAya che. jenA saMbaMdhavALo eka bhAga jaNAya teno bIjo bhAga hoya che ja. jema AkAzano pUrva bhAga jaNAvAthI teno pazcima bhAga paNa che; tema ahIM paNa ghaTa-paTAdi vastuno AgaLano bhAga jaNAya che, tethI teno pAchaLano bhAga paNa jaNAya che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. vaLI AgaLanA bhAgano paNa AgaLano bhAga che- ema judA judA AgaLanA bhAgavaDe sauthI AgaLanA bhAganI je kalpanA karI che, te kalpanA paNa tArA anumAna vaDe nahI ghaTI zake. kAraNa ke tyAM paNa pAchaLano bhAga avidyamAna hovAthI sarvanI AgaLanA bhAganI kalpanA ayogya che. vastutaH AgaLano bhAga jaNAya che, mATe pAchaLano bhAga paNa che- e anumAna ja yogya che. 173-1740. savvAbhA'vevi kao ArA-para-majjhabhAganANattaM / aha paramaIe bhaNNai saparamaivisesaNaM katto ? // 1741 / / Ara-para-majjhabhAgA paDivaNNA jai na suNNayA nAma / appaDivaNNesu vi kA vikappaNA kharavisANassa ? // 1742 // savvAbhAve vArAbhAgo kiM dIsae na parabhAgo ? / savvAgahaNaM va na kiM kiM vA na vivajjao hoi ? // 1743 // (vaLI jo) sarvano abhAva hoya, to AgaLano bhAga-pAchaLano bhAga ane madhya bhAga evo taphAvata kyAMthI thAya? bIjAnA matanI apekSAe ema kahevAya che (ema kaheto hoya,) to svamata ane paramatano taphAvata paNa kevI rIte thAya ? AgaLano pAchaLano ane madhyano bhAga che- ema jo mAnato ho, to zUnyatA kyAM rahI? e bhAgo na mAnato ho, to gadheDAnA jevA padArthanA vikalpo zA mATe kare che ? athavA sarvavastunA abhAvamAM- AgaLano bhAga kema jaNAya che ? ane pAchaLano bhAga kema nathI jaNAto ? athavA (ubhayanuM) saMpUrNa agrahaNa kema nathI thatuM ? athavA ethI viparIta grahaNa paNa kema nathI thatuM? 1741-1742-1743. parabhAgadarisaNaM vA phalihAINaMti te dhuvaM saMti / / jaivA te vi na saMtA parabhAgAdarisaNamaheU // 1744 // savvAdarisaNau cciya na bhaNNae kIsa, bhaNai tannAma / pubabbhuvAyahANI paccakkhavirohao ceva // 1745 // sphaTika vagere padArthono pAchaLano bhAga jaNAya che, eTale te to avazya che ja. jo te paNa nathI (ema kaheto hoya) to pAchaLano bhAga na jaNAvAthI (AgaLano bhAga paNa nathI) e hetu asiddha thaze. tethI sarva na jaNAvAthI (sarvabhAvo nathI) e hetu kema nathI kaheto ? e hetu kahIza to pUrva aMgIkAra karelAnI hAnI ane pratyakSavirodha thaze. 1744-1745. pAchaLano bhAga na jaNAvAthI padArthonI avidyamAnatA tuM pratipAdana kare che, te paNa ayogya che, kAraNa ke sphaTika-abarakha vagere pAradarzaka padArthono pAchaLano bhAga jaNAya che, tethI te bhAvo to avazya che ja. eTale "pAchaLano bhAga na jaNAvAthI" e hetuvaDe sarva padArthonI avidyamAnatAzUnyatA siddha nathI thatI. sphaTika vagere padArtho paNa nathI, ema kaheto hoya, to te mAnela pAchalo bhAga na dekhAvArUpa hetu e sphaTikAdi sarvapadArthanI zUnyatA siddha nathI karato tethI ahetu thaze; kemake te padArthono pAchaLano bhAga paNa jaNAya che. 13
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98]. cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have jo AthI evo avyApaka hetu tajIne "sarva na jaNAvAthI koi paNa bhAvo nathI." ema kahIne AvA vyApaka he thI zUnyatA siddha karavA yatna karIza, to hamaNAM "sarva na jaNAvAthI" ema kahIne pUrve "pAchaLano bhAga na jaNAvAthI" ema je aMgIkAra karyuM che, tenI hAnI thaze. vaLI gAma-nagara-nadI-samudra-ghaTa-paTa vigere padArtha pratyakSa jaNAya che, tethI hetu pratyakSa virUddha thaze. prazna :- je hetu sarva sapakSamAM vyApaka na hoya, paNa vipakSathI sarvathA nivRtta hoya, to tene hetu kahI zakAya che, jema ke zabda prayatna sivAya nathI thato mATe anitya che. AmAM sarva anitya artha kaMI prayatna sivAya nathI thatA ema nathI vidyutumegha vagere prayatna sivAya thanArA paNa anitya che. tevI rIte ahIM paNa sarva padArthonA pAchaLanA bhAganuM adarzana nathI thatuM. parantu ghaNA padArthonA pAchaLanA bhAga nathI jaNAtA, AthI te padArthomAM A hetu zUnyatA siddha kare che, mATe te sahetu che. uttara - e ayogya che, kAraNa ke tyAM e hetumAM vyatireka vyakti ghaTe che, jemake "je anitya nathI, te AkAzanI jema prayatna sivAya banela che." ane ahIM vyatireka-vyApti laie to jyAM zUnyatA nathI, tyAM zuM che? vastunI vidyamAnatA, ke anya kaMi ? vaLI pAchaLano bhAga nathI jaNAto ema nahi, paNa jaNAya che. AthI sarva zUnyavAdI ! tAre kadi paNa vyatireka-vyApti siddha thaze nahi, mATe tAro hetu te hetu ja nathI. 1745. natthi para-majjhabhAga apaccakkhattao maI hojjA / naNu ava-tthAvattI. apaccakhattahANI vA // 1746 // atthi apaccakkhaM pi hu jaha bhavao saMsayAivinnANaM / aha natthi suNNayA kA kAsa va keNovaladdhA vA ? / / 1747 // parabhAga ane madhyabhAga e be apratyakSa hovAthI nathI ema kahevAmAM Ave, to indriya ane arthanI sattA prApta thAya, athavA apratyakSapaNAnI hAnI thAya. vaLI jema tArUM saMzayAdi vijJAna che, tema te indriyAdi apratyakSa chatAM paNa che, ane jo te saMzayAdi vijJAna nathI, (ema kahevAmAM Ave,) to te zUnyatA kaI ? konI zUnyatA ? ane koNe jANI ? 1746-1747. gadheDAnA zIMgaDAnI peThe parabhAga ane madhyabhAga apratyakSa hovAthI nathI. e banne bhAga nathI eTale tenI apekSAe kahevAto AgaLano bhAga paNa nathI, mATe sarva-zUnyatA che-ema kahevA tArI buddhi taiyAra thAya, to te ayogya che, kAraNa ke prati-akSa eTale indriya tarapha je hoya, te pratyakSa, tema na hoya te apratyakSa. A apratyakSa hetu kahevAthI indriya ane arthanI sattA prApta thAya che ane tenI sattA siddha thavAthI zUnyatA aMgIkAra karavAmAM te apratyakSatvanI hAni thaze. athavA zUnyatAmAM apratyakSarUpa hetunI hAnI thaze. athavA Indriya ane arthanA abhAve pratyakSa-apratyakSano vyavahAra nahi thai zake.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. 9i9 vaLI jema tArUM saMzayAdi vijJAna bIjAone apratyakSa chatAM paNa che, tema koI vastu apratyakSa chatAM paNa che; jema te apratyakSa saMzayAdi che, tema parabhAga ane madhyabhAgo paNa apratyakSa chatAM paNa che. AthI te kahela apratyakSa hetu anekanika doSavALo che. ane jo tArUM saMzayAdi vijJAna paNa na hoya, to zUnyatA kaI ? athavA konI zUnyatA? ane e zUnyatA koNe jANI? kAraNa ke te saMbaMdhamAM tane ja saMzaya che. ane jo te saMzaya ja na hoya, to pachI bIjA kone gAma-nagara vagere vidyamAna padArthamAM saMzaya che ? koine nahi. 1747. e pramANe aneka yuktiyothI zUnyatA dUra karIne have pRthvI Adi bhUtonI siddhi mATe bhagavAna zrI mahAvIradeva vyaktane upadeza che ke - paccaknesu na jutto tuha bhUmi-jalA-unalesu saMdeho / anilA-''gAsesu bhave so'vi na jutto'NumANAo // 1748 // atthi adissA''pAiyapharisAINaM guNI guNattaNao / ruvassa dhaDo ba guNI jo tesiM so'nilo nAma // 1749 // atthi vasuhAibhANaM toyassa ghaDo bva muttimattAo / jaM bhUyANaM bhANaM taM vomaM vatta ! subbattaM // 1750 // vyakta ! tAre tArA svasvarUpanI jema, pratyakSa evA pRthvI-jaLa ane agnimAM saMzaya karavo yogya nathI; apratyakSa evA vAyu ane AkAzamAM saMzaya thAya, to te paNa yogya nathI, kemake anumAnathI tenI paNa siddhi thAya che. jemake prApta thayelA sparza-zabda-svAthya-kaMpa vigere guNo dazyamAna hovAthI, teno koI guNI adezya che. jema rUpa vagere guNo hovAthI ghaTa teno guNI che, tema sparza vagere guNo hovAthI, vAyu teno guNI che. vaLI jaLano AdhAra jema ghaTa che, tema pRthvI-pANI agni ane vAyuno koI AdhAra che. he vyakta ! te bhUtono je AdhAra, te ja AkAza che. 1748-1749-1750. eva paccakkhAi pamANasiddhAI somma ! paDivajja / jIva-sarIrAhArovaogadhammAiM bhUyAI // 1751 // kiha sajIvAiM maI talliGgAo'nilAvasANAI / vomaM vimuttibhAvAdAdhAro ceva na sajIvaM // 1752 // he saumya ! e pramANe jIva ane zarIrane AdhArAdi upayoga dharmavALA e bhUto pratyakSAdi pramANathI siddha che-ema tuM aMgIkAra kara. vaLI zastro pahata sivAya pRthvI-aputeja ane vAyu-e cAra bhUto sacetana che. zAthI kaho cho ke e sacetana che ? temAM jIvanuM lakSaNa jaNAya che mATe, tathA AkAza amUrta hovAthI kevaLa AdhAra bhUta ja che, tethI te sajIva nathI. 17pa1-1752. have pRthvI ane vanaspati sajIva che, tenuM liMga kahe che :
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100) cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jamma-jarA-jIvaNa-maraNa-rohaNA''hAra-dohalA''mayao / roga-tigicchAIhi ya nAri ba saceyaNA taravo // 1753 // chikkapparoiyA chikkamettasaMkoyao kuliMgo bva / AsayasaMcArAo viyatta ! vallIviyANAI // 1754 / / sammAdao ya sAva-ppaboha-saMkoyaNAio'bhimayA / baulAdao ya saddAivisayakAlovalaMbhAo // 1755 // maMsaMkuro bva sAmANajAivakurovalaMbhAo / tarugaNa-vihuma-lavaNo-valAdao sAsayAvatthA // 1756 // velaDI Adi sacetana che, kAraNa ke strInI jema teone janma-jarA-jIvana-maraNa-kSatasaMrohaNaAhAra-dohada-roga ane tenI cikitsA vagere thAya che. vaLI vyakta ! pRSTaprodikA (rIsAmaNI) vagere vanaspati sparzamAtrathI ja kIDAnI jema saMkoca pAme che, lattA vagere potAnA Azraya mATe saMcAra kare che, zamI vageremAM nidrA-prabodha ane saMkoca Adi dekhAya che, tathA bakula Adi vRkSomAM sparza Adi pAMce viSayo prApta thAya che tethI sacetana mAnelA che. vaLI dareka vanaspati tathA paravALAM-lavaNa-patthara vagere padArtho svajanma sthAnamAM sacetana che, kemake mAMsanA aMkuranI jema temane samAna jAtirUpa aMkura prApta thAya che. 1753-1754-1755-1756. janma-jarA-jIvana-maraNa-tasarohaNa-AhAra-dohada-roga-ane roganI cikitsA jema strIne thAya che, tema vanaspatine paNa thAya che, tethI vanaspati sacetana che. prazna - "dahIM utpanna thayuM, viSa jIvyuM, kasuMbo nAza pAmyo" e pramANe acetana padArthamAM paNa jIvana-maraNAdino vyavahAra karAya che, to pachI uparokta hetuthI vanaspati sacetana che, ema kema kahevAya ? uttara :- vanaspatimAM upara kahelA, janma jarA vagere sarva cetanya liMga-cinha jaNAya che, tethI manuSyanI jema temAM sAco vyavahAra thAya che, ane dahIM vagere padArthamAM to pratiniyata koIka ja utpatti Adi vyavahAra karAya che, ane te paNa upacArathI, nahIM ke vastutaH evo vyavahAra thAya che. vaLI pRSTodikA vagere vanaspati kIDA vagerenI jema sparza mAtrathI ja saMkoca pAme che. latA-velA vagere svarakSaNa mATe vADa-vRkSa-vaMDI vagere upara Azraya mATe caDe che. zamI vagere manuSyanI jema nidrA-prabodha-saMkocAdi pAme che. bakula, azoka, kurUMbaka, virahaka, caMpaka, tilaka, vagera vRkSo yogyakALe zabda-rUpa-galpa-rasa- sparzarUpa viSayono anukrama upabhoga kare che, kUSmAMDI, bIjoruM vagere vanaspatine dohada thAya che, te temane pUravAthI zIghra phaLe che. ityAdi lakSaNothI vanaspati sajIva che ema mAnavuM. vaLI dareka vRkSa-paravALAM-siMghava-patthara vagere potAnI utpattinA sthaLomAM sacetana che. jema harasa athavA masAnA mAMsanA aMkura punaH utpanna thAya che, tema te paravALA Adi padArtho paNa chedI nAMkhyA hoya che, chatAM punaH te sthaLe tenA paNa aMkura utpanna thAya che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] cothA gaNadharano vAda. [101 prazna:- pRthvI Adi bhUtomAM sacetanapaNuM siddha karavAnuM che, te mUkIne vanaspatimAM te prathama siddha karIne pachI pRthvImAM te siddha karavAnuM zuM prayojana che ? uttara :- vanaspati e pRthvInA vikArabhUta che, tethI teno pAMca bhUtomAMthI pRthvIbhUtamAM ja antarbhAva thAya che, vaLI vanaspatimAM caitanya lakSaNa jevuM spaSTa jaNAya che, tevuM pattharAdimAM nathI jaNAtuM A kAraNathI prathama vanaspatimAM caitanya siddha karyuM ane pachI pRthvImAM caitanya siddha karyuM che. 1753-1754-1755-17pa6. have pANI-agni ane vAyumAM caitanya siddha kare che : bhUmikkhayasAbhAviyasaMbhavao dadduro bva jalamuttaM / ahavA maccho vva sabhAvavomasaMbhUyapAyAo // 1757 // aparapperiyatiriyAniyamiyadiggamaNao'Nilo go ba / analo AhArAo viddhi-vigArovalambhAo // 1758 / / tnnvo'nnbhaaivigaarmuttjaaitto'nnilNtaaii| satyAsatthahayAo nijjIva-sajIvarUvAo // 1759 // bhUmi khodavAthI svAbhAvikapaNe nIkaLeluM pANI deDakAnI jema sacetana che, athavA svAbhAvika AkAzamAMthI paDatuM pANI malyanI jema sacetana che. temaja bIjAe preryA sivAya AjubAju aniyamitapaNe gamana karato hovAthI vAyu paNa gAyanI jema sacetana che. tathA (kASTarUpa) AhArathI vRddhi ane vikAra jaNAtA hovAthI manuSyanI jema agni sacetana che. abhraAdinA vikArathI alaga hovA chatAM mUrta ane jAtimAna hovAthI pRthvI Adi cAre bhUtonAM zarIra zastrathI haNAyelA na hoya to sajIvarUpa che, ane zastrathI haNAyela hoya to nirjIva che. 1757-1758-1759. prakArAntare pRthvI Adi ekendriyamAM jIvatva siddha kare che : sijjhaMti somma ! bahaso jIvA navasattasaMbhavo navi ya / parimiyadeso logo na saMti cegiMdiyA jesiM // 1760 // tesiM bhavavicchittI pAvai neTThA ya sA jase teNa / siddhamaNaMtA jIvA bhUyAhArA ya te'vassaM // 1761 // evamahiMsAbhAvo jIvaghaNaM ti na ya taM jao'bhihi / satthovahayamajIvaM na ya jIvaghaNaM ti to hiMsA // 1762 // na ya ghAyau tti hiMso nAghAyaMto tti nicchiymhiNso| na viralajIvamahiMso na ya jIvaghaNaM ti to hiMso // 1763 // ahaNaMto vi hu hiMso duTThattaNao mao ahimaro ba / bAhiMto na vi hiMso suddhattaNao jahA vejjo // 1764 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102] cothA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 paMcasamio tigutto nANI avihiMsao na vivarIo / hou va saMpattI se mA vA jIvovaroheNaM // 1765 // vaLI he saumya ! ghaNA jIva mokSa pAme che, ane navA jIvonI utpatti nathI thatI, tema ja A loka parimita che. eTale jo vanaspati Adi jIvo che, ema jeo na mAne temanA mate saMsArano nAza prApta thAya, ane e pramANe saMsArano nAza koInA paNa mate ISTa nathI. te kAraNe pRthvI Adi bhUtonA AdhAravALA te vanaspati vagere avazya anantA jIvo che, ema mAnavuM siddha thAya che. 1761. jo A pramANe pRthvI Adi (anantA) jIvothI loka vyApta hoya, to saMyamIone khorAka Adi levA paDe tethI ahiMsAvrata pALI zakAya nahIM. (ema zaMkA thAya, to tenA uttaramAM kahevAnuM ke) hamaNAM ja te mATe kaheluM che, ke zastro pahata pRthvI Adi ajIva che, (eTale akRta-akAritAdi AhArAdino paribhoga thAya che, tethI yationA vratano nirvAha thavAmAM harakata nathI) "loka jIvothI vyApta che." eTalA ja mAtrathI hiMsA saMbhavatI nathI. vaLI "ghAtaka che" eTalA ja uparathI hiMsaka na kahevAya, temaja aghAtaka chatAM paNa nizcayanayanA mate ahiMsaka nathI. "alpa jIva che" eTalA uparathI paNa ahiMsaka nathI, temaja "jIvothI vyApta che" eTalA uparathI hiMsaka che, ema paNa na kahevAya paraMtu rAjAAdinA ghAtanI ceSTA karanAranI jema duSTa adhyavasAyathI koIne mAryA vinA paNa hiMsaka che. ane zuddha adhyavasAyathI vaidyanI jema bIjAne pIDA karyA chatAM paNa ahiMsaka che. eTale ema samajavAnuM ke hiMsA karato chato paNa ahiMsaka ane nahiM hiMsA karato chato hiMsaka che. kAraNa ke pAMca samiti ane traNa gutivALA jJAnI puruSathI, (svarUpa ane tenI rakSAno jANa jIvarakSAnA pariNAmavALo ane temAM jayaNA karanAra hovAthI) kadAca hiMsA thaI jAya, to paNa te ahiMsaka che, ane je tevA adhyavasAyathI viparIta pariNAmavALo hoya, to te hiMsaka ja che sAdhu vagerene jIvaghAtathI hiMsA thAya, athavA na paNa thAya. 1765. kAraNa ke asubho jo pariNAmo sA hiMsA so u bAhiranimittaM / kovi aveknejja navA jamhA'NegaMtiyaM bajhaM // 1766 / / asubhapariNAmaheu jIvAbAho tti to mayaM hiMsA / jassa u na so nimittaM saMto vi na tassa sA hiMsA // 1767 // saddAdao raiphalA na vIyamohassa bhaavsuddhiio| jaha taha jIvAbAho na suddhamaNaso vi hiMsAe // 1768 // nizcayanayanI apekSAe je azubha pariNAma, te ja hiMsA kahevAya che, te azubha pariNAmarUpa hiMsA bAhya jIvahiMsArUpa nimittathI thAya che, ane koI vakhata tandula-masyAdinI jema tevA nimittanI apekSA vinA paNa thAya che, mATe bAhya nimitta anekAntika che. jIvaghAta karavAnA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cothA gaNadharano vAda. [103 heturUpa azubha pariNAma te hiMsA kahevAya che ane jene tenA pariNAmarUpa hetu na hoya, tene jIvaghAta thayA chatAM paNa hiMsA nathI kahI. jema vItarAgane bhAvazuddhithI zabdAdi viSayo prItijanaka nathI thatA, tema zuddha pariNAmavALAne jIvaghAta thayA chatAM paNa te hiMsAnuM nimitta nathI thatA. 1766-1767-1768. rAgadveSa rahita bhagavaMta vItarAgadevane jema zabda-rUpa vagere ISTa viSayo prItijanaka nathI thatA athavA jema zuddhAtmAne mAtA svarUpavatI chatAM tenA para viSayAbhilASa nathI thato; tema zuddhapariNAmavALA yatanAvatta munine jIvaghAta thayA chatAM paNa te hiMsAnuM kAraNa nathI thato. mATe bAhya nimitta e azubha pariNAma utpanna karavAmAM anekAntika che. AthI he vyakta ! pRthvI Adi pAMce bhUto che, ema aMgIkAra kara, ane temAMnA prathamanA cAra sacetana che, ema paNa kabUla kara. vaLI "norma te savartana" A sarva svapna jevuM che, ItyAdi vedapadothI je kahyuM che, te bhavabhayathI uga pAmelA bhavyajIvone strI-putra-dhana vagerenI asAratA jaNAvIne tevA bhavyAtmAo dhanAdi vastu uparanI Asakti tajI daIne mukti mATe yatna kare, eTalA mATe kahyuM che ; paNa tethI sarva bhUtono abhAva nathI kahyo; mATe he saumya ! tuM tArA manano saMzaya mUkI de, ane bhUtonuM astitva aMgIkAra kara. 1768. e pramANe - (160) chinnammi saMsayammi jiNeNa jarA-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pabbaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1769 // 613 // janma-jarA ane maraNathI mUkAyelA jinezvare tenA saMzayano cheda karyo, eTale te vyakta svAmie potAnA pAMcaso ziSyo sahita dIkSA aMgIkAra karI. 1769. che. ahIM cothA gaNadharano vAda saMpUrNa thayo. te have pAMcamAM gaNadhara saMbaMdhI vaktavyatA kahe che :(161) te pabbaie sou suhamma Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi vaMdittA pajjuvAsAmi // 1770 // 614 // (162) AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-magNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNU savvadarisINaM // 1771 // 615 // (163) kiM manne jAriso ihabhavammi so tAriso parabhave'vi / veyapayANa ya atthaM na yANAsI tesimo attho // 1772 // 616 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] pAMcamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 teoe dIkSA lIdhI ema sAMbhaLIne sudharma nAmanA dvijopAdhyAya paNa bhagavaMta pAse Ave che. te vicAre che, ke huM temanI pAse jaIza, vAMdIza ane vaMdanA karIne saMzaya dUra karIne temanI sevA karIza-ema vicArIne te bhagavaMta pAse AvyA, eTale janma-jarA-ane maraNathI mukta thayelA sarvajJa-sarvadarzI jinezvara bhagavaMte, tene nAma ane gotrathI bolAvyA; ane kahyuM ke (paraspara virUddhArthavALAM vedapado sAMbhaLIne) tuM ema mAne che, ke A bhavamAM jevo manuSyAdi janma che, tevo ja parabhavamAM paNa manuSyAdi thaze, ke kema ? (evo tane saMzaya che) paNa tuM te vedapadono artha jANato nathI, tethI evo saMzaya kare che, teno satya artha huM kahuM te pramANe che. 1770 1771-1772. pUrvokta rIte IndrabhUti vagere cAra paMDitoe bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI ema jANIne sudharmanAmanA pAMcamA dvijopAdhyAya bhagavaMta pAse AvyA, temane AvelA jANIne karuNAsiMdhu bhagavaMte temane nAma ane gotrapUrvaka bolAvIne kahyuM ke, he sudharma ! tane evo saMzaya che ke "A bhavamAM jevo manuSyAdi janma che, tevo ja janma parabhavamAM thato haze ke kema ?' tane Avo saMzaya thavAmAM paraspara virUddha artha pratipAdana karanArAM vedanA pado kAraNabhUta che. te pado A pramANe che. puruSo maiM puruSatva mattute, vazavaH pazutva, eTale purUSa maraNa pAmIne purUSa thAya che ane pazuo marIne pazu thAya che. tathA "zuLAno vai Sa JAyate ca: supurISo vahyate" jene viSTA sahita bALavAmAM Ave che, te ziyALa thAya che. AmAnuM paheluM vAkya bhavAMtaramAM janAro jIva punaH tevo ja bhava pAme che, ema pratipAdana kare che, ane bIjuM vAkya pahelA bhavanA janmathI vilakSaNa janma mApavAnuM kahe che. A rIte paraspara virUddha artha pratipAdana karanArAM vedavAkyo sAMbhaLIne tane evo saMzaya thayo che; paraMtu tAro e saMzaya ayogya che, kAraNa ke te padono artha tuM samaje che - tevo nathI, paNa huM kahuM chuM te pramANe che, tene tuM lakSapUrvaka sAMbhaLa. 1772. uparokta saMzayamAM je yuktio che, tene bhASyakAra pragaTa kare che H kAraNasarisaM kajjaM bIyaraseva'Gkuro tti maNNaMto / ihabhavasarisaM savvaM jamavesi pare'vi tamajuttaM // 1773|| jAi saro siMgAo bhUtaNao sAsavANulittAo / saMjAyai golomA - 'vilomasaMjogao duvvA || 1774 / / iti rukkhAyuvvede joNivihANe ya visarisehiMto / dIsai jamhA jammaM suhamma ! to nAyamegaMto / / 1775 / / tuM ema mAne che, ke jevuM kAraNa hoya tevuM kArya hoya che, kemake jevuM bIja hoya tevo aMkura thAya che. tevI ja rIte pUrvajanma, AgaLanA bhavanuM kAraNa che, ane tethI jevo A janma che, tevo ja purUSAdi sarva janma parabhavamAM paNa hovo joIe. tArUM e mAnavuM ayogya che, kAraNa ke zRMgathI paNa za2 (zaragaTa) nAmanI vanaspati thAya che, ane sarasavanA anulepathI bhUtRNa nAmano ghAsano samUha thAya che, vaLI goloma ane avilomathI paNa durvA thAya che. vaLI e ja pramANe
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pAMcamA gaNadharano vAda. [105 vRkSAyurvedamAM, yonividhAna eTale yoniprAbhRtamAM aneka visadezyadravyanA saMyogathI sarSa-siMha-vagere prANIo, ane maNisuvarNa vagere vividha padArthono janma batAvyo che. mATe he sudharma ! "kAraNAnurUpa kArya hoya" evo kaMI ekAnta niyama nathI. 1773-1774-177pa. athavA jevuM kAraNa hoya tevuM kArya thAya che, ethI ja bhavAMtaramAM jIvonI vicitratA thAya che, ema jaNAvatA zrI bhAgyakAra kahe che ke - ahava jau cciya bIyANuruvajammaM mayaM tao ceva / jIvaM geNha bhavAo bhavaMtare cittapariNAmaM / / 1776 / / jeNa bhavaMkurabIyaM kammaM citta ca taM jao'bhihiyaM / heuvicittattaNao bhavaMkuravicittayA teNaM // 1777 // jai paDivannaM kammaM heuvicittattao vicittaM ca / to ta<< ja citta pavanna saMsArio sanma ! 2008 athavA jema bIjane anurUpa evA kAryanI utpattine tuM mAne che, tema bhavathI bhavAntaramAM paNa jAti-kuLAdi vicitra pariNAmarUpe jIvane mAna; kAraNa ke saMsArAkuranA bIjabhUta je karma che, te hetunI vicitratAthI vicitra che, tethI saMsArarUpa aMkuranI paNa vicitratA che. hetunI vicitratAthI karmanuM vicitrapaNuM paNa jo tuM mAnato hoya, to te saumya ! saMsArI jIvane manuSyanarakAdirUpa tenuM phaLa paNa vicitra thAya che, ema aMgIkAra kara. 1776-1777-1778. cittaM saMsAritaM vicittakammaphalabhAvao heuu| iha cittaM cittANaM kammANa phalaM va logammi // 1779 // cittA kammapariNaI poggalapariNAmao jahA bjjhaa| kammANa cittayA puNa taddheuvicittabhAvAo // 1780 // ahavA ihabhavasariso paralogo'vi jai sammao teNaM / kammaphalaM pi ihabhavasarisaM paDivajja paraloe // 1781 / / kiM bhaNiyamihaM maNuyA nANAgaikammakAriNo saMti / na te ta mAgo para vi to sarasiyA kuttA /?78rI lokamAM jema kRSi-vANiyAdi vicitra karmonuM phaLa vicitra jaNAya che, tema ja vicitra karmanA phaLarUpa saMsArI jIvonuM narakAdirUpa saMsArIpaNuM paNa vicitra che. jema vAdaLa-pRthvI Adi bAhyapugalono pariNAma vicitra che, tema karmapariNati paNa pugala pariNAmAtmaka hovAthI vicitra che. (je vicitra pariNatirUpa nathI hotuM, te AkAzanI jema pula pariNAmAtmaka paNa nathI hotuM.) karmanI je vicitratA che, te tenA mithyAtvAdi hetunI vicitratAthI che. athavA jo A bhavanA jevo ja parabhava tuM mAne che; to karmanuM phaLa paNa A bhavanI kriyAnA jevuM 14
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106]. pAMcamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ja paralokamAM aMgIkAra kara. arthAt A bhavamAM vividha gatinA hetubhUta vicitra kriyA karanArA manuSyo jaNAya che, to paralokamAM paNa teo te kriyAne anurUpa phaLa bhogavanAra thaze ja. 1779 thI 1782. punaH sudharma gaNadharanI zaMkAno uttara kahe che : aha iha saphalaM kammaM na pare to savvahA na sarisatta / akayAgama-kayanAsA kammAbhAvo'havA patto // 1783 / / kammAbhAve ya kao bhavaMtaraM ? sarisayA va tadabhAve / nikkAraNao ya bhavo jar3a to nAso'vi taha ceva // 1784 / / kammAbhAve'vi maI ko doso hojja jai sabhAvo'yaM / jaha kAraNANurUvaM ghaDAi kajjaM sahAveNaM // 1785 // A loka saMbaMdhI karma saphaLa che, paNa paraloka saMbaMdhI karma saphaLa nathI; (ema kaheto hoya) to sadazyapaNuM sarvathA nahI ghaTe. tethI akRtaAgama-kRtanAza tathA karmano abhAva prApta thaze. vaLI karmanA abhAve bhavAntara nahIM thAya, bhavAntaranA abhAve sadazyatA paNa nahIM thAya; ane jo niSkAraNa utpatti mAnavAmAM Ave, to nAza paNa temaja thaze. (kadI tuM ema kaheze ke -) karmanA abhAve paNa utpatti thaze, emAM zuM doSa che ? kemake evo ja svabhAva che, jema kAraNAnurUpa ghaTAdi kArya svabhAvathI thAya che, tema te paNa samajavuM (A svabhAvavAdanuM khaMDana AgaLanI gAthAmAM samajAvAze) 1783 thI 1785. sudharma - A bhavamAM thatuM khetI Adi kriyArUpa karma ja saphaLa che, parabhava saMbaMdhI je dAnAdi kriyArUpa karma te niSphaLa che, eTale paralokamAM jIva videza paNa nathI. bhagavaMta - jo ema hoya, to jIvonuM sadezapaNuM sarvathA nahi ghaTe, kAraNa ke te sadezapaNuM paNa karmathI ja thAya che, ane parabhava saMbaMdhI kriyArUpa karma to tuM niSphaLa mAne che, eTale tenI niSphaLatAmAM sadezapaNAno ja abhAva thAya che. sudharma - karmanA abhAve paNa jIva sadaza thAya, jema mATImAMthI eka sarakhA ghaDA thAya che. bhagavaMta - jo ema hoya, to te sAdezyapaNuM akRti- nituka thAya, ane dAnahiMsAdi kriyAnA phaLarUpa karmano nAza thAya athavA dAnahiMsAdika kriyA niSphaLa mAnavAthI mULathI karmabandha paNa na thAya. e pramANe karmanA abhAve kAraNano abhAva thavAthI bhavAnAra ja kyAMthI thAya? ane bhavAntara na thAya, to pachI sAdezyapaNuM to kyAMthI ja thAya ? sudharma :- jema jaDa padArthonAM kAryone kAraNo sarakhAM ja thAya che, tema karmanA abhAve paNa bhavAntara sadeza thAya che. bhagavaMta :- jo ema hoya, to bhavAnsara tathA bhavano nAza paNa kAraNa sivAya ja mAnavo joIe. ane pachI tapa-niyamAdi anuSThAnano prayAsa nirarthaka thAya. vaLI jema tuM niSkAraNa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) pAMcamA gaNadharano vAda. [107 bhavAntara mAne che, tema jIvonuM videzapaNuM paNa niSkAraNa kema nathI mAnato? kemake kAraNano abhAva ubhayatra samAna che. sudharma - jema mRtyiMDa Adi kAraNane anurUpa ghaTAdi kArya, karma vinA paNa potAnA svabhAvathI ja utpanna thAya che, tevI rIte sadezaprANIonA janmanI paraMparArUpa bhava paNa svabhAvathI ja thAya che. bhagavaMta - ema nathI, ghaTarUpa kArya paNa kaMI svabhAvathI ja nathI thatuM, tene paNa kartAkaraNa AdinI apekSA che, tevI rIte ahIM paNa zarIrarUpa kAryanAM kartA ane karaNa hoya che. arthAt jema kuMbhAra ane ghaTathI cakrAdisAdhana bhinna jaNAya che, tema zarIrAdirUpa kAryathI te kAryano karanAra je AtmA-te kartA che ane temAM karaNa tarIke karma che. sudharma - ghaTAdi kArya pratyakSa siddha hovAthI kuMbhAra vigere tenA kartA-karaNa Adi hoI zake; paraMtu parabhavanAM zarIrAdi kArya to vAdaLAdinA vikAranI jema svabhAvathI ja thAya che, eTale emAM kamaMdirUpa karaNa hoya evuM kaMI jaNAtuM nathI. bhagavaMta - tArUM e kathana ayogya che, kAraNa ke ghaTanI jema zarIrAdi je kArya che te AdimAna ane pratiniyata AkAravALuM hovAthI svabhAvika nathI. vaLI "kAraNanA jevuM ja kArya thAya" ema mAnIne parabhavamAM tuM sAdezyapaNuM mAne che, te sAdezyapaNuM paNa vAdaLa Adi vikAranA daSTAMtamAM ghaTatuM nathI. kemake e vAdaLa Adino vikAra svakAraNabhUta pudgaladravyanA AkArAdithI ati vilakSaNa thAya che. 1783-1784-1785. svabhAvanuM svarUpa vicArIne tenAthI bhavottaranI sadezatAno niSedha kare che : hojja sahAvo vatthu nikkAraNayA va vatthudhammo vA ? / jar3a vatthu Natthi tao'NuvaladdhIo khapuSpaM va // 1786 // accaMtmaNuvaladdho'vi aha tao atthi natthi kiM kammaM ? / heU vi tadatthitte jo naNu kammassa vi sa eva // 1787 / / kammarasa vAbhihANaM hojja sahAvotti hou ko doso|| nirca va no samAvo saraso pratye ra o che ? 788 so mutto'mutto vo jai mutto to na savvahA sariso / pariNAmao payaM piva na dehaheU jai amutto // 1789 // uvagaraNAbhAvAo na ya havai suhamma ! so amutto'vi / kajjassa muttimattA suhasaMvittAdio ceva // 1760 // vaLI svabhAva e vastu che? niSkAraNatA che? ke vastudharma che? jo vastu hoya, to te jaNAtI na hovAthI AkAzapuSpanI jema vastu ja nathI; ane atyaMta nahi jaNAvA chatAM paNa
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108] pAMcamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 jo te che, to vaLI karma nathI, ema kema kahevAya? athavA tenI astitAmAM je hetu che, te ja hetu karmanI astitAmAM paNa che. ane ethI svabhAvane karmanuM bIjuM nAma kahevAmAM Ave to zo doSa che? athavA e svabhAva nitya saMdeza che, emAM kayo hetu che? vaLI e svabhAva mUrta che, ke amUrta che ? jo te mUrti hoya, to te mUrti vastu dUdhanI jema athavA mUrtapaNAthI abhrAdinA vikAranI jema pariNAmI hovAthI tenI samAnatA sarvathA na ghaTI zake. ane jo e amUrti hoya, to te AkAzanI jema anupakaraNarUpa hovAthI zarIrano hetu na thAya. tema ja he sudharma ! zarIrasukhasaMvitti vagere kAryo mUrtimAna hovAthI svabhAva amUrta na hoI zake. (A saMbaMdhI vizeSa vivecana pUrve 16rapa-1626 mI gAthAmAM AvI gayela che, tethI ahIM punaH te nathI kahetA.) 1786 thI 1790. vaLI svabhAva e niSkAraNatA nathI. temaja vastuno dharma hoya to paNa sadeza na hoya ema batAve che. ahavA'kAraNau cciya sabhAvao to vi sarisayA katto ? / kimakAraNao na bhave visarisayA ? kiM va vicchittI ? // 1791 // ahava sahAvo dhammo vatthussa, na so'vi sarisao niccaM / uppAya-TThii-bhaMgA cittA jaM vatthupajjAyA // 1792 // athavA svabhAvathI eTale kAraNa vinA ja bhavotpatti mAnIe to paNa sadezatA kyAMthI thaze? kAraNa vinA videzatA paNa kema na thAya? athavA bhavaviccheda paNa kema na thAya? ane svabhAva e vastu dharma hoya, to te vastudharma paNa haMmezA sadaza nahI ghaTe, kemake utpAdana sthiti-ane nAza vagere vastunA vicitra paryAyo judA judArUpe jaNAya che. 1791-1792. svabhAvathI ja eTale anya koI paNa kAraNa sivAya bhavotpatti thAya che, tArI e mAnyatAthI paNa parabhavamAM sadezatA kevI rIte ghaTI zake ? kAraNa ke kAraNa sivAya jema sadezatA thAya che, tema visarezatA paNa kema na thAya? athavA akasmAt bhavano viccheda paNa kema na thAya? vaLI kAraNa sivAya akasmAtuM e pramANe jo thatuM hoya, to kAraNa sivAya gadheDAnAM zIMgaDAM paNa thavAM joIe ane zarIra vagerenA pratiniyata ane AdivALA AkAra paNa abhravikArAdinI jema na thavA joIe. mATe svabhAva e akAraNatA nathI. have svabhAva e vastuno dharma che, evI mAnyatAthI paNa svabhAva haMmezA sadezarUpe nahI ghaTe eTale zarIrAdinI sadezatA paNa tethI haMmezA kevI rIte ghaTI zake ? kAraNa ke utpAda-sthiti ane nAzarUpa vicitra prakAranA vastuparyAyo hoya che; te haMmezAM avasthita-sadazarUpe nathI hotA; kemake nIlAdi vastunA dharmonI anya anyarUpe pariNati pratyakSa jaNAya che. vaLI A svabhAva je vastudharma che, te AtmAno dharma che, ke pudgalano dharma che ? jo te AtmAno dharma hoya, to te AkAzAdinI jema amUrta hovAthI zarIra vagerenuM kAraNa na bane. ane jo te pudgalano dharma hoya, to te karma ja che, kemake karma e pudagalAstikAyano ja dharma che. 1791-1792.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pAMcamA gaNadharano vAda. [109 kammarasa vi pariNAmo suhamma / dhammo sa poggalamayarasa / heU citto jagao hor3a sahAvo tti ko doso ? // 1793 / / ahavA savvaM vatthu paikkhaNaM ciya suhamma ! dhammehiM / saMbhavaizvei kehiM vi kehii tadavatthamaccaMtaM // 1794 // taM appaNo pi sarisaM na pubbadhammehiM pacchimillANaM / sayalassa tihuaNassa ya sarisaM sAmaNNadhammehiM // 1795 / / e vastudharmarUpa svabhAva pudgalamaya evA karmanA pariNAmarUpa dharma che, ane e dharma mithyAtvAdi hetunI vicitratAthI thavAvALA jagatanI vicitratAmAM kAraNa che ane vicitra svabhAvavALo che eTale tenAthI parabhavamAM mAtra sAdezyapaNuM ja thAya che, ema nahi, paraMtu vicitrapaNuM paNa thAya che. athavA he sudharma ! eka parabhava to zuM ? paNa tribhuvanAntargata sarva ghaTa-paTAdi vastu keTalA samAna-asamAna paryAyo vaDe pratisamaye utpanna thAya che, keTalAka samAna asamAna paryAyo vaDe nAza pAme che, ane keTalAka tevA paryAyo vaDe avasthita rahe che. AthI eka ja bhavavastunuM potAnA pUrva pUrva dharmo vaDe uttarottara dharmonI sAthe samAnapaNuM nathI. sAmAnyadharmo vaDe to tribhuvanAntargata sarva vastunuM samAnapaNuM che. 1793 thI 1795. sarvathA sarakhApaNuM nathI ema jaNAvavA kahe che ke - ko sabbaheva sariso'sariso vA ihabhave parabhave vA ? / sarisAsarisaM savvaM niccAniccAirUvaM ca // 1796 / / jaha niaehiMpi sariso na juvA bhuvi bAla-vuDDadhammehiM / jagao'vi samo sattAiehiM taha parabhave jIvo // 1797 // koIka padArtha anya padArtha sAthe athavA potAnI sAthe A bhavamAM paNa samAna asamAna hoya che, to pachI te parabhavamAM tema hoya, emAM zuM navAI ? vaLI sarva vastu sarva padArthanI sAthe A bhavamAM paNa samAna-asamAnarUpe hoya che, eTale parabhavamAM samAnapaNuM ja hoya che, ema kema kahevAya ? vaLI sarva vastu nitya-anitya Adi anantadharmAtmaka che. jema koI yuvAna purUSa A bhavamAM potAnA atIta-anAgata bALavRddhAdi paryAyovaDe sarvathA potAnI samAna nathI, ane sattA vagere sAmAnya paryAya vaDe sarva vastunI sAthe samAna che, tevI rIte A jIva paNa paralokamAM sarvanI sAthe samAna-asamAnarUpe che. mAtra samAnarUpe ja che, ema nahIM. 1796-1797. uparokta hakIkata daSTAntathI siddha kare che : maNuo devIbhUo sariso sattAiehiM jagao'vi / devAIhiM visariso niccAnicco vi emeva // 1798 // ukkarisA-'vakkarisA na samANAe vi jeNa jAIe / sarisaggAhe jamhA dANAiphalaM vihA tamhA // 1799 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110]. pAMcamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 devapaNe thayela manuSya ane sarva jagat sattAdi paryAyavaDe samAna che, paNa devatvAdi paryAyavaDe samAna nathI; vaLI e ja pramANe sarva nityAnitya paNa che ekAMta sadezapaNuM mAnavAthI samAna jAtimAM utkarSa-apakarSa na ghaTe, ane tethI dAnAdi kriyAnuM phaLa vRthA thaze. 1798-1799. maraNa pAmIne devapaNuM pAmela manuSya ane saghaLuM jagatuM te sattA vagere paryAyothI sadezasamAna che, paNa devatva-manuSyatva Adi paryAyo vaDe sadeza nathI; e pramANe koIpaNa rIte ekAntathI saMdezapaNuM ghaTatuM nathI, vaLI padArthamAtra dravyapaNe nitya ane paryAyapaNe anitya che. dharma - huM ekAntathI parabhavamAM sadezapaNuM nathI kaheto, parantu samAna jAtinA anvaya mAtrathI ja tema kahuM chuM, eTale ke purUSa Adi marIne purUSaAdi ja thAya, pazuAdi marIne pazuAdi ja thAya. bhagavaMtaH- tArUM e kathana paNa ayogya che, kemake punarjanma athavA parabhava e karelA karmone anusAre ja thAya che, ane e karma mithyAtvAdi vicitra hetuthI thAya che, tethI karmavaDe thayela parabhava paNa vicitra ja thavo saMbhave che, paNa samAna jAtino anvaya tyAM ghaTato nathI. vaLI sadezapaNuM grahaNa karavAthI samAna jAtimAM utkarSApakarSa ghaTaze nahi eTale ke je A bhavamAM dhanavAna hoya, te parabhavamAM paNa dhanavAna zaya, ane je daridrI hoya te parabhavamAM paNa daridrI thAya; e pramANe jo hoya to A bhavathI parabhavamAM koIpaNa rIte utkarSa-apakarSa nahi thAya, parantu ekAnta saMdezatA samAnatA ja thaze. bhale utkarSApakarSa na thAya, emAM zuM hAni che? ema jo tuM kaheto hoya, to e prakAranA utkarSa-apakarSanA abhAve dAnAdi kriyAo nirarthaka thaze. eTale ke loko potAnA utkarSa mATe parabhavamAM devatvAdinI samRddhi meLavavAne mATe dAnAdi kriyA kare che, have jo upara kahyA mujaba utkarSApakarSa na hoya, to koI daridra manuSya A bhavamAM dAna-tapa-tIrthasthAna vagere dharmAnuSThAna karIne maraNa pAmI parabhavamAM paNa daridra ja thAya, to pachI karela dAnAdi kriyAnuM phaLa kyAM rahyuM? mATe sadizatA mAnavI e ayogya che. 1798-1799. vaLI sadezapaNuM mAnavAthI vedanAM pado paNa apramANa thaze ema jaNAvatA kahe che ke jaM ca sigAlo vai esa jAyae veyvihiymiccaaii| sarva ne tasaMveddha sariyA 2800NI (164) chinnammi saMsayammi jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pabvaio paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1801 // 617 // "viSTAsahita jene baLAya che, te marIne ziyALa thAya che" tathA "svarganI icchAvALAe agnihotra karavo (maitrupaniSad 6-36'') ityAdi svargIya phaLa je vedamAM kahyuM che te badhuM sarvathA sadezapaNuM mAnavAthI asaMbaddha thaze. e pramANe jarA ane maraNathI mukAyelA jinezvara bhagavaMte tenA saMzayano cheda karyo eTale teNe potAnA pAMcaso ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. 1800-1801.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] pAMcamA gaNadharano vAda. [111 vaLI he bhadra sudharma ! jo parabhavamAM paNa sadezatA ja mAnavAmAM Ave, to "zuto vai pa nAyate ya: sapurIpo rahyate" eTale je purUSane viSTA sahita baLAya che, te parabhavamAM ziyALa thAya che, ityAdi je vedamAM kahyuM che, te asaMbaddha thaze, kemake tArI mAnyatA mujaba to purUSa marIne purUSa ja thAya, anya koi na thAya. eTale purUSa hoya te maraNa pAmIne parabhavamAM ziyALa kevI rIte thAya ? tathA "gnihotraM gu uyAt svargagama:" svarganI icchAvALAe agnihotra karavo. "zidomena yamAgamamigati' (maigrupaniSad 6-36) agniSToma yajJavaDe te yamanA rAjyane jIte che, meLave che. ityAdi svargIya phaLa sUcavanAra vedapado paNa asaMbaddha thaze, kemake tArA abhiprAye manuSya marIne deva thAya ja nahi. "puruSo maiM puruSatvamastute, vazava: pazutva purUSa marIne purUSapaNuM ja pAme che, ane pazuo marIne pazupaNuM ja pAme che. e vedapadono artha A pramANe che, ke je koi purUSa A janmamAM svabhAvathI ja bhadra, vinIta-matsara rahita hoya, te manuSyanAma ane manuSyagotranuM karma bAMdhIne maraNa pAmyA pachI manuSyatva purUSatva pAme che, parantu sarva manuSyo niyamA ema ja thAya che ema nahi. anyakarmavazAt anyagatimAM koi judA ja rUpe paNa utpanna thAya che. e pramANe koika pazuo paNa mAyA vigere doSane lIdhe pazunAma ane pazugotra karma bAMdhIne parabhavamAM pazu thAya che, paNa sarva pazuo e pramANe pazu ja thAya che, ema nahi, kemake jIvanI gati karmane AdhIna che. A pramANe paramakRpALu jagadIzvara mahAvIradeve sudharmasvAmInA saMzayano nAza karyo, eTale sudharmasvAmie potAnA pAMcaso ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI: 1800-1801. // iti paMcamagaNadharavAda samAsaH // have chaThThA gaNadharanuM Agamana ane saMzayanuM prakAzana :(165) te pavvaie souM maMDio Agacchar3a jiNasagAsaM / vadhvAmi vaMdvAmi paMvittA pannuvAsAmi ||802 / 6 / (66) gAmaTTo ya nioLa bApha-garA-maLavaLamuLa / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINaM // 1803 / / 619 / / (167) kiM manne baMdha - mokkhA saMti na saMti tti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho || 1804 ||620 | teNe dIkSA lIdhI, ema sAMbhaLIne maMDikanAmA dvijopAdhyAya bhagavaMta pAse Ave che, te vicAre che ke huM tyAM jAuM, temane vAMdu, vaMdana karI saMzaya nivArIne temanI paryupAsanA karUM teo tyAM gayA eTale janma-jarA-ane maraNathI mUkAyelA sarvajJa-svadarzI evA mahAvIra jinezvare temane nAma ane gotrathI bolAvyA. bolAvIne kahyuM ke he maMDika ! tuM ema mAne che ke bandha ane mokSa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] chaThThA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che ke nahi ?' Avo saMzaya tane vedapadonA arthathI thayo che, paNa tuM te padono artha barAbara nathI jANato. 1802 thI 1804. potAnA saMzayano cheda thavAthI sudharmasvAmIe paNa bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI, ema jANIne maMDika nAmA dvijopAdhyAya potAnA ziSyo sahita jinezvara pAse AvyA eTale karUNAsAgara bhagavaMte temane nAma ane gotrapUrvaka bolAvIne kahyuM ke- "he maMDika tane evo saMzaya che' ke- "baMdha ane mokSa che ke nahi ? virUddha arthavALI vedanA padonI zrutio sAMbhaLavAthI tane e ayogya saMzaya thayo che, te zrutio A pramANe che. "sava viSNuLo vimurtta vadhyate saMsati vA, na mukhyate moSati vA navA pa vAdyamakhyantara vAve' A zrutino artha tuM evo samaje che, ke sattva-2jo-tamoguNa rahita, vibhusarvagata evo A AtmA puNya-pApavaDe baMdhAto nathI, vaLI tadanusAre judI judI gatimAM jato paNa nathI, temaja karmathI mUkAto nathI, tema bIjAne mUkAvato nathI, kemake bandhano ja abhAva che. mahad-ahaMkAra vagere bAhya vastu ane Abhyantara je svasvarUpa paNa e jANato nathI, kAraNa ke jJAna e prakRtino dharma che ane prakRti te acetana che. A pramANe A pado jIvane karmanA baMdha, mokSano abhAva pratipAdana kare che. tathA na haiM hai sazarIraya priyA'priyayorapati rati, gazarIra vA vasanta priyA-priye na spRzata: (chAndogyopaniSad 8-12-?)" eTale zarIravAlA koine paNa priyApriyano abhAva nathI ane azarIrIne priyApriya kadI paNa sparzatA nathI. arthAt bAhyaabhyantara anAdi zarIra saMtAna yukta hovAthI saMsArI jIvane sukha-duHkhano abhAva nathI ane azarIrI eTale amUrta AtmAne sukha-duHkha sparzatA nathI, kemake tenA kAraNabhUta karmano ja tene abhAva che. A vedapado bandhamokSanuM pratipAdana karanArA che. A pramANe paraspara virUddha artha pratipAdana karanArAM vedapado sAMbhaLIne tane saMzaya thayo che, paNa te ayogya che. kemake e padono artha jema tuM jANe che, tema nathI, paNa huM kahuM chuM te pramANe che, te tuM lakSapUrvaka sAMbhaLa. 1802 thI 1804. je yuktivaDe maMDika bandha-mokSano abhAva mAne che, teno khulAso karatAM bhagavaMta pharamAve che ke : taM manasi jar3a baMdho jogo jIvassa kammuNA samayaM / puvvaM pacchA jIvo kammaM va samaM va te hojjA / / 1805 / / na hi pubvamaheUo kharasiMgaM vA''yasaMbhavo jutto / nikkAraNajAyarasa ya nikkAraNau cciya viNAso || 1806 // ahavA'NAi cciya so nikkAraNao na kammajogo se / aha nikkAraNao so, mukkassavi hohii sa bhujjo // / 1807 || hojja va sa niccamukko baMdhAbhAvammi ko va se mokkho ? / na hi mukkavvaeso baMdhAbhAve mao nabhaso || 1808 / /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] chaThThA gaNadharano vAda, [113 (pUrvokta vedapado sAMbhaLIne) he AyuSyamAnuM maMDika! tuM ema mAne che ke jo jIvano karmanI sAthe saMbaMdha hoya, to te saMbaMdha AdimAna che ke anAdi che ? jo saMbaMdha AdimAna hoya, to pahelAM jIva ane pachI karma utpanna thAya ? athavA pahelAM karma ane pachI jIva utpanna thAya ? ke banne sAthe ja utpanna thAya ? jo pahelAM jIva ane pachI karma utpanna thAya (ema kahevAmAM Ave) to te ayogya che, kAraNa ke karmanI sattA ja pahelAM na hovAthI gadheDAnAM zIMgaDAMnI jema hetu sivAya A saMsArIpaNe AtmAnI utpatti ja saMbhave nahi, ( je nihetuka hoya che, te gadheDAnA zIMgaDAnI jema utpanna thatuM nathI. ane je utpanna thAya che, te ghaTanI jema nirdetuka nathI hotuM.) je kAraNa sivAya utpanna thAya che, teno nAza paNa kAraNa sivAya thAya che. karmanI pahelAM AtmA anAdikALathI siddha che, tethI temAM sahetuka-nirdetukanI ciMtA zA mATe karavI ? ema kahevAmAM Ave, to tene kAraNe sivAya AkAzanI jema karmano baMdha nahi ghaTe; kAraNa sivAya paNa karma baMdha thAya, ema kahevAmAM Ave, to mukta jIvane paNa punaH baMdha prApta thaze, ane vagara kAraNe karma baMdha thavAthI mokSano ja abhAva thaze athavA karmabaMdhanA abhAve AtmA nitya mukta kahevAze, athavA karmabaMdhanA abhAve jIvane mokSano vyavahAra kevI rIte karAze ? kAraNa ke jema abaddha AkAzane mokSano vyavahAra nathI karAto, tema abaddha AtmAne paNa mokSano vyavahAra nahi karAya. (je baddha hoya teno ja mokSa thAya.) 1805 thI 1808. na ya kammassa vi puvaM katturabhAve samubhavo jutto| nivAraV3o so vi ja tadanu vRttimAre ya 280ell na hi kattA kajjaM ti ya jugavuppattIe jIva-kammANaM / kutto vavapasoDayuM nara no govisA 2820nI hojjANAIo vA saMbaMdho taha vi na ghaDae mokkho / joDaNAI so'NaMto jIva nahANaM va saMbaMdho // 1811 / / iya juttIe, na ghaDai subbai ya suI su baMdha-mokna tti / teNa tuha saMsao'yaM na ya kajjo'yaM jahA suNasu // 1812 // jIvanI pahelAM paNa karmanI utpatti nahi ghaTe, kAraNa ke karma banyuM tyAre teno kartA je jIva teno abhAva hoya che, ane kartA sivAya karma hoI zake nahi, jo kAraNa sivAya paNa karmanI utpatti hoya, to teno nAza paNa kAraNa sivAya ja thAya. vaLI jo jIva ane karma banne sAthe utpanna thAya, ema kahevAmAM Ave (to te paNa nahi bane, kemake nirdetuka hovAthI pratyeka pakSamAM kahelA doSo e bannene nirdetuka mAnavAmAM paNa Avaze.) vaLI ekIsAthe utpanna thatA gAyanA zIMgaDAnI jema jIva ane karmanI yugapa utpattimAM kartA ane kAryano vyavahAra paNa nahi ghaTe. ane jo jIva tathA karmano anAdi saMyoga mAnavAmAM Ave, to paNa mokSa nahI ghaTe; kemake jIva ane AkAzanA saMbaMdhanI jema je vastu anAdi hoya che, teno aMta nathI thato. eTale ke jema AkAzanI sAthe jIvano saMbaMdha kadIpaNa dUra nathI thato; tema karmanI sAtheno saMbaMdha paNa jIvathI 15
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] chaThThA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kadI dUra nahi thAya, ane ethI mokSano abhAva thaze. A rIte yuktipUrvaka baMdha-mokSa che-ema ghaTatuM nathI, ane vedanI zrutiomAM te che-ema paNa saMbhaLAya che-AthI tane saMzaya thayo che paNa tAro tevo saMzaya yogya nathI. 1809 thI 1812. have uparanI yuktionuM khaMDana karIne je satya che, te kahe che : saMtANo'NAIo paropparaM heu-heubhAvAo / deharA ya marara 5 maMDiya ! vIrapurA 284rU atthi sa devo jo kammakAraNaM jo ya kajjamaNNarasa / kammaM ca dehakAraNamatthi ya jaM kajjamaNNarasa // 1814 // kattA jIvo kammassa karaNao jaha ghaDassa dhraDakAro / evaM ciya dehassa vi kammakaraNasaMbhavAu tti // 1815 // kammaM karaNamasiddha ca te maI kajjao tayaM siddha / kiriyAphalao ya puNo paDivajja tamaggibhUi bva // 1816 // he maMDika ! bIja ane aMkuranI jema zarIra ane karmano paraspara hetu-hetumadbhAva hovAthI teono anAdi saMtAna che. jemake zarIra evuM che, ke je AgAmI bhavanA karmanuM kAraNa che ane anya atIta bhavanA karmanuM kArya che, tevI rIte anAdi saMsAramAM je je AgaLanA zarIranuM kAraNa ane atIta zarIranuM kArya che, te te zarIra ane karmano anAdi saMtAna che. jema daMDAdi karaNayukta kuMbhAra ghaTano karyA che, tema karmarUpa karaNayukta ja jIva karmano kartA che; e pramANe ja karmarUpa karaNathI zarIrano kartA paNa AtmA che. karma atIndriya hovAthI tene karaNa na kahI zakAya-ema tuM mAnato hoya, to te ayogya che; kAraNa ke (vaTAdinI jema) zarIrAdi kRtaka hovAthI tenuM koIka karaNa che, ane emAM je karaNa che te karma ja che athavA kuMbhAra ane ghaTanI jema AtmAnuM ane zarIranuM je je karaNa che, te karma ja che. A pramANe zarIrAdirUpa kAryathI te karmanI siddhi che vaLI (dAnAdi kriyAo kRSi Adi kriyAnI jema cetana dvArA AraMbhelI hovAthI phaLavALI che ane tenuM je phaLa te karma che.) AvI rIte kriyAnA phaLathI paNa tenI siddhi che. mATe agnibhUtinI jema tuM karma (baMdha) che, ema aMgIkAra kara. 1813 thI 1816. je saMyoga anAdi che, te anaMta che, e ekAMta satya nathI. e jaNAve che. jaM saMtANo'NAI teNANato vi NAyamegaMto / dIsai saMto vi jao katthai bIyaM-kurAINaM // 1817 // aNNayaramaNibvattiyakajjaM bIyaM-kurANa jaM vihayaM / tatya ho saMtAno guDa-paMDayA 2 2838 jaha veha kaMcaNo-valasaMjogo'NAisaMtaigao vi / vocchijjai sovAyaM taha jogo jIva-kammANaM // 1819 / /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] chaThThA gaNadharano vAda. [115 je anAdi saMtAna hoya, te anaMta ja hoya, ema ekAnte na kahI zakAya, kAraNa ke bIja ane aMkurano anAdi saMtAna chatAM paNa teno aMta jaNAya che. vaLI jema bIja ane aMkuramAMthI koI paNa eka vastu kAryane utpanna karyA sivAya nAza pAme, to temAM teno saMtAna-paraMparA paNa nAza pAme che. e ja pramANe kukaDI ane IMDAmAM tathA pitA ane putramAM paNa samajavuM. athavA jema suvarNa ane upala (patthara)no anAdi kALathI cAlyo Avelo saMyoga agni AdinA tApathI dUra karAya che, tema jIva ane karmano saMyoga dUra karAya che, tethI mokSa thAya che. 1817 thI 1819. suvarNa ane mATInA jIvo navA navA thAya che chatAM te pudgalo to anAdinA pravAhavALA che. athavA meru sarakhA sthAnanI apekSAe A anAdi saMyoga levAmAM harakata nahi. tenA koIka bhAgamAMthI tevA koI saMyoge sonuM kADhavAmAM Ave tyAre anAdi saMyogano paNa vibhAga thAya. jagat Izvare kareluM che ema nahIM mAnanArAo mATe ja A dRSTAMta che. jeo Izvare kareluM jagata che ema mAne che, teone mATe prAgabhAva levo athavA atIta samayonI paraMparA dRSTAMta tarIke levI. kemake tenI Adi nathI ane aMta che, kAraNa ke atItakAla ane prAgabhAva paNa anAdi sAMta che. 1817 thI 1819. jIva-karmano saMbaMdha anAdi anaMta ane anAdi sAnta che. ema jaNAvatA kahe che. to kiM jIva-nahANa va aha jogo kaMcaNo-valANaM va ? | jIvarasa ya kammarasa ya bhaNNai duviho'vi na viruddho // 1820 || paDhamo'bhavvANaM bhavvANaM kaMcaNo-vallANaM va / jIvatte sAmaNNe bhavvo'bhavvotti ko bheo ? / / 1821 / / hou va jar3a kammakao na viroho nAragAibheu vva / maLada ya maLyA-DamanA samAvaze tena saMvedo 822 jIva ane karmano paraspara saMbaMdha, jIva ane AkAzanI jema anAdi anaMta che ? ke suvarNa ane pattharanI jema anAdi sAMta che ? (enA uttaramAM) kahIe chIe ke banne prakArano saMbaMdha avirUddha che. pahelo jIva ne AkAzanA jevo anAdi anaMta saMbaMdha abhavyone che tathA bIjo suvarNa ane pattharanI jema anAdi sAMta saMbaMdha bhavya jIvone che. jIvatva sarvamAM samAna chatAM bhavya ane abhavyamAM zAthI taphAvata che ? (jIvatva samAna chatAM paNa nAraka tiryaMcAdirUpa taphAvata jevI rIte che, tevI rIte bhavya-ane abhavyapaNArUpa taphAvata paNa che, A pramANe paNa nahIM kahI zakAya kAraNa ke nArakAdipaNAno taphAvata karmajanita che, svAbhAvika nathI; tevI rIte) bhavyAbhavyatvano taphAvata paNa nArakAdi jema karmajanya hoya, to kaMi virodha nathI, paNa e bhavyAbhavyatvano taphAvata tame to svAbhAvika kaho cho, tethI saMdeha thAya che. 1820 thI 1822. have bhavyAbhavyatvanA taphAvatanuM kAraNa kahe che : bAite tulle jIva-nahANaM sabhAvao bheo / nIvA-DanIvALo nai taha mane-carsavasesane 182rU|
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11] chaThThA gaNadharano vAda. [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 evaM pi bhabvabhAvo jIvattaM piva sbhaavjaaiio| pAvai nicco tammi ya tadavatthe natthi nivvANaM // 1824 / / jaha ghaDapuvvAbhAvo'NAisahAvo'vi sanihaNo evaM / jai bhavvattAbhAvo bhavejja kiriyAe ko doso ? // 1825 // jema jIva ane AkAzamAM dravyatva-sattva-prameyatva-zeyatva vagere dharmo samAna hovA chatAM paNa, temAM jIvatva ane ajIvatva Adi bheda svAbhAvika che; tema jIvomAM paNa jIvapaNuM samAna hovA chatAM e bhavya-abhavyapaNAno bheda che. e pramANe bhavyabhAva jIvatvanI jema ja svAbhAvika hoya, to te bhavyabhAva nitya-avinAzI thaze ane te avinAzI evA bhavyabhAvamAM mokSa nahI thAya. (kemake "siddhanA jIvo bhavya nathI. tema abhavya paNa nathI." ema kahevAmAM Ave che. mATe te avinAzI bhavyo mokSane ayogya che.) ema na kahevuM, kAraNa ke jema ghaTanA pUrva abhAva anAdi svabhAvavALo che, chatAM paNa ghaTanI utpati samaye teno nAza jaNAya che, tevI rIte jJAnakriyA vaDe jo anAdi svabhAvavALA bhavya-bhAvano nAza thAya, to zo doSa che ? kaMI ja nahI.18231824-1825. aNudAharaNamabhAvo kharasaMgaM piva maI na taM jamhA / bhAvo cciya sa visiTTho kubhANuppattimetteNaM // 1826 / / evaM bhavbuccheo koTThAgArassa vA avacao tti / te nAtattoDagamaye niM-varApa 2 28rakA jaM cAtItA-'NAgayakAlA tullA jao ya saMsiddho / ekko aNaMtabhAgo bhabvANamaIyakAleNaM // 1828 // esseNa tattiu cciya jutto jaM to'vi sababhabvANaM / jutto na samuccheo hojja maI kahamiNaM siddhaM ? // 1829 / / bhavvANamaNaMtattaNamaNaMtabhAgo va kiha va mukko siM / kAlAdao va maMDiya ! maha vayaNAo va paDivajja // 1830 // ghaTanA je pUrvaabhAva te udAharaNa na thAya, kemake te abhAvasvarUpa hovAthI gadheDAnA zIMgaDAnI jema avasjarUpa che, ema tuM kaheto hoya to te ayogya che, kAraNa ke e ghaTano pUrvaabhAva, bhAvarUpa ja che, mAtra tenA kAraNabhUta-anAdikALathI pravartela je mATInA pugalano samUha tethI ghaTanI utpati ja thai nathI eTalo ja kevaLa temAM taphAvata che. vaLI thoDA thoDA dhAnyathI hIna thato koThAra, kALAntare jema sarvathA khAlI thai jAya che, tema kALa anantAnanta hovAthI cha mAsanA anne paNa eka bhavya jIva avazya mokSe jAya, to tethI anukrame hIna thavAthI sarva bhavyajIvothI saMsAra kALAntare zUnya thaI jAya- ema kahevAmAM Ave to te paNa ayukta che, kemake bhavya jIvono samUha, anAgata eTale bhaviSyakALa ane AkAzanI jema ananta che, eTale teno viccheda kadI paNa thAya nahi, kemake atIta-anAgata kALa samAna che, ane atItakALe eka nigodanA anantamAM
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] chaThThA gaNadharano vAda. [117 bhAge bhavya jIvo mokSe gayA che, bhaviSyakALamAM paNa teTalA ja mokSe jaze, mATe sarva bhavyajIvono uccheda mAnavo yogya nathI. bhavyajIvo anantA che, ane teno anantamo bhAga mokSe jaze, ema zAthI mAnI zakAya ? ema tuM pUchato ho, to he maMDika ! kALa ane AkAza AdinI jema bhavyo anaMtA che, tethI temano kALa ane AkAzanI jema sarvathA viccheda nathI thato, A pramANe tuM mArA vacanathI aMgIkAra kara1826 thI 1830. tame kaho cho te satya che, ema zAthI manAya ? ema zaMkA thatI hoya to sanbhUyamiNaM giNhasu maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savaNNatADao vA jANayamajjhatthavayaNaM va // 1832|| maNNasi kiha sabbaNNU sabvesiM sabasaMsayaccheyA / DhiMtAmAvami vi puccha3 no saMsaro narasa ||28rUrI meM je kahyuM te sarva satya che, ema grahaNa kara. kAraNa ke huM sarvajJa vItarAga chuM. tethI jJAyaka madhyastha purUSanI jema mAruM vacana tArA saMzayAdi sarva vacananI jema satya che. tame sarvajJa cho ke nahi, tenI zI khAtarI ? evo tane saMzaya thato hoya, to tenA uttaramAM kahevAnuM ke huM sarvanA saMzayano cheda karuM chuM. AmAM bIjA koI udAharaNanI jarUra nathI, chatAM tane je kaMI paNa saMzaya hoya te pUcha, huM teno cheda karuM. jethI tene potAne pratIti thAya. 1831-1832. je bhavya hoya ane mokSe na jAya, tene abhavya kema na kahevAya ? bhavvA vi na sijjhissaMti kei kAleNa jar3a vi sabveNa / naNu te vi abhaba cciya kiM vA bhavbattaNaM tesiM ? // 1833 // bhaNNai bhabbo joggo na ya joggatteNa sijjhae sabbo / jaha joggammi vi dalio sabammi na kIrae paDimA // 1834 // jaha vA sa eva pAsANa-kaNagajogo viogajoggo vi / na vijujjar3a sabbo cciya sa viujjaDa jassa saMpattI // 1835 // kiM puNa jA saMpattI sA joggasseva na ajoggassa / taha jo mokkho niyamA so bhavvANaM na iyaresiM // 1836 // bhavya chatAM paNa jeo koI kALe paNa mokSe na jAya, to pachI jeono mokSa na thAya teone abhavya kema na kahevA? teone bhavya kahevAmAM zuM kAraNa che ? (e praznanA uttaramAM kahevAnuM ke) bhavya eTale siddhigamanane yogya, (paNa siddhagatimAM jAya ja evo artha na samajavo.) yogyatAmAtrathI ja sarva siddha thaze ema na samajavuM. (paNa siddhagatimAM javAnI sAmagrI maLe to ja te siddhi pAme.) jema suvarNa-pASANa-kAi vigeremAM pratimA thavAnI yogyatA hoya che, paNa te badhAmAMthI pratimA nathI karAtI. paNa jene yogya sAmagrI maLe che, tenI ja pratimA karAya che. athavA jema suvarNa ane pASANano yoga judo pADI zakAya ema che, chatAM sarvano viyoga
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] chaThThA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nathI thato, paNa jene viyoganI sAmagrI maLe che, teno ja viyoga thAya che. arthAt ke yogyasAmagrI yogyatAvALAne maLe to ja kArya thAya, na maLe to na thAya, paNa ayogyatAvALAne sAmagrI maLe to paNa kAryanI siddhi nathI thatI, tevI ja rIte je mokSa thAya che, te avazya bhavyane ja thAya che, paNa abhavyane nathI thato. 1833 thI 1836. mokSa nitya nathI, ema kahevAmAM Ave to, te mATe kahe che kekygaaimttnnaao mokkho nicco na hoi kuMbho vya / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammA vi jaM nicco // 1837 // aNudAharaNamabhAvo eso'vi maI na taM jao niyao / viLAsavisiTTo mAvo viya polamayo 36 8rUTI kiM vegaMteNa kathaM poggalamettavilayammi jIvarasa / kiM nivvattiyamahiyaM nabhaso ghaDamettavilayammi ? || 1839 / / kAryasvarUpa (kRtaka) hovAthI ghaTanI jema mokSa nitya nathI. (ema kahevAmAM Ave to) te ayogya che, kAraNa ke pradhvaMsAbhAva kRtaka chatAM paNa nitya che. abhAva e avasturUpa hovAthI tenuM udAharaNa nahIM ghaTe-ema kahevAmAM Ave, to te paNa ucita nathI; kemake nizcita kuMbha vinAzarUpa vizeSaNathI viziSTa evo pudgalAtmakabhAva eja prabaMsAbhAva che. (tethI e udAharaNa yogya che.) athavA jema ghaTamAtrano ja vinAza thavAthI AkAzamAM zuM viziSTa karAya che ? kaMi ja nahIM. tevI ja rIte karmanA pudgalamAtrano vinAza thavAthI jIvamAM zo vizeSa karAya che ? ke jethI mokSane ekAnte kRtaka kahevAya ? 1837 thI 1839. maMDika :- mokSa nitya-avinAzI nathI, paNa ghaTanI jema kRtaka hovAthI-prayatna pachI thato hovAthI ane AdimAna hovAthI anitya-vinAzI che. bhagavaMta :- tArUM kahevuM ayogya che, kemake teM kahelo hetu vipakSamAM rahe che, tethI te anekAntika che. jema ke ghaTa vagereno pradhvaMsAbhAva kRtakAdi svabhAvavALo che, to paNa te nitya che; ane jo tene anitya kahevAmAM Ave, to ghaTAdi punaH ta rUpe thavA joie. maMDika :- pradhvaMsAbhAva, abhAvarUpa hovAthI vasturUpa nathI, eTale tenuM udAharaNa Apa nahi kahI zako. bhagavaMta :- e praUsAbhAva avasturUpa nathI, paNa vasturUpa che; kAraNake nizcita kuMbhavinAzarUpa je viziSTa pudgalAtmakabhAva che (kapAla DhIMkarA thavAdi rUpa) e praUsAbhAva che. eTale ame kahela udAharaNa yogya che. tethI mokSane kRtakAdi svabhAvavALo mAnavAmAM Ave to paNa te anitya nahi kahI zakAya. athavA mokSa kRtaka che ja nahi, kemake AtmA ane karmapudgalano viyoga e ja mokSa kahevAya che. jayAre tapa-saMyama AdinA prabhAve AtmAthI karmo judAM paDe che, tyAre AtmAnuM emAM zuM karAya che ? ke jethI mokSane kRtakAdi svabhAvavALo mAnIne temAM anityatA kahe che ? te
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] chaThThA gaNadharano vAda. [119 vakhate AtmA svasvarUpamAM ja sthita thAya che, eTale emAM kaMi vizeSatA nathI karAtI, ke jethI te kRtaka kahevAya. maMDika :- AtmA ane karmano viyoga karAya che, tethI te mRtaka che, ane kRtaka hovAthI mokSa anitya che. bhagavaMta H- mugarAdi vaDe ghaTa mAtrano vinAza thavAthI jema AkAzamAM kAMi vizeSatA thatI nathI tevI rIte ahIM paNa karma mAtrano vinAza thavAthI AtmAmAM kAMi vizeSatA thatI nathI mokSane kRtaka mAnIne anitya na kahevAya che. maMDika H- jema ghaTano vinAza karAya che, tema karmano paNa vinAza karAya che. tethI te kRtaka che, e pramANe kRtaka hovAthI sarva karmanA kSaya rUpa mokSa anitya che. -- bhagavaMta :- jema ghaTano vinAza thatAM paNa AkAzano sadbhAva hoya che, tethI te AkAzathI ghaTavinAza kaMi bhinna nathI. ene AkAzanI kaMi vizeSatA nathI karAtI, kAraNa ke te haMmezA avasthita hovAthI nitya che evI rIte ahIM karmano vinAza thatAM je kevaLa AtmAno sadbhAva che, te AtmA-sadbhAvathI karmavinAza kaMi judo nathI, ane AtmAmAM kaMi vizeSa nathI karAtuM, kemake te paNa AkAzanI jema nitya hoya che, mATe mokSa kRtaka nathI, ane kRtaka na hovAthI anitya paNa nathI. jo ke kacit to te anitya che ja, kemake dravya ane paryAyarUpe sarva vastu nityAnitya che. 1837-1838-1839. : maMDika H- jIve je karmapudgalo nirjarIne tajI dIdhelAM hoya che, te karmapudgalo lokamAM ja rahe che tathA jema ghaTa rUpathI viyukta thayela AkAzane ghaTanA vinAzathI tenA kapAlAdi pudgalono saMyoga rahelo che; tema karmathI viyukta AtmAne paNa viyukta karmapudgalono saMyoga che ethI to punaH tene baMdha thaze. bhagavaMta :- punaH tene baMdha nathI thato, vaLI te mokSa nitya che, kAraNa ke so'NavarAho vva puNo na vajjhae baMdhakAraNAbhAvA / jogA ya baMdhaheU na ya te tassAsarIro tti // / 1840 // na puNo tassa pasUI bIyAbhAvAdihaMkurasyeva / bIyaM ca tassa kammaM na ya tassa tayaM tao nicco / / 1841 // davyAmuttattaNao nahaM va nicco mao sa davvatayA / savanAyattAvattI marU tti tuM nALumALAo 584rI niraparAdhI purUSanI jema mukta AtmA baMdhakAraNanA abhAve punaH karmathI baMdhAto nathI. kemake mana-vacana-kAyarUpa yoga vagere baMdhanA hetuo, zarIranA abhAve muktAtmAne nathI hotA. (tethI karmavargaNAno saMyoga na thavAthI baMdha nathI thato.) vaLI jema bIjAnA abhAve aMkura nathI thato, tema muktAtmAne punaH janma nathI thato. ahIM bIja te karma jANavuM, ne te karmarUpa bIja muktAtmAne
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120]. chaThThA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 na hovAthI bhavotpattirUpa aMkura thato nathI, mATe te muktAtmA nitya che. te muktAtmA dravya svarUpa ane amUrta hovAthI AkAzanI jema dravyapaNe nitya che. AthI AtmA sarvagata che ema na kahevuM, kemake e pakSa anumAnathI bAdhita thAya che. (jema dravya svarUpa amUrta AkAza dravyapaNe nitya che, tema sarvagata paNa che, evI ja rIte AtmA paNa sarvagata siddha thaze ema kahevAmAM Ave, to te ayukta che, kAraNa ke te hetu viparItadharmanI siddhi kare che, tethI te virUddha che; jemake kuMbhAra kartA hovAthI asarvagata che. tema AtmA paNa karyA hovAthI asarvagata che. ahIM AtmAnuM kartApaNuM ayukta nathI, kemake jo ema na hoya, to te AtmAmAM bhokatRtva vagere dharma na ghaTe. 18401841-1842. vastutaH sarva koI vastu utpAda-vyaya ane dhrauvyasvarUpa che. ko vA niccaggAho sabda ciya vibhava-bhaMga-TThiimaiyaM / pAyaMtaramettapUnAvavo 384rU mukkassa ko'vakAso somma ! tilogasiharaM, gaI kiha se ? / kammalahuyAtahAgaipariNAmAIhiM bhaNiyamidaM // 1844 // athavA te ekAnta nitya che, evo Agraha zA mATe hovo joie ? vastutaH sarva padArtha uptAda-vyaya ane dhrauvyamaya che. paryAyAntara mAtranI mukhyatAe ja anityAdino vyavahAra thAya che. mukta AtmAo kyAM rahe che ? he saumya ! teo lokAnta rahe che. temanI gati kevA prakAre thAya che? sarva karma rahitatAthI atyaMta laghutA thavAnA yoge ane tathA prakAranA gatipariNAmAdithI eka samayamAM ja te mokSamAM jAya che. ema zAstramAM kahyuM che. 1843-1844. mukta AtmA ekAnta nitya che, evo Agraha zA mATe rAkhavo? ekAtta anitya vAdIne bolatA baMdha karavA ja ame nitya kahyo che; vastutaH jainadarzananA abhiprAye sarva padArtha utpattisthiti ne vinAza svarUpa che. kevaLa paryAyAntaramAtranI mukhyatAe ja anityAdino vyavahAra thAya che, jemake ghaTarUpa padArtha pUrve mRtpiDanA paryAyarUpe nAza pAme che, ghaTarUpa paryAyapaNe utpanna thAya che ane mATIrUpa dravyapaNe avasthita rahe che. e ja pramANe muktAtmA paNa saMsArIrUpe nAza pAme che, siddhapaNe utpanna thAya che ane upayogAdi rUpa jIvapaNe avasthita rahe che. vaLI prathamasamayasiddharUpe vinAza pAme che, dvitIya samayasiddhapaNe utpanna thAya che ane jIvavAdi vaDe dravyapaNe avasthita rahe che. ema phakta paryAyAntaranI mukhyatAe ja anityAdino vyavahAra karAya che. he saumya maMDika ! tuM kadAca ema pUchato hoya, ke e muktAtmAo kyAM rahe che ? tenA uttaramAM kahevAnuM ke, teo lokanA ane siddhazilA upara rahe che. maMDika - karma rahita jIvanI ATale badhe dUra A kSetrathI tyAM sudhI gati kevI rIte thAya? kemake jIvanI sarva ceSTAo karmAdhIna hoya che, karma rahita jIvane vihAyogati vigere karmanA abhAve evI gaticeSTA kevI rIte thaI zake ?
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] chaThThA gaNadharano vAda. [121 bhagavaMta - bhadra paMDika ! karmano kSaya thavAthI jema AtmA apUrva siddhatvamAM pariNAma pAme che, tema karmanA abhAve laghutA prApta thavAthI AtmA eka ja samayamAM evI gati kare che. vaLI jema tuMbaDuM-eraMDaphaLa-agni-dhUma ane dhanuSyamAMthI mUkeluM tIra, pUrvaprayoga AdithI gati kare che, tema mukta AtmA paNa pUrvaprayoga AdithI gati kare che.1843-1844. have AtmA akriya nathI, te vAta kahe che, : kiM sakkiriyamarUvaM maMDiya ! bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM ? / jaha se visesadhammo ceyannaM taha mayA kiriyA // 1845 // kattAittaNao vA sakkirio'yaM mao kulAlo bva / dehappaMdaNao vA paccakkhaM jaMtapuriso bva // 1846 // arUpI chatAM sakriya hoya evo kyo padArtha che ? ema tuM pUchato hoya, to te maMDika ! arUpI chatAM sacetana hoya evo kyo padArtha che ? jema cetanya e AtmAno vizeSa dharma che, tema kriyA paNa teno vizeSa dharma ja mAnela che. athavA jema kuMbhAra kartA ane bhoktAdi kriyA svarUpa che, tema AtmA paNa tevo hovAthI sakriya che, athavA yaMtrapurUSanI jema pratyakSathI dehaparispada jaNAya che, tethI te sakriya che. 1845-1846. maMDika - bhagavan! AkAza-kALa vagere amUrta padArtho niSkriya che, ema prasiddha che, te chatAM tame evo kyo padArtha arUpI chatAM sakriya joyo che, ke jethI arUpI evA AtmAne tame sakriya kaho cho ? arthAt jema AMkAzAdi amUrta hovAthI akriya che, tema muktAtmA paNa akriyA ja hovo joIe. bhagavaMta - maMDika ! tArI e mAnyAtA yogya nathI, e viSayamAM vadhAre sArI rIte samajavAne huM ja tane pUchuM chuM ke jagatamAM evI bIjI kaI amUrta sacetana te joI che ke - jethI mutAtmAne sacetana mAne che ? jema AkAza amUrta hovAthI acetana che, tema AtmA paNa amUrta hovAthI acetana hovo joIe. paNa Ama manAtuM nathI, kAraNa ke AkAza AdinI sAthe amUrtapaNAvaDe AtmA samAna che, to paNa tene caitanyarUpa vizeSa dharma che, to tevI ja rIte kriyA paNa teno vizeSa dharma hoya, to zo virodha che? kaMI ja nahI.athavA jema kuMbhakAra kartA-bhoktAdi svarUpa hovAthI sakriya che, tema AtmA paNa kartA-bhokatAdi svarUpa hovAthI sakriya che, athavA yaMtranA purUSanI jema dehamAM parispada (halana-calana) pratyakSathI jaNAtuM hovAthI AtmA sakriya che. 1845-1846. dehapphaMdaNaheU hojjA payatto ti so'vi nAkirie / rojJAvika ma ta tte naNu samAdi II1847// rUvittammi sa deho vacco tappaMdaNe puNo heU / painiyayaparipphaMdaNamaceyaNANaM na vi ya juttaM // 1848 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122] chaThThA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hou kiriyA bhavattharasa kammarahiyassa kiMnimittA sA ? / naNu taggaipariNAmA jaha siddhattaM tahA sA'vi // 1849 / / dehaparispandamAM AtmAno prayatna hetubhUta che, ema kahevAmAM Ave, to te prayatna paNa akriya AtmAmAM ghaTe nahIM. koi amUrta-aSTa emAM hetu che, ema kahevAmAM Ave, to AtmA paNa amarta hovAthI temAM heta kema na thAya ? marta-aSTa dehaparipadamAM heta che. ema kahevAmAM Ave, to te hetu kArmaNazarIra ja che-ema kahevuM joie, paNa acetana padArthomAM evo pratiniyata parispada thavo yogya nathI. bhavastha jIvane sakriyapaNuM bhale hoya, paNa karma rahita muktAtmAne te kyA nimittathI thAya che ? ema kahetA ho to uttaramAM jaNAvavAnuM ke jema siddhagatinA pariNAmathI siddhapaNuM prApta thAya che, tema te kriyA paNa thAya che.1847 thI 1849. maMDika - dehaparispaMdamAM AtmAno prayatna hetu che, paNa koI kriyA hetu nathI, AthI AtmAne sakriya na kahI zakAya. bhagavaMta :- jo AtmA akriya hoya, to AkAzanI jema akriya evA AtmAmAM paNa te prayatna hoI zake nahi, mATe AtmA sakriya ja che. vaLI amUrta prayatna dehaparispaMdamAM hetu che, ema mAnavAmAM anya bIjo kyo hetu che ? anya hetunI apekSA sivAya svataH A prayatna ja deha parispaMdamAM hetu che, ema jo kahevAmAM Ave, to e pramANe AtmA paNa deha parispaMdamAM hetu thai zakaze, vacce nirarthaka prayatna mAnavAthI zo lAbha che ? maMDika - dehaparispaMdamAM koI adekha hetu che, paNa AtmA niSkriya hovAthI te parispaMdamAM hetubhUta nathI. bhagavaMta - huM tane e saMbaMdhamAM pUchuM chuM ke e adRSTa mUrti che, ke amUrti che ? jo amUrta hoya to, AtmA paNa amUrta hovAthI tene dehaparispaMdamAM zA mATe hetubhUta nathI mAnato ? ane jo e adRSTa mUrta hoya to te kArmaNazarIra sivAya anya kaMI saMbhavatuM nathI, jo e pramANe e kArmaNa zarIra, bAhyadezyazarIranA hetupaNe vaparAtuM hoya to tenA parispaMdano paNa koI anya hetu hovo joIe, teno paNa punaH bIjo hetu hovo joie, punaH teno paNa anya hetu kahevo paDaze, ema chevaTe anavasthA ja prApta thaze. adRSTa kAmaNa zarIrano parispada anya hetu sivAya svabhAvathI ja pravarte che. tethI anavasthA doSa nahi prApta thAya, ema kahevAmAM Ave to e pramANe bAhya dezya zarIrane parispada paNa svabhAvathI ja pravartaze, mATe adRSTa kArmaNazarIranI kalpanA karavAthI zo lAbha che ? maMDika - ene paNa e pramANe svabhAvathI parispada mAnIe to kaMI harakata nathI, mane to e paNa mAnya che. bhagavaMta :- ema mAnavuM ayukta che, kAraNake acetana padArthane e pramANe pratiniyata viziSTa prakArano parispaMda svAbhAvika na thai zake, kemake je anya hetunI apekSA sivAyano hoya, te nitya vidyamAna hoya, athavA nitya avidyamAna hoya che. mATe karma viziSTa AtmA ja pratiniyata dehaparispaMdamAM hetu che, tethI te sakriya che. ema mAnavuM eja yogya che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara chaThThA gaNadharano vAda. [123 maMDika - astu tamArA kahevA pramANe bhavastha-saMsArI jIvane tevI kriyA hovAthI sakriya ho, paraMtu karma rahita muktAtmAne te kriyA kevI rIte hoI zake ? bhagavaMta - jema muktAtmAne siddhagatinA pariNAmathI siddhapaNuM prApta thAya che tema muktAtmA sakriya paNa che.1847-1848-1849. - muktAtmAo gativALA hovAthI siddhakSetranI AgaLa paNa kema nathI jatA ? e zaMkAnuM samAdhAna ane tene aMge dharmAstikAya tathA lokanI siddhi kare che - kiM siddhAlayaparao na gaI ? dhmmtthikaayvirhaao| so gaiuvaggahakaro logammi jamatthi nAloe // 1850 // logarasa'tthi vivakkho suddhattaNao ghaDase aghaDo bva / sa ghaDAi cciya maI na nisehAo tayaNurUvo // 1851 // tamhA dhammA-'dhammA loyapariccheyakAriNo juttA / iharA''gAse tulle logo'logotti ko bheo ? // 1852 // logavibhAgAbhAvepaDighAyAbhAvao'NavatthAo / saMvavahArAbhAvo saMbaMdhAbhAvao hojjA // 1853 // niraNuggahattaNAo na gaI parao jalAdiva sasassa / jo gamaNANuggahiyA so dhammo logaparimANo // 1854 // asthi parimANakArI logassa pameyabhAvao'vassaM / nANaM piva neyarasAlogasthitte ya so'vassaM // 1855 // prazna :- siddhakSetranI AgaLa paNa muktAtmAnI gati kriyA kema nathI thatI ? uttara :- siddhakSetranI AgaLa dharmAstikAyano abhAva che, mATe te dharmAstikAya jIvo ane pudgalone gatikriyAmAM upakAra karanAra che, ane te lokamAM ja che, paNa alokamAM nathI. vaLI jema dhaTano pratipakSI aghaTa che, tema zuddhapada hovAthI lokano pratipakSI aloka che, te aloka ghaTapaTAdi haze, ema kahevAmAM Ave. to te ayogya che. kAraNa ke niSedhathI tenA anurUpa padArthanI ja kalpanA thAya che. dharmAstikAya, ane adharmAstikAya e be dravyo lokanA niyAmaka che, anyathA sarvatra AkAzadravyanI hayAtI tulya hovAthI "A loka che ane A aloka che" evo bheda kayAMthI thAya ? lokavibhAganA abhAve pratighAtanA abhAvathI gati ane avasthAna na thAya ane ethI saMbaMdhano ja abhAva thavAthI badha-mokSAdi vyavahArano sarvathA abhAva thAya. tethI jema jaLa sivAya matsyanI gati nathI thatI. tema jIva pudgalone upagraha karanAra dharmAstikAyAdinA abhAve loka bahAra gati nathI thatI. temane gatimAM je anugraha karanAra che, te dharmAstikAya che, ane te lokapramANa ja che. jema zeyanuM parimANa karanAra jJAna che, tema loka prameya hovAthI tenuM parimANa karanAra avazya koI vastu che. ahIM parimANa karanAra dharmAstikAya che, ane e dharmAstikAya aloka hoya to ja hoI zake che. 1850 thI 1855.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] chaThThA gaNadharano vAda. mokSasthAnamAMthI siddhanuM punaH patana nathI thatuM, te mATe kahe che :payaNaM pasattamevaM thANAo taM ca no jao chaTThI / iha kattilakkhaNeyaM katturaNatyaMtaraM thANaM / / 1856 / / nahaniccattaNao vA thANaviNAsapayaNaM na juttaM se / taha kammAbhAvAo puNakkiyAbhAvao vAvi / / 1857 / / niccatthANAo vA vomAINaM paDaNaM pasajjejjA / aha na mayamaNegaMto thANAo'vassa paDaNaM ti / / 1858 / / [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 e mAnavAthI to siddhane te sthAnathI punaH patana prApta thaze. nA tema nahi, kAraNa ke ahIM kartArUpa chaThThI vibhakti che, tethI te sthAna kartAthI anarthAntara che, vaLI te sthAna tenAthI arthAntara mAnIe, to paNa AkAzanI jema nitya hovAthI te sthAnano vinAza ke patana yogya nathI; kAraNa ke tema thavAnA kAraNabhUta karmanA abhAve punaH kriyA na hovAthI tema nathI thatuM. tathA "nitya sthAnathI patana" mAnavAmAM Ave, to AkAzAdinuM paNa patana thAya, ane jo te mAnya na hoya to, "sthAnathI avazya patana" e kathana anekAntika che. 1856-1857-1858. jemAM rahevAya tene sthAna kahevAya e vyutpatithI sthAna zabda adhikaraNavAcI che, ane tethI siddhanuM sthAna te siddhasthAna, A pramANe artha mAnIe to, parvata athavA vRkSanA agrabhAga parathI jema devadattanuM athavA phaLanuM patana thAya che, tema siddhanuM paNa siddhasthAnathI patana thavuM joie, kAraNa ke jema hara koinuM jenuM koi paNa sthAna hoya tenuM potAnA sthAnathI patana jaNAya che, tema siddhanuM paNa patana thavuM joie. bhagavaMta H- ema mAnavuM ayogya che, kAraNa ke ahIM siddhanuM sthAna e vAkyamAM kartAnA arthamAM chaThThI vibhakti che, tethI siddha jayAM avasthita rahe che te sthAna parantu te siddhathI arthAntarajuduM evuM sthAna na samajavuM. athavA te sthAna siddhathI arthAntara mAnIe, to paNa tyAMthI siddhanuM patana thavuM yogya nathI, kAraNa ke e sthAna AkAzanI jema nitya hovAthI teno vinAza na thAya ane vinAza na thavAthI muktanuM patana paNa na thAya, kemake AtmA ne patanAdi kriyAmAM karma ja mukhya kAraNa che, ane te karma to muktAtmAne nathI, eTale patana kayAMthI thAya ? na ja thAya. vaLI potAnA prayatnano preraNA-AkarSaNa-vikarSaNa gurUtva vagere patana thavAnAM kAraNa che, te paNa mukta AtmAne nathI hotAM, eTale temanuM patana kayAMthI thAya ? vaLI "sthAnathI patana" ema je kahyuM che, te svavacanavirUddha che, kAraNa ke asthAnathI patana thAya, paNa sthAnathI patana na thAya, jo sthAnathI paNa patana mAnIe, to AkAza vagerene paNa potAnA nitya sthAnathI patana prApta thAya ane jo e pramANe mAnya na hoya to sthAnathI avazya patana thAya che, e kathana anekAntika che. 1856-1857-1858,
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. chaThThA gaNadharano vAda. [125 siddhAtmAonI Adi nathI ane amUrta hovAthI parimita kSetramAM sarva samAya che e vAta jaNAve che. bhavao siddho tti maI teNAimasiddhasaMbhavo jutto / kAlANAittaNao paDhamasarIraM va tadajuttaM // 1859 / / parimiyadeseDaNaMtA kiha mAyA ? muttivirahiyattAo / neyammi va nANAI diTThIo vegavammi / / 1860 // saMsAramAMthI sarva muktAtmAonI siddhi thAya che, tethI siddhonI Adi hovI joie-e kathana ayogya che, kAraNa ke kALa anAdi hovAthI jema koi Adya zarIra nathI, tema siddhonI paNa Adi nathI. parimita siddhakSetramAM anantA siddho kevI rIte samAya che? amUrta che, mATe athavA jema temanA jJAnAdimAM anantA dravyo samAya che tema athavA eka nartakInI upara jema hajAro dRSTio paDe che, tema te siddhakSetramAM siddhono samAveza paNa samajavo. 1859-1860. saMsAramAMthI ja sarva jIvo mukta thaelA che, to pachI sarva siddhAtmAomAMthI avazya koIpaNa eka siddha sarvathI prathama siddha thaela hovo joie, AvI zaMkA karavAmAM Ave to te ayogya che, kAraNa ke jema sarva zarIro ane sarva rAtri-divaso AdimAnuM che, paraMtu kALa anAdi hovAthI amuka Adya zarIra che ane amuka Adya ahorAtri che, ema jANI zakAtuM nathI, tema kALa anAdi hovAthI Adya siddha koNa ? e paNa jANI zakAtuM nathI. siddhakSetra parimita pramANavALuM che, tenI aMdara anantA siddhono samAveza kevI rIte thaI zake ? ema jo tAro prazna thato hoya, to tenA uttaramAM huM kahuM chuM ke siddho amUrta hovAthI anantA hovA chatAM paNa temAM samAya che. jema dareka dravya upara siddhonA anantAjJAna-darzanano prakAza paDe che, athavA eka ja nartakI upara jema hajAro dRSTiono saMpAta thAya che, tathA eka parimita oraDAmAM jema ghaNA dIvAonI prabhA samAi jAya che, tevI rIte amUrta siddho paNa parimita siddhakSetramAM samAI jAya che, jo dIpakanI ghaNI mUrtaprabhAno samAveza parimita kSetramAM thaI jAya, to pachI amUrta muktAtmAono samAveza parimita kSetramAM thaI jAya emAM Azcarya jevuM zuM che ? 1859-1860. vedavAkyaanusAre baMdha-mokSanI siddhi kare che : na ha vai sasarIrassa ppiya-'ppiyAvahatirevamAINaM / veyapayANaM ca tumaM na, sadatthaM muNasi to sakA // 1861 // tuha baMdhe mokkhammi ya, sA ya na kajjA jao phuDo ceva / sasarIre-yarabhAvo naNu, jo so baMdhamokkho tti // 1862 / / (68) chinnazmi saMyama ni nara-marapavipramuof I so samo paDyo 3 kruSTi saha DiyarasAdi 286rUAduraze.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAranA vAda. 126]. chaThThA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga..2 ra hi hai azarIrI prikiyo? ityAdi vedanAM padono satya artha tuM nathI jANato, tethI tane baMdha ane mokSamAM zaMkA thAya che, paNa tevI zaMkA na karavI, kAraNa ke je sazarIrIbhAva ane azarIrI bhAva kahyA che. e ja pragaTa baMdha ane mokSa che, e pramANe jarA ane maraNathI mukta thayelA zrIvIrajinezvare tenA saMzayano cheda karyo, eTale teNe paNa potAnA sADA traNaso ziSyo sahita pravajyA aMgIkAra karI. 1861-1862-1863. "nahi hai sazarIraraya priyAyathorapatirati 35zarIra vAvasaMta priyAMye na pRzata:" eTale sazarIrIne sukha-duHkhano abhAva nathI, ane azarIrIne sukha-duHkha sparzatA nathI, ItyAdi vedanA padono kharo artha tuM nathI jANato, tethI ja te saumya ! tane badhe ane mokSamAM zaMkA thAya che, paNa evI zaMkA na karavI, kAraNa ke sazarIrIbhAva, ane azarIrI bhAva, teja pragaTa rIte bandhamokSa che. zarIrasya ItyAdi padavaDe bAhya ane atyaMtara anAdi zarIra saMtAna svarUpa baMdha kahyo che, ane 35zarIra va ityAdi padavaDe sarvathI zarIrano abhAva thayethI mokSanuM pratipAdana karyuM che, vaLI sa vs viguNo vimurna vadhyate ItyAdi padone tuM saMsArI jIvane bandha-mokSanA abhAvane pratipAdana karanArAM mAne che, paNa tema nathI, e pado to muktAtmA saMbaMdhI che, muktAtmA kadipaNa baMdhAto nathI vagere badhuM muktAtmAne uddezIne kahela che. A pramANe jarA ane maraNathI mukta thayelA zrI jinezvara bhagavaMte temanA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA sADAtraNaso ziSyo sahita dIkSA grahaNa karI. 1861-1862-1863. "iti SaSThama gaNadharavAdaH samAta" have sAtamA gaNadhara saMbaMdhI vAda kahe che :(169) te pabbaie souM morio Agacchai jiNasagAsaM / vAmi ja vaMmi vaMdittA pannuvAsAmi 28646rarI (70) 3 mo nini nA-garA-maravadhUmui . nAme ya montA ya sevApU sarisa ?866rarUA. (171) kiM maNNe atthi devA uyAhu natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya aththaM na yANasI tesimo attho // 1866 // 624 // teNe dIkSA lIdhI, ema sAMbhaLIne mauryanAmA dvijopAdhyAya zrI mahAvIra prabhu pAse Ave che, (ane vicAre che ke, huM jinezvara pAse jaIne vaMdana karIza, vaMdana karIne temanI sevA karIza. te tyAM AvyA, eTale janma-jarA ane maraNathI mukAyelA, sarvajJa sarvadarzI bhagavaMte tene nAma ane gotrapUrvaka bolAvyA, ane kahyuM ke- he maurya ! tane evo saMzaya che, ke devo che ke nahi ? tane A saMzaya virUddha evAM vedanA pado sAMbhaLavAthI thayo che, paNa tuM padono sAco artha nathI jANato.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] saptama gaNadharano vAda. [127 potAnA ziSyo sahita maMDike dIkSA lIdhI-ema mauryaputra nAmanA paMDite jANyuM, eTale te paNa bhagavaMta pAse AvyA, tene AvelA jANIne paramakRpALu zrI jinezvare tene nAma ane gotrapUrvaka bolAvIne kahyuM, he AyuSyanuM maurya! paraspara virUddha artha pratipAdana karanArAM vedapado sAMbhaLavAthI tane devo che ke nahi ? evo saMzaya thayo che. te pado A pramANe che, sa gg yajJAyudhat yajJamAnokkasa vatro gati eTale yajJarUpa zastra dhAraNa karanAra A yajamAna ekadama svargalokamAM jAya che. AthI devonI vidyamAnatA pratipAdana thAya che. tathA 3pama sIma 3mRtA abhUma agamat jya tiravidAma devAna, kiM nUnamasmAn tRNavadarAti: kimu mUrtimamRta martyasya bheTale soma rasa pIne teo deva thayA, svargalokamAM gayA ane devapaNuM pAmyA. amaratva pAmela te devo purUSanA vyAdhi ane vRddhAvasthAne tRNavat karaze. A pado paNa devasattAne pratipAdana karanAra che. ane vo gAnAra mAyopamanuM jIvana-cama-va-verAn eTale IdrajALa jevA jaNAtA Indrayama-varUNa-kubera vagere devo che ke nahi, te koNa jANe? A pado devono abhAva pratipAdana kare che. A sarva padono artha tuM A pramANe mAne che, tethI tane evo saMzaya thayo che, paNa tAro e saMzaya ayogya che, kAraNa ke te padono artha te pramANe nathI, paNa huM kahuM chuM te pramANe che tene tuM lakSapUrvaka sAMbhaLa. 1864-1865-186 6. e padono artha have bhASyakAra paramarSi vistArathI kahe che : taM mannasi neraiyA parataMtA dukkhasaMpauttA ya / na tarati rUhAtuM saddhayA suSamA vi 1860/scchNdcaarinno puNa devA divbappabhAvajuttA ya / = = cAra vi risAmuti to saMsa3o tenuM ?868 mA kuru saMsayamee sudUramaNuyAibhinnajAIe / pecchasu paccakro ciya caubihe devasaMghAe // 1869 // he maurya ! tuM ema mAne che, ke nArakIo atyanta duHkhI ane parAdhina hovAthI ahIM AvI zakatA nathI, eTalA mATe pratyakSa thavAno upAya na hovAthI teonuM varNana sAMbhaLIne ja zraddhA karavA lAyaka che. A kAraNathI teo "zAstrAnusAre vidyamAna che" ema mAnavuM joIe; paraMtu devo to svacchaMdacArI ane divyaprabhAvayukta hovA chatAM paNa kadApi pratyakSa jaNAtA nathI, ane zruti-smRti Adi graMthomAM "teo che" ema saMbhaLAya che, AthI tane teonA viSayamAM saMzaya che, paNa maurya ! evo saMzaya na kara, jo ahIM (samavasaraNamAM ja) manuSyAdithI bhinna jAtivALA ane divyaAbharaNAdiyukta vaimAnika Adi cAre nikAyanA devo mane ahIM vaMdana karavA AvelA che, teone tuM pratyakSa jo. 1867 thI 1869. ahIM samavasaraNamAM devone joyA pahelAM paNa te devono saMzaya yogya nathI. puvvaM pi na saMdeho jutto jaM joisA sapaccaklaM / dIsaMti takkayA vi ya uvaghAyA-'NuggahA jagao // 1870 / /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] saptama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 AlayamettaM ca maI puraM va tabbAsiNo taha vi siddhA / je te deva tti mayA na ya nilayA niccaparisuNNA / / 1871 // devone ahIM joyA pahelAM paNa te devo saMbaMdhI saMzaya karavo yogya nathI, kemake candrAdi jyotiSI devo to sarvane pratyakSa che, vaLI jagatamAM teono karelo anugraha ne upaghAta paNa jaNAya che, je caMdrAdi jaNAya che te vasati vinAnA AlayamAtra(vimAno) che, ema kahevAmAM Ave to te AlayamAtra(nivAsasthAna mAtra) nathI, paNa nagaramAM vasanArA janonI jema temAM koI vasanArA che, ema siddha thAya che. temAM je vasanArA che, te devo che, kema ke nivAsasthAna haMmezA zUnya nathI hotAM. 1870-1871. devone ahIM samavasaraNamAM joyA pahelAM paNa teo saMbaMdhI vidyamAnatAmAM saMzaya karavo yogya nathI, kemake caMdra-sUrya vagere A jayotiSI devo to tane ane sarvalokane paNa pratyakSa jaNAya ja che, eTale sarva devo saMbaMdhI vidyamAnatAmAM saMzaya karavo ayogya che, vaLI lokane devakRta anugrahane upaghAta paNa pratyakSa jaNAya che, keTalAka devo koine vaibhavAdi ApIne anugraha kare che, ane keTalAka devo rAjA vagerenI jema zastrAdi vaDe upaghAta kare che, AthI devo vidyamAna che ema nizcaya thAya che. je candra-sUryAdi tame kaho cho, te to AlayamAtra-vimAno che paNa devo nathI, eTale jyotiSI devo pratyakSa jaNAya che, ema kema kahevAya ? udAharaNa tarIke jema zUnya nagaramAMnA gharo kevaLa sthAnamAtra che, paNa temAM loko nathI hotA, tevI rIte caMdrAdinA vimAno paNa mAtra nivAsasthAna che, paraMtu temAM devo rahe che-ema kema kahI zakAya? ema ja kahevAmAM Ave, to te vimAnarUpa nivAsathI ja temAM nivAsa karanArA devo che, ema yuktithI ja siddha thAya che. kAraNa ke je je nivAsasthAna hoya che, te te nivAsa karanAra vaDe adhiSThita hoya che, jema devadattAdi vyaktio vaDe adhiSThita nagaranA nivAsasthAno che, tema te vimAno paNa nivAsasthAna hovAthI te sarva temAM nivAsa karanArA devovaDe adhiSThita che, eTale te vimAnomAM devo che-ema siddha thAya che. jema nagaramAMnA nivAsasthAnamAM rahenAra devadatta vagere pratyakSa jaNAya che, tema te vimAnamAM rahenArA devo paNa pratyakSa jaNAvA joIe. AvI zaMkA karavAmAM Ave to te ayukta che, kAraNa ke nagaramAMnA nivAsasthAna karatAM te vimAnarUpa nivAsasthAno viziSTa prakAranA che, AthI temAM nivAsa karanArA devo paNa devadattAdi karatAM vilakSaNa prakAranA hovAthI pratyakSa nathI jaNAtA, chatAM teo vidyamAna che ema siddha thAya che. je nivAsasthAna hoya, te nivAsa karanAra sahita ja hoya, ema ekAtte kahevuM ayogya che, kAraNake zUnya nivAsasthAnamAM koI nivAsa karanAra hotuM nathI. vaLI je nivAsasthAna hoya che, te haMmezA zUnya nathI hotuM, paraMtu bhUta-bhaviSya ke vartamAnakALamAM paNa te nivAsasthAna nivAsa karanAra vaDe avazya adhiSThita hoya che, eTale game tyAre paNa te vimAnarUpa nivAsasthAnamAM te caMdrAdi devo nivAsa karanArA hoya che ja. 1870-71.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] saptama gaNadharano vAda. [129 caMdrAdi vibhAgo saMbaMdhI keTalIka zaMkAonuM samAdhAna karatAM kahe che ke : ko jANai va kiMmeyaMti hojja nissaMsayaM vimANAI / rayAmayanamoTAmAdi gada viMhirA 287rI. hojja maI mAeyaM tahA vi takkAriNo surA je te / na ya mAyAivigArA puraM va niccovalambhAo // 1873 / / jai nAragA pavannA pagiTThapAvaphalabhoiNo teNaM / subahugapuNNaphalabhujo pavajjiyavA suragaNAvi // 1874 // saMkaMtadivapemmA visayapasattAsamattakattavvA / aNahINamaNuyakAjja narabhavamasuhaM na eMti surA // 1875 // koNa jANe e caMdrAdi vimAno zuM haze? evI zaMkA thatI hoya to te vidyAdharonA vimAnonI jema niHsaMzaya vimAno ja che, kemake te vimAno ratnamaya ane AkAzagAmI che. ethI vimAno mAyika haze, ema kahevAmAM Ave, to tamArA kahevA mujaba tevA vimAno karanArA je che, te devo che-ema siddha thAya che, jo ke te vimAnono mAyA saMbaMdhI vikAra nathI, kemake nagaranI jema teo nitya upalabdha thAya che. vaLI jo utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanArA nArakIo che, ema tuM aMgIkAra karato ho, to(tadanusAre) utkRSTa punyanuM phaLa bhogavanArA devo paNa che-ema aMgIkAra kara. teo divyapremamAM magna, viSayamAM Asakta, apUrNa kAryavALA ane temanuM kArya manuSyone AdhIna na hovAthI azubha evA manuSyalokamAM nathI AvatA. 1872 thI 1875. prazna:- jene tame sUrya-caMdranA vimAno kaho cho, te koNa jANe zuM haze je sUrya jaNAya che, te koI agnimaya goLo haze ane je caMdra jaNAya che, te svabhAvathI ja svaccha evo koI jaLamaya goLo haze; athavA evA ja prakAranA koi prakAzamAna ratnamaya goLAsvarUpa e jyotiSI vimAno haze, eTale e vimAno te jyotiSI devonAM nivAsasthAno ja che, ema kema mAnI zakAya ? uttara :- vidyAdharone tapathI siddha thayela vimAnonI jema te AkAzamAM gati kare che, tethI niHsaMzaya e ratnamaya evAM vimAno ja che, ane te ja jyotiSI devonAM nivAsasthAna che. e vimAno te jyotiSIonAM nivAsasthAna nathI, paNa koI mAyAvIe e pramANe banAvyAM haze - ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayukta che, kAraNa ke vacanamAtrathI ja te mAyika che ema siddha karI zakAya nahi. te chatAM vivAdanI khAtara te mAyika che, ema mAnI laIe, to paNa tathAvidhi mAyAne karanAra koI manuSyAdi nahi paNa devo ja che, ema siddha thAya che jo ke te vimAno mAyika vikAra nathI, kema ke prasiddha nagarAdinI jema haMmeza upalabdha thAya che, ane je mAyika vikAra hoya che, te haMmezA upalabdha nathI thatA, mATe te devonA nivAsasthAnarUpa vimAna che-ema aMgIkAra kara. . vaLI jema svakRta atizaya pApanuM phaLa bhogavanAra nArakIo che-ema tuM aMgIkAra kare che, tema svakRta atizaya punyanuM phaLa bhogavanAra devo paNa che, ema zA mATe nathI mAnato? atizaya 17.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130] samama gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 duHkhI manuSyo ane tiryaMca utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanArA che, ane atizaya sukhI manuSyo utkRSTa punyanuM phaLa bhogavanArA che, Ama hovAthI utkRSTa-punya-pApanuM phaLa bhogavanAra deva-nArakInI kalpanA zA mATe karavI ? ema kahIne deva-nArakIno abhAva nahIM kahI zakAya, kAraNake utkRSTa punya-pApanuM phaLa bhogavanAra atyaMta sukhI-duHkhI hoya che, te pramANe atizaya sukhIyA tathA du:khIyA munaSya-tiryaMca nathI hotA, kemake je atizaya sukhI manuSyo hoya che, temane paNa rogajarA vagere duHkho prApta thAya che, ane je atizaya duHkhI hoya che, temane zItala-vAyu-prakAza vagere sukho prApta thAya che. Ama hovAthI manuSya-tiryaMcone ja atizaya sukhI ke du:khI na kahI zakAya, paNa utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanAra nArakIone ja atyaMta duHkhI kahevAya, ane utkRSTa punyanuM phaLa bhogavanAra devone ja atyaMta sukhI kahevAya. te devo utkRSTa rUpAdi guNa yukta suMdarImAM Asakta thayelA purUSanI jema paMcavidha viSayamAM Asakta che ane divya premavALA che, tema ja potAnuM kArya pUrNa thatuM na hovAthI tathA manuSyone AdhIna kAryavALA na hovAthI jema niHsaMgati asaMmata gRhAdimAM nathI AvatA, tema teo paNa azubha naralokamAM nathI AvatA, kemake teo naralokano atizaya durgaMdha sahI zakatA nathI. 1872 thI 1875. te chatAM jinakalyANakAdi je je zubha hetuthI devo manuSyalokamAM Ave che, te kAraNo ane bIjA kAraNothI devonI siddhi jaNAvatAM kahe che ke - navara jiNajamma - dikkhA kevala nivvANamahaniogeNaM / bhattIe somma ! saMsayaviccheyatthaM va ejjahaNhA || 1876 / / puvvANurAgao vA samayanibaMdhA tavoguNAo vA / naragaNapIDA 'Nuggaha- kaMdappAIhiM vA keI || 1877 // jAissarakahaNAo kAsar3a paccakkhadarisaNAo ya / vijjA - maMto- vAyaNasiddhIo gahavigArAo / / 1878 / / ukkiTTapuNNaMsaMcayaphalabhAvA o'bhihANasiddhIo / savvAgamasiddhIo ya saMti devatti saddheyaM // 1879 / / devatti satyayamidaM suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / ahava maI maNu cciya devoguNa- riddhisaMpaNNo || 1880|| taM na jao taccatthe siddhe uvayArao mayA siddhI / taccatthasIha siddhe mANavasIhovayAro vva // 1881 / / zrI jinezvaradevonAM cyavana janma-dIkSA-kevaLajJAna ane nirvANa kalyANaka samaye svakartavya hovAthI keTalAka devo ahIM manuSyalokamAM Ave che. vaLI he saumya ! keTalAka devo bhaktithI ane keTalAka devo potAnA saMzayano cheda karavA mATe vegathI ahIM Ave che, temaja keTalAka devo pUrvanA anurAgathI, pUrvakRta saMketathI, tapanA prabhAvathI, keTalAka pUrvanA vairathI manuSyone pIDA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] saptama gaNadharano vAda. [131 karavA athavA maitrIbhAvanAthI anugraha karavA, temaja keTalAka kAmAnurAgathI ahIM Ave che. vaLI keTalAka devo jAtismaraNa jJAnavALA purUSanA kathanathI ane keTalAka manuSyone pratyakSa jaNAyAthI tathA keTalAka vidyA-maMtranI upayAcanA vaDe kAryanI siddhi thavAthI ane grahanA vikArathI temaja utkRSTa punya saMcayanA phaLanA saddabhAvathI A manuSyalokamAM Ave che. ethI "deva" evA (sArthaka) nAmathI, temaja sarva Agama zAstronA pramANathI devo cheema siddha thAya che tethI tema mAnavuM joIe, ke "deva" e nAma "ghaTa"nA nAmanI jema zuddhapada yukta hovAthI sArthaka che. mATe devo che.) manuSya ja devanA guNa ane RddhithI saMpanna hovAthI deva haze-ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake mukhya arthanI siddhi thAya, to ja anyatra upacArathI siddhi karI zakAya. jema yathArtha siMhanI siddhi hoya, to ja mANavakamAM upacArathI siMhanI siddhi thAya. tema ahIM paNa samajavuM. 1876 thI 1881. devonA abhAve agnihotrAdi dharma kriyA niSphaLa thAya. ema jaNAvatA veda vacanathI ja devonI siddhi batAve che : devAbhAve aphalaM jamaggihottAiyANa kiriyANaM / samaya nannA ya kALArUpane ja tagutta ll188rI. jama-soma-sUra-suraguru-sArajjAINi jayai jaNNehiM / maMtAvAhapAmeva iMdrAmAM vidA sarva 288rUA. (72) chinnazmi saMsama ni nara-maravipnamUi | so samaNo pavvaio addhaTTihi saha khaMDiyasaehiM // 1884 // 625 // jo devo na hoya, to je agnihotra Adi kriyAo, yajJo ane dAna vagere dharmanuM svargIya phaLa kahyuM che, te sarva niSphaLa ane ayogya thAya. vaLI yajJovaDe yama-caMdra-sUrya-bRhaspati ane svarganuM rAjya vagere meLave che. temaja Indra vagerene maMtrathI dharmAnuSThAnamAM AvavA mATe AhvAna karavuM vagere vedamAM kahela sarva varcana (devonA abhAve) phogaTa thAya. e pramANe jarA ane maraNathI mukAyelA zrI jinezvaradeve tenA saMzayano cheda karyo, eTale te mauryaputra paMDite paNa potAnA sADAtraNaso ziSyo sahita dIkSA aMgIkAra karI. 1882 thI 1884. he saumya ! jo devono abhAva hoya, to "gnihotre juhuyAt svAma:" (maisupaniSad - 6 - 6) ItyAdi je vedapado svargIya phaLa prApta karavA mATe kahyAM che, te tathA yajJonuM ane dAna vagere dharmanuM je svargIya phaLa kahyuM che, te sarva ayogya sAbita thAya, kAraNa ke svargavAsI devo ja na hoya, to pachI te svarga meLavavAnuM vidhAna kyAMthI hoya? "sa vs yajJAyughI" (zatapatha brAhmaNa-12, 5, 2, 8). ItyAdi vedavAkyo paNa devonI vidyamAnatAne pratipAdana karanArAM che tethI tuM devo che ema zA mATe aMgIkAra nathI karato? vaLI "o nAnAti mAyopamanuM nira ma-vaNA verArI" ityAdi je vedavAkya che, tethI devono abhAva siddha thato nathI, paraMtu A vAkya dvArA devonI Rddhi paNa IndrajAla jevI anitya che, to pachI manuSyAdinI Rddhino samudAya
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132] saptama gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 to anitya ja che, ema siddha thAya che. jo ema na hoya, to devonuM astitva pratipAdana karanArAM vedavAkyo, temaja zrutinA maMtrovaDe IndrAdi devone bolAvavAnuM je kahyuM che, te saghaLuM nirarthaka thAya. vaLI zrutimAM kahyuM che ke "vathoziprakRtidrumircama-soma sUrya-suraguruvArApAni gati" eTale uthaSoDiza vagere yajJo vaDe yama-caMdra-sUrya-bRhaspati ane svarganA rAjyane prApta kare che. A vedavAkyo devonuM astitva sUcana karanArAM ja che. te vAkyo hovA chatAM jo devono abhAva hoya, to yajJAdi kriyA niSphaLa thAya. (ahIM yajJa ane kratumAM eTalo taphAvata samajavo, ke je yUpa sahita karavAmAM Ave tene yajJa kahevAya che ane te sivAyano kratu kahevAya che.) tathA "jJAnaka meghAtiye meSarRSana" ItyAdi (taittirIya AraNyaka-1, 12, 3.) maMtrapado vaDe IndrAdi devonuM je AhvAna karyuM che; te vacano paNa devonuM astitva pratipAdana kare che, anyathA e paNa niSphaLa thAya. mATe pUrve kahela yuktiothI ane uparokta vedavAkyothI "devo" che - ema siddha thAya che. A pramANe jagadgurU paramakRpALu, devAdhideva zrI mahAvIra bhagavaMte mauryaputranA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA sADAtraNaso ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA grahaNa karI. 1882 thI 1884. Iti sakSama : gaNadharavAda : samAsa : have AThamA gaNadhara saMbaMdhI vaktavyatA kahe che : (173) te pavvaie souM akaMpio AgacchaI jiNasagAsaM / vasvAmi ga vaMvAmi yaMvittA pannuvAsAmi I88 / / 6 / / (174) AmaTTo ya jiNeNaM jAi - jarA - maraNavippamukkeNaM / nAmeLa ya motteLa ya sattvajjU savvIsInuM II886|620thI (175) kiM maNNe neraiyA atthi natthitti saMsao tujjhaM / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho / / 1887 / / 628 // te paMDite dIkSA lIdhI, ema sAMbhaLIne akaMpita nAmanA AThamA paMDita zrI vIra bhagavaMta pAse Ave che, (ane vicAre che ke) huM paNa temanI pAse jaIne vaMdana karIza, vaMdana karIne (temanI) sevA karIza; (ema vicArIne te tyAM AvyA, eTale) janma-jarA ane maraNathI mukAelA sarvajJa, sarvadarzI bhagavaMte temane nAma ane gotrathI bolAvIne kahyuM, he akaMpita ! tuM ema mAne che, ke nArakI haze, ke nahi ? Avo tane je saMzaya che, te virUddha arthavALA vedapado sAMbhaLavAthI thayo che, paNa tuM teno kharo artha nathI jANato. 1885-1886-1887, mauryaputre bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI ema jyAre akaMpita nAmanA AThamA paMDite jANyuM, tyAre teo paNa abhimAna rahita thaI bhagavaMta pAse potAnA saMzayano cheda karavA mATe AvyA, eTale paramakRpALu zrI vIra prabhue tene nAma ane gotrathI bolAvIne temanA aMtaHkaraNano saMzaya kahyo.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. AThamA gaNadharano vAda. [177 he AyuSyamanuM akaMpita ! tArA hRdayamAM evo saMzaya che, ke - "nArakIo haze, yA nahi ?" nAro gAyate : zUdrAnnamanAti eTale je (brAhmaNa) zudranuM anna khAya che, te nArakI thAya che. A pado nArakInI vidyamAnatAnuM pratipAdana kare che. tathA nahi hai pretya nArA: satti eTale parabhavamAM nArakIo nathI. A pado nArakIno abhAva pratipAdana kare che. AvA paraspara virUddha artha pratipAda karanArAM vedapado sAMbhaLavAthI tane uparokta saMzaya thayo che, paraMtu te vedapadono kharo artha ane yuktinuM rahasya tuM nathI jANato, tethI ja tane evo saMzaya thayo che. teno satya artha ane yuktinuM rahasya huM kahuM chuM, tene tuM lakSapUrvaka zravaNa kara, ane saMzayathI mukta thA. 1885-1886-1887. e ja artha vistArathI kahevA mATe have bhASyakAra paramarSi kahe che : taM mannasi paccakkhA devA caMdAdao tahannevi / vijhA-maMtovAyanAsiddhIya khaMti pha888 je puNa suimettaphalA neraiyatti kiha te gaheyabbA ? / samajumADo vADakuvannemA mAthA? 288zI maha paccaknattaNao jIvAIe ba nArae geNha / kiM jaM sapaccakkhaM taM paccakkhaM navari ikkaM ? // 1890 / / jaM kAsai paccakkhaM paccakkhaM taMpi gheppae loe / jaha sohAidarisaNaM siddhaM na ya sabbapaccakkhaM // 1891 // (he AsannakalyANinuM akaMpita !) tuM ema mAne che ke-caMdrAdi devo pratyakSa che, tathA vidyAmaMtranI sAdhanA dvArA Icchita phaLanI siddhi dekhAya che, tethI te sivAyanA bIjA devo paNa che, ema anumAnathI jaNAya che. paNa je mAtra sAMbhaLavAmAM ja Ave che ane pratyakSa ke anumAnathI jaNAtA nathI evA deva-manuSya ane tiryaMcathI bhinnajAtivALA nArakIo che, ema kevI rIte mAnI zakAya ? akaMpita ! jIvAdika padArthonI jema te nArakIo mane pratyakSa che, tethI te nArakIo che ema tuM aMgIkAra kara, kAraNa ke je svapratyakSa hoya te ja eka pratyakSa kahevAya ema nathI, paNa je koI AptapurUSane pratyakSa hoya, tene paNa lokamAM pratyakSasiddha kahevAya che. jema siMhasarabha AdinuM darzana sarvane pratyakSa nathI, paNa koIkane ja pratyakSa hoya che. vaLI deza-kAla gAma-nagara samudrAdika padArtho tAre pratyakSa nathI, paNa bIjAone pratyakSa thAya che, te aMgIkAra kare che, to je mane nArakIo pratyakSa che te tuM kema aMgIkAra nathI karato ? tema ahIM paNa samajavuM. 1888 thI 1891. ' Indriya dvArA pratyakSa te kharUM pratyakSa nathI, paNa te mAtra upacArathI ja pratyakSa che vastutaH te parokSa ja che, te batAvatAM pharamAve che ke : ahavA jamiMdiyANaM paccalaM ki tadeva paccakkhaM / uvayAramettao taM paccakkhamaNiMdiyaM tatthaM // 1892 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134]. AThamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 muttAibhAvao novaladdhimaMtidiyAi kuMbho bva / uvalaMbhaddArANi u tAiM jIvo taduvaladdhA // 1893 / / taduvarame'vi saraNao tabbAbvAre'vi novlNbhaao| iMdiyabhinno nAyA paMcagavakkhovaladdhA vA // 1894 // jo puNa aNiMdio cciya jIvo savvApihANavigamAo / so subahuyaM viyANai avaNoyagharo jahA daTThA // 1895 // athavA je IndriyathI pratyakSa che, tene ja zuM tame pratyakSa kaho cho? ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake te to upacAramAtrathI ja pratyakSa che. satya-pratyakSa to atIndriya padArthane jaNAvanAra avadhi Adi jJAno che ane te ja satya tattva che. kuMbhanI jema Indriyo mUrtimAna hovAthI pote vastune jANI zakatI nathI, paNa te upalabdhinAM dvAro che. vastune upalabdha karanArajANanAra to jIva che. kAraNake Indriyono uparama thayA chatAM paNa te dvArA jANela vastunuM smaraNa thAya che, ane Indriyono vyApAra hovA chatAM paNa koI vakhata (anupayogamAM) vastuno bodha nathI thato. ethI pAMca bArIethI jANanAra tethI bhinna vyaktinI jema IndriyathI bhinna koI jJAtA che. khullA AkAzamAM jonAranI jema sarva AvaraNa rahita je jIva che. te aniMdriya hovAthI sendriya jIva karatAM vadhAre jANe che. 1892-1893-1894-1895. he alaMpita ! mAruM pratyakSa atIndriya hovAthI, tuM na mAnato ho, to zuM je Indriya pratyakSa che, tene ja tuM pratyakSa mAne che? jo ema mAnato hoya, to te ayogya che, kAraNa ke IndriyapratyakSane to upacAramAtrathI ja pratyakSa kahevAya che jema anumAnanI aMdara dhUmAdi bAhya liMga dvArA agni vagere vastu jaNAya che, tevuM AmAM nathI, tethI upacArathI pratyakSa jevuM jaNAtuM hovAthI te pratyakSa kahevAya che, paNa vastutaH te parokSa ja che. akSa eTale jIva, te jIva anumAnanI jema ahIM paNa vastune sAkSAt nathI joto, paraMtu Indriya dvArA jue che eTale atIndriya pratyakSa teja kharUM pratyakSa che, ane jIva temAM ja vastune sAkSAt jue che. * Akapita - joke Indriya pratyakSamAM jIva sAkSAtupaNe vastune nathI jANato, paNa Indriyo to sAkSAtuM jANe che, mATe IndriyonuM pratyakSa ke pratyakSa che - ema kahevAmAM Ave, to zuM harakata che ? bhagavaMta - ghaTanI jema Indriyo pugalanA samUharUpe mUrtimAna temaja acetana hovAthI vastune jANI zakatI nathI, paNa te bArInI jema zrotrAdi Indriyo jJAnanAM dvAro che. vastuno jANanAra to AtmA ja che. te IndriyothI bhinna che, kAraNa ke Indriyono uparama thayA chatAM paNa Indriya dvArA jANela vastunuM smaraNa AtmAne thAya che, ane koIka vakhata jIva anyamanaska hoya, to Indriyono vyApAra hoya, te chatAM paNa vastuno bodha nathI thato, mATe pAMca bArIothI vastu jonAra jema bArIothI bhinna che, tema Indriya dvArA vastune jANanAra jIva paNa IndriyothI bhinna che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMta] AThamA gaNadharano vAda. [135 IndriyapratyakSa jJAnathI atIndriyapratyakSa karatAM vadhAre joI zakAya che, ema tuM kaheto hoya to te paNa ayukta che, kAraNa ke pAMca bArIovALA gRhamAM rahIne vastu jonAra vyakti karatAM, khullA medAnamAM rahIne vastu jonAra vyakti jema te gRhavALA manuSya karatAM vadhAre sArI rIte vastu joI zake che, tema Indriyajanya jJAnavALA jIva karatAM, atIndriya kevaLajJAna yukta-zuddha svarUpavALo jIva ja atizaya sArUM jue che. 1892-1893-1894-1895. Indriyajanya jJAna pratyakSa ja na kahevAya te jaNAvI have narakonI siddhi karatAM kahe che ke :na hi paccakkhaM dhammaMtareNa taddhammamettagahaNAo / yattao va siddha kuMbhANiccattamettassa / / 1896 // puvvovaladdhasaMbaMdhasaraNao vAnalo vva dhUmAo / ahava nimittaMtarao nimittamakkhassa karaNAiM / / 1897 // kevala-maNo-hirahiyarasa savvamaNumANamettayaM jamhA / nAragasabbhAvammi ya tadatthi jaM teNa te saMti // 1898 // pAvaphalarasa pagiTThassa bhoiNo kammao'vasesa vva / santi dhuvaM te'bhimayA neraDyA, aha maI hojjA / / 1899 / / accatthadukkhiyA je tiriya - narA - nAragati te'bhimayA / taM na jao surasokkhappagarisasarisaM na taM dukkhaM || 1900 / / ghaTanI anityatAne siddha karanAra kRtakapaNA rUpa hetunI jema dharmAntara vaDe tenA keTalAka dharma mAtranuM ja grahaNa thavAthI Indriyajanya jJAna pratyakSa nathI. athavA pUrvopalabdha saMbaMdhanA smaraNathI dhUmavaDe agninA jJAnanI jema nimittAMtarathI Indriyo jIvane (jJAnamAM) nimittarUpa che. kAraNa ke kevaLajJAna-mana:paryavajJAna ane avadhijJAna sivAyanuM sarva jJAna anumAnamAtra che. nArakIno sadbhAva siddha karavArUpa prastuta viSayamAM to te atIndriya pratyakSathI nArako jaNAya che, mATe nArakI vidyamAna che, ema aMgIkAra kara. avazeSa karmaphaLa bhogavanAranI jema utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanAra koIka che, te nArakI che. atyaMta duHkhI tiryaMco ane manuSyo ja nArakI che-ema tane mAnya hoya, to te ayogya che, kemake devatAnA utkRSTa sukhanI mAphaka utkRSTa evuM duHkha te bannene nathI. 1896 thI 1900. anyaliMgathI sAdhyanI siddhi karavAmAM samartha evuM je anumAna te jema pratyakSajJAna nathI; tema Indriyajanya jJAna paNa pratyakSa nathI udAharaNa tarIke kRtakapaNAthI ghaTanI anityatA mAtra siddha karanAra anumAna jema pratyakSa nathI tema Indriyajanya jJAna paNa cakSu Adi IndriyanA rUpAdine ja jANavAnI zaktirUpa dharmAntara vaDe anantadharmAtmaka vastunA phakta rUpAdi dharmanuM ja jJAna thAya che, tethI te pratyakSa nathI.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13) AThamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 athavA dhUmathI jema agninuM jJAna thAya che; tema Indriyajanya jJAna paNa pUrvopalabdha saMbaMdhanA smaraNathI thAya che, mATe te pratyakSa nathI, jemake- A ghaTa che. pUrvasaMketa kALe AvA padArthamAM tene jANanAra purUSe ghaTa zabdano saMketa karyo hato, meM paNa tenI pAsethI "A ghaTa kahevAya? ema jANyuM hatuM. A pramANe pUrvopalabdha saMbaMdhanA smaraNathI sarvane paNa ghaTAdi padArthanuM te ghaTa Adi svarUpe indriyajanya jJAna thAya che; ema na hoya, to mAlikera Adi dvIpamAMthI Avela manuSya, ke jeNe kadIpaNa ghaTAdino zabda sAMbhaLyo nathI tema te ghaTAdi padArtha joyA paNa nathI, tene paNa "A ghaTa che" evuM jJAna jovA mAtrathI ja thaI jAya, paraMtu ema thatuM nathI. abhyAsanI paTutAdinA kAraNe zIghratAthI Indriyajanya jJAna pravarte che, eTale sarvatra e pramANe smaraNAdi rUpa jJAna thatuM haze, ema chadmasthane nathI jaNAtuM. vaLI jema koI vyaktine svavyatirikta dhUmathI agninuM jJAna thAya che, te tene pratyakSa nathI. tema Indriyajanya jJAna paNa AtmAne svavyatirikta IndriyothI thatuM hovAthI pratyakSa nathI. jIvane je pratyakSajJAna thAya che, te anya nimittathI nathI thatuM. paNa avadhi-mana:paryava ane kevaLajJAnanI jema sAkSAtu thAya che, A traNe jJAna rahita pramAtAnuM sarva jJAna parokSa arthano viSaya karanAra hovAthI anumAna-mAtra che, ane avadhi Adi traNa jJAna padArthane sAkSAt grahaNa karanAra hovAthI pratyakSa che. A pramANe nArakIno sadbhAva siddha karatAM pratyakSa ane parokSanI siddhi karI, temAM mane kevaLajJAna rUpa mArA pratyakSajJAnathI nArakIo jaNAya che mATe te nArakIo che, ema kabUla kara anumAnathI paNa te vidyamAna che, ema siddha thAya che. jema jaghanya-madhyama pApanuM phaLa bhogavanAra tiryaMca ane manuSyo che; tema utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanAra paNa koIka che, ane te nArakIo che, ema tuM aMgIkAra kara. ahIM kadAca tuM ema kahevA taiyAra thAya, ke je atyaMta duHkhI tiryaMcamanuSyo che, teja utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanAra hovAthI, temane ja nArakI kahevAya to zuM harakata che? tArI A mAnyatA sarvathA ayogya che. kAraNa ke je evA utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanArA hoya, te sarva prakAre duHkhI ja hovA joIe evuM sarva prakAranuM duHkha te tiryaMca vagerene nathI hotuM, kAraNa ke prakAza-vRkSanI chAyA-zItaLa pavana-nadI-draha vagere sukhanA sAdhano teone hoya che, paNa bhoMkAvuM raMdhAvuM-baLavuM-kaMTakamAM cAlavuM-zIlAo upara pachaDAvuM vagere naraka prasiddha bhayAnaka duHkho teone nathI hotAM. tevAM duHkho to nArakIone ja hoya che. AgamamAM ema paNa kahyuM che, ke nArakone haMmezAM tIvra pariNAmavALuM duHkha ja hoya che, tiryacomAM garamI-bhaya-sudhA-tRSA vagere bahu duHkha ane alpa sukha hoya che. manuSyone zarIra ane mana saMbaMdhI aneka prakAranAM sukha-duHkha hoya che ane devone to kevaLa sukha ja hoya che, ane duHkha to teone bahu alpa hoya che. A pramANe hovAthI he bhadra ! nArakIo che, ema mAnya kara. 1896 thI 1900. punaH anumAnathI nArakInI siddhi kare che : saccaM cedamakaMpiya ! maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savaNNuttaNao vA aNumayasavaNNuvayaNaM va // 1901 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] AThamA gaNadharano vAda. [137 ma-rA-rosa-mAvAno samaMvADuM 1 sabvaMciya me vayaNaM jANayamajjhatthavayaNaM va // 1902 / / kiha savaNNu tti maI paccakkhaM sabbasaMsayaccheyA / bhaya-rAga-dosarahio talliMgAbhAvao somma ! // 1903 / / (176) chinnammi saMsayaMmi jiNeNa jara-maraNavippamukkeNa / so samaNo pabbaio tIhiM saha khaMDiyasaehiM // 1904 // 629 // he akaMpita ! mArA bIjA vacana jema satya che tenI jema "nArakIo che" e kathana paNa mAruM vacana hovAthI satya che. vaLI tane ISTa evA jaiminIya Adi sarvAnA vacananI jema huM paNa sarvajJa hovAthI mAruM vacana satya che. temaja bhaya-rAga-dveSa ane mohanA abhAve jJAyaka madhyastha purUSanA vacananI jema mAruM vacana sarva doSa rahita hovAthI satya che. tame sarvajJa cho enI zI pratIti ? ema tuM kaheto ho, to pratyakSapaNe tArA sarva saMzayano huM cheda karuM chuM. bIjo paNa je kaMI saMzaya hoya te pUcha. vaLI he saumya ! bhaya-rAga ane dveSarahita hovAthI ane sarvajJanA lakSaNathI huM sarvajJa chuM, ema jANa. he vai pretya nArA: santa" ItyAdi padothI nArakInA abhAvanI tane je zaMkA thaI che, te paNa ayogya che, kemake e padono artha je pramANe tuM mAne che, tema nathI paraMtu teno artha evo che ke - paralokamAM koI paNa nArakIo merU AdinI jema zAzvatA nathI, paNa je A lokamAM utkRSTa pApa kare che, te ahIMthI marIne paralokamAM nArakI thAya che, mATe koIe paNa evuM pApa na karavuM, ke jethI parabhavamAM nArakI thavuM paDe.) e pramANe jarA ane maraNathI mukta thayelA jinezvara bhagavaMte tenA saMzayano cheda karyo, eTale teNe potAnA traNaso ziSyo sAthe bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. 1901 thI 1904. rUti 3ramo magharavAH samAta: || have navamA gaNadhara saMbaMdhI vaktavyatA kahe che :(177) te pabbaie so'yalabhAyA Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi vaMdittA pajjuvAsAmi // 1905 / / 630 // (178) AbhaTTho ya jiNeNaM jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savaNNUsavvadarisINaM // 1906 // 631 // (179) kiM maNNe puNNa-pAvaM atthi natthi tti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1907 // 632 // 18
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138] navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 teNe dIkSA lIdhI ema sAMbhaLIne acalabhrAtA nAme navamA paMDita bhagavaMta pAse Ave che, (ane vicAre che ke, huM bhagavaMta pAse jaIne vaMdana karIza. vaMdana karIne temanI sevA karIza (e pramANe vicArIne te tyAM AvyA eTale) janma-jarA ane maraNathI mukta thayela sarvajJa sarvadarzI bhagavaMte temane nAma ane gotrathI bolAvyA. pachI kahyuM ke he saumya ! tuM ema mAne che ke - "puNya-pApa che, ke nathI?" tane A saMzaya virUddha arthavALAM vedanAM pado sAMbhaLavAthI thayo che, (te pado puruSa ni sama ItyAdi je bIjA gaNadharonA vAdamAM AvyA che. te ahIM samajavAM,) tuM te padono artha barAbara nathI jANato, tethI evo saMzaya thayo che, teno satya artha to huM kahuM chuM te pramANe che, te tuM lakSyapUrvaka zravaNa kara. 1905 thI 1907. uparokta saMzaya spaSTa karavA have bhASyakAra kahe che. maNNasi puNNaM pAvaM sAhAraNamahava do'vi bhinnaaiN| hojja na vA kammaM ciya sabhavao bhavapavaMco'yaM // 1908 // tuM ema mAne che ke punya haze ? ke pApa haze? athavA ubhaya mizra haze ? banne bhinna bhinna haze ? ke karma ja nahi hoya? ane A bhavano prapaMca svabhAvathI ja haze ? 1908. keTalAka matavALAo evuM mAne che ke ekaluM punya ja che, pApa to che ja nahi. bIjAo vaLI ethI viparIta kevaLa pApa ja che ane punya nathI-evuM mAne che, trIjAo kahe che ke mecakamaNinI jema banne mizra che, eTale sukha-duHkhanA hetubhUta punya-pApa eka ja ubhayarUpavALI vastu che, cothA pakSavALAo ubhayane svataMtra mAne che, ane pAMcamA pakSavALAo mULathI karmano ja abhAva mAnIne A jagatano sarva prapaMca svabhAvika mAne che, AvI paraspara virUddha pAMca prakAranI mAnyatAothI tuM saMzayagrasta thayo che, paNa te yogya nathI. 1908. ekaluM punya, athavA ekaluM pApa, athavA ubhayamizra eka ja vastu mAnavAvALAnA matamAM je rIte sukha-duHkhanI prApti thAya che, te kahe che. puNNukkarise subhayA taratamajogAvagarisao hANI / taraseva nae mokkho patthAhArovamANAo // 1909 // pAvukkariso'hamayA taratamajogAvagarisao subhayA / taraseva khae mokkho apatthabhattovamANakhao // 1910 // sAhAraNavaNNAdi va aha sAhAraNamahegamattAe / ukkarisA-vagarisao taraseva ya puNNapAvakkhA // 1911 / / punyanA utkarSamAM uccatA prApta thAya che, ane teno taratamayoge apakarSa thavAthI hAni thAya che, tathA teno kSaya thavAthI pathya AhAranA utkarSa ane apakarSa na hoya paNa sarvathA pathyAhArane na le to maraNa pAme, e daSTAMte jIvano mokSa thAya che. ja pramANe pApanA utkarSamAM adhamatA thAya che, taratamayoge pApano apakarSa thavAthI uccatA thAya che, ane sarvathA pApano kSaya thavAthI apathya AhAranA dekhAte jIvano mokSa thAya che, saMmIlita
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] navamA gaNadharano vAda. [139 varNAdinI jema punya-pApa saMmIlita eka ja vastu che, tenA koIpaNa eka aMzanA utkarSApakarSathI tenuM ja punya ane pApa evuM nAma kahevAya che. 1909-1910-1911. punya ja che, pApa nathI, e pramANe ekAMta mAnanArAo evuM pratipAdana kare che, ke punyano kramazaH utkarSa thavAthI uccatA prApta thAya che, ane tethI anukrame sukhanI paNa vRddhi thAya che, eTale chevaTe svarga sukha prApta thAya che. tathA e ja punyanI anukrame hAni thatAM, sukhanI paNa hAni thAya che, ane chevaTe narakanuM duHkha prApta thAya che. matalaba ke jema jema punyanI hAni thAya che, tema tema anukrame jIvone duHkha thAya che, ane vadhAremAM vadhAre narakanuM duHkha prApta thAya che, sarvathA te punyano nAza thavAthI jIvane mokSa maLe che. A bAbata spaSTa samajavA eka udAharaNa laIe. jema pathya AhAranI vRddhithI ArogyanI vRddhi thAya che, tema punyanI vRddhi thatAM sukhanI paNa vRddhi thAya che. vaLI jema pathya AhArano anukrame tyAga karavAthI punaH roga prApta thAya che, tema punyano apacaya thavAthI duHkha prApta thAya che, ane sarvathA pathya AhArano tyAga karavAthI jema maraNa prApta thAya che, tema sarvathA punyano kSaya thavAthI mokSa maLe che. punyano abhAva mAnIne ekAMta pApane ja mAnanArAo paNa e ja pramANe kahe che. paraMtu tethI viparIta bhAvanA kahe che. jema apathya AhAranI vRddhithI roganI vRddhi thAya che, tema pApanI vRddhithI duHkhavRddhirUpa adhamatA prApta thAya che, eTale anukrame chevaTe narakanuM duHkha prApta thAya che, tathA apathya AhArano tyAga karavAthI jema anukrame ArogyavRddhi thAya che, tema pApano apakarSa thavAthI anukrame sukhanI vRddhi thAya che, ane chevaTe svarga sukha prApta thAya che. vaLI apathya AhArano sarvathA tyAga karavAthI jema parama Arogya maLe che, tema pApano sarvathA kSaya thavAthI mokSa maLe che. puca-pApa ubhaya saMkIrNa eka ja vastu che, paNa judI judI nathI. Ama mAnanArAo potAno pakSa pratipAdana karavA evuM kahe che ke - jema haratAla athavA gaLI vagere varNomAMthI koI paNa be varNathI mizra jema eka ja vastu che, athavA mecakamaNimAM aneka varNa chatAM jema eka ja vastu che, athavA "narasiMha"mAM judI judI AkRti chatAM te eka ja vyakti che, tevI ja rIte A punya-pApa paNa ubhaya mizra eka ja vastu che. ahIM koI ema pUche ke jo e eka ja vastu hoya, to tenA paraspara virodhI punya ane pApa evAM be nAma kevI rIte kahI zakAya ? A praznanA uttaramAM teo ema kahe che, ke e punya-pApathI mizra eka vastumAMnA punyAMza vaDe tenI vRddhi thavAthI tenuM nAma puNya kahevAya che. vaLI punyAMzanI hAni thavAthI pApa kahevAya che, temaja pApAMzanI vRddhi thavAthI pApa kahevAya che, tenI hAni thavAthI punya kahevAya che, A pramANe hovAthI punya-pApa kaMI judI judI vastu nathI paNa ubhayamizra eka ja vastu che. 1909-1910-1911.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamA gaNadharano vAda. [ vizeSAvazya bhASya bhAga. 2 punya-pApanI svataMtratA che ane jagatanI vicitratA svAbhAvika che, e cothA ane pAMcamA vikalpanuM svarUpa kahe che. 140] evaM ciya do bhinnAI hojja hojja va sabhAvao ceva / bhavasaMbhUI, bhaNNai na sabhAvAo jao'bhimao / / 1912 / / hojja sabhAvo vatyuM nikkAraNayA ya vatthudhammo vA / itthaM Natthi tao'NuvaladdhIo khapuSpaMnca // 1913 // accaMtamaNuvaladdho'vi aha tao atthi natthi kiM kammaM ? | U va tadatthitte jo naNu kammassavi sa eva // / 1914 // kammarasa vAbhihANaM hojja sabhAvotti hou ko doso ? / payiyAgArAo na ya so kattA ghaDaraseva // / 1915 / / mutto'mutto va tao jar3a mutto to'bhihANao bhinno / kammatti sahAvattiya jar3a vA'mutto na kattA to / / 1916 / / dehANaM vomaM piva, jutto kajjAio ya muttimayA / aha so nikkAraNayA to kharasiMgAdao hoMtu // / 1917 // aha vatthuNo sa dhammo pariNAmo to sa kamma- jIvANaM / pu-rAbhihANo kAraNa - kajjANumeo so / 1918 / / kiriyANaM kAraNao dehAINaM ca kajjabhAvAo / kamma madabhihiyaMti ya paDivajja tamaggibhUi va / / 1919 / / taM ciya dehAINaM kiriyANaMpi ya subhA -'subhattAo / paDivajja puNNapAvaM sahAvao bhinnajAIyaM / / 1920 // e ja pramANe punya-pApa banne bhinna che tathA A saMsAranI utpatti svabhAvathI ja che (ema kahevAmAM Ave) to teno uttara ame kahIe chIe ke saMsAranI utpatti svabhAvathI ja mAnavAyogya nathI; kAraNa ke svabhAva e koI vastu ? niSThArahAtA che ? } vastuno dharma che ? bhe te vastu hoya to AkAzapuSpanI peThe te anupalabdha (prApta na thAya tevI) hovAthI teno abhAva ja che. svabhAvathI ja vicitratA mAnavAmAM AgaLa jaNAvIe chIe e doSo Avaze. atyaMta anupalabdha chatAM paNa te svabhAva che, ane karma nathI, ema zA mATe je hetu svabhAvanI astitAmAM che, te ja hetu karmanI astitAmAM paNa che. svabhAva e karmanuM nAma kahIe to zuM doSa che ? te svabhAva ghaTanI jema pratiniyata AkAravAn hovAthI kartA na thaI zake. vaLI te mUrta che ? ke amUrta che ? jo mUrta hoya, to te karma ane svabhAva e nAmathI ja mAtra bhinna che, ane jo amUrta hoya, to kartA nahI thaI zake.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] navamA gaNadharano vAda. [141 jema zarIrane karanAra AkAza nathI, amUrta che mATe. temaja svabhAva paNa amUrta che mATe kartA na thaI zake, kAryAdipaNAthakI tenI mUrtimattA vaLI yogya che. have svabhAva te niSkAraNatA che, ema kahevAmAM Ave, to gadheDAnAM zIMgaDAM niSkAraNa ja che, mATe te paNa hovAM joIe. svabhAva e vastuno dharma che, ema kahevAmAM Ave, to gadheDAMnA zIMgaDAM niSkAraNa ja che, mATe te paNa hovAM joIe. svabhAva e vastuno dharma che, ema kahevAmAM Ave, to te yogya che, kemake te jIva ane karmano pariNAma thAya che. ane te punya-pApanA nAme kAraNa tathA kAryathI anumeya che. kriyAorUpa kAraNathI ane dehAdi rUpa kAryathI karma che, evuM mAruM kathana agnibhUtinI jema tuM paNa aMgIkAra kara. vaLI e ja karma zarIrAdi ane kriyAonAM zubhAzubha rUpe hetu che. mATe svabhAvathI ja bhinna jAtivALA te puNya-pApa che-ema aMgIkAra kara. 1912 thI 1920. keTalAkanA mate puca-pApa banne judA judA svataMtra che. kAraNa ke tenA kAryabhUta sukha duHkha ekI sAthe anubhavAtA nathI, e pramANe bannenAM kAryo judAM judAM jaNAya che mATe tenA kAraNabhUta punya-pApa paNa judAM judAM che, ema anumAnathI siddha thAya che. keTalAka loko puca-pApa vinA svabhAvathI ja A saMsAranI vicitratA mAne che. A pramANe punya-pApa saMbaMdhI pAMca prakAranA judA judA abhiprAyothI tane saMzaya thayo che, paNa te yogya nathI. kAraNa ke e pAMca abhiprAyamAMno cotho abhiprAya ja grahaNa karavA yogya che, te sivAyanA cAra abhiprAyo ayogya hovAthI tyAjya che. pratyAtti (nikaTatA) nyAyane aMgIkAra karIne kahIe chIe ke temAM jo svabhAvathI ja A saMsAranI vicitratA thatI hoya, to e svabhAva te zuM koI vastu che ? niSkAraNatA che? ke vastuno dharma che ? A traNa vikalpomAMthI pahelo vikalpa aMgIkAra karIne svabhAva e koI vastu che, ema kahevAmAM Ave, to te AkAzapuSpanI jema koI sthaLe upalabdha nathI, mATe teno abhAva che. A pachInI 1917 thI 20 gAthAonuM vivecana pUrve agnibhUti gaNadharanA vAdamAM thaI gayuM che, eTale punaH ahIM lakhavAnI jarUra nathI. je kaMI tethI vizeSa che, te eTaluM ja ke A punya tathA pApa nAmano jIva ane karmano je pariNAma che, te kAraNathI ane kAryathI jANI zakAya che. jema khetI vigere kriyAonuM phaLa DAMgara-java-ghauM vigere che, tema dAnAdi kriyAo ane hiMsAdi kriyAo paNa kAraNarUpa hovAthI tenAM je phaLa-kAryabhUta punya-pApAtmaka te jIva tathA karmano pariNAma che. A kAraNAnumAnathI gamya thayuM ane kAryAnumAnathI gamya A pramANe che - jema mATI-daMDacakra-cIvarAdi sAmagrIyukta kuMbhAra ghaTanuM kAraNa che, tema A zarIrAdi paNa kArya hovAthI tenuM paNa koIka kAraNa che. emAM je kAraNa che, te zubhAzubha karmAtmaka punya-pApa che. zarIranI utpattimAM mAtA-pitAdi daSTahetu che, paNa uparokta karmarUpa adaSTahetu nathI, ema kahevAmAM Ave to te anucita che. kAraNa ke daSTahetu samAna chatAM paNa surUpa kurUpAdi bhAve zarIranI je vicitratA jaNAya che, te adaSTa hetu karma sivAya na ja banI zake. mATe punya ane pApa evA be bheda karmanA che, temAM zubha zarIra vigere punyanuM kArya che ane je azubha zarIrAdi te pApanuM kArya che. 1914 thI 1920.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142] navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 prakArAntare punya-pApanI siddhi kare che. suha-dukkhANaM kAraNamaNurUvaM kajjabhAvao'vassaM / paramANavo ghaDassa va kAraNamiha puNNa-pAvAI // 1921 // suha-dukkhakAraNaM jai kamNaM kajjassa tayaNurUvaM ca / pattAM taMdu 3 vaM nANuruvaM to ? raro, nahiM sabahANurUvaM bhinnaM vA kAraNaM aha mayaM te / kiM kajja-kAraNattaNamahavA vatthuttaNaM tassa ? // 1623 // savvaM tullAtullaM jai to kajjANurUvayA keyaM ? / / jaM somma ! sapajjAo kajjaM parapajjao seso // 1924 // jema ghaTa kArya hovAthI tadanurUpa paramANuo tenuM kAraNa che, tema sukha-duHkha kAryarUpa hovAthI tenuM kAraNa paNa avazya tadanurUpa hovuM joIe. emAM je kAraNa che, te punya pApa che. jo sukha-duHkharUpa kAryanuM kAraNa karma kahetA ho, to te karma sukhAdirUpa je.arUpI kArya che tene anurUpa arUpI hovuM joIe, ane jo kAraNabhUta karmarUpI kahezo, to sukhAdi arUpI hovAthI te karma-kAryAnurUpa kAraNa nahi kahevAya. uttaramAM kahevAnuM ke ame sarvathA anurUpa ke ananurUpa kAraNa nathI kahetA. .. AthI tuM ema kahIza ke jo ema hoya, to tene kAryakAraNabhAva tathA vastupaNuM kema kahI zakAya ? paNa ema nahi kahevuM, kAraNa ke vizvanI sarva vastuo tulyAtulya rUpa ja che. jo ema hoya to kAryAnurUpa kAraNa kema kaho cho? he saumya! kAraNano svaparyAya te kArya, ane te sivAyanuM akArya te paraparyAya che. (AthI ja kAryAnurUpa kAraNa kahevAya che.) 1921 thI 1924. - bhagavaMtaH- jema ghaTarUpa kAryanA anurUpa paramANuo tenuM kAraNa che, tema sukha duHkha kArya hovAthI avazya tene anurUpa kAraNa hovuM joIe; temAM je kAraNa che, te punya-pApa che. acalabhAtA :- jo e pramANe sukha-duHkhanuM kAraNa karma hoya, ane tadanurUpa kArya thatuM hoya, to sukha-duHkha AtmapariNAma hovAthI amUrta che. punya-pApAtmaka karmarUpI hoya che, to te sukha duHkhAtmaka kArya, kAraNAnurUpa nahi gaNAya. bhagavaMta :- ame sarva prakAre kAraNa kAryAnurUpa ja hovuM joIe ema nathI kahetA, ke jethI sukha-duHkhanI jema karma paNa arUpI gaNAya. vaLI ekAMte sarvadharmo vaDe kAraNane kAryathI atyaMta bhinna paNa nathI mAnatA. tuM ekAMte sarvadharmo vaDe kAraNane kAryanA anurUpa athavA ananurUpa mAne che, tethI ja uparokta zaMkA kare che. paNa ema mAnavuM ayogya che, kAraNa ke sarva prakAre ekaluM anurUpa kAraNa mAnavAmAM, to te bIjAnuM paNa kAraNa ja thAya. tathA ekanuM anurUpa kArya mAnavAmAM to te bIjAnuM paNa kArya ja thAya, eTale e ubhayamAM je je kArya-kAraNapaNuM te zuM rahyuM ? na ja rahyuM. kemake banne kAraNa thAya, athavA banne kArya thAya. vaLI kArya-kAraNano ekAMta bheda mAnavAmAM
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] navamA gaNadharano vAda. [143 kAryanA vastupaNAmAM ane kAraNanA vastupaNAmAM zo taphAvata che ? kaMI ja nahi. jo ubhayanA vastupaNAmAM kaMI bheda nathI, to pachI eno ekAMta bheda zI rIte kahevAya ? na ja kahevAya. mATe sarvathA ekAMte kArya-kAraNanI anurUpatA athavA ananurUpatA na kahI zakAya. paNa kathaMcit tulyAtulyarUpatA kahI zakAya. mAtra kArya-kAraNamAM ja tulyAtulya rUpatA che, ema nahi, paraMtu tribhuvanAMtargata sarva vastu paraspara tulyAtulyarUpa ja che, koIpaNa ekAMte anurUpa ke ekAnta ananurUpa nathI. acalajAtA - jo e pramANe hoya, to pachI kAryanA anurUpa kAraNa hoya, ema zAthI kaho cho? jo kadAca koI paNa vastu ekAMte anurUpa hoya, to e pramANe kahI zakAya, paraMtu koI paNa vastu ekAMte anurUpa nathI, tema anurUpa paNa nathI, kevaLa sarva vastu tulyAtulyarUpa ja che, to pachI tene kAryAnurUpa kAraNa hoya ema kahI zakAya ? bhagavaMta - sarva vastumAM tulyAtulyatva samAna chatAM paNa, kArya e kAraNano svaparyAya hovAthI kAryanA anurUpa kAraNa kahevAya che. ane zeSa akAryarUpa sarva padArtha kAraNanA paraparyAya hovAthI te kAraNane ananurUpa kahevAya che, ahIM sukha-duHkha e karmarUpa kAraNanAM svaparyAya che. jemake jIva ane punyano saMyoga te sukhanuM kAraNa che, tathA jIva ane pApano saMyoga te duHkhanuM kAraNa che. vaLI jema sukhane zivakalyANa-zubha ItyAdi nAme kahevAya che, tema tenAM kAraNabhUta punya karmane paNa te sArA nAmothI kahevAya che. vaLI jema duHkhane azubha-akalyANa-aziva ItyAdi nAme kahevAya che, tema tenAM kAraNabhUta pApakarmane paNa azubha nAme kahevAya che. A ja kAraNathI punyapApane sukha-duHkhanA anurUpa kAraNa tarIke kahevAya che. 1921 thI 1924. have amUrta sukha-duHkhanA hetu mUrta evuM punya pApakarma che, vAta udAharaNathI siddha kare che. kiM jaha muttamamuttassa kAraNaM taha suhAiNaM kammaM / di8 suhAikAraNamannAi jaheha taha kammaM ? / / 1925 // hoi tayaM ciya kiM kammaNA, na jaM tullasAhaNANaMpi / phalabhedoM so'vassaM sakAraNo kAraNaM kammaM // 1926 / / etto cciya taM muttaM muttabalAhANao jahA kuNbho| dehAikajjamuttAio vva bhaNie puNo bhaNai // 1927 // jema mUrti evA ghaTAdi padArtha, amUrta evA jJAnanuM kAraNa che, tema amUrta sukhAdinuM kAraNa karma paNa mUrti che. athavA jema mUrta annAdi sukhAdinuM kAraNa che, tema karma paNa che. te annAdika ja sukhAdinuM kAraNa ho, karmanI kalpanA vaDe zuM ? (ema zaMkA karavAmAM Ave to te ayogya che) kemake tevuM annAdi sAdhana samAna chatAM paNa phaLano je bheda jaNAya che, bheda avazya sakAraNa che, ane tenuM kAraNa te karma che. e ja kAraNathI ghaTanI jema karma, mUrta zarIrane baLa dhAraNa karAvatuM hovAthI mUrti che, athavA zarIrAdi kArya mUrta hovAthI, tenuM kAraNa karma paNa mUrta che. A pramANe (bhagavaMte) kahyuM, eTale punaH te karmano nirNaya jANavA bolyA. 1925 thI 1927.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144]. navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga-2 jema anna-puSpamALA-caMdana-strI-sarpa-viSa-kaMTaka vigere mUrta chatAM, amUrta sukha-duHkhanAM kAraNa che, athavA nIlAdi mUrti padArtha svapratibhAsI jJAnanuM kAraNa che, tema punya-pApAtmaka karma mUrta chatAM paNa amUrta evA sukha-duHkhanuM kAraNa che. pratyakSa jaNAtA anna-puSpamALA vagere ja sukhAdinA kAraNe bhale ho, paNa tyAM aSTa evA karmanI kalpanAthI zo lAbha che ? e pramANe jo tuM kaheto ho, to te ayogya che, kAraNa ke keTaleka sthaLe annAdi sAdhano samAna hoya che chatAM paNa tyAM sukhAdi kAryamAM mahAnuM phaLano bheda jaNAya che jemake keTalIka vyaktioe annAdi vastuono samAna upabhoga karyo hoya, temAM keTalAkane AnaMda thAya che, ane keTalAkane rogAdi utpanna thAya che, A pramANe annAdi sAdhano sarvane samAna chatAM paNa phaLano bheda jaNAya che, te bheda avazya sakAraNa hovo joIe ane jo e bheda niSkAraNa hoya, to haMmezA sAsattva no prasaMga prApta thAya; ane te phaLabhedamAM je kAraNa che, te adekhuM evuM karma che, tethI te karmanI kalpanA nirarthaka nathI. e pramANe annAdi tulya sAdhano chatAM paNa je phaLano bheda jaNAya che, temAM karmaja mukhya kAraNa che, ane e ja kAraNathI karma mUrtimAnuM che, kemake kuMbhanI jema mUrtimAnuM zarIra vagere tethI majabUta thAya che. athavA jema mUrta evA tela Adi vaDe ghaDo majabUta thAya che, tethI te telAdi mUrti che, tema puSpamALA-caMdanAdi vaDe vRddhi pAmatuM karma paNa mUrtimAn che athavA jema ghaTAdi kArya mUrta hovAthI tenA kAraNabhUta paramANuo paNa mUrti che. tema zarIrAdi kArya paNa mUrta hovAthI tenA kAraNabhUta karma paNa mUrta che. 1927. punaH mUrnAmUrta karma saMbaMdhI praznanuM samAdhAna ane prathama vikalpanI ayogyatA jaNAve che : to kiM dehAINaM muttattaNao tayaM havau muttaM / aha suha-dukkhAINaM kAraNabhAvAdarUvaMti // 1928 / / na suhAINaM heU kammaM ciyakintu tANa jIvovi / hoi samavAikAraNamiyaraM kammati ko doso ? // 1929 // iya rUvitte suha-dukkhakAraNatte ya kammaNo siddha / puNNAvagarisametteNa dukkhabahulattaNama juttaM // 1930 / / kammappagarisajaNiyaM tadavarasaM pagarisANubhUIo / sokkhappagarisabhUI jaha puNNappagarisappabhavA // 1931 / / taha bajjhasAhaNappagarisaMgabhAvAdihaSNNahA na tayaM / vivarIyabajjhasAhaNabalappagarisaM aveknejjA // 1932 // deho nAvacayakao puNNukakkarise bva muttimattAo / hojja va sa hINatarao kahamasubhayaro mahallo ya ? // 1933 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [145 bhASAMtara] navamA gaNadharano vAda. prazna :- (jo ema hoya) to karmanAM kArya je zarIra vigere te mUrta hovAthI karma zuM mUrta che ? athavA sukha-duHkhAdi jIvanA pariNAmabhUta karmanA kAryo amUrta jaNAtAM hovAthI tenA kAraNarUpa karma amUrNa che ? A pramANe mUrta ane amUrta ubhaya prakAre kArya jaNAtAM hovAthI karma rUpI che ke arUpI che ? uttara :- sukha vigerenuM kAraNa ekaluM karma ja nathI. paraMtu te sAthe jIva paNa temAM samavAya kAraNa che, ane karma to asamavAya kAraNa che. (matalaba ke sukhAdi amUrta hovAthI tenuM samavAya kAraNa jIva amUrta che ane karma asamAyi kAraNa hovAthI amUrta nathI.) e pramANe sukhaduHkhanA kAraNabhUta karma rUpI che-ema siddha thavAthI pucanA apakarSamAtrathI ja duHkhanI bahulatA(prathama vikalpamAM pUrve) kahI che, te ayukta che. kAraNa ke jema sukhanA prakarSano anubhava punyanA prakarSathI thAya che, tema te (duHkhano anubhava) paNa svAnurUpa (pApa) karmanA prakarSathI ja thAya che. tathA kevaLa punyanA apakarSamAtrathI ja jIvone duHkhanI bahulatA nathI thatI, kemake tyAM bAhya aniSTa sAdhananA prakarSano sadbhAva che. jo ema na hoya, to temAM viparIta evA bAhya sAdhananA baLanI apekSA na rahe. vaLI jema punyotkarSamAM zreSTha zarIra thAya che tema A azubha moTuM zarIra mUrtimAnuM hovAthI kevaLa punyanA apacaya mAtrathI ja nathI thatuM, jo ema hoya, to te atyaMta hIna thavuM joIe, azubha ane ghaNuM moTuM kevI rIte thAya? 1928-1933. kevaLa punyanA apacaya mAtrathI ja jIvone duHkhanI bahulatA nathI thatI, pastu te sAthe aniSTa AhArAdi bAhya sAdhanonA prakarSano paNa abhAva che. jo e pramANe bAhya sAdhanono sarbhAva na hoya ane ekalA punyanA apacayamAtrathI ja duHkha thatuM hoya, to punyathI prApta thatA ISTa AhAranA apacaya mAtrathI ja te thavuM joIe. paNa pApopacayathI prApta thatA aniSTa AhArAdirUpa viparIta bAhyasAdhanonA sAmarthyanA prakarSanI apekSA rahevI na joIe. matalaba ke jo punyanA apakarSamAtrathI ja duHkha thatuM hoya, to punyodayathI prApta thatA ISTa AhArAdi sAdhananA apakarSamAtrathI ja te thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI, tyAM to ISTathI viparIta evA prApta thayela aniSTa AhArAdi sAdhananA sAmarthyathI ja duHkha thAya che. vaLI jema punyotkarSamAM tajjanya anuttaravAsI deva ane cakravartInuM zarIra mUrtimAnuM hovAthI pucanA apacaya mAtrathI ja nathI karAyuM; tema koI duHkhI hAthI vigerenuM zarIra paNa mUrtimAnuM hovAthI kevaLa punyanA apacayamAtrathI ja nathI karAyuM. kemake jo kevaLa punyanA apacaya mAtrathI karAyeluM hoya, te mUrtimAnuM nathI hotuM ane kevaLa punyanA apacaya mAtrathI ja jo zarIra thatuM hoya, to te atihIna ane zubha ja thavuM joIe, ghaNuM moTuM ane ati azubha kevI rIte thAya? kAraNa ke moTuM zubha zarIra to punyanA upacayathI thAya ane azubha pApopacayathI thAya, vaLI thoDA punyavaDe paNa zarIra zubha ja eTale sukhavALuM ja thavuM joIe paNa duHkhI na thavuM joIe kAraNa ke jema thoDA suvarNathI paNa nAno suvarNano ja ghaDo thAya che paNa mATIno ke trAMbAno ghaDo nathI thato; tema thoDA punyathI paNa zarIra nAnuM ho paNa te zubha ja thavuM joIe. 1928-1933. 19
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146] navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 have trIjA ane cothA pakSamAM dUSaNa batAve che. evaM ciya vivarIyaM joejjA savvapAvapakro'vi / na ya sAhAraNarUvaM kammaM takkAraNAbhAvA / / 1934 / / kammaM joganimittaM subho'subho vA sa egasamayammi / hojja na ubhayarUvo kammapi tao tayaNurUvaM // 1935 // kevaLa pApapakSamAM paNa e ja pramANe viparItapaNe yojanA karavI, ane punya-pApAtmaka sAdhAraNa evuM karma to che ja nahIM, kemake tevA karmano koI hetu nathI. yogavaDe karma thAya che, ne te yoga eka samaye zubha athavA azubha ja hoya che. paNa zubhA-zubha eTale ubhayarUpa nathI hoto, tethI karma paNa tadanurUpa zubha athavA azubha ja baMdhAya che. paNa zubha azubha ubhayarUpa baMdhAya nahiM. 1934-1935 pApanA apacayamAtrathI ja sukha thAya che, mATe kevaLa pApa ja che, punya nathI; AvA trIjA pakSamAM paNa ekAMta punyanA astitvavALA pakSamAM kahelA dUSaNo viparItapaNe yojavAM, jemakepApanA apacaya mAtrathI ja sukha nathI thatuM, kemake thoDuM paNa pApa duHkha utpanna kare che. jema thoDuM paNa viSa svAthyano hetu nathI thatuM, tema pApApacayathI thoDuM paNa pApa sukhano hetu nathI thatuM, paraMtu je thoDuM paNa sukha thAya che, te punyathI ja thAya che. A pramANe sukha-duHkhanA kAraNabhUta punya-pApa judA judA svataMtra che, A ja kAraNathI e saMmilita-sAdhAraNa eTale eka pucapApAtmaka karma paNa nathI, kemake vaMdhyAputranI jema evA karmanA baMdhanuM koI kAraNa ja nathI. mithyAtva avirati-kaSAya-pramAda-ne yoga, e baMdhanA hetuo che. emAM yoga sivAya to kadIpaNa karmano baMdha thato nathI, eTale mukhyatve yoga ja karma baMdhano mukhya hetu che, te yoga mana-vacana-ane kAyA rUpa traNa prakAre che. e yoga eka samaye zubha athavA azubha hoya, paNa zubhAzubha-ubhaya svarUpa na hoya tethI punya-pApAtmaka eTale ubhayasvabhAvavALuM saMkIrNa evuM karma paNa na hoya, kemake kAraNanA anurUpa kArya hoya che, tethI jyAre zubhayoga vartato hoya tyAre tadanurUpa punyAtmaka zubha karma baMdhAya ane jyAre azubha yoga vartato hoya, tyAre tadanurUpa pApAtmaka azubha karma baMdhAya, paNa mizrarUpe yoga na hovAthI karmabaMdha mizrarUpe thAya ja nahiM. 1934-1935. eka samaye zubhAzubha rU5 mizrayoga na hoya, te vAta udAharaNathI samajAve che. naNu maNa-var3a kAogA subhAsubhAvi samayammi dIsaMti / davvammi mIsabhAvo bhavejja na u bhAvakaraNammi // 1936 // jhANaM subhamasubhaM vA na u mIsaM jaM ca jhANavirame'vi / lesA subhA'subhA vA subhamasubhaM vA tao kammaM // 1937 / / pubbagahiyaM ca kammaM pariNAmavaseNa mIsayaM nejjaa| iyareyarabhAvaM vA sammA-micchAI na u gahaNe // 1938 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] navamA gaNadharano vAda. T147 mottUNa AuyaM khalu daMsaNamohaM carittamohaM ca / sesANaM payaDINaM uttaravihisaMkamo bhajjo // 1939 / / mana-vacana-kAyAno zubhAzubharUpa mizrayoga eka samayamAM jaNAya che. (ema kahevAmAM Ave, to te) mizrabhAva dravyayogamAM che, paNa bhAvayogamAM nathI, vaLI dhyAna paNa eka vakhatamAM zubha athavA azubha hoya che, paraMtu mizra nathI hotuM; tathA dhyAna viramyA pachI lezyA paNa zubha athavA azubha hoya che, mATe karma paNa zubha athavA azubha ja hoya che, jo ke pUrvagRhIta karmane pariNAmavazAt mizrabhAve kare, athavA ItaretarabhAve samyamithyAtvarUpe kare, paraMtu grahaNakALe tema na kare. AyuSya, darzana-mohanIya ane cAritramohanIya karma mUkIne zeSa karmanI uttaraprakRtinA saMkramanI bhajanA jANavI. 1936 thI 1939. acalabhAtA - kaMIka avidhithI dAnAdi ApavAno vicAra karatAM zubhAzubha manoyoga thAya che, kaMIka avidhithI dAnAdi dharmano upadeza ApatAM zubhAzubha vacanayoga thAya che, ane kaMI avidhithI jinapUjanavaMdanAdi kAyaceSTA karatAM zubhAzubha kAyayoga thAya che, A pramANe ekasamayamAM mana-vacana-kAyAnA yoga zubhAzubharUpe mizra jaNAya che, ane tame to eka samayamAM zubha athavA azubha yoga ja hoya, paNa mizrayoga na hoya ema kaho to tenuM zuM kAraNa ? bhagavaMta :- tArI evI mAnyatAmAM bhUla che, kAraNa ke dravyathI ane bhAvathI ema be prakAre yoga che; temAM mana-vacana-kAyAnA yogarUpe pravartanArAM dravya ane mana-vacana-kAyAno parispaMdAtmaka vyApAra te dravyayoga che; ane e ubhayarUpa evo yogahetuka je adhyavasAya te bhAvayoga che. uparokta zubhAzubha ciMtavana-upadeza ane kAyaceSTAnA pravartanarUpa yogamAM vyavahAranayanI apekSAe zubhAzubha-mizrabhAva hoI zake, paNa yogahetuka adhyavasAyarUpa bhAvayogamAM to te mizrabhAva hoI zake ja nahi. tAtparya e che ke vyavahAranayanI apekSAe dravyayogane zubhAzubharUpe mAnI zakAya che, paNa nizcayanayanI apekSAe to te kevaLa zubha athavA azubha ja che, kemake tenA mate to yathoktadravyayoganA paNa zubhAzubha rUpa mizrabhAvano abhAva che, bhAvayogamAM to e mizrabhAva vyavahAra ke nizcaya ekeyanA male mAnya nathI. vaLI AgamamAM zubha ane azubha adhyavasAya sthAno sivAya zubhAzubha adhyavasAya rUpa trIjo bheda kayAMya paNa kahyo nathI, ke jethI bhAvayogamAM zubhAzubhapaNuM hoI zake, mATe eka samaye zubha athavA azubha evA bhAvayoga hoI zake. paNa mizrayoga na hoI zake, ane e ja kAraNathI karma paNa zubha ke azubha eTale punya ke pApa rU5 juduM juduM baMdhAya, paraMtu mizrarUpa na baMdhAya. - vaLI siddhAMtamAM dharma-zukula dhyAnAtmaka eka zubha dhyAna, athavA Arta-raudradhyAnAtmaka eka azubha dhyAna eka vakhate hoya che - ema kahyuM che, paNa zubhAzubha rUpa dhyAna nathI kahyuM. dhyAna pUrNa thayA pachI paNa kAMto taijasAdi zubha lezyA, athavA kApAta vagere azubhalezyA ja eka vakhate hoya che, ema kahyuM che, paNa zubhAzubha mizrapaNe to te vezyA hoya ema nathI kahyuM. bhAvayoga e dhyAna ane vezyAtmaka che, tethI te bhAvayoga eka samaye zubha athavA azubha ja hoya, paraMtu mizra na hoya, A ja kAraNathI bhAvayoganimittaka karma paNa jyAre zubha yoga
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148]. navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hoya, tyAre punyAtmaka zubha baMdhAya, ane azubha yoga hoya, tyAre pApAtmaka azubha baMdhAya; paraMtu punya-pApAtmaka mizrakarma na baMdhAya. athavA A pramANe saMbhAvanA karI zakAya, ke pUrvabaddha karmane pariNAmavazAtu zubha, azubha ke mizra bhAva pamADe, eTale jemake pUrve bAMdhelA mithyAtvanA karma pugalone vizuddha pariNAme zuddha karIne samyakatvarUpe kare, ardhazuddha pariNAmavazAt samyakramithyAtva rUpa kare, ane azuddha pariNAmathI rasano utkarSa karIne samyakatvanA pudgalo mithyAtvamAM saMkramAvIne mithyAtva rUpe kare, A pramANe pUrvabaddha sattAmAM rahelA karmanA traNa puMja karIne zubha azubha ne mizrabhAva kare, paNa navAM karma grahaNa karatI vakhate e pramANe punya-pAparUpe mizra-saMkIrNa svabhAvavALuM karma na bAMdhe. upara je saMkrama karavAnuM kahyuM che, te saMkrama vidhi A pramANe che. prathama eTaluM samajavAnuM che ke jJAnAvaraNAdi mULa ATha prakRtino to anya anyamAM kadI paNa saMkrama na thAya, jJAnAvaraNIyAdi mULa prakRtithI abhinna evI uttara je matijJAnAvaraNIyAdi prakRtio che teno paraspara saMkrama thAya. e sajAtIya uttarapravRtiomAM paNa cAra AyuSyanI prakRtio potAnI AyuSyanAmanI mULa prakRtithI abhinna che, chatAM eno paraspara saMkrama na thAya tathA darzanamohanIya ane cAritra-mohanIya potAnI mULa prakRti je moha tethI abhinna chatAM paNa temano paraspara saMkrama na thAya. e sivAyanI zeSa je uttara pravRtio che, tenA saMkramanI bhajanA che. eTale jJAnAvaraNa pAMca, darzanAvaraNa nava, kaSAya soLa, mithyAtva-bhaya-jAguMsA-taijasakArmaNa-varNacatuSka-agurulaghu-nirmANa ane pAMca aMtarAya e dhruvabaMdhInI suDatAlIsa uttara pravRtiono potapotAnI mULa prakRtimAM anyoanya saMkrama sadaiva thAya che. jemake mULa jJAnAvaraNa prakRtimAMnA matijJAnavaraNamAM zrutajJAnAvaraNAdino saMkrama thAya ane zrutajJAnAvaraNAdimAM matijJAnAvaraNano saMkrama thAya. e pramANe sajAtIya prakRtino paraspara saMkrama thAya, ema sarvatra samajavuM. tathA zeSa je adhuvabaMdhI prakRtio rahI teno potAnI mULa prakRtithI abhinna evI sajAtIya prakRtimAM abadhyamAna prakRtino saMkrama thAya, paraMtu abadhyamAna prakRtimAM baMdhAtI prakRtino saMkrama na thAya. jemake zAtAvedanI baMdhAtI hoya tyAre temAM nahi baMdhAtI azAtAvedanIno saMkrama thAya, paNa ethI viparIta nahi baMdhAtI prakRtimAM baMdhAtI prakRtino saMkrama na thAya. A pramANe prakRtisaMkramano vidhi che. zeSa pradezAdi saMkramano vidhi anya graMtho (karmaprakRti vigerethI) jANI levo. 1936 thI 1939. punya-pApanuM lakSaNa ane te grahaNa karavAnI rIta kahe che - sohaNavaNNAiguNaM subhANubhAvaM ca jaM tayaM puNNaM / vivarIyamao pAvaM na bAyaraM nAisuhumaM ca // 1940 // geNhai tajjogaM ciya reNuM puriso jahA kayabbhaMgo / egakrottogADhaM jIvo sabappaesehiM / / 1941 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] navamA gaNadharano vAda. [149 zubhavarNAdiguNavALuM ane zubhavipAkavALuM je karma hoya, te punya kahevAya che, tathA ethI viparIta hoya te pApa kahevAya che; A banne prakAranuM karma atisthUla temaja ati sUkSma paNa na hoya. jema tela AdithI mAlIsa karAyelo purUSa raja grahaNa kare che, tema rAgAdi yukta jIva eka pradezamAM eTale potAnA AtmAnI avagAhanavALA pradezamAM raheluM karmayogya je pugaladravya tene potAnA sarva Atma pradezovaDe grahaNa kare che. 1940-1941. varNa-gaMdha-rasa ane sparza lakSaNovALA guNo jenA zubha hoya, tathA vipAka paNa jeno zubha hoya, te punya kahevAya che; ethI viparIta eTale jenA varNAdi guNo tathA vipAka azubha hoya te pApa kahevAya che. A ubhaya prakAranuM karma merUAdinI jema sthUla nathI hotuM, tema ja sUkSma karma vaNA dravyathI niSpanna hoIne paramANu AdinI jema ati sUkSma paNa nathI hotuM. AvA prakAranuM punya-pApAtmaka dravya, karma yogya kArmaNavargaNAnI aMtargata che, tene jIva grahaNa kare che, paNa paramANu Adi athavA audArika vargaNAdigata, je karmane ayogya dravyo che, tene nathI grahaNa karato; te karma dravyomAMthI paNa eka kSetrAvagAhane ja grahaNa kare che. potAnA avagADha pradezathI bhinna pradezAvagADha (bhinna pradezamAM rahelAM) ne nathI grahaNa karato. A sAthe e paNa samajavuM ke je dravyane jIva grahaNa kare che, te dravyane rAgadveSAdiyukta jIva potAnA sarva pradezo vaDe grahaNa kare che, paNa hetu sivAya athavA keTalAka pradezothI ja grahaNa karato nathI. AmAM je jIva upazama zreNithI paDelo hoya, tene mohanIyAdi karmanA baMdhanI Adi hoya che, ane jeNe zreNi prApta na karI hoya tevA jIvane to te mohAdino anAdi baMdha hoya che. 1940-1941. varNAdi zubhAzubha guNavALAM karma kema hoI zake? teno uttara. avisiTThapoggalaghaNe loe thuultnnukmmpvibhaago| jujjejja, gahaNakAle subhA-subhaviveyaNaM katto ? // 1942 // avisiTuM ciya taM so pariNAmA-''sayabhAvao khippaM / kurue subhamasubhaM vA gahaNe jIvo jahAhAraM // 1943 / / aviziSTa pudgalothI vyApta evA A lokamAM skUla ane sUkSma karmano vibhAga ghaTI zake; paraMtu grahaNakAle tenAM zubhAzubhanuM vivecana kevI rIte ghaTe ? | (uttara) aviziSTa chatAM paNa jIva te karmane grahaNa karatI vakhate AhAranA pariNAmanI jema AzrayanA svabhAvathI ekadama zubha athavA azubha karI nAMkhe che. 1942-1943. acalajAtA - dareka AkAza pradezamAM zubhAzubha Adi bhedarahita anaMtAnaMta pugalo vaDe niraMtara vyApta evo A loka che, temAMthI karma pudgalo grahaNa karatI vakhate jIvane sthUla ane sUkSma karmano vibhAga ghaTI zake, ane tethI ati bAdara nahi ane ati sUkSma paNa nahi evAM
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pudgalo grahaNa kare che, ema kahI zakAya kAraNa ke evA pulo sivAya anya svabhAvavALA pudgalo jIva grahaNa karato nathI, paraMtu je zubhAzubhanuM vivecana tame karo cho, te zubha ke azubhapaNuM eka samaya mAtra grahaNa kALamAM karmapudgalone grahaNa karatA jIvane kevI rIte ghaTI zake ? bhagavaMta - e karma vargaNAo zubhAzubhAdi vizeSaNa rahita che, to paNa tene grahaNa karatI vakhate jIvapariNAma ane AzrayanA svabhAvathI zubhAzubha rUpe karI nAMkhe che. matalaba ke jIvano zubha athavA azubha je pariNAma che, te pariNAma ja grahaNa samaye karmane zubha athavA azubha rUpe kare che, vaLI karmAzrayabhUta jIvano paNa koI evo svabhAva che, ke jethI zubhAzubhapaNe pariNAma pAmatA evA karmane grahaNa kare che, tema ja zubhAzubhabhAvAdi Azrita karmano paNa evo svabhAva-yogyatA vizeSa che, ke jethI zubha athavA azubha pariNAma yukta jIva vaDe grahaNa karAtAM e karma ja e pramANe zubhAzubharUpe pariNAma pAme che. tathA karmanI prakRtisthiti-ane anubhAganI vicitratA tema ja pradezanA alpabadutva bhAganI vicitratA, e saghaLuM AhAranI jema grahaNa karatI vakhate ja karma pudgalomAM kare che. A saMbaMdhamAM anyatra kahyuM che ke - "sarva karma pradezomAM sarva jIvathI anaMtaguNA rasavibhAgane jIva karma grahaNa karatI vakhate ja utpanna kare che. tathA te ja vakhate jo Ayu baMdhAtuM hoya to sarvathI thoDA pradezo Ayukarmane bhAge Ave che, tethI nAma-gotrane adhika maLe che, paNa e bene paraspara tulya maLe che, tethI jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-ne aMtarAyanA bhAge adhika pradezo Ave che, paNa traNene paraspara tulya maLe che, tethI mohanIyane adhika bhAga maLe che, ane sarvathI vedanIya karmane pradezano bhAga adhika maLe che, kemake te sukha-duHkhanuM kAraNa che ke ghaNA pradezo sivAya sukha-duHkhanI vyaktatA na thAya. enA peTA bhedo je matijJAnAvaraNIyAdi che tene to sthitinI vizeSatAe karma daLanI vizeSatA prApta thAya che." A pramANe karma grahaNa karatI vakhate ja sarva vibhAganI vyavasthA thaI jAya che. 1942-1943. uparokta vibhAga AhAranA deNaMte samajAve che. pariNAmA-''sayavasao dheNUe jahA pao visamahissa / - tullo'vi tadAhAro taha puNNA-5 puNNapariNAmo / / 1944 // jaha vegasarIrammivi saaraa-'saarprinnaamyaamei| avisiTTho vA''hAro taha kammasubhA-'subhavivAgo // 1945 // tulya AhAra chatAM paNa jema pariNAma ane AzrayanA vazathI te AhAra gAyamAM dUdharUpe thAya che, ane sarpamAM viSa rUpe thAya che, tevI rIte zubhAzubha pariNAmavazAt punya-pApano paNa pariNAma thAya che. athavA eka ja prakArano AhAra eka ja zarIramAM rasa-rUdhira-ane mAMsAdi sArarUpe pariNAme che, ane laghunIti-vaDInIti Adi asArarUpe paNa pariName che, tevI rIte aviziSTapaNe grahaNa karela karma paNa pariNAma ane AzrayanA vazathI zubhAzubha rUpe pariName che. 1944-1945.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] navamA gaNadharano vAda. [151 have puca-pApano svabhAvathI bheda batAvI, vedamAM kahela nItithI puca-pApanI siddhi karIne upasaMhAra kare che. saya samma hAsaM puris-ri-subhaau-naam-gottaaii| puNNaM sesaM pAvaM neyaM savivAgamavivAgaM / / 1946 / / asai bahi puNNapAve jamaggihottAiM saggakAmassa / tadasaMbaddhaM savvaM dANAdaphalaM ca loammi // 1947 // (380) chinnami saMsayaMmi lipo vara-maravipramuvi so samaNo pavvaio tihIu saha khaMDiyasaehiM // 1948 // 633 // zatAvedanIya, samyakatvamohanIya, hAsya, purUSaveda, rati, zubha, Ayu zubha nAma ane zubha gotra e sarva punya che, tathA e sivAyanuM sarva-pApa che. e banne prakAranAM karmo vipAkavALAM ane vipAka vinAnAM paNa jANavAM. vaLI, punya-pApa na hoya; to svarganI IcchAvALAne je agnihotrAdi karavAnuM kahyuM che te, ane lokamAM dAnAdikanuM phaLa kahyuM che, te saghaLuM kathana asaMbaddha thAya. A pramANe jarA ane maraNathI vimukta evA zrI jinezvare temanA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA traNaso ziSya sahita (bhagavaMta pAse) dIkSA lIdhI. 1946 thI 1948. zAtA vedanIya, samyakatva mohanIya (zodhela mithyAtva pudgala) hAsya, purUSaveda, rati, narakAyu vinA traNa Ayu ucca gotra devaddhika manuSyadrika, paMcendriyajAti, pAMca zarIra, traNa aMgopAMga, paheluM saMghayaNa, paheluM saMsthAna, zubha varNacatuSka, agurulaghunAma, parAghAta nAma, ucchavAsa nAma, AtapanAma, zubhavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, saubhAgya, susvara, Adeya, yaza, nirmANa ane tIrthakara-A sarve maLIne chetAlIsa prakRtio zubha hovAthI punya kahevAya che. bIjA AcAryo A chetAlIsamAMthI samyakatva mohanIya, purUSaveda, hAsya, ane rati-e cAra prakRtio sivAya betAlIsa prakRtione puca prakRti kahe che. kemake e cAra prakRtio mohanIya karmanI che, ane mohanIyakarmanI sarvaprakRtio jIvano viparyAsa karanAra che, tethI te ane e 42 sivAyanI je zeSa vyAMsI prakRtio te badhI azubha hovAthI pApa prakRti kahe che. prazna :- samyakatvane pApaprakRti kema kahI zakAya ? uttara :- tattvarUcirU5 samyakatva to zubha ja che, paNa teno ahIM vicAra nathI paraMtu zodhita evA mithyAtvanAM je daLIyAMrUpa samyakatva mohanIya che, teno vicAra che, ane te zaMkA Adi anarthanA hetu bhUta hovAthI azubha che, tethI ja tene pApa prakRti kahI che. samyakatvarUcine e zuddha pudgalo, atyanta AvaraNa karatA nathI, tethI upacAramAtrathI ja e zodhita pugalone samyakatva kahevAya che, paramArthathI to te mithyAtvanA muddagalo ja che. uparokta punya-pApAtmaka banne prakAranuM karma vipAka denAruM ane vipAka nahi denArUM hoya che, eTale koika karma jevuM bAMdhyuM hoya tevuM ja vipAkathI vedAya, ane keTaluMka manda rasavALuM hoya che, tethI pariNAmavizeSathI rasavALAne paNa rasa vinAnuM karIne pradezathI vedAya che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1para). navamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 A pramANe puca pApa judA judA svabhAvavALuM che. tethI puca-pApAtmaka eka saMkIrNa svabhAvavALuM karma che-e kathana ayogya Thare che. vaLI sukha-duHkhanA hetubhUta karmane punya-pApAtmaka mizrasvabhAvavALuM eka ja mAnavAmAM Ave, to sarva jIvone sukha-duHkharUpa kAryano prasaMga prApta thAya, paraMtu ema thatuM nathI, devone kevaLa sukhanI ja adhikatA jaNAya che, nArakI vigerene kevaLa duHkhanI ja pracuratA jaNAya che, mATe sukhAtizayano hetu anya che, ane duHkhAtizayano hetu anya che. vaLI sarvathA ekarUpa punyapApa saMkIrNa che tethI punyAMzanI je vRddhi te sukhAtizayanuM kAraNa che, athavA duHkhAtizayanA kAraNabhUta pApAMzanI hAni vaDe paNa sukhAtizayanI utpatti che - Ama mAnavuM e paNa tArA matane yogya nathI, kemake ethI to punya-pApAMzano bheda prApta thaze ja; kAraNa ke jenI vRddhi thae, jenI vRddhi na thAya, te tenAthI bhinna che. jemake devadattanI vRddhi thaye, vRddhi nahi pAmato evo yajJadara devadattathI bhinna che, tema punyAMzanI vRddhi thaye pApAMzanI vRddhi nathI thatI, mATe te tenAthI bhinna che, ane tethI punya-pApAMzanI sarvathA ekarUpatA nathI ghaTatI. jo karma sAmAnyarUpe e ubhayanI ekatA mAnavAmAM Ave, to kaMI doSa nathI. vyaktinI apekSAe to upara kahyA mujaba sukha-duHkhanI judI judI vicitratAnA kAraNabhUta punya-pApa judAM judAM che, tethI te saMbaMdhI he bhadra ! tAre saMzaya karavo yogya nathI. vaLI jo punya-pApano abhAva hoya, to zrutimAM svarganI IcchAvALAne je agnihotrAdi karavAnuM kahyuM che te, tathA dAna ane hiMsA vigerenuM punya-pApAtmaka phaLa je lokamAM prasiddha che, te sarva kathana saMbaMdha vinAnuM thAya, mATe vedokta kathanathI paNa punya-pApa che, ema aMgIkAra karIne saMzayane tajI de. A pramANe jarA ane maraNathI mukta thayelA paramakRpALu zrI jinezvare tenA saMzayano cheda karyo, eTale teNe potAnA traNaso ziSyo sahita bhagavaMta samIpe cAritra aMgIkAra karyuM. 1946-1947-1948. Iti navama gaNadharavAdaH samApta have dasamA gaNadhara saMbaMdhI vaktavyatA kahe che. (181) te pabbaie souM meajjo AgacchaI jiNasagAse / vazvama ja vaMmi vaMdittA jhuvIsama jaNall634o (282) 3mo ja nipoLa nA-nara-maraVvipramui | ___nAmeNa ya gotteNa ya savvaNUsavvadarisINaM // 1950 // 635 / / (383) viMDa matte paratno tyi natyatti saMsa3o tu . veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1951 // 636 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] dasamA gaNadharano vAda. mannasi jar3a ceyaNNaM majjaMgamau vva bhUyadhammotti / to natthI paralogo tannAse jeNa tannAso / / 1952 / / ahavi tadatthaMtarayA na ya niccattaNamaovi tadavatthaM / analassa vA'raNIo bhinnassa viNAsadhammassa / / 1953 / / aha ego savvagao nikkirio tahavi natthi paraloo / saMsaraNAbhAvAo vomassa va savvapiMDesu || 1954 / / ihalogAo va paro surAilogo na sovi paccakkho / evaMpi na paralogo suvvai ya suIsu to saMkA / / 1955 / / teNe dIkSA lIdhI ema sAMbhaLIne metAryanAmanA paMDita bhagavaMta pAse Ave che, ane vicAre che ke (huM bhagavaMta pAse jaIne) vaMdana karIza, vaMdana karIne (temanI) sevA karIza. (Ama vicArIne te tyAM AvyA, eTale) janma-jarA-ane maraNathI mukta thayelA sarvajJa, sarvadarzI jinezvare temane nAma ane gotrathI bolAvyA, pachI kahyuM ke - he AyuSyamAn ! tuM ema mAne che ke paraloka che, ke nathI ? tane Avo saMzaya vijJAnapana dvaitebhyo ItyAdi - vedapado sAMbhaLavAthI thayo che, paraMtu tuM te padono artha barAbara nathI jANato. (paralokanA abhAvamAM AvI yuktio tuM mAne che, ke jo caitanya e mAMganI jema pRthvIAdi bhUtono dharma hoya, to te bhUtono nAza thaye caitanyano paNa nAza thAya, ane tethI bhavAntara gamanarUpa paralokano paNa abhAva thAya. vaLI jo e caitanya bhUtothI bhinna hoya, to paNa araNIthI bhinna evA vinAza dharmavALA agninI jema, utpanna thavAthI vinAza dharmavALA caitanyanuM nityapaNuM siddha nahi thAya, ane tethI paNa bhavAntara ghaTaze nahiM. (jude jude sthAne dareka bhUtamAM eka ja AtmA vidyamAna che, te eka chatAM paNa jaLacaMdravat aneka jaNAya che. A pramANe) sarvagata-niSkriya evo eka ja AtmA mAnavAmAM Ave, to paNa paralokanI siddhi nathI, kemake AkAzanI jema AtmA sarva piMDomAM vyApela hovAthI tenI anyatra gati thatI nathI. athavA A lokanI apekSAe deva-nArakAdi bhava te paraloka kahevAya che, ane te pratyakSa jaNAto nathI, eTale ethI paNa paralokanI siddhi nathI thatI; paraMtu zrutiomA paraloka che, ema saMbhaLAya che, tethI tane te saMbaMdhI zaMkA thaI che. (paNa te ayogya che.) 1949 thI 1955. caitanya e bhUtano dharma nathI tema AtmA sarvagata ane niSkriya nathI, temaja paraloka pramANathI siddha che. te batAve che 20 - bhUiMgiyAirittassaM ceyaNA so ya davyao nicco / jAIsaraNAIhiM paDivajjasu vAubhUi vva / / 1956 / / naya ego savvagao nikirao lakkhaNAibheAo / kuMbhAdara vva bahavo paDivajja tamiMdabhUi vva // / 1957 / / [153
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154] dasamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 ihalogAo ya paro somma ! surA nAragA ya prloo| paDivajja moriA'kaMpiu bva vihiyappamANAo / / 1958 // (bhagavaMta :-) cetanA bhUta ane IndriyathI atirikta evA AtmAno dharma che. te AtmA jAtismaraNAdinA hetubhUta che ane tevo AtmA dravyathI nitya che, ema vAyubhUtinI jema aMgIkAra kara. vaLI AtmA eka nathI. (paNa anantA che.) sarvagata nathI. (paNa zarIra mAtra vyApI che.) ane niSkriya paNa nathI. (paraMtu bhoktA che.) ghaTa-paTAdinI jema (rAga-dveSa-kaSAyAdi adhyavasAyo vaDe upAdhibhede) lakSaNAdinA bhedathI bheda che, mATe IndrabhUtinI jema anaMta jIvo che, ema aMgIkAra kara. tathA he saumya ! A lokathI anya evo paraloka te deva-nArakIno bhava che, tene maurya ane akaMpitanI jema pramANathI kabUla kara. 1956 thI 1958. metAryanI punaH zaMkA ane tenuM samAdhAna. jIvo viNNANamao taM cANiccaMti to na paralogo / aha viNNANAdaNNo to aNabhiNNo jahAgAsaM // 1959 // itto cciya na sa kattA bhottA ya aovi natthi paralogo / jaM ca na saMsArI so aNNANA'muttio khaM va // 1960 // mannasi viNAsi ceyA uppattimayAio jahA kuMbho / naNu eyaM ciya sAhaNamaviNAsittevi se somma ! / / 1961 / / jIva vijJAnamaya hoya, to te vijJAna anitya hovAthI paralokanI siddhi nahi thAya, ane jo vijJAnathI AtmA bhinna hoya, to te AtmA AkAzanI jema anabhijJa mAnavo paDaze, ane tethI te kartA ke bhoktA nahi thAya, ema thavAthI paralokano abhAva thaze; kemake evo AtmA AkAzanI jema ajJAnI ane amUrta hovAthI saMsArI nahi kahevAya. (bhagavaMta) tuM kuMbhanI jema cetanAne utpattimAna Adi svabhAvavALI mAnIne ema kahe che, paraMtu te saumya ! tenA avinAzIpaNAmAM paNa e ja (utpattijvAdi) sAdhana che. 1959 thI 1961. metArya - tame AtmAne vijJAnamaya kaho cho, paNa vijJAna anitya hovAthI, vijJAnathI abhinna evo AtmA paNa anitya thayo, ane ethI bhavAntaramAM gatirUpa je paraloka teno abhAva siddha thayo. ane jo vijJAnathI AtmA bhinna che, ema mAnIne vijJAna anitya chatAM paNa AtmA nitya che, ema kahevAmAM Ave, to paNa paralokanI siddhi nahi thAya; kAraNa ke ethI AkAzanI peThe AtmA vijJAnathI bhinna hovAne lIdhe tene anabhijJatA prApta thaze, ane ethI anabhijJa evA nitya AtmAne kartA nahi kahevAya, tema bhoktA paNa nahi kahevAya. nitya AtmAne paNa kadi svabhAvavALo mAnavAmAM Ave to te paNa ekasvarUpa hovAthI haMmezAM kartAdi svabhAvavALo ja raheze, ane jo tene kadi judAjudA svabhAvavALo nahi mAnavAmAM
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] dasamA gaNadharano vAda. [155 Ave, to paralokano abhAva siddha thaze. kadi svabhAvavALo na hovA chatAM paNa paraloka mAnavAmAM Ave, to siddhAtmAone paNa paralokanI prApti thaze. A ja pramANe nitya ane abhoktA evA AtmAne paralokanA hetubhUta je karma bhAga che, tenA abhAve paralokanI siddhi nathI thatI. nitya amUrta ane ajJAnI evA AtmAne AkAzanI jema bhavAntara gati rUpa saMsaraNanA abhAve paralokano abhAva siddha thAya che. bhagavaMta - ghaTanI jema caitanyane utpattimAna ane paryAya svarUpa mAnIne tuM tene anitya kahe che; kemake "je paryAya che, te sarva khaMbhAdimAM navA-purANAdi paryAyanI jema anitya che." A pramANe anitya caitanyathI abhinna evo AtmA paNa anitya hovAthI te AtmAne paralokano abhAva che, ema tuM mAne che; parantu te ayogya che, kemake caitanyavijJAna ekAnta anitya nathI, paNa kaMcit nitya che, kAraNa ke utpAdavyaya ne dhrauvya svarUpa vastu che, tethI utpattimAnapaNAthI jema vastunuM vinAzIpaNuM siddha thAya che, tema dhrauvyAtmakapaNAthI vastunuM kathaMcit nityapaNuM siddha thAya che, AthI kathaMcit nitya vijJAnathI abhinna evo AtmA paNa kathaMcit nitya hovAthI tene paralokano abhAva nathI. 1959-196 1. utpattimAn hetuthI ghaTAdi vastu nitya kevI rIte kahevAya? teno yuktipUrvaka khulAso kare che. ahavA vatthuttaNao viNAsi ceo na hoi kuMbho vya / uppattimayAitte kahamaviNAsI ghaDo buddhI ? // 1962 / / q-rasa-gAMdha- saMjJA-saMvaUT sava-rattIrUpa kuMbhotti jao tAo pasUi-vicchitti-dhuvadhammA // 1963 / / iha piNDo piNDAgAra-sattipajjAyavilayasamakAlaM / uppajjai kuMbhAgAra-sattipajjAyasaveNaM / / 1964 / / rUvAiM dabbayAe na jAi na ya vei teNa so nicco / evaM uppAya-vvaya-dhuvassahAvaM mayaM savvaM / / 1965 / / cetanA e ghaTanI jema vastu hovAthI vinAzI nathI, (paNa avinAzI che.) utpattimAnAdi hetuvaDe ghaTa avinAzI che, ema kema kahevAya ? AvI buddhithI thAya, (to tenA uttaramAM jANavuM -) rUpa-rasa-gaMdha-sparza-saMkhyA saMsthAna-dravya ane zakti, e sarvano samudAya te ghaTa. ane e rUpAdi samudAya, utpAda-vyaya ne dhrauvya svarUpI che. jemake-mATIno je piMDa hato te ja piMDAkAra ane svazaktivizeSa paryAyarUpe nAza thavAnA vakhate ja ghaTAkAra ane jalAdhAra zaktivizeSa paryAyarUpe utpanna thayo. rUpAdi tathA dravyapaNe te utpanna thato nathI tema nAza paNa pAmato nathI, tethI te nitya che; e pramANe sarva vastu utpAda-vyaya ane dhruva svabhAvavALI mAnela che. 1961 thI 1965. bhagavaMta - AsanakalyANa metArya! cetanA e ghaTanI jema vastu hovAthI vinAza pAmanArI nathI. ahIM tane evI zaMkA thatI hoya, ke utpattimAn Adi hetuthI daSTAntamAM kahelo ghaTa avinAzI
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156] dasamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kema kahI zakAya ? e to vinAzI che, ema sarva koine pratIta che, AthI dAMtamAM ghaTanuM avinAzIpaNuM siddha nahi thavAthI dAjhAntika je vijJAna temAM paNa avinAzIpaNuM siddha nahi thAya. tArI A zaMkA samaja vinAnI che. kAraNa ke ghaTa eTale zuM ? rasa-rUpa-gaMdha-sparza lakSaNa guNano samudAya. eka rUpa saMkhyA, pahoLA peTAkArAdi rUpa saMsthAna, mATI rUpa dravya ane pANI dhAraNa karavA rUpa zakti; A sarvano samudAya te ghaTa kahevAya che. ane e rUpa-rasa-gaMdha-sparza-saMkhyAsaMsthAna-dravya ane zakti te sarva utpAda-vyaya ne dhrauvya svarUpI che, tethI ghaTa utpattimAna dharmavALo hovAthI avinAzI paNa che, ema siddha thAya che. A bAbate vadhAre spaSTa karavA kaMIka vistArathI udAharaNa pUrvaka tane kahuM chuM, te tuM sAMbhaLa. mATInA piMDano potAno goLAkAra rUpa je piMDa (AkAra) ane potAnI koI zaktivizeSa e ubhaya je paryAyo hatA te paryAyapaNe nAza pAmyA ane te ja vakhate te mRta piMDa ghaTAkAra ane tenI jaLa dhAraNarUpa zakti evA ubhaya paryAyapaNe utpanna thayA che. rUpa-rasa-gaMdha- ane sparza rUpe tathA mRdu dravyapaNe to e mATIno piMDa utpanna paNa nathI thato, ane nAza paNa nathI pAmato, tevA rUpe to te haMmezA nitya-avasthita che. A pramANe eka mRtapiMDa ja mRpiMDanA AkAra ane zakti rUpe nAza pAme che, ghaTAkAra ane ghaTazakti rUpe utpanna thAya che, ane rUpAdi bhAve tathA mRdu dravyapaNe avasthita rahe che. A ja pramANe ghaTa paNa pUrvaparyAya rUpe nAza pAme che. ghaTAkAranA navA paryAyopaNe utpanna thAya che ane rUpAdi tathA mRdu dravyapaNe avasthita rahe che, AthI e paNa utpAda-vyaya ane dhruva svabhAvavALo che. mAtra ghaTa-ja AvA svabhAvavALo che ema nahi, parantu tribhuvanamAM rahela sarva vastu AvA traNa svabhAvavALI che, ane tethI jema utpattimAna Adi hetuthI ghaTamAM vinAzIpaNuM siddha thAya che, tevI ja rIte avinAzIpaNuM paNa siddha thAya che; tevI ja rIte caitanyamAM ane caitanyathI kathaMcit abhinna evA jIvamAM paNa kathaMcit nityapaNuM samajavuM. 1962 thI 1965. utpAdAdi dharmathI ane vedavAkyathI paralokanI siddhi karIne upasaMhAra kare che. ghaDaceyaNayAnAso paDaceyaNayAsamubbhavo samayaM / saMtANeNAvatthA taheha-paraloga-jIvANaM // 1966 // maNuehaloganAso surAiparalogasaMbhavo samayaM / jIvatayA'vatthANaM nehabhavo neva paraloo // 1967 / / asao natthi pasUI, hojja va jai hou kharavisANassa / na ya savvahA viNAso sabbuccheyappasaMgAo / / 1968 / / to'vatthiyarasa keNai vilao dhammeNa bhavaNamanneNaM / vatthaccheo na mao saMvavahArAvarohAo // 1969 / / asai va parammi loe jamaggihottAiM saggakAmarasa / tadasaMbaddhaM savvaM dANAdaphalaM ca paraloe / / 1970 / /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] dasamA gaNadharano vAda. [157 (184) chinnammi saMsayaMmiM jiNeNa jara-maraNavippamukkeNaM / so samaNo pabvaio tihiM saha khaNDiyasaehiM // 1971 // 637 // ghaTarUpa cetanAno nAza, paTarUpa cetanAno udbhava ane cetanA saMtAna vaDe avasthAna paNa sAthe ja hoya che; e ja pramANe paralokamAM gayelA jIvone manuSyarUpa A lokano nAza, devAdi paralokano utpAda ane jIvapaNe avasthAna e sarva ekI sAthe jaNAya che. e jIvatva avasthAmAM A bhava na kahevAya ane parabhava paNa na kahevAya. - je vastu sarvathA avidyamAna hoya, tenI utpatti nathI thatI, ane jo tenI utpatti mAnIe to gadheDAnA zIMgaDAnI paNa utpatti mAnavI joIe, vaLI vidyamAna vastuno sarvathA vinAza paNa nathI thato, kemake ethI sarvanAzano prasaMga prApta thAya. mATe avasthita vastuno ja koI dharmavaDe utpAda thAya che, paNa padArthano sarvathA uccheda to mAnavo yogya nathI, kemake ethI vyavahArano paNa nAza thAya. vaLI jo paraloka na hoya, to svarganI IcchAvALAne agnihotrAdi anuSThAna karavAnuM je kahyuM che te, ane lokamAM dAnAdinuM phaLa kahyuM che te sarva asaMgata thAya. e pramANe jarA ane maraNathI mukta thayelA zrI jinezvare tenA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA traNaso ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. 1966 thI 1971. bhadra ! utpAda-vyaya ane dhruva svabhAvavALo AtmA hovAthI ja tene paraloka saMbhave che; jemake-ghaTa saMbaMdhI vijJAna te ghaTacetanA ane paTa saMbaMdhI vijJAna te paTacetanA kahevAya che. jyAre jIvane ghaTanuM jJAna thayA pachI anaMtara paTanuM jJAna thAya che, te vakhate teno ghaTacetanArUpe vinAza, paTacetanArUpe utpAda, ane anAdi kALathI pravRtta cetanArUpa saMtAnapaNe avasthAna hoya che, A ja pramANe A bhavamAM rahelA jIvanA paNa utpAda-vyaya ane dhruva evA traNa svabhAva samajavA, tathA paralokamAM gayelA jIvonA paNa e ja traNa svabhAva hoya che; jemake-jyAre manuSya maraNa pAmIne devalokAdimAM utpanna thAya che, te vakhate tenA manuSyarUpa A lokano vinAza, devAdi paralokano utpAda ane jIvapraNe avasthAna hoya che, kevaLa jIvatva avasthAmAM Aloka na kahevAya, tema devAdi paraloka paNa na kahevAya, paraMtu paryAyanI vivakSA rahita kevaLa jIva dravya ja kahevAya. A pramANe jIvano utpAda-vyaya ane dhruva svarUpa svabhAva hovAthI, tene paralokano abhAva nathI. vaLI je vastu ekAMte avidyamAna hoya, tenI utpatti ja na thAya, ane jo avidyamAna vastunI paNa utpatti mAnavAmAM Ave, to gadheDAnA zIMgaDAnI paNa utpatti thavI joIe, paraMtu ema kaMI thatuM nathI; mATe koI paNa rUpe vidyamAna vastu hoya, tenI ja utpatti thAya che. tathA vidyamAna vastuno sarvathA vinAza paNa nathI thato, kemake jo sarvathA vinAza thato hoya to nArakI tiryaMca vigere sarvano sarvathA nAza thaI jAya. mATe avasthita evA jIvAdino manuSyAdi koI koI dharma vaDe vinAza, ane devAdi anya dharma vaDe utpAda thAya che, paraMtu sarvathA vinAza nathI thato, kemake ema thavAthI sarva vyavahArano uccheda thAya jemake eka rAjakumArIne ramavAnA suvarNakaLazane bhAMgIne teno rAjakumArane ramavA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158] dasamA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 daDo banAvyo; AthI rAjakanyAne zoka thayo, rAjakumArane harSa thayo. ane suvarNanA mAlika rAjAne kaLaza ane daDAnI ubhaya avasthAmAM suvarNa kAyama hovAthI harSa ke zoka kaMI ja na thayuM. ItyAdi prakArano je loka vyavahAranI vastune utpAda-vyaya ane dhruva svarUpa mAnavAmAM na Ave, to sarvathA viccheda thAya; mATe AtmA kathaMcitta avasthita hovAthI AtmAno paraloka che. vaLI jo paraloka sarvathA na hoya, to svarganI IcchAvALAne agnihotrAdi anuSThAna karavAnuM je kahyuM che te, ane lokamAM dAnAdikanuM phaLa svargAdi kahyuM che te sarva saMbaMdha vinAno kevaLa pralApamAtra gaNAya, A pramANe jarA ane maraNathI mukAyelA zrI jinezvare temanA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA traNaso ziSyo sahita jagatubaMdhu mahAvIra deva pAse cAritra aMgIkAra karyuM. 1966 thI 1971. Iti dazama gaNadharavAdaH samAtaH " , have agIyAramA gaNadhara saMbaMdhI vaktavyatA kahe che. (185) te pabbaie souM pahAso AgacchaI jiNasayAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi vaMdittA pajjuvAsAmi // 1972 // 638 // (186) 3Imo 8 kivi SA-nnara-marapavipramuvi | nAmeNa ya gotteNa ya savaNNUsavvadarisINaM // 1973 / / 639 / / (287) hiMda manne nivyA 3tyi sthiti saMsa3o tuTTA veyapayANa ya atthaM na yANasI tesimo attho // 1974 // 640 / mannasi kiM dIvassa va nAso nivvANamassa jIvassa / dukkhakkhayAirUvA kiM hojja va se sao'vatthA ? // 1975 // ahivA'NAittaNao svassa va kiM kamma-jIvajogassa / aviogAo na bhave saMsArAbhAva evatti ? // 1976 // teNe dIkSA lIdhI, e sAMbhaLIne prabhAsa nAme tijopAdhyAya jinezvara pAse Ave che ane vicAre che ke huM bhagavaMta pAse jaIne vaMdana karIza, vaMdana karIne temanI sevA karIza, ema vicArIne te tyAM AvyA eTale janma-jarA ane maraNathI mukta, sarvajJa-sarvadarzI jinezvare temane nAma ane gotrathI bolAvyA, bolAvIne kahyuM ke prabhAsa ! tuM ema mAne che ke "mokSa che yA nathI ?" tane Avo saMzaya virUddha arthavALA vedanAM pado sAMbhaLavAthI thayo che, paNa tuM teno kharo artha nathI jANato, tethI evo saMzaya kare che, (e saMzayamAM) tuM ema mAne che ke dIpakanA nirvANanI jema A jIvano nirvANa abhAva te mokSa ke duHkha kSayAdithI mAtra zuddha jIvanI vidyamAna avasthA te mokSa? A beno nizcaya nahi thAya athavA AkAza ane jIvanI jema karma ane jIvano anAdi
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] agiyAramA gaNadharano vAda. [1pa9 saMyoga hovAthI teno viyoga na thAya, tethI saMsArano abhAva thaI na zake. (mATe mokSano abhAva che.) 1972 thI 1976. metArtha paMDite potAnA ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI, ema prabhAsapaMDite jANyuM eTale te paNa garva rahita thaIne vicAravA lAgyA ke huM bhagavaMta pAse jaIne mArA saMzayano cheda karuM. ema vicArIne te bhagavaMta pAse AvyA, eTale parama kRpALu sarvajJa-sarvadarzI jinezvara zrI mahAvIradeve temane nAma ane gotrathI bolAvyA, ane tenA manamAM hato te saMzaya vyakta karIne bolyA ke "he AyuSyamanuM prabhAsa ! tane mokSanI vidyamAnatAmAM saMzaya che. paNa e saMzaya paraspara virUddha arthavALA vedapado sAMbhaLavAthI thayo che, e pado A che, "rAmartha vaitanuM sarva yadagnihotram tathA saiSA guhA duravagAhA bhane dve brahmaNI paramaparaM ca, tatra paraM satyaM jJAnamanantaraM varI" A padono bhAvArtha anukrame tuM A pramANe dhAre che, ke jIvanaparyata agnihotra karavo, agnihotranI kriyA prANivadhanA hetubhUta hovAthI zubhAzubha prakAranI che, ane te svarganuM phaLa ApanAra che. mokSa phaLa ApanAra nathI. to pachI jIvanaparyata e kriyA karavI ema kahe mokSanA hetubhUta bIjI koI kriyA karavAno kALa ja batAvyo nahi, ema mokSa sAdhavAnA kALano abhAva hovAthI mokSanA sAdhananA abhAve mokSa rUpa sAdhyano paNa abhAva che. Ama A prathama padathI mokSano abhAva siddha thAya che ane pachI be padothI mokSanI vidyamAnatA siddha thAya che, teno artha A pramANe che, "muktirUpa guphAmAM saMsArarasika jIvo duHkhe praveza karI zake che," tathA be brahma che, eka parabrahma, ane bIjuM apara brahma; temAM parabrahma te mokSa, ane aparabrahma te jJAna. A pramANe A pado paraspara virUddha hoIne mokSanI astitA ane nAstitA siddha kare che, ema jANIne tane te saMbaMdhI saMzaya thayo che, paraMtu e padono satya artha tuM jANato nathI. teno kharo artha huM kahuM chuM te A pramANe che, te arthane tuM lakSapUrvaka sAMbhaLa. vaLI mokSanA saMbaMdhamAM tuM ema mAne che ke jema olavAI gayelo dIpaka koI pRthvI para jato nathI, AkAzamAM jato nathI, dizAomAM jato nathI, koI vidizAomAM jato nathI, paNa telano kSaya thavAthI kevaLa zAMti pAme che, tema nivRtti mokSa pAmelo jIva paNa koI anya pRthvI para jato nathI, AkAzamAM jato nathI, dizAomAM jato nathI, ke koI vidizAomAM jato nathI, paraMtu kalezano kSaya thavAthI kevaLa zAMti pAme che. A pramANe dIpakanA nAzanI jema jIvano nAza bauddhA mAne che, te svarUpa mokSanuM haze ? ke rAga-dveSa-madanamoha-janma-jarA-rogAdi sarva duHkhono kSaya thavAthI kevaLajJAna, kevaLadarzana rUpa paramAnaMdamaya jIvanI viziSTa vidyamAna avasthA te mokSa haze ? e sivAya tArA saMzayanuM A bIjuM kAraNa paNa che. tuM ema mAne che, ke jeno anAdi saMyoga hoya, teno viyoga kadI paNa na thAya. jema AkAza ane jIvano anAdi saMyoga hovAthI temano viyoga kadI thato nathI, tema jIva ane karmano paNa anAdi saMyoga mAnela hovAthI teno paNa viyoga kadI thAya nahi. karmano viyoga na thavAthI saMsArano viyoga na thAya, ane e pramANe saMsAra viyoganA abhAve mokSano paNa abhAva siddha thAya che. 1972 thI 1976.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160] agiyAramA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jIva karmano anAdi saMyoga chatAM teno viyoga thAya, paNa jIvano nAza na thAya, te batAve che. paDivajja maNDio iva viyogamiha kamma- jIvajogassa / tamaNAiNo'vi kaMcaNa-dhAUNa va NANa - kiriyAhiM / / 1977 // jaM nAragAibhAvo saMsAro nAragAibhiNNo ya / ko jIvo taM mannasi tannAse jIvanAsotti / / 1978 / / na hi nAragAipajjAyamettanAsamma savvahA nAso / jIvaddavyassa mao muddanAse va hemassa / / 1979 / / kammakao saMsAro tannAse tassa jujjaI nAso / jIvattamakammakayaM tannAse tarasa ko nAso ? / / 1980 / / suvarNa ane mATInI jema jIva-karmano anAdi saMyoga chatAM paNa jJAna-kriyAvaDe viyoga thAya che. ema tuM maMDikanI jema aMgIkAra kara. vaLI tuM ema mAne che ke nArakAdi paryAya, te ja saMsAra che, ane e nArakAdi paryAyathI bhinna bIjo koI jIva nathI, eTale te paryAyano nAza thavAthI jIvano paNa nAza thAya che. (tArI A mAnyatA ayogya che. kemake) mudrAno nAza thaye jema suvarNano nAza thato nathI, tema nArakAdi paryAya mAtrano ja nAza thavAthI jIvadravyano sarvathA nAza thato nathI. saMsAra karmakRta che; tethI karmano nAza thaye saMsArano nAza ghaTe che, paNa jIvatva karmakRta nathI eTale karmano nAza thaye jIvano nAza kevI rIte thAya ? na ja thAya. 1977 thI 1980, bhagavaMta :- jema suvarNa ane mATIno anAdi saMyoga chatAM paNa dhamana (agni Adi) vaDe te beno viyoga thAya che; tema jIva ane karmano anAdi saMyoga chatAM paNa jJAna tathA kriyAvaDe ubhayano viyoga thAya che. tethI anAdi saMyogano viyoga ja na thAya, ema ekAMte na kahI zakAya; mATe maMDikanI jema tuM paNa aMgIkAra kara ke jIva ane karmano viyoga thAya che. prabhAsa :- e game tema ho, paNa A saMbaMdhamAM huM mAnuM chuM ke je A nAraka-tIryaMcAdi paryAya te ja saMsAra che ane e paryAyathI bhinna evo bIjo koI jIva jaNAto nathI, eTale nArakAdi paryAyarUpa saMsArano nAza thavAthI jIvano paNa nAza thAya che, kemake te tenAthI judo nathI. A pramANe jIvano nAza thavAthI mokSa kono thAya ? bhagavaMta H- tArI e mAnyatA ayogya che. kAraNake nArakAdirUpa je jIvano paryAya che, te paryAya mAtrano ja nAza thavAthI paryAyavAn jIvadravyano sarvathA nAza nathI thato, paNa kathaMcit thAya che. jema mudrAdi paryAyamAtrano nAza thavAthI suvarNano sarvathA nAza nathI thato, paNa kacit ja nAza thAya che; tema nArakAdirUpa saMsAranA paryAyo nAza pAmyAthI jIvano saMsAripaNArUpe nAza thAya che, paNa te saMsAripaNAno paryAya nAza pAmatAM bIjA muktirUpa paryAyano utpAda thAya che. udAharaNa tarIke jema suvarNamAM mudrArUpa paryAyano nAza thayethI kuMDaLa rUpa anya paryAya utpanna thAya che, paNa suvarNano sarvathA nAza nathI thato, tema ahIM jIvamAM paNa samajavuM.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] agiyAramA gaNadharano vAda. [161 prabhAsa - paraMtu jema karmano nAza thavAthI saMsArano nAza thAya che, tema karmano nAza thavAthI jIvano paNa nAza thAya ane ethI mokSano paNa abhAva thAya. bhagavaMta :- nA, ema nahi, saMsAra karmajanya che, eTale karmano nAza thavAthI saMsArano to nAza thaI zake, kemake kAraNanA abhAve kAryano abhAva hoya, paraMtu jIvatva to anAdi kALathI pravRtta che, karmajanya nathI, tethI karmano nAza thavAthI jIvano nAza na thAya, kemake karma kaMI jIvapaNAnuM kAraNa nathI, tema te karma jIvapaNA sAthe vyApaka paNa nathI. 1977 thI 1980. jIva ane mokSa vinAzI nathI, paNa avinAzI che, e vAta kahe che. na vigArANuvalaMbhAdAgAsaM pi va viNAsadhammo so / iha nAsiNo vigArI dIsai kuMbhassa vA'vayavo // 1981 // kAlaMtaranAsI vA ghaDo bva kayagAio maI hojjA / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammAvi jaM nicco // 1982 // aNudAharaNamabhAvo kharasiMgaMpiva maI na taM jamhA / kuMbhaviNAsavisiTTho bhAvo cciya poggalamao so // 1983 // kiMvegaMteNa kayaM poggalamattavilayammi jIvassa / kiM nivvattiyamahiyaM nabhaso ghaDamettavilayammi ? ||1984 // vikAra nahi jaNAto hovAthI, AtmA AkAzanI jema avinAzI dharmavALo che, je vinAza dharmavALA che, te ghaTanA avayavanI jema vikAravALA jaNAya che, (mATe muktAtmA avikArI hovAthI nitya che, ane AtmA nitya hovAthI mokSa paNa nitya che.) ghaTanI jema mokSa kRtaka hovAthI te kALAntare vinAzI che, ema kahevAmAM Ave, to te ayukta che, kemake pradhvasAbhAva jagatamAM taka chatAM paNa nitya che, eTale tAro hetu anekAntika che. (kRtaka hoya ane nitya hoya e kathanamAM koI udAharaNa nathI abhAva to gadheDAnA zIMgaDAnI jema avastu che, ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kAraNa ke kuMbhavinAza viziSTa pugalamaya bhAva, teja pradhvasAbhAva che. athavA ghaTamAtrano vinAza thavAthI jema AkAzamAM kaMI vizeSatA nathI thatI, tema pudgalarUpe thatA nArakAdi paryAyano vinAza thavAthI jIvane zuM vizeSatA thaI ke jethI mokSane ekAnta kRtaka kahI zakAya ? karma pudgalanuM AtmapradezathI sarvathA kharI javuM te rUpa vinAza e ja jIvano mokSa che.) 1981-1984. prakAratare muktAtmAnuM nityapaNuM tema ja nityAnityapaNuM kahe che. davvAmuttattaNao mutto nicco nabhaM va davbatayA / naNu vibhuyAipasaMgo evaM sar3a nANumANAo // 1985 // ko vA niccaggAho savvaM ciya vibhava-bhaGga ThiimaiyaM / pajjAyaMtaramettappaNAdaniccAivavaeso // 1986 // 21
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162] agiyAramA gaNadharano vAda. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jema AkAzadravya amUrta hovAthI dravyapaNe nitya che, tema mukta jIvadravya paNa amUrta hovAthI nitya che. (A AkAzanA udAharaNathI) jIvane vibhutA vigerenA prasaMga prApta thaze, (ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake) tenA bAdhaka anumAna vidyamAna che. athavA e nitya che evo Agraha zA mATe hovo joIe ? kemake paryAyAMtaranI mukhyatAe anityAdino vyavahAra thAya che, vastutaH sarvapadArtha utpAda-vyaya-ane dhruva svarUpa che. 1984-1986. jema AkAzadravya amUrta hovAthI dravyapaNe nitya che, tema mukta jIvadravya paNa amUrta hovAthI nitya che. ahIM koI ema kahevA mAMge ke tame A AkAzanA dRSTAMte jema jIvanI nityatA siddha karo cho, tema tenuM vyApakapaNuM Adi paNa e ja dRSTAMtathI siddha thAya che. jemake - AkAza dravya amUrta hovAthI jema sarvavyApaka che, tema jIvadravya paNa amUrta hovAthI sarvavyApaka-vibhu che. tathA AkAza dravya amUrta hovAthI jema baMdhAtu mUkAtuM nathI, tema jIvadravya paNa amUrta hovAthI baMdhAtuM ke mUkAtuM nathI. A pramANe AkAzanA dRSTAMtathI jIvanuM vibhupaNuM Adi siddha karavAmAM Ave to te ayogya che. kemake e sAdhyamAM bAdhA karanAra bIjAM virUddha anumAno vidyamAna che, jemake - jIvanA guNo zarIramAM ja jaNAtA hovAthI sparzanI jema tvacA paryaMta zarIra vyApI ja AtmA che. A anumAnathI jIvanuM vibhupaNuM-sarvavyApakapaNuM bAdhA pAme che. tathA dAna-hiMsA vigere kriyAo kRSi-khetI Adi kriyAnI jema saphaLa hovAthI jIva-punyapApa karma vaDe baMdhAya che, tathA suvarNa ane mATInA saMyoganI jema jIva ane karmano saMbaMdha-saMyoga hovAthI samyak upAya vaDe vinAza pAme che. A anumAnathI jIvano sadA abaMdhaka ane amukta bhAva bAdhA pAme che. are ! muktAtmA ke mokSa nitya che, evo ekAMta Agraha zA mATe rAkhavo joIe ? judA jIdA paryAyanI mukhyatAe ja nitya ke anityapaNAno vyavahAra karAya che, vastutaH sarva padArtha utpAda-vyaya-ane dhrauvya svarUpa che. 1985-1986. have "kiM dIvamsa va nAso nivvANuM" evo je pahelAM pUrvapakSa karyo hato teno uttara Ape che : na ya savvahA viNAso'Nalassa pariNAmao payasseva / kuMbhassa kavAlANaM va tahAvigArolaMbhAo / / 1987 / / jar3a savvahA na nAso'Nalassa kiM dIsae na so sakkhaM ? / pariNAmasuhumayAo jalayavigAraMjaNarau vva // / 1988 / / hoUNamidiyaMtaragejjhA puNariMdiyaMtaraggahaNaM / khaMdhA eMti na eMti ya poggalapariNAmayA cittA / / 1989 / / egegeMdiyagejjhA jahaM vAyavvAdao tahaggeyA / houM cakkhuggejjhA dhANAdiggajjhayAmeMti / / 1990 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] agiyAramA gaNadharano vAda. [163 jaha dIvo nibvANo pariNAmantaramio tahA jIvo / bhaNNai parinivvANo patto'NAbAhapariNAmaM // 1991 / / dIpakano sarvathA vinAza nathI thato, kemake te dUdhanI jema pariNAmI hovAthI athavA ghaTanA TukaDAnI jema teno tathA prakArano vikAra jaNAya che tethI. jo dIpakano sarvathA vinAza na thato hoya, to te pratyakSa kema nathI jaNAto? (ema pUchavAmAM Ave to) tenA uttaramAM abhravikAra athavA aMjana rajanI jema dIpakano sUkSma pariNAma thato hovAthI te nathI jaNAto. pudgalaskaMdho indriyAntara grAhya thaIne punaH indriyAntaranI grahaNatAne pAme che, ane keTalAka pudgalo pariNAmanI vicitratAthI pahelAM Indriya grAhya thaI pachI koI IndriyathI grAhya nathI paNa thatA, tathA jema vAyu vigere ekeka pratiniyata IndriyathI grAhya thaIne pariNAmantara pAmIne punaH IndriyAntarathI grAhya thAya che, tema agninA pugalo paNa prathama cakSugrAhya thaIne pachI pariNAmottara pAmyA bAda dhrANendriyathI grAhya thAya che. A pramANe pariNAmAntara pAmelo dIvo jema "nirvANa pAmyo" kahevAya che, tema karma rahita thaIne avyAbAdha pariNAma pAmavAthI A jIva "nirvANa-nivRtti athavA mokSa pAmyo" kahevAya che. 1987 thI 1991. bhagavaMta:- prabhAsa ! dIpakanA nAzanI jema jIvano nAza mAnIne tuM je mokSa kahe che, te ayogya che, kemake dIpakano agni paNa sarva prakAre nAza nathI pAmato, mAtra tenuM pariNAmottara thAya che. jema dUdha pariNAmAntara pAmIne dahIM thAya che, athavA multarAdi vaDe pariNAmAntara pAmelo ghaDo ThIkarA Adi rUpe thAya che. A pramANe te te vastuonA judA judA vikAra jaNAya che, tevI ja rIte pradIpanA agnino paNa pariNAmAntara thavAthI aMdhakAra rUpa vikAra thAya che, paNa sarvathA teno vinAza nathI thato. prabhAsa - jo teno sarvathA vinAza na thato hoya, to te olavAI gayA pachI sAkSAt kema nathI jaNAto ? bhagavaMtaH- jema AkAzamAM ekaThA thayelA meghanA zyAma vAdaLAMono pudgala vikAra jaNAya che, paraMtu te vIkharAI jAya tyAre te ke tenA koI bhAgo nathI jaNAtA, kemake teno tevo sUkSma pariNAma thaI jAya che, athavA aMjanarAzi ekaTho hoya to jaNAya che, paNa pavanathI vIkharAI jAya to nathI jaNAto, kema ke teno paNa sUkSma pariNAma thaI jAya che, tethI nathI jaNAto, paNa te avidyamAna che mATe nathI jaNAto ema nahi, Aja pramANe dIvo olavAI gayA pachI nathI jaNAto, paNa teno aMdhakArarUpa pugala vikAra jaNAya che, dIpakanA agnirUpa pugalono atisUkSamatara pariNAma thavAthI aMdhakAra rUpa pariNAma thAya che, paNa sarvathA teno abhAva nathI thato. kemake pudgalano pariNAma vicitra prakArano che. A viSaya vadhAre spaSTa rIte samajAya mATe tane udAharaNa kahuM chuM te lakSapUrvaka zravaNa kara. jema suvarNapatra-lavaNa-sUMTha-haritakI-citraka ane goLa vigerenA pudgalaskaMdho prathama cakSu Adi
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] agiyAramA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 IndriyothI grAhya thaIne pachI kSetra kALAdi bhinna sAmagrI pAmIne pugala pariNAmanI vicitratAthI sparzana-rasana Adi indriyothI grAhya thAya che; jemake suvarNanuM pataruM prathama cakSu grAhya hoya che, pachI tene zuddha karavAne agnimAM nAkhyuM hoya ane bhasma sAthe maLI gayuM hoya, to te sparzendriya grAhya thAya che, punaH prayoga vaDe bhasmathI juduM karyuM hoya to pAchuM cakSugrAhya thAya che. e ja pramANe lavaNa-suMTha-haritakI-citraka-goLa vigerenAM pugalo prathama cakSugrAhya hoIne pachI rAkhoDImAM athavA ghaNAM auSadhanA samudAyamAM, ukALA rUpe, cUrNa rUpe ke leparUpe pariNAma pAmavAthI rasanendriyathI grAhya thAya che. kapUra, kasturI AdinAM pudgalo cakSugrAhya chatAM paNa vAyuvaDe dUra laI javAyAthI dhrANendriya grAhya thAya che. nava yojana uparAMta gayelA keTalAka pugalo tathAvidha kiMIka vadhAre sUkSma pariNAma pAmavAthI koI paNa IndriyathI grAhya nathI thatA, e saghaLuM thavAmAM kevaLa pudgala pariNAmanI vicitratA ja mukhya kAraNa che. , tathA vAyu sparzanendriyane ja grAhya che, rasa jIvhAIndriyane ja grAhya che, gaMdha dhrANendriyane ja grAhya che, rUpa cakSu indriyane ja grAhya che ane zabda zrotrendriyane ja grAhya che A pramANe vAyu vigerenAM pugalo pratiniyata eka Indriyane ja grAhya che, te chatAM teo pariNAmottara pAmIne pachIthI bhinna bhinna IndriyothI paNa grAhya thAya che. e ja pramANe A pradIpagata agninA pugalo cakSu grAhya che, te chatAM dIpaka olavAI javAthI te ja pugalo aMdhakArarUpe pariNAma pAme che, ane dhrANendriyathI grAhya thAya che. eTale dIpaka sarvathA vinAza nathI pAmato, paNa teno pariNAmAntara thavAthI aMdhakArarUpe vikAra pratyakSa jaNAya che. A rIte jema pariNAmottara pAmelo dIpaka "nirvANa" pAmyo kahevAya che, tema jIva paNa karmarahita amUrta svabhAvarUpa avyAbAdha pariNAmAntara pAmyo hoya. tyAre tene "nivaNa-nivRttike mokSa pAmyo" kahevAya che. AthI e siddha thayuM ke duHkhAdino kSaya thavAthI jIvanI zuddha zAzvata vidyamAna avasthA te ja mokSa kahevAya che. 1987 thI 1991. muttassa paraM sokkhaM NANANAbAhao jahA muNiNo / taddhammA puNa virahAdAvaraNA-''bAhaheUNaM // 1992 / / mutto karaNAbhAvAdaNNANI khaM va naNu viruddho'yaM / jamajIvayA vi pAvai etto cciya bhavau tannAma // 1993 / / davyA-'muttatta sahAvajAio tassa dUravivarIyaM / na hi jaccaMtaragamaNaM juttaM nabhaso vva jIvattaM // 1994 // muttAibhAvao novaladdhimaMtiMdiyAI kuMbho bva / uvalaMbhaddArANi u tAI jIvo taduvaladdhA // 1995 / / tavaramevi saraNao tabbAvAre vi novlNbhaao| iMdiyabhinno AyA paMcagavakkhovaladdhA vA // 1996 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] agiyAramA gaNadharano vAda. [195 utkRSTa muninI jema prakRSTa jJAnavAn ane bAdhArahita hovAthI muktAtmA paramasukhI che. kemake AvaraNa ane bAdhAnA hetuno abhAva hovAthI muktAtmAno tevo ja - jJAnAdimaya dharma che. muktAtmA karaNanA abhAve AkAzanI peThe ajJAnI che. (ema kahevAmAM Ave to) te kathana virUddha che; kemake ethI to jIvanuM ajIvapaNuM siddha thaI jAya. astu bhale ema thAya, (ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake -) jema AkAzane jIvatva prApta thavuM viparIta che, tema dravyapaNuM ane amUrttapaNuM e jIvanI svabhAvanIti che, tenI jAtyantarapaNAnI prApti paNa ati virUddha che. vaLI Indriyo kuMbhanI jema mUrta svabhAvavALI hovAthI te jANanAra nathI, paNa jANavAnA dvAro che, jANanAra to jIva ja che. kAraNa ke Indriyono uparama thayA chatAM paNa smaraNa thAya che ane Indriyono vyApAra chatAM paNa koI vakhata jJAna nathI thatuM, mATe pAMca bArIethI jonAra vyaktinI jema AtmA IndriyothI bhinna che. 1992 thI 1996. prabhAsa :- duHkhAdino kSaya thaI potAnA svarUpe jIvanI vidyamAna avasthA te mokSa, ema jo Apa kahetA ho, to te avasthAmAM zabdAdi viSayanA upabhogatA abhAve, muktAtmAne sukhano abhAva hovo joIe. bhagavaMta :- tArI e mAnyatA ayogya che, kemake muktAtmAne sarva AvaraNano kSaya thayela che, tethI utkRSTa jJAnavAna che ane du:khanA hetubhUta vedanIyAdi karmano sarvathA abhAva hovAthI koIpaNa prakAranI bAdhAthI rahita che, eTale ke-utkRSTa jJAnAnaMdamAM magna thayelA muni jema sukhI hoya che, tema muktAtmA paNa utkRSTa jJAnI, ane janma-jarA-vyAdhi-maraNa-ISTa viyoga-atizoka-kSudhA-tRSA-ThaMDI-garamI-kAma-krodha-mada-zaThatA-rAga-dveSa-ciMtA-utsukatA-vigere niHzeSa duHkhanA abhAve atyaMta sukhI che. prabhAsa :- paraMtu muktAtmAne Indriyo nahi hovAthI, te AkAzanI jema ajJAnI che. bhagavaMta :- tArUM e kathana ayogya che, kemake te kahelo hetu dharmInA svarUpane viparItapaNe siddha kare che, tethI virUddha che. vaLI e hetuthI "muktAtmA IndriyonA abhAve AkAzanI jema ajIva che.'' ema paNa siddha thaze. prabhAsa :- astu muktAtmAne ajIvapaNuM siddha thAya, to zI harakata che ? bhagavaMta :- jema dravyapaNuM ane amUrdApaNuM e jIvanI svabhAvabhUta jAti che, te jAti anyajAtipaNe eTale adravya ane amUrtapaNe koIpaNa avasthAmAM nathI thatI; tema jIvapaNuM paNa jIvanI svabhAvabhUtajAti che, tethI te jAti anyajAtipaNe eTale ajIvapaNe koIpaNa avasthAmAM nathI thatI. tethI muktAvasthAmAM paNa jIvanuM ajIvapaNuM nathI thatuM. A pramANe jema mukta jIva adravya ane mUrta nathI thato, tema te potAnA jIvasvabhAvathI palaTI ajIvapaNe paNa nathI thato, anyathA jo te svabhAvano tyAga kare to AkAza ane paramANu Adi paNa potAnA svabhAvano tyAga karIne viparIta banI jAya.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 prabhAsa - astu bhale e ema thAya, paNa "muktAtmA IndriyonA abhAve AkAzanI jema ajJAnI che" mArA e pakSamAMno IndriyonA abhAvarUpa hetu, dharmanA svarUpane viparIta siddha kare che, tethI virUddha che, ema Apa kaho cho, te kevI rIte ? 166] bhagavaMta :- Indriyo ghaTanI jema mUrtAdi svabhAvavALI hovAthI te jANI zakatI nathI. te jANavAnAM dvAro che, tyAM jANanAra to AtmA che; kemake (IndriyavaDe jANela arthanuM) Indriyono upazama thayA chatAM paNa AtmAne smaraNa thAya che ane koI vakhata Indriyono vyApAra chatAM paNa AtmAne padArthanuM jJAna nathI thatuM, mATe pAMca bArIothI jonAra vyaktinI jema AtmA IndriyothI bhinna che. A pramANe IndriyonA abhAvarUpa je tAro hetu che te dharmInA svarUpane viparIta siddha kare che arthAt tethI virUddha che. 1992 thI 1996. jJAna e jIvano svabhAva che, tethI IndriyonA abhAve muktane jJAnano abhAva thAya te batAve che. nANarahio na jIvo saruvao'Nu vva muttibhAveNaM / jaM teNa viruddhamidaM atthi ya so nANarahio ya / / 1997 / / kiha so nANasasrvo naNu paccakkhANubhUio niyae / paradehammi vi gajjho sa pavitta - nivittiliMgAo / / 1998 / savvAvaraNAvagame so suddhayaro havejja suro vva / tammayabhAvAbhAvAdaNNANittaM na juttaM se || 1999 // evaM pagAsamaio jIvo chiddAvabhAsayattAo / kiMcimmettaM bhAsai chiddAvaraNappaIvo vva // 2000|| subahutaraM viyANa mutto savvAvaraNavigamAo / avaNIyadharo vva naro viyagAvaraNo paIvo vva || 2001 || jema paramANu mUrtabhAvarahita nathI, tema jIva paNa svarUpathI jJAnarahita nathI, mATe "muktAtmA jJAnarahita che." e kathana virUddha che. jIva jJAna svarUpa che; enI zI khAtrI ? (ema pUchavAmAM Ave to) te pratyakSa anubhavathI potAnA ane paranA zarIramAM pravRtti-nivRttinA liMgathI jaNAya che. vaLI e muktAtmA sarva AvaraNanA abhAve sUryanI jema vadhAre zuddha hoya che, mATe IndriyanA abhAve mukta jIvane ajJAnapaNuM kahevuM yogya nathI. e pramANe jIva prakAzamaya-jJAnamaya che, paNa (saMsArI avasthAmAM) chidrAvabhAsakapaNAthI, chidravALA AvaraNamAM (kaTAdIkamAM) prakAzatA pradIpanI peThe kiMcitmAtra prakAze che; paraMtu sarva AvaraNano nAza thavAthI, ghararahita purUSa, athavA nirAvaraNa pradIpanI jema muktAtmA atizaya (sarva) jANe che. 1997 thI 2001. bhagavaMta :- paramANu jema mUrtabhAva vinA nathI hotA, tema jIva paNa jJAna vinA nathI hoto, kemake jJAna e jIvano svabhAva che. tethI "mukta jIva jJAnarahita che." e kathana sarvathA viruddha che. kAraNa ke svarUpa sivAya svarUpavAna kadi paNa hoI zake nahi.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) agiyAramA gaNadharano vAda. [167 prabhAsa - jIva jJAna svarUpa che, emAM pramANa zuM ? bhagavaMta :- svazarIramAM jIva jJAna svarUpa che, e to pratyakSa anubhavathI jaNAya che, kemake Indriyono vyApAra baMdha paDyA pachI paNa Indriya vyApArathI jANela arthanuM smaraNa thAya che. tathA koI vakhata anyamanaska avasthAmAM (mananA bIjA ciMtanamAM) Indriyano vyApAra hoya, to paNa arthanuM jJAna nathI thatuM, tema ja koI vakhata vyAkhyAna avasthAmAM, nahi joyela ke nahi sAMbhaLela arthanuM, sArA kSayopazamathI smaraNa thAya che, A saghaLuM sarvakoI vyaktine anubhavasiddha hoya che, vaLI tathAvidha pravRtti-nivRtti Adi lakSaNothI para zarIramAM paNa jIva jJAnasvarUpa che, ema jaNAya che. e ja pramANe muktAtmA paNa saMpUrNa jJAnavAna che. IndriyavALA jIvane thoDA AvaraNano kSaya thavAthI te taratamatAe jJAnavAna che, ane jene Indriyo nathI, evA muktAtmAne sarva AvaraNano kSaya thavAthI saMpUrNa jJAna che. jema samasta meghAdi AvaraNano apagama thavAthI sUrya saMpUrNa prakAzamaya thAya che, tevI ja rIte jJAnasvarUpa muktAtmA, IndriyonA abhAve sarva AvaraNa dUra thavAthI saMpUrNa jJAnarUpa saMpUrNa prakAzavAna thAya che. evA svarUpavALo AtmA phakta saMsArI avasthAmAM chadmastha hoya, tyAre kaMIka AvaraNa kSaya thayA hoya, ane kaMIka kSINa na thayA hoya tyAre, IndriyarUpa chidrovaDe, chidravALI bhIMta AdinA AvaraNathI AvRta dIpakanI jema kiMcitmAtra vastu prakAze che - jANe che. paNa mokSa avasthAmAM mukatAtmA sarva AvaraNanA abhAve, dIpaka jema vadhAre sAro prakAza Ape che, athavA gRha vinAno (cotaraphathI chuTo thayelo) purUSa jema bahAranI vastu vadhAre sArI rIte joI zake che, tema sarva vastune sarva prakAre jANe che mATe muktAtmA bAdhArahita ane paramajJAnavAna hovAthI atyaMta sukhI che. 1997-2001. punya-pApanA abhAve muktAtmAne sukhano abhAva hoya ema prabhAsa kahe che. puNNA-puNNakayAiM jaM suha-dukkhAiM teNa tannAse / tannAso to mutto nissuha dukkho jahAgAsaM // 2002 // ahavA nissuha-dukkho nabhaM va dehe-diyAdabhAvAo / AhAro deho cciya jaM suha-dukkhovaladdhINaM // 2003 // puNNaphalaM dukkhaM ciya kammodayao phalaM va pAvassa / naNu pAvaphale vi samaM paccakkhavirohiA cevaM // 2004 // je sukha-duHkha che, te punya-pApakRta che ane e kAraNabhUta punya-pApano nAza thavAthI tenA kAryabhUta sukha-duHkhano paNa nAza thAya che; mATe muktAtmA AkAzanI jema sukha-duHkha rahita che. athavA zarIra ane IndriyAdinA abhAve muktAtmA AkAzanI jema sukha-duHkha rahita che. kemake zarIra ja sukha-duHkhanI upalabdhino AdhAra che. (cakravarti Adi padaprAptirU5) punyanuM phaLa karmodayajanya hovAthI duHkharUpa ja che. (ema kahevAmAM Ave to narakAdirU5) pApanA phaLamAM paNa e ja pramANe kahI zakAya. (jemake duHkharUpe mAneluM pApanuM phaLa, karmodayajanya hovAthI paramArthathI sukharUpa ja che.) ane ema kahevuM e pratyakSa virUddha che. 2002-2003-2004.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] agiyAramA gaNadharano vAda. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 enA uttaramAM sAMsArika sukha te duHkha ja che, vAstavika sukha to mokSamAM ja che ema jaNAvatA bhagavaMta pharamAve che ke - jatto cciya paccakkhaM somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM to puNNaphalaM pi dukkhaM ti // 2005 // visayasuhaM dukkhaM ciya dukkhapaDiyArao tigiccha bva / taM suhamuvayArAo na yovayAro viNA taccaM // 2006 // tamhA jaM muttamuhaM taM taccaM dukkhasaMkhae'vassaM / muNiNo'NAvAhassa va NippaDiyArappasUio // 2007 // he saumya ! je pratyakSa sukha jaNAya che, te sukha nathI, paNa duHkha ja che, mAtra duHkhanA pratikArarUpe tenI vyavasthA karI che, eTale punyanuM phaLa paNa duHkharUpa ja che. jema rogopazAnti mATe kareluM auSadhapAna duHkharUpa chatAM sukharUpa manAya che, tema viSayasukha paNa duHkhanA pratikArarUpa hovAthI duHkharUpa chatAM sukha kahevAya che, tene je sukha kahevAya che te upacArathI kahevAya che ane e upacAra satya sukha vinA thaI zake nahIM. mATe je muktAtmAnuM sukha che, te ja avazya sarva duHkhano kSaya thavAthI, temaja nirAbAdha muninI jema niSpatikAra hovAthI satyasukharUpa che. 2005-2006-2007. - bhagavata - saumya ! prabhAsa ! A saMsAracakramAM puSpamALA-caMdana-aMganAdinA bhogajanya je sukha che, te sarva duHkha ja che. kemake strIsaMbhogAdi saMbaMdhI utsukatAthI thayela aratirUpa duHkhano, strIsaMbhogAdi pratikAra che, te pratikArarUpa hovAthI duHkharUpa chatAM paNa tene sukharUpe mUDha lokoe bheda pADyo che. eTale ke strIsaMbhogAdikane khasane khaMjavALavAnA sukhanI jema sukha mAnyuM che, ane zUlIpara caDAvavuM, zULa AvavuM, mastakamAM pIDA thavI, baMdhana vigerene duHkha mAnyuM che. prabhAsa - strIsaMbhoga-cakravartiAdi padanI prApti vigere svasaMvedya sukhane duHkha kahevuM, e to pratyakSa virUddha jaNAya che. bhagavaMta - e mohamUDhane pratyakSa hovAthI satya nathI. mohathI muDha thayelA prANIo te te vastunI prApti mATenI utsukatAthI thayela aratirUpa duHkhanA pratikArane mithyApaNe sukha mAne che, duHkhamAM paNa tene sukhanI kalpanA thAya che. khasane khaMjavALavAmAM ane apathya AhArane khAvAmAM sukha mAne che, tema viSayasukharUpa punyanuM phaLa paNa vastutaH duHkha ja che kAraNa ke jema koDha-daMDaharasa Adi rogopazAMti mATe ukALAnuM pAna, chedana-DaMbhana (DAma devo) vigere upAyo duHkhakArI chatAM paNa sukharUpa manAya che, tema te viSayasukha paNa utsukatAjanya aratirUpa duHkhanA pratikArarUpa hovAthI kharI rIte duHkha ja che. lokamAM tene sukha kahevAya che. paNa te sukha upacArathI kahevAya che, e upacAra satya nathI. paNa satya vastu jo na hoya to anyatra upacAra karI zakAto nathI, eTale ke jema satya siMha hovAthI ja anyatra koI vyaktimAM siMhapaNAno upacAra karAya che.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] agiyAramA gaNadharano vAda. [169 tema ahIM paNa saMsAranA viSayasukhamAM sukhano upacAra che, upacAra vinAnuM satya sukha to mokSamAM ja che; ane evuM sukha, punya-pApajanya sarva duHkhano kSaya thavAthI, viziSTa jJAnavAna nirAbAlamuninI jema nirUpama ane svAbhAvikapaNe siddhAtmAne ja utpanna thAya che. 2005 thI 2007. vaLI kaheluM che ke jeoe ahaMkAra tathA kAmane jItI lIdhA che, ane jeo mana, vacana, kAyAnA vikAra rahita che ane jeone paranI AzAo zAMta pAmI che, tevA bhAvita AtmAne ahIM ja mokSa che. jaha vA nANamayo'yaM jIvo nANovadhAi cAvaraNaM / karaNamaNuggahakArI savvAvaraNakkhae suddhI // 2008 // taha sokhamao jIvo pAvaM tassovaghAyayaM neyaM / puNNamaNuggahakAriM sokkhaM savvakhae sayalaM // 2009 // jaha vA kammakkhayao so siddhattAipariNaiM labhai / taha saMsArAIyaM pAvai tatto cciya suhaM ti // 2010 // jema anaMta jJAnamaya AtmA che, matijJAnAvaraNAdi te jJAnanA upaghAtaka che, ane Indriyo sUryanA prakAzane DhAMkanAra meghanA samUhamAM paDelAM chidranI jema jJAnamAM upakArI che, ane sarva AvaraNano kSaya thavAthI AtmAnI atyaMta jJAnazuddhi thAya che. tevI ja rIte anaMta sukhamaya AtmA che, pApa tenuM upaghAtaka che ane puca anuttara vimAnaparyata sukharUpa phaLa dvArA anugraha kare che, te sarva punya-pApano kSaya thavAthI AtmAne saMpUrNa nirUpama satya sukha prApta thAya che. athavA karmano kSaya thavAthI AtmA jema siddhatvAdi pariNati pAme che, tema karmano kSaya thavAthI saMsArAtIta nirUpama satyasukha paNa pAme che. 2008 thI 2010. saMsArika sukha-duHkhano AdhAra zarIra che, paNa mokSasukhano AdhAra zarIra nathI. e vAta batAve che. sAyA- sAyaMduklaM tabbirahammi ya jao suhaM teNaM / dehiM-diesu dukkhaM sokkhaM dehiM-diyAbhAve / / 2011 / / jo vA dehi-diyajaM suhamicchai taM paDucca doso'yaM / saMsArAIyamidaM dhammaMtarameva siddhisuhaM // 2012 // zAtA ane azAtA baMne duHkha ja che, teno abhAva thAya tyAre sukha thAya, tethI deha ane Indriyo che tyAM sudhI duHkha ja che ane kharuM sukha to deha tathA IndriyanA abhAve thAya che. athavA je deha ane Indriyajanya sukhane sukha kahe che, tenI apekSAe e (mokSamAM sukhano abhAva hovArUpa) doSa Ave, paNa A mokSasukha to saMsArAtIta che ane dharmAntarabhUta che. (temAM e doSa na Ave) 2011-2012. 22
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170] agiyAramA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 zAtA vedanIyarUpa punya-phaLa lokamAM sukha kahevAya che, te duHkharUpa ja che, te hamaNAM ja upara kahyuM che; ane azAtAvedanIyarUpa pApanuM phaLa te to nirvivAda duHkha ja che, eTale ke punya ane pApa ubhayanuM phaLa saMsAramAM duHkha ja che, paNa sukha nathI, evuM duHkha siddhAtmAone sarvathA nAza pAmyuM che, tethI temane svAbhAvika, nirUpama, anaMta sukha che ane saMsArI jIvone AdhArabhUta zarIra ane Indriyo hovAthI upara kahyA mujaba duHkha ja che. vAstavika sukha to zarIra ane Indriyono abhAva thAya tyAre ja prApta thAya che. athavA je saMsArane ja IcchanAra, paramArthane nahi jonAra, viSayAbhilASI, mohamUDhAtmA prANI hoya che, te zarIra ane Indriyajanya sukhane sukha mAne che, paNa mokSa sukhane sukha nathI mAnatA, kemake tevA sukhanI tene svapramAM paNa kalpanA nathI hotI, tevA jIvone pramANathI mokSanI pratIti karAvyA chatAM "mukatAtmA zarIra ane Indriyarahita hovAthI sukha rahita che" ema tevAonA pakSamAM doSa Ave, paNa je saMsArAtIta, sarvathA vilakSaNa, dharmAntarabhUta, anupama, akSaya, nirUpacarita mokSa sukhane ja sukha kahetA hoya, evA amArA jevAonA kathanamAM e doSa nathI Avato. 2011-2012. muktAtmAnuM jJAna ane sukha anitya nathI, paNa nitya che. kahamaNumeyaMti maI nANA -'NAbAhautti naNu bhaNiyaM / tadaNiccaM gANaMpi ya ceyaNadhammotti rAgo vva || 2013 || kayagAibhAvao vA nAvaraNA-''bAhakAraNAbhAvA / ppAya-kipha-mAssahAvo vA na dosoyaM 2014 ("muktAtmA sukhI che' ema) kyA anumAnathI mAnavuM ? ema pUchavAmAM Ave, to "jJAnI ane nirAbAdha hovAthI (te sukhI che.'') ema pUrve kaheluM ja che. jo ema hoya, to jJAna ane sukha cetanAno dharma hovAthI rAganI jema anitya che, athavA te kRtaka hovAthI anitya che. (ema kahevAmAM Ave to) AvaraNa ane duHkhanA kAraNanA hetuno abhAva hovAthI, muktAtmAne jJAna ane sukha anitya nathI, athavA sarva padArtha utpAda-vyaya-ane dhruva svarUpa hovAthI te doSa ahIM nathI lAgato. 2013-2014. prabhAsa :- siddhanA jIvo sukhI che, ema Apa kaho cho, te kyA pramANathI Apa kaho cho ? jo anumAnathI kahetA ho, to te anumAna kyuM che ? bhagavaMta :- prabhAsa ! kema bhUlI jAya che ? hamaNAM ja kahyuM che te pramANe jema "siddhanA jIvo jJAnI ane nirAbAdha hovAthI muninI jema atyaMta sukhI che." prabhAsa :- jo Apa ema kahetA ho, to te uparathI ema siddha thAya che ke muktAtmAnAM sukha ane jJAna cetanano dharma hovAthI, rAganI jema anitya che, athavA e sukha ane jJAna tapa vigere kaSTakArI anuSThAnathI utpanna thatA hovAthI. temaja te ghaTanI jema utpanna karAtAM hovAthI anitya che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] agiyAramA gaNadharano vAda. [171 bhagavaMta :- bhadra ! tArI e mAnyatA anucita che. muktAtmAnA jJAna ane sukha jo nAza pAme, to te anitya kahevAya, paNa te nAza pAmatAM nathI; kemake jJAnAvaraNanA udayathI jJAnano nAza thAya, ane azAtAvedanIyanA udayathI sukhano nAza thAya, A banne jJAnAvaraNa ane vedanIyakarma mithyAtvAdi baMdha hetuvaDe baMdhAya che, te hetu muktAtmAne nathI, tethI e ubhayanA abhAve, muktAtmAnA jJAna ane sukhano nAza nathI thato, paNa sadA avasthita rahe che. eTale te anitya kevI rIte kahevAya ? na ja kahevAya. vaLI cetananA badhA dharmo anitya nathI, kemake cetanagata dravyatva amUrtatva vigere dharmo nitya che, AthI "jJAna ane sukha cetanadharma hovAthI rAganI jema anitya che." e kathanamAM hetu anekAntika siddha thAya che. temaja kRtakAdi hetu paNa anekAMtika che. kemake ghaTano praasAbhAva kRtaka (karAyelo che, chatAM nitya che. tathA kRtakAdi hetu asiddha paNa che, kemake siddhanAM jJAna ane sukha svAbhAvika che. AvaraNa ane bAdhAnA kAraNano abhAva thavAthI je tirobhAvarUpe hatA te ja AvirbhAva pAmyA che, paNa ghaTAdinI jema karAyelA nathI, tema ja vijaLI-AdinI jema utpanna paNa thayA nathI, kemake meghanA paDalathI tirobhUta thayela candrajyonjhA athavA sUryaprabhA, e paDaLa dUra thavAthI AvirbhAva pAme, tethI te kaMI karAyela na kahevAya, paraMtu viziSTarUpe Avirbhata thayela kahevAya. temaja katakapaNAthI muktAtmAnAM jJAna ane sukha anitya ja che, ema kahI zakAya, kemake dareka samaye paryAyapaNe zeyano vinAza thatAM jJAnano paNa vinAza thAya che ane sukha paNa dareka samaye judA judA rUpe pariNAma pAme che ethI ubhayane kathaMcitta anitya kahevAmAM kaMI doSa nathI, kAraNa ke AtmA-AkAza-ghaTa-paTa vigere sarva vastuno samudAya utpAda-vyaya ne dhruva svabhAvavALo che. 2013-2014. have vedokta kathanathI, mokSanI ane nirUpama sukhanI siddhi kare che. naha vai sasarIrassa ppi'ppiyAvahatirevamAdi va yaM / tadamokne nAsammi va sokkhAbhAvammi va na jattaM / / 2015 / / naTTho asarIri cciya suha-dukkhAI piya-'ppiyAiM ca / tAiM na saMti naTuM phuDamasarIraM ti ko doso ? // 2016 // veyapayANa ya atthaM na suTu jANAsi tANa taM suNasu / asarIravvavaeso adhaNo bba sao nisehAo // 2017 // na nisehao ya annammi tabihe ceva paccao jeNaM / teNAsarIragahaNe jutto jIvo na kharasiMgaM // 2018 // "sazarIrIne sukha-duHkhano abhAva nathI" ItyAdi je kahyuM che, te mokSano abhAva, jIvano nAza ane (siddha jIvane) sukhano abhAva mAnavAthI ayogya Thare che. azarIrI eTale nAza pAmela (je nAza pAmela hoya te azarIrI kahevAya) ane evAne priyApriya eTale sukha-duHkha te sparzatA nathI, ema A padono artha mAnavAmAM zuM doSa che? he prabhAsa ! tuM e vedapadono artha sArI
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] agiyAramA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 rIte nathI jANato, te tuM sAMbhaLa. vidyamAnanA niSedhathI adhananI jema azarIrano vyapadeza che. eTale ke nazabdanA niSedhathI tevA ja prakAranA anya padArthamAM teno pratyaya thAya che. tethI azarIra kahevAthI muktajIva mAnavo yogya che, paNa gadheDAnA zIMgaDAnI jema abhAva mAnavo yogya nathI. 2015 thI 2018. vaLI :- "nada varasazarIraraya priyA-priyayorapatirita" "31zarIra vI vasaMta priyA-priye na pRzataH" ItyAdi je vedokta zruti che. te mokSano abhAva, mokSa avasthAmAM jIvano sarvathA nAza, ane muktAtmAne sukhano abhAva, ema mAnavAthI ayogya Thare che; kemake e ja zrutithI jIvakarmanA viyogarUpa mokSa, mokSamAM zuddha jIvanI vidyamAnatA ane muktAtmAne nirUpama anaMta sukha e traNe bAbato siddha thAya che. prabhAsa - azarIrano sarvathA nAza thavAthI nAza pAmela jIva kharazRMganI jema abhAvarUpa thAya che, evAne sukha-duHkhano sparza na thAya, e spaSTa jANI zakAya evuM che. tethI olavAI gayelA pradIpanI jema mokSa pAmela jIvano sarvathA nAza mAnavAmAM zo doSa che ! bhagavaMta - he AyuSyanuM prabhAsa ! tuM e veda padono artha barAbara nathI jANato tethI evo ayogya artha kare che, sAMbhaLa, teno artha A pramANe che. e padamAM ja avyaya che. te niSedhArthe che. di ane vai avyaya paMcamI arthe che, ane sazarIraraya padano artha zarIravALA jIvane, priyapriyacoravatarita eno artha sukha-duHkhano nAza. A sarvano samudita artha A pramANe thAya. jIva zarIravALo hovAthI tene sukha-duHkhano nAza nathI tathA 3rzarIrarI Adino artha A pramANe che, zarIrarahita evI mokSa avasthAmAM vasatA jIvane sukhaduHkha sparzatA nathI. arthAtuM jyAM sudhI jIva zarIrayukta che tyAM sudhI te sukha athavA duHkhathI kadIpaNa mUkAto nathI ane zarIrarahita muktAtmAne vedanIya karmAdino kSaya thavAthI sukha-duHkha kadIpaNa sparzatA nathI. A pramANe e padono artha thato hovAthI azarIra zabdathI mukta avasthAmAM rahelA vidyamAna jIvanuM ja kathana karyuM che, paNa sarvathA abhAvarUpa naSTajIvanuM kathana nathI karyuM, jema "dhanarahita devadatta" AmAM vidyamAna devadattane dhanano niSedha karyo, paNa avidyamAna evA kharazRMgane dhanano niSedha nathI karyo, AthI kaMI devadattano abhAva nathI siddha thato, tema azarIrazabdathI jIvano nAza na samajavo, paNa zarIrarahitapaNe mukta avasthAmAM lokAne te vidyamAna che. kAraNa ke jeno jyAM niSedha karAya che, te niSedha te amuka sthAne vidyamAna hoya eno ja karAya che, paNa kharazaMganI jema sarvathA avidyamAnano niSedha nathI karAto. jeno niSedha karAya, te anya sthAnamAM vidyamAna hoya, ema kema mAnI zakAya ? evI tane zaMkA thatI hoya, to jema "nabrAhmaNa" eTale je brAhmaNa nahi te abrAhmaNa, Ama kahevAthI brAhmaNa sivAya anya kSatriyAdi samajAya che. paNa sarvathA abhAva nathI samajAto, tevI rIte ahIM paNa "jene zarIra nahIM, te azarIra" ema kahevAthI zarIrI jevo anya azarIrI mukta jIva ja samajAya che, paNa teno sarvathA abhAva nathI samajAto. kAraNa ke bannemAM upayogadharma
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] agiyAramA gaNadharano vAda. [173 samAna che. tethI te apekSAe ubhayamAM sadezatA che. ubhayanI sadezatAmAM zarIra bAdhaka che, ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che; kemake zarIra to jIva sAthe kSIra-nIranI jema ekarUpa thaI gayela hovAthI eka ja che. A pramANe "ra" zabdanA niSedhathI tenI jevA ja padArthano pratyaya anya padArthamAM thAya che, paNa sarvathA abhAvamAM nathI thato, mATe azarIra zabdathI jIva ja samajavo, paNa kharaviSANanI jema abhAva na samajavo. 2015 thI 2018. have "vA vasanta" padano artha kahe che. jaM va vasaMtaM saMtaM tamAha vAsaddao sadehaMpi / na phusejja vIyarAyaM jogiNamiTe-yaravisesA // 2019 // vAva tti vA nivAo vAsahattho bhavaMtamiha saMtaM / bujjhA'va tti va saMtaM nANAivisiTThamahavAha // 2020 // na vasaMtaM avasaMtaM ti vA maI naasriirghnnaao| phusaNAvisesaNaMpi ya jao mayaM saMtavisayaMti // 2021 // je muktAvasthAmAM vidyamAna hoya tene tathA vA zabdathI sadehI vItarAga yogIne paNa ISTAniSTa vizeSo eTale sukha-duHkha sparzatAM nathI. athavA "vAva" zabda avyaya che ane "saMta" eTale (muktAvasthAmAM) vidyamAna evA jIvane tathA vA zabdathI sazarIrI vItarAgane athavA jJAnAdiguNa viziSTa vidyamAna jIva, tene sukha-duHkha sparzatAM nathI, ema jANavuM. nahi vasato te avasato arthAt "koIpaNa sthaLe na hoya." evo artha karavAmAM Ave to te ayogya che, kemake azarIra zabdathI (pUrve kahyA mujaba) jIva samajAya che ane sparzanA paNa vidyamAna viSayI ja mAnela che. 2019-2020-2021. vA vasanta" eTale lokAgre rahela. A vizeSaNathI azarIra zabdavaDe vAcya evA vidyamAna jIvanuM ja kathana karyuM che, paNa avidyamAna arthanuM pratipAdana nathI karyuM. kemake vasavAno-rahevAno dharma e vidyamAna padArthano che mATe jIvanA nAzarUpa mokSa nahIM, paNa jIvanI zuddha muktaavasthA te mokSa jANavo tathA rA zabdathI mAtra azarIrI jIva ja te vedanAthI mukta che, ema nahIM, paraMtu sadehI vItarAga-jeno moha upazAnta thayo hoya, athavA kSaya thayo hoya evA parama samAdhivALA yogI, te paNa tethI mukta kahevAya, tevAne paNa sukha-duHkha sparzatAM nathI. athavA "vA vasanta" zabdano "vAra satta" evo zleSa karIne vAva e avyayano artha athavA ane satta zabdano artha vidyamAna karIe, tyAre mokSamAM vidyamAna evA azarIrI jIvane sukha-duHkha sparzatAM nathI ane tAva zabdathI pUrvokta vItarAga yogIne paNa te sparzatAM nathI. athavA vA-3ra-satte evo zleSa karIe. temAM avadhAtunA rakSaNa-gati-prIti vigere ogaNIsa artha thAya che, ane je dhAtu gativAcaka hoya che, te dhAtu jJAnavAcaka paNa hoya che, tethI azarIrI hovA chatAM muktAvasthAmAM vidyamAna evo jIva, athavA jJAnAdiguNa viziSTa
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174]. agiyAramA gaNadharano vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 evo vidyamAna azarIrI jIva, tene sukha-duHkha sparzatAM nathI ane vA zabdathI pUrve kahela vItarAgane paNa te sukha-duHkha sparzatAM nathI. prabhAsa - e pramANe zabdamAMnA akSarono vizleSa karIne svAbhipreta arthanI siddhi mATe judA judA vyAkhyAna huM paNa karI zakuM chuM. ethI potAne anukULa Apa kaho cho, tevA prakAranI mokSanI siddhi nathI thatI, kemake "31zarIra vA varasanta" e padamAMnA vA vasanta zabdano vA 3varasanta evo vizleSa karIne je koI paNa sthaLe na hoya te, evo artha karIe, to azarIrI evA jIvano mukhtAvasthAmAM abhAva hovAthI tene sukha-duHkha sparzatAM nathI. AvA arthathI mokSano ane jIvano abhAva paNa siddha thAya. bhagavaMta - tAro e artha ayogya che, kemake "jene zarIra na hoya, te azarIrI" e pramANe azarIrano artha karatAM muktAvasthAmAM jIvanI vidyamAnatA samajAya che, tethI ahIM akArano prazleSa karIne vyAkhyA karavI yogya nathI. vaLI "sukhaduHkha sparzatAM nathI." e vAkyamAM sparzanArUpa vizeSaNa che, te azarIrInuM che, jo azarIrI zabdano artha jIvano abhAva, evo karavAmAM Ave to e vizeSaNa nirarthaka gaNAya, kemake "vaMdhyAnA putrane sukha-duHkha sparzatAM nathI." AmAM abhAvarUpa vaMdhyAputrane sparzanArUpa vizeSaNa nakAmuM che. tema ahIM paNa nakAmuM ja thAya, tethI azarIra eTale je muktajIva tene ja e vizeSaNa yukta che. mATe "vA varasanta" evo prazleSa karIne vyAkhyA karavI ayogya che. paNa je pramANe ame vyAkhyA karI te ja yogya che. AthI jIva tathA kArmaNa zarIranA viyogarUpa mokSanI ane mukta jIvanI vidyamAnatA siddha thAya che. paNa jIvano niSedha karavAthI to pUrvokta zruti ja nirarthaka thAya che. 2019-2020-2021. muktAvasthAmAM sukhanA sadbhAvanI siddhi ane upasaMhAra. evaM pi hojja mutto nissuha-dukkhattaNaM tu tadavatthaM / taM no piya-'ppiyAI jamhA puNNeyarakayAiM // 2022 // nANAbAhattaNao na phusaMti vIyarAgadosarasa / tassa piyamappiyaM vA muttasuhaM ko pasaMgo'ttha ? // 2023 // (288) chinnama saMsIma ninara-marapavipramuof I so samaNo pavvaio tihiM saha khaMDiyasaehiM // 2024 // 641 // astu e pramANe muktAtmA bhale hoya, paraMtu te sukha-duHkha rahita hovAthI tene priyApriya sparzatA nathI, eTale sukha-duHkha to nathI e vAta to nakkI che-ema kahevAmAM Ave, to te ayukta che, kemake priyA-priya e punya-pApakRta che, tathA jJAnI ane nirAbAdha hovAthI rAgaSarahita te muktAtmAne priyA-priya sparzatA nathI, paNa temane svabhAvika muktisukha hoya che, eTale temane sukhano abhAva kahevAnuM kaMIja prayojana nathI. e pramANe jarA ane maraNathI mUkAyelA
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] agiyAramA gaNadharano vAda. [175 zrI jinezvare temanA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA traNaso ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. 2022-2023-2024. prabhAsa :- astu Apa kaho cho tevo muktAtmA hoya ane ethI jIvakarmanA viyogarUpa mokSa, tathA temAM AtmAnI vidyamAnatA hoya e paNa huM mAnuM chuM, paraMtu "siddhanA jIvo sukhaduHkha rahita che" ema je meM pUrve zrutithI kahyuM che, te mujaba "azarIrIne priyA-priya sparzatA nathI'' evA vacanathI muktAtmAne sukhano to abhAva ja siddha thAya che. bhagavaMta :- jIvone priya apriya, eTale sAMsArika sukha-duHkha che, te to punya-pAparUpI karmajanya che ane e punya-pApa muktAtmAne sarvathA kSaya pAmelA che, tethI temane sAMsArika priyApriya na sparze, e yogya ja che, paraMtu ethI kaMI muktAtmAne sukhano abhAva na mAnI levo, kAraNa ke rAga-dveSarahita muktAtmA utkRSTajJAnI ane nirAbAdha hovAthI, temane svAbhAvika ane nirUpama mokSasukha hoya che, vaLI te prApta thayeluM sukha punaH nAza paNa nathI pAmatuM. athavA "azarIrIne priyA-priya sparzatA nathI" e kathanathI muktAtmAne sukhanoabhAva siddha karavA mATe vivAda karavo ja nakAmo che, kemake punya-pApajanita priyA-priyano abhAva thavAthI muktAtmAne te sAMsArika sukha duHkhano sparza na thAya, e spaSTa ja che, mATe Asanna kalyANi ! bhadra ! prabhAsa ! "maiM divai zarIraraca' ItyAdi vedanA padothI jIva ane kArmaNa zarIranA viyogarUpa mokSa, mokSamAM jIvanI vidyamAnatA, ane punya-pApano kSaya thavAthI utpanna thayelAM muktAtmAne svabhAvika apratipAti sukha A traNe bAbato siddha thAya che. - vaLI "narAmartha vaitat sarva canaddotram" eTale maraNakALa paryaMta agnihotra karavo. A vedavAkyamAM mokSahetubhUta kriyAnA AraMbhano kALa batAvyo nathI, tethI je tuM mokSanA saMbaMdhe zaMkA kare che, tArI te zaMkA paNa ayogya che, kemake temAM vA zabdano avi artha hovAthI te padano artha evo che, ke jIvanaparyaMta-sarva kALa sudhI paNa agnihotra karavo ane vA zabdathI mokSanI IcchAvALAe mokSa hetu anuSThAna paNa karavuM. A pramANe vizvabaMdhu zrI jinezvaradeve vedokta zrutithI ane yuktio vaDe mokSanI siddhi karIne prabhAsanA saMzayano cheda karyo, eTale temaNe potAnA traNaso ziSyo sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. 2022-2023-2024. ahIM agiyAramA gaNadharano vAda samApta thayo ane e samApta thavAthI badhA gaNadharonA vAdanI samApti thaI. have uparokta gaNadharonI utpattinA kAraNabhUta kSetra-kALAdi agiyAra dvAro jaNAvavA dvAragAthA kahe che. (287). ette Ane name gottamacAra-jI3matyapariyANa | vatiya A gAma parinijvALe tava ceva 202164rI
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNadharonA agiyAra dvAra. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (gaNadharonI utpatti AdinA kAraNabhUta) kSetra-kALa-janma-gotra-gRhasthAvAsa paryAyachadmasthaparyAya-kevaLI paryAya-sakalaAyuSya-Agama-nirvANa samaya-ane nirvANa samayano tapa A (A agiyAra bAbato have kahevAze.) 643 thI 653 niyuktinI gAthA bhASyakAre vyAkhyA nathI karI te kahe che. 176] kSetradvArano avayavArtha. (190) magahA gobbaragAme jAyA tipaNe goyamasagottA / hollA sanniveze nAmo viJatto sunno 36 ||64rUzI (191) morIyasannivese do bhAyaro maMDamoriyA jAyA / ayalo ya kosalAe mahilAe akaMprio jAo ||644 || (192) tuMgIya sannivese meyajjo vacchabhUmie jAo / bhagavaMpiya ppabhAso rAyagihe gaNaharo jAo ||645|| artha :- pahelA traNa IndrabhUtiAdi gautamagotrIya gaNadharo magadhadezamAM gobara gAmanI aMdara janmyA. kollAgasannivezamAM vyakta tathA sudharma gaNadhara janmyA naMDika ne maurya e be bhAI maurya sannivezamAM janmyA. acalagaNadhara kozalAmAM ane akaMpita gaNadhara mithilAmAM janmyA. vatsabhUmi (udayananA kozAMbI-dezamAM) puMgika sannivezanI aMdara metArya gaNadhara janma pAmyA ane bhagavAna prabhAsagaNadhara rAjagRha nagaramAM thayA. 643 thI 645. kALadvArano avayavArtha. ( 193) jeTThA kittiya sAI savaNo hatthuttarA mahAo ya / rohiNi uttarasADhA migasira taha assiNI pUso || 646 // artha :- jayeSThA-kRtikA-svAti-zravaNa-hastottarA athavA uttarAphAlgunI-maghA-rohiNIuttarASADhA-mRgazira-azvinI tathA puSya e nakSatromAM anukrame IndrabhUti Adi gaNadharono janma thayo hato. 646. gaNadharonA mAtA-pitAnA nAma ( 194) vasumUI dhamitte dhammila dhaNadeva morie ceva / deve vasUya datte bale ya piyaro gaNaharANaM // 647 // (195) puhavI ya vAruNI bhaddilA ya vijayadevA tahA jayaMtI ya / dAya varuNadevA abhaddAya ya mAyaro ||648 || artha :- vasubhUti, dhanamitra, dhammila, dhanadeva, maurya, deva, vasu, datta ane bala e gaNadharonA pitA jANavA.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gaNadharonA agiyAra dvArA [177 temAM IndrabhUti Adi traNenA pitA vasubhUti che ane bAkInA gaNadharonA pitA anukrame dhanamitrAdi jANavA. pRthivI, vArUNI, bhadrilA, vijayadevA, jayantI, naMdA, varUNadevA ane atibhadrA. e gaNadharonI mAtAo jANavI. pahelA traNanI mAtA pRthivI che ne bAkInAonI anukrame bIjI vArUNI Adi che. temAM vijayAdevA maMDika ne maurya baMnenAM pitA bhinna hovA chatAM eka ja mAtA che. vijayadevAno pahelo pati dhanadeva maraNa pAmavAthI te mauryanA gharamAM rahI. AthI bhinna pitA chatAM bannenI mAtA eka hatI. te vakhate te dezamAM te kALe te rIte anya gRhamAM sthAna karavAmAM kaMI virodha nahi hoya. 647-648. gotrakAra. (196) tiNNi ya goyamagottA bhAradA aggivesa vAsiTThA / kAsava goyama hAriya koDiNNadugaM ca gottAiM // 649 // artha - IndrabhUti Adi pahelA traNa gaNadharo gautamagotrIya che. vyakta-sudharma-ne maMDika anukrame bhAradvAja-agnivaizyAyana-ne vAziSTa gotrIya che, maurya-akaMpita-ne acala bhrAtA e traNa anukrame kAzyapa-gautama ne hArItagotrIya che ane metArya tathA prabhAsa e be kauDInyagautrIya che. 649. agAra paryAyadvAra. (197) paNNA chAyAlIsA bAyalA hoi paNNa paNNA ya / tevaNNa paMcasaTThI aDayAlIsA ya chAyAlA // 650 // (198) chattIsA solasagaM agAvAso bhave gaNaharANaM / chaumatthayapariyAgaM ahakkama kittaissAmi // 651 // artha - pacAsa varSa, chetAlIsa varSa, beMtAlIsa varSa, pacAsa varSa, pacAsa varSa, tepana varSa, pAMsaTha varSa, aDatAlIsa varSa, beMtAlIsa varSa, chatrIsa varSa ane soLa varSa parvata, anukrame IndrabhUti Adi gaNadharono gRhavAsa jANavo. have pachI anukrame chaghasthaparyAya kahevAze. 650-651. chavastha paryAyAra. (199) tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla coddasa dugaM ca / NavagaM bArasa dasa aTTagaM ca chaumatthapariyAo // 652 // (200) chaumatthaparIyAgaM agAvAsaM ca vogasittANaM / savvAugassa sesaM jiNApariyAgaM viyANAhi // 653 // jiNa-gaNaharaniggamaNaM bhaNiyamao khittaniggamAvasaro / kAlaMtaraMgadarisaNaheu tu vivajjao taha vi / / 2026 // 23
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178] gaNadharonA agiyAra dvAra. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 artha - trIsa, bAra, dasa, bAra, betAlIsa, cauda, be, nava, bAra, dasa ane ATha varSa parvatano IndrabhUti Adino chAsthaparyAya jANavo. sarva AyuSyamAMthI chadmasthaparyAya ane gRhavAsaparyAya bAda karatAM zeSa je rahe, te kevaLI paryAya jANavo. dupara-653. zrI jinezvaradeva ane gaNadharanuM nirgamana kahevAthI, dravyanirgama dvAra kahyuM; have kSetranirgama dvAra kahevuM joIe; paraMtu kALa e dravyanI aMtaraMgapaNe jaNAto hovAthI, prathama kALadvAra kahIne pachI kSetranirgama dvAra kahIzuM. 2016. 654 thI 659 sudhInI gAthA paNa bhASyakAre nathI lIdhI te ahIM laIe chIe. (201) bArasa solasa aTThAraseva aTThAraseva advaiva / solasa sola tahekavIsa coda sole ya sole ya // 654 // (202) bANauI cauhattarI sattari tatto bhave asII ya / egaM ca sayaM tatto tesII paMca NauI ya // 655 / / (203) attariM ca vAsA tatto bAvattariM ca vaasaaiN| bAvaTThI cattA khalu savvagaNaharAuyaM eyaM // 656 // (204) savvee mAhaNA jaccA savve ajjhAvayA viU / savve duvAlasaMgI ya sabve coddasapunviNo // 657 // (205) pariNivvuyA gaNaharA jIvaMte NAyae NavajagaNAu / iMdabhUI suhammo ya rAyagihe nibbue vIre // 658 // (206) mAsaM pAovagayA savve'viya sabya laddhisaMpannA / vajjarisahasaMghayaNA samacauraMsA ya saMThANe // 659 / / bAra, soLa, aDhAra, aDhAra, ATha, soLa, soLa, ekavIsa, cauda, soLa ane soLavarSano anukrame IndrabhUti Adino kevaLIparyAya che. bANa varSa, cumotera, sIttera, eMzI, ekaso, tyAzI, paMcANuM, aThayotera, bahotera, bAsaTha, ane cALIza varSanuM anukrame badhA gaNadharonuM sarvAyu jANavuM. badhA gaNadharo jAtivaMta brAhmaNo hatA, vaLI teo vidvAna adhyApako temaja dvAdazAMgI ane caudapUrvane dhAraNa karanArA hatA, nava gaNadharo zrI vIra bhagavaMtanI hayAtImAM mokSa pAmyA ane IndrabhUti tathA sudharmasvAmI, zrI mahAvIra prabhu nirvANa pAmyA pachI rAjagRhamAM mokSe gayA. badhAe gaNadharo eka mAsanuM pAdapopagamana aNasaNa karyuM hatuM tathA sarvalabdhiyukta, vajIrUSabhanArAca saMghayaNavALA ane samacaturagnasaMsthAnavALA hatA. 654-659.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] kALa zabdanI vyutpatti. have kALanuM dravyAntaraMgapaNuM tathA kALazabdanI vyutpatti kahe che. jaM vattaNAiruvo vatturaNatyaMtaraM mao kAlo / AhAramittameva u khettaM teNaMtaraMgo so / 2027 // kalaNaM pajjAyANaM kalijjae teNa vA jao vatyuM / kalayaMti tayaM tammi va samayAikalAsamUho vA / / 2028 / / so vattaNAiruvo kAlo davvarasa ceva pajjAo / kiMcimmettaviseseNa davvakAlAivavaeso || 2029 / / je vartanAdirUpa kALa che, te dravyathI anarthAntarabhUta mAnela hovAthI dravyanI atyaMtara che ane kSetra to mAtra teno AdhAra che navA purANAdi paryAyonuM jethI kathana thAya te, athavA je chate vArSikAdirUpe vastu jaNAya te, athavA samayAdi kaLAono samUha te kALa, e vartanAdirUpa kALa, dravyano paryAya ja che, paNa kiMcitmAtra vizeSanI apekSAe dravyakALa-ahvAkALa Adi vyapadeza karAya che. vartanA-pariNAma-kriyA-paratva-aparatve A sarva kALakRta che, tethI te kALanA liMga tarIke che. temAM navA-purANAdirUpe te te bhAve niraMtara vartavuM te varlDanA kahevAya ane navA paryAyanI je prApti thAya te pariNAma kahevAya. Avo pariNAma vAdaLAM vigeremAM AdimAna che, ane candravimAna vigeremAM anAdi che. eka sthaLathI bIjA sthaLe javArUpa dezAMtara prApti te kriyA, devadattathI yajJadatta pahelA janmyo hovAthI para kahevAya ane yajJadattathI devadatta pAchaLa utpanna thayela hovAthI apara kahevAya. A cAre lakSaNavALo vartanAdirUpa kALa dravyathI abhinna che. ane kSetra to dravyano AdhAra mAtra che, tethI kALa padArtha dareka dravyanI apekSAe aMtaraMga che, ane kSetra dravyanI bahArache. A kAraNathI dravya nirgama kahyA pachI nirdezAnusAre kSetra nirgama kahevo joIe, te chatAM prathama kALanirgama kahIe chIe. navA-purANAdi athavA samayAdi paryAyonuM kathana karavuM te kALa, A mAsika che, A vArSika che, A zaradaRtu saMbaMdhI che, ItyAdirUpe vastu jenAthI jaNAya te kALa. athavA te kALa chate ja A mAsika che, A sAMvatsarika che, ItyAdirUpe vastu jaNAya che mATe kALa kahevAya. athavA samayAdi kaLAono samUha te kALa, te vartanAdirUpa kALa dravyano paryAya ja che, paraMtu kiMcitmAtra vizeSa vivakSAthI dravyakALa-addhAkALa-yathAyuSya-kALa Adi vyapadeza karAya che. 2027 thI 2029. have dravyakALAdinA bhedo kahI, bhAvakALa jaNAvI A adhikAramAM karyo kALa levo che te he che. (207) davve addha ahAuya uvakkame desa - kAlakAle ya / [179 taha ya pamANe vanne bhAve, pagayaM tu bhAveNaM ||2030||660||
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180] kALanA dravyakAlaAdi bhedo. (208) ceyaNamaceyaNassa va davvassa ThiI u jA cauvigappA / sA dor3e vAto JadavA viyaM yaM cevaM ra0rUzA66|| dravyakALa-adhyAkALa-yathAyuSyakALa-upakramakALa-dezakALa-maraNakALa-pramANakALa-varNakALa ane bhAvakALa, evI rIte nava prakAre kALa jANavo. temAM ahIM bhAvakALa adhikRta che. cetana athavA acetana dravyanI je cAra prakAranI sthiti, te dravyakALa che; athavA e dravyo ja dravyakALa che. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 2030-2031. nAma ane sthApana kALa sukhe samajAya evA che, tethI tenI vyAkhyA mUkIne zeSa dravyAdi nava bhedo kALanA che, te kahe che. temAM prathama vartanArUpakALa te dravyakALa kahevAya. sUrya-candranI gatithI pragaTa thato aDhIDhIpAntaravartI je kALa te aAkALa devAdinA jIvanarUpa kALa te yathAyuSyakALa Icchita arthane dUrathI najIka lAvavArUpa kALa te upakramakALa. ISTavastunI prApti thavArUpa avasa2kALa te dezakALa. maraNa pAmavArUpa kALa te mRtyukALa. divasa-rAtrirUpakALa te pramANakALa. zyAmavarNa te varNakALa ane audayikAdi bhAvanA sAdi-saparyavasAnAdi bheda te bhAvakALa. ahIM prastutamAM bhAvakALano adhikAra che; ane bAkInA dravyakALAdi to kALanA bheda hovAthI ja ahIM prarUpyA che. deva-nArakAdi sacetana ane pugaLa skaMdhAdi acetana dravyanI avasthAnarUpa sthiti sAdisaparyavasAnAdi bhede cAra prakAre che. te sthiti dravyano paryAya hovAthI dravyakALa kahevAya, athavA sacetana acetanarUpa edravya ja dravyakALa kahevAya, kemake paryAya ane paryAyavAn banne abhinna hoya che. 2030-2031.0 dravyakALa ane tenI cAra prakAranI sthiti bhASyakAra kahe che. davvassa vattaNA jA sa davvakAlo tadeva vA davvaM / na hi vattaNAvibhiNNaM davvaM jamhA jao'bhihiaM ||2032|| sutte jIvA jIvA samayA -''valiyAdao pavuccati / davvaM puNa sAmannaM bhaNNai davvaTTayAmettaM // / 2033 // * jo ke A bhAvArtha bhASya gAthA 2034 mAM lIdho che. 2031 mI gAthA pachI nIcenI eka gAthAnI bhASyakAre vyAkhyA nathI karI. (209) gai siddhA bhaviyAyA abhaviya puggala aNAgayaddhA ya / tayaddha tinni kAyA jIvAjIvATThiI cauhA ||662 || artha :- gati, siddha, bhavya ane abhavyanI epakSAe sAdisaparyavasitAdi cAra prakAre jIvanI sthiti che; ane pugaLa, anAgatakALa, atItakALa, tathA dharmAdi traNa astikAyanI apekSAe sAdisaparyavasitAdi cAra prakAre ajIvanI sthiti che. 662.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] kAlanA dravyakAlaAdi bhedo. [181 sura-siddha-bhabba-'bhavvA sAi-sapajjavasiyAdao jIvA / khaMdhANAgayatIyA nabhAdao ceyaNArahiyA // 2034 // dravyanI je vartanA te dravyakALa athavA e dravyo ja dravyakALa che; kema ke dravya vartanAthI bhinna nathI. e mATe sUtramAM kahyuM che ke jIvA-jIva dravyo ja samayAvalikAdi bheda kahevAya che. jIvAjIvane sAmAnyathI dravya kahevAya che, te to dravyartha mAtrathI ja kahevAya. deva-siddha-bhavya ane abhavyanI apekSAe sacetana-jIva dravyanA sAdi-saparyavasitAdi cAra prakAranI sthiti che. tathA skaMdha-atItakALa ane AkAzAdinI apekSAe acetana-ajIva dravyanI paNa cAra prakAranI sthiti che. 2032-2033-2034. sAdi-sAntAdirUpa dravyanI vartanA te dravyakALa kahevAya che athavA e sacetana-acetanarUpa dravya ja dravyakALa kahevAya che, kemake vartanA-pariNAmAdi thakI dravya juduM nathI. te mATe AgamamAM kahyuM che ke- "mirtha maMte ! vAri pavu ? mocamA ! MvA va 3LavA jevuM." he bhagavaMta kALa kone kahevAya ? gautama ! jIvo ane ajIvo ja kALa che. A pramANe Agama jIvAjIva dravyone ja samayaAvaLikAdirUpe kALa kahela che. paNa dravyarUpe to dravyArthapaNAthI ja mAtra teone sAmAnyapaNe dravya kahevAya che. mATe e dravya ja dravyakALa kahevAya che. e sacetana acetanarUpa dravyanI sthiti cAra prakAre che. temAM deva-nArakI-tiryaMca ane manuSyarUpa paryAyanI apekSAe jIvanI sAdi-sAtta sthiti che, amuka eka siddhanI apekSAe sAdi-anA sthiti. bhavyajIvonI apekSAe anAdi-sAntasthiti, kemake teo siddha thAya tyAre te bhavya paNa na kahevAya ane abhavya paNa na kahevAya, tethI siddhatva prApta thatAM teonuM bhavyapaNuM samApta thAya che ane abhivyajIvonI apekSAe anAdi-ananta sthiti che, A pramANe sacetana dravyanI sAdisAMta vigere cAra prakAranI sthiti che. e ja pramANe cAra prakAranI sthiti acetana dravyanI paNa che. jema ke dviaNukAdi skaMdhanI sAdi-sAMta sthiti, kemake evA dviaNukAdi pugala dravyanI vadhAremAM vadhAre asaMkhyAtA kALaparyantanI sthiti kahI che. tathA bhaviSyakALanI apekSAe sAdi-ananta sthiti. bhUtakALanI apekSAe anAdi-sAMta sthiti. AkAza-dharmAstikAya adharmAstikAya vigerenI apekSAe anAdi-ananta sthiti. e pramANe cetanArahita ajIvadravyanI paNa cAra prakAranI sthiti che. A banne prakAranA dravyanI sthiti te dravyakALa kahevAya che. 2032 thI 2034. have addhAkALanuM svarUpa ane tenA bheda kahe che. sUrakiriyAvisiTTho godohAikiriyAsu nirvekkho| addhAkAlo bhaNNai samayakrettammi samayAI // 2035 // (220) samayA-DaDatiya muhurA divasamoratta-va-mAsA cA saMvacchara-juga-paliyA sAgara-osappi-paliyaTTA // 2036 // 663 // sUryakriyAviziSTa ane godohAdyAtmaka kriyAmAM nirapekSa, je samayakSetramAM samayAdirUpe kAla
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182] addhAkALanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pravarte che, te addhAkALa kahevAya che.(tenA A bhedo che.)samaya AvalikA-muhUrta-divasa-ahorAtrapakSa-mAsa-varSa-yuga-palyopama-utsarpiNI-avasarpiNI-ane pudgalaparAvarta. 2035-2036. merUnI cAre dizAe sUrya-caMdra vigerenA bhramaNarUpa gatikriyA vaDe pragaTa karAto, aDhIdviIpa ane be samudramAM je samayAdirUpa kAla pravarte che, te addhAkALa kahevAya che. A aDhIdviIpa ane be samudrarUpa samayakSetra sivAya anyatra sUrya vigerenI gatikriyAno abhAva hovAthI tyAM addhAkALa kahevAto nathI; kemake tyAMto kriyA ja pariNAmavatI hovAthI kALa kahevAya che. uparokta je addhAkALa te godoDAdyAtmaka kriyAnI apekSA rAkhato nathI, paraMtu sUrya vigerenI gatikriyAnI apekSA rAkhe che. eTale ke gatimAnuM sUrya potAnA kiraNo vaDe jeTalA kSetrane prakAzamAna kare, teTalA kSetrane divasa ane te sivAyanA kSetrane rAtri kahevAya che. A rAtri athavA divasano ati sUkSma aMza te samaya, tevA asaMkhyAtA samayanI Avali ItyAdirUpe pravartelo kALa sUryAdinI gati sivAya anya kriyAnI apekSA nathI rAkhato. nirvibhAga(jenA bhAga na thaI zake)paramasUkSma kALano aMza te samaya kahevAya che. te siddhAMtamAM kahelA kamaLanA so pAMdaDAnA ane jIrNa sADInA phADavAnA daSTAMtathI jANavo. evA asaMkhyAta samaye eka AvaLI thAya. be ghaDIrUpa kALa te muhUrta kahevAya. sUrya kiraNothI prakAzita AkAza khaMDarUpa, athavA cAra prahArAtmaka je hoya te divasa ane sUrya kiraNothI aspaSTa AkAza khaMDa, athavA bIjA cAra prahArAtmaka je hoya te rAtri, e ubhaya maLIne ahorAtra kahevAya. paMdara ahorAtra maLIne eka pakSa. be pakSano eka mAsa. bAra mAsanuM eka varSa.pAMca varSe eka yuga. asaMkhyAta yuge eka palyopama. daza koDIkoDIpalyapame eka sAgaropama. dasa koDIkoDI sAgaropame eka utsarpiNI. teTalA ja sAgaropame eka avasarpiNI ane anantI utsarpiNI tathA avasarpiNI maLIne eka pudgalaparAvarta thAya. A pugalaparAvartanA dravyAdi bheda che, te anya granthothI jANI levA. 2035-2036. have yathAyuSkakALanuM svarUpa tathA tenA bheda kahe che. AuyametavisiTTho sa eva jIvANa vttaannimo| bhaNNai ahAukAlo vattai jo jacciraM jeNa / / 2037 // (22) neraNaya-tirica-mag3-revA garca tu gaM ne ! - nittiyamannama pati 33 3 ra0rU8dadajI te ja pUrvokta vartanAdimaya addhAkALa AyuSyamAtrathI viziSTa hoya ane jeTalA kALaparyanta - je jIva je AyuSyayukta varte, te te jIvono yathAyuSkakALa kahevAya che. nArakI-tiryaMca-manuSya ane deva AyumAMthI koI paNa Ayu je jIve je prakAre pUrvabhavamAM bAMdhyuM hoya, tene tevA vipAkathI anubhavavuM. e yathAyuSkakALa kahevAya che. 2037-2038. - pUrvokta vartanAdimaya addhAkALa nArakAdi AyuthI viziSTa hoya tyAre te ja yathAyuSyakALa kahevAya che. eTale ke je jIve Arta-raudradhyAnAdi prakAre jeTalA kALaparyantanuM AyuSya bAMdhyuM hoya,
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] upakama kALanuM svarUpa. [183 teTalA kALaparyanta te jIvane te AyuSyane vipAkathI anubhavavAno kALa te yathAyuSkakALa kahevAya che. arthAtu pUrvabhavamAM bAMdheluM narakAyu nArakIpaNe vipAkathI anubhavAya te narakAyukALa. tiryaMcanuM Ayu tiryacapaNe vipAkathI anubhavAya te tiryaMca AyukALa. manuSyAya bAMdheluM hoya, te manuSyAyapaNe vipAkathI anubhavAya te manuSyAyukALa. ane devAyuM bAMdheluM hoya, te devAyupaNe vipAkathI anubhavAya te devAyukALa kahevAya. ema yathAyuSkakALa cAra prakAre che. 2037-2038. have upakramakALanuM svarUpa ane tenA bheda kahe che. jeNovakkAmijjai samIvamANijjae jao jaM tu / sa kilovakkamakAlo kiriyApariNAmabhUiTTho // 2039 / / (212) duvihovakkamakAlo sAmAyArI ahAuyaM ceva / sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge // 2040 / 665 / / 1. 2040 mI gAthA pachI nIcenI 666 thI 723. gAthAonI bhASyakAre vyAkhyA nathI karI. je vaDe upakrama karAya eTale dUra rahelI vastu najIka lavAya te (upacArathI)upakrama kALa kahevAya. ane e ghaNI ghaNI kriyAnA pariNAmathI ghaNo thAya che. e upakramakALa be prakAre che. sAmAcArI upakrama kALa ane yathAyuSTha upakramakALa (temAM)oghasAmAcArI-dazavidha sAmAcArI ane padavibhAga sAmAcArI. ema sAmAcArI upakramakALa traNa prakAre che. 204). dUra rahelI vastune te te upAyabhUta evI kriyAvizeSavaDe najIka lAvavI te upakrama kahevAya. athavA je sAmAcArI vigere vastune najIka lAvavI te sAmAcArI vagereno upakrama kahevAya, te upakramano je kALa, tene upacArathI upakramakALa kahevAya, te upakramakALa ghaNI kriyAonA pariNAmathI ghaNA bhede thAya che. uparokta upakramakALa be prakAre che. eka sAmAcArI upakramakALa ane bIjo yathAyuSka upakrama kALa. temAM ziSTa puruSoe Acarela kriyAono samUha te sAmAcArI kahevAya. tevI sAmAcArI pUrvo jevA uparanA zrutamAMthI ahIM uttarAdhyayanAdimAM ke AvazyakAdimAM lAvavI te sAmAcArI upakrama kahevAya. ane teno je kALa te upacArathI sAmAcArI upakramakALa kahevAya tathA dIrghakALe bhogavavA yogya AyuSyane thoDA ja kALamAM bhogavIne khapAvavuM te yathAyuSka upakrama kahevAya ane teno je kALa te upacArathI yathAyuSka upakramakALa kahevAya. matalaba ke sAmAcArI dvArA je kALano upakrama thAya te sAmAcArI upakramakALa ane AyuSyanA upakrama vaDe je kALano upakrama thAya te yathAyuSka upakramakALa kahevAya. ahIM sAmAcArI traNa prakAre che. pahelI ogha sAmAcArI, te sAmAnyathI paDilehaNa Adi sAdhu sAmAcArI kahevArUpa oghanirTuktithI jANavI.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184] sAmAcArInA bhedo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bIjI davidhasAmAcArI, te icchAkAra-mithyAduSkRtAdi dasa prakAranI sAdhusAmAcArI mULa AvazyakaniryuktithI jANavI. trIjI pavibhAga sAmAcArI, te cheda sUtro jANavAM. A vividha sAmAcArImAMnI prathama ogha sAmAcArI, navamA pUrvagata AcAra nAmanI trIjI vastunA vIsamA prAbhRtAntargata oghaprAbhRtaprAbhUtamAMthI uddharIne paramopakArI karuNALu pUrvAcAryoe, vartamAna samayanA alpa buddhi tathA alpa AyuvALA sAdhuonA upakAra mATe oghaniryukti nAmano saMkSipta grantha racyo te che kemake upara kahelA zrutanuM adhyayana A kALanA jIvo karI zake nahi ane AgaLa upara te zruta viccheda thaze-ema jANIne kRpALu AcAryoe anugraha karavA mATe uparanA zrutathI uddharIne oghaniryuktirUpe karIne ApI. davidha sAmAcArI, uttarAdhyayana sUtranA chavvIsamA adhyayanamAMthI uddharIne, thoDA vakhatanA ja cAritra grahaNa karelA ane te zrutanuM adhyayana na karI zake evA sAdhuo para upakAra karavAne mATe "icchA-micchAdi" saMkSiptapaNe racIne ApI ane chedagraMtha saMbaMdhI pavibhAga sAmAcArI, navamA pUrvamAMthI uddharIne ApI che.2039-2040. (213) icchA micchA tahAkAro AvasiyA ya nisIhiyA / ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimaMtaNA / / 666 / / (214) uvasaMpayA ya kAle sAmAyArI bhave dasahA / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vocchaM ||667 // (215) jar3a abbhatthejja paraM kAraNajAe karejja se koI / tatthavi icchAkArona kappar3a balAbhiogo u / / 668 / / (216) abbhuvagamaMmi najjai abbhattheUNa vaTTai paro u / aNigUhiyabalavirieNa sAhuNA tAva hoyavvaM // / 669 / / (217) jaI hujja tassa aNalo kajjassa viyANatI Na vA vA NaM / gilANAIhiM vA hujja viyAvaDo kAraNehiM so || 670 || (28) rALiyuM vapnettA rUAAra reDa sesALa | eyaM majjhaM kajjaM tubbhe u kareha icchAe ||671 / / (219) ahavA'vi viNAseMtaM abbhatyeMtaM ca aNNa daTThUNaM / aNNo koi bhajjA taM sAhuM NijjaraTThIo / / 672 ||
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] sAmAcArInA bhedo. (220) ahayaM tubbhaM eyaM karemi kajjaM tu icchakAreNaM / tatthavi so icchaM se karei majjAyamUliyaM ||673 / / (221) ahavA sayaM kareMtaM kiMci aNNassa vAvi daTThUNaM / tarasavi karejja icchaM majjhapi imaM karehitti // 674 || (222) tattvavi so kRSNa se re, vIvek hAranuM vartAva | irA aNuggahatthaM kAyavvaM sAhuNo kiccaM // 675 / / (223) ahavA NANAINaM aThThAe jai karejja kiccANaM / veyAvaccaM kiMcI tatthavi tesiM bhave icchA ||676 / / (224) ANAbalAbhiogo NiggaMthANaM Na kappaI kAuM / icchA pauMjiyavvA sehe rAINie (ya) tahA // 677 // artha :- icchAkAra, mithyAkAra, tathAkAra, AvazyikI, naiSadhikI, ApRcchA, pratikRcchA, chaMdanA, nimaMtraNA ane upasaMpadA, e dasa prakAre upakramakALa saMbaMdhI sAmAcArI che. te pratyeka padonI have prarUpaNA karIzuM. jo koi sAdhu kAraNa pakye chate anya sAdhune kaMi karavA mATe abhyarthanA kare, to tyAM paNa icchAkAra saMbhave che, paNa balAbhiyoga kalpe nahi. e pramANe kArya aMgIkAra karyo chate jaNAya che ke bIjAne prArthanA karavI na joie, kemake sAdhue bala-vIrya gopavavA na joie. jo roga Adi kAraNothI te gherAyelo hoya ane e kArya karavAne asamartha jaNAya, athavA AvaDatuM na hoya to ratnAdhika sivAyanA bIjAone "A mArUM kArya tame tamArI icchAe karo." ema icchAkAra kare. athavA bIjA abhyarthanA karanAra chatAM te kArya vinAza pAmatuM dekhIne paNa te kArya karavAne samartha bIjo koi nirjarArthI sAdhu te sAdhune kahe ke- huM tamArUM A kArya mArI icchAthI karUM chuM. AmAM paNa te kArya karAvanAra teno icchAkAra kare che, kemake sAdhunI e ja maryAdA che. icchAkAra sivAya koinI pAse kaMi karAvavuM nahi athavA koika sAdhune te kaMika bIjAnuM kArya karatA joine tene paNa "A mArUM kArya tame paNa tamArI icchAthI karo." ema icchAkAra kare. temAM te paNa teno icchAkAra kare, athavA te kAraNane jaNAve, anyathA anugrahane mATe sAdhue sAdhunuM kArya karavuM joie. athavA jo jJAnAdinA arthe AcAryAdinuM koi vaiyAvRtyAdi kArya kare, to temAM paNa temane icchAkAra thAya che. AjJA ane baLAtkAra karavAnuM sAdhune kalpe nahi, prayojana paDye chate icchAkAranI ja yojanA zikSaka(laghu sAdhu)athavA ratnAdhikamAM karavI. 666 thI 677. 24 (21) nanha naSvavAhatALuM JAsALa naLavasu nAyALuM [185 sayameva khaliNagahaNaM ahavAvi balAbhioge || 678 ||
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186] sAmAcArInA bhedo. [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (226) purisajjAevi tahA viNIyaviNayaMmi natthi abhiogo / sesaMmi u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase // 679 // (227) abbhatthaNAe maruo vAnarao ceva hoi didaMto / gurukaraNe sayameva u vANiyagA duNNi diTuMtA // 680 / / (228) saMjamajoe abbhuTTiyassa saddhAe kAukAmassa / lAbho ceva tavassissa hoi addINamaNasassa // 681 // jema jAtivaMta bAlhIkaazva svayameva lagAma grahaNa kare che ane magadhAdi dezamAM thayela azva baLAtkAre grahaNa kare che, tevI ja rIte jAtivaMta vinIta purUSanA vinayamAM baLAtkAra nathI karavo paDato, bAkInA avinIta mATe magadhAdimAM thayelA azvanI jema baLAtkAra ghaTe che. abhyarthanAmAM marUka ane vAnaranuM dRSTAMta jANavuM, tathA gurUe pote kArya karavAmAM be vaNikanA daSTAMta jANavAM. saMyamayogamAM abhyasthita ane kArya karavAnI zraddhAvALA ane adInamanavALA tapasvIne nirjarAno lAbha thAya che ja.678 thI 681. (229) saMjamajoe abbhuTTiyassa jaMkiMci vitahamAyariyaM / micchA etaMti viyANiUNa micchatti kAyavvaM / / 682 / / (230) jai ya paDikkamiyabbaM avassa kAUNa pAvayaM kammaM / taM ceva na kAyavvaM to hoi pae paDikkaMto // 683 // (231) jaM dukkaDaMti micchA taM bhujjo kAraNaM apUreto / tiviheNa paDikkaMto tassa khalu dukkaDaM micchA // 684 // (232) jaM dakkaDaMtimicchA taM ceva nisevae puNo pAvaM / paccaknamusAvAI mAyAniyaDIpasaMgo ya // 685 / / (233) mitti miumaddavatte chattiya dosANa chAyaNe hoi| ___mitti ya merAe Thio dutti duguMchAmi appANaM // 686 // (234) katti kaDaM me pAvaM Dattiya uvemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDapayakkharattho samAseNaM // 687 // saMyamayogamAM pravartatAe je kaMI viparIta AcaryuM hoya, tene "A viparIta che" ema jANIne mithyAdukRta ApavuM, te mithyAkAra che. pApakarma karIne avazya mithyAdukRta ApavuM joie, eTale te pApakarma na karavuM joIe. AvuM utsarga padamAM pratikramaNa thAya che. je kAraNathI duSkRta thAya che, ema jANIne te kAraNane punaH na AcaravAthI trividha pratikramatAM avazya tenuM duSkRta mithyA thAya che.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (Hrit2] sAmAcArInA bhedo. [187 je duSkata che, ema jANIne mithyAduSkRta ApyuM hoya, ane punaH te ja pApane seve, to te eTale pratyakSa mRSAvAdI ane mAyA eTale nikRtinA prasaMgavALo jANavo. maha mi 19 bhAI454Ana arthamA cha, chA asaMyamayogane ma vAnA arthamA cha, fma varNa huM cAritra maryAdAmAM chuM ema jaNAvavAnA arthamAM che. suvarNa pApakarma karanAranA AtmAne nindavAnA arthamAM che va varNa karelA pApane aMgIkAra karavAnA arthamAM che. huM varNa upazamabhAvathI te pApa karmane ullaMghavAnA arthamAM che. e pramANe saMkSepathI micchAmiDuM padanA akSarono artha che. 682 thI 687. (235) kappAkappe pariNiTThiyassa ThANesu paMcasu Thiyassa / saMjamatavaDDagassa u avikappeNaM tahAkAro // 688 // (236) vAyaNa paDisuNaNAe uvaese suttaatthakahaNAe / avitahameyaMti tahA paDisuNaNAe tahakkAro // 689 // (237) jassa ya icchAkAro micchAkAro ya pariciyA do'vi / taio ya tahakkAge na dullabhA soggaI tassa // 690 // kalpAkalpamAM nipuNa, pAMca mahAvratomAM sthira ane saMyama tathA tapathI yukta je hoya tene nizcayathI "tathAkAra hoya che. sUtrapradAnarUpa vAcanA, pratizravaNA, upadeza, sUtrArthakathanamAM ane pUchelA praznanA uttaramAM "Apa je A kaho te satya che." ema je kahevuM te tathAkAra kahevAya che. jene icchAkAra micchAkAra e be ane trIjo tathAkAra paricita che tene sadgati durlabha nathI. 688 thI 690. have AvazyakI tathA naiSevikI e be dvAra kahe che. (238) AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / evaM icchaM, nAuM gaNivara ! tubbhaMtie NiuNaM // 691 // (239) AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto NisIhiyaM kuNai / vaMjaNameyaM tu duhA attho puNa hoi so ceva // 692 // (240) egaggarasa pasaMtassa na hoMti iriyAiyA gaNA hoti / gaMtavbamabbassaM kAraNaMmi AvassiyA hoi // 693 // (241) AvassiyA u AvaraehiM sabvehiM juttajogirasa / maNavayaNakAyaguttiMdiyassa AvassiyA hoi // 694 // (242) sejjaM ThANaM ca jahiM ceei tahiM nisIhiyA hoi / jamhA tattha nisiddho teNaM tu nisIhiyA hoi // 695 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188] sAmAcArInA bhedo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 (243) sejjaM ThANaM ca jadA ceteti tayA nisIhiyA hoi / jamhA tadA niseho nisehamaiyA ca sA jeNaM // 696 // (244) AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / sejjANisIhiyAe NisIhiyA abhimuho hoi ||120bhaa0|| (245) jo hoi nisiddhappA nisIhiyA tassa bhAvao hoi / raddhA nisadiya uttamatte vaDu saddo urImAM || (246) AvassayaMmi jutto niyamaNisiddhotti hoi nAyavyo / ahavA'viNi siddhappA NiyamA Avassae jutto ||122||bhaa0|| (game te sthAnavizeSamAMthI bahAra) nIkaLatAM AvazyakI ane pesatAM niSedhikI kare che, e banneno taphAvata sUkSma rIte he gaNivara ! tamArI pAsethI jANavAne icchuM chuM. nIkaLatAM AvazyakI ane pesatAM naiSepiki kare che, e zabdarUpe be prakAre che ane arthathI to te eka ja che. ekAgra ane prazAnta cittavALAne IrSA-gamanAdi nathI thatA svAdhyAyAdi guNo thAya che, paNa kAraNa hoya to avazya javuM joie, tene lIdhe AvazyakI thAya che. sarva Avazyako vaDe yukta yogavALA tathA mana-vacana-kAyA ane indriyathI gupta evA munine AvazyakI thAya che. jyAM zayyA ne sthAna kare tyAM naiSadhikI thAya che, kemake tyAM te pramANe niSiddha che, ane tethI naiSelikI thAya che. zapyAsthAna jyAre jyAre kare tyAre tyAre niSedhikI thAya che, kemake tyAre te niSiddha che ane te niSelikInI kriyA niSedhamaya ja che. nIkaLatAM AvazyakI ane pesatAM naiSedhikI kare che temAM zadhyAnaiSelikImAM naidhikAbhimukha thAya che. je niSedhAtmA che, tene bhAvathI naiSedhikI thAya che, aniSiddhAtmAne to naiSedhikI kevaLa zabdarUpa ja thAya che. AvazyakamAM yukta muni niyamathI niSiddhAtmA che ema jANavuM athavA niSiddhAtmA paNa niyamA AvazyakamAM yukta che ema jANavuM. 691 thI 696. ni. 120 thI 122. bhA. have ApRcchAdi dhAro kahe che. (247) ApucchaNA u kajje pubanisiddheNa hoi paDipucchA / puvvagahieNa chandaNa NimaMtaNA hoagahieNaM // 697 // (248) uvasaMpayA ya tivihA NANe taha daMsaNe caritte ya / daMsaNaNANe tivihA duvihA ya carittaaTThAe // 698 / / (249) vattaNA saMghaNA ceva, gahaNaM suttattha tadbhae / veyAvacce khavaNe kAle AvakahAiya // 699 // (ra0) saMhi krisa veva saMpanna caubhaMgo etthaM puNa paDhamo bhaMgo havai suddho // 700 /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAcArInA bhedo. [189 (251) athirassa pubagahiyassa vattaNA jaM ihaM thirIkaraNaM / tasseva paesaMtaraNaThThassa'NusaMghaNA ghaDaNA // 701 // (252) gahaNaM tappaDhamatayA sutte atthe ya tabhae ceva / / 3 tyadiviIma pAye usa vAha DhorU pADyo ha02I (253) majjaNa Nisejja akkhA kitikaMmussagga baMdaNaM jeThe / bhAsaMto hoi jeThTho no pariyAeNa to vande // 703 // (254) ThANaM pamajjiUNaM doNNi nisijjAu honti kAyabvA / __egA guruNo bhaNiyA bitiyA puNa hoMti akkhANaM // 704 / / (255) do ceva mattagAiM khele taha kAiyAe bIyaM tu / jAvaDyA ya suNatI savve'vi ya te tu vaMdaMti // 705 // (256) savve kAussaggaM kareMti sabbe puNo'vi vaMdati / NAsaNNe NAidUre guruvayaNapaDicchagA hoMti // 706 // koI ISTa kAryamAM pravartatAM ApRcchA, pUrve niSiddha kArya punaH karatAM pratipRcchA pUrvagRhIta AhArAdi vaDe bIjA sAdhuone niyaMtraNa te chaMdanA, ane AhArAdi nahIM lAvelA hoya tene vijJapti te nimaMtraNA, upasaMpadA jJAna-darzana ane cAritranI ema traNa prakAranI che. temAM darzana ane jJAnanI upasaMpadA traNa traNa prakAre ane cAritrane mATe be prakAre che. sUtraartha ane e ubhaya saMbaMdhI vartanA-saMdhanA-ane grahaNa e traNa traNa prakAre jJAna ane darzananI upasaMpadA che. tathA vaiyAvRtya saMbaMdhI ane kSapaNA saMbaMdhI ema be prakAre cAritra mATe upasaMpadA che. te kALathI yAvankathika ane itvarakAlika paNa che. gurUe kahela munine gurUe kahelA sAdhune upasaMpadA ityAdi cAra bhAMgA che. emAM pahelo bhAMgo zuddha che. sUtra-artha-ane tadubhaya pUrve grahaNa karela chatAM asthirane je sthira karavAne mATe hoya te vartanA, pradezAMtaramAM naSTa thayela evA sUtrArthanuM ja anusaMdhAna te ghaTanA, ane prathama grahaNa karavuM te grahaNa, paNa arthagrahaNane viSe A vidhi prAyaH ema jANavo. mArjana,niSadyA, akSa, kRtikarma, ane jyeSThane vaMdana, ahIM bhASaka hoya te jyeSTha che, paryAyathI jyeSTha nathI, tethI temane vaMdana karavuM. sthAna pramArjIne be niSadyA karavAnI hoya che, eka gurUne mATe kahelI che ane bIjI samavasaraNa(sthApanA)ne mATe, be mAtrako khela ane kAyikI mATe. jeTalAo sAMbhaLe teTalA badhA vaMdana kare che. badhA kAyotsarga kare che, badhA vAMde che, ati najIka nahi ane ati dUra nahi ema rahIne gurUnAM vacana sAMbhaLe che.697 thI 706. (257) NihAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeavvaM // 707 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197] sAmAcArInA bhedo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (258) abhikaMkhaMtehiM suhAsiyAiM vayaNAI atthsaaraaiN| vimhiyamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM // 708 // (259) gurupariosagaeNaM garubhattIe taheva viNaeNaM / icchiyasuttatthANaM khippaM pAraM samuvayaMti // 709 / / (260) vakkhANasamattIe jogaM kAUNa kAiyAINaM / vaMdaMti tao jeTuM aNNe puvaM ciya bhaNaMti // 710 // (261) coeti jai ha jiTTo kahiMci sattatthadhAraNAvigalo / __ vakkhANaladdhihINo niratthayaM vaMdaNaM taMmi // 711 // (262) aha vayapariyAehiM lahugo'vihu bhAsao ihaM jiTTho / rAyaNie vaMdaNe puNa tassavi AsAyaNA bhaMte ! // 712 // (263) jaivi vayamAiehiM lahuo suttatthadhAraNApaDuo / vakhANaladdhimaMto so ciya iha dheppaI jeThTho // 713 // (264) AsAyaNAvi NevaM paDucca jiNavayaNabhAsayaM jamhA / vaMdaNayaM rAiNie teNa guNeNaMpi so ceva // 714 // (265) na vao ettha pamANaM na ya pariyAo'vi NicchayamaeNaM / vavahArao u jujjaI ubhayanayamayaM puNa pamANaM // 715 / / (266) nicchayao dunneyaM ko bhAve kammi vaTTaI samaNo ? / vavahArao u kIrai jo puvaThio carittAmi // 716 // (267) vavahAro'vihu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arahA / jA hoi aNAbhiNNo jANato dhaMmayaM eyaM ||123||bhaa0|| (268) ettha u jiNavayaNAo suttAsAyaNabahuttadosAo / bhAsaMtagajeThThagassa u kAyavvaM hoi kiikammaM // 717 // nidrA-visthAthI rahita, guNimAna, aMjali joDIne vismitamukhe harSavaMta thaIne bIjAne harSa thAya tema vartatA sArA arthavALA subhASita sAMbhaLavA icchanArAe bhakti ane bahumAnapUrvaka upayogavaMta thaIne sAMbhaLavuM. gurUnI bhaktithI, gurUnA saMtoSathI temaja vinayathI (ziSya)icchita sUtrArthano pAra zIghratAthI pAme che. vyAkhyAna samApta thaye kAyika Adino yoga karIne te pachI vaDIlane vaMdana kare che. bIjAo kahe che ke prathama ja vaDIlane vaMdana kare. koi vakhata sUtrArtha ghAraNAmAM vikala ane vyAkhyAnalabdhi vinAno jyeSTha(vaDIla)hoya che, tethI temane vaMdana karavuM nirarthaka che. A
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAcArInA bhedo. [191 pratipAdananA uttaramAM kahevAnuM ke- vaya ane paryAya laghu chatAM paNa bhASaka vAMcanA dAtA padArthano bodha karAvanAra ja ahIM jyeSTha-vaDIla che. - he bhagavaMta ! ratnAdhikane vaMdana karAvavAmAM te sAdhune paNa AzAtanA thAya che. sUtrArtha dhAraNa karavAmAM paTu ane vyAkhyAna labdhivaMta vaya AdivaDe laghu chatAM tene ja ahIM jayeSTha gaNavAmAM Ave che, e pramANe te jinavacana bhASakane AzAtanA na thAya, paraMtu ulaTuM jinavacanabhASaka hovAthI tene vaMdana karavuM ja yogya che. ratnAdhikamAM paNa te bhASakajJAna guNa vaDe vaDIla ja che. ahIM vaMdanAdhikAramAM nizcayanayanA mate vaya ke paryAya pramANa nathI, vyavahArathI to te ghaTe che, parantu pramANa to ubhayanayano mata ja che. kayo sAdhu kyA bhAvamAM varte che. e nizcayathI jANavuM durlabha che, tethI vyavahAranayanA abhiprAye je cAritramAM pUrva sthita hoya tene vaMdana karAya che. vyavahAra paNa baLavAna che kemake jyAM sudhI A kevaLI che- ema na jaNAya tyAM sudhI kevaLI paNa chaghastha gurUne vaMdana kare che, ahIM vaMdanAdhikAramAM jinavacanathI ane sUtranI AzAtanAdi bahu doSa hovAthI bhASaka evA vaDIlane ja vaMdana karavAnuM che.707 thI 717. (ra66) vA ya varitaMkI verAvaLye tahevA pramANe 34. ' NiyagacchA aNNaMmi ya sIyaNadosAiNA hoMti / 718 / / (270) ittariyAivibhAsA veyAvaccAmi tahaya khamaNe ya / avigiThTha-vigiTThami ya gaNiNo gacchassa pucchAe // 719 // (271) uvasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUreto / ahavA samANiyaMmI sAraNayA vA visaggo vA // 20 // (272) ittariyapi na kappar3a avidinnaM khalu paroggahAIsuM / ciTTittu nisiittu va taiyavvayarakkhaNaThThAe // 721 / / (273) evaM sAmAyArI kahiyA dasahA samAsao esA / saMjamatavaDiyANaM niggaMthANaM maharisINaM // 722 // (27) sAmayiriMguMgaMtA varavAramADattA ! sAhU navaMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 723 // cAritropa saMpadA be prakAranI che, vaiyAvRtya saMbaMdhI. ane kSapaNA saMbaMdhI svagacchathI anyagacchamAM kAraNathI javAnuM thAya che. vaiyAvRtyopasaMpadAmAM ivarakAlika-yAvaskathika vibhASA jANavI, tathA kSapaNopa saMpadAmAM gacchane pUchIne AcArya avikRSTa-vikRSTa kSepakane upasaMpadA Ape, je kAraNa mATe upasaMpadA grahaNa karI hoya, te kAraNa pUrNa karyA vinA varte, athavA samApta kare, tyAre tene smAraNA kare athavA tyAga kare.(have gRhasthopasaMpadA kahe che.) trIjA vratanuM rakSaNa karavA mATe paraavagrahAdimAM AjJA lIdhA vinA thoDo kALa paNa UbhA rahevuM ke besavuM kahyuM nahIM. e pramANe saMyamI ane tapasvI nircanthamaharSionI A dasa prakAranI
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192]. yathAyuSka upakramakALa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sAmAcArI saMkSepathI kahI. caraNasittarI ane karaNasittarIyukta sAdhuo e sAmAcArImAM joDAtA aneka bhavanA saMcita anaMta karmane khapAve che. 718 thI 723. yathAyuSka upakrama kALa ane te upakramanA nimitta kahe che. (275) ajjhavasANa nimitte AhAre veyaNA parAdhAe / phAse ANApANU sattavihaM bhijjae AuM // 2041 / 724 // (26) TUM-ra-satya-ranne umara 3ra-pa3vi visa vAnA sIuNhaM arai bhayaM nuhA pivAsA ya vAhI ya // 2042 / / 725 / / (277) mutta-purIsanirohe jinnAjinne ya bhoyaNaM bhso| ghaMsaNa-gholaNa-pIlaNa Aussa uvakkamA ee // 2043 // 726 // adhyavasAna-nimitta-AhAra-vedanA-parAghAta-sparza ane zvAsozvAsa e sAta prakAre AyuSa bhedAya che-kSaya thAya che, daMDa-kazA(cAbUka)zastra-doraDuM agni-pANImAM patana-viSa-sarpa-zIta-uSNaarati-bhaya-sudhA-tRSA-vyAdhi-jhADA tathA pizAbanI aTakAyata ghaNIvAra kAcuM pAkuM bhojana karavuMghasAvuM-masaLAvuM-ane pIlAvuM, A AyuSyanAM upakramo che. 2041-2042-2043. ati harSa ane ati viSAdane lIdhe hRdaya baMdha paDI javAthI AyuSa bhedAya che, athavA rAga, sneha ane bhaya ema traNa prakAre adhyavasAna che. te traNethI paNa Ayuno upakrama thAya che. A saMbaMdhamAM traNa udAharaNa kahe che. koi yuvati grISma RtumAM vaTemArguone pANI pAtI hatI, tevAmAM eka svarUpavAna yuvAna pANI pIvA Avyo te pANI pIne gayo, to paNa tenA rUpamAM mugdha thayelI te strI jaLadhArA cAlu rAkhIne janAra yuvAna tarapha ati rAga dRSTithI joi ja rahI,jyAre te yuvAna deSTipathanI bahAra thayo, tyAre te yuvati ati rAganA adhyAvasAyathI mRtyu pAmI. A udAharaNa rAganuM che, evuM ja bIju udAharaNa snehanuM paNa che, koI atisnehALa strIe,potAnA bhartAranA maraNanI asatya vArtA sAMbhaLI, tethI te mRtyu pAmI ane tenuM maraNa jANIne teno premALa pati paNa mRtyu pAmyo. rAga ane snehamAM eTalo ja mAtra taphAvata che, ke rUpAdi guNathI cittanuM AkarSaNa thAya te rAga, ane sAmAnya svAbhAvika rIte cittapratibaMdha thAya te sneha. gajasukumAlano vadha karanAra somila brAhmaNanI peThe atibhayanA adhyavasAyathI paNa Ayuno upakrama thAya che tathA nimittathI eTale daMDa, cAbUka vigerenA tIvra prahArathI paNa Ayuno upakrama thAya che. tema ja ati AhAra karavAthI, mastakAdimAM ativedanA thavAthI, parAghAtathI, sarpa AdinA sparzathI(DaMkhathI)ane zvAsozvAsano nirodha thavAthI, ema sAta prakAre Ayu bhedAya che. upara jaNAvela sivAya bIja nimittothI paNa AyunA upakrama thAya che. te have batAve che. lAkaDI vigerenA prahArathI, tIkSNa aNIvALA paroNAthI, zastranA ghAthI, doraDAdinA phAMsAthI, agnithI, jaLamAM DUba javAthI, paDavAthI, viSa bhakSaNathI, sarpa athavA duSTa hastIthI, ati garamI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] AyuSya upakamanA kAraNo. [17 athavA ati ThaMDIthI, aratithI, bhayathI, sudhAthI, tRSAthI, vyAdhithI, jhADA-pIzAbanI aTakAyata thavAthI, prathama khAdheluM pacI gayA agAu bhojana karavAthI, candananI joma zarIrane ghasavAthI, masaLavAthI, zeraDI athavA talanI peThe pIlAvAthI ityAdi nimittothI AyuSa bhedAya che. 2041 thI 2043. have sAmAcArI upakramakALa ane yathAyuSka upakramakALanuM svarUpa bhASyakAra mahArAja kahe che. jeNovarimasuyAo sAmAyArisuyamANiyaM heTThA / ohAitiviha eso uvakkamo samayacajjAe // 2044 // jaM jIviyasaMvaTTaNamajjhavasANAiheusaMjaNiyaM / / sovakkamAuyANaM sa jIviovakkamaNakAlo / / 2045 // je mATe uparanA zratathI sAmAcArIzruta nIce lAvyA, te sAmAcArI upakrama kahevAya che, te siddhAMtaparibhASAe oghAdi traNa prakAre che. tathA sopakrama AyuvALAne adhyavasAnAdi hetujanya je AyunuM saMvartana thAya, te jIvita upakramakALa kahevAya. 2044-2045. pUrve kahyA mujaba uparanA navamA pUrvathI uddharIne je pUrvAcAryoe oghaniryukti IcchAmicchAdi dazavidha sAmAcaoNrI ane chedasUtro-e trividha sAmAcArIne prAtapAdana karanAruM zrutaM vartamAna samayanA jIvone yogya karyuM. tene siddhAnta paribhASAthI sAmAcArI upakramakALa kahevAya. lokamAM sAmAcArI upakramakALapaNe evo koI kALa prasiddha nathI, paraMtu je sAmAcArIrUpa zrata ziSya ghaNA kALe bhaNAya evA pUrvomAM bhaNI zakyo hato, te zrutane sthaviroe upakramIne alpakALamAM meLavI zakAya evA AvazyakAdimAM sthApyuM, tethI upacArathI te kALane sAmAcArI. upakramakALa kahevAya che. tathA sopakramAyuvALA jIvonuM je dIrghakALe vedavAyogya bAMdheluM Ayu hoya, tene alpasthitivALuM karavuM, te yathAyuSkaupakramakALa kahevAya che. nirUpakramAyuvALA (jemAM kadApi koI paNa kAraNavasAtuM pheraphAra na thAya tevA) jIvone nikAcitapaNe Ayu baMdha thato hovAthI temane apavartanAdino saMbaMdha nathI thato, eTale tevA Ayuno upakrama paNa nathI thato, sopakramAvALAne je Ayuno upakrama thAya che, te nihetuka nathI thato, paNa adhyavasAnAdi nimittothI thAya che. eTale je maraNa lAMbA kALe thavAnuM hatuM, tene AyunA apavartana dvArA vaheluM prApta karavuM, te yathAyuSka-upakramakALa kahevAya che. 2044-204pa. bIjA karmono paNa upakrama thAya che. savvapagaINamevaM pariNAmavasAduvakkamo hojjA / pAyamanikAiyANaM tavasA u nikAiyANaMpi // 2046 // kammovakkAmijjai apattakAlaMpi jai tao pattA / akayAgama-kayanAsA mokkhANAsAsayA dosA // 2047 // na hi dIhakAliyassavi nAso tassANubhUio nippaM / bahukAlAhArassa va duyamaggiyarogiNo bhogo // 2048 // 25
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194) bIjA karmonA paNa upakamanI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 savvaM ca paesatayA bhujjai kammamaNubhAvao bhaiyaM / teNAvassANubhave ke kayanAsAdao tassa ? // 2049 / / e pramANe pariNAmavasAtu anikAcita sarva krama prakRttino upakrama thAya che ane nikAcita karmano paNa prAyaH tapavaDe upakrama thAya che. A sthaLe jo e pramANe aprAtakAlIna karmano paNa upakrama karazo to akRtAgama-kRtanAza ane mokSamAM anAzvAsa Adi doSo prApta thaze. (ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kAraNake jema bahukALa bhogavavA yogya AhArano bhasmaka rogavALo zIdhrapaNe bhoga karI nAkhe che, tema dIrghakALa paryata bhogavavA yogya karmano zIdhrapaNe anubhava karIne nAza kare che, tethI te doSa na Ave.) sarva karma pradezAnubhave bhogavAya che ja, mAtra anubhAgathI bhajanA che, tethI avazya anubhavavA yogya evo pradezodaya thato hovAthI kRtanAdAdi doSa kayAMthI Ave ? 2046 thI 2049. mAtra AyuSyano ja upakrama thAya che, ema nahi, paraMtu jJAnAvaraNIyAdi sarva prakRtino zubhAzubha pariNAmathI aparvatanAkaraNa vaDe sthityAdi khaMDanArA upakrama thAya che. ane te prAyaH je karma nikAcanA karaNa vaDe nikAcita na thayuM hoya tevA spaSTa, baddha ane nidhatta avasthAvALA karmano ja thAya che, ane prAyaH grahaNa karavAthI koIka vakhata tIvra tapasyA vaDe nikAcita karmano paNa upakrama thAya che, jo sarva karma upakrama vinA jevuM bAMdhyuM hoya, tevuM ja anubhavAya, te kadipaNa koino paNa mokSa na thAya, kemake je jIvo tabhava mokSagAmI hoya che, teone paNa caturthAdi guNaThANe paNa antaH koTAkoTI sAgaropama pramANavALA karmonI sthiti avazya sattA ane baMdhamAM hoya che. ziSya - tyAre mAtra AyuSyano ja upakrama kALa hyo, ane zeSa karmano kema na kahyo? gurU - lokamAM AyuSyano upakramakALa prasiddha che, tethI te kahyo che, (athavA Ayuno upakrama bAhya nimittothI thAya che, bAkInA karmono to adhyavasAyanI mukhyAtAthI upakrama thAya che (athavA AyunI niyata udIraNA karatAM A judI udIraNA che) ane tadanusAra upalakSaNathI zeSa karmano paNa upakramakALa samajI levo. ziSya :- prabho ! Ape kahyuM tadanusAra ghaNA kALe vedavA yogya karma upakrama karIne zAghapaNe vedAya, to akRta abhyAgama, kRtanAza ane mokSamAM avizvasta Adi doSo prApta thaze. jemakebahu sthityAdirUpe kareluM karma upakramathI hamaNAM ja vedAtuM hovAthI A kALe vedAya tevuM karma pUrve karAyuM na hatuM ane udayamAM AvyuM, tethI akRta abhyAgama doSa thayo tathA je karma pUrve dIrgha sthityAdi rUpe kareluM hatuM, tenA upakrama vaDe nAza thavAthI je kAle udaya AvavAnuM hatuM te kAlanI apekSAe kRtanAza doSa prApta thayo. A be doSane laIne mokSamAM paNa anAthastA thaze, kemake upara kahyA mujaba nahi karelA karmanA AgamanathI siddhone paNa karma prApta thavAthI punaH saMsArAvataraNa thaze. gurU:- bhAI ! tuM kahe che te doSo prApta nathI thatA, kemake AyuSyAdikarma dIrgha sthityAdirUpe bAMdhyA chatAM paNa upakramavaDe adhyavasAyavasAt zIdhrapaNe teno anubhava thaI jAya che, paraMtu jo
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] bIjA karmonA upakramanI siddhi [195 kadI ghaNA kALa paryanta vedavA yogya karma pudgalo anubhavyA sivAya ja nAza pAme athavA karma na bAMdhyAM hAya ane vedAya, to tuM kahe che tema kRtanAza ane akRtaabhyAgama doSa lAge, paraMtu je dIrghakALe vedavA yogya karma hoya adhyavasAya vizeSa upakramAvIne alpakALe anubhavAya,tyAM te doSo kyAMthI lAge ? na ja lAge. jema ghaNAkALa sudhI bhogavavA yogya AhAra bhasmaka nAmanA vAta vyAdhivALo mANasa svalpakALamAM bhogavI nAMkhe che - khAi jAya che, temAM kRtanAza ke akRtaabhyAgama nathI, tema ahIM karma saMbaMdhamAM paNa samajavuM. ziSya :- je bAMdheluM karma hoya, te sarva jo svalpakALe vedAtuM hoya, to prasannacandrarAjarSie sAtamI naraka yogya azAtAvedanIyAdi karma bAMdhyuM hatuM ema saMbhaLAya che, te sarva karma jo temaNe svalpakALamAM vedyuM hoya, to temane sAtamI narakamAM thatA duHkhano udaya thavo joie ane jo te sarva karmane na vedyuM hAya, to kRtanAzAdi deASa prApta thavA joie. gurU :- tArUM kahevuM satya che paraMtu temaNe te sarva karmano pradezodayathI zIghrapaNe anubhava karyo hato, rasodayathI nahoto karyo, kemake sarva karma pradezAnubhava dvArA to bhogavAya che ja evo niyama che. paNa anubhAganA udaya saMbaMdhI to bhajanA che. eTale ke koika karmano anubhAga-rasa vedAya che ane koika pharmano rasa adhyavasAya vizeSathI haNAi jato hovAthI nathI paNa vedAto. emATe AgamamAM paNa kahyuM che ke "tattva nuM naM taM anumAnamAM te pratyeya ve, pratyevaM no ve; tatva La ga ta vasamme te niyamA vepa' kRti / eTale temAM je anubhAg2akarma che, te keTalAka vede che, ane keTalAka nathI vedatA, paraMtu je pradezakarma che, te to avazya sarva vede che. A ja kAraNathI prasannacaMdrarAjarSie zubha adhyavasAyathI naraka yogya karmano rasa nAza karIne mAtra nIrasa evA te karmanA pradezo bhogavyA, ane tethI karIne temane narakamAM thatA duHkhono udaya na thayo. sukha-duHkhano anubhava thavo, e karmanA vipAkodayathI ja thAya che, mATe bAMdhelA karmanA sarva pradezo avazya vedAya che, tethI karmano upakrama karanArane kRtanAzAdi doSo kadI paNa lAge nahiM. ziSya :- Apa kaho cho te pramANe prasannacaMdrarAjarSie anubhAgano anubhava na karyo tethI temane narakajanya duHkhodaya na thayo, jo ema hoya, topaNa temaNe jevo anubhAgarasa bAMdhyo, tevo anubhavyo nahi, tethI temane kRtanAzadoSa prApta thayo ja gaNAya. gurU :- e pramANe kRtanAza to iSTa che, kemake zubha adhyavasAyathI rasano nAza thAya, emAM zuM aniSTa che ? sarva karmano sarvathA mULathI nAza karavAmAM sarva sAdhu purUSo yatna kare che ja, tethI tevo kRtanAza to sarvathA sarvane iSTa che. ziSya :- paNa jyAre bahu rasa ane bahu sthitivALuM karma chatAM, tene alpa rasa ane alpa sthitivALuM karIne vede che, tyAre te alpa rasa ane alpa sthitivALuM karma pUrve karyuM na hatuM chatAM prApta thayuM, eTale akRta abhyAgama paNa doSa thayo ja, ane tethI mokSamAM paNa anAzvAsatA thaze, ane vagara karela karmonA AvavAthI siddhAtmAone punaH saMsAramAM avataraNa thavAnuM ja.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199] bIjA karmonA upakamanI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 gurU - tArI te samaja ayogya che, kemake jo karmano alpa rasa ane alpa sthitinirdetuka thatA hoya, to tuM kahe che te pramANe doSa prApta thAya, paraMtu ema thatuM nathI. karmano alpa rasa thAya che, te adhyavasAya vizeSathI thAya che. eTale akRta abhyAgama doSa nathI lAgato temaja Ayu vigerenI alpasthiti thAya che, te paNa hetu sivAya nathI thatI, kiMtu adhyavasAna vigere pUrvokta hetuothI thAya che, eTale temAM paNa akRtaabhyAgama doSa nathI lAgato. ane tethI siddhAtmAone paNa karmasaMbaMdha nathI thato, kemake teone karma AgamananA hetuno abhAva che. 2046 thI 2049. karmano upakrama sahetuka thAya che ema batAvavA kahe che ke, udaya khaya-kkhaovasamo-vasamA jaM ca kammuNo bhaNiyA / dabvAipaMcayaM pai juttamukkAmaNamao'vi // 2050 / / puNNA- puNNakayaMpi hu sAyAsAyaM jahodayAIe / bajjhabalAhANAo dei tahA puNNa-pAvapi // 2051 // udaya-kSaya-kSayopazama-ane upazama je karmanA kahelA che, te dravyAdi pAMcanI apekSAe che, mATe teno upakrama yogya che. jema sukha-duHkha e punya-pApajanita chatAM paNa te bAhya baLanA AdhAnathI udayAdi Ape che, tevI rIte puca-pApAtmaka karma paNa (dravyAdinI apekSAe udaya thAya che ane kSaya pAme che.) 2050-2051. dravya-kSetra-kALa-bhava-ane bhAva e pAMcanI apekSAe, karmano udaya-kSaya-kSayopazama-ane upazama thAya che. A kAraNathI paNa zastrAdi dravyo pAmIne AyuSyAdi karmanA kSayane viSe upakrama yukta che, jemake sarpaviSAdi dravya-narakAvAsAdi kSetragrISmAdi kALa-nArakAdi bhava ane vRddhatvAdi bhAva pAmIne jIvane azAtAvedanIyano udaya thAya che. tathA sadagurUnAM caraNa kamalarUpa dravyapUjyapavitra)tIrthAdi kSetra-suSamaduHSamAdikALa-uttama mAnavakuLamAM janma thavArUpa bhava-ane saMkhyajJAna-cAritrarUpa bhAva pAmIne azAtA vedanIno kSaya thAya che.(vedanIyakarmano kSayopazama ane upazama nathI thato) eja pramANe mohanIyakarmamAMnA mithyAtva mohanIyano udaya kutIrthAdidravyakurukSetra athavA sAdhu Adi rahita deza-duHSamAdikALa-tela-vAu Adi ekeMdriya athavA anArya mAnavakuLamAM janma thavArUpa bhava ane kusiddhAntanI dezanArUpa bhAva pAmIne thAya che. ane tIrthakarAdi dravyamahAvidehAdi kSetra-suSamaduHSamAdikALa-uttama mAnavakuLamAM janma ane samyajJAna-cAritrarUpa bhAva pAmIne mithyAtvamohanIya karmano kSaya-kSayopazama ane upazama thAya che. e ja pramANe jJAnAvaraNa-darzanAvaraNakarmanA udaya-kSayane kSayopazama paNa thAya che. bheMzanuM 'dahIM tathA rIMgaNAnuM zAka vigere dravya, salaAdi kSetra-grISmAdikALa-ekeMdriyAdi bhava ane vRddhAvasthAdipa bhAva pAmIne nidrArupa darzanAvaraNIya karmano udaya thAya che ane pUrve kahyA mujabanA dravyAdi pAMca pAmIne kSaya kSayopazama thAya che. ane upazama be nidrAkarmanA nathI thatA. e ja pramANe bIjA karmonA paNa udayAdi yathAyogya dravyAdi pAmIne thAya che, te svabuddhithI vicArI levA.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bIjA karmonA upakamanI siddhi. [197 vaLI sukha-duHkha e puca-pApajanita che, to paNa te sukha-duHkha puSpamALA-aMganA-viSakaMTakAdi bAhya sahakArI dravyAdinA sAmarthyathI thAya che, paNa emane ema punya-pApanA udayamAtrathI nathI thatA. A pramANe jema sukha-duHkha rUpa kArya je sarva lokane anubhavasiddha che, paNa bAhyadravya-kSetra AdinI apekSAe ja udaya pAme che athavA kSaya thAya che, paNa emane ema nathI thatuM, tevI rIte e sukhaduHkhanA kAraNabhUta punya-pApAtmaka karma paNa dravya kSetrAdinI apekSAe ja udaya athavA kSaya pAme che. kAraNa ke kArya dravyAdinI apekSA rAkhe che ane kAraNa apekSA nathI rAkhatuMema kahI zakAya nahi. jema kAryabhUta ghaTa, cakra-cIvarAdinI apekSA vaDe utpanna thAya che ane e ghaTanA kAraNabhUta kuMbhAra-cakra vigerenI apekSA sivAya ja ghaTa utpanna kare che, ema kahevuM e ayogya che, tevI rIte sukha-duHkharUpa kArya ane tenA kAraNamAM paNa samajavuM. mATe udayAdi pratye dravyAdinI apekSAvALAM je karma che temano dravyAdinA sannidhAnamAM upakrama paNa thavo yogya che. 2050-2051. upakrama vinA, karma jevuM bAMdhyuM hoya tevuM ja vedAya to mokSano abhAva thAya. jai tANubhuiu cciya khavijjae kammamannahA na mayaM / teNAsaMkhabhavajjiyanANAgaikAraNattaNao // 2052 / / nANAbhavANubhavaNAbhAvAdekkammi pajjaeNaM vA / aNubhavao baMdhAo mokkhAbhAvo sa cANiTTho // 2053 / / jo bAMdheluM sarva karma anubhavIne ja khapAvAya che, anyathA nahi, ema tAruM mAnavuM hoya, to te ayogya ja che, kemake asaMkhyAta bhavamAM vividha prakAranI gatinA kAraNabhUta karma bAMdheluM hoya che, te karma eka bhavamAM anubhavAtuM nathI ane anukrame teno anubhava thAya, to punaH punaH baMdha to thayA kare tethI mokSano abhAva thAya, ane e abhAva iSTa nathI. 2052-2053. jo jevuM bAMdhyuM hoya, tevuM ja karma pratisamaya vipAkanubhAvathI ja bhogavyA bAda kSaya thAya, upakrama dvArA zIdhrapaNe vedAine kSaya na thAya, ema mAnavAmAM Ave, to koipaNa jIvano kadApi mokSa na thAya, kemake tadbhava mokSagAmI jIvane paNa asaMkhyAta bhavopArjita karma sattAmAM hoya che ane te karma vividha adhyavasAyathI bAMdhelAM hovAthI narakAdi vividha gatinA kAraNabhUta hoya che. te sarvano anubhava eka chellA bhavamAM kadIpaNa thaI zake nahIM, kemake nAraka-tiryaMcAdi vividha bhavonA hetubhUta paraspara virUddha karmo eka caramabhavamAM anubhavI zakAya nahi. tathA vividha gatinA kAraNabhUta e karmo anukrame judA judA bhavamAM anubhavIne jIva mokSa pAme, ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kemake e karma judA judA bhAvomAM anukrame vipAkathI anubhavatAM punaH vividha gatinA kAraNabhUta karmano baMdha thAya, ane punaH pAchuM judA judA bhavamAM bhamavAnuM thAya. e pramANe vAraMvAra baMdha ane teno anubhava thavAthI kadI paNa koI paNa jIvano mokSa na thAya, eTale mokSano abhAva ja thAya. evo abhAva mAnavo iSTa nathI, mATe karmano upakrama mAnavo e ja lAbhadAyI che. (ane satya che.) 205-2053.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] karmano upakrama ane karmanuM sAdhyAsAdhyapaNuM. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sAdhyAsAdhya roganI jema karma paNa sopakarmI ane nirUpakarmI che. naNu tanna hovaciyaM tahANubhavao kayAgamAIyA / tappAogaM taM ciya teNa ciyaM sajjharogo vva // / 2054 / / aNuvakkamao nAsai kAleNovakkameNa khippaMti / kANevAssajjho sajjhAsajyaM tahA kammaM // / 2055 / / karma jevuM bAMdhyuM hatuM tevuM upakramyA pachI anubhavAtuM nathI, tethI akRtAgamAdi doSo thAya che, ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che. kemake jIve sAdhya roganI jema pUrve upakrama yogya ja karma bAMdhyuM hoya che. jema sAdhya roga upakrama sivAya, lAMbe kALe nAza pAme che ane upakramathI zIghra nAza pAme che, paNa asAdhya roga to maraNa thae ja nAza pAme che. tevI rIte karma paNa sAdhya athavA asAdhya ema baMnne prakAranAM hoya che.2054-2055. ziSya :- pUrva janmamAM jIve jevuM karma bAMdhyuM hoya che, tevuM karma upakrama pachI nathI hotuM, eTale jemake so varSa paryaMta bhogavavA yogya Ayukarma jIve bAMdhyuM hoya che, ane upakrama pachI antarmuhUryAdi alpa sthitivALuM anubhave che, A pramANe anyathA prakAre anubhava thato hovAthI jIvane pUrve kahelA akRtAgama vigere doSo prApta thAya che. gurU :- sAdhya roganI jema jIve pUrva janmamAM karma evuM ja bAMdhyuM hoya che, ke jethI teno upakrama thaI zake. jema koIne koI prakArano vyAdhi thayo hoya, te vyAdhi auSadhAdi upakrama vinA lAMbA kALe nAza pAme che ane auSadhAdi upakramathI zIghrapaNe-alpakALamAM ja nAza pAme che; paraMtu je asAdhya vyAdhi hoya che, te to seMkaDo auSadhAdi upakramo vaDe paNa nAza pAmato nathI. tevI rIte amuka karma paNa bAMdhatI vakhate upakrama yogya bAMdhyuM hoya che, to te upakramanI sAmagrI prApta na thAya to jeTalI sthitinuM bAMdhyuM hoya teTalI sthitiparyaMta bhogavyA sivAya kSaya pAmatuM nathI ane upakramanI sAmagrI prApta thAya to zIghrapaNe antarmuhUryAdi alpakALamAM ja pradezodayavaDe bhogavAIne nAza pAme che, paraMtu je karma nikAcitapaNe bAMdhyuM hoya che, te karma bAMdhatI vakhate ja evuM asAdhya bAMdhyuM hoya che ke tene seMkaDo upakrama lAge, topaNa te jeTalA kALaparyaMta bhogavavAnuM hoya, teTalA kALaparyaMta bhogavyA vinA nAza pAmatuM nathI. 2055. pramANathI karmanuM sopakramapaNuM siddha kare che. sajjhAsajyaM kammaM kiriyAe dosao jahA rogo / sajjhamuvakkAmijjai etto cciya sajjharogo vva // / 2056 / / sajjhAmayaheUo sajjhaniyANAsao'havA sajyaM / sovakkamaNamayaM pivapiva dehe dehAr3abhAvAo / / 2057 / / roganI jema karma paNa doSarUpa hovAthI kriyAvaDe sAdhya athavA asAdhya hoya che, je karma sAdhya hoya che, teno sAdhyaroganI jema upakrama thAya che. sAdhyaroganA hetubhUta hovAthI athavA
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] karmanI sopakamanI siddhi. [199 sAdhya evA nidAnanA (kAraNanA) AzrayabhUta hovAthI karma sopakrama che. temaja dehAdipaNe dehamAM vartatuM hovAthI sAdhya che. 2016-2017. " karma doSarUpa hovAthI upakramarUpa kriyAvaDe sAthe athavA asAdhya hoya che, kemake je je doSarUpa che, te te jvarAdi roganI jema upakramakriyAthI sAdhya athavA asAdhya hoya che. mATe je karma sAdhya heya che, teno ja sAdhya roganI jema upakrama thAya che. upakrama thavo eTale pheraphAra thavo. athavA upakramavALuM karma, sAdhya roganA hetubhUta hovAthI sAdhya che. jema gaMDacchedAdi dvArAe, upakrama kriyAnA viSayabhUta thayeluM vikRta zarIra sAdhya che, tema karma paNa sAdhya che. athavA upakramavALuM karma, sAdhya kAraNajanya hovAne lIdhe sAdhya che, (te karmanI utpattinAM kAraNa paNa evA sopakramI hoya che.) kAraNa ke jo te sAdhya na hoya to tene upakrama lAgato ja nathI. ziSya - ahIM upakrama ja sAdhya che, tethI upakramanuM sAdhyapaNuM siddha thayA vinA karmanuM sAdhyapaNuM siddha nathI thatuM ane tenuM sAdhyapaNuM siddha na thavAthI karmajanaka nidAna-kAraNanuM paNa sAdhyapaNuM siddha nathI thatuM, tethI "sAdhya nidAnajanya hovAthI" e hetunuM "sAdhya" vizeSaNa asiddha thavAthI hetu paNa asiddha kare che. gurU - 'na tAjumUpha ItyAdi 20paramI gAthAmAM kahelI yuktiothI karmanuM sopakramapaNuM siddha che, tethI karmanuM sAdhyapaNuM siddha thAya che ane tene laIne sAdhya karmanuM janaka-tenuM nidAna paNa sAdhya che, ema siddha thAya che. ziSya :- pUrve karmanuM sopakramapaNuM siddha karyuM che, to pachI punaH ahIM te kahevAnuM zuM kAraNa che ? gurU:- vistRta kathananI apekSAvALA ziSyajanonA upakAra mATe pharIthI ahIM te kahyuM che athavA karmanuM nidAna (kAraNa) adhyavasAyasthAno che, te adhyavasAyasthAno vicitra prakAranAM hoIne asaMkhyaya lokAkAza pradeza rAzipramANa che. temAMnA keTalAka adhyavasAyasthAno, nirUpakrama karmane utpanna kare che ane keTalAMka soyakrama karmane utpanna kare che. A pramANe sAdhya karmane utpanna karanAra nidAnanuM sAdhyapaNuM siddha karavuM, tenI siddhi thavAthI tenAM kAryabhUta karmanuM sAdhyapaNuM ane sopakramapaNuM siddha thAya che. athavA zarIra ane jIvamAM karma vartatuM hovAthI upakrama kriyAnA viSayabhUta evuM e karma sopakrama ane sAdhya che. jIvanI aMdara karma agni ane lohanA nyAye rahela che ane zarIramAM jIva AdhAra-AdheyabhAve che, tethI karma paNa temAM te pramANe rahela che. ziSya - AdhAra-AdheyabhAve zarIravRtti jIva che. e kathana to yogya che, paNa zarIranI vRtti zarIramAM che, e kema mAnI zakAya ? gurU - sarva padArtho svabhAve to potAmAM ja rahelA che ane bIjI vastumAM te AdhAre rahela hoya che. e nyAyathI zarIranI vRtti zarIramAM che, e kathana ayogya nathI; athavA kArmaNa zarIramAM
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200] karmanA sopakramanI siddhi vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 jema jIvanI vRtti che, tema A audArika zarIranI vRtti paNa temAM che, e to sarvane pratIta che. mATe A hetumAM ApeluM dRSTAMta sAdhanadharmarahita nathI. 2056-2057, karmanuM sopakramapaNuM siddha karavAmAM bIjI yuktio batAve che. kiMcidakAle'vi phalaM pAijjar3a paccae va kAleNaM / taha kammaM pAijjai kAleNa vipaccae valeNNaM // / 2058 / / bhiNNo jaha kAlo tulle'vi pahammi gaivisesAo / satthe va gahaNakAlo mai-mehAbheyao bhinno / / 2059 / / taha tullammivi kamme pariNAmAikiriyAvisesAo / bhaNo'NubhavaNakAlo jeTTho majjho jahanno ya ||2060 / / havA dIhA rajjU jjhai kAleNa puMjiA khiSpaM / viyao paDo va sussaI piMDIbhUo ya kAleNaM // / 2061 / / bhAgo va nirovaTTo hIrai kamaso jaha'NNahA khippaM / kiriyAvisesao vA same'vi roge cigicchAe || 2062 // jema koi AmrAdikanuM phaLa vRkSapara hoya to kramasara yogyakALe pAke che ane koi vakhata ghAsa vigere DhAMkavAthI akALe paNa pAke che; tevI rIte karma paNa baMdhakALe bAMdhela sthitine anusAre kramazaH anubhavatAM saMpUrNakALe bhogavAya che, anekoi vakhata aparvatanAdi vaDe te karma antarmuhUrtamAM zIghrapaNe paNa bhogavAya che. athavA jema traNa musApharono mArga sarakho chatAM paNa gatinI vizeSatAthI mArgamAM judo jIdo - vadhAre ocho kALa lAge che. athavA zAsra grahaNa karavAmAM mati (grahaNa karavAnI zakti) ane medhA (avadhAraNa zakti)nA bhedathI grahaNakALamAM bheda thAya che; tema samAna sthitivALuM karma chatAM paNa teno adhyavasAnAdi pariNAma ane cAritrAdi kriyAnA bhedathI utkRSTa-madhyama-ane jaghanyarUpa anubhavakALa bhinna bhinna thAya che. athavA jema lAMbuM doraDuM eka cheDAthI kramazaH saLagAvatAM lAMbAkALe saLagI rahe che, ane ekaThuM karIne saLagAvatAM zIghrapaNe saLagI jAya che, tema ja pahoLuM kareluM bhInuM vastra jaldI sUkAI jAya che ane ekaThuM kareluM lAMbAkALe sUkAya che athavA apavartanA sivAya jema koI moTI saMkhyAno bhAga karatAM lAMbo kALa lAge che ane aparvatanA karavAthI zIghrapaNe bhAga karAya che. tathA jema keTalAka mANasone koDha Adi roga thayo hoya, te roga auSadhAdi kriyAnA vizeSapaNAthI dUra thavAmAM kALabheda thAya che-oche vatte kALe vyAdhi dUra thAya che. (tema karmamAM paNa aparvatanAdi karaNa vaDe anubhavanA kALano bheda thAya che.) 2058 thI 2062. have prazasta ane aprazasta dezakALanuM svarUpa kahe che. jo jassa jayA'vasaro kajjassa subhAsubhassa sopAyaM / bhaNNai sa desakAlo deso'vasarotti thakkotti ||2063 ||
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) dezakALa ane kALakALanuM svarUpa. [201 (278) nidbhUmagaM ca gAmaM mahilA thUmaM ca suNNayaM darcha / nIyaM ca kAgA voleMti jAyA bhikkhassa haraharA // 2064 // 727 / / (279) nimmacchiyaM mahaM pAyaDo nihI khajjagAvaNo sunno| jAyaMgaNe pasuttA pautthavaiyA ya mattA ya // 2065 / / 728 // zubhAzubha kAryano je vakhata teno (have kahevAze te) upAyathI nizcaya thAya, te dezakALa kahevAya che. deza-avasara-ane thanka e tenA paryAyo che. dhUmarahita gAma ane paNiyArIonA samUha vinAnA kUvA vigerenA taTane joIne tathA kAgaDAo nIcA sthAna tarapha Ave che, ItyAdi cinha joIne have "barAbara bhikSA samaya thayo." ema jANe te (prazasta kAryakALa jaNavo.) tathA makSikArahita madhapuDo che ane ughADo paDelo nidhi pragaTa jaNAya che. (ema jANIne te madha ane nidhi grahaNa karavAno avasara jaNAya che) tathA khAdyavastu vecanAranI dukAnamAM koI manuSya na dekhAvAthI temanI vastu levAno avasara jaNAya te, tema ja jeno pati paradeza gayela che evI strI madirAthI matta thaIne AMgaNAmAM sUtI che, te atyAre bahu kAmAtura che, ema jANavuM ItyAdi azubha-aprazasta kAryano kALa jANavo. 20632064-2065. have kALakALanuM svarUpa kahe che. kAlotti mayaM maraNaM jaheha maraNaM gautti kaalgo| tamhA sa kAlakAlo jo jassa mao maraNakAlo // 2066 / / (280) vALa 3 tnio 3DuM sAthasAna to teNa hao kAlo akAla kAlaM karateNa // 2067 // 729 / / kALa eTale samaya ane bIjo kALa eTale lokarUDhithI maraNa mAnela che. jemake maraNa pAmyo athavA kALa pAmyo (karyo) mATe je prANIno je maraNakALa tene tIrthakaroe kALakALa mAnela che. zyAma kUtarAe (upAzrayanI najIka) svAdhyAya karavAnA vakhate kALa karyo, tethI teNe akALe kALa karavAthI maraNa pAmavAthI amArA svAdhyAyanA kALano bhaMga karyo. (A vAkyamAM lokoktidvArA kALakALa kahevAya che.) 2066-2067. have pramANakALanuM svarUpa kahe che. __ addhAkAlaviseso patthayamANaM va mANuse khitte / so saMvavahAratthaM pamANakAlo ahorattaM // 2068 / / (282) vize mAhAno divasamAM ja 3 rAk ca | cauporisio divaso rattI cauporisI ceva // 2069 / 730 / / 26
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202] pramANakALa tathA poriSIkALanuM svarUpa. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (dhAnyane mApavAne) prasthakanA mAnanI jema A pramANakALa che ane te pramANakALa addhAkALano vizeSa bheda che ane te pramANakALa manuSyakSetramAM jIva ajIvAdinI sthitinA vyavahAra mATe ahorAtrarUpa kahela che. tathA e pramANakALa be prakAre kahela che. divasa pramANakALa ane rAtri pramANakALa temAM cAra pariSIvaDe divasa thAya che ane cAra pariSI vaDe eka rAtri thAya che. 2068 - 2069. have poriSIkALanuM svarUpa kahe che. porisimANamaniyayaM divasa-nisAvuDDi-hANibhAvAo / hINaM tinni muhuttaddhapaMcamA mANamukkosaM / / 2070 // vuDDhI bAvIsuttarasayabhAgo paidiNaM muhattassa / evaM hANIvi mayA ayaNadiNabhAgao neyA // 2071 // ukkosa-jahaNNANaM jadaMtarAlamiha porisANaM taM / tesIyasamavibhattaM vuDDhI hANiM ca jANAhi // 2072 / / divasa ane rAtrinI vRddhi hAninA bhAvathI pariSInuM pramANa niyata nathI. pariSInuM jaghanya pramANa traNa muhUrtanuM ane utkRSTathI sADAcAra muhUrtanuM che. dararoja muhUrtanA ekaso bAvIsamA bhAganI vRddhi thAya che ane hAni paNa eTalI ja thAya che. A hAni-vRddhi uttarAyaNadakSiNAyananA divasanA bhAge jANavI. athavA utkRSTa ane jaghanya pariSInA pramANanI vacce je traNa ghaTIkA pramANakALa che, temAM ekaso trAsImAM bhAganI vRddhi ane hAni dararoja jANavI. 2070 thI 2072. - divasa athavA rAtrino cotho bhAga te poriSI kahevAya che e poriSInuM pramANa haMmezA niyata hotuM nathI, divasa athavA rAtrinI vRddhinahAni thatAM tenI paNa vRddhi hAni thAya che. ziyALAmAM makarasaMkrAntinA divase poriSInuM pramANa sarvathI ochuM hoya che eTale te traNa muhUrta athavA cha ghaTikAnuM hoya che paNa te ja divase rAtri saMbaMdhI pariSInuM pramANa vadhAremAM vadhAre oya che, ane te sADAcAra muhUrta athavA nava ghaTikAnuM hoya che. - karka saMkrAntinA divase divasa saMbaMdhI poriSInuM pramANa vadhAremAM vadhAre hoya che ane te sADAcAra muhUrta athavA nava ghaTikAnuM hoya che, tathA te ja divase rAtri saMbaMdhI poriSInuM pramANa ochAmAM ochuM hoya che, ane te upara kahyA mujaba traNa muhUrta athavA cha ghaTikAnuM hoya che. upara je hAni vRddhi kahI che, temAM jaghanya poriSInA divasathI AraMbhIne utkRSTa pariSInA divasaparyata dararoja eka muhUrtanA ekasobAvIsamA bhAganI vRddhi thAya che ane utkRSTa pariSInA (divasathI AraMbhIne punaH jaghanya poriSinA) divasa sudhI dararoja eTalI ja hAni thAya che, A vRddhi hAni uttarAyaNa ane dakSiNAyananA divasathI jANavI. matalaba ke cha mahIne uttarAyaNa thAya che ane bIjA cha mahIne dakSiNAyana thAya che temAM uttarAyaNamAM dararoja cAra cAra paLanI divasamAM vRddhi thAya che, e pramANe vadhatAM utkRSTa
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariSI kALanuM svarUpa. [203 divase cha muhUrta vadhe che ane e ja pramANe rAtrimAM dararoja hAni thatAM sarvathI jaghanya rAtrie cha muhUrta ghaTe che. dakSiNAyanamAM ethI viparIta thAya che, eTale ke rAtrimAM cha muhUrta vadhe che, ane divasamAM cha muhUrta ghaTe che. A pramANe thavAthI cha cha mahIne divasa ane rAtrinA yathAyogya cha cha muhUrta vadhe che ane ghaTe che, te vRddhihAninuM kAraNa e che ke eka mahIne eka muhUrtanI vRddhi ane hAni thAya che. paraMtu sUrya saMvatsaramAM traNasone chAsaTha divase eka varSa thAya che, ane tethI ekaso vyAsI divase eka ayana thAya che. tethI sADAtrIsa divase eka mAsa thAya che. ' have dara mahine je eka muhUrta vadhe che, tene sADAtrIsa divasoe vaheMcIe to eka muhUrtanI be ghaTikA thAya, te eka ghaTikAnA ekasaTha bhAga kalpIe. e pramANe bhAga kalpatAM be ghaTikAnA ekasobAvIsa bhAga thAya ane sADAtrIsa divasanA mahinAmAM rAtri-divasa saMbaMdhI dareka poriSInA paNa ekasobAvIsa bhAga thAya. e ekasobAvIsa bhAge muhUrtagata be ghaTikAnA ekaso bAvIsa bhAgane vaheMcatAM muhUrtano ekasobAvIsamo eka bhAga Ave. evo eka bhAga dararoja divasa ane rAtri saMbaMdhI pariSImAM yathAyogya vadhe che ane ghaTe che. athavA A vRddhinahAni samajavAnI bIjI rIta paNa che. jemake-utkRSTa pariSI nava ghaTikA pramANa che, ane jaghanya poriSI cha ghaTikA pramANa che. A benI vacce traNa ghaTikAnuM aMtara che, te traNa ghaTikAne eka ayananA ekasocyAsI divasanI sAthe bhAga karatAM je Ave teTalI dararoja vRddhinahAni jANavI. matalaba ke ekasocyAsI divase poriSInI traNa ghaTikA vadhe che, athavA ghaTe che. tadanusAra traNa ghaTikAnAM ekasocyAsI bhAga karIe, eTale eka ghaTikAnA ekasaTha bhAga karatAM traNa ghaTikAnAM ekasocyAsI bhAga thAya, evo eka ghaTikAno ekasaThamo bhAga dararoja poriSImAM vadhe che athavA ghaTe che. A bhAga paNa eka muhUrtanA ekasobAvIsamA bhAga jeTalo ja che. mAtra rItamAM ra che. 2070-2071-2072. have varNakALanuM svarUpa kahe che. (282) paMcaNhaM vaNNANaM jo khalu vanneNa kAlao vaNNo / so hoi vaNNakAlo vaNijjai jo va jaM kAlaM // 2073 / 731 / pajjAyakAlabheo vaNNo kAlo tti vaNNakAlo'yaM / naNu esa nAmau cciya kAlo nAniyamato tassa // 2074 // pAMca varNomAMthI je varSe (raMge) zyAma hoya, te varNakALa kahevAya athavA jenuM je vakhate varNana karAya te paNa varNakALa kahevAya. je paryAyakALanA bhedathI zyAmavarNa hoya, te varNakALa kahevAya che. Ane nAmathI kALavarNa kahevAya che, to tene nAmakALa kema na kahevAya ? uttara - te nAmano koI niyama nathI mATe. 2073-2074. A pramANenuM pramANa hAlamAM A kSetramAM jaNAtuM nathI, tethI A niyama kSetra vizeSa jaNAya che.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204] bhAvakALanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 zvetAdi pAMca varNomAMthI je varNa (raMge-kAMtie) kALo hoya, te varNakALa kahevAya. athavA je koI jIvAdi padArthanuM je kALe varNana karAya, te varNakALa kahevAya. athavA je kALe zvetAdi varNanI prarUpaNA-varNana karAya, te paNa varNakALa kahevAya. A ja viSayanuM vadhAre spaSTIkaraNa karavA bhASyakAra mahArAja kahe che ke paryAyakALanA bhedathI zyAmavarNa te varNakALa kahevAya che. jemake je kALamAM dravyane jANe te dravyakALa, ane paryAyane jANe te paryAyakALa; kRSNavarNa dravyano paryAya hovAthI varNakALa che ane te paryAyakALano bheda che. ziSya - jo e pramANe paryAyakALa paNa che, to pachI pUrve 2030mI gAthAmAM teno upanyAsa kema na karyo? AcArya - dravyathI paryAya karthacituM abhinna che. tethI dravyakALa kahevAthI paryAyakALa paNa sAthe AvI ja gayo, tethI te bhinna nathI kahyo. athavA paryAyanA bhedarUpa A zyAmavarNanuM kathana karyuM, tethI te paNa tyAM kahelo ja che. ziSya - zyAmavarNane nAmathI ja kALo kahevAya che, to teno nAmakALa kema nathI kahetA ? gurU - kALanAmano evo koI niyama nathI, kAraNa ke gauravarNamAM paNa koI vakhata kALanAma hoya che, A kAraNathI eno bIjAthI bheda jaNAvavA mATe je varSe ja kALo hoya, varNakALa kahevAya che; anya nahIM eTalo nAmakALathI varNakALamAM taphAvata che. 2073-2074. -- bhAvakALanuM svarUpa kahe che. (283) sAI sapajjavasio caubhaMgavibhAgabhAvaNA etthaM / odaiyAIyANaM taM jANasu bhAvakAlaM tu // 2075 // 732 // sAI saMto'NaMto evamaNAIvi esa caubhaMgo / odaiyAIyANaM hoi jahAjogamAyojjA // 2076 // ahIM audayika vigere (aupazamika kSAyika-kSAyopathamika ane pariNAmika.) bhAvonI sthitinI sAdI sAntAdi cAra bhAMgAmAM bhAvanA thAya te bhAvakALa jANavo. sAdiyAna, sAdianaMta, anAdisArA ane anAdi anaMta - A cAra bhAMgA audayika Adi bhAvonA che, te yathAyogya jyAM ghaTe tyAM yojavA. 200pa-2076. have sAdisAntAdi bhAMgAnA bheda jyAM ghaTe tyAM yoje che. jo nAragAibhAvo taha micchattAio va bhabvANaM / te cevAbhavvANaM odaio bitiyavajjo'yaM // 20 // 7 // sammatta carittAI sAI saMto ya ovasamio'yaM / dANAiladdhipaNagaM caraNaMpi ya khAio bhAvo / / 2078 // sammatta nANa-dasaNa-siddhattAiM tu sAio'NaMto / nANaM kevalavajjaM sAI saMto naovasamo // 2079 / /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bhAvakALanuM svarUpa. [205 maiannANAIyA bhavva-'bhavvANa taiyacarimo'yaM / savyo poggaladhammo paDhamo pariNAmio hoi // 2080 / / bhavbattaM puNa taio jIvA-'bhabbAi carimabhaMgo u / bhAvANamayaM kAlo bhAvAvatthANao'NaNNo // 2081 / / nArakAdi audayikabhAva sAdisAtta che, mithyAtvAdi bhavyonI apekSAe anAdisAnta, ane abhavyonI apekSAe anAdi ananta che A pramANe bIjA sAdi ananta bhAMgA sivAya bAkInA traNa bhAMge audayika bhAva che. samyakatva-cAritrarUpa je aupathamika bhAva te sAdisAnta bhAMge che, dAnAdi pAMca labdhi ane cAritrarUpa kSAvikabhAva paNa sAdiyAnta mAMge che, tathA samyakatva jJAna-darzana ane siddhapaNuM e sAdiananta bhAMge che. kevaLajJAna sivAya cAra jJAnane AzrayIne kSAyopathamikabhAva sAdi sAtta bhAMge che, matiajJAna vigere bhavya tatha abhavyanI apekSAe trIjA ane cothA bhAMge che, sarva pugaladharmarUpa pariNAmikabhAva prathama bhAMge che, bhavyapaNuM trIjA bhAMge che, jIva ane abhavyapaNuM cothA bhAMge che. A pramANe A bhAvono kALa che, kemake te bhAvonA avasthAnathI abhinna che. 2007 thI 2081. nAraka - tiryaca-manuSya ane devarUpa audayikabhAva sAdisAtta che, kemake te darekano Adi ane anta che. mithyAtva, kaSAya, veda, ajJAna-asaMmatapaNuM asiddhapaNuM ane "lezyA A sattara prakArano je audayikabhAva te bhavyonI apekSAe anAdisAnta ane abhavyonI apekSAe anAdi ananta che. A pramANe bIjA sAdisAjo bhAMgA sivAya traNa bhAMge audayikabhAva che. aupazamikabhAva pahelA sAdisAjo bhAMge ja che, te sivAyanA traNa bhAMgA A bhAva mATe zanya che. kemake AkhA saMsAramAM pahelavaheluM upazama samyakatva thAya athavA upazamazreNimAM upazama samyakatvanI ane upazama cAritranI prApti thAya che, te bannenA avazya Adi ane anna hoya che. mATe aupathamikabhAva pahelA sivAya traNa bhAMge nathI. dAna-lAbha-bhoga upabhoga ane (sakaraNa) vIrya, e pAMca labdhi tathA cAritra Adi bhedanI apekSAe kSAyika bhAva sAdisAtta che. " ziSya:- siddhAtmAone cAritra hoya che, to te apekSAe cAritramAM sAdianAno bhAMgo kema na kahevAya ? gurU - "siddha novarirI, naritti" e vacanathI siddhanA jIvo cAritrI nathI, tema acAritrI paNa nathI. mATe cAritramAM e bIjo bhAMgo na ghaTe. kSAyika samyaktva kevaLajJAna, kevaLadarzana ane siddhapaNuM, siddhaavasthAmAM hoya che, tethI te lAe sAdiananta nAmanA bIjA bhAMge paNa kSAyikabhAva hoya che. A sivAyano trIjo ane cotho e be bhAMgA A bhAvamAM nathI ghaTatA. A saMbaMdhamAM bIjA AcAryano mata evo che ke siddhanA jIvone dAnAdi pAMca labdhi ane cAritra hoya che, kemake temane tenA AvaraNano abhAva chatAM paNa jo te dAnAdi labdhio ane
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206] kyA kALanuM prayojana? [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 cAritrano abhAva mAnavAmAM Ave, to kSINamohAdimAM paNa teno abhAva mAnavo joIe. AthI teonA mate cAritra vagere paNa siddhAvasthAmAM che, e mAnyatAnI apekSAe kSAyika bhAva sAdi ananta nAmanA eka bIjA ja bhAMgAmAM che, zeSa traNa bhAMge nathI. kevaLajJAna sivAyanA zeSa cAra jJAnonI apekSAe kSAyopathamika bhAva sAdisAjo bhAMge che sAdi ananta nAmano bIjo bhAMgo ahIM na hoya, matiajJAna ane zrutaajJAnanI apekSAe bhavyone kSAyopathamikabhAva anAdi sAtta che, ane abhavyone anAdi ananta che. | sarva pugala dharma-dravyaNukAdi pariNAmarUpa pAriNAmikabhAva sAdisAMta nAmanA prathama bhAMge che, sAdi ananta evo je bIjo bhAMgo te A bhAvamAM nathI hoto, bhavyapaNAnI apekSAe pAriNAmika bhAva anAdi sAMta che. "ri noma, no maLe." e vacanathI siddhanA jIvo bhavya nathI tema abhavya paNa nathI. jIvapaNuM ane abhavyapaNuM e benI apekSAe pAriNAmika bhAva anAdi ananta che. A pramANe audayikAdi bhAvono kALa kahyo, kemake jIvAjIvAdi bhAvonuM avasthAna te ja kALa che, eTale bhAvonuM avasthAna kahevAthI bhAvakALa paNa kahyo. 2007 thI 2081. ahIM prastuta adhikAramAM kyA kALanuM prayojana che ? te kahe che. (284) etthaM puNa ahigAro pamANakAleNa hoi nAyavyo / khettammi kammi kAlammi bhAsiyaM jiNavariMdeNa ? // 2082 / 733 / / (285) vaisAhasuddhaikkArasIe puvvaNhadesakAlammi / mahaseNavaNujjANe aNaMtara paraMparaM sesaM // 2083 / / 734 // A adhikAramAM pramANakALanuM prayojana che. (kemake) kyA kSetramAM, kaI vakhate zrI jinezvare (sAmAyika adhyayana, kahyuM? e praznanA uttaramAM) vaizAkha sudI agiyAraze mahAsenavana nAmanA udyAnamAM anansara nirgama thayo ane te sivAyanA kSetramAM paraMparAe nirgama thayo. 2002-2083. ahIM aneka prakAranA kALanI prarUpaNA karI. temAM A sthaLe pramANakALanuM mukhya prayojana che. ziSya - pUrve 2030 mI dvAragAthAmAM bhAvakALanuM ahIM prayojana che, ema kahyuM che ane hamaNAM pramANakALanuM prayojana kaho cho. Ama pUrvApara virodhavALuM kema kaho cho ? gurU - kSAvikabhAva kALamAM vartatA bhagavaMte sAmAyika adhyayana kahyuM che, mATe e abhiprAyathI pUrve bhAvakALanuM prayojana che ema kahyuM che ane divasanA pUrvArdhamAM-prathama pauriSIrUpa kALamAM bhagavaMte sAmAyika adhyayana kahyuM che, e abhiprAyathI hamaNAM ahIM pramANakALathI prayojana karyuM che. eTale ubhayakALanuM prayojana viruddha nathI athavA pramANakALa te addhAkALano paryAya hovAthI bhAvakALa ja che. tethI paNa e pramANe kahevAmAM kaMI virodha nathI. ziSya -zrImAnuM mahAvIra jinavare kyA kSetramAM, kaI vakhate prathama sAmAyika adhyayanano upadeza karyo ?
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bhAva nirgama. [207 gurU - vaizAkha sudi ekAdazInA divase prathama pariSImAM, mahAsenavana nAmanA udyAnamAM bhagavaMte pahelavaheluM sAmAyika adhyayana upadezya, ane e sivAyanA guNazIlAdi udyAna-kSetramAM te paraMparAe upadezya, kemake sau pahelAM mahAsenavanamAM upadezya ane te bIjA kSetromAM upadezya che. 2002-2083. have bhAva nirgama kahe che. (286) praphayama vApararI mAvaDo ni trivirarasa | bhAve khaovasamiyammi vaTTamANehi taM gahiyaM // 2084 // 735 // kiha pagayaM bhAveNaM kahamahigAro pamANakAleNaM ? / khAiyabhAve'ruhayA pamANakAle ya jaM bhaNiyaM // 2085 / / ahavA pamANAkAlovi bhAvakAlotti jaM ca sesAvi / kiMcimmettavisiTThA sabve cciya bhAvakAlatti / / 2086 // AhikkeNaM kajjaM pamANakAleNa jamahigArotti / sesAvi jahAsaMbhavamAujjA niggame kAlA // 2087 / / khettaM mayamAgAsaM sabbadabAvagAhaNAliMgaM / taM davvaM ceva nivAsamettapajjAyao khettaM // 2088 // taM ca mahAseNavaNovalakkhiyaM jattha niggayaM puvaM / sAmAiyamannesu tu paraMparaviNiggamo tassa // 2089 / / sAyika bhAvamAM vartatA evA bhagavaMta jinezvarathI A sAmAyika adhyayana nIkaLyuM ane kSAyopathamika bhAvamAM vartatA gaNadharoe te grahaNa karyuM. zA mATe bhAvakALanuM prayojana che, ane zA mATe pramANakALano adhikAra che ? kSAyika bhAvamAM vartatA zrIarihaMte pramANakALe kahyuM che mATe athavA pramANakALa paNa bhAvakALa ja che ane bIjA kALo che, te paNa kiMcitmAtra viziSTa bhAvakALa ja che, eTale te sarva bhAvakALa ja che. (ahI) mukhyatAe pramANakALa vaDe kArya che, tethI teno adhikAra che zeSa bIjA kALo paNa sAmAyika nirgamamAM yathAsaMbhava yojavA, dravyanA nivAsarUpa cihnavALuM AkAza te kSetra mAnela che, jo ke te dravya ja che, (to paNa) nivAsamAtra rUpa paryAyanI apekSAe tene kSetra kahevAya che. te kSetra ahIM mahAsenavana kahyuM che, ke jyAMthI sAmAyika nIkaLyuM che tathA bIjAM kSetromAM paNa paraMparAe teno nirgama thayo che. 2005-2009. kSAvikabhAvamAM vartatA bhagavaMta zrI mahAvIradevathI sAmAyika adhyayana nIkaLyuM ane kSAyopathamikabhAvamAM vartatA gaNadharoe te sAmAyika ane bIjuM zruta grahaNa karyuM. bhagavaMtane jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-cAritramohanIya ane aMtarAya sarvathA kSINa thayela hovAthI kSAyikabhAva hoya che ane gaNadharone te vakhate te te AvaraNono kSayopazama hovAthI kSayopazama bhAva hoya
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208) sAmAyika nirgama. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che. tIrthasthApanA vakhate Adya gaNadhara je IndrabhUti te bhagavaMtane pradakSiNA daI namaskAra karIne pUche che ke "he bhagavaMta ! tattva zuM che te kaho ?' AthI bhagavaMta kahe che ke "upannA " (utpanna thAya che.) punaH tevI ja rIte pUchatAM "viTAmevA" (nAza pAme che) tema ja trIjI vAra pUchatAM "purUvA" (sthira rahe che.) ema tripadI he che, A pramANe praNAma karIne pUchavuM te niSadyA kahevAya che. A traNa niSadyAthI gaNadharamahArAjAone evo nizcaya thAya che ke "yat sat tatyAdrivyaya-dhrauvyapurUM, 3thA varatuna: sattADayo"i eTale je che, te utpatti-vinAza ane sthiratAyukta che, e sivAya vastunI vidyamAnatA ja hotI nathI. A pachI pUrvabhavamAMthI bhAvitamati laIne AvelA gaNadharo bIjabuddhivALA hovAthI saMpUrNa zrutajJAna pAme che, tethI bhagavaMta temane dvAdazAMga racavAne AjJA Ape che, ne te teo race che. te pachI IndramahArAja cUrNathI bharelo vajaya divyathALa laIne bhagavaMta pAse ubhA rahe che, bhagavAna siMhAsana parathI uThIne temAMthI saMpUrNa cUrNanI mUThI grahaNa kare che. te pachI IndrabhUti vigere agiyAra gaNadharo kaMIka avanata gAtravALA thaIne anukrame prabhu AgaLa ubhA rahe che. te pachI vAjiMtranA dhvani-gItazabda vagere baMdha karIne sarva devo zAnta thaIne bhagavaMta zuM kahe che, te sAMbhaLavAne ekacitta thAya che pachI bhagavaMta "IndrabhUti gautamane dravya guNa ane paryAyathI tIrthanI anujJA kare che ane tevI AjJA sAthe sarva sAdhugaNanI paNa sudharmAsvAmine anujJA ApuM chuM." A pramANe anujJA karIne bhagavaMte temanA mastaka para muSThi bharIne te cUrNa nAMkhyuM, te vakhate devoe paNa cUrNapuSpa vagere suvAsita vastunI gaNadharo upara vRSTi karI. A pramANe sAmAyika adhyayanano artha bhagavaMta pAsethI nIkaLyo ane sUtra gaNadhara mahArAja pAsethI nIkaLyuM. ziSya :- ahIM prakRtamAM bhAvakALano prastAva che, te chatAM pramANakALano adhikAra ahIM zA mATe kahevo joie ? guru :- kSAyika bhAvamAM vartatA bhagavAna arihaMtadeve, pramANakALamAM sAmAyika adhyayana kahyuM che mATe, athavA pramANakALa paNa bhAvakALa ja che ane e sivAyanA bIjA dravyakALa-addhAkALa vagere paNa kiMcit upAdhimAtrathI viziSTa chatAM paNa saghaLA bhAvakALa ja che kAraNa ke dravyanI je cAra prakAranI sthiti te dravyakALa kahevAya che, samaya AvalikA vagere addhAkALa che, prANionuM jIvana-Ayu te AyuSyakALa che, A sarva sthiti vagere jIva-ajIvanA paryAya hovAthI bhAvarUpa ja che, eTale kharI rIte bhAvakALathI te judA nathI paraMtu "pramANakALano ahIM adhikAra che." ema je kahyuM che, te mukhyatAe ahIM pramANakALanuM kArya che, mATe kahyuM che. anyathA bIjA paNa dravyakALa-addhAkALa vagere paraMparAe to sAmAyika nirgamamAM ghaTe che. jemake kSAvikabhAvamAM vartatA bhagavaMte ratnamayasiMhAsanarUpa dravya upara besIne sAmAyika upadezya, jyAM dravya hoya, tyAM tenI sthitirUpa kALa paNa hoya che ja, tethI paraMparAe dravya ane addhArUpa kALa sAmAyika nirgamamAM hoya che, tathA AyuSya kALano anubhava karatAM bhagavaMte sAmAyika upadezya, karmano upakrama karatAM upadezya, prastAva jANatAM upadezya,AvacimaraNarUpa maraNakALa
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] puruSalakSaNa dvAra. [209 anubhavatA tathA jIvAjIvAdi padArthanuM varNana karatI vakhate bhagavaMte sAmAyika upadezya che. A pramANe paraMparAe sAmAyika nirgamamAM badhA kALa ghaTe che, paraMtu mukhyatA e pramANakALa ane bhAvakALa ghaTe che, tethI beno ja adhikAra ahIM (prastutamAM) kahyo che. ziSya :- kALanirgama kahetAM, tenA bhedapUrvaka kALanuM svarUpa niryuktikAra ane bhASyakAre vistArathI kahyuM, paNa kSetranirgamanuM svarUpa na kahyuM, tenuM zuM kAraNa? guru:- kSetranirgamanuM svarUpa sugama hovAthI niyuktikAre kahyuM nathI, paNa bhASyakAra mahArAje kiMcit mAtra kahyuM che. te A pramANe che. jemAM jIvAdi padArtho rahe te kSetra kahevAya che. tevuM kSetra AkAza che, tema sarvajJo kahe che. kemake AkAzamAM ja sarva jIvAdi-dravyonuM avasthAna che. vastutaH AkAza judA judA paryAya pAmatuM hovAthI dravya ja che, kevaLa nivAsarUpa paryAyanI apekSAe ja tene kSetra kahevAya che. evuM kSetra judI judI upAdhinA bhedathI aneka prakAre che, tethI mahAsenavanarUpa kSetra ja grahaNa karyuM che, kema ke tyAM ja prathama sAmAyika upadezAyuM che, ane te pachI guNazIlAdi bIjA udyAnomAM te paraMparAe upadezAyuM che. 2004-2009. ahIM sudhI chae prakArano nirgama kahyo, e kahevAthI "se nide" ityAdi upodyAta niryuktinI 973 mI gAthAmAM kaheluM trIjuM nirgamavAra pUrNa thayuM, cothuM kSetradvAra ane pAMcamuM kALadvAra e be sAmAyika nirgamanA aMgarUpa ja che. tethI nirgamAntargata kSetra ane kALanuM svarUpa kahevAthI te banne dvAra paNa kahevAI gayA. have upoghAtanuM chaThTha puruSalakSaNa dvAra kahe che. (287) vyA-DaminIva-vize vev ghampa-sthamA-mAve ca | bhAvapuriso u jIvo bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 2090 / 736 / / dravyapuruSa, abhilApapuruSa, cinhapuruSa, vedapuruSa, dharmapuruSa, arthapuruSa, bhogapuruSa ane bhAvapuruSa, e puruSanA bhedo jANavA, temAM bhAvapuruSa te zuddha jIva jANavo, kemake bhAvadvAra vicAratAM ahIM bhAvapuruSa vaDe ja adhikAra che. 2090. have dravya-abhilApa-cina-veda-dharma-artha-bhoga ane bhAvapuruSanuM svarUpa kahe che. NAgamao'Nuvautto iyaro davapuriso tahA taio / egabhaviyAitivihA mUluttaranimmio vAvi // 2091 // abhilAvo puliMgAbhihANamettaM ghaDo va ciMdhe u / purisAgiI napuMso veo vA purisaveso vA // 2092 // veyapuriso tiliMgovi purisaveyANubhUikAlammi / dhammapuriso tayajjaNavAvAraparo jahA sAhU // 2093 // atthapuriso tayajjaNaparAyaNo mammaNo bba nihipAlo / bhogapuriso samajjiyavisayasuho cakkavaTTi vva // 2094 / /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210]. bhAvapuruSanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (nAma ane sthApanA puruSano vicAra sugama hovAthI teno vicAra ahIM karyo nathI.) dravyapuruSa be prakAre che, AgamathI ane noAgamathI. temAM puruSa padArthane jANanAra anupayogI je jIva te AgamathI dravyapuruSa; ane jJazarIra-bhavyazarIra tathA tavyatirikta, ema traNa prakAre noAgamathI dravyapurUSa che AmAMno trIjo vyatirikta nAmano bheda, ekabhavika-baddhAyuSka ane abhimukhanAmagotra, ema traNa bheda che. athavA mULaguNa nirmita (puruSa prayogya dravyo) ane uttaraguNanirmita (tadAkAravALAM te ja dravyo.) ema be bheda che. 1. ghaTa-paTa ItyAdinI jema pulliMgazabdarUpa je abhilApa te abhilApa purUSa. 2. ane napuMsaka chatAM mUcha Adi puruSAkRtivALo, puruSavedanA udayavALo tathA vedathI strI chatAM puruSaveSe hoya, to te cihna mAtrathI puruSa che mATe cidaMpuruSa che. 3. triliMga vRttivALo jIva chatAM paNa tRNAgni samAna puruSavedanA vipAkano anubhava kare, tyAre te vedapuruSa kahevAya che. 4. ane je manuSya sAdhunI jema dharma prApta karavAmAM ja tatpara hoya, te dharmapuruSa kahevAya che. 5. dravyanuM rakSaNa karanAra tathA mammaNa zeThanI jema dravya meLavavAmAM ja tatpara hoya, te arthapuruSa, 6. ane cakravartInI jema viSayasukhano upabhoga karanAra hoya, te bhogapuruSa kahevAya che. 2091 thI 2094. have bhAvapuruSanuM svarUpa kahe che. bhAvapuriso u jIvo sarIrapuri sayaNao niruttivasA / ahavA pUraNa-pAlaNabhAvAo sabvabhAvANaM // 2095 // davyapurisAibheyAvi jaM ca taraseva hoMti pajjAyA / teNeha bhAvapuriso suddho jIvo jiNiMdo vva // 2096 // pagayaM visesao teNa veyapurisehiM gaNaharehiM ca / sesAvi jahAsaMbhavamAyojjA ubhayavaggevi // 2097 // pura eTale zarIra, temAM vasavAthI puruSa athavA sarva bhAvonA pUraNa ane pAlanabhAvathI puruSa, e vyutpattithI bhAvapuruSa te zuddha jIva jANavo. kemake dravyapuruSAdi paNa te zuddha jIvanA ja paryAyo che, tethI ahIM bhAvapuruSa te jinendranI jema zuddha jIva jANavo. ahIM prastutamAM tevA bhAvapuruSa zrImAnuM mahAvIradeva vaDe ane vedapuruSa evA gaNadharo vaDe adhikAra che. (kemake temaNe ja anukrame arthathI ane sUtrathI sAmAyika prarUpyuM che.) e sivAya zeSa dharmapuruSa ane siddhapuruSAdinI paNa yathAsaMbhava ubhaya vargamAM (tIrthakara-gaNadharamAM) yojanA karavI. 2095-209-2097. have kAraNakAra kahe che. (288) nivo vAra ivavido suvida doDa Tram | taddabramaNNadabbe ahavAvi nimitta-nemitto // 2098 // 737 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) kAraNanA aneka bhedo. [211 (289) samavAi asamavAI chabbiha kattA ya karaNa kammaM ca / tatto ya saMpayANAvayANa taha saMnihANe ya // 2099 // 738 // kAraNamAM cAra prakArano nikSepa che. temAM tadravyakAraNa ane anyadravya kAraNa e be bheda dravyakAraNanA che. athavA nimittakAraNa ane naimittika kAraNa temaja samavAyI kAraNa ane asamavAyI kAraNa evA paNa be be bheda che. tathA kartA-karaNa-karma-saMpradAna-apAdAna-ane saMnidhAna (AdhAra) e cha prakAre paNa dravya kAraNa che. 2099. je kArya kare te kAraNa. (paNa jethI kArya thAya che kAraNa che ema ahIM na samajavuM.) te kAraNamAM nAma-sthApanA-dravya-ane bhAva ema cAra prakAre nikSepa thAya che. emAMnA nAma ane sthApanA e kAraNa sukhe samajI zakAya ema che, tethI teno vistAra karavAnuM kaMI prayojana nathI; paraMtu dravyakAraNano jJazarIra, bhavya zarIra ane vyatirikta evA bhedo che; temAM vyatiriktadravya kAraNanA be bheda che. eka taddavyakAraNa ane bIjuM anyadravyakAraNa. je janya evA paTAdi kAryanA sajAtIyapaNA vaDe saMbaMdhavALuM taMtu Adi dravya, te paTAdi kAryanuM taddavyakAraNa kahevAya. ane ethI viparIta eTale e janya kAryathI vijAtIya dravya vema (paTa banAvavAnuM sAdhana) vagere che te te kAryanuM anyadravyakAraNa kahevAya. athavA bIjI rIte paNa vyatirikta kAraNanA be bheda che. eka nimittakAraNa bIjAM naimittikakAraNa. temAM je sAmIpya-bhAve kArya svarUpane utpanna karanAra te nimitta kAraNa. jema taMtuo sAmIpyabhAve paTarUpa kAryane utpanna kare che, tethI te nimitta kAraNa kahevAya; kemake tenA sivAya paTanI utpatti na thAya. vaLI jema taMtu sivAya paTa thato nathI tema paTagata AtAnavitAnAdi ceSTA vinA paNa paTa thato nathI, tethI e caNAnuM kAraNa je vemAdi, te nimittakAraNanuM paNa kAraNa hovAthI tene naimittika kAraNa kahevAya. athavA samavAya kAraNa ane asamAyi kAraNa evA paNa be bheda vyatirikta kAraNanA che. samavAya eTale saMzleSa-ekIbhAva jeno hoya te samavAyi, jemake paTa kAryamAM taMtuo, kAraNa ke enI aMdara paTa saMzleSapaNe-ekIbhAve rahela che, AthI karIne e taMtuo samavAya kAraNa kahevAya. tathA taMtuno saMyoga, te kAraNarUpa dravyano bIjo dharma che ane paTakAryarUpa dravyAntarathI dUravarti che, tethI te asamavAya kAraNa kahevAya. ahIM vyatirikta kAraNanA nimitta naimittika Adi trividha vikalpomAM je prakAra jaNAvyA che, teonA arthamAM kaMI taphAvata nathI, chatAM te darekanA judA judA prakAra batAvyA che, te mAtra taMtrAtaravALAe mAnela judI judI saMjJAo-nAmo jaNAvavA mATe ja che. athavA vyatirikta kAraNanA bIjA cha bheda che. 1 ghaTarUpa kAryano kartA kuMbhAra-kemake te kartAno te kAryamAM svataMtra vyApAra che. 2. je karAya te ghaTAdirUpa karma, e paNa ghaTarUpa-kAryanuM kAraNa che; ahIM koI zaMkA kare ke ghaTAdi kArya te ja potAnuM kAraNa kema thAya ? tene uttara Ape che te kuMbhakArAdi kAraNathI karAyelI kriyAno viSaya hovAthI upacArathI tene kAraNa kahevAya
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212] kAraNanA aneka kAraNo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che, mukhya vRttie to te kArya guNarUpa hovAthI karmanuM kAraNa che. 3. mATIno piMDa-daMDa-sUtra vagere karaNa paNa ghaTanuM kAraNa che, kemake te sarva sAdhakatama che. 4. saMpradAnakAraNa. saM-pra-dAna eTale sArI rIte samArIne jene apAya che. arthAt ghaTa grAhaka devadattAdi vyakti te saMpradAna kAraNa kahevAya. kemake grAhakane uddezIne ja ghaTanI utpatti thAya che, grAhaka sivAya ghaTotpatti na thAya. 5. apAdAna kAraNa, eTale jenAthI maryAdAe mRtiMDAdinuM viyojana thAya te bhUmirUpa apAdAna kAraNa che; kemake tenA vinA paNa ghaTarUpa kAryanI utpatti na thAya. 6. saMnidhAnaAdhAra kAraNa. eTale jayAM kArya sthapAya te saMnidhAna kAraNa athavA AdhAra kAraNa e AdhAra paNa kAryamAM upayogI che, kemake ghaTano AdhAra cakra, cakrano AdhAra bhUmi, ane bhUmino AdhAra AkAza, e pramANe AdhAra-saMnidhAna paNa kAryanuM kAraNa che, tethI tene saMnidhAnakAraNa kahevAya che. 2098 thI 2099. have bhASyakAra mahArAja kAraNakArAntargata taddavyakAraNa ane anyadravyakAraNanuM svarUpa kahe che. taddavbakAraNaM taMtavo paDasseha jeNa tammayayA / vivarIyamannakAraNamiTuM vemAdao tassa / / 2100 / jai taM tasseva mayaM heU naNu kajjakAraNegattaM / na ya taM juttaM tAI jao'bhihANAi bhinnAiM // 2101 // tullo'yamuvAlaMbho bheevi na taMtavo ghaDaraseva / kAraNamegaMtevi ya jao'bhihaNAdao bhinnaa..||2102|| jaM kajja-kAraNAI pajjAyA vatthuNo jao te ya / anne'Nanne ya mayA to kAraNa-kajjabhayaNeyaM / / 2103 // natthi puDhavIvisiTTho ghaDotti jaM teNa jujjai aNanno / jaM puNa ghaDotti puvvaM nAsI puDhavI tao anno // 2104 / / ahIM taMtuo te paTanuM tadravya kAraNa che, kemake te tanmaya che. ane ethI viparIta vemAdika te tenuM (paTanuM) anyadravya kAraNa che. jo te taMtune paTanuM kAraNa mAneluM che, to kArya-kAraNanI ekatA thaze. ane e ekatA (mAnavI) yogya nathI, kemake nAmAdivaDe te (kArya-kAraNa) bhinna che. uttara :- (kArya-kAraNanA) bhedamAM paNa e upAlaMbha samAna che. jemake taMtuo ghaTanI jema bhinna hovAthI paTanuM kAraNa nathI. vaLI ekAMtamAM paNa e ja doSa che, kemake nAma AdivaDe bhinna bhinna che. mATe kArya ane kAraNa e banne vastunA paryAya che, tethI anya ananyarUpa kAraNa-kAryanI bhajanA jANavI. jemake pRthvIthI vyatirikta ghaTa nathI, tethI ghaTa pRthvIthI ananya che, ane ghaTotpatti pUrve vyaktarUpaghaTa na hato paNa mAtra pRthvI ja hatI, tethI ghaTa pRthvIthI anya che. 2100 thI 2104. yadAtmaka kArya jaNAya te tadravyakAraNa kahevAya eTale ke kAryadravyanA sajAtIyapaNAthI saMbaMdhavALuM je kAraNa te taddavyakAraNa kahevAya. jema taMturUpa kAraNanuM je paTarUpa kArya che, te tadAtmaka
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. tadravya ane anyadravya kAraNo. [213 che, tethI taMtuo paTanuM taddavyakAraNa kahevAya. ane ethI viparIta eTale jenAthI tadAtmaka kArya na thAya te anyadravya kAraNa jANavuM. jema vemAdikathI jo ke paTarUpa kArya thAya che, paNa te paTarUpa kArya vemAghAtmaka thatuM nathI, tethI temAdika paTanuM anya dravya kAraNa che. ziSya :- bhagavAn ! e pramANe jo paTa saMbaMdhI tadravya ja paTanuM kAraNa thatuM hoya, to kArya-kAraNanI ekatA thaze, ane ethI paTa ane paTasvarUpanI jema taMtu ane paTano kArya-kAraNabhAva nahi thAya. vaLI e kArya-kAraNanuM ekatva mAnavuM e yogya nathI. kemake nAma-saMkhyA-lakSaNa ane kAryAdi vaDe e banne bhinna bhinna che; jema ke - "paTa" ane "taMtuo" A nAmathI bheda che. paTa eka che ane taMtuo ghaNA che . A saMkhyAthI bheda che. je vaDe jaNAya te lakSaNa. evuM lakSaNa, paTanuM juduM che, ane taMtunuM juduM che - AvI rIte lakSaNathI bheda che. zItAdithI rakSaNa karavAdarUpa kArya paTanuM che, ane baMdhanAdirUpa kArya taMtuonuM che - A kAryartha bheda che. A pramANe nAmAdi vaDe bheda hovAthI ghaTa ane paTanI jema, paTa ane taMturUpa kArya-kAraNanuM bhinnapaNuM jaNAya che, paNa Apa kaho cho tema bannenuM ekatva jaNAtuM nathI. AcArya :- taMtu ane paTanI ekatAmAM kArya-kAraNanA abhAvapaNAno je doSa tArA manamAM udbhavyo che, te doSa taMtu ane paTano bheda mAnavAmAM paNa sarakho ja che. jemake taMtuo ghaTanI jema paTathI bhinna hovAthI paTanuM kAraNa nathI. vaLI taMtu ane paTanI jema ekatA mAnavAmAM Ave temAM paNa vastuonAM nAma vigere judAM judAM jaNAya te viruddha nathI, jemake ghaTa ane rUpa vagerenI ekatA to lokamAM prasiddha che, paNa nAma vagere to teonA bhinna ja che. jema ke "ghaTa" ane "rUpa vagere" e nAmathI bheda. ghaTa eka che ane rUpa vagere ghaNAM che, e saMkhyAthI bheda, pahoLA udarAdi AkAravALo ghaTa che ane raktapItAdi lakSaNavALAM rUpa vagere che, e lakSaNathI bheda. pANI lAvavAdirUpa kriyA karanAra ghaTa che ane varNa dhAraNa karavAdinA kAraNabhUta rUpa vigere che, e kAryathI bheda. A pramANe nAmAdinAM bhedathI bheda che, e kathana anekAntika che, kemake enI virUddhamAM ema paNa kahI zakAya che ke-nAmAdinA bhedathI ghaTa ane ghaTanA rUpAdikanI jema, paTa ane taMtu AdirUpa je kArya-kAraNa te abhinna che. ziSya :- prabho ! jo e pramANe kArya-kAraNanA bheda ane abheda pakSamAM sarakho ja doSa Avato hoya, to pachI jagatamAM taMtu ane paTano je kAraNa-kArya bhAva prasiddha che, te kevI rIte yogya mAnI zakAya ? - AcArya - prAjJa! sAMbhaLa. jema mATIthI vyatirikta-bhinna ghaTa jaNAto nathI, tethI mATIthI ghaTa ananya-abhinna che ema kahI zakAya. ane svasvarUpe utpanna thayA pahelAM ghaTa hato nahi, paNa kevaLa mATI ja hatI, tethI bhinna che ema kahevAya. jo ema na mAnatAM sarvathA ekapaNuM mAnavAmAM Ave to je kALe ekalI pRthvI hatI te kALe paNa ghaTa jaNAvo joIe, paraMtu te kALe te jaNAto nathI, mATe pRthvIthI-mATIthI ghaTa bhinna che, A pramANe jema kAraNa ane kAryarUpa mATI ane ghaTanuM bhinnabhinnatva che, te ja pramANe sarvatra kAraNa kAryamAM bhinnabhinnapaNuM samajI levuM. 2100 thI 2104.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214] kAraNa ane kAryanI bhinnabhinnatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have nimittakAraNa, naimittikakAraNa, samavAyikAraNa ane asamAyikAraNanuM svarUpa kahe che. jaha taMtavo nimittaM paDassa vemAdao tahA tesiM / jaM ceTThAinimittaM to te paDayassa nemittaM // 2105 / / samavAikAraNaM taMtavo paDe jeNa te samavayaMti / na samei jao kajje vemAi tao asamavAyi // 2106 / / vemAdao nimittaM saMjogA asamavAyi kesiMci / te jeNa tantudhammA paDo ya davvaMtaraM jeNa // 2107 // davvaMtaradhammassa ya na jao davvaMtarammi smvaao| samavAyammi ya pAvai kAraNa-kajjegayA jamhA // 2108 // jema taMtuo paTanuM nimitta kAraNa che, tema vemAdika sAdhano taMtuonI-AtAna-vitAnAdi ceSTAnuM nimitta kAraNa che, tethI te vemAdika paTanuM naimittika kAraNa che. (paTanA kAraNanuM e kAraNa che.) tathA taMtuo paTanuM samavAdhikAraNa che, kemake te paTamAM saMzliSTa che. (ethI ahIM taMtuomAM paTa che, ema vaizeSiko mAne che.) ane vemAdika je che te paTarUpa kAryamAM saMzliSTa nathI, tethI te paTanuM asamavAya kAraNa che. keTalAka vaizeSiko vemAdikane nimitta kAraNa kahe che ane saMyogone asamavAya kAraNa kahe che, kemake te saMyogo taMtunA dharma che ane paTa juduM dravya che, tethI anyadravyanAM dharmano anyadravyamAM samavAya na hoya ane jo hoya to kAraNa-kAryanI ekatA thAya. 2105-2108. nimittakAraNa ane naimittikakAraNa, tathA vaiziSikoe mAnela samavAyi ane asamavAya kAraNamAM kaMI vizeSa kahevAnuM nathI, paraMtu keTalAka vaizeSikomAM matabheda che, teomAMnA keTalAkanuM ema mAnavuM che, ke sajAtIya-vijAtIya turI-dizA-kALa-vemAdika sarva paTanAM nimitta kAraNa che, paNa asamavAya kAraNa nathI, kemake te sarva taMtuono saMyoga mAtra karavAmAM nimittabhUta hovAthI taMturUpa kAraNadravyane Azrine rahelA che, paraMtu saMyogo eTale taMtunA guNa athavA dharma, te taMturUpa kAraNane Azrine rahelA hovAthI asamavAya kAraNa che. paNa nimittakAraNa nathI, kemake e taMtu saMyoga, taMtuno dharma hovAthI nimittakAraNathI vilakSaNa che. ahIM koI ema kahevA mAge ke taMtusaMyogo paNa taMtuonI jema paTamAM saMzliSTa che, tethI temane samavAyikAraNa kahevAmAM Ave, to zuM doSa che ? A praznanA uttaramAM kahevAnuM ke taMtudravyathI paTadravya juduM che ane paTadravyathI taMtudravya judu che. AthI kahevAnuM tAtparya e che ke dravyo anya dravyane AraMbhe che ane guNo anya guNone AraMbhe che, evo siddhAnta che. eTale jema zItano dharma agnimAM na hoya, tema anya dravyanA dharmano samavAya anya dravyamAM na hoya, kAraNa ke taMtu dharma je taMtu saMyoga, teno paTarUpa anya dravyamAM samavAya mAnavAmAM Ave, to eka bIjAnA guNanA saMzleSathI paTa ane taMturUpa kArya-kAraNanI ekatA thAya che ane ethI
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] kAraNa ane kAryanI bhinnA-bhinnatA. [215 jema zvetAdi paTanA dharma paTamAM samaveta (saMdhdhiSTa) che, ane tethI avyatirikta che, te chatAM paNa te paTanuM kAraNa nathI thatA, tema taMtu saMyogo paNa tenuM kAraNa na thAya, kAraNa ke ekatAmAM kAryakAraNabhAva ghaTe nahi. A pramANe vaizeSiko koi paNa rIte kArya-kAraNonI ekatA mAnatA nathI. 2105 thI 2108. syAdvAdamatAnusAra kAraNathI kArya bhinnAbhinna che te jaNAve che. jaha taMtUNaM dhammA saMjogA taha paDovi saguNa vva / samavAyAittaNao davvassa guNAdao cevaM ||2109 / / abhihANa-buddhi-lakkhaNabhinnA vi jahA sadatthao'Nanne / dik-kAlAivisesA taha davvAo guNAIA / / 2110 // uvayAramettabhinnA te ceva jahA tahA guNAIA / taha kajjaM kAraNao bhinnamabhinnaM ca ko doso ? / / 2111 / / jema taMtusaMyogo, taMtunA dharma che, tema paTa paNa, samavAyAdipaNAthI, taMtuonA guNanI jema taMtuono dharma che, e ja pramANe guNa vagere paNa dravyanA dharma che. jema dizA kALa vagere vizeSo nAma-buddhi ane lakSaNathI bhinna chatAM paNa saMdarthathI abhinna che, tevI rIte guNAdika paNa dravyathI abhinna che. jema dizA vage2e (sattA sAmAnyathI) upacAra mAtrathI bhinna che, tema guNa vagere paNa (dravyathI) upacArathI bhinna che. e ja pramANe kAraNa paNa kAryathI bhinnabhinna mAnavAmAM zo doSa che ? 2109-2110-2111, jema taMtusaMyogo taMtunA dharma che, tema paTa paNa samavAyAdipaNAthI taMtuonA zvetatAdi guNanI jema taMtuono dharma che, kAraNa ke je jemAM samaveta (saMzliSTa) hoya, te teno dharma kahevAya che. tadanusAra taMtunA zvetAdi guNonI jema paTa paNa taMtuomAM samaveta (saMzliSTa) che tethI te teno dharma che. e ja pramANe jema paTa taMtuono dharma che, tema guNa karma-sAmAnya-vizeSa ane samavAya paNa dravyanA dharma che. ziSya :- prabho ! paTa taMtuono dharma che athavA guNa vagere dravyanA dharma che, e kathananuM ahIM kAraNa-kAryanA bhedAbheda vicAramAM zuM prayojana che ? AcArya :- ahIM prastuta kAraNa-kAryanA bhedAbheda vicAramAM tenuM prayojana che, tethI ja upara mujaba kahyuM che, jema dizA-kALa-AtmA vagere vizeSo, nAma-buddhi ane lakSaNAdi vaDe bhinna che. to paNa sattva-jJeyatva-prameyatvAdi sattA sAmAnyavaDe abhinna che. e ja pramANe guNa-karma-sAmAnya ane samavAya vagere paNa dravyathI ananya che. A viSaya vadhAre spaSTa samajAvavAne mATe kaMika vistArathI kahIe, jema dizAkALa vagerenuM nAma juduM che ane sAmAnyanuM nAma paNa tethI juduM che. dizA vageremAM judI buddhi thAya che, ane sattA sAmAnyamAM paNa ethI judI ja buddhi thAya che. dizA vagerenuM lakSaNa-svarUpa juduM che ane sattA samAnyanuM juduM che.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216] kartA vigerenI kAraNatAnI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 A pramANe nAmAdi vaDe dizA vagere dareka vilakSaNa hovAthI bhinna che, paNa sattva-yatvAdi sattA sAmAnya vaDe abhinna che. e ja pramANe taMtuAdinA zvetAdi guNo nAmAdi vaDe bhinna che, te chatAM joyatyAdi vaDe abhinna che. jema sattA sAmAnyathI abhinna evA dizA vageremAM nAmAdikanA bheda vaDe bhedano upacAra karAya che, tevI rIte dravyathI abhinna evA guNa vageremAM paNa bhedano upacAra karAya che. jemake - prAtaHkALe maMda maMda prakAza hoya tyAre, puSkaLa patravALI taruzAkhA vaDe AcchAdita vAdaLInuM koine darzana thAya, te vakhate "kaMika zveta jaNAya che" e pramANe zvetapaNAno nizcaya thAya che, paNa "vAdaLI che" evuM bhAna thatuM nathI. A pramANe bhAna thavAmAM guNa-guNIno kvacit bheda hoya che. ekAnta abheda mAnavAmAM guNanuM grahaNa thatAM guNInuM paNa avazya grahaNa thAya, mATe drazyathI guNa vagereno kathaMcit bheda che ane kathaMcit abheda che, e ja pramANe kAryapaNa nAmAdinA bhedavaDe kAraNathI bhinna che ane sattva joyatvAdi vaDe abhinna che. paNa vaizeSika vagere ekAtta bheda ja kArya-kAraNa bhAva mAne che, te ayogya che. 2111. cha prakAre vyatirikta kAraNa kahe che. kAraNamahavA chaddhA tattha saMtatotti kAraNaM kattA / kajjassa sAhagatamaM karaNammi u piMDa-daMDAI // 2112 / / kammaM kiriyA kAraNamiha nicciTTho jao na sAhei / ahavA kammaM kummo sa kAraNaM buddhiheutti // 2113 / / bhabvotti va joggotti va sakkotti va so sarUvalAbhassa / kAraNasaMnejjhammivi jaM nAgAsatthamAraMbho // 2114 // bajjhanimittAvekkhaM kajjaMciya kajjamANakAlammi / hoi sakAraNamiharA vivajjayA- bhAvayA hojjA // 2115 / / deo sa jassa taM saMpayANamiha taMpi kAraNaM tassa / hoi tadatthittAo na kIrae taM viNA jaM so // 2116 // bhUpiMDAvAyAo piMDo vA skkraadvaayaao| cakkamahAvAo vA'vAyANaM kAraNaM taMpi // 2117 // vasuhA''gAsaM cakkaM sarUvamiccAi saMnihANaM jaM / kuMbhassa taMpi kAraNamabhAvao tassa jadasiddhI // 2118 / / athavA (vyatirikta) kAraNa cha prakAre che. temAM (kuMbhakArAdi) svataMtra kartA. (e 1 luM kAraNa, 2. karaNamAM daMDa-piMDa vagere kAryanAM prasAdhakatamanA karmarUpa kriyA, te bIjuM kAraNa. 3. ceSTArahita (kArya) sadhAtuM nathI tethI kuMbha (ghaTa) rUpa karma e trIjuM kAraNa kemake ghaTakAryarUpa buddhimAM te hetu
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] kartA vigerenI kAraNatAnI siddhi. [217 athavA te svarUpa prAptine yogya che, svarUpa prAptinuM kAraNa samIpa chatAM paNa te kAryano AkAza mATe AraMbha thato nathI. tethI kArya karAtI vakhate bAhya nimittanI apekSA e kArya paNa potAnuM kAraNa che; anyathA viparyaya ke abhAva prApta thAya. 4. jene e kArya ApavA yogya hoya, te grAhaka paNa tenuM saMpradAna kAraNa che, kemake tene mATe karAya che, tenA vinA te na karAya. 5. piMDano apAya thavAthI pRthvI, kAMkarAno apAya thavAthI piMDa, ane ghaTanA apAye cakracApAka te paNa apAdAna kAraNa che. 6. pRthvI, AkAza, cakra, svarUpa vagere saMnidhAna kAraNa che, kemake temanA vinA tenI (kAryanI) siddhi thatI nathI. 2112 thI 2118. "je kartA vaDe karAya te karma' jemake ghaTa karavA mATe kuMbhakAranA vyApArarUpa ghaTa pratyenI kriyA te karma. e karma athavA kriyA ghaTarUpa kAryanuM bIjuM kAraNa che. ziSya H- bhagavan ! kuMbhAra ja ghaTa karato jaNAya che, paNa Apa kaho cho te kriyA ghaTa karavAmAM kaMI jaNAtI nathI. eTale te kevI rIte ghaTanuM kAraNa mAnI zakAya ? guru :- hA, kuMbhAra ja ghaTa kare che, paNa te ceSTArahita ghaTa karI zakato nathI, tethI ghaTa karavAmAM kuMbhAranI je ceSTA thAya che, te ceSTA ja kriyA che ane te kriyA ghaTa pratye kAraNa che. athavA karAto ghaTa te ja kartAne ISTa hovAthI karma che ane te karma kAraNa che. ziSya :- prabho ! Apa bIjuM kAraNa ghaTa kaho cho to ghaTa to kArya che, eTale e ghaTa, e ghaTanuM ja kAraNa che ema kevI rIte hoI zake ? kAraNa ke jema ati tIkSNa evI soya, paNa potAne vIMdhI zakatI nathI tema te paNa potAnuM kAraNa thaI zake nahi. guru :- vicakSaNa ! vicAra karyA vinA sahasA A Ama che e kahevuM, e buddhino durupayoga karavA jevuM che. tethI huM kahuM chuM te barAbara lakSapUrvaka sAMbhaLa, vicAra kara ane pachI jo tArI buddhimAM te na utare to zaMkA kara. ghaTa e ghaTarUpa buddhino hetu hovAthI ghaTanuM kAraNa che, kemake sarva koI prathama buddhimAM nizcaya karIne pachI ja kArya kare che, tethI buddhivaDe nizcita karelo ghaTa, karavA IcchelA mATImaya ghaTanuM, ghaTabuddhinA AlaMbana vaDe kAraNa che. anutpanna ghaTa avidyamAna hovAthI ghaTabuddhinuM AlaMbana kevI rIte thAya ? evI zaMkA paNa tAre na karavI, kemake dravyarUpe to te ghaTa sarvakALe vidyamAna hoya che. ziSya :- Apa kaho cho, te satya che, paraMtu ahIM mATImaya kArya svarUpa ghaTanA kAraNano vicAra karavAno che, kemake te ja ahIM prastuta che ane Ape kahela buddhimAM adhyavasita ghaTa, te to AnAthI anya che, eTale tene tenuM kAraNa kahevuM, e prastuta nathI. guru :- bhaviSyamAM thavAnA kAryamAM, thayelA kAryanI jema upacAra karavAnA nyAye e banneno eka ja adhyavasAya hovAthI, tenuM kAraNapaNuM kahevAmAM kaMI doSa nathI. kAraNa ke jema sthAsa kosa karatI vakhate kuMbhArane pUchavAmAM Ave ke tuM "zuM kare che ?" AnA uttaramAM e kaheze ke "huM ghaTa karu chuM" A pramANe buddhimAM nizcita karelA ghaTanI sAthe utpanna thatA ghaTanI ekatA che, tethI buddhimAM nizcita ghaTane ghaTanuM kAraNa kahevAmAM kAMI doSa nathI. 28
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218] prazasta ane aprazasta bhAva kAraNo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 athavA svarUpa prApta karAvavAne yogya evI je kriyA, te kriyA svarUpane prApta karAvatI hovAthI te paNa potAnuM kAraNa che, AthI karIne avazya karmanuM kAraNa paNuM mAnavuM joIe. kemake sarva kAraNa sAmagrI samIpa chatAM paNa, game tema nirarthaka AkAzane mATe kAMI prAraMbha thato nathI, paraMtu amuka kAryane mATe ja AraMbha thAya che. e sivAya AraMbha thato nathI mATe e AraMbha athavA kriyA kArya paNa potAnuM kAraNa che. - jemake kuMbhAra-cakra-cIvara vagere je bAhya nimitta che tene apekSIne, kArya karatI vakhate aMtaragabuddhie vicAreluM je kArya te potAnuM kAraNa thAya che, anyathA jo prathama buddhivaDe vicAryA sivAya kArya karAya, to vicAra vinA zUnya manathI karelA AraMbhamAM to kAryano viparyaya thAya, eTale ke ghaTarUpa kAryanAM kAraNo samIpamAM chatAM ghaTa na banatAM, e sivAya bIjuM kaMI zarAvALuM vagere thAya athavA kaMI paNa kArya na thAya. mATe buddhimAM nizcita kareluM kArya potAnuM kAraNa thAya che. A pramANe je je yuktithI ghaTe, te te yuktithI buddhimAne karmanuM kAraNapaNuM kahevuM. pRthvI, mRpiMDa, cakra, ApAka vagere apAdAnakAraNa che ane cakra, pRthvI, AkAza, svarUpa vagere ghaTanA saMnidhAna (AdhAra) kAraNo che, kemake ghaTano AdhAra cakra, cakrano AdhAra pRthvI pRthvIno AdhAra AkAza che ane AkAzano AdhAra svarUpa che, kemake te potAnA svarUpamAM pratiSThita che. A pramANe pRthvI vagere ghaTanA saMnidhAna kAraNa che, teonA abhAve ghaTanI siddhi na thAya. 2112 thI 2118. have bhAvakAraNa ke tenA prazasta ane aprazasta evA be bheda kahe che. (290) bhAvammi hoi duvihaM apasattha pasatthayaM ca apasatthaM / saMsArassegavihaM duvihaM tivihaM ca nAyavvaM // 2119 / / 739 // (291) asaMjamo ya ekko annANaM aviraI ya duvihaM tu / micchattaM annANaM ca aviraI ceva tivihaM tu // 2120 // 740 // (292) hoi pasatthaM mokkhassa kAraNaM egaviha duviha tivihaM vA / taM ceva ya vivarIyaM ahigAra pasatthaeNetthaM // 2121 / / 741 / / bhAva kAraNa be prakAre che. eka aprazasta ane bIjAM prazasta; temAM saMsAranuM je kAraNa te aprazasta bhAva kAraNa che, te eka prakAre, be prakAre ane traNa prakAre che. temAM avirati e eka prakAre, avirati ane ajJAna ema be prakAre, mithyAtva avirati ne ajJAna ema traNa prakAre che. prazasta bhAva kAraNa mokSano hetu che, te paNa eka prakAre, be prakAre ane traNa prakAre che, te tenAthI viparIta svarUpe jANavA, ahIM prastutamAM prazasta bhAva kAraNano adhikAra che. 2119 thI 2121. audayikAdi bhAvarUpa kAraNa te bhAvakAraNa che. te bhAvakAraNa prazasta ane aprazasta ema be prakAre che. emAMnuM aprazasta bhAvakAraNa saMsArano hetu che, te eka prakAre, be prakAre, ane
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] tIrthaMkaro sAmAyika zA mATe kahe che ? [219 traNa prakAre che. avirati e ekavidha kAraNa, ajJAna ane avirati e dvividha kAraNa, mithyAtvaajJAna ne avirati e trividha kAraNa tathA Adi zabdathI kaSAya Adie yukta-caturvidhAdi kAraNa paNa samajavuM. prazasta bhAvakAraNa mokSano hetu che, tenA prakAra paNa kahyA mujaba ekavidhAdi che, mAtra svarUpa ethI viparIta che, eTale aviratithI viparIta saMyama-virati e ekavidha kAraNa ajJAna ane aviratithI viparIta jJAna ane virati e dvividha kAraNa; ajJAna mithyAtvane aviratithI viparIta samyag jJAna-darzana ne cAritra e prazasta bhAvakAraNa traNa prakAre che. e ja pramANe nAmAdi bhede cAra prakAre paNa bhAvakAraNa che ahI prastutamAM sAmAyikano vicAra karavAno che, tethI prazasta bhAvakAraNano ahIM adhikAra che, kemake sAmAyika adhyayana kSAyopazamika bhAvarUpa che. ane te prazasta hovAthI mokSanuM kAraNa che. 2119 thI 2121. have zA mATe tIrthaMkaro sAmAyika kahe che ? evo prazna ne teno uttara kahe che. (293) titthayaro kiM kAraNa bhAsai sAmAiyaM tu ajjhayaNaM ? | tityayaranAmAM ddhamima vegavaM tti 22 // 4 // (294) taM ca kahaM veijjai ? agilAe dhammadesaNAIhiM / bajjai taM tu bhagavao taiyabhavosakkattA NaM / / 2123 / / 743 // (295) niyamA maNuyagaIe itthI puriseyaro va suhalesso / AseviyabahulehiM vIsAe annayara ehiM // 2124 // 744 // zrI tIrthaMkaradeva zA mATe sAmAyika adhyayana kahe che ? enA uttaramAM meM pUrve tIrthaMkara nAma karma bAMdhyuM che, te mAre A prakAre vedavuM joie. (ema mAnIne te kahe che.) tIrthaMkara nAmakarma kevI rIte vedAya ? uttara-glAnirahitapaNe dharmadezanAdi vaDe (vedAya che.) A tIrthaMkara nAmakarma bhagavAnane te bhavathI pUrvanA trIjA bhavamAM baMdhAya (nikAcita karAya) che. tIrthaMkara kevaLajJAna utpanna thayA pachI kRtakRtya thayA hoya che, chatAM te zA mATe sAmAyikAdi adhyayano kahe che ? AvI koine zaMkA thAya, to tenA uttaramAM kahevAnuM ke meM tIrthaMkara nAmakarma bAMdheluM che, te mAre A pramANe glAni rahitapaNe dharmadezanAdi ApIne vedavuM (bhogavavuM) joie, ema mAnIne tIrthaMkara bhagavaMta sAmAyikAdi adhyayano kahe che, tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thayA pachI traNa bhava sudhI saMsAramAM rahIne jIva siddhi pAme che, eTale ke je bhavamAM tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM hoya, te eka manuSyabhava, bIjo deva athavA nArakIno bhava ane trIjA bhave tIrthaMkara thai ne mokSa pAme. AraMbhamAM tIrthaMkaranAmakarmano baMdha avazya manuSya gatimAM ja thAya, anya gatimAM nahi. tIrthaMkara nAmakarma bAMdhanAra samyagdaSTi-zubha lezmAvALo jIva strI-puruSa-athavA maMtrAdi kAraNathI kRtrima napuMsaka hoya che, paNa kudaratI napuMsaka na hoya ane te paNa arihaMta siddha, pravacana Adi
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 sAmAyikAdi adhyayanuM zravaNa zA mATe ? [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vIza sthAnomAMthI eka-be-traNa athavA sarva sthAnako ArAdhI tIrthakara nAmakarmano baMdha nikAcita kare che. 2122-2123-2124. gaNadharAdi sAmAyika adhyayana vagere zA mATe zravaNa kare che? te zaMkA ane teno uttara kahe che(296) goyamamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmeti / nANassa taM tu sundara-magulabhAvANa uvaladdhI // 2125 // 745 // (297) hoi pavitti-nivittI saMjamatava pAvakammaaggahaNaM / kammavivego ya tahA kAraNamasarIrayA ceva // 2126 // 746 // (298) kammavivego asarIrayA ya asarIrayA aNAbAhaM / hoaNavAhanimittaM aveyaNoDaNAulo niruo // 2127 // 747 / / (299) niruyattAe ayalo ayalattAe ya sAsao hoi / sAsayabhAvamuvagao avvAbAhaM suhaM lahai // 2128 / / 748 // gautamAdi gaNadharo zA mATe sAmAyikAdi adhyayananuM zravaNa kare che? uttara :- sAmAyikAdhyayana zravaNa karavAthI temane tenA artha saMbaMdhI jJAna thAya che, e jJAna zubhAzubha padArthanI upalabdhinuM kAraNa thAya che, ne e upalabdhithI zubhamAM pravRtti ane azubhathI nivRtti thAya che. e pravRtti-nivRtti, saMyama ane tapanuM kAraNa thAya che, saMyama ane tapathI pApakarmanuM agrahaNa tathA karmanI nirjarA thAya che, karma nirjarA azarIratAnuM kAraNa thAya che. sarvathA azarIratAthI nirAbAdhapaNuM thAya che, nIrAbAdhapaNAthI vedanA rahita thavAya che, vedanA rahita thavAthI anAkula thavAya che, anAkulapaNAthI sarva bhAvarogarahita thavAya che, bhAvarogarahita thavAthI acaLatA prApta thAya che, acaLatAthI muktikSetramAM zAzvatapaNuM thAya che ane zAzvatabhAva pAmIne jIva avyAbAdha sukha bhogave che. A pramANe paraMparAe sAmAyika adhyayana mokSa sukhanuM kAraNa hovAthI gaNadharo te zravaNa kare che. 2125 thI 2128. . e ja hakIkata bhASyakAra saMkSepathI kahe che. titthayaranAmakammakkhayassa kAraNamidaM jiNiMdassa / sAmAiyAbhihANaM nANassa u goyamAINaM // 2129 / / taMpi subheyarabhAvovaladdhie, sA pavitti-niyamANaM / evaM neyaM kamaso puvvaM puvvaM paranimittaM // 2130 // sAmAyika adhyayano upadeza, zrI jinezvarane tIrthakara nAmakarmanA kSayanuM kAraNa che, ane ene zravaNa karavuM e gautamAdikane jJAnanuM kAraNa che, te jJAna zubhAzubha bhAvonI upalabdhinuM kAraNa che, te upalabdhi pravRtti-nivRttinuM kAraNa che, ItyAdi pUrve kahyA mujaba pUrva pUrva vastu te uttarauttaranuM kAraNa che. 2129 - 2130.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAtara] pratyaya kAra, [221 have pratyayadvAra kahe che. (300) paccayaniklevo khalu davvammI tattamAsagAIo / bhAvammi ohimAI tiviho pagayaM tu bhAveNaM // 2131 // 749 / / (301) kevalanANitti ahaM arahA sAmAiyaM parikahei / tesiMpi paccao khalu savvaNNuttI nisAmeti // 2132 // 750 / / pratyaya nikSepa paNa nAmAdi cAra prakAre che. temAM tattvabhASaka vagere dravyapratyayamAM gaNAya che. ahIM bhAvapratyayano adhikAra che, kemake "huM kevaLajJAnI chuM" evA pratyayathI arihaMto sAmAyika kahe che tathA gautamAdi gaNadharo "A sarvajJa che" evo pratyaya thavAthI sAMbhaLe che. 2131-2132. jenAthI pratIti thAya che, athavA pratIti te ja pratyaya kahevAya che. e pratyayano nikSepa paNa kAraNanA nikSepa mujaba nAmAdi cAra prakAre che; nAmapratyaya, sthApanApratyaya, dravyapratyaya ane bhAvapratyaya. nAma ane sthApanA pratyaya sugama che, ane dravya pratyayanA traNa bhedamAM jJazarIra tathA bhavyazarIra pratyaya paNa sugama hovAthI e saMbaMdhamAM kaMi vizeSa kahevAnuM nathI, trIjo bheda je tavyatirikta pratyaya che te 1. tapAvelA loDhAnA caNA hAtha vaDe upADavA, 2. sarpavALA ghaDAmAM hAtha nAkhavo, maMtrita cokhA cAvavA, ema karavAthI jo kAMI paNa hAni na thAya to tene je doSathI Aropita karavAmAM Avyo hoya tene, te doSa vinAno siddha thayela gaNavAmAM Ave che. kemake e dravyo nItinA hetubhUta hovAthI te dravyapratyaya kahevAya. . bhAvapratyayamAM avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna e traNano samAveza thAya che. kemake e traNathI bAhyaliMganI apekSA vinA AtmAne pratIti thAya che, A kAraNathI e traNe tAttvi kapratyayarUpa hovAthI bhAvapratyaya traNa prakAre che. mati ane zruta bAhyaliMganI apekSAe AtmAne pratyaya upajAve che, tethI tenI vivakSA ahIM karI nathI. ahIM prastutamAM upayogI to bhAvapratyaya che, kemake "huM kevaLajJAnI chuM" e pramANenA potAnA bhAvapratyayathI arihaMto sAmAyikano artha jANIne teno upadeza kare che tathA gaNadharo potAnA hRdayanA saMzayano cheda thavAthI- "A sarvajJa che" evA pratyayathI teo zrI tIrthaMkara pAsethI te sAmAyika sAMbhaLe che. 2131-2132. - have uparokta viSaya vadhAre sphaTa karavAne bhASyakAra mahArAja dravya ane bhAvapratyayanuM svarUpa kahe che. dabbassa davvao vA dabbeNa va davvapaccao neo / tabdivarIo bhAve so'vahinANAio tiviho // 2133 // kevalanANittaNao appacciya paccao jiNiMdarasa / tappaccaknattaNao tatto cciya goyamAINaM // 2134 / /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222] dravya ane bhAva pratyayanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 jeNAiMdiyamiTuM sAmaiyaM to'vahAivisayaM taM / na u mai-suyapaccakkhaM jaM tAI paroknavisayAI // 2135 // dravyano, dravyathI athavA dravyavaDe je pratyaya te dravyapratyaya jANavo. tethI viparIta pratyaya te bhAvapratyaya, e paNa avadhijJAnAdi traNa prakAre che. kevaLajJAnIpaNAthI zrI jinezvarane Atmika pratyaya che, (tethI te sAmAyika prarUpe che.) ane A kevaLI che, evA pratyakSapaNAnA pratyayathI gautamAdi te sAmAyikane sAMbhaLe che. tathA sAmAyikane atIndriya viSayavALuM mAnela hovAthI tene avadhi Adi jJAnanA viSayavALuM kahyuM che, kemake mati zruta pratyakSa viSayavALAM nathI, paNa te parokSArtha viSayavALAM che. 2133-2134-2135. pratyavAnuM puruSarUpa dravyanI je pratIti te tathA taptamASakAdi dravyathI thayela pratIti athavA ghaTAdi dravya vaDe thayela pratIti te dravyapratyaya kahevAya che; ane je pratIti bAhya dravyathI na thAya, paraMtu ethI viparIta bAhyadravyanI apekSA vinA sAkSAt upalaMbhathI-AtmopayogathI thAya, te bhAvapratyaya kahevAya che. e bhAvapratyaya, avadhi mana:paryava, ane kevaLajJAna ema traNa prakAre che. A bhAvapratyayano ahIM adhikAra che. tIrthakara bhagavAna kevaLajJAnI hovAthI sAmAyikano artha sAkSAtapaNe jANIne "huM kevaLI chuM" evA kevaLajJAnAtmaka bhAvapratyayathI sAmAyika prarUpe che. ane gautamAdi gaNadharo, jagabaMdhu bhagavAn sarva saMzayano cheda kare che, tethI te "kevaLajJAnI che" ema pratyakSa anubhava dvArA jANIne bhAvapratyayathI bhagavarlDakta sAmAyikanuM zravaNa kare che. prazna - mati-zruta jJAna paNa pratIti karAvanAra che, to pachI tene bhAvapratyaya zA mATe na kahevAya ? ane avadhi Adi traNa jJAno ja bhAvapratyaya kema kahevAya ? uttara :- sAmAyika e jIvano paryAya che ane jIva amUrta che. tethI sAmAyika indriyano viSaya nathI, ema tattvajJa puruSoe mAnela che. A kAraNathI avadhi Adi jJAnono ja te viSaya che, mati-zrutajJAnano viSaya nathI, kemake te be jJAna bAhyaparokSArtha viSayavALAM hovAthI indriya dvArA bAhya padArthonuM jJAna karAvanAra thAya che. 2133 thI 2135. sAmAyika e jIvano paryAya hovAthI mAtra kevaLajJAnano ja viSaya thaI zake, avadhi ane mana:paryava jJAna pudgala viSayI hovAthI teno viSaya sAmAyika kevI rIte thAya? teno uttara kahe che. juttamiha kevalaM ceva paccao nohi-mANasaM nANaM / poggalamettavisayao sAmaiyArUvayA jaM ca // 2136 // jaM lesApariNAmo pAyaM sAmAiyaM bhavatthassa / tappaccakkhattaNao tesiM to taMpi paccakkhaM // 2137 // ohAipaccayaM ciya jai taM na suyaMmi paccao patto / paccakhanANivajjassa teNa vayaNaM na saddheyaM // 2138 / /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] dravya ane bhAva pratyayanuM svarUpa. [223 suyamiha sAmaiyaM ciya paccaiyaM taM jao ya tabbayaNaM / paccakkhanANiNo cciya paccAyaNamettavAvAraM // 2139 / / ohAipaccaotti ya bhaNie to taMpi paccao'bhihiyaM / ohAitigaM ca kahaM tadabhAve paccao hojjA ? // 2140 // sAmAyika jIvano paryAya hovAne lIdhe arUpI che ne tethI te arUpIne jaNAvanAra kevaLajJAnane ja bhAvapratyaya tarIke kahevuM yogya che, paNa avadhi mana:paryavajJAnane bhAvapratyaya tarIke kahevA yogya nathI, kemake te pugalamAtrane ja viSaya karanAra che. je vezyAjanita pariNAma te ja ghaNuM karIne bhavastha jIvanuM sAmAyika kahevAya che, ne te pariNAma avadhi tathA mana:paryavajJAnIne pratyakSa thatA hovAthI te sAmAyika paNa temane pratyakSa thAya che. zaM - jo avadhiAditraNa jJAno ja pratyaya kahevAya, to pachI zrutajJAnane pratyaya nahIM kahevAya ane tethI pratyakSa jJAna vinAnuM vacana mAnavuM nahi. (ema e uparathI siddha thayuM). uttara :- ema nahIM. gaNadharAdi racita zruta ahIM (sAmAyikano hetu hovAthI) sAmAyika che. ane te pratyaya karAvanAra che. mAtra vacanarUpa dravyazrutane pratyaya kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake pratyakSa jJAnavALAnuM vacana paNa pratyaya karavAnA vyApAra-rUpa che, avadhi Adi traNa jJAna pratyaya che. ema kahevAthI zruta paNa arthapattithI pratyaya che, ema kahyuM kemake zrutanA abhAve avadhi Adi traNa jJAno paNa kevI rIte pratyaya thaI zake ? 2136 thI 2140. ziSya :- jo sAmAyika jIvano paryAya hovAthI arUpI hoya, to te mAtra kevaLa jJAnano ja viSaya thaI zake ane ethI karIne eka kevaLajJAna ja pratyaya kahevAya paNa avadhi-mana:paryavajJAna pratyaya na kahevAya, kemake te banne rUpI dravyano ja viSaya karanArA che. jo kadI sAmAyika padagalika hoya, to te banne jJAna teno viSaya kare ane pratyaya kahevAya, paraMtu evuM nathI, sAmAyika to jIvano paryAya hovAthI arUpI che, eTale te sAmAyika teno viSaya kevI rIte karI zake ? ethI e bannene paNa bhAvapratyaya na kahevAya. AcArya :- siddhAtmAne samyakta sAmAyika hoya che, te lezyAnA pariNAma-rUpa nathI tathA ayogI kevaLIne samyakta sAmAyika ane cAritra-sAmAyika hoya che, te paNa lezyAnA pariNAmarUpa nathI, A be sivAyanA bhavastha jIvone je sAmAyika hoya che, te prAyaH dravyalezyAjanita pariNAmarUpa hoya che. evuM sAmAyika avadhimana:paryava jJAnavALAne paNa pratyakSa thAya che kema ke sAmAyikanA pariNAma utpanna karanAra vezyA dravyane te jJAnavALAo sAkSAt jAe che, tethI te dvArAe thayeluM sAmAyika paNa temane pratyakSa che, ane mati-zruta jJAnavALAo e pramANe kaMI paNa sAkSAt jotA nathI, ethI karIne te bannene bhAvapratyayapaNe kahela nathI. ziSya :- jo Apa kaho cho e pramANe avadhi-mana:paryaya ne kevaLajJAna, e traNa jJAnanA pratyayarUpa ja sAmAyika hoya to zrutajJAnane pratyayarUpapaNuM ja nahIM kahevAya. kemake uparokta nyAye avadhi Adi pratyakSa jJAna rahita je manuSya hoya, tenuM vacana mAnavA yogya nathI, ema thayuM.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224] bhAvaRRtanI upacArathI pratyayatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 paraMtu siddhAnta e nyAyanI viruddha che, kemake cauda pUrvadhara AdinuM vacana pramANarUpe mAnela che. tethI zruta paNa pratyayarUpa mAnavuM joIe. AcArya - gaNadharAdike racelA zratane tuM pratyayarUpe kahe che, paNa te sAmAyikano hetu hovAthI zruta sAmAyika che ane te sarva abhilApya arthagocara eTale sarva dravya ane tenA keTalAka paryAyane grahaNa karanAra zrutajJAna che, ityAdi rUpe kevaLAdi jJAnatrayanI pratIti karAvanAra pratyayika che, paNa kevaLAdi jJAnatrayanI jema svayaM pratyayarUpa nathI. tethI tene bhAvapratyayapaNe kahyuM nathI. vacanarUpa dravyazrutane pratyayarUpa kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kemake pratyakSa jJAnavALAnuM vacana paNa bIjAne bodha karavAnA heturUpa che paNa bodharUpa nathI, tethI kevaLa pratIti karAvavAnA vyApArarUpa ja che. eTale A uparathI e siddha thayuM ke kevaLIe kaheluM vacana mAnavA yogya che, tethI te vacana paNa upacArathI pratyaya kahevAya, paraMtu kevaLajJAnAdinI jema svayaM pratyayarUpa kahevAya nahi. e pramANe avadhi Adi jJAnatrayane pratyaya kahevAthI tene jaNAvanAra zrutajJAna paNa pratyaya che, ema sAmarthyathI samajAya che, kemake zrutajJAnanA abhAve avadhi Adi jJAnatraya paNa kevI rIte pratyaya kahevAya ? na ja kahevAya. "avadhi Adi jJAnatraya pratyaya che" e pramANe vacanarUpa dravyazruta vaDe bIjAne pratIti karAvI zakAya che. tenA abhAve avadhi Adi jJAno potAnuM pratyayapaNuM bIjAne jaNAvI zakatA nathI ane bIjAne jaNAvyA sivAya pratyayapaNuM siddha na thAya, mATe dravyazruta zrutajJAna ane tenAM kAraNa paNa pratyayapaNAne pAme che, te zrata paNa avadhi Adi jJAnonuM pratyayapaNuM sAdhe che, tethI tenuM eTale zrutajJAnanuM pratyayapaNuM ahIM upacArathI samajavuM. 2136 thI 2140. have prakArAntare AtmA-guru ane zAstra e traNa pratyaya kahe che. AyA guravo satthaMti paccayA vA''dimo cciya jiNassa / sappaccakkhattaNao sIsANa u tipyayArovi // 2141 // esa gurU sabaNNU paccakkhaM sabasaMsayaccheyA / bhaya-rAga-dosarahio talliMgAbhAvao jaM ca // 2142 / / aNuvakayaparANuggahaparo pamANaM ca jaM tihuyaNarasa / sAmAiyauvaese tamhA saddheyavayaNotti // 2143 // satthaM ca savvasattovagAri pubbAvarAvirohIdaM / savvaguNAdANaphalaM savvaM sAmAiyajjhayaNaM // 2144 // bujjhAmo NaM nijamiva viNNANaM saMsayAdabhAvAo / kammanaovasamao ya hoi sappaccao tesiM // 2145 / / athavA Atmapratyaya, gurupratyaya ane zAstrapratyaya, ema traNa prakAre pratyaya che. temAM pahelo Atmapratyaya zrI jinezvarane svapratyakSapaNAthI hoya che ane gaNadharAdi ziSyone e traNe prakAranA
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] trividha pratyayanuM svarUpa. [225 pratyayo hoya che. A amArA guru sarva saMzayano cheda karanArA hovAthI sarvajJa che, e anubhava siddha che. vaLI bhaya-rAga ane dveSathI rahita che, kemake tenAM koipaNa cinha temanAmAM nathI. koie upakAra karyA vinA paNa bIjA paNa upakAra karavAne tatpara ane tribhuvanajanane pramANabhUta hovAthI sAmAyikanA upadezanAM temanAM vacano zraddhAyogya che. (A pramANe gurupratyaya hoya che.) sarva jIvone upakArI, pUrvAparavirodha rahita, sarva guNone grahaNa karavAnA phaLarUpa A zAstra che. e zAstra pratyaya kahevAya ane evA ja sarva svarUpavALuM A sAmAyika adhyayana che. (A pramANe zAstrapratyaya hoya che.) saMzayAdinA abhAve athavA karmanA kSayopazamathI svavijJAnanI jema (sAmAyika adhyayana) ame jANIe chIe. A pramANe ziSyone paNa svapratyaya Atmapratyaya thAya che. 2141 thI 2145. prakArAntare Atmapratyaya-gurupratyaya ane zAstrapratyaya ema trividha pratyaya che. temAM pahelo Atmapratyaya zrI jinezvarane hoya che. kemake teo kevaLI hovAthI temane sarva vastu Atma pratyakSa che ane tethI teo AtmAdhAre ja sAmAyika upadeze che. tathA gaNadharone ane temanA ziSyapraziSyone traNa prakAranA pratyayo hoya che. temAM ziSyonA Atmapratyaya saMbaMdhI pachI kahIzuM, pahelAM gurupratyaya ane zAstrapratyaya temane che tenuM svarUpa kahIe chIe. gaNadharonA guru tIrthakara hoya che, tethI gaNadhara mahArAjA ema vicAre che ke A amArA jagabaMdhu guru sarva saMzayano cheda karanArA hovAthI sarvajJa che, ema pratyakSa anubhavAya che, vaLI teo bhaya-rAga-dveSarahita che, kemake teomAM bhayAdinA cinharUpa zastragrahaNa-strI saMnidhimukhamalinatA vagere jaNAtA nathI. temaja bIjAe potAnA upara upakAra na karyo hoya, te chatAM karuNAsibdha bhagavAna paropakAramAM tatpara che, ane tethI traNe bhuvanamAM te pramANabhUta che. A pramANe tIrthakara mahArAja sarvajJa ane bhayAdi rahita hovAthI teo kadIpaNa asatya bole nahi, mATe sAmAyikopadezamAM temanuM vacana amAre zraddhA karavA yogya che. A ja pramANe jaMbU-prabhavAdine temanA ziSya-praziSyone paNa potapotAnA gurune viSe guNobhAvana pUrvaka sAmAyika zravaNa karavAno pratyartha thAya che. tethI teone guru pratyaya kahevAya che. have zAstrapratyayanuM svarUpa kahIe chIe-A zAstra sarva jIvone upakArI che, pUrvApara virodha rahita che ane sarva guNagrahaNa karavAnA phaLarUpa che. AthI A zAstra amAre pramANabhUta che. A sAmAyika adhyayana paNa evA ja svarUpavALuM che. mATe te amAre zravaNa karavuM joie. A pramANe zAstra uparanA pratyayathI ziSyo te zravaNa karavAne pravarte che, tethI teone te zAstrapratyaya kahevAya che. ziSya - zAstrane barAbara jANyA sivAya te sarvasattvopakArakAdi guNavALuM che, ema prathama ja ziSyo kevI rIte jANI zake ? ane sarva zAstra jANIne tenA guNo ziSya jANe che, ema Apa kahetA ho, to te ayukta che. kemake ethI zAstranI pravRttimAM te zAstranA pratyayano adhyavasAya niSphaLa gaNAze, kAraNa ke prathama pratyaya vinA paNa zAstramAM ziSyanI pravRtti thai, ema svIkAravuM paDaze. 29.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226] pratyaya ane lakSaNa dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 guru :- tAruM kathana yogya nathI, kemake sarva zAstra sAMbhaLyA vinA mAtra alpAMze zAsrazravaNa karIne paNa ziSyo tenA te guNo jANe che ane tethI zeSa sarva zAstra sAMbhaLe che. athavA guru pAsethI zAstrano samudAyArtha sAmAnyapaNe jANIne pachI vizeSa jANavAnI icchAe uparokta guNo jANIne samagra zAstra zravaNa karavAne pravarte che. ethI teone zAstrapratyaya kahevAmAM kAMi doSa nathI. vaLI ziSyone Atmapratyaya paNa hoya che, jema ke - ghaTa-paTAdikanA vijJAnanI jema ame sAmAyika adhyayana vijJAnarUpe jANIe chIe. jema amArA ghaTa-paTAdinA jJAnamAM amane saMzayAdi nathI, tema sAmAyika adhyayananA vijJAnamAM paNa amane saMzaya-viparyaya ke anadhyavasAya nathI. A pramANe teone Atmapratyaya thAya che, athavA karmanA kSayopazamathI teone evo Atmapratyaya thAya che. 2141 thI 2145. have lakSaNadvAra kahe che. (202) nAma vaLA viNa sarasaya sAmannana-DaDagare | rApharAgajJa-nApattI nimitta khAya-vime ya ra46Ii1-2|| (303) vIriyabhAve ya tahA lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / ahavAvi bhAvalakkhaNa cauvvihaM sahaNamAI / / 2147 / / 752-214 // (304) saddahaNa jANaNA khalu viraI mIsaM ca lakkhaNaM kahae / tevinisAmiti tahA caulakkhaNasaMjuaM ceva / / 2148 / / 753 - 215 / / nAma-sthApanA-dravya-sAdazya-sAmAnya lakSaNa AkAra-gatyAgati nAnAtva-nimitta-utpAdavigamavIrya ane bhAva ema saMkSepathI bAra prakAre lakSaNa kahyuM che. athavA bhAva lakSaNa paNa zraddhAna, jANavuM, virati ane mizra-ema cAra prakAre lakSaNa kahe che, tethI te cAra lakSaNayukta samyaktva, zruta, sarva virati dezavirati A cAra padArtho sAMbhaLe che. 2146 thI 2148. have nAma-sthApanA-dravya ne sAdRzya sAmAnyAdi lakSaNanuM svarUpa kahe che. 1. lakkhaNamiha jaM nAmaM jassa va lakkhijjae va jo jeNaM / dAraM / ThavaNAss gAraviseso viNNAso lakkhaNANaM vA / / 2149 / / lakkhijjai jaM jeNaM davvaM taM tassa lakkhaNaM taM ca / gaccuvagArAIyaM bahuhA dhammatthiyAINaM // 2150 | kiMcimmittavisiddhaM evaM ciya sesalakkhaNavisesA / jaM davvalakkhaNaM ciya bhAvovi sa davvadhammotti / / 2151 / / je "lakSaNa" evuM lakArAdi traNa akSaranuM nAma, te nAmalakSaNa. athavA jIvAdi koi vastunuM "lakSaNa" evuM nAma karAya te nAmalakSaNa. athavA nAma ane nAmavAnanA abhedapaNAthI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] nAma sthApanAvyAdi [227 nAma ane tenuM lakSaNa te nAmalakSaNa athavA staMbha-kuMbhAdi padArtha je potAnA staMbha-kuMbhAdi nAmathI vivakSA karAya te nAmalakSaNa. 2. tathA "lakSaNa" rUpa traNa akSarano AkAra vizeSa athavA svastika-zaMkha-cakra-dhvani vagere lakSaNonI maMgaLapaTTa AdimAM akSatAdi vaDe racanA karAya te sthApanAlakSaNa. 3. je vaDe dharmAstikAyAdi dravya jaNAya, te dravyalakSaNa jANavuM. te dharmAstikAyAdikanuM gati upakArAdi lakSaNa aneka prakAre jANavuM. A traNa sivAya zeSa nava lakSaNo, kiMcitmAtra viziSTa dravyalakSaNa rUpa ja che, kemake je bhAva che te paNa dravyano dharma hovAthI dravyalakSaNa ja che. (to pachI sAdezyasAmAnyAdi to te rUpa hoya emAM zuM Azcarya ?) 2149 thI 2151. e ja pramANe sAmAnyathI sAdezyalakSaNa sAmAnyalakSaNa-AkAralakSaNa ane gati-AgatilakSaNa kahe che. tullAgAradarisaNaM sarisaM davvassa lakkhaNaM taMpi / jaha dhaDatullAgAro dhaDotti taha savvamuttIsu // 2152 / / sAmaNNamappiyamaNappiyaM ca tatthaMtimaM jahA siddho / siddhassa hoi tullo savo sAmaNNadhamehiM // 2153 // egasamayAisiddhattaNeNa puNarappio sa tasseva / - tullo sesA'tullo sAmaNNa-visesadhammotti // 2154 // bAhiraciTThAgAro lakvijjai jeNa mANasaM gUDhaM / AhArAdicchA hattha-vayaNa-nettAisaNNAhiM // 2155 / / avaropparaM payANaM visessavisesaNijjayA jattha / gaccAgaI ya doNhaM gaccAgailakkhaNaM taM tu // 2156 // tulya AkAranuM darzana te "sAdezya" kahevAya A paNa dravyanuM ja lakSaNa che. jema eka ghaTanA jevo bIjA ghaTano paNa tulya AkAra che, tema sarva mUrtimAna padArthomAM "sadazya" jANavuM. arpita ane anarpita ema sAmAnya be prakAre che. temAM anarpita (avizeSita) sAmAnya te sAmAnya dharmovaDe ekasiddha sarvasiddha samAna che. ane eka-samayAdisiddha eka samayAdi siddhapaNAnI sAthe samAna che, tathA zeSa-asamAna samayAdi siddhapaNAnI sAthe asamAna che, kemake te sAmAnya-vizeSa dharmavALA che. hasta-vacana ane netrAdinI saMjJAvaDe jema AhArAdikanI IcchA jaNAya che, tema je vaDe manamAM ciMtaveluM jaNAya, te bAhya ceSTArUpa "AkAra" lakSaNa jANavuM. jyAM be padanI paraspara vizeSaNa-vizeSyarUpe, anukULa-pratikULapaNe prApti-aprApti thAya. te "gati-Agati" lakSaNa che. 2152 thI 21pa6. be vagere vastuonA samAna AkAranuM darzana te "sAdezya" kahevAya che. AvuM sAdRzya paNa dravyanuM lakSaNa che; kemake evuM sAdezya hovAthI "A vastu AnA jevI che" evo vyavahAra to
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228] pUrvApara pada vyAhatAdinuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 thAya che ne tethI dravya jaNAya che, mATe sAmAnyathI e paNa dravyanuM ja lakSaNa che, ane vizeSathI tene sAdazyalakSaNa kahevAya che. e ja pramANe AgaLa paNa sarva lakSaNomAM sAmAnyathI dravyalakSaNatA ane vizeSathI te te vizeSalakSaNatA jANavI; jema ke :- eka jaNAto ghaTa jevA AkAravALo che bIjA ghaTa paNa tevA ja AkAravALA che. A pramANe sarva mUrtimAna padArthomAM jenuM jyAM "sAdezya" ghaTe, tyAM te sarva sAdRzyalakSaNa che. be sAmAnya be prakAranuM che, eka arpita sAmAnya ane bIjuM anarpita sAmAnya, arpita eTale viziSTa ane anarpita aviziSTa. temAM aviziSTa sAmAnyalakSaNa A pramANe che eka siddhAtmA, bIjA sarva siddhAtmAonA sattva-jJeyatva-dravyatva prameyatva-amUrttatva kSINakarmatva-anAbAdhatva vagere sAmAnya dharmonI samAna che. A aviziSTa sAmAnya lakSaNanuM udAharaNa che. tathA eka-be traNa Adi samayasiddha samAna samaye siddha thayelA siddhonI tulya che, ane ethI viparIta asamAna samaye siddha thayelA bIjA siddho temanAthI asamAna che. ahIM eka ja siddhAtmAnI bIjA siddhAtmAo sAthe samAnatA ane asamAnatA kahI che, te teonA sAmAnya-vizeSa dharmanI apekSAe kahI che, paNa e ja prakAranA dharmathI samAnatA asamAnatA nathI kahI ke jethI virodha Ave. ahIM eka siddhanI bIjA siddhanI sAthe je samAnatA te sAmAnya lakSaNa jANavuM. have AkAralakSaNa kahe che- jethI manovikalpita vastu jANI zakAya. te bAhyaceSTA-AkAralakSaNa kahevAya che jema hAtha, mukha ane netra vagerenI saMjJAvaDe rAjAdikanI AhArAdi icchA jaNAya che, te sarva AkA2lakSaNa kahevAya che. athavA gati-ceSTA-bhASaNa-netra-mukhavikAra ane iMgitAkAravaDe manobhipreta vastu jaNAya che, tethI te AkAralakSaNa kahevAya. paraspara be padano jyAM vizeSaNa-vizeSyarUpe saMbaMdha thAya, te gatyAgati kahevAya che. jemake "he bhagavan, jIva deva che ?' A praznamAM jIvanuM udAharaNa ApIne devapaNuM pUchAya che, ane jIvapadathI devapadamAM anukULapaNe gati thAya che, tethI te gati kahevAya che. tathA 'he bhagavan deva jIva che ?' A praznamAM devanuM udAharaNa ApIne jIvapaNuM puchAya che, ane devapadathI jIvapadamAM pratikULapaNe Agati thAya che tethI Ati kahevAya che. A gati ane AtivaDe je lakSaNa thAya te gatyAgati lakSaNa che. 2152 thI 2156. uparokta je gatyAgati lakSaNa te cAra prakAre che, te udAharaNa pUrvaka kahe che. puvvA - varo bhae vAhayamavvAhayaM ca taM tattha / jIvo devo devo jIvotti vigappaniyamo'yaM / / 2157 / / jIvai jIvo jIvo jIvai niyamo mao vigappo'ya / devo bhavya bhavvo devotti vigappaso dovi / / 2158 / / jIvo jIvo jIvo jIvotti duge vigappaNe niyamo / jIvo jahovaogo tahovaogo ya jIvotti / / 2159 / /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gatyAgatinAM cAra lakSaNo. [229 rUvI ghaDotti cUo dumotti nIluppalaM ca loyammi / jIvo saceyaNotti ya vigappaniyamAdao siddhA // 2160 / / pUrvapada vyAhata, uttarapadavyAhata ne ubhayapada vyAhata ane ubhayapada avyAhata (ema cAra prakAre gatyAgati lakSaNa che) temAM "jIva deva che, ane deva jIva che." A vikalpa niyama nAme pahelo bheda. "jIve che te jIva, ane jIva jIve che" A niyama nAme bIjo bheda che. "deva bhavya, ane bhavya deva" A banne vikalpa nAme trIjo bheda che. "jIva jIve che ane jIve che jIva" A banne niyama nAme cotho bheda che kema ke jema jIva upayogavALo che, tema upayogavALo jIva che. athavA rUpI ghaTa che, Amra vRkSa che, nIlakamaLa che, ane jIva sacetana che. A pramANe lokamAM paNa vikalpa niyama Adi cAra prakAre gatyAgatilakSaNathI vyavahAravRtti siddha che. 2157 thI 2160. pUrvapada vyAhata (prathamapada vyabhicArI hoya), uttarapada vyAhata (bIjuM pada vyabhicArI hoya) ubhayapada vyAhata (banne pada vyabhicArI hoya) ane ubhayapada avyAhata (banne pada avyabhicArI hoya) ema cAra prakAre gatyAgati lakSaNa che. temAM prathama bhedanuM udAharaNa A pramANe che. "he bhagavan! jIva deva che ke deva jIva che ?" A praznano uttara ApatAM jagadguru kahe che ke jIva deva hoya che ane nathI paNa hoto; paraMtu deva avazya jIva hoya che. A pramANe bhagavaMtanA uttaramAM "jIva deva che." e vizeSaNa-vizeSyabhUta be padamAM paheluM pada jIva, uttara pada devatvanI sAthe vyabhicArI che, kemake deva ane adeva je nArakAdi temAM paNa jIva hoya che. ane "deva jIva che ?" A be padamAMnuM paheluM pada deva, uttara pada jIvanI sAthe vyabhicArI nathI; kemake deva avazya jIva hoya che. A pUrvapada vyAhata vikalpa niyama nAme pahelo bheda samajavo. vikalpa eTale vyAhata bhajanA athavA vyabhicAra ane niyama eTale nizcaya athavA avyabhicAra. A uparathI prathama bhAMgAno artha evo thayo ke, jyAM bhajanAvALA pUrvapadayukta uttara padamAM nizcitapaNuM hoya te vikalpa niyama nAme pahelo prakAra che. varu maMte ! ve, nave nava , noma ! gavaDa tAva niyama che, je pukha siya nava ricaya no nava" rUti ne bIjo bhAMgo pratipAdana karanAra bhagavatI sUtramAMnuM A vAkya che, teno artha e che ke he bhagavaMta ! jIve che te jIva, (ka) jIva jIve che? AnA uttaramAM, he gautama ! jIve che te avazya jIva che, paNa jIva che te jIve che, ane nathI paNa jIvato. A vAkyamAM jIve che" e zabdathI daza prakAranA prANarUpa jIvana samajavuM. A prANarUpa jIvana avazya jIvamAM hoya che, ajIvamAM te sarvathA hotuM nathI. paraMtu jIva e jIvanarUpavALo hoya che ane nathI paNa hoto, kemake siddha jIvomAM e dazavidha prANarUpa jIvana nathI, saMsArI jIvomAM hoya che. A vAkyamAM uttarapada vyabhicArI che ane pUrvapada vyabhicArI nathI, kemake jIva sivAya jIvana nathI hotuM, paNa dazaprakAranA prANarUpa jIvana sivAya jIva hoya che. AthI pUrvapadamAM vyabhicAra na hovAthI te nizcita kahevAya ane uttarapadamAM vyabhicAra hovAthI vikalpa kahevAya, tethI karIne nizcayayukta vikalpavALo je vAkyamAM vizeSaNavizeSyano saMbaMdha hoya te uttarapadavyAhata niyama vikalpa nAmano bIjo bhAMgo jANavo.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230] pUrvApara ubhaya padonuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ___ "deve NaM bhaMte ! bhavasiddhie bhavasiddhie deve ? goyamA ! deve siya bhavasiddhie, siya 3masiddhi, masiddhiva siya teve siya no tti" AvI rIte prajJaptisUtramAM kahelA A vAkyathI gatyAgatilakSaNano trIjo bhAMgo samajAvyo che. teno artha A pramANe che. he bhagavaMta! deva bhavasiddhika che? ke bhavasiddhika deva che? gautama! deva bhavasiddhika che, ane abhavasiddhika paNa che; tema ja bhavasiddhika paNa devapaNe paNa che ane adeva eTale nArakAdipaNe paNa hoya che. A uparanA vAkyamAM pUrvapadavartI deva zabda, bhavyatvanI sAthe vyabhicArI che, kemake abhavya paNa deva hoya che, uttarapadavartI bhavya zabda paNa devatvanI sAthe vyabhicArI che, kemake bhavyatva, deva sivAya nArakAdimAM paNa hoya che. AthI A vAkya ubhayapadavyabhicArI kahevAya ane tethI karIne vikalpayukta vikalpa che, je vAkyamAM banne padanA vyabhicAravALo vizeSaNavizeSyano saMbaMdha hoya, te vikalpa vikalpa nAme ubhayapada vyabhicArI evo trIjo bhAgo jANavo. jIve bhaMte ! jIve, jIve jIve ? goyamA ! jIve tAva niyamA jIye, jIvevi niyamA vatti ke vyAkhyA prajJaptisUtramAM kahelA A vAkyathI cotho bhAMgo samajAvyo che. e padamAM eka "jIva" zabdano artha upayoga samajavo eTale AkhA vAkyano artha A pramANe thAya - he bhagavaMta ! jIva upayoga che, ke upayoga jIva che ? gautama ! jIva avazya upayogamaya che, ane upayoga paNa avazya jIvasvarUpa che. kemake jIva ane upayoga banne paraspara guNa-guNI bhAve abhinna che AthI karIne e vAkya ubhayapada avyAhata che, kAraNa ke banne praznamAM nizcaya che, tethI karIne niyamayukta niyamavALo je vAkyamAM vizeSaNa-vizeSyano saMbaMdha hoya, te niyama niyama nAme ubhayapada avyabhicArI cotho bhAMgo jANavo. lokavyavahAramAM paNa A gatyAgati lakSaNa cAra prakAre prasiddha ja che. jema ke "rUpI ghaTa" A vAkyamAMnuM prathamapada "rUpa" ghaTamAM ane tethI adhika paTAdikamAM paNa che. tethI pUrvapada vyabhicArI che, paNa uttarapada vyabhicArI nathI-kemake ghaTa to rUpI ja hoya che. tethI vikalpa niyama nAme A pahelo bhAgo jANavo. "Amra vRkSa che" A vAkyamAM uttarapadavartI vRkSa to Amra paNa che ane e sivAya bIjA paNa che. tethI uttarapada vyabhicArI niyamavikalpa nAme A bIjo bhAMgo jANavo. "nIlakamaLa" A vAkyamAMnuM prathamapada "nIla" te kamaLamAM hoya che, ane te sivAya marakatAdimAM paNa hoya che. vaLI uttarapadavartI "kamaLa' te nIlu paNa hoya che, ane zveta paNa hoya che, tethI ubhayapada vyabhicArI vikalpa nAme trIjo bhAMgo jANavo. "jIva sacetana che" A vAkyamAMnuM paheluM pada jIva te sacetana ja hoya che ane cetanA paNa jIvane ja hoya che, tethI ubhayapadaavyabhicArI niyamaniyama nAme A cotho bhAMgo jANavo. 2160. have nAnAtva, nimitta, ane utpAda-vyaya lakSaNanuM svarUpa kahe che. NANattitti viseso so dabba-krotta-kAla-bhAvehiM / asamANANaM Neo samANasaMkhANamaviseso // 2161 // paramANu-duyaNuyANaM jaha nANattaM tahAvasesANaM / asamANANaM taha khetta-kAla-bhAvappabheyANaM // 2162 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nAnA- Adi lakSaNanA bhedo. [231 lakvijjaI subhAsubhamaNeNa to lavaNaM nimittaMti / bhomAi taTTavihaM tikAlavisayaM jINAbhihiyaM // 2163 / / nANuppannaM lakhijjae jao vatthu lakkhaNaM teNaM / uppAo saMbhavao taha ceva vigacchao vigamo // 2164 // nAnAtva eTale vizeSa (taphAvata), te vizeSa, dravya-kSetra-kALa ane bhAva vaDe asamAna saMkhyAvALAno jANavo, paNa samAnasaMkhyAvALAno nahi; jema drazyamAM paramANu ane yaNukano vizeSa che, tema avazeSa asamAna-saMkhyAvALAno paNa kSetra-kALa ane bhAvanA bhede taphAvata jANavo. je vaDe zubhAzubha jaNAya, te nimitta lakSaNa ne te nimitta zrI jinezvara mahArAje bhaumAdi ATha prakAranuM trikALa viSayI kahyuM che. anutpanna vastu jaNAtI nathI, tethI utpanna thatI vastunuM lakSaNa utpAda che ane te ja pramANe nAza pAmatI vastunuM lakSaNa vigama - (nAza) che. 2161 thI 2164. nAnAtva eTale padArthono paraspara taphAvata e taphAvata dravya-kSetra-kALa ane bhAva vaDe asamAna saMkhyAvALA padArthono jANavo, paNa dravyAdi vaDe samAna-rAMkhyAvALA padArthomAM e taphAvata nathI hoto. jemake-dravyamAM saMkhyAvaDe paramANuno ane yaNukAdikano, taNukano ane caNakAdikano caNukano ane caturaNukano, caturaNukano ne paMcANukano ItyAdi dravya saMkhyAvaDe asamAna saMkhyAvALAno paraspara taphAvata jANavo. e ja prakAre kSetra-kALa ane bhAvanA bhedono paNa taphAvata jANavo. jemake ekapradezAvagAhI padArthano ane beAdipradezAvagAhI padArthano taphAvata, be pradezAvAhIno ane traNapradezAvagAhI padArthano taphAvata. tathA ekasamaya sthitivALA padArthano ane beAdi samaya sthitivALA padArthano taphAvata. temaja kRSNAdi eka guNavALAno ane kRSNAdi be vagere guNavALA padArthano taphAvata. vaLI upalakSaNathI A paNa vizeSa jANavuM ke dravyathI samAna saMkhyAvALA paramANu Adino paNa kSetra-kALa ane bhAvanI sAthe taphAvata che, e ja pramANe samAna saMkhyAvALA ekAdipradezAvAhIno anya kSetrAvagAhI pradezonI sAthe dravya-kALa ane bhAvavaDe taphAvata che, samAnasaMkhyAvALA chatAM eka samayAdi sthitivALAno anya samaya sthitivALAnI sAthe dravya-kSetra ane bhAvavaDe taphAvata che, samAna sthitivALA kRSNAdi eka guNavALAno varNa-gadhAdi guNonI sAthe dravya-kSetra ane kALavaDe taphAvata che. je vaDe zubhAzubha jaNAya, te nimittalakSaNa kahevAya. e nimittalakSaNa bhauma Adi ATha prakAranuM che, ema jagabaMdhu zrI jinezvaroe kahyuM che. e ATha prakAra A pramANe che. bhUmi saMbaMdhI, svapra saMbaMdhI, aMtarikSa saMbaMdhI, deva saMbaMdhI, aMga saMbaMdhI, svara saMbaMdhI, lakSaNa saMbaMdhI ane vyaMjana saMbaMdhI. A AThe prakAranuM nimitta atIta-anAgata ane vartamAna ema traNe kALa saMbaMdhI che, tenuM vizeSa svarUpa anya graMthothI jANI levuM.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232] vinAza vastunuM lakSaNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 anutpanna vastu jaNAtI nathI, tethI utpanna thatI vastuono utpAda e te padArthanuM lakSaNa che tevI ja rIte vigama eTale nAza te paNa nAza pAmatI vastuonuM lakSaNa che. - have vinAza vastunuM lakSaNa kevI rIte hoI zake? teno tathA jeo vinAzane sarvathA vastu ja nathI mAnatA, teno khulAso kare che. lakkhijjai jaM vigayaM vigameNa viNA va jaM na saMbhUI / vigamovi lakkhaNamao vicchao vatthuNo'NaNNo // 2165 // aMgulirijutA niyayappasUha-vakkattaNAsao samayaM / lakhijjai neyarahA taha savve davapajjAyA // 2166 // uppAyassa hi juttA lakkhaNayA nAsao viNAsassa / nAsovalakkhiyaM vA vatthumabhAvo khapuSpaM va // 2167 // nAso bhAvo saMbhUiheuo vatthuNo dhuvataM va / ahava samuppAo iva vatthuppabhavAibhAvAo / / 2168 / / je nAza pAmeluM jaNAya che, te vinAza vaDe jaNAya che. vaLI vinAza vinA vastunI utpatti nathI; tethI vinAza paNa nAza pAmatI vastunuM lakSaNa mAnela che, kema ke te nAza te vastuthI ananya che. jema RjutAnI utpatti ane vakratAno nAza thavAnI sAthe ja aMgulInI saraLatA jaNAya che, tema sarva dravyaparyAyo potAno utpAda ghatAM ane sva vipakSabhUtaparyAyano nAza thatAM ja jaNAya che. (ahIM zaMkA thAya ke) utpAdane vastunuM lakSaNa kahevuM yogya che, paNa avidyamAna evA vinAzane vastunuM lakSaNa kahevuM yogya nathI. athavA nAzayukta padArtha avidyamAna hovAthI AkAzapuSpanI jema abhAvarUpa hovo joIe. (nA ema nahi) vinAza e vastunI utpattino hetu hovAthI dhruvapaNAnI jema bhAvarUpa che athavA vastunI prakRSTatA thavAmAM hetubhUta hovAthI utpAdanI jema bhAvarUpa che. 2165-21 68. jema utpAdavaDe utpanna thayela vastu jaNAya che, tema nAza pAmela vastu vinAza vaDe jaNAya che. vaLI jema utpAda sivAya vastunI utpatti nathI, tema vinAza vinA paNa vastunI utpatti nathI, kAraNa ke mATInuM pUrva svarUpa nAza pAmyA vinA ghaTanI utpatti thatI nathI tevI ja rIte sarva vastumAM samajavuM, mATe vinAza paNa utpAdanI jema utpattino hetu hovAthI vastunuM lakSaNa che; vaLI jema utpAda, utpanna thatI vastuthI abhinna che, tema vinAza paNa nAza pAmatI vastuthI abhinna che, mATe vinAza vastunuM lakSaNa che. A ja vAta vadhAre spaSTapaNe samajavAne eka udAharaNa laIe. jema aMgulIrUpa dravyano saraLatArUpa paryAya, potAnA utpAda vaDe ane vakratAnA nAza vaDe jaNAya che, anyathA jaNAto nathI; kemake gadheDAnA zIMgaDAnI jema anutpanna padArthane lakSaNa na hoya, vaLI svapratipakSabhUta paryAyano vinAza thayA vinA utpAda paNa na thAya; mATe jema aMgulIno saraLatArUpa paryAya potAnA utpAda ane vakratAnA vinAzavaDe jaNAya che, tema bIjA paNa sarva dravyanA paryAyo potAno utpAda
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] vastu mAtranI bhAvAbhAvobhaya svabhAvatA. [233 tathA svavipakSabhUta paryAyano nAza thavAthI ja jaNAya che, anyathA jaNAtA nathI, tethI jema utpAda vastunuM lakSaNa che, tema vinAza paNa vastunuM lakSaNa ja che, kemake pUrva paryAya viziSTapaNA sivAya vastunuM lakSaNa ghaTe nahi. ahIM jeo vinAzane sarvathA vasturUpa mAnatA nathI, teo kadAca ema kahevA mAge che - utpAdane vastunuM lakSaNa kahevuM yogya che, kemake utpanna thayela vastuthI te ananya hovAthI vidyamAna che; paraMtu vinAza to avidyamAnarUpa hovAthI tene vastunuM lakSaNa kahevuM e yogya nathI. kemake avidyamAna kharazRMga, jema koInuM lakSaNa thavAne yogya nathI, tema vinAza paNa lakSaNa thavAne yogya nathI. ane jo vinAzane paNa vastunuM lakSaNa mAnavAmAM Ave, to te vinAza abhAvarUpa hovAthI vinAza yukta vastu paNa AkAzapuSpanI jema abhAvarUpa ja thaze. A kathananA uttaramAM kahevAnuM ke uparokta mAnyatA ayogya che, kAraNa ke vinAza paNa dhRvatvanI jema vastunI utpattino hetu hovAthI, bhAvarUpa che athavA vastunA prakRSTapaNAmAM eTale ke vastunA prauDhatArUpa paryAyanI AdimAM prathama vinAza vidyamAna hoya che, tethI utpAdanI jema te paNa utpattimAM hetu hovAthI bhAvarUpa che. "je kAMI vastunI prakRSTatA thavAnI AdimAM hoya che, te utpAdanI jema bhAvarUpa che." tevI ja rIte vinAza paNa vastunI utpattinI AdimAM hoya che, mATe bhAvarUpa che. nAsovalakkhiyaM piya tadabhAvo cciya tahannahA bhAvo / Aha naNu pattamevaM bhAvAbhAvobhayasabhAvaM // 2169 / / evaM ciya taM vatthu sabbaabhAve ya taM khapuSpaM va / bhAve va sabbahA savvasaMkare-gatta-NiccAI // 2170 / / utpannaM vigayaM vANappiyamavisesiyaM sadhammehiM / taM ciya pajjAyaMtaravisesiyamihappiyaM nAma // 2171 / / (vastu) nAza yukta jaNAtI hovAthI teTalA aMze te abhAvarUpa che ane anyathArUpe te ja vastu bhAvarUpa che. jo ema hoya, to vastune bhAva ane abhAva ubhaya svabhAvanI prApti thAya. vastu svarUpa e ja pramANe che. ekAnta sarvathA abhAva mAnavAmAM vastu AkAzapuSpa jevI gaNAya, ane sarvathA ekAnta bhAva mAnavAmAM, sarva sAMkarya-ekatva ane nityatvAdi doSa prApta thAya. vastu utpanna thaI athavA nAza pAmI, ema je kahevAya che, te sarva arpita ane anarpita ema be prakAre che. temAM svadharma vaDe avizeSita te anarpita kahevAya ane te ja vastu anya paryAya vaDe vizeSita hoya to arpita kahevAya che. 2169 thI 2171. pUrvokta yuktithI nAza vaDe vastu jaNAya che, tethI te nAza yukta kahevAya che, e kAraNathI vastu eTalA aMze abhAvarUpa kahevAya, temAM kaMI vivAda karavA jevuM nathI, kemake kathaMcit vastune abhAvarUpe jaino mAne che, paraMtu upara kahyuM tethI anyathA prakAre eTale utpAda-dhrauvyarUpe to vastu bhAvarUpa ja che. 30
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234] vastu mAtranI bhAvAbhAvobhaya svabhAvatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ziSya - jo e pramANe hoya to vastune bhAvAbhAvarUpa-ubhaya svabhAvanI prApti thaI ane ema mAnavuM e ayogya che, kemake bhAva ane abhAva, te chAyA ApanI jema ekatra hoI zake nahi. guru - vastu mAtra bhAvAbhAvarUpa-ubhayasvarUpavALI che, ekAnta bhAvarUpa nathI, tema ekAnta abhAvarUpa nathI. kAraNa ke vastune sarvathA abhAvarUpa mAnavAmAM te AkAza puSpa jevI thAya ane ekAnta sarvathA bhAvarUpa mAnavAmAM sarva sAMkarya-ekatva-nityatva vigere doSo prApta thAya che. jemake "sarva prakAro vaDe ghaTano sarvathA bhAva che." Ama kahevAthI jema ghaTarUpe ghaTanA sadbhAva che, tema paTa khaMbha-pRthvI-parvatAdhirUpe paNa ghaTano sadbhAva thAya, kemake vastune kathaMcit abhAvarUpe uparokta vAkyamAM nathI mAnela e ja pramANe bIjI vastuo pRthvI-parvatAdino paNa sarvAtmapaNe sadbhAva thavAthI parasparAnupravezarUpa sarva sAMkarya doSa prApta thaze. athavA koI eka ghaTAdi vastumAM tribhuvanagata sarvavastuno praveza thavAthI sarvanI ekatA thaI jAya; ane tethI karIne eka AkAzAdi vastumAM rahelI sarva vastuonI ekatA vaDe sarvadA avasthAna thavAthI sarvaniyatA prApta thAya. vaLI Adi zabdathI ghaTAdi eka vastuno nAza thatAM tribhuvanAntargata sarva vastuno nAza thavAthI sarva zUnyatAno prasaMga Ave, athavA sarva vastu sarvatra vidyamAna hovAthI sarva padArthomAM samagra vizva AkAMkSA vinAnuM ja thaI jAya. A pramANe ekAnta bhAvarUpa athavA abhAvarUpa vastu mAnavAthI uparokta doSo prApta thAya che, tethI bhAvAbhAva-ubhaya svarUpa vastu mAnavI e ja yogya che, e rIte mAnavAthI koI prakArano virodha Avato nathI kema ke bhAva ane abhAva baMne bhinna bhinna nimittavALA che. jo kadI je nimittavaDe bhAva hoya, teja nimitte abhAva hoya to virodha Ave, paraMtu ema nathI. kAraNa ke dareka vastu svarUpe bhAvarUpa che ane pararUpe abhAvarUpa che. ziSya :- jo vastusvarUpa ema hoya, to utpanna vastu paNa abhAvarUpe hovAthI anutpanna kahevAze ane abhAvabhUta anutpanna vastu abhAvarUpe vidyamAna hovAthI che - ema kahevAze, ane ema thavAthI "A vastu utpanna thaI, athavA nAza pAmI" ityAdi lokavyavahAra kevI rIte pravartaze ? guru - vastu utpanna thaI athavA nAza pAmI, ema je lokamAM kahevAya che, te sarva be prakAre che; eka arpita ane bIjuM anarpita temAM svadharma vaDe avizeSita-sAmAnyarUpa je vastu te anarpita kahevAya che, ane te ja vastu anyaparyAyo vaDe vizeSita hoya, to arpita kahevAya che. A pramANe hovAthI jyAre sAmAnyarUpanI apekSA vinA utpAda-vyaya Adi koI paNa paryAya vaDe vizeSita vastune kahevA IcchIe, tyAre vastu utpanna thaI athavA nAza pAmI, ItyAdi vyapadezathI sarva lokavyavahAra pravarte che. A pramANe utpAda-vyaya lakSaNa kahyuM, dhruva lakSaNanuM svarUpa paNa dravya lakSaNanA jevuM che, tethI je dravya lakSaNa, te ja dhruvalakSaNa samajavuM, kemake dhRvatva ane dravyatva banne ekAryavAcI che. 2169 thI 2171.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] vIrya-bhAva lakSaNanuM svarUpa. [235 have vIryalakSaNa ane bhAvalakSaNanuM svarUpa kahe che. viriyaMti balaM jIvassa lakkhaNaM jaM va jassa sAmatthaM / davvassa cittarUvaM jaha viriyamahosahAINaM // 2172 // jamihodaiyAINaM bhAvANaM lakkhaNaM ta evahavA / taM bhAvalakkhaNaM khalu tatthudao poggalavivAyo // 2173 // udae sai jo teNa va nibatto udaya eva vodio| udayavighAya uvasamo uvasama evovasamiuti // 2174 // khaya iha kammaabhAvo tabbhAve khAio sa ehavA / ubhayasahAvo mIso khaovasamio tahevAyaM / / 2175 / / savvatto kira nAmo pariNAmo'bhimuhayA sa eveha / pariNAmiutti suddho jo jIvA-jIvapariNAmo // 2176 // virya eTale baLa, e baLa jIvanuM lakSaNa che. athavA je maNi-maMtra-auSadhi vagerenuM acinya sAmarthya che, tema je sacetana athavA acetana dravyanuM vicitra prakAranuM sAmarthya te paNa vIrya kahevAya che, (vIryathI A baLavAna athavA sAmarthyavAna che, ema jaNAya che, mATe vIrya jIva ajIvanuM lakSaNa che.) je audayikAdi bhAvonAM karma pagalo-dayAdi rUpa lakSaNa te bhAvalakSaNa. athavA te bhAvo ja bhAvalakSaNa che. temAM udaya eTale pudgalano vipAka jANavo. karma pudgalono udaya thavAthI athavA te vaDe thayela bhAva te audayika bhAva, karma pudgalanA udayano abhAva te upazama ane te ja aupathamikarUpa bhAvalakSaNa che. karma pugalono sarvathA abhAva te kSaya, te athavA tethI thanAra kSAyika bhAvalakSaNa kSayopazamarUpa mizratA te kSayopazama bhAvalakSaNa. sarvathA sAmAnyarUpa pugala ane jIvanI pariNati te pAriNAmika bhAva, tenAthI jIva athavA ajIvano je zuddha pariNAma te pAriNAmika bhAvalakSaNa. be vagere bhAvono saMyoga te sAMnipAtika bhAva che. (A bhAvothI nArakAdi jIvo jANI zakAya che, mATe te bhAvo lakSaNa che) A pramANe ahIM saMkSepathI bAra prakAranA lakSaNanuM svarUpa kahyuM. 2172 thI 2176. ahIM prastutamAM bhAvalakSaNano adhikAra hovAthI bhASyakAra mahArAja e bhAvalakSaNano adhikAra spaSTa kare che. sammatta-caritAI mIso-vasama-kkhayassabhAvAiM / suya-desovaraIo khaovasamabhAvaruvAo // 2177 / / sAmAiesu evaM saMbhavao sesalakkhaNAiMpi / joejja bhAvao vA vaisesiyalakkhaNaM cauhA // 2178 / / saddahaNAisahAvaM jaha sAmaiyaM jiNo parikahei / tallakkhaNaM ciya tayaM pariNamae goyamAINaM // 2179 / /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236] lakSaNahAranI samApti ane nayanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 samyakatva sAmAyika ane cAritra sAmAyika, mizra upazama ane kSAyika bhAvavALA che, zruta sAmAyika ane dezavirati sAmAyika kSayopazamabhAvarUpa che. e pramANe sarva sAmAyikomAM yathAsaMbhava sarva lakSaNonI yojanA karavI. athavA prakArAntare vizeSa lakSaNa bhAvathI cAra prakAre che. e zraddhAnAdi svabhAvavALuM sAmAyika jevI rIte zrI jinezvara kahe che, te tevA ja lakSaNavALuM te gautamAdikane pariName che. 2177 thI 2179. samyakatva sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyika ane sarva virati sAmAyika - A cAra prakAranA sAmAyikamAMthI samyakatva sAmAyika ane cAritra sAmAyika e banne mizra-upazama ane kSAyika svabhAvavALA che. eTale ke e traNe bhAvamAM uparokta be sAmAyika hoya che. ane zrutasAmAyika tathA dezaviratisAmAyika e be eka kSAyopathamika bhAvamAM ja varte che. A cAre prakAranAM sAmAyika yathokta bhAvavALA che, ane jIva paNa e bhAvovaDe sAmAyikavAnuM kahevAya che, tethI te cAre sAmAyika bhAvalakSaNarUpa che. A pramANe sAmAyikomAM yathAsaMbhava bIjA nAmAdi lakSaNonI paNa yojanA karavI. jemake enA vaDe jIvadravya che mATe te dravyalakSaNa che, A rIte bIjAM lakSaNo paNa vicArIne yojI devAM. uparokta bhAvalakSaNa, jIva ane ajIva sarvane jaNAvanAruM hovAthI sAmAnya bhAvalakSaNa che, paNa e sivAya zraddhAnAdika je lakSaNa che, te samyakatvAdi sAmAyikomAM ja hovAthI vizeSa bhAvalakSaNa che. jemake-jIvA-jIvAdi padArthonI zraddhA te samyakatva sAmAyikanuM lakSaNa che, jIvAdi padArthanuM jJAna te zrutasAmAyikanuM lakSaNa che, sarva-sAvadyayogano tyAga te cAritrasAmAyikanuM lakSaNa che, ane viratAvirati te dezavirati sAmAyikanuM lakSaNa che. A pramANe zraddhAnAdi cAra lakSaNavALuM samyakatvAdi sAmAyika jinezvara upadeza che, ane tevA ja lakSaNavALuM te gautamAdi zrotAone pariName che. 2177 thI 2179. samAptamidaM lakSaNavAram | | | naya dvAra // have naya eTale zuM ? ane te keTalA bheda che ? te kahe che. egeNa vatthuNo'NegadhammuNo jamavadhAraNeNeva / nayaNaM dhammeNa tao hoi nao sattahA so ya // 2180 / / (305) negama saMgaha vavahArujjusue ceva hoi boddhabve / __sadde ya samabhirUDhe evaMbhUe ya mUlanayA // 2181 / 754 // (306) NegehiM mANehiM miNaitti Negamassa neruttI / sesANaMpi nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha, vocchaM // 2182 / / 755 / / (307) saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao biMti / vaccai viNicchayatthaM vavahAro savvadavyesu // 2183 // 756 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nayanuM svarUpa ane bhedo. (308) paccuppannaggAhI ujjusuo nayavihI muNeavvo / icchai visesiyataraM paccuppannaM nao so // / 2184 / 757 / / (309) vatthUo saMkamaNaM hoi avatyuM nae samabhirUDhe / vaMjaNa-mattha-tadubhae evaMbhUo visese || 2185 / / 758 / / anaMtadharmAtmaka vastuno bIjAne niSedha karyA vinA eka dharmavaDe prarUpavI, te naya kahevAya che. e naya sAta prakAre che. naigama-saMgraha-vyavahAra-RjIsUtra-zabda-samabhirUDha ane evaMbhUta, e mULa sAta nayo che. temAM je aneka matovaDe vastune kahe, te naigama kahevAya, e nayanI vyutpatti che. A pramANe zeSa bIjA nayonuM lakSaNa paNa huM kahuM chuM, te he ziSya ! tuM sAMbhaLa, saMgRhIta ane piMDitArthavALuM saMgrahanayanuM vacana saMkSepathI kahe che, sarva dravyomAM vinizcitArthane vyavahAranaya pAme che, pratyutpanna-vartamAnakALa bhAvI vastune grahaNa karanAra te RsUtra nayanI vidhi jANavI, ethI vadhAre vizeSita pratyutpanna bhAvI vastune zabdanaya Icche che, samabhirUDhanayanA matamAM vastunuM saMkramaNa mAnatAM avastu thAya che, ane evaMbhUtanaya vyaMjana artha tathA e ubhayane vizeSita kare che. 2180 thI 2186. anaMta dharmAtmaka vastune nitya athavA anitya Adi koI paNa eka aMzavaDe prarUpavI te naya kahevAya che. prazna :- eka vastu ekIsAthe anaMtadharmAtmaka kevI rIte hoI zake ? uttara H- dareka vastu paryAya sahita che, ane te paryAya be prakAranA che, eka yugapAvI ane bIjA kramabhAvI, temAM je rasa rUpa vigere paryAyo che, te yugapadbhAvI che, ane navA purANAdi paryAyo kramabhAvI che. punaH e zabdaparyAya ane arthaparyAya ema prakAre che, temAM "Indra hari" ityAdi eka arthavALA zabdo je bolAya che, badhA zabdaparyAya che, ane je paryAyo zrutajJAnanA viSaya rahita hovAthI bolI zakAtA nathI, mAtra kevaLAdi jJAnanA ja viSayabhUta che, te arthaparyAyo che. punaH e sarva svaparyAya ane paraparyAya ema be prakAre che, te paryAyomAM paNa keTalAka svAbhAvika che, ane keTalAka pUrvApara zabdanI jema ApekSika che e paryAyo paNa atIta anAgata ane vartamAnakALanA bhede traNa prakAre che, ItyAdi prakAre zAstrAnusAre potAnI buddhithI vastunuM ekIsAthe anaMtadharmAtmakapaNuM samajI levuM, e naya mULa sAta prakAre che, te darekanuM svarUpa bhASyakAra mahArAja have savistara kahe che; temAM prathama naigama-nayano zabdArtha vyutpatti ane mAnyatA kahe che. [237 gAI mANAI sAmAnno-bhaya-visesanANAM / jaM tehiM miNai to Negamo Nao NegamANoti // 2186 / / logatthanibohA vA nigamA tesu kusalo bhavo vA'yaM / ahavA jaM negagamo'Negapaho Negamo teNaM / / 2187 / /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238] nagamanI apekSAe sAmAnya vizeSavAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 so kamavisuddhabheo logapasiddhivasao'NugaMtavyo / vihiNA nilayaNa - patthaya - gAmovammAisaMsiddhI || 2188 || sAmAnya ane vizeSa ubhaya jJAnarUpa aneka pramANo vaDe je vastune mAne che, te naigamanaya che ane te aneka pramANavALo kahevAya che. lokArthanA bodhaka evA jIvAdi padArtho, te nigamo kahevAya, temAM je kuzaLa te naigamanaya, athavA jenA aneka gama che eTale jANavAnA mArga aneka che, te naigama kahevAya che, anukrame vizuddha bhedavALo A naya, lokaprasiddhavazAt zAstrokta vidhivaDe nilayana, prasthaka ane grAmaupamyAdivaDe siddha karIne jANavo. 2186-2187-2188. sattArUpa sAmAnya vRkSatva-gotva gajatvAdi, sAmAnyavizeSa ubhayarUpa apAntarAla sAmAnya, ane nityadravyamAM rahela anya svarUpavALA vyAvRtti (bhinnatA) AkAra buddhinA heturUpa vizeSoe sAmAnyAdine grahaNa karanArA aneka jJAnovaDe je vastune mAne che, te naigamanaya. AthI ja A nayane eka jJAnagrAhI nathI kahetA, paNa vicitra jJAnagrAhI kahe che. athavA lokamAM rahelA jIvAdi padArthane jANavAnA aneka prakAramAM je kuzaLa hoya, te naigama athavA vastu jANavAno jeno eka prakAra nathI, parantu aneka prakAra che, te naigama kahevAya. A naigamanaya anukrame vizuddha bhedavALo che. jemake Ano prathama bheda nirvikalpa mahAsattA nAmano che, te mAtra sAmAnyavAdI hovAthI azuddha che, gotva-gajatvAdi sAmAnya vizeSavAdI bIjo bheda zuddhAzuddha che ane vizeSavAdI trIjo bheda sarvathA vizuddha che. A kramavizuddha nilayana (vasati) prasthakAdinA udAharaNathI vadhAre spaSTa samajAze. jemake are bhAi ! tame kyAM raho cho ? huM lokamAM rahuM chuM. lokamAM kyAM ? tirchAlokamAM, tinlokamAM kyAM ? manuSyakSetramAM, manuSyakSetramAM kyAM ? jambudvIpamAM, jammUdrIpamAM kyAM ? bharatakSetramAM, bharatakSetramAM kyA khaMDamAM ? madhyakhaMDamAM, madhyakhaMDanA kyA nagare athavA kyA gAme ? pATaliputra nagaramAM, pATalIputramAM kyAM ? upAzrayamAM, upAzrayamAM kye sthaLe ? saMthArA upara, saMthArA upara kyAM ? AkAza pradezomAM, kyA AkAza pradezomAM ? jyAM AtmA che tyAM, A badhA nilayananI upamAe kahela saghaLA prakAra naigamanaya mAne che. bIjuM prasthakanuM udAharaNa :- kASThanuM banAveluM dhAnya mApavAnuM mAna vizeSa te prasthaka kahevAya che. AvA prasthaka mATe koi mANasa jaMgalamAM lAkaDuM kApato hoya, tene koI pUche ke bhAI ! tame zuM karo cho ? kASTha kApanAra kahe ke prasthaka kApuM chuM. pharI mArgamAM jatAM koi pUche ke tamoe zuM skaMdhe caDAvyuM che ? uttaramAM kahe ke prasthaka A pramANe lAkaDuM cIratAM-ghaDatAM-cholatAM, suMvALuM karatAM ane mAna taiyAra thaye dhAnya mApatAM koi pUche to te sarvane kahe ke A prasthaka che. tAtparya e che ke kASThanI e saghaLI avasthAmAM naigamanaya tene prasthaka mAne che. sImA paryanta jenI jamIna hoya te grAma, athavA prajAyukta gRha-bagIcA-vApI-devamaMdirAdi rUpa je killA sudhIno bhAga hoya te grAma, athavA mAtra prajAno samUha te grAma, athavA koi mukhya puruSa hoya te grAma. A sarva prakArone naigamanaya grAma (gAma) mAne che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) maigamana sAmAnya vizeSane bhinna mAne che. [239 A udAharaNonA anusAre bIjAM ghaTAdi padArthomAM paNa azuddha-madhyama ne vizuddha pakSa aMgIkAra karavAnAM bhedathI udAharaNo samajI levAM. 2186 thI 2188. sAmannamannadeva hi heU sAmannabuddhi-vayaNANaM / tassa viseso anno visesamai-vayaNaheutti // 2189 // saditi bhaNie'bhimannai dabbAitthaMtaraM tu sAmannaM / avisesao maIe savvatthANuppavittIo // 2190 // gottAdao gavAisu niyayAdhArANuvittibuddhio / parao ya nivittIo sAmannavisesanAmANo / / 2191 // naigamana sAmAnya vizeSane potAnA AzrayathI paNa paraspara bhinna mAne che. sAmAnya buddhi ane vacanano hetu sAmAnya che, tethI te vizeSathI bhinna ja che, ane vizeSa paNa vizeSa buddhi tathA vizeSa vacanano hetu hovAthI sAmAnyathI bhinna che. "sat - vidyamAna che" ema kahevAthI (A naya) sAmAnyane dravya AdithI juduM ja mAne che. kAraNa ke "che" evA vacana ane buddhinI sarvatra pravRtti thAya che. gotva vagere gAya AdimAM che, te potAnA AdhAramAM anuvRttisamAna vRttino hetu che, ane bhinnamAMthI nivRttano hetu che, mATe e govAdi sAmAnya vizeSaavAjorasAmAnya kahevAya che. 2189 thI 2191. naigamana sAmAnya ane vizeSane mAne che, paraMtu te bannene paraspara bhinna mAne che. A mAnyatAnI puSTimAM te ema kahe che ke "sa" eTale "vidyamAna che" AvI sAmAnyabuddhi ane evA ja sAmAnya vacanano hetu hovAthI sAmAnya je che te vizeSathI bhinna juduM ja cheH ane nityadravyamAM rahelA anya vizeSa paNa sAmAnyathI bhinna-judo che, kemake "vizeSa vizeSa" evI buddhi ane vacanano vizeSa e ja hetu che, matalaba ke sAmAnya ane vizeSa, ghaTa-paTAdinI jema bhinnabhinna kAryavALA hovAthI atyaMta judA che. ahIM eka bIjo vizeSa jaNAvavAnI jarUra che, ke naigamanaya sAmAnya-vizeSane ja paraspara bhinna mAne che, ema nahi, paraMtu e bannenA AzrayabhUta je gAya ane paramANu Adi che tenAthI paNa e ubhayano bheda mAne che. "cca-gukha-hRrmasu sA sattA" eTale dravya-guNa ane karmamAM te sattA che. A vAkyathI sattA samavAyathI ja paraspara vilakSaNa evA dravya-guNa ane karmamAM san paNAnI buddhi thAya che, AthI karIne sata eTale che" ema kahevAya che, ema naigamanaya dravyAdithI sAmAnyane judA padArtharUpe ja mAne che. kAraNa ke e sAmAnya anyonya vilakSaNa evA paNa dravyaguNa ane karmamAM samAna paNe varte che. matalaba ke sattA sAmAnya jo dravyAdithI abhinna hoya, to dravyAdinI jema bhinnapaNAthI sarvatra dravyAdimAM sat evI abhinna buddhi na thAya, kemake bhinna padArthathI abhinna buddhi kadI paNa upaje nahi, ane jo kadI upaje, to ghaTa-paTa-khaMbhAdithI paNa evI abhinna-ekatAnI buddhi thavI joIe. ane bhinna padArthomAM paNa abhinna buddhinI anyathA anupapatti che. tethI karIne te satubuddhi karAvanAra sAmAnya dravyAdithI bhinna che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] vizeSa padArthanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 tathA gAya ane hasti AdimAM je gotva-gAyapaNuM ane gAjatva (hastipaNuM) rahela che, te sAmAnya vizeSa eTale avAMtara sAmAnya jANavuM, kemake te potAnA AdhArabhUta gAya ane hasti AdimAM anugatAkAra buddhino hetu hovAthI sAmAnya che, ane azva-mahiSAdithI bheda pADatuM hovAthI vizeSa che, vaLI e gotva vagere paNa bhinna padArthomAM abhinna buddhino hetu hovAthI te paNa potAnA AzrayabhUta gAya AdithI bhinna ja che, ema A naigamanayanuM maMtavya che. 2189 thI 2191. have A naya vizeSanuM svarUpa jevI rIte mAne che te nirUpaNa kare che. (310) tullAgiti-guNa-kiriegadesatIyAgae'Nudavvammi / annattabuddhikAraNamaMtavisesotti se buddhI // 2192 // tulya AkRtti-guNa ane kriyAvALA, eka dezathI nirgata ne Agata-paramANu dravyamAM anyatva buddhinuM je kAraNa te anya vizeSa che, ema te naigamanayano abhiprAya che. 2192. jenI AkRti-guNa-ane kriyA tulya hoya, tathA je eka dezamAMthI gayela ane Avela hoya, evA paramANu dravyamAM "A paramANu AnAthI bhinna che" evA prakAranI yogIone je anyatvabuddhi thAya che, tenuM ja kAraNa che, te anya vizeSa che. ema A naigamanayanuM mAnavuM che. tAtparya e che ke badhAe paramANu parimaMDalAkAravALA che. ema vazeSiko kahe che. AthI samAna AkativALA sarva paramANuomAM "A sarva paramANuo bhinna bhinna che, paNa abhinna nathI" evI je paraspara bhinnatA grAhaka baddhi yogIone thAya che, temAM je hetubhUta che, te paramANudravyamAM rahela anya ja che. kAraNa ke jevI vizeSatA prathama aNamAM che. tevI bIjAmAM nathI ne jevI bIjAmAM che, tevI prathamamAM nathI. jo Ama na hoya, to sarvanI ekatAno prasaMga prApta thAya. tathA sarva pArthiva aNuo paraspara tulya guNavALA che. temaja aNu ane mananuM prathama kArya adRSTapaNe ja karAyeluM che. jemake agninuM uMce baLavuM, vAyunuM tiththu vAvuM, ityAdi. tatva e ja ke sarva paramANuo samAnakriyAvALA che. vaLI jyAre eka AkAza pradezathI eka paramANu sthitikSaya thavAthI anya pradezamAM jAya che, ane te ja vakhate sthitino udbhava thavAthI te ja pradezamAM bIjo paramANu AvIne rahe che, tyAre eka dezamAMthI gatAgatapaNuM thAya che. A ja kAraNathI vaizeSika darzananI mAnyatAnusAra samAna AkRti, samAna guNa-ane samAna kriyAvALA, eka pradezamAMthI nirgatAgata paramANu dravyumAM je anyatva buddhinuM kAraNa che, te anya vizeSa che. ane e anya vizeSa ja AkRti AdivaDe samAna paramANuomAM asamAna buddhino hetu hovAthI aNuothI bhinna che. Ama naigamanayano abhiprAya che. naNu davva-pajjavaTThiyanayAvalaMbitti Negamo ceva / sammaddiTThI sAhuvva kIsa micchattabheo'yaM ? // 2193 // jaM sAmannavisese paropparaM vatthuo ya so bhinne / mannai maccaMtamao micchaddiTThI kaNAdo bva // 2194 / /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nigamanI apekSAe sAmAnya vizeSavAda. [241 dohivi naehi nIyaM satthamulUeNa tahavi micchattaM / jaM savisayappahANattaNeNa annonnaniravekkhA // 2195 / / jai sAmannaM sAmannabuddhiheutti to visesovi / sAmannamannasAmannabuddhiheutti ko bheo ? // 2196 / / jai jeNa visesijjai sa viseso teNa jaMpi sAmaNNaM / taMpi viseso'vassaM sattAivisesayattAo / / 2197 // jo upara kahyA mujaba hoya (sAmAnya te dravya ane vizeSa te paryAya) to naigamanaya dravyAstika ane paryAyAstika nayAvalaMbI kahevAya, ane tethI karIne tene sAdhunI jema samyagRSTi kahevo joie. zA mATe tene mithyAtvano bheda kahevo ? uttara - naigamanaya sAmAnya ne vizeSane vastuthI (dravya guNa karma paramANurUpa AdhArathI) tathA paraspara atyanta bhinna mAne che, tethI kaNAdanI jema te mithyASTi che. dravyAstika ane paryAyAstika nIvaDe vaizeSika darzanakAre potAnuM sarva zAstra racyuM che, to paNa te mithyAtvarUpa che, kemake sva sva viSayane pradhAnapaNe aMgIkAra karatA teo, dravyAstika ane paryAyAstikane anyoanya nirapekSa mAne che, (jeno e bannene paraspara sApekSa mAne che) jo sAmAnyane sAmAnyabuddhino hetu mAnavAmAM Ave, to vizeSane paNa sAmAnyabuddhino hetu mAnavo joie, to pachI sAmAnya ane vizeSano bheda zo ? vaLI jo jenA vaDe vizeSa karAya te vizeSa kahevAya, to je sAmAnya che, te paNa sattAdinA vizeSapaNAthI avazya-vizeSa kahevAya. 2193 thI 2 197. A pAMca gAthAmAMnI pahelI traNa gAthAonA artha mATe kaMI vizeSa kahevAnI jarUra nathI, paNa pAchaLanI be gAthAo mATe spaSTIkaraNa karavAnI jarUra che. upara kahyA mujaba A naigamanaya sAmAnya tathA vizeSane paraspara atyanta nirapekSa mAne che, tethI karIne sAmAnyane vizeSapaNuM prApta thAya che ane vizeSane sAmAnyapaNuM prApta thAya che. AthI ja A nayanI AvI mAnyatA mithyAtva saMyukta che. "A gAya che, A gAya che" ityAdi (kathana) sAmAnyabuddhi ane sAmAnyavacanano hetu hovAthI te "sAmAnya" kahevAya che, jo A pramANe hoya, to paramANuomAM rahela anya vizeSa paNa sAmAnya kahevAze jemake "A vizeSa che, A vizeSa che." ityAdi (kathana) paNa anyanI sAthe sAmAnyabuddhi ane sAmAnyavacanano hetu che, ethI vizeSa paNa sAmAnya kahevAze. paraMtu te ayogya che, kemake vizeSamAM sAmAnya nathI hotuM, dravya-guNa ane karmamAM ja tenI vRtti mAnela che. athavA gotva gajAdi vizeSa, te paNa sAmAnya kahevAze, eTale ke gotvagajatvAdi sAmAnyamAM paNa sAmAnya prApta thaze. kemake "A sAmAnya A sAmAnya" evI buddhi ane vacananI pravRtti temAM paNa thAya che. paraMtu ema mAnavuM te paNa ucita nathI, kAraNa ke sAmAnyamAM sAmAnya hotuM nathI "ni:sAmAnyAne sAmAnyana" eTale sAmAnya, sAmAnya rahita che. A pramANe upara kahela yuktithI vizeSa ane sAmAnya ubhayane sAmAnyapaNuM prApta thatuM hovAthI sAmAnya ane vizeSamAM kaMI taphAvata nahi rahe. vaLI je vastu vaDe buddhi ane vacanano bheda paDAya te vizeSa kahevAya, A vyAkhyA vizeSanI hoya, to parApara sAmAnya (sattA ane gotyAdika)ne paNa vizeSapaNuM prApta thAya, kemake sattA 31
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242] sattAne judI mAnanArAonuM khaMDana. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vagere paNa vizeSaka (bheda pADanAra) che eTale ke sattA sAmAnya paNa gotvAdi thakI buddhi ane vacanamAM bheda pADe che, ane govAdika paNa sattAdithI bheda pADe che. AthI phalitArtha e thayo ke sAmAnya paNa anya vizeSanI jema buddhi ane vacanamAM bheda pADanAra hovAthI vizeSa ja che. ane e ja pramANe vizeSa paNa sAmAnya che, A pramANe thaze. 2193 thI 2197. vaLI "tripadArthasatvarI sattA" eTale dravya, guNa ne karma, e traNa padArthamAM vidyamAnatA karanAra hoya te sattA. e vacanavaDe sattA samavAya "sattva" eTale vidyamAnatA mAnavAmAM Ave che, te paNa ayogya che, kAraNa ke sattAjogAdasao sao va sattaM havejja davvassa / 3masamo na Dhapusa va saMDo 4 viMDa sattA jhaM? ra18 paivatthu sAmannaM jar3a to gaM na yAvi sAmannaM / aha dabbesu tadegaM tahavi sadesaM na sAmannaM // 2199 / / aha paivatthumihegaM ca tahavi taM natthi kharavisANaM va / na ya taduvalakkhaNaM taM savvagayaNNattao khaM va // 2200 // sAmannavisesakayaM jai nANaM tesa kiMnimittaM to ? / aha tatto cciya tamhA taM parahe utti gaMto // 2201 // tamhA vatthUNaM ciya jo sariso pajjao sa sAmannaM / jo visariso viseso sa mao'NatyaMtaraM tatto // 2202 / / sattAnA yogathI vastunuM satapaNuM mAnavAmAM Ave che, te satpaNuM svarUpa vidyamAnanuM che, ke avidyamAnanuM che ? svarUpe avidyamAnanuM to nahi kahI zakAya, kemake AkAzapuSya jevI avidyamAna vastunuM sapaNuM ghaTI zake nahi; ane jo svarUpe vidyamAna vastunuM satpaNuM mAnavAmAM AvatuM hoya, to pachI sattAvaDe zuM kArya che? kemake sattA vinA paNa vastunuM satapaNuM mAnela ja che, vaLI jo e sattArUpa sAmAnya dareka vastumAM hoya, to te sattA dareka vastu svarUpa hovAthI eka nahi kahevAya; athavA dareka vastu svarUpanI jema dareka vastumAM rahela hovAthI te sAmAnya nahi kahevAya, ane jo ghaNAM dravyomAM raheluM chatAM te eka che, ema kahevAmAM Ave, to te sAmAnya sAvayavI thaze, kemake paramANuMnI jema anavayavanI vRtti ghaNAM dravyomAM hoI zake nahi, ane jo tene sAvayavI mAnavAmAM Ave to te sAmAnya nahi kahevAya, kemake avayavano bheda thatAM tenAthI abhinna evA avayavIno paNa bheda thAya che. sAmAnya dareka vastumAM varte che chatAM eka che, ema kahevAmAM Ave, to gadheDAnA zIMgaDAnI jema te jaNAtuM na hovAthI avidyamAna che. vaLI AkAzanI jema te sarvagata ane vyaktithI anya hovAne lIdhe te koInuM upalakSaNa nathI. vaLI jo sAmAnya vizeSa kRta jJAna hoya to te padArthomAM te jJAna kyA nimitte thAya che? jo te padArthothI thatuM hoya, to te parahetuka thayuM, ekAntika na thayuM. mATe vastuno ja je sadeza paryAya te sAmAnya ane videza paryAya te vizeSa che, e banne to vastuthI abhinna che. 2198 thI 2202.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sattAne judI mAnanArAonuM khaMDana. [247 paraspara nirapekSa sAmAnya-vizeSa mAnavAthI je doSa Ave che te A gAthAomAM jaNAvyA che, temAMnI pahelI traNa gAthAono artha samajI zakAya evo che, pAchaLanI be gAthAonA saMbaMdhamAM kiMika vizeSa kahevAnI jarUra che, te kahIe chIe. "A gAya che, A gAya che" ItyAdi sAmAnya jJAna ane sAmAnya vacana te sAmAnya hetuthI pravarte che, ane paramANuomAM "A paramANu AnAthI viziSTa - judo che" evuM vizeSa jJAna ane vacana te vizeSahetuka che, evI jo mAnyatA hoya, to gotva-gajatvAdi sAmAnya padArthomAM "A sAmAnya che, A sAmAnya che" ItyAdi jJAna ane vacana tathA vizeSa padArthomAM "A vizeSa che, A vizeSa che" evuM jJAna ane vacana pravarte che, te kyA nimittathI pravarte che? sAmAnya vizeSathI pravarte che, ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kAraNa ke sAmAnyamAM bIjuM sAmAnya na hoya, ane vizeSamAM bIju vizeSa na hoya. tathA jo ema kahevAmAM Ave, ke bIjA sAmAnya sivAya viSayabhUta je gotvAdi sAmAnya padArtha tenAthI te sAmAnya jJAna ane vacana pravarte che, ane anya vizeSanI apekSA vinA te vizeSathI ja vizeSa jJAna ane vacana pravarte che, ema kahevAmAM Ave, to te sAmAnya vizeSa jJAna ane vacana paranimittaka thayA gaNAya, paNa ekAnta sAmAnya-vizeSa nimittaka na gaNAya. kemake te sAmAnya viSaya ane vizeSaviSayathI thayuM gaNAya. - A pramANe ekAnta nirapekSa sAmAnya vizeSa mAnavAthI AvA dUSaNo Ave che. tattvathI vastu svarUpa to evuM che ke gAya Adi padArthanA kharI, skaMdha, puccha, zIMgaDA, galakaMbalAdi rUpa je sadezaparyAya, te ja sAmAnya che, paNa eka nitya niravayava-akriyasarvagAdi dharmayukta ja hoya te sAmAnya, evuM je bIjAo mAne che, te nahi. ane e ja gAya vagere padArthanA zyAmatA zvetatAdi anya visadezaparyAya te vizeSa che, A je sAmAnya-vizeSa rUpa paryAya te gAya Adi padArthathI abhinna che, ane pararUpAdivaDe kaMthacit bhinna che, ekAnta bhinna ke abhinna nathI. 2198 thI 2202. have saMgrahAyanI vyAkhyA ane mAnyatA kahe che. saMgahaNaM saMgiNhai saMgijyate va teNa jaM bheyA / to saMgahotti saMgahiyapiMDiyatthaM vao jassa // 2203 // saMgahiyamAgahiyaM saMpiMDiyamegajAimANIyaM / saMgahiyamaNugamo vA vairego piMDiyaM bhaNiyaM // 2204 // ahava mahAsAmannaM saMgahiyapiMDiyatthamiyaraMti / savvavisesAnannaM sAmannaM savvahA bhaNiyaM // 2205 // egaM niccaM niravayamakkiyaM savvagaM ca sAmannaM / nissAmannattAo natthi viseso khapuSpaM va // 2206 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244] saMgrahanI vyAkhyA ane para apara ne parApara vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 saditi bhaNiyammi jamhA savvatthANuppavattae buddhI / to savyaM tammattaM natthi tadatyaMtaraM kiMci ||2207 // sAmAnyarUpe sarvavastuone ekaThI karavI te saMgraha, athavA sAmAnyarUpe sarva vastu je ekaThI re che te saMgraha athavA tethI sarvabhedo sAmAnyarUpe saMgrahAya te saMgraha, athavA saMgRhIta piMDitArthavALuM vacana jenuM hoya te saMgraha. sAmAnyAbhimukhe grahaNa karela hoya, te saMgRhIta kahevAya; te ane eka jAtine pamADela hoya te piMDita kahevAya. AvA prakAranuM saMgRhItapiMDitArthavALuM vacana saMgrahanayanuM che. athavA sarva vyaktiomAM anugata sAmAnyanu pratipAdana karavuM te saMgRhIta, ane ethI viparIta-parapaNAno nirAsa karanAra evA vizeSanuM pratipAdana karavuM te piMDita kahevAya. (A vyAkhyAthI je saMgRhIta piMDitArtha eTale anugama-vyatirekArthavALuM vacana te saMgrahanayanuM che.) athavA sattArUpa mahAsAmAnya te saMgRhIta, ane gotva-gajatvAdi avAntarasAmAnya te piMDita kahevAya. (A vyAkhyAthI parasAmAnya ane aparasAmAnya arthavALuM vacana te saMgRhIta nayanuM che.) athavA sarva vizeSo jenAthI bhinna nathI evuM sarva prakAre sAmAnya vacana abhidheyapaNe saMgrahanayanuM kahela che. sAmAnya eka che, kemake sarvatra teno ja sadbhAva che ane vizeSano abhAva che, vaLI te avinAzI hovAthI nitya che, dezarahita hovAthI anavayavI che, dezAntaramAM gatinA abhAve akriya che, ane akriya hovAthI sarvagata che. tathA sAmAnyarahita vizeSono abhAva che, kemake je sAmAnyathI atirikta che, teno AkAza puSpanI jema abhAva che. kAraNa ke "sat-che" ema kahevAthI sattA sarvatra-tribhuvanAMtargata vastumAM anusare che, kemake vizvamAM evI koI vastu nathI ke je "sat" ema kahevAthI buddhimAM pratibhAsamAna na thAya; mATe sarvatra sattAmAtra ja che, tenAthI atirikta bIjuM kaMI nathI ke jene vizeSapaNe mAnI zakAya. 2203 thI 2207. padArtha mAtra sattArUpa ja che, ema pratipAdana karavAne have kahe che ke - kuMbho bhAvANanno jar3a to bhAvo aha'nnahA'bhAvo / evaM paDAdaovi hu bhAvANannati tammattaM / / 2208 / / sammattamiha visesA sAmannaMpiva pameyabhAvAo / savvattha sammaIo vabhicArAbhAvao vAvi / / 2209 / / cUo vaNarasai cciya mUlAiguNoti tassamUho vva / gummAdaovi evaM savve na vaNassaivisiTThA ||2210|| sAmannAo viseso anno'Nanno va natthi jar3a anno / nissAmannattAo'Nanno sAmannamettaM so / / 2211 / / bhAvathI eTale sattAthI ghaTa anya che ke ananya che ? jo anya-abhinna hoya, to te sattArUpa ja che; ane jo bhAvathI sattAthI anya-bhinna hoya to te kharazRMgavat abhAvarUpa thaze, e ja pramANe paTAdi sarva vastuo bhAvathI ananya hovAne lIdhe sattArUpa ja athavA sarvavizeSo sAmAnyanI jema prameya hovAthI sattArUpa che, athavA sarvatra sat evI mati pravarte che, mATe te
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] padArtha sattArUpa ja che. [245 sattArUpa ja che. jemake - Amra vRkSa che mUlAdi guNavAna hovAthI, AgrAdi sAmAnyanI mAphaka vRkSasamUha paNa vanaspati sAmAnyarUpa ja che, e ja pramANe sarva lattAsamUha vagere paNa sAmAnya vanaspatithI viziSTa - jAdA nathI, eTale ke sarvatra sAmAnya che. vizeSa nathI. kAraNa ke sAmAnyathI vizeSa bhinna che, ke abhinna che ? jo bhinna hoya to te sAmAnyathI bahirbhata hovAthI kharajIMganI jema nathI ja, ane jo abhinna hoya, to te sAmAnyanA svarUpanI jema sAmAnya mAtra ja che. 2208 thI 2211. have vyavahAranayanI vyAkhyA ane tenI mAnyatA kahe che. vavaharaNaM vavaharae sa teNa va'vahIrae va sAmannaM / vavahAraparo va jao visesao teNa vavahAro // 2212 // saditi bhaNiyammi gacchai viNicchayaM saditi kiM tadannaMti / hojja visesehiMto saMvavahArAdavetaM jaM ? // 2213 // uvalaMbhabbavahArAbhAvAo nivvisesabhAvAo / taM natthi khapuSphaMpiva saMti visesA sapaccakkhaM // 2214 / / jaM ca visesehiM ciya saMvavahArovi kIrae sakkhaM / jamhA tammattaM ciya phuDaM tavatthaMtaramabhAvo / / 2215 // annANannaM va mayaM sAmannaM jai visesao'NanaM / tammattamannamahavA natthi tayaM nivisesaMti // 2216 // taha cUyAivirahio anno ko so vaNarasaI nAma / avaNassai cciya tao ghaDo vva cUyAibhAvAo // 2217 / / to vavahAro gacchai viNicchayaM ko vaNarasaI cUo ? / hojja ba baulAirUvo taha savvahavvabheesa / / 2218 / / ahigo cautti vA nicchaotti sAmannamassa vavahAro / vaccar3a viNicchayatthaM jAi visAmannabhAvati // 2219 / / bhamarAi paMcavaNNAiM nicchae jattha vA jaNavayarasa / atthe viNicchao so viNicchayatthotti so gejjho // 2220 // bahutarautti ya taM ciya gamei saMtevi sesae muyati / saMvavahAraparatayA vavahAro logamicchaMtA // 2221 // vyavahAra karavo te vyavahAra, athavA je vyavahAra kare che te vyavahAra athavA je sAmAnyano tiraskAra kare che te vyavahAra athavA je mATe vizeSathI loka vyavahAramAM tatpara che, tethI te vyavahAra naya kahevAya che. A vyavahAra kahelI sArI uktine aMgIkAra karato nathI mATe ra183 mI gAthAnuM
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249] vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 58 vabbar3a viNicchipayatthavavahAro savvadavvesuM samajAve che. (jemake) sat ema kahevAthI A naya vyavahAra karavA lAyaka vizeSone ja vastupaNe vyavasthApana kare che. jemake sat ema je kahevAya che, te ghaTapaTa Adi vizeSothI juduM kyAM che ? ke je saMvyavahAra vinA jaNAtuM hoya, ? e sAmAnya to kahevAnuM mAtra che, koI sthaLe juduM jaNAtuM nathI. kemake e sAmAnyanI upalabdhi vyavahAra nathI, tethI tathA vizeSathI vyatirikta mAnela hovAthI AkAzapuSpanI jema te nathI; ane vizeSo to ghaTa-paTAdikanI jema svapratyakSa hovAthI vidyamAna che. kAraNa pANI lAvavuM, vraNaAdipara poTIsa karavI vagere je loka vyavahAra che, te sAkSAt ghaTa-lImaDAnAM patra Adi vizeSo vaDe ja karAto jaNAya che, (nahi ke sAmAnyavaDe) kemake te vizeSarUpa ja pragaTa jaNAya che, mATe sAmAnya tenAthI juduM ja nahi. vaLI je sAmAnya kaho cho te vizeSothI anya mAno cho, ke ananya mAno cho ? jo ananya mAno to te vizeSarUpa ja che, ane anya hoya, to te vizeSa rahita hovAthI AkAzapuSpanI jema abhAvarUpa ja che. tathA je vanaspati sAmAnyapaNe kahevAya che, te Amra-niMba-kadaMba-jAMbu vagere vizeSothI bhinna che, ema kahevAmAM Ave, to te AmrAdinA abhAvarUpa hovAthI ghaTAdikanI jema avanaspati ja che. mATe uparokta nyAyathI A naya sAmAnyarahita vizeSono ja svIkAra kare che. te ema vicAre che ke vanaspati e zuM che ? Amra che ? ke bakulAdi che ? kemake e sivAya vRkSatvarUpa sAmAnya to jaNAtuM nathI. A pramANe sarva dravya bhedomAM A vyavahAranaya nizcaya kare che athavA adhika caya te nizcaya, e nizcaya ahIM sAmAnya che, te sAmAnyanA vinizcaya mATe eTale sAmAnyanA abhAva mATe vyavahAranaya yatna kare che. jemake nizcayanayathI vicAratA bhramarAdika pAMca varNa-be gaMdha-pAMca rasa-ane ATha sparzavALAM che chatAM, je zyAmavarNAdika arthamAM lokano nizcaya thAya che, te nizcayArthane vyavahAranaya anusare che. tAtparya e che ke varNa-gaMdha-rasa ane sparza hovA chatAM paNa emAMthI lokane je bahu spaSTa grAhya hoya, tene ja vyavahAranaya anusare che. mAne che, ne prarUpe che, kemake A naya saMvyavahAramAM tatpara hovAthI lokavyavahArane icche che, tethI vidyamAna evA paNa bIjA varNAdikane mUkI de che. 2212 thI 2221. have RsUtranayanI vyAkhyA ane mAnyatA jaNAve che. vyavahAranuM vistArathI svarUpa. ujjuM rUjuM suyaM nANamujjusuyassa so'yamujjusuo / suttayai vA jamujjuM vatyuM teNujjusuttotti / / 2222 / / paccuppannaM saMpayamuppannaM jaM ca jassa patteyaM / taM rijutayeva tassatthi u vakkamannaMti jamasaMtaM / / 2223|| na vigayamaNAgayaM vA bhAvo'NuvalaMbhao khapuSpaM va / na ya nippaoyaNAo parakIyaM paradhaNaniva'tthi // 2224 // jai na mayaM sAmannaM saMvavahArovaladdhirahiyaMti / naNa gayamessaM ca tahA parakkamavi niSphalattaNao || 2225 // '
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAsutra nayanI vyAkhyA ane mAnyatA. [247 tamhA niyayaM saMpayakAlIyaM liMga-vayaNabhinnapi / nAmAibheyavihiyaM paDivajjai vatthumujjusuo // 2226 / / RA eTale avakra ane zruta eTale bodha, AthI jeno avakra bodha te Rjuzruta athavA je vastune avakrapaNe saraLatAthI kahe te RjusUtra. vartamAnakAlIna tathA svakIya vastu te pratyutpanna kahevAya che, tevI vastune A naya avakra kahe che, ethI anya je viparIta vastu hoya, te avidyamAna hovAthI tene vakra kahe che; kemake atIta vastu nAza pAmela che, ane anAgata vastu utpanna thayela nathI, AthI e ubhaya svarUpI vastu AkAzapuSpanI jema upalabdha thatI nathI, mATe te vastu nathI; vaLI parakIya vastu paNa paradhananI jema niSThayojana hovAthI vastu nathI. saMvyavahAropalabdhirahita hovAthI sAmAnyane na mAnavAmAM Ave to atIta ane anAgata vastu tathA parakIya vastu paNa niSphaLa hovAthI mAnavI na joIe. e pramANe sAMpratakAlIna liMga ane vacanathI bhinna hovA chatAM, nAma-sthApanAdiyukta svakIya vastune A RjusUtranaya aMgIkAra kare che. (tAtparya e che ke atIta-anAgata nahi paNa vartamAnakAlIna svakIya vastu liMga ane vacanathI bhinna chatAM paNa eka tarIke ja mAne che.) rararara thI rarara6. have zabdanayanI vyAkhyA ane mAnyatA kahe che. savaNaM sapai sa teNaM va satpae vatthu jaM tao saho / tassatthapariggahao naovi sahotti heu vva // 2227 // taM ciya riusuttamayaM paccuppannaM visesiyayaraM so| icchai bhAvaghaDaM ciya jaM na u nAmAdao tinni // 2228 // nAmAdao na kuMbhA takkajjAkaraNao paDAi bba / paccaknavirohAo talligAbhAvao vAvi // 2229 // jai vigayA-NuppannA paoyaNAbhAvao na te kuMbhA / nAmAdao kimiTThA paoyaNAbhAvao kuMbhA // 2230 // bolAvavuM te zabda, athavA je bolAve che, yA je vaDe vastu bolAvAya, te zabda kahevAya, te zabdano vAcyArtha grahaNa karavAthI A naya paNa hetunI jema zabdanaya kahevAya che. RjAsUtra nayane abhimata evI pratyutpanna vastune vizeSapaNe A naya mAne che, eTale ke pRthububbodarAdi AkArayukta bhAvaghaTane ja A naya ghaTarUpe mAne che, paNa nAmAdi traNane mAnato nathI. kAraNa ke nAmAdi ghaTa jaLadhAraNAdi kArya karatA nathI, ne tethI te paTAdinI jema ghaTa nathI, vaLI A naya zabdane pradhAna mAne che eTale ghaTa zabdano artha bhAvaghaTamAM ghaTa che. vaLI ghaTanA cihnono paNa abhAva hovAthI (nAmAdi ghaTane ghaTa kahevAmAM) pratyakSa virodha che. atIta ane anutpanna ghaDAo prayojananA abhAve ghaTarUpa na manAya, to pachI nAmAdi ghaDAo prayojananA abhAve ghaTarUpa kema manAya ? 2227 thI 2230. je bolAvavuM te zabda, athavA je bolAve che, athavA je vaDe vastu bolAvAya te zabda kahevAya.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248] zabdanayanI vyAkhyA ne mAnyatA. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 e zabdanA vAcyArthanI pradhAnatAthI naya paNa zabda kahevAya che. jemAM paMcamI vibhaktivALo zabda upacArathI hetu kahevAya che, tema ahIM paNa upacArathI zabdane zabdanaya kahevAya che. pratyutpanna-vartamAnakAlIna vastune jAsUtranaya mAne che, te ja vastune zabdanaya vizeSatara mAne che. eTale ke pahoLA taLIyA peTAkArAdi AkAravALA, mATI AdithI banelA jaLadhAraNAdi kriyAmAM samartha evA prasiddha ghaTarUpa arthane zabdanaya bhAvaghaTa kahe che, paNa te sivAyanA nAmasthApanA ane dravyarUpa ghaTane A naya ghaTarUpa kaheto nathI. kemake zabdapradhAna A naya che, tethI zabdAnusAra vAcya artha hoya tene ja te vastupaNe mAne che, eTale ke je jaLadhAraNAdi kriyAmAM samartha hoya, te ghaTa kahevAya, bIjA nAmAdi ghaTa jaLadhAraNAdi kriyAmAM samartha thatA nathI mATe te ghaTa na kahevAya A rIte RsUtrathI vizeSatara vastune A zabdanaya mAne che. kAraNa ke nAmasthApanA ane dravyarUpa ghaTa, paTanI jema jaLadhAraNAdi kArya karavAne samartha nathI, mATe te ghaTarUpa nathI, vaLI ghaTanuM liMga-cihna paNa temAM jaNAtuM nathI, tethI pratyakSa virodha jaNAya che, eTale te agharUpa che. - jo atIta eTale nAza pAmela ane anutpanna eTale nahi utpanna thayela ghaTa, svaprayojananA abhAve ghaTa35 na manAya, to pachI nAma-sthApanAdi ghaDAo paNa svaprayojananA abhAve, ghaTarUpa kema manAya? teo paNa jaLadhAraNAdi svikArya karavAmAM asamartha che. mATe te paNa ghaTarUpa na kahevAya. rarara6 thI rara30. have RjusUtrathI zabdanayanI vizeSatA jaNAve che. ahavA paccuppannA riusuttassAvisesio ceva / kuMbho visesiyayayaro sabbhAvAIhiM sadassa / / 2231 // sabbhAvA-sabbhAvo-bhayappio sa-parapajjavo-bhayo / DuMmA- mAM- vaktavyomayajIvameva so rarapurA vatthumavisesao vA jaM bhinnAbhinnaliMga-vayaNaMpi / icchar3a riusuttanao visesiyayaraM tayaM saddo // 2233 // dhaNibheyAo bheo yo puMliGgAbhihANavaccANaM / paDa-kuMbhANaM va jao teNAbhinnatthamiTuM taM // 2234 // to bhAvo cciya vatthaM visesiyamabhiNNaliMga-vayaNaM ca / bahupajjAyapi mayaM sadatthavaseNa saddassa // 2235 / / athavA RjusUtra nayane sAmAnyathI pratyutpanna ghaTa mAnya che, ane zabda-nayane te ja pratyutpanna ghaTa sarbhAvavaDe vizeSatara mAnya che, eTale ke sabhAva-asadbhAva ane ubhayarUpathI; svaparyAyaparaparyAya ane ubhayaparyAyathI; ghaTa, aghaTa, avaktavya ane ubhayarUpa AdithI te naya ghaTane mAne che. athavA jusUtranaya, je bhinna bhinna liMga ane vacanavALI vastune sAmAnyathI mAne che, te ja vastune zabdanaya vacana ane liMga vaDe vizeSatara mAne che. (kAraNa ke, strI-puruSa ane
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) - liMgAdibhede zabdabheda. [249 napuMsakaliMgavALA nAmonA vAcya arthano paTa ane ghaTanI jema dhvaninA bhedathI bheda che, mATe A naya liMga ane vacanathI arthane abhinna mAne che. vaLI vizeSita abhinna liMga ane vacanavALI bhAvavastune ja vastupaNe mAne che, temaja zabdArthavazAt bahu paryAyavALI vastu paNa zabdanayane mAnya che. 2231 thI 2235. | RjusUtranaya pratyutpanna avizeSitaghaTa sAmAnyathI mAne che, paNa zabdanaya to te ja pratyutpanna ghaTane vizeSita mAne che; ATalo A be nayanI mAnyatAmAM taphAvata che. svaparyAyavaDe-paraparyAyavaDe ane ubhayaparyAyavaDe; sarbhAvavaDe-asabhAvavaDe ane bhAvAbhAvavaDe vizeSita ghaTa-aghaTa-avaktavya ubhayarUpAdi bheda mAne che, arthAt saptabhaMgI A naya mAne che, jemake-urdhvagrIvA kapola kukSibunAdi sabhUta svaparyAyo vaDe vizeSita ghaTane ghaTa kahevAya che, A vyAkhyAthI "ghaTa che" evo prathama bhAMgI thAya che. tathA paTAdigata je tvacAnuM rakSaNa karavArirUpa paraparyAyo te ghaTamAM nathI, tethI asabhUta evA paraparyAyo vaDe vivakSA karatAM ghaTa na kahevAya eTale ke paraparyAyo vaDe ghaTanI asat vivakSA karatAM "ghaTa nathI" evo bIjo bhAMgo thAya che. vaLI sva-para ubhaya paryAyo vaDe ane sadbhAva asaddabhAvathI vizeSitapaNe ekI sAthe kahevA IcchIe to ati ke nAstipaNe kahI zakAya nahi, tethI "avyaktavya" nAmano A trIjo bhAgo thAya; kemake sabhUta asabhUta svaparaparyAyathI satu asatu evA tene koIpaNa eka asAMketika zabda vaDe ekI sAthe kahI zakAya nahi. A traNa bhAMgA sakalAdeza kahevAya che. ane bAkInA cAra bhAMgI vikalAdeza kahevAya che, te A pramANe ekadezamAM svaparyAyanI vidyamAnatA vaDe ane anyatra parapayanI avidyamAnatA vaDe kahevAto ghaTa, sadasat eTale ghaTAghaTa thAya che tathA eka dezamAM svaparyAyo vaDe sabhAve vizeSita, ane anyatra dezamAM sva-para ubhaya paryAyo vaDe sada-sabhAve ekI sAthe asAMketika eka zabdavaDe kahevAne Icchelo ghaTa, sad ane avaktavya thAya che, kemake eka dezamAM ghaTa che, ane anya dezamAM avaktavya che. tathA eka dezamAM paraparyAyo vaDe asadbhAve vizeSita, ane anyadezamAM sva-para paryAyo vaDe bhAvAbhAvathI ekI sAthe asAMketika eka zabdavaDe kahevA Icchelo ghaTa, asa ane avaktavya thAya che, eTale aghaTa ane avaktavya thAya che; kemake eka dezamAM aghaTa che ane eka dezamAM avaktavya che. tathA eka dezamAM svaparyAyo vaDe sabhAve vizeSita, ane anya dezamAM paraparyAyovaDe abhAve vizeSita, anyatra dezamAM sva paraparyAyo vaDe bhAvAbhAve vizeSita ghaTa ekI sAthe kahevA Icchala hoya, to te saasa ane avaktavya thAya che; kemake eka dezamAM ghaTa che, eka dezamAM aghaTa che, ane eka dezamAM avaktavya che. A pramANe gAthAmAM spaSTa kahelA cha bheda ane sAtamo bhAMgo "sadasadavaktavya" Adi zabdathI jANavo. syAdvAda dRSTie A sAta bhAMgA yukta ghaTAdika padArtha che, te chatAM A zabdanaya sAta bhAMgAmAMnA koIpaNa eka bhAMgAvaDe vizeSatara padArthane mAne che, kemake koI paNa eka vidyamAna dharma aMgIkAra karIne saMpUrNa vastu mAne te naya kahevAya che, paraMtu syAdvAdadarzanI to saMpUrNa sapta-bhaMgyAtmaka vastu mAne che. ahIM RjusUtra ane zabdanayano taphAvata jaNAvavo joIe. RjusUtra nayanabhinna bhinna liMga ane vacanavALI vastune paNa vizeSatA rahita mAne che, zabdanaya tema nathI mAnato, te to tevI 32
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250] samabhirUTanI vyAkhyA ane mAnyatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vastumAM paNa vizeSatA mAne che; kemake strIliMga-puliMga ane napuMsakaliMgavALA nAmothI vAcya taTa taTI AdI padArthomAM bheda che ekatA nathI. "taTI" e nAmano artha judo che, "taTa" e nAmano artha judo che, ane "tam" e nAmano artha paNa judo che; vaLI "guru ane guruo" ItyAdi ekavacana tathA bahuvacanathI vAcya padArthomAM paNa bheda che; kAraNa ke dhvaninA bhedathI ghaTa-paTAdi padArthonI jema te zabdomAM paNa bheda che. mATe te liMga ane vacanano bheda hoya to bhinna artha mAnavo, eTale ke jevo dhvani tevo teno artha jANavo. anya liMgavAcI zabdano anyaliMgavALo artha thaI zake nahi, temaja eka vacanavAcI zabdano artha dvivacanavAcI ke bahuvacanavAcI paNa thaI zake nahi. vaLI jAsUtranaya nAmAdi cAra nikSepayukta vastu mAne che. ane zabdanaya to mAtra bhAvanikSepane ja mAne che, te paNa pUrvokta nItie sabhAvAdi vaDe vizeSita ane liMga tathA vacanathI abhinna arthavALI vastu mAne che, paNa eka ja arthane triliMgavRtti zabdathI vAcya mAnato nathI, tema ekavacana bahuvacana vRtti zabdathI vAcya paNa mAnato nathI. e pramANe RjusUtra ane zabdanayano paraspara bheda che. have anantara kahevAze te samabhirUDha nayanI sAthe A zabdanayano taphAvata jaNAve che. "Indrazakra-purandara" ItyAdi bahu paryAyo IndrAdika vastunA je che te zabdanayanA mate eka che, kemake IndrAdika zabdanA IdanAdi je artha che, te vaDe IndrAdika eka vastumAM Indana-zakandana-pudaraNAdi badhA artha ghaTe che, tethI Indra-zukra Adi bahu paryAyavALI chatAM paNa te vastu eka ja che, ema zabdanayanuM mantavya che, paraMtu samabhirUDhanaya ema mAnato nathI, te to paryAyanA bheda vastuno paNa bheda mAne che, e saMbaMdhI hakIkata AgaLa kahevAze. 2231 thI rara35. have samadhirUDhanayanI mAnyatA jaNAve che ane tenI vyAkhyA kahe che. jaM jaM saNNaM bhAsai taM taM ciya samabhirohae jamhA / saNNaMtaratthavimuho tao nao samabhirUDho tti // 2236 / / dabaM pajjAo vA vatthaM vayaNaMtarAbhidheyaM jaM / na tadannavatthubhAvaM saMkamae saMkaro mA hU // 2237 // na hi saiMtaravaccaM vatthu saiMtaratthatAmei / saMsaya-vivajjae-gatta-saMkarAippasaMgAo / / 2238 // ghaDa-kuDasaddatthANaM jutto bheo'bhihaannbheaao| ghaDa-paDasaddatthANa va tao na pajjAyavayaNaMti // 2239 / / dhaNibheyANaM bheo'Numao jai liMga-vayaNabhinnANaM / ghaDa-paDavaccANaM piva ghaDa-kuDavaccANa kimaNiTTho ? // 2240 / / A naya je je saMjJA-nAma kahe che te te saMjJAne ja mAtra (te saMjJAntara vimukha hovAthI)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. dhvanibhede bheda mAnavAnuM kAraNa. [251 anusare che, tethI Ane samabhirUDhanaya kahe che. dravya athavA paryAyarUpa vastu je vacanAntarathI abhidheya hoya che, te saMkarAdi doSa na thAya mATe anya zabdanA vAcyamAM saMkramatuM nathI; kemake anya zabdathI vAcya vastu anya zabdanA arthane pAmatI nathI. kAraNa ke saMkarapaNAdi doSanA prasaMgathI saMzaya-viparyaya ane ekatAdi doSo prApta thAya. mATe ghaTapaTAdi zabdanA arthanI jema ghaTa ane kaTAdi zabdonA arthano paNa abhidhAnanA bhedathI bheda yogya che, arthAt tethI paryAya - abhAva che. yadi liMga ane vacanathI bhinna evA ghaTa tathA paTAdi zabdathI vAcya arthano dhvaninA bhedathI bheda mAnavAmAM Ave che, to pachI ghaTa ane kUTAdi zabdathI vAcya arthano dhvaninA bhedathI vAcya arthano bheda zA mATe mAnavAmAM na Ave ? rara36 thI 2240. je je ghaTAdI saMjJA che, te te saMjJAne yathArthasaMjJAvALI ja A naya mAne che, kAraNa ke te ghaTAdi saMjJA kuTAdirUpa nAmAMtaranA arthamAM vimukha hovAthI ghaTazabdathI vAcya je artha che, te artha kuTa-kuMbhAdi zabdathI vAcya hoto nathI. eTale ke je dravya athavA paryAyAtmaka ghaTAdi vastu ghaTAdi vacanathI vAcya che, te kuTAdirUpa vacanAMtarathI vAcya bhAvane pAmatI nathI. jo eka ghaTAdi vastuno anya kuTAdi vastumAM saMkrama thAya to saMkarAdi doSonI prApti thAya, ema thavAthI ghaTAdi arthamAM paTAdi arthano paNa saMkrama thatAM zuM A ghaTa che? ke paTAdi vastu che? evo saMzaya thAya, athavA ghaTAdikamAM paTAdikano nizcaya thavAthI viparyaya thAya, athavA paTAdikamAM paNa ghaTAdikano nizcaya thavAthI ghaTa-paTAdi arthanI ekatA thaI jAya, athavA mecakamaNinI peThe ghaTa-paTAdi arthanI saMkIrNarUpatA thAya. A sarva kahevAnuM tAtparya e che ke ghaTa-kuTa-kuMbha ItyAdi zabdo, paTa-khaMbhAdi zabdonI jema bhinna bhinna pravRtti nimittavALA hovAthI, bhinna bhinna arthanA vAcaka che, ema samabhirUDhanaya mAne che. jemake viziSTa ceSTAvAna padArtha te ghaTa, kuTilatAnA yoge kuTa, kutsitapaNe pUrNa hovAthI kuMbha. A pramANe ghaTa-kuTa Adi zabdo bhinna bhinna arthavALA che; tethI karIne jyAre ghaTAdi arthamAM kuTAdi arthano prayoga karavAmAM Ave tyAre kuTAdi vastuno temAM saMkrama karyo gaNAya, ane ema thavAthI uparokta saMzayAdi doSo prApta thAya. tAtparyArtha e che ke ghaTa-kuTa kuMbha Adi zabdothI vAcya padArthano paraspara bheda yogya che, kemake jema vAcaka zabdanA bhedathI ghaTa-paTa-staMbha Adi zabdothI vAcya je ghaTAdi padArtho bhinna che tema ghaTa-kuTa-kuMbha AdimAM paNa vAcaka zabdono bheda che; mATe kuTa kuMbha-kaLaza Adi zabdo ghaTanA paryAya vacana nathI. paNa dareka bhinna bhinna che. kAraNa ke eka arthamAM aneka zabdanI pravRtti hoI zake nahi. A liMga ane vacanathI bhinna evA ghaTa-paTa-staMbha Adi zabdothI vAcya arthono jema zabdanA bhedathI bheda mAnavAmAM Ave che, to pachI ghaTa-kuTa-kuMbha-kaLaza Adi zabdothI vAcya arthonA bheda zA mATe na mAnavo joIe? temAM e dhvanino bheda to samAna che. ra236 thI rara40. have vasati ane prasthakAdi vicAramAM paNa A nayano pUrvenA nayothI bheda jaNAve che. AyAse vasaitti ya bhaNie bhaNai kiha annamannammi / mottaNAyasahAvaM vasejja vatthU vihammammi ? // 2241 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252] samabhirUDha nayano pUrvanA nayothI bheda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vandhuM vasai sahAve sattAo ceyaNA va jIvammi / na vilakkhaNattaNAo bhinne chAyAtave ceva / / 2242 // mANaM pamANamiTuM nANasahAvo sa jiivoddnnnno| kaha patthayAibhAvaM vaejja muttAivaM so ? // 2243 / / na hi patthADa pamANaM ghaDo ba bhavi ceynnaavirhaao| kevalamiva tannANaM pamANamiTTha pariccheo // 2244 / / sAdhu Adika amuka vyakti kyAM rahe che? evo prazna thatAM, naigamAdi nayo kahe ke lokamAMgAmamAM ane upAzrayAdimAM rahe che; paNa sUtra nayavAdI kahe che ke jyAM avagAha che. te AkAza khaMDamAM rahe che. RjusUtranaye e pramANe kahyuM eTale samabhirUDhanaya kahe che ke AtmasvabhAva mUkIne vastu anya vidharmaka vastumAM kevI rIte rahe? na ja rahe. kAraNa ke sarva vastuo svabhAvamAM vidyamAna che jema jIvamAM ja cetanA rahelI che, tema sarva vastuo AtmasvabhAvamAM ja rahe che ane chAyA-AtapanI jema vilakSaNa svarUpavALI vastu bhinna vastu rahetI nathI. (A abhiprAya pAMcamAM chaThThA ane sAtamAM e traNeya nayono che.) saghaLAM A nayamAnane ja pramANa mAne che, kemake te pramANa jJAnasvarUpa hovAthI jIvathI ananya che; eTale te pramANa mUryAdi svarUpa prasthakAdi bhAvane kevI rIte pAme ? kASTanuM banAvela prasthAdika ghaTa-paTAdikanI jema acetana hovAthI kadI paNa pramANa thaI zake nahi. paraMtu te prasthakanuM jJAna ja bodhAtmaka hovAthI pramANa tarIke ISTa cha. 2241 thI 2244. have jo jJAnanA kAraNabhUta viSayane paNa pramANa mAnavAmAM Ave to pramANa ane apramANanI vyavasthA Take nahi te kahe che. patthAdao vi takkAraNaMti mANaM maI na taM tesu / jamasaMtesu vi buddhI kAsai saMtesu vi na buddhI // 2245 / / takkAraNaM ti vA jar3a pamANasiddhaM tao pameyaM pi / savvaM pamANamevaM kimappamANaM pamANaM vA ? // 2246 / / desI ceva ya deso no vatthaM vA na vatthuNo bhinno / bhinno va na tassa tao tassa va jar3a to na so bhinno // 2247 // etto ceva samANAhigaraNayA jujjae payANaM pi / nIluppalAiyANaM na rAyapurisAisaMsaggo / / 2248 / / ghaDakAravivakhAe katturaNatthaMtaraM jao kiriyA / na tadatthaMtarabhUe samavAo to mao tIse // 2249 / / kuMbhammi vatthupajjAyasaMkarAippasaMgadosAo / jo jeNa jaM va kurue teNAbhinnaM tayaM savvaM // 2250 / /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] samabhirUDha nayanI mAnyatA. [253 prasthAdika paNa, prasthAdika jJAnanuM kAraNa hovAthI pramANa che, ema mAnyatA thAya to te ayogya che, kemake prasthAdikano abhAva chatAM paNa koIne prasthAdikanuM jJAna thAya che ane koIne te hovA chatAM paNa thatuM nathI athavA jo te prasthAdika padArtha tenA jJAnanuM kAraNa che, mATe pramANa mAnela che, to prameya paNa pramANa thAya, ane ethI sarva kAMI pramANarUpa bane. ane tema thatAM pramANa zuM ane apramANa zuM ? pramANa apramANanI vyavasthAno ja lopa thAya. tathA dezI e deza ja che, vastu deza nathI, dezIthI bhinna paNa nathI, jo bhinna hoya to te deza teno na kahevAya, ane jo te deza te dezIno hoya, to te tenAthI bhinna na gaNAya. mATe nIlotpalAdikanI jema paNa-vizeSyabhUta padono karmadhAraya samAsa yogya che, paNa rAjapuruSAdikanI jema paSThItapuruSa samAsa yogya nathI. vaLI ghaTakAranI vivakSAmAM, ghaTa karavAnI kriyA kartAthI abhinna che, tenAthI attaramatamAM samavAya to teno mAnyo nathI. kAraNa ke ethI ghaTamAM vastu paryAyanA saMkarAdi doSano prasaMga thAya. tethI karIne je jenA vaDe karAya athavA jene je kare che. te sarva tenAthI abhinna che. ra245 thI 2250. jema navalanuM pANI paganA roganuM kAraNa hovAthI tene pagano roga kahevAya che, tema prasthAdika paNa, prasthAdikanA jJAnanuM kAraNa hovAthI pramANabhUta che, e pramANe jo koI kahevA mAge to te ayogya che, kAraNa ke prasthAdikanA abhAve paNa koIka dhAnya rAzimAtramAM ja pariccheda buddhi utpanna thAya che, ane koI mAlikerAdi dvIpamAMthI AvelA ajJAna manuSyane prasthakAdi vidyamAna chatAM paNa prasthaka pariccheda buddhi utpanna thatI nathI. tethI te kASThamaya prasthaka vagere te saMbaMdhI jJAna utpanna karavAmAM kAraNabhUta ja che, ema ekAMte kahI zakAya nahi; eTale te prasthakAdi pramANarUpa kevI rIte thaI zake ? na ja thaI zake. athavA prasthAdi bhale tenA kAraNabhUta thAya, topaNa temane pramANarUpatA to prApta nahi thAya; kAraNa ke jo prasthakAdika jJAnanI kAraNatA mAtrathI ja te prasthakAdika pramANarUpe ISTa hoya to prameya paNa pramANajJAnanuM kAraNa hovAthI tene paNa pramANa mAnavuM paDaze. ane ema thatAM dadhibhakSaNAdi paNa paraMparAe jJAnanuM kAraNa thavAthI pramANarUpa thaze pachI koI paNa vastu apramANa nahi rahe. dadhibhakSaNAdi sarva tenuM kAraNa chatAM paNa te pramANarUpa nathI, ema kahevAmAM Ave to kASThamaya prasthAdika paNa pramANa nahi thAya, A pramANe atiprasaMga thavAthI pramANa ane apramANanI vyavasthAno ja abhAva thaze. mATe traNe zabdanayone prasthAnuM jJAna te ja prasthaka pramANarUpe ISTa che. paNa kASThamaya prasthaka te pramANarUpe ISTa nathI. vaLI dharmAstikAya adhamastikAya-AkAzAstikAya-pudgalAstikAya ane jIva A pAMcenA deza-pradezanI kalpanAmAM A naya SaSThIsamAsa mAnato nathI, paNa karmadhAraya mAne che. kAraNa ke A naya dharmAstikAya vagere je dezI che, te ja deza che, paNa ghaTathI jema araghaTTa atyaMta bhinna che, tevI rIte deza, dezIthI atyaMta bhinna svataMtra vastu nathI. deza e svataMtra vastu nathI, eTaluM ja nahi paraMtu dezanA saMbaMdhathI asvataMtra chatAM paNa deza, dezIthI bhinna che, ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake "dezI' rUpa vastuthI deza bhinna nathI; tema chatAM paNa jo dezIthI deza bhinna mAnavAmAM Ave, to atyaMta bhinna evA vidhyAcaLa ane himavAna Adino jema saMbaMdha na ghaTe, tema te deza tathA dezIno saMbaMdha paNa na ghaTe, te dezIno A deza che, ema mAnI zakAya,
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254' evaMbhUtanayanI vyAkhyA ne prarUpaNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2. to ghaTAdikanA svasvarUpanI jema te deza te dezIthI bhinna nahi, paNa tadAtmaka ja gaNAya. A ja kAraNathI nIlakamaLAdikanI jema vizeSaNa-vizeSyabhUta sarva padono karmadhAraya samAsa ja ghaTe che, koIkano taMdu samAsa paNa ghaTe che, paraMtu rAjAno puruSa te rAjapuruSa. evo je SaSThI samAsa te A nayane mAnya nathI, kemake bhinna vastuno anyonya saMbaMdha thaI zake nahi. jema ke be joDAyela vastuno je saMbaMdha che, te saMbaMdha te vastuthI bhinna che, ke abhinna che ? jo bhinna hoya, to te joDAyela be vastuthI saMbaMdha e trIjI svataMtra vastu hovI joIe paNa te svataMtra vastu rUpa saMbaMdha na thAya, eTale SaSThI samAsAdi kevI rIte thaI zake? jema vidhya ane himavAna AdithI bhinna evA ghaTAdikano saMbaMdha kahevAto nathI, tema teno paNa saMbaMdha kahevAya nahi. eTale temane paNa SaSThI vibhakti Adi ghaTe nahi. ane jo be joDAyela vastuthI saMbaMdha abhinna hoya, to te SaSThayAdi vibhakitano hetu na thAya, kemake te saMbaMdha joDAyela vastuthI svarUpanI jema abhinna che. ItyAdi ahIM ghaNuM kahI zakAya ema che, paNa graMtha vistAranA bhayathI kahetA nathI, jijJAsue te anya graMthomAMthI joI levuM. vaLI ghaTa kare te ghaTakAra(kuMbhAra) evI prarUpaNA karatAM, te te ghaTAkAranI ghaTa karavAnI kriyA tenAthI avyatirikta che, eTale ke kartAne viSe ja kriyAno saMbaMdha che, paNa kartAthI vyatirikta ghaTane viSe te kriyAno saMbaMdha nathI, ema A naya mAne che, kAraNa ke jo kartA saMbaMdhI kriyAno saMbaMdha ghaTarUpa karmamAM paNa mAnavAmAM Ave, to vastunA paryAyanI paraspara ekatAdi doSonI prApti thAya ane tethI je kuMbhakArAdi je kriyAvizeSa vaDe je kuMbha Adine kare che, te kriyAvizeSa vaDe te kriyA svarUpe sarva kartA-karma vagere abhinna thaI jAya mATe karyA saMbaMdhI kriyAno saMbaMdha karmamAM na mAnavo. ema A samabhirUDhanaya mAne che. rara45 thI rara50. have evaMbhUtanayanI vyAkhyA ane mAnyatA kahe che. evaM jaha saddattho saMto bhUo tadannahA'bhUo / teNevaMbhUyanao saddatthaparo viseseNaM // 2251 // vaMjaNamattheNatthaM ca vaMjaNeNobhayaM visesei / jaha dhaDasaI ceTThAvayA tahA taMpi teNeva // 2252 / / sahavasAdabhidheyaM tappaccayao paIva-kumbho bva / saMsaya-vivajjae-gatta-saMkarAippasaMgo vA // 2253 // je pramANe zabdArtha hoya, te pramANe ja nAma hoya, to te artha vidyamAna che, paNa tethI anyathA artha hoya, to te avidyamAna che. A kAraNathI evaMbhUtanaya vizeSa karIne zabdArthamAM tatpara che. vyaMjanane (zabdane) arthavaDe ane arthane vyaMjana vaDe ema ubhayane A naya vizeSita (niyata) kare che; ghaTa zabdane ceSTAvAna artha vaDe ane te ceSTArUpa arthane te zabda vaDe niyata kare che pradIpa ane kuMbhanI jema zabdanA vazathI abhidheyano pratyaya thAya che, anyathA saMzayaviparyaya-ekatva-ane saMkarAdi doSonI prApti thAya. rara51 thI rarapa3.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. samabhirUDhanI mAnyatAmAM dUSaNa. [255 ghaTa eTale ceNavAna padArtha, ItyAdi rUpe jema zabdArtha vyavasthita che, te pramANe je ghaTAdi padArtha hoya te ja vidyamAna artha che, tethI anya prakAre zabdanA arthanuM ullaMghana karIne je padArtha hoya, te tattvathI ghaTAdi artha paNa na kahevAya, A pramANe A nayanI mAnyatA hovAthI zabda tathA samabhirUDha naya karatAM evaMbhUtanaya zabdanA arthamAM vizeSa tatpara che. tAtparya e che ke jaLadhAraNAdi kriyAyukta, strInA mastaka para rahelo je ghaTa hoya, tene ja A naya ghaTarUpe mAne che, paNa jaLadhAraNAdi kriyArahita gRhanA khUNAmAM paDI rahelA ghaTane A naya ghaTarUpe mAnato nathI. je vaDe padArtha pragaTa karAya te vyaMjana, eTale padArthavAcaka ghaTAdi zabda; e zabda vaDe tadvAcya arthane, ane artha vaDe taddAcaka zabdane A naya niyata kare che. jemake te ja ghaTa zabda kahI zakAya, ke je ceSTAvAna arthanuM pratipAdana karato hoya, anya padArthanuM nahi, A pramANe zabdane arthavaDe niyata kare tathA ceSTAvAna (ghaTa) artha-padArtha paNa te ja kahevAya, ke je strInA mastaka para rahela, jaLadhAraNAdi kriyArUpe prasiddha hoya, paNa eka sthAne paDI rahela athavA bIjI kriyArUpe hoya, te nahi. A pramANe arthane zabda vaDe niyata kare che. Ama ubhaya prakAre zabdane arthavaDe ane arthane zabdavaDe A naya niyata kare che, kemake strInA mastaka para rahela jaLadhAraNAdi kriyAvAna je padArtha hoya, te ja ghaTa zabdathI vAcya che, ane te ghaTa zabdathI vAcya artha paNa te ja ceSTAvAna padArtha che, AthI ubhaya vizeSaka evaMbhUtanaya che. e ja vAta vadhAre daDha karavAne have pramANathI tenI siddhi kare che. jemake-jevo abhidhAyakazabda hoya, tevA ja abhidheya-padArthanI pratipatti thAya che, kemake tevA zabdathI tevA ja arthanI pratIti thAya che, jema pradIpa-zabdathI prakAzamAna arthanI ane ghaTazabdathI ceSTAvAna arthanI pratIti thAya che, tema ahIM sAmAnya zabdomAM paNa jANavuM, anyathA jo zabda pramANe arthabodha na thato hoya to saMzayAdi prApta thAya. jemake jo dIpana-prakAzana kriyArahita padArtha paNa dIpaka hoya, to koIe dIpazabdano uccAra karyo hoya, te sAMbhaLIne evo saMzaya thAya ke zuM ANe prakAzamAna padArtha kahyo, ke koI aprakAzamAna aMdha je parAdi padArtha te kahyo ? athavA e zabdathI eNe aMdha paththara ja kahyo, Avo viparyaya thAya. vaLI dipazabda kahevAthI aMdha paththarAdinI pratIti thAya, ane aMdha paththara kahevAthI dIpakanI pratIti thAya, ema thatAM padArthanI ekatA athavA saMkaratA thAya. mATe vastutaH zabdanA vazathI abhidheya che, ane abhidheyanA vazathI zabda che. ra251 thI rarapa3. have samabhirUDha nayanI mAnyatAmAM dUSaNa Ape che. saddapariNAmao jai ghaDa-kuDasaddatthabheyapaDivattI / to nizceTThovi kahaM ghaDasahattho ghaDo'bhimao ? // 2254 / / jai vatthusaMkamo vA niTTho ciTThAvao ya saMkantI / to nahi nicciTThatayA juttA hANI va samayassa // 2255 // evaM jIvaM jIvo saMsArI pANadhAraNANubhavo / siddho puNarajIvo jIvaNapariNAmarahiutti / / 2256 / /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256] samabhirUDhanI mAnyatAmAM dUSaNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 zabdanA bhedathI ghaTa-kuTa-kuMbha Adi paryAya zabdono jo artha bheda mAnya hoya, to pachI ghaTa zabdathI vAcya evA arthane ceSTArahita chatAM paNa ghaTa rUpe kema mAnI zakAya ? na ja mAnI zakAya. vaLI jo vastu saMkrama ISTa na hoya, to pachI ceSTAvAn chatAM paNa bhAva-ghaTanI nizceSTatA vaDe zuM ? ceSTArahita dravyaghaTamAM ghaTa zabdanI pravRttithI saMkrAnti thAya che ane te yogya nathI; ane jo ceSThAvAna chatAM paNa nizceSTa arthamAM saMkrAnti mAnavAmAM Ave to svapakSanI hAni thaze. tathA A ja pramANe jIve te jIva, e zabdArthavazAt dazavidha prANone dhAraNa kare te jIva-ema A nayanI mAnyatA che. AvuM prANadhAraNa rUpa jIvana nArakAdi saMsArI jIvone ja che, AthI siddhanA jIvono A naya jIva-AyuSyamAna-prANI ItyAdi zabdothI bolAvato nathI, paNa sattAnA yogathI sattva, jJAna-darzana-sukha Adi paryAyone pAmato hovAthI AtmA, ItyAdi zabdo vaDe bolAve che. 2254-2255-2256. deza ane dezInI ekatA mAnavAmAM dUSaNa Ape che. jai desi cciya deso pattA pajjAyavayaNapaDilattI / puNaruttamANatthaM vatthusaMkamo vA Na ceTTaM te / / 2257 / / aha bhiNNo tarasa tao na hoi na ya vatthusaMkamabhayAo / desI ceva ya deso na vA paesI paesotti / / 2258 / / noso'vi samattaM saM va bhaNejja jai samattaM to / tarasa paogo'Nattho aha deso to na so vatyuM ||2259 / / jo dezI te ja deza hoya, to tene paryAyavacananI prApti thaze, ane tethI punarukti, Anarthya tathA vastuno saMkrama thaze, te saMkrama (samabhirUDha nayane) ISTa nathI. ane jo dezIthI deza bhinna mAnavAmAM Ave, to te deza teno nahi thAya, vastu saMkramanA bhayathI dezI te ja deza che ema paNa nahi kahevAya, e ja pramANe pradezI te ja pradeza ema paNa nahi kahevAya. (dezanuM pratipAdana karavA mATe nozabdano prayoga karavAmAM Ave to te) nozabda paNa samasta dezInuM pratipAdana kare che, ke te dezanuM ja pratipAdana kare che ? jo samasta dezInuM (saMpUrNa vastunuM) pratipAdana karato hoya, to teno prayoga nakAmo che, ane dezanuM pratipAdana karato hoya te vastu ja nathI. 2257 thI 2259. deza ane dezInI ekatA mAnanAra samabhirUDhanaya dezI e ja deza che, ema je kahe che, te paNa ayogya che. kAraNa ke jo dezI te ja deza hoya, to jema vRkSa-pAdapa ItyAdi zabdo paryAyavacanarUpa che, tema deza ane dezI e banne zabda paNa paryAya vacana ja thAya. AthI jema vRkSa-pAdapa ItyAdi eka arthavALA zabdono prayoga karatAM punarukti thAya che, tema dezI-deza zabdano prayoga karatAM paNa thAya vaLI eka zabda vaDe bIjA zabdanA arthanuM pratipAdana thatuM hovAthI, bIjA zabdano prayoga nirarthaka thAya. temaja uparokta mAnyatAthI dezIne, dezamAM ane dezano dezImAM antarbhAva thato hovAthI vastu-saMkrama paNa thAya, ane evo vastusaMkrama
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] deza ane dezanI aikyatAmAM dUSaNa. [257 samabhirUDhane mAnya nathI, mATe deza ane dezanI ekatA mAnavI yogya nathI, ane e banneno bheda to e naya paNa mAne che ja. kadAca deza ane dezanI ekatAmAM kahelA doSonA bhayathI bannene judA mAnavAmAM Ave, ke dezIthI deza bhinna che, to pUrve kahela yuktithI te dezano te deza nahi thAya, ane vastusaMkramAdi doSanA bhayathI dezI eja deza ema paNa nahi mAnI zakAya. e ja pramANe pradezI te pradeza ema paNa nahi mAnI zakAya, kemake te mAnyatAmAM paNa uparanA ja doSo Ave che. mATe dareka dezI ane dareka pradezI sarva akhaMDa saMpUrNa vastu ja che, ema mAnavuM paDaze, paNa deza-pradezanI kalpanA nahi karI zakAya, kemake temano bhedabheda mAnatAM uparokta doSonI prApti thaze A kAraNathI A nayanA mate sarvavastuo akhaMDa svarUpavALI hovAthI padono karmadhAraya samAsa paNa nahi thAya. jo dezanuM pratipAdana karavAne "nodezI' evo zabda prayoga karavAmAM Ave, (kemake nozabda ekadeza vAcI che) ane deza paNa dezIno eka dezabhUta ja che, ne te tenAthI bhinna nathI, ema kahevAmAM Ave to te paNa ayogya che, kAraNa ke "nodezI" e prayogamAM je nozabda che, te saMpUrNa-akhaMDa dezI vastunuM pratipAdana kare che, ke te dezanuM ja pratipAdana kare che ? jo saMpUrNa dezInuM pratipAdana karato hoya, to nozabdano prayoga nakAmo che, kemake mAtra dezI zabdathI ja samasta vastunI pratIti thAya che, ane jo nozabda vaDe dezanuM pratipAdana thatuM hoya, te deza rUpa vastu ja nathI, kemake dezIthI deza bhinna che ke abhinna che? e banne paNa yuktithI ghaTI zakatAM nathI. rara57-2258-rarapa9. be padanuM eka adhikaraNa na hoI zake, tethI karmadhAraya samAsa na thAya ema jaNAve che. noluppalAisaddAhigaraNamegaM ca jaM mayaM tattha / naNu puNaruttA-'Natthaya-samayavidhAyA puhuttaM vA // 2260 // to vatthusaMkarAippasaMgao sabameva paDipunnaM / vatthu sesamavatthu vilakkhaNaM kharavisANaM va // 2261 // atthappahANaM saddovasajjaNaM vatthumujjusuttatA / saddappahANamatthovasajjaNaM sesayA biMti // 2262 // iya negamAisaMkhnevalakkhaNaM mUlanAibheeNaM / evaM ciya vittharao viNNeyaM tappabheeNaM // 2263 / / nIlotpalAdi zabdonuM je eka adhikaraNa (karmadhAraya samAsa samabhirUDhanaye) mAnela che, temAM punarukti, anarthatA, ane svapakSano vighAta Adi doSo Ave che. jo te doSo mAnavAmAM na Ave, to nIlotpalAdi zabdathI vAcya arthano bheda nahi thAya, (mATe karmadhAraya samAsa mAnavo yogya nathI.) A kAraNathI vastu sAMkartha Adi doSane lIdhe dharmAstikAyAdi sarva vastune deza-dezanI kalpanA rahita akhaMDa-saMpUrNa mAnavI joIe. ethI viparItapaNe dezI-dezanI kalpanAvALI vastu to yukti rahita hovAthI gadheDAnA zIMgaDA jevI avastu che. RjusUtra parvatanA 33
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258] nayanI vyAkhyA ane temanI samIcInatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 cAra niyo, arthane mukhya mAnIne zabdane gauNa mAnI vastunuM pratipAdana kare che, bAkInA zabdAdi traNa nayo, zabdane mukhya mAnI arthane gauNa mAnIne vastunuM pratipAdana kare che. e pramANe naigamAdi nayonuM saMkSepa lakSaNa mULanItibhede kahyuM, ane vistArathI paNa e ja pramANe tenA uttarabhede jANavuM. ra260 thI rara63. have e nayono uttara bheda jaNAve che. (311) ekkeko ya sayaviho satta nayasayA havaMti emeva / annovi ya Aeso paMceva sayA nayANaM tu // 2264 / 759 // jAvanto vayaNapahA tAvanto vA nayAvisaddAo / te ceva ya parasamayA sammattaM samudiyA sance // 2265 // na samenti na ya sameyA sammattaM naiva vatthuNo gamagA / vatthuvighAyAya nayA virohao veriNo ceva / / 2266 / / sabve sameMti sammaM cegavasAo nayA viruddhAvi / bhicca-vavahAriNo iva rAodAsINavasavattI // 2267 // nigamAdi ekeka nayAnA so so bheda gaNatAM sAta nayanA sAtaso bheda thAya, e ja pramANe bIjA AdezathI pAMca nayonA pAMcaso Adi bhedo thAya che. api zabdathI jeTalA vacananA mArga che, teTalA nayo che, ane te dareka parisiddhAntarUpa che, paNa te saghaLA samudita hoya to te jinazAsanarUpa che. (kadAca kahevAmAM Ave che) te naya samudita thatA nathI, ane samuditA thAya, to paNa te samyakatvabhAva pAmatA nathI, tema ja vastune jaNAvanArA paNa thatA nathI; paraMtu paraspara virodhane lIdhe verInI jema ulaTA vastu vighAtaka thAya che. (Ama kahevAmAM Ave, to te ayogya che kemake) rAjAne AdhIna nokaro ane udAsIna (madhyasthI vRttivALAne AdhIna vyavahArInI jema sarva nayo paraspara viruddha chatAM paNa te eka jaina sAdhunA vazavartI hovAthI samyakatvabhAva pAme che. ra264 thI rara67. e naigamAdi sAte nayonA darekanA so so uttara bheda gaNIe, tyAre badhA maLI sAtaso uttara bheda thAya ane zabdAdi traNa eTale zabda-samabhirUDha ane evaMbhUta e traNane eka ja zabdanaya kahIe tyAre mULa pAMca no thAya, ane te darekanA uttara bheda so so gaNIe to sarva maLI pAMcaso bheda thAya. vaLI api zabdathI bIjA prakAre mULa nayo cha-cAra ane be paNa thAya jemake sAmAnyagrAhI naigamano saMgrahanayamAM, ane vizeSagrAhI naigamano vyavahAranayamAM aMtarbhAva karavAmAM Ave, tyAre mULa cha naya thAya, ane tenAM uttara bheda chaso thAya. saMgraha-vyavahAra ne RjusUtra e traNa nayo ane zabdAdi traNa zabdanayane eka ja paryAyAstika kahevAmAM Ave, tyAre mULa cAra navo thAya, ane tenA uttara bheda cAraso thAya. tathA naigamAdi cAra niyone eka dravyAstika naya kahevAmAM Ave, ane zabdAdi traNa nayone eka paryAyAstika naya kahevAmAM Ave, tyAre mULa be gayo ane tenA uttara bheda baso thAya.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nayonuM nirUpaNa. [259 athavA uparokta saMkhyA yukta ja naya prakAze che ema nahi, paNa jeTalA vacananA prakAra che, teTalA ja nayanA prakAra che, je je nayo che, te dareka ekAMta nizcayavALA hovAthI anya darzanInA siddhAntarUpa che, paraMtu jo te badhA samudita hoya to ekAMta nizcaya rahita thatAM syAt zabda yukta thavAthI samyakatvabhAva pAme che. A saMbaMdhamAM stutikAra mahArAja kahe che ke "he nAtha ! jema samudramAM sarva nadIo maLe che, tema Apane viSe sarva darzano maLe che; paraMtu nadIomAM samudra jaNAto nathI, tema te vibhakta darzanomAM Apa jaNAtA nathI." ahIM kadAca koI ema kahevA mAge che - e saghaLA no kadI paNa samudita thAya nahi, ane jo kadAca thAya, to te samyakatvabhAva pAme nahi, kAraNa ke te dareka pratyeka avasthAmAM mithyASTi hovAthI samudita avasthAmAM to te vizeSe karIne mahAmithyAtvI thAya. vaLI te samudita thayA hoya, to vastune jaNAvanArA paNa na thAya, kemake te pratyeka avasthAmAM paNa vastune saMpUrNa jaNAvanArA nathI, tethI karIne samudita thayelA nayo paraspara virodhI hovAthI zatrunI jema mAMhomAMhe vivAda karatA vastune jaNAvanArA nathI thatA, paNa ulaTA vastuno vighAta karanArA thAya che, eTale te samyakatva athavA jinazAsanabhAva paNa pAmatA nathI. uparanuM kathana yukti saMgata nathI, kemake paraspara viruddha chatAM paNa te saghaLA no samudita thAya che, ane samyakatvabhAva pAme che. jema paraspara virodhabhAva pAmelA nokaravargane nyAyadarzI rAjA yogya upAyathI temano virodha dUra karIne ekatra kare che, ane temanI pAse sampravRtti karAve che athavA dhana dhAnya bhUmi Adine mATe paraspara vivAda karatA lokone, samyagu nyAyadarzI koI madhyastha puruSa temanA vivAdanuM kAraNa yukti vaDe dUra karavApUrvaka, samAdhAna karIne sanmArga grahaNa karAve che, tema ahIM paNa paraspara viruddha evA ghaNA nayone samyagu jJAnI jaina sAdhu temanuM ekAMtanizcayarUpa virodhanuM kAraNa dUra karIne ekaThA kare che, jyAre ekAMtanizcayarUpa temanA virodhanuM kAraNa dUra thAya che, tyAre teo samyakatva pAme che - jainAgamabhAva pAme che. jemAM puSkaLa vizvanA aMzo chatAM paNa tene prauDhamaMtravAdI viSarahita karIne koDha Adi rogavALAne Ape che, to te amRtabhAva pAme che, tema ahIM paNa jANavuM. ra64 thI rara67. dareka nayo ekeka aMzagrAhI hovAthI samudita thayelA te vastune jaNAvanArA kevI rIte thAya ? jo vastu jaNAvanArA hoya, to te dareka mithyAdeSTi kema kahevAya ? ane mithyAdaSTi hovAthI samudita thatAM samyagudRSTi kevI rIte thAya ? e mATe kahe che ke : desagamagattaNAo gamagacciya vatthuNo suyAi bva / savve samattagamagA kevalamiva sammabhAvammi // 2268 // jamaNegadhammaNo vatthuNo tadaMsevi sbbpddivttii| andha bba gayAvayave to micchaddiTThiNo vIsuM // 2269 / / jaM puNa samattapajjAyavatthugamagatti samudiyA teNaM / sammattaM caknumao savvagayAvayavagahaNe vva // 2270 / /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260] gajanA dRSTAnte sarvanayasamUhanI zAsanatA. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 dareka naya vastune dezathI jaNAvanArA hovAthI zrutAdikanI jema te vastune jaNAvanArA ja che; tethI sarva taiyo samyakdbhAvane pAmavAthI kevaLajJAnanI jema samasta vastune jaNAvanArA che. hastInA avayavamAM hastinI pratipatti mAnanAra AMdhaLAonI jema anaMtadharmAtmaka vastunA ekAda aMza-dharmamAM saMpUrNa vastu mAnanArA judA judA nayo mithyArdaSTi che. hastInA sarva avayava samudAyane hastI kahenAra dekhatA manuSyanI jema, samudrita thayelA nayo samasta paryAyAtmaka vastune jaNAvanArA che, tethI te samyavAdI che. 2268-2270. cakSu mAtra ghaTa-paTAdinuM rUpa ja grahaNa kare che, paNa rasAdi nahi, ane parvatAdikano mAtra AgaLa AgaLano ja bhAga jaNAya che, pAchaLano jaNAto nathI, A pramANe vastuno eka deza jaNAya che. chatAM cakSu te te saMpUrNa vastune jaNAvanAra che, ema kahevAya che, eja pramANe dareka nayo paNa vastuno eka deza jaNAvanArA hovAthI sAmAnyapaNe teo vastune jaNAvanArA che, ema kahevAya che. mithyAtva dUra thatAM samyaktvarUpa thavAthI sarva nayo anukrame vizuddha thatAM sarva AvaraNa-pratibaMdhanA abhAve jema kevaLajJAna jaNAve che tema no paNa samasta vastune jaNAvanAra thAya che. anaMtadharmAtmaka vastunA koI eka anityAdirUpa dharmane grahaNa karIne bauddhAdinayavAdIone evI pratIti thAya che, ke meM "saMpUrNa vastu jANI' AvI rIte judA judA dareka nayo viparItabuddhivALA hovAthI mithyArdaSTi che, jema aneka avayavavALA hastInA pucchAdimAMthI koI eka avayavane grahaNa-karIne hastInI kalpanA karanAra aMdha manuSyonI pratItinI jema judA judA nayonI paNa mAnyatA eka aMzagrAhI che. paraMtu samudita thayelA sarva nayo samastaparyAya yukta vastune jaNAvanArA thAya che, tethI te samyagdaSTi kahevAya che. jema sarva avayavanA samudAyAtmaka hastine dekhato puruSa hastine satya svarUpe kahe che, tema samudita nayonuM paNa sarva avayavamaya vastu kahevApaNuM jANavuM. ekAMta nizcayarahita anya nayanI apekSAvALo sthAt zabda yukta eka naya hoya, to paNa te samyavAdI che, paraMtu ekAMta nizcayavALA anya nayanI apekSArahita sthAt zabda vinAnA samudita ghaNA nayo hoya, tene samudita naya kahevAtA nathI, kemake kharI rIte teo samudita nathI, ekAnta nizcaya vinAnA pRthak pRthak nayo hoya, to paNa temane parasparanI apekSAe samudita kahevAya che. 2268 thI 2270. samudita nayo vastune samasta prakAre jaNAve che, te vAta bIjA udAharaNathI kahe che. na samattavatthugamagA vIsuM rayaNAvalIe maNau vva / sahiyA samattagamagA maNao rayaNAvalIe vva / / 2271 / / evaM savisayasacce paravisayaparaM muhe Naye nAuM / nesu na saMmujjai na ya samayAsAyaNaM kuNar3a || 2272 || atthaM jo na samikkhaI nikkheva-naya- ppamANao vihiNA / tassa ajuttaM juttaM juttamajuttaM va paDihA // 2273 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nayonuM nirUpaNa. [261 parasamaeganayamayaM tappaDivakkhanayao niyattejja / samae va pariggahiyaM pareNa jaM dosabuddhIe // 2274 // jema chUTA chUTA maNIo ratnamALA na kahevAya, tema judA judA nayo paNa samasta vastunA jJApaka na kahevAya; paraMtu samudita maNIo jema ratnamALA kahevAya che, tema samudita nayo paNa samasta vastunA jJAyaka thAya che. upara kahyA mujaba svaviSayane satyapaNe tathA paraviSayane parAkSukhapaNe jANIne nathavidhijJa sAdhu jJayavastumAM saMmoha pAmato nathI ane siddhAMtanI AzAtanA karato nathI. je vyakti vidhipUrvaka nikSepa naya ane pramANathI vastune jANato nathI, te vyaktine ayukta hoya te yukta jaNAya che ane yukta hoya te ayukta jaNAya che. anya darzanavALAono mata ekanayAnusArI che, tene tenA pratipakSI nayathI dUra karavo, ane svasiddhAMtamAM bIjAoe je doSa buddhithI grahaNa karyuM hoya, tene paNa nayanI yukti vaDe guNarUpe sthApavuM. ra271 thI 2274. jema chUTA chUTA maNio ratnamALA kahevAya nahi. tema judA judA nayo paNa paraspara nirapekSa hovAthI samasta vastunA jJAyaka thatA nathI, paraMtu jema ekatrita karIne sUtramAM parovelA maNio ratnamALA kahevAya che, tema samudita nayo paNa paraspara sApekSa hovAthI samasta vastunA jJApaka thAya che. pUrve kahyA mujaba paraspara vivAda karatA nayone joIne koI mUMjhAIne ema kahe ke "AmAM to paraspara kaMI meLa khAto nathI." A pramANe bolIne jeo siddhAMtanI AzAtanA kare che, te teonuM mahA ajJAna che kemake je je dravyAstikAdi naya che, te potAno nityasvAdi viSaya mAtra pratipAdana karavAmAM tatpara che, ane bIjA paryAyAstikAdi nayanA anityatvAdi viSayano tiraskAra karatA nathI, tema tenuM pratipAdana paNa karatA nathI, kAraNa ke dareka naya ekAMzagrAhI hovAthI mAtra svaviSayanuM ja pratipAdana kare che, tethI te samyagunaya che. A pramANe sarva nayo jANIne anyonyarUpe teonA svasvaviSayanA pratipAdanamAM paNa niyavidhi jANanAra paMDita joya vastumAM sammoha pAmato nathI, tema ja niMdA karavAdi vaDe siddhAMtanI AzAtanA karIne mithyAtva paNa pAmato nathI; paraMtu "amuka apekSAe ema paNa che, ane amuka apekSAe Ama paNa ghaTe che," ItyAdi prakAre nayone viSayavibhAge sthApIne vastu jANe che. saMmoha utpanna karanAra AvA niyavicAranuM ja zuM prayojana che ? evI koI zaMkA kare to te ayogya che; kAraNa ke je manuSya nAma-sthApanAdi nikSepa, naigamAdi naya, ane pratyakSAdi pramANa vaDe sUkamabuddhipUrvaka vastu tattvano vicAra karato nathI, tene ajJAnane lIdhe yogya hoya te ayogya bhAse che, ane ayogya hoya te yogya bhAse che, A kAraNathI vastune yathArthapaNe jANavA mATe naya vicAra karavo joIe. vaLI bauddhAdika anya darzanInA anityatAdinuM pratipAdana karanAra RjusUtrAdi nayanA matanuM, tenA pratipakSI nityAdikanuM pratipAdana karanAra dravyAstikAdi nayanA matathI nirAkaraNa karavuM, athavA jenAgamamAMthI paNa ajJAna ane dveSAdi yukta anyadarzanIe doSabuddhithI je jIvAdi vastu grahaNa karI hoya-mAnI hoya, tenuM paNa nathavidhijJa paMDita nayanI yuktio vaDe nirAkaraNa karavuM. A kAraNathI paNa nayano vicAra karavo saprayojana che. rara71 thI 2274.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212] naigamAdi traNa gayo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nayano vicAra kyAM karavo ane kyAM na karavo te kahe che. (312) eehiM diTThivAe parUvaNA sujJa-atthakahaNA ya / ihapuNaaNabhuvagamo ahigAro tIhiM osannaM // 2275 / / 760 // pAyaM saMvavahAro vavahAraMtehiM tihi ya jaM loe / teNa parikammaNatthaM kAliyasutte tadahigAro // 2276 // (313) natthi naehiM vihaNaM suttaM attho ya jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA // 2277 // 761 // bhAsijja vitthareNavi nayamayapariNAmaNAsamatthammi / tadasatte parikammaNameganaeNaMpi vA kujjA // 2278 / / e maigamAdi nayA vaDe dRSTivAdamAM sarva vastunI prarUpaNA tathA sUtrArthanuM kathana karAya che; paraMtu ahIM kAlikazrutanI vyAkhyA no vaDe karAtI nathI, jo zrotAnI apekSAe naya vicAra karAya, to ghaNuM karIne prathamanA traNa navo vaDe adhikAra che. kemake ghaNuM karIne lokamAM naigamasaMgraha ne vyavahAra e traNa nayo vaDe skUla vyavahAra pratipAdana thAya che, tethI karIne ziSyanI matinI parikarmaNA mATe kAlika zrutamAM teno adhikAra che. jinamatamAM evuM koI sUtra ke artha nathI, ke je naye karane rahita hoya, paraMtu matimaMda AcArya ane ziSyanI apekSAe sarva nayano vicAra niSedhyo che, jo koI buddhimAna zrotA maLe to tene naya vizArada AcArya vistArathI paNa sarva nayano vicAra kahe, paraMtu tevo zrotA na hoya (matimaMda hoya) to eka nayano vicAra paNa na kahe. 2275 thI 2278. // sabhAtam nayAram // e pramANe nayadvAra kahIne, have samavatAradvAra kahe che, eTale ke e nayono samAvatAra kyAM thAya ane kyAM na thAya te kahe che. (314) mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte samoyAro // 2279 // 762 // avibhAgatthA mUDhA nayatti mUDhanaiyaM suyaM teNaM / na samoyaraMti saMtA paipayaM jaM na bhaNNaMti / / 2280 // apuhuttamegabhAvo sutte sutte savittharaM jattha / bhaNNaMta'NuogA caraNa-dhamma-saMkhANa-davvANaM // 2281 // tattheva nayANaMpi hu paivatthu vitthareNa sabbesi / desiMti samoyAraM, guravo bhayaNA puhattammi // 2282 / /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] samavatAra dvAra. [263 ego cciya desijjai jatthaNuogo na sesaA tiNNi / santAvi taM puhuttaM tattha nayA purisamAsajja // 2283 // hAlamAM mUDhanayika evuM kAlikazruta hovAthI temAM nayono samAvatAra thato nathI paNa jyAM sudhI cAre anuyogono ekIbhAva hato tyAM sudhI samavatAra thato hato, pRthagubhAvamAM thato nathI. avibhAgastha nathI jyAM hoya te te mUDhanayo kahevAya, ane te vaDe zrata paNa mUDhanayika kahevAya. evA mUDhanayika kAlikazrata (je zrata pahelI ane chellI porisImAM bhaNAya te)mAM nayono samAvatAra thato nathI. jo ke hAla paNa nayo che to paNa te dareka pade kahevAtA nathI. A prathagubhAva eTale jyAM sudhI dareka sUtramAM caraNa-karaNAnuyoga, dharmakathAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dravyAnuyoga e cAra savistara varNavatA hatA tyAM sudhI sarva nayono samavatAra dareka vastu para guru mahArAja batAvatA hatA, paNa pRthagubhAvamAM samAvatAranI bhajanA che; kemake pRthagubhAvamAM ekeka sUtre ekeka anuyoga ja batAvAya che, zeSa traNa anuyoga batAvAtA nathI. paraMtu koI yogya puruSanI apekSAe tyAM paNa samAvatAra batAve che. 2279 thI 2283. kyA puruSa vizeSathI AraMbhIne e pRthabhAva thayo te jaNAvavAnuM niryuktikAra tathA bhASyakAra mahArAja kahe che ke - (315) jAvaMti ajjavairA apuhuttaM kAliyANuogassa / teNAreNa puhuttaM kAliyasuya diTThivAe ya // 2284 // 763 / / apuhuttamAsi vairA jAvaMti puhuttamArao'bhihie / ke te Asi kayA vA ? pasaMgao tesimuppattI // 2285 / / mahAbuddhimAna AryavajasvAmI paryata kAlikazrutano anuyoga pRthapha na hato. tyAM sudhI zrotA ane vaktA tIvra buddhivALA hatA.(ahIM A je kAlikazruta kahyuM che, te tenI mukhyatA jaNAvavAne mATe ja kahyuM che. anyathA utkAlikazrutamAM paNa dareka sUtramAM cAre anuyoga te vakhate hatA.) te pachI AryarakSitAcAryathI kAlikazruta ane dRSTivAdamAM anuyoganuM pRthapaNuM thayuM. AryavajAcArya sudhI anuyoganuM pRthakapaNuM na hatuM, te pachI pRthapaNuM thayuM; ema kahyA pachI te ArtavajAcArya koNa hatA ane te kyAre thayA e zaMkAnA samAdhAna mATe prasaMgathI temanI utpatti kahevI joIe. 2284 thI 2285. - asAdhAraNa guNavALA AryavajAcArya mahArAjanI utpatti kahevAne graMthakAra "sva" ItyAdi gAthAo vaDe temanI stuti kare che, te gAthAo sugama hovAthI bhASyakAre tenI vyAkhyA karI nathI, te jANavAnI IcchAvALAe, mULa AvazyakanI TIkAmAMthI te jANI levI. ahIM te saMbaMdhanI niyukita gAthAthI vyAkhyA na karatAM, bhASyakAra te anuyoganA pRthakapaNAnI utpatti kahe che.* *(316) taMbuvaNasannivesAu niggayaM piusagAsamallINaM / chammAsia chasu jayaM mAUi samanniaM vaMde // 764 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264] samavatAra dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (317) jo gujjagehiM vAlo nimaMtio bhoaNeNa vAsaMte / .. nicchaMsu viNIaviNao te vayararisiM namasAmi // 765 // (318) ujjeNIe jo jaMbhagehiM AlavikhaUNa thamhio| akkhINamahANasiaM sIhagiripasaMsiaM vaMde // 766 / / tuMbavana gAmamAMthI nIkaLI pitA (dhanagiri muni) pAse rahelA, jIvanikAyamAM prayatnavAna, mAtAsahita cha mahinAnA, zrI vajasvAmIjIne huM vaMdana karuM chuM. 764. - jene varasAda varasate chate devoe bhojananI nimaMtraNA karI te nimaMtraNAno anAdara karanAra vinayayukta zrIvajasvAmIjIne huM namaskAra karuM chuM. 765. ujjayinI nagarImAM tiryagurjubhakadevoe parIkSA karIne jemanI stuti pUjA karI evA akSaNa mahAnasI labdhivAna ane Arya siMhagirijIthI prazaMsAne pAmelA temane huM vaMdana karuM chuM. 766. (319) apuhutte aNiogo cattAri duvAra bhAsae ego / puhutANuogakaraNe te attha taovi vocchinnA // 2286 // 773 // kiM vairehiM puhuttaM kayamaha tadaNaMtarehiM bhaNiyammi / tadaNaMtarehiM tadabhihiyagahiyasuttatthasArehiM // 2287 / / Arya vajAcArya paryata apRthagubhAvamAM sUtravyAkhyArUpa anuyoga karatAM dareka sUtre caraNakaraNAdi cAre anuyoga karatA hatA paNa anuyoga pRthaka karavAmAM Ave, to te cAre anuyoga temanAthI paNa vyavachinna thAya, tethI te pachI cAra anuyogamAMthI koI paNa eka anuyoga dareka sUtre karavAno niyama che, paNa cAre karAtA nathI. e pRthakapaNuM AryavajAcAryuM karyuM ke temanA pachI AryarakSitasUrie karyuM e praznanA uttaramAM kahevAnuM ke Arya vajAcArye kahela sUtrArtha grahaNa karanAra evA AryarakSitasUrie temanA pachI anuyoga pRthaka karyA. rara86-2287. (320) jassa aNunnAe vAyagattaNeNa dasapurammi nayarammi / devehiM kayA mahimA payANusaraM namaMsAmi // 767 // (321) jo kannAi dhaNeNa ya nimaMtio jubbagammi gihavaiNA / nayarammi kusumanAmeM taM vairarisiM namasAmi // 768 // (322) jeNuddhariA vijjA AgAsagamA mahAparinnAo / vaMdAmi ajjavaharaM apacchimo jo suadharANaM // 769 // (323) bhaNai ya AhiMDijjA jaMbudIva imAi jjAevi / gaMtuM ca mANusanagaM vijjAe esa me visao // 770 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pRthakatvano kAla ne te karanAra AcAryanI utpatti. [265 anuyoga pRthapha karavAnuM kAraNa kahe che. (324) deviMdavaMdiehiM mahANubhAvehiM rakkhiyajehiM / jugamAsajjavibhatto aNuogo to kao cauhA // 2288 // 774 // devendrothI vaMdita, mahAnubhAva Arya rakSitAcArye duSamakALa jANIne pravacanahitArthe anuyogano vibhAga karIne te cAra prakAre judA judA sthApita karyA che. 2288. (ahIM A saMbaMdhamAM "lA 4 mA." vagere gAthAo che, te mULa AvazyakanI TIkAthI jANI levI.) (325) bhaNai a dhoreavvA na hu dAyavvA imA mae vijjA / appiDDhiA u maNuA hohinti ao paraM anne // 771 // (rUra6) mATesarIyo sesIrika nI duzAsanidAna gayaNayalamaivaittA vaireNa mahANubhAgeNa // 772 // jenA AcAryapadanI anujJAno mahimA dazapura nagaramAM devoe karyo te padAnusAra labdhivALA zrIvajasvAmIjIne huM namaskAra karuM chuM. 767. jemane kusumapura nagaramAM dhanAvaha zeThe kanyA ane dhananI nimaMtraNA karI te zrI vajasvAmIjIne huM namaskAra karuM chuM. 768. jemaNe mahAparijJA-adhyayanamAMthI AkAzagAminI vidyAno uddhAra karyo te chellA zratadhara (dazapUrvI) Aryavaja svAmIne huM namaskAra karuM chuM. 769. e vidyAnA prabhAvathI jaMbUdvIpanuM bhramaNa karI mAnuSottara parvata sudhI jaI zake che. 770. teo bolyA ke A vidyA zAsananA upakAra mATe mAre dhArI rAkhavI paraMtu have pachI manuSyo alpaRddhivALA thaze mATe koIne ApavI nahi. 771. je mahAnubhAva vajasvAmIjI hutAzana vanathI puSpasamUha gaganamArge mAhezvarapurImAM lAvyA. 77ra. (329) *mAyA ya ruddasomA piA ya nAmeNa somadattatti / mAyA va phaggurakkhia tosaliputtA ya AyariA // 775 // (330) nijjavaNa bhaddagutte vIsaM paDhaNaM ca tassa puvvagayaM / pavvAvio a mAyA rakkhianamaNehiM jaNao a // 776 // zrI AryarakSitasUrijInI mAtA rUdrasImA, pitA somadeva, bhrAtA phalyurakSita ane AcArya tosalIputra hatA. 775. emaNe Arya bhadraguptasUrijIne nirdhAmaNA karAvI, Arya vajasvAmI mahArAja pAse bhinna upAzraye rahI pUrvagata zrutano abhyAsa karyo ane potAnA bhAI tathA pitAne dIkSA ApI. 776. 34
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ naya vibhAgano viccheda karavAnuM kAraNa. uparokta gAthAno vizeSArtha kahevAne bhASyakAra kahe che. 216] [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nAUNa rakkhiyajjo mai-mehA - dhAraNAsamaggaMpi / kiccheNa dharemANaM suyaNNavaM pUsamittaMti // 2289 / / aisayakaovaogo mai mehA - dhAraNAiparihINe / nAUNa gamessarise khettaM kAlANubhAvaM ca // 2290 / / sAggo'Nuoge vIsuM kAsI ya suyavibhAgeNaM / suhagahaNAinimittaM nae ya sunigUhiyavibhAge || 2291 / / savisayamasaddahaMtA nayANa tammattaya ca giNhaMtA / maNNatA ga virohaM aparINAmAtipariNAmA ||2292 || gacchejja mA humicchaM, pariNAmA ya suhumAibahubhe / hojjAsattA dhettuM na kAlie to nayavibhAgo / / 2293 / / te AryarakSitAcArye, mati-meghA ane dhAraNAdi samagra guNavALA potAnA ziSya puSpamitrane paNa musIbate zrutArNava dhAraNa karatA jANIne, tathA atizaya jJAnopayogathI bhaviSyanA puruSo kSetrakALAnurUpa mati-meghAdi guNa rahita thaze ema jANIne, teo para anugraha karavAne kAlikAdi zruta vibhAga vaDe anuyogo karyA tathA sukhe grahaNa karI zakAya te mATe atigUDhArthavALA nayo judA karyA, kAraNa ke nayonA svaviSayane nahi sahanArA, tema ja nayanA eka ja viSayane grahaNa karIne temAM virodha mAnanArA apariNAmI ane atipariNAmI ziSyo mithyAtva na pAme, tathA pariNAmI ziSyo paNa sUkSmAdi bahu bhedavALA nayone grahaNa karI zake nahIM, te kAraNathI kAlikazrutamAM naya vibhAga rAkhyo nathI. 2289 thI 2293. zrImAn AryarakSitAcArye, mati (avabodha zakti), meghA (pATha zakti), ane dhAraNA (avadhAraNa zakti) AdimAM samartha ane buddhimAna evA potAnA ziSya durbalikA puSpamitrane atimuzIbate zruta dhAraNa karatA joIne temaja bhaviSyamAM matimeghA Adi guNahIna puruSo thaze ema jJAnopayogathI jANIne, teonA upara upakAra karavAne mATe zrImAn AcArya kAlikAdi zrutanA vibhAge anuyoga judA karyA. mAtra anuyoga judA karyA eTaluM ja nahi, paNa te sAthe kSetra ane kALanuM svarUpa jANIne naigamAdi nayo paNa judA karyA; kAraNa ke nayonI vyAkhyA atigUDha arthavALI che, sukhapUrvaka grahaNa karI zakAya, te mATe te judA karyA. nayo judA karavAnuM bIjuM paNa vizeSa kAraNa che ke apariNAmI atipariNAmI, ane pariNAmI ema traNa prakAranA ziSyo hoya che. temAM avipulamati, agItArtha evA ane jinavacananuM rahasya jene samajAyuM na hoya, te apariNAmI kahevAya che. je ativyApti Adi vaDe jinavacanamAM apavAda dRSTivALA hoya, te atipariNAmI kahevAya che, ane je samyak prakAre jinavacananuM rahasya jANIne madhyasthavRttivALA hoya, te pariNAmI kahevAya che. emAMnA je apariNAmI ziSyo hoya te "mAtra jJAna ja zreya che, athavA kriyA ja zreya che' ityAdi nayonA sva sva viSayane nahi mAnatA,
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] nayo judA karavAnuM kAraNa [267 mithyAtvane na pAmo, tathA je atipariNAmI ziSyo hoya te amuka eka naye kriyA vagere kahela hoya, tene ja pramANa tarIke grahaNa karIne, ekAMta nityAdi vastunuM pratipAdana karanArA nayono paraspara virodha mAnatA mithyAtva na pAmo, temaja je pariNAmI ziSyo hoya te jo ke mithyAtva na pAme, to paNa nayo vaDe vistArathI vyAkhyA karatAM, tenA sUkSma-atisUkSma bhedo grahaNa karI zake nahi. tethI teo para anugraha karavAnI buddhivALA AryarakSitAcArya kAlikazrutamAM tema ja bIjA sarva zratamAM vistArathI vyAkhyA karavA rUpa naya vibhAga karyo. 2289 thI 2293. have caraNakaraNAdi kyA kyA anuyoga zrutavibhAgamAM che te kahe che. (331) kAliyasuyaM ca isibhAsiyAI taiA ya sUrapannattI / sabbo ya diTThivAo cautthao hoi aNuogo ||2294||muu.bhaa. (332) jaM ca mahAkappasuyaM jANi a sesANi cheyasuttANi / caraNakaraNANuogotti kAliyatthe uvagayANi // 2295 // 777 // kAlikazrutamAM pahelo, RSibhASita zrutamAM bIjo, sUryaprajJapti AdimAM trIjo ane samagra dRSTivAdamAM cotho ema anukrame cAra anuyoga che, tathA je mahAkalpakRta ane e sivAyanA zeSa je cheda sUtro, temAM paNa caraNa-karaNAnuyoga che. kemake te sarva kAlikazrutamAM antabhUta thAya che. 2294 thI 2295. kAlagrahaNAdi vidhi vaDe bhaNAtuM agIAra aMga rUpa sarva zruta kAlikazrute kahevAya che. temAM ghaNe bhAge caraNasittarI ane karaNasittarInuM ja pratipAdana kareluM che, AthI temAM AryarakSitAcArye caraNakaraNAnuyogane ja vyAkhyAmAM kartavyapaNe kahela che, temAM zeSa traNa anuyogo che, paNa tenI vyAkhyA kartavyapaNe kahI nathI. ahIM anuyoga ane anuyogavAnano abheda upacAra karIne kAlikazrutane prathama caraNakaraNAnuyoga tarIke kahyuM che. jemAM nami, kapila vagere maharSionAM dharmakathAnako ja ghaNe bhAge kahelAM che, evA RSibhAsita uttarAdhyayana vigeremAM dharmakathAnuyoganI vyavasthA karI che, tethI tene bIjo dharmakathAnuyoga kahevAya che. sUryaprajJapti vageremAM caMdra-sUrya-grahanakSatra vagerenI gati saMbaMdhI gaNita ja ghaNe bhAge kahela che, tethI temAM gaNitAnuyoganI vyavasthA karI che. ane samagra dRSTivAdamAM pUrvapakSa uttarapakSAdi vaDe jIvAdi dravyanuM pratipAdana karyuM che, tathA suvarNarajata-maNi-motI vagere dravyanI siddhio kahela che, tethI temAM dravyAnuyoga ja sthApana karyo che. A pramANe zrutanA vibhAgathI cAra anuyoganI vyavasthA karI che, ane dareka sUtre cAre anuyoga karavAnuM niSedhyuM che. upara jaNAvela graMtho sivAya, maharSioe dRSTivAdamAMthI uddharIne mahAkalpa gruta cheda sUtro vagere graMtho, dharmakathAnuyoganA prasaMge caraNakaraNAnuyoganuM pratipAdana karavAne kahelA hoya, te paNa sarva caraNakaraNAnuyoga samajavA. kAraNa ke te sUtro paNa kAlikazrutamAM antabhUta thAya che. 2294-2295. have vahu ityAdi 2300mI gAthAnI prastAvanA kahe che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268] kAlika AdimAM caraNakaraNAdi anuyogo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 evaM vihiyapuhuttehiM rakhiyajjehiM pussamittammi / gaNimmi kira goTThamAhilo paDinivesagaM // 2296 / / so micchattodayao sattamao niNhao samuppaNNo / ke anne cha bbhaNie pasaMgao niNhauppattI // 2297 // ahavA coei nayANuoganiNhavaNao kahaM guravo / na hi niNhavatti, bhaNNai jao na jaMpaMti natthitti // 2298 / / na ya micchabhAvaNAe vayaMti jo puNa payaMpi niNhavai / micchAbhinivesAo sa niNhao bahurayAi bva // 2299 // (333) bahuraya paesa avvatta samuccha duga tiga abaddhiANaM ca / eesiM niggamaNaM vocchAmi jahANupubbIe // 2300 / 778 // e pramANe anuyogano vibhAga karanAra AryarakSitAcArya mahArAje dubalikA puSpamitrane AcAryapada para sthApyA pachI goSThAmAhila gADha anuzaya vaDe mithyAtvanA udayathI sAtamo nihnava thayo. goSThAmAhila niva sAtamo thayo to e sivAya bIjA nitava kyA ? (e praznanA uttaramAM) bIjA nidhavonI utpatti paNa prasaMgathI kahevAze. athavA ahIM koI evI zaMkA kare ke (e pramANe) naya ane anuyogane gopavavAthI AryarakSitAcArya kema nidbhava na kahevAya ? tenA uttaramAM kahevAnuM ke teo naya ane anuyogano abhAva kahetA nathI, temaja mithyAtvabhAvanAthI paNa tema kahetA nathI. (pravacananA hitArthe ja temaNe tema kahyuM che.) jo mithyAabhinivezathI jinezvare kahela eka paNa padano apalApa kare, to te bahurata jamAli AdinI peThe nitava kahevAya. (te nitavo A pramANe che.) (prathama) dIrghakALe vastunI utpatti prarUpanAra, (bIjo) chellA pradezamAM jIvatva mAnanAra, (trIjo) avyakata matavALA (saMdigdha buddhivALA), (cothA) kSaNakSayibhAva prarUpaka, (pAMcamA) eka samaye be kriyA prarUpanAra, (chaThThA) trirAzinI prarUpaNA karanAra, ane (sAtamo) abaddha-skRSTa karmano vipAka marUpanAra e sAta nihonI anukrame utpatti kahevAze. 2296 thI 2300. pUrve kahyA mujaba naya ane anuyogano vibhAga karanAra zrImAnuM AryarakSitAcArye potAnuM AyuSya alpa avazeSa che, ema jANIne sakala-gacchanI samakSa ghI, tela ne vAlanA ghaTa e traNa prakAranA ghaTanI prarUpaNA karIne durbalikA puSpamitra vagere munine sUtrArtha lenArA jaNAvI vAlaghaTanI mAphaka badhA sUtrArtha lenAra zrI durbalikA puSpamitrane potAnA pada para sthApita karyo, te vakhate mathurA nagarImAM anya darzanIonI sAthe vAda karavAne mokalelA goSThamAhila muni ke je saMsArI avasthAmAM AryarakSitAcAryanA mAmA thatA hatA, te, tyAM vAdIno parAjaya karIne AvyA hatA. temaNe te vakhate vicAryuM ke dareka vAdIne jItanAra mArA jevA varcasvIne mUkIne gurumahArAje mUka jevA A durbalikA puSpamitra munine AcArya padapara sthApita karyA, e ayogya karyuM che. AvA abhiprAyathI temaja ghI, tela vagerenI prarUpaNA sAMbhaLIne gADha anuzayathI temane mithyAtvano
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] surijInI nidvavatA na hovAnAM kAraNa. [269 udaya thavAthI te sAtamo nidbhava thayo. A prasaMge temanI ne pahelAnA bIjA paNa cha nidvavonI utpatti vagere kahevAze. ziSya :- pUrve kahyA mujaba naya ane anuyoganuM gopana karavAthI zrImAnuM AryarakSitAcArya paNa nidbhava kema na kahevAya ? guru :- teozrI naya anuyogano abhAva che, ema kahetA nathI, temaja mithyAtvabhAvanAthI paNa e pramANe karyuM nathI, kevaLa pravacananA hita mATe ja temaNe te pramANe naya ane anuyoganuM gopana karyuM che, parantu jo temaNe mithyA abhinivezathI jinezvare kahelA ekapaNa padano apalApa karyo hoya, to te bahurata, jamAli vagerenI jema nitava kahevAya. paNa temaNe tevuM kaMI karyuM nathI. ziSyaH- bahurata jamAli Adi ema Apa kaho cho, to te bahurata kahevAya? temaja Adi zabdathI bIjA paNa koNa che ? te Apa kRpA karIne jaNAvo. (334) bahuraya jamAlipabhavA jIvapaesA ya tIsaguttAo / avvattA''sADhAo sAmucche mitAo // 2301 // 779 // (335) gaMgAo dokiriyA chalugA terAsiANa uppatI / therA ya goTThamAhila puTThamabaddhaM paruviti // 2302 // 780 // (336) sAvatthI UsabhapuraM seambiA mihila ullugAtIraM / purimaMtaraMji da rahavIrapuraM ca nayarAiM // 2303 / / 781 // guru - vatsa ! sAMbhaLa, jeo ema mAne che ke kriyAsamayamAM vastu utpanna thatI nathI, paNa ghaNA samaye utpanna thAya che. e pramANe mAnIne bahu samayavAdamAM Asakta thaI dIrghakALe vastunI utpatti prarUpe, te "bahurata' nihnava kahevAya che. eka jIvanA asaMkhyAtA pradezomAMthI chellA eka ja pradezamAM jIvatva che, ema mAnIne bAkInA pradezonA jIvatvano apalApa karanAra "jIvapradeza" nihnava kahevAya che, koNa jANe ahIM koNa saMyamI che ane koNa asaMyamI che ? e pramANe mAnIne saMyata athavA asaMyatanI pratItimAM saMdigdha buddhivALA hoya, te "avyakta mati' nitava kahevAya che. vastu samudAyano amuka eka bhAga ja jaNAya che, ane te utpatti bAda tarata ja nAza pAme che, e pramANe mAnIne kSaNakSayibhAvanI prarUpaNA karanAra "sAmucchedika' nitava kahevAya che. eka samayamAM upayogavALI be kriyAnI prarUpaNA karanAra 'krikriya" nihnava kahevAya che. jIva, ajIva ane nojIva ema traNa rAzinI parUpaNA karanAra 'trirAzika" nihnava kahevAya che. jIva sAthe karmano saMbaMdha skaMdhanA avayavonI jema baddha nathI. paNa abaddha che. ema mAnIne mAtra spaSTa karmano vipAka prarUpanAra "abaddhika niva kahevAya che. e pramANe mithyAbhinivezathI khoTI rIte vastusvarUpane mAnanAra sAta nidvavo anukrame thayA che. have nitavonI utpatti, utpattisthAna ane bhagavaMta pachI keTalA varSe utpatti thai, te anukrame kahe che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (rUrU7) cosa sonasa vAsA coddA-vIsuttarA ya Toni sayA ! aThThAvIsA ya dhruve paMceva sA ya cosAlA IIrarU04||982 (rU8) paMca sA pulasIgo chaSyeva sayA navuttarA kuMti / nAppattI duve uppannA nivvu sesA || 2305 / / 783 / / 270] nihnavonI utpatti, utpatti sthAna vigere. bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna utpanna thayA pachI cauda varSe zrAvastI nagarImAM jamAli AcAryathI bahurata nirbhava thayA 1. bhagavAnane jJAnoptatti pachI soLa varSe RSabhapuranagaramAM tiSyaguptAcAryathI chellA pradezamAM jIvatva mAnanAra nirbhava thayA 2. bhagavaMtanA nirvANa kALa pachI baso ne cauda varSe zvetavikAnagarImAM ASADhAcAryathI avyaktavAdI nirbhava thayA 3. bhagavAnanA nirvANa pachI baso ne vIsa varSe mithilAnagarImAM azvamitrAcAryathI sAmucchedika nirbhava thayA che 4. baso aThThAvIsa varSe ullukAtIra nagaramAM gaMgAcAryathI dvikriya nihrava thayA 5. pAMcaso ne cumAlIsa varSe aMtaraMjIkA nagarImAM SaDulukAcAryathI trirAzika nihnava thayA 6. pAMcaso ne corAzI varSe dazapura nagaramAM spaSTa karma prarUpanAra sthavira goSThAmAhilathI abaddhika thayA 7, ane AThamA boTika (digaMbara) nihnava rathavIrapura nagaramAM bhagavaMtanA nirvANa pachI chaso ne nava varSe thayA. evI rIte bhagavAnane kelaLajJAna utpanna thayA pachI be ane nirvANa pachI cha ema ATha nihnava thayA. 2301 thI 2305. have pahelA bahurata nihravanuM darzana kayAM ane kevI rIte utpanna thayuM te kahe che. (339) cosa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa nANarasa / to bahurayANa diTTI sAvatthIe samuppannA ||2306 // (rU40) niTTA suvaMsaLa namAliLojJa sAvasthitinumukhALe / paMca sayAya sahassaM DhaMkeNa jamAli mottUNaM // 2307 // zrImAn mahAvIradevane kevaLajJAna thayA pachI cauda varSe zrAvastI nagarImAM bahurata nihnavonuM darzana utpanna thayuM. jyeSThA athavA anavaghAMgI je jamAlinI bhAryA tenAthI sahita jamAli zrAvastI nagarImAM tindvaka udyAnamAM nihnavardaSTi thayo. tyAM jamAli sivAya, pAMcaso sAdhu bodha pAmyA ane eka hajAra sAdhvIone kuMbhakAra TUMka zrAvake pratibodha pamADI. 2306-2307. A bharatakSetranA kuMDapura nagarano rAjakumAra bhagavaMta mahAvIrano bhANeja jamAli hato. tenI sAthe bhagavaMte potAnI putrI sudarzanAne paraNAvI hatI. (jyeSThA ane anavaghAMgI evA bIjAM paNa be nAma tenAM hatAM.) eka vakhate bhagavaMtanA upadezathI rAjakumAra jamAlie pAMcaso puruSo sahita bhagavaMta pAse dIkSA aMgIkAra karI. te vakhate bhagavaMtanI putrI sudarzanAe paNa eka hajAra strIonA parivAra yukta tenI pAchaLa dIkSA lIdhI. te pachI agIAra aMga bhaNyA. bAda jamAlie anyatra vihAra karavA mATe bhagavaMta pAse AjJA mAgI. bhaviSya jANIne bhagavaMte kaMi paNa uttara na Apyo.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] Dhaka pratibodhiva sudarzanA. [271 rajA nahi ApyA chatAM jamAli pAMcaso sAdhu sahita bhagavaMta pAsethI anyatra vihAra karavA nikaLyo. judA judA gAma-nagare vihAra karatAM zrAvastI nagarImAM sarva AvyA. tyAM tinduka udyAnamAM koSTaka nAmanA daityanI aMdara sau utaryA. te pachI tyAM keTalAka divase annaprAnta AhAra vaDe jamAline dAhajvara thayo. tethI te besavAne paNa azakta thayo, eTale teNe bIjA munione kahyuM ke mArA mATe zIdhra saMthAro karo, huM besI zakato nathI. munioe saMthAro karavA mAMDyo. dAhajvarathI parAbhUta thayelA jamAlie punaH pUchyuM "are ! saMthAro pAtharyo ke nahi?" e vakhate saMthAro keTaloka patharAyo hato ane keTaloka bAkI hato, eTale sAdhuoe kahyuM "saMthAro pAtharyo." A uparathI vedanA vaDe vyAkuLa cittavALo jamAli UThIne saMthArAmAM suvAnI icchAthI tyAM gayo. jaIne juve che to saMthAro aradho patharAyelo ane aradho bAkI hato. te joine krodhAyamAna thai mithyAtvanA udayathI, vibhAga na thai zake tevA samayanI apekSAe kahela "yimAM vRta" eTale "karAtuM hoya te karyuM" e siddhAntanuM vacana asatya che. ema vicAravA lAgyo. bIjA sthaviroe aneka yuktiothI samajAvavA mAMDyo chatAM te pratibodha na pAmyo, eTale teo tene tajIne bhagavaMta pAse gayA, ane keTalAka bIjA sAdhuo tenI pAse rahyA. te vakhate sudarzanA sAdhvI paNa kuMbhakAra DhaMka zrAvakane ghera hatI. teNe jamAli uparanA anurAgane laine teno mata svIkAryo, ane TaMka nAmanA zrAvakane paNa te mata grahaNa karavA upadeza ApavA lAgI AthI DhaMka zrAvake jANyuM ke A sAdhvI mithyAtva pAmI che, tethI te Ama viparita upadeza Ape che, avasara Ave ane koI paNa rIte bhagavaMtanA mArgamAM sthira karavI joie. ema vicArIne teNe kahyuM. "mArA jevA evuM kaMI jhINuM jhINuM samajI zake nahi." eka vakhata Dhaka zrAvake nibhADAmAM mATInAM vAsaNa pakavavA mUkelAM, te UMcA-nIcAM karatAM temAMno eka aMgAro jANI joIne tyAM najIkamAM svAdhyAya karatI sudarzanA sAdhvInA vastra para nAMkhyo, tethI tenI saMghATIno-vastrano cheDo saLagyo, AthI sAdhvIe kahyuM, are zrAvaka ! te A mArI saMghATI kema bALI? tenA uttaramAM DhaMke kahyuM H kyAM bALI che? hajI to baLe che. baLatuM hoya te baLyuM kema kahevAya? tamAro siddhAMta to evo che ke "baLatuM hoya te baLyuM na kahevAya." eTale tamAruM vastra kyAM baLyuM che? ItyAdi yuktivALA vacanothI sAdhvI pratibodha pAmIne kahevA lAgI, kharekhara zrAvaka! te mane yogya mArge prerI che, mArI mAnyatA kevaLa asatya che. ema kahIne mithyAduSkata ApIne jamAli pAse gaI. tene potAno abhiprAya jaNAvyo. samyagu mArgamAM lAvavAne ghaNo samajAvyo, paNa te samajyo nahi, eTale te sAdhvI potAnA parivAra sahita jamAline tyAM mUkIne bhagavaMta pAse gai. ne bAkI rahelA sAdhuoe paNa jamAline choDI zrI mahAvIra mahArAjano mata pharIthI aMgIkAra karyo. jamAlie ghaNA lokone potAno mata grahaNa karAvyo, te pApanI AlocanA karyA sivAya kALadharma pAmIne jamAli kilbiSika devapaNe utpanna thayo. A caritra vyAkhyAprajJaptimAM vistArathI kahyuM che, mATe te jANavAnI icchAvALAe tyAthI joI levuM. jayeSThA-sudarzana ane anavadyAgI e traNa nAma jamAlinI strInAM jANavAM, bIjA he che ke bhagavAnanI moTI bena sudarzanA hatI teno putra jamAli ane bhagavAnanI putrI anavaghAMgI-jamAlinI strI. 236-2307.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272] bahuratavAdI jamAlIno adhikAra. sakkhaM ciya saMthAro na kajjamANo kautti me jamhA / ber3a jamAlI savvaM na kajjamANaM kayaM tamhA ||2308 || jasseha kajjamANaM kayaMti teNeha vijjamANassa / karaNakiriyA pavannA tahA ya bahudosapaDivattI / / 2309 / / kayamiha na kajjamANaM sabbhAvAo ciraMtanaghaDo vva / ahavA kaipi kIrau kIrau niccaM na ya samattI ||2310|| kiriyAvephallapi ya puvvamahUyaM ca dIsae hotaM / dIsai dIho ya jao kiriyAkAlo ghaDAINaM // 2311 || nAraMbhe cciya dIsai na sivAdaddhAe dIsar3a vadaMte / to nahi kiriyAkAle jutaM kajjaM tadaMtammi || 2312|| sAkSAt A mAro saMthAro karato hovAthI karyo nathI, tethI sarva vastu karAtI hoya te karI na kahevAya-ema jamAli kahe che. jeo karAtI vastu karI, ema mAnatA hoya, teoe vidyamAna kAryanI karaNa kriyA aMgIkAra karI gaNAya, ane tethI ghaNA doSo prApta thAya. jema ke je kareluM hoya, te karAtuM nathI, kAraNa ke kareluM kArya ciraMtana ghaTanI jema vidyamAna hoya, jo kareluM kArya paNa karAya, to haMmezA te karAo, (karAo eTale AjJArtha sUcavanAro kALa jANavo.) kadI paNa tenI samApti nahi thAya. (vaLI karAtuM hoya te karyuM, ema mAnavAmAM Ave to) kriyA niSphaLa thAya. temaja pUrve na hoya, te thatuM jaNAya che, ane ghaTAdi kAryano kriyAkALa dIrdha jaNAya che. AraMbha kriyA samaye kArya jaNAtuM nathI, zivakAdi kriyAkALe paNa jaNAtuM nathI, paraMtu dIrgha kriyA kALanA aMte jaNAya che; mATe kriyAkALe kArya mAnavuM yogya nathI, paNa aMte mAnavuM yogya che. 2308 thI 2312. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 dAhajvaranI vedanAthI vyAkuLa thayelA jamAli mithyAtvanA udayathI vicAravA lAgyo ke A kAmaLIothI karAto mAro saMthAro karyo nathI ema pratyakSathI jaNAya che, eTale je kaMi karAtuM hoya, te karyuM che, ema na kahevAya, paraMtu je kareluM hoya, te ja karyuM kahevAya. AthI bhagavatI vigeremAM canamALe pati, ringamAne ripu vejJajJamALe vepa "calavA mAMDyuM te calyuM kahIe, udIravA mAMDyuM te udIryuM kahIe ane vedavA mAMDayuM te velluM kahIe, ityAdi kahyuM che, te sarva asatya che. vaLI jeo karAtuM hoya, te karyuM ema mAnatA hoya, teonA mate vidyamAna kAryanI karaNarUpa kriyA aMgIkAra karI kahevAya, ane tethI karIne aneka doSonI prApti thAya jemake je karAtuM hoya, te kareluM che, ema na kahevAya. kAraNa ke pUrve karelA ghaTanI jema kareluM kArya vidyamAna hoya che. jo kareluM kArya paNa karAya che, ema mAnavAmAM Ave, to haMmezAM-nirantara te karavuM joie, ane ethI kadI paNa kAryanI kriyA samApta thAya nahIM. temaja karAtuM kArya karyuM che, ema jo mAnIe, to ghaTAdi kArya mATe karAtI cakrabhramaNAdi kriyA niSphaLa gaNAya, kemake te kriyAkALe paNa kArya kareluM che ema mAnela che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] kiyAmANane kRta mAnavAmAM pUrvapakSathI doSo. [273 vaLI "karAtuM hoya, te karyuM" ema kahenArAo kriyA vakhate paNa vidyamAna kAryanuM pratipAdana kare che, ane ethI to pratyakSa virodha jaNAya che; kAraNa ke utpattikALanI pahelAM avidyamAna evuM kArya, utpatti kALe thatuM jaNAya che. AthI je karAtuM hoya, te karyuM, ema na kahevAya. vaLI "karAtuM hoya te karyuM" ema mAnanArAo kriyAnA AraMbha samaye ja kArya utpanna thAya che, ema mAne che, ane e mAnyatA sarvathA ayogya che, kAraNa ke utpanna thatA ghaTAdi kAryono utpatti kALa to ghaNo lAMbo jaNAya che. vaLI kriyAnA AraMbha samaye ghaTAdi kArya thatuM jaNAtuM nathI, temaja zivaka, sthAsa, koza, kuzulAdi kriyAsamayamAM paNa thatuM jaNAtuM nathI. paraMtu e dIrgha evA kriyAkALanA aMte ja ghaTAdi kArya thatuM jaNAya che; mATe kriyAkALe kArya mAnavuM yogya nathI, kAraNa ke te vakhate te nathI jaNAtuM, ne e vAta sarva lokane pratyakSa siddha che. 2308 thI 2312. have upara kahelA jamAlinA sarva pUrvapakSano sthaviro anukrame uttara Ape che. temAM prathama "ii nirva" e pUrvapakSano uttara Ape che. therANa mayaM nAkayamabhAvao kIrae khapuSpaM va / aha va akayaMpi kIrai kIrau to kharavisANaMpi / / 2313 / / niccakirIyAidosA naNu tullA asai kaTThataragA vA / puvbamabhUyaM ca na te dIsaha kiM kharavisANapi ? // 2314 // sthavirono evo mata che ke akRta kArya AkAzapuSpanI jema avidyamAna hovAthI karAtuM nathI. ane jo akRta kArya paNa karAya, to gadheDAnAM zIMgaDAM paNa karAvAM joie. vaLI je nityakriyAdi doSo kahyA, te avidyamAna kAryamAM paNa tulya che, athavA ethI paNa vadhAre kaSTatara che. kAraNa ke pUrve nahi thayeluM kArya tane jaNAya che. to pachI gadheDAnAM zIMgaDAM paNa zuM jaNAya che ? 2313 thI 2314. - mithyAtvanA udayathI nitavapaNuM pAmelA jamAline pUrvokta rIte ayogya prarUpaNA karato jANIne, gItArtha sAdhuo tene kahevA lAgyA ke (kriyAnA samaye paNa sarvathA) akRta kArya, AkAzapuSpanI jema avidyamAna hovAthI karAtuM nathI, ane jo akRta kArya paNa karAtuM hoya, to gadheDAnA zIMgaDAM paNa karAvAM joIe. kAraNa ke akRtapaNuM ubhaya sthaLe samAna che. vaLI je nityakriyAdi doSo kRtipakSamAM tame kahyA, te nityakriyA, kriyAnI asamApti, kriyAnI niSphaLatA Adi doSo akRtapakSamAM avidyamAna vastu karavAnuM mAnavAthI vizeSa prApta thAya che. vidyamAna vastumAM to paryAya vizeSa dhAraNa karavA dvArAe koIka apekSAe kriyA ghaTI paNa zake che; jemake "avakAza karo, paga karo, pITha karo," ItyAdi. paraMtu avidyamAna padArthamAM to sarvathA evuM saMbhavatuM ja nathI. kAraNa ke gadheDAnAM zIMgaDAMnI mAphaka te sarvathA avidyamAna che. vaLI jo pUrve kAraNAdi avasthAmAM avidyamAna kArya utpanna thAya che, to pachI jema mATInA piMDathI ghaDo thAya che, tema tenAthI gadheDAnAM zIMgaDAM paNa kema na thAya ? kAraNa ke avidyamAnatA ubhayatra samAna che. ane tethI jema kharaviSANa thatuM jaNAtuM nathI, tema ghaTa paNa thato na jaNAvo joIe. athavA kharaviSANa jaNAya, ane ghaTa na jaNAya, ema viparyaya paNa kema na thAya? 2313 thI 2314. 35
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274] akRta kArya ane nityakriyAdi doSanuM khaMDana. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have "dI saI dIho ya jao" e pUrvapakSano uttara kahe che. paisamauppannANaM paropparavilakkhaNANa subahUNaM / doho kiriyAkAlo jar3a dIsai kiM ttha kuMbhassa ? // 2315 // annAraMbhe annaM kii dIsau ? jaha ghaDo paDAraMbhe / sivakAdao na kuMbho kiha dIsau so tadaddhAe ? // 2316 // dareka samaye utpanna thatAM paraspara vilakSaNa evAM ghaNAM kAryono dIrgha kriyAkALa jaNAya, to emAM ghaTane zuM ? jema paTanA AraMbhamAM ghaTa na jaNAya, tema anya kAryanA AraMbhamAM anya kArya kyAMthI jaNAya? zivaka vagere kaMI ghaTarUpa nathI, eTale te vakhate ghaTa kyAMthI jaNAya ? 2315 thI 2316. dareka samaye utpanna thatA paraspara vilakSaNa svarUpavALA zivaka, sthAsa, koza, kuzula vagere pratisamaya AraMbha thatA ane samApti pAmatA evAM ghaNAM kAryono dIrgha kriyAkALa jaNAya, to emAM ghaTarUpa kAryano dIrdha kriyAkALa kyAMthI thayo? tamAruM ema mAnavuM che, ke mATI lAvavI, tene masaLavI, piMDa karavo vagere sarva ghaTa utpana thavAno kriyAkALa che. e tamArI mAnyatA ayogya che, kAraNa ke kAryano kriyAkALa ane niSThAkALa eka hovAthI tyAM dareka samaye judA judA kAryo AraMbhAya che ane utpanna thAya che, ghaTa to chellA samaye AraMbhAya che ne chellA samaye ja utpanna thAya che, eTale ghaTarUpa kArya utpanna thavAno dIrgha kriyAkALa kyAMthI Avyo? kAraNa ke jema paTarUpa kAryanA AraMbhamAM ghaTarUpa kArya jaNAtuM nathI, tema zivakAdi anya kAryanA AraMbhamAM ghaTAdirUpa anya kArya kyAMthI jaNAya? vaLI zivakAdi kAryo kaMI ghaTarUpa nathI, paNa ethI judA ja che, eTale zivakAdi kAryakALamAM ghaTAdi kArya kyAMthI jaNAya ? na ja jaNAya. 2315 thI 2316. "rIsa tara" e pUrvapakSano uttara kahe che. aMte cciya Araddho jar3a dIsaha tammi ceva ko doso ? / akayaM va saMpai gae kaha kIrau kaha va essammi ? // 2317 // chelle samaye AraMbheluM kArya, jo chellA samayamAM jaNAya, to emAM zuM doSa che ? vartamAna samaye nahi thayeluM kArya, atItakALa ane anAgatakALamAM, kevI rIte thAya? na ja thAya. 2317. atyakriyA samaye AraMbhelo ghaTa, jo anya samaye ja jaNAya, emAM zuM doSa che ? kaMI ja nahi. vaLI vartamAnakriyA samaye kArya karAtuM nathI, ema mAnavAmAM Ave, to atIta ane anAgata kriyAkALe paNa te kevI rIte karAya ? kAraNa ke atIta anAgata kriyAkALa vinaSTa ane anutpanna hovAthI, gadheDAnAM zIMgaDAnI jema avidyamAna che. eTale temAM kArya kevI rIte thaI zake ? na ja thaI zake mATe je karAtuM hoya te ja karyuM kahevAya. ane jo karAtuM hoya, te karyuM na kahevAya, to pachI te kyAM karAya che ? kriyA vItyA pachI kArya thAya che, ema kahevuM thAya to te ayogya che. kemake te vakhate kriyAno abhAva hoya che ane kriyAnA abhAve paNa kAryanI
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] akRta kArya ane nityakiyAdi doSanuM khaMDana. [275 utpatti mAnavAmAM Ave, to kriyAnA AraMbhanI pUrve paNa kAryotpatti thavI joIe, kAraNa ke kriyAno abhAva ubhayasthaLe samAna hoya che. vartamAna samaya kriyamANa (kArya karavAno) kALa che ane te pachIno kUtakALa che (kAryakALa che.) kriyamANakALamAM kArya hotuM nathI, eTale nahi karAyeluM kArya karAya che, paNa karAyeluM karAtuM nathI, ema tuM kaheto hoya, to ame tamane pUchIe chIe ke kriyAvaDe kArya thAya che ? ke kriyA vinA thAya che ? jo kriyAvaDe thatuM hoya, to anya samayamAM kriyA ane anya samayamAM kArya, ema kema thAya? kAraNa ke kheranA lAkaDAmAM cheda kriyA karatAM khAkharAnA lAkaDAmAM kaMI cheda na thAya. vaLI kriyA uparama thayA pachI kArya thAya che, paNa kriyA hoya, tyAre thatuM nathI, ema kahevAthI to kAryotpattimAM kriyA vidanabhUta thaI kahevAya, ane tethI kAraNa te akAraNarUpa thavAthI pratyakSAdi aneka virodha prApta thAya. jo kriyA sivAya kArya thAya che, ema kahevAmAM Ave, to ghaTAdi kAryanA arthajano mATI lAvIne tene masaLe, teno piMDa kare, cakrapara mUke, tene bhamAve vagere je kriyA kare che, te nirarthaka thAya. ane ethI mokSanI IcchAvALAe tapa-saMyamAdi kriyAnuSThAna paNa na karavuM joIe, kemake tamAre mate kriyA sivAya paNa mokSa prApti thavI joIe. paraMtu ema thatuM nathI, kriyAkALe ja kArya thAya che, kriyA uparama thayA pachI thatuM nathI. 2317. upara pramANe sthaviroe yukti pUrvaka kriyAkALamAM kAryanI utpatti siddha karI, eTale punaH jamAlie kahyuM, ke mATI lAvavAthI AraMbhIne cheka cakra uparathI ghaDo utAravA paryaMtano badhoe kALa ghaTarUpa kArya utpanna thavAno ja hovAthI huM to ghaDAno dIrgha kriyAkALa ja anubhavuM chuM, paraMtu tamArA kahevA mujaba je samaye kArya AraMbhAya che; te ja samaye te utpanna thAya che, evuM kaMI jaNAtuM nathI e pramANe jamAlinuM kathana sAMbhaLIne sthaviroe tenA uttaramAM kahyuM ke paisamayakajjakoDI niravekkho ghaDagayAhilAso'si / paisamayakajjakAlaM thUlamai ! ghaDammi lAesi // 2318 // ko caramasamayaniyamo ? paDhame cciya to na kIraI kajjaM / nAkAraNaMti kajjaM taM cevaM tammi se samae // 2319 / / teNeha kajjamANaM niyameNa kayaM kayaM tu bhayaNijja / kiMcidiha kajjamANaM uvarayakiriyaM va hojjAhi // 2320 // tame ghaTasaMbaMdhI abhilASAvALA hovAthI, dareka samaye paTanI kAryaparaMparAmAM apekSA rahita cho tethI re skulamati ! dareka samayano kAryakALa tame ghaTamAM yojo cho. jo ema hoya, to chellA samaye kArya thAya, evo niyama kema ? pahelA ja samayamAM kArya kema na karAya ? kemake kAraNa vinA kArya thatuM nathI, ethI te kAryanuM kAraNa anya samayamAM ja che. ne tethI ahIM chellA samaye je karAtuM hoya, te avazya karyuM kahevAya, paNa je kareluM hoya, te mATe to bhajanA che, koIka karAtuM kahevAya ane koIka karAtuM na kahevAya. 2318 thI 2320.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276) dIrgha kriyAkAla nAmanA doSanuM khaMDana. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sthaviro :- dareka samaye bhinna kAryonI paraMparA utpanna thAya che, paraMtu tame temAM nirapekSa hovAthI e utpanna thatI kArya paraMparAne gaNatA nathI. kAraNa ke tame ghaTa saMbaMdhI abhilASavALA cho eTale ke "ahIM ghaTa utpanna thaze" evA abhilASavALA tame cho AthI dareka samaye utpanna thatI kAryanI paraMparA tame jotA nathI, eTale dareka judA judA kArya saMbaMdhI je sarva kALa che tene ghaTamAM yojo cho, eTale ke "A sarva ghaTotpatti kALa che." ema tame mAno cho. paNa tamAro e anubhava mithyA che. kemake ghaTotpattikALa to mAtra eka ja samayano che, ane tame to upara kahyA mujaba sarva kALane ghaTotpattino ja kALa mAno cho. jamAli - dareka samaye utpanna thatI kAryanI paraMparA to kaMI jaNAtI nathI, paNa zivaka, sthAna vagere mAtra keTalAka kAryo ja jaNAya che. sthaviro - zivakAdi je kAryo jaNAya che, te to sthUla kAryo che, paraMtu je dareka samaye utpanna thanArAM sUkSma kAryo che, te kAryo chaghastha vyakti pragaTapaNe jANI zake ema nathI. tevA sUkSma kAryone grahaNa karanAra to anaMta siddha ane kevaLI bhagavaMtanAM jJAno ja che. ane e jJAno paNa dareka samaye utpanna thAya che, tethI te paNa kAryo ja che. eTale dareka samaye kAryanI paraMparA utpanna thAya che, ema je kahyuM che, te yogya ja che. jamAli - kAryotpattimAM dIrgha kriyAkALa na mAnatAM, mAtra eka ja samaya mAnavAmAM Ave che, to pachI chellA samaye ja ghaTAdi kArya utpanna thAya che, evo niyama zA mATe hovo joIe ? pahelA samaye ja kArya kema na karAya ? sthaviro - kAraNa sivAya kArya thaI zake nahi. ghaTAdi kAryanuM kAraNa anya samaye ja hoya che, paNa prathama samaye hotuM nathI, eTale tyAM prathama samayAdimAM kArya paNa nathI thatuM. jyAM kArya hoya tyAM ja kAraNa hoya, jyAM kArya na hoya, tyAM kAraNa paNa na hoya; ema anvaya vyatirekathI ghaTAdi kAryanuM kAraNa anya samaye ja jaNAya che, tethI tenuM kArya paNa tyAM ja utpanna thAya che. AthI "anya samaye kAryotpatti thAya" e niyama yuktipUrvaka yogya ja che. vaLI e ja kAraNathI vartamAnakriyA samaye karAtuM kArya, avazya kareluM ja kahevAya; ane je kArya kareluM hoya, tenI bhajanA jANavI, kAraNa ke keTaluMka kareluM kArya kriyA thatI vakhate karAtuM kahevAya che, ane bIjAM kriyA uparama thayA pachI cakrAdi parathI utareluM ghaTAdi kArya, karAtuM na kahevAya, kemake tenI kriyAno uparama thaI gayo che - kriyA baMdha paDela che. 2318-2319-2320. viroe kahelI yuktio prastuta saMthArAmAM yojIne jamAli punaH pUrvapakSa kare che, ane sthaviro teno uttara Ape che. jaM jattha nabhodese atthubbai jattha jattha samayammi / taM tattha tatthamatthuyamatthuvaM taMpi taM ceva // 2321 // bahuvatthattaraNavibhiNNadesakiriyAikajjakoDINaM / maNNasi dIhaM kAlaM jar3a saMthArassa kiM tattha ? // 2322 / /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] dIrtha kriyAkAla nAmanA doSanuM khaMDana. [277 paisamayakajjakoDIvimuho sNthaaryaahikykjjo| paisamayakajjakAlaM kiha saMthArammi lAesi ? // 2323 // je saMthAro je AkAza pradezamAM je je samayamAM patharAya che, te saMthAro te te samayamAM patharAyelo che, ane te ja patharAya che paNa kharo. vaLI ghaNAM vastra pAtharavAnI vibhinna deza kriyA vagere kAryanI paraMparAno dIrghakALa tame mAno cho, to emAM saMthArAno dIrghakALa kyAM che? tame saMthArArUpa kAryamAM ja buddhivALA hovAthI, dareka samayanI kAryaparaMparAthI vimukha cho, ne dareka samayanA kAryakALane saMthArAmAM kema yojo cho ? 2321 thI 2323. jamAliH- je saMthAro je AkAza pradezamAM je je samaye patharAya che, te saMthAro teTalA pramANamAM te AkAza pradezamAM te te samaye patharAyelo che, ane patharAya che paNa kharo. matalaba ke keTalIka saMthAro patharAya che, ne keTaloka patharAyo che, paNa sarva saMthAro patharAyelo na kahevAya; ane ethI "je karAtuM hoya te karyuM kahevAya" ItyAdi je mahAvIradevanuM vacana che te asatya jaNAya che. sthaviro:-jamAli! tame bhagavaMtanA vacanano abhiprAya jANyo nathI, mATe ja ema ayukta kaho cho; kAraNa ke bhagavaMtanuM vacana sarvanayAtmaka hoya che, ethI karAtuM hoya te karyuM nathI." evuM paNa koIka vakhata vyavahAra nayanI apekSAe mAnI zakAya che. paraMtu "tamane gi karinA variy" ItyAdi je sUtro che, te to nizcayanayanA mate kahelAM che, tethI e nayanA abhiprAye "karAtuM hoya te karyuM, patharAtuM hoya te pAtharyuM" ItyAdi sarva ghaTI zake che, kemake nizcayanaya ema mAne che, ke prathama samayathI ja ghaTa karavAno AraMbha karyo nathI, paraMtu mATI lAvavI tene masaLavI vagere judAM judAM kAryo dareka samaye AraMbhAya che. emAMnuM je kArya je samaye AraMbhAya che, te kArya te ja samaye utpanna thAya che, kema ke kAryakALa ane niSThAkALa eka ja hoya che, anyathA pUrve kahelA doSo prApta thAya. mATe "je karAtuM hoya te kareluM ja che." e ja pramANe prastuta vivAdagrasta evo saMthAro paNa, prathama samayathI ja saghaLo pAtharavA mAMDayo nathI, paraMtu dareka samaye, tenA judA judA avayavo patharAya che, emAMno je avayava je samaye pAtharavA mAMDyo hoya, te avayava te ja samaye patharAya che paNa saMpUrNa saMthAro to chellA samaye ja patharAya che, ane tyAM ja saMpUrNa patharAI rahe che eTale "patharAtuM hoya te patharAyeluM che." vaLI je kAryano tame dIrghakALa mAno cho, te to judA judA dezakALe vastra-kaMbaLa vagere judI judI vastuo pAtharavA saMbaMdhI kriyArUpa kAryanI paraMparAno che, emAM saMthAro karavAmAM dIrghakALa kaMyAMthI Avyo ? jamAliH- jo pahelAM judAM judAM kAryo thatAM hoya, ane saMthAro to chellA samaye ja AraMbhAto hoya, ne tyAM ja pUro thato hoya, ema kriyAno kAryakALa ane niSThAkALa (kAryanI samAptino kALa) eka ja hoya, to pachI mane saMthArAno ja dIrdha kriyAkAba kema anubhavAya che ? sthaviro - dareka samaye thatI kAryanI paraMparAthI tame vimukha cho, ane mAtra saMthArArUpa kAryamAM ja buddhivALA cho, tethI dareka samaye thatA kAryanI paraMparAno kALa saMthArAmAM yojo cho. eTale e badho kALa tamane saMthArAno ja anubhavAya che. 2321-23rara-2323.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278] navibhAga, kaMkathI bIjAone varadAha daSTAnne bodha.( vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 so ujjusuyanayamayaM amuNaMto na paDivajjae jAhe / tAhe samaNA keI uvasaMpaNNA jiNaM ceva // 2324 // piyadaMsaNAvi paiNo'NurAgao tammayaM ciya pavaNNA / DhaMkovahiyAgaNidaDDavatthadesA tayaM bhaNai // 2325 // sAvaya ! saMghADI me tumae dahRtti sovi ya tamAha / naNu tujjha DajjhamANaM daMDaMti mao na siddhaMto // 2326 // daTuM na DajjhamANaM jai vigaeDaNAgae va kA saMkA / yAne tamArA saMpADI vaga te raDDA? rarUrI te jamAli RjAsUtranaya (nizcayanayavizeSa)nA abhiprAyane nahi jANatA hovAthI (sthavironuM kathana) jyAre temaNe aMgIkAra na karyuM, tyAre keTalAka sAdhuo bhagavaMta pAse gayA; paNa priyadarzanA athavA sudarzanA sAdhvIe patinA anurAgathI teno ja mata aMgIkAra karyo. te pachI DhaMka zrAvake nAMkhelA aMgArAthI tenA vastrano amuka bhAga baLyo, eTale tene sAdhvIe kahyuM zrAvaka! teM mArI saMghATI (kema) bALI? TaMka zrAvake tene kahyuM, Arye ! "baLatuM hoya te baLyuM" evA abhiprAyavALo tamAro siddhAMta nathI. ane e pramANe jo baLatuM hoya te baLyuM na kahevAya, to pachI atIta ne anAgata kALamAM dAhakriyAnA abhAve tamArI saMghATI meM kyAM bALI ? 2324 thI 2327. ahavA na DajjhamANaM daTuM dAhakiriyAsamattIya / iirayADamAve rahyuM na hUM kiM na teno? mArapharatA ujjusuyanayamayAo vIrajiNiMdavayaNAvalaMbINaM / jujjejja DajjhamANaM daTuM vottuM na tujjhapi // 2329 // samae samae jo jo deso'gaNibhAvamei Dajjhassa / taM tammi DajjhamANaM daTuMpi tameva tamheva // 2330 // niyameNaM DajjhamANaM dahUM daDaM tu hoi bhayaNijjaM / kiMcidiha DajjhamANaM uvarayadAhaMva hojjAhi // 2331 / / icchAmo saMbohaNamajjo ! piyadaMsaNAdao DhaMkaM / vanuM namAnimeLa mojUM nisAsaM rarUrUrI athavA (jo tame ema kahetA ho ke) baLatuM hoya te baLyuM na kahevAya, paNa dAhakriyA samApta thayA pachI baLyuM kahevAya. jo ema hoya to dAhakriyAnA abhAve baLyuM, ema thayuM. ane ema hoya to pachI AkhuM vizva paNa baLyuM, ema kema na kahevAya ? (kAraNa ke, tyAM paNa dAhakriyAno abhAva che. baLatuM hoya te baLyuM, ema RjusUtranayanA abhiprAye vIra jinezvaranA vacananuM avalaMbana karanAra kahI zake, paNa tamArAthI tema na kahI zakAya. (kAraNa ke baLatuM hoya tene tame baLyuM che ema nathI kahetA ane RjusUtranayanA abhiprAye to) samaye samaye baLatI vastuno
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sarvajIva pradezomAM pUrNatAnI samAnatA-darzana. [279 je bhAga agnipaNAne pAme che te baLyuM kahevAya tethI tene viSe je baLatuM hoya te avazya baLyuM hoya che ane baLyuM che temAM bhajanA che; kemake emAM keTaluMka dAhakriyArahita hoya che ne keTaluMka dAhakriyAvALuM hoya che, pachI (e pramANe DhaMkanI yogya yuktio vaDe bodha pAmelI priyadarzanA ane bIjA sAdhuoe kahyuM) kahe Arya DhaMka ! ame tamAruM kathana aMgIkAra karIe chIe. ema kahIne priyadarzanA vagere jamAline ekalo ja mUkIne saghaLA jinezvara pAse gayA. 2328 thI 2332. Iti bahuratavAdI jamAli nAmanA nitavano vAda samApta thayo. have bIjA nitavanI vaktavyatA saMbaMdhI kahe che. (341) solasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa nANassa / navapaUsiriTTI to rUmapure saEMDUTT rarUrUrI (342) rAyagIhe guNasilae vasu coddasapubbi tIsagutto ya / AmalakappA nayarI mittasirI kUra piuDAI // 2334 // bhagavaMta mahAvIradevane kevaLajJAna utpanna thayA pachI soLa varSe rAjagRha athavA RSabhapura nagaramAM jIva pradezIka dRSTi utpanna thaI, rAjagRhanagaranA guNazIla caityamAM AvelA cauda pUrvadhara vasu nAmanA AcAryanA tiSyagupta nAmanA ziSyane AgaLa kahevAze tevo pUrvagata AlApaka bhaNatAM mithyAtvanA udayathI vipratipatti thaI. tene AmalakalpA nagarImAM mitrazrI nAmanA zrAvake kura, sitha AdinA dAnavaDe (anAjanA dANA ApavA vaDe) pratibodha pamADyo. 2333-2334. uparokta arthane vizeSa pratipAdana karavAne je rIte tiSyagukha nilava thayo te spaSTa karavAne bhASyakAra kahe che. AyappavAyapuv ahijjamANassa ttIsaguttamsa / nayamayamayANamANassa diTThimoho samuppaNNo // 2335 / / egAdao paesA no jIvo na ya paesahINovi / jaM to sa jeNa puNNo sa eva jIvo'timapaeso / / 2336 // AtmapravAda pUrva bhaNatA tiSyaguptane nayano abhiprAya nahi jANavAthI daSTimoha utpanna thayo. (te A pramANe) ekAdi pradeza jIva nahi, (sarva pradezamAMthI) eka pradezahIna hoya te paNa jIva nahi, to pachI je pradeza vaDe jIva pUrNa karAya che, te pradeza ja jIva kahevAya. 2335-2336. AtmapravAda nAmanuM pUrva bhaNatA tiSyaguptane temAM A pramANe eka AlApaka Avyo. "mete ! jIvapaese jIvetti vattavvaM siyA ? no iNaDhe samaTe / evaM do, tinni, jAva dasa, saMjjA , asaMkhejjA bhaMte ! jIvapaesA jIvatti vattabaM siyA ? no iNaTe samaThe, egapaesUNevi jIveNa jIvetti vattavaM siyA / se keNaM aTeNaM ? / jamhA NaM kasiNe paDipunne logAgAsapaesatulle jIve jIvetti vattavbaM siyA, je tevi 3io ta " he bhagavaMta! jIvanA eka pradezane jIva kahevAya? nA, e artha yogya nathI. tyAre zuM jIvanA be, traNa, daza, saMkhyAtA, asaMkhyAtA pradezane jIva kahevAya? nA, e artha paNa yogya
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280] kaMika nyUnamAM upacArano sadbhAva. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nathI; jIvanA sarva pradezomAMthI eka pradeza nyUna hoya, to paNa jIva na kahevAya; kema ke saMpUrNa lokAkAzanA pradeza jeTalA jIvanA pradeza hoya, to ja jIva kahevAya. A AlApaka koI eka nayanI apekSAvALo che, paNa sarvanayAtmaka nathI.' A pramANe AlApakano tAtparyArtha na jANyAthI tiSyaguptane mithyAtvanA udayathI dRSTimoha thayo. te uparokta AlApakathI ema samajavA lAgyo ke eka, be AdithI AraMbhIne yAvat eka pradeza nyUna hoya to paNa jIva na kahevAya, kemake te AlApakamAM teno niSedha karyo che. mATe je koI chellA pradeza vaDe jIva pUrNa karAya che, te pradeza ja jIva che, te sivAyanA sarva pradeze jIva nathI, ema e AlApakathI ja siddha thAya che. e pramANe viruddha svIkAravA lAgyo. 2335-2336. e pramANe e vipratipatti pAmyo, eTale tene bodha pamADavAne kRpALu AcArya kahevA lAgyA ke - guruNA'bhihio jar3a te paDhamapaeso na saMmao jIvo / to tappariNAmo cciya jIvo kahamaMtimapaeso ? || 2337 // ahava sa jIvo kiha nAimotti ? ko vA visesaheU te ? / aha pUraNoti buddhi ekkekko pUraNo tassa // 2338|| evaM jIvabahuttaM par3ajIvaM savvahA va tadabhAvo / icchA vivajjao vA visamattaM savvasiddhI vA // 2339 / / jaM savvA na vIsuM savvesuvi taM na reNutellaM va / sesetu gasaMmULo nIvo vaTTamaMtimaSaDse ? rarUkanI AcArya :- jo prathama pradezane tuM jIva nathI mAnato, to pachI anya pradeza paNa jIva kema kahevAya ? te paNa bIjA pradezonA jevA ja pariNAmavALo che. athavA e anya pradezane tuM jIvarUpa mAne che, to prathama pradezane kema mAnato nathI ? athavA ema mAnavAmAM kyo vizeSa hetu che ? anya pradezathI jIva pUrNa thAya che, ane e emAM vizeSa hetu che, ema mAnato hoya to bIjA dareka pradezathI paNa jIvanI pUrti thAya che, ane ema mAnavAthI to dareka jIvamAM aneka jIvanI prApti thAya, athavA sarvathA jIvano abhAva thAya, Ama chatAM AgrahathI IcchA mujaba ema kaheto hoya, to ethI viparIta kema nathI kaheto ? athavA viSamatAe kema nathI kaheto ? kemake svecchA mujaba bolavAthI sarvapakSanI siddhi karI zakAya che. vaLI retInA kaNIyAmAM telanI jema je dareka judA judA avayavomAM hotuM nathI, te sarva avayavomAM paNa hotuM nathI; tevI rIte zeSa pradezomAM jIva na hoya, to anya pradezamAM kevI rIte hoya ? 2337 thI 2340. tiSyagupta ! jo jIvanA prathama pradezane tuM jIva nathI mAnato to tenA anya pradezane jIva kevI rIte kahe che ? kAraNa ke e anya pradeza paNa bIjA prathamAdi pradezonA jevA ja pariNAmavALo che, eTale te paNa jIva nahi kahevAya, vaLI jema tuM anya pradezane jIva mAne che, tema prathama pradezane paNa jIvarUpa kema nathI mAnato ? kAraNa ke e Adyapradeza paNa anya pradezanI jema bIjA pradezonA jevA ja pariNAmavALo che. athavA e ubhayamAM pradezapaNuM samAna chatAM, anya pradeza
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] kiMIka nyUnamAM upacArano sarbhAva. [281 jIva kahevAya ane Adyapradeza jIva na kahevAya, ema mAnavAmAM kyo vizeSa hetu che? asaMkhyAta pradeza rAzinI saMkhyAne e anya pradeza pUrNa kare che, tethI te jIva kahevAya che, ane Adyapradeza saMkhyAne pUrNa karato nathI mATe tene jIva kahevAto nathI. evo vizeSa hetu tuM jaNAvato hoya, to te paNa ayogya che, kAraNa ke jema e anya pradeza saMkhyAne pUrNa kare che, tevI rIte prathamAdi dareka pradezo paNa te saMkhyAnI pUrti kare che. eTale te darekane anya pradezanI jema jIvatva prApta thaze, ane ethI dareka jIvane asaMkhya jIvAtmaka mAnavo paDaze, athavA to prathamAdi pradezonI jema anya pradezamAM paNa jIvatvanA abhAve sarvathA jIvano ja abhAva thaze. dareka pradezo vivakSita saMkhyAnI pUrti kare che, chatAM paNa anya pradeza ja jIva kahevAya ane bAkInA na kahevAya, evo Agraha rAkhato hoya, to pachI rAjA vagerenI jema icchA mujaba tane game tevuM bola, e pramANe icchA mujaba bolatAM Adyapradezane jIva ane anya pradezane ajIva ema viparIta paNa kema nathI kaheto ? athavA emAnAM keTalAka pradezo jIva che, ane keTalAka ajIva che, e rIte viSamatAthI paNa kema nathI kaheto ? kAraNa ke icchA mujaba bolanArA sarva pakSo game tema bolI zake che. vaLI retInA kaNIyAmAM telanI jema judA judA ekeka avayavamAM je sarvathA hotuM nathI, te sarva avayavonA samudAyamAM paNa hotuM nathI; tevI ja rIte prathamAdi dareka pradezamAM tuM jIvatva mAnato nathI, eTale bIjA pradezomAM jIvatva nahi hovA chatAM ane pariNAmAdi vaDe samAna hovA chatAM paNa akasmAta anya pradezamAM ja e jIvatva kyAMthI AvyuM ? 2337 thI 2340. aha desao'vasesesu tovi kiha savvahaMtime juto ? / aha tammi va jo heU sa eva sesesuvi samANo // 2341 // neha paesattaNao anto jIvo jahAimapaeso / Aha suyammi nisiddhA seso na u antimapaeso // 2342 // naNu egotti nisiddho sovi sue jai suyaM pamANaM te / sutte sabapaesA bhaNiyA jIvo na carimotti // 2343 // taMtU paDovayArI na samattapaDo ya samudiyA te u / savve samattapaDao sabbapaesA tahA jIvo // 2344 // anya sivAyanA avazeSa pradezomAM dezathI jIva che, ane anya pradezamAM saMpUrNa jIva che. (ema kahevAmAM Ave.) to paNa anya pradezamAM saMpUrNa jIva kema ghaTI zake? anya pradeza paNa prathamAdi pradezonA jevo ja hovAthI temAM jIva dezathI ghaTI zakaze.) vaLI anya pradezamAM saMpUrNa jIva mAnavAmAM je hetu che, te hetu zeSa pradezomAM paNa samAna che. (to pachI anya pradezanI jema zeSa dareka pradezamAM paNa saMpUrNa jIva kema mAnato nathI ? vaLI jema prathamAdi pradezo pradezarUpa hovAthI jIva nathI, tema anya pradeza paNa pradezarUpa hovAthI jIva nathI, AgamanI aMdara (pUrvokta AlApakamAM) zeSa pradezomAM jIvano niSedha karyo che, paNa anya pradezamAM niSedha karyo nathI, (ema 36
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282) evaMbhUta nayAdi yuktio vaDe bodha. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake) e anya pradeza paNa eka ja hovAthI zrutamAM temAM paNa jIvano niSedha karyo che. je aMte ! nIvapaNa natti vattavaM riyA ? no rUdde samad vaLI jo tane zruta pramANa hoya to saMpUrNa jIvanA sarva pradezone ja jIvapaNe tyAM kahelA che. (3 vi on vipu nokAsapaUsahunne nI nIti vatta sila) paNa eka anya pradezane kahyo nathI. jema eka taMtu paTano upakArI che, (tenA vinA paTa saMpUrNa na kahevAya, paNa te eka taMtu saMpUrNa paTa na kahevAya, (saghaLA samudita taMtuo hoya, to ja saMpUrNa paTa kahevAya.) tevI ja rIte jIvano eka pradeza te jIva na kahevAya, paNa sarva pradezo samudita hoya to ja jIva kahevAya. 2443 thI 2444. evaMbhUyanayamayaM desa-paesA na vatthuNo bhinnA / teNAvatthutti mA kasiNaM ciya vatthumiTuM se // 2345 / / jai taM pamANamevaM kasiNo jIvo ahovyaaraaoN| desevi sabbabuddhI pavajja sesevi to jIvaM // 2346 // jatto va taduvayArI desUNe na u paesamettammi / jaha taMtUgammi paDe paDovayAro na taMtummi // 2347 // evaMbhUta nayanA mate deza-pradeza vastuthI bhinna nathI, tethI te deza-pradeza vasturUpa ja nathI. AthI deza-pradezanI kalpanA sivAya saMpUrNa vastune ja evaMbhUtanaya vasturUpe mAne che. te mATe jo tuM evaMbhUtanayanA matane pramANa mAnato hoya, to e pramANe saMpUrNa pradezAtmaka jIva mAna. (vaLI "gAma baLyuM, vastra baLyuM" ityAdi nyAye) eka dezamAM paNa samasta vastunA upacArathI saMpUrNa vastu mAnato hoya to e pramANe zeSa pradezomAM paNa upacArathI jIva aMgIkAra kara. athavA evo upacAra paNa kaMIka nyUna pradezomAM thAya, paNa mAtra anya pradezamAM ja jIva che, ema upacAra na thAya. jema thoDAka takhtaothI dhUna paTamAM paTano upacAra karAya che, paNa eka ja taMtumAM karAto nathI, tema ahIM paNa samajavuM. 2345 thI 2347. uparokta yuktio vaDe gurue tene samajAvyA chatAM te vakhate te bodha na pAmyo paNa pachI AgaLa pAmyo te vAta kahe che. iya paNNavio jAhe na pavajjai so kao tao bajyo / tatto AmalakappAe mittasiriNA suhovAyaM // 2348 // bhakkhaNa-pANa-vaMjaNa-vatthaMtAvayavalAbhio bhaNai / sAvaya ! vidhammiyA'mhe kIsatti ? tao bhaNai saDDho // 2349 // naNu tujhaM siddhaMto pajjaMtAvayavamittao'vayavI / jai saccamiNaM to kA vihammaNA micchamiharA bhe // 2350 // e pramANe gurue samajAvyA chatAM jyAre teNe te pramANe svIkAryuM nahi tyAre te tiSyaguptane gacchathI bahAra karyo, eTale te vihAra karato AmalakalpAnagarIe AprasAla vanamAM rahyo, tyAM mitrazrI nAmanA zrAvake (A nidbhava che. ema jANIne tene pratibodha pamADavAnA hetuthI bhikSA
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. AmalakallAmAM mitrazrI zrAvakathI pratibodha. [283 mATe AmaMtraNa karyuM. te tyAM gayo eTale zrAvake ghaNA Adara pUrvaka tenI AgaLa bhaNya-pAnavyaMjana-vastra vagereno samUha dharIne te darekamAMthI ekeka avayava laIne tene Apyo, AthI tiSyagune kahyuM-zrAvaka ! A pramANe karIne, zuM te amArI mazkarI karI ? tyAre zrAvake kahyuM, (mahArAja !) aMtima avayavamAtra ja avayavI che, ema tamAro siddhAMta che; jo e satya hoya, to meM AmAM mazkarI karI kema kahevAya ? ane ema na hoya, to tamAro siddhAMta asatya che. 2348 thI 2350. aMtA'vayavo na kuNai samattakajjati jai na so'bhimao / saMvavahArAIe to tammi kao'vayaviggAho ? // 2351 / / aMtimataMtU na paDo takkajjAkaraNao jahA kuMbho / aha tayabhAvevi paDo so kiM na ghaDo khapuSpaM va ? // 2352 / / uvalaMbhabbavahArAbhAvAo natthi bhe khapuSpaM va / aMtAvayave'vayavI diTuMtAbhAvao vAvi // 2353 / / paccakkhaoDaNumANA Agamao vA pasiddhiatthANaM / sabbappamANavisAyAIyaM micchattamevaM bhe // 2354 // iya coiya saMbuddho khAmiyapaDilAbhio puNo vihinnaa| gaMtuM gurupAyamUlaM sasIsapariso paDikkaMto // 2355 / / jo aMtima avayava saMpUrNa avayavInuM kArya na karato hoya, ane tethI tamane te iSTa na hoya (eja pramANe jo pakavAnnanA tathA vastranA aMtima avayavo tamane saMtoSa na pamADatA hoya) to saMvyavahArarahita e aMtima avayavamAM samasta avayavIno tamane Agraha kyAMthI thayo ? jema ghaDo paTanuM kArya karato nathI, tema anya tattva paNa ThaMDIthI rakSaNa karavAdarUpa paTanuM kArya karato nathI, tethI te paTa nathI ane jo temAM paTanA kAryano abhAva chatAM paNa paTa kahevAmAM Ave, to ghaTa athavA AkAzapuSpane paNa paTa kema na kahevAya ? (te paNa paTanuM kArya karatA nathI) vaLI anya avayavamAM tame mAnelo avayavI jaNAto nathI, ane tenA vyavahArano paNa abhAva che, tethI AkAzapuSpanI jema temAM teno abhAva che, athavA tamArI mAnyatAmAM koi dRSTAMta nathI, tethI tamArA sAdhyanI siddhi paNa nathI. pratyakSa anumAna ane AgamathI padArthonI siddhi thAya che, ane e pramANe to te tamAruM sAdhya siddha karatA nathI, tethI tamAro mAnelo pakSa sarva pramANanA viSayarahita hovAthI asatya che. A pramANe mitrazrI zrAvake tene pratibodha pamADyo eTale teNe tene khamAvyo, tethI zrAvake punaH saMpUrNa anna-vastrAdi vidhipUrvaka vahorAvyA. pachI te potAnA ziSyosahita guru pAse gayo ane samyagu mArga pAmIne guru sAthe vicAravA lAgyo. 2351 thI 2355. e pramANe anyapradezamAM jIva mAnanAra tiSyagumanAmanA dvitIya nitavano vAda samApta thayo.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284] devanI anukaMpAthI trIjA nidhavanI utpatti. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have trIjA nitava saMbaMdhI vaktavyatA kahe che. (343) caudasa do vAsasayA taiA siddhiM gayassa vIrassa / to avbattayadiTTI seyaviAe samuppaNNA // 2356 / (344) seyavipolAsADhe joge tahivasahiyayasale ya / sohammanaliNigumme rAyagihe muriyabalabhadde // 2357 / / bhagavaMta mahAvIradeva mokSe gayA pachI baso cauda varSe zvetavikA nagarImAM avyaktavAdInuM darzana utpanna thayuM. zvetavikA nagarInA paulASADha caityamAM rahelA AcArya potAnA ziSyone yogavahana karAvatA hatA. teo te divase hRdayamAM zULa utpanna thavAthI kALadharma pAmIne saudharma devalokanA nalinI gulma vimAnamAM deva thayA. sAdhu paranI anukaMpAthI te deve AcAryanA mRtadehamAM dAkhala thaIne sAdhunA yoga pUrNa karAvyA, pachI pragaTa thaIne te potAne sthAne gayo, eTale sAdhuo avyakta dRSTi pAmyA. temane rAjagRhI nagarImAM mauryavaMzI baLabhadra rAjAe bodha pamADyo. ra3pa6-2357. - zrI mahAvIra deva nirvANa pAmyA pachI baso ne cauda varSe avyaktavAdInuM darzana utpanna thayuM. tenI utpatti A pramANe che. zvetavikA nagarInA pIlASADha caityamAM Arya ASADha nAmanA AcArya potAnA ghaNA ziSyo sahita AvIne rahyA, ane ziSyone AgADha yoga vahana karAvavA lAgyA. te avasare bIjA koI vAcanAcArya na hovAthI, AcArya pote ja temanA vAcanAcArya thayA; tathAvidha karmavipAkathI AcAryazrI te ja divase rAtre hRdayamAM zULanA vyAdhithI kALadharma pAmIne saudharma devalokanA nalinI gulma vimAnamAM deva thayA. AcArya kALadharma pAmyA che - te vAta gacchamAM koIpaNa jANatuM na hatuM, AthI pUrvokta deve avadhijJAnathI sAdhuono yogodrahanAdi pUrvabhavano banAva jANIne, sAdhuo paranI anukaMpAthI AcAryanA mRta zarIramAM praveza karyo, pachI uThIne sAdhuone kahyuM, are munio ! vairAtrikakALa (rAtrinA bIjA pahore levAno) grahaNa karo; tethI sAdhuoe te pramANe karyuM, ane zrutanA uddeza-samudeza anujJA vagere sarva temanI AgaLa AcAryarUpadhArI deve karyA. A pramANe potAnA devaprabhAvathI te deve sAdhuonA yogo kAlabhaMgAdi vidanathI bacAvIne pUrNa karAvyA. pachI te zarIra tajIne devalokamAM jatAM te deve munione kahyuM, he munio ! meM aviratie cAritravALA evA tamArI pAse vaMdanAdi karAvyuM tenI kSamA karazo. huM AcAryano ja jIva chuM, te divase huM maraNa pAmIne deva thayo chuM, avadhijJAna vaDe tamAro vRttAMta jANIne tamArA paranI anukaMpAthI ahIM Avyo, ane tamane sarvane AgADhayoga pUrNa karAvyA. ApanI pAse vaMdanAdi anucita meM karAvyuM, te mAro aparAdha kSamA karazo, ityAdi kahIne te deva potAnA sthAnake gayo. devanA gayA pachI sAdhuo AcAryanA zarIrane paraThavIne vicAravA lAgyA ke are ! ApaNe saghaLAe ghaNA kALa sudhI aviratine vaMdana karyuM, A pramANe kapaTa yukta anyatra paNa hoya, to zI khabara? koNa jANe koNa virativALo haze ne koNa avirati deva haze? mATe koIe koIne
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] trIjA nidhava saMbaMdhI vaktavyatA. [285 vaMdana ja na karavuM e vadhAre lAbhadAyI che, anyathA aviratine vaMdana karatAM mRSAvAda doSa thAya. A pramANe tevA prakAranA bhAre karmanA udayathI aparipakava buddhivALA te sAdhuo avyaktadaSTi thayA, ane paraspara ekabIjAne paNa vaMdana karavuM choDI dIdhuM. AthI temane bIjA vRddha munioe kahyuM, jo tamane sarvatra evo ja saMdeha hoya, to jeNe tamane "huM deva chuM" ema kahyuM, temAM tamane e deva che, ke nahi, evo saMdeha kema thato nathI ? teNe pote ja "huM deva chuM" ema kahyuM, vaLI pratyakSathI paNa ame te devasvarUpa joyuM, tethI temAM amane saMdeha nathI, ema kahetA ho, to jeo "ame sAdhu chIe" ema kahe che, ane pratyakSathI sAdhu svarUpa jaNAya che, temAM tamane sAdhupaNAno saMdeha zAthI thAya che ke jethI tame paraspara paNa vaMdana karatA nathI ? vaLI sAdhunA vacana karatAM devanuM vacana satya che, ema na kahI zakAya, devo krIDA mATe asatya vacana paNa bole, paraMtu sAdhuo mRSAbhASaNathI virata thayelA hovAthI kadI paNa asatya bolatA nathI. ityAdi yuktiothI samajAvyA chatAM paNa, teo samajayA nahi, eTale te saghaLA avyaktavAdI sAdhuone gaccha bahAra karyA, teo vihAra karatA anukrame rAjagRha nagare AvyA, ane guNazIla caityamAM rahyA. te vakhate te nagarano mauryavaMzI baLabhadra nAme rAjA zrAvaka hato. teNe jANyuM ke te avyaktavAdI nihnavo che, AthI teone yogya mArge lAvavA mATe rAjAe potAnA mANaso mokalIne te sAdhuone rAjamahelamAM bolAvyA. ane teone hAthInA paga nIce cagadIne vadha karavA mATe lazkaranA mANasone AjJA karI. pachI temane cagadI nAkhavA mATe hAthInuM lazkara AvyuM tyAre te sAdhuo bolyA, rAjanuM! ame jANIe chIe ke tuM zrAvaka che, to amArA jevA sAdhuone Ama zA mATe mAre che ? te sAMbhaLIne rAjAe kahyuM, tamArA siddhAntAnusAra huM zrAvaka chuM ke nahi, tenI zI khAtarI ? vaLI tame paNa cora, DAku ke guptacara nathI ane sAdhu cho enI zI khAtarI ? sAdhuo bolyA, rAjan ! ame nizcaya sAdhuo ja chIe, anya koi nathI. rAjAe kahyuM jo tamane ema nizcaya hoya, to je jayeSTha munio hoya, temane paNa tame paraspara vaMdanAdi kema karatA nathI ? A pramANe rAjAnA niSphara ane komaLa vacano sAMbhaLI te munio bodha pAmyA, lajjA pAmyA ane niHzakti thavAthI sanmArga pAmyA pachI rAjAe vinayathI kahyuM pUjya ! tamane yogya mArge lAvavA mATe ja meM A pramANe karyuM che, temAM mArAthI je avinaya ke aparAdha thayo hoya te kSamA karazo. 2356 thI 2357. e ja artha vistArathI have bhASyakAra kahe che. guruNA devobhUeNa samaNaruveNa vAiyA sIsA / saramAve paridipa vattaLio gAyA rarUkatA ko jANai kiM sAhU devo vA to na vaMdaNijjotti / hojja asaMjayanamaNaM hojja musAvAyamamugotti // 2359 // theravayaNaM jai pare saMdeho kiM so tti sAhatti ? / deve kahaM na saMkA kiM so devo na devo tti ? // 2360 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286] bAhya AcAravALA sAdhuonI vaMghatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 teNa kahiyaMtti va maI devo'haM rUvadarisaNAo ya / sAhutti aiM kahie samANaruvammi kA saMkA // 2361 // devarasa va kiM vayaNaM saccaM ti na sAhurUvadhArissa / na paropparaMpi vandaha jaM jANantAvi jayau tti // 2362 / / deva thayelA gurue sAdhu rUpe ziSyo pAse vaMdanAdi karAvyuM, devarUpa gurue satya vAta kahI, tyAre te ziSyo avyakta daSTi thayA. teo ema mAnavA lAgyA ke A badhA sAdhuomAM paNa koNa satya sAdhu haze ne koNa sAdhuvezadhArI deva haze ? eno koI nizcaya thai zakato nathI. mATe koie koIne paNa vaMdanAdi karavuM nahi; kemake ASADhadevanI jema asaMyatine vaMdana thaI jAya, ne "A vratI che." ema bolavAmAM mRSAvAda doSa lAge. (A pramANe teone avyaktadRSTi thayelA jANIne) vRddha sAdhuoe kahyuM, jo tamane bIjAomAM "A sAdhu che, ke deva che ?" evo saMdeha thato hoya, to jeNe tamane "huM deva chuM" ema kahyuM, te devamAM "e deva che ke deva nathI ?" evo saMdeha kema thato nathI ? teNe pote ja kahyuM ke huM deva chuM, ane ame paNa deva svarUpa joyuM, tethI temAM saMdeha thato nathI; ema kahetA ho to je ema kahe ke huM sAdhu chuM, ane sAdhunuM svarUpa paNa jovAmAM Ave che, to temAM tamane kema saMdeha thAya che ? athavA zuM satya sAdhunuM vacana asatya hoya che, ane devanuM vacana satya hoya che ? ke jethI "A sAdhu che" ema jANyA chatAM paNa paraspara vaMdanAdi karatA nathI ? 2358 thI 236 2. jIvAipayatthesuvi suhuma-bbavahiya-vigiTTharUvesuM / accaMtaparoknesu ya kaha na jiNAIsu bhe saMkA ? // 2363 // tabbayaNAo va maI naNu tabbayaNaM susAhuvittoti / AlayavihArasamio samaNo'yaM vaMdaNijjotti // 2364 / / jaha vA jiNiMdapaDimaM jiNaguNarahiyaMti jANamANAvi / pariNAmavisuddhatthaM vaMdaha taha kiM na sAhuMpi ? // 2365 // hojja navA sAhuttaM jairuve natthi ceva paDimAe / sA kIsa vaMdaNijjA ? jairuve kIsa paDiseho ? // 2366 // assaMjayajaive pAvANumaI maI na paDimAe / naNu devANugayAe paDimAavi hujja so doso // 2367 // (jo e pramANe tamane yatiomAM saMdeha hoya) to sUma-vyavahita-ane viprakRSTa jIvAdi padArthomAM, tema ja atyaMta parokSa evA jinezvarAdimAM paNa tamane zaMkA kema na hoya? jinezvaramAM zaMkA nathI, ane temanA vacanathI jIvAdi padArthamAM paNa zaMkA nathI; ema kahetA ho, to "sArA AcaraNavALA hoya te sAdhu" evA jinavacanathI Alaya-vihAra yukta A sAdhu che, avazya vaMdana karavA yogya che. (ema kema mAnatA nathI?) athavA jema jinezvaranI pratimA jinezvaranA guNarahita
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] jinapratimAnI mAphaka bAhyaAcAravALA sAdhuonI vaMdhatA. [287 che, ema jANavA chatAM paNa pariNAmanI vizuddhi mATe, tame tene vaMdana karo cho, tevI rIte sAdhune paNa kema karatA nathI ? vaLI tirUpamAM sAdhupaNuM hoya. athavA na paNa hoya, ane pratimAmAM to jinapaNuM nathI ja hotuM, te chatAM te pratimAne zA mATe vaMdana karo cho ? ane tirUpamAM zA mATe niSedho cho ? devAdhiSThita asaMyata yatirUpadhArI munine vaMdana karavAthI asaMyatanA pApanI anumati thAya che, tevI pApAnumati pratimAne vaMdana karavAthI thatI nathI, ema kahetA ho, to devAdhiSThita deva pratimAne vaMdana karatAM paNa te anumatirUpa doSa Ave che ja. 2363 thI 2367. aha paDimAe na doso jiNabuddhIe namao visuddharasa / to navuM namo navuddhI! huM voso ? II2268 aha paDimaMpi na vaMdaha devAsaMkAe to na ghettavvA / bAhAro-hi-saMggA mA sevA bhavecna jju rarUddI ko jAr3a kiM bhattaM kimao kiM pANayaM jalaM majjaM / kimalA mANikkaM kiM sappo cIvaraM hAro ? / / 2370 // kojAi kimasuddhaM kiM suddhaM kiM sajIvanijjIvaM / kiM bhakkhaM kimabhakkhaM ? pattamabhakkhaM tao savvaM / / 2371 / / jinapratimAmAM jinabuddhie namaskAra karatAM vizuddha adhyavasAyavALAne anumatirUpa doSa lAgato nathI, (ema kahetA ho) to yatirUpane yatibuddhie namaskAra karatAM vizuddha adhyavasAyavALAne kevI rIte doSa lAge ? na ja lAge. (ahIM koi ema kahe ke e pramANe sAdhubuddhie liMga mAtra dhAraNa karanArA pAsasthA vagerene namaskAra karatAM paNa vizuddha adhyavasAyavALAne doSa na lAgavo joie. A kathana ayogya che, kAraNa ke tevAone pratyakSa samyak yatirUpa ja hotuM nathI, (eTale pAsasthAdine namaskAra karatAM sAvagha anujJArUpa doSa lAge che.) ane jo devazaMkAthI pratimAne paNa vaMdana nahi karo to pachI AhAra-upadhi-zayyA vagere devakRta hoya, ema dhArIne te paNa grahaNa na karavAM joie. vaLI (evI zaMkAthI sarvathA vyavahArano ja uccheda thaze, jema ke-) koNa jANe A bhAta che ke kIDA che ? A pIvAnA padArtha jaLa che ke madirA che ? A alAbu (tuMbaDu) che ke mANikya che ? A sarpa che ke vastra ke hAra che ? koNa jANe A vastu zuddha che ke azuddha che ? A sajIva haze ke nirjIva haze ? A bhakSya haze ke abhakSya haze ? A pramANenI bhrAntithI sarva vastu tamAre abhogya ane abhakSya thaze. 2368 thI 2371. jaNAvi na sahavAso seo pamayA-kusIlasaMkAe / hojja gihIvi jaitti ya tassAsIsA na dAyavvA ||2372|| na yaso dikyavvo bhavvo'bhavvotti jeNa ko muNai ? / corutti cAriutti va hojja va paradAragAmitti ? || 2373 // ko jANai ko sIso ko va gurU ? to na tavvisesovi / gajjho na covaeso ko jANai saccamaliyaMti ? || 2374 ||
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288] veSa ane vyavahAranuM balavAnapaNuM. veSa ane vatana [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 kiM bahuNA savvaM ciya saMdiddhaM jiNamayaM jiNaMdA ya / paranoya-sA-modhrA vidhyAmisthamAmAM? rarUcho aha saMti jiNavariMdA tabbayaNAo ya sabapaDivattI / to tavvayaNAu cciya jaivaMdaNayaM kahaM na mayaM ? // 2376 / / jai jiNamayaM pamANaM muNitti to vajjhakaraNaparisuddhaM / devaMpi vandamANo visuddhabhAvo visuddho u // 2377 / / tathA strI ane kuzIliyAnI zaMkAthI tamAre yati sAtheno saMvAsa paNa zreyaskara nathI, vaLI gRhastha paNa kadAca yati hoya, evI bhrAntithI, tene AzIrvAda (dharmalAbha) na Apavo joIe. koIne dIkSA paNa na ApavI joIe, kemake koNa jANe-te bhavya che, ke abhavya che? cora haze ? guptacara haze ? ke parastrIgAmI haze? temaja koNa ziSya che ane koNa guru che? evo taphAvata paNa koNa jANe che ? tema vaLI upadeza paNa grahaNa na karavo joIe. kAraNa ke e upadeza paNa satya haze ke asatya haze ? evA prakAranI bhrAntithI tamArA abhiprAye jinamata ane jinezvara, paraloka, svarga, mokSa vagere sarva kaMI saMdehavAnuM ja che. to pachI dIkSAno AraMbha zA mATe karo cho ? jinezvara che, ane temanA vacanathI svarga-mokSAdi paNa che evI pratIti thAya che, ema kahetA ho, to jinavacanathI yativaMdana karavAnuM kema mAnya karatA nathI ? vaLI jo tamane jinamata pramANa che, to A "muni" evI buddhithI Alaya-vihArAdi bAhya karaNathI zuddha evA devane paNa vizuddhabhAvathI vaMdana karatAM kaMI doSa nathI. 237ra thI 2377. jaha vA so jairUvo diTTho taha kettiyA surA anne / tumehaM hiTTapuvA ? satyApa3 = me rarUchaTA chaumatthasamayacajjA vavahAranayANusAriNI savvA / te tada rAmAyato sunDA savyo vizuddha mA //rarUcho saMvavahArovi balI jamasuddhapi gahiyaM suyavihIe / hove ja sAdhU caMdra ya ryA cha3matye rarU80mAM nivacchayavavahAranaovaNIyamiha sAsaNaM jiNiMdANaM / egayarapariccAo micchaM saMkAdao je ya // 2381 // jai jiNamayaM pavajjaha to mA vavahAranayamayaM muyaha / vavaBIRparivA, tityuccheDA naDemoDavarase rara8ro athavA tame jema te Arya ASADhadevane yati rUpadhArI joyo, tema bIjA keTalA devane tame te pramANe pUrve joyA ke jethI sarvatra evI apratIti tamane thAya che? (mATe vyavahAranayanI apekSAe tamAre paraspara vaMdanAdi karavuM joIe kAraNa ke chaghastha samayanI sarvacaryA vyavahAranayane anusAre hoya che, tethI vizuddha manavALo te pramANe Acarato vizuddha thAya che. saMvyavahAranI balavattA che. zrutavidhi vaDe je azuddha AhAra grahaNa karela hoya, teno paNa sarvajJa niSedha karatA nathI, tema ja.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] baLabhadra rAjAthI trIjA nidhavone bodha. [289 koI vakhata teo chadmasthane paNa vaMdana kare che, jinezvaranuM zAsana nizcaya ane vyavahAranaya yukta che, temAMnA ekano tyAga karavAthI tema ja zaMkAdi doSo karavAthI mithyAtva prApta thAya che. mATe jo tame jinamata aMgIkAra karatA ho, to vyavahAranayanA matano tyAga na karo, kemake vyavahArano tyAga karavAthI avazya tIrthano uccheda thAya che. 2378 thI 2382. iya te nAsaggAhaM muyaMti jAhe bahupi bhaNNaMtA / to saMghapariccattA rAyagihe nivatiNA nAuM // 2383 // balabhaddeNagdhAyA bhaNaMti sAvaya ! vayaM tavassitti / mA guru saMmasaMhAsu mANa mA rAyA .ra384o. ko jANai ke tubbhe ? kiM corA cAriA abhimaratti ? / saMjayasvacchaNNA ajjamahaM bhe vivAemi // 2385 // nANacariyAhiM najjai samaNo'samaNo va kIsa jaannNto| taM sAvaya ! saMdehaM karesi ? bhaNio nivo bhaNai // 2386 // tubhaM ciya na paroppara vIsaMbho sAhavotti kiha majhaM / nA-cariyAei gAyaka ? vorA 4 viMda ra tA saMti? rarUcho uvavattIo bhayao ya pavaNNA sbmymsggaaho| nivakhAmiyAbhigaMttuM gurumUlaM te paDikkaMtA // 2388 / / e pramANe vRddhoe temane ghaNe prakAre kahyuM, te chatAM jyAre temaNe potAno kadAgraha mUkyo nahi, tyAre saMghe temane (gacchathI) dUra karyA, tethI te nidvava munio vihAra karatA rAjagRhanagare AvyA. temane AvelA jANIne tyAMnA baLabhadra rAjAe temane bolAvyA ne pUchyuM, 'are ! tame koNa cho ? munioe kahyuM,) zrAvaka! ame tapasvI chIe, azaMkAnA sthAnamAM zaMkA na kara, teo ema bolyA, eTale rAjAe kahyuM, koNa jANe tame koNa cho? jarUra tame sAdhuveSamAM chupAyelA koI cora, guptacara ke dhADapADu hazo, Aje avazya huM tamAro nAza karIza (AthI bhaya pAmelA munio bolyA ke) jJAna ane cAritra vaDe A muni che ke muni nathI, ema jANI zakAya che, e pramANe tuM jANe che, chatAM he zrAvaka ! (amArAmAM) zA mATe saMdeha kare che ? rAjAe kahyuM, "A sAdhu che" evo tamane ja paraspara vizvAsa nathI, to pachI te jJAna-cAritravaDe mane kyAMthI vizvAsa hoya? zuM corone paNa kRtrima cAritra nathI hotuM ? hoya che. e pramANe rAjAnI yukti pUrvakanI vAtathI ane bhayathI teoe potAnA asad Agrahano tyAga karyo eTale rAjAe pote karelA (mithyA aparAdha mATe) mAphI mAMgI pachI te munioe guru pAse jaIne tenI AlocanA karI. tRtIya nivavAda samApta thayo. 37
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ naipuNikathI cothA nidbhavanI utpatti. have cothA nihnava saMbaMdhI vaktavyatA kahe che. (345) vIsA do vAsasayA taDyA siddhiM gayarasa vIrassa / sAmuccheiyadiThThI mihilapurIe samuppannA // 2389 / / (346) mihilAe lacchighare mahagiri koDinna Asamitte ya / neNiyaNupavAe rAyagihe khaMDarakkhA ya // / 2390 / / 290] bhagavAna mahAvIradeva mokSe gayA pachI, baso ne vIsa varSe mithilA nagarImAM sAmucchedika darzana utpanna thayuM; te A pramANe, mithilA nagarImAM lakSmIgRhacaityamAM mahAgiri AcAryanA ziSya kauDinya munino azvamitra nAme ziSya hato, te anupravAda pUrvanI naipuNika nAme vastunuM adhyayana karato (mithyAtvodayathI sAmucchedika dRSTi thayo.) tene rAjagRhanagaramAM khaMDarakSaka zrAvakoe bodha pamADayo. 2389 thI 2390. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 mithilAnagarInA lakSmIgRha caityamAM zrImAna mahAgiri AcAryanA kauDinya nAmanA ziSya AvIne rahyA, temane azvamitra nAmano eka ziSya hato. te eka vakhata anupravAda pUrvamAMnI naipuNika nAmanI vastunuM adhyayana karato hato, te vakhate temAM chinnachedanaka nayanI vaktavyatAmAM A prakAranA AlApaka AvyA. "pa uSpannasamayanerA sane yoiignamaMti pUrva nAva vemALiyatti, pUrva vIyAsamamuvi vatanaM" ahIM tene vicAra thayo ke, pratyutpanna samayanA sarva nArakIo nAza pAmaze. ane e ja pramANe sarva vaimAnika devo paNa nAza pAmaze. jo A pramANe utpatti anaMtara sarva jIvo nAza pAme, to pachI teone sukRta-duSkRta karmanA phaLano anubhava kyAMthI thAya ? na ja thAya. A pramANe teNe svamatikalpanAe prarUpaNA karavA mAMDI, tyAre gurue tene AgaLa kahevAze tevI aneka yuktiothI samajAvyo, chatAM te mithyAtvanA udayathI na samajyo, tyAre tene saMgha bahAra karyo. saMgha bahAra thayA pachI azvamitra samucchedavAdanI prarUpaNA karato potAnA parivAra sAthe kAmpilyapura ke jenuM bIjuM nAma rAjagRha nagara hatuM, tyAM Avyo, te nagaramAM khaMDarakSaka nAmanA zrAvako hatA, temaNe A nihnavo AvyA jANIne temane bodha karavA mATe mAravA mAMDyA, AthI bhaya pAmelA azvamitra vagere sAdhuoe kahyuM, are ! ame jANIe chIe ke tame zrAvako cho, te chatAM amane sAdhuone zA mATe mAro cho ? tenA uttaramAM zrAvakoe kahyuM, tamArA siddhAntanA anusAre je sAdhuo hatA te to nAza pAmyA, tame to koI cora vagere hazo, mATe ame tamane sArI rIte mAra mArIne zikSA karIzuM, AthI bhaya pAmelA teoe potAno kadAgraha tajI dIdho ane bodha pAmyA. pachI mithyAduSkRta ApIne teo guru samIpe gayA. 2389-2390. e niryuktikAre kahela artha vadhAre spaSTa karavA mATe have bhASyakAra kahe che. nemaNuppavAe ahijjao vatthumAsamittassa / egasamayAjhvoccheyasuttao nAsapaDivattI ||2391 // upAyAnaMtarao savvaM ciya savvahA viNAsitti / guruvayaNameganayamayameyaM micchaM na savvamayaM // 2392 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara). naipusikathI cothA nidhavanI utpatti. [291 na hi sabahA viNAso addhApajjAyamettanAsammi / saparapajjAyANaMtadhammaNo vatthuNo jutto // 2393 // anupravAda pUrvamAMnI naipuNika vastunuM adhyayana karatA azvamitrane ekasamayAdi vyavaccheda sUtrathI "utpatti anaMtara sarva vastu sarva prakAre nAza pAme che." e pramANe vinazvararUpa bodha thayo. ahIM zrI guru kahe che ke e vacana ekanayAnuMsAra che, paNa sarvanayAtmaka nathI, mATe te mithyAtva che; kAraNa ke addhA (eTale kALa) paryAya mAtrano nAza thAya to paNa sva-para paryAyathI anaMta dharmAtmaka vastuno sarvathA nAza thAya nahi. 2391-2392-2393. anupravAda pUrvamAMnI naipuNika vastunuM adhyayana karatA azvamitrane pUrvokta sUtrathI "utpatti anaMtara sarva vastu sarva prakAre nAza pAme che" e pramANe sarva nAzano bodha thayo. AthI gurue tene kahyuM ke, vastuonuM pratisamaya vinAzIpaNuM je kahyuM che, te kSaNakSayavAdI eka RjusUtranA abhiprAyanuM vacana che, paNa e vacana sarvanayAtmaka nathI, mATe te mithyAtva che; kAraNa ke addhAparyAya mAtrano nAza thavAthI vastuno sarvathA nAza mAnavo yogya nathI. dareka vastu svapara paryAyothI anaMta dharmAtmaka che. AthI je samayamAM te nArakAdi prathama samaya nArakAdirUpe nAza pAme che, te ja samaye dvitIya samaya nArakAdirUpe utpanna thAya che, ane jIvadravyapaNe avasthita rahe che. Ama kevaLa addhA (kAla) paryAya mAtrano ja nAza thAya che, ethI sarva vastuno nAza sarvathA kyAMthI thAya? na ja thAya kAraNa ke vastu anaMta paryAyAtmaka hovAthI temanA eka paryAyano nAza thavAthI vastuno sarvathA nAza na ja thAya. 2391 thI 2393. pUrvokta sUtranI zaMkAnuM bIjA sUtrathI samAdhAna kahe che. aha suttAutti maI sutte naNu sAsayaMpi niddiTuM / vatthu dabaTThAe asAsayaM pajjayaTTAe // 2394 // etthavi na sambanAso samayAivisesaNaM jao'bhihiyaM / iharA na sambanAse samayAivisesaNaM juttaM / / 2395 / / ko paDhamasamayanAraganAse bitisamayanArago nAma ? / na suro dhaDo abhAvo va hoi jai sabahA nAso ? // 2396 // jo pUrvokta sUtrapramANathI sarvathA vastuviccheda tuM kaheto hoya, to anyatra sUtramAM dravyArthapaNe vastune zAzvata paNa kahela che. ane paryAyArthapaNe azAzvata paNa kahela che. vaLI e sUtramAM paNa sarvathA nAza kahyo nathI, kAraNa ke samayAdi vizeSaNa vaDe te kahela che. ema na ja hoya to samayAdi vizeSaNa tyAM ghaTe nahi; kemake prathama samaye utpanna thayelA nArakI sarvathA nAza pAmyA hoya to te bIjA-trIjAdi samaye utpanna thayA ema kema kahI zakAya ? vaLI sarvathA nAza thato hoya, to deva, ghaTa, abhAva evo vyavahAra na thAya. 2394 thI 2396. amitra ! pUrvokata AlAparUpa sUtrathI pratisamaya sarvathA vastuno viccheda mAnIne sUtranI pramANatA mAnato ho, to anyatra sUtramAM dravyArthapaNe vastune zAzvata paNa kahela che ane paryAyArthapaNe azAzvata paNa kahela che. jema ke :
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292] bhinna bhinnapaNe saMtAnanI aghaTanA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 "neraDyA NaM bhaMte ! kiM sAsayA, asAsayA ? / goyamA ! siya sAsayA, siya asAsayA | seve re ? soyamA, ! vyathA sAsayA, mAvA , upasArasathA. eTale he bhagavaMta ! nArako zAzvata che, ke AzAzvatA che? gautama ! koI apekSAe zAzvatA che, ane koI apekSAe azAzvatA che. te kevI rIte bhagavaMta ? gautama ! dravyArthapaNe zAzvatA-nitya che, ane bhAvArtha-paryAyArthapaNe azAzvAtA-anitya che. vaLI "prathama samayanA nArako viccheda pAmaze" ema je tyAM AlApakamAM kahyuM che, tethI vastuno kaMI sarvathA nAza nathI. kAraNa ke tyAM samayAdivizeSaNa ApeluM che. eTale nArako sarvathA nAza pAmaze ema na samajavuM, paNa prathama samayanA nArakapaNe viccheda pAmaze. eja pramANe bIjA samayanA nArako dvitIya samayAdi nArakapaNe vinAza pAmaze, paNa sarvathA vinAza pAmaze, ema na samajavuM. dravyapaNe to te zAzvatA-nitya che. jo ema na hoya, ane vastuno sarvathA nAza mAnIe, to temane prathama-dvitIyAdi samayanuM vizeSaNa na ghaTe. kAraNa ke jo prathama samaye utpanna thayelA nArakono sarvathA nAza thato hoya, to dvitIyasamayano athavA tRtIyasamayano nArakI, evo vyavahAra kevI rIte karI zakAya? je koI avasthita hoya, tene ja dvitIya-tRtIyAdi samaye utpanna thavAdi rUpa vizeSaNa ghaTe. vaLI jo sarvathA nAza mAnavAmAM Ave, to prathama samaye utpanna thayelA nArakano niranvayapaNe nAza thavAthI dvitIyasamaye utpanna thayelo nAraka ema kevI rIte kahevAya? tathA nArakathI sarvathA vilakSaNa hovAthI A deva, ghaTa ke abhAva che, evo vyavahAra kevI rIte thAya ? ane jo deva, ghaTa vagere vyavahAra karAya to dvitIyAdisamayano nAraka evo vyavahAra na thAya. mATe prathama samaye utpanna dvitIya samaye utpanna evuM vizeSaNa je kathaMcit avasthita hoya evA nAraka vagerene ja ghaTe, anyane na ghaTe. e pramANe e sUtramAM paNa nArakAdino sarvathA viccheda kahyo nathI. mAtra tane tArA potAnA azubhakarmanA vipAkodayathI ja Avo vyAmoha thayo che, tethI te A pramANe viparIta prarUpaNA kare che ane mAne che. 2394 thI 2396. ahava samANuppattI samANasaMtANao maI hojjA / vo savA vinA saMtAno viMH sAmavi ? rarUo/ saMtANiNo na bhiNNo jai saMtANo na nAma saMtANo / aha bhiNNo na khaNio khaNiso vA jai na saMtANo // 2398 // puvANugame samayA hojja na sA savvahA viNAsammi / aha sA na savvanAse teNa samaM vA naNu khapuSpaM // 2399 // aNNaviNAse aNNaM jai sarisaM hoi hou telokkaM / tadasaMbaMdhati va maI sovi kao sabbanAsammi ? // 2400 // athavA samAna saMtAnathI dvitIyAdi samAna nArakAdinI utpatti thAya, ema kahevAmAM Ave, to sarvathA niranvaya nAzamAM saMtAna kono? ane samAnatA konI ? vaLI jo e saMtAna saMtAnIthI bhinna na hoya, to te saMtAna na kahevAya, ane bhinna hoya, to te kSaNika na kahevAya, jo kSaNika
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] zakivAde zAna, tRmi vagereno asaMbhava. 297 hoya, to saMtAna na kahevAyA. tathA jo pUrvano anvaya hoya, to pUrvottara kSaNanI samAnatA thAya, paNa sarvathA vinAzamAM te samAnatA na thAya. ane jo samAnatA thAya. to sarvathA nAza na saMbhave. sarvathA nAzamAM paNa samAnatA mAnavI hoya, to AkAzapuSpa sAthe paNa samAnatA mAnavI joIe vaLI niranvaya nAzamA, anyanAM vinAzamAM jo anyanI samAnatA thatI hoya, to railokyanI paNa samAnatA thavI joie, e sarva asaMbaddha hovAthI samAnatA thAya ema kahevAmAM Ave, to te saMbaMdha paNa sarvathA vinAzamAM kyAMthI saMbhave ? 2397 thI 2400. nAraka vagerenI uttarottara samAna kSaNotpatti thAya che, tethI te samAna kSaNotpatti vaDe te samAna kSaNa saMtatirUpa saMtAna thAya che, te saMtAnanI apekSAe kathaMcit dhrauvya sivAya paNa nArakAdinI prathama-dvitIyAdi samaya utpattirUpa vizeSaNa ghaTe che. ema jo tuM kaheto ho, to te ayogya che, kAraNa ke vastuno jyAM sarvathA vinAza mAnavAmAM Ave che, tyAM kayo saMtAna kono che ? ane samAnatA paNa konI che ? eTale e kathana ja saMbaMdha vinAnuM che. kAraNa ke niranvaya nAzamAM nArakAdinA koIpaNa kSaNo avasthita nathI rahetA ke jenI apekSAe A enA saMtAna che, ane A enI samAna che, ema kahI zakAya. vaLI jo saMtAna saMtAnI thakI bhinna na hoya, paNa abhinna hoya, to tene saMtAna na kahI zakAya, kAraNa ke saMtAnathI abhinna hovAne lIdhe te paNa kSaNika svarUpavALo ja thaze. ane jo saMtAnIthI saMtAna bhinna hoya, to tene kSaNika na mAnavo, kAraNa ke tene bhinna mAnavAthI avasthitapaNuM aMgIkAra karyuM gaNAya che. ane saMtAna kSaNika mAnavo hoya, to saMtAnanI jema te saMtAna nahi kahevAya. ethI saMtAnanA abhAvamAM kahelA doSo tyAM paNa Avaze. A pramANe vastuno sarvathA vinAza mAnavAmAM saMtAna ghaTI zakato nathI. vaLI samAnatA kyAre thAya? jo pUrvekSaNano uttarakSaNanI sAthe koI paNa rUpe aya hoya, to te anvayamAM pUrvottara kSaNanI samAnatA thAya; paraMtu pUrvekSaNanA sarvathA nirava vinAzamAM uttarakSaNanI sAthe samAnatA na thAya, ane jo e ubhayakSaNanI samAnatA hoya, to pUrvekSaNa avasthita hovAthI sarvathA teno vinAza na hovo joIe. sarvathA vinAzamAM paNa tenI samAnatA mAnavAmAM Ave, to pachI sarvathA abhAvarUpa pUrvekSaNanI sAthe sarvathA abhAvarUpa AkAzapuSpanI paNa samAnatA kema na thAya ? kAraNa ke sarvathA abhAvarUpatA ubhayamAM samAna che. vaLI sarvathA niranvaya vinAza mAnavAmAM A paNa eka doSa Ave che-jema ghaTathI paTa sarvathA bhinna che, tema uttarakSaNathI pUrvekSaNa, ane pUrvekSaNathI uttarakSaNa sarvathA bhinna che. have e pramANe sarvathA bhinna evI pUrvekSaNano vinAza thaye, tenAthI sarvathA bhinna evI uttarakSaNanI jo samAnatA thatI hoya, to pachI tenAthI railokyanI paNa samAnatA tenI sAthe thavI joIe. kAraNa ke anvaya rahita bhinnatA sarvatra samAna hoya che. prastuta pUrvekSaNanI sAthe railokya, dezakALAdi vaDe vyavahita hovAthI tenI sAthe asaMbaddha hovAne lIdhe samAnatA na thAya, paraMtu uttarakSaNa to pUrvekSaNanI sAthe saMbaMddha che, eTale tenI samAnatA thaI zake. Ama kahevAmAM Ave, to sarvathA vinAzamAM pUrvottara kSaNano saMbaMdha paNa kevI rIte
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 kSaNikavAde zAna, tRpti vagereno asaMbhava. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 hoI zake? na ja hoI zake, kemake anya saMbaMdha sivAya teno saMbaMdha mAnavAmAM Ave, to anvaya mAnavo paDe, ane tethI kathaMcit dhruvatA prApta thAya. 2397 thI 2400. kSaNikavAdamAM jJAna, tRmi vagere saMbhave nahi te jaNAvavA kahe che. kiha vA savvaM khaNiyaM viNNAyaM ? jai mai suyAutti / tadasaMkhasamayasuttatthagahaNapariNAmao juttaM // 2401 / / na u paisamayaviNAse jeNekkekkakkharaM ciya payassa / saMkhAIyasamaiyaM saMkhijjAiM payaM tAI // 2402 // saMkhijjapayaM vakkaM tadatthagahaNapariNAmao hujjA / sabbakhaNabhaMganANaM tadajuttaM samayanassa // 2403 // titto samo kilAmo sArikkha-vivakha-paccayAINi / ajjhayaNaM jhANaM bhAvaNA ya kA sabanAsammi ? // 2404 // aNNaNNo paigAsaM bhottA aMte na sovi ko tittI ? / gaMtAdao'vi evaM iya saMvavahAravocchittI // 2405 // kSaNikavAdamAM "sarva vastu kSaNika che." evuM jJAna zAthI thAya ? evuM jJAna RtathI thAya che, ema kahevAmAM Ave, to tevuM zrutajJAna asaMkhyAtA samaye sUtrArthanA grahaNa pariNAmathI thaI zake che, paNa pratisamaye vinAza na ghaTe, kAraNa ke eka akSara asaMkhyAta samaye utpanna thAya che, saMkhyAtA akSaroe pada thAya che ane saMkhyAtA padoe vAkya thAya che, te pachI "sarva kSaNika che" evuM te padanA arthanuM jJAna thAya che. AvuM jJAna samayAnaMtara nAza pAmanAra manavALAne na thaI zake. vaLI tRpti, zrama, glAni, sAdhamya, vipakSa, pratyayAdi, adhyayana, dhyAna ane bhAvanA e saghaLuM padArthanI kSaNabhaMguratAmAM kyAMthI ghaTI zake ? na ja ghaTI zake. tema ja bhojana karatI vakhate bhojana karanAra kSaNika hovAthI dareka koLiyo letAM te bhojana karanAra judo judo thaze, ane bhojana kriyAnA aMte te bhoktA paNa nahi rahe, (kema ke bhojanakriyAnA abhAve tayukta bhojana karanArano paNa sarvathA vinAza thAya che.) eTale tRpti kone thaze ? ane e ja pramANe gamana karanArAne zrama vagere paNa nahi thAya. e rIte mAnavAthI sarvathA lokavyavahArano uccheda thaze. 2401 thI 2405. jeNaM ciya paigAsaM bhinnA tittI tao cciya viNAso / tittIe tittassa ya evaM ciya sabasaMsiddhI // 2406 // pubbillasabbanAse buDDI tittI ya kiMnimittA to ? / aha sAvi te'Nuvattai sabaviNAso kahaM jutto ? // 2407 // je kAraNathI dareka grAsano bhoktA ane tRpti bhinna che, te ja kAraNathI tRpti ane tRpta thanAra kSaNa vinAzI che, ane e ja pramANe zrama Adi sarva vyavahAranI siddhi thAya che. (ema
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] kSaNikavAdanA dUSaNo. [295 jo kahevAmAM Ave) to pUrvakSaNano sarvathA vinAza thaye tRptinI vRddhi thAya che, te zAthI thAya che ? pUrvakSaNanI vAsanAthI te temAM anusare che, to pachI pUrvakSaNano sarvathA vinAza kema kahI zakAya ? 2406-2407. je kAraNathI dareka grAsano bhoktA judo judo che, ane tRptinA aMza paNa judA judA che, te ja kAraNathI tRptino ane tRpta thanArano ame pratikSaNe vinAza mAnIe chIe, kAraNa ke vizeSaNanA bhede vizeSyano paNa avazya bheda hoya che, ema na hoya to vizeSaNano paNa bheda na saMbhave padArthanI kSaNa vinAzitAmAM tRpti vagere na saMbhave, ema pUrve kahyuM che, e kathana ahIM kahetA ho, to te ayogya che, kAraNa ke tRpti Adi vAsanAthI vAsita uttarottara kSaNa, pUrva pUrva kSaNathI, cheka utkRSTa tRpti Adi thAya tyAM sudhI utpanna thAya che. A pramANe jo padArthanI kSaNikatA hoya, to ja tRpti vagere sarva loka-vyavahAranI siddhi thAya, padArthanI nityatAmAM na thAya, kemake je nitya hoya, te utpanna na thAya, nAza na pAme ane sarvadA eka sthira svabhAvavALuM ja rahe. ane padArtha jo evA svabhAvavALA hoya, to tRpti vagereno haMmezAM sadbhAva athavA haMmezAM abhAva thAya. jo e pramANe kSaNavAdI ta2phathI kahevAmAM Ave, to teone pUchavuM joIe ke - pUrvakSaNano sarvathA vinAza thaye uttarottara kSaNomAM tRpti vagerenI je vRddhi anukrame jaNAtAM chevaTe saMpUrNa tRpti Adi thAya che, te kyA kAraNathI thAya che ? pUrva pUrva kSaNa vaDe uttarottara kSaNanI tRpti Adi je vAsanA utpanna thAya che, te vaDe tevI tRpti Adi thAya che. Avo bacAva karavAmAM Ave, to te ayogya che. kemake te vAsanA pUrvakSaNathI abhinna hovAne lIdhe pUrva pUrva kSaNano nAza thatA sAthe te vAsanAno paNa nAza thAya che. uttarottara kSaNomAM te vAsanAnI anuvRtti che, tethI tevI tRpti thAya che, ema kahevAmAM Ave, to pUrva pUrva kSaNano sarvathA vinAza nahIM kahI zakAze, kemake tenAthI abhinna evI tRpti Adi vAsanAnI anuvRtti mAnela che. 2406 thI 2407. kSaNikavAdamAM bIjAM paNa dUSaNo kahe che. dikkhA va savvanAse kimatthamahavA maI vimokkhatthaM / so jar3a nAso savvassa to sao kiM va dikhAe ? || 2408 // aha nicco, na kkhaNiyaM to savvaM, aha maI sasaMtANo / ahautti tao dikkhA nissaMtANarasa mokkhatti || 2409 / / chiNNeNa achiNNeNa va kiM saMtANeNa savvanaTThassa ? / iva mAvImUvasa sa-parasaMtALaciMtA! ? ra40nI vaLI jo kSaNono sarvathA nAza thato hoya to dIkSA paNa zA mATe levI joIe ? mokSArthe dIkSA levI joIe, ema kahevAmAM Ave, to e mokSa nAzarUpa che ke anAzarUpa che ? jo mokSa nAzasvarUpa hoya, to te mokSa sau koIne prayatna vinA prApta thavo joIe, dIkSA vaDe zuM prayojana che ? ane jo mokSa anAzarUpa-nitya hoya to "sarva vastu kSaNika che" ema nahi kahevAya. vijJAna
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296]. kSaNikavAdanA dUSaNo. I [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vedanA-saMjJA-saMskAra-rUpaskaMdhanI kSaNa paraMparArUpa saMtAnano nAza te mokSa kahevAya. tethI niHsaMtAna thavA mATe dIkSA levI joIe, ema kahevAmAM Ave to sarvathA nAzarUpa padArtha mAMganArane keTalAka chedAyelA ane keTalAka nahi chedAyelA evA saMtAna vaDe zuM prayojana che ke jethI saMtAnanA nAza mATe dIkSA levI joIe? vaLI sarvathA abhAvarUpa ane kSaNabhaMgurapaNe sarvathA vinAza pAmelA evA saMtAna mATe "A svasaMtAna che, A parasaMtAna che, tathA A saMtAna nAza pAmela che, A saMtAna nAza pAmela nathI." evI ciMtA zA mATe karavI joIe. 2408 thI 2410. kSaNikavAdInA hetuthI ja kSaNikavAdano nirAsa kare che. savvaM payaM va khaNiyaM pajjaMte nAsadarisaNAu tti / naNu itto cciya na khaNiyamaMte nAsovaladdhIo // 2411 // iharAiu cciya tao dIsejjaMte va kIsa va samANo / sabaviNAse nAso dIsai aMte na so'nnattha ? // 2412 // aMte va savvanAso paDivaNNo keNa jduvlddhiio| kappesi khaNaviNAsaM naNu pajjAyaMtaraM taMpi // 2413 // paryata nAza jaNAto hovAthI dUdhanI jema sarva vastu kSaNika che. (ema kahevAmAM Ave to) e hetuthI ja paryate nAza jaNAto hovAthI vastu kSaNika nathI, ema siddha thAya che. jo vastu kSaNavinAzI hoya, to jema aMte nAza jaNAya che, tema AdimAM paNa jaNAvo joIe athavA vastunA sarvathA vinAzamAM je nAza sarvatra samAna che, te parvate jaNAya che ane anyatra kema jaNAto nathI ? vaLI paryate sarva nAza, koNe mAnela che, ke jenI upalabdhithI tuM padArthanI kSaNavinAzitA mAne che ? vastutaH te paNa paryAyAntara ja che. 2411 thI 2413. abhyamitra :- dUdhanI jema parvate nAza jaNAya che, tethI "sarva vastu kSaNika che." AcArya - padArthano paryata nAza jaNAto hoya, to pachI vastune kSaNavinAzI kema kahevAya ? amitra - mArA kahevAnuM tAtparya e che ke ghaTAdi padArthano je paryate nAza jaNAya che. te nAza kevaLa nirdetuka thAya che, emAM mugarAdi vinAzanA hetuno saMbaMdha ja nathI hoto. kAraNa ke jo tyAM te muddegarAdi hetu hoya, to te muddegarAdi vaDe vinAza karatAM zuM ghaTa ja karAya che, kapAla (ThIkarA) karAya che, ke tuccharUpa abhAva karAya che? ItyAdi yuktithI vinAzanI nirdetukatA pUrve kahela che. e pramANe nirdetuka nAza thato hovAthI zarUAtamAM ja nAza thAya che, ane tethI paryata paNa nAza jaNAya che. AthI paryate nAza jaNAvArUpa hetu satyu hovAthI padArthanI kSaNikatA siddha thAya che. AcArya - je hetuthI tuM kSaNikatA siddha kare che te ja hetuthI ame akSaNikatA siddha karIe chIe. jema ke paryate nAza jaNAto hovAthI ghaTAdinI jema vastu kSaNa vinAzI nathI, yukti vaDe bAdhita hovAthI upalabdhi bhrAntivALI che, ema kahI zakAya nahi, kAraNa ke sarva padArthanI sthiti e ja pramANe sarvatra pravarte che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] AkAzAdimAM nAzanuM adarzana ane badhe paryAyanaye ja nAzapaNuM. [27 vaLI jo padArtha pratikSaNa vinAzI hoya, to jema paryate sarvathA nAza thato jaNAya che, tema Adi ane madhyamAM paNa sarvathA te nAza jaNAvo joIe. Adi ane madhyamAM jaNAto nathI, paNa game tema te aMte ja jaNAya che. ema lUlo bacAva karatA ho, to punaH ame pUchIe chIe ke e vinAza, vastunA abhAvarUpe AdimadhyamAM sarvatra samAna mAnyA chatAM paNa muddegarAdi vaDe sarva vinAza karatAM te parvate jaNAya che, ane Adi-madhyamAM thato jaNAto nathI tenuM zuM kAraNa? tathA parvata paNa mugarAdinA sannidhAnamAM ghaTAdi vastuno sarva nAza koNe mAnela che ke jethI tuM paryata nAza joIne ghaTAdi vastunI kSaNabhaMguratA siddha kare che ? aSamitra - jo mugarAdinA saMnnidhAnamAM ghaTAdino sarva nAza tame na mAnatA ho, to te vakhate ghaTAdi jaNAtA nathI, paNa kapAlAdi jaNAya che, tenuM zuM kAraNa? AcArya -mATIrUpe avasthita evA ghaTa dravyanA bhUta-bhaviSya saMbaMdhI je anaMta paryAya che, tenI apekSAe, e kapAla paNa paryAyavizeSarUpe ja jaNAya che, paraMtu te vakhate ghaTano sarvathA vinAza thato nathI, jo sarvathA vinAza thato hoya, to mATIrUpe paNa teno abhAva thavo joIe, ane ethI je kapAla (ThIkarAM) thAya che, tene paNa mRdurUpatAno abhAva thAya, mATe paryate sarvathA nAza jaNAya che, e hetu asiddha che. 2411 thI 2413. kSaNabhaMguratA sarvavyApI nathI, paNa te paryAyanayano mata che ema jaNAve che. jesiM va na pajjaMte viNAsadarisaNamihaMbarAINaM / tanniccabbhuvagamao sabakkhaNaviNAsimayahANI // 2414 // pajjAyanayamayamiNaM jaM savvaM paisamayavigamasaMbhavasahAvaM / dabaTThiyassa niccaM egayaramayaM ca micchattaM // 2415 / / jamaNaMtapajjayamayaM vat, bhuvaNaM va cittapariNAmaM / Thii vibhava-bhaMgarUvaM niccAniccAi to'bhimayaM // 2416 // (vaTAdi padArthano nAza joIne kadAca kSaNabhaMguratA tuM siddha kare, jo ke tema thAya tema nathI to paNa) je AkAza, kALa vagereno paryate kadI paNa nAza jaNAto nathI, temAM kSaNabhaMguratA kevI rIte siddha karIza? temane nitya mAnavAthI "sarva kSaNavinAzI che" e matanI hAni thaze. sarva vastu dareka samaye utpanna thAya che, e pramANe je tuM kahe che, te to paryAyavAdI nayano mata che, dravyArthika nayanA mate to sarva vastu nitya che. e bemAMthI ekano ja mata mAnavAmAM Ave to te mithyAtva che; kAraNa ke dareka vastu anaMta paryAyavALI hovAthI tribhuvananI jema utpAda, sthiti ane nAzarUpa nityAnityAdi aneka vicitra pariNAmavALI mAnela che. (paNa ekAMta paryAyamaya ke ekAMta dravyamaya mAnela nathI.) 2414 thI 2416. ekAMta paryAyArthika naye kSaNikavAda mAnavAthI sarva vyavahArano uccheda thAya te jaNAve che. suha-dukkha-baMdha-mokkhA ubhayanayamayANuvattiNo juttA / egayarapariccAe savvavavahArayocchittI // 2417 // 38
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 azvamitra vagerene bodha. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 na suhAi pajjayamae nAsAo sabbahA mayasseva / na ya davaTThiyapakkhe niccattaNao nabharaseva // 2418 / / jai jiNamayaM pamANaM to mA dabaTThiyaM pariccayasu / sakkarasa va hoi jao tannAse sabbanAsotti // 2419 / / dravya, paryAya e ubhaya nayanA matane anusaranArAne ja sukha-duHkha-baMdha-mokSa vagere ghaTI zake che, bemAMthI ekano tyAga karatAM sarva vyavahArano viccheda thAya che. kemake paryAya nayanA mate sarvathA nAza thato hovAthI mRtanI jema sukha-duHkhAdi na saMbhave ane dravyArthikanayanA mate AkAzanI jema sarva nitya hovAthI sukhAdi na ghaTe; mATe ubhaya nayanI apekSA mAnavI joIe. vaLI jo pUrvokta AlApakanA anusAre tane jinamata pramANa hoya, to dravyArthika nayano tyAga na kara. kAraNa ke dravyano nAza mAnavAthI bauddhonI jema tAre paNa sarvathA tRpti Adi vyavahArano nAza prApta thaze. 2417 thI 2419. iya paNNaviovi jao na pavajjai so kao tao bajyo / viharaMto rAyagihe nAo to khaMDarakanehiM // 2420 // gahio sIsehiM samaM ee'himaratti jaMpamANehiM / saMjayavesacchaNNA, sajjaM sabbe samANeha / / 2421 // amhe sAvaya ! jayao katthuppaNNA kahiM ca pabbaiyA ? / amugattha veMti saDDhA te vocchiNNA tayA ceva / / 2422 / / tubbhe tabbesadharA bhaNie bhayao sakAraNaM ca tti / paDivaNNA gurumUlaM gaMtUNa tao paDikkantA // 2423 / / e pramANe AcArya mahArAje samajAvyA chatAM te na samajyo, tyAre tene saMgha bahAra karyo, vihAra karatAM te rAjagRha nagare Avyo, tyAM tene Avela jANIne khaMDarakSaka zrAvakoe "A koI sAdhunA vezamAM chUpAyelA dhADapADuo che temane jaladI ahIM lAvo.' ema kahIne ziSyo sahita azvamitrane pakaDyo. teNe kahyuM zrAvaka ! ame sAdhu chIe, amane zA mATe pakaDo cho ? teoe pUchayuM, tame kyAM utpanna thayA ? kyAM dIkSA lIdhI ? azvamitre kahyuM amuka vakhate amuka AcArya pAse dIkSA lIdhI. zrAvakoe kahyuM - te to te vakhate ja nAza pAmyA, tame to koI temano veza dhAraNa karanArA (luccAo) cho. tethI tamane zikSA karavAmAM Avaze. A pramANe teoe kahyuM eTale bhayathI ane yuktithI zrAvakonuM vacana aMgIkAra karIne azvamitra vagere nihnava sAdhuo punaH guru pAse gayA ane prAyazcita laI zuddha thayA. 2420 thI 2423. || Iti abhyamitranAmA caturtha sAmucchedika nidvavano vAda samApta thayo che have pAMcamA nihnava saMbaMdhI vaktavyatA kahe che.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] utsukatIramAM pAMcamAM niddhavanI utpatti [299 (347) aThThAvIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / dokiriyANaM diTThI ullugatIre samuppaNNA // 2424 // (348) naikheDajaNavaulluga mahagiri dhaNagutta ajjagaMge ya / kiriyA do rAyagihe mahAtavotIramaNiNAge // 2425 // zrImAna mahAvIradeva mokSe gayA pachI baso ne aThThAvIsa varSe ulukA nadInA tIra upara AvelA ullakAtIra nagaramAM eka samaye be kriyAnA upayogane kahenArA nihnavonI dRSTi utpanna thaI. ulukAnadInA kAMThe AvelA nagaramAM mahAgiri AcAryanA ziSya dhanaguptasUrinA ziSya Arya gaMgAcAryane nadI utaratAM krikriya daSTi utpanna thaI, tene rAjagRha nagaramAM maNinAga bodha pamADyo. 2424 thI 24rapa. bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA pachI baso ne aThyAvIsa varSe be (kriyAvAdI) nihnavo thayA. ulukA nadInA kAMThA upara AvelA utsukatIra nAmanuM nagara hatuM. A nagara dhULanA killAthI vIMTAyeluM hovAthI te kheDa sthAna paNa kahevAtuM. te nagaramAM mahAgirinA praziSya ane dhanaguptasUrinA ziSya AryagaMgAcArya AvyA hatA. te AcArya nadInA eka kAMThe hatA ane temanA guru bIjA kAMThe hatA. eka vakhata zarada RtunA samaye gurune vaMdana karavAne gaMgAcArya nadI utarIne javA lAgyA. nadI utaratAM potAnA mastaka para tala hovAthI sUryanA tApane lIdhe mastaka baLavA lAgyuM. ane nIce nadInA ThaMDA jaLane lIdhe page zItaLatA lAgavA mAMDI. A vakhate mithyAtvanA udayathI te vicAravA lAgyA ke - siddhAMtamAM ekI sAthe be kriyAno anubhava na thAya ema kahyuM che, paraMtu huM to ahIM eka ja samaye ThaMDI ane garamI banneno anubhava karuM chuM, mATe Agamokta kathana anubhava virUddha hovAthI yogya lAgatuM nathI. potAno A vicAra teNe gurune jaNAvyo. guru mahArAje aneka yuktiothI samajAvavA mAMDyo, chatAM te na samajyo. eTale gurue tene saMgha bahAra karyo, saMgha bAhya thayA pachI te vihAra karato rAjagRha nagare Avyo. tyAM eNe maNinAga nAme nAganA caitya pAse sabhA samakSa ekIsAthe be kriyAnA vedananI prarUpaNA karavA mAMDI, te sAMbhaLIne kopAyamAna thayelA nAga tene kahevA lAgyo. ke o duSTa upadezaka ! AvI asatya prarUpaNA zA mATe kare che? A ja sthaLe pUrve samavasarelA sarvajJa prabhu vardhamAna svAmIne, eka samaye eka ja kriyAno anubhava thAya, ema upadeza ApatA meM jAte sAMbhaLelA che. to zuM tuM temanAthI paNa vadhAre sAro upadezaka che ke jethI eka samaye be kriyAnA anubhavanI prarUpaNA kare che ? AvI mithyA prarUpaNAno tyAga kara, nahi to huM tAro nAza karIza. A pramANe tenA kathanathI bhaya pAmelA teNe potAno Agraha tajI mithyAduSkata ApI guru pAse jaIne prAyazcitta lIdhuM. 24rapa. have uparokta hakIkata bhASyakAra mahArAja vistArathI kahe che. naimullugamuttarao sarae sIyajalamajjagaMgassa / sUrAbhitattasiraso sIosiNaveyaNobhayao // 2426 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307] samayayAdi kALanI sUthamatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 laggo'yamasaggAho jugavaM ubhayakiriovaogotti / jaM dovi samayameva ya sIosiNaveyaNAo me // 2427 // taratamajogeNAyaM guruNA'bhihio tumaM na lakkhesi / samayAisuhumayAo maNo'ticalasuhumayAo ya // 2428 / / zarada RtumAM zItaLa jaLavALI ulukA nadI utaratA Arya gaMgAcAryane sUryanA tApa vaDe mastaka tapavAthI ThaMDI ane garamI banneno anubhava thayo, tethI teone "eka samaye be kriyAno upayoga hoya che." evo asagraha lAgyo. kemake ThaMDI ane garamI banneno anubhava mane ekI sAthe thAya che, ema temane lAgyuM. AthI zrIgurue kahyuM ke je be kriyAno anubhava tuM ekI sAthe kahe che, te anubhava vastutaH anukrame ja thAya che, paraMtu samayAdi kALa sUkSma che ane mana aticaMcaLa tathA sUkSma hovAthI tene te anubhava anukrame jaNAto nathI. 2426 thI 2428. suhamAsucaraM cittaM iMdiyadeseNa jeNa jaM kAlaM / saMbajjhai taM tammattannANaheutti no teNa // 2429 // uvalabhae kiriyAo jugavaM do drbhinnnndesaao| pAya-sirogayasIuNhaveyaNANubhavaruvAo // 2430 // uvaogamao jIvo uvaujjai jeNa jammi jaM kAlaM / so tammaovaogo hoi jahiMdovaogammi // 2431 / / so tadavaogamettovauttasatti tti tassama ceva / / atyaMtarovaogaM jAu kahaM keNa vaMseNa ? // 2432 // samayAisuhumayAo mannasi jugavaM ca bhinnakAlaMpi / uppaladalasayavehaM va jai va tadalAyacakkati // 2433 // sUma ane zIdhra saMcaraNazIla mana, je vakhate je Indriyadeza sAthe saMbaMdha pAme che, te vakhate te mana te IndriyajanyajJAnano ja hetu thAya che tethI ati bhinna dezamAM page ane mastake thatI zItoSNa vedanAnubhavarUpa be kriyAo ekIsAthe koIne paNa anubhavAtI nathI. vaLI upayogamaya AtmA, je Indriya vaDe je viSayamAM je vakhate yojAya che, te vakhate te AtmA tenA upayogavALo ja thAya che. jema IndropayogamAM yojAyela vyakti Indropayogamaya hoya che, tema amuka arthanA upayogamAM ja upayukta hovAthI te AtmA te vakhate kyA aMzavaDe kevI rIte arthAtara upayoga pAme ? na ja pAme. tathA kamaLapatrano vedha ane uMbADiyAnuM bhramaNa jema bhinna bhinna kALe thAya che, to paNa te kriyA ekIsAthe thatI jaNAya che. tema be kriyAnA anubhava paNa bhinna bhinna kALe thAya che, paraMtu samayAdi ghaNA sUkSma hovAthI te ekIsAthe thAya che, ema tuM mAne che. 24ra9 thI 2433. atIndriya sUma pudgalaskaMdhathI baneluM mana zIdhra saMcaraNazIla hovAthI, je vakhate je sparzanAdi IndriyanI sAthe saMbaMdha pAme che, te vakhate te mana te sparzanAdi Indriyajanya zItoSNAdi sparza viSayaka jJAnano hetu thAya che, paNa je vakhate mana je Indriya sAthe saMbaMdha pAmeluM nathI, te vakhate
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] eka ja samaye anya upayogano abhAva. [301 te Indriyajanya jJAnano hetu thato nathI. e ja kAraNathI paga ane mastaka saMbaMdhI bhinna dezamAM anubhavAtI zItoSNa-vedanArUpa be kriyA ekIsAthe koIne paNa anubhavAtI nathI. vaLI upayoga svarUpa AtmA je vakhate sparza Adi dravya Indriya vaDe je zItoSNAdi viSayamAM yojAya che, te vakhate te AtmA, te viSayanA upayogamaya ja thAya che, paNa anya upayogavALo thato nathI. jema koI vyakti IndriyanA upayogamAM vartatI hoya, to te vyakti te vakhate tanmaya ja hoya che, paNa anya upayogamaya hoto nathI, tema ahIM paNa samajavuM. AthI kahevAnuM tAtparya e che ke AtmA eka paLe eka ja arthano upayogavALo hoI zake, te ja vakhate anya arthamAM upayogavALo na hoya, jo anya arthamAM upayogavALo thAya, to sAMkarya vagere doSo prApta thAya. upayogamaya AtmA je samaye amuka arthamAM upayogazaktivALo hoya che, te vakhate te potAnA sarva pradezo vaDe te arthamAM upayogavAna hovAthI anya arthamAM upayogavALo kevI rIte thaI zake ? kAraNa ke te vakhate AtmAnA koIpaNa pradeza te upayoga vinAnA hotA nathI. eTale anya arthamAM te upayukta thaI zake nahi. ekIsAthe be kriyAno upayoga na hoya, to mane ekI sAthe be kriyAno anubhava kema thAya che ? A pramANe tuM jo kaheto ho, to tenA uttaramAM ame kahIe chIe ke jema kamaLanA seMkaDo patrane upara nIce goThavIne ati tIkSNa soya vaDe baLavAna puruSa teno cheda kare che, te vakhate te sarva patrano cheda ekIsAthe thayo, ema cheda karanAra puruSane jaNAya che, vastutaH uparanA patrano bheda thayA vinA nIcenA patrano bheda thato nathI, eTale dareka patrano bheda judA judA kALe thAya che, paNa te bheda samayAdi kALa ati sUkSma hovAne lIdhe jANI zakAto nathI ne tethI vedha karanAra puruSa ekI sAthe sarvano vedha thayelo mAne che. athavA jema dizAomAM bhamAvAtuM uMbADiyuM dA judA samaye judI judI dizAomAM bhramaNa kare che, paraMtu te bheda upara kahyA mujaba samayAdi kALa sUkSma hovAthI jANI zakAto nathI, eTale te uMbADiyuM niraMtara bhamatuM jaNAya che. tevI ja rIte zItoSNa-vedanAnubhavarUpa kriyA judA judA samaye anubhavAya che, paraMtu samaya vagere kALa ati sUkSma hovAthI jaNAto nathI, tethI bhinna bhinnakALe thayelI bhinna bhinna kriyA eka ja vakhata thaI ema tane jaNAya che paNa te satya nathI. saghaLI Indriyo sAthe mana ekIvakhate saMbaMdha nathI pAmatuM te vAta jaNAvatA kahe che ke - cittaMpi neMdiyAI samei samamaha ya khippacAritti / samayaM va sukkasakkulidasaNe savvovaladdhitti / / 2434 // savviMdiovalaMbhe jar3a saMcAro maNassa dullakkho / egiMdiovaogaMtaraMmi kiha hou sullakkho ? / / 2435 // sarva Indriyo sAthe mana ekI sAthe saMbaMdha nathI pAmatuM, chatAM paNa zIghra saMcArI hovAthI sarvatra sAthe ja saMbaMdhita thAya che. sUkI talasAMkaLI khAtA jema sarva IndriyanA jJAnanI upalabdhi thAya che, e tema na hovA chatAM lAge che. judI judI IndriyanI jJAnopalabdhimAM jo manano saMcAra na
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302] mana ekI sAthe sarva indriyo saha saMbaMdha pAme nahi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ekIsAthe jaNAto nathI to pachI eka ja IndriyanA eka upayogathI bIjA upayogamAM saMcAra pAmatuM mana kevI rIte jaNAya ? na ja jaNAya. 2434 thI 243pa. vaLI saghaLI IndriyonI sAthe mana ekIsAthe saMbaMdha pAmatuM nathI, tema ja paga-mastakAdi eka sparzanendriya vagerenA sarva dezanI sAthe paNa mana ekIsAthe saMbaMdha pAmatuM nathI, paraMtu zIghasaMcArI hovAthI sarvanI sAthe ekIvakhate saMbaMdha pAmatuM hoya, tema jaNAya che. udAharaNa tarIke jema koI vyakti lAMbI talasAMkaLI khAto hoya, te vakhate tene cakSuIndriya vaDe jovAthI rUpanuM jJAna thAya che, teno gaMdha AvavAthI ghANendriya vaDe gaMdhanuM jJAna thAya che, tene khAvAthI rasanendriya vaDe rasanuM jJAna thAya che, teno sparza thavAthI sparzanendriya vaDe sparzanuM jJAna thAya che ane tene cAvatAM zabda saMbhaLAvAthI zabdajJAna thAya che. A pAMca prakAranA jJAna, pAMce Indriyo sAthe manano kramika saMbaMdha thavAthI thAya che. paNa mana zIghasaMcArI hovAthI te sarvanI sAthe teno ekIsAthe saMbaMdha thayo hoya tevo bhAsa thAya che. vastutaH tema nathI, kemake jo ema hoya, to sAMkarya Adi pti thAya, temaja mati vagerenA jJAnopayoganA kALe avadhi Adi jJAnano upayoga paNa prApta thAya. vaLI ghaTAdi eka arthano vicAra karatAM ghaTAdi arthano anaMtA vikalpo prApta thAya. A pramANe kadI thatuM nathI, tethI karIne anukrame utpanna thavA chatAM paNa pUrvokta jJAnono samayAdi kALa sUkSma hovAthI jJAtA ekIsAthe te utpanna thAya che ema mAne che. e ja pramANe mastaka paga vagere sparzanendriyanA vibhAgomAM mana anakrame yojAya che. te chatAM samayAdi kALanI samatAne lIdhe te sarvanI sAthe manano ekIvakhate saMbaMdha thAya che, ema anabhava karanArane jaNAya che. vasa manano svabhAva ja evo che ke "pajJanAnatpattirmano saiina" ekIsAthe jJAna utpanna thata nathI te ja mananuM cihna hovA chatAM jJAnamAM anakrame saMcAra karatA mananI gati jANI zakAtI nathI to pachI eka sparzanendriyanA zIta jJAnopayoga dvArA uSNajJAnopayogAntare mananI gati kevI rIte jANI zakAya ? na ja jANI zakAya. A pramANe mananI gatino saMcAra na jANI zakAto hovAthI zItoSNa kriyAnA vedanarU5 be upayogano anubhava tane ekIsAthe thAya che, paNa vastutaH tema nathI. 2434 thI 2435. eka upayogathI bIjA upayogamAM mana ekIvakhate jAya, to je aneka doSo prApta thAya te annaviNiuttamaNNaM viNiogaM lahai jai maNo teNaM / hatthipi TThiyaM purao kimacitto na lakkhei // 2436 // viNiogantaralAbhe va kiM ttha niyameNa to samaM ceva / paivatthamasaMjjA'NaMtA vA jaM na viNiogA ? // 2437 / / bahu-bahuvihAigahaNe navaNUogabahuyA sue'bhihiA / tamaNegaggahaNaM ciya uvaogANegayA natthi // 2438 // samayamaNegaggahaNaM jar3a sIosiNadugammi ko doso ? / keNa va bhaNiyaM doso uvaogaduge viyAro'yaM // 2439 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] bahubahuvidhAdi bhedomAM sAmAnyopayoganI sattA. [303 anya arthamAM upayukta mana jo anya arthamAM upayoga pAme, to pachI anya manaska evI vyakti AgaLa ubhelA hAthIne paNa kema jANI zakatI nathI ? vaLI eka arthanA upayoga kALe bIjo upayoga paNa jo prApta thato hoya, to be kriyAnA upayogano ja niyama zA mATe ? tathA prativastugata asaMkhyAtA athavA anaMtA upayoga paNa ekIvakhate kema na prApta thAya ? pUrve sUtramAM avagrahAdinA bahu-bahuvidhAdi bhedanAM grahaNamAM upayoganI bahulatA kahela che, (ema kahevAmAM Ave, to) temAM anekaparyAyonuM sAmAnyarUpe grahaNa thAya che, paNa upayogo aneka nathI; vaLI ema kahevAmAM Ave ke aneka viSayo grahaNa karavAmAM jo doSa nathI, to pachI zIta ane uSNa e be viSaya grahaNa karavAmAM zo doSa che ? uttara - e pramANe grahaNa karavAmAM koNa doSa kahe che ? ahIM be upayogano vicAra prastuta che; (eTale eka ja samaye be upayoga na hoya ema ame kahIe chIe.) 2436 thI 2439. eka ja samaye zItavedanAdi eka arthamAM upayogavALuM citta, jo uSNavedanAdi bIjA arthamAM upayukta thatuM hoya, to koi vyakti jyAre koi anya arthamAM upayogavALo hoya, tyAre te potAnI sanmukha rahelA hAthI Adi vastune paNa kema nathI joi zakato ? tenuM kAraNa e ja che ke te vyakti te vakhate anya arthamAM upayogavALo hovAthI tenuM mana te vakhate sanmukha rahelA padArthane paNa grahaNa karI zakatuM nathI. vaLI jo eka arthanA upayoga kALe anya arthano upayoga mAnavAmAM Ave, to pachI tyAM be kriyArUpa upayogano ja niyama zA mATe hovo joie ? tathA pratyeka vastugata asaMkhyAta athavA anaMtA upayoga paNa kema prApta na thAya ? AgamamAM kahyuM che ke dravyathI asaMkhyAta athavA saMkhyAtaguNA paryAya grahaNa kare .'" avadhijJAnI eka padArthamAM vadhAremAM vadhAre ekIsAthe asaMkhyAtA paryAyane pAme che ane kevalajJAnIo anaMtA paryAyane paNa pAme che. - pUrve avagrahAdinuM svarUpa kathana karatAM. ekekanI aMdara bahu-bahuvidhAdi aneka grahaNa kahelAM che, tadanusA2e prativastugata asaMkhyAtA athavA anaMtA upayoga mAnavAmAM zI harakata che ? Ama kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake tyAM bahu-bahuvidhAdirUpa vastunA paryAyonI sAmAnyarUpe jJAnamAM upayoganI yogyatA mAtra kahela che, paNa eka vastumAM eka kALe aneka upayoga che. evuM kyAMya kahyuM nathI, kemake upayoga to anukrame ja thAya che. jo ekIsAthe aneka artha grahaNa karavAmAM koi doSa Avato nathI, to pachI ekIsAthe zIta ane uSNa padArtha grahaNa karavAmAM zo doSa che ? ke jethI tame teno niSedha karo cho ? jo ema kahevAmAM Ave, to te amArA kathanano bhAvArtha samajyA ja nathI. ekIsAthe aneka arthagrahaNa karavAmAM koi doSa nathI, kemake sAmAnyapaNe ekIsAthe senA-vana-gAma-nagara Adi padArtho grahaNa thAya che, emAM ame koi prakArano niSedha nathI karatA, paNa ame to ekIvakhate aneka upayogano niSedha karIe chIe. kemake eka vakhate eka upayoga karatAM vadhAre upayoga kadI hoi zake nahi. 2436 thI 2439. have ekIsAthe aneka arthanuM grahaNa mAnavA chatAM eka-aneka upayogano bheda zo che ? teno uttara ApatA jaNAve che ke H
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304] bahubahuvidhAdi bhedomAM sAmAnyopayoganI sattA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 samayamaNegaggahaNe egANegovaogabheo ko ? / sAmaNNamegajogo khaMdhAvArovaogo bba // 2440 // khaMdhAvAro'yaM sAmaNNamettamegovaogayA samayaM / paivatthuvibhAgo puNa jo so'Negovaogatti // 2441 // te cciya na saMti samayaM sAmaNNANegagahaNamaviruddhaM / egamaNegaMpi tayaM tamhA sAmaNNabhAveNaM // 2442 / / usiNeyaM sIyeyaM na vibhAgo novaogadugamiTuM / / hojja samaM dugagahaNaM sAmaNNaM veyaNA metti // 2443 / / jaM sAmaNNavisesA vilakkhaNA tannibaMdhaNaM jaM ca / nANaM jaM ca vibhinnA sudUraovaggahA-'vAga // 2444 / / jaM ca visesannANaM sAmannannANa pubbayamavassaM / to sAmaNNa visesannANAiM negasamayammi // 2445 / / ekIsAthe aneka artha grahaNa karavAmAM ane aneka upayogamAM zo bheda che ? lazkaranI chAvaNInA upayoganI jema sAmAnya upayogane eka upayoga kahevAya. jemake A lazkaranI chAvaNI che, e pramANe eka kALe je sAmAnya mAtragrAhI upayoga tene eka upayoga kahevAya. ane temAMnI dareka vastuno vibhAgagrAhI je upayoga, te aneka upayoga kahevAya, e aneka upayoga eka kALe na hoya. sAmAnyapaNe aneka arthanuM grahaNa thavAmAM kaMi virodha nathI, kemake je aneka arthanuM grahaNa thAya che, te paNa sAmAnya bhAve to enArtharUpa ja che. A ja pramANe A zIta vedanA che, ane A uSNa vedanA che, evA vibhAgarUpe upayogadvayano niSedha che; paNa sAmAnyathI "mane be vedanA thAya che,' ema ekIsAthe bannenuM grahaNa thai zake che. sAmAnya ane vizeSa paraspara vilakSaNabhAva che ane tenA kAraNabhUta avagraha tathA apAyarUpa jJAna paNa paraspara bhinna che; mATe sAmAnya vizeSa jJAna eka samaye na hoya, kemake vizeSajJAna avazya sAmAnyajJAnapUrvaka hoya che. vaLI je vizeSajJAna che te avazya sAmAnya jJAnapUrvaka hoya che. te kAraNathI sAmAnyajJAna ane vizeSajJAna eka samayamAM hotA nathI. 2440 thI 2445. gaMga - eka sAthe aneka arthanuM grahaNa thAya, ema tame kaho cho, to pachI eka ane aneka upayogamAM taphAvata kyo rahyo ? ke jethI tame ekIsAthe aneka upayoga nathI mAnatA. AcArya - je sAmAnya upayoga tene eka upayoga kahevAya che. jemake "A lazkaranI chAvaNI che." A pramANe ekasAthe sAmAnyamAtragrAhI upayoga te eka upayoga kahevAya. ane A hAthInuM yUtha che, A azvo che, A ratho che, A padAti che, A talavAro che, A bhAlAM che, A zirastrANa (TopA) che, A kavaca che, A taMbuo che, A dhajAo che, A patAkAo, A zaMkha, A kAhala, A UMTa, A gadheDA ityAdi prakAre dareka vastugata bhedanA adhyavasAyane aneka upayoga kahevAya. A aneka upayoga ekIsAthe na hoya, tethI ja ame teno niSedha karIe chIe. paNa sAmAnyathI
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. sAmAnya vizeSajJAna saMbaMdhI zaMkA ane samAdhAna. [305 ekI sAthe aneka artha grahaNa karavArUpa eka upayogano niSedha nathI karatA, kAraNa ke "A lazkaranI chAvaNI che" ityAdi upayogamAM je ekIsAthe aneka arthanuM grahaNa thavAnuM ame kahIe chIe, te anekArthanuM grahaNa chatAM paNa sAmAnyapaNe to ekArthanuM grahaNa ja che. arthAt ame ekIsAthe aneka artha grahaNa kahIe chIe, te sAmAnyarUpanI apekSAe che. vizeSarUpanI apekSAe tyAM aneka arthanuM grahaNa nathI ja thatuM. kAraNa ke eka kALe eka ja vizeSa upayoga hoI zake che. e ja pramANe "A uSNavedanA che ane A zItavedanA che," ema vizeSarUpe be arthanuM ekIsAthe grahaNa nathI thatuM ane e ja kAraNathI te saMbaMdhI upayogadvaya paNa ekIsAthe nathI thatA; paraMtu "mane be vedanA thAya che" ema sAmAnyapaNe be arthanuM grahaNa thAya che, paNa zIta ane uSNavedanA che ema vizeSapaNe koI kALe grahaNa na thAya. A ja kAraNathI sAmAnyagrAhI jJAna ane vizeSagrAhI jJAna eka kALe nathI thatA, kAraNa ke sAmAnya-vizeSa paraspara atyaMta bhinnajAtivALA che, eTale e ubhaya ekIsAthe kevI rIte bhAyamAna thAya ? na ja thAya. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave, ke sAmAnya ane vizeSajJAna baMne jJAnarUpa hovAthI eka kALe thAya, to zo doSa che? A kathana ayogya che, kemake sAmAnyajJAna avagraharUpa che, ane vizeSajJAna apAyarUpa che. A pramANe e baMne jJAna atyaMta bhinna hovAthI eka kALe na thAya. vaLI sAmAnya-grAhIjJAnapUrvaka ja vizeSagrAhI jJAna thAya che. pUrve kahela che ke sAmAnyapaNe grahaNa karyA sivAya IhA-vicAraNA na thAya ane IhA vinA nizcaya na thAya. e ja kAraNathI e ubhaya jJAnano udbhava eka kALe na thAya. 2440 thI 2445. sAmAnya-vizeSa jJAna saMbaMdhI zaMkA ane samAdhAna kahe che : hojja na vilakhaNAiM samayaM saamnnnn-bheynaannaaii| bahuyANa ko viroho samayammi visesanANANaM ? // 2446 / / lakkhaNabheyAu cciya sAmaNNaM ca jamaNegavisayaMti / tamaghettuM na visesannANAiM te Na samayammi // 2447 // to sAmannaggahaNANaMtaramIhiyamavei tabbheyaM / iya sAmannavisesAvekkho jAvaMtimo bheo // 2448 // iya paNNaviovi jao na pavajjar3a to tao kao bajjho / to rAyagihe samayaM kiriyAo do parUvaMto // 2449 / / maNinAgeNArUddho bhaovavattio paDibohio vottuM / phucchAmI gurumUrta saMtU to hato ra4pa sAmAnya ane vizeSajJAna ativilakSaNa hovAthI bhale ekIsAthe te baMneno upayoga na thAya, paNa ghaNAM vizeSono ekIsAthe eka samaye upayoga thavAmAM zo virodha che? lakSaNano bheda hovAthI te na bane kemake sAmAnyajJAna anekaviSayavALuM che, tethI te sAmAnyajJAna grahaNa karyA vinA eka 39
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306] sAmAnya vizeSajJAna saMbaMdhI zaMkA ane samAdhAna. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 samaye na thAya. vaLI sAmAnyajJAna grahaNa karyA bAda ihA thayA pachI tenA bhedano nizcaya thAya, vaLI AgaLanA vizeSanI apekSAe avagraha gaNAya. ema sAmAnya vizeSanI apekSAe cheka chellA bheda sudhI samajavuM e pramANe gurue samajAvyA chatAM jyAre te na samajyo eTale tene saMgha bhAra karyo. te pachI te vihAra karato rAjagRha nagaramAM AvIne eka ja samaye be kriyAnA upayoganI prarUpaNA karavA mAMDyo, te sAMbhaLIne tyAM rahelA maNinAga zrAvake bhaya ane yuktithI tene samajAvyuM, eTale te bodha pAmyo. tenA kathanane aMgIkAra karIne punaH guru pAse gayo ane prAyazcitta laine zuddha thayo. 2445 thI 2449. gaMga :- sAmAnyathI vedanA thAya che' ema sAmAnyamAtragrAhI jJAna, te sAmAnya jJAna ane "zItavedanA athavA uSNavedanA' ema bhedagrAhIjJAna te vizeSajJAna kahevAya e baMne jJAna ativilakSaNa hovAthI, bhale ekIsAthe na thAya paraMtu zItoSNAdi ghaNAM vizeSajJAna eka samaye thAya, to zo virodha che ? kAraNa ke vizeSajJAna rUpe to te badhAM samAna hovAthI temAM kaMi vilakSaNatA nathI. AcArya zIta-uSNa Adi vizeSaNayukta viSayomAM paraspara bheda hovAthI bhinnatA che, tethI tAhaka jJAno ekIsAthe nathI thatAM. kAraNa ke aneka viSayanA AdhAravALuM sAmAnya jJAna thayA sivAya vizeSajJAna na thAya, ethI paNa ghaNAM vizeSa jJAna ekIsAthe na thAya. matalaba ke "vedanA thAya che" ema-prathama sAmAnya grahaNa karIne ihAmAM praveza karyA pachI "pagamAM zItavedanA thAya che" ema vizeSapaNe vedanAno nizcaya thAya che. e ja pramANe mastake paNa prathama sAmAnyathI "vedanA thAya che" ema avagraharUpa sAmAnya grahaNa karyA pachI ihAmAM praveza karIne "uSNavedanA thAya che" ema vizeSapaNe vedanAno nizcaya thAya che. : vaLI ghaTarUpa vizeSajJAna thayA pachI tarata ja paTAzraya sAmAnyarUpa grahaNa karyA vinA paTarUpa vizeSajJAna paNa nathI thatuM, kemake prathama avagraha, te pachI ihA ane te pachI apAya evA anukrame ja ghaTAdi vizeSajJAnanI utpatti thAya che. vastusvarUpa Ama hovAthI vizeSajJAna pachI paNa tarata ja vizeSajJAna nathI thatuM, to pachI ekIsAthe tevA ghaNA jJAna to kyAMthI ja thAya ? e pramANe sAmAnya jJAnanuM grahaNa thayA sivAya vizeSajJAna nathI thatuM, tethI sAmAnya jJAnanuM grahaNa thayA bAda IhA thayA pachI ghaTatvAdi sAmAnyAzrita ghaTa vizeSarUpa "A ghaDo vagere vastu ja che," evo nizcaya thAya che. te pachI uttara bhedanI apekSAe e ghaTAdi vizeSajJAna sAmAnya thAya che, te ghaTarUpa sAmAnyanuM grahaNa karyA pachI IhA karIne A ghaTa dhAtuno che, paNa mATIno nathI evo vizeSa nizcaya thAya che. e dhAtuno ghaTa paNa tenA uttara bhedanI apekSAe sAmAnya che. tevA sAmAnyane grahaNa karyA pachI IhA thayA bAda A tAMbAno ghaTa che, cAMdIno nathI, evo vizeSa nizcaya thAya che. A pramANe sAmAnyavizeSanI apekSAe cheka aMtimabheda paryaMta samajavuM je bheda pachI punaH IhAnI pravRtti na thAya. vastusthiti Ama hovAthI kadIpaNa ghaNAM vizeSajJAnonI pravRtti ekIsAthe na thAya. paNa sAmAnyarUpe ghaNAM vizeSonuM pUrve kahyA mujaba ekIsAthe
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] airAzika nivanI utpatti. [307 grahaNa thaI zake. jemake - "senA-vana" ItyAdi paraMtu tenA ekIsAthe aneka upayoga na saMbhave. mATe zItoSNa rUpa vizeSa jJAna bhinna bhinna kALe ja thAya che ane tethI tane je zItoSNarUpa kriyADhayano ekIsAthe anubhava thAya che, te bhrAMti che. ItyAdi aneka yuktiothI AcAryazrIe gaMgane samajAvyo, chatAM te na samajyo eTale tene saMgha bahAra karyo. tethI te vihAra karato rAjagRha nagare Avyo, ane ekIsAthe be kriyAno upayoga thAya, ema prarUpavA lAgyo. te vakhate tyAM najIkamAM rahelA maNinAga nAmanA zrAvake tene bhaya batAvIne kahyuM ke are ! anADI ! tuM AvI mithyA prarUpaNA kema kare che ? A ja sthaLe bhagavaMta zrI mahAvIraprabhue pUrve eka samaye eka ja upayoga hoya, ema kahyuM che. tuM zuM temanAthI vizeSajJa che ? ke jethI evI prarUpaNA kare che. ItyAdi kathanathI bhaya batAvIne gaMgane samajAvyo eTale teNe potAno kadAgraha tajIne mithyA duSkRta mAgyuM. pachI guru pAse te pApanuM prAyazcita laIne zuddha thayo. 2445 thI 2450. e prakAre "eka samaye be kiyAvedanAnA vAdI." pAMcamA niddhavano vAda samApta thayo. have chaThThA sairAzika nihnava saMbaMdhI vAda kahe che : paMca sayA coyAlA taiA siddhiM gayassa vIrassa / purimaMtaraMjiyAe terAsiyadiTThI uppannA // 2451 // purimaMtaraMjiyAe bhUyagiha balasiri sirigutta rohagutteya / parivAyapoTTasAle ghosaNapaDisehaNA vAe // 2452 // vicchU ya sappe mUsaga migI varAhI ya kAga poyAI / eyAhiM vijjAhiM so ya parivAyago kusalo // 2453 / / morI nauli birAlI vagyo sihI ya ulugi uvaaii| eAo cijjAo giNha parivAyamahaNIo // 2454 // prabhuzrI mahAvIradeva mokSe padhAryA bAda pAMcaso cummAlIsa varSe aMtaraMjIkA nAmanI nagarImAM airAzika (daSTi) mata utpanna thayo. te aMtaraMjIkA nagarIno rAjA balazrI nAme hato, ane te nagarImAM bhUtagRha nAme caitya hatuM. tyAM zrIgupta AcAryanA ziSya rohaguNe poTTazAla parivrAjakanI ghoSaNAno pratiSedha karyo ane vAdamAM tene jItyo; te parivrAjaka vRzcika-sarpa-mRga-varAha-mUSakakAka ane potAkI vidyAomAM kuzaLa hato; parivrAjakanI e vidyAono parAbhava karavAne mayurInakulI-bilADI-vyAdhI-siMhI ulkI ane ulAvakI nAmanI vidyAo gurue rohaguptane grahaNa karAvI. (ane teNe parivrAjakano parAbhava karyo.) 2450 thI 2453. jagatu baMdhu zrI mahAvIradeva mokSe padhAryA pachI pAMcasone cummAlIsa varSe aMtaraMjIkA nagarImAM trirAzika nindava utpanna thayo e nagarIno rAjA balazrI nAme hato. te nagarImAM bhUtagRha nAmanuM eka caitya hatuM. e caityamAM zrIgupta nAmanA eka AcArya AvIne rahyA hatA. temane vAMdavAne
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308] airAzika matanirUpaNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 mATe rogupta muni aMtaraMjIkA nagarImAM Avyo. e arasAmAM eka parivrAjaka peTa upara loDhAno pATo bAMdhI, hAthamAM jaMbUvRkSanI DALI grahaNa karIne te nagarImAM bhramaNa karavA lAgyo. tene evI vicitra ceSTAvALo joIne lokoe ema karavAnuM kAraNa pUchayuM, eTale teNe kahyuM ke "mAruM peTa atizaya jJAnathI pUrNa bhareluM che, te phUTI na jAya eTalA mATe tene loDhAnA pATAthI bAMdhyuM che. vaLI A jaMbUdvIpamAM mAro koI prativAdI nathI ema jaNAvavAne mATe hAthamAM jaMbUvRkSanI DALI rAkhI che AvI garviSTa ukti sAMbhaLI lokoe tenuM nAma poTTazAla" rAkhyuM. te pachI e parivrAjaka AkhI nagarImAM evI udghoSaNA karAvI ke "A pRthvI sarva parapravAdathI zUnya che, vizvamAM koI paNa mAro prativAdI nathI." nagarImAM AvI udghoSaNA thatI hatI, te daramyAna zrIgupta AcAryano ziSya rohagupta anya gAmamAM hato, te gurune vaMdana karavA aMtaraMjIkA nagarImAM Avyo. nagarIpraveza karatAM ja uparokta ghoSaNA sAMbhaLIne gurune pUchyA sivAya teNe ghoSaNA karanArane kahyuM ke "huM e parivrAjaka sAthe vAda karIza" ema jaNAvI tenA parahano niSedha karyo. rohaguNe guru mahArAja pAse AvIne te sarva hakIkata kahI; te sAMbhaLIne guru mahArAje kahyuM :- he bhadra ! te A yogya na karyuM, kemake tuM tArA jJAnavaDe kadAca tene vAdamAM jItIza, paNa te vidyA-maMtramAM ghaNo kuzaLa che. tethI te vidyAo vaDe tane herAna karaze. enI saghaLI vidyAomAM A sAta vidyAo bahu phurAyamAna che." vRzcika vidyArthI aneka viMchIo utpanna kare che, sarpavidyAthI aneka sarpa utpanna kare che. mUSakavidyAthI aneka uMdara utpanna kare che. ane te sarva potAnA pratispardhI vAdI upara choDe che. vaLI mRgI-varAhI-kAka ane potAkInI vidyAo vaDe anukrame aneka bhayaMkara mRgI-varAhI-kAka ane samaDI pedA karIne potAnA zatruno ghAta kare che. e sAMbhaLIne rohaguNe kahyuM, he bhagavAna! jo ema hoya, to paNa zuM have kyAMya bhAgI chUTAya ema che ? meM tenA paTahano niSedha karyo che, have to je thavAnuM hoya te thAo. tenuM AvuM bairya jANIne gurudeve kahyuM, bhadra ! jo tAro evo nizcaya ja che ke - vAdamAM teno parAbhava karavo, to tenI vidyAono parAbhava karanArI A sAta vidyAo huM tane ApuM chuM te grahaNa kara. e vidyAo pATha mAtrathI siddha thAya evI che. viMchIno parAbhava karanArI mora vidyA, sarpano nAza karanArI nakula vidyA, uMdarano nAza karanArI bilADI vidyA, mRgIno nAza karanArI vyAghI vidyA, varAhIno nAza karanArI siMhI vidyA, kAkano nAza karanArI ulUkI vidyA ane potAkIno ghAta karanArI ulAvakI vidyA. A sAta vidyAo guru mahArAje ziSyane ApI, te uparAMta eka rajoharaNa maMtrIne Apyo, ane kahyuM ke jo e upasarga sivAya, bIjo koI mudravidyAkRta upasarga tane Ave, to te upasarganuM nivAraNa karavAne tenA mastaka upara A rajoharaNane bhamAvaje, ethI tuM IndrathI paNa ajeya thaIza, to pachI manuSya to tane kyAMthI jItI zake. A pramANe guru pAsethI zikSA ane vidyA grahaNa karIne rohagupta rAjasabhAmAM gayo. tyAM jaIne teNe garvapUrvaka pratijJAyukta kahyuM ke koNa A parivrAjaka vAda karavA mAge che ? bhale e game tevo ho ene potAne ja potAnI IcchA mujaba pUrvapakSa karavA gho, huM tenuM khaMDana karIza.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] rohaguNe parivrAjakano parAbhava karyo. [309 tenA AvAM vacana sAMbhaLIne parivrAjake vicAryuM ke A loko ghaNA nipuNa hoya che, mATe temane je mAnya hoya, te ja pakSa aMgIkAra karIne huM boluM. jethI te tenuM khaMDana karI zake nahI. A pramANe vicArIne parivrAjake pUrvapakSano AraMbha karatAM kahyuM ke A vizvamAM jema zubha ane azubha vagere be ja rAzi che, tema jIva ane ajIva e be ja rAzi che, ane te ja pramANe jaNAya che. A pakSa jainone saMmata che, te chatAM parivrAjakano parAbhava karavAne rohaguNe te pakSanuM khaMDana karatAM kahyuM ke tAruM kathana ayogya che, kAraNa ke jIva, aMjIva ane no jIva evI traNa rAzi A vizvamAM che. temAM nArakI-tiryaMca vagere jIvo che; paramANuM-ghaTa-paTa vagere ajIvo che ane garoLI vagerenA chedAyela avayavo te nojIva che. A pramANe uttama-madhyama ane adhamanI jema, jIva-ajIva ane no jIva ema traNa rAzi che, ItyAdi yuktio vaDe parivrAjakane bolato baMdha rAjaya pamADyo. AthI krodhAyamAna thayelA teNe rohaguptano vinAza karavA mATe vRzcika vidyA vaDe tenA upara viMchIo mUkyA. te joIne rohague mayUrI vidyAthI viMchIno nAza karanArA mayUro choDayA A pramANe eka bIjAe eka bIjAnI vidyAno parAbhava karavAne sarpa upara noLIyA, uMdaro upara bilADA, mRgIo upara vAgho, varAha upara siMha, kAgaDA upara ghUvaDo. samaDI upara zyano anukrame mUkyA. aMte parivrAjake gardabhI vidyA mUkI, eTale rohague tene AvatI joIne tenA mastaka upara gurue Apelo maMtrita rajoharaNa bhamAvyo, pachI te ja rajoharaNa vaDe te gardabhIne mArI, eTale te gardabhI parivrAjaka upara laghunIti-vaDInIti karIne cAlI gaI. AthI sabhApati rAjAe, sabhyoe ane bIjA lokoe tenI ghaNI ja niMdA karIne nagara bahAra kADhI mUkyo. 2450 thI 2454. A banAva pachI je thayuM. te bhASyakAra mahArAja kahe che : jeUNa poTTasAlaM chaluo bhaNai gurumUlamAgaMtuM / vAyammi mae vijio suNaha jahA so sahAmajjhe / / 2455 // rAsidgagahiyapakkho taiyaM nojIvarAsimAdAya / gihakokilAipucchaccheodAharaNao'bhihie // 2456 / / bhaNar3a gurU suTu kayaM kiM puNa jeUNa kIsa nAbhihiyaM / ayamavasiddhaMto Ne taio nojIvarAsitti // 2457 / / evaM gaevi gaMtuM parisAmajjhammi bhaNasu nAyaM Ne / siddhaMto kiMtu mae buddhiM paribhUya so samio // 2458 / / bahuso sa bhaNNamANo guruNA, paDibhaNai kimavasiddhaMto ? / jai nAma jIvadeso nojIvo hujja ko doso ? // 2459 // poTTasAla parivrAjakane jItIne SaDulUka rohate guru pAse AvIne kahyuM, he bhagavan! sabhAnI maLe te parivrAjakane meM vAdamAM je rIte jItyo, te hakIkata Apa sAMbhaLo. prathama teNe jIva ane ajIva e be rAzi grahaNa karIne pUrva pakSa karyo, te pakSanuM meM trIjI nojIvarAzi grahaNa
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310] nojIvarAzinI rohaguptanI mAnyatAe siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 karIne garolI AdinA chedAyelA puccha AdinA udAharaNathI khaMDana karyuM. e sAMbhaLIne zrIgurue kahyuM, te tene jItyo e bahu sAruM karyuM, paNa tene jItyA pachI meM ema kema na kahyuM ke A trIjo nojIvarAzi te amAro apasiddhAMta che ? astu je thayuM te kharuM, hajI paNa tuM sabhAmAM jaIne kahe ke-"nojIvarAzi e amAro siddhAnta nathI, paraMtu meM tenI buddhino parAbhava karIne teno garva samAvavAne mATe ema kahyuM che." ityAdi bahu prakAre gurue kahyuM. eTale rohaguNe uttara Apyo. ke- emAM apasiddhAMta zo che ? jIvano eka deza te no jIva hoya, to zo doSa che ? (kaIja nahI) ke jene dUra karavAne pharI mane tyAM mokalo cho. 2455 thI 2459. nojIvarAzinuM pratipAdana siddhAnta-virUddha nathI, paraMtu siddhAntanA anusAra ja che. tenuM kathana kare che : jaM desanisehaparo nosaddo jIvadavbadeso ya / gihakoilAipucchaM vilakkhaNaM teNa nojIvo // 2460 / / dhammAidasavihAdesao ya desovi jaM pihuM vatthu / apihubbhUo kiM puNa chinnaM gihakoliyApucchaM ? // 2461 / / icchai jIvapaesaM nojIvaM jaM ca samabhirUDho'vi / teNatthi tao samae ghaDadeso noghaDo jaha vA // 2462 / / no zabda dezaniSedhavAcI hovAthI garolI vagerenuM puMchaDuM (jIvAjIvathI) vilakSaNa hovAne lIdhe te jIvadravyano eka deza che, tethI tene no jIva kahevAya. vaLI dhamastikAya vagerenA daza bheda kahyA che, te deza apRthabhUta chatAM paNa pRthaka vastupaNe gaNIne kahela che, to pachI kapAIne juduM thayela garolInuM puMchaDuM no jIva kema na kahevAya? kAraNa ke samabhirUDhanaya paNa jIvapradezane no jIva mAne che, mATe siddhAntamAM jema ghaTano eka deza te nodhaTa kahela che, tema A jIvano eka deza te nojIva che. 2460 thI 2462. vivecana :- rohagupta - ahIM nozabdano prayoga dezaniSedhArthamAM che, paNa sarvaniSedhArthamAM nathI, tethI no jIva eTale "jIvano eka deza" evo artha samajavo, paNa "jIvano abhAva' evo artha na karavo. tadanusAre garolInuM puccha ane purUSanA cheDAyelA hastAdi avayavo vagere jIvAjIvathI vilakSaNa che, eTale ke e avayavo jIvanA eka vibhAgarUpa che tene jIva na kahI zakAya, tema ajIva paNa nahi kahI zakAya, kAraNa ke chuTA paDyA chatAM paNa uchaLe che. A pramANe e jIva-ajIvathI vilakSaNa hovAne lIdhe tene no jIva ja kahI zakAze. vaLI siddhAntamAM kahyuM che ke- " uvA vihAM pattA, taMjJA-vijJIvA ja 3ra3ranavA 4 / rUviajIvA caubihA pannattA taMjahA-khaMdhA-desA-paesA-paramANupoggalA arUviajIvA dasavihA pannattA, taMjahA-dhammatthikAe, dhammatthikAyassa dese, dhammatthikAyarasa paese, evamadhammatthikAevi, 3sacivAva, uddhAsamA " ajIva be prakAre kahyA che, rUpIajIva ane arUpIajIva, rUpIajIva cAra prakAre kahyA che; skaMdha-deza-pradeza ane paramANupudgala arUpI ajIva dasa prakAre
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] Agama ane yuktithI najIvanI asiddhi. [311 kahyA che; dharmAstikAya, dharmAstikAyano deza ane dharmAstikAyano pradeza. e ja pramANe adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA paNa traNa traNa bheda maLIne nava, tathA dasamo addhAsamaya. A pramANe ajIvanI prarUpaNA karatA paramamunioe dharmAstikAyAdinA dasa bheda kahyA che, temAM darekanA dezane pRthakavastupaNe ja kahela che; e pRthakvastupaNe na kahela hoya, to tenA daza bheda na ghaTI zake. AmAM dharmAstikAyAdinA deza teothI abhinna chatAM paNa bhinna vastupaNe kahyA che, to pachI garolI AdinAM puccha vagere chedAIne judA paDelA hoya tene to pRthaka vastu kahevI ja joIe. ane te jIva-ajIvathI vilakSaNa hovAthI tene nojIva kahevI vadhAre yogya che. samabhirUDhanaya paNa jIvanA pradezane no jIva kahe che tethI siddhAMttamAM paNa nojIvanuM pratipAdana kareluM ja che, kevaLa huM ja ema kahuM chuM ema nahi. anuyogadvAramAM pramANa dvArAntargata nayapramANano vicAra karatAM samabhirUDhanaya zabdanayane kahe che ke "gaDuM kammadhAraNA marina to pUrva maha-ve ya che paNe ya che, je paNe nonave" ! A padathI jema ghaTanA eka dezane noghaTa kahe che, tema pradezalakSaNa jIvanA eka dezane no jIva kahyo che. mATe jIva-ajIva tattvanI jema A trIjo no jIva paNa yuktivaDe AgamathI siddha che. 2460 thI 2462. have uparokta kathana AgamathI ane yuktithI asiddha kare che : jai te suyaM pamANaM to rAsI tesu tesu suttesu / do jIvAjIvANaM na sue nojIvarAsitti / / 2463 / / gihakoliyAipucche chinnammi tdNtraalsNbNdho| sutte'bhihio suhumAmuttattaNao tadaggahaNaM // 2464 // jo tane sUtra pramANa hoya, to te te sUtromAM jIva ane ajIva evA be rAzi ja kahelA che, paNa trIjo nojIvarAzi nathI kahyo. vaLI garolI AdinuM puccha chedAyA chatAM paNa zarIra ane puccha vacce jIva pradezono saMbaMdha sUtramAM kahelo che; paraMtu te sUkSma ane amUrta hovAthI jaNAtA nathI. 2463 - 2464. vivecana :- AcArya - rohagupta! "ghamAru ravidA' vagere sUtrokta padonuM tuM pramANa Ape che, e uparathI tane sUtra pramANa hoya ema jaNAya che. jo tame kharekhara sUtranI pramANatA mAnya hoya, to judA judA sUtromAM-AgamomAM jIva ane ajIva evA be rAzi ja kahelA che. sthAnAMga sUtramAM kahyuM che ke " rAsI pannattA, saMgaThThAM-vA re 3IvA jeva" eTale be ja rAzi kahelA che; jIvarAzI ane ajIvarAzi, tathA anuyogadvAramAM "vidA je maMte ! trI pannattA ? | goyamAM ! strI suvihAM pattA, taMgadI-gavavI 2 3rargavavI 5." ! eTale he bhagavaMta ! dravya keTalA prakAranAM kahyA che? gautama ! dravyo be prakAranAM kahyAM che, jIva dravyo ane ajIvadravyo. vaLI uttarAdhyayanasUtramAM paNa ema ja kahyuM che ke "navA veva navA ya sa trIjI vigi " A ja pramANe bIjA sUtromAM paNa jIvarAzi ane ajIvarAzi e be ja rAzi kahela che. paNa trIjo nojIvarAzi to koI paNa sUtramAM nathI kahyo, eTale tuM je nojIvanI prarUpaNA karIne tenI sattA siddha kare che, tethI kevaLa zratanI AzAtanA ja thAya che. ane dharmAstikAya vagerenA je deza kahelA che, te deza temanAthI bhinna nathI kevaLa vivakSAmAtrathI ja te dezane bhinnavastarUpe kalpela che.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312] airAzika matanirUpaNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 tathA garoLI vagerenA pucchAdi avayavo charI Adi zastrathI chedatAM judA paDyA pachI e zarIra ane avayavanI vacce jIvanA pradezono saMbaMdha hoya che, ema sUtramAM kahyuM che, eTale te paNa jIva ja che paNa nojIva nathI zrIbhagavatIjI sUtramAM kahyuM che ke "ha maMte ! hummA matiyA, godA gohAvaliyA, goNe goNAvaliyA, maNusse maNussAvaliyA, mahise mahisAvaliyA, eesi NaM duhA vA, tihA vA, asaMkhnejjahA vA chinnANaM je aMtarA tevi NaM tehiM jIvapaesehiM phuDA ? / haMtA phuDA, / puriseNaM bhaMte ! antare hattheNa vA, pAeNa vA, aMguliyAe vA, kaTeNa vA, kiliMceNa vA, AmusamANe vA, saMphusamANe vA, AlihamANe vA, vilihamANe vA, annayareNa vA, tiktreNaM satthajAeNaM AchiMdamANe vA, agaNikAeNaM samAdahamANe tesiM jIvapaesANaM kiMci AbAhaM vA vivAhaM vA 3MAru viccha vA re ? no rUkha samA no anuM tatya satye saMvema?" A pramANe zarIranA Atmapradezo ane avayavonI vacce jIvanA pradezono saMbaMdha sUtramAM kahyo che, paraMtu kArmaNa-zarIra sUkSma che ane jIvanA pradeza amUrta che, eTale attarAlamAM jIvanA pradeza vidyamAna che, to paNa te jaNAtA nathI. 2463 - 2464. jema zarIra ane pucchAdimAM phUraNAdivaDe jIva pradezo jaNAya che; tema attarAlamAM paNa te kema nathI jaNAtA ? te mATe AcAryazrI kahe che ke - gajjhA muttigayAo nAgAse jaha piivrssiio| taha jIvalakkhaNAI dehe na tadaMtarAlammi // 2465 / / deharahiyaM na giNhai niratisao nAtisuhumadehaM va / na ya se hoi vibAhA jIvassa bhavantarAlebba // 2466 // dabbAmuttattAkayabhAvAdavikAradarisaNAo ya / aviNAsakAraNAhi ya nabhaso vba na khaMDaso nAsA // 2467 // jema pradIparazmio bhIMta Adi mUrtimAna vastunA saMyogathI grAhya thAya che, paNa AkAzamAM phelAyelI hoya, to grAhya nathI thatI; tema bhASA-ucchavAsa Adi jIvanA lakSaNo vaDe jIva zarIramAM ja jaNAya che, paNa antarAlamAM nathI jaNAto; vaLI deha vinAnA muktAtmAne, sUkSma nigodanA jIvane tathA kArmaNakAyayogavALA jIvane jJAnAtizaya vinAno AtmA joi zakato nathI, tema ja bhavAMtarAlavarti jIvanI jema aMtarAlavarti jIvapradezomAM agni-zastra AdinA pravezanA abhAve tene koi bAdhA paNa nathI thatI. tathA AtmA, amUrta dravya, akRta (nahIM karelo, ane ghaDAdinA ThIkarAMnI jema) vikAra rahita ane vinAzanA kAraNo rahita jaNAto hovAthI AkAzanI jema jIvano TukaDe TukaDA thaI vinAza nathI thato. 2465 thI 2467. jIvano khaMDazaH nAza mAnavAmAM aneka doSo thAya che : nAse ya savvanAso jIvanAse ya jinnmyccaao| tatto ya aNimukkho dikkhAvephalladosA ya // 2468 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) jIvano khaMDazaH nAza mAnavAmAM doSo. 3i13 aha khaMdho iva saMghAyabheyadhammA sa to vi sabvesi / avaropparasaMkarao suhAiguNasaMkaro patto // 2469 // aha avimukko'vi tao nojIvo to paippaesaM te / jIvammi asaMkhejjA no jIvA natthi jIvo te // 2470 // evamajIvAvi paippaesabheeNa noajIvatti / natthi ajIvA keI kayare te tinni rAsitti ? // 2471 // jo jIvanA pradezano nAza mAnavAmAM Ave, to sarvathA teno nAza prApta thAya ane e pramANe jIvano nAza mAnavAthI jinamatano tyAga thAya che, ethI mokSano abhAva, dIkSAnI niSphaLatA vagere doSo prApta thaze. tathA skaMdhanI jema jIvane saMghAtabheda dharmavALo mAnavAmAM Ave, to paNa sarva jIvone paraspara sAMkaryathI sukhAdi guNanI sAMkaryatA prApta thaze ane jo avicchinna jIvanA dezane paNa nojIva kahevAmAM Ave. to dareka pradeze nojIva thavAthI jIvamAM asaMkhyAtA no thaze ane jIvano sarvathA abhAva prApta thaze eja pramANe dareka pradezanA bhede sarva ajIvo noajIvo thaze ane ajIvano sarvathA abhAva thaze, jIva tathA ajIvano sarvathA abhAva thaze, eTale tuM je traNa rAzi kahe che, te kyAMthI thaze ? 2468 thI 2471. rohagupta ! vaLI jo zastranA chedAdivaDe jIvapradezano nAza mAnavAmAM Ave, to anukrame koI vakhata jIvano paNa sarvathA nAza thAya; kAraNa ke jeno eka aMza nAza pAme che, te ghaTAdinI jema anukrame sarvathA nAza pAme che, e pramANe mAnavAthI jIvano sarvathA nAza mAnavo paDe, tethI e mAnyatA sarvathA ayogya che kemake vidyamAna jIvano sarvathA vinAza ane avidyamAna jIvano sarvathA utpAda evI mAnyatAno jinamatamAM sarvatra niSedha che. A saMbaMdhamAM kahyuM che "navA ja bhaMte ! kiM vaDhaMti, hAyaMti, avaTThiyA ? goyamA ! no vaDhaMti, no hAyaMti, avaTThiyA." eTale he bhagavaMta ! jIvo vadhe che, ghaTe che ke jeTalA che teTalA ja avasthita rahe che ? A praznanA uttaramAM bhagavaMta pharamAve che ke - he gautama ! jIvo vadhatA nathI, ane ghaTatA paNa nathI, paraMtu jeTalA che, teTalA ja avasthita rahe che. A pramANe jinezvaranuM kathana che, tethI jo jIvano sarvathA nAza mAnavAmAM Ave, to jinamatano tyAga karyo gaNAya. vaLI jIvano sarvathA nAza mAnavAthI mokSano ja abhAva thAya. kemake mokSa pAmanAra jIvano ja abhAva hoya, to pachI mokSa kono thAya ? temaja mokSanA abhAve dIkSA vagere sarva kaSTAnuSThAna nirarthaka thAya ane anukrame sarva jIvono vinAza thavAthI AkhA saMsAranI zUnyatA thAya, tathA jItano sarvathA nAza thaethI karelA zubhAzubha karmo paNa phaLa ApyA sivAya nAza pAmavAthI kRtanAza doSa prApta thAya; mATe jIvano khaMDazaH nAza mAnavo e sarvathA ayogya che. rohagupta - garolI vagerenA zarIrathI jAdA paDelA pucchAdikhaMDano vibhAgano pratyakSathI nAza jaNAya che, to pachI tame teno niSedha kema karo cho ? AcArya - je chuTo paDelo vibhAga nAza pAmato jaNAya che, te vibhAga to audArika zarIrano che, paNa jIvano nathI, kemake jIva to amUrta hovAthI koI paNa rIte teno vibhAga thai zake nahi. 40
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314] cheDAyela avayavImAM jIvanI siddhi. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 rohagupta - jIva pugalaskaMdhanI jema avayavavALo hovAthI, tene saMghAtabheda dharmavALo mAnavAmAM Ave to zuM doSa che? jema koI pudgalaskaMdhamAM anyayugalaskaMdhano khaMDa-aMza AvIne maLe che ane temAMno koika khaMDa chUTo paDIne anyatra paNa jAya che, tevI rIte eka jIvamAM bIjA jIvano aMza AvIne maLe, ane teno koI aMza chUTo paDI jAya, e pramANe saMghAtabhedadharmavALo jIva mAnavAthI tenA aMzano nAza thavA chatAM paNa anya aMzano saMghAta-saMbaMdha thavAthI teno sarvathA nAza nahi thAya. AcArya - ema mAnavAthI vizvamAM rahelA sarva jIvone paraspara sukhAdi guNanI saMkaratA thAya kAraNa ke jyAre eka jIvano zubhAzubha karmayukta aMza anya jIvanI sAthe saMbaMdha pAme, tyAre teno sukhAdiguNa anyane prApta thAya ane anya jIvano aMza tenI sAthe saMbaMdha pAme, tyAre te anyanA sukhAdi tene prApta thAya. A pramANe sarva jIvone paraspara sukhAdinuM sAMkarya thAya, tethI ekane karelA karmano nAza ane bIjAne nahi karelA karmanuM Agamana thAya, eTale jIvane saMghAtabhedadharmavALo mAnavo e sarvathA ayogya che. rohagukha :- astu uparokta doSathI jIvathI bhinna jIvadezane no jIva na mAno, parantu jema dharmAstikAyAdithI abhinna evo teno deza, nodhamastikAyAdi kahevAya che; tema jIvathI abhinna evA jIvadezane nojIva kahIe to zo doSa che ? AcArya - ema mAnavAthI AtmAne dareka pradezane nojIva mAnavA paDaze, ane ethI eka ja AtmAmAM asaMkhyAtA no jIva thaze ane jIvano sarvathA abhAva thaze. A ja pramANe ajIvamAM paNa thaze, dharmAstikAyAdi, kayaNuka aMdha ane ghaTAdi ajIvomAM dareka pradeze ajIvano eka deza hovAthI te sarvane ajIva kahevA paDaze, temaja paramANuo paNa pudgalAstikAyarUpa ajIvanA deza hovAthI te paNa noajIva kahevAze, AthI sarvatra ajIvanA abhAve noajIva ja prApta thaze, ema thavAthI rAjasabhAmAM je te traNa rAzi kahyA che, tenI siddhi na thatAM, nojIva ane noAjIva evA be rAzinI ja siddhi thaze. A pramANe aneka doSo AvavAthI jIvano cheda thato nathI ane nojIvanI siddhi paNa thatI nathI. 2468 thI 2471. have pucchAdi avayavothI jIvapradeza cheDAyA chatAM paNa te jIva che, nojIva nathI. ema jaNAve che : chinno va hou jIvo kaha so tallakhaNo'vi nojIvo ? / aha evamajIvassavi deso to noajIvotti // 2472 // . evaMpi rAsIo te na tinni cattAri saMpasajjaMti / jIvA tahA ajIvA nojIvA noajIvA ya // 2473 // aha te ajIvadeso ajIvasAmaNNajAiliGgo tti / bhinno'vi ajIvo cciya na jIvadesovi kiM jIvo ? // 2474 / /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara samabhirUDhanaya matavAlAne uttara. [315 chinnagihakoliyA'vi hu jIvo tallakkhaNehiM sayalo ba / / aha desotti na jIvo ajIvadesotti no'jIvo // 2475 // pucchAdi avayava chedAyA chatAM paNa temAM jIvanAM phuraNAdi lakSaNa che tethI te jIva che, nojIva nathI. te chatAM tuM AgrahathI te avayavone nojIva kaheto hoya to e ja pramANe ajIvanA dezane paNa noajIva tAre mAnavo joie. ane ethI tArA abhiprAye traNa rAzi nahi, paNa jIva, ajIva, no jIva ane noajIva evA cAra rAzi thaze. jo ajIvaDhaMdhathI chuTo paDelo deza, ajIvanI samAna jAti ane liMgavALo che, tethI te ajIva ja che, (noajIva nathI, ema kaheto ho) to jIvanA dezane paNa jIva kema nathI mAnato? kAraNa ke garolInA chUMdAyelA pucchAdi avayavarUpa dezamAM paNa lakSaNo jIvanA jevA ja che. e avayava eka deza hovAthI jIva nathI, ema kaheto ho, to ghaTAdi ajIvano eka deza paNa ajIva nahi kahevAya. 2472 thI 2475. vivecana :- AcArya - rohaguNa ! garolI AdinA pucchAdi avayava chedAyA chatAM paNa te jIva ja che no jIva nathI; kAraNa ke saMpUrNa garolI vagere jIvane phuraNAdi lakSaNo vaDe jIva kahevAya che, te phuraNAdi lakSaNo chedAyela avayavamAM paNa hoya che, tethI tene paNa jIva ja kahevo joie. no jIva kahevo e sarvathA ayogya che. rohagupta - bhale evA lakSaNo jaNAtA hoya, paNa te avayavane to no jIva kahevo e ja ucita lAge che. AcArya :- jo tane evo Agraha hoya, to pachI e ja nyAyathI ghaTAdi ajIvanA eka dezane paNa tAre noajIva mAnavo joIe. ane jo ema mAnIza to tuM je traNa rAzi kahe che te na rahetA, jIva, ajIva, nojIva, ane noajIva evA cAra rAzi thaze. rohagupta - saMpUrNa pradezAtmaka hoya tene ja jIva kahevAya che, ane A garolI AdinAM chuMdAyela avayava to eka deza hovAthI tene jIva na kahevAya, paNa nojIva ja kahevAya. AcArya :- e nyAye to ghaTAdi ajIvanA eka dezane paNa ajIva na kahevo joie, kemake saMpUrNa ajIva pradezAtmaka hoya, tene ja ajIva kahevAya tadanusAre ajIvano eka deza noajavA kahevAya, paNa ajIva na kahevAya. ane ema thavAthI punaH upara kahela cAra rAzi ja thAya, paNa traNa rAzi na thAya. 2472 thI 2475. have "samabhiruDhanaya jIva pradezane nojIva mAne che" e praznano khulAso kare che : nojIvaMti na jIvAdaNNaM desamiha samabhirUDho'vi / icchai bei samAsaM jeNa samANAhigaraNaM so // 2476 // jIve ya se paese jIvapaese sa eva nojiivo| icchai na ya jIvadalaM tumaM va gihakoliyApucchaM // 2477 // na ya rAsibheyamicchai tumaM va nojIvamicchamANo'vi / anno'vi nao necchai jIvAjIvAhiyaM kiMpi // 2478 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316] rAjasabhAmAM rohaguptanI sAthe guruno vAda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 icchau va samabhirUDho desaM nojIvameganaiyaM t / micchattaM sammattaM savanayamayovaroheNaM // 2479 / / taM jai sabanayamayaM jiNamayamicchasi pavajja do rAsI / payavippaDivattIe'vi micchattaM kiM nu rAsIsu ? // 2480 // ("vIve che paNe ya pAse nonI" A anuyogadvArokta AlAvAthI) samabhirUDhanaya paNa jIvathI bhinna jIvadezane nojIva mAne che, ema nahi paraMtu (pUrvokta A AlAvAthI) te samAnAdhikaraNa samAsa kahe che. eTale zyAma kamaLanI jema jIvapradezapada vizeSaNa ane vizeSyanA abhede che. ane te jIvathI judo nahIM te ja jIvapradeza te no jIva. ema mAne che, paNa tuM kahe che tema chuTA paDelA garolInA puMchaDAnI jema jIvathI bhinna jIvapradezane no jIva nathI icchato; vaLI te nojIva mAnavA chatAM paNa tArI jema be sivAya trIjI rAzi nathI icchato, e sivAya bIjA naigamAdi no paNa jIva ane ajIva sivAya bIjuM kaMi adhika nathI mAnatA. athavA astu, samabhirUDhanaya jIvanA dezane no jIva tarIke bhale mAne, paraMtu te mAnyatA eka ja nayanI hovAthI mithyAtva che, paNa je sarvanayAtmaka vacana hoya te ja samyakatva che. tethI jo tuM te sarvanayAtmaka jinamatane Icchato ho, to jIva ane ajIva evA be rAzi aMgIkAra kara, kema ke (jinamatavirUddha) eka padanI paNa vipratipatti karavI te mithyAtva che, to pachI rAzimAM vipratipatti hoya to emAM mithyAtva thAya, emAM zuM navAI ? kaheluM che ke sUtranA eka padano eka akSara paNa na rUcato hoya ane zeSa AkhuM pada rUcatuM hoya to te paNa mithyAtva jANavuM. 2476 thI 2480. ityAdi yuktio vaDe samajAvyA chatAM rohagupta na samajyo, eTale gurUe teno parAbhava karavAne rAjasabhAmAM vAra zarU karyo. ane tene jItyo e vAta jaNAve che. evaMpi bhaNNamANo na pavajjai so jao tao guruNA / ciMtiMyamayaM paNaTTho nAsihaI mA bahuM logaM // 2481 / / to NaM rAyasabhAe niggiNhAmi bahulogapaccakkhaM / bahujaNanAo'vasio hohI aggejjhapakkhotti // 2482 // to balasirinivapurao vAyaM nAovaNIyamaggANaM / kuNamANANamaIyA sIsA''yariyANa chammAsA // 2483 // ekko'vi nAvasijjai jAhe to bhaNai naravaI nAhaM / satto souM sIyaMti rajjakajjANi me bhagavaM ? // 2484 / / guruNA'bhihio bhavao suNAvaNathamiyamettiyaM bhaNiyaM / jai si na satto soUM to niggiNhAmi NaM kallaM // 2485 / / bIyadiNe bei gurU nariMda ! jaM meiNI e sanbhUyaM / taM kuttiyAvaNe sabamatthiM sabappatIyamiyaM // 2486 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] rAjasabhAmAM rohaguNanI sAthe guruno vAda. [317 taM kuttiyAvaNasuro nojIvaM dei jai na so natthi / aha bhaNai natthi to natthi kiMva heuppabaMdheNaM / / 2487 // taM maggijjau mulleNa sabavatthUNi kiMttha kAleNa / iya houtti pavaNNe nariMda-paivAi-parisAhiM // 2488 // (349) sirigutteNaM chalugo chammAsa vikaDDiUNa vAe jio / AharaNa kuttiAvaNa coyAlasaeNa pucchANaM // 2489 // mU. bhA. 139 e pramANe aneka yuktiothI gurUe kahyA chatAM, rohaguNe temanuM kathana aMgIkAra na karyuM, tethI gurUe vicAryuM ke A samyagu mArgathI patana pAmyo che, te ghaNA lokone mArgapatita na kare, te mATe rAjasabhAmAM ghaNA lokonI samakSa (vAda karIne) teno nigraha karuM. kemake ethI "A parAjaya pAmyo che" ema ghaNA loko jANe, to tenuM vacana koI mAnya na kare. ema vicArIne te balazrI rAjAnI AgaLa nyAyopanIta mArganuM sthApana karatA ziSya ane gurUne vAda karatAM cha mAsa vyatIta thayA to paNa bemAMthI ekeya parAjaya na pAmyA tyAre rAjAe kahyuM he bhagavan! mArAM rAjakAryomAM vidana paDe che, tethI have huM A vAda sAMbhaLavAne samartha nathI. AthI gurUe kahyuM, tamane zravaNa karAvavAne mATe ja atyArasudhI vAda karyo, paNa jo have te sAMbhaLavAne tame samartha nathI, to AvatI kAle ja teno parAbhava karIza. te pachI bIje divase gurUe kahyuM, rAjanuM! tribhuvanamAM je koI vidyamAna vastu che, te sarva kutrikApaNamAM hoya che, e vAta sarvane pratIta che, tethI kutrikApaNamAM nojIvanI yAcanA karatAM teno adhiSThAyaka deva no jIvane Ape to te nathI ema nahi, paNa te nathI ema kahe to te nojIva navI' ema siddha thAya; to pachI AvA hetu udAharaNathI kALakSepa karavAnuM zuM prayojana che? mATe tyAM jaIne mUlyavaDe sarva vastuo mAMgo, ahIM nirarthaka kALavyaya zA mATe karavo? astu ema thAo. e kathana rAjAe prativAdIe ane sabhyoe kabUla karyuM. te pachI kutrikApaNamAM eka so cummAlIsa praznonA udAharaNothI zrIgupta AcArye rohagupta sAthe cha mAsa paryanta vivAda karIne tene vAdamAM jItyo. 2481 thI 2489 kutrikApaNanI vyAkhyA A pramANe che. ku eTale pRthvI, trika eTale traNa, ane ApaNa eTale hATa-dukAna. arthAt svarga-mRtyu ane pAtALagata sarva vidyamAna vastuo jyAM vecAtI maLe, tene kutrikApaNa kahevAya athavA kutrijApaNa evuM bIjuM nAma paNa enuM che, tyAM evo artha thAya che ke tribhuvananA dhAtu jIva ane mULa e traNathI utpanna thayela vastu jyAM vecAtI maLe, te kutrijApaNa kahevAya AvA kutrikApaNa athavA kutrijApaNa ujjayinI-bharUca vagere keTalAka pratiniyata nagaromAM ja hatA, ema AgamamAM kahyuM che. e kutrikApaNamAM koIka vaNikane maMtrArAdhanathI vaza thayelA vyattaradeva tribhuvanagata sarva vastuo lAvIne pUrI pADato, tethI grAhakane je kaI joie te sarva tyAMthI maLatuM ane te vecela vastunuM mUlya te vaNika leto. bIjA AcAryo ema kahe che ke evA kutrikApaNa vaNika vinA kevaLa devAdhiSThita-devonI mAlIkInI hoya che ane tethI temAMthI vecelI vastunuM mUlya paNa e devo ja grahaNa kare che.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318] ekaso cummAlIsa praznonAM udAharaNo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 evA kutrikApaNamAM vAdI-prativAdI-rAjA ane sabhyo gayA, tyAM jaine ekaso cummAlIsa udAharaNonA praznothI judI judI vastuo mAgI, temAM jIva ane ajIvathI vyatirikta no jIva mAgatA te na maLyo, tethI rohagupta parAjaya pAmyo. have uparokta ekaso cummAlIsa praznanA udAharaNo kahe che : mU-tra-jJAna-nina-naha-ni-phisa-DaDayA ma ya ratrI bhaNNaMti naveyAiM sattarasa guNA ime aNNe // 2490 // va-rasa jaMgha-chAsa saMdhyA parimAmada-putta 2 saMjoga-vibhAga-parA-'parattabuddhI suhaM dukkhaM // 2491 / / icchA dosa-payattA etto kammaM tayaM ca paMcavihaM / uknevaNa-vaknevaNa-pasAraNA''kuMcaNaM gamaNaM // 2492 // sattA sAmaNNaMpiya sAmaNNavisesayA viseso ya / samavAo ya payatthA cha, gacchattIsappabheyA ya // 2493 // pagaIe agAreNa ya nogArobhayanisehao sabve / guNiA coyAlasayaM pucchANaM pucchio devo / / 2494 // pRthvI-jaLa-agni-vAyu-AkAza-kALa-dizA-AtmA ane mana e nava dravyo kahevAya che : e sivAya bIjA sattara guNo che, te A pramANe rUpa-gaMdha-sparza-saMkhyA-parimANa-pRthakatva-saMyogavibhAga-paratva-aparatva-buddhi-sukha-duHkha-icchA-dveSa ane prayatna. tathA karma pAMca prakAre che, ullepaNa-apakSepaNa prasAraNa-AkuMcana ane gamana sAmAnya-sattA, sAmAnya-vizeSa ane vizeSa e trividha sAmAnya vizeSa, ane samavAya e cha (mULa) padArthanA uttarabheda chatrIsa, e sarvane prakRtithI, akArathI, nokArathI ane ubhaya niSedhathI guNatAM ekaso cummAlIsa prazna thAya, e praznothI (kutrikApaNanA) devane pUchyuM. 2490 thI 2494. vivecana :- patthara-mATI vagere pRthvI, varasAda vagerenuM pANI te apu agni-vidyuta vagere teja, vAyu AkAza te sarvano AdhAra, samayAdisvarUpa kALa, pUrvAdi dizA, AtmA ane mana, e nava dravyo. zveta-raktAdi varNa te rUpa, madhurAdi rasa, surabhi Adi gaMdha, komaLAdi sparza, be traNa vagere saMkhyA, goLa, corasa vagere parimANa, judA pADavAmAM hetubhUta te pRthakatva, ekaThA karavAmAM hetu te saMyoga, cIravuM vagere vibhAga, paratva-aparatva, buddhi, sukha, duHkha, icchA, dveSa ane prayatna, e sattara guNa ulleSaNa eTale UMce pheMkavuM, avakSepaNa eTale nIce phekavuM, AkuMcana eTale saMkocavuM, prasAraNa eTale phelAvavuM, gamana eTale gatimAna thavuM, e pAMca karma sattA-sAmAnya, sAmAnya-vizeSa ane vizeSa e traNa prakAranuM sAmAnya; temAM dravya, guNa ane karma e traNamAM sabuddhino hetu te sattA. dravyatva-guNatva vagere sAmAnya ane pRthivItva-latva vagere kRSNatva vagere avAnAra sAmAnya te sAmAnya vizeSa. A trividha sAmAnyano artha bIjA AcAryo A
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. ekaso cummAlIsa praznonAM udAharaNo. [319 pramANe kare che. koI paNa vikalparahita te mahAsAmAnya, dravyAdi traNamAM buddhino hetu te sattA, dravyatva-guNatva vagere sAmAnya-vizeSa, AthI viparItapaNe paNa bIjAo A traNano artha kare che, koI paNa vikalpa rahita te sattA, dravyAdi traNamAM buddhino hetu te sAmAnya, ane dravyatvAdi rUpa te sAmAnya-vizeSa, vizeSa eTale anya ane guNa-guNIno saMbaMdha te samavAya. e pramANe nava dravyo, sattara guNo, pAMca karma, traNa sAmAnya, samavAya ane vizeSa e chatrIsa bheda mULa cha padArthanA thAya. e chatrIsane prakRtithI eTale mULazabdathI, akArathI, nokArathI ane akAra-nokAra-ubhayathI, ema cAra prakAre guNatAM ekaso cummAlIsa bheda thAya, e sarva bhedothI kutrikApaNanA deva pAse te te vastuo mAMgIne prazna karavA. tethI jo te vastu tribhuvanamAM haze, to te vastu deva Apaze, ane nahi hoya, to nA pADaze. ethI te vastunI vidyamAnatA ke avidyamAnatA mATe vivAda karIne kALakSepa karavAnI jarUra nahi rahe. 2490 thI 2494. e prazno kevI rIte karyA ? tenAM udAharaNa batAve che, temAM prathama prakRti, akAra ane nokAra yukta praznanAM udAharaNa Ape che. puDhavitti dei leTuM desovi samANajAi-liMgotti / puDhavitti sopuDhavIM dehI tti ya dei toyAiM // 2495 / / desapaDisehapane nopuDhavIM dei leThThadesaM so| leThuddabbAvekkho kIrai desovayAro se / / 2496 / / iharA puDhavi cciya so leThThu bva samANajAilakhaNao / leDhudalaMti va deso jar3a to leTuvi bhUdeso // 2497 // pRthvI Apo ema (prakRtithI-mULa zabdanI yAcanA karatAM, deva DheDuM Ape che, kemake teno te deza paNa samAna jAti-liMgavALo hovAthI pRthvI ja che. tathA apRthvI Apaze, ema yAcanA karatAM deva (pRthvI sivAya) jaLAdi Ape che. dezapratiSedha pakSamAM nopRthvI mAgatAM te DhephAno eka deza Ape che, kemake DhephArUpa dravyanI apekSAe te vibhAgamAM dezano upacAra karAya che; anyathA paramArthathI to te DhephAno vibhAga DhephAnI jema samAnajAti-liMgavALo hovAthI pRthvI ja che. DhephAno vibhAga deza hovAthI pRthvI na kahevAya, ema jo kahevAmAM Ave to DhekuM paNa pRthvIno deza hovAthI pRthvI na kahevAya. 2495 thI 2497. vivecana - saghaLAe kutrikApaNamAM jaine prakRtithI eTale kevaLa mULa zabdathI "pRthvI" Apo ema yAcanA karIne prazna karyo, eTale tenA adhiSThAyaka deve DhekuM ApyuM, pRthvItva ane strIliMga, e ubhaya jAti ane liMgathI DhekuM pRthvInI samAna hovAthI DhekuM paNa pRthvI ja kahevAya. pachI "apRthvI Apo" ema yAcanA karI eTale deve jaLa vagere ApyuM. kemake apRthvI eTale je pRthvI nahi te. ethI karIne pRthvI sivAyanA sarva padArtha apRthvI ja kahevAya. te pachI "nopRthvI' mAgI eTale deve nozabdano artha dezaniSedhArthamAM samajIne pUrve samasta pRthvIpaNe upacAra karela je DhekuM teno eka deza Apyo. dezaniSedhArthamAM "nopRthvI" kahevAthI
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320] ekaso cummAlIsa praznonAM udAharaNo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pRthvIno eka deza samajAya, paraMtu DhephAno eka deza to pRthvInA dezano paNa deza che, eTale tene "nopRthvI" kema kahevAya ? evI zaMkA karavAmAM Ave, to tenA uttaramAM ema samajavuM ke temAM dezano upacAra karyo che, kAraNa ke DhephAmAM pUrvokta yuktithI saMpUrNa pRthvIdravyano Aropa karyo che. tethI DhephArUpa pRthvI dravyanI apekSAe DhephAnA dezane-vibhAgane paNa pRthvInA dezano Aropa karelo che; anyathA kharI rIte to DhephAno vibhAga paNa DhephAnI jema jAti Adi samAna lakSaNavALo hovAthI pRthvI ja che. DhephAno deza te TekAno khaMDa mAtra ja che; tethI jAti Adi lakSaNa samAna chatAM paNa te pRthvI na kahevAya ema zaMkA karavAmAM Ave to te ayogya che, kAraNa ke e nyAye to pUrve DhephAne pRthvIpaNe kahela che, te DhekuM paNa pRthvIno deza hovAthI pRthvI nahi kahevAya. 2495 thI 2497. DhephAno vibhAga paNa pRthvI che. e bAbata daSTAMtathI siddha kare che : dehI bhuvaM to bhaNie savvANeyA na yAvi sA savvA / sakkA sakke vi yANeuM kimuyAvaseseNaM ? // 2498 // jaha ghaDamANaya bhaNie na hi savvANayaNasaMbhavo kiMtu / desAivisiTuM ciya tamatthavasao samappei // 2499 // puDhavi tti tahA bhaNie tadegadese'vi pgrnnvsaao| lejhummi jAyai maI jahA tahA leDhuMdese'vi // 2500 / leThThadavvAvekkhAe taha vi taddesabhAvao tammi / uvayAro nopuDhavi puDhavi cciya jAilakhaNao // 2501 // (jo DhephAne pRthvI na kahevAya.) to "pRthvI Apo" ema kahevAthI teNe sarva-saMpUrNa pRthvI ApavI joie ane te to IndrathI paNa lAvI zakAya nahi, to pachI bIjA sAmAnya devathI to kyAMthI lavAya ? na ja lavAya. mATe jema "ghaDo lAvo" ema kahevAthI sAmAnyapaNe sarva ghaTa lAvavAno saMbhava nathI. (kemake sarvanuM prayojana nathI, paraMtu te arthavazAt deza-kALAdi viziSTa koi amuka ja ghaTa lAvIne Ape che, tevI ja rIte "pRthvI Apo" ema kahevAthI (sarva pRthvI ApavI azakya, tathA tenuM prayojana paNa nathI eTale) prayojanavazAt pRthvInA eka dezarUpa DhephAmAM pRthvIpaNAnI buddhi thAya che. tema DhephAnA dezamAM paNa "nopRthvI Apo" ema kahevAthI pRthvIpaNAnI buddhi thAya che. (A pramANe DhephAno eka deza pRthvI ja che.) to paNa DhephArUpa dravyanI apekSAe dezabhAvathI DhephAnA eka dezamAM (pUrvoktanyAye) pRthvItva jAtine lakSaNathI nopRthvIpaNAno upacAra karAya che. (tethI DhephAno eka deza "nopRthvI che.") 2498 thI ra501. ubhaya niSedhapakSanI apekSAe yAcavAnuM udAharaNa tathA prastuta arthamAM sarva yAcanArUpa praznonuM avataraNa kare che - paDisehadugaM pagaI gamei jaM teNa noapuDhavitti / bhaNie puDhavi tti gaI desanisehe'vi taddeso // 2502 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] ekaso cummAlIsa praznanAM udAharaNo. [321 uvayArAo tivihaM bhuvamabhuvaM nobhuvaM ca so dei / nicchayao bhuvamabhuvaM taha sAvayavAiM sabbAI // 2503 // jIvamajIvaM dAuM nojIvaM jAio puNarajIvaM / dei carimammi jIvaM na u nojIvaM sa jIvadalaM // 2504 // be niSedha mULa arthane jaNAve che, tethI karIne "nopRthvI Apo" ema kahevAthI teno zabda sarva niSedhArthaka mAnIne) deva pRthvI Ape che. tathA (nazabda deza niSedhArthimAM mAnIne) apRthvIno eka deza Ape che. (e pramANe) sarva sAvayavavALI vastuo (vyavahAra) pRthvI-apRthvI ane nopRthvI e traNa prakAre upacArathI deva Ape che. tathA (nizcayathI to) pRthvI ane apRthvI ema be prakAre ja Ape che. 250ra thI ra504. vivecana :- nokAra tathA akArarUpa be niSedhathI prakRti arthanuM pratipAdana thAya che. tethI karIne "noapRthvI" Apo ema kahevAthI nozabdane sarva niSedhArthamAM mAnIne deva pRthvI-DhekuM Ape che. tathA nozabdane dezaniSedhArthamAM mAnIne jaLAdirUpa apRthvIno eka deza Ape che. A pramANe yAcanA karavAthI kRtrikApaNano deva upacArathI vastu traNa prakAre Ape che. pRthvInI yAcanA karatA upacArathI DhekuM Ape che. apRthvI mAgatA pANI Adi Ape che ane nopRthvI mAgatAM pRthvIno eka deza Ape che. noapRthvInI yAcanAno prazna pahelA ane bIjA prakAramAM antabhUta thAya che, eTale cothI vastu maLatI nathI. A pramANe traNa prakAre vastunI yAcanA vyavahAranayanI apekSAe ghaTe che, kemake e naya deza tathA dezIno vyavahAra mAne che. nizcayanaya e pramANe nathI mAnato. e nayanI apekSAe to pRthvI ane apRthvI e be prakAre ja vastu mAgI zakAya. nopRthvIrUpa trIjo prakAra to deza-dezanA vyavahAramAM ja ghaTI zake. tevA vyavahArane nizcayanaya mAnato nathI. e ja pramANe pRthvI sivAya bIjI jaLAdi vastuonI yAcanA karatAM paNa kutrikApaNano deva vyavahArathI traNa prakAre ja vastu Ape che. kAraNa ke e jaLa vagere sarva vastuo avayavavALI hovAthI temAM deza-dezIno vyavahAra ghaTI zake. paraMtu nizcaya nayanA mate evo dezadezI vyavahAra mAnya nathI, tethI tenI apekSAe avayavavALI vastuonuM dAna paNa be ja prakAre thaI zake. tAtparya e che ke avayavavALI vastunuM dAna be athavA traNa prakAre thaI zake, paraMtu niravayava vastunuM dAna to be ja prakAre thaI zake. 2502 thI 2504. avayava rahita vastu be ja prakAre ApI zakAya te kahe che : to niggahio chaluo guru vi sakkAramuttamaM patto / dhiddhikkArovahao chaluo'vi sabhAhiM nicchUDho // 2505 / / (350) vAe parAjio so nibbisao kArio narideNa / ghosAviyaM ca nayare jayai jiNo vaddhamANo tti // 2506 // 41
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322] rohaguptano parAbhava. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jIva mAgavAthI jIva Ape che. ajIva mAgavAthI ajIva Ape che. nojIva mAgavAthI punaH ajIva Ape che, ane noajIva mAgavAthI jIva Ape che; paraMtu jIvanA vibhAga rUpa nojIva nathI Apato. (A pramANe be ja rAzi hovAthI) rohagupta parAbhava pAmyo, ane gurU uttama satkArane pAmyA. AthI gurue dhikkAra pAmelA rohaguptane sabhAmAMthI bahAra kADhyo. ane rAjAe teno dezanikAla karyo, tathA nagaramAM ghoSaNA karAvI ke - zrI vardhamAna jinezvara sadA jaya pAme che. 2505 thI 2506. vivecana :- pUrve kahyA mujaba sAvayavI vastunuM dAna vyavahArathI ane nizcayathI traNa prakAre ane be prakAre thaI zake; paraMtu niravayavI vastunuM dAna to baMne apekSAthI be ja prakAre thaI zake che. '"jIva Apo" ema yAcanA karI eTale deve zuka-sArIkAdi jIva ApyA. "ajIva Apo' ema yAcanA karI eTale deve mATI athavA pattharano TukaDo Apyo. "nojIva Apo" ema yAcanA karI eTale deve nozabdane sarva niSedhArthamAM mAnIne punaH pattharanA TukaDA rUpa ajIva Apyo. "noajIva Apo'" ema yAcanA karI, eTale be niSedha mULa arthane jaNAvatA hovAthI deve zukasArikAdi jIva Apyo, A pramANe cAra vikalpathI yAcanA karatAM jIva ane ajIva evA be ja padArthanI prApti thaI, paNa te sivAya gadheDAnA zIMgaDA jevA asat trIjA nojIvanI prApti na thaI. AthI rAjA ane sarva sabhAsadone khAtarI thaI ke jIva ane ajIva evA be ja rAzi che, paNa rohagupta kahe che tevo trIjo nojIva rAzi nAmano padArtha nathI. A pramANe sarvane dRDha pratIti thaI eTale rohagupta parAbhAva pAmyo, tethI gurUe tiraskAra karIne tene sabhAmAMthI bahAra kADhyo, ane gurune atizaya sanmAna prApta thayuM. rohagupta vAdamAM parAbhava pAmyo, eTale rAjAe tene nirviSaya karyo ane nagaramAM evI ghoSaNA karAvI ke zrI vardhamAnajina jayavaMtA varte che. (pachI udvega pAmelA gurUe parAjaya pAmelA rohaguptanA mastaka para baLakhAvALuM rAkhathI bhareluM cappaNIyuM phoDyuM.) 2505-2506. rohaguptano parAbhava ane tenuM bIjuM nAma SaDUluka kahevAnuM kAraNa : teNAbhinivesAo samavigappiyapayatthamAdAya / vaisesiyaM paNIyaM phAIkayamaNNamaNNehiM // 2507 // nAmeNa rohagutto gutteNa lappae sa colUo / davyAichappayatthovaesaNAo chalUutti || 2508 | AthI abhinivezita thayelA rohagupte potAnI buddhithI kalpelA (dravya-guNa-karma Adi) cha padArtho pratipAdana karanAruM vaizeSika darzana racyuM, te darzanane tenA bIjA ziSyoe vistRta karIne ATalA kALa paryaMta prasiddha rAkhyuM. A rohagupta nihnava ulUkagotrano hato; te dravya-guNa-karmasAmAnya-vizeSa ane samavAya e cha padArthanI prarUpaNA karato hato, tethI enuM bIjuM nAma SaDulaka paNa kahevAtuM. 2507 thI 2508. ahIM rohagupta nAmanA chaThThA nihnavano vAda samApta thayo.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] goSThAmAhila nAmano sAtamo nihnava have goSThAmAhIla nAmanA sAtamA nihnavanI vipratipatti kahe che. (351) paMca sayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / to abaddhiyadiTThI dasauranayare samuppannA || 2509 / / (352) dasauranagarucchudhare ajjarakkhiya pUsamittatiyagaM ca / goTThAmAhila navama - mesu pucchA ya viMjhassa / / 2510 / / soUNa kAladhammaM guruNo gacchammi pUsamittaM ca / dai guruNA kila goTThAmAhilo macchariyabhAvo / / 2511 / / bhagavaMta zrI mahAvIradeva mokSe gayA pachI pAMcasone corAzI varSe dazapuranagaramAM abuddhikadRSTi utpanna thaI. dazapuranagaramAM IkSugRhanI aMdara AcArya zrI AryarakSitasUri rahetA hatA, temane dhRtapuSpamitra-vastrapuSpamitra-ane durbalikApuSpamitra e nAmanA traNa ziSyo thayA. goSThAmAhila nAmanA cothA ziSyane AThamA tathA navamA pUrvamAM karma ane pratyAkhyAna saMbaMdhI vipratipatti thaI. te mATe te vindhyanI sAthe praznottara karavA lAgyo. e A vAtano krama che. guruno kALadharma sAMbhaLIne tathA gurue gacchamAM puSpamitrane padapratiSThita karyA, ema jANIne goSThAmAhIla matsarabhAvavALo thayo. 2509 thI 2511. vivecana :- A nihnava-darzananI utpatti AcArya zrI AryarakSitAcAryanA kathAnakathI sArI rIte jANI zakAya ema che. e kathA Avazyaka sUtramAM vistArathI che, paNa ahIM teno adhikAra hovAthI saMkSepathI kahevAmAM Ave che. [323 dazapura nagaramAM somadeva nAme brAhmaNa hato, tene rUdrasomA nAnanI bhAryA hatI, te jinavacanamAM anurAgavALI tathA parama zrAvikA hatI. somadevane tenAthI rakSita nAmano putra thayo, te caudavadyAmAM pAraMgata hato. teNe potAnI mAtAnI preraNAthI tosalIputra nAmanA AcArya pAse dIkSA aMgIkAra karI. guru pAse rahIne saMpUrNa agIyAra aMga ane bAramA aMga dRSTivAdamAMthI paNa guru pAse jeTaluM hatuM teTaluM grahaNa karyuM. te sivAya nava pUrva ane covIsa vika, eTaluM zruta AryazrI vajasvAmi pAsethI grahaNa karyuM. te pachI phalgurakSita nAme potAno bhAI mAtAnI AjJAthI potAne bolAvavA Avyo hato, temane pratibodha karI dIkSA ApI. pachI banne bhAIo mAtapitA pAse AvyA, tyAM uttama dezanA dvArA potAnA mAtA-pitA tathA mAmA goSThAmAhila vagere sarva svajanavargane kalyANakAriNI dIkSA aMgIkAra karAvI e pramANe judA judA aneka bhavyAtmAone dIkSA ApavAthI AryarakSitasUrinA sAdhuono gaccha bahu moTo thayo. emAM durbalikApuSpamitra, dhRtapuSpamitra ane vastrapuSpamitra evA nAmanA traNa puSpamitra thayA. emAMnA durbalikApuSpamitra nava pUrva bhaNyA hatA. vaLI A gacchamAM cAra mukhya sAdhuo hatA. durbalikApuSpamitra, vindhya, phalgurakSita, ane goSThAmAhila. A cAramAMthI durkhilakApuSpamitrane AcAryazrIe vindhya nAmanA ziSyane vAcanA ApavA mATe AjJA karI, tadanusAre vAcanA ApatAM navamA pUrvanI aMdara skhalanA thavA lAgI. AthI AcArya mahArAje vicAryuM ke AvA buddhizALIne
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324] AryaratisUrinuM kathAnaka. [ vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 paNa A pramANe jo strArthanI vismRti thAya, to pachI bIjAone paNa sUtro yAda rAkhavA muzkela thaze. ema vicArIne pUrve kahyA mujaba judAjudA anuyoganI vyavasthA karI ane nayone prAyaH gupta rAkhyA, eTale nayanI vyAkhyAno vibhAga baMdha karyo. anyadA AryarakSitasUri ma. vihAra karatA anukrame mathurA nagarImAM AvIne bhUtaguphAmAM vyattaranA gRhanI aMdara rahyA e daramyAna mahAvideha kSetramAM sImaMdharasvAmi pAse nigodanuM svarUpa sAMbhaLIne vismaya thayelA Indra bhagavaMtane pUchayuM he prabho ! sUkSmanigodanuM svarUpa ApazrIe pharamAvyuM tevuM ja svarUpa prarUpanArA koI vyakti vartamAna samaye bharata kSetramAM che? bhagavane uttaramAM kahyuM ke devendra ! e ja pramANe jANIne prarUpanArA vartamAnakALamAM AryarakSitasUri vidyamAna che. e sAMbhaLIne vismaya-kautuka ane bhaktithI pUrNa cittavALA Indra vRddha brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karIne, jyAre bIjA sarva sAdhuo bhikSA mATe gayA, tyAre AryarakSitasUri pAse AvIne pUchayuM he bhagavan! mane mahAnuM vyAdhi thayo che, tethI have anazana karavAnI IcchA rAkhuM chuM, to kRpA karIne jaNAvazo ke mAruM AyuSya keTaluM avazeSa che? AthI yavikomAM AyuzreNimAM upayoga ApIne AcAryazrIe jANyuM ke A manuSya nathI, koI vyaMtarAdideva paNa nathI, paraMtu be sAgaropamanI AyusthitivALo saudharmAdhipati Indra che; te pachI AcAryazrIe vRddhAvasthAthI nIce paDatI tenI bhrakuTI uMcI karIne kahyuM ke are ! tame to Indra cho. AthI prasanna thayelA Indra sImaMdharasvAmI pAse banelI sarva hakIkata jaNAvI ane nigodanA jIvonuM svarUpa pUchyuM eTale AcAryazrIe paNa vistArathI nigodanuM yathArtha svarUpa kahyuM. tethI atiprasanna thayelA Indra namaskAra karIne kahyuM he prabho ! Ape kahyuM tevuM ja svarUpa zrI sImaMdharasvAmie kahyuM hatuM have huM jAuM chuM. AcAryazrIe kahyuM-devendra ! sAdhuo Ave tyAM sudhI thoDIvAra ubhA raho, kAraNa ke teo tamane joine tathA "IndranuM Agamana AvA kALamAM paNa thAya che." ema jANIne sthiratA pAmaze, indra kahyuM-bhagavaMta ! astu ema karIza, paraMtu mArUM svAbhAvika svarUpa joine hinasattvavALA teo niyANuM karaze to ? sUrie kahyuM tamArUM te kahevuM satya che, tethI tame jAte ahIM na rahetAM tamArA AgamananuM koI cinha karI jAo. AthI iMndra te upAzrayanuM bAraNuM je dizAmAM hatuM, tyAMthI pheravIne bIjI dizA tarapha karyuM ane pachI potAnA sthAnake gayA. indranA gayA bAda gocarIthI pAchA pharelA sAdhuo upAzrayanuM bAraNuM anya dizAmAM joine vismaya pAmyA, te saMbaMdhI gurUzrIne pUchatAM gurUe sarva vyatikara teone kahI saMbhaLAvyo. te pachI tyAMthI nIkaLIne keTalAka divasa vihAra karI parivAra sahita AcAryazrI dazapuranagaramAM pAchA AvyA. AcAryazrInAM gayA bAda mathurAnagarImAM "mAtA-pitAdi paNa nathI" ityAdi prarUpaNA karanAra mahAnAstika utpanna thayo, te vakhate tyAM teno koI prativAdI na hato, ethI tyAMnA zrIsaMghe te vakhatanA yugapradhAna zrI AryarakSitasUri pAse keTalAka sAdhu-samudAyane te banAva jaNAvavAne mokalyo. sAdhuoe dazapuranagaramAM AvIne AcAryazrIne sarva hakIkata jaNAvI, eTale
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] goSThAmAhila nAmano sAtamo nihava. [325 ativRddhAvasthAnA yoge pote javAne azakta hovAthI vAdalabdhivALA goSThAmAhilane mathurAnagarIe mokalyA. temaNe tyAM jaIne te nAstikavAdino parAbhava karyo, ethI zrAvakoe temane tyAM ja cAturmAsa karAvyuM. e daramyAna dazapuranagaramAM AryarakSitasUrie potAnI pATe durbalikApuSpamitrane sthApavAno nizcaya karyo, paraMtu bIjA sAdhuono vicAra potAnA saMbaMdhI evA goSThAmAhila athavA phalyurakSitane pATe sthApavAno hato. A pramANe matabheda thavAthI AcAryazrIe gacchanA sarva sAdhuone bolAvIne kahyuM ke-traNa ghaDA bharelA che, temAM eka vAlathI bharelo che, bIjo telathI bharelo che ane trIjo ghIthI bharelo che. e ghaDAo uMdhA vALavAthI vAla saghaLA nIkaLI jAya che, tela alpamAtra eMTI rahe che ane ghI ghaNuM ja vaLagI rahe cheH e ja pramANe huM durbalikApuSpamitra pAse vAlanA ghaDA jevo thayo chuM, eTale ke mArI pAse jeTaluM sUtrArthamaya zrata hatuM, te sarva teNe grahaNa karyuM che. phalyurakSita pAse huM telano ghaDA jevo thayo chuM, eTale ke sarva zruta teNe mArI pAsethI grahaNa nathI karyuM ane goSThAmAhila pAse huM ghInA ghaDA jevo thayo chuM, eTale ke ghaNuM zrata hajI tene ApyA sivAyanuM mArI pAse avazeSa che. A pramANe durbalikApuSpamitra mArA jeTalA ja zrutajJAnI hovAthI te ja tamArA AcArya thavAne yogya che. e pramANe guruzrInA AdezathI sarva sAdhuoe dubalikA-puSpamitrane AcArya tarIke kabUla rAkhyA, pachI AcAryazrIe temane potAnA pade sthApana karIne kahyuM ke jevI rIte goThAmAhila ane phalyurakSita tarapha huM vartu chuM, tevI ja rIte tame paNa vartajo, temane jarA paNa kheda pAmavAnuM kAraNa Apazo nahi. te pachI gacchane kahyuM, ke je rIte tame mArI sAthe vinayathI varyA cho, tevI rIte AmanI sAthe paNa varto vaLI mAre mATe tame kAMi karyuM haze ke nahi te vakhate huM roSa nahoto karato, paraMtu A sUri tema karaze nahi, mATe tame temano vinaya bahu sArI rIte karajo. ItyAdi banne pakSane zikhAmaNa ApIne AcAryazrI "bhakta-pratyAkhyAna" karIne kALadharma pAmI devaloka gayA. A bAju goSThAmAhile sAMbhaLyuM ke "guruzrI paraloka gayA." tethI te cAturmAsa vityA pachI mathurAnagarIthI dazapuranagare AvyA ane pUchatAM loko pAsethI jANyuM ke gurue potAnA pada upara durbalikApuSpamitrane sthApana karyo che, AthI roSa pAmIne goSThAmAhila bIjI vasatimAM utaryA, pachI te durbalikApuSpamitranA upAzraye te sarvane maLavA gayA eTale bIjA sAdhuoe ubhA thaIne mAnapUrvaka kahyuM ke tame judA zA mATe rahyA ? ahIM sarvanI bhegA ja raho to zI harakata che ? goSThAmAhile teonuM mAnyuM nahi ane judA ja rahyA, te vakhate durbalikApuSpamitra bIjA sAdhuone AThamAM pratyAkhyAnapUrvanuM vyAkhyAna ApatA hatA; goSThAmAhila te vyAkhyAna abhimAnathI sAMbhaLatA nahi, paraMtu vyAkhyAna-mAMDalImAM besIne lakSapUrvaka zravaNa karatA viMdhyanAmanA muni pAsethI sarva sAMbhaLatA. keTalAka divasa ema cAlyA pachI eka divase AThamAM karmapravAdapUrva ane navamAM pratyAkhyAnapUrvamAM karma tathA pratyAkhyAnanA vicAramAM goSThAmAhilane vipratipatti thaI ane te abhinivezathI te nidbhava thayo. 2509 thI 2511.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ goSThAmAhilanuM viMdhyamuni pAse zravaNa. matsarano adhyavasAya nIce mujaba karyo : 326] [vizeSAvazyaka bhASya bhAga, 2 vasu vasahIe Tio chinnesaNaparo ya sa kayAe / viMjharasa suNai pAse'NubhAsamANassa vakkhANaM / / 2512 / / kammappavAyavve baMddha puThThe nikAiyaM kammaM / jIvasehiM samaM sUIkalAvovamANAo / / 2513 // uvvaTTaNamukkero saMthobho khavaNamaNubhavo vAvi / aNikAiyamma kamme nikAie pAyamaNubhavaNaM // 2514 // so uM bhaNai sadosaM vakkhANamiNaM ti pAvar3a jao bhe / mokkhAbhAvo jIvappaesakammAvibhAgAo / / 2515 / / chidra jovAmAM tatpara evo goSThAmAhila judA upAzrayamAM AvIne rahyo, ane sAMbhaLIne vyAkhyA karatA vindhyanI pAse te vyAkhyana sAMbhaLavA lAgyo. soyanA samUhanA udAharaNanI jema baddha-spaSTa ane nikAcita karma jIvanA pradezanI sAthe ja hoya che, anikAcita karmamAM uddhartanA apavartanA-saMkrama-kSapaNA ane vipAkAnubhava thAya che, ane nikAcitakarmamAM to prAyaH vipAkAnubhava ja thAya che. ityAdi karmapravAdapUrvanuM vyAkhyAna sAMbhaLIne goSThAmAhile kahyuM ke evyAkhyAna doSavALuM che, kemake e pramANe jIvapradeza ane karmano vibhAga na thavAthI tamAre mokSano abhAva prApta thaze. 2512 thI 2515. vivecana :- pUrve kahyA mujaba durbalikApuSpamitrane AcAryapada upara sthApita thayelA jANIne goSThAmAhila matsarabhAve temanI sAthe na rahetAM judA upAzrayamAM rahyo. te daramyAna AcArya zrIpuSpamitra sAdhu samudAyane AThamA karmapravAdapUrva ane navamA pratyAkhyAna pUrvanI vAcanA ApatA hatA. abhimAnathI aMdha thayela goSThAmAhila vAcanA levA AcArya pAse jatA nahi, paraMtu vAcanA laine AvelA bIjA vindhya nAmanA muni pAse te ja vyAkhyAna sAMbhaLatA, eka divase karmapravAda pUrvanI vAcanA sAMbhaLIne viSyamuni goSThAmAhilane te ja vAcanA kahevA lAgyA ke-kaSAyarahita iryApathahetuka je karma hoya che, te jIvapradezonI sAthe baddha mAtra hoya che, ane te sUkI bhIMta upara paDelI cUrNanI muThInI jema prathama samaye baMdhAine bIjA samaye ja bhogamAM AvI alpa kAlAntaranI sthiti pAmIne tarata ja jIvapradezathI chUTI jAya che. keTalAka karma baddha-spaSTa hoya che, baddha eTale jIvapradezanI sAthe jeno saMyoga mAtra thayo hoya te ane spaSTa eTale jIvapradezanI sAthe tadrupa thai gayela hoya te. evA baddha-spaSTakarma bhInI bhIMta para paDelI bhInI rajanI jema kaMika vadhAre kAlAntare chUTe che. vaLI keTalAka karma baddha-spaSTa-nikAcita hoya che, eTale ke upara kahela svarUpavALuM baddha-spaSTakarma gADha adhyavasAyathI bAMdhIne apavartanAdi karaNane ayogya karyuM hoya, te nikAcita kahevAya che. AvuM karma kAlAntare paNa vipAkathI anubhavyA sivAya ghaNuM karIne dUra nathI thatuM. A trividha karmano baMdha soyanA samUhanA udAharaNathI vadhAre spaSTa samajI zakAze. mAtra dorIvaDe vIMTAine ekatrita thayela soyanA samUhanI jema karma hoya che. loDhAnA paTTAthI sakhata
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. baddha-skRSTa-nikAcita karma viSe. [327 baMdhAyela soyanA samUhanI jema baddhaspaSTakarma hoya che ane agnithI tapAvI, hathoDAthI TIpIne sarvathA ekatrita karela soyanA samUhanI jema baddha-skRSTa-nikAcita karma hoya che. | nikAcita ane anikAcita karmamAM eTalo taphAvata che ke baMdhana-saMkramaNA-apavartanA-udvartanAudIraNA-upazamanA-nidhatti ane nikAcanA karmasaMbaMdhI karaNo che. emAMnA je apavartanAdi karaNo che, te anikAcita karmamAM pravarte che, eTale ke anikAcita karmanI sthitinI hAnI-vRddhi anya prakRtimAM saMkramAvIne pradezodaya vaDe teno kSaya, temaja sva-svarUpe prakRtino vipAkathI anubhava e saghaLuM thAya che, parantu nikAcita karmamAM evuM kaI paNa nathI thatuM. teno to ghaNAbhAge vipAkathI ja anubhava thAya che, utkRSTa tapanA adhyavasAyanA baLathI nikAcitakarmamAM paNa apavartanAdi karaNo thAya che. A pramANe nikAcita ane anikAcita karmamAM taphAvata che. karma saMbaMdhI ATalA vyAkhyAnamAM lIranIravatu athavA agni ane lohavat jIva-pradezanI sAthe karmano saMbaMdha che. evA tAtparyavALuM vyAkhyAna vidheyamuni pAsethI sAMbhaLIne tathAvidha azubhakarmanA udayathI abhiniveza vaDe goSThAmAhilane vipratipratti thai, tethI te kahevA lAgyo ke A vyAkhyAna doSavALuM che, kAraNa ke jIva-pradezanI sAthe karmano abhinnapaNe saMbaMdha hovAthI mokSano abhAva prApta thaze. 2512 thI 2515. jIvakarmano saMbaMdha kSIranIranI jema mAnavo yogya nathI, paNa sarpa-kaMcukanI jema mAnavo joie, te jaNAve che : na hi kammaM jIvAo avei avibhAgao paeso bba / tadaNavagamAdamukkho juttamiNaM teNa vakhANaM // 2516 / / (353) puTTho jahA abaddho kaMcuiNaM kaMcuo samannei / evaM puTThamabaddhaM jIvaM kammaM samannei // 2517 // gAthArtha:- uparokta kathanAnusAra jIva-karmano saMbaMdha agni ane lohapiMDanI joma tAdAbhya saMbaMdha hovAthI jIvanA pradezonI jema karma jIvathI(kadI paNa)judAM na thAya, jo karma jIvathI judA na thAya, to mokSa na thAya, tethI A huM kahuM chuM te vyAkhyAna karavuM yogya che. jema sparzamAtrathI ja saMyukta evo abaddhakaMcuka sarpa sAthe saMbaMdhavALo hoya che, tema sparzamAtrathI saMyukta evo abaddha karma jIvanI sAthe saMbaMdhavALuM hoya che,(ema mAnavAthI ja mokSano yoga thAya che.) 2516-2517. have navamA pratyAkhyAna-pUrvamAM je vipratipatti thaI te kahe che : soUNa bhannamANaM paccakkhANaM puNo navamapuve / so jAvajjIvavihiyaM tivihaM tiviheNa sAhUNaM // 2518 // (354) jaMpai paccakhANaM aparimANAe hoi seyaM tu / jesiM tu parimANaM taM duTuM AsaMsA hoi // 2519 / / AsaMsA jA puNNe sevissAmi tti dUsiyaM tIe / jeNa suyammi vi bhaNiyaM pariNAmA suddhisuddhaM tu // 2520 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328] jIva ane karmano sarpa-kaMcuka jevo saMbaMdha mAnavAmAM doSa. [ vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 viMjhaparipucchiyagurUvaesakahiyaMpi na paDivanno so / jAhe tAhe guruNA sayamutto pUsamitteNaM // 2521 // "(mi bhaMte ! sAmAAM sarva sAvaM go vUivadyAma")"sAdhuoe thAvajIva paryanta trividha trividha ityAdi pratyAkhyAna karavuM," ityAdi navamA pUrvagata vyAkhyAna vidhyamuni pAsethI sAMbhaLIne goSThAmAhile kahyuM ke-sarva pratyAkhyAna avadhimaryAdArahita karyuM hoya to ja kalyANakArI thAya. jeo yAvajIvitAdi maryAdAthI pratyAkhyAna kare che, te pratyAkhyAna AzaMsA doSa vaDe dUSita thAya che. pratyAkhyAna pUrNa thaye "devAMganAonA bhogAdi huM sevIza." evA pariNAmarUpa AzaMsA vaDe pratyAkhyAna dUSita thAya che. zrutamAM paNa kahyuM che ke sAdI-saM -nApA ja vizeDamAsA jevA 3pati-visANI-mAvisaNI maLe chaThThA pariNAmanI azuddhithI pratyAkhyAna paNa azuddha zuddha-dUSita thAya che.(rAgadveSanA pariNAmathI je dUSita na hoya, te ja pratyAkhyAna bhAva-vizuddha jANavuM.)A pramANe vipratipatti pAmela goSThAmAhile kahyuM. eTale vidhyamunie gurUne pUchIne teno uttara kahyo, to paNa jyAre teNe te mAnyuM nahi,tyAre AcArya puSpamitre svayaM tenI pAse AvIne kahyuM. 2518 thI 2521. jIva-karmano saMbaMdha sarpa-kaMcukavatuM mAnavAthI aneka doSo prApta thAya te jaNAve che. kiM kaMcuo bba kammaM paippaesamaha jIvapajjate / paidesaM sabbagayaM tadaMtarAlANavatthAo // 2522 // aha jIvabahiM to nANuvattae taM bhavantarAlammi / taMdaNugamAbhAvAo bajjhaMgamalo bva suvvattaM // 2523 // evaM savvavimukkho nikkAraNau bba savvasaMsAro / bhavamukkANaM ca puNo saMsaraNamao aNAsAso // 2524 // dehanto jA viyaNA kammAbhAvammi kiMnimittA sA ? / nikkAraNA vA jar3a to siddho'vi na veyaNArahio // 2525 / / jai bajjhanimittA sA tadabhAve sA na hujja to anto / diTThA ya sA subahuso bAhiM nibbeyaNarasAvi // 2526 // jai vA vibhiNNadesaMpi veyaNaM kuNai kammamevaM to / kahamaNNasarIragayaM na veyaNa kuNai aNNassa ? // 2527 // sarpakaMcukava jIva sAthe karmano saMbaMdha che,' ema mAnato hoya to karma jIvanA dareka pradeza sparzIne rahela che ke jIvanA paryane sparzIne rahela che? jo dareka pradeza sparzIne rahela hoya to jIvanA madhyagata pradezo paNa karmathI vyApta hovAne lIdhe jIvamAM karma savaMgata thaze, ane jo jIvano bAhyano bhAga tvacAne sparzIne rahela hoya, to bAhya aMganA melanI jema anugAmanA abhAve bhavantarAlamAM karma tenI sAthe nahi jAya, e spaSTa che. ema thavAthI sarvano mokSa thaze, athavA kAraNa sivAya sarvane saMsAra prApta thaze ane bhavathI mukAyelA siddhAtmAone paNa punaHsaMsaraNa thavAthI mokSamAM avizvAsa thaze. vaLI jo(jIvanI aMtargata)karma na hoya to zarIranI aMdara je vedanA thAya che te vedanA kyA nimitte thAya che?
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] jIva ane karmano sarpa-kaMcuka jevo saMbaMdha mAnavAmAM doSa. [329 te vedanA kAraNa vinA thatI hoya, to siddha paNa vedanArahita nahi rahe, ane jo te AMtaravedanA bAhya nimittathI thatI hoya to bAghanimittanA abhAve te aMtaravedanA na thavI joie, paraMtu bAhya vedanA vinAnAne paNa aMtaravedanA ghaNIvAra jaNAya che athavA jo kaMcukavatu bAhya(bhinna)dezamAM raheluM karma paNa vedanA karatuM hoya, to e pramANe anyanA zarIragata karma anyane vedanA kema na kare? 2522 thI 2527. AcArya :- "sarpakaMcukanI jema jIvanI sAthe karma sparzIne ja raheluM che, paNa kSIranIranI jema saMbaMdha nathI" ema tArI mAnyatA hoya, to huM tane e saMbaMdhamAM pUchuM chuM ke jIvanA dareka pradeze karma sparzIne kahyuM che ke jIvanA paryate tvacAne ja sparzIne rahyuM che? jo jIvanA dareka pradeza te sparzIne raheluM hoya, to jIvanI aMdara karmane AkAzanI jema sarvagata mAnavuM paDaze, kemake jIvanA dareka pradeze karma vyApta hovAthI koipaNa pradeza karma vinAno nathI, ke jethI karma asarvagata kahI zakAya. e pramANe karmanuM sarvagatapaNuM siddha thavAthI karmano saMbaMdha jIva sAthe sarpakaMcukavatu che, e dRSTAMta asaMbaddha thAya che. | dvitIya vikalpAnusAra "jema sarpanI tvacAe kaMcuka sparzIne rahela che, tema karma paNa jIvanI bahAra zarIranI tvacAne sparzIne rahela che" ema jo kaheto ho, to jIvane eka bhavathI bIjA bhave jatAM karma tenI sAthe nahIM jAya, kemake bAhya zarIranA melanI jema karma tvacAne ja sparzIne rahela mAneluM hovAthI sAthe na jAya. ema nAnuM bALaka paNa pragaTapaNe jANI zake che, e pramANe karma jIva sAthe na jAya, to karmanA abhAve sarva jIvono mokSa thavAnA yoge saMsArano abhAva thAya. karmanA abhAve paNa jo kAraNa sivAya saMsAra mAnavAmAM Ave, to je loko brahmacarya-tapa-niyamavrata Adi dharmAnuSThAno kare che, te lokone paNa saMsAra-prApti ja thAya, vaLI jo saMsAranI prApti kAraNa sivAya thatI hoya, to muktAtmAone paNa saMsAra-prApti thAya ane mokSamAM avizvAsa thAya. vaLI jo kaMcukavatu zarIranI bahAra karma hoya ane jIvanI aMdara na hoya, to zarIranI aMdara zULa-cUMka Adi je vedanA thAya che te kyA nimittathI thAya che? vedanAnA kAraNabhUta zarIranI aMdara karmanA abhAve paNa kAraNa sivAya aMtaravedanA thAya che," ema mAnavAmAM Ave, to siddhAtmAo paNa vedanArahita nahi gaNAya. kemake niSkAraNatA tyAM paNa samAna che. goSThAmAhila :- bAhya vedanAnA nimitte aMtaravedanA thAya che, eTale ke daMDaprahArAdijanya bAhyavedanA zarIranI aMdara vedanA kare che.. AcArya - jo ema hoya, to daMDaprahArAdijanya bAhyavedanAnA abhAve aMtara vedanA paNa na thavI joIe, paraMtu ema thatuM nathI; bAhya vedanAno abhAva chatAM paNa zULAdijanya aMtaravedanA ghaNIvAra jaNAya che, jo kadI daMDaprahArAdi janya bAhyavedanA hoya, to ja aMtaravedanA thAya evo niyama ja hoya to tArA kahevA mujaba thAya, paraMtu ema thatuM nathI. ethI aMtaravedanAnA kAraNabhUta karmano paNa aMdara sadbhAva che ema mAnavuM joIe, tathA karma zarIranI aMdara nathI ema mAnavuM yogya nathI. 42
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330] zarIranI aMdara ane bahAra karmonuM saMcaraNa mAnavAmAM doSo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga2 goSThAmAhila - zarIranI bahAra tvacAne sparzIne raheluM karma zarIranI aMdara vedanAne utpanna kare che, tethI te paNa tenA kAraNabhUta che. - AcArya - tamAruM e kathana yukti-saMgata nathI, kemake zarIranA bAhyavartI bhinna dezamAM kaheluM karma anya dezamAM-zarIranI aMdara vedanA kare che. ema mAnavAmAM Ave, to anya vyaktinA zarIre raheluM karma anya vyaktine paNa vedanA utpanna kare. kemake dezAMtarapaNuM ubhaya zarIramAM samAna che. 2parara thI rapara3. - zarIranI bahAra ane aMdara karma saMcaraNazIla che, ema mAnavAmAM aneka doSa thAya che, te jaNAve che : aha taM saMcarai maI na bahiM to kaMcugo bva niccatthaM / jaM ca jugavaMpi viyaNA savvammivi dIsae dehe // 2528 // na bhavaMtaramannei ya sarIrasaMcArao tadanilo bva / caliyaM nijariyaM ciya bhaNiyamakammaM ca jaM samae // 2529 / / anto'vi atthi kammaM viyaNAsabbhAvao tayAe ba / micchattAIpaccayasabbhAvAo ya sabbattha // 2530 // eka ja zarIranI aMdara ane bahAra karma saMcare che. ema kahevAmAM Ave, to zarIranI bahAra kaMcukanI jema nityakarma rahe che, ema nahIM kahI zakAya. (tathA karma saMcaraNazIla mAnavAthI anukrame vedanA thAya.) paNa ema na thatAM ekIsAthe sarva zarIramAM vedanA thatI jaNAya che. vaLI karmane zarIrAMtaHsaMcArI mAnavAthI vAyunI jema te bhavAMtaramAM sAthe nahi jAya tathA AgamamAM je karma calita hoya che, te nirjarIta eTale akarma che, ema kahyuM che. 2528-rapara9-2530. goSThAmAhila-devadattAdi eka ja vyaktinA zarIranI bahAra raheluM karma zarIranI aMdara ane bahAra saMcare che, tethI te zarIranI aMdara ane bahAra vedanA kare che; paNa anya vyaktinA zarIragata karma anya vyaktimAM saMcaratuM nathI, eTale tame kaho cho te doSa Avato nathI. AcArya - jo ema hoya to jIvanI bahAra ja saMrpakacukavat karma nitya rahe che, ema je tamArI mAnyatA che ke nahIM rahe. kemake uparokta kathanathI koIka vakhata karma aMdara ane koIka vakhata bahAra saMcaratuM hovAthI "kaMcukavat karma bahAra ja rahe che." e niyama nahi ghaTe. vaLI karmane saMcaraNazIla mAnavAthI vedanA paNa anukrame thavI joIe, paraMtu ema thatuM nathI; daMDAdino prahAra thatAM zarIranI aMdara ane bahAra, ema ekIsAthe vedanA thAya che. mATe karmane bahAra rahevAnuM je saMcaraNazIla mAnavuM te yogya nathI. vaLI jo karmane saMcaraNazIla mAnIe, to mRtaprANInI sAthe bhavAMtaramAM karma na jAya kemake je zarIranI aMdara ane bahAra saMcaraNazIla che, te uzvAsaniHzvAsanI jema bhavAMtaramAM sAthe nathI jatuM.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] zarIranI aMdara ane bahAra karmonuM saMcaraNa mAnavAmAM doSo. [331 goSThAmAhila H- "cattamALe pati" e vacanathI AgamamAM karmanuM saMcaraNazIlapaNuM kahyuM che, chatAM tame teno niSedha kema karo cho ? AcArya :- e vacanano abhiprAya tame samajyA nathI, tethI ema kaho cho. "vatamALe pati" ItyAdi tathA "nerA gAva temabidu nIvAo niyaM mna niSnara.'' eTale nArakIthI vaimAnikadeva paryaMtanA jIvo calitakarmanI nirjarA kare che. ane nirnimALa nirDInam eTale nirjarA karAtuM hoya, te nirjaryuM kahevAya. e vacanathI AgamamAM calitakarmane nirjIrNakarma kahyuM che, ane e nirjIrNakarma te akarma samajavuM. evuM karma madhyamAM hoya, to paNa AkAza ane paramANu AdinI jema vedanA karavAnA sAmarthyanA abhAve te vedanA karI zakatuM nathI. e pramANe karmane saMcaraNazIla mAnavAthI aneka doSo prApta thAya che, kharI rIte aMtaravedanAnA sadbhAvathI madhye paNa karma che; mithyAtvAdihetue karIne karmabaMdha jIvane thAya che. te jema bAhyapradeze tema madhyapradeze ane jema madhyapradeze tema bAhyapradeze thAya che, temane bAMdhavAmAM adhyavasAyarUpa hetu che ane te samasta jIvomAM rahelA che. tethI karmane madhyamAM raheluM mAnavuM e ja yogya ane zAstrasammata che. 2528 thI 2530. jIva-karmano saMbaMdha kSIra-nIranI jema chatAM paNa teno viyoga thavAthI mokSa thAya te jaNAve che : avibhAgattharasa vi se vimoyaNaM kaMcaNovalANaM va / nANa - kiriyAhiM kIrai micchattAIhiM ca AyANaM / / 3531 // kaha vA dANe kiriyAsAphallaM neha tavvighAyammi / kiM purisakArasajyaM tassevAsajjhamekkaM to / / 2532|| asubha tivvAIo jaha pariNAmo tadajjaNe'bhimao / taha tavviho cciya subho kiM neTTho tavviogevi ? || 2533 || suvarNa ane pattharanI jema jIvanI sAthe avibhAgapaNe karma rahyA chatAM paNa, teno jJAna ane kriyAvaDe viyoga thAya che, ane mithyAtvAdi vaDe punaHsaMyoga thAya che. vaLI karma grahaNa karavAmAM hiMsAdi kriyAnuM sAphalya che, ane karmano vighAta karavAmAM dayA vagere kriyAnuM sAphalya nathI ema mAno cho enuM zuM kAraNa ? zuM eka prayatnathI eka karmabaMdharUpa kArya sAdhya thAya, ane tevAM ja eka zubha prayatnathI nirjarArUpa kArya sAdhya na thAya ? mATe jema tIvrAdi azubha pariNAmane karma grahaNa karavAmAM heturUpa mAno cho, tema teno viyoga karavAmAM paNa tIvrAdi zubhapariNAma kema nathI mAnatA ? 2531 thI 2533. vivecana :- jIvanI sAthe karmano suvarNa ane pattharanI jema avibhAgapaNe saMbaMdha che, te chatAM jJAna ane kriyAvaDe teno viyoga thAya che, tathA mithyAtvAdi hetu vaDe jIva sAthe karmano saMbaMdha thAya che. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke - jIvono avibhAga saMbaMdha be prakAre che, e AkAzanI sAthe ane bIjo karmanI sAthe, temAM je AkAzanI sAthe saMbaMdha che, teno kadI paNa viyoga nathI thato, ane je karmanI sAthe jIvano avibhAga saMbaMdha che, temAM abhavya jIvonI
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332] zarIranI aMdara ane bahAra karmonuM saMcaraNa mAnavAmAM doSo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sAthe je saMbaMdha che, te to kadI paNa viyoga pAmato nathI, paraMtu je bhavya jIvonI sAthe karmano saMbaMdha che, teno tathAvidha jJAna-darzana-cAritra ane tapAdi sAmagrInA sadbhAve viyoga thAya che. paNa jo tathAvidha jJAna-darzana-cAritrAdi sAmagrIno abhAva hoya, to bhavyajIvone paNa karmano viyoga na thAya. goSThAmAhila H- to pachI teone bhavya kema kahI zakAya ? AcArya mokSaprAptinI yogyatAmAtrathI ja bhavya kahevAya che. paNa yogyatAmAtrathI ja sarva koI amuka paryAyarUpe thaI jAya che ema na samajavuM; kAraNa ke jema pratimAdi paryAyane yogya evA kASTha-pASANAdi tathAvidha sAmagrInA abhAve keTalAka pratimAdirUpe nathI thatAM ane keTalAka tathAvidha sAmagrInA sadbhAve pratimAdirUpe thAya che, tema ahIM bhavyonA saMbaMdhamAM paNa samajavuM. A uparathI e siddha thayuM ke "jIva ane karma anyonya avibhAgapaNe avasthita hovAthI, teno viyoga nathI thato.'' e kathana anekAntika che. kemake kSIra ane nIrano, kaMcana ane upalano. tathAvidha upAya karavAthI viyoga thAya che, tema jIva ane karmano paNa tathAvidha jJAna-darzanacAritrAdirUpa upAyathI viyoga thAya che. -- goSThAmAhila :- kudevAdine devAdinI buddhithI vaMdanAdi karavuM, tathA hiMsAdi kriyAvaDe jIvano karma sAthe saMbaMdha thAya che, paNa dayA-dAna-samiti-gupti Adi vaDe teno viyoga nathI thato. AcArya :- mahAnubhAva ! 'karma grahaNa karavAmAM hiMsAdi kriyAnI saphaLatA mAno cho ane karmano vighAta karavAmAM dayA-dAnAdi kriyAnI saphaLatA nathI IcchatA, emAM kaI samartha yukti che ? arthAt pApasthAnakamAM karelo prayatna karmagrahaNa karavA rUpa eka kArya siddha kare che ane saMyamAdi sthAnamAM karelo prayatna karmanI nirjarArUpa kArya siddha nathI karato,' AvI mAnyatAmAM tamArI svacchaMdavRtti sivAya bIjuM zuM kAraNa che ? vastutaH tamArI karma saMbaMdhI badhI mAnyatA kadAgrahavALI che. kharI rIte to jema tIvra-maMdAdi azubha pariNAma karma grahaNa karavAmAM hetubhUta che, tema tIvramaMdAdi-zubha pariNAma karmano viyoga karavAmAM paNa hetubhUta che. A ja mAnyatA yuktisaMgata che ane A uparathI e paNa siddha thAya che ke jIvanI sAthe karma avibhAgapaNe rahela che; te chatAM paNa teno viyoga thAya che. 2531 thI 2533. have pratyAkhyAnanA saMbaMdhamAM vipratipatti dUra karavAne kahe che : kimaparimANaM satto aNAgayaddhA ahApariccheo ? | jar3a jAvadatthi sattI to naNu sacceva parimANaM || 2534 || satti kiriyANumeo kAlo sUrakiriyANumeo vva / naNu aparimANahANI AsaMsA ceva tadavatthA / / 2535 / / apariNAma eTale zuM ? zakti hoya tyAM sudhI karavuM te ? anAgata badho ahvA ? ke apariccheda te aparimANa ? jo zakti paryaMta karavuM te aparimANa hoya, to te ja parimANa kare che. kemake
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pratyAkhyAnamAM zaktirUpa aparimANa pakSamAM doSo. [333 sUryAdinI gatikriyA vaDe jema samayAdi kALa anumita che, tema zaktikriyA vaDe paNa kALa anumita che. tethI karIne aparimANanI hAni thAya che.ane AzaMsA doSa kAyama rahe che. 2534 thI rapa3pa. vivecana :- AcArya - "je pratyAkhyAna parimANa vinA ja karyuM hoya te kalyANakArI che." ema je tame kaho cho, temAM ame pUchIe chIe ke tame aparimANa kone kaho cho ? jyAM sudhI zakti hoya tyAM sudhI karavuM te aparimANa che ? athavA sarva avAgatakALa te aparimANa che ? ke aparicchedane aparimANa kaho cho? jayAM sudhI zakti hoya tyAM sudhI huM amuka nahi evuM, e pramANenI zaktine jo aparimANa kahetA ho, to te zakti ja parimANa thAya che. kAraNa ke "jyAM sudhI zakti hoya, tyAM sudhI huM amuka nahi levuM." e prakAranI zaktirUpa kriyA vaDe pratyAkhyAnanI maryAdAnuM parimANa thAya che. jema sUryAdinI gati vaDe samaya-Avali vagere kALanuM parimANa thAya che, tema uparokta zaktirUpa kriyA vaDe paNa pratyAkhyAnanI maryAdAnuM parimANa thAya che. ane e pramANe mAnavAthI "aparimANa pratyAkhyAna karavuM joIe." e tamArA pakSanI hAni thAya che, temaja AzaMsAdoSa kAyama rahe che. kemake "zakti pUrI thayA pachI huM e sevIza." evI AzaMsA avasthita rahe che. rapa34 thI 2535. zaktirUpa aparimANa mAnavAmAM bIjA paNa aneka doSo che, te batAve che : jaha na vayabhaGgadoso mayassa taha jIvaovi sevaae| vayabhaGganibbhayAo paccakkhANANavatthA ya / / 2536 // ittiyametI sattItti nAiyAro na yAvi pacchittaM / na ya savvavvayaniyamo egeNavi saMjayattatti // 2537 / / amArA mate jema marelAne paralokamAM vrata bhaMgano doSa nathI, tema tamArA mate (zaktirUpa aparimANathI) jIvatAne bhoga bhogavatAM paNa doSa nahIM lAge ane e pramANe vratabhaMganA bhayanA abhAvathI pratyAkhyAnanI anavasthA thaze. vaLI "ATalI ja mArI zakti che ethI adhika nathI." evA adhyavasAyathI viparIta, sevana karatAM tamArA abhiprAya aticAra nahi lAge, vratabhaMga nahi thAya. prAyazcitta paNa nahi lAge, sarva vrata pALavAno niyama paNa nahi rahe, ane eka ja vratathI saMyamI kahevAze. vivecana - jema maraNa pAmelAne devagati Adi paralokamAM devAMganAdi sAthe bhoga bhogavatAM amArA matAnusAre doSa nathI lAgato, tema tamArA matAnusAra zaktirUpa aparimANa mAnavAthI jIvatAM chatAM paNa bhoga bhogavatAM doSa nahi lAge; kemake "ATalI ja mArI zakti che, te pachI mArUM pratyAkhyAna pUrNa thavAthI jIvatAM chatAM paNa huM bhogo bhogavuM." AvA abhiprAye pratyAkhyAna levAthI bhogo bhogavatAM chatAM paNa doSAnuSaMga nahi lAge, paraMtu AvI mAnyatA jinazAsanamAM ISTa nathI. vaLI "ATalI ja mArI zakti che" evA avalaMbanathI vratabhaMgano bhaya nahi rahe, ane pratyAkhyAnanI anavasthA thaze. kemake "ATalI ja mArI zakti che." ema mAnIne bhogo bhogave, pharI pAchuM pratyAkhyAna le; pharI e ja pramANe bhogo bhogave ane punaH pratyAkhyAna
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334] pratyAkhyAnamAM zaktirUpa aparimANa pakSamAM doSo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kare, e pramANe vAraMvAra karavAthI pratyAkhyAnanI avasthA prApta thaze. tathA "ATalI ja mArI zakti che, tethI adhika nathI" evA adhyavasAyathI pratisevanA karanAra sAdhune tamArA abhiprAyAnusAra aticAra nahi lAge, vratabhaMga nahIM thAya, prAyazcitta nahi thAya, prAyazcitta nahi Ave ane sarva vrata pALavAM joIe evo niyama paNa nahi rahe; kemake zaktinA bahAnAthI tamArA matAnusAra eka vrata pALavAthI paNa saMyamI kahevAya. paNa A saghaLuM zAsanaviruddha ane yuktirahita che, tethI tema mAnavuM yogya nathI. 2536 thI 2537. aparimANa eTale sarva anAgatakALa, athavA apariccheda kaho to te paNa ayogya che, te kahe che : ahavA savvANAgayakAlaggahaNaM mayaM aparimANaM / teNApuNNapaiNNomao'vi bhaggabbao nAma // 2538 / / siddho'vi saMjao cciya sabbANAgayaddhasaMvaradharotti / uttaraguNa-saMvaraNAbhAvo cciya sabahA ceva // 2539 // apariccheeDavi samANa esa doso jao sae teNaM / vayabhaMgabhayAu cciya jAvajjIvaMti niddiDheM // 2540 // athavA sarva anAgatakALanuM grahaNa karavuM tene tame aparimANa mAnatA ho, to tethI apUrNa pratijJAvALo thavAthI maraNa pAmIne paNa te bhagnavratI kahevAze. ane siddha paNa sarva anAgatakALa paryata saMvaradhArI hovAthI saMyamI kahevAze, vaLI e pramANe mAnavAthI uttaraguNa saMvaraNano sarvathA abhAva ja thaze, tathA aparicchedarUpa aparimANa mAnavAmAM paNa e ja doSa samAna che. te mATe vratabhaMganA bhayathI zrutamAM pratyAkhyAnanuM parimANa mAvajIva paryantanuM kahyuM che. 2538 thI 2540. vivecana - sarva anAgatakALanuM pratyAkhyAna te aparimANa pratyAkhyAna kahevAya, ema jo aparimANanI vyAkhyA karatA ho, to maraNa pAmIne devalokAdimAM gayela muni bhogonuM sevana karatA apUrNa pratijJAvALo thavAthI bhagnAvatI kahevAze; kemake sarva anAgatakALa sudhI pratyAkhyAnanuM pAlana teNe nathI karyuM. vaLI aparimANa pratyAkhyAnanI uparokta vyAkhyAthI muktAtmA paNa saMyamI kahevAze, kemake te sarva anAgatakALa paryata saMvaradhArI che; paraMtu muktAtmAne saMyamI kahevA e Agama virUddha che, kemake - "siddha no saMgA no rUmasaMga, no saMgAsaMgaU" eTale siddhanA jIvo saMyamI nathI, asaMyamI nathI ane saMyamasaMyamI dezavirati paNa nathI. vaLI e sivAya bIjA doSo paNa e mAnyatAmAM Ave che. poriSI-purimAI, ekAsaNaupavAsAdi taparUpa uttaraguNa ane ghaNA AgArothI grahaNa karela e ekAsaNAdinAM pratyAkhyAnane bhojanAnaMtara AgAro vaDe saMkSepavArUpa saMvaraNa e baMne uttaraguNa ane saMvaraNano sarva anAgatakALa paryatanA pratyAkhyAnamAM sarvathA abhAva thAya che, kemake tamArA mate poriSI AdimAM sarva anAgatakALanuM pratyAkhyAna ghaTatuM ja nathI ane ekAsaNAdimAM saMvaraNa paNa kadApi ghaTatuM nathI, e spaSTa jANI zakAya ema che.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] aparimANa eTale anAgatakALa mAnavuM te ayogya. [335 tathA trIjA vikalpAnusAra aparicchedarUpa aparimANa mAnavAmAM Ave, topaNa temAM upara kahelA doSa Ave che. jemake kALanA pariccheda (niyama) vinA pratyAkhyAna karanAra vyakti, ghaTikAdirUpa kiMcit kALa vItyA pachI pratisevA kare, ke sarva anAgatakALa paryaMta pratyAkhyAnanuM pAlana kare ? jo ghaTikAdirUpa kiMcit kALa vItyA pachI pratisevA kare ema kahevAmAM Ave, to anavasthA thaze; kAraNa ke jo eka ghaTikA vItyA pachI pratisevA kare, to pachI be athavA traNa ghaTikA pachI zA mATe ema na kare ? tema ja ethI vadhAre paNa kALa vItyA pachI zA mATe ema na kare ? e pramANe vAraMvAra prazna thatAM anavasthA prApta thaze. ane bIjA vikalpAnusAra sarva anAgatakALa paryanta pratyAkhyAnanuM pAlana kare ema kahevAmAM Ave, to maraNa pAmyA pachI paralokamAM bhoga bhogavanArAne vratabhaMga thAya, muktAtmAne saMyamI kahevA paDe ane uttara guNasaMvaraNano sarvathA abhAva thAya. A pramANe aparimANa pratyAkhyAnamAM aneka doSo AvatA hovAthI vratabhaMganA bhayane lIdhe uparokta traNe vikalpano parihAra karIne AgamamAM "sanuM sAvagaM nomAM padmavami nAvagnIvA' eTale sarva sAvadhayogano (vyApArano) jIvanaparyanta tyAga karuM chuM, A pAThamAM "cAvaiIvam' e padathI sAdhunA pratyAkhyAnanuM jIvana paryaMtanuM parimANa kahyuM che, mATe "aparimANa pratyAkhyAna karavuM joie" evo Agraha tajI gho. ane Agamokta kathana aMgIkAra karo. 2538 thI 2540. saparimANa pratyAkhyAnamAM AzaMsA doSa nathI : nAsA sevirasAmi kiMtu mA me mayassa vayabhaMgo / hohi suresuM ko vA vayAvagAso vimukkassa ? // 2541 // (jIvana paryaMtanuM pratyAkhyAna karatA maraNa pAmyA pachI) huM bhogo sevIza evI AzaMsA nathI hotI, paraMtu maraNa pAmyA pachI devalokamAM mAre vratabhaMga na thAo evA pariNAma hoya che, ane muktAtmAne to vratano avakAza ja kyAM che ? 2541. vivecana :- yAvajjIvana paryaMtanI maryAdAe pratyAkhyAna karanArAne "maraNAnaMtara huM bhogo bhogavIza" evI AzaMsA kadI paNa nathI hotI, eTale ke evA prakAranA pariNAmathI maryAdAvALuM pratyAkhyAna te nathI karato, paraMtu "maraNa pAmyA pachI devalokamAM utpanna thavAthI mAre bhogo bhogavatAM vrata bhaMga na thAya" evA zubha pariNAmathI te maryAdAvALuM pratyAkhyAna kare che, eTale temAM AzaMsA doSa kyAMthI Ave ? na ja Ave kAraNa ke pratyAkhyAna karanAra viratine Ava2nAra karmano kSayopazama thavAthI ahIMyA to svAdhIna che, paraMtu devalokamAM viratine AvanAra karmano udaya thavAthI te vyakti parAdhIna thAya che, tethI jIvana-paryaMtanI maryAdAe pratyAkhyAna karavuM zakya che, paNa te pachInuM aparimANa pratyAkhyAna karavuM zakya nathI. goSThAmAhila :- aparimANa pratyAkhyAna letAM paralokamAM vratabhaMganA bhayathI zA mATe DaravuM joie ? dhAro ke e pramANe pratyAkhyAna lenAra maraNa pAmyA pachI mokSe jaze, tyAM bhoga bhogavavAnA abhAve vratabhaMgano bhaya nahi rahe.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336] avatanuM bhAvipaNuM niyata chatAM aparimANa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 AcArya - tamArI e dalIla yogya nathI, kemake A kALe ahIMthI koIne mukti gamanano saMbhava nathI ane mahAvidehamAM paNa sarva jIvo mokSe jAya evo niyama nathI, eTale tamArI dalIla yuktisaMgata nathI. goSThAmAhila - game te koI mokSe jAya tene ane muktAtmAne mArA kahyA mujaba aparimANa pratyAkhyAna karatAM kaMI doSa nahi Ave, kemake muktimAM paNa mahAvrato sAthe javAthI aparimANa pratyAkhyAnanI saphaLatA thaze. AcArya - tamAruM e kathana paNa yogya nathI, kemake je muktimAM jAya che, tevA nitiArtha muktAtmAne vratano avakAza ja kyAM che ke jethI vratonI saphaLatA thAya ? temane to sarva artha siddha thaI gayelA hovAthI vratonI apekSA ja nathI. eTale mokSagAmI jIvonI apekSAe paNa aparimANa pratyAkhyAna karavuM te yogya nathI. 2541. aparimANa pratyAkhyAna karanAra mRSAvAdI che, te jaNAve che : jo puNaravvayabhAvaM muNamANo'vassabhAvinaM bhaNai / vayamaparimANamevuM paDyuM so musAvA ra4rI bhAvo paccakkhANaM so jar3a maraNaparao vi to bhaggaM / aha natthi na niddissai jAvajjIvaMti to kIsa ? // 2543 / / jai annaheva bhAvo ceyayao vayaNamannahA mAyA / kiM vA'bhihie doso bhAvAo kiM vao guruyaM ? // 2544 // annattha nivaDie vaMjaNammi jo khalu maNogao bhAvo / taM khalu paccakkhANaM, na pamANaM vaMjaNaM chalaNA // 2545 // bhaviSyamAM devagati AdimAM aviratibhAva avazya thanAra che, ema jANavA chatAM paNa je aparimANa pratyAkhyAnano uccAra kare che, te pratyakSa mRSAvAdI che. tathA viratinA pariNAma rUpa bhAva te pratyAkhyAna kahevAya, evo bhAva jo maraNa pachI paNa hoya, to vratano bhaMga na thAya. ane evo bhAva na hoya, to yAvajIvananI maryAdAe pratyAkhyAna zA mATe nathI kahetA ? viratipariNAmarUpa bhAva anya prakAranA che ema jANavA chatAM paNa parimANarahita anyathA prakAre vacana kahevuM, e kevaLa mAyA ja che. athavA yAvajIvana paryatanuM pratyAkhyAna kahevAmAM zo doSa che ? (ke jethI ema nathI kahetA) athavA zuM vacana bhAvathI paNa viziSTa che ? (ke jethI anyathA vacanoccAra karo cho ? AgamamAM to bhAvanI ja mukhyatA che.) anya prakAranA pratyAkhyAnano bhAva hoya ane anya pratyAkhyAnanA vyaMjanano uccAra thAya, emAM manogata je bhAva hoya te bhAva ja nizcaya pratyAkhyAna che, paNa vyaMjananI skUlanA (anyapAThano uccAra) pramANa nathI. 2542 thI 2545. koI vyakti zAstrathI paricitamativALI hovAthI vizeSajJa hoya ane tethI "doSarahita saMpUrNa vrata pALanAra devalokamAM jAya che tyAM bhaviSyamAM tene aviratabhAva avazya thavAno che." e
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] aparimANa pratyAkhyAna karanAra mRSAvAdI. [337 pramANe jANavA chatAM paNa jo yAvajIvitanA parimANa rahita pratyAkhyAnano uccAra kare, to te pratyakSa mRSAvAdI che. kemake te anyathA prakAre kare che. cittano virati-pariNAmarUpa bhAva te pratyAkhyAna kahevAya che. evo bhAva pratyAkhyAna karanArane jIvanaparyata ja hoya che ke maraNa pachI paNa hoya che ? jo maraNa pachI paNa evo bhAva raheto hoya, to tenA pratyAkhyAnano bhaMga thaze. kemake devalokAdimAM bhogo avazya sevavAnA hoya che. ane jo jIvanaparyata evo bhAva raheto hoya, to jIvanaparyatanI maryAdAvALuM pratyAkhyAna zA mATe na karavuM ? ane manamAM anya chatAM vacanathI anya zA mATe kahevuM ? cittamAM jIvanaparyatanI maryAdAvALA pratyAkhyAnanA pariNAma che, ema jANavA chatAM paNa pariNAmarahita pratyAkhyAnano uccAra karavo, e uccAranuM phaLa mAyA sivAya bIjuM kaMI nathI. vaLI A saMbaMdhamAM huM tamane pUchuM chuM ke cittamAM pratyAkhyAnanA pariNAma jIvanaparyatanI maryAdAvALA che, te chatAM jIvana-parvatanI maryAdAvALA pratyAkhyAnano uccAra karavAmAM tame zuM koI doSa juo cho ? ke jethI saparimANa pratyAkhyAna vacanathI paNa nathI kahetA ? athavA vacananI mukhyatA bhAva karatAM vadhAre che? ke jethI bhAva anya prakArano chatAM vacanoccAra anyathA prakAre karo cho ? AgamamAM to bhAvane ja pramANa kahela che, vacanane pramANa nathI kahyuM. . dhAro ke koIe trividha AhArAdinuM pratyAkhyAna karavAno manamAM nizcaya karyo ane pachI "caturvidha AhArano tyAga karUM chuM" AvA prakArano pAThoccAra kare, temAM tene mananA bhAvanI anuvRti sivAya anya prakAranA pratyAkhyAnanA pAThano uccAra thavAthI, te pratyAkhyAna karanArano manogata bhAva e ja pramANabhUta che, paNa anyathA thayelo zabdoccAra pramANabhUta nathI. kemake e zabdoccAra bhAvanA anurodha sivAya thayela hovAthI chaLamAtra che. e pramANe AgamamAM vacananI pramANikatA nathI kahI. tethI "gAveSNavAI" evI maryAdAthI saparimANa pratyAkhyAna karavuM joIe. ema aMgIkAra karIne mithyA Agrahano tyAga karo. 2542 thI 2545. | ityAdi aneka yuktiothI samajAvyA chatAM te goSThAmAhila na samajayA, eTale zrIsaMghe temane saMgha-bAhya karyA. iya paNNavio'vi na so jAhe saddahai pUsamitteNaM / annagaNattherehi ya kAuM to saMghasamavAyaM // 2546 // AhUya devayaM bei jANamANo''vi paccayanimittaM / vacca jiNiMdaM pucchasu gayA''gayA sA parikahei // 2547 // saMgho sammAvAI gurupurogotti jiNavaro bhnndd'| iyaro micchAvAI sattamao niNhavo'yaM ti // 2548 // eIsaM sAmatthaM katto gaMtuM jiNiMdamUlaMmi / beI kaDapUyaNAe, saMgheNa tao kao bajjho // 2549 / / 43
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338] atyaMta kadAgrahathI goSThAmAhila saMghabahAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 e pramANe puSpamitra AcArye aneka yuktiothI samajAvyA chatAM goSThAmAhile te kabUla na karyuM, tyAre tene bIjA gacchanA bahuzrutasthavironI pAse laI gayA, (sthaviroe AcAryanuM kathana satya kahyuM ane goSThAmAhilanuM asatya kahyuM, goSThAmAhile sthavirone kahyuM ke huM prarUpaNA karuM chuM tevuM ja tIrthakaroe prarUpeluM che. he RSiyo tamo zuM jANo cho ? tyAre temaNe kahyuM. tamo mithyAbhimAnI cho bhagavAnanI (tIrthakaronI) AzAtanA karo nahIM. tame kAMipaNa satyatattva jANatA nathI goSThAmAhile te paNa na mAnyuM eTale temaNe zrIsaMghane bolAvyo, zrIsaMghe kAyotsarga karIne devIne bolAvI, temanA prabhAvathI devIe pragaTa thaIne kArya mATe saMghanI AjJA mAgI. zrIsaMghe prastuta arthane jANavA chatAM sarva lokonI pratIti mATe kahyuM ke mahAvidehamAM zrI sImaMdhara jinezvara pAse jaine pUcho, ke durbalikApuSpamitrAdi sarva saMgha kahe che, te satya che, ke goSThAmAhila kahe che te satya che ? devIe kahyuM ke mane mahAvidehamAM jatAM vidanano nAza karavA mATe kAyotsarga karo. saMghe tema karavAthI devIe taLusAra jinezvarane pUchIne kahyuM ke AcAryAdi zrIsaMgha kahe che te satya che, ane goSThAmAhila to mithyAvAdI tema ja sAtamo nidvava che, ema zrI jinezvare kahyuM che. (A sAMbhaLIne goThAmAhile kahyuM ke, A bicArI alpaRddhivAlI kaTapUtanAnuM evuM sAmarthya kyAMthI hoya, ke te jinezvara pAse jai zake? AthI zrI saMghe nidbhava jANIne goSThAmAhilane saMgha bahAra karyA. 2546 thI 2549. | | iti saptama nidvava . deza visaMvAdI sAta nidvavonI mAnyatA kahI, have vahu paNa ityAdi 2300 mI gAthAmAMnA "ca" zabdathI grahaNa karela AThamA boTika(digambara)nitavonI mAnyatA kahe che :(355) cha vvAsasayAiM navuttarAI taiA siddhiM gayassa vIrassa / __ to boDiyANa diTThI rahavIrapure samuppaNNA // 2550 // muu0bhaa0||145|| (356) rahavIrapura nagaraM dIvagamujjANamajjakaNhe ya / sivabhUissuvahimmi pucchA therANa kahaNA ya ||2551||muu0bhaa0||146|| (357) boDiyasivabhUIo boDiyaliMgassa hoi uppattI / koDinnakoTTavIrA paraMparAphAsamuppannA ||2552||muu0bhaa0||147|| carama tIrthapati zrI mahAvIradeva mokSe gayA pachI chaso ne nava varSe rathavIrapura nagaramAM boTika(digambara)mata utpanna thayo. rathavIrapuranagaranA dIpakaudyAnamAM AryakRSNasUri AvyA, temanI pAse zivabhUtie dIkSA lIdhI. ane WvIrone upadhi saMbaMdhI pRcchA karI, temaNe yogya uttara Apyo te tene rucyo nahi, tethI zivabhUti boTika thayo tenAthI boTika matanI utpatti thai, te pachI tenA kauDinya ane koTTavIra nAmanA ziSyonI paraMparAe te vRddhi pAmI. 2550 thI 2552.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. digaMbaranI utpattinAM nagarAdi [339. vivecana : - mahAvIra prabhunA nirvANa pachI chaso ne nava varSe, boTika(digambara)nitkavo thayA, tenI utpattino itihAsa A pramANe che. eka vakhata rathavIrapuranagaranI bahAranA dIpaka nAmanA udyAnamAM AryakRSNa nAmanA AcArya AvyA. te vakhate te nagaramAM zivabhUti nAmano rAjasevaka raheto hato tenuM bIjuM nAma sahasramala hatuM. te rAjAnI maherabAnIthI aneka bhoga-vilAsabhogavato nagaramAM pharato. ane be prahara rAtri vityA pachI ghera Avato. tenA haMmezanA AvA AcaraNathI duHkhI thayelI tenI strIe eka divasa potAnI snehALa sAsune kahyuM ke tamArA putra kadI paNa rAtrie veLAsara AvatA nathI, tethI huM haMmezA ujAgarAthI ane bhUkhathI pIDA pAmuM chuM. A sAMbhaLI sAsue snehapUrvaka kahyuM-beTI ! haMmezAM jo e ja pramANe thAya che, to te vAta te mane Aja sudhI kema na kahI? paNa ciMtA na kara. Aje tuM sUI jA, tArA badale huM jAgIza ane e avinIta chokarAne zikSA ApIza. sAsunA kahevAthI vahu te divase sUi gaI ane sAsu jAgatI beThI. rAtrinA be prahara vItyA eTale zivabhUtie AvIne dvAra ughADavAnuM kahyuM, te vakhate kuddha thayelI mAtAe roSapUrvaka kahyuM. are ! unmArgagAmI ! uddhata putra ! ATalI badhI rAtri vityA pachI nagaramAM rakhaDIne Avyo che, to jyAM atyAre dvAra khullAM hoya tyAM jA, tArI pAchaLa ame tane levA AvIzuM nahi, tema tArA vinA marI jaIzuM paNa nahi. mAtAnA AvA krodha ane ahaMkAravALA vacano sAMbhaLIne zivabhUtine ghaNuM mAThuM lAgyuM, tethI te risAine tyAMthI pAcho pharIne nagaramAM pharavA lAgyo, pharatAM pharatAM te vakhate sAdhuno upAzraya khullo joyo, te avasare upAzrayamAM sAdhuo kAlagrahaNa karatA hatA, temanI pAse jaIne zivabhUtie vaMdanA karIne vrata mATe yAcanA karI. sAdhuoe tenI sarva hakIkata sAMbhaLyA pachI tene rAjavallabha tema ja mAtA vagere sagAoe mukta nathI karyo, ema jANIne dIkSA na ApI, AthI sahasramala zivabhUtie kapha nAkhavAnA cappaNiAmAMthI rAkha laine svayaM-potAnI meLe ja loca karyo, tethI munioe sAdhuveza Apyo, ane bIje divase teo anyatra vihAra karI gayA. te pachI kAlAntare punaH te ja nagaramAM AvyAM, temane sarvane AvyA jANIne te nagaranA rAjAe apUrva snehathI zivabhUtimunine bahumulyavALuM kaMbalaratna ApyuM. AthI AcArya mahArAje zivabhUtine kahyuM, muni ! AvuM bahumulyavALuM vastra sAdhune kalpa nahi, temaja mAgadimAM paNa AthI aneka anartha thavA saMbhava che mATe tamAre te rAkhavuM na joIe. zivabhUtie te kaMbala uparanI mUrchAne lIdhe gurune kahyAM sivAya tene gopavI rAkhI dararoja gocarIthI AvIne tene saMbhALato, paNa kadI teno vAparavAmAM upayoga karato nahi. teno Avo vyavasAya joIne gurue jANyuM ke Ane A kaMbalaratna upara ghaNI mUccha che, tethI teno nAza karavo joIe. ema vicArIne guruzrIe eka divasa te muni bahAra gayA eTale te kaMbalaratnanA nAnA nAnA TukaDA karIne dareka sAdhune paga sApha karavAne ApI dIdhA. A banAva zivabhUtie jANyo, eTale te atyaMta krodhI cittavALo thaIne mauna rahyo. eka divasa AcArya mahArAja jinakalpinuM varNana karatA hatA temAM temaNe ema kahyuM ke- "jinakalpi be prakAranAM hoya che, eka hastarUpa pAtravALA ane bIjA pAtradhAraNa karanArA, punaH te dareka
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340] digaMbaranI utpattinAM nagarAdi. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vastradhArI ane vastrarahita ema babbe prakAranA hoya che. vaLI upadhInA be, traNa, cAra, pAMca, nava, dasa, agIyAra ane bAra prakAra jinakalpamAM hoya che, eTale ke keTalAka jinakalpine rajoharaNa ane mukhavastrikA e be prakAranI upadhi hoya che, keTalAkane eka kalpasahita traNa prakAranI upadhi hoya che, keTalAkane be kalpasahita cAra prakAranI, keTalAkane traNa kalpasahita pAMca prakAranI, keTalAkane rajoharaNa, muhapatti, pAtra, pAtrabaMdhana, pAtrasthApana, pAtrakesarikA, paDalAdi rajastrANa, gucchaka e pAtraniyoga rUpa nava prakAranI upadhi hoya che. keTalAkane e nava sAthe eka kalpasahita dasa prakAre, be kalpasahita agIyAra prakAre ane traNa kalpasahita bAra prakAre upadhi hoya che. e pramANe sAMbhaLIne zivabhUtie kahyuM jo ema hoya, to hamaNA authika je vinA sthavirakalpipaNuM ja na rahe ane aupagrahika kAraNasara levAya ane vaparAya ATalI badhI upadhi zA mATe grahaNa karavAmAM Ave che, ane e jinakalpa kema nathI Adarato ? enA uttaramAM AcAryazrIe kahyuM ke Arya zrIjaMbUsvAmInA nirvANa vakhatamAM ja jinakalpano viccheda thayo che. vaLI evA saMghayaNa AdinA abhAve hamaNAM ApaNA jevAthI te karI zakAya tema nathI. te vakhate zivabhUtie abhimAnapUrvaka kahyuM ke "huM jIvatAM chatAM zuM jinakalpa viccheda pAmaze ? huM pote e jJikalpa AdarIza. paralokanA arthI munie te nirigraha jinakalpa Adaravo joie. kaSAya, bhaya, mUrchA vagere doSo utpanna karanAra anarthakArI AvA parigrahanuM zuM prayojana che ? A ja kAraNothI AgamamAM parigraharahita thavAne kahyuM che. vaLI jinezvaro paNa acaleka hatA, mATe acalekapaNuM ja suMdara che ane sAdhue te ja dhAraNa karavuM joie. tenuM e kathana sAMbhaLIne guruzrIe kahyuM jo e pramANe hoya, zarIramAM paNa kaSAyabhaya-mUrcyA vagere doSo hoya che, tethI vrata-grahaNa karyA pachI tarata zarIra paNa tajI devuM joie. ane zrutamAM je niSparigrahaNapaNuM kahyuM che, te e pramANe kahyuM che ke dharmopakaraNamAM paNa mUrchA na karavI, mUrchAno abhAva e ja parigraharahitapaNuM che, paraMtu sarvathA dharmopakaraNano paNa tyAga karavo tenuM nAma parigraharahitapaNuM nathI. vaLI jinezvaro paNa sarvathA acelaka (vastrarahita) nathI. "savvevi lUmeLa niyA binavA parIsaM" e vacanathI sarve covIse jinavaro eka devadUSya (vastra) sahita nIkaLelA che. A pramANe gurue temaja bIjA vRddha sAdhuoe aneka yuktiothI zivabhUtine samajAvyA chatAM teNe tathAvidha kaSAyamohanIyAdi karmanAM udayathI potAno kadAgraha na tajyo, ane vastro tajI dai bahAra udyAnamAM jaine rahyo, te pachI te ThekANe uttarAnAmanI tenI bahena tene vaMdana karavAne gai, tyAM potAnA bhAine vasrarahita joine teNe pote paNa vastra ji dIdhA, pachI vaMdana karIne te bhikSA mATe nagaramAM gai, tene vasrarahita bIbhatsarUpa joine eka gaNikAe vicAryuM ke-A pramANe Ane vastra vinAnI bIbhatsarUpavALI joine loko amArA para virAga pAmaze, mATe huM tene vastra oDhADuM, ema vicArIne gaNikAe te sAdhvInI icchA vinA paNa vastra oDhADyuM. nagaramAMthI pAchA pharIne teNe A sarva banAva zivabhUtine jaNAvyo. zivabhUtie tene kahyuM ke vastra vinA strI ghaNI ja kharAba ane atilajjA pAmavA yogya thAya che, mATe tAre vasrano tyAga na karavo, kemake devatAe tane e vastra ApyuM che. te pachI keTalAka divase zivabhUtie kauDinya ane koTTavIra nAmanA be ziSyone dIkSA ApI. temanA ziSya-praziSyanI paraMparAe utpanna thayelo A boTika mata (digaMbara saMpradAya) vRddhi pAmyo.2550 thI 2552.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] vastrAdinI kaSAya hetutAmAM zivabhUtino pUrvapakSa ane uttara. [341 have bhASyakAra mahArAja zivabhUtine je prakAre vipratipatti thai, te savistara jaNAve che : uvahivibhAgaM souM sivabhUI ajjakaNhagurumUle / jiNakappiyAiyANaM bhaNai guruM kIsa neyANiM ? // 2553 / / jiNakappo'Nucarijjai vocchinnotti bhaNie puNo bhaNai / tadasattassocichajjau vocchijjai kiM samatthassa ? // 2554 // pubbamaNApucchacchiNNakaMbalakasAyakalusio ceva / so bei pariggahao kasAya-mucchA-bhayAIyA / / 2555 // dosA jao subahuyA sue ya bhaNiyamaparigmahattaMti / jamacelA ya jiNiMdA tadabhihio jaM ca jiNakappo / / 2556 / / jaM ca jiyAcelaparIsaho muNI jaM ca tIhiM ThANehiM / vatthaM dharejja negaMtao tao'celayA seyA // 2557 / / guruNA'bhihio jai jaM kasAyaheU pariggaho so te / to so deho cciya te kasAyauppattiheutti // 2558 // atthi va kiM kiMci jae jassa ca tarasa va kasAyabIyaM jaM / vatthu na hojja evaM dhammo'vi tume na ghetabbo // 2559 / / jeNa kasAyanimittaM jiNo'vi gosAla-saMgamAINaM / dhammo dhammaparAuvi ga paDiNIyANaM jiNamayaM ca // 2560 / / aha te na mokkhasAhaNamaIe gaMtho kasAyaheUvi / vatthAi mokkhasAhaNamaIeM suddhaM kahaM gaMtho ? // 2561 / / AryakRSNasUrI pAse jinakalpika vagerenA upadhino vibhAga sAMbhaLIne zivabhUtie gurune kahyuM ke koI hamaNAM zA mATe jinakalpa AcaratuM nathI ? tathAvidha saMghayaNanA abhAve jaMbusvAminA nirvANanA vakhatamAM teno viccheda thayo che, ema gurue kahyuM, eTale zivabhUtie kahyuM ke azaktane mATe teno bhale viccheda thAo, paNa samarthane teno viccheda zA mATe thAya ? (A pramANe pUrve ratnakaMbala mATe puchAyela, te pachI) tene pUchayA sivAya kaMbalanA TukaDA karI nAkhavAthI kaSAyathI kaluSita thayela evA teNe punaH kahyuM ke-parigrahathI kaSAya, mUccha, bhaya vagere ghaNA doSo prApta thAya che, ane zrutamAM paNa aparigrahapaNuM (dhAraNa karavAne) kahyuM che, kemake jinezvara acalaka che, ane temaNe ja jinakalpa kahelo che. vaLI jeNe acelakapariSaha jItyo hoya, te ja muni che, ane temane (lajjA-jugupsA ane zItoSNAdi pariSadanA hetuthI) traNa sthAnake vastra dhAraNa karavAnuM kahyuM che, paNa ekAnta (vastra dhAraNa karavA ja joIe ema) nathI kahyuM. mATe acelakapaNuM ja kalyANakArI che, (AthI) gurUe kahyuM, jo e pramANe je koI kaSAyano hetu hoya, to parigraha
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342] bhaya ane mUchanA kAraNa mAnIne vastrAdine choDavAmAM ayogyatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hoya to potAnuM zarIra paNa kaSAyotpattino hetu hovAthI parigraha kahevAya. ane tethI mumukSue teno paNa tyAga karavo joie. vaLI zivabhUte ! jagatamAM evI kaI vastu che, ke je game tevAne paNa kaSAyanA hetubhUta na thAya ? ane e pramANe hoya, to tamAre zruta-cAritrAtmaka dharma paNa grahaNa karavo na joIe. kemake zrI mahAvIra jinezvara paNa philaSTakarmI gozAlaka ane saMgamaka vagerene kaSAyanA nimitta thayA, e ja pramANe jinazAsanathI viparIta vartanArAne jinezvare kahelo dharma, te dharmamAM niSThAvALA sAdhuo, ane kAdazAMgIrUpa jinamata paNa kaSAyanuM nimitta thAya che. (eTale teono paNa tyAga karavo joie, parantu tema thatuM nathI.) jinezvare kahela zarIrAdi padArtho kaSAyanA hetubhUta hovA chatAM paNa te mokSanA sAdhanabhUta hovAthI parigraha na kahevAya. (ema kahevAmAM Ave che.) to zuddha vastrAdi paNa mokSasAdhananI buddhie levAmAM Ave, to te kevI rIte parigraha kahevAya ? na ja kahevAya. 2553 thI 2561. vastrAdi mUcchano hetu tathA bhayahetu hovAthI, tyajI devA joIe, eno uttara Ape che : mucchAheU gaMtho jar3a to dehAio kahamagaMtho / mucchAvao kahaM vA gaMtho vatthAdasaMgassa ? // 2562 // aha dehA-''hArAisu na moknasAhaNamaIya te mucchA / varA movastrasAdavoranuM gucchA vatyArUnuM to ? radda aha kuNasi thullavatthAiesu mucchaM dhuvaM sarIre'vi / akkejjadullabhayare kAhisi mucchaM viseseNaM // 2564 // vatthAigaMtharahiyA dehA-''hArAimettamucchAe / tiriya-sabarAdao naNu havaMti niraovagA bahuso // 2565 / / apariggahA'vi parasaMtiesu mucchA-kasAya-dosehiM / aviNiggahiyappANo kammamalamaNaMtamajjanti // 2566 // dehatthavattha-mallA-'NulevaNA-''bharaNadhAriNo kei / uvasaggAisu muNao nissaMgA kevalamuveMti // 2567 // jai bhayaheU gaMtho to nANAINa taduvaghAehiM / bhayamii tAiM gaMtho, dehassa ya sAvayAIhiM // 2568 // aha mokkhasAhaNamaIe na bhayaheUvi tANi te gaMtho / vatthAI mokkhasAhaNamaIe suddhaM kahaM gaMtho ? // 2569 // je mUchano hetu hoya te parigraha kahevAya, jo ema hoya to mUchavALAne zarIrAdi paNa parigraha kema na kahevAya ? (te paNa mUchano hetu che.) ane saMgarahita evA munine vastrAdika parigraha zAthI kahevAya ? zarIra-AhArAdine mokSasAdhananI buddhie grahaNa karavAmAM Ave che, tethI temAM mUcha nathI, (ema kaheto ho) to mokSa sAdhanapaNuM vastromAM paNa samAna chatAM, temAM
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] vastrAdine choDavAmAM ayogyatA. [343 mUrchA zA mATe mAne che ? vaLI (zarIrathI atyaMta niHsAra, kSaNamAtramAM agni-corAdikathI upadravavAlA sulabha, keTalAka kALa pachI avazya nAza pAmanAra) sthUla vastrAdikamAM tuM mUrchA kare che, to pachI zarIramAM vizeSe karIne avazya mUrchA karIza, kemake zarIra vastrAdinI jema vecAtuM maLatuM nathI, prApta thavuM durlabha che, ghaNA divasa rahevAvALuM che ane vastrAdi karatAM vadhAre kArya sAdhaka che. (zarIrAdi mAtramAM je mUrchA che; te alpa che ane vastrAdi parigrahanI mUrchA ghaNI che, tethI zarIrAdi mAtranI mUrchA hovA chatAM paNa nagna sAdhuo mokSa pAmaze, ane tamArA jevA vastravALA mokSa nahIM pAme, ema kahevAmAM Ave to) vastrAdi parigraha vinAnA, ane zarIraAhArAdi mAtramAM ja mUrchAvALA tiryaMca-bhIla vagere anekavAra narakagAmI thAya che. dAridrathI parAbhUta thayelA ane tathAprakArano parigraha na hovA chatAM paNa paradhanamAM mUrchA-kaSAyAdi doSavaDe anigRhIta AtmAvALA manuSyo anaMta karma upArje che ane bIjA mahAmunio koie upasarga karavAnI buddhithI zarIre mahAmUlyavALAM vastraAbharaNa mALA-vilepanAdi dhAraNa karAvyA chatAM, te niHsaMga munio kevaLajJAna yukta mokSa prApta kare che. vaLI je bhayano hetu hoya te parigraha kahevAya, to jJAna-darzana-cAritravALAne tenA upaghAta karanArathI bhaya che, ane zarIrane hiMsa pazuothI bhaya che, (tethI te paNa bhayahetu hovAthI parigraha kahevA joie.) bhayahetu hovA chatAM paNa tene mokSasAdhananI buddhie grahaNa karavAthI parigrahapaNuM nathI. (ema kahevAmAM Ave to.) doSa rahita vastrAdine paNa mokSa sAdhananI buddhie grahaNa karavAmAM Ave, to zAthI parigraha kahevAya ? 2562 thI 2569. vastra vagere raudradhyAnano hetu hovAthI tyAga karavAM joie, ema kahe eno uttara jaNAve che ke : sAkkhaNANubaMdho rojjhANaMti te maI hojjA / tullamiyaM dehAisa patthamiha taM tahehAvi / / 2570 / / je jattiyA pagArA loe bhayaheavo avirayANaM / te caiva ya virayANaM pasatthabhAvANa mokkhAya || 2571 / / (vastrAdi) saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAnano hetu che. (mATe te tajI devA yogya che.) ema tArI mAnyatA hoya, to zarIrAdimAM paNa e samAna che. (yatanAthI zarIrAdinuM saMrakSaNa mokSano hetu hovAthI) prazasta che. to tevI rIte vastrAdi paNa prazasta che. vastutaH A lokamAM asaMyatane je Asana-zayanAdi jeTalA prakAranA bhayanA hetu che, te badhA prazastabhAvavALA saMyatane mokSa mATe che. 2500-2501. zivabhUti :- hiMsAnubaMdhI raudradhyAna, mRSAnubaMdhI raudradhyAna, steyAnubaMdhI raudradhyAna ane saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna ema cAra prakAre raudradhyAna AgamamAM kahyAM che, temAM prathama prANivadhAdirUpa hiMsAnuM jemAM niraMtara ciMtavana thAya te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna, jemAM niraMtara asatyanuM ciMtavana thAya te mRSAnubaMdhI raudradhyAna, jemAM niraMtara-corInuM ciMtavana thAya te sveyAnubaMdhI raudradhyAna ane
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344] saMrakSaNa raudradhyAnano abhAva. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jemAM mAraNAdi aneka upAyothI corAda thakI potAnA dravyane rakSaNa karavAnuM ciMtavAya te saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya. A saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna jo vastrAdi grahaNa karavAmAM Ave to avazya thAya. A pramANe raudradhyAnano hetu hovAthI vastrAdika zastrAdikanI jema durgatinA hetu che, tethI teno tyAga karavo joie. AcArya - e pramANe saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna to zarIrAdimAM paNa samAna che, kAraNa ke jaLa-agni-cora-sarpa-hiMsapazu-viSa-kaMTaka AdithI zarIranuM paNa saMrakSaNa niraMtara ciMtavAya che, eTale teno paNa tyAga karavo joie. zivabhUti - zarIra vagere mokSasAdhananuM aMga hovAthI yatanA vaDe tenA saMrakSaNanuM ciMtavana karavuM te prasasta che. AcArya - jo ema hoya, to AgamamAM kahyA mujaba yatanAnA prakArathI vastrAdimAM paNa saMrakSaNAnubaMdha karavAmAM zo doSa che? te paNa prazasta hovAthI teno tyAga zA mATe karavo joie? zivabhUti :- vastra vagere mUcchAdi doSanA hetu hovAthI parigraha ja kahevAya ane te lokane bhavabhramaNanuM kAraNa che, e sarva koine pratIta che. jayAre e parigraha lokone bhavabhramaNanuM. kAraNa che, to pachI vastrAdi parigrahavALA sAdhune paNa te bhavabhramaNanuM kAraNa kema na thAya? thAya ja, mATe teno tyAga karavo joie. AcArya - tArI-e ekAMta mAnyatA yogya nathI, kemake Asana-zayana-pAna-bhojana-gamanaavasthAna-mana-vacana ane kAyAnI ceSTA vagere jeTalA prakAra che, te badhA aprazasta adhyavasAyavALA asaMyatane AlokamAM bhayanA hetu thAya che, ane e ja badhA prakAro prazasta adhyavasAyavALA saMyatane mokSanA hetu thAya che. eTale jeNe lobhAdi kaSAyano mULathI ja nAza karela che, evA sAdhuone vastrAdi grahaNa karavA chatAM paNa koI doSa nathI lAgato. vaLI vastrAdi mUccha vagerenA hetu hovAthI suvarNAdikanI jema parigraha che, ItyAdi hetu ane dAMtanA kathanamAtrathI ja vastrAdikanuM parigrahapaNuM tuM siddha kare che, to ame paNa evA ja hetu ane udAharaNathI suvarNanuM aparigrahapaNuM siddha karIe chIe. 2570-2571. AhAro bva na gaMtho dehatthaMti visaghAyaNatthAe / kaNagaMpi tahA juvaI dhammaMtevAsiNI metti // 2572 / / tamhA kimatthi vatdhuM gaMtho'gaMtho va savvahA loe ? / gaMtho'gaMtho va mao mucchamamucchAhi nicchayao // 2573 // vatthAi teNa jaM jaM saMjamasAhaNamarAga-dosarasa / taM tamaparihaggaho cciya pariggaho jaM taduvaghAI // 2574 // yuvati mArI dharmAtevAsinI che, tathA suvarNa viSaghAtaka che, (viSaghAta-rasAyana-maMgaLa-cchavinaya-pradakSiNAvarta-gurutA ane dagdhakuSThatA A ATha guNo suvarNamAM che.) evI buddhithI grahaNa karatAM,
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] vastrAdimAM dehAdinI mAphaka saMrakSaNa raudradhyAnano abhAva. [345 (te banne) AhAranI jema zarIropakArI hovAthI parigraha nathI (A kahela sarva kuyuktio che paNa pratidvaMdI mATe karI che.) te mATe lokamAM evI kai vastu che ke je sarvathA parigraha athavA aparigraha kahevAya ? (koi nahi.) 'mucchA ranno vutto' e Agama vacanathI dravya-deha-AhAra kanakAdine viSe mUrchA ane amUrchA vaDe ja parigraha ane aparigrahapaNuM nizcayathI mAnela che. e kAraNathI rAga-dveSarahita vyakitane vastrAdi je je sAdhana saMyamamAM upakAraka thAya te badhA aparigraha che, ane je je saMyamano dhAta karanArA thAya, te sarve parigraha che. 2572 thI 2574. vastrAdi zo saMyamopakAra kare che ? kaM saMjamovayAraM karei vatthAi jai maI suNasu / sIyattANaM tANaM jalaNataNagayANa sattANaM // 2575 // taha nisi cAukkAlaM sajjhAya'jhANasAhaNamisINaM / mahi-mahiyA-vAso-sA-yAvanimitte 2 ra176|| mayasaMvarujjhaNatthaM gilANapANovagAri vAbhimayaM / muhaputtiyA cevaM paruvaNijjhaM jahAjogaM / / 2577 / / saMsattasatta- gorasa-pANayapANIyapANarakkhatthaM / parigalaNa- pANaghAyaNa- pacchAkammAiyANaM ca / / 2578 / / parihAratthaM pattaM gilANa - bAlAduvaggahatthaM ca / dANamayadhammasAhaNa samayA cevaM parupparao / / 2579 / / vastra vagere padArtho zo saMyamopakAra kare che ? tuM ema puchato ho, sAMbhaLa ThaMDIthI sAdhunuM rakSaNa, agni ane tRNagata jIvo nuM rakSaNa, tathA rAtrinA cAreya kALamAM munione svAdhyAya ane dhyAna karavAnuM sAdhana ane sacitta pRthvI, mahikA, varSA, hima ane rajathI rakSaNa karavAnuM nimitta thAya che. vaLI marelAne DhAMkavA mATe tathA bahAra lai javAne temaja rogIne vastra prANopakArI mAnyuM che. e pramANe muhapatti vagere paNa yathAyogya saMyamopakArI che, ema kahevuM ucita che. tathA saMsakta sAdhuoe goraza-pAnaka ane peyagata prANInI rakSA mATe, hAthamAM grahaNa karela gorasAdi jharI javAthI thatA prANIghAtathI bacavA pazcAtkarmAdidoSono tyAga karavAne ane rogI, bALa vagereno upakAra karavA mATe dAnadharmanA sAdhana rUpa pAtra rAkhavuM joie. e pramANe vastrAdi rAkhavAthI sarvane paraspara samatA thAya. 2575 thI 2579. zivabhUti :- vastra-pAtrAdi saMyamamAM zo upakAra kare che, ke jethI te grahaNa karavuM joie ? AcArya ::- sutara athavA UnanuM vastra ThaMDIthI pIDAyelA sAdhunuM rakSaNa kare che ane ArttadhyAMnane dUra kare che, tathA agni-ghAsa-indhanAdigata jIvonuM paNa rakSaNa kare che. kemake sAdhu pAse jo vastra na hoya, to te ThaMDInI pIDAnA yoge ghAsa inpanAdi vaDe agnine prajavalita kare, ane tethI tagata jIvono vadha thAya, paraMtu jo vastra hoya to pramANe na thAya agni prajavalita karyA 44
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346] vastrAdithI thato saMyamopakAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vinA ja ThaMDIthI rakSaNa thAya. vaLI jo pAse vastra hoya, to himavarSAthI zItayukta AkhI rAtrimAM jAgaraNa karatAM munione vidanarahita svAdhyAya-dhyAna thaI zake. temaja mahArAtrimAM UDIne paDatI sacittapRthvI, mahikA, vRSTi, jhAkaLa, ane koIka rAte AkAzamAMthI paDatI sacittaraja tathA pradIpa teja vagerenA jIvonuM paNa vastrathI rakSaNa thAya, vaLI mRta vyaktine DhAMkavA athavA tene bahAra laI javAne mATe paNa zveta-ujjavala vastra hovuM joIe. ane rogIjanone paNa evuM vastra prANopakArI che, ema paramagurU zrI viraprabhue kahyuM che. A ja pramANe muhapatti-rajoharaNAdi upakaraNo paNa siddhAntAnusAre saMyamopakArI che, te yathAyogya jyAM ghaTe tyAM samajI levA. kalpabhASyAdimAM kahyuM che ke - tRNagrahaNa karIne agnisevananuM nivAraNa karavAne, dharmadhyAnArthe ane rogI tathA maraNa pAmelAnA upakAra mATe vastra rAkhavuM joIe, te vastra Atma-pramANa lAMbu ane aDhI hAtha pahoLuM hovuM joIe. temAM be vastra sutaranAM tathA mukha bAMdhavA mukhavastrikA rAkhavI. vasati (upAzraya)nuM pramArjana karavA, koI sthAnamAM kaMI letA-mUkatA, tathA rAtrimAM pAthareluM vastra saMkocAI jatAM prathama pramArjana karavA tathA cinha jaNAvavAne mATe rajoharaNa rAkhavuM. anAvRta-vikRta purUSa-cinha (athavA strIcinha) ne lajjAthI AcchAdAna karavAne tathA strI-darzanathI liMgodayanuM rakSaNa karavAne mATe colapaTTaka rAkhavo joIe. A pramANe vastro saMyamamAM upakArI bane che. have pAtra ane mAtraka paNa saMyamamAM je rIte upakArI che tene tuM sAMbhaLa, jo muni pAse pAtra hoya, to gorasa tathA drAkSAdipAnakagata prANInA prANanI rakSA thAya; pAtranA abhAve e gorasAdi anAbhogAdi kAraNathI hAthamAM ja grahaNa karyA hoya, to tagata jIvonA prANanI hAnI ja thAya, paraMtu jo pAtramAM lIdhela hoya, to tenuM paristhApana thAya, tema karavAthI jIvonI rakSA thAya. vaLI pAtranA abhAve hAthamAM ja grahaNa karelA gorasAdi DhaLIne bhUmi upara paDavAthI kuMthuAkITikAdi jIvo tyAM bhegAM thavAthI temanA prANano ghAta thAya; paNa jo pAtra hoya to tema na thAya; tathA bhAjana dhovA vagerethI thatA pazcAtkarmAdi doSo paNa na thAya. vaLI pAtravaDe rogIdurbaLa-vRddhAdi muni upara upakAra karI zakAya; jema ke gRhastha pAsethI pathya vastu lAvIne zaikSone ApavAthI teo upara upakAra thAya, paraMtu jo pAtra na hoya to tema thaI zake nahi. vaLI pAtravaDe AhAra-pANI lAvIne bIjA sAdhuone ApatAM te pAtra dAnadharmanuM sAdhana bane che. pAtranA abhAve AhAra-pANI lAvIne koIne paNa ApI zakAya nahi, vaLI pAtra hoya to labdhivALAne tathA labdhi vinAnAne, zaktivaMtane tathA zakti rahitane, vasatimAM rahelAne tathA prAhuNAne, ema sarva sAdhuone paraspara sugamatA thAya. eTale jo pAtra hoya to labdhivaMta sAdhu temAM AhAra-pANI lAvIne bIjA labdhi vinAnA munine Ape, e ja pramANe zaktimAna azaktane, vasati (upAzraya)mAM rahela muni prANuNAne (mahemAna sAdhune) ApI zake. paraMtu jo pAtra na hoya to emAMnuM kaMI paNa na banI zake. A ja pramANe mAtraka paNa saMyamopakArI che, ema jANavuM. 2575 thI rapa79. maLiyamaparidatta tathA "gamatA 4 dina ' e kathanano AcAryazrI uttara ApatA pharamAve che ke :
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAdhu ane jinezvaranI acalakatAnuM svarUpa. [347 apariggahayA sutteti jA ya mucchA pariggaho'bhimao / sabadabbesu na sA kAyabvA suttasabhAvo // 2580 // niruvayadhiisaMghayaNA caunANAisayasattasaMpaNNA / acchiddanapANipattA jiNA jiyaparIsahA sabbe // 2581 // tamhA jahuttadose pAvaMti na vattha-pattarahiyAvI / tasAhiti teri to tarAhavi vaMti ra8rI tahavi gahiegavatthA savatthatitthovaesaNatthaMti / abhinikhamaMti sabbe tammi cue'celayA hoti // 2583 // jiNakappiyAdao puNa sovahao svvkaalmegNto| uvagaraNamANamesiM purisAvekkhAe bahubheyaM // 2584 // sUtramAM je aparigrahatA kahI che. temAM mUchane ja parigraha mAnela che, te mUcha sarva dravyomAM na karavI, evo sUtrano paramArtha che. jinezvaro anupama dhIraja-saMghayaNanA svAmI, cAra jJAnanA nidhAna ane atizaya parAkramI che. temaja chidrarahita hastarUpa pAtravALA ane sarvapariSahane jItanArA hovAthI, vastra-pAtra rahita hovA chatAM paNa saMyamavirAdhanAdi yathokta doSa teozrIne prApta nathI thatA. tethI temane vastrAdi saMyamopakArI thatA na hovAthI teo tenuM grahaNa karatA nathI, te chatAM "dharmatIrthamAM sAdhuo ghaNA kALa sudhI vastrayukta thaze" ema jaNAvavAne sarva jinezvarI eka vastra grahaNa karIne nIkaLe che; te vastra paDI jAya, to acelaka (vastrarahita) thAya che. vaLI jinakalpika vagere paNa sadAkALa ekAMte upadhivALA ja hoya che, temanA upakaraNanuM pramANa purUSanI apekSAe ghaNA prakAre kahyuM che. 2580 thI 2584. vivecana - "vADa rahi3 verama" ItyAdi vacanathI sUtramAM kahelI je aparigrahatA tuM kahe che, te mUcchano tyAga karavAthI ja prApta thAya che, eTale ke mUccha sivAya anya koI parigraha nathI; jevI mUccha vastramAM thAya che, tevI mUccha anya sarva zarIraAhArAdi dravyomAM thAya che; e mUccha sarvathA na karavI, evo uparokta sUtrano paramArtha che, paraMtu "vastrano sarvathA tyAga karavo tene ja aparigrahatA' kahevAya evo sutrano artha nathI. vaLI zrI jinezvarone tuM acelaka (sarvathA vastrarahita) kahe che, te paNa ekAMta satya nathI, kemake zrI jinezvaro chaghastha avasthAmAM paNa anupama dhIraja, anupama saMghayaNa ane cAra jJAnayukta hoya che, tema ja atizaya balavAna chidrarahita hastarUpa pAtravALA ane sarva pariSahone jItela hovAthI vastra-pAtranA abhAve pUrve kahelA saMyama-virAdhanAdi doSo temane prApta nathI thatA, ethI vastrAdika temane saMyamanA sAdhaka paNa nathI thatA, A kAraNathI Atmagata saMyamane anupakArI evA vastrAdi nirarthaka hovAthI tIrthakaro tene grahaNa karatA nathI, ahIM kadAca tuM ema kahIza, ke jo te vastrAdi nathI grahaNa karatA to "savi dUba niyA" sarva tIrthakaro eka vastrathI nIkaLyA che, ema zAthI kahyuM che ? A praznanA uttaramAM ame ema kahIe chIe ke vastra temane
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348] sAdhu ane jinezvaranI acalakatAnuM svarUpa. vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 saMyamopakArI nathI, to paNa "tIrthamAM sarva sAdhuo dIrghakALa sudhI vastravAha ja thazeema jaNAvavAne sarva jInezvaro eka vastra laIne dIkSA mATe nIkaLe che. koI vakhata koI sthaLe te vastra paDI jAya, to teo vastrarahita thAya che, paraMtu sarvakALa vastra rahita nathI hotA. mATe "jinezvarI vasrarahita che" ema tuM je ekAMte kahe che, temAM kevaLa tArI ajJAnatA ja pragaTa kare che. vaLI tIrthakara ane jinakalpikanA daSTAMtathI tuM acelakapaNuM aMgIkAra kare che, temAM paNa tArI ajJAnatA ja che, kemake jinezvaro paNa upara kahyA mujaba ekAMte vastrarahita nathI, ane jinakalpika, svayaMbuddha vagere mahAmunio to sarvakALa paryata ekAnta upadhivALA ja hoya che. e saMbaMdhamAM pUrve teonAM upakaraNanuM pramANa purUSanI apekSAe aneka prakAre kahyuM che, paNa sarvathA upakaraNano abhAva nathI kahyo. tethI te jenA udAharaNathI sarva upakaraNano tyAga karyo che, teone paNa sarvathA upakaraNano abhAva nathI, kevaLa tAro potAno ja A koI bhinna mArga che. rapa80 thI 2584. have "jamavettA kiriA " e kaMthanane prakArAntare samajAve che : arahaMtA jamacelA teNAcelattaNaM jai mayaM te / to tabbayaNAu ciya niratisao hohi mA'celo // 2585 // rogI jahovaesaM karei vejjassa hoarogo ya / ma ya vesaM cariyaM vA karei na ya pauNai karato // 2586 // taha jiNavejjAesaM kuNamANo'vei kammarogAo / na u tannevatthadharo tesimAesamakaraMto // 2587 // na parovaesavasayA na ya chaumatthA parovaesapi / deMti na ya sIsavaggaM dikcheti jahA jiNA sajve // 2588 // taha sesehivi savvaM kajjaM jar3a tehiM savvasAhammaM / parva 2 3 titya ja natti jo ho ?lIra68el jaha na jiNiMdehiM samaM sesAisaehi sabbasAhammaM / taha liMgeNAbhimayaM carieNavi kiMci sAhammaM // 2590 // je kAraNathI arihaMto acelaka che, te kAraNathI tane acalakapaNuM mAnya hoya, to temanA vacanathI tuM atizaya rahita acelaka na thA. (kAraNa ke) jema rogI vaidyanA upadezAnusAre auSadhanuM sevana kare che, tethI roga rahita thAya che; paraMtu vaidyano veza ke AcaraNa nathI karato, jema te tene nirogI nathI karato, tevI rIte jinarUpa vaidyanI AjJAnusAra dharma karanAra karmarogathI rahita thAya che, paraMtu temano veza dharanAra ane temanA AdezAnusAra nahi karanAra karma rogathI rahita nathI thato. vaLI jo tuM sarvathA tIrthakaranA sAdhuvezamAM cAritrAnuSThAnanuM karanAra ho, to jema sarva jinezvaro paropadezAdhIna nathI hotA, ane bIjAne chaMghastha-avasthAmAM upadeza nathI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAdhu ane jinezvaranI acalakatAnuM svarUpa. [349 ApatA. tathA ziSyavargane dIkSA paNa nathI ApatA, tema temanA ziSyoe paNa karavuM joIe. (paraMtu) e pramANe karavAmAM Ave to tIrtha dIrghakALa paryata kyAMthI pravarte? ane jo tIrthakaronI sAthe sarvathA samAnapaNuM na hoya, to acelakapaNAno Agraha zA mATe rAkhe che ? jInezvaronI sAthe zeSa atizayothI sarvathA samAnatA nathI mAnI, paNa tame veza ane cAritrathI kiMcita samAnatA mAnela che. 2585 thI 2590. - he zivabhUte ! arihaMto vastrarahita che, tethI ApaNe paNa vastrarahita-nagna thavuM joIe ema tArI mAnyatA hoya, to jevuM gurunuM cinha hoya tevuM ziSyanuM paNa hovuM joIe, kemake buddhaziSya zvetavastradhArI ke nagna nathI hoto. te to buddhanA jevo ja veza dharanAra hoya che, tema tAre paNa arihaMtonA jevuM ja thavuM joIe, paraMtu jinezvaranA upadezathI ja tuM nirUpama dhIraja ane saMghayaNanA abhAve vastra rahita-nagna thato hoya to na thA. tuM tIrthakarano ziSya hovAthI tene temano veza pramANa hoya, to temano upadeza paNa tAre pramANa rAkhavo joIe, kAraNa ke guruno upadeza ullaMdhIne vartana karanAra ziSya kadI paNa iSTa arthano sAdhaka nathI thato. paramagurU zrI jinezvaroe e saMbaMdhamAM to ema kahyuM che, ke anupama dhIraja ane saMghayaNa Adi atizayanA abhAve (sAdhue) kadI paNa acelaka (vastrarahita) na thavuM. A pramANe paramagurue kahyA chatAM tuM emanA upadezanI virUddha vartana zA mATe kare che ? zivabhUti - jema gurunA upadezAnusAra vartavuM yogya che, tema temanA veza ane cAritranuM paNa avazya anukaraNa karavuM joIe. AcArya - tAruM e maMtavya ayogya che, kemake temanA upadezAnusAra vartana ja kAryasAdhaka che. jema rogI manuSya vaidyanA upadezAnusAra vartana karavAthI ja rogamukta thAya che; paraMtu tenA vezanuM ke AcaraNanuM anukaraNa nathI karato, jo te pramANe kare, to ulaTo sannipAtano bhAgI thAya. te ja pramANe ahIM prastutamAM paNa jinezvararUpa vaidyanA upadezAnusAra vartanAra temanA veza ane cAritranuM anukaraNa karyA vinA paNa karmarUpa rogathI mUkAya che, paraMtu temanA upadezAnusAra vartana sivAya temanA veza ane cAritranuM AcaraNa karanAra karmarogathI mukta thato nathI, kemake tevI yogyatA sivAya temano veSa ane cAritra dhAraNa karanAra kevaLa unmAdAdinuM ja bhAjana thAya che. vaLI jo tuM tIrthaMkaranAM veSa ane cAritrano dhAraka ho, to tAruM e dhArakapaNuM tIrthakaronI sAthe sarva prakAre samAna che? ke dezathI samAna che? jo sarva prakAre samAnatA hoya, to je pramANe teo kare che, te pramANe tAre paNa sarva karavuM joIe. kAraNa ke jema tIrthakaro svayaMbuddha hovAthI bIjAnA upadezAnusAra vartatA nathI, chadmastha avasthAmAM bIjAne pratibodhavA upadeza ApatA nathI, kevalajJAna sivAya ziSyavargane dIkSA paNa ApatA nathI; tevI rIte emanA ziSyoe ane praziSyoe paNa sarva karavuM joIe. jo e pramANe thAya, to pachI koIne paNa upadeza devAnA abhAve dIkSAdi apAya nahi, ane chevaTe tIrthano viccheda thAya. paraMtu jo teonI sAthe sarva sAdhamyuM na hoya, to pachI "huM acelaka thAuM" evo mithyA Agraha zA mATe rAkhe che ?
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350] tIrthaMkaranA anukaraNamAM tIrthavicchedano prasaMga. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ' have jo uparokta kAraNathI sarvathA prakAre tIrthakaronI sAthe sAdha na hoya, paNa kiMcita sAdharma hoya, to te amAre mAnya che. jemake loca karavAdi mAtrathI temanI sAthe kiMcit liMgathIveSathI sAdharma che, paNa acalakapaNAthI nathI. eSaNIya AhAraaniyata vAsa Adi vaDe cAritrathI kiMcit sAdharme che, paNa hasta bhojIpaNAthI sAdharma nathI; kemake atizaya rahita hovAthI ApaNe tema karavuM yogya nathI. A pramANe tIrthakaranI sAthe kiMcit sAdhamya ukta nyAye anyathA paNa siddha thAya che, to pachI tane acelakapaNAdino mithyA Agraha zA mATe che. ra585 thI ra590. have "tamakri = 4 niSpo ' e kathanano uttara Ape che. tIrthakaroe jinakalpa kahelo che" e kathana koNa nathI mAnatuM? sarva koI te mAne che, paraMtu jevA purUSone mATe je vidhie te kahela che, te sAMbhaLa. uttamadhiisaMghayaNA pubvavido'tisaiNo sayA kAlaM / jiNakappiyAvi kappaM kayaparikammA pavajjati // 2591 // taM jai jiNavayaNAo pavajjasi, pavajja to sa chinno tti / atthitti kaha pamANaM kaha vocchinnotti na pamANaM ? // 2592 / / maNa-paramohi-pulAe AhAraga-khavaga-uvasame kappe / saMjamatiya-kevali-sijmaNA ya jaMbUmmi vocchiNNA // 2593 / / uttama dhIraja ane saMghayaNavALA, jaghanyathI paNa kiMcitta nyUna nava pUrva jANanArA, niraMtara anupama zakti Adi atizayasaMpanna jinakalpiko (pUrvokta vidhie eTale tapazruta ane sattva Adi) parikarma karIne ja jinakalpa aMgIkAra kare che. (evA purUSo mATe jinakalpanI AjJA jinezvaroe ApI che. paNa tArA jevA mATe nahi.) mATe jo jinavacanathI "jinakalpa" tuM mAne che, to "te jinakalpa viccheda thayo che" ema paNa kema nathI mAnato ? ane jo e kathana na mAnato ho, "to jinakalpa che" e kathana kevI rIte mAne che ? mana:paryavajJAna-paramAvadhijJAnapulAkalabdhi-AhArakazarIra, kSapakazreNi, upazamazreNi, jinakalpa-parihAravizuddhi-sUkSamajparAya ne yathAkhyAta e traNa cAritra, kevalI ane mokSa e sarva padArtho jaMbUsvAmi pachI viccheda thayA che. rapa91 thI ra593. acelaka pariSahano javAba ApatAM kahe che ke : jai celabhogamettAdajiAcelayaparIsaho teNaM / ajiyadigiMchAiparIsahovi bhattAibhogAo // 2594 // evaM tuha na jiyaparIsahA jiNiMdAvi sabahAvannaM / ahavA jo bhattAisu sa vihI celevi kiM naTTho ? // 2595 // jaha bhattAiM visuddhaM rAga-ddosarahio nisevNto| vijiyadigiMchAiparIsaho muNI sapaDiyArovi // 2596 / /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] acalaka parISahanI mAphaka sudhAdi parISahono prasaMga. [351 taha celaM parisuddhaM rAgaddosarahio suyavihIe / hoi jiyAcelaparIsaho muNI sevamANo'vi // 2597 // jo vastranA paribhoga mAtrathI ja acelaka pariSahano jaya nathI karyo ema kahevAya, to pachI AhAra-pANInA bhogathI paNa sudhAdi pariSahano jaya nathI karyo ema kahevAya. ane jo e pramANe hoya to jinezvaro paNa pariSahano jaya karanArA nathI ema tArA kathanAnasAra sarvathA praka thaze. athavA (eSaNIya) AhAra-pANI Adi grahaNa karavAmAM je vidhi che, te vidhi (eSaNIya) vastragrahaNa karavAmAM zuM nAza pAmyo che ? vizuddha AhAra-pANI rAga-dveSarahita bhogavatAM chatAM jema sapratikAra muni sudhAdi pariSaha jItanAra kahevAya che, tema vizuddha-eSaNIya evA rAgadveSarahita mani zratavidhithI vastrane grahaNa karIne sevavA chatAM paNa acalakaparISahano ja kahevAya che. ra594 thI 2597. "jeNe acelaka parISahano jaya karyo hoya, te muni kahevAya." tAruM A kathana yogya che, ane ame te mAnya karIe chIe, paraMtu e saMbaMdhamAM pUchIe chIe ke vastranA bhogamAtrathI ja acelaka parISahano jaya nathI thato, ema mAnIne tuM vastrano sarvathA tyAga kare che ke aSaNIyAdi doSathI duSTa evA vastranA bhogathI vastrano tyAga kare che? jo Adya pakSAnusAra eTale vastranA bhogamAtrathI ja muni vaDe acelaka parISahano jaya nathI thato, ema mAnIne tuM vastrano tyAga karato ho, to temAM tArI moTI bhUla che. kemake e pramANe to AhAra-pANI AdinA bhogamAtrathI paNa muni sudhAdi parISahano jItanAra nahi kahevAya, ane tadanusAra tArA abhiprAye nirUpama dhIraja ane saMghayaNavALA mahAna sattvanA bhaMDAra zrI jinezvara bhagavaMto paNa parISaha jItanArA na kahevAya. kadAca tuM ema kahIza ke ugamAdi doSarahita tathA vizuddhaeSaNIya AhAra-pANIne rAga-dveSa rahita bhogavanAra muni sudhAdiparISahano jaya karanAra kahevAya che, to pachI tadanusAra eSaNIya vastrano rAga-dveSarahita upabhoga karanAra muni paNa acelaka parISahano jaya karanAra kema na kahevAya ? kahevAya ja. tAtparya e che ke sudhA-tRSA-zIta-uSNatAdikano, AhAra-pANIvastrAdika vaDe sUtroktavidhi pUrvaka yatanAe pratikAra karanAra muni parISahano jaya karanAra kahevAya che. A sarva kathanathI e phalitArtha thAya che ke aneSaNIyAdi doSayukta vastrAdinA paribhogathI ja acelaka parISahathI parAbhava thAya che. paNa sUtrokta vidhie teno upabhoga karavAthI nathI thato. 2594 thI 2597. zivabhUti :- jo sAdhu vastrano upabhoga kare, to teNe acelaka parISaha sahana karyo che, ema kevI rIte kahI zakAya ? vastrano abhAva hoya, to ja acelaka parISaha sahana karyo kahevAya. AcArya :- tArI e mAnyatA ayogya che, kema ke : sadasaMtacelago'celago yajaM log-smysNsiddho| teNAcelA muNao saMtehiM jiNA asaMtehiM // 2598 / / parisuddha-juNNa-kucchiya-thovA'niyayannabhogabhogehiM / muNao mucchArahiyA saMtehiM acelayA hoMti // 2599 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352] acalaka parISahanI mAphaka sudhAdi parISahono prasaMga. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 jaha jalamavagAhaMto bahucelo'vi siravaTThiyakaDillo / bhaNNai naro acelo taha muNao saMtacelAvi // 2600 // taha thova-junna-kucchiyacelehi vi bhannae acelotti / jaha tUra sAliya ! lahuMdemopottiM naggiyA motti // 2601 / / vastranA sadbhAve ane vastranA abhAve acelakapaNuM lokamAM ane AgamamAM prasiddha che; tethI vastranA abhAve munio ane vastranA abhAve jinezvaro acelaka kahevAya che. parizuddha, jIrNa ane asAra evA vastrane aniyatapaNe mUccharahita bhogavavAthI munio vastro chatAM paNa acelaka che. jema kaTIvastrane mastake vIMTIne jaLamAM pesanAra purUSa, ghaNAM vastravALo chatAM paNa vastra rahita kahevAya che, tema munio paNa vastra hovA chatAM acelaka (vastra rahita) kahevAya che. jemake - are ! vaNakara ! tvarA kara, mane jaldIthI sADalo Apa, huM nagna chuM. ra598 thI 2601. - vivecana :- mukhyavRttithI ane upacArathI ema be prakAre acelakapaNuM che. temAM mukhyaacalakapaNuM A samayamAM saMyamopakArI nathI, e kAraNathI vastro chatAM paNa sAmAnya sAdhuo upacArathI acelaka kahevAya che. ane jinezvaro vastranA abhAve mukhyavRttie acelaka kahevAya che. zuddha-eSaNIya, ghaNAM divasanA jIrNa, niHsAra, alpa saMkhyopeta ane koIka vakhate ja gRhasthathI judI rIte upayogamAM levAtA, evA vastrone mUccharahita bhogavatA munio upacArathI acelaka kahevAya che. athavA jema koI purUSa kaTIvasathI mastaka vIMTIne jaLamAM peThelo hoya, lokamAM te puruSa vastra rahita kahevAya che; tema muni paNa DhIMcaNathI uparanA bhAgamAM colapaTTaka dhAraNa kare che, kaccha bAMdhatA nathI. ane mastaka upara paNa koI vastrAdi dhAraNa karatA nathI, e pramANe lokaprasiddha rItithI anyathA prakAre vastrano upabhoga karatA hovAthI, vastro chatAM paNa te acelaka kahevAya che. upacArathI lokaprasiddha acalakapaNuM eka bIjA dRSTAntathI samajIe. jema koI strI jIrNa ane ghaNAM chidravALuM vastra paherIne vastra vaNanArane kahe, ke are vaNakara ! jaldIthI mAruM vastra taiyAra karI Apa, kemake huM te vinA nagna chuM, ahIM strI vastrayukta hovA chatAM ghaNA jIrNa vastrane lIdhe nagnatA zabdano prayoga thAya che. e ja pramANe munio paNa pUrvokta vastrabhogathI acelaka kahevAya che. ra598 thI 2601. have "naM tafe sAduM varce ghare" e kathanano uttara ApIne upasaMhAra kare che. vihiyaM sue cciya jao dharejja tihiM kAraNehiM vatthaMti / teNaM ciya tadavassaM niratisaeNaM dhareyavvaM // 2602 / / jiNakappAjoggANaM hI-kuccha-parIsahA jao'vassaM / hI lajjatti va so saMjamo tadatthaM viseseNaM // 2603 // jai jiNamayaM pamANaM tuha to mA muyasu vtth-pttaaii| puvuttadosajAlaM lambhisi mA samiidhAyaM ca // 2604 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) zivabhUtinA bahenanI nagnatA ane vastra prApti [353 aNupAleumasatto'satto na samattamesaNAsamiiM / vattharahio na samio niknevAdANavosaggA // 2605 // zrutamAM kahyuM che ke traNa kAraNoe vastra dhAraNa karavuM, tethI niratizayI ane jinakalpane ayogya evA munioe (pUrve kahela kAraNe ja) lajjA, kutsA ane parISahane lIdhe avazya vastro dhAraNa karavAM, (kutsA ane parISaha mATe kadAca vastra na dhare,) paNa lajjA eTale saMyamane arthe to vastra vizeSe karIne dharavA joIe, (anyathA agni saLagAvavAdi vaDe mahAna asaMyama prApta thAya) vaLI jo tane jinamata pramANa hoya, to vastra-pAtrAdikano tuM tyAga na kara kemake ethI pUrvokta doSano samUha prApta thaze ane samitino ghAta thaze. pAtra vinA saMpUrNa eSaNA samiti pALavAne tuM samartha nahi thAya, ane vastra vinA nikSepAdAna tathA utsargasamiti temaja bhASAsamitivALo nahIM thAya. (A pramANe sarvathA traNa samiti rahita thaze.) ra602 thI 2605. pUrvokta rIte samajAvyA chatAM zivabhUti samajyo nahi, ane vastra tajIne upAzrayanI bahAra nIkaLI gayo. iya paNNavi'ovi bahu so micchuttodayAkuliyabhAvo / jiNamayamasaddahaMto chaDDiyavattho samujjAo // 2606 // tassa bhagiNI samujjhiyavatthA taha ceva tadaNurAgeNaM / saMpatthiyA niyatthA to gaNiyAe puNo muyai // 2607 / / tIe puNo'vi baddhorasegavatthA puNo vichuddiNtii| acchau te teNaM ciya samaNuNNAyA dharesI ya / / 2608 / / koDinna-koTTavIre pavvAvesI ya doNNi so sIse / tatto paraMparAphAsao'vasesA samuSpannA // 2609 / / AcAryazrIe ema bahu prakAre samajAvyA chatAM te zivabhUti mithyAtvanA udayathI vyAkuLa pariNAmavALo thaI, jinamatane nahi sahato, vastra tajIne upAzrayanI bahAra nIkaLyo; tenI bhaginI paNa tenA anurAgathI te ja pramANe vastra tajIne cAlI nIkaLI AthI gaNikAe tene vastra paherAvyuM, punaH teNe te tajI dIdhuM, pharI gaNikAe hRdayapara eka vastra paherAvyuM, tene te tajatI hatI, (paNa zivabhUtie kahyuM, bhale tAre eka vastra ho.) ema tenI AjJAthI teNe eka vastra dhAraNa karyuM, pachI kauDInya ane koTTavara nAmanA be ziSyone zivabhUtie dIkSA ApI, temanI paraMparAe zeSa boTIkAdaSTIo (digaMbaro) pravaryAM. 2606 thI 2609. ahIM AThamA nitavano vAda samApta thayo. have sarva nihnavo paraspara eka bIjAne babbe doSo Ape che, te saMbaMdhI vyaktavyatA kahe che. (358) evaM ee bhaNiyA osappiNie u niNhagA satta / vIravarassa pavayaNe sesANaM pavayaNe natthi // 2610 / 784 // 45
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354] paraspara nidvavanA doSo. (359) mottUNetto ekkaM sesANaM jAvajjIviyA diTThI / ekke kkarasa ya etto do do dosA muNeyavvA / / 2611 / / 785 / / e pramANe e sAta nihnavo (ca zabdathI AThamo boTika nihnava) A avasarpiNI kALamAM zrI vIra jinezvaranA tIrthamAM utpanna thayA, e sivAya bIjA nihnavo nathI. eka goSThAmAhila sivAya bIjA jamAlI vagere nihnavo yAvajjaivika daSTivALA thayA ane e darekane bebe doSo jANavA. 2610 thI 2611. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vivecana :- bhagavAna zrI mahAvIradevanA tIrthamAM jamAlI vagere sAta nirbhavo thayA che, ema niryukatikAra kahe che ane e nihnavonA nAma jaNAvanArI gAthAmAMnA ca zabdathI bhASyakAra tathA vRttikAra boTika (digaMbara) nihnava sahita ATha nihnavo A avasarpiNImAM thayA che ema kahe che, e sivAya bIjA nihnavonI sattA nathI mAnI. sarva nihnavomAM goSThAmAhila sivAya jamAlI vagere badhA nihnavo yAvajjIvaparyaMtanuM parimANa yukta pratyAkhyAna aMgIkAra karatA ane temaja mAnatA, paNa goSThAmAhila tema mAnato nahi, te to aparimANa pratyAkhyAna mAnato. A vAta jo ke mULa graMtha uparathI samajI zakAya ema che, te chatAM punaH kahevAnuM prayojana e che ke pratyAkhyAna avazya karavA yogya hovAthI bahu upayogI che, tethI koI goSThAmAhilanI jema na mAne, eTalA mATe pharI jaNAvI che. kahevAnuM tAtparya e che ke nihnavo paNa jIvanaparyaMta pratyAkhyAna parimANa-yukta karanArA hatA, mATe koI paNa pratyAkhyAna parimANa rahita na karavuM. vaLI A sarva nihavo eka bIjAne paraspara babbe doSo Ape che. eka to potAno doSavALo mata aMgIkAra kare che. ane bIjo parano mata aMgIkAra nathI karato. A pramANe dareka nirlavane babbe doSa lAge che, tene bhASyakAra mahArAja pote ja vistArathI kahe che. 2610 thI 2611. mottUNa goTTamAhilamannesiM jAvajjIvasaMvaraNaM / kammaM ca baddhapuTThe khIrodavadaattaNA samayaM || 2612 / / mottuM jamAlimanne beMti kaDaM kajjamANamevaM tu / ekkekko ekkekkaM necchai abaddhio donni || 2613|| avaropparaM sameyA do dose detiM ekkamekkassa / paramayasaMpaDivattiM vippaDivattiM ca samayammi || 2614 || abaddhiyarasa dose diti tao so'vi tinni annarasa / tippabhi tu sameyA dose tippabhiie diMti / / 2615|| goSThAmAhila sivAyanA bIjA nihnavo yAvajjIva paryaMtanuM saparimANa pratyAkhyAna, ane kSIra-nIranI jema AtmA sAthe karma baddha-spaSTa che ema mAne che ane jamAli sivAyanA bIjA nihnavo "karAtuM hoya te karyuM" ema mAnatA. e pramANe ekeka nirbhava ekeka padArtha nathI mAnatA, ane agnika (goSThAmAhila) be padArtha nathI mAnato. (Ama hovAthI) teo ekaThA thayA hoya
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] paraspara nitavanA doSo. [355 to dareka jaNa paraspara-ekabIjAne be-be doSa Ape che; eka paramatanI saMpratipatti ane bIjAM svamatamAM vipratipatti. abaddhikane nitavo traNa traNa doSa Ape che, tethI te paNa bIjAone traNa traNa doSa Ape che. jyAre traNa Adi nitavo ekaThA thAya, tyAre teo eka bIjAne traNa traNa Adi doSo Ape che. 26 12 thI 26 15. vivecana :- gaSThAmAhila sivAyanA sarva nitavo. vAvajIva paryata saparimANa-pratyAkhyAna ane AtmA sAthe karmano saMbaMdha kSIranIravat mAne che, goSThAmAhila e bemAMthI eka paNa nathI mAnato. jamAli sivAyanA tiSyagupta vagere nitavo "karAtuM hoya te karyuM" ema mAne che ane jamAli "kareluM hoya te ja karyuM" mAne che. tiSyagupta sivAyanA nitavo saMpUrNa jIva pradezone jIva mAne che, ane tiSyagupta eka aMtima pradezane ja jIva mAne che. e pramANe dareka nitavo jinezvaroyukta padArthomAMthI ekeka padArtha nathI mAnatA, paNa goSThAmAhila be padArtha nathI mAnatA, e sivAya sarva nihnavo jinokta sarva padArthone mAne che. e pramANe darekanI mAnyatA bhinna bhinna hovAthI jyAre teo ekaThA thAya, tyAre ekabIjAne baLe doSa Ape che, jemake bahurata nidbhava jamAli, prAdezika nihnava tiSyaguptane kahe che ke "kareluM hoya te ja karyuM." Avo mAro mata nirdoSa chatAM tuM nathI mAnato e pahelo doSa ane "aMtima pradeza ja jIva che" e tAro mata sadoSa che chatAM mAne che; e bIjo doSa sAMbhaLIne prAdezika nidbhava paNa bahurata nidvavane viparItapaNe e ja be doSa Ape che. tathA e ja pramANe avyakta vAdIne paNa doSavALo teno mata mAnavArUpa ane nirdoSa chatAM potAno mata nahIM mAnavArUpa ema be doSa Ape che. avyaktavAdI paNa prAdezikane viparItapaNe e ja be doSa Ape che. e ja pramANe yAvat airAzika nihnava abaddhika nihravane be doSa Ape che ane abaddhika airAzikane be doSo Ape che. ahIM eka bIjI vizeSa vAta jaNAvavAnI jarUra che, ke vyaktinI vivakSAe abaddhika nihnava sRSTAbaddha karma ane parimANa rahita pratyAkhyAna mAnato hovAthI tenA be bhedA be mata judA mAnIe to te abaddhika tenAM pratiyogI nidvavone traNa doSa Ape che, ane teo paNa tene traNa doSa Ape che, paNa jyAre tenI be padArthanI mAnyatA bhinna chatAM eka ja mAnIe to upara kahyA mujaba paraspara baLe doSo ja lAge che. bhASyakAra mahArAja paNa e vAta kabUla kare che ane kahe che ke tenI be padArthanI bhinna bhinna mAnyatAnA be doSa ane trIjo tenA pratiyogInI mAnyatAno, ema abaddhika nidvava tenA pratiyogI nitavane traNa traNa doSa Ape che, ane teo paNa tene traNa traNa doSa Ape che; jyAre traNa Adi nidhavo ekaThA thAya tyAre teo paraspara ekabIjAne traNa traNa Adi doSo Ape che. jemake bahutarAdi traNa nidvavo ekaThA thayA hoya, tyAre bahurata nitava bIjAone kahe che ke tame potapotAno doSita mata prarUpatA hovAthI be doSa ane mAro nirdoSa mata na mAnatA hovAthI eka doSa ema traNa traNa doSa tamane lAge che. A pramANe abaddhika sivAyanA badhA nitavo traNa traNanA saMyoge traNa traNa doSo vadhArIne cAra doSa Ape che. e ja pramANe cAra pAMca-cha ane sAta nidvavonA samudAyamAM dareka nihnava eka bIjA
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356] AdhAkarmInI tyAjyA tyAjyatA. vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 anukrame cAra-pAMca cha ne sAta doSo Ape che. mAtra abaddhikanA saMyoge eka doSa vadhArIne kahevuM eTale ke abaddhikasahita cAranA saMyogamAM pAMca doSa, pAMcanA saMyogamAM cha doSa, cha nA saMyogamAM sAta doSa ane sAtanA saMyogamAM ATha doSa; kemake abaddhika niddhava be padArtha viparIta mAne che. 2612 thI ra6 15. have nidvavonI mAnyatA saMsArano hetu che, ke mokSano hetu che? te kahe che :(360) satteyA diTThIo jAi-jarA-maraNagabbhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u havaMti niggaMtharUveNa // 2616 // 786 // (361) pavayaNanIhuyANaM jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / bhajjaM pariharaNAe mUle taha uttaraguNe ya // 2617 // 787 // jattha visesaM jaNai logo tesiM ca kuNai bhttaaii| taM kappai sAhUNaM sAmannakayaM puNa akappaM / / 2618 // nircanvarUpe e sAte nihnava deSTio, janma-jarA-maraNa ane garbhanA vAsarUpa saMsAranuM mULa (kAraNa) che, pravacana tarapha bedarakAra evA te nidvavone mATe je kALe je kSetramAM AhArAdi karAvyA hoya, te mULaguNa ane uttaraguNamAM paribhogavaDe bhAjya che. eTale ke jyAre loka "A nidhava che" ema temano taphAvata jANe che ane te mATe AhArAdi kare che, tyAre te sAdhuone kahyuM che, paNa sAmAnya rIte tene mATe karela AhArAdi sAdhune kalpatA nathI. ra6 16 thI ra618. vivecana - prabho ! nihnavonI dRSTi saMsArano hetu che, ke mokSano hetu che ? guru - e sAte nidbhava darzano mokSano hetu nathI, paNa janma-jarA-maraNa ane garbhanA sthAnarUpa kevaLa saMsArano ja mULa hetu che. mAtra teo nirgastha vezadhArI ja che, paNa yathArtha nigraMtha nathI. ziSya - he prabho ! e nitvo sAdhu gaNAya, anyadarzanI gaNAya, ke gRhastha gaNAya ? guru - hamaNAM ja ame kahyuM che, ke teo kevaLa nirainyano veza dharanArA che, yathArtha nircanya sAdhu nathI; kemake e sAdhune mATe karela AhArAdi zeSa sAdhuone kahyuM nahi. paraMtu nidvavone mATe karela AhArAdimAM ema nathI. kAraNa ke je kSetramAM je kALe nidvavone mATe karelAM AhArAdi hoya teno upabhoga vikalpa thAya, eTale ke koI vakhate e AhArAdino tyAga karAya ane koI vakhata tyAga na paNa karAya. "A nitavo sAdhuothI bhinna che" ema loko jyAre na jANatA hoya, tyAre te AhArAdi tyAjya che, paraMtu jyAre ema jANavAmAM Ave ke A nihnavo kharA sAdhu nathI tyAre temanA mATe karelA AhArAdi tyAjya nathI A pramANe mUlaguNa saMbaMdhI AdhAkarmAdi ane uttara guNasaMbaMdhI krIta-kRtAdi AhAra vagere vikalpa bhogya che. mATe A nihnavo sAdhu na kahevAya, kemake temane mATe karela AhArAdi ekAMte akalpa nathI; vaLI te gRhastho nathI, tema anyatIrthIo paNa nathI, tethI temane mATe karela AhArAdi sAdhune kathaMcit kathya paNa che, AthI teo avyakta sAdhu kahevAya 26 16 thI 26 18.
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] AdhAkarmInI tyAjyatyAjyatA. 3i57 have boTika saMbaMdhI karAvelA AhArAdi mATe kahe che :(362) micchadiTTIyA = tesi veriyaM nahiM nathi ! savvaMpi tayaM suddhaM mUle taha uttaraguNe ya // 2619 / / 788 / / bhinnamaya-liMga-cariyA micchaddiTThitti boDiyA'bhimayA / jaM te kayamuddisiuM taM kappai jaM ca jaijoggaM // 2620 // je kALe je kSetramAM mithyASTionA mATe karela je AhArAdi te mULaguNamAM ane uttaraguNamAM sarva zuddha che. jenA mata-liMga ane carcA bhinna hoya; te mithyAdaSTi che. tevA mithyASTi ahIM boTika (digaMbaro)ne mAnelA che; temane uddezIne karela je AhArAdi te sarva je yatine yogya hoya te kathya che. 2619-2620. . vivecana :- jenI mAnyatA-veza ane bhikSA grahaNa saMbaMdhI AcaraNa bhinna hoya te vyaktapaNe mithyASTi kahevAya. tevA mithyAdeSTi ahIM boTikane mAnelA che. teone uddezIne je kALe je sthaLe AhArAdi kareluM hoya, te sarva sAdhuone mULaguNa saMbaMdhi ane uttaraguNa saMbaMdhI zuddha che. ahIM eTaluM vizeSa jANavuM ke teone uddezIne kAkaDI dADama vagere sacitta AhAra, ane anaMtakAyavRtAka vagere vaghArIne acitta karela AhAra te munione kahyuM nahi, paNa je munione yogya zAstramAM kahela che tevo prAsuka AhAra hoya te ja kahyuM che bIjo nahi. 26 19 thI 2620. A sthaLe eka vAta vizeSa jaNAvavI ucitta che ke- "sIddarzana-jJAna-caritraMi moranA:" A mukhya sAmAnya mAnyatAmAM zvetAmbarono matabheda nathI, paNa bIjI vizeSa mAnyatAomAM matabheda che; jemake kevalajJAnIne kavalAhAra, strIne mukti vagere digaMbaro nathI mAnatA ane zvetAmbaro te mAne che. A saMbaMdhI ghaNuM lakhI zakAya ema che, paNa graMtha-vistAranA bhayathI te ahIM nathI lakhatA. te saMbaMdhI vizeSa jANavAnI IcchAvALAe syAdvAda ratnAkara-uttarAdhyayanAdi graMthomAM joI levuM. evI rIte nayadvAra pachI have kayA nayane kyuM sAmAyika mokSamArgapaNe ISTa che, tenuM svarUpa jaNAvavAne anumatatkAra kahe che. temAM sAmAnya jaNAvI prathamanA traNa nayane je ISTa che, te kahe che :(363) tavasaMjamo aNumao neggaMthaM pavayaNaM ca vavahAro / sadu-jjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva // 2621 // 789 // kassa nayassANumayaM kiM sAmAiyamiha mokkhamaggotti / bhannai negama-saMgaha-vavahAraNaM tu savvAiM // 2622 // tavasaMjamotti caritaM niggaMthaM pavayaNaMti surAnANaM / taggahaNe sammattaM caggahaNAo ya boddhav // 2623 // tinnivi sAmaiyAI icchaMtA moknamaggamAillA / kiM micchaddiTThIyA, vayaMti jaM samuDyAiMpi // 2624 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358] traNa nayonI mAnyatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 tapapradhAnasaMyama (cAritrasAmAyika), nigranthapaNuM, ane pravacana (zruta sAmAyika tathA ca zabdathI samyaktva sAmAyika) A traNa sAmAyika vyavahAraparyaMtanA traNa nayane mokSamArgapaNe ISTa che. paNa zabda-RjusUtra nayane to saMyama ja (cAritra sAmAyika ja) mokSamArgapaNe ISTa che. (bIjA be nahi, kemake sarva saMvararUpa cAritra pachI tarata ja mokSa prApta thAya che.) 2621. ahIM kyA nayane kyuM sAmAyika mokSamArgapaNe ISTa che ? (tenA uttaramAM) kahe che ke - naigama, saMgraha tathA vyavahAra nayane sarva (traNe) sAmAyika mokSa mArgapaNe ISTa che. tapasaMyama eTale cAritra (jainI dIkSA), pravacana eTale zrutajJAna, A be grahaNa karavAthI ca zabdavaDe samyaktva sAmAyika jANavuM. naigamAdi prathamanA traNa nayo traNe sAmAyikane mokSamArgapaNe mAne che, to pachI teo mithyArdaSTi kema kahevAya ? (jaino paNa e ja traNane mokSamArgapaNe mAne che. e traNe sAmAyikane traNe nayo mokSarUpa kahe che, paraMtu te nayo hovAthI sarvane samudita bhAve nathI kahetA "jJAnAdikathI mokSa nathI." ema niyama kare che. paNa (jaino to traNene samuditabhAve mokSamArgarUpe kahe che.) AthI nayo mithyArdaSTi che. 2622 thI 2624. have RjIsUtra tathA te pachInA traNa nayone je sAmAyika mokSamArgapaNe ISTa che te jaNAve che. ujjusuyAimayaM puNa nivvANapaho carittamevegaM / na di nALa-saLADuM, mAvevi na tesi nuM movao / / 26 / / jaM savvanANa- daMsaNalAbhe'vi na takkhaNaM ciya vimokkho / mokkho ya savvasaMvaralAbhe maggo sa evAo || 2626 / / Aha naNu nANa- daMsaNarahiyarasa na savvasaMvaro diTTo | tarasahiyasseva tao tamhA ttitayaMpi mokkhaho || 2627 // jar3a tehiM viNA Natthitti saMvaro teNa tAiM tasseva / juttaM kAraNamiha na u saMvarasajjharasa mokkharasa | 2628 // aha kAraNovagAritti kAraNaM teNa kAraNaM savvaM / bhuvaNaM nANAINaM jaNo neyAbhAveNaM || 2629 // taha sAhaNabhAveNavi dehAiparaMparAibahubheyaM / nivvANakAraNaM te nANAitiyammi ko niyamo ? || 2630 // aha paccAsaNNataraM heU neyaramihovagAriMpI / to savvasaMvaramayaM cAritaM ceva mokkhapaho // 2631 // iTThatthasAhayAiM saddahaNAiguNao sameyAI / sammaviriyAkarasa va rUTha puLa nivAmiTTo ra6rUrI RsUtra ane te pachInA traNa zabda nayone eka cAritrasAmAyika ja mokSa mArgarUpe saMmata che, zrutasAmAyika ane samyaktvasAmAyika mAnya nathI; kemake te be hoya, to paNa cAritra-sAmAyika
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ [359 bhASAMtara] traNa nayonI mAnyatA. vinA mokSa nathI thato. kAraNa ke saMpUrNajJAna-darzana prApta thavA chatAM paNa te vakhate tarata ja mokSa nathI thato, paraMtu sarvasaMvararUpa cAritra-sAmAyikano lAbha thAya tyAre ja mokSa thAya che, tethI te cAritra-sAmAyika ja mokSamArgapaNe ISTa che. sarva saMvararUpa cAritrano lAbha jJAna-darzanarahita hoya, tene akasmAt utpanna thayelo jaNAto nathI, paNa je jJAna-darzanayukta hoya tene ja te prApta thAya che, mATe e traNe (samyakatva-zruta ane cAritrasAmAyika) mokSamArga che (naigamAdi nayonuM e kathana yogya nathI kemake) jo te jJAna-darzana vinA saMvararUpa cAritranI prApti na thatI hoya to te baMnene sarva-saMvararUpa cAritranAM kAraNa kahevA yogya che, paNa sarvasaMvararUpa cAritrathI sAdhya evA mokSanA kAraNa kahevAya nahi. (kAraNake sarvasaMvara pachI tarata ja mokSa thAya che, jJAnadarzana pachI tarata nathI thatuM.) (naigamAdi nayonuM A kathana yogya nathI, kAraNa ke, jo jJAna-darzana vinA sarvasaMvararUpa cAritrano lAbha na thato hoya, to te tenA kAraNa che ema kahevuM yogya che, paraMtu sarvasaMvararUpa cAritrathI sAdhya evA mokSanuM kAraNa che, ema kahevuM yogya nathI. kema ke jJAnadarzanAaMtara mokSa nathI thato, paNa sarvasaMvararUpa cAritrAnaMtara thAya che.) jJAna-darzana mokSanA kAraNarUpa sarvasaMvara cAritrAtmakanA upakArI che, tethI te paNa mokSanuM kAraNa che ema kahevAmAM Ave, to zeya-zraddheya tathA pravRtti ane nivRttibhAve sarvabhavana, yatinA jJAnAdikanA upakArI hovAthI te paNa tenAM kAraNa thAya tathA sAdhanabhAve paNa zarIra vagere (mAtA-pitA-vastra-pAtraAhAra-auSadha vagere) paraMparAthI bahu prakAre mokSanuM kAraNa thAya eTale jJAnAdi traNamAM ja mokSanAM kAraNano niyama kyAM rahyo ? (bahu prakAranA kAraNa hoya te chatAM) je vadhAre najIkanuM kAraNa hoya, te ja mokSano hetu kahevAya; bIjA zarIra vagere paraMparArthe upakArI hoya, to paNa te tenA hetu na kahevAya. (mATe jJAnAdi traNa ja mokSanA hetu che.) ema kahevAmAM Ave, to to sarvasaMvarAtmaka cAritra ja mokSamArga thayo, kemake te ja tenuM najIkanuM kAraNa che. (e pramANe judA judA nayono mata che, paNa kharI rIte to) rogI manuSyane samyak kriyAnI jema jJAnAdi traNa samudita hoya to ja te zraddhAnAdi guNathI ISTa arthanA sAdhaka che. ahIM mokSa e ISTa artha che. 262pa thI 2632. vivecana :- upara kahyA mujaba judA judA nayono mata che. eTale ke naigamAdi traNa nayo jJAnAdi traNe sAmAyikane bhinna-bhinnapaNe mokSanA kAraNa mAne che, ane RjusUtra vagere nayo eka cAritrane ja mokSanA hetupaNe mAne che, paraMtu vastutaH jJAnAdi traNe sAmAyika samudita hoya, to ja te ISTa arthanA sAdhaka che, emAMnA eka athavA judAM judAM traNa ISTArtha sAdhaka nathI. jema rogathI pIDAtA manuSyane vaidya-auSadha vagere samudita samyapha kriyA nirogI thavAmAM upakArI che, paNa emAMnI eka athavA saghaLI judI judI kriyA upakAraka nathI, tema ahIM saMsArarUpa rogathI pIDAtA jIvane e jJAnAdi traNe avyAbAdha sukha prApta karavAmAM upakArI che. zraddhAnAdi guNayukta thavAthI te AtmA samyakatvavaDe zraddhA kare che, jJAnavaDe jANe che ane cAritravaDe sarvasAvadha vyApArathI virame che. AthI e phalitArtha thAya che ke "sAmagrI ja ISTArthanI sAdhaka che, paNa ekAda vastu nathI." ahIM prastutamAM mokSa prApti ISTArtha che, tene sAdhanAra jJAnAdi traNano samudAya che, emAMnuM eka athavA jAdA jAdA sarva sAdhanAra nathI. ra6rapa thI ra632.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360] jIvAdi sarva mahAvratanA viSaya che. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ahIM anumata dvAra samApta thavAthI "uddese nidse" ItyAdi upodaghAtanA prathama dvAramAM (973) gAthAnI vyAkhyA pUrI thaI. have "kiM kaIvihaM" ItyAdi 974 bIjA dvAra gAthAmAMnA "kiM" dvAranI vyAkhyAno AraMbha kare che. kiM sAmaiyaM jIvo ajIvo dabbamaha guNo hojjaa| kiM jIvAjIvamayaM hojja tadatthaMtaraM vatti ? // 2633 / / (364) AyA khalu sAmAiyaM paccakkhAyaMtao havai AyA / taM khalu paccakkhANaM AvAe savvadavvANaM // 2634 // 790 / / saddahai jANai jao paccakkhAyaM tao jao jIvo / nAjIvo nAbhAvo so cciya sAmAiyaM teNa // 2635 // sAmAiyabhAvapariNaibhAvAo jIva eva sAmAiyaM / saddheya-neya-kiriovaogao savvadavvAiM // 2636 // sAmAyika jIva che ke ajIva che ? temAM e sAmAyika dravya che, ke guNa che ? athavA jIvAjIvAtmaka ubhaya svarUpa sAmAyika che ke tethI koI arthAntara che ? pratyAkhyAna karanAra AtmA ja sAmAyika che, ane tethI ja te AtmA sAmAyika thAya che, kemake te pratyAkhyAna jIvapariNatirUpa hovAthI viSayanI apekSAe sarva dravyonA ApAtamAM (saMbaMdhamAM) te utpanna thAya che. jIva svayaM zraddhA kare che, jANe che, ane pratyAkhyAna kare che; ajIva athavA abhAva emAMnuM kaMI nathI karato, tethI jIva ja sAmAyika che. sAmAyikanA bhAvanI pariNatirUpa jIva sAmAyika rUpa che, kemake zraddheyazeya-ane kriyAnA upayogathI sarva dravyo teno viSaya che. 2633 thI 2636. vivecana :- ziSya :- gurudeva ! sAmAyika zuM vastu che? jIva sAmAyika che? ajIva sAmAyika che? jIva-ajIvAtmaka ubhayarUpa sAmAyika che ? ke vadhyAputranI jema abhAva svarUpa sAmAyika che ? AcArya - AtmA ja sAmAyika che, paNa ajIvAdi sAmAyika nathI. kAraNa ke samyaktvasAmAyika zrutasAmAyikavaDe AtmA sarvadravyonI zraddhA kare che ane jANe che, tevI rIte ajIvAdi nathI jANatA. vaLI cAritra-sAmAyikathI sAvadhayoganuM pratyAkhyAna karanAra AtmA ne pratyAkhyAnanI kriyA vakhate sAmAyikarUpa thAya che, kAraNa ke "karAtuM hoya te karyuM" e nyAye kriyAkALa ane samAptikALamAM nizcayanayanA mate bheda nathI. A sAthe e paNa samajI levuM ke jeNe pUrve pratyAkhyAna kareluM hoya, te AtmA paNa sAmAyika rUpa thAya che. zraddhA-jJAna-ane sAvadya yogonI nivRttirUpa svabhAvamAM avasthita hovAthI je pratyAkhyAnayukta hoya, te ja paramArthathI AtmA che, te sivAyanA zeSa saMsArIjIvo pracura ghAtikarma vaDe svAbhAvika guNathI AvRtta hovAne lIdhe AtmA nathI. pratyAkhyAna e jIvanI pariNitarUpa hovAthI jIvAdi sarva dravyo sAmAyikavaMtane zraddheya-ya-ane pravRtti, nivRttibhAve upayogamAM Ave che, tethI sarva dravyo tenA viSayabhUta che jIva samyakatva ane zruta sAmAyika vaDe zraddhA kare che, jANe che ane pratyAkhyAna kare che, paNa ajIvAdi tema nathI karatA. 2633 thI 2636.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] jIvAdi sarva mahAvratanAM viSaya che. [361 have eka mahAvratAtmaka cAritra sAmAyikamAM sarva dravyono upayoga batAve che :(26pa) pam savanIvA viSNu rime ya sattvArpha sesA mahavvayA khalu tadekkadeseNa davvANaM / / 2637 / / 791 / / jaM savvajIvapAlaNavisayaM pANAivAyaveramaNaM / micchA-mucchovaramA savavavvasu vittiA / / 2628 / / rUvesu sahagaesu baMbhavayaM gahaNa - dhAraNijjesu / taiyaM, chaThThavayaM puNa bhoyaNaviNivittivAvAraM / / 2639 / / evaM cArittamiyaM savvadavvavisayaM taha suyaMpi / dese desovaraI sammattaM savvabhAvesu || 2640 // kiM taMti patthu kiM ya visayaciMtAeM, bhaNNai taovi / sAmAiyaMgabhAvaM jAi jao teNa taggahaNaM || 2641 || davvaM guNatti bhaiyaM sAmaiyaM savvanayamayAdhAraM / taM davvapajjavaliyanayamayamaMgIkareUNaM / / 2642 // sarva jIvo pahelA mahAvratamAM viSayapaNe che bIjAmAM ane chellAmAM sarva dravyo, ane zeSa vratomAM dravyono eka deza ja viSayapaNe che. kAraNa ke sarva jIvonuM pAlana karavA mATe prANAtipAta viramaNa che, mRSAvAda ane mUrchAno uparama sarva dravyonA saMbaMdhamAM che, sacetana strI ke strInuM saba, AbharaNa vinAnI strI athavA AbharaNavALI strInAM saMbaMdhamAM brahmacaryavrata che, grahaNa ane dhAraNa karavA yogya vastunA saMbaMdhamAM trIjuM vrata che, tathA chaThThuM vrata rAtribhojananA vyApAranI nivRtti mATe che. e pramANe cAritra-sAmAyika sarva dravya viSayI che, zruta sAmAyika paNa tevuM ja che, dezavirati-cAritra sarva dravyamAMthI eka dezanA viSayavALuM ane samyaktva-sAmAyika sarva dravyanA viSayavALuM che. sAmAyika zuM che ? e jANavAnuM ahIM prastuta che, temAM tenA viSayano vicAra karavAnuM prayojana zuM che ? uttara- e viSaya paNa sAmAyikanA hetubhAvane pAme che, tethI tenA viSayanuM ahIM grahaNa karyuM che. sAmAyika sarva nayamatano AdhAra che, tethI dravyAstika ane paryAyAstika nayano mata aMgIkAra karIne sAmAyika dravya che ke guNa che ? teno vicAra karAya che. 2637 thI 2642. vivecana :- pahelA prANAtipAta viramaNa mahAvratamAM viSaya dvArA vicAra karatAM sUkSma-bAdaranA bhede sarva trasa-sthAvara jIvo Ave che, kemake te mahAvratamAM te sarvajIvonuM sarva prakAre rakSaNa karavAnuM kahyuM che. bIjA mRSAvAda viramaNa mahAvratamAM ane chellA parigraha viramaNa mahAvratamAM sarva dravyo viSayapaNe che. "A loka paMcAstikAyAtmaka nathI" A pramANenA mRSAvAdamAM sarva dravyo viSayabhUta che, tenI nivRttirUpa bIju mahAvrata che. mUndvArA vicAra karatAM parigraha sarva dravya viSayI che, ane e chelluM mahAvrata parigrahanI nivRttirUpa hovAthI te vratanA paNa sarva dravyo viSayabhUta che. e sivAyanA zeSavrato dravyanA eka dezano viSaya karanArA che, temAM trIjuM mahAvrata grahaNa karavA 46
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362] paryAyArthika nayanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 yogya ane dhAraNa karavA yogya dravyamAM adattAdAnanI viratirUpa che. cothu mahAvrata rUpa athavA rUpanA sahacArI strI saMbaMdhI abrahmacaryanI viratirUpa che ane chaThuM vrata rAtri bhojananI virati svarUpa che. A pramANe A traNa mahAvrato dravyanA eka dezanA viSayarUpa che. niryuktikAre uparokta kahelI vAtane vadhAre spaSTa karavAne bhASyakAra mahArAja tenuM spaSTIkaraNa kare che. tra-sthAvara-sUkSma-bAdara vagere sarva jIvonuM pAlana karavArUpa paheluM prANAtipAta viramaNa nAmanuM mahAvrata che, tethI pahelA vratamAM sarva jIvone viSayapaNe grahaNa karelA che. mithyA-amRtamRSA-ityAdi asatyanA paryAyo che ane mUccha-gRddhi vagere parigrahanA paryAyo che, tathA uparamaniyama-viramaNa vagere viratinA paryAyo che. tethI mithyAuparama eTale mRSAvAdaviramaNa, ane mUcchanouparama eTale parigrahaviramaNa A banne mahAvratanA viSaya sarva dravyo che. kAraNa zUnyavAdamAM sarva dravyano apalApa karavAvaDe athavA viparIta prarUpaNA karavAvaDe sarva dravyo mRSAvAdano viSaya thAya che, ane bIju mahAvrata to tenI nivRttirUpa che, tethI sarva dravyo bIjA mahAvratanA viSayarUpa che, huM "tribhuvanano svAmI chuM, vizvamAM vidyamAna sarva kaMI mAruM che' AvA prakAranI mUrchAthI nivRtta thavArUpa pAMcamuM mahAvrata che, tethI sarva dravyo tenA paNa viSaya che. tiryaMca-manuSya ane devanI strI tathA napuMsakAdi rUpavALA mUrti padArtho tema ja stana-nayana-jaghana Adi rUpanA sahagata athavA sacetanAcetana ke sAbharaNa-anAbharaNastrIrUpa padArthonA bhoganI nivRti rUpa cothuM brahmacarya mahAvrata che, tethI A vratanA viSayarUpa ane rUpanA sahagata mUrta padArtho ja che, paNa sarva dravyo (viSaya) nathI. grahaNa-dhAraNa karavA yogya suvarNa Adi murti padArthonA apaharaNanI nivRttirUpa trIjuM mahAvrata che, tethI grahaNa-dhAraNa karavA yogya padArtho ja A vratanA viSayabhUta che, paNa bIjA nathI. rAtri bhojanathI nivRtti thavA rUpa chaThTha rAtri bhojanaviramaNavrata che, tethI te paNa sarva dravya viSayI nathI. AthI trIjuM cothuM ne chaThTha A traNeya vratanA viSaya sarva dravyano eka deza ja che. e pramANe sAmAnyathI cAritra-sAmAyika sarva dravyanA viSayavALuM che, ane judA judA vrata vibhAgathI vizeSapaNe temano upara kahyA mujaba viSaya che. "sarvazvezvarAyeSu zrata" eTale sarva dravyanA keTalAka paryAyo zrutajJAnano viSaya che - A vacanathI zrata sAmAyika sarva dravyanA viSayavALuM che. ane dezavirati sAmAyika sarva dravyanA eka dezanA viSayavALuM che, kemake te sAmAyika ja deza svarUpavALuM che. paraMtu samyakatva sAmAyika to sarva vastusamUhanA yathAvasthita zraddhAnarUpa hovAthI sarva dravyanA viSayavALuM che. AthI e siddha thayuM ke judA judAM traNe sAmAyika ane traNe samudita sAmAyika sarva dravyanA viSayavALA che. ziSya :- ahIM "sAmAyika zuM che" e jANavAnuM prastuta che, temAM tenA viSayano vicAra karavAnuM zuM prayojana che ? AcArya - e viSaya sAmAyikanAM aMgabhUta che, tethI tenA viSayanuM ahIM kathana karyuM che. eTale aprastuta kaMI nathI. ahIM sAmAyika sarva nayonA vicArano viSaya che, tethI dravyArthika tathA paryAyArthika nayano mata aMgIkAra karIne sAmAyika dravya che ke guNa che? teno vicAra karIe chIe. 2637 thI 2642. have dravyArthika tathA paryAyarthika nayanA mate sAmAyikano vicAra kare che.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] paryAyArthika nayanuM svarUpa. (366) jIvo guNapaDivanno nayassa davvaTThiyassa sAmaiyaM / [363 so ceva pajJaTTiyanayasa jhIvasa sa gupte ra64rUrathI icchai jaM davvanao davvaM taccamuvayArao ya guNe / sAmaiyaguNavisiTTo to jIvo tassa sAmaiyaM // 2644 // pajjAo cciya vatyuM taccaM davvaMti taduvayArAo / pajjavanayassa jamhA sAmaiyaM teNa pajjAo || 2645 / / pajjAyanayamayamiNaM pajjAyatyaMtaraM kao davvaM / vahaMma-vavadArAmAvAne avisALuM vaeN ? ra646|| jaha ruvAi visiddho na ghaDo savvapyamANavirahAo / taha nANAivisiTTo ko jIvo nAma'Nakkheo dravyAstikanayanA abhiprAye guNAzrita jIvadravya ja sAmAyika che ane paryAyArthika nayanA mate te jIvano guNa ja sAmAyika che dravyanaya dravyane ja satyarUpe icche che, guNone to upacArathI mAne che, tethI sAmAyika guNaviziSTa jIvadravya ja dravyanayanA mate sAmAyika che. paryAyanayanA mate paryAya ja satya vastu che dravya to upacArathI che, te mATe te nayanA mate paryAya ja sAmAyika che. paryAyano mata evo che, ke gagheDAnA zIMgaDAnI jema upalabdhi ane vyavahAranA abhAve paryAyathI bhinna dravya ja nathI. jema rUpAdithI bhinna ghaTa koipaNa pramANathI nathI, tema jJAnAdithI bhinna evo jIva paNa nathI. 2643 thI 2647. ra64 // dravyArthika nayanA mate guNAzrita Atmadravya ja sAmAyika che. kAraNa ke guNo to aupacArika che, ane dravyathI bhinna jaNAtA nathI, tethI te asat che. mATe gauNabhUta guNagrAmavALo jIva ja mukhya vRttie sAmAyika che, paNa paryAyo nathI, ema dravyanayanuM mAnavuM che. jo rUpAdi guNo na ja hoya, to lokane dravyanI aMdara tenI pratIti kyAMthI thAya che ? evI zaMkA thAya, to tenA uttaramAM kahevAnuM ke jema citranI aMdara uMcA-nIcA bhAganI pratIti to thAya che, paNa te bhrAntirUpa che, tema dravyamAM paNa je guNanI pratIti thAya che, te bhrAnti svarUpa ja che. paryAyanayanA mate sAmAyikAdi guNa ja paramArthathI sAmAyika che, paNa jIva dravya sAmAyika nathI, kAraNa ke te jIvano guNa che, ahIM jIvaguNa zabdamAM uttarapada pradhAna tatpurUSa samAsa che. jema telanI dhArA te teladhArA, emAM dhArAthI bhinna tela nathI, tevI ja rIte jJAnAdi guNathI bhinna jIva dravya nathI mATe A nayanA mate guNaparyAya ja sAmAyika che, paNa dravya sAmAyika nathI. uparokta hakIkata vadhAre spaSTa karavAne bhASyakAra mahArAja e ja vAta kAMika vistArathI kahe che. dravyanaya dravyane ja satya mAne che, guNone to upacArathI mAne che, satyapaNe nathI mAnato. tethI gauNIbhUta sAmAyikAdi guNavALo jIvadravya ja mukhyapaNe ja sAmAyika che, ema dravyanayanuM maMtavya che. paryAyanayanA mate paryAya ja upacArarahita satya vastu che, dravyano vyavahAra to pUrvApara paryAyomAM mAtra upacArathI karAya che, vastutaH dravya nathI. A kAraNathI A nayanA mate mukhyapaNe
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364] dravyArthika-paryAyArthika nayamAM bIjAonA mata. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 paryAya ja sAmAyika che. kAraNa ke pUrvApara bhAvathI niraMtara pravartatA paryAyomAM bhrAMtithI ja dravyano upacAra karAya che, kharI rIte to paryAyathI bhinna kharaviSANa jevuM koI dravya ja nathI, athavA paryAyathI bhinna dravya jaNAtuM nathI ane vyavahAramAM upayogamAM paNa AvatuM nathI, tethI kharaviSANa jevuM dravya nathI. athavA jema rUpa-rasa-gaMdha-spardhAdithI bhinna evo ghaTa gadheDAnA zIMgaDAMnI jema koipaNa pramANathI jaNAto nathI, tema jJAnAdiguNa-paryAyathI vyatirikta evo jIva paNa jaNAto nathI. mATe paryAya ja satya vastu che, ane te paryAya athavA guNa sAmAyika che paNa dravya nathI. 2643 thI 2647. have paryAyArthika nayanuM kaMIka vizeSa svarUpa kahe che :(367) uppajjati viyaMti ya pariNamaMti ya guNA na davvAiM / davvappabhavA ya guNA na guNappabhavAiM davvAiM // 2648 // 794 // uppAya-vigamapariNAmao guNA pattanIlayAi bva / saMti na u dabamiTuM tabirahAo khapuSpaM va // 2649 // te jappabhavA jaM vA tappabhavaM hojja hojja to davvaM / na ya taM te ceva jao paropparapaccayappabhavA // 2650 // guNo ja utpAda-vyayarUpe pariName che, paNa dravyo nahi; vaLI dravyothI guNo utpanna thatA nathI, ane guNothI dravyo utpanna thatA nathI. patranA nIlatvAdi guNonI jema utpAdatrayanA pariNAmathI guNo ja vasturUpe che; paraMtu utpAda-vyayanA pariNAmanA abhAvathI AkAzapuSpanI jema dravya (vastu) nathI. jo guNo dravyathI utpanna thatA hoya, athavA guNothI dravya utpanna thatuM hoya, to dravya pAramArthika vastu thAya, paraMtu tema nathI, kAraNa ke guNo ja paraspara pratyayajanya che. 2648 thI 26pa0. utpAda-vyaya pariNAmavALA patranA-raktAdi guNonI jema guNo ja utpAda-vyayarUpe pariNAma pAme che; paNa AkAzapuSpanI jema tevA pariNAmarahita dravya pariNAma nathI pAmatuM. kAraNa ke jo dravyathI guNo athavA guNothI dravya utpanna thatuM hoya, to guNothI vyatirikta dravya pAramArthika vastu che, ema mAnI zakAya. paraMtu e pramANe guNonA kAraNabhUta athavA kAryabhUta guNathI bhinna dravya satya vastu nathI, vastutaH paraspara utpAdavaDe utpanna thayelA nIla-rakata Adi guNo ja pUrvAparabhAvathI niraMtara pravartatA jaNAya che, tethI atirikta dravya kaMI jaNAtuM nathI. mATe guNoparyAyo ja satya vastu che, dravya nathI. tethI guNa ja sAmAyika che. A pramANe paryAyArthikanayanuM mAnavuM che. 2648 thI 2650. bIjA vyAkhyAtAonA abhiprAye dravya ane paryAya nayano bheda jaNAve che : AhAvakkhANamiyaM icchai davamiha pajjavanao'vi / kiMtaccaMtavibhinne mannai so davva-pajjAe // 2651 // uppAyAisahAvA pajjAyA jaM ca sAsayaM davvaM / te tappabhavA na tayaM tappabhavaM teNa te bhinnA // 2652 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ]. dravyArthika-paryAyArthika nayamAM bIjAonA mata. [365 [365 jIvassa ya sAmaiyaM pajjAo teNa taM tao bhinnaM / icchai pajjAyanao vakkhANamiNaM jahatthaM ti // 2653 / / jai pajjAyanau cciya saMmannai dovi db-pjjaae| dabaDhio kimatthaM jar3a va maI do'vi jamabhinne // 2654 / / icchai so teNobhayamubhayaggAhe'vi sai pihabbhUyaM / micchattamihegaMtAdegattannattagAhAo // 2655 // uparanuM vyAkhyAna ayogya che, kemake paryAya naya paNa dravyane icche che. paraMtu te dravya-paryAya baMnene paraspara atyaMta bhinna mAne che. paryAyo utpAdAdi svabhAvavALA che ane je dravya che te zAzvata svabhAvavALuM che. paryAyo dravyathI utpanna thAya, paNa dravya paryAyothI utpanna nathI thatuM, tethI te banne paraspara) bhinna che. A kAraNathI sAmAyika te jIvano paryAya che. ane te tenAthI bhinna che. A vyAkhyAna barAbara che, ane te paryAyanaya mAne che. (e pramANe) jo paryAyanaya dravyaparyAya bannene mAne che, to pachI dravyArthikanaya zA mATe mAnavo joIe? uttara - dravya - paryAya e banne abhinna che, tethI te mAnavo joIe, vaLI te ubhaya mAnavA chatAM banne pRthagRbhUta che, ane ekAMte ekatva ane anyatva grahaNa karavAthI mithyAtva thAya che. 2651 thI 2655. keTalAka abahujJa paryAyanaya ane dravyanayanI vyAkhyA karatAM kahe che ke jeo paryAyanayanA mate dravyano sarvathA abhAva kahe che, te ayogya che. kAraNa ke paryAyanaya paNa dravyane Icche che; paraMtu te naya dravya-paryAya bannene atyaMta bhinna mAne che. kemake paryAyo utpAdavyayasvabhAvavALA che ane dravya zAzvata che. vaLI te guNo dravyathI AtmasvarUpa pAme che, paNa dravya guNothI AtmasvarUpa nathI pAmatuM. e pramANe dravya-paryAya banne bhinna svabhAvavALA hovAthI paraspara atyaMta bhinna che, A kAraNathI zAzvata jIva dravyanA paryAyabhUta sAmAyika paNa jIvathI atyaMta bhinna che. ema paryAyanaya mAne che. upara mujaba vyAkhyA karanArAonI mAnyatA ayogya che. kAraNa ke jo paryAyanaya dravya tathA paryAya bannene mAne che, to pachI dravyArthikanayanI kalpanA zA mATe karavI joie ? paryAyanayanI mAnyatAnusAra dravyanI paNa siddhi thaI jaze. dravyArthikanaya dravya-paryAya bannene paraspara abhinna mAne che, eTale ke dravyathI paryAyane avyatirikta mAne che. A taphAvata jaNAvavA mATe dravyArthikanaya paryAyArthika nayathI judo mAnela che, ane paryAyArthikanaya dravya-paryAya e bannene paraspara bhinna ja mAne che, AthI te dravyArthikathI bhinna che. e rIte dravyArthikanaya dravya-paryAya ubhayane abhinna mAne che ane paryAyana ubhayane atyanna bhinna mAne che. e pramANe mAnyatAmAM bheda hovAthI banne naya mithyASTi che. kemake eka naya, bannene abhinna mAne che ane bIjo bannene atyanta bhinna mAne che. 2651 thI 2655. egatte naNu davvaM guNo tti pajjAyavayaNamittamiyaM / tamhA taM davvaM vA guNo va dabaThThiyaggAho // 2656 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366] dravyArthika-paryAyArthika nayanI mAnyatA jaI bhinnobhayagAhI pajjAyanao tadegapakkhammi | aviruddhaM ceva tayaM kimao davvatthiyanaeNa ? / / 2657 // tamhA kiM sAmaiyaM havejja davvaM guNo tti ciMteyaM / davvaThThiyassa davvaM guNo tayaM pajjavanayassa // 2658 / / vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 iharA jIvANannaM davvanayasseyarassa bhinnaM ti / ubhayanaobhayagAhe ghaDejja nekkekkagAhammi / / 2659 / / dravya-paryAyanI ekatAmAM "dravya-guNa" e mAtra paryAya vacana thAya, ane tethI te sAmAyika dravya athavA guNarUpa che, ema dravyArthika nayanI mAnyatA thAya. tathA jo (atyanta) bhinna dravyaparyAya ubhayagrAhI paryAyanaya che, to tenA eka pakSamAM te sAmAyika avirUddha dravyarUpa ja che. to pachI dravyArthikanaya mAnavA vaDe zuM ? ane tethI sAmAyika dravyarUpa che, ke guNarUpa che, evI cintA karavAnuM zuM prayojana che ? dravyArthikanayanA abhiprAye sAmAyika dravyarUpa che ane paryAyArthikanayanA abhiprAye guNarUpa che. anyathA dravyArthikanayanA abhiprAye sAmAyika jIvathI abhinna ane paryAyArthika nayanA abhiprAye bhinna ema ubhaya nayanI ubhaya mAnyatAmAM sarva ghaTe che, paNa ekekanI mAnyatAmAM nathI ghaTatuM. 2656 thI 2659. dravya paryAyanI ekatAmAM dravyArthikanayanI apekSAe dravya ane guNa' e banne zabda indra ane purandarAdi zabdonI jema ekArthavAcI thavAthI paryAyavacanarUpa ja thAya, ane tethI sAmAyika dravyarUpa athavA guNarUpa che, ema dravyanayanI mAnyatA gaNAya, paNa sAmAyika dravyarUpa ja che, evI mAnyatA na thAya; parantu ema nathI kemake dravyArthikanayanI apekSAe sAmAyika dravyarUpe ja prasiddha che, tathA dravya paryAyane paraspara atyaMta bhinnarUpe grahaNa karanAra paryAyanaya che, ema jo mAnavAmAM Ave, to tenA eka pakSamAM (dravya pakSamAM) sAmAyika dravyarUpa ja che ema kaMipaNa virodha sivAya mAnI zakAya ema che, A rIte paryAyanayathI cAlI zake ema hovAthI dravyanayano upanyAsa karavAnuM prayojana kAMi ja nathI. A sthaLe sAmAyika dravyarUpa che ke guNarUpa ? evo vicAra karavAnuM prastuta che, temAM dravyArthikanA abhiprAye sAmAyika dravyarUpa che ane paryAyArthikanayanA abhiprAye guNarUpa che, anyathA to dravyArthikanayanA abhiprAye sAmAyika jIvathI abhinna che, ane paryAyArthikanayanA abhiprAye jIvathI bhinna che, e pramANe ekeka nayanI mAnyatA mAnavAthI pUrve 2654mI gAthAmAM kahelI yuktio vaDe kaMi paNa ghaTatuM nathI, paraMtu hamaNAM upara kahyA mujaba jo dravyanaya sAmAyikane dravyarUpa ane paryAyanaya paryAyarUpa athavA guNarUpa mAne che, ema samudita ubhayanayanI ubhaya prakAranI mAnyatA che, ema kahevAmAM Ave to kaMi doSa nathI, paraMtu ekeka nayanI ubhaya prakAranI mAnyatAmAM to pUrve kahelA doSa Ave che. 2656 thI 2659. have "so ceva pajJaTTiyassa nayasa' (2643) ityAdi uttarArdhanuM vyAkhyAna bhASyakAra mahArAja kare che.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] dravyArthikanayanuM vistArathI svarUpa. na bhaNiyaM pajjAyaTTiyassa jIvarasa esa hi guNotti / chaThThIe tao davvaM so taM ca guNo tao bhinno || 2660|| uppAya-bhaMgurANaM paDkkhaNaM jo guNANaM saMtANo / davyovayAramettaM jar3a kIrai tammi tannAma ||2661 / / tabbheyakappaNAo taM tassa guNotti hou sAmaiyaM / pattarasa nIlayA jaha tassaMtANodiyatthamiyA || 2662 || upAya- bhaMgurA jaM guNA ya na ya sotti te ya tappabhavA / na ya so tamavotti ya budhnarU taM tadduvayArAno ra66rU ahavodAsINamayaM davvanayaM par3a na jIvao bhinnaM / bhinnamiyaraM par3a jao natthi tadatthaMtaraM jIvo || 2664 / / paryAyArthika nayanA abhiprAye SaSThInirdezathI sAmAyika jIvano guNa che, ema kahyuM che. tethI jIva dravya che tathA sAmAyika guNa che, ane te guNa tenAthI bhinna che. (A kathana yogya nathI, kemake) pratikSaNa utpAda-vyaya svabhAvavALA guNono je saMtAna che, temAM jo dravyano upacAra mAtra karAto hoya, to te mAnavA yogya che, ane tethI patranA saMtAnanA utpanna thaIne nAza pAmatA nIlatAdi guNonI jema tenA bhedanI kalpanAthI te sAmAyika te jIvadravyano guNa thAya to kaMI doSa nathI. guNo utpAdavyaya svabhAvavALA che, paNa saMtAna nathI; guNo saMtAnathI utpanna thayelA che. saMtAna guNathI utpanna thayela nathI. mATe upacArathI te jIva dravya ghaTe che. athavA A udAsIna mata kahyo che. dravya nayanI apekSAe sAmAyika jIvathI bhinna nathI. (jIva ja sAmAyika che.) ane paryAyarthika nayanI apekSAe bhinna che, kemake jIva sAmAyika guNathI jIdo nathI. 2660 thI 2664. [367 "so ceva vapnaTTiyara" ItyAdi niryuktinA kathanAnusAre (2643 gAthAnuM uttarArdha) paryAyanayanA abhiprAye sAmAyika jIvano guNa che. A kathanamAM "sAmAyika jIvano guNa che" evA SaSThInirdezathI evo nizcaya thAya che ke, jIva dravya che. ane sAmAyika guNa che, te guNa jIvathI bhinna che. jo e pramANe na hoya to SaSThInirdeza thaI zake nahi, mATe paryAyanayanA abhiprAye bhinna bhinna dravya-paryAya ubhayano sadbhAva che. A pramANe bIjI rIte vyAkhyA karanArAo kahevA mAge, to teone te saMbaMdhamAM pUchavuM joIe ke paryAya nayanA abhiprAye dravyane pAramArthika rUpe manAya che, ke mAtra kalpanAsvarUpa ja manAya che ? jo pAramArthika (satya) rUpe manAtuM hoya, to te ayogya che, kAraNa ke te saMbaMdhI pUrve 2654 mI gAthAmAM doSa batAvela che. have bIjA pakSAnusAra paryAyanayanA abhiprAye dravya mAtra kalpanA rUpa ja manAtuM hoya, to tema mAnavAmAM kaMI doSa nathI, kAraNa ke pratisamaya utpAda-vyaya svabhAvavALA guNonA saMtAnamAM samAna buddhi ane kathananA hetupaNe dravyano upacAra mAtra karAya to kaMI harakata nathI, kAraNa
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368] dravyArthikanayanuM vistArathI svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ke kalpita sadbhAva mAnavAmAM koIpaNa prakAranI hAni nathI. ane tethI kalpita dravyanI sAthe guNano bheda mAnatAM sAmAyika kalpita jIva dravyano guNa che, ema mAnavAmAM koNa aTakAyata karI zake ema che ? jema guNa samudAyathI vyatirikta kalpita patrAdi dravyanA nIlatAdi guNo patrasaMtAnamAM utpanna thaI nAza pAme che tethI te guNo tenAthI bhinna kahevAya che, tema ahIM paNa kalpita jIva dravyano sAmAyika guNa tenAthI bhinna che, ema mAnavAmAM kaMI doSa nathI. A sthaLe ema na kahevuM ke "devadattanI gAyo" ItyAdi vAstavika saMbaMdhavALI be vastunI jema dravya-guNanA vAstavika saMbaMdhamAM ja SaSThInirdeza ghaTe che, anyatra dravyanA kalpita saMbaMdhamAM nathI ghaTato, kemake "rAhunuM mastaka, zilAputranuM zarIra." ItyAdi kalpita paNa SaSThInirdeza thAya che. tadanusAra dravyaparyAyanA saMbaMdhamAM paNa SaSThInirdeza thAya che. guNa-saMtAnano bheda jaNAvanAra dharma bhedanA abhAve svasvarUpanI jema guNa ane dravyarUpa saMtAnanI abhedatA mAnavI ja yogya che, to pachI guNathI vyatirikta kalpita dravyano sadbhAva zA mATe mAnavo joIe ! evI zaMkA thAya, to te ayogya che, kAraNa ke bheda jaNAvanAra dharmabhedano abhAva che, e mAnyatA asatya che. utpAda-vyayasvabhAvavALA guNo utpanna thAya che ane nAza pAme che, paNa dravyarUpa saMtAna te pramANe utpAda-vyaya nathI pAmato. A eka rIte guNa-saMtAnano dharmabheda che. tathA sAmAyikAdi guNo athavA nIlatAdi guNo te saMtAnamAMthI utpanna thAya che, paNa saMtAnaguNothI utpanna nathI thato. AthI te saMtAna kAraNa che, paNa kArya nathI; ane guNo kArya che, paNa kAraNa nathI. A bIjI rIte paNa guNa-saMtAnano dharmabheda che mATe jIvAdi dravyano abhAva nathI paNa sadbhAva che. athavA "sAmAyika zuM dravya che ke guNa che" e ciMtAmAM dravyanayanA abhiprAye sAmAyika dravya che, ane paryAyanayanA abhiprAye guNa che ema 2658mI gAthAmAM pUrve kahyuM che. athavA dravya-guNanI vicAraNAmAM e nathI kahyuM : paraMtu "sAmAyika zuM che ?" e prastuta dvAranI aMdara dravya-paryAyAstika nayamAMnA koIpaNa eka nayanA mate udAsIna vRttivALA AcAryazrIe yukti vaDe A pramANe kahyuM ke - dravyanayanA abhiprAye sAmAyika jIvathI bhinna nathI, paNa jIvarUpaja che AthI A nayanA abhiprAye have pachI kahevAze te yuktio vaDe jIvAdi dravya ja vidyamAna che ane tethI vyatirikta guNo paramArthathI asat che. tathA paryAya nayanA abhiprAye sAmAyika jIva dravyathI bhinna che, kemake pUrvokta yuktio vaDe sAmAyikAdiguNothI jIva bhinna nathI. AthI A nayanA abhiprAye guNo ja paramArthathI vidyamAna che. jIvAdi dravya to kalpanAmAtrathI ja vidyamAna paNa che paramArthathI nahi. 2660 thI 2664. have bIjA dravyArthikanayanuM svarUpa vistArathI kahe che. biyarasa davvamettaM nattha tadatthaMtaraM guNo nAma / sAmannAvasthANAbhAvAo kharavisANaM va / / 2665 / / AvibbhAva-tirobhAvamettapariNAmi davvameveyaM / niccaM bahurUpi naDo vva vesaMtarAvanno || 2666 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [369 bhASAMtara]. sAmAyikanA zruta sAmAyikAdi bhedo. (368) = = = = mAre rima pa3-vIsasI ghaM .. taM taha jANAi jiNo apajjave jANaNA natthi // 2667 // 795 / / bIjA dravyArthika nayanA abhiprAye dravya ja (satya vastu) che. sAmAnya avasthAnanA abhAve kharazaMga jevA guNa tenAthI judA nathI. judA judA veza dhAraNa karanAra naTanI jema nitya ane bahu rUpavALuM kevaLa dravya ja AvirbhAva-tirobhAva mAtra pariNAmavALuM che. (kAraNa ke) je je prayogavignasA dravya je je bhAve pariNAma pAme che, te te dravyane te te rUpe pariNAma pAmatuM zrI jinezvara jANe che, kemake paryAyarahita vastumAM parijJA nathI. 2665 thI 2667. bIjA dravyArthika nayanA abhiprAye suvarNa-rajatAdi sarva dravya ja che, zvetaraktAdi guNo kharazaMganI jema sAmAnyarUpe avasthita na hovAthI dravyathI judA nathI. kuMDalAdirUpe AvirbhAva ane mudrikAdirUpe tirobhAva pAmavAnA svabhAvavALuM suvarNAdi kevaLa dravya ja che. udAharaNa tarIke jema koI naTa rAma-rAvaNAdinA aneka veSa dhAraNa karavA chatAM paNa sarva avasthAomAM potAnA mULarUpa devadattAdi svabhAvane tajI deto nathI; tema dravya paNa nitya-avicalita svabhAvavALuM hovAthI kaMkaNa-bAjubaMdha-kuMDaLa-mudrikA vagere aneka prakAranA pariNAmane pAmavA chatAM paNa potAnA suvarNa-rUpatAdi dravya svabhAvane tajI detuM nathI. mATe tethI vyatirikta guNo koI che ja nahi. niryuktikAra paNa A ja hakIkata bIjI rIte kahe che. cetanavALAno vyApAra athavA prayatna te prayoga kahevAya, ane svabhAva te vinnasA kahevAya. A prayogavignasA vaDe utpanna thayeluM dravya te prayoga-visasAdravya kahevAya che. temAM ghaTa-paTAdi dravya prayoga-niSpanna che, ane IndradhanuSAdi visrasAdravya je je zveta-rakta-zyAma-pIta Adi paryAyarUpe pariNAma pAme, te te dravya, te te rUpe pariNAma pAmatuM kevaLa dravya ja che paNa bhinna evA koI paryAyo nathI, tenI vidyamAnatA to mAtra ubhelAthI ja che ema karuNAnidhi zrImAnuM jinezvaradeva pharamAve che. udAharaNa tarIke jema sapadi dravya utpaNa-viphaNa-kuMDalitA AkAravALuM thavA chatAM te utkRNAdi AkArarUpa paryAya sarparUpa paryAyathI vyatirikta nathI jaNAtA, paNa tethI sarva avasthAmAM mAtra saparirUpa dravya ja jaNAya che. mATe paryAyo tethI bhinna nathI. ziSya - jo paryAyo na hoya, to ema kema kahI zakAya ke "je je bhAve pariNAma pAme che ?" AcAryaH- paryAyarahita vastumAM kevaLI vagerenI parijJA nathI. e vAta jaNAvavA mATe ema kahevAya che. bAkI paryAyonI vidyamAnatA to mAtra ubhelAthI ja che, vAstavika rIte dravyathI vyatirikta koI paNa paryAya nathI. kevaLa dravya ja paramArthathI vidyamAna che. 2665 thI 2667. have e ja vAta vadhAre spaSTa karavAne bhASyakAra mahArAja kahe che. jaM jAhe jaM bhAvaM pariNamai tayaM tayA taoNannaM / pariNaimettavisiSTuM davvaM ciya jANai jiNiMdo // 2668 / / na suvaNNAdannaM kuMDalAi taM ceya taM tamAgAraM / pattaM tabvaesaM labhai sarUvAdabhinnaM ti // 2669 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370] sAmAyikanA zruta sAmAyikAdi bhedo. jai vA davvAdanne guNAdao nUNa sappaesattaM / hojja va ruvAiNaM vibhinna desovalaMbho vi || 2670|| jar3a pajjavovayAro laya- ppayAsapariNAmamettassa / kIrai tannAma na so davvAdatthaMtabhUo || 2671 / / davvapariNAmamettaM pajjAo so ya na kharasiMgassa / tadapajjavaM na najjai jaM nANaM neyavisayaMti // 2672 || je dravya je kALe je bhAve pariNAma pAme che, te dravya te kALe te paryAyathI abhinna hovAthI pariNatimAtra viziSTa dravya che, ema zrI jinezvara jANe che. kuMDalAdi suvarNathI bhinna nathI, paNa te dravya ja te te AkArane prApta thavAthI svarUpathI abhinna evA te te vyapadezane pAme che, jo guNa vagere dravyathI anya hoya, to avazya temane sapradezapaNuM prApta thAya, ane rUpAdi paNa bhinna dezamAM jaNAya. jo AvirbhAva-tirobhAvarUpa pariNAmavALA dravyano paryAyarUpe upacAra karAto hoya, to te pramANe mAnavAmAM kaMI doSa nathI, kemake te paryAya dravyathI judo nathI. dravya pariNAmamAtra paryAya che, tevo paryAya kharazRMgane nathI, mATe paryAyarahita hovAthI te jaNAtuM nathI, kemake jJAna zeya viSayavALuM hoya che. 2668 thI 2672. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ghaTa-paTa-IndradhanuSAdi dravya, je kALe zveta-rakatAdi paryAyarUpe pariNAma pAme che, te vakhate paryAyathI abhinna pariNati mAtra viziSTa avicalita svarUpavALuM te dravya ja che - ema zrI jinezvara bhagavaMta jANe che. paryAyo vasturUpa chatAM paNa jo nathI, to aviziSTa suvarNAdi dravyanI aMdara kuMDala vIMTInUpura vagere vyavahAra kevI rIte thaI zake ? AvI zaMkA karavAmAM Ave, to tenA uttaramAM samajavuM ke kuMDalAdi paryAya suvarNathI bhinna nathI, ke je vaDe kuMDalAdi paryAyo suvarNAdi dravyathI judA hoI zake; paraMtu te suvarNAdi dravya, kuMDala-kaMkaNa Adi AkArane pAmavAthI te te AkArarUpe kahevAya che. kAraNa ke e kuMDala-kaMkaNAdi AkAra dravyathI bhinna nathI, jo bhinna hoya, to dravyane nirAkArapaNuM prApta thAya. mATe guNa-paryAyo dravyathI judA nathI. vaLI jo rUpAdi guNo ane navA-purANAdi paryAyo dravyathI judA mAnavAmAM Ave, to avazya temane sapradezapaNuM prApta thAya. kAraNa ke "guNa vagere dravyanA pradezo che e pramANe rUDha che. te chatAM jyAre guNa vagerene dravyathI judA mAnavAmAM Ave,tyAre te avayavo pradezone bIjuM sthAna na rahevAthI guNo ja potAnA pradezo thaze. paraMtu guNa vagere to haMmezAM parAdhInapaNe anyanA pradezarUpe ja rUDha che. koi paNa vastu pote potAno avayava thAya che, evuM kyAMya jaNAtuM nathI, ane ghaTatuM paNa nathI. vaLI jo guNa vagere dravyathI jAdA hoya to rUpa-rasa-gaMdha Adi ghaTAdi dravyathI bhinna sthaLe jANavA joie. jema ghaTathI paTa bhinna sthaLe jaNAya che, tema je jenAthI bhinna hoya, te tenAthI bhinna sthaLe jaNAvuM joie rUpAdi te pramANe jaNAtA nathI, tethI te ghaTathI judA nathI. mATe paryAya kevaLa dravyarUpa ja che, jIdA paryAya nathI. paraMtu AvirbhAvatirobhAvarUpa pariNAma mAtrane jo paryAyarUpe upacAra karAto hoya, to te pramANe mAnavAmAM kaMi harakata nathI kemake dravyathI judo evo koi vAstavika paryAya ja nathI.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAyikanA prakAranuM dvArA [371 jo paryAyo vAstavika nathI ane kalpita che, to pachI kharazRMgano paNa evo kalpita paryAya kema nathI mAnatA. tyAM paNa kalpanA karatA koI rokI zake ema nathI. e pramANe pUchavAmAM Ave to te ayogya che, kAraNa ke dravyano viziSTa pariNAma te ja paryAya che, bIjAM kaMi nathI. ane te paryAya dravyathI judo jaNAto nathI, mATe kalpita che. tevI rIte kharazRMgano pariNAma thato nathI ke jethI tenA paryAyanI kalpanA karI zakAya, kemake kharazaMga dravya ja nathI. A ja kAraNathIkharazaMga dravya na hovAthI paryAyarahita che. tethI kevalIvaDe jANI zakAtuM nathI. (temanA jJAnano viSaya thatuM nathI.) kemake te abhAvarUpa che. 2668 thI 2672. have sAmAyikanA prakAranuM dvAra kahe che :(369) sAmAiyaMpi tivihaM sammattaM suyaM tahA carittaM ca / duvihaM ceva carittaM agAramaNagAriyaM ceva // 2673 / / 796 / / ajjhayaNaMpi ya tivihaM sutte atthe a tadubhae ceva / sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijjuttI // 2674 // samyakatva sAmAyika-zruta sAmAyika ane cAritra sAmAyika ema sAmAyika traNa prakAre che. temAM cAritrasAmAyika dezavirati ane sarvavirati ema be prakAre che. tathA zrata sAmAyika paNa sUtrathI-arthathI ane sUtrArthathI ema traNa prakAre che. (apI zabdathI samyakatva sAmAyika paNa aupathamika, kSAyika ane kSAyopathamika ema traNa prakAre che.) A sAmAyika-adhyayana sivAya zeSa caturvizatistava Adi adhyayanomAM paNa (uddeza nirdezAdi upodghAtarUpa A ja niyukti hoya che.) 2673 - 2674. have bhASyakAra mahArAja samyakatvAdi sAmAyikanA bheda jaNAve che. sammaM nisaggao'higamao ya dasahA tappameyAo / kAraya-royaga-dIvagamahavA khaDyAiyaM tivihaM // 2675 / / sutta-ttha-tadubhayAiM bahuhA vA suttmkkhrsuyaaiN| khaDyAi tihA sAmAiyAi vA paMcahA caraNaM // 2676 // duviha-tivihAiNANubbayAi bahuegadesacAritaM / vIsuM sabvAiM puNa pajjayao'NaMtabheyAiM // 2677 // cauvIsayatthayAisu sabbajjhayaNesu yANuogammi / esa cciya nijjuttI uddesAi niruttaMtA // 2678 / / nisargathI ane adhigamathI ema samyakatva be prakAre che ane tenA uttarabhedathI daza prakAre che, athavA kAraka-rocaka-ne dIpaka ema traNa prakAre, athavA kSAyikAdi traNa prakAre samyakatva sAmAyika che. sUtra artha ane sUtrArtha ema traNa prakAre athavA akSara zrutAdi traNa prakAre mRta sAmAyika che, ane kSAyikAdi traNa prakAre athavA sAmAyikAdi pAMca prakAre cAritrasAmAyika che.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372] nIsarga Adi samyaktvanA bhedo. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 tathA dvividha trividhAdi vaDe aNuvratAdi saMbaMdhI dezavirati cAritra bahu bhede che ane pRthak pRthak e samyaktvAdi paryAyathI ananta bhedavALA che tathA caturvizatistavAdi sarva adhyayanonA anuyogamAM paNa uddezAdithI AraMbhIne nirUkti paryanta je kahI te ja niryukti jANavAnI che. 2675 thI 2678. nisargathI ane adhigamathI ema be prakAre samyaktva thAya che, temAM nArakI vagerene je svabhAvathI ja koinA upadeza vinA samyaktva thAya che, te nisarga samyaktva; ane tIrthaMkarAdikanI samIpe dharmazravaNathI skaMdakamuni vigerenI jema tattvazraddhAnarUpa samyaktva thAya te adhigama samyaktva; A banne prakAranA samyanA uttarabheda vicAratAM daza bheda thAya che, temAM aupamika-sAsvAdanakSAyopamika-vedaka ane kSAyika-e pAMca prakAre nisarga samyaktva, ane evA ja bIjA pAMca prakAre adhigama samyaktva che. baMne maLIne daza prakAra. tathA kAraka-rocaka-ne dIpaka, athavA kSAyikakSAyopazamika-ne aupazamikanA bhede traNa prakAre paNa samyaktva thAya che. anaMtAnubaMdhI catuSka tathA darzanamohanIyanI traNa, e sAta prakRtino sarvathA nAza thavAthI je tattvazraddhAna thAya, tene kSAyika samyaktva kahevAya. e sAta prakRtimAMthI je udaya pAmelI hoya teno kSaya, ane anudita prakRtino upazama thavAthI samyaktva mohanIyanA rasodayavaMtane je tattvazraddhAna thAya, te kSAyopazama samyaktva che. ane e sAte prakRti sattAmAM chatAM sarvathA upazAMta hoya, tethI je tattvazraddhAna utpanna thAya, te aupamika samyaktva che. je samyaktva thavAthI jIva saMdnuSThAnanI zraddhA kare ane te pramANe sArI rIte Acare. matalaba ke te sadanuSThAna karAve mATe te kAraka samyaktva kahevAya che, A samyaktva sAdhu vagerene hoya che je samyaktvathI zreNikAdikanI jema sadanuSThAnamAM rUci thAya, paNa te pramANe AcaraNa na thAya, te rocaka-samyaktva kahevAya. aMgAramakAcAryanI tema svayaM tattvazraddhAnarahita mithyArdaSTi hoya chatAM bIjAne dharmopadezAdi vaDe tattvazraddhAna utpanna kare, tene dIpaka samyaktva kahevAya che. sUtra-artha-ane sUtrArtha, ema traNa prakAre zruta sAmAyika che. athavA akSarazruta anekSara zrutAdinA bhede bahu prakAre paNa zrutasAmAyika che. A akSarazrutAdino vicAra AgaLa zrutajJAnanA adhikAramAM bahu vistArathI kahelo che. tethI te saMbaMdhI ahIM kaMIpaNa nathI kahetA. kSAyika-kSAyopazamika ane aupamika ema traNa prakAre cAritrasAmAyika che. athavA sAmAyika-chedopasthApanIya-parihAravizuddhi-sUkSmasaMparAya ane yathAkhyAtacAritra ema pAMca prakAre paNa cAritra sAmAyika che. tathA dvividha-trividhAdi bhaMgajALa vaDe pratipAdita aNuvratAdi saMbaMdhI dezavirati sAmAyikacAritra aneka prakAre che. uparokta sarva sAmAyikanA judA judA bhedo vicAratAM, badhA samudita bhedo paryAyanI apekSAe anaMta che, kemake saMyama zreNimAM asaMkhyAta lokAkAza pradeza pramANa adhyavasAya sthAno che, te dareka adhyavasAya sthAno anaMtA paryAyavALA che. e pramANe zeSa caturviMzatistavAdi adhyayanomAM ane ca zabdathI bIjA zasra parijJAdi adhyayanomAM paNa anuyoga karatAM (vyAkhyAna karatAM) A ja pramANe prathama upadezAdikathI AraMbhIne nirUkti paryaMtanAM dvAro rUpa upodghAta niryukti jANavI. 2675 thI 2678.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAyikanI vAraMvAra kartavyatA. [373 have "sAmAyika kone hoya che ?" tenuM dvAra kahe che. (370) jassa sAmANio appA saMjame niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi ii kevalibhAsiaM // 2679 / / 797 / / (371) jo samo savvabhUesu tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiyaM hoi ii kevalibhAsiyaM // 2680 // 798 / / (372) sAvajjogaparikkhaNaTTA sAmAiyaM kevaliyaM pasatthaM / gihatthadhammA paramaMti naccA kujjA buho AyahiyaM paratthA // 2681 / / 799 // kevaliyaM paDipunnaM paramaM jiTuM gihatthadhammAo / taM hiyamio paratthA sivaM paraM vA tadatthaM vA // 2682 / / gihiNAvi savvavajjaM duvihaM tiviheNaM chinnakAlaM taM / kAyabvamAha sabbe ko doso bhaNNae'NumaI // 2683 / / jeno AtmA mULaguNarUpa saMyamamAM, uttaraguNAtmaka niyamamAM ane anazanAdi tapamAM sthita hoya tene tathA je trasa ane sthAvara evA sarva jIvo upara samAnabhAve vartato hoya (jIvamAtrane Atmavat gaNato hoya) tene sAmAyika hoya che, ema zrImAnuM kevalI bhagavaMte kahyuM che. sAvadyayogathI (AtmAnuM) rakSaNa karavAne saMpUrNa ane pavitra sAmAyika gRhasthadharmathI zreSTha che, ema jANIne vidvAna puruSe mokSa mATe AtmopakAraka evuM sAmAyika karavuM joIe. kevalika eTale paripUrNa, parama eTale gRhastha dharmathI zreSTha, te AtmahitakAraka sAmAyika, Aloka-paraloka mATe, athavA mokSa te para, tene mATe karavuM joIe. (saMpUrNa sAmAyika na karI zake evA) gRhasthoe paNa beghaTikAdi kALa-pramANa sarvazabda vajIne dvividha-trividha sAmAyika karavuM joIe. sarva zabdamAM zo doSa che ke jethI temAM teno niSedha karAya che ? (ema pUchavAmAM Ave to) kahevAnuM ke (sAmAyikamAM sarva sAvadhayogano niSedha karatAM gRhasthane vratabhaMga thAya, kemake gRhAdikamAM pUrve aneka AraMbha pravartAvelA hoya che, tethI sAmAyikamAM rahelA gRhasthane tenI) anumatirUpa doSa lAge che. 2679 thI 2683. | sarva sAvaghayoganI virati karatAM, gRhasthane kevI rIte anumati doSa lAge che ? te niryuktikAra ane bhASyakAra mahArAja pharamAve che :(373) savvaMti bhANiUNaM virai khalu jassa savviyA natthi / so savvaviraivAI cukkai desaM ca savvaM ca // 2684 // 800 / AhANumaI va na so kiM paccakkhAi tti mannai na satto / pubapauttasAvajjakammasAijjaNaM mottuM // 2685 / / naNu tivihaM tiviheNaM paccakhANaM suyammi gihiNo'vi / taM thUlavahAINaM na sabbasAvajjajogANaM // 2686 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374] samyakatvAdinI prANI. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jai kiciMdappaoyaNamappappaM vA cisesiyaM vatthu / paccaknejja na doso sayaMbhUramaNAimacchu bva // 2687 // jo vA nikkhamiumaNo paDimaM puttAisaMtainimittaM / paDipajjejja tao vA karejja tivihaMpi tiviheNaM // 2688 / / jo puNa puvAddhANujjhiyasAvajjakammasaMtANo / tadaNumaipariNaiM so na tarai sahasA niyatteuM // 2689 / / (374) sAmAiyammi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjA // 2690 / 801 // (375) jo na vivaTTai rAge navi dose doNha maz2jayArammi / so hoi u majjattho sesA savve amajjatthA // 2691 / / 802 / / pApakarmAraMbhanI anumatinA sabhAvathI jene sarvavirati nathI evo gRhastha sarvasAvadyayogano trividha tyAga karuM chuM ema kahIne virati kare che tene sarvavirati kahenAra dezavirati ane sarvavirati ubhayano nAza kare che. (jema sAvaghayoga karavA-karAvavAnuM gRhastha pratyAkhyAna kare che, tema anumatinuM paNa pratyAkhyAna kema nathI karato ? e praznanA uttaramAM kahevAnuM ke pUrvegRhAdimAM pravartAvelA sAvadyakarma uparano abhivRMga tajavAne gRhastha zaktimAna nathI. tethI sAvadhayoganI anumatinuM te pratyAkhyAna nathI karato. gRhasthane paNa trividha pratyAkhyAna siddhAMtamAM kahyuM che. - bhagavatI sUtramAM kahyuM che ke "samovAsara naM maMte ! puvameva yU phivA, 3padmANa bhavai, seNaM bhaMte ! pacchA paccAikakhamANe kiM karei ? goyamA ! tIyaM paDikkamai, paDuppannaM saMvareD, aNAgayaM paccakkhAi / tIyaM paDikkamamANe kiM tivihaM tivihaNa paDikkamai, tivihaM duviheNa paDikkamai, tivihaM egaviheNa paDikkamai, jAva egavihaM egaviheNa paDikkamai ? goyamA ! tiviheMtivihevi vimarU gAvaUvidaM vivide hama to pachI teno niSedha kema karo cho ? ema kahevAmAM Ave, to te trividha trividha pratyAkhyAna sthUla prANAtipAtAdikanuM samajavuM, paNa sarvasAvaghayoganuM nahi. jema koI svayaMbhUramaNa samudrAdinA matsya saMbaMdhI trividha trividhe pratyAkhyAna kare to te doSane mATe nathI, tema jo (kAkamAMsAdi) kiMcit niprayojana, athavA (manuSya kSetranI bahAranA hastidetAdi) aprApya vastu vizeSanuM trividha trividha pratyAkhyAna kare, to te doSane mATe nathI banatuM. athavA koI cAritra levAnI icchAvALo, putra-parivArAdinA nimitte (vilaMba karato) agIyAra pratimA aMgIkAra kare ane te trividha trividha pratyAkhyAna kare to doSa nathI. paNa je pUrve AraMbhela ane nahi tajela sAvadyakarmasaMtAnavALo hoya, te tenI anumatinA pariNAmane ekadama nivartavAne zaktimAna nathI thato, tethI te trividha trividha pratyAkhyAna na kare. sAmAyika karatI vakhate gRhastha zrAvaka paNa sAdhu jevo thAya che. kAraNa ke ghaNuM karIne azubhayoganA rahitapaNAthI ghaNI nirjarA kare che. (madhyastha thaIne) ghaNIvAra sAmAyika karavAM joie. je rAga athavA SamAM na vartato hoya paNa bannenA madhyamAM hoya te madhyastha kahevAya che, te sivAyanA sarva amadhyastha che. 2690-2691,
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] udhvadi kSetranI apekSAe samyakatvAdinI prANI. [375 have "kyuM sAmAyika kyAM hoya ?" te jaNAvavAne traNa dvAra gAthAo kahe che. (rU06) aita-ririra---maraca-sana-sAra-mihire | pawtta-sutta-gamma-dRi ya-saULTI-sAyA-55% rararIda rUA. (377)* jIvo pamAyabahalo bahaso'vi a bahuvihesu atthesu / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjA / / 804 / / (rU08) nA nAju-vaDane rarara-razaMsApa-saMgha-mANe lesApariNAmaM veyaNA ya samugdhayakamme ya // 2693 / / 805 / / (379) nivveTTaNamuvbaTTe AsavakaraNaM tahA alaMkAraM / sayaNAsaNa?NaDhe caMkaMmate ya kiM kahiyaM // 2694 // 806 / / kSetra-dizA-kALa-gati-bhavika-saMjJi-uzvAsa-dRSTi-AhAraka-paryApta-suta-janma-sthiti-veda saMjJAkaSAya-AyuSa-jJAna-yoga-upayoga-zarIra-saMsthAna-saMghayaNanuM pramANa, tathA vezyAnA pariNAmavedanA-samuddaghAta karma-nirveSTana-udvartana-AzravakaraNa-alaMkAra-zayana-Asana ane eka sthAnethI bIje sthAne jatAM, kyAM kyuM sAmAyika kahyuM che ? (te kahIzuM) 2692 thI 2694. prathama kSetradvAranI apekSAe urdhvalokAdimAM kyuM sAmAyika kyAM hoya ? te kahe che. (380) sammasuyANaM lAbho uDDe ya ahe ya tiriyaloe ya / viraI maNussaloe virayAviraI ya tiriesu // 2695 / / 807 // (381) puvapaDivaNNAyA puNa tIsuvi loesu niyamao tiNhaM / caraNassa dosu niyamA bhayaNijjA uDDhalogammi // 2696 // 808 // samyakatva sAmAyika ane zrutasAmAyikano lAbha urdhva-adho-ane tichalokamAM thAya che. (cAritra sAmAyikamAMthI) sarvavirati manuSyalokamAM ja prApta thAya che, ane dezavirati tiryacomAM paNa thAya che. traNe sAmAyika pUrve prApta thayA hoya evA jIvo to traNe lokamAM avazya hoya che. cAritra sAmAyikavALA adholoka ane tichalokamAM avazya hoya che, UrdhvalokamAM to hoya paNa kharo ane na paNa hoya. 2695-2696. vivecana - samyakatva sAmAyika ane zrutasAmAyika, adho-urdhva-ane tichalokamAM prApta thAya che temAM merUparvata tathA devalokAdi urdhvalokamAM nisargathI athavA adhigamathI samyakatva sAmAyikano lAbha thAya che. ane te ja vakhate zrutaajJAna zrutajJAnarUpe pariNamatuM hovAthI zrutajJAnano lAbha thAya che. adholokanI aMdara adhogAmamAM tathA narakomAM jeo samyakatva pAme che, temane yathokta be sAmAyikanI prApti thAya che. e pramANe tilokamAM paNa uparokta be sAmAyikano lAbha thAya che. e traNe lokamAM uparokta be sAmAyikanI prApti thAya che ja, paNa ema na samajavuM # jIva ghaNA prakAranA zabdAdi arthomAM vAraMvAra pramAdI bane che, te kAraNathI vAraMvAra sAmAyika karavuM. 804.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376] dravya dizAdinuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ke e be sAmAyikanI ja prApti thAya che, kemake tilokamAM aDhI-dvIpa ane be samudra pramANa manuSyalokanI aMdara trIjuM cAritra sAmAyika paNa prApta thAya che. A cAritra sAmAyika tichalokamAM ja prApta thAya che. anyatra prApta nathI thatuM, kemake tenA adhikArI manuSyo ja che, bIjA nathI. e saMbaMdhI kSetrano niyama to vizeSajJa jANe. ane dezavirati sAmAyikano lAbha tiryaMca tathA manuSyone thAya che. uparokta traNe sAmAyika pUrva-pratipanna (pUrve pAmelA) jIvo to avazya traNe lokamAM hoya che, paNa cAritra sAmAyikavALA pUrvapratipanna jIvo adholoka ane ticchalokamAM avazya hoya che, urdhvalokamAM bhajana hoya che, eTale ke koI vakhata hoya, ane koI vakhata na paNa hoya. 2695-2696. - have digvAra kahevAne mATe sAta prakAranI dizAo jaNAvIne, nAma-sthApanA dizAnuM svarUpa sugama hovAthI te kahyA sivAya prathama dravyadizAnuM ane kSetradizAnuM svarUpa kahe che. (382) nAmaM ThavaNA davie kheta disA tAvaneta paNNavae / sattamiyA bhAvadisA paruvaNA tassa kAyavvA // 2697 / / 809 // terasapaesiyaM jaM jahaNNao dasadisAgiI dabbaM / ukkosamaNaMtapaesiya ca sA hoi dabadisA // 2698 / / ekkekko vidisAsu majje ya disAsamAyayA do do / biMti dasANugamaNNe dasadisamekekkayaM kAuM // 2699 // taM na dasadisAgAraM jaM caurassaMti tanna davadisA / khetadisaThThapaesiyaruyagAo merumajjhammi // 2700 / / nAmadisthApanAdidravyadika-kSetraditApakSetradikSmajJApakadi ane sAtamI bhAvadi- e sAta dizA che tenI prarUpaNA karavI, jaghanyathI tera pradezanA avagADhavALuM ane terapradezavALuM tathA utkRSTathI asaMkhyAta pradezAvagADhavALuM ane anantapradezavALuM, dazadizAnI AkRtivALuM je dravya, te (dazadizAnI utpattinuM kAraNa hovAthI) dravyadigu kahevAya che. vidizAomAM ekeka ane madhyamAM eka tathA dizAomAM be be dIrgha. (ema jaghanya tara pradezika, dravyadipha thAya che.) keTalAka bIjAo vaLI ema kahe che ke dasadizAmAM ekeka paramANuM sthApIne dasadizAkAravALuM je dravya thAya, te dravyadigU. paNa te daza pradezavALuM dravya dasadizAkAravALuM nathI, kemake te cokhaMDu thAya che. tethI te dravyadi na kahevAya, merUmadhye ATharUcaka pradezathI kSetradika kahevAya che. 2697 thI 2700. nAmadisthApanAdidravyadikSetradikSmajJApakadikatApakSetradipha ane sAtamI bhAvadi A sAta prakAramAMthI prathamanA be prakAra sugama hovAthI, teno vistAra karyA sivAya prathama dravyadizAnuM svarUpa kahIe chIe, dravya ja dasa dizAonA utthAnano hetu hovAthI tene dravyadika kahevAya che. athavA dravyapradhAna-dravyasaMbaMdhI dizA te dravyadika kahevAya che. temAM jaghanyathI tera pradeza ane utkRSTathI anaMtapradezI evuM dasa dizAnI AkRtivALuM dravya, saMpUrNa dasadizAonA utthAnanuM kAraNa
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] dravyadizAnuM svarUpa. [377 hovAthI te dravyadigu kahevAya che. udAharaNa tarIke eka paramANu madhyamAM ane cAra paramANu cAra vidizAmAM sthApavA, tathA cAra dizAomAM be be dIrghapaNe sthApavA. ema terapradezAvagAhI skaMdharUpe eka pariNAma pAmeluM je dravya, tene jaghanyathI dravyadigu kahevAya che. tenI sthApanA A pramANe che : | 0 | 0 | 0 0 0 | 0 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 eka paramANune sthAne jo bethI mAMDIne anaMta paramANu sudhInI avagAhanA karavAmAM Ave, to paNa te daza dizAonA utthAnano hetu hovAthI dravyadipha thAya che. A kAraNathI utkRSTa anaMtapradezI dravya kahyuM che. teno paNa jaghanyathI tera pradezamAM ane utkRSTathI asaMkhyAta pradezamAM avagAha hoya che. ziSya - je dravyathI dasa dizAonuM utthAna thAya che, te dravyane Apa dravyadizA kaho cho. temAM jaghanyathI tera pradezo vaDe ja te thAya che, cUnAdhika pradezo vaDe nathI thatuM. ema kahevAmAM kaMi yukti che ? AcArya :- madhyamAM eka paramANu sthApavo joie. te sivAya dizAonI vyavasthA karI zakAya nahi. te pachI madhya-paramANunI cAre dizAmAM ekeka paramANunI sthApanA karIe, eTale cha dizAonuM utthAna thAya, paNa cAra vidizAonuM utthAna na thAya. kemake eka paramANuthI vidizA na utpanna thAya. "WpAsa mATuM satapaUsA ya se purasaTT" ekapradezAvagAhI paramANune sAta AkAza pradezanI sparzanA hoya che. e vacanathI eka paramANuno cha dizAo sAthe ja saMbaMdha hoya che. jo paramANuno vidizAonI sAthe saMbaMdha hoya, to tene agIyAra AkAza pradezanI sparzanA thAya, paNa sAta pradezanI na thAya. e kAraNathI bIjA paNa cAra paramANu cAra dizAomAM sthApavA eTale badhA maLIne nava thAya. A nava paramANathI paNa vidizAonuM utthAna na thAya. kemake vidizAomAM je bIjA cAra paramANuo sthApyA che, tethI paNa dizAonuM ja utthAna thAya che. te kAraNathI vidizAonA utthAna mATe bIjA paNa cAra paramANu cAra khuNAmAM sthApIe eTale daza dizAonA utthAnanuM kSetra jaghanyathI tera pradezavALuM thAya, nyUnAdhika na thAya. AnI sthApanA je batAvI che, te mugdha ziSyajanane samajAvavA mATe mAtra kahI che yathArthapaNe to te batAvI zakAya tema nathI.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378] daza pradezI dravyadizA na hoya. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bIjA keTalAka vyAkhyAtAo daza dizAomAM ekeka paramANu sthApIne jaghanyathI dasa paramANuvALA dravyane dravyadik kahe che, te yogya nathI. kemake dadizAnA AkAravALA dravyane vizeSajJa purUSoe catuSkoNa rUpe joyuM che. te pUrve batAvela sthApanAnA anusAre jovAthI jaNAze, tathA je te dadizAmAM sthApeluM dazaparamANuvALuM dravya vRttAkAra ja thAya che. AthI acatuSkoNa hovAthI te dravyadig na thAya. vaLI madhyamAM eka paramANu na mukavAmAM Ave, to tenI apekSA sivAya dizAonI kalpanA ja na karI zakAya, jo te paramANu madhyamAM mUkavAmAM Ave to agIyAra paramANu thavAthI dazanI saMkhyAnI hAni thAya, mATe A mAnyatA upekSA karavA yogya che. merUnA madhyamAM aSTapradezI rUcakathI bIjI kSetradik thAya che. tinlokanA madhya bhAgamAM laMbAi-pahoLAi vaDe eka rAja pramANa, sarva prataromAMnA be kSullaka AkAza pradezanA pratara che. te banne prataro merUnA madhyapradezamAM madhyabhAga pAme che. te madhyabhAgamAM uparanA prataranA cAra AkAzapradeza ane nIcenA prataranA cAra AkAzapradeza e AThe pradezane siddhAMtanI paribhASAthI rUcaka kahevAmAM Ave che. samasta tinlokanA madhya bhAgamAM rahela A aSTa pradezI rUcaka che, te kSetrathI chae dizA ane cAra vidizAonuM utpatti sthAna che. jemake yathoktarUcakathI bahAra cAre dizAomAM prathama babbe AkAzapradeza hoya che. tenI AgaLa cAra cAra pradezo hoya che, tenI AgaLa cha cha pradezo hoya che, ane tenI AgaLa ATha ATha pradezo hoya che, e pramANe uttarottara zreNIvaDe cAra dizAomAM pRthak pRthak samajavuM. e pramANe karavAthI gADAnI udhInA AkAre pUrvAdi cAra mahAdizAo thAya che, ane e cAra dizAonA cAra antarAla khUNAomAM upara kahela vRddhi rahita chedAyelI muktAvalinA AkAre cAra vidizAo thAya che. tathA uparanI dizA tarapha cAra AkAza pradezothI AraMbhIne, uparokta vRddhi rahita hovAthI mAtra cAra pradezI ane rUcaka jevI cAra khUNAvALI daMDAkAra eka Urdhva dizA thAya che. eja pramANe nIcenI tarapha paNa adho dizA thAya che. 0 ha .. 10 | | 0 7 O . degdeg 050 7 . 0 d e pUrvAdi dasa dizAonAM nAma A pramANe che. zRMgerUM nammA ya nerUM vALIca vAcavA somAisANA cciya vimalA ya tamA ya bodhavvA ||1|| iMdA vijayadArANusArao sesiyA payakkhiNao aTThavi tiriya disAo uDhaM vimalA tavAcAho // 2 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] tApakSetra, prajJApaka ane bhAvadizAnuM svarUpa. have tApakSetradizA prajJApakadizA ane bhAvadizAnuM svarUpa kahe che :jesiM jatto sUro uei tesiM taI havai puvvA / tAvakkhittadisAo payAhiNaM sesiyAo siM // 2701 || paNNavao jadabhimuo sA puvvA sesiyA payAhiNao / aTThArasa bhAvadisA jIvassa gamAgamo jesu // 2702 // puvi-gala-gataLa-vAyA mULAbaMdha-5-poravIyA haiM / vi-ti-23-paMvitriya-tiriya-nA-tevasaMghAra ||270 // saMmucchima-kammA -'kammabhUmaganarA tahaMtaraddI vA / bhAvadisA dissai jaM saMsArI niyayameyAhiM // 2704 // bharatAdi kSetramAM rahenArA je manuSyone je dizAmAMthI sUrya udaya pAme che, te temanI pUrvadizA kahevAya che. (sUryodayanI apekSAe pUrvadizAno vyavahAra pravarte che, tethI tene tApakSetra dizA kahevAya che.) zeSa dakSiNAdi dizAo e tApakSetra dizAnI pradakSiNAthI jANavI. (sUrya sanmukha ubhA rahetAM jamaNI bAjue dakSiNa dizA, pAchaLa pazcimadizA, ane DAbI tarapha uttara dizA che.) je dizAnI sanmukha rahIne vyAkhyAtA sUtrArthanuM kathana kare, te prajJApaka pUrvadizA kahevAya, ane zeSa dakSiNAdi (upara mujaba) tenI pradakSiNAe jANavI. je pRthvI Adi sthAnomAM karmanI parAdhInatAthI jIvanI gati-Agati thAya, te bhAvadizA kahevAya che. tenA aDhAra bheda che. pRthvI-jaLa-agni-vAyu-vanaspati (kamaLa-kanda vagere) mULabIja, skaMdabIja (zallakI vagere), agrabIja (koraMTaka vagere) parvabIja (zeraDI vagere) tathA (kRmi vagere) be indriya, (kIDI vagere) teindriya (bhramarAdi) cauridriya, paMcedriyamAM (jaLacara-thalacara-khecara Adi tiryaMca, nArakI, devasamUha, temaja karmabhUmi, akarmabhUmi ane antaradvIpanA saMmUcchima manuSyo A aDhAra prakAre bhAvadizA che. kemake e pRthvI Adi paryAyovaDe saMsArI jIva niyatapaNe jaNAya che. (tethI tene paramArthathI bhAvadizA kahevAya che.) 2701 thI 2704. ahIM prastutamAM kai dizAnuM prayojana che ? te jaNAvIne kSetradizAnuM je prayojana che te kahe che HkhettdisaasuN payaM sesadisAo pasaMgao'bhihiyA / saMbhavao vA vaccaM sAmaiyaM jattha jaM hujjA // 2705 | (283) puvADyAsu mahAvisAsu parivajhjhamALo hor / puvvapaDivaNNao puNa aNNayarIe disAe ye u / / 2706 / / 810 / / [379 chiNNAvali - ruyagAgiidisAsu sAmAiyaM na jaM tAsu / suddhA nAvagAhar3a jIvo tAo puNa phusijjA // 2707 || ahIM digbAramAM kSetradizAthI prayojana che, (nAmasthApanAdi) zeSadizAo to prasaMgathI kahI che. athavA zeSadizAonI aMdara jyAM je sAmAyika saMbhave, te vicArIne kahevuM, (athavA mULa
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380] kALakAra, [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 AvazyakathI jANI levuM.) pUrvAdi cAre mahAdizAomAM vivakSita kALe cAreya sAmAyika pratipadyamAna hoya che, (ekAnta hoya ja evo nizcaya nahi, kadAcit hoya ane kadAci na paNa hoya.) pUrvapratipanna to game te dizAmAM avazya hoya ja. chinna muktAvali jevI cAra vidizAomAM ane catuSpadezI rUcakAkAravALI urdhva tathA adhodizAmAM koipaNa sAmAyika nathI hotuM, kemake te chae zuddha dizAomAM jIva saMpUrNa avagAhato nathI. (jaghanyathI paNa jIva asaMkhyAta pradezamAM avagAhe che ane e dizAo to eka pradezI tathA cArapradezI hovAthI teTalA pramANamAM teno avagAha thaI zake nahi.) parantu Ama tema pharavAthI sAmAyikavAna jIva e dizAne sparza che. 2705 thI 2707. have kALadvAra kahe che :(384) samUttarasa suyarasa ca vittI chablivi tni ! viraI viriyAviraiM paDivajjai dosu tisu vAvi // 2708 // 811 // taiyAisu tisu osappiNIe ussappiNIe dosuM tu / noussappuvasappiNikAle tisu samma-suttAI // 2709 / / palibhAgammi cautthe caubvihaM caraNavajjiyamakAle / caraNaMpi hujja gamaNe savvaM svattha sAharaNe // 2710 // chae prakAranA kALamAM samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyikanI pratipatti saMbhave che. tathA sarvavirati ane dezavirati (utsarpiNInA) be ArAmAM ane (avasarpiNInA) traNa ArAmAM prApta thAya che. avasarpiNInA trIjA Adi traNa ArAmAM ane utsarpiNInA be ArAmAM dezavirati ane sarvavirati pAmanArA jIvo hoya che, noutsarpiNIavasarpiNI kALamAM jIvane traNa ArAnI aMdara samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyika, tathA cothA ArAnA pratibhAgamAM cAre prakAranAM sAmAyika prApta thAya che, akALe (bAhya dvIpa samudramAM) cAritra vinA prathamanA traNa sAmAyika prApta thAya che, (naMdIzvaradvIpamAM) jatA vidyAcAraNa munione cAritrasAmAyika paNa hoya che ane (devAdinA) saMharaNathI sarva kALe sarva sAmAyika hoya che. 2008 thI 2710. vivecana :- samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyikanI prApti suSamaduHSamAdika chae ArAnA kALamAM saMbhave che. temAM pUrva pratipanna samakitI to hoya che ja. tathA avasarpiNI kALanA suSamaduSamAdi traNa ArAmAM sarvavirati ane dezavirati sAmAyikane prApta karanArA hoya che, ane pUrva pratipanna samakitI to cAra sAmAyikavALA hoya che. A ja pramANe AgaLa paNa pUrva pratipannanA saMbaMdhamAM samajavuM. utsarpiNIkALanA duHSama suSamA ane suSama duHSamA nAmanA be ArAmAM sarvavirati ane dezavirati sAmAyikane prApta karanArA hoya che ane pUrva pratipanna samakitI to hoya che ja. pratibhAganI apekSAe devakura ane uttarakurumAM suSama suSamA nAmano prathama Aro varte che, harivarSa ane ramyakakSetramAM suSamA nAmano bIjo Aro varte che, haimavaMta ane hiraNyavaMta kSetramAM suSama duHSamAM nAmano trIjo Aro varte che, tathA pAMca mahAvidehamAM duHSama suSamA nAmano
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] gati ane saMjJAnI apekSAe samyakatvanI prApti. [381 cotho Aro varte che. A cAre sthaLe utsarpiNI-avasarpiNI kALano abhAva hovAthI tyAM noutsarpiNI-avasarpiNI kALa kahevAya che. suSamasuSamAdikALa vizeSanI sAthe tyAMnA kALanI samAnatA hovAthI e cAre suSamasuSamAdi ArA kahevAya che, evA svarUpavALA noutsarpiNIavasarpiNI kALanI aMdara prathama traNa ArAmAM eTale devakupha ane uttarakurUmAM, harivarSa ane rampakamAM, haimavaMta ane eraNyavaMtamAM jIva samyakatvasAmAyika tathA zrutasAmAyika prApta kare che, ane pUrvapratipanna to hoya che ja. jyAM duHSama suSamAnA jevo kALa varte che evA mahAvideha kSetranI aMdara cAre prakAranA sAmAyika prApta thAya che, ane pUrvapratipanna to hoya che ja. jyAM uparokta svarUpavALA kALano abhAva che evA bahAranA dviIpa-samudromAM cAritra sAmAyika sivAya prathamanAM traNa sAmAyikane masyAdi jIvo prApta kare che, ane naMdIzvarAdidvIpamAM vidyAcAraNAdi munionA gamanathI pUrvapratipanna cAritra-sAmAyika paNa hoya che. tathA deva vagerenA saMharaNanI apekSAe vicAra karavAmAM Ave, to sarva-cAre prakAranA sAmAyika sarva kALanI aMdara hoya che. ra708 thI 2710. have gatidvAra ane saMzidvArathI sAmAyikano vicAra jaNAve che ke :(385) causuvi gaIsu niyamA sammattasuyassa hoi pddivttii| maNuesu hoi viraI virayAviraI ya tiriesu // 2711 // 812 / / (386) bhavasiddhIuNa jIvo paDivajjai so cauNhamaeNNayaraM / paDiseho puNa asaNNi-mIsae saNNi paDivajje // 2712 / / 813 // puNasadao'saNNI samma-sue hojja pubbapaDivanno / mIso bhavatthakAle sammatta-carittapaDivanno // 2713 // cAre gatimAM zrutasAmAyika ane samyakatvasAmAyikanI pratipatti=prApti avazya hoya che, manuSyomAM sarvavirati ane tiryaMcomAM dezavirati sAmAyikanI pratipatti thAya che. je bhavya siddhi siddhika jIva che, te cAra sAmAyikamAMthI koIpaNa eka sAmAyika pAme che. paNa asaMjJI ane mizrasiddha AtmA koipaNa sAmAyika pAmatA nathI. paratuM saMzI jIva to cAramAMthI koIpaNa eka sAmAyikane pAme che. punaHzabdathI asaMjJajIva samyakatva ane zrutasAmAyika pUrvapratipanna hoya che, tathA mizrakAtmA (bhavasthakevali) bhavastha kALamAM samyakatva ane cAritrasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che. 2711 thI 2713. vivecana - nArakI-tiryaMca-manuSya ane deva e cAre gatimAM samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyikanI pratipatti avazya thAya che. paraMtu tenI pratipatti sadaiva thAya che ema na samajavuM, koI vakhata tenuM attara paNa paDe che. e vAta AgaLa kahevAze. A be sAmAyikanA pUrva pratipanna hoya evA jIvo to sadaiva hoya che. sarvavirati sAmAyikanI pratipatti manuSyomAM ja thAya che, anyagatimAM nathI thatI A sAmAyikanA pUrva pratipanna hoya evA jIvo to A gatimAM sadaiva hoya che. tathA tiryacomAM dezavirati sAmAyikanI pratipatti saMbhavathI hoya che, avazya sarvane hoya
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382] ucchavAsa-niHzvAsa ane dRSTi dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 evo niyama nathI; koI vakhata koIne hoya ane koIne na paNa hoya. pUrvapratipanna to temAM sadaiva hoya che. jene bhaviSyamAM mokSa prApta thanAra hoya, te bhavyasiddhika kahevAya che. tevo jIva cAramAMthI koIpaNa eka sAmAyika pAme che eTale ke koI vakhata samyaktva ane koI vakhata zrutasAmAyika pAme che, koI vakhata dezivarati pAme che tathA koI vakhata sarvavirati paNa pAme che. aneka bhavyajIvonI apekSAe pUrvapratipanna cAre sAmAyikavALA jIvo sadaiva hoya che. e ja pramANe saMjJI paNa cAra sAmAyikamAMthI koI paNa eka sAmAyika koI vakhata pAme che. pUrvapratipanna saMzI jIvo bhavyanI jema sadaiva hoya che, tathA asaMjJI-siddha ane abhavya jIvonI aMdara cAramAMthI koIpaNa sAmAyika pUrvapratipanna nathI, temaja pratipadyamAna paNa nathI hotA. puna: zabdathI sAsvAdana guNasthAnavartI asaMjJi jIva samyaktvasAmAyika ane zrutasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che. tathA bhavasthakevali samyaktvasAmAyika ane cAritrasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che. ziSya :- e pramANe to siddhanA jIvo paNa samyaktvasAmAyikanA pUrvapratipanna kahI zakAya, to pachI zA mATe temane sarvasAmAyikano niSedha karyo ? AcArya :- samyaktvasAmAyika sivAya bAkInA traNa sAmAyika saMsArI jIvone ja saMbhave che; tenA sAhacaryathI samyaktva-sAmAyika saMsArI jIvonA saMbaMdhamAM vicArAya che. tevo prakAra siddhamAM nathI hoto, tethI temane teno niSedha karyo che. 2711 thI 2713. have ucchvAsa-ni:zvAsadvAra ane dRSTidvAra kahe che : (rU87) sAsaya-nIsAsaya mIse Diseho yuvijJapaDivo / diTThI ya do nayA khalu vavahAro nicchao ceva / / 2714 / / 814 || mIso noussAsayanosAso tehiM jo apajjato / hujja pavaNNo donni u selesigao caritaM ca // 2715 // paDhamassAsAmayigI paDivajjar3a biiyagassa sAmayigI / vavahAra-nicchayamayaM neyaM mainANalAbho vva / / 2716 / / ucchvAsa-niHzvAsaka jIva cAre sAmAyikano pratipadyamAna hoya che. mizra (zvAsozvAsa paryAtirahita) cAra sAmAyikano pratipadyamAna nathI, paNa (be sAmAyika) pUrvapratipanna hoya che. ahIM be dRSTie vicAra karavAno che, vyavahAranaya ane nizcayanaya. mizra eTale uzvAsaniHzvAsarahita ayogI kevali athavA zvAsozvAsa paryAtirahita jIva te aparyAptajIva samyaktva ane zrutasAmAyika pUrvapratipanna hoya che. tathA zailezIgata (ayogI kevali) samyaktvasAmAyika ane cAritrasAmAyika pUrvapratipanna hoya che. prathama vyavahAranayanI dRSTie sAmAyikarahita jIva sAmAyika pAme che, ane bIjA nizcayanayanI dRSTie sAmAyikavAna jIva sAmAyika pAme che, e pramANe matijJAnanA lAbhanI jema vyavahAranaya ane nizcayanayano mata jANavo. 2714 thI 2716.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] AhAra, paryApta, sukha ane janmAro. [383 vivecana :- uzvAsa-nizvAsaka eTale zvAsozvAsa paryAptivALo jIva, tene cAre sAmAyikanI pratipatti saMbhave che, ane pUrvapratipanna hoya che ja. tathA mizra eTale zvAsozvAsa paryApti rahita jIva, tene cAra prakAranA sAmAyikanI pratipatti nathI saMbhavatI, paNa samyakatva ane zrutasAmAyika devAdinA janmakALe pUrvapratipanna hoya che. athavA mizra eTale siddhAtmA ke zailezIgata ayogI kevali. temAM siddhAtmAne pUrvokta yuktithI cAre prakAranA sAmAyikanI pratipatti ubhaya prakAre paNa nathI, eTale pratipadyamAna nathI, tema pUrvapratipanna paNa nathI. ahIM uzvAsaniHzvAsarahitapaNA vaDe zarIrarahita hovAthI mizra eTale zelezIgata ayogI kevali grahaNa karela che, ane ayogIkevali samyakatvasAmAyika ane cAritrasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. A pratipattinA saMbaMdhamAM vyavahAranaya ane nizcayanayanI dRSTie vicAra karIe to jema matijJAnanA vicAramAM vyavahAranayanI apekSAe ajJAnI jJAna pAme che, tema ahIM paNa sAmAyikarahita jIva sAmAyika pAme che, tathA asAmAyikI (dIrghakAlikI) tenI pratipatti hoya che. bIjA nizcaya nayanI apekSAe jema jJAnI jJAna pAme che, tema ahIM paNa sAmAyikavAna jIva sAmAyika pAme che. ane sAmAyikI tenI pratipatti hoya che, kemake kriyAkALa ane niSThAkALano bheda nathI. 2714 thI 2716. have AhArakatAra ane paryAptakalAra kahe che :(388) AhArago u jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / emeva ya pajjato sammatta-sue siyA iyaro // 2717 // 815 / / pubbapavaNNo'NAhArago dugaM so bhavaMtarAlammi / caraNaM selesAisu iyarotti dugaM apajjatto // 2718 // AhAraka jIva cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che, (pUrvapratipanna to hoya che ja.) e ja pramANe (cha paryAptie) paryApta jIva paNa (pratipadyamAna ane pUrvapratipanna) hoya che. ethI Iitara eTale anAhArI ane aparyApta jIva temAM apAntarAlagatimAM rahela anAhArI jIva samyakatva ane zrutasAmAyikanA pUrva pratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. tathA samughAtaavasthAmAM ane zailezIavasthAmAM ayogakevali anAhAraka hoya, te samyakatvasAmAyika ane cAritrasAmAyika pUrvanA pratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. aparyApta jIva (devAdi-) tenA janmakALe samyakatva tathA zrutasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. 2717 thI 2718. have susakAra ane janmAra kahe che. (389) nidAe bhAvao'vi ya jAgaramANo cauNhamaNNayaraM / aMDayaM taha poya-jaro-vavAi do tiNNi cauro vA // 2719 / / 816 // sammaddiThI kira bhAvajAgaro duNNi puvapaDivanno / hojja paDivajjamANo caraNaM so desaviraI ca // 2720 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384] AhAra, paryApta, sukha ane janmAro. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 miccho u bhAvasutto na pavajjai so'havA nayamayAo / sammo vA miccho vA nicchaya-vavahArao'bhihio // 2721 // cauro jarAujamme hujja pavaNNo pavajjamANo vA / / sese tinni pavaNNo doNi tao vA pavajjejja // 2722 // nidrAthI ane bhAvathI jAgRta jIva cAramAMthI koIpaNa eka sAmAyika pAme che. aMDaja-potajajarAyuja-tathA aupapAtika janmavALAne yathAsaMbhava be-traNa-athavA cAra sAmAyika hoya che. samyagdaSTi bhAva jAgRta kahevAya che, te be sAmAyikano pUrvapratipanna hoya che, ane sarvavirati tathA dezavirati pratipadyamAna hoya che. mithyAdeSTi bhAvasuta kahevAya che, te koI paNa sAmAyika pAmato nathI, athavA vyavahAra ane nizcayanayanA abhiprAyathI tene samyagdaSTi athavA mithyASTi kahela che. jarAyuja janmamAM cAre sAmAyika pUrva pratipanna athavA pratipadyamAna hoya che. zeSa janmamAM traNa sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, aupapAtika janmavALA be sAmAyikanA pUrvapratipanna ane pratipadyamAna hoya che. 2719 thI 2722. vivecana :- supta be prakAre hoya che :- dravyasupta ane bhAvasuta. e ja pramANe jAgRta paNa be prakAre hoya che :- dravyajAgRta ane bhAva jAgRta. temAM je nidrA hoya tene dravyasupta ane mithyASTine bhAvasupta kahevAya che. tathA nidrArahita hoya te dravyajAgRta ane samyagudRSTi hoya te bhAva jAgRta kahevAya che. e bhAvajAgRta samyagudRSTi jIva vyavahAranayanA abhiprAye prathamanA be sAmAyikano pUrvapratipanna hoya che, ane nizcayanayanA abhiprAye pratipadyamAna hoya che; sarvavirati ane dezavirati sAmAyikano to pUrvapratipanna tathA pratipadyamAna paNa hoya che. nidrAsurNa jIva cAre sAmAyikano pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA, kemake nidrAsthajIvane tathAvidha vizuddhi Adi sAmagrIno abhAva hoya che. bhAvasukha jIva mithyASTi hovAthI koI paNa sAmAyikano pUrvapratipanna nathI, tema pratipadyamAna paNa nathI, athavA bhAvasutamithyASTijIva vyavahAra tathA nizcayanayanA abhiprAye samyakatva-sAmAyika ane zrutasAmAyika pAmatI vakhate samyagRSTi athavA mithyASTi kahevAya che. eTale ke nizcayanayanA abhiprAya samyaguSTi jIva samyakatva pAme che, ane vyavahAranayanA abhiprAye mithyASTi jIva samyatva pAme che. A uparathI vyavahAranayanA abhiprAye bhAvasu-mithyASTi prathamanA be sAmAyika pAme che, ema siddha thayuM. janma cAra prakAre che :- aMDaja-potaja-jarAyuja-ane aupapAtika. temAM hiMsa vagere aMDaja jANavA, hasti vagere potaja jANavA, manuSya vagere jarAya janmavALA ane deva-nArakI aupapAtika janmavALA che; teone yathAsaMbhava be-traNa athavA cAra sAmAyika hoya che. haMsa vagere prathamanA be athavA traNa sAmAyika koI vakhata pAme che, paNa pUrvapratipanna to teo hoya che ja, e ja pramANe hasti vageremAM paNa samajavuM. jarAyuja janmavALA manuSyAdi cAre sAmAyika pAme che, ane pUrvapratipanna to avazya hoya che. deva-nArakI prathamanA be sAmAyika pAme che, ane te be sAmAyikanA pUrvapratipanna paNa avazya hoya che.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara 1 sthiti ane vedadvAra. [385 mULa Avazyaka niryuktimAM "khaMDa-poyana-narAya tina tima gharo mane masa'' evo pATha che, tenI TIkAmAM e ja anusAre vyAkhyAna karyuM che ke aMDaja-potaja-ane jarAyuja ema traNa prakAre janma che, teone anukrame traNa-traNa ane cAra sAmAyika hoya che. e pramANe aMDajAdi traNa janmavALAnuM vyAkhyAna karyA pachI "aupapAtika janmavALAne prathamanA baMne sAmAyika hoya che' ema kahyuM che. bhASyamAM paNa prAyaH e sarva mULa AvazyakanI TIkAmAM lakhyuM che; paraMtu mULa bhASyamAM aupapAtika janmanuM grahaNa karyuM che. e banne prakAranuM kathana gaMbhIra che, tenuM samAdhAna bahuzruta hoya te ja jANe. TIkAkAre to je pramANe bhASyamAM joyuM te pramANe vyAkhyAna karyuM che, ame paNa tadanusAre ja lakhyuM che. e saMgata che ke asaMgata che te bahuzruta vidvAno jANe. 2719 thI 2722. have sthitidvAra kahe che. (390) ukkosayaTTiIe paDivajjaMte ya natthi paDivaNNo / 49 ajahaNNamaNukkose paDivajje yAvi paDivaNNe / / 2723 / / 817 / / ukkosaTTiikammo na pavajjaMto na yAvi paDivaNNo / Aukkose duNNi upavajjamANo pavaNNo vA / / 2724 / / utkRSTa karmasthitivALA jIva koI paNa sAmAyika pAmatA nathI ane pAmelA hotA nathI; paraMtu ajaghanya-anutkRSTa sthitivALA sAmAyika pAme che ane pAmelA paNa hoya che, utkRSTa karmasthitivALA jIva sAmAyika pAmatA nathI ane pAmelA paNa nathI; paraMtu AyuSyanI utkRSTa sthitivALA jIva be sAmAyika pAme ane pAmelA paNa hoya che. jaghanya AyuSyanI sthitivALA sAmAyika pAmatA nathI ane pAmelA paNa nathI, zeSa sthitimAM dezavirati varjIne bAkInA traNa sAmAyika pUrvapratipanna hoya che. 2723 thI 2725. na jahaNNAuTThie paDivajjai neya pubvapaDivaNNo / sese puvyapavaNNo desaviraivajjie hojjA // 2725|| vivecana :- Ayu rahita jJAnAvaraNIyAdi karmanI trIsa koDAkoDI Adi pramANa utkRSTa sthitimAM vartanAra jIva cAramAMthI koI paNa sAmAyika pAmato nathI ane pUrvapratipanna (pAmela) paNa nathI. kemake atisaMkliSTapaNAvaDe tene te sAmAyikono asaMbhava che. AyuSanI tetrIsa sAgaropama pramANa utkRSTa sthitimAM vartanAra anuttaravimAnavAsI deva prathamanA be sAmAyikanA pUrvapratipakSa hoya che, ane sAtamI nAraka pRthvInA apratiSThAna narakAvAsano jIva chamAsa Ayu avazeSa rahe tyAre tathAvidha vizuddhiyukta thavAthI te be sAmAyika pAme che ane pUrvapratipanna paNa hoya che. kSullakabhavapramANa jaghanya AyuSyanI sthitimAM vartanAra nigodAdi jIvo koI paNa sAmAyika pAmatA nathI ane pUrvapratipakSa paNa nathI hotA, kemake avizuddhapaNAthI te tene yogya nathI. bAkInA jJAnAvaraNIyAdi sAtakarmanI antarmuhUrta pramANa-jaghanyasthitiAdika bAMdhanAra, darzana saptaka
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 veda, saMzA ane kaSAyakAra. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 atikramela, aMtakRtyevaLIpaNuM pAmanAra kSepaka AtmA dezavirati sivAya zeSa samyakatva-zruta-ane sarvavirati sAmAyika pUrva pratipanna hoya che. A jIvane ativizuddhipaNA vaDe atijaghanya sthiti baMdhAya che, vaLI te kSepakane dezavirati nathI hotI, samyakatvAdikanI prApti to tene pUrve ja thayelI hoya che. AThe karmanI ajaghanyotkRSTa madhyama sthitimAM vartanAra jIva cAre sAmAyikano pratipadyamAna (pAmanAra che) hoya che ane pUrvapratipanna (pAmela) paNa hoya che. 2723 thI 2725. have vedadvAra-saMjJAdvAra ane kaSAyadvAra kahe che. (391) cauro vi tivihavee causuvi saNNAsu hoi paDivattI / deTTA nahI hasANuM mAryA tAM veva rUDuM ja ra7ra6828 cAre sAmAyikanI prApti trividha vedamAM thAya che, cAra saMjJAomAM paNa cAra sAmAyikanI pratipatti thAya che, ane kaSAyomAM paNa jema pUrve kahyuM che, tema ahIM samajavuM. 27ra6. vivecana :- strIveda purUSaveda-ane napuMsakaveda. e trividha vedamAM vivakSita kALe cAre sAmAyikanI prApti thAya che, ane pUrva pratipanna to hoya che ja. avedI AtmAo dezavirati sivAya traNa sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. AhAra saMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA ane parigrahasaMjJA. A cAre prakAranI saMjJAomAM cAre sAmAyikanI prApti thAya che, ane pUrvamatipatra paNa hoya che ja. sAmAnyathI sakaSAyI AtmA cAre sAmAyika pAme che ane pUrvapratipanna paNa hoya che. akaSAyI-chavasthavItarAga dezavirati sivAya bAkInA traNa sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. have AyulAra ane jJAnadvAra kahe che :(392) saMkhejjAU cauro bhayaNA samma-suya'saMkhavAsANaM / oheNa vibhAgeNa ya nANI ya paDivajjae cauro // 2727 / / 819 / / dosu jugavaM ciya dugaM bhayaNA desaviraie ya caraNe ya / ohimmi na desavayaM paDivajjai hoi paDivanno // 2728 // desavvayavajjaM pavanno mANase samaMpi ca caritaM / bhavakevale pavanno puvaM sammatta-cArittaM // 2729 / / saMkhyAta varSanA AyuvALA cAre sAmAyika pAme che, ane asaMkhyAtavarSanA AyuvALAne samyakatva tathA zrutasAmAyika bhajanAe prApta thAya che. jJAnI othe cAra sAmAyika pAme che. ane vibhAgathI be sAmAyika pAme che. mati ane zrutajJAnamAM samyaktva sAmAyika tathA zrutasAmAyika yugapad ekI sAthe prApta thAya che, ane dezavirati tathA sarvavirati bhajanAe prApta thAya che,
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] yoga, upayoga ane zarIranAra. [387. avadhijJAnamAM dezavirati sAmAyika prApta thatuM nathI. (paNa) pUrvapratipanna hoya che, mana:paryavajJAnamAM dezavirati sivAya (traNa sAmAyika) pUrvapratipanna hoya che, samyakatvasAmAyika ane cAritra sAmAyika paNa pUrvapratipanna hoya che. bhavastha kevaLI samyakatva sAmAyika ane cAritra sAmAyika pUrvapratipanna hoya che. 2727 thI 2729. saMkhyAtA varSanA AyuSavALo jIva cAre sAmAyika pAme che, ane pUrvapratipanna paNa hoya che. tathA asaMkhyAta varSanA AyuSavALA jIvane samyakatvasAmAyika ane zrata sAmAyikanI prApti bhajanAe hoya che. matalaba ke asaMkhyAtavarSanA AyuSavALAne amuka kALe samyakatva ane zrutasAmAyikanI prAptino saMbhava che, ane pUrvapratipanna to hoya che ja. jJAnadvAramAM sAmAyikanI pratipattino vicAra karatAM sAmAnyathI nizcayanayanA abhiprAye jJAnI jIva cAre sAmAyika pAme che ane vyavahAranayanA abhiprAye ajJAnI jIvane samyakatva tathA zrutasAmAyikanI prApti thAya che, bannenA abhiprAye pUrvapratipanna to cAreya sAmAyika hoya che. vibhAgathI eTale judA judA bhedathI jJAnI jIvano vicAra karavAmAM Ave, tyAre matizruta jJAnI yugapatu samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyika pAme che, dezavirati ane sarvavirati sAmAyika bhajanAe pAme che. pUrvapratipanna to cAre sAmAyikanA A jJAnavALA hoya che. avadhijJAnI samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA, dezaviratisAmAyika paNa avadhijJAnI na pAme, kAraNake deva-nAraka-yati ane zrAvaka e cAra avadhijJAnanA svAmI che, temAM prathamanA traNane to dezaviratino saMbhava ja nathI, ane zrAvaka paNa avadhijJAna pAmyA pachI dezavirati na pAme, paraMtu prathama dezavirati guNa anubhavela hoya, to pachI avadhijJAnanI prApti thAya, kemake dezavirati Adi guNanI prAptipUrvaka avadhijJAnanI prApti thAya che, ema gurUjana pAsethI ame jANyuM che. tattva to kevaLI jANe. avadhijJAnI sarvavirati sAmAyika pAme, ane pUrvapratipannamAM to sarva sAmAyika hoya. manaHparyavajJAnI dezavirati sivAya prathamanA traNa sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. athavA "vizva rite unALo nAva cha3matya" e vacanathI tIrthakaranI apekSAe mana:paryavajJAnanI sAthe sarvavirati cAritrasAmAyika paNa pAme che. bhavastha kevaLI samyakatvasAmAyika ane cAritrasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che, paNa pratipadyamAna nathI hotA. 27ra7 thI 2729. have yogadvAra-upayogadvAra ane zarIradvAra kahe che. (393) caurovi tivihajoe uvaogadgammi caura paDivajje / orAlie caukkaM samma-suya viubbie bhayaNA // 2730 // 820 // sabbAo laddhIo jai sAgarovaogabhAvammi / iha kahamuvaogaduge labbhai sAmAiyacaukkaM ? // 2731 // so kira niamo parivaDDhamANapariNAmayaM pai, ihaM tu / jo'vaTThiyapariNAmo labhejja sa labhijja vIevi // 2732 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388] yoga, upayoga ane zarIradvAra. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pAyaM pavaDDamANo labhae sAgAragahaNayA teNa / caro 3 gacchA samasammAtrAmammi maracharUrI UsaradesaM daDDillayaM va vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa jaNudae uvasamasamma muNeyavvaM // 2734 // uvasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmagaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo akhaviyamiccho-lahai sammaM // 2735 / / jaM miccharasANudao na hAyae teNa tassa pariNAmo / jaM puNa sayamuvasaMtaM na vaDhDhae teNa pariNAmo // 2736 // dugapaDivattI veubbiyammi sabvAiM pubbapaDivanno / desavvayavajjAhaM AhArAIsu tIsuM tu // 2737 // trividha yogamAM cAre sAmAyika hoya che, (sAkAra-anAkAra rU5) be upayogamAM (paNa) cAra sAmAyika prApta thAya che, audArika zarIramAM cAre sAmAyika hoya che ane vaikriya zarIramAM samyakatvasAmAyika tathA zrutasAmAyika bhajanAe hoya che. sarva labdhio jo sAkAra upayogamAM thAya che, to banne upayogamAM cAre sAmAyika prApta thAya che ema ahIM zAthI kaho cho ? uttarae niyama to parivardhamAnapariNAmavALA jIvanI apekSAe che ane ahIM to je avasthitapariNAmavALA jIvanI apekSAe (eka upayogamAM sAmAyika pAme) te bIjAmAM paNa pAme che. prAyaH vRddhi pAmatA pariNAmavALo jIva labdhio pAme che. tethI sAkAra upayoga kahyo che ane Itara (avasthitapariNAmavALo jIvo to yathecchAe-upazama samyakatvAdi guNo prApta thAya tyAre pAme che. ukhara bhUmi pAmIne jema dAvAnaLa olavAI jAya che, tema (aMtarakaraNa pAmIne) mithyAtvano anudaya thavAthI upazamasamyakatva thAya che ema jANavuM. upazamazreNi pAmelAne A upazama samyakatva thAya che, athavA jeNe traNa puMja na karyA hoya ane mithyAtvano nAza paNa na karyo hoya tene te samyakatva prApta thAya che. mithyAtvanA anudayathI tenA pariNAmanI hAni nathI thatI, ane sattAmAM raheluM mithyAtva upazAnta hovAthI pariNAmanI vRddhi nathI thatI. (tethI te avasthita pariNAmavALo thAya che.) vaikriyazarIramAM be sAmAyikanI prApti thAya che ane pUrvapratipanna to sarva sAmAyikanA hoya che tathA dezavirati sivAya traNa sAmAyika AhArakAdi traNa zarIramAM hoya che. 2730 thI 2737. vivecana :- manoyoga-vacanayoga ane kAyayogamAM sAmAnyathI vicAra karatAM vivakSitakALe cAre sAmAyikanI prApti saMbhave che ane teo pUrvapratipanna to hoya che ja; paNa vizeSa prakAre vicAra karatAM dArikazarIravALAne trividha yogamAM cAre sAmAyika ubhayaprakAre hoya che, vaikriya zarIravALAne trividha yogamAM samyakatva sAmAyika ane zruta sAmAyikanI prApti banne prakAre hoya che ane dezavirati tathA sarvavirati mAtra pUrvapratipanna hoya che. AhAraka zarIravALAne trividhayogamAM dezavirati sivAya traNa sAmAyika pUrvapratipanna hoya che. tejasa-kArpaNa kAyayoga
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara } yoga, upayoga ane zarIradvAra, [389 apAntarAlagatimAM hoya che, tyAM prathamanA be sAmAyika (samyaktva-zrutasAmAyika phakata) pUrvapratipanna hoya che, pratipadyamAna nathI hotAM. ane kevalIsamuddAta vakhate samyaktva sAmAyikanA ane cAritra sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che. ekalA vacanayoga ke ekalA manoyogamAM koI sAmAyikanI prApti yA pUrvaprApti nathI hotI; paNa kAyayoga ane vacanayoga e be yogavALA beIndriyAdimAM utpanna thayelA sAsvAdanaguNasthAnavarti jIvane samyaktvasAmAyika ane zrutasAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che. sAkAra ane anAkAra e banne prakAranA upayogamAM cAre sAmAyikanI prApti thAya che ane pUrvapratipanna paNa hoya che. audArika zarIramAM cAre sAmAyikanI prApti banne prakAre hoya che. vaikriya zarIramAM samyaktvasAmAyika ane zrutasAmAyikanI bhajanA hoya che, eTale ke devAdika koI vakhata te sAmAyika pAme che ane koI vakhata nathI pAmatA, tathA vaikriya zarIravALA tiryaMca, manuSyo dezavarati ane sarvavirati paNa nathI pAmatA, kAraNa ke teo pramatta hoya che, e zarIramAM pUrvapratipakSa to cAre sAmAyika hoya che. bAkInA zarIromAM sAmAyika prAptino vicAra upara kahI gayelA yogAnusAre samajI levo. ziSya :- "savAro naSTrIe sarovonovattasya mayaMti" e Agamokta vacanathI sarva labdhio sAkAra upayogavanta AtmAne ja thAya che, to pachI ahIM baMne upayogamAM cAre sAmAyika hoya che, ema zI rIte kaho cho ? AcArya :- e Agamokta niyama vRddhi pAmatA pariNAmavALA jIvanI apekSAe che, paNa je avasthita pariNAmavALo jIva sAkAra upayogamAM sAmAyika pAme che, te bIjA anAkAra upayogamAM paNa pAme che. ziSya :- jo e pramANe anAkAra upayogamAM paNa labdhio prApta thAya che, to AgamamAM "sAkAra upayogavantane labdhio thAya che." ema zAthI kahyuM haze ? AcArya :- ghaNA bhAge vardhamAna pariNAmavALo ja labdhio pAme che, tethI AgamamAM "sAkAra upayogavantane labdhio thAya che." ema kahyuM che, ane avasthita pariNAmavALo jIva to yadacchAe koI vakhata aupamika samyaktvAdi pAme tyAre ja labdhi pAme che. e rIte anAkAra upayogavantane bhAgye ja labdhi prApta thatI hovAthI AgamamAM anAkAra upayogavantane labdhio nathI kahI. jema "savAne nIo sarovonovattasa bhavaMti' sarva labdhio sAkAra upayogavaMtane thAya che." ItyAdi AgamamAM kahyuM che : tema "vogadurgAma vaDo Divante" banne prakAranA upayogamAM cAre sAmAyika prApta thAya che.' ItyAdi paNa AgamamAM kahyuM che, A parasparaviruddha AgamavacananI vyavasthA karavI joIe, te A pramANe-samyaktva pAmIne mithyAtve gayelA hoya ane pharIthI koI zubhakarmanA udayathI dareka samaye vRddhi pAmatA adhyavasAyavALA jIvone je ,,
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390] yoga, upayoga ane zarIradvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 samyakatva-cAritra tathA avadhijJAnAdi labdhio utpanna thAya che, te sarva labdhio sAkAra upayogavaMtane jANavI; ane prathama samyakatva pAmatI vakhate aMtakaraNamAM AvelA avasthita adhyavasAyavALA jIvane je samyakatvAdi labdhio thAya che, te anAkAra upayogavaMtane paNa hoya che - ema jANavuM. aMtakaraNamAM vartanAra jIva samyakatva sAmAyika ane zrutasAmAyikano lAbha thatAnI sAthe ja koIka ati vizuddhapaNAthI dezavirati pAme che, koI vaLI tethI paNa ativizuddhithI sarvavirati paNa pAme che, e pramANe aupathamika sabhyatvanI prApti vakhate avasthita pariNAmavALA anAkAra upayogamAM vartanArA koI jIvane cAre sAmAyika hoya che. paraMtu te alpapaNAthI koI vakhata ja thAya che, tethI AgamamAM anAkAra upayoganuM grahaNa nathI karyuM. ziSya :- e aupathamika samyakatva kyAre ane kevI rIte jIvane prApta thAya che ? AcArya - ukhara (vAsAdirahita) bhUmi pAmIne vanano agni jema svayaM olavAI jAya che, tevI rIte aMtarakaraNa prApta karIne mithyAtvano anudaya thayethI mithyAtvarUpa agni zAMta thAya che eTale jIva upazama samyakatva pAme che. e upazama samyakatva-upazamazreNigata jIvane athavA jeNe mithyAtvanA traNa puMja na karyA hoya, ane teno kSaya paNa na karyo hoya, tene prApta thAya che. ziSya :- upazama samyakatvanI prAptimAM avasthita pariNAma kevI rIte hoya ? AcArya - jema kASThAdi dAhya padArthanA abhAve dAvAnaLa vadhato nathI paNa olavAI jAya che, tevI rIte aMtarakaraNamAM mithyAtvanA anudayathI jIvanA pariNAma hAni pAmatA nathI ane sattAmAM rahela mithyAtva upazAnta hovAthI tenA pariNAma vRddhi paNa pAmatA nathI. A kAraNathI upazama samyakatvanI prAptimAM jIvanA avasthita pariNAma hoya che, AhAraka zarIramAM dezavirati varjIne traNe sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya che ane tejasakArpaNamAM kevalI mughAtanA trIje, cothe ane pAMcame e samayomAM samakita ane cAritrasAmAyika ane vigrahagatimAM samakita ane zrutasAmAyika pamAya che, ane tenA pUrvapratipanna hoya che. 2734 thI 2737 have saMsthAna-saMghayaNa ane mAnadvAra kahe che :(394) sabvevi saMThANesu lahai emeva savvasaMghayaNe / ukkosajahannaM vajjiUNa mANaM labhe maNuo // 2738 // 821 // na jahannogAhaNao pavajjae, doNNi hojja paDivanno / ukkosogAhaNago duhAvi do tinni u tirikkho // 2739 // sarvasaMsthAnomAM sarva sAmAyika banne prakAre prApta thAya che. e ja pramANe sarve saMghayaNamAM thAya che. utkRSTa ane jaghanya zarIra pramANa varjIne (madhyama pramANavALA) manuSyane sarva sAmAyika baMne prakAre hoya che. jaghanya avagAhanAvALAne koI sAmAyika prApta thatuM nathI, (paNa) pahelA be sAmAyika pUrvapratipanna hoya che. utkRSTa avagAhanAvALo be sAmAyika banne prakAre pAme che, ane tiryaMco che ane traNa sAmAyika banne prakAre pAme che. 2738 thI 2739.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] saMsthAna, saMghayaNa, mAna ane vezyAhAra. 3i91 zarIrano je AkAra vizeSa tene saMsthAna kahevAya. te saMsthAna samacaturastra, nyagrodha parimaMDaLa, sAdi, vAmana, kuLyuM ane huMDaka ema cha prakAre che. te sarva saMsthAnomAM cAre sAmAyika prApta thAya che, ane pUrvapratipanna paNa hoya che. hADakAMno saMcaya vizeSa te saMhanana kahevAya. e saMhanana vajaRSabhanArAya, RSabhanArAya, nArAca, ardhanArAca, kAlikA, ane sevA ema cha prakAre che. te chae bhedamAM saMsthAnanI jema cAre sAmAyika prApta thAya che ane pUrva pratipanna paNa hoya che. zarIranuM pramANa te avagAhanA kahevAya. manuSyanA zarIranI avagAhanA utkRSTathI traNa gAunI ane jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. A utkRSTa ane jaghanya avagAhanAne varjIne zeSa madhyama avagAhanAvALo manuSya cAre sAmAyika pAme che, ane pUrvapratipanna paNa hoya che. jaghanya avagAhanAvALo manuSya samyatvasAmAyika ane zrutasAmAyika kadAca pUrvapratipanna hoya paNa pratipadyamAna na hoya utkRSTa avagAhanAvALA manuSya samyakatva ane zrata e banne sAmAyikano pUrvapratipanna hoya ane pratipadyamAna paNa hoya. jaghanya avagAhanAvALA nArakI ane devo samyakatva tathA zrutasAmAyika kadAca pUrvapratipanna hoya paNa pratipadyamAna na hoya. madhyama tathA utkRSTa avagAhanAvALA deva-nArakIo e be sAmAyika pratipadyamAna kadAca hoya paNa pUrvapratipanna to hoya ja. jaghanya avagAhanAvALA tiryaMca paMcendriya samyakatva-zrutasAmAyikanA pUrva pratipanna kadAcitu hoya, paraMtu pratipadyamAna na hoya. chagAunI-utkRSTa avagAhanAvALA tiryaMco e banne sAmAyikanA pUrvapratipanna ane pratipadyamAna paNa hoya. madhyama avagAhanAvALA tiryaMca sarvavirati sivAya be athavA traNa sAmAyika pratipadyamAna kadAcituM hoya ane pUrvapratipanna to hoya ja. 2738-2739. have lezyAdvAra kahe che :(395) sammatta suyaM savvAsu lahai suddhAsu tisuyacarittaM / puvvapaDivannao puNa annayarIe u lesAe // 2740 // 822 / / naNu mai-suyAilAbho'bhihio suddhAmu tIsu lesAsu / suddhAsu asuddhAsu ya kahamiha sammatta-suyalAbho ? // 2741 // sura-neraesu dugaM labbhai ya, dabalesayA sabve / nANesu bhAvalesAhigayA iha davvalesAo // 2742 / / samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyika sarva lezyAomAM prApta thAya che, ane cAritra sAmAyika chellI traNa zuddha vezyAomAM ja prApta thAya che paNa pUrva-pratipanna to chamAMthI koI paNa eka legyAmAM hoya che. pUrve mati-zrutajJAnanI prApti traNa zuddha vezyAomAM ja kahI che, ane ahIM zuddha tathA azuddha lazyAmAM paNa samyakatva ane zrutano lAbha kaho cho, tenuM zuM kAraNa? deva-nArakImAM samyakatva ane zrutasAmAyikano lAbha kahyo che, kemake te sarva avasthita dravya lakSAvALA che. jJAnaprAptimAM bhAvalezyA adhikRta che ane ahIM dravya lezyA adhikRta che. 2740 thI 2742.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyAdvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kRSNa-nIla-kApota-tejo-padma-ane zukla e chae lezyAomAM nArakAdi jIvo samyaktvasAmAyika ane zrutasAmAyika pAme che. dezivarita ane sarvavirati (cAritra) sAmAyika uparanI traNa tejopadma ane zukla e zuddha-lezyAomAM ja prApta thAya che. tathA pUrvapratipanna to chamAMthI koI paNa lezyAmAM hoya che. 392] ziSya :- he guru mahArAja ! pUrva pAMca jJAnanA vicAramAM mati-zrutAdi jJAnano lAbha tejo Adi traNa zuddha lezyAomAM ja kahyo che ane ahIM to Apa zuddha tathA azuddha evI chae lezyAomAM samyaktva ane zrutano lAbha kaho cho, tenuM zuM kAraNa ? AcArya deva nArakIne viSe samyaktva tathA zrutasAmAyikanI ja prApti thAya che ane te deva-nArakIo saghaLA avasthita dravya lezyAvALA hoya che, eTale ke yathAsaMbhava kRSNAdi chae dravyalezyAo teomAM avasthita hoya che, bhAvalezyA to temane parAvRttie hoya che. tiryaMca tathA manuSyone dravyalezyA avasthita nathI hotI. temane to dravyalezyA ane bhAvalezyA banne parAvRttie hoya te, tethI deva-nArakIo jyAre samyaktvAdi pAme che, tyAre temane taijasAdi traNa zuddha lezyAmAMthI koIpaNa eka lezyA hoya che, azuddhalezyA to teone avasthita hovAthI teo dravyalezyAvALA ja kahevAya che. AthI karIne pUrve jJAnanA vicAramAM mati Adi jJAnonI prAptimAM bhAvalezyAne apekSIne jJAnaprAptino vicAra kahyo che; ane ahIM samyaktva tathA zrutasAmAyikanI prAptinA vicAramAM deva-nArakIne apekSIne dravyalezyA adhikRta che, tethI zuddha ane azuddha sarva lezyAomAM teno lAbha kahela che. bhAvalezyAnI apekSAe to ahIM paNa taijasAdi traNa zuddhalezyAomAM ja tenI prApti jANavI. ziSya H- bhagavan ! jo deva-nArakIone kRSNAdi azubha dravyalezyAo haMmezAM avasthita che, to pachI teone samyaktvAdi prApta thatI vakhate zubha bhAvalezyAo kevI rIte thaI zake ? dravyalezyAo bhAvalezyAone utpanna kare che ema kahevAmAM Ave, to te yogya nathI, kemake kRSNAdi lezyAnAM azubha dravyo zubhabhAvalezyAne kevI rIte utpanna karI zake ? azubha kAraNathI zubha kArya thavuM saMbhavita nathI. AcArya :- tAruM kahevuM satya che, ke azubha kAraNathI zubha kArya thaI zake nahi, paraMtu ahIM to ema che ke nArakI vagerene samyaktvAdinI prApti vakhate koI prakAre yathApravRttikaraNavaDe taijasAdi dravyalezyAnAM zubha dravyo azubha lezyAnA dravyamAM naMkhAya che, tethI karIne jema darpaNa zveta chatAM paNa vividha raMganI puSpAdi vastunA pratibiMbathI te (darpaNa) raktAdi varNavALo jaNAya che, tema kRSNAdi azubha dravyo paNa taijasAdi zubhadravyanA pratibiMbathI svasvarUpanI utkaTatA tajIne tasvarUpe bhAse che. temAM taijasAdi zubha dravyo, kRSNAdi azubha dravyanA svabhAvane maMda karIne zubhabhAvalezyAne utpanna kare che. AthI karIne deva-nArakIone kRSNAdi dravyalezyA avasthita chatAM paNa, samyaktvAdinI prApti vakhate zubha bhAvalezyAno saMbhava viruddha nathI. A saMbaMdhamAM vizeSa jANavAnI IcchAvALAe "se muLa maMte ! iijesA nIta nesa' ItyAdi prajJApanAsUtra tathA mULa AvazyakanI TIkAthI jANI levuM. 2740 thI 2742.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariNAma, vedanA ane samudraghAta dvAra. [393 have pariNAma vedanA ane samuddhAta dvAra kahe che. (396) vaDhate pariNAma paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / emeva vaDDiyammi vi hAyaMte na kiMci paDivajje // 2743 / / 823 // (397) duvihAe veyaNAe paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / asamohao vi emeva puvapaDivavaNNae bhayaNA // 2744 // 824 // vardhamAna pariNAmavALo jIva pariNAmanI vRddhimAM cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che, paNa hIyamAna zubha pariNAmamAM koI paNa sAmAyika nathI pAmato. banne prakAranI vedanAmAM te jIva cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che. asamavahata jIva paNa e ja pramANe cAramAMthI koI eka sAmAyika pAme che ane te pUrvapratipanna to bhajanAe hoya che. 2743 thI 2744. adhyavasAya vizeSa te pariNAma kahevAya. te pariNAma zubha-zubhatararUpe vRddhi pAmatA hoya evo jIva samyakatvAdi cAra sAmAyikamAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che. e ja pramANe aMtarakaraNAdimAM avasthita zubha pariNAmamAM paNa te jIva cAramAMthI koI eka sAmAyika pAme che; paraMtu zubha pariNAma hIyamAna-ghaTatA hoya, tyAre te jIva saMkilaSTa pariNAmavALo thato hovAthI koIpaNa sAmAyika pAmato nathI. pUrvapratipanna to e traNe prakAranA pariNAmamAM hoya che. zAtA tathA azAtA ema banne prakAranI vedanA hoya tyAre jIva cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che ane pUrvapratipanna to hoya che ja. vedanA-kaSAya Adi anubhavanA pariNAmanI sAthe ekIbhAva pAmelA jIvanA vedanIya Adi karma pudgalono samyaprakAre atyaMta nAza thAya, tene samudyAta kahevAya che. evA samuddaghAta sAta prakAre che :- kevaLI samuddaghAta, kaSAya samughAta, maraNasamuddaghAta, vedanA samudyAta, vaikriya samuThThAta, taijasa samudyAta ane AhAra samuThThAta, A kevaLI Adi samuddaghATavaDe asamavahata (nahi samuddaghAta karato) jIva cAre sAmAyika pAme che ane pUrva pratipanna paNa hoya che. tathA je kevaLI Adi sAta samuddaghATavaDe samavahata hoya, te koI paNa sAmAyika pAmato nathI; paraMtu pUrvapratipannanI apekSAe bhajano che. eTale ke samavahata (samughAtane karatA) jIvane be athavA traNa sAmAyika pUrvapratipanna hoya che, temAM kevaLIsamughAtamAM samyakatva sAmAyika ane cAritrasAmAyika pUrvapratipanna hoya che, bAkInA samuddaghAtamAM dezavirati sivAya traNa, athavA sarvavirati sivAya traNa sAmAyika pUrvapratipanna hoya che. 2743 thI 2744. have nirveSTana tathA udvartanadvAra kahe che. (398) davveNa ya bhAveNa ya nivveTuMto cauNhamaNNayaraM / naraesu aNuvbaTTe duga tiga cauro si uvvaTTe // 2745 / / 825 // kammaM nivveto pavajjai visesao tadAvaraNaM / dav kammapaese bhAve kohAi hAvito // 2746 // 5O
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394]. niSTana tathA udvartanakAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (399) tiriesu aNuvaTTe tigaM caukkaM siyAuuvvaTTe / maNuesu aNubbaTTe cauro vi tiyaM siyAubaTTe // 2747 // 826 / / (400) devesu aNuvbaTTe duga tiga cauro siyA u ubaTTe / uvvaTTamANaopuNa sabbo vi kiMci paDivajje // 2748 // 827 // dravyathI ane bhAvathI nirjarA karanAra jIva cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che. narakamAMthI nahi nIkaLelo be sAmAyika pAme che, ane temAMthI nIkaLelo traNa athavA cAra sAmAyika pAme che dravyane sAmAnyathI sarva karma ane vizeSathI tadAvaraNIya karmanI nirjarA karanAra, tathA bhAvathI krodhAdino tyAga karanAra cAre sAmAyika pAme che. tiryaMcamAMthI nahi nIkaLelAne traNa sAmAyika hoya ane nIkaLelAne kadAcita cAra sAmAyika paNa hoya. manuSyamAMthI nahIM nIkaLelAne cAra sAmAyika hoya ane nIkaLelAne kadAcit be athavA traNa sAmAyika paNa hoya. devamAMthI nahIM nIkaLelAne be sAmAyika hoya ane nIkaLelAne kadAcit traNa athavA cAra sAmAyika hoya. paNa cAre gatimAMthI nIkaLatA (apAntarAlagatimAM) koI paNa jIva eke sAmAyika pAme nahi. 2745 thI 2748. vivecana :- dravyathI sAmAnyapaNe sarva karmapradezonI tathA vizeSathI caturvidha sAmAyikane AvaranAra jJAnAvaraNa-mohanIya rUpa karmapradezonI nirjarA karanAra, temaja bhAvathI krodhAdi adhyavasAyone dUra karanAra cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che ane pUrvapratipanna to hoya che ja. anaMtAnubaMdhI karmanA udaye koI paNa sAmAyika prApta thatuM nathI, zeSakarmanI apekSAe to ubhaya prakAre sAmAyika hoya che. narakamAM rahelo jIva prathamanAM be sAmAyika pAme che ane pUrvapratipanna paNa hoya che. nArakImAMthI nIkaLIne tiryaMcamAM utpanna thayelo jIva sarvavirati sivAya traNa sAmAyika pAme che, ane manuSyamAM utpanna thayo hoya, to cAre sAmAyika pAme che, pUrvapratipanna to hoya che ja. garbhajatiryaMcagatimAM rahelo jIva, sarvavirati vinA zeSa traNa sAmAyika pAme che, ane pUrvapratipanna paNa hoya che, tiryaMcamAMthI nIkaLIne manuSyamAM Avelo jIva kadAcit cAra-traNa athavA be sAmAyika paNa pAme che ane pUrvapratipanna to hoya che ja. manuSya gatimAM rahelo jIva cAre sAmAyika pAme che ane pUrvapratipanna paNa hoya che. manuSyamAMthI nIkaLIne deva-nArakImAM utpanna thayelo jIva prathamanAM be sAmAyika ubhaya prakAre pAme che. tiryaMcamAM utpanna thayo hoya to sarvavirati vinA banne prakAre traNa sAmAyika pAme che. devagatimAM rahelo jIva prathamanAM be sAmAyika pAme che, devamAMthI nIkaLIne tiryaMcamAM Avelo sarvavirati sivAya traNa sAmAyika banne prakAre pAme che, ane manuSyamAM Avelo cAra sAmAyika banne prakAre pAme che. paraMtu cAre gatimAMthI nIkaLatAM apAntarAla gatinI aMdara, koI paNa jIva, koI sAmAyika pAmato nathI. paNa pUrvapratipanna be sAmAyika to hoya che. ra745 thI 2748.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] nirveSTana tathA udvartanadhAra. 3i95 have AzravakaraNa-alaMkAra-zayana-Asana-sthAna-ane caMkramaNa dhAro kahe che. (401) nIsavamANo jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / pubapaDivannao puNa siya Asavao va nIsavao // 2749 / 828 / / (402) ummukkamaNummukke ummuccaMte ya kesalaMkAre / paDivajjejjannayaraM sayaNAIsuM pi emeva // 2750 // 829 / / samyaktvAdi sAmAyikane AvaranAra mithyAtvAdi karmanI nirjarA karatA ane zeSakarma bAMdhatA jIva, cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che. ane pUrvapratipanna to karma bAMdhanAra athavA nirjarA karanAra paNa hoya che. (uparanA nirveSTanadvAramAM kahelI vAta ja ahIM bIjI rIte kahI che, vastutaH kaMI bheda nathI.) keza-keyUrAdi alaMkAro tyAga karyA pachI, tyAga nahi karatA cAramAMthI koI paNa eka sAmAyika pAme che. ahIM bharatacakrI AdinAM udAharaNa jANavAM e ja pramANe zayana-Asana-sthAna ane caMkramaNano tyAga karavAthI, nahi karavAthI ane karatA-cAramAMthI eka sAmAyika pAme che. ane pUrvapratipanna to sarvatra hoya che. 2749 thI 2750. have kyA dravya-paryAyamAM sAmAyika hoya? te dvAra kahe che. (403) savvagayaM sammattaM sutte-caritte na pajjavA savve / desaviraiM paDuccA doNha vi paDisehaNaM kujjA // 2751 // 830 // egaM pi asaddahao jaM dabaM pajjavaM ca micchattaM / viNiuttaM sammattaM to sabadabba-bhAvesu // 2752 / / nANabhilappesu suyaM jamhA na ya dabamaNabhilappaM ti / sabbaddabvesu tayaM tamhA na u savvabhAvesu // 2753 // biiya-carimabbayAI pai cArittamiha sabbadabbesu / na u sabvapaMjjavesuM savvANuvaogabhAvAo // 2754 // samyaktvasAmAyika sarva dravya-paryAyagata che. zrutasAmAyika ane cAritra sAmAyikamAM sarva dravyo che, paNa paryAyo nathI. dezaviratinI apekSAe to banneno (dravya-paryAyano) niSedha karavo. eka paNa dravya athavA paryAyane nahi sadahatAM mithyAtva kahyuM che, tethI sarva dravya-paryAyamAM samyakatva viniyukta che. anabhilAkha bhAvomAM zrata nathI, kemake dravya anabhilApya nathI, tethI te sarva dravyomAM che, paNa sarva bhAvomAM paryAyomAM nathI. ahIM bIjA ane chellA vratonI apekSAe cAritra sarva dravyomAM che paNa sarva paryAyomAM nathI, kemake cAritramAM sarva paryAyono upayoga nathI. 2751 thI 2754. eka paNa dravya athavA paryAyanI zraddhA nahi karavAthI mithyAtva utpanna thAya che ema pAramezvara siddhAntamAM kahyuM che. tethI zraddhAnabhAve sarva dravya-paryAyomAM samyakatva viniyukta che. zrutajJAna
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399] cAritra paryAyanI alpatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 anabhilApya bhAvomAM nathI pravartatuM, kemake te teno viSaya nathI, paraMtu abhilApya bhAvomAM ja te pravarte che. dharmAstikAyAdi dravya anabhilApya nathI, paNa abhilApya ja che, tethI zrutajJAna sarva dravyomAM pravarte che, sarva paryAyomAM nathI pravartatuM, kemake paryAyo to abhilApya ane anabhilApya che, zrutajJAna to kevaLa abhilApya viSayavALuM ja che. abhilApya bhAvo anabhilApya bhAvonA anaMtame bhAge che. bIjA mRSAvAdadrata ane chellA parigrahavratanI apekSAe cAritra sAmAyika, sarva dravyomAM pravarte che paNa sarva paryAyomAM nathI; kemake mRSAvAda vacanarUpa che ane parigraha mUchatmaka che, tethI te sarva dravyomAM pravarte che, kemake te abhilApya viSayavALA che. sarvaparyAyo to anabhilApya viSayavALA che, AthI ja cAritramAM sarva paryAyono upayoga nathI ema kahyuM che. A be sivAyanA bAkInA traNa vrato sarva dravyanA viSayavALA nathI, to pachI sarva paryAyanA viSayavALA to kyAMthI ja hoya ? e kAraNathI ja bIjA ane chellA vratanI apekSAe cAritranA sarva dravyo asarvaparyAyoyukta viSayarUpa kahyA che, ane dezavirati sAmAyika to sarva dravya temaja sarva paryAyavALuM nathI. 2751 thI 2754. have cAritramAM sarva paryAyono upayoga nathI, te kahe che : naNu sabbanahapaesANaMtaguNaM paDhamasaMjamaTThANaM / chabbihaparivuDdie chaTThANA'saMkhyA seDhI // 2755 // aNNe ke pajjAyA je'NuvauttA carittavisayammi / je tatto'NaMtaguNA jesiM tamaNaMtabhAgammi // 2756 / / anne kevaligamma tti te maI, te va ke tadabhahiyA / evaM pi hojja tullA nANaMtaguNattaNaM juttaM // 2757 / / seDhIya nANa-daMsaNapajjAyA teNa tappamANA sA / iha puNa carittamettovaogiNo teNa te thovA // 2758 // naNu sAmAiyavisao kiMdArammi vi parUvio puvvaM / kaha na puNaruttadoso hojja ihaM ko viseso vA ? // 2759 / / kiM taM ti jAibhAveNa tattha iva neyabhAvao'bhihito / iha visaya-visaibheo tatthAbheovayAro tti // 2760 / / sarva AkAzapradezathI anantaguNuM prathama saMyama-sthAnaka che, te cha prakAranI vRddhivaDe che sthAnavALI saMkhyAtI zreNIrUpa che. te sivAya bIjA kyA paryAyo che, ke je cAritranA viSayamAM anupayogI che ? ane te cAritrathI anantaguNA, tathA te cAritra paryAyonA anantamA bhAge che, ema zAthI kahevAya che? kevaLajJAnathI gamya bIjA (anabhilApya) paryAyo che, ema kahevAmAM Ave, to te paNa tenAthI adhika kevI rIte thAya ? ethI paNa te paryAyo tulya ja thAya, paNa
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] cAritra paryAyanI alpatA. [397 anantaguNA kahevA yukta nathI. zreNimAM jJAna-darzananA paryAyo ja kahyA che, tethI te zreNi teTalA pramANavALI kahI che. ahIM mAtra cAritropayogI paryAyo ja kahyA che, tethI te thoDA che, pUrve kiMtAramAM sAmAyikano viSaya kahyo hato, ane ahIM paNa (samyakatva sarva dravya paryAyagata che.) ema kahevAthI punarUkti doSa kema na thAya ? athavA e bemAM zo taphAvata che ? tyA (kiMtAramAM) te sAmAyika zuM che ? e praznanA uttaramAM sAmAyika jAtibhAve kahyuM che ane ahIM zeyabhAve kahyuM che, tyAM viSaya-viSayano abheda upacAra che, ahIM bheda che. (eTalo emAM ne AmAM taphAvata che.) 2755 thI 2760. ziSya :- saMyamazreNimAM sarva jaghanyathI prathama saMyamasthAnaka sarva AkAza pradezathI eTale lokAlokanA anaMtA pradezathI anantaguNA paryAya rAziyukta che, ema AgamamAM kahyuM che. tenAthI vizuddha bIjuM saMyamasthAnaka 1 anantamAM bhAge vadhAre che. vaLI tethI bIjAM 2 asaMkhyAtamA bhAge vadhAre che, valI tethI bIje 3 saMkhyAta bhAge vadhAre che, valI tethI bIjuM 4 saMkhyAta guNa vadhAre che, valI tethI bIjAM 5 asaMkhyAtaguNa vadhAre che ane tethI bI 6 anaMta guNa vadhAre che. e pramANe vAraMvAra karAtI cha prakAranI vRddhivaDe asaMkhyAta lokAkAza pradeza pramANa cha sthAnakavaDe niSpanna saMyamazreNi che. tethI karIne have A sivAya bIjA kayA adhika paryAyo che, ke jene Apa cAritranA viSayamAM anupayogI kaho cho ? ane e cAritrathI paryAyo anantaguNA tathA te paryAyonA anantamA bhAge cAritra che, ema paNa zAthI kaho cho? abhilApya paryAyanA viSayavALuM cAritra che. ane te paryAyo anabhilApya paryAyonA anantamAM bhAgye ja che, tethI anupayogI paryAyo cAritrathI anantaguNA che, ane cAritra tenA anantamA bhAge che. A pramANe kadAca Apa kaho to te paNa yogya nathI. kAraNa ke sarvathI jaghanya saMyama-sthAna paNa sarva AkAzapradezathI anantaguNA paryAyanA viSayavALuM che. paryAyo paNa jagatanI aMdara teTalA ja che, tethI cAritramAM anupayogI paryAyo to che ja nahi. eTale anupayogI paryAyo anantaguNA ane cAritra tenAthI anantamAM bhAge che, ema kyAMthI bane ? have Apa kadAca ema kahezo, ke kevaLajJAnathI gamya anantA anabhilApya paryAyo che, te cAritrathI anantaguNA che, ane cAritra tenA anantamAM bhAge che. A kathana paNa ThIka nathI, kemake sarva jagatanA paryAyarAzino saMyamasthAnanA paryAyamAM saMgraha karI lIdho che, eTale cAritropayogI paryAyothI bIjA atirikta adhika paryAyo che ja nahi. vaLI e pramANe paNa cAritranA paryAyo kevaLajJAnamayagata paryAyonA jeTalA ja thaze. paNa te ananta guNA nahIM thAya. kAraNa jeTalA zeyanA paryAyo hoya teTalA ja tene jaNAvanArA jJAnanA paryAyo mAnavA joIe, anyathA tenuM jJAnatva ghaTe nahi. mATe jJAna-darzana-cAritranA adhyavasAyAtmaka saMyamazreNinI antargata kevaLajJAna hovAthI, saMyama-zreNyAtmaka cAritranA paryAyo kevaLajJAnathI gamya zeyagata paryAyonI tulya ja che, paNa tethI hIna nathI. AcArya - jJAna-darzana-cAritranA adhyavasAyAtmaka saMyamazreNimAM jJAna-darzananA paryAyo madhyamAM kahyA che, tethI sarva AkAzapradezathI anantaguNA paryAyarAzi pramANa saMyamazreNi kahela
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398] cAritra paryAyanI alpatA. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che. paraMtu ahIM to grahaNa dhAraNAdinA viSayabhUta je cAritramAM upayogI paryAyo hoya, te ja aa che, tethI te cAritraparyAyo thoDA che. ziSya H- pUrve 'kiM' dvAramAM badhA sAmAyikano viSaya prarUpyo che, ane ahIM 'ke' dvAramAM paNa "samyaktva sarvagata che' ityAdi kahevAthI zuM punarUkti doSa nathI thato ? athavA emAM ane A dvAramAM zo taphAvata che ? -- AcArya :- pUrve 'kiM' dvAramAM viSaya ane viSayano abheda mAnIne "sAmAyika zuM che ?" ema sAmAyikanI jAti mAtra jANavAnI icchAvALAne uttaramAM gAyA anu sAmADyuM "AtmA ja sAmAyika che" e kathanathI mukhyapaNe te viSaya-sAmAyika ja kahyuM che. teno viSaya tenAthI abhinna hovAne lIdhe gauNavRttithI kahela che ane ahIM 'vu' dvA2mAM mukhyapaNe sAmAyikano viSaya ja jANavAnI icchAvALAne jJeyabhAve tenA viSayanuM svarUpa ja kahyuM che. athavA mihiya nA badale mihira pATha bhaNavAmAM Ave, to tenA arthamAM vhevu dvAranI aMdara viSaya tathA viSayano bheda mAnIne mukhyapaNe jJeyabhAve sAmAyikano viSaya ja kahyo che, ane 'kiM'dvAramAM viSaya tathA viSayino abheda mAnIne mukhyapaNe jJeyabhAvathI viSayibhUta sAmAyikanuM svarUpa ja kahyuM che eTale viM dvAra dvAramAM ane 'vu' dvAranA vyAkhyAnamAM taphAvata che. 2755 thI 2760. . mANusa kheta jAI kularuvAroggamAuyaM buddhI / savaNoggaha saddhA saMjamo ya logaMmi dulahAI ||831 || manuSyapaNuM, AryakSetra, uttama jAti, uttama kula, uttama rUpa, paMcendriyanI paripUrNatA, rogarahitapaNuM, AyuSya, buddhi, samajaNa, zraddhA, ane saMyama-e saghaLI vastu lokamAM prApta thavI durlabha che. II831 // indriyonI zakti, indriyonuM banavuM, indriyanI viSaya grahaNa karavAnI tAkAta, indriyone upaghAtarahitapaNuM, viSayagrahaNanuM nirUpadravapaNuM, sukAla, rogarahitapaNuM, bhakti, gurunI sevA ane dharmanuM arthIpaNuM A sarva cIjo maLavI ati muzkela che. (prakSiptA). collaga pAsaga dhaNe jUe rayaNe ya subhiNa cakke ya / camma paramANU dasa diTThantA maNuyalaMbhe // 832 // e badhI vastunI durlabhatA jaNAvatAM manuSyapaNuM pAmavAnI durlabhatAmAM daza deSTAnto jaNAve che : cakravartInA rAjamAM vArApharatI bhojana karatAM vAro Avavo jema muzkela che, tema AvuM prApta thayeluM manuSyapaNuM vyartha jAya phera prApta thavuM muzkela che. evI rIte AgaLanA dRSTAntomAM paNa ghaTanA karavI (1) jema devatAi pAzA nAkhanArane jItavo muzkela che (2) jagannA badhA dhAnyane ekaThA karI temAM eka prastha jeTaluM anAja judI nizAnIvALuM bheLavIne, te badhA dhAnyane halAvI nAkhavAmAM Ave, pachI jenA hAtha kaMpatA hoya, dRSTinI nirmalatA na hoya, tevI eka DozIne
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] kAla dvAramAM sAmAyikano jaghanya tathA utkRSTa kALa. [399 have "sAmAyika kevI rIte prApta thAya ?'' e dvAra kahevuM joie. tenI prAptino krama batAvanAra mALurasa ityAdi gAthAthI AraMbhIne sanmuDDAne vipu e gAthA paryanta aDhAra gAthAo che. teno artha sugama hovAthI ahIM tenI vyAkhyA nathI karI, koi sthaLe kaMika viSamatA hoya to te mULa AvazyakanI TIkAthI jANI levuM. have upara mujaba kramathI prApta thayeluM sAmAyika keTalo kALa rahe che ? e prazna rUpa kALadvAramAM sAmAyikano jaghanya tathA utkRSTa kALa kahe che : (404) sammattassa suyarasa ya chAvaTThI sAgarovamAi ThiI / sesALa pujoDI temULA dor3a sosA ||27684thI pelA DhagalAmAMthI nizAnIvALuM te badhuM anAja juduM pADavuM muzkela che. (3) jema rAjasabhAnA 108 thAMbhalAnA eka eka thAMbhalAnA 108 khuNAmAMthI eka khuNAne 108 vakhata vagara hArye rAjaputra rAjAthI jIte e muzkela che (4) jema koTidhvajanA chokarAe bApanA paradeza javAthI karoDonA hIrA vecyA, pachI kAlAntare bApanA olaMbhAthI te hIrA pAchA meLavavA muzkela che. (5) jema candrapAnanuM AveluM svapra vidhirahitapaNAne lIdhe, niSphala gayuM, pachI bIjAne tevA svaprathI rAjya maLyuM hatuM tema sAMbhaLIne te caMdranuM svapra maLavuM muzkela che. (6) jema telamAM dRSTi rAkhI pharIthI thAMbhalA upara rahelI putaLInI DAbI AMkhanI kIkI (jenA vacamAM ATha ADA avaLA cakra pharatA) hoya tene viMdhavI muzkela che. (7) jema hajAra yojananA sarovaramAM rahelo kAcabo vAyarAnA yoge uparathI cAre tarapha chavAyelI sevAlanA chidramAMthI AzvinI pUrNimAnI madhya rAtrie caMdrane dekhI potAnA kuTuMbane te dekhADavA aMdara DUbakI mAre, pachI tevI ja rIte te chidra, te kAla ane tevo caMdra dekhADavo muzkela che. (8) svayaMbhUramaNa samudranA eka kAMThe ghusarU ane bIje kAMThe samola hoya ane te samola pANInA jore ghusarAnA chidramAM sajjaDa thAya te jema muzkela che (9) jema devatA eka thAMbhalAne curIne tenA paramANuo merU upara caDhIne cAre tarapha phUMkI de, pachI te ja rajakaNothI tevo ja sta banAvavo muzkela che. (10) e ja pramANe manuSyapaNuM paNa AvIne jAya to phera pAmavuM muzkela che. II832 // puvyaMte hojja jugaM avaraMte tassa hojja samilA u / buddhiduMmi paveso ya saMsago manupatnamo ||8rUrU| jar3a samilA pabbhaTThA sAgarasalile aNorapAraMmi / pavisejja juggachiDuM kahavi bhamaMti bhamaMtaMmi // 834 || sA caMDavAyavIcIpaNulliyA avi labhejja yugachiDDuM / Naya mANusAe bhaTTho jIvo paDimANusaM lahai ||835|| samudranA pUrva cheDe yuga (ghusarU) hoya ane tenA pazcima cheDe samola hoya te samolano praveza yuganA chidramAM jema durlabha che, evI rIte manuSyapaNAnI prApti paNa zaMkAspada che. 833 // jema
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400] kAla dvAramAM sAmAyikano jaghanya tathA utkRSTa kALa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 do vAre vijayAisu gayassa tiNNaccue va chAvaTThI / narajammapuvakoDIpuhuttamukkosao ahiaM // 2762 // aMtomuhuttamittaM jahannayaM caraNamegasamayaM tu / uvaogataMmuhuttaM nAnAjIvANa savvaddhaM // 2763 / / samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyikanI labdhithI utkRSTa sthiti chAsaTha sAgaropama ane pUrvakoTi pRthakatva adhika che. tathA zeSa dezavirati ane sarvavirati sAmAyikanI utkRSTa sthiti dezona pUrvakroDa varSanI che. bevAra vijayAdi vimAnamAM gayelAne athavA traNavAra ayyata devalokamAM chUTI paDelI apAra samudranA pANImAM bhamatI samola bhamatA evA yuganA chidramAM pese te durlabha che tema manuSyapaNuM durlabha che. 1834 pracaMDa vAyarAnA kallolothI gherAyelI te samola kadAcitu yuga (dusarA)nuM chidra pAme e saMbhava che to paNa manuSyapaNAthI bhraSTa thayelo jIva bIjI vakhata manuSyapaNuM pAme e saMbhave nahIM 83pI iya dullahalaMbhaM mANusattaNaM pAviUNa jo jIvo / Na kuNai pArattahiyaM so soyaD saMkamaNakAle // 836 // jai vArimajjhachUDhovba gayavaro macchau bva galagahio / vasurapakaDavamo saMvo da ra paTTI 8rUcho so soyai maccujarAsamocchuo turiyaNiddapakvitto / tayAravavaMto mamarapaLoniDA nIvo rUDA kAUNamaNegAI jammamaraNapariyaTTaNasayAI / duktreNa mANusattaM jai. lahai jahicchayA jIvo // 839 // taM taha dullahalaMbhaM vijjulayAcaMcalaM mANusattaM / laddhUNo pamAyai so kApuriso ne sappuriso // 840 // evI rIte jenI prApti durlabha che evA manuSyapaNAne pAmIne je jIva parabhavamAM hitane karanAra dharmane ArAdhato nathI, te maraNa vakhate aphasosa kare che. 836ll jema baMdhanamAM paDelo hAthI, jAlamAM phasAyelo mAchalo, phAMsAmAM Avelo mRgalo ane chaTakAmAM sapaDAi gayelo paMkhI pAchaLathI pazcAtApa kare, tema mRtyu ane vRddhapaNAthI vyApta ane maraNarUpa nidrAthI gherAyelo, rakSaNa karanArane nahIM pAmato, evo karmanA bhAravALo puNya rahita jIva aphasosa kare che. 5837838 te jIva aneka janma-maraNanA seMkaDo parAvarto karIne kadAcita bhavitavyatAe ghaNA kaSTathI manuSyapaNuM pAme to pAme ! (dharma karanAra ArAdhanAthI mare to ja manuSyapaNuM pAme che.) al839aaaa tevI rIte durlabha ane vIjaLI jevA caMcala manuSyapaNAne pAmIne je manuSya pramAda kare, te kApuruSa kahevAya paNa puruSa na kahevAya. 1840mAM
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] kAla dvAramAM sAmAyikano jaghanya tathA utkRSTa kALa. [401 gayelAne manuSya janmanA pUrvakroDa pRthatva varSathI adhika chAsaTha sAgaropamano utkRSTa kALa pUrNa thAya che. labdhithI prathamanA traNa sAmAyikanI jaghanya sthiti antarmuhUrta mAtranI che ane cAritranI jaghanyasthiti eka samaya mAtranI che. (kAraNa ke sarvaviratinA pariNAmanA AraMbhanA pachInA samaye paNa Ayu kSaya thavAno saMbhava che, dezaviratimAM tevuM nathI, tethI tenI sthiti aMtarmuhUrta che) upayogathI badhA sAmAyikanI sthiti aMtarmuhUrtanI che ane sarva jIvonI apekSAe to sarva kALanI che. 2761 thI 2763. Alassa moha'vaNNA thaMbhA kohA pamAya kivaNattA / bhavasogA aNNANA vakneva kutUhalA ramaNA // 841 // etehiM kAraNehiM labhrUNasudullahapi mANussaM / / Na lahai sutiM hiyakariM saMsAruttAraNiM jIvo // 842 // jANAvaraNapaharaNe juddhe kusalattaNaM ca NItI ya / vratta vevasAmo sarIramArIyA veva 84rUrI dive sue'NubhUe kammANa khae kaya uvasame a / maNavayaNakAyajoge a pasatthe lanbhae bohIM // 844 / aNukaMpa'kAmaNijjara bAlatave dANaviNayavibhaMge / saMjogavippaoge vasaNUsavaiTisakkAre // 845 // vejje meMThe taha iMdaNAga kayauNNa pupphsaalsue| sivadumahuravaNibhAuya AhIradasaNNilAputte // 846 // so vANarajUhavatI kaMtAre suvihiyANukaMpAe / bhAsuravaraboMdidharo devo vemANio jAo // 847 // abbhuTThANe viNae parakkame sAhusevaNAe ya / saMmaiMsaNalaMbho virayAviraIi viraIe // 848 // AvuM durlabha manuSyapaNuM maLavA chatAM paNa nIcenA kAraNothI sAmAyikanI prApti thavI muzkela che : ALasathI sAdhu pAse jAya nahIM ke jinavANI sAMbhaLe nahIM - (1), gharanA kAmamAM muMjhAI rahe - (2), sAdhuonI avajJA kare - (3), sadA garvavALo hoya - (4), bhagavaMtanA sAdhudarzanathI krodha karanAro hoya - (5), jugArAdi vyasanomAM cakacura hoya - (6), kaMjAbhAI ne lIdhe kaMIka devuM paDaze evA bhayavALo hoya - (7) narakAdinAM duHkho sAMbhaLIne bhaya na pAmato hoya - (8), kuTuMbanA zokane AgaLa karato hoya - (9), dRSTi rAgathI muMjhAyo hoya - (10), ghaNAM kAmomAM dorAyo hoya - (11), naTa vagere dekhavAnA kutUhalavALo hoya - (12), kUkaDA vagerenI 51
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402] sAmAyikano jaghanya tathA utkRSTa kALa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have samyakatvAdi sAmAyika amuka samaye keTalA pAmatA hoya, keTalA pUrve pAmelA hoya ane keTalA tethI paDelA hoya, te jaNAvavAne tidvAra kahe che :(405) sammatta-desavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettAo / seDhIasaMkhabhAgo sue sahassaggaso viraI // 2764 // 850 // (406) sammatta-desavirayA paDivaNNA saMpaI asaMkhejjA / saMkhejjA ya caritte tIsu vi paDiyA aNaMtaguNA // 2765 / / 851 // (407) suyapaDivaNNA saMpai pyrssaasNkhbhaagmettaao| sesA saMsAratthA suapaDivaDiyA hu te sabve // 2766 // 852 // samyakatva sAmAyika tathA dezavirati sAmAyika pAmanArA eka samaye utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA hoya, zruta sAmAyika pAmanArA zreNinA asaMkhyAtmA bhAge hoya, ane kriIDAomAM rasavALo hoya - (13), AvA AlasyAdi aneka kAraNothI atyaMta durlabha evA manuSyapaNAne pAmIne hita karanAra ane saMsArathI pAra utAranAra evA sAmAyikanA zravaNane paNa jIva mahApApodayathI pAmato nathI. 841-842. jema hAthI Adi yAna, kavaca Adi AvaraNa, khagna vagere praharaNa, yuddhanI aMdara kuzalapaNuM, nirgama-pravezarUpa nIti, dakSatva, zaurya (vyavasAya), zarIranI ArogyatA Adi aneka guNo sahita hoya te ja yoddho jayalakSmIne pAme che, tema vratarUpa yAna, uttama kSamA rUpa AvaraNa, dhyAnarUpa praharaNa, gItArthatva rUpa kuzaLatA, dravyAdinA upAyane anurUpa pratipattirUpa nIti, sarva kriyAo karavAmAM dakSapaNuM tapa Adi vageremAM zaurya, A sarva dharmanA guNonA yoge nirogI jIvarUpa yoddho karmarUpa duzmanane jIte che. 843. bhagavAna vagerenI pratimAnA darzanathI, zrutajJAnathI, anubhUti kriyAkalApathI, karmano kSaya ane upazama karavAthI, ane prazasta mana vacana ane kAyanA yogathI sAmAyika guNa pamAya che. 844. vaidyanI jema anukampAthI bhijAyelA cittavALo, mahAvatanI jema akAma nirjarAvALo, IdranAganI jema bAla tapasvI, kRtapuNyakanI jema supAtrane yathAzakti zraddhAthI dAna denAra, puSpazAstanI jema vinayano ArAdhaka, tApasa zivarAjarSinI jema vibhaMgajJAnI, mathurAvAsI be vANIyAnI jema joyela dravya meLavI pachI khonAra, priyaSyanA be putranI jema duHkha anubhavela, AbhIranI jema utsava anubhavela, dasArNabhadra rAjAnI jema mahaddhi jonAra jIva sAmAyika pAme che. 845-846. vAnara yUthapati araNyamAM sAdhunuM zalya kADhavA rUpa anukaMpA karIne tejasvI vaimAnika deva thayo. 847. abhyasthAnathI, vinayathI, parAkrama eTale kaSAyanA jayathI, ane sAdhu sevanathI samyagdarzananI, dezaviratinI ane sarvaviratinI prApti thAya che. 848.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. samyakatvAdi sAmAyika viSe kati dvAra. 4i03 sarvavirati pAmanArA hajAra pRthakatva hoya che. samyakatva ane dezavirati pAmelA vartamAna samaye utkRSTathI asaMkhyAtA hoya, sarvavirati pAmelA saMkhyAtA hoya, ane e traNe sAmAyikathI paDelA (ekekathI) anantaguNA hoya che. sAmAnya zruta pAmelA vartamAna samaye prataranA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA mAtra hoya, ane te sivAyanA zeSa pRthvI Adi saMsArI jIvo te sarva zratathI paDelA che. 2764 thI 2766. vivecana - kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI aMdara jeTalA pradezo hoya, teTalA jIvo utkRSTathI eka samayamAM samyakatva sAmAyika ane dezavirati sAmAyika pAmanArA hoya che; paraMtu temAM dezavirati karatAM samyakatva sAmAyika pAmanArA asaMkhyAta guNA hoya che. ane jaghanyathI to eka athavA be pAmanArA hoya che. samacaturagna ghanIkRta lokanI eka pradezI sAtarAja pramANa zreNinA asaMkhyAtamA bhAge jeTalA AkAza pradeza hoya teTalA jIvo utkRSTathI eka samaye zrutasAmAyika pAmanArA hoya che. ahIM te zruta samyakazruta yA mithyAzrutanA bhedarahita sAmAnyathI akSarAtmaka zruta samajavuM tathA jaghanyathI evuM zrutasAmAyika pAmanArA eka athavA be hoya che. sarvavirati sAmAyika pAmanArI eka samaye utkRSTathI hajAra pRthakatva, (eTale be hajArathI navahajAra paryata) hoya che. ane jaghanyathI eka athavA be hoya che. samyakatva sAmAyika tathA dezavirati sAmAyika pUrve pAmelA hoya evA jIvo vartamAna samaye jaghanyathI ane utkRSTathI asaMkhyAtA hoya che, paraMtu jaghanya karatAM utkRSTa vizeSAdhika hoya che. A banne pUrve pAmelA, pAmanArA karatAM asaMkhyAtaguNA hoya che. sarvavirati sAmAyika pUrve pAmelA jIvo saMkhyAtA hoya che, te paNa pAmanArA karatAM saMkhyAta guNA hoya che. e traNethI te guNo pAmIne paDelA jIvo anaMtaguNA che. temAM samyagudRSTi Adi pAmanArA jIvo ane pAmelA jIvo karatAM cAritrathI paDelA jIvo anaMtaguNA che, te karatAM dezaviratithI paDelA asaMkhyAtaguNA che, ane te karatAM samyakatvathI paDelA jIvo asaMkhyAtaguNA che. sAmAnya-akSarAtmaka zrata pUrve pAmelA jIvo vartamAna samaye samacaturagna ghanIkRta lokanA prataranI aMdara asaMkhyAtI zreNione viSe jeTalA AkAzapradezo hoya, teTalA hoya che, zruta pAmelA ane pAmanArA jIvo sivAya je bhASAlabdhi vinAnA pRthvI kAyAdi saMsArI jIvo che, te sarva bhASAlabdhi pAmIne tethI paDelA hovAthI sAmAnya zrutathI paNa paDelA jANavA, kAraNa ke te pRthvIkAyAdi jIvoe anAdi anaMta saMsAramAM bhramaNa karatAM pUrve bhASAlabdhi prApta nathI karI ema nahi, kiMtu karI che, mATe te jIvo samyakatvAdi paDelA jIvo karatAM anaMtaguNA jANavA. 2764 thI 2766. have seDhi "saMghamAmo sutti" e padanI vyAkhyA kare che : saMvaTTiyacaurassIkayassa logassa satta rajjUo / seDhI tadasaMkhejjaibhAgo samae suyaM lahai // 2767 //
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvApara ubhaya padonuM svarapa. sA seDhI seDhiguNA payaraM tadasaMkhabhAgaseDhINaM / saMkhAIyANa paesarAsimANA suyapavannA // 2768 / / saI saMkhAIyatte thovA desavirayA duvihaMvi / tadasaMkhaguNA sammaddiTThI ya tatto suyasahiyA // 2769 / / mI pavajjamANA surasa sesapaDivannaehiMto / saMkhAIyaguNa cciya tadasaMkhaguNA suyapavannA // / 2770 / / saTTA saTTANe puvyapavaNNA pavajjamANehiM / huti asaMkhajjaguNA saMkhijjaguNA carittarasa // / 2771 / / caraNapaDiyA aNaMtA tadasaMkhaguNA ya desaviraIo / sammAdasaMkhaguNiyA tao suyAo anaMtaguNA / / 2772 / / sAmaNNaM suyagahaNaM ti teNa savvattha bahutarA tammi / iharA pai sammasuyaM sammattasamA muNeyavyA ||2773|| paDiya-paDivantrayANaM saTTANe samahiaM jahannAo / savrvatthukkosapayaM pavajjai jahaNNao cego || 2774 / / ghanIkRta samacorasa lokanI sAtarAja pramANa zreNinA asaMkhyAtamA bhAge jeTalA AkAza pradeza hoya teTalA jIvo eka samayamAM zrutasAmAyika (utkRSTathI) pAme che. te zreNine zreNivaDe guNavAthI pratara thAya, tenA asaMkhyAtamA bhAge tevI asaMkhyAta zreNinA pradezarAzipramANa zrutasAmAyika pUrve pAmelA hoya. samyaktva sAmAyika tathA zruta sAmAyika pratipadyamAna jIvo asaMkhyAtA che, to paNa dezivarita thoDA che; pratipadyamAna samyagdaSTa tenAthI asaMkhyAtA che ane te karatAM sAmAnya zruta pratipadyamAna asaMkhyAtaguNA che. mizramAM zeSa samyagdaSTi-dezavirati pUrvapratipannathakI sAmAnyazruta pratipadyamAna asaMkhyAtaguNA-tethI paNa asaMkhyAtaguNA zruta pUrvapratipakSa che. samyaktva sAmAyika-zruta sAmAyika-ane dezavirati sAmAyika pratipadyamAna jIvo karatAM svasvasthAnamAM pUrvapratipanna sAmAyikavALA jIvo asaMkhyAtaguNA che ane sarvavirati pratipadyamAna jIvo karatAM pUrvapratipanna jIvo saMkhyAtaguNA che. samyaktvAdi sAmAyika pAmatA ane pAmelA sarva jIvo karatAM cAritrathI paDelA jIvo anaMtaguNA che, tethI devatithI paDelA jIvo asaMkhyAta guNA che, tenAthI asaMkhyAta guNA samyaktvathI paDelA jIvo che, ane tenAthI anaMguNA zrutathI paDelA jIvo che. sAmAnya-akSarAtmaka zrutagrahaNa kahyuM che, tethI temAM ghaNA jIvo che. anyathA sabhyazrutanI apekSAe to samyaktvasamAna jIvo jANavA. samyaktvAdi paDelA jIvonI jaghanya saMkhyAthI utkRSTa saMkhyA sarvatra svasthAnamAM vizeSAdhika jANavI. e ja pUrvapratipanna sAmAyikavALA jIvomAM paNa jaghanya padathI utkRSTa pada vizeSAdhika jANavuM samyaktvAdi pratipadyamAna jIvo jaghanyathI eka athavA be hoya, (ane utkRSTathI prathamanAM traNa sAmAyika pratipadyamAna jIvo asaMkhyAtA 404] vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] sAMtaru aviraha ane virahadvAra. [405 hoya, tathA cAritra pAmanArA saMkhyAtA hoya.) tethI svasthAnamAM pratipadyamAnanI apekSAe jaghanyathI utkRSTa asaMkhyAtaguNA athavA saMkhyAtaguNA jANavA. 2767 thI 2774. have sAMtaradvAra, avirahadvAra ane virahadvAra kahe che : (408) kAlamaNaMtaM ca sue addhApariyaTTao ya desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM antaraM hoI || 2775 / / 853 / / micchayarasa vaNarasaikAlo sesarasa sesasAmaNNo / hINaM bhiNNamuhuttaM savvesimihegajIvarasa || 2776 // (409) sammasuyAgAraNi AvaliyaasaMkhabhAgamettAo / aTTa samayA carite savvesiM jahaNNa do samayA // / 2777 / / 854 | (410) suya - samma sattayaM khalu virayAviraI ya hoi bArasagaM / viraIe paNNarasagaM virahiyakAlo ahoratA || 2778|| 855 / / zrutasAmAyikanuM jaghanya aMtara aMtamuhUrta ane utkRSTathI anaMta kALa sudhInuM che. zeSa traNa sAmAyikanuM jaghanya aMtara aMtamuhUrtanuM ane utkRSTa aMtara ardhapudgala parAvartanamAM kaMika ochuM che. te aMtara atizaya AzAtanAvALA jIvone hoya che. mithyAzrutano kALa vanaspatinA kALa jeTalo jANavo. zeSa sabhyazrutano aMtarakALa samyaktvAdi sAmAyikanA kALa jeTalo che. e sarvano jaghanya aMtara kALa aMtamuhUrtano che, te eka jIvanI apekSAe jANavo. samyaktva-zruta ane dezaviratisAmAyika niraMtara pAmanArA utkRSTathI AvalinA asaMkhyAtamAM bhAgapramANa samaya sudhI hoya ane cAritra pAmanArA ATha samaya sudhI hoya, tathA jaghanyathI be samaya sudhI hoya, (te pachI virahakALa thAya.) samyaktva ane zrutasAmAyika prAptino virahakALa utkRSTathI sAta ahorAtrino che, dezivaratino bAra ahorAtrino ane sarvaviratino paMdara ahorAtrino (virahakALa) che. 2775 thI 2778. vivecana :- koi jIva ekavAra samyaktvAdi sAmAyika pAmIne tethI bhraSTa thayA pachI pharI jeTalA kALa pachI te sAmAyika pAme tenI vaccenA kALane aMtara kahevAya. evuM aMtara sAmAnyaakSarAtmaka zrutamAM jaghanyathI aMtarmuhUrtanuM che, ane utkRSTathI anaMtakALa paryaMtanuM che. kAraNa ke koi beindriyAdi jIva zruta pAmIne marI gayo hoya, te pRthvIkAyAdi jAtimAM utpanna thai aMtarmuhUrta sudhI rahIne, pharI pAcho beindriyAdimAM AvIne zruta pAme, tyAre tene jaghanyathI aMtarmuhUrtanuM aMtara thAya. tathA je beindriyAdi jIva maraNa pAmIne pRthvIkAyAdi pAMcemAM vAraMvAra utpanna thaine anaMta kALa sudhI temAM rahe, pharI tyAMthI nIkaLIne beindriyAdimAM AvIne zruta pAme, tyAre tene te utkRSTa anaMtakALa sudhInuM aMtara thAya. A anaMtakALa saMkhyAtA pudgalaparAvarta pramANa jANavo. zrutasAmAyika sivAyanA zeSa samyaktvasAmAyika-dezaviratisAmAyika ane sarvaviratisAmAyika. e traNa sAmAyikanuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrtanuM che ane utkRSTa aMtara ardha pudgalaparAvartamAM kaMika ochuM che. A utkRSTa aMtara atizaya AzAtanAvALA jIvanI apekSAe
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406] sAMta aviraha ane virahAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jANavuM. kemake - "tIrthaMkara-pravacana-zruta-AcArya-gaNadhara ane maharlaeNikanI ghaNIvAra AzAtanA karanAra anaMta saMsArI thAya che." ahIM je vanaspatinA kALa eTale ekendriyanA kALa jeTalo asaMkhyAta pudgalaparAvartAtmakakALa zrutanA utkRSTa aMtarapaNe kahyo che, te mithyAzrutanI apekSAe kahyo che. te sivAya zeSa samyakazrutano utkRSTa aMtara kALa samyakatvAdi sAmAyikanA kALa jeTalo ardha pudgalaparAvartamAM kaMika ocho jANavo. tathA e sarva samyakatvAdisAmAyikano jaghanya aMtarakALa aMtarmuhUrtano jANavo. uparokta jaghanya athavA utkRSTa aMtara eka jIvanI apekSAe jANavuM, nAnAvidha jIvonI apekSAe to e samyakatvAdisAmAyikanuM aMtara ja nathI. samyakatvasAmAyika, zrutasAmAyika ane dezaviratisAmAyika pAmanArA jIvo utkRSTathI AkhA vizvamAM AvalinA asaMkhyAtamA bhAga pramANa samaya sudhI niraMtara te te sAmAyika pAmanArA eka athavA be vagere hoya che, te pachI tenI prAptino uparama thavAthI avazya virahakALa thAya che. ane cAritra pAmanArA jIvo ATha samaya sudhI niraMtara eka, be Adi cAritra pAme che, te pachI teno virahakALa thAya che. jaghanyathI sarva sAmAyikanI be samaya sudhI prApti thAya che, te pachI virahakALa thAya che. samyakatva-sAmAyika ane zruta-sAmAyikanI prApti AkhA vizvamAM jo na thAya, to utkRSTathI sAta ahorAtri paryanta-na thAya. te pachI koI paNa jIva te sAmAyika avazya pAme. dezavirati sAmAyika vadhAremAM vadhAre bAra ahorAtri paryata na pAme, te pachI avazya koI jIva dezavirati pAme ja. sarvavirati sAmAyika na pAme to utkRSTa paMdara ahorAtri sudhI na pAme, te pachI avazya pAme. e pramANe te te sAmAyikanI prAptino virahakALa che. 2775 thI 2778. have bhavadvAra ane AkarSakAra kahe che :(411) samatta-desavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettAo / aTTa bhavA u caritte aNaMtakAlaM ca suasamae // 2779 // 856 // (412) tiNha sahassapuhattaM sayapuhattaM ca hoI viriie| egabhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 2780 / 857 / / (413) doNha puhattamasaMkhA sahassapuhattaM ca hoI viraIe / nANabhave AgarisA sue aNaMtA u nAyavvA // 2781 // 858 // kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA pradezo hoya teTalA bhava sudhI samyakatvasAmAyika ane dezavirati-sAmAyika pAme che. (jaghanyathI eka bhava sudhI te pachI mokSa pAme. ahIM samyakatvaprAptinA asaMkhyAtA bhava karatAM dezaviratinA asaMkhyAtA bhava ochA jANavA.) utkRSTathI ATha bhava sudhI sarvavirati sAmAyika pAme (jaghanyathI eka bhava sudhI. te pachI mokSa pAme.) sAmAnya akSarAtmaka zruta anaMtA bhava sudhI pAme che, (ane jaghanyathI marUdevI mAtAnI
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara bhava, AkarSa ane sparzanA dvAra. 4i07 jema eka bhava sudhI pAme che, te pachI mokSa pAme.) AkarSaNa eTale kheMcI levuM tenuM nAma AkarSa eTale prathama athavA mukelAnuM grahaNa karavuM te - samyakatva sAmAyika - zrata sAmAyika ane dezavirati sAmAyika mukelAnuM grahaNa karanArA evA AkarSa eka bhavamAM vadhAremAM vadhAre hajAra pRthakatva hoya che. (be hajArathI nava hajAra) sarvavirati mukelAnuM grahaNa karanArA evA AkarSa eka bhavamAM vadhAremAM vadhAre zatapRthakatva (basothI navaso) hoya che. (ane jaghanya saghaLA eka bhavamAM eka ja hoya che.) nAnAvidha bhavonI apekSAe samyakatva sAmAyika ane dezaviratisAmAyika mukelAnuM grahaNa karanArA AkarSa asaMkhyAtA hajAra pRthakatva hoya che. cAritra mukelAnuM grahaNa karanArA AkarSa hajAra pRthakatva hoya che, akSarAtmaka zruta pAmanArA AkarSa anaMtA bhavomAM anaMtA hoya che. 2779 thI 2781. have sparzanAdvAra kahe che. (414) sammatta-caraNasahiyA savvaM logaM phase nikhasesaM / satta ya coddasabhAgA paMca ya suya-desaviraIe // 2782 // 859 // (415) savvajIvahiM suyaM samma-carittAI savvasiddhehiM / mohiM 3rarasaMvrinnahiM [siyA savira 3 ra78rU8i60no. samyakatva ane cAritrasahita jIva samagra lokane niravazeSapaNe sparze che. zrata ane dezavirativALA jIvo anakrame cauda yA sAta ane pAMca bhAga sparze che. sarva jIvoe zruta sparzeluM che, samyakatva ane cAritra sarva siddhoe sparzeluM che. ane dezavirati (sarva siddhonA) asaMkhyAtamAM bhAga pramANa jIvoe sparzela che. 2782 thI 2783. vivecana :- samyakatva ane cAritrayukta jIvo utkRSTathI dareka pradezanI vyAptivaDe asaMkhya pradezAtmaka samagra lokane sparze che. A sparzanA kevalisamughAta avasthAmAM kevalinI apekSAe jANavI. tathA jaghanyathI te jIvo lokanA saMkhyAtamA bhAgane sparze che. koika tapasvI zrutajJAnI anuttara vimAnamAM ilikA gatie utpanna thaIne sAta rAjalokane sparze che, ane koIka samyaguSTi zrutajJAnI pUrve narakAyuSa bAMdhyuM hoya, te pachIthI samyakatva virAdhIne ilikAgatie chaThThI narakamRthvImAM utpanna thAya, te pAMca rAjalokane paNa sparze che. dezavirativALo jIva azruta devalokamAM ilikA gatie utpanna thaine pAMca rAjalokane sparze che, ane ca zabdathI bIjA devalokane viSe ilikAgatie utpanna thato be Adi rAjalokane sparze che. ziSya :- amruta devaloka sudhImAM cha rAja kahevAya che, to pachI Apa azrutamAM utpanna thanArAne pAMca rAjanI sparzanA kema kaho cho ? AcArya - ayyata ane greveyakanI apekSAe anyatra cha rAja kahyA che, paraMtu ahIM to azruta devalokanI apekSAe pAMca rAja che ema vRddha puruSono saMpradAya che, tethI pAMca rAjanI sparzanA kahI che. vaLI dezavirativALA jIvo te pariNAma tajIne nIce narakAdimAM nathI jatA, tethI UrdhvalokamAM ja tenI sparzanA kahI che, paNa adholokamAM nathI kahI.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408]. nirUktidvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 e pramANe kSetranI apekSAe sparzanA kahI, have bhAvanI apekSAe sparzanA kahe che. saMsArI ane mukta ema be prakAre jIvo jagatamAM che. temAM saMsArI jIvo saMvyavahAra ane asaMvyavahAra rAzinA ema be prakAre che. AmAMnA saMvyavahAra rAzinA sarva jIvoe sAmAnyaakSarAtmaka zruta sparzeluM che. kemake vyavahArI sarva jIvoe beIndriyAdi bhAva prApta karela hoya che, tethI teone sAmAnya zratano abhAva hoya che. ahIM saMvyavahArarAzigata vizeSaNa pUrvanA TIkAkAroe kareluM che, emAM amArI buddhinI saMbhAvanA nathI. samyakatva ane cAritra sarva siddhAtmAoe pUrve sparzela che, kemake temane sparyA vinA siddhapaNuM ja ghaTe nahi. sarva siddhonA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jIvoe pUrve dezavirati sparzela che. mAtra eka marUdevI mAtAe tenI sparzanA nathI karI. samyakatva vagere jIvanA paryAyo hovAthI te bhAvo kahevAya che, tethI teonI sparzanAne bhAvasparzanA kahevAya che. 2782 thI 2783. have nirUktidvAra kahe che :(416) sammaddiThThI amohI sohI sabbhAvadaMsaNaM bohii| avivajjao suddiThThI tti evamAIniruttAI // 2784 // 861 // (417) akkhara sannI sammaM sAIyaM khalu sapajjavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviTuM satta vi ee sapaDivakkhA // 2785 / / 862 // (428) riyavira saMpuramasaMvu vArtapaMgi veva ! sesavira 3rghaHo 35TRdhaHo tti ra78dAdarA (419) sAmAiyaM samaiyaM sammAvAo samAsa-saMkhevo / aNavajjaM ca parinnA paccakhANe ya te aTThA // 2787 // 864 // samyagdaSTi amohi-zuddhi-sabhAvadarzana-bodhi-aviparyaya ane sudRSTi e vagere samyagdarzananA zabdArtha che. akSarazruta-saMjJIzruta-samyakazruta-sAdibruta-saparyavasitazruta-gamikazruta-aMgapraviSTakRta. e sAtanA bIjA sAta pratipakSI (maLIne cauda bheda zrutanA che.) viratAvirati kiMcit tyAga) - saMtratAsaMgrata (sAvadhanA jogano kaMika tyAga ane kaMika nahi tyAga.) bAlapaMDitapaNu-deza ane eka dezanI virati (prANAtipAtAdika ane ekadeza te vRkSanuM chedanAdi-e benuM viramaNa te) aNudharma-(mahAvratanI apekSAe aNu nAno) ane gRhastha dharma (e dezaviratinA zabdArtha che.) sAmAyika-sAmAyika-samyaguvAda-samAsa-saMkSepa- anavadya-parijJA ane pratyAkhyAna e ATha (sarva virati) sAmAyikanA paryAyo che. 2784 thI 2787. kriyA, kArakabheda ane paryAyovaDe zabdanA arthanuM kathana karavuM, tene nirUkti kahevAya. temAM prathama samyakatvasAmAyikanI nirUkti kahe che : taccA sammaddiThThI tti daMsaNaM teNa sammadihitti / moho vitahaggAho tadannahA daMsaNamamoho // 2788 / /
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMta2] samyakatvasAmAyika ane sarvavirati cAritranA paryAya. [408 micchattamalAvagamo sohI sabbhAvayA jiNAbhihiyaM / daMsaNamiha taggAho bohI taccatthasaMboho // 2789 / / avivarIyaM avivajjao sudichi tti sohaNA diThThI / sammattaniruttAI vaccANIhevamAINi // 2790 // emeva sesasAmAiyANa sabbapariyAyavayaNANaM / vaccAI niruttAI niruttasahatthamaggeNaM // 2791 // samyapha eTale aviparIta, daSTi eTale darzana, (aviparIta darzana) te samyagadarzana, moha eTale vitathagrAha, tethI anyathA darzana (satya darzana) te amohI mithyAtvamalano apagama-nAza te zuddhi. cinoktapravacananI prApti te sabhAva darzana, satya arthano bodha te bodhi. aviparIta bodha te aviparyaya, sArI daSTi te sudRSTi, ityAdi samyakatvanA nirUkta-paryAyo jANavA. e pramANe zeSa sAmAyikanAM paryAya vacanonI nirUktio-vyutpattio nirUkta zabdArthanA jJAnathI jANavI(akSaradyuta-saMjJIzruta-samyakakRta-Adizruta-saparyavasitazruta-gamikazruta-aMgapraviSTadyuta e sAtanA pratipakSI sAta, maLI cauda prakAranA kRtanA paryAya jANavA. viratAvirati-saMvRtAsaMvRta-bAlapaMDitapaNuMdeza- eTale eka dezanI virati-aNudharma ane gRhastha dharma, e dezavirati sAmAyikanA paryAyo cha.) 2788 thI 2781. have sarvavirati cAritranI nirUkti kahe che : rAga-ddosavirahio samo tti, ayaNaM Au tti gamaNaM ti / samayAgamo samAo sa eva sAmAiyaM hoi // 2792 // sammamao samaottiya sammaM gamanaM ti sababhuesu / so jassa taM samaiyaM jammi va bheovayAreNa // 2793 // rAgAiraho sammaM vayaNaM vAo'bhihANamutti tti / rAgAirahiavAo sammAvAo tti sAmaiyaM // 2794 // appakkharasamAso ahavA''so'saNa mahAsaNaM savvA / sammaM samarasa vAso hoi samAso tti sAmaiyaM // 2795 // saMjivaNaM saMkhevo so jaM thovakkharaM mahatthaM ca / sAmAiyaM saMkhevo coddasapuvvatthapiMDo tti // 2796 // pAvamavajjaM sAmAiyaM apAvaM ti to tadaNavajja / pAvamaNaM ti va jamhA vajjijjai teNa tadasesaM // 2797 // pAvapariccAyatthaM parito nANaM mayA pariNa tti / paivatthumihakkhANaM paccakkhANaM nivitti tti // 2798 // 52
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410] samyakatvasAmAyika ane sarvavirati cAritranA paryAya. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 (420) damadaMte meyajje kAlagapucchA cilAya atteya / dhammarui ilA teyali samAie aTuMdAharaNA // 2799 / / sama eTale rAgadveSano abhAva, Aya eTale ayana athavA gamana, samatA pratye gamana te samAya (ekAnta prazAMta gamana) te ja sAmAyika che. samyapha aya eTale sarve jIvo upara dayApUrvaka pravRtti jene hoya athavA jene viSe hoya, te bhedopacAravaDe sAmAyika che. samyagu eTale rAgadveSarahita, vAda eTale vacana-abhidhAna-athavA ukti, arthAtu rAgadveSarahitavAda te samyaguvAdasAmAyika che. (mahAarthavALuM chatAM "sAmAyika") alpa akSaravALuM hovAthI samAsa kahevAya che. athavA jIvaMthI karmane dUra pheMkavA te samAsa athavA samano eTale rAgadveSarahita jIvano karmakSepa, te samAsa-sAmAyika che. saMkSepa karavo te saMkSepa. kemake te thoDA akSaravALuM ane mahA arthavALuM hovAthI temAM cauda pUrvanA arthano saMgraha che, tethI te sAmAyikane saMkSepa kahevAya che. avadyA eTale pApa jemAM nathI te, pAparahita sAmAyika hovAthI te anavadya kahevAya che. athavA ana eTale pApa jenAthI sarvathA vajarya thAya te anavadya kahevAya che. pApano parityAga karavAne sarva heyopAdeya vastunuM samasta prakAre jJAna te parijJA. dareka vastunuM gurUsamIpe nivRtti kathana te pratyAkhyAna. sAmAyika arthanA anuSThAna upara damadaMta RSinuM daSTAMta, sAmAyikanA arthAnuSThAna upara metArya muninuM daSTAMta, sAmAyika upara sAmyavAda upara kAlikAcAryanI pRcchAnuM dAMta, samAsa upara cilAtiputranuM, saMkSepa upara Atreya tathA kapilAdinuM dRSTAMta, anavadya upara dharmarUcinuM, parijJA upara IlAputranuM, pratyAkhyAna upara tetalI putranuM udAharaNa jANavuM. ra792 thI 2799. ahIM 3dese nideze ItyAdi be gAthAmAM kahelA dAronA samudAyarUpa upodaghAta niryukti pUrI thaI. nikkhaMto hatthisIsA damadaMto kAmabhogamavahAya / Navi rajjai tesu duDhesu Na dosamAvajja // 252 // mU. bhA. munio kevA hoya te jaNAve che : vaMdijjamANA na samukkasaMti, hIlijjamANA na samujjalaMti / daMteNa citteNa caraMti dhIrA, muNi samugdhAiyarAgadosA / / 866 // cakravarti Adi mahAsamRddhivaMtanI jeone vaMdanA maLatI hoya to paNa abhimAna na kare, adhama manuSyo niMdA karatA hoya to paNa jeo krodha na kare, zAMta cittathI rahe, rAga-dveSane choDe ane jeo dharyavALA hoya, te munio kahevAya che. 866. to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai Na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samo samo va mANAvamANesuM // 867 / / Natthi ya si koi veso pio na sabbesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso aNNovi pajjAo // 868 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. sUtrasparzaka niyukti. 4i11 have sUtrasparzika niyukti kahe che :ii esa uvagghAo'bhihio sAmAiyassa tasseva / 3gT suttaemsiya niSNutto suttavihvA ra800 jo aMta:karaNathI sArA manavALo hoya ane pApa manavALo na hoya to (sata) mana kahevAya. (tevI ja rIte) potAnA kuTuMbI ane itarajanamAM sanmAna yukta hoya tema ja je mAna ane apamAnamAM sanmAna hoya II867ll te sAdhune sarvajIvomAMthI koipaNa zatru na hoya ane mitra paNa na hoya tethI te zramaNa kahevAya, e sAmAyikano bIjo paryAya kahyo. 5868 A jagyA para dIvo olAya tyAM sudhI kAyotsargamAM rahenAra caMdrAvatuMsaka rAjAnuM dRSTAMta che. vaLI metArya munivaranuM dRSTAMta jaNAvanAra gAthA kahe che : jo koMcagAvarAhe pANidayA koMcagaM tu NAikkhne / jIviyamaNapehaMtaM meyajjarisiM NamaMsAmi // 869 // NippheDiyANi doNNivi sIsAveDheNa jassa acchINi / Na ya saMjamAu calio meyajjo maMdaragiriva // 870 // je metArya munie kraucano aparAdha chatAM jIvadayAthI krauMcane na jaNAvyo, te jIvitanI apekSA na rAkhanAra metArya RSine huM namaskAra karuM chuM. 86lA vaLI je metArya munine mAthe vAdhara viTAvAthI banne AMkho nIkaLI gaI to paNa saMyamathI calAyamAna thayA nahIM evA metArya muni merUgirinI jema nizcala rahyA. 870 datteNa pucchio jo jaNNaphalaM kAlao turumiNIe / samayAe AhieNaM sammaM vuiyaM bhadaMteNaM // 871 / / datta nAmanA bhANeja evA brAhmaNa rAjAe tuMgI nagarImAM je kAlakAcAryane yajJanuM phala pUchayuM, tyAre madhyasthapaNAthI je AcArya bhagavAne sAcuM kahyuM te kAlakAcArya samyagvAdamAM deSTArUpa che. ll871 jo tihi paehi sammaM samabhigao saMjamaM samArUDho / uvasamaviveyasaMvaracilAyaputtaM NamaMsAmi // 872 / / ahisariyA pAehiM soNiyagaMdheNa jassa kIDIo / khAyaMti uttamaMgaM taM dukkarakArayaM vaMde // 873 / / je cilAtIputra upazama, viveka ane saMvara evA traNa padothI samyakatvane pAmIne saMyamamAM lIna thayA te cilAtIputrane huM namaskAra karuM chuM. I872aa jenA lohInA gaMdhathI AvelI kIDIo pagathI pesIne mAthAne khAya che, chatAM sthira rahelA te duSkarakAraka cilAtIputrane huM vaMdanA karUM chuM. I873 dhIro cilAyaputto mUyaiMgaliyAhiM cAliNibba kao / so tahavi khajjamANo paDivaNNo uttama aDheM // 874 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412] sUtrasparzaka niyukti. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 suttaM suttANugamo taM ca namokkArapUbbayaM jeNa / so sabasuyakrodhabhaMtarabhuo tti niddiTTho // 2801 // suMdara sattvavALA te cilAtIputrane kIDIoe cAlaNI jevA karyA to paNa kaDIothI khavAtA evA te muni uttama ArAdhanAne pAmyA. l874 aDhDhAjjehiM rAidiehiM pattaM cilAiputteNaM / deviMdAmarabhavaNaM accharagaNasaMkulaM rammaM // 875 // te cilAtIputre aDhI divasanI ArAdhanA karavAnA prabhAvathI devIonA samudAyavALuM ane devendranA jevuM manohara suravimAna prApta karyuM. 1875ll sayasAhassA gaMthA sahassa paMca ya divaDDamegaM ca / ThaviyA egatiloe saMkhevo esa NAyabbo // 876 // soUNa aNAuTTI aNabhIo vajjiUNa aNagaM tu / aNavadajjayaM uvagao dhammarUINAma aNagAro // 877 // jevI rIte lAkha lAkha zlokanA granthono saMkSepa hajAramAM, pAMcasomAM, doDhasomAM yAvad cAro RSie eka zlokamAM karyo. (evI rIte sAmAyika caudapUrvano ati saMkSepa sAra che.) je dharmarUci sAdhu pelAM tApasapaNAmAM agyArazanA divase anAkuTTi (hiMsArahitapaNuM) karato sAdhune haMmezAM anAkuTTipaNuM hoya,' evuM sAMbhaLIne pApathI Darelo sAvadya choDIne niravadyapaNAne pAmyo, tethI sAmAyikanuM nAma anAkuTTipaNuM paNa che. 877thI __ parijANiUNa jIye ajjIve jANaNApariNAe / sAvajjajogakaraNaM parijANai so ilAputto // 878 // jJAnathI jIva ane ajIvanuM svarUpa jANIne sAvaghayoganI kriyAno tyAga karanAra IlAcIputra thayo, tethI sAmAyikane parijJA kahevAya che. 5878 paccakne daTThaNaM jIvAjIve ya puNNapAvaM ca / paccakkhAyA jogA sAvajjA tetalisueNaM // 879 / / poTTila devatAne pratyakSa dekhavAthI jIva, ajIva ane puNya-pApanA phaLane pratyakSa jANIne kanakadhvaja rAjAnA pradhAne sarva sAvaghayoganAM paccakakhANa karyA, tethI sAmAyikane pratyAkhyAna tarIke paNa kahevAya, evI rIte nirUktidhAra ane upoddAtaniryukti samApta thaI. . 879 In have sUtranAM lakSaNo jaNAve che :jemAM zabdo thoDA hoya, artha ghaNo hoya, tathA alIka vagere 32 dUSaNo jemAM na hoya. evuM lakSaNayukta ane 8 guNavALuM hoya tene sUtra kahevAya. upara jaNAvelA varjavA yogya 32 doSo nIce pramANe kahyA che :
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sUtrasparzaka niyukti. 4i13 taM cAvasANamaMgalamanne mannaMti taM ca satthassa / sarasa majayamaMte rUmA raM gurUM ? ra00rI appaggaMthamahattha battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakhaNajuttaM suttaM aTThahi ya guNehi ujveyaM // 880 // aliyamuvaghAyajaNayaM niratthayamavatthayaM chalaM duhilaM / missAramadhiyamUNaM puNaruttaM vAhayamajuttaM // 881 // kamabhiNNavayaNabhiNNaM vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM ca / 3 mariyamapayameva ja samAvadIjuM vahiyaM 88 kAlajaticchavidosA samayaviruddhaM ca vayaNamittaM ca / atthAvattIdoso ya hoi asamAsadoso ya // 883 // uvamArUvagadosA'niddesa padatthasaMdhidoso ya / ee u suttadosA battIsaM hoMti NAyabbaM // 884 // achatI vAta kahevI athavA chatI vAta olavavI te kUTa nAmano prathama doSa (1), hiMsA dharmane mATe thAya te kahevuM te upaghAtajanaka (2), DityAdi jevA nakkAmA zabda kahevAthI nirarthaka (3), saMbaMdha vagaranuM bolavuM e anartha (4), nava (9 nava) kambalavALo devadatta ema kahevuM te chalavAkya (5), hiMsA chatAM pApa nathI athavA puNya-pApane olavavuM te droha nAmano doSa (6), vedanA vacanonI mAphaka bolavuM te asAra (7), jemAM varNaAdi vadhAre hoya to adhika doSa ane ochA hoya to hIna doSa athavA hetu-udAharaNa ochA-vattA kahevA te adhika ane hIna doSa (8-9), zabda athavA arthanI samajAtI vAta pharIthI kahevI te punarUkta doSa (10), karma che ane kartA nathI evuM bolavuM te vyAhata doSa (11), ayukta bolavuM te doSa (12). prakrama. vacana, liMga, ane vibhaktino lopa karI bolavuM te vyatyayadoSa (13,14,15,16), potAnA siddhAntavirUddha bolavuM te anabhihitadoSa (15), cheda-bheda karavuM te apada doSa (18), ulaTo svabhAva kahevo te svabhAvahInadoSa (19. prAsaMgika vAta choDIne vacamAM bIjI vAto vistArathI kahevI te vyavahitadoSa (20), atItAdi kAlano vyatyaya karavo te kAladoSa (21), asthAne virati karavI agara te lezamAtra na karavI te yatidoSa (22), alaMkArarahita bolavuM te chabIdoSa (23), je vAta potAne khaMDana karavAnI hoya te vAta sthApavI te samayavirUddhadoSa (24), vinA pramANa bolavuM te vacanamAtra doSa (25), jayAM bhAvArthathI aniSTa thAya te arthopattidoSa (26), samAsamAM samAsa na kare athavA ulaTo samAsa kare te asamAsadoSa (27), hInAdhika upamA devI te upamAdoSa (28), anyonya avayavano vyatyaya kare te rUpaka doSa (29), ekavAkyatA na kare te anirdezadoSa (30), chato padArtha kahevo te padArtha doSa (31) sandhino vyatyaya karavo te saMdhi doSa (32) 881 thI 884. sUtranA ATha guNa nIce pramANe kahyA che :
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414] sUtrasparzaka niryukti. hojjAr3a maMgalaM so taM kayamAIe kiM puNo teNaM / ahavA kayaM pi kIrai katthAvatthANamevaM ti ? || 2803 || vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 tamhA so suttaM ciya tadAibhAvAdao tayaM ceva / puvyaM vakkhANe pacchA vocchAmi sAmAiyaM // 2804|| e pramANe A sAmAyikano upodghAta kahyo, have te ja sAmAyikanI sUtrasparzaka niryuktisUtravyAkhyAna kahevAze. ('mimaMte ! sAmAA' ityAdi) sUtra te sUtrAgama che, te namaskArapUrvaka kahevAya che, kAraNa ke e namaskAra sarvazrutastabaMdhanI atyaMtara che, ema prathama ja kahyuM che. A namaskArane bIjAo upAta niryuktinuM aMtya maMgaLa mAne che, te yogya nathI. kAraNa ke aMtyamaMgaLa (paDadhyayanAtmaka) samagrazAstranA aMte pratyAkhyAna kahevA rUpe kaheluM che, eTale te (sAmAyikanI) AdimAM kahevuM kevI rIte yogya kahevAya ? te namaskAra sAmAyikanuM AdimaMgaLa thAya, to te yogya nathI, kemake AdimAM maMgaLa karyA chatAM pharIthI karavAnuM zuM kAraNa ? karyA chatAM pharI karAya, to e pramANe tenuM avasthAna kyAM thAya ? mATe te namaskAra sUtranI AdimAM hovAthI sUtrarUpa ja che, tethI prathama tenuM vyAkhyAna karIne pachI sAmAyikanuM vyAkhyAna karIzuM. 2800 thI 2804. vivecana :- e rIte pUrve kahyA mujaba sAmAyikano A upAta kahyo, have te ja sAmAyikanI sUtrasparzaka niryukti-sUtravyAkhyAna kahevAze. "mimaMte ! sAmAE" ityAdi sUtra che, sUtrAnugamarUpa vyAkhyAna che, ane te sUtrAnugama namaskArapUrvaka ja kahevAya che, kAraNa ke namaskAra sarva zrutaskaMdhanI atyaMtara che, ema prathama ja kaheluM che, tethI prathama namaskAranuM vyAkhyAna karIne pachIthI sAmAyikasUtranuM vyAkhyAna karAze. niddosaM sArakhantaM ca heujuttamalaMkiyaM / uvaNIyaM sovayAraM ca miyaM mahurameva ya / / 885 / / appakkharamasaMdiddhaM sArakhaM vissaomuhaM / atthobhamaNavajjaM ca suttaM savvaNNubhAsiyaM // 886 // doSarahita hoya (1), sAmAyikanI mAphaka ghaNA paryAyavALo hoya (2), hetuvALo hoya (3), upamAdi alaMkAravALo hoya te (4), upasaMhAravALo hoya te (5), gAmaDIyA bhASAvALo na hoya te sopacAra (6), varNAdi niyata pramANavALo hoya te (7), ane sAMbhaLatAM manohara lAge (8), e ATha guNavALA hoya tene sUtra kahevAya che. // 885 // athavA sUtranA bIjAguNo he che H sAmAyikanI mAphaka alpAkSaravALuM hoya (1), saMdeharahita hoya (2), ghaNA paryAyavALuM hoya (3), dareka sUtramAM cAra anuyoga hovAthI athavA aneka arthavALuM hovAthI sAravat hoya (4) vaiyAdi nakAmA nipAto na hoya te hiMsAne jaNAvanAra na hovAthI anavadya evuM sUtra sarvajJa bhagavaMtoe kaheluM che. | 886 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara sUtrasparzaka niyukti. [415 ahIM sAmAyikasUtranI AdimAM je namaskAra kahyo che, te namaskAra upodghAta niryuktirUpa zAstranuM aMtya maMgaLa kahe che, paNa sUtranI AdimAM namaskAra che ema nathI mAnatA. kAraNa ke zAstranI AdimAM-madhyamAM ane aMtamAM ema traNa maMgaLa karavAM joie. temAM prathama upodaghAtaniryuktinI AdimAM nadirUpa maMgaLa che, madhyamAM jinezvara tathA gaNadharanI utpatti Adi guNotkIrtanarUpa maMgaLa che ane aMtamAM A namaskArarUpa maMgaLa che. - e pramANe kahenArAonI mAnyatA yogya nathI, kAraNake zAstranuM je aMtya maMgaLa teo kahe che, te aMtya maMgaLa to bhagavAna zrIbhadrabAhusvAmIe paDadhyayanAtmaka samagra AvazyakazAstranA aMte pratyAkhyAnarUpe kahela che. pratyAkhyAna te tapa che, tapa e dharma che, ane "dharma te utkRSTa maMgaLa che" mATe A namaskAra rUpa maMgaLa te sAmAyikanI AdimAM prastuta hovAthI kahI zakAya nahi. ziSya - namaskAra sAmAyikanI AdimAM kahela che, tethI tene AdimaMgaLa kahevAmAM zuM harakata che ? AcArya - prathama naMdinuM svarUpa kahevAthI AdimaMgaLa to kareluM ja, te pachI punaH karavAnuM zuM kAraNa? kareluM Adi maMgaLa punaH paNa karAya, to pachI tenuM avasthAna kyAM thAya ? vAraMvAra karavAthI kevaLa anavasthA ja prApta thAya. ziSya - jo ema hoya to ahIM prathama namaskAra kahevAnuM zuM kAraNa che ? AcArya -. kimaMte sAmA" ityAdi strAvayavanI jema namaskAra sAmAyikanI AdimAM kahela hovAthI paramArthathI sAmAyika sUtra ja che, paNa maMgaLa mATe nathI. A kAraNathI prathama namaskAranuM vyAkhyAna karIne pachI sAmAyikanA arthanuM vyAkhyAna karAze. 2800 thI 2804. have namaskAranuM vyAkhyAna kahevAne anuyogadvAro kahe che :(421) uppattI niklevo payaM payattho parUvaNA vatthu / / - 3ava siddhi mAM poyaNa naM nAmovAro ra80887 (422) uppaNNANuppaNNo ittha nayA (bhAi) NegamassaNuppaNNo / sesANaM uppaNNo jai katto tivihasAmittA // 2806 / 888 / / (423) samuTThANa-vAyaNA-laddhio ya paDhame nayattie tivihaM / / ujjasuya-paDhamavajja sesanayA laddhimicchati // 2807 // 889 // utpatti-nikSepa-pada-padArtha-prarUpaNA-vastu-AkSepa-prasiddhi-kama-prayojana ane phaLa. eTalAM kArothI namaskArano vicAra karAze. utpannAnutpanna namaskAra che. temAM naigama nayAnusAre anutpanna che ane zeSa nayAnusAre utpanna che. jo utpanna che, to te kevI rIte ? samutthAna-vAcanA ane labdhi e trividha svAmitvarUpa kAraNathI naigamAdi traNa nayomAM e trividha kAraNa che, RAsUtramAM prathama sivAyanA be kAraNa che ane zeSa nayo eka labdhine ja kAraNa ja mAne che. 2805 thI 2807.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416] Adi padonI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vivecana :- naigamAdi nayonI apekSAe namaskArane utpanna ane anutpanna mAnavo. sarvasaMgrAhI ane dezasaMgrAhI ema be prakAre naigamanaya che. temAM sarvasaMgrAhI naigama sAmAnya mAtranuM ja avalaMbana karato hovAthI tenA abhiprAye sarva kaMi utpAda-vyayarahita che. tethI namaskAra paNa utpAdavyayarahita hovAne lIdhe anutpanna che. zeSa vizeSagrAhI naigama tathA bIjA nayo vizeSagrAhI hovAthI vastune utpAda-vyayasvarUpa mAne che.utpAda-vyayazUnya vastu vaMdhyAputranI jema avasturUpa che. tethI karIne namaskArarUpa vastu utpAda-vyayasvarUpa hovAthI bIjA vizeSagrAhI nayonI apekSAe te utpanna che. kAraNa ke samutthAna (jenAthI samyak utpatti thAya te) eTale namaskAranA AdhArarUpa dehathI vAcanA eTale guru samIpe zravaNa karavAthI ane labdhi eTale tadAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI ema traNa prakAranA kAraNathI vizeSagrAhI naigama-saMgraha ane vyavahAranayanI apekSAe namaskAra utpanna thAya che. RAsUtra nayanA abhiprAye deharUpa samutthAna sivAya vAcanA ane labdhithI namaskAra thAya che, kAraNa ke e be kAraNarahita jIvane zarIramAtranA sadbhAvathI namaskArAtmaka kAryano vyabhicAra jaNAya che. zabdAdi nayo eka labdhine ja namaskAranuM kAraNa mAne che. kemake labdhirahita abhavya jIvone vAcanAthI paNa namaskAranI utpatti nathI thatI, ane labdhiyukta pratyekabuddhAdine vAcanAnA abhAve paNa namaskAranI utpatti thAya che. mATe te nayonA abhiprAye eka labdhi ja namaskArotpattinuM kAraNa che. 2805 thI 2807. have "ubannAnubo tathA sesAnuM 3nno" e vagere padonI bhASyakAra mahArAja vyAkhyA kare che H sattAmettaggAhI jeNAimanegamo tao tassa / uppajjai nAbhUyaM bhUya na ya nAsae vatyuM // 2808 / / to tarasa namokkAro vatthuttaNao nahaM va so nicco / sataM pi na taM savvo muNai sarUvaM avaraNAo / / 2809 / / sesamayaM natthi tao'NuppAya - viNAsao khapuSpaM va / jahitthi taduppAya - vyaya-dhuvadhammaM jahA kuMbho // 2810|| AvaraNAdaggahaNaM nAbhAvAu tti tattha ko heU ? / bhattI ya namokkAro kahamatthi ya sA na yaggahaNaM / / 2811 / / Adya naigamanaya sattAmAtragrAhI hovAthI, tenA abhiprAye koi vastu avidyamAna nathI ane koi utpanna nathI thatI, je vidyamAna che, teno nAza nathI, tethI tenA abhiprAye namaskAra vastusvarUpa hovAthI, te pramANe te nitya che. te vidyamAna che, to paNa AvaraNathI AtmAsvarUpanI jema tene sarva koi jANatuM nathI. zeSa nayonA mate te namaskAra utpAda-vyaya rahita hovAthI AkAzapuSpanI jema vastu nathI, je vidyamAna che, te ghaTanI jema utpAda, vyaya ane dhruvasvarUpa dharmavALuM che. abhAvathI namaskAra nathI jaNAto ema nahi, paNa AvaraNathI nathI jaNAto. ema kahevAmAM Ave to
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. vizeSavAdi nayonI svapala siddhi. [417 temAM hetu zo che? tIrthaMkara pratye bhakti karavI te namaskAra che. te bhakti sarvadA che to te mithyAtva avasthAmAM kema nathI jaNAto ? 2808 thI 2811. Aghanaigamanaya sattAmAtragrAhI hovAthI tenA mate sarvadA sat che - vidyamAna che. je sarvadA sat che, te AkAzanI jema kadI utpanna nathI thatuM. jo teno paNa utpAda mAnavAmAM Ave, paNa utpAda thavAnA prasaMgathI avasthA prApta thAya. vaLI je nitya vidyamAna che, te kadIpaNa nAza pAmatuM nathI. tethI AdyanaigamanayanA abhiprAye namaskAra vastusvarUpa hovAthI AkAzanI jema (utpanna thato nathI ane nAza paNa pAmato nathI.) nitya vidyamAna che. mATe A nayanA mate namaskAra anutpanna svarUpa kahevAya che. ahIM koI ema kahevA mAge ke jo namaskAra sarvadA vidyamAna che, to te mithyAtvadizAmAM kema nathI jaNAto ? AnA uttaramAM kahevAnuM ke namaskAra sarva avasthAomAM vidyamAna che. paraMtu atizayajJAnI vinA bIjAo AvAraka karmanA sadUbhAvathI AtmasvarUpanI jema tene jANI zakatA nathI. matalaba ke-jema AtmasvarUpa amUrta hovAthI, te sarvadA vidyAmAna chatAM paNa kevaLI sivAya bIjA koI tene joi ke jANI zakatA nathI, tevI rIte namaskAra dravyarUpe mithyAtva avasthAmAM paNa vidyamAna che, jo sarvathA avidyamAna hoya, to gadheDAnA zIMgaDAnI jema pAchaLa tenI utpatti na thAya, mAtra kevaLajJAnAvaraNathI AvRta hovAthI chavastha jIvo jema te namaskArane te rUpe joI zakatA nathI. mATe AghanaigamanayanA abhiprAye sarva vastu sarvadA vidyamAna hovAthI namaskArane anutpanna kahevAya che. A sivAyanA bIjA vizeSavAdI nayo ethI viparIta mAne che, teono abhiprAya evo che ke-utpAda-vyayarahita vastu AkAzapuSpanI jema asa-avidyamAna che. ane je vastu vidyamAna che, te sarva ghaTanI jema utpAda-vyaya ane dhruvasvabhAvavALI che. tethI utpAda-vyayarahita anutpanna namaskAra jeo mAne che te ayogya che. anutpanna namaskAra nathI, mATe te jaNAto nathI ema nahi, paNa jJAnAvaraNakarmanA udayathI te vidyamAna chatAM paNa sarvathI jaNAto nathI. e pramANe kahevAmAM Ave to te kathanamAM pramANa zuM che ? kaMI ja nahi. vastutaH tevA namaskArano abhAva hovAthI ja, tethI sarva janothI sarvadA nathI jaNAto paNa AvaraNanA udayathI nathI jaNAto ema nahi. tIrthakarAdika uttamottama AtmAonI bhakti karavI te namaskAra kahevAya che, te bhakti sadaiva hoya che, ema kahevAmAM Ave, to te paNa yogya nathI, kAraNa ke mithyAtva-avasthAmAM te bhakti jaNAtI nathI, eTale e kathana paNa nitya vidyamAnatAmAM virodhI che. mATe utpanna namaskAra che, paNa anutpanna namaskAra nathI, ema mAnavuM eja vadhAre sAruM che, AvaraNAdinI kalpanA karavAthI zuM phala ? 2808 thI 2811. punaH AghanaigamanayanA matanI zaMkA karIne vizeSavAdIno potAno pakSa siddha karavA mATe kahe che ke 53
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418] jJAnAtmaka namaskAranI nityatva siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 aha parasaMtto tti tao saMto, kiM nAma karasa nAsaMtaM ? / ahaNAivvavaeso nevaM na ya paradhaNAphalayA // 2812 // sabbadhaNaM sAmaNNaM pAvai bhattiphalaM va sesaM ca / kiriyAphalamevaM cA'kayAgamo kayaviNAso ya / / 2813 // aha bhaktimaMtasaMtANao sa nicco tti kahamaNuppaNNo ? / naNu saMtANittaNao sa hoi bIyaMkurAi bva // 2814 / / hojjAhi namokkAro NANaM saddo va kAyakiriyA vA / ahavA tarasaMjogo na sabahA so aNuppattI // 2815 / / anya saMtAnamAM te che, ema kahevAmAM Ave, to kone kai vastuno abhAva thAya ? vaLI e pramANe nirdhanatAno vyapadeza nahi thAya ane paradhananI niSphaLatA paNa nahi thAya. tethI sarva dhana, bhakitanuM phaLa, ane zeSakriyAnuM phaLa sarvasAmAnya thaze, temaja akRta-Agama ane kRta-nAza e be prApta thaze. bhaktimAnanA saMtAnathI te nitya che, ema kahevAmAM Ave to e rIte paNa te anutpanna kema kahevAya? saMtAnapaNAne lIdhe bIjAMkurAdinI jema te paNa utpanna thAya che. vaLI namaskAra e jJAna-zabda-kAyakriyA-athavA te be Adino saMyoga thAya, to paNa te (utpAdAdi dharmavALA hovAthI) sarvathA anutpanna nathI. 2812 thI 2815. vivecana :- AdyanaigamanayavAdI ahIM ema kahevA mAge ke nAnAvidha jIvomAM namaskArano sarva kaLa avyavaccheda hovAthI ahIM nathI jaNAto te chatAM paNa tyAM para saMtAnamAM te sadeva vidyamAna che. jo A pramANe anyasaMtAnavarti vastu anyanI vidyamAna che ema kahevAya, te pachI dhanAdika evI kaI vastu che ke je koine avidyamAna na hoya? arthAt sarvane abhAva prApta thAya, temaja upalaNathI sarva vastu sarvane vidyamAna thAya. ane tethI dhanavAnanA dhanavaDe nirdhana paNa dhanavALo kahevAya, paraMtu koIpaNa nirdhana na kahevAya ane A pramANe mAnavAthI tenuM phaLa paNa tyAM vidyamAna hoya che. A pramANe thavAthI eka dhanavAnanuM dhana, te sarva daridrione paNa sAmAnyapaNe prApta thAya, athavA eka namaskAravALAnuM aheMdAdinI bhaktinuM phaLa, te namaskArarahita mithyAtvIone paNa sAdhAraNapaNe prApta thAya, tathA bIjuM je dAna-dhyAna-hiMsA-mRSAvAda vagere kriyAnuM phaLa te sarvane sAdhAraNa prApta thAya, ane tema thavAthI sukha-duHkha, punya-pApa, vagere nahi karelAnuM Agamana thAya, karelA punya-pApAdino vinAza thAya. vaLI kadAca ema kahevAmAM Ave, ke bhaktimAnuM samyaguSTi jIvono je sattAna pravAha che, tenI apekSAe namaskAra nitya che. kAraNa ke samyagdaSTi jIvono saMtAna kadI paNa viccheda pAmato nathI, tethI te nitya che. "je nitya che te AkAzanI jema utpanna nathI thatuM." mATe namaskAra anutpanna che. A kathana paNa ThIka nathI, kemake e rIte paNa namaskAra anutpanna thato nathI, jo ke samyagdaSTi jIvo to anitya ja che, manuSyAdinA bhAvathI temano utpAda-vyaya thAya che tethI samyagdaSTiothI abhinna evo namaskAra paNa saMtAnI hovAthI utpanna thAya che. je saMtAnI che,
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] jJAnAdinI anitya siddhi. [419 te bIjAMkurAdinI jema utpanna thAya che, tevI rIte ahIM paNa samyagdaSTi-saMtAnIthI abhinna evo namaskAra paNa saMtAnI hovAthI utpanna thAya che, mATe namaskAra anutpanna nathI paNa utpanna che. -- athavA namaskAra e jJAnarUpa hoya, "namo riotAna" ityAdi zabdarUpa hoya, zironamanahAtha joDavA-amuka avayavo saMkocavAdi kAyika kriyArUpa hoya ke e jJAnAdi saMyogarUpa hoya, to paNa te namaskAra anutpanna kahI zakAya, kAraNa ke jJAnAdi cAre vikalpo utpAdAdi dharmavALA che. mATe te utpanna thAya che ema mAnavuM te ja vadhAre lAbhadAyI che. 2812 thI 2815. have Aghanaigamanaya uparokta jJAnAdi cAre vikalpone nityarUpe siddha karavAne kahe che :naNu jIvAo'NaNNaM nANaM, Nicco ya so tao taM pi / niccugghADo ya sue jamakkhAkkharANaMtabhAgo tti / / 2816 // ahavA arUvaguNao nANaM niccaM nahAvagAho vva / layaNa-ppayAsapariNAmao vva savvaM jahA aNavo / / 2817 / / darisaNaparatthayAo aiMdiyatthattao'NavatthAo / saMbaMdhaniccayAo saddAvatthANamaNumeaM ||2818 / / jJAna jIvathI ananya che ane jIva nitya che, tethI jJAna paNa nitya che. vaLI sUtramAM akSarano anantamo bhAga nitya anAvRta kahyo che. athavA jJAna arUpI guNa hovAthI AkAzanA avagAhanI jema nitya che, athavA jJAnAdi sarva tirobhAva ane AvirbhAvarUpa svabhAvavALA hovAthI paramANunI jema nitya che. zabdoccAra parapratyAyaka hovAthI atIndriya arthano abhidhAyaka hovAthI anavasthAthI ane nitya saMbaMdhathI zabdanuM avasthAna-nityapaNuM sAdhya che. 2816 thI 2818. nitya jIvathI jJAna abhinna che tethI jJAna paNa nitya che. jJAna AkAzanI jema nitya hovAthI utpAdAdi dharmavALuM nathI. vaLI "savanIvALuM pi ca aaN gavastaraNa gaLattamAno nivvudhADiyo" sarva jIvone akSarano-kevaLajJAnano anantamo bhAga hammezAM anAvRta che. ema zrutamAM kahyuM che, tethI paNa AkAzanI jema te anAvRta hovAthI nitya che. athavA AkAza dravyanA avagAha guNanI jema jJAna arUpI dravyano guNa hovAthI nitya che. athavA AkAza dravyanA avagAha guNanI jema jJAna arUpI dravyano guNa hovAthI nitya che athavA jJAna-zabda vigere sarva kaMi paramANuonI jema AvirbhAva-tirobhAvarUpa dharmavALuM hovAthI nitya che. e pramANe pUrve vizeSavAdInayoe jJAnAdi cAra vikalpone utpAdAdi svabhAvavALA mAnIne namaskArane utpanna kahyo hato, temAMnA pahelA pakSane jJAnane upara mujaba nityapaNe siddha karIne have AghanaigamanayavAdI zabdane nityapaNe siddha kare che. zabdano uccAra bIjAne pratIti karAvanAra hovAthI zabda sadA avasthita che. nitya che. matalaba e che ke vaktA je zabdano prayoga kare che, te kevaLa zabdane utpanna karavA mATe ja kare che
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420) zAnAdinI anitya siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ema nahi, paraMtu bIjAne pratIti karAvavA mATe zabdaprayoga kare che. e uparathI evo nyAya siddha thAya che ke je bIjAne mATe vyApArAya che, te te vyApArakALanI pUrve paNa hoya che. udAharaNa tarIke jema vRkSa chedavA mATe vyApAra karAto kuhADo, vRkSa-chedananI kriyA kALanI pUrve paNa hoya che, tema ahIM paNa samajavuM, mATe zabda sadA avasthita hovAthI nitya che. athavA merU svarga vagere artho zabdanA abhidheyapaNe hovAthI kevaLajJAnanI jema zabda nitya che. kahevAnuM tAtparya e che ke ghaTa-paTAdi IndriyagrAhya je artho che, teomAM saMketanA vazathI vAcakapaNAno saMbaMdha karAyelo che, tethI zabdanuM nityapaNuM siddha nahi thAya, paraMtu je merU vagere atIndriya artho che, teono atIndriyapaNAne lIdhe saMketa nahi karI zakAya, teomAM to anAdi kALathI saMsiddha zabdano vAcya-vAcakapaNAno saMbaMdha akRtaka che. AthI atIndriya arthonI sAthe akRtakANAvaTe anAdikALathI siddha evA vAcya-vAcakabhAvarUpa zabdanA nitya saMbaMdhathI zabdanuM nityapaNuM siddha thAya che, paNa svayaM anitya evA zabdano anAdisiddha nitya, merU Adi arthonI sAthe vAcya-vAcaka bhAvano saMbaMdha siddha nathI thato. jo e pramANe hoya, to ghaTAdi arthanA vAcaka zabdonuM nityapaNuM kevI rIte siddha thaze? ema pUchavAmAM Ave, to tenA uttaramAM kahevAnuM ke - merU Adi arthanA vAcaka zabdonuM nityapaNuM siddha thavAthI ghaTAdi vAcaka zabdonuM paNa nityapaNuM siddha thAya che. jemake ghaTAdi arthavAcaka zabdo, merU Adi arthavAcaka zabdonI jema nitya che, kemake temAM paNa zabdapaNuM che. athavA badhAe ghaTAdi vAcaka zabdo anAdikALathI taddAcakapaNe siddha hovAthI nitya che. je anAdikALathI siddha che, te candra-sUrya-vimAna-AdinI jema nitya hoya che, ghaTAdi vAcaka zabdo anAdikALathI siddha che, tethI te nitya che. A ghaTAdi vAcaka zabdo sAMketika hovAthI anAdikALathI siddha nathI, ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kAraNa saMketa karI zakAto ja nathI. je zabda vaDe saMketa karAya temAM bIjA saMketakAraka zabdanI apekSA rAkhavI paDe, temAM trIjA zabdanI; punaH temAM cothA zabdanI apekSA rAkhavI paDe, ema vAraMvAra anyanI apekSAthI anavasthA prApta thAya, tethI saMketa karI zakAya nahi. kadAca ema kahevAmAM Ave ke chelle game te koI eka akRta saMketavALo zabda mAnI laIzuM, to pUrvanA paNa badhA zabdo anya zabdanI jema zabdapaNAthI akRta saMketavALA ja che. mATe ghaTAdivAcaka zabdo paNa asAMketika hovAthI anAdikALathI siddha che. e uparokta nyAye ghaTAdi padArtho sAthe zabdano vAcya-vAcakabhAva saMbaMdha nitya che, jo zabda anitya hoya, to vAcya-vAcaka bhAvano saMbaMdha nitya ghaTI zake nahi. A pramANe jJAnAdinuM nityapaNuM siddha thavAthI jJAnAtmaka namaskAra paNa Adya naigamanayanA abhiprAye anutpanna-nitya che, ethI siddha thayuM. 2816 thI 2818. have bIjA nayo e ja uparokta hetuthI jJAnAdinuM anityapaNuM kahe che : jeNaM ciya jIvAo'NannaM teNeya nANamuppAiM / uppajjai jaM jIvo bahuhA devAibhAveNa // 2819 // .
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] jJAnAdinI anitya siddhi. [421 avisiTThakkharabhAgo sutte'bhihio na sammanANaM tti / ko'vasaro tassa ihaM sammaMnANAhigArammi ? // 2820 / / avagAhaNAdao naNu guNattao ceva pattadhamma vya / uppAyAisahAvA taha jIvaguNA vi ko doso ? // 2821 / / avagADhAraM ca viNA kuo'vagAho tti teNa sNjogo| 3ppA soDavarAM javuvArI3 cevaM ra8raro na ya pajjavao bhinnaM davamihegaMtao jao teNaM / tannAsammi kahaM vA nahAdao savvahA niccA ? // 2823 // niccattasAhaNANi ya sahassAsiddhayAiduvAiM / mavaDo vIruM -rAdaravosA ya ra8rakA ghaNirUppAI iMdiyagajjhattAo pyttjttaao| punnisaMpUrNa yame 4 meyAgo ra82. uppAiM nANamiTuM nimittasabbhAvao jahA kuMbho / taha sadda-kAyakiriyA tassaMjogo va jo'bhimao // 2826 // je kAraNathI jJAna jIvathI abhinna che, te kAraNathI te utpanna thAya che. kemake jIva bahudhA devAdi bhAve utpanna thAya che, tethI jJAna paNa utpanna thAya che. akSarano anaMtamo bhAga nitya anAvRtta sUtramAM kahyo che, te aviziSTa bhAga kahyo che; te samyagRjJAnarUpa kahyo; tethI ahIM samyagRjJAnanA adhikAramAM teno zo adhikAra che ? vaLI avagAhanAdi guNo hovAthI patranA nIla-raktAdi guNonI jema utpAdAdi dharmavALA che, tevI rIte namaskArAdi jIvanA guNo paNa utpAdAdi dharmavALA che, ema kahevAmAM zo doSa che? (tathA jIva ane paramANu Adi) avagAhaka vinA avagAha kyAMthI hoya ? AkAzanI sAthe jIvAdino je saMyoga tene avagAha kahevAmAM Ave, to te saMyoga be AMgaLInA saMyoganI jema avazya utpAdAdi svabhAvavALo che. e ja pramANe gati upakArAdi dharmAstikAyAdinA guNo paNa utpAdAdi svabhAvavALA jANavA. vaLI ghaTAdino saMyoga varNa-gadha vagere paryAyothI AkAza-paramANu Adi dravya, ekAMte bhinna nathI, paraMtu abhinna paNa che. kemake paryAyano nAza thavAthI te dravyano paNa nAza thAya che, eTale AkAzAdi sarvathA nitya kema kahI zakAya ? na ja kahI zakAya. tathA zabdanuM nityapaNuM sAdhanArA darzana, parArthatAdi hetuo asiddhatAdi doSothI duSTa che, vaLI saMbhavathI pakSa ane udAharaNAdi doSo paNa kahevA mATe zabda (nitya nathI paNa) utpanna thAya che. kemake (ghaTanI jema) te IndriyathI grAhya thAya che, prayatnathI utpanna thAya che, pudgalothI tenI utpatti che, ane tAluAdi pratyayanA bhedathI bheTavALo che; tevI ja rIte jJAna paNa ghaTanI jema nimittanA sabhAvathI utpanna thAya che. tathA zabda-ziromana Adi kAyikakriyA ane teno je kikAdikasaMyoga nityapaNe kahela che
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422] jJAnAdinI anitya siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 te paNa svasvanimittathI thAya che, tethI te paNa ghaTanI jema utpanna thAya che. mATe jJAnAvAtmaka namaskAra utpanna thAya che, e siddha thayuM. 2819 thI 2826. have "na patto tivimittA" 2806 ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna kare che. uppattimao'vassaM nimittamarasa u nayattiyaM tivihaM / icchai nimittametto jamaNNahA natthi saMbhUI // 2827 / / dehasamutthANaM cciya heU bhavapaccayAvahisseva / puSyauIUArasa vi rUmamAvo mutya ll828 aNNe sayamutthANaM saviriyamannovagAravimuhaM ti / tadajuttaM tadavatthe cuyaladdhe laddhio NaNNaM // 2829 / / parao savaNamahinamo parobaeso tti vAyaNA'bhimayA / tnI ca tarAvara vaccovasamo sarSa nAdo /ra830 ujjusuyaNayamayamiNaM pubuppannassa kiM samutthANaM / 3 saMvamuppanna na vAyA naddhimatte te ra8razo. parao sayaM va lAbho jai parao vAyaNA sayaM laddhI / jaM na parao sayaM vA tao kimannaM samutthANaM ? // 2832 / / uppajjai nAIyaM takkiriovaramao kayaghaDo bva / uvA vaye pi vIra ra3 nirva 3 fig? .ra8rUrI hou va pubuppAo taha vi na so laddhi-vAyaNAbhinno / jeNa purA vi sayaM vA parao vA hojja se lAho // 2834 // utpattimAna vastunuM nimitta avazya hoya che, A namaskAranA trividha nimitta traNa nayo Icche che, kemake te nimitta vinA anyathA tenI utpatti nathI thatI. bhavapratyayika avadhijJAnane jema dehasamutthAna ja hetu che, tema pUrve utpanna thayA chatAM paNa te namaskArane A bhavanuM zarIra kAraNarUpa che. bIjA AcAryo anya upakArathI vimukha svavIryane potAnuM utthAna mAne che te yogya nathI; kemake vIrya chatAM koIne namaskAra prApta thAya che ane koIne viyoga thavA chatAM punaH prApta thAya che, mATe labdhi vinA bIjuM kAraNa nathI. bIjA pAsethI sAMbhaLavuM, bodha levo, athavA paropadezane vAcanA kahevAya che. ane tadAvaraNIya karmanA kSayopazamathI je svayaM lAbha thAya tene labdhi kahevAya che. sUtranayano mata evo che ke pUrvotpanna namaskArane (deharUpa) samutthAna zuM kare che? (kaMIja nahi) ane jo hamaNAM A bhavamAM te utpanna thAya che, to vAcana ane labdhi sivAya bIjo koI kAraNa nathI, kemake namaskArano lAbha parathI athavA svayaM thAya che, jo parathI thAya to te vAcanA che, ane svayaM thAya to te labdhi che. parathI athavA svayaM jo na thAya, to
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] namaskAranI utpattinA nimitto. [4 23 bIjuM samutthAna e zuM che ? atIta kriyAvALI vastu karelA ghaDAnI jema tene kriyA uparama= zAMta thavAthI punaH utpanna thatI nathI. ane jo karelI vastu paNa karatI hoya, to nitya karAo, paNa tene niSThA kyAMthI thaze ? athavA bhale namaskArano pUrvotpAda ho, to paNa te labdhi ane vAcanAthI bhinna nathI. kAraNa ke pUrve paNa svayaM athavA bIjAthI namaskArano lAbha thAya che. 2827 thI 2834. vivecanaH- je vastu utpattimAna hoya che, te avazya nimittavALI hoya che, e niyamAnusAra azuddha naigama, saMgraha ane vyavahAra e traNa nayo namaskArane utpattimAna mAnatA hovAthI, tenA samutthAna-vAcanA-ane labdhi e traNa nimitta mAne che, kAraNa ke e trividha nimitta-kAraNa vinA bIjI rIte namaskAranI utpatti nathI thatI. uparokta namaskAranA traNa nimittomAMnuM paheluM nimitta samutthAna (zarIra) che. kemake zarIrathI namaskAra utpanna thAya che. ahIM evI zaMkA karavAmAM Ave ke svaAvaraNanA kSayathI anya bhavamAM namaskAra utpanna thayo hoya, to tene A bhavanuM zarIra kevI rIte hetubhUta thaI zake ? AnA uttaramAM kahevAnuM ke jema tIrthaMkarAdi saMbaMdhI bhava pratyayika avadhijJAna pUrve utpanna thayA chatAM paNa A bhavanA zarIra sivAya te nathI hotuM, tevI rIte A bhavanuM zarIra paNa te namaskAranuM kAraNa thAya che. athavA jema ghaTAdika pUrve utpanna thayA hoya che, chatAM te vastuone dIpakavaDe pragaTa karAya che, tevI rIte namaskAra paNa pUrve utpanna thayela hoya, chatAM paNa te A bhavanA zarIrathI pragaTa thAya che, tethI samutthAna=deha namaskAranuM nimitta kahevAya che. bIjA AcAryo anya upakAranI apekSAthI vimukha evA svavIryane namaskAranuM samutthAnakAraNa kahe che, te ayogya che, kemake namaskAranA anaMtara kAraNapaNe te vyabhicArI che. vIrya vidyamAna chatAM koIkane namaskAra prApta thayo hoya, te svaAvaraNanA udayathI punaH bhraSTa thAya che ane bhraSTa thayA chatAM paNa punaH tadAvaraNanA kSayopazamathI prApta paNa thAya che. e pramANe vIrya hovA chatAM namaskArano lAbhAlAbha thAya che, tethI jaNAya che ke labdhi che ke labdhi sivAya namaskAranuM kAraNa vIrya nathI kemake namaskAranA lAbhAlAbhamAM virya anvaya-vyatirekAnusArI nathI, tethI te vyabhicArI che; ane labdhi to anvayavyatirekAnusArI hovAthI avyabhicArI kAraNarUpa che. - have bIjA nimitta vAcanA ane trIjA nimitta labdhinuM svarUpa kahIe chIe. parathI zravaNa eTale guru pAsethI sAMbhaLIne bodha levo athavA paropadeza karavo tene vAcanA kahevAya che. ane e vAcanA sivAya tadAvaraNanA kSayopazamathI je namaskArano lAbha thAya te labdhi kahevAya che. vastutaH to tadAvaraNa eTale namaskArAvaraNakarmano kSayopazama te ja labdhi che, ane namaskArano lAbha te tenuM kArya che, paraMtu ahIM je namaskAranA lAbhane labdhi kahI che, te kAryamAM kAraNano upacAra karIne kahI che. e pramANe azuddha naigama-saMgraha ane vyavahAra nathanA abhiprAye namaskAranAM traNa kAraNa che. RjusUtranaya to vAcanA ane labdhi e be ja karaNa mAne che.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424] namaskAranI utpattinA kAraNo. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 RjusUtranayanI evI mAnyatA che ke jo namaskAra pUrvabhavamAM utpanna thayo hoya, to tene A bhavanuM zarIrarUpa samutthAna kAraNa zuM upakAra kare che ke jethI tene kAraNa rUpe mAno cho ? te kaMI ja karatuM nathI. kemake utpanna thayelAne kAraNanI apekSA nathI hotI. have jo A bhavamAM namaskAra utpanna thAya che ema mAnavAmAM Ave, to temAM vAcanA ane labdhi sivAya bIjuM kaMI kAraNa jaNAtuM nathI. kAraNa ke namaskArano lAbha parathI thAya, athavA svayaM thAya. jo parathI thAya, to gurupadezarUpa vAcanA ja temAM kAraNa che, ane svayaM prApta thAya, to tadAvaraNa kSayopazama rUpa labdhi sivAya bIjuM koI kAraNa temAM nathI je parathI athavA svayaM utpanna nathI thatuM, te gagheDAnA zIMgaDAnI jema avasturUpa che. je vastu utpanna thAya che, temAM vAcanA ane labdhi vinA bIjAM koI kAraNa nathI. A bhavamAM athavA parabhavamAM utpanna thayelA namaskAranI utpattinuM kAraNa (deharUpa) samutthAna che ema kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che; kAraNa ke jenI utpAdaka kriyA thaI gaI hoya, te atIta vastu kahevAya. tadanusAra pUrva bhavamAM thayela namaskArarUpa vastu punaH A bhavamAM utpanna thatI nathI. jema utpanna thayelA ghaDAnI kriyAno uparama thavAthI punaH ghaDo utpanna nathI thato, tevI rIte pUrvabhavamAM utpanna thayelA namaskAranI utpAdaka kriyAno uparama thavAthI punaH A bhavamAM te utpanna nathI thato. karAyela vastu paNa punaH karAtI hoya. to punaH punaH niraMtara karavI joIe, paNa tema karavAthI karaNakriyAnI samApti kyAM thaze ? kevaLa anavasthA ja thaze. athavA bhale kadAca pUrvajanmamAM namaskAra utpanna thayo hoya, topaNa te utpAda vAcanA ane labdhi sivAya samutthAnarUpa kAraNathI nathI thayo. kAraNa ke pUrva bhavamAM je namaskArano lAbha thayela che, te svayaM thayela che, ke parathI thayela che? jo svayaM thayela hoya, to temAM labdhi ja kAraNa che, ane parathI thayela hoya, to temAM vAcanA hetubhUta che. e be sivAya trIjuM samutthAnarUpa kAraNa emAM kyAMya jaNAtuM nathI. mATe vAcanA ane labdhi e be ja namaskAranA kAraNa che. ema RjusUtra nayano abhiprAya che. 2827 thI 2834. have "jesana snekTimitti" 2807 e padanI vyAkhyA karatA AcArya zrI zabdAdi traNa nayonA abhiprAye namaskAranI utpattinuM kAraNa kahe che : saddAimayaM na lahai jaM gurukammA pavAyaNAH vi / pAgi ya tayAvaraNakkhaovasamao jao'varasaM // 2835 // to heU laddhi cciya na vAyaNA jada maikkhaovasamo / tAro tti tanma vi nanu sADI" " 1 |ra8rUddA jassa vi sa tannimitto tassa vi tammattakAraNaM hojjA / ja namovArarasa ta mmannurUpovasatamarasa ra8rUcho aha kAraNovagAri tti kAraNaM teNa kAraNaM savvaM / paIFUL vAva che niyamo sattaSmi? ra8rUTo
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nikSepa, pada ane padArthadvAra. aha paccAsaNNataraM kAraNamegaM tiyaM ca to (tao) laddhiM / Divapna, na cetevuM, na vAcaLamittaniyamo te // 2831 / / zabdAdi nayono evo mata che, ke bhArekarmI jIva vAcanA sAMbhaLavA chatAM paNa namaskAra nathI pAmato, paraMtu laghukarmI jIva vAcanA vinA paNa tadAvaraNakarmanA kSayopazamathI te avazya pAme che, mATe labdhi ja teno hetu che paNa vAcanA nathI. (vAcanAjanya) matijJAnAvaraNano kSayopazama hovAthI paraMparAe vAcanA ja namaskAranuM kAraNa che, ema jo kahevAmAM Ave to te ayogya che, kAraNa ke tevA kSayopazamamAM paNa te vAcanA bhA2ekarmIne yathokta kSayopazama karatI nathI, tethI anekAntika jaNAya che. (vAcanAthI koIkane karmano kSayopazama thato jaNAya che, tethI tenI apekSAe vAcanA namaskAranuM kAraNa che ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake) jene vAcanAthI matijJAnAvaraNano kSayopazama thAya che, tene te vAcanAmAtra te kSayopazamanuM ja kAraNa che, paNa tadAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI prApta thavA yogya namaskAranuM kAraNa nathI. kSayopazamarUpa kAraNane te vAcanA upakArI hovAthI (kAraNanuM kAraNa hovAthI) namaskAranuM kAraNa che, ema kahevAmAM Ave, to pRthvI Asana-zayana-AhAra-vastrapAtra Adi sarva bAhyavastu kSayopazamane upakArI hovAthI paraMparAe namaskAranuM kAraNa thaze. vAcanArUpa zabdamAtramAM ja kAraNano niyama zA mATe kaho cho ? paraMparAe sarva bAhyavastu namaskAranA kAraNane upakArI che, topaNa vAcanA anaMtara-najIkanuM upakArI hovAthI tene tenuM kAraNa kahIe chIe, ema kahevAmAM Ave, to labdhi ja tenuM (namaskAranuM) ekAntika kAraNa mAnI lyo. (kemake te ja namaskAranuM anantara kAraNa che.) jo ema nahi mAnavAmAM Ave, to te vAcanAmAtrano niyama siddha nahi thAya. (pUrvokta-pRthvI-Asana zayanAdi paNa tenA kAraNa thaze.) e pramANe prathama kahI gayA mujaba pahelA traNa nayonuM traNa prakAranuM kAraNa. RsUtrane be prakAranuM kAraNa ane zabdAdinayonuM eka labdhi ja kAraNa che. 2835 thI 2839. e pramANe prathamanA traNa naya samutthAna-vAcanA ane labdhi e traNa kAraNa mAne che, RjIsUtranaya samutthAna sivAya be ja namaskAra kAraNa mAne che ane zabdAdi traNa naya eka labdhine ja namaskAranuM kAraNa mAne che.. ahIM utpattidvAra samApta thayuM, have nikSepaTTAra kahe che H namaskArano nikSepa cAra prakAre thAya che. nAmanamaskAra, sthApanAnamaskAra, dravyanamaskAra ane bhAvanamaskAra. AmAMnA nAma ane sthApanA namaskAranuM svarUpa samajI zakAya evuM hovAthI tenuM vivecana nathI karatA, paNa bhavyazarIrathI vyatirikta dravya namaskAranuM svarUpa kahe che. 54 [425 (44) nihArUM tattva mAvovatta nuM yugna saviThThI 3 nevAiyaM payaM davva - bhAvasaMkoyaNa payattho // / 2840||890 / / nihnavAdino dravya namaskAra kahevAya che, ane upayogavaMta samyagdaSTi AtmAo je arihaMtAdikane namaskAra kare te bhAvanamaskAra kahevAya che. naipAtika, e pada che ane dravya-bhAvarUpa saMkoca te padArtha che. 2840.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426] nikSepa, pada ane padArthadvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vivecana - namaskAra ane namaskAravAnA abheda upacArathI nidvavAdino dravya-namaskAra kahevAya che. Adi zabdathI dravyane mATe je koI vidyA-maMtra-devatA vagerene namaskAra kare, te paNa dravya namaskAra kahevAya che. tathA je upayogavAnuM samyaguSTi jIvo ahaMdAdine je namaskAra kare che, tene bhAvanamaskAra kahevAya che. have padAra kahe che - jenA vaDe artha jaNAya, tene pada kahevAya che. te pada nAmikanaipAtika aupasargika-AkhyAtika ane mizra ema pAMca prakAre che. temAM "azva' e nAmiSpada che, "khaluM e naipAtika (avyaya) pada che, "pari' e aupasargika pada che, "dhAvati' e AkhyAtipada che, ane "saMta" e mizrapada che. A pAMca prakAranAM padomAMthI ahIM naipAtikano adhikAra che. je pada ahaMdAdinI AdimAM ke aMtamAM AveluM hoya te naipAtikapada kahevAya che. nama: e pada ahIM nipAtika che. - have padArthatAra kahe che - "namo " ItyAdi padomAM je nama: pada che, teno dravyasaMkoca ane bhAvasaMkocarUpa artha, tene padArtha kahevAya che. temAM hAtha-mastaka-paga vagereno saMkoca te dravyasaMkoca kahevAya ane ahiMdAdinA guNomAM vizuddha manano praveza tene bhAvasaMkoca kahevAya che. ahIM cAra bhAMgA thAya temAM prathama bhAMgo pAlakAdinI jema dravyasaMkoca hoya, paNa bhAvasaMkoca na hoya. bIjo bhAMgo anuttara vimAnavAsI devAdikanI jema bhAvasaMkoca hoya, paNa dravyasaMkoca na hoya. trIjo bhAMgo zAMbakumArAdinI jema dravyasaMkoca hoya ane bhAvasaMkoca paNa hoya. cotho bhAMgo dravyasaMkoca na hoya, ane bhAvasaMkoca paNa na hoya e bhAMgo zUnya che. 2840. have nAma-sthApanAdi cAre prakAranA namaskAranuM svarUpa bhASyakAra mahArAja kahe che : nAmAicaunbheo niklevo maMgalaM ca so neo / nAma namofmaNA vA nAsaDavA ro ra84zI Agamao'Nuvautto ajjheyA dabbao namokkAro / noma nAca-mavasarIrAttioDayuM .ra84rI/ micchovahayA jaM bhAvao vi kubbanti niNhavAIyA / jo namovAra samANuvattara : 2 284rUrI sadasadavisesaNAo bhavaheU jahicchaovalaMbhAo / nANaphalAbhAvAo micchaddiTThissa annANaM // 2844 // jo vA dabatthamasaMjayassa va bhayAiNA'havA so vi / davbanamokkAro cciya kIrai damaeNa raNNo bva // 2845 // AgamAo vinnAyA taccitto bhAvao namokkAro / noAgamao so cciya sesayakaraNovautto tti // 2846 / /
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. nAmAdinamaskAranuM svarUpa. [427 nAmAdi cAra prakAre namaskArano nikSepa thAya che, te pUrvokta maMgaLanI jema jANavo. nama: evuM nAma namaskAra che. ane nama: evA be akSaro lakhavA te, athavA namaskAra karavAne pravartelA sAdhu AdinA saMkocita kara-caraNAdiyukta citrakarmAdigata je AkAra te sthApanAnamaskAra che. AgamathI ane noAgamathI ema be prakAre dravya namaskAra che. temAM upayogarahita namaskAra bhaNanAra te AgamathI dravyanamaskAra che. ane noAgamathI dravyanamaskAra jJazarIra-bhavyazarIra ane tavyatirikta ema traNa prakAre che. mithyAtvathI upahata nidvavAdi bhAvathI je namaskAra kare che te ane samyagudRSTi AtmA upayogarahita je namaskAra kare che te tavyatirikta dravyanamaskAra che. sad ane asahnA vizeSarahita, bhavahetuka, yadacchAthI upalaMbha=prApti ane jJAnanA phaLano abhAva hovAthI mithyASTinuM jJAna ajJAnarUpa che, tethI bhAvathI namaskAra karanArA nidvavAdine karelo dravyanamaskAra che. athavA je dravyane mATe devAdikane namaskAra karAya che, athavA bhayAdi kAraNathI bhikhArI jema rAjAne namaskAra kare tema asaMyatine namaskAra karAya te paNa dravyanamaskAra ja kahevAya che. namaskAranA arthane jANanAra ane temAM upayogavAna hoya te AgamathI bhAvanamaskAra che, tathA je namaskAra karavAmAM manavaDe upayogavaMta, "arihaMtane namaskAra thAo" ema vacana vaDe bole, ane hAtha Adi aMgonA saMkocAdi vaDe namaskAra kare, tyAre teno AgamathI bhAvanamaskAra kahevAya che. (ahIM "no' zabda miznavAcI che, tethI upayogarUpa Agama ane vacana tathA kAyAnI kriyA temAM mizra che.) 2841 thI 2846. have e nAmAdi namaskArano nayo dvArA vicAra kare che : bhAvaM ciya saddanayA sesA icchaMti sabanikneve / ThavaNAvajje saMgaha-vavahArA kei icchaMti // 2847 // dabba-DhavaNAvajje ujjusuo, taM na jujjae jamhA / phuccha suryAma maLaye so vaM riMtu na judutta ra848o. icchaMto ya sa davvaM tadaNAgAraM pi bhAvaheu tti / necchejja kahaM ThavaNaM sAgAraM bhAvaheu tti ? // 2849 / / nAma pi hojja sannA tabbaccaM vA tadatthaparisunnaM / he tti taSThito Tra-kuvA varaM necche? ra850 aha nAmaM bhAvammi vi to Necchar3a teNa davva-ThavaNA vi / bhAvassAsannayarA heU saddo u bajjhayaro // 2851 // saMgahio asaMgahio sabbo vA negamo ThavaNamicche / icchai jai saMgahio taM necchai saMgaho kIsa ? // 2852 // ahava mayamasaMgahio to vavahAro vi kiM na taddhammA / aha sabbo to tassamadhammANo do vi te juttA // 2853 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428] nAmAdi namaskAranuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 jaM ca paveso negamanayassa dosu bahuso smkkhaao| to tammayaM pi bhiNNaM mayamiyaresiM vibhinnANaM // 2854 // sAmaNNAivisiTuM bajhaM pi jamujjusuttapajjaMtA / icchaMti vatthudhamma to tesiM savaniklevo // 2855 // traNa zabdano zuddhapaNAthI bhAvanamaskArane ja Icche che, ane zeSa RjusUtra sudhInA cAra nayo cAre nikSepAne Icche che, tathA keTalAkanA mate saMgraha ane vyavahAranaya sthApanA sivAyanA traNa nikSepAne Icche che. ane RjusUtra naya dravya ane sthApanAnikSepane choDIne be nikSepAne ja mAne che. A vyAkhyAna yogya nathI, kemake te dravyane mAne che ema zrutamAM kahyuM che, paraMtu te tene juduM nathI mAnato. vaLI te RjusUtranaya bhAvahetuka anAkAradravyane Icche che, to pachI bhAvahetuka sAkAra sthApanAne te kema na Icche? "nAma' e saMjJAthI vAcya artha athavA te arthathIzUnya nAma bhAvano hetu hovAthI jusUtra tene Icche che, to dravya ane sthApanAne kema na Icche ? nAma bhAvanI aMdara saMnihita che, tethI tene Icche che ane dravya-sthApanAne nathI Icchato ema kahevAmAM Ave, to dravya-sthApanA paNa bhAvanA vadhAre najIkanA hetu che, ane zabdano bAhyahetu che, tethI te bannene te Icche che ja. saMgrahika-asaMgrahika Adi sarva nigamanaya sthApanAne Icche che. jo saMgrahikanaigama sthApanAne Icche che, to pachI saMgrahanaya tene kema na Icche? (Icche ja) athavA asaMgrahika naigama sthApanAne Icche che. saMgrahika nathI Icchato. ema kahevAmAM Ave, to vyavahAra paNa tevA ja dharmavALo che. te paNa sthApanAne kema nathI Icchato ? saMpUrNa nigama sthApanAne Icche che ema kahevAmAM Ave, to tenA samAna dharmavALA te banne naya(saMgraha-vyavahAra) sthApanAne Icche e yogya ja che. saMgraha tathA vyavahAranayamAM naigamanayano antarbhAva pUrve ghaNIvAra kahyo che, teonA mate paNa bhinnapaNe ane sAmAnyapaNe teo sthApanAne Icche che ja. sAmAnyAdi viziSTa je bAhyavastudharmane RjusUtra sudhInA no Icche che, tethI teone paNa nAmAdi sarva nikSepa mAya che. 2847 thI 2855. vivecana - zabda-samabhirUDha ane evaMbhUta e traNa nayo zuddha hovAthI kevala bhAvanamaskArane ja mAne che, ane bAkInA RjusUtra sudhInA cAra gayo azuddha hovAthI nAmAdi cAre prakAranA namaskArane Icche che. keTalAka AcAryo ema kahe che ke sadbhAvasthApanA ane asadbhAvasthApanA kevaLa sAMketika nAmamAtra hovAthI teno nAmamAM ja aMtarbhAva thAya che, tethI sthApanA vinA bAkInA traNa nipAne ja saMgraha tathA vyavahAra na mAne che; vaLI RjusUtra naya dravya ane sthApanA sivAya bAkInA be nAma tathA bhAvanikSepAne ja mAne che. teonI A mAnyatA ayogya che, kemake RjusUtra naya dravyane Icche che, paNa te juduM nathI Icchato. anuyogadvAramAM e mATe kahyuM che ke - "3nusuyara ne 3yvatte 3mo ne hAvarA puhurta neccha" RjusUtranayanA mate anupayogI evA eka AgamathI dravyAvazyakane bhinna nathI mAnato." vaLI A naya sthApanA-nikSepane paNa mAne che. kemake piMDAvasthAmAM tathAvidha kaDAM-keyurAdi AkAra-rahita suvarNAdi dravyane, tathAvidha keyurAdiparyAyarUpa bhAva hetuka hovAthI mAne che, to
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nAmAdi namaskArano nayodvAra vicAra. [429 pachI viziSTa IndrAdi AkArayukta sthApanA je IndrAdi abhiprAyanA kAraNabhUta che, tene te kema na mAne ? arthAt ke je naya anAkAra evA dravyane bhAvahetuka mAnIne Icche che, te naya je IndrAdi bhAvanA hetubhUta sAkAra sthApanA che, tene kema na mAne ? mAne che ja. athavA nAma saMjJAmAtra hoya, ke te nAmathI vAcya hoya, athavA IndrAdi artha rahita te nAma hoya. to paNa te nAma bhAvanuM kAraNa hovAthI RsUtra naya te nAmane mAne che, to pachI dravya ane sthApanA paNa bhAvanuM kAraNa hovAthI tene te kema na mAne ? mAne ja. IndrAdika saMjJArUpa nAma bhAva-IndramAM che, tethI RjAsUtranaya nAmane Icche che. ema kahevAmAM Ave, to dravya ane sthApanA paNa bhAva-IndramAM vadhAre najIkanA hetu che, ane zabda rUpa nAma to bAhyatara hetu che. arthAt ke IndramUrtirUpa dravya ane tenI viziSTaAkRtirUpa sthApanA e baMne IndrarUpa paryAyanA tAdAtmya saMbaMdhe rahelA hovAthI vadhAre najIkanA hetu che ane nAmarUpa zabda to vAcya-vAcakabhAva mAtranA saMbaMdharUpe ja rahela hovAthI bAhyatara hetu che, tethI dravya-sthApanAnAma karatA bhAvamAM vadhAre najIkanA hetu hovAthI RjIsUtranaya te bannene Icche che ja. saMgraha ane vyavahAranaya sthApanA sivAya traNa nikSepAne mAne che. ema je keTalAka kahe che, tenA uttaramAM have kahIe chIe ke - saMgrahika athavA asaMgrahika sarve naigamanaya vivAdarahita sthApanAne Icche che. temAM saMgrahanayanA matAnusArI saMgrahika naigama sAmAnyavAdI che, ane vyavahAranayanA matAnusArI asaMgrahika naigama vizeSavAdI che, A bemAM saMgrahanayAnusArI saMgrahika naigama sthApanAne Icche che, to pachI tenA jevI mAnyatAvALo saMgrahanaya paNa sthApanAne kema na Icche ? Icche ja. ahIM kadAca ema kahevAmAM Ave ke sAmAnyathI sarva naigama sthApanAne Icche che, paNa vizeSa vyAkhyAnathI asaMgrahika naigama sthApanAne Icche che. saMgraha naigama nathI Icchato ema samajavuM, tethI karIne saMgrahanayane sthApanAno niSedha nathI. A pramANe kahevAmAM Ave, to eka bAju sAMdhatA bIjI bAju tUTaze. kemake e pramANe to vyavahAranaya paNa asaMgrahika naigamanayanI samAna vizeSavAdI hovAthI sthApanAne mAnaze ja, paraMtu "sthApanA sivAya traNa nikSepAne saMgraha tathA vyavahAranaya mAne che.' e kathanathI vyavahAranayane sthApanAno niSedha jaNAvyo che. saMpUrNa naigama sthApanAne Icche che, paNa saMgrahika-asaMgrahikanA bhedathI te nathI Icchato, tethI karIne saMgraha ane vyavahAra paNa sthApanAne nathI mAnatA ema kahevAmAM Ave, to e be nayo ekabIjAnI apekSA vinA bhale sthApanA na mAne, paNa te banne samudItanayo naigamanayarUpa hovAthI sthApanA mAnaze ja. kemake te pratyeka naya naigamathI bhinna nathI. athavA pUrve no sAmannagAdi so nego saMgarda no ItyAdi gAthAvaDe saMgraha tathA vyavahAranayamAM naigamanayano aMtarbhAva kahela che, tadanusAra paNa saMgraha-vyavahAranaya sthApanAnemAne che, kAraNa ke jema sthApanAne mAnanAra naigamanayano e be nayamAM aMtarbhAva thAya che, tevI rIte tenI sthApanAnI mAnyatAno paNa te be nayamAM aMtarbhAva thAya che. eTale ke sthApanA-sAmAnyane saMgraha Icche che ane sthApanA-vizeSane vyavahAra Icche che, ema mAnavuM yogya che, paraMtu sarvathA te be nayo tene nathI mAnatA ema kahevuM te yogya nathI. kAraNa ke sAmAnyAdi viziSTa bahu prakAranA bAhya vastudharmane
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430] prarUpaNAkAra. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 RjusUtra paryaMtanA cAra nayo Icche che, tethI karIne nayone nAmAdi cAre nikSepA mAnya che. 2847 thI 2855. have "nevADyuM paraM" ItyAdi 2847 mI gAthAnuM vyAkhyAna kare che. nivayai pAipajjaMtao jao to namo nivAu tti / so cciya niyayatthaparo payamiha nevAiyaM nAma / / 2856 // pUyatthamiNaM sA puNa sira-kara- pAyAidavvasaMkoo / bhAvarasa ya saMkoo maNasA suddhassa viNiveso || 2857 / / etthaM tu bhAvakaraNaM hANamegaMtiyaM ti tasseva / suddhinimittaM bhAvAveyaM tu taM viphalaM // / 2858 / / jaM jujjaMto vi tayaM na tapphalaM lahai pAlagAi vva / tabirahiyA lahaMti ya phalamiha jamaNuttarAIyA / 2859 / / taha vi visuddhI pAeNa bajjha-sahiyassa jA na sA iharA / saMjAyateobhayamiTTaM saMbassa namao || 2860 // namaH pada padanI AdimAM athavA aMtamAM paDatuM hovAthI te nipAta kahevAya che. e nipAta svaarthamAM tatpara hovAthI tene naipAtikapada kahevAya che. emAM namaH pada pUjAnA arthamAM che, te pUjA be prakAre che. eka zira-hAtha-paga AdinA dravyasaMkocarUpa ane bIjI zuddha manano viniveza te bhAvasaMkocarUpa, e bemAM bhAvasaMkoca ja ekAMta zreSTha che, kemake te ja bAhya-zuddhinuM kAraNa che. bhAvarahita dravyasaMkoca niSphaLa che, (kAraNa ke bhAvarahita dravya saMkocathI) namaskAramAM yojAyela hoya, tene pAlakAdinI jema tenuM phaLa maLatuM nathI. paNa dravyarahita bhAvasaMkocavALA anuttara vimAnavAsI devonI jema phaLa pAme che. to paNa prAyaH bAhya vizuddhisahita je na hoya, tene tevA prakAranuM uttama phaLa na maLe, mATe zAMbakumAranI jema namaskAra karanArAne ubhaya vizuddhi uttama phaLane mATe thAya che. 2856 thI 2860. have prarUpaNAdvAra kahe che : (425) duvihA parUvaNA chappayA ya navahA ya chappayAi Namo / kiMkarasa keNa va kahiM kevacciraM kaviho va bhave ? || 2861 / / 891 / / (426) kiM jIvo tappariNao puvyappaDivaNNao va jIvANaM / nIvasa ya nIvALa ya paDu DivapnamALa tu ra862ITI prarUpaNA be prakAre che, eka prarUpaNA cha prakAre ane bIjI prarUpaNA nava prakAre che. temAM namaskAra e zuM che ?, kono che ?, konA vaDe thAya che ?, kyAM thAya che ?, keTalo vakhata rahe che ?, ane keTalA prakAre che ?, e cha prakAre prarUpaNA che. namaskAra zuM che ? te jIva che, athavA te pariNAma che. pUrvapratipatranI apekSAe ghaNA jIvono athavA eka jIvano namaskAra che, ane
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] prarUpaNAdhAra. pratipadyamAnanI apekSAe eka jIvano athavA ghaNA jIvano namaskAra che. 2861-2862. have cha dvAramAMnuM paheluM "namaskAra zuM che ?" e dvAra kahe che Hki hojja namokkAro jIvo'jIvo 'havAguNNe davvaM / nIvo no aMtte tti ya tadda nogAmo noAro ra86|| jaM jIvo nANamao'Nanno nANaM ca jaM namokkAro / to so nIvo rajuM muLo tti sAmA'mihiyaM ra864|| savvatthimao khandho tadegadeso ya jaM namokkAro / desapaDisehavayaNo nosaddo teNa nokhandho // / 2865 / / bhUyaggAmo gAmo tadegadeso tau ti nogAmo / teNe tti so vimenoDono neyo nayamayAgo ||2866 / / tappariNau cciya jayA saddAINaM tayA namokkAro / sANamaNuvatto viladdhisahio havA joggo // 2867 // saMgahanao namokkArajAisAmANNao sayA ekaM / icchai vavahAro puNa egamigaM bahU bahavo || 2868 / / ujjusuyAINaM puNa jeNa sayaM saMpayaM va vatyuM ti / patteyaM patteyaM teNa namokkAramicchaMti // 2869 / / namaskAra e zuM vastuM che ? jIva che, ke ajIva che ? athavA guNa che ke, dravya che ? (e praznanA uttaramAM naigamAdi azuddhanayanI apekSAe) namaskAra e jIva che paNa ajIva nathI, ane te jIva saMgrahanayanI apekSAe aviziSTa paMcAstikAyAtmaka skaMdharUpa nathI, temaja vizeSa apekSAe aviziSTa grAmarUpa paNa nathI. tethI te namaskArano skaMgha ane nogrAmarUpa che, (kemake jIvarUpa namaskAra paMcAstikAyAtmaka skaMdhano eka deza che, tathA cauda prakAranA bhUtagrAmano paNa eka deza che. ahIM nozabda dezavAcI che.) jIva zAnamAM che, jJAnarUpa che ane te jJAna jIvathI abhinna che. tethI jIva namaskAra che. (ajIva nathI, kemake te jJAnarahita che.) te namaskAra guNa che ke dravya che ? eno uttara pUrve 2643 mI gAthAmAM sAmAyikanI aMdara kahela che, te pramANe samajavo, paNa temAM sAmAyikanA sthAne namaskAra samajavo sarva paMcAstikAya skaMdha kahevAya, jIva te skaMdhano eka deza hovAthI namaskAra paNa teno eka deza che, kemake namaskAravAn ane namaskAra e baMnneno abheda upacAra che tethI teno eka deza che. ahIM no' zabda dezapratiSedhavAcI che. tethI te namaskAravAn jIvanA skaMdharUpa kahevAya che. tathA ekendriyAdi cauda jIvabhedarUpa bhUtagrAmane grAma kahevAya che, te grAmano deva manuSyAdirUpa namaskAravAn jIva ekadeza hovAthI tene namaskArano grAma kahevAya che. te namaskAra bhUtagrAmano eka deza hovA chatAM paNa eka che ke aneka che ? (Ano uttara) zeyanayanA abhiprAyathI jANavo jyAre namaskAranA pariNAmavALo jIva thAya tyAre [431
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432] prarUpaNA dvAra ane namaskAra zuM che?' te dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 zabdAdi traNa nayonA abhiprAye jIva namaskAra kahevAya che, ane zeSa naigamAdi nayonA abhiprAya namaskAramAM upayogarahita hoya to paNa jo labdhisahita hoya athavA namaskArane yogya hoya tevo jIva paNa namaskAra kahevAya che. saMgrahanaya namaskAra jAti sAmAnyathI haMmezAM eka ja namaskArane icche che, ane vyavahAranaya (loka vyavahAramAM tatpara hovAthI) eka namaskAravAnuM jIvane eka namaskAra mAne che, tathA bahu jIvone bahu namaskAra mAne che. tema ja RjusUtrAdinaya vartamAna samayavarti svakIya vastune vastu mAne che, tethI te pratyekanA judA judA namaskAra mAne che. 2863 thI 2869. have "namaskAra kono che ?" e dvArA kahevAne pulvapaDivannao' ityAdi gAthAnI vyAkhyA kare che ke : paDivajjamANao puNa ego'Nego va saMgahaM mottuM / iTTho sesanayANaM paDivannA Niyamako'Nege ||2870||daarN karasa tti namokkAro pujjassa hi saMpayANabhAvAo / neima-vahAramAM gada ramavA rasa jharUkho tti ra87 pujjassava pajjAo tappaccayao ghaDAidhamma va / ta ubhAvao vA ghaDaviNNANAbhihANaM bva // 2872 / / ahavA sa kareMto ceva tassa jaM miccabhAvamAvanno / kA tassa namokkAre ciMtA dAsakharovamme // 2873 // jIvarasa so jiNassa va ajjIvassa u jiNiMdapaDimAe / jIvANa jaINaM piva ajjIvANaM tu paDimANaM / / 2874 // jIvassAjIvassa ya jaiNo biMbassa cegao samayaM / jIvANamajIvANa ya jaINo paDimANa cegatthaM // 2875 / / jIvarasAjIvassa ya jaINaM bimbassa cegao samayaM / jIvAssajIvANa ya jaINa paDimANa cegatthaM / / 2876 // jIvo tti namokkAro naNu sabbamayaM kaI puNo bheo / iha jIvaraseNa sao bhaNNai sAmittaciMteyaM // 2877 // namaskAra pAmanAra jIva eka hoya ke aneka hoya, e pakSa saMgrahanaya sivAyanA zeSanayone saMmata che, ane pUrvapratipanna to te sarvene aneka jIvo ISTa che. namaskAra kono che? pUjyano. kemake te temane apAya che. jemake bhikSA konI ? yatinI, (te pramANe ahIM paNa samajavuM.) A mata naigama tathA vyavahAranayano che. athavA namaskAra e pUjyano paryAya che, kemake ghaTanA AtmIyasvarUpanI jema temAM "A pUjya che,' evo pratyaya thAya che. athavA pUjya namaskArano hetu hovAthI ghaTa vijJAnanA abhidhAnanI jema namaskAra pUjyano paryAya che, athavA te namaskAra
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] prarUpaNA dvAra ane "namaskAra zuM che?" te dvAra. [433 karanAra pUjyanA mRtyabhAvane pAme che, eTale te namaskAra karanAranI dAsa ane kharanI upamAvALA namaskAramAM zI cintA karavI ? zrI jinezvarane namaskAra karavo, tethI te jIvano namaskAra kahevAya, jinezvaranI pratimAne namaskAra karavAthI ajIvano namaskAra, yatione namaskAra karavAthI jIvono namaskAra, temanI pratimAone namaskAra karavAthI ajIvono namaskAra, yatine ane pratimAne sAthe namaskAra karavAthI jIvano tathA ajIvano namaskAra, yatine ane pratimAone sAthe namaskAra karavAthI jIvano ane ajIvone namaskAra, yatione ane pratimAne ekIsAthe namaskAra karavAthI jIvono tathA ajIvano namaskAra, yatione ane pratimAone ekIsAthe namaskAra karavAthI jIvano tathA ajIvano namaskAra che. jIva e namaskAra che, ema sarvane saMmata che, to pachI e bheda zA mATe ? ahIM vidyamAna jIvanA ane namaskAranA svAmitvano vicAra karAya che, tethI te bheda che. 2870 thI 2877. vivecana :- namaskAra pAmatA jIvo eka athavA aneka hoya che, ema saMgrahanaya sivAyanA badhA nayo mAne che ane pUrvapratipanna namaskAravALA jIvo to avazya aneka hoya che, ema te nayo mAne che; kemake cAre gatimAM pUrvapratipanna samyagudRSTi jIvo sadAkALa asaMkhyAtA hoya che. saMgrahanaya sAmAnyavAdI hovAthI ubhayapakSamAM bahutva nathI mAnato A uparathI "namaskAra kono che?" e praznanA uttaramAM eka jIva athavA aneka jIva namaskAranA svAmI che, ema siddha thayuM. ziSya :- namaskArano svAmI jIva che, to te namaskAra karavA yogya pUjya jIva svAmI che, ke namaskAra karanAra jIva svAmI che ? AcArya :- tArA e praznano javAba nayanA vicArathI Apavo joie. temAM prathama naigama tathA vyavahAranayanA abhiprAya pramANe namaskAra karavA yogya-pUjya AtmA namaskArano svAmI che, paNa namaskAra karanAra jIva teno svAmI nathI, kAraNa ke namaskAra pUjyane apAya che. jema lokamAM paNa bhikSA konI che? yatinI che, paNa ApanAranI nathI ema kahevAya che tevI rIte ahI paNa samajavuM. athavA ghaTanA potAnA rUpAdi dharmo, ghaTanI aMdara ghaTanI pratIti karAvanAra hovAthI ghaTanA paryAyo che; tema namaskAra paNa pUjyanI aMdara "A pUjya che" evI pratIti karAvanAra hovAthI te pUjyano paryAya che. athavA ghaTa saMbaMdhI jJAna ane tenuM kathana ghaTanA hetu hovAthI ghaTanA paryAya che. tevI ja rIte namaskAra karavA yogya arihaMtAdikane jovAthI bhavyajIvane viziSTa ullAsathI namaskAra karavAno bhAva utpanna thAya, tethI te pUjaya AtmA namaskArano hetu hovAthI namaskAra pUjyano paryAya che. vaLI namaskAra jIva, namaskAra karanAra te pUjya AtmAnuM dAsatva pAme che, tethI dAsa ane kharanI upamAvALA te namaskAra upara namaskAra karanArano adhikAra nathI. kAraNa ke jema-"rAna meM are dIvo rAsa vi meM aravi " nokare mArA mATe khara kharIdyo, te dAsa paNa mAro che ane khara paNa mAro che." A siddhAMtokta nyAyathI dAsa jevo namaskAra ane khara samAna namaskAra e baMne pUjya AtmA ahaMdAdikanA ja che, paNa namaskAra karanAranA nathI. papa
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434] "namaskAra kono che ?" e dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ahIM eka vAta vizeSa samajavAnI che ke - pUjya vastu be prakAranI che, eka jIvarUpa ane bIjI ajIvarUpa. temAM jIvarUpa pUjya vastu te zrI jinezvarAdi ane ajIvarUpa pUjya vastu te temanI pratimA vagere jANavI. A jIva tathA ajIvapadanA ekavacana ane bahuvacanavaDe ATha bhAga che. jemake 1-jIvano namaskAra, 2-ajIvano namaskAra, 3-jIvono, 4-ajIvono, pa-jIvano ane ajIvano, 6-jIvano ane ajIvono, 7- jIvono ane ajIvano ane 8-jIvono ane ajIvono namaskAra. A AThe bhAMgA bhASyakAra mahArAje udAharaNa pUrvaka kahyA che. temAM 1prathama jinezvarane namaskAra karavo, te jIvano namaskAra. 2-jinezvaranI pratimAne namaskAra karavo te ajIvano namaskAra, 3-munione namaskAra karavo te jIvono namaskAra, 4-pratimAone namaskAra karavo te ajIvono namaskAra, pa-munine tathA pratimAne sAthe namaskAra karavo te jIvano ane ajIvano namaskAra, 6-munione tathA pratimAone sAthe namaskAra karavo te jIvono ane sAthe ajIvono namaskAra, 7-ghaNA munione ane eka pratimAne sAthe namaskAra karavo te jIvono tathA ajIvano namaskAra, 8-ghaNA munione tathA ghaNI pratimAone sAthe namaskAra karavo te jIvono ane ajIvono namaskAra kahevAya che. ziSya - mahArAja pUrve 2862 mI gAthAmAM "jIvanamaskAra che," ema sarva nayone saMmata samAna adhikaraNa Ape kahyuM che ane ahIM jinezvarane namaskAra karavo te "jIvano namaskAra" ityAdi chaThThI vibhaktino nirdeza karIne baMneno bheda zAthI kaho cho ? AcArya :- samAne adhikaraNavALo jIvarUpa namaskAra e pUjya AtmAno che? ke namaskAra karanArano che ? eno vicAra ahIM prastuta hovAthI chaThThI vibhaktino nirdeza karyo che. tethI kAMi bAdha nathI. 2870 thI 2877. have saMgrahanayanA mate namaskAranuM svAmitva vicAratA kahe che ke : sAmaNNamettagAhI sa-parajie-yaravisesaniravekkho / saMgahanao'bhimaNNai tamihegarasAvisiTThassa // 2878 / / jIvarasAjIvarasa va sassa parassa va visesaNe'bhiNNo / na ya bheyamicchai sayA sa namo sAmaNNamettassa // 2879 / / jIvo namo tti tullA'higaraNa taM bei na u sa jIvassa / succha vADasuddhayo varaseva nannararA ra880|| gAthArtha - sva-para jIvAjIva Adi vizeSanI apekSArahita saMgrahanaya sAmAnya mAtragrAhI hovAthI te namaskArane eka aviziSTa sattArUpa mAne che. jIvano ke ajIvano athavA sva-parano abheda vizeSaNamAM abhinna A nayabheda nathI mAnato paNa namaskAra sAmAnyarUpe ja tene mAne che. jIva e ja namaskAra che, e pramANe samAna adhikaraNa A naya kahe che. paNa jIvano namaskAra ema bhinna adhikaraNa nathI mAnato. athavA A azuddhatara saMgrahanaya te namaskArane jIvano ja mAne che, bIjA sAta bhAMge nathI mAnato. 2878 thI 2880.
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] namaskAranA svAmitvano vicAra. [435 saMgrahanaya sAmAnyamAtragrAhI hovAthI jIvano namaskAra-ajIvano namaskAra ityAdi vizeSaNarahita sattAmAtrarUpe namaskArane mAne che, kAraNa ke jIvano yA ajIvano, svano ke parano namaskAra ityAdi vizeSaNovaDe A naya namaskArano bheda nathI mAnato paNa sattA-sAmAnyarUpe eka ja mAne che. - ahIM kadAca ema pUchavAmAM Ave ke nama: zabda rUpa namaskArano svasvarUpe AdhArAdinA bhede A naya bheda mAne che ke nahi? enA uttaramAM kahevAnuM ke namarakAra sAmAnya mAtranA AdhArAdi bhedamAM paNa A naya sarvakALa bheda nathI mAnato, sAmAnya mAtragrAhi hovAthI sarvatra eka ja mAne che. athavA "jIvano namaskAra" e pramANe chaThThI vibhaktivaDe je bheda kahyo che tevo bheda A naya mULathI ja sarvathA nathI mAnato, eTale jIvano namaskAra ke ajIvano namaskAra, evo svAmitvano vicAra to kyAMthI thai zake? kAraNa ke "jIva e ja namaskAra che e pramANe samAna adhikaraNatAne ja (eka vibhaktine) A naya mAne che, paNa "jIvano namaskAra" evuM bhinna adhikaraNa (AdI vibhakti) nathI mAnato. athavA azuddhatara saMgrahanaya pUrvokta ATha bhAMgAmAMthI pahelo bhAMgo mAne che. eTale ke jIva sAmAnyano namaskAra che. ema A naya mAne che. bAkInA sAta bhAMgA nathI mAnato. 2880. have RjusUtranA abhiprAye namaskAranuM svAmitva vicAre che. ujjusuyamayaM nANaM saddo kiriyA ca jaM namokkAro / hobdha na saha so kutto tarannara |ra88zI nANaM jIvANannaM taM kahamatthaMtararasa pujjassa / navarA roDa viThTha vA paDamA navaradiyA? .ra88ro evaM saddo kiriyA ya sadda-kiriyAvao jao dhammo / na ca ghamo vadhvaMtararavAro to ja punararA ra88rUA evaM ca kayaviNAsA-ukayAgame-gatta-saMgarAIyA / 3nara namavAre so vadavo pasaMnnati zAradA jar3a sAmibhAvao hojja pUaNijjassa so to ko doso ? / atyaMtarabhUyassa vi jaha gAvo devadattassa // 2885 // assedaM vavaeso havejja dabammi na u guNe jutto / paDayaranA sumAvo manna na di devadattara 2886o. RjusUtranayano mata evo che ke je namaskAra che, te upayogAtmaka jJAnarUpa arihaMtone namaskAra thAo ItyAdi zabdarUpa, athavA zironamanAdi kriyArUpa che; tethI te namaskAra tenA karyA sivAya bIjAno koI paNa rIte kahI zakAya nahi. kAraNa ke jJAnarUpa namaskAra jIvathI abhinna
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436] namaskAranA svAmitvano vicAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che, to pachI te arthAtararUpa pUjyano che ema kema kahI zakAya ? athavA aghaTamAna chatAM paNa vivAdanI khAtara mAnI laie ke bhale jIvano namaskAra ho, paraMtu jIvarahita-acetana pratimAno te kevI rIte hoi zake ? (na ja hoi zake.) e ja pramANe zabdarUpa ane kriyArUpa namaskAra paNa zabda karanAra ane kriyAvAn (namaskAra karanAra)nA dharma che, te dharma anya dravyamAM nahi mATe pUjyano namaskAra nathI. jo e pramANe pUjake karelo namaskAra pUjyano mAnavAmAM Ave to, kRtanAza, akRtaAgama, ekatva-ane saMkarAdi ghaNA doSo prApta thAya. jema gAyo anyatra chatAM devadattanI che ema kahevAya che, tevI rIte namaskAra pUjakane viSe hoya, to paNa svAmIbhAve arthAntarabhUta pUjyano namaskAra mAnavAmAM zo doSa che ? (ema kahevAmAM Ave to) A AnuM che evo vyavahAra dravyamAM karI zakAya, paNa guNanI aMdara na karI zakAya. kAraNa ke paTano zuklabhAva te devadattano na kahI zakAya. (kemake ethI sAMkarya Adi doSo prApta thAya.) 2881 thI 2886. vavAbhAvammi vi naNu sAmittamaNivAriyaM ceva / annAdhArANaM pi hu saguNANa va bhogabhAvAo / / 2887 / / evaM pi na so pujjarasa tapphalAbhAvao paradhaNaM va / jutto phalabhAvAo sadhaNaM piva pUjayaMtassa // 2888 / / naNu pujjaraseva phalaM dIsai pUjA na pUjayaMtarasa / nAvajIvitaNao taM tarasa phalaM jahA nabhaso || 2889 / / na yadiTThaphalattho'yaM jutto pujjarasa vovagArAya / kiMtu pariNAmasuddhI phalamiTTaM sA ya pUjayao / / 2890 / / katturahINattaNao tammuNao tapphalovabhogAo / tarasa khaovasamao tajjogAo ya so tassa / / 2891 // anya AdhAravALA guNono evA vyavahArano abhAva chatAM paNa svaguNonI jema bhogabhAvathI tenuM svAmitva nivArI nahi zakAya. (ema kahevAmAM Ave to) e pramANe paNa pArakA dhananI jema teno te namaskAra phaLanA abhAve pUjyano nahi kahevAya; paraMtu svadhananI jema phaLanA sadbhAvathI pUjakano namaskAra kahevo yogya che. pUjArUpa phaLa pUjyane ja jaNAya che, pUjakane nathI jaNAtuM ema kahevAmAM Ave, to AkAzanI jema vItarAga anupajIvI hovAthI te phaLa temanuM nathI. vaLI namaskAra draSTaphaLarUpa prayojanavALo nathI, athavA pUjyanA upakAra mATe paNa nathI; paraMtu pariNAmanI vizuddhi e namaskAranuM phaLa mAnyuM che, ane te vizuddhi pUjakane ja thAya che. namaskAra kartAne AdhIna hovAthI tenA guNa hovAthI tenA phaLanA upabhogathI, tenA kSayopazamathI ane tenA yogathI te namaskAra pUjakano ja kahevAya che. 2887 thI 2890, anya AdhAravALA-paTAdigata zuklAdiguNo devadattanA evA vyavahArano abhAva chatAM paNa tene tenuM svAmitva nivArI nahi zakAya. kAraNa ke jema potAnA rUpAdi guNono bhogavanAra devadatta potAnA guNono svAmI che, tevI rIte potAnA vastranA zuklAdi guNo devadattavaDe bhogavAtA
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] namaskAranA svAmitvano vicAra. [437 hovAthI teno paNa te svAmI che. eja pramANe jo namaskAra pUjakanI aMdara hoya ane pUjya teno svAmI thAya, to zuM doSa che ? e pramANe kahevAmAM Ave, to paNa te namaskAra pUjayano nahi kahI zakAya, kAraNa ke pArakAnA dhananI jema namaskAranA svagadirUpa phaLano pUjyane abhAva che; ane pUjanArane te svadhananI jema svargAdi phaLanA sAvavALo hovAthI te pUjakano che ema kahevuM yogya che. pUjyane pUjArUpa phaLa pratyakSa jaNAya che ane pUjakane te nathI jaNAtuM, mATe pUjyane namaskAranA phaLano abhAva che ema je kahyuM che, te ayogya che. A pramANe naigamAdi nayavAdIo kahevA mAge to te ayogya che, kemake AkAzanI jema anupajIvI hovAthI te pUjArUpa phaLa pUjyanuM nathI. je jeno anupajIvI hoya, te tenuM phaLa na kahevAya jema dahyamAna agarUkapUrAdino dhUma prasaratA puSpa-suvAsAdi phaLa AkAzanuM nathI, paraMtu tenA upajIvaka devadattAdikanuM che; tevI rIte ahIM paNa vItarAgadeva pUjAnA anupajIvI hovAthI te tenuM phaLa nathI, paNa pUjakanuM ja che. vaLI draSTaphaLavALo namaskAra pUjakane che ema nahi, tema ja pUjyanA upakAra mATe che, ema paNa nahi, paraMtu pariNAmanI vizuddhi e namaskAranuM anantara phaLa che ane svarga-apavarga Adi paraMpara phaLa che. e pariNAmanI vizuddhi tathA svargaprati vagere phaLa pUjakanuM ja che. pUjyanuM nathI, mATe namaskAra paNa pUjakano ja kahevAya paNa pUjyano na kahevAya. vaLI namaskAra pUjakathI karAto hovAthI te tene ja AdhIna che, tethI svadhananI jema namaskAra tenA kartAno che, tathA namaskAra jJAna-zabda-kriyArUpa hovAthI namaskAra karanAranA guNarUpa che, tethI te teno che. namaskAranAM svargAdi phaLano bhoktA te pUjaka hovAthI te svadhananI jema te teno che, temaja namaskAranA kAraNabhUta je karmano kSayopazama te paNa tenA kartAmAM ja vidyamAna hovAthI te teno che. kemake kAraNa vinA kArya anyatra hoI zake nahi tathA namaskAra e tenA kartAnA pariNAmarUpe hovAthI paNa te tenA kartAna ja che anyano nathI. 2891. have zabdAdi traNa nayanA mate namaskAranuM svAmitva kahe che. jaM nANaM ceya namo saddAINaM na sdd-kiriyaao| teNa viseseNa tayaM bajjhassa na te'NumaNNaMti // 2892 / / dAraM zabdAdi traNa nayonA mate upayogarUpa jJAna ja namaskAra che, paNa zabda tathA kriyA namaskAra nathI. kemake e nayo zuddha hovAthI jJAnavAdI che. tethI vizeSa karIne bAhya jinezvarAdino athavA temanI pratimAno namaskAra te nayo nathI mAnatA. (paraMtu tadupayogavAnuM pUjakano ja namaskAra teo mAne che.) 2892. have namaskAra zAnAthI thAya che, te kahe che :(427) nANAvaraNijjassa ya daMsaNamohassa jo khaovasamo / navamaMI 3; maMsu ho satya /ra8686rUA.
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438] nikSepa, pada ane padArthadvAra. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 keNaM ti namokkAro sAhijjai labbhae va bhaNiyammi / kammakhaovasamao kiM kammaM ko naovasamo ? // 2894 / / mai-suyanANAvaraNaM daMsaNamohaM ca tadvaghAINi / tapphaDDayAiM duvihAiM saba-desovaghAINi // 2895 / / sabbesu savvaghAisu haesu desovaghAiyANa ca / bhAgehiM muccamANo samae samae aNaMtehiM // 2896 / / paDhamaM lahai nakAraM ekkekkaM vannamevamannaM pi / kamaso visujjhamANo lahai samattaM namokkAraM // 2897 / / khrINamuinnaM sesayamuvasaMtaM bhaNNae novsmo| udaya-vidhAya uvasamo jA samuinnarasa ya visuddhI // 2898 // so suyanANaM maimaNugayaM ca taM jaM ca sammadiTThirasa / to tallAbhe jugavaM mai-suya-sammattalAbho tti // 2899 / / jJAnAvaraNIya ane darzanamohanIyakarmano je kSayopazama thAya che tenAthI namaskAra prApta thAya che. ane jIvamAM-ajIvamAM ityAdi AThe bhAMgAmAM sarvatra namaskAra hoya che. namaskAra zAthI prApta thAya ? ema pUchavAmAM Ave, to te karmanA kSayopazamathI prApta thAya che. karma karyuM ? ane kSayopazama kyo ? mati-zrutajJAnAvaraNa ane darzanamohanIya karmanA namaskArane upaghAtaka spardhako be prakAranAM che, sarvaghAti ane dezaghAti spardhako. - emAMnAM sarvaghAti spardhako sarva nAza-pAmavAthI ane dezaghAti spardhakonA anantamA bhAgethI samaye samaye mUkAtA prathama nakAra akSara prApta thAya che, te pachI vizuddha thatA anukrame bIjA paNa ekeka akSara kramasara prApta thavAthI samasta namaskAra prApta thAya che. uditakarmano kSaya ane zeSa anuditakarmano upazama tene kSayopazama kahevAya che. udayano vighAta te upazama ane uditanI je vizuddhi tene kSaya kahevAya che. (kSayasahita upazama te kSayopazama.) namaskAra svayaM zratarUpa che, ane zruta matipUrvaka che. e baMne samyagudRSTine hoya che, tethI karIne te namaskArano lAbha thavAthI yugapatu ekIsAthe matijJAna-zrutajJAna ane samyakatvano lAbha thAya che. (A kAraNathI mati-zruta jJAnAvaraNa ane darzanamohanIyano kSayopazama ahIM grahaNa karyo che.) 2893 thI 2899. have namaskAra zAmAM hoya che? te kahe che : kamhi namokkAro'yaM bAhiravatthummi katturAdhAro / negama-vavahAramayaM jIvAdAvaTThabheyammi // 2910 // jaM so jIvANanno teNa tao jattha so vi tattheva / egammi aNegesu ya jIvAjIvobhaesuM vA // 2901 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] 'kena' bhane 'kasmin' dvAra. [439 naNu negamAivayaNaM pujjassa tao kahaM na tatthe va / tarasa ya na ya tammi tao dhannaM va narassa khettammi / / 2902 / / sAmaNNamettagAhI sa-para jie-paravisesaniravekkho / saMgahanao'bhimannAi AhAre tamavisiTTammi // 2903 / / jIvammi ajIvammi va sammi, parammi va visesaNe'bhinno / na ya meyamicchAisayA sa namo sAmanmetarasa // 2904 // jIvo namo tti tullAhigaraNayaM vei na u sa jIvammi / icchar3a vA'suddhayaro taM jIve ceva nannammi // 2905 // ujjusuyamayaM nANaM saddo kiriyA ca jaM namokkAro / hojja na hi savvahA so mao tadatyaMtarabhUo // 2906 // saguNimmi namokkAro tagguNao nIlayA va pattammi / iharA guNasaMkarao sabvegattAdao dosA // 2907 // bhinnAdhAraM picchai naNu riusutto jahA vasai khammi / davvaM tatthAhigayaM guNa-guNisaMbaMdhaciMteyaM / / 2908 // so saMmannai na guNaM niyayAhAraM tayA sayaM iharA / ko doso jai dav havejja davaMtarAhAraM ? // 2909 / / jaM nANaM beya namo saddAINaM na saha-kiriyA vi / teNa viseseNa tayaM bajjhammi na te'numannaMti // 2910 // icchai avi ujjusuo kiriyaM pi sa teNa tassa kAe vi / icchaMti na saddanayA niyamA to tesiM jIvammi // 2911 // A namaskAra kaI vastumAM hoya che ? e praznanA uttaramAM jIvAdi AThe bhAMgAmAM kartAnA AdhArabhUta jIvAdi bAhya vastunI aMdara te hoya che ema naigama tathA vyavahAra nayano mata che. kAraNa te namaskAra jIvathI abhinna hoto nathI. jyAM eka jIva ke ajIva hoya athavA aneka jIvo ke ajIvo hoya, athavA ubhayarUpa hoya, tyAM te namaskAra paNa hoya che. (anyathA abheda ghaTI zake nahi.) naigamAdi nayonA vacanAnusAra namaskAra pUjyano che, to te temAM (pUjyamAM) kema na hoya ? naigamAdi nayonA mate namaskAra pUjyano che, e vAta satya che, parantu te namaskAra te pUjyamAM ja hoya, evo niyama nathI. kemake je vastu jenA saMbaMdhI hoya, te teno ja AdhAra hoya, evuM kaMI nathI. (anyathA paNa jaNAya che) jema dhAnya devadattAdi manuSyanuM hoya che, te tenI aMdara ja nathI hotuM, parantu AdhArabhUta kSetranI aMdara hoya che. (tema ahIM paNa samajavuM.) sva-parajIvAjIvAdi vizeSanI apekSArahita saMgrahanaya sAmAnyamAtragrAhI hovAthI namaskArane aviziSTa-sAmAnya AdhAramAM mAne che. (kemake jIvamAM yA ajIvamAM athavA svamAM ke paramAM ItyAdi
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440] na' ane 'smin' dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vizeSaNanI aMdara A naya abhinnavAdI hovAthI namaskAra sAmAnya mAtrano AdhArAdi bhede bheda nathI mAnato. "jIva-namaskAra che" e pramANe (A naya) tulya adhikaraNa kahe che, paraMtu te namaskAra jIvamAM che, ema vyadhikaraNa nathI mAnato, athavA jo e pramANe mAne che, to te azuddhatara saMgraha jIvamAM ja namaskAra mAne che, paNa ajIvamAM nathI mAnato. RjIsUtranayanA mate je namaskAra che, te jJAnarUpa, zabdarUpa athavA kriyArUpa thAya, tethI te namaskAra kartAthI sarvathA arthAtarabhUta nathI mAnela. kemake patramAM nIlatva guNanI jema namaskAra tenA kartAno guNa hovAthI te potAnA guNInI aMdara ja hoya che. anyathA (anyano guNa anyatra jAya to.) guNonI sAMkaryatA thAya ane sarva guNIone sAMkaryatA-ekatA vagere doSo prApta thAya. "AkAzamAM rahuM chuM'' ItyAdinI jema RjusUtranaya bhinna AdhAra mAne che. (to pachI ahIM tenA mate bhinna AdhArano niSedha kema karAya che ? ema kahevAmAM Ave to te bhinna AdhAra) dravyanI apekSAe mAne che. devadattAdi dravya (AkAzAdi dravyAMtaramAM rahe che, ema A naya mAne che) kemake tyAM adhikRta che, ane ahIM to guNa-guNInA saMbaMdhanA vicAra prastuta che. (tethI anyano guNa anyamAM hoya ema A naya nathI mAnato) zabdAdinayo jJAnane ja namaskAra kahe che. zabda tathA kriyAne nathI kahetA, tethI vizeSe karIne nayo namaskAra karanAra jIvathI bAhya vastumAM namaskAra nathI mAnatA. RsUtranaya paNa e pramANe namaskAra karanAra jIvamAM ja namaskAra mAne che ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che. kemake te naya namaskArane kriyArUpa ane zabdarUpa paNa mAne che, tethI tenA mate namaskAra karanAranA zarIramAM paNa namaskAra che, ane zabdanayo e pramANe zabdarUpe tathA kriyArUpe namaskAra nathI mAnatA, paNa upayoga rUpe ja mAne che. tethI teonA mate namaskAra avazya jIvanI aMdara ja che. (zarIramAM nathI.) 2901 thI 2911. have namaskAra keTaloka kALa sthira hoya che ? te dvAra kahe che : (428) vaJo5 paDuvaMtomudrutta jaldI 3 sropha nahannA | ukkosaMhiyA chAvaTThI sAgarA, arihA paMcaviho / / 2912 / / 894 / / so kavi tti bhaNie paMcaviho bhAi naNu purAbhihiyaM / ikkaM namo'bhihANaM keNa vihANeNa paMcavihaM / / 2913 || egaM namo'bhihANaM tadaruhayAiyasaMnivAyAo / jAyai paMcavigappaM paMcavihatthovaogAo / / 2914 / / ahavannapayAinivAyaNAhi nevAiyaM ti tAiM ca / paMcAruhayAINi payANi taM nivayae jesu / / 2915 / / ahavA nevAiyapayapayatthayatthamettAbhihANao puvvaM / ihamarihadAipaMcavidhapayapayatthovadesaNayA / / 2916 // naNu vatthummi payattho na jao taccakahaNaM tahi juttaM / taha vi payatthaM tattheva lAghavatthaM pavocchihi // 2917 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] namaskAranI sthiti. [441 upayoganI apekSAe namaskAranI sthiti jaghanyathI ane utkRSTathI antarmuhUrtanI che; tathA labdhinI apekSAe jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti chAsaTha sAgaropamathI adhika che. arihaMtAMdi pAMca prakAre namaskAra che. te namaskAra keTalA prakAre che ? ema pUchavAmAM Ave, to te pAMca prakAre che. pUrve nama: evuM nAma eka ja kahyuM che, to kyA bhede tenA pAMca prakAra kaho cho ? ema pUchavAmAM Ave to te nama: evuM nAma eka ja che, paraMtu te arihaMtAdi pAMca padonI AdimAM AvatuM hovAthI arihaMtAdi pAMca prakAranA arthopayogI pAMca prakAre thAya che. athavA anya padonI AdimAM te nama: pada AvatuM hovAthI te naipAtika pada kahevAya che, je anya padonI AdimAM te Ave che te anya pado arihaMtAdi pAMca che, tethI te namaskAra pAMca prakAre che. athavA pUrve (padadvAramAM) napAtika padano padArthamAtra kahevAthI pAMca prakArano namaskAra kahyo che; ane ahIM namaskAra keTalA prakAre che, te kAramAM arihaMtAdi pAMca prakAranA padono padArtha kahevAthI namaskAra pAMca prakArano kahyo che. AgaLa vasuddhAramAM rahetAdi padono artha kahevAze, (to pachI te ahIM kahevAze ema zAthI kaho cho ? ema kahevAmAM Ave to te yogya nathI, kemake ahIM arihaMtAdi padono artha kahyo hoya to tyAM temanuM svarUpa nivedana karavuM yogya gaNAya. topaNa tyAM ja lAghavArthe te padono artha kahevAze. e pramANe cha prakAranI prarUpaNA kahI. ra912 thI 2917. have nava prakAranI prarUpaNA kahe che :(429) saMtapayaparuvaNayA davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga-bhAva-appAbahuM ceva // 2918 // 895 // (430) saMtapaya paDivanne paDivajaMte ya maggaNA gaIsu / iMdiya kAe joe vee ya kasAya lesAsu // 2919 // 896 // (432) samUtta-nA-vaMsa-rasaMgathaM-333o 2 3hire bhAsaga-paritta-pajjatta-suhuma-saNNI ya bhavacarime // 2920 // 897 // (jarUra) niyamasaMkzarUma kivanno honna ttinapAra sattasu cohasabhAgesu hojja phusaNA vi emeva // 2921 // 898 // (433) egaM paDucca heTThA jaheva nANAjiyANa savvaddhA / aMtara paDuccamegaM jahannamaMtomuhuttaM tu // 2922 // 899 // (434) ukkosaNaMtakAlaM avaTTapariyaTTagaM ca desUNaM / - NANAjIve Natthi u bhAve ya bhave khaovasame // 2923 // 900 / (435) jIvANaNaMtabhAgo paDivanno sesagA aNaMtaguNA / vatthu tarahaMtAI paMca bhave tesimo heU // 2924 // 901 / / pa6
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442] nava prakAranI prarUpaNA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ahavosappussappiNikAlo niyao ya tabisiTTho ya / tatthatthi namokkAro nava tti neyaM jahA suttaM // 2925 // mai-suyanANaM navahA naMdIe jaha parUviyaM puvaM / taha ceva namokkAro sovi suyabhaMtaro jamhA // 2926 // satapadaprarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzanA, kALa, aMtara, bhAga, bhAva, ane alpabadutva. A nava dvArothI namaskAranI nava prakAre prarUpaNA karavI. namaskArarUpa satpadane pUrve pAmelA ane pAmatA jIvonI apekSAe, gati, Indriya kAya, yoga, veda, kaSAya, vezyA, samyakatva, jJAna, darzana, saMyama, upayoga, AhAraka, bhASaka, parIta, paryApta, sUma, saMjJI, bhavya ane caramadvAramAM vicAraNA karavI. cAre gatimAM namaskAra pUrvapratipanna niyamathI hoya che. ane pAmatAnI bhajanA (namaskAra pAmatA jIvadravyo kadAcituM hoya ane kadAcituM na hoya, jo hoya to jaghanyathI eka be athavA traNa hoya, ane utkRSTathI sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyaya bhAganA pradezarAzipramANa hoya.) 1. namaskAra pUrvapratipanna jIvadravyo jaghanyathI sUkSma kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA pradeza rAzipramANa hoya ane utkRSTathI te karatAM vizeSAdhika hoya. ra-namaskAravAnuM jIva uMce anuttara vimAnamAM jatA lokanA sAta bhAga pramANamAM kSetramAM hoya ane nIce chaThThI pRthvImAM jatAM pAMca bhAga pramANamAM kSetramAM hoya che. 3-namaskAravAnuM jIvanI sparzanA paNa e ja pramANe samajavI. (kSetra ane sparzanAno taphAvata pUrve kahyo che.) 4-eka jIvanI apekSAe namaskArano kALa pUrve 296ramI gAthAmAM kahyA mujaba che. ane nAnAvidha jIvonI apekSAe sarva kALa che. pa-eka jIvanI apekSAe namaskAranuM aMtara jaghanyathI aMtarmuhUrtanuM ane utkRSTathI ardhapagalaparAvartamAM kaMIka nyUna anaMtakALa sudhInuM che; nAnAvidha jIvonI apekSAe to aMtara ja nathI. 6-bhAvanI aMdara kSayopazama bhAvamAM ghaNuM karIne namaskAra hoya che, (sAyika ane aupazamika bhAvamAM paNa te hoya che ema keTalAka kahe che.) 7-kSAyikamAM zreNikAdikane ane upazamazreNimAM rahelA namaskAra pAmelA jIvo sarva jIvonA anaMtamA bhAge hoya che, nahi pAmelA zeSa tethI anaMtaguNA hoya che. 8(alpabahuvaiddhAra matijJAnanI jema jANI levuM, tethI te ahIM nathI kahyuM.) 9-namaskArane yogya arihaMtAdi pAMca dravya che, teonI te yogyatAmAM (have kahevAze te) hetu che. athavA bharatAdi kSetramAM utsarpiNI-avasarpiNarUpa niyatakALa che ane hemavaMtAdi kSetramAM tenA viziSTa bhAgAdirUpa kALa che, e banne prakAranA kALamAM namaskAra che ke nahi? e jANavA mATe pUrve jema zrata sAmAyikamAM kahyuM che, tema samajavuM. (kemake namaskAra paNa zruta vizeSarUpa ja che.) pUrve naMdImAM mati-zrutajJAna jema satpadAdi nava prakAre kahyuM che, tema namaskAra paNa nava prakAre jANavo, kemake te paNa zratanI aMtargata che. 2918 thI 2926. have pAMca prakAranI prarUpaNA kahe che :(436) ArovaNA ya bhayaNA pucchA taha dAyaNA ya nijjavaNA / esA vA paMcavihA parUvaNA''rovaNA tattha // 2927 // 902 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] namaskAranI cAra prakAranI prarUpaNA. [443 kiM jIvo hojja namo namo va jIvo tti jaM proppro| ajjhArovaNameso pajjaNuogo mayA ruvaNA // 2928 // 1 jIvo namo'namo vA namo u niameNa jIva iti bhayaNA / jaha cUo hoi dumo dumo u cUo acUo vA // 2929 // 2 to jaha savvo jIvo na namokkAro to mayA pucchA / to hojja kiMvisiTTho ko vA jIvo'namokkAro ? // 2930 // 3 aha dAyaNA namokkArapariNao jo tao namokkAro / nijjavaNAe so cciya jo so jIvo namokkAro // 2931 // 4 dAyaNa-nijjavaNANaM ko bheo dAyaNA tayattharasa / vakkhANaM nijjavaNA paccabbhAso nigamaNaM ti // 2932 // 5 tappariNaya eva jahA jIvo 'avahio'havA tahA bhujjo / tappariNao sa eva hi nijjavaNAe mao'Nanno // 2933 / / 6 AropaNA-bhajana-pRcchA-dAyanA athavA darzanA, athavA dApanA ane niryApanA e pAMca prakAranI prarUpaNA temAM karavI. jIva ja namaskAra che, ke namaskAra ja jIva che? e pramANe paraspara avadhAraNathI je adhyAropa karavo, athavA paryanuyoga karavo tene sAropaNA mAnI che. samyagudRSTi jIva namaskAra hoya, ane mithyASTi na hoya, tethI jIva namaskAra hoya athavA na hoya; parantu namaskAra to avazya jIva hoya che. jema AMbo vRkSa che, paraMtu vRkSa to AMbo hoya athavA khadIrAdi anya paNa hoya e bhajanA jANavI. jo sarva jIva namaskAra na hoya, to zuM koika jIva ja namaskAra che ? jo ema hoya, to te kevA prakArano jIva namaskAra che ? athavA kyo jIva namaskAra che ? A pramANe kahyuM te pRcchA jANavI. namaskArathI pariNata je jIva te namaskAra, ane tethI apariNata te anamaskAra e pramANe anantarokta praznanI nirvacanA te dApanA kahevAya; tathA niryApanAmAM namaskAra pariNata je jIva te ja namaskAra, ane namaskAra paNa jIvapariNAma ja che paNa ajIvapariNAma nathI. dApanA ane niyaMpanAmAM zo bheda che? dApanA namaskAranA arthanuM vyAkhyAna kare che ane niryApanA e batAvelA arthanuM vAraMvAra uccAraNa karavArUpa nigamana kare che. dApanA ane niyaMpanAmAM mAtra nigamanathI karAyelo ja bheda che paNa Atmattika bheda nathI athavA dApanAmAM jema namaskAra pariNata je jIva hoya te ja namaskAra che, anya nathI. ema niyamita che. tevI rIte (niryApanAmAM) namaskAra pariNata je jIva hoya te ja namaskAra mAnela che anya nahi e pramANe vAraMvAra avadhAraNa karAya che. kemake te baMne abhinna che. eTale niryApanA ane dApanAmAM ghaNo taphAvata che. ra927 thI 2933. have namaskAranI cAra prakAre prarUpaNA kahe che : payaIe agAreNa ya nogAro-bhayanisehao vAvi / iha cintijjai bhujjo ko hojja tao namokkAro ? // 2934 // 7
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444) namaskAranI cAra prakAranI prarUpaNA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 payai tti namokkAro jIvo tappariNao sa cAbhihio / anamokkAro pariNairahio talladdhirahio vA / / 2935 // 8 nopubbo tappariNayadeso desapaDisehapakkhammi / puNaranamokkAro cciya so sabanisehapakkhammi // 2936 / / 9 noanamokkAro puNa dunisehappayaigamayabhAvAo / hoi namokkAro cciya, desanisehammi taddeso // 2937 // 10 uvayAradesaNAo desa paeso tti nonamokkAro / noDanamovAro vA yaniradAya samUyA 5ra rUTo ? sabbo vi namokkAro anamokkAro ya vaMjaNanayarasa / houM caurUvo vi hu sesANaM sababheyA vi // 2939 / / 12 prakRti, akAra, nokAra ane ubhaya niSedha sahita, e namaskAra zuM che? evo ahIM punaH paNa vicAra karavo. prakRtithI vicAra karatAM namaskAra zuM che? tenA uttaramAM namaskArapariNAma yukta jIva te namaskAra kahela che, ane anamaskAra eTale namaskAranA pariNAmarahita athavA talabdhirahita jIva jANavo. dezapratiSedhapakSamAM to namaskAra te tenA pariNAmavALA jIvano ekadeza jANavo. ane sarva niSedha pakSamAM te punaH anamaskAra ja che. tathA noanamaskAra e be niSedha vacana vaDe prakRtibhAva jaNAvanAra hovAthI namaskAra ja thAya che ane dezaniSedhapakSamAM namaskArano eka deza samajAya che to namaskArathI deza ane noanamaskArathI pradeza e be bhAMgA upacArathI kahyA che, tathA namaskAra ane anamaskAra e be bhAMgA sabhUta kahyA che. vyaMjananayanA (zabdAdi traNa nayonA) abhiprAye sarva cAre bhAMgA thaine namaskAra tathA anamaskAra e be bhAMgA ja sadbhuta che, zeSa nayonA abhiprAye cAre bhAMgA thAya che. 2934 thI 2939. vivecana :- prakRtithI, akArathI, nokArathI ane nokAra akAra-rUpa ubhaya niSedha vacanathI punaH paNa namaskArano ahIM vicAra karavo temAM prakRtithI namaskAra, akAra sahita karatAM anamaskAra, nokArarahita nonamaskAra ane ubhayaniSedha vacanathI no anamaskAra A cAra bhAMgAno vicAra karavo. eTale namaskAra zuM vastu che ? anamaskAra zuM vastu che ? nonamaskAra zuM vastu che ? ane noanamaskAra zuM vastu che? e pramANe vicAra karavo te cAra prakAranI prarUpaNA jANavI. prathama bhAMge prakRtithI vicAra karatAM namaskAra ane anamaskAra e zuM vastu che? ema pUchavAmAM Ave, to tenA uttaramAM kahyuM ke namaskAranA pariNAmavALo samyagdaSTi jIva te namaskAra che ane namaskAranI pariNatirahita-anupayogI sammASTi jIva, athavA tadAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa labdhi rahita mithyASTi jIva te anamaskAra che. nonamaskAra ane noanamaskAra eTale zuM? e praznanA uttaramAM kahevuM ke no zabdano artha dezapratiSedhavAcI mAnIe to namaskAranA pariNAmavALA samyagudRSTi jIvano eka deza te nonamaskAra ane no zabdano sarva pratiSedhavAcI mAnIe to pUrve kahyA mujaba namaskAranA pariNAma rahita
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] vasudhAra ane arihaMtanuM varNana. 4i45 mithyASTi jIva te nonamaskAra kahevAya. tathA nozabdane sarvaniSedhavAcI mAnIe ane akAra to sarvaniSedhavAcI che ja, tethI be niSedhavaDe mULa artha jaNAya che eTale cothA bhAMgAmAM pUrvokta samyaguSTi jIva te noanamaskAra kahevAya, ane "no' zabdane deza pratiSedhavAcI mAnIe to pUrvokta anamaskArano eka deza te noanamaskAra che. uparokta cAra bhAMgAmAnAM nonamaskArarUpa trIjA bhAMgAne namaskArano deza kahela che. cothA anamaskArarUpa bhAMgAno anamaskArano eka deza kahyo che, te upacArathI kahela che, kemake no zabdanA dezapratiSedhavAcA arthathI nonamaskAra ane noanamaskAra rUpa saMpUrNa vastuno abhAva che. A be sivAyanA pahelA be bhAMgA namaskAra ane anamaskAra e banne upacArarahita saddabhUta che, kemake namaskAra ane anamaskArarUpa saMpUrNa vastuno sadbhAva che, tathA uparanA be bhAMgA eTale trIjo ane cotho bhAMgo paNa no-zabdane sarva niSedhArthamAM mAnIe to sabUta che. kemake e bhAMgAthI vAcya namaskAra ane anamaskArarUpa saMpUrNa vastuno sadbhAva che. e cAre bhAMgAno nayothI vicAra karavAmAM Ave, to paNa zabdanayo zuddha hovAthI vastune deza-pradezarahita saMpUrNa akhaMDa rUpe ja mAne che, ane bAkInA naigamAdi nayo azuddha hovAthI vastune deza-pradezavALI paNa mAne che, tethI karIne trividha zabda nayanA abhiprAye namaskAra-anamaskAranonamaskAra ane noanamaskAra e cAra prakArano namaskAra vastutaH namaskAra ane anamaskAra e be rUpe ja rahe che, kemake nonamaskAra ane noanamaskArathI vAcya deza-pradezano temanA mate abhAva che, tethI te be bhAMgA zUnya che. ane bAkInA naigamAdinayonA abhiprAye to e cAre prakAranA namaskAra sabhUta che, kemake temane mate deza-pradeza paNa vidyamAna che. 2934 thI 2939. e pramANe cAra prakAranI prarUpaNA kahevAthI prarUpaNA dvAra puruM thayuM. have vastukAra kahe che : vatthu arahA pujjA joggA ke je namo'bhihANassa / saMti guNarAsao te paMcAruhayAijAIyA // 2940 / / 13 bheovayArao vA vasanti nANAdao guNA jattha / taM vatthumasAhAraNaguNAlao paMcajAIyaM // 2941 // 14 te arihaMtA ya siddhA-yariya-uvajjhAya-sAhavo neyA / je guNamayabhAvAo guNA bba pujjA guNatthINaM // 2942 // 15 mokkhatthiNo va jaM mokkhaheyavo daMsaNAditiyagaM va / to te'vi vaMdaNijjA jai va maI heavo kaha te ? // 2943 / / 16 je "namaskAra' nAmane lAyaka-pUjaya athavA yogya vastu che, te koNa che ? ema pUchavAmAM Ave, to te guNanA samUhabhUta arihaMtAdi pAMca prakAranI vastu che. athavA bhedopacArathI kahIe to jyAM jJAnAdi guNo vase che, te asAdhAraNa guNonA sthAna rUpa pAMca prakAranI vastu che. te pAMca prakAranI vastu arihaMta-siddha-AcArya-upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMta jANavA. teo guNamaya
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446] vastuhAra ane arihaMtanuM varNana. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hovAthI mUrtimAna guNo jevA che, tethI guNArthI bhavya jIvone teo pUjavAyogya che. athavA samyagdarzanAdi traNanI jema te arhadAdi pAMceya mokSArthI jIvone mokSanA heturUpa che, tethI teone te pUjavAyogya che. kevI rIte e arihaMtAdi mokSanA hetu che ? ema jo pUchavAmAM Ave, to te paNa have kahIe chIe. 2940 thI 2943. arihaMtAdi pAMca mokSanA hetu che temAM prathama arihaMtane mokSanA hetu kahe che. (437) maggo avippaNAso AyAre viNayayA sahAyattaM / paMcavihanamokkAraM karemi eehiM heUhiM // / 2944 / / 903 maggovaesaNAo arihaMtA heavo hi mokkhassa / tabbhAve bhAvAo tadabhAve'bhAvao tassa || 1 ||2945 / / maggo cciya sivaheU jutto taddheyavo kahaM juttA ? | tadahINattaNao'hava kAraNa kajjovayArAo / / 2946 // maggovAriNo jai pujjA gihiNo vi to taduvagArI / tassAhaNadANAo savvaM - pujjaM paraMparayA / / 2947 / / jaM paccAsannataraM kAraNamegaMtiyaM ca nANAI / maggo taddAyAro sayaM ca maggo tti te pujjA // 2948 // bhattAI bajjhayaro heU na ya niyamao sivaraseva / taddAyAro gihiNo sayaM na maggo tti no pujjA / / 2949|| mokSamArga, avinAzIpaNuM, AcAra, vinaya ane sahAyatva e hetuo vaDe huM paMvidha namaskAra karUM chuM. (kemake e pAMce hetumAM arihaMtAdi pAMca anukrame hetubhUta che.) mokSamArgano upadeza karavAthI arihaMto mokSanA hetu che, kemake samyagdarzanAdi mArganA sadbhAve mokSano sadbhAva hoya che, ane tenA abhAve teno abhAva hoya che. jo ema hoya to samyagdarzanAdi mArga ja mokSano hetu kahevA yogya che, paNa te mArgamAM hetubhUta arihaMtAdi mokSanA hetu kevI rIte yogya gaNAya ? ema pUchavAmAM Ave to upadezakapaNAthI te mArga temane AdhIna hovAthI teo tenA hetu che. athavA kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI teo mokSanA hetu che. mokSamArganA upakArIpaNAthI jo te arihaMtAdi pUjya che, to gRhastho paNa tenA sAdhanabhUta AhAra vastrAdi ApavAthI mokSamArganA upakArI che, ane ethI karIne paraMparAe sarva kaMi pUjya gaNAya. (ema kahevAmAM Ave to) je vadhAre najIkanuM ane ekAntika kAraNa jJAnAdi traNa mokSamArga che, te ApanArA arihaMto che, vaLI te pote ja mokSamArgabhUta che, tethI teo pUjya che. AhArAdi vadhAre dUravarti mokSanA hetu che, paNa jJAnAdi traNanI jema niyamathI mokSanA ekAMtika hetu nathI. tethI te bAhya sAdhana ApanArA gRhastho mokSanA hetu nathI, vaLI teo svayaM paNa mArgabhUta nathI mATe teo pUjya nathI. 2944 thI 2949, have namaskAra karavAne yogya siddha bhagavAnano avinAzIrUpa hetu kahe che :
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] siddha bhagavaMta mozanA hetu 4i47 maggeNANeNa sivaM pattA siddhA jamavippaNAseNaM / teNa kayatthattaNao te pujjA guNamayA jaM ca // 2950 // guNapUyAmettAo phalaM ti tappUyaNaM pavajjAmo / jaM puNa jiNu bva maggovayAriNo te tayaM katto ? // 2951 / / jai tagguNapUyAo phalaM pavannaM navagAro so / tehiM to tadabhAve kA pUyA kiM phalaM vA se / // 2952 // gaMturaNAsAo vA sammaggo'yaM jahicchiyapurassa / siddho siddhehiMto tadabhAve paccao katto ? // 2953 // maggammi ruI tadavippaNAsao tpphlovlNbhaao| jaM jAyai tehiMto neyarahA taduvagAro so // 2954 // naNu jiNavayaNAu cciya tadatthiyA tapphalovalaMbho ya / saccaM tahAvi tapphalasabbhAvo ruI hoi // 2955 // appa cciya sivamaggo nicchayao taha ruisammatta ti / maggovayAriNo jaha jiNA tahA khINasaMsArA // 2956 // A mArga vaDe (samyagudarzana-zAna cAritrarUpa) je siddha avicchinna saMtAna bhAve mokSa pAmelA che. tethI teo kRtArtha hovAthI pUjaya che; vaLI (jinezvarAdikanI jema) jJAnAdi guNamaya hovAthI paNa teo pUjya che. samyagUjJAnAdi guNonI pUjA mAtrathI (svarga-apavagadirUpa viziSTa) phaLa thAya che, tethI te guNavALAnuM pUjyapaNuM ame mAnIe chIe paraMtu jinezvaranI jema teo mArgopakArI che, te kevI rIte ? (ema pUchavAmAM Ave to jo e pramANe te guNavAnanA guNonI pUjAthI viziSTa phaLa thAya che ema mAno cho, to e upakAra paNa te siddhothI ja tame mAnelo che, kemake siddhanA abhAve temanI pUjA kaI ane te pUjakanuM phaLa zuM? (siddhonA abhAve mokSamAM avinAzI buddhi paNa na thAya, tethI e upakAra paNa siddhothI mAnavo joIe.) athavA yathepsita mokSanagarano A jJAnAdi sanmArga che, ema siddhothI ja nizcaya thAya che, kemake mokSanagare janArano nAza nathI thato. (teno nAza na thavAthI samyagudarzanAdi mokSapurIno sanmArga che, evo pratyayaHvizvAsa mumukSune thAya che.) tenA abhAve siddhano nAza thAya to evo pratyaya kyAMthI thAya? mATe siddho uparokta pratyaya utpanna karatA hovAthI mArgopakArI che, tethI teo pUjya che. vaLI siddhonA avinAzI bhAvathI tathA temanA anupama sukharUpa phaLane jANavAthI samyagudarzanAdirUpa mokSamArgamAM je prIti thAya che, te siddhothI ja thAya che, bIjAthI nathI thatI, mATe mokSamArgamAM rUci utpanna karavArUpa upakAra siddhono ja che. mokSamArgamAM rUci ane e mArganA mokSasukharUpa phaLanuM jJAna jinezvaranA vacanathI thAya che, (to pachI siddhono avinAzI hetu ahIM kahevAnuM zuM prayojana che?) ema kahevAmAM Ave, to te satya che, to paNa te mArganA siddhatva-prAptirUpa phaLanA sadbhAvathI mokSamArgamAM vizeSa prIti thAya che. (mATe siddhono avinAzI hetu ahIM kahevo joIe.)
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448] siddha bhagavaMta mokSanA heta. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nizcayanayanA mate AtmA ja mokSamArga che ane rUci te samyakatva che, e paNa AtmA ja che, bIjuM kaMI nathI to pachI avinAzIrUpa bAhya hetu ahIM kahevAthI zuM ? ema kahevAmAM Ave, to te satya che. paraMtu vyavahAranayamate jema jinezvaro mArgopakArI che, tema kSINa saMsArI evA siddhabhagavaMto paNa avinAzIbhAve mArgopakArI che. ra950 thI ra956. have AcArya, upAdhyAya ane sAdhunA namaskAranI yogyatAmAM hetu kahe che : AyAradesaNAo pujjA paramovagAriNo guravo / viNayAigAhaNA uvajjhAyA suttayA jaM ca // 2957 // AyAra-viNaya-sAhaNasAhajja sAhavo jao diti / to pujjA taha paMca vi tagguNapUyAphalanimittaM / / 2958 // (438) 3 vIja ritti tadeva niSNAmathI mukhya che chakkAyarakkhaNaTThA mahagovA teNa vuccaMti // 2959 / / 904 / / AcArano upadeza karavAthI paramopakArI AcArya bhagavaMta pUjya che, ane vinayAdi guNone grahaNa karAvavAthI sUtra-pATha ApanAra upAdhyAya bhagavaMta pUjya che. AcAravAnuM vinayavAnuM sAdhu mahArAja mokSasAdhanamAM sahAya Ape che, tethI te paNa pUjya che. vaLI arihaMtAdi pAMca jJAnAdi guNonI pUjAnA svarga-apavargAdi phaLanuM nimitta thAya che, tethI teo pUjya che. arihaMtoe saMsArATavImAM mArgopadezakapaNuM karyuM che, bhavodadhimAM nirdhAmakapaNuM karyuM che, ane chakkAya jIvonI rakSA mATe vana karyo che, tethI teo mahAgopa kahevAya che. 2957 thI 259. A pachI "nivRrapurama" ItyAdi sattara gAthAo uparokta artha pratipAdana karanArI che, te sugama hovAthI tenuM vyAkhyAna bhASyakAra ane TIkAkAre nathI karyuM. have prakArAntare namaskAranI yogyatAmAM arihaMtonA guNo kahe che. (46) rAga-dosa-sAI ya kriyAmAM paMtha vi. parIsahe uvasagge nAmayaMtA namorihA // 2960-918 // rajjaMti teNa tammi va raMjaNamahavA nirUvio rAo / nAmAi caubbheo dabbe kammeyaravibhiNNo // 2961 // juggA baddhA bajhaMtayA ya pattA uIraNAvaliyaM / aha kammadabbarAo caubihA poggalA huMti // 2962 / / nokammadabbarAo paogao so kusuNbhraagaaii| bitio ya vIsasAe neo saMjhabbharAgAI // 2963 // jaM rAgaveyaNijjaM samuiNNaM bhAvao tao raao| so diTThi-visaya-nehANurAyarUvo ahissaMgo // 2964 / /
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] prakarAntare namaskAranI yogyatAmAM arihaMtanA guNo. [449 kuppavayaNesu paDhamo biio saddAiesu visaesu / visayAdanimitto vi hu siNeharAo suyAIsu // 2965 // dusaMti teNa tammi va dUsaNamaha desaNaM va deso tti / deso ca so cauddhA dabbe kammeyaravibhinno // 2966 // joggA baddhA bajjhaMtagA ya pattA udIraNAvaliyaM / aha kammadabbadoso iyaro duTThabaNAIo // 2967 // jaM dosaveyaNijjaM samuiNNaM esa bhAvao doso / vatthuvikiissahAvo'nicchiyamappIiliMgo vA // 2968 / / rAga, dveSa, kaSAya, pAMca Indriyo, pariSaha, ane upasargone je namAve te namaskArane yogya che. te vaDe athavA tenI hAjarImAM prANIo strI Adika padArthomAM prIti pAme te rAga, athavA paudgalika vastu upara raMjana thavuM te rAga. te rAga nAmAdi cAra prakAre kahela che. temAM nAma, sthApanA ane jJazarIra. bhavya zarIra. dravya rAgano vicAra samajI zakAya evo che, paraMtu jJazarIra. bhavya zarIrathI vyatirikta dravyarAgamAM karmadravyarAga ane nokarmadravyarAga evA be bheda che. karmadravyarAganAM padagalo cAra prakAranAM che. baMdhana yogya eTale baMdhapariNAmane sanmukha thayelA baMdhAtA, baMdhAyelA ane udIraNAvalikAne pAmelA (udaya nahi pAmelA) nokarma dravyarAga be prakAre che. prayogathI te kasuMbAno raMga vagere, ane bIjo visasAbhAvathI te saMdhyA samayanA raMga vagere jANavA. je rAgavedanIyakarma eTale mAyA ane lobha lakSaNarUpa karmano udaya prApta thavAthI thaye jIvanA pariNAma te bhAvathI rAga kahevAya che. te rAga draSTirAga, viSayAnurAga ane snehAnurAga ema traNa prakAre kahyo che. kupravacanamAM Asakti te pahelo draSTirAga, zabdAdi pAMca viSayomAM je rAga thAya te bIjo viSayAnurAga, ane viSayAdi nimitta sivAya putrAdikamAM je prema thAya te trIjo snehAnurAga kahevAya che. te vaDe athavA te hote chate prANIo vikAra pAme che te dveSa athavA doSa che. athavA dUSaNa te dveSa yA doSa kahevAya che. te dveSa nAmAdi cAra prakAre che. (nAma, sthApanA ane jJazarIra, bhavyazarIradravyaSano vicAra sugama che) jJazarIra, tathA bhavya zarIra vyatirikta dravya rAganI jema dravya dveSanA karmadravyadoSa ane nokarmadravyadoSa e be bheda che. baMdhanayogya, baMdhAtA, baMdhAyelA, ane udIraNAvalikAne pAmelA (udaya nahi pAmelA) karmayugalo, ema cAre prakAre karmadravyadoSa che. ane nokarmadravyadoSa te kharAba varNAdi jANavA. tathA je doSa athavA keSavedanIyakarma udaya pAmeluM hoya, te bhAvadoSa athavA bhAvaaSa kahevAya che. svabhAvamAM rahelI vastu je zarIranA dezAdikano vikRti svabhAva athavA aniSTa ke aprIti e tenuM cinha che. ra960 thI 1968. have nAbhiprAyathI rAga-dveSano vicAra kahe che. kohaM mANaM vA'pIijAIo bei saMgaho dosaM / mAyA-lobhe ya sa pIijAisAmaNNao rAgaM // 2969 // 57
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45O] nayAbhiprAyathI rAgadveSano vicAra. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 mAyaM vi dosamicchai vavahAro jaM parovaghAyAya / nAovAdANe cciya mucchA lobho tti to rAgo / / 2970 / / ujjusuyamayaM koho doso sesANamayamaNegaMto / rAgo tti va doso tti va pariNAmavaseNa u vaseo // 2971 / / saMpayagAhi tti tao na uvaogadugamegakAlammi / appIi-pIimettovaogao taM tahA disai / / 2972 / / mANo rAgo tti mao sAhaMkArovaogakAlammi / so cciya hoi doso paraguNadosovaogammi // 2973 // mAyA lobho cevaM parovaghAovaogao doso / mucchovaogakAle rAgo'bhissaMgaliMgo tti // 2974 / / saddAimayaM mANe mAyAe ciya guNovagArAya / uvaogo lobho cciya jao ya tattheva avaruddho // 2975 / / sesaMsA koho vi ya parovaghAyamaiya tti to doso| tallakhaNo ya lobho aha mucchA kevalo rAgo // 2976 // mucchANuraMjaNaM vA rAgo yaM dUsaNaM ti to doso / saddarasa va bhayaNeyaM iyare ekkekkaTThiyapakkhA // 2977 // gAthArtha :- aprItijAtivALA krodha ane mAnane sAmAnyathI saMgrahanaya doSa athavA Sa kahe che, ane pratijAtivALA mAyA-lobhane sAmAnyathI saMgrahanaya rAga kahe che. krodha, mAnanI sAthe mAyAne paNa vyavahAranaya doSa yA dveSa mAne che, kemake te paNa bIjAne vaMcanA mATe karAya che. tathA nyAyapAdana dravyamAM paNa mUrchA thAya che. tethI vyavahAra-nayanA mate lobha e rAga che. (paNa anyAyopAdAna dravyamAM mAyAdikadoSane lIdhe dveSa che.) RjAsUtranayanA mate krodha e TheSa che, ane bAkInAmAM anekAntika mata che, koI rAga che ane koI doSa che e sarva pariNAmanA vazathI jaNAya che. A naya sAMpratagrAhI hovAthI eka kALamAM be upayoga nathI mAnato, aprIti ane prItimAtrarUpa upayogathI te te kaSAyane te te nAme kahe che ahaMkArasahita upayoga samaye mAna e rAga che, ema A nayane saMmata che, ane e ja mAna anyanA guNanA doSopayoga samaye dveSa che. e ja pramANe mAyA ane lobha paropaghAtarUpa upayogasamaye dveSa che, ane potAnA zarIra, dhana, sagA-saMbaMdhIne viSe mUcharUpa upayogasamaye abhidhvaMga lakSaNa rAga che. zabdAdi nayono mata A pramANe che. svaguNopara mATe mAna-mAyAnI aMdara je upayoga che, te lobha ja che, kemake te temAM ja aMtarbhata thAya che. tethI te rAga che. zeSa aMzo ane krodha paNa paropaghAtanA upayogamaya hovAthI teo dveSa che, zuM mUchatmaka lobha ja mAtra rAga che? (ema pUchavAmAM Ave to) mUchatmaka je anuraMjana te rAga che, ane aprItyAtmaka dUSaNa te dveSa che. zabdanayanA abhiprAye A pramANe bhajanA che, ane bAkInA nayo (saMgraha-vyavahAra) ekeka pakSamAM sthita che. ra969 thI 2977.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nayAbhiprAyathI rAgadveSano vicAra. [451 vivecana :aprItirUpa jAtisAmAnyathI krodha ane mAna dveSa che, tathA mAyA ane lobha prItirUpa sAmAnya jAtithI rAga che, ema saMgrahanaya mAne che. krodha-mAna ane mAyA. e traNene vyavahAranaya dveSarUpa mAne che, kemake mAyA bIjAne ThagavA mATe karAya che, tethI mAyA paNa krodha-mAnanI jema paropaghAtano hetu hovAthI dveSa ja che, ane nyAyathI dravyAdi upArjana karavAmAM je mUrchAtmaka lobha thAya che, te lobha rAga che, paraMtu anyAyopAdAnamAM mAyAdika kaSAyano saMbhava hovAthI te ja lobha dveSarUpa che. RjIsUtranayanA mate aprItyAtmaka krodha ja dveSa che, zeSa mAna-mAyA ane lobhanA saMbaMdhamAM ekAMta nizcaya nathI. e traNamAM pariNAmavazAt koI rAga che ane koI dveSa che. kAraNa ke A naya vartamAna eka kSaNagrAhI hovAthI krodha-mAna e dveSa che, ane mAyA-lobha e rAga che, ema nathI mAnato. jyAre paraguNomAM aprItirUpa upayoga thAya, tyAre mAna e dveSa che, anyathA nahi. bhale krodha-mAna vagere vidhamAna samakALe hoya, topaNa eka kALe be upayoga na hoya, tethI be mizra kaSAyanA upayogathI rAga athavA dveSa kevI rIte thAya ? ema pUchavAmAM Ave, to aprItyAtmaka ane prItyAtmaka upayogathI mAnAdi kaSAyane A naya rAga athavA dveSa kahe che eTale ke svaguNomAM bahumAnarUpa abhiSyaMgAtmaka upayogakALe mAna te rAga che, ane paraguNomAM aprItyAtmaka upayoga vakhate dveSa che. e ja pramANe paropaghAta mATe karAtI mAyA ane lobha dveSa che, ane svazarIrasvadhana-svajanAdikanI aMdara mUrchAtmaka upayoga kALe te ja mAyA-lobha rAgu che. kemake mUrchAtmaka Asakti te rAga che. zabdAdi traNa nayonA abhiprAye mAna ane mAyA svaupakAra mATe vaparAtAM je upayoga thAya che, te lobha ja che. kemake svaguNopakArAtmaka upayoga potAnI aMdara mUrdhAtmaka hoya che, tethI te baMneno lobhamAM aMtarbhAva thAya che, tema thavAthI mAna-mAyAno svaguNopakArAtmaka upayoga mUrchAtmaka hovAthI lobhanI jema te paNa rAga ja kahevAya che. svaguNopakArAtmaka sivAyanA paropaghAtAtmaka mAna-mAyAnA aMzo, krodha, ane te sAthe paropaghAtAtmaka upayogarUpa lobha e sarvaparopaghAtamaya hovAthI dveSarUpa samajavA. tAtparya e che ke krodha sivAyanA mAna-mAyA ane lobhanI aMdara je mUrchAtmaka anuraMjana, athavA je mUrchAtmaka upayoga te rAga che ane e traNemAM aprItyAtmaka upayoga te dveSa che. A pramANe zabdanaya ane RjIsUtranayanI bhajanA che. bAkInA saMgraha-vyavahAranaya niyamita pakSavALA che, eTale ke saMgrahanaya krodha tathA mAnane dveSa mAne che, ane mAyA tathA lobhane rAga mAne che. vyavahAranaya eka lobhane ja rAga mAne che, bAkInA traNane dveSa mAne che. ane zabdAdinayo bhajanAe rAga-dveSa mAne che. naigamanayano abhiprAya judo nathI kahyo, kemake saMgraha-vyavahAra nayamAM teno aMtarbhAva thAya che. 2969 thI 2977. have kaSAyonI vyAkhyA kare che H kammaM kasa bhavo vA kasamAo siM jao kasAyA to / kasamAyayaMti va jao gamayaMti kasaM kasAyati / / 2978 / /
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452] kaSAyanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 Aova uvAyANaM teNa kasAyA jao kasarasAyA / jIvapariNAmarUvA jeNa u nAmAiniyamo'yaM // 2979 / / nAmaM ThavaNA davie uppatti paccae ya Aese / rasa-bhAva-kasAe vi ya parUvaNA tesimo hoi // 2980 / / duviho davvakasAo kammadabbe ya no ya kammammi / kammaddabbakasAo caubihA poggalANuiyA // 2981 / / sajjakasAyAio nokammadabao kasAo'yaM / khettAi samuppattI jatto ppabhavo kasAyANaM / / 2982 / / hoi kasAyANaM baMdhakAraNaM jaM sa paccayakasAo / saddAiu tti keI na samuppattIe bhinno so / / 2983 / / Aesao kasAo kaiyavakayabhiuDibhaMgurAgAro / keI cittAigao ThavaNANatthaMtaro so'yaM // 2984 / / rasao raso kasAo kasAyakammodao ya bhAvammi / so kohAi cauddhA nAmAi cauvihekkekko // 2985 // bhAvaM saddAinayA aTThavihamasuddhanegamAIyA / NAesappattIo sesA jaM paccayavigappA ||2986 / / duviho ya davbakoho kammadabbe ya noyakammammi / kammaddabbe koho tajjoggA poggalA NuiyA // 2987 // nokammadabbakoho neo cammAranIlikohAI / jaM kohaveyaNijjaM samuiNNaM bhAvakoho so // 2988 / / mANAdao vi evaM nAmAI caubihA jahAjoggaM / neyA pihappihA vA sabve'NaMtANubandhAI / / 2989 // jala-reNu-bhUmi-pavyayarAIsariso caubbiho koho / tiNisalayA-kaTTha-TThiyaselatthaMbhovamo mANo // 2990 // mAyAvaleha-gomutti-meDhasiMga-ghaNavaMsimUlasamA / loho halidda-khaMjaNa-kaddama-kimirAgasAmANo // 2991 / / pakkha-caumAse-vacchara-jAvajjIvANugAmiNo kamaso / deva-nara-tiriya-nArayagaisAhaNaheyavo neyA / / 2992 // jenAthI jIvo pIDA pAme te kaSa-karma athavA bhava teno jenAthI lAbha thAya tene "kaSAya" kahevAya. athavA jenAthI jIva yathokta kaSa pAme te "kaSAya' athavA pUrvokta kaSanA Aya eTale
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. kaSAyanI vyAkhyA. [453 upAdAna hetu je hoya te kaSAya. te kaSanA upAdAna hetuo jIvanA pariNAmarUpa krodhAdi jANavA. te kapAya nAmAdi ATha prakAre che. nAmakaSAya, sthApanAkaSAya, dravyakaSAya, utpattikaSAya, AdeyakaSAya, rasakaSAya ane bhAvakaSAya. emanI prarUpaNA A pramANe che. (nAma-sthApanA kaSAyano vicAra sugama hovAthI te nathI kahetA.) jJazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravyakaSAya be prakAre che, karmadravyakaSAya ane nokarmadravyakaSAya. temAM pUrve 926ramI gAthAmAM kahyA mujaba dravyakaSAyanA anudita pulo cAra prakAranA jANavA. sarja, bIbhitaka, harItakI vagere vanaspati vizeSa nokarpadravyakaSAya jANavA. jenAthI kaSAyonI utpatti thAya te utpattikaSAya kahevAya. kemake dravya yA kSetrAdi rUpa vastu kaSAyanI utpattimAM hetabhUta hovAthI te vastu utpattikaSAya kahevAya che. kaSAyonA avirati AdirUpa aMtaraMgabaMdhanuM je kAraNa te pratyayakaSAya kahevAya. zabdAdi viSayone keTalAka pratyayakaSAya kahe che, te yogya nathI, kemake tema mAnavAthI utpatti kaSAyano bheda na thAya. aMtaraMga kaSAya sivAya, A kupita che. ema kahevAya te kRtrima bhrakuTibaMgAdi rUpa karelo AkAra AdezakaSAya kahevAya. keTalAka tevA AkAravALo citrAdigata jIva te AdezakaSAya, ema kahe che, te ayogya che. kemake tevo AkAra sthApanAthI judo na gaNAya. harItakI vagereno rasa te rasakaSAya che, ane mohanIya karmano udaya te bhAvakaSAya che. e bhAvakaSAya krodhAdi cAra prakAre che. (krodha-mAna-mAyA ane lobha) te dareka punaH nAmAdi cAra bhede che. zabdAdi zuddha nayo (bhAvakaSAyane ja mAne che.) nAmAdi kaSAyane nathI mAnatA. naigamAdi azuddhanayo ATha prakAranA nAmAdi kaSAyone mAne che, tathA zeSa naigamAdi vizuddhanayo ane RjusUtranaya Adeza ane utpatti kaSAyane nathI mAnatA kemake te banne pratyayakaSAyanA vikalpo che. (eTale pratyaya kaSAyathI bhinna nathI.) athavA (jJazarIra-bhavyazarIra vyatirikta) dravyakrodha be prakAre che. karmadravyakrodha ane nokarpadravyakrodha temAM. (baMdhayogya baMdhAtA vagere cAra prakAranA anadita krodhanA padagalo te karma che, ane carmakAra nIlikrodha vagere nokarpadravyakrodha jANavo tathA krodhavedanIyakarma udayamAM AvavAthI thayelA je krodhanA pariNAma, te bhAvakrodha che. A ja pramANe mAna vagere paNa yathAyogya nAmAdi cAra prakAre jANavA athavA e sarve pRthaka pRthaka krodhAdi anaMtAnubaMdhi Adi cAra prakAre jANavA, pANInI rekhA jevo, retInI rekhA jevo, bhUminI rekhA jevo ane parvatanI rekhA jevo, ema cAre prakAre krodha che. netaranI lattA jevA, kASTanA staMbha jevo, hADakAnA staMbha jevo ane pattharanA staMbha jevo, ema cAra prakAre mAna che. vAMsanI chAla jevI, gAyanA mUtra jevI, gheTAnA zIMgaDA jevI, ane nakkara vAMsanA mULa jevI ema mAyA cAra prakAre che. haLadaranA raMga jevo, aMjana jevo, kAdavanA raMga jevo ane kiramajInA raMga jevo ema lobha cAra prakAre che. teo pazcAnupUrvIkramathI eka pakSa, cAra mAsa, varasa ane mAvajIva paryata sthitivALA che, tathA deva, manuSya, tiryaMca ane narakagatinA hetubhUta che. ema jANavuM. 2978 thI 2992. have IndriyonuM svarUpa kahe che : iMdo jIvo sabbovaladdhibhogaparamesarattaNao / sottAibheyamiMdiyamiha talliMgAibhAvAo // 2993 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454] pAMca indriyonuM svarUpa. taM nAmAi cauddhA davvaM nivvitti ovagaraNaM ca / AgAro nivvitti cittA bajjhA imA aMDato / / 2994 / / vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 puSkaM kalaMbuyAe-dhannamasUrAimuttacaMdo ya / hoi khura (bha)ppo nANAgiI ya soiMdiyAINaM / / 2995 / / visayaggahaNasamatthaM uvagaraNaM iMdiyaMtaraM taMpi / jaM neha taduvaghA gehar3a nivvattibhAve vi / / 2996 / / sarva upalabdhi ane sarva bhoganA paramezvarapaNAthI Indra eTale jIva kahevAya che, te jIvanA liMgAdibhAvathI zrotrAdibhede pAMca prakAranI Indriyo che. te Indriya nAmAdi cAra bhede che. temAM dravyaIndriya nivRtti ane upakaraNa ema be prakAre che. bAhyanivRtti te vicitra prakAranI AkRti che, ane aMtara nivRtti anukrame kadaMba, puSpa, masUra, dhAnya, atimuktapuSpanA cAMdalA athavA caMdra, kSurapra (astro) ane vividha prakAranA AkAravALI zrotrAdi Indriyo che. viSayagrahaNa karavAne samartha IndriyAMtara te paNa upakaraNendriya kahevAya che, kemake teno upaghAta thavAthI ane nivRttinA sadbhAve paNa viSayagrahaNa thatuM nathI. 2993 thI 2996. vivecana :- paraaizvaryapaNAnA yogathI jIva Indra kahevAya che. kAraNa ke AvaraNano abhAva thavAthI sarva vastu tene jaNAya che. vaLI nAnAvidha bhAvomAM bhamatA sarva vastuno tene upabhoga thAya che, tethI jIva paraaizvaryavAn kahevAya che, e paramaizvaryanA yogathI jIva Indra kahevAya che. te jIvanuM=IndranuM liMga cinha te Indriya athavA IndriyavaDe dekhAyela A sarajAyela te Indriya kahevAya. te Indriya zrotra, cakSu, ghrANa, rasanA ane sparzana ema pAMca prakAre che. punaH te Indriyo nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ema cAra bhede che. nAma ane sthApanA IndriyanuM svarUpa sugama hovAthI tenuM vyAkhyAna mUkI daIne jJazarIra tathA bhavyazarIravyatikta dravyendriyanuM svarUpa kahIe chIe. te dravyendriya nivRtti ane upakaraNa ema be prakAre che. temAM kAnano nivRtti eTale AkAra, te AkAra bAhya ane atyaMtara ema prakAre che. temAM bAhyanivRtti manuSya, azva, sasalA vagerenI apekSAe vividha AkAranI che, ane atyaMtara nivRtti sarvanI sarakhI hoya che. zrotrendriyanI atyaMtara nivRtti kadaMbapuSpAkAre mAMsanA goLArUpe che, cakSunI masUra dhAnya vizeSanA jevI che, ghrANendriyanI atimuktapuSpanA cAMdalA jevI che, rasanendriyanI kSurapra (astrA)nA AkAre ane sparzanendriyanI vividhAkAravALI che. uparokta AkAravALI atyaMtara nivRttinI viSaya grahaNa karavAnI je zakti, tene upakaraNa dravyendriya kahevAya che. ziSya :- jene Apa upakaraNendriya kaho cho, te aMtarnivRttinI zaktirUpa hovAthI aMtarnivRtti ja che, tenAthI koI bheda jaNAto nathI. AcArya :- e u5ka2Nendriya paNa dravyendriyano eka bheda che. kemake kadaMbapuSpAdi AkAravALI zrotra Adi IndriyonI zabdAdi viSaya jANanArI je zakti che, te zaktino vAta-pittAdivaDe
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pAMca indriyonuM svarUpa. [455 upaghAta thavAthI yathokta aMtarnivRttino sadbhAva hoya, to paNa jIva zabdAdi viSaya grahaNa karI zakato nathI, tethI jaNAya che ke aMtarnivRttinI zaktirUpa upakaraNendriya te dravyendriyano bIjo bheda che. 1993 thI 2996. laddha-vaogA bhAviMdiyaM tu laddhi tti jo khaovasamo / hoi tadAvaraNANaM tallAbhe ceva sesaMpi / / 2997 // jo savisayavAvAro so uvaogo sa cegakAlammi / egeNa ceya tamhA uvaogegiMdio sabbo / / 2998 // egiMdiyAibheyA paDucca sesaMdiyAiM jIvANaM / ahavA paDucca laddhiMdiyaM pi paMciMdiyA sabve // 2999 / / jaM kira baulAINaM dIsai seseMdiovalaMbho vi / teNa tthi tadAvaraNakkhaovasamasaMbhavo tesiM // 3000 / paMceMdiu ba baulo naro bba sbvisovlNbhaao| tavi ra mA ciMtika tti voriyAmAvA ll300thI sutto vi kuMbhanivvattisattijutto tti jaha sa ghaDakAro / laddhidieNa paMceMdio tahA bajjharahio vi / / 3002 // lAbhakkamo u laddhI nibatta-vagaraNa uvaogo ya / dabidiya-bhAviMdiyasAmaNNAo kao bhiNNo // 3003 // labdhi ane upayoga e be bhAvendriya che, temAM IndriyAvaraNIyakarmano je kSayopazama te labdhi che, te labdhi prApta thAya to ja bIjI dravyendriya prApta thAya. zrotrAdi Indriyono je potAnA zabdAdi svaviSayamAM pariccheda=vyApArane upayoga kahevAya che, e upayoga eka kALamAM devAdikone paNa eka ja hoya che, tethI upayogane AzrayIne sarva jIva ekendriyavAlA kahevAya che, kemake sarvakAlamAM devAdikone paNa pAMca IndriyomAMthI eka IndriyanA upayogano sadbhAva hoya che. zeSa Indriyo (nivRtti, upakaraNa labdhi)nI apekSAe jIvonA ekendriya beIjiyAdi bhedo che. jene jeTalI dravya-Indriyo hoya tene tevA vyavahAra karyA pachI athavA labdhi IndriyanI apekSAe sarva jIvo paMcendriya che. kemake bakulAdi vanaspatione zeSa bIjI Indriyono upalaMbha=upayoga paNa jaNAya che, tethI teone tadAvaraNakarmanA kSayopazamano saMbhava che, ema jaNAya che. jo nA hoya to bakulavRkSane zRMgArayukta sajja thayelI strI, suMdara madirAnA kogaLA vaDe tathA caMpakavRkSane atyaMta sugaMdhI jaLanA siMcavAvaDe tathA tilakavRkSane avabodhathI strInA kaTAkSavaDe tathA virahakavRkSane paMcamasvaravaDe karIne kula-aMkurAdinI utpattino saMbhava na thAya. vaLI ekalA bakulavRkSane zRMgAravAlI suMdara strIe karelA madirAnA kogaLA vaDe tathA zarIranA sparza vaDe oSThacuMbana vaDe tathA caMdanAdimAM paDelA gaMdha vaDe sArarUpa jovAthI tathA madhura zabdonA uccAra vaDe phalavApaNuM
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456] pariSaha ane upasargonI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 thAya che tethI te paMcendriya che. sarva IndriyonA viSayanA upalaMbhathI manuSyanI jema bakula paMcendriya jevo che, topaNa bAhya IndriyonA abhAve te paMcendriya kahevAto nathI. jema ghaTa banAvavAnI zaktiyukta kuMbhakAra sUtelo hoya, to paNa te kuMbhakAra kahevAya che, tema bAhya-Indriya rahita hovA chatAM paNa bakulAdi vRkSo labdhi-IndriyavaDe paMcendriya kahevAya che. dravya ane bhAvaIndriyonA prAptikramamAM (prathama labdhi-bhAvendriya prApta thAya, te pachI dravyendriya prApta thAya.) jyAre dravyendriyabhAvendriyanA sAmAnyathI bhinna karAyelo lAbha pUchavAmAM Ave, tyAre prathama IndriyAvaraNIyakSayopazamarUpa labdhi Indriya prApta thAya te pachI bAhyaaMtaranivRtti Indriya prApta thAya, te pachI aMtaranivRttinI zaktirUpa upakaraNendriya prApta thAya, ane te pachI IndriyonA arthano eTale viSayono upayoga thAya che. 2997 thI 3003. have pariSahonI ane upasargonI vyAkhyA kare che. parisoDhavvA jaiNA maggAviccui-viNijjarAheU / juto parIsahA te khuhAdao hoMti bAvIsaM // 3004 // uvasajjaNamuvasaggo teNa tao va uvasajjae jamhA / so divva-maNuya-tericchiA-''yasaMveyaNAbheo // 3005 / / hAsa-ppaosa-vImaMsao vimAyAe vA bhavo dibbo / evaM ciya mANusso kusIlapaDisevaNacauttho // 3006 / / tirio bhaya-ppaosA-hArAvaccAirakkhaNatthaM vA / ghaTTa-tthaMbhaNa-pavaDaNa-lesaNao cAyasaMveo // 3007 // mokSamArgathI nahi DagavA mATe tathA vizeSa nirjarA mATe je vizeSe sahana karavA yogya che, tene parISaho kahevAya che. te parISaho sudhA, papAsA vagere bAvIsa che. pA pAmavI te upasarga athavA jenA vaDe jIvane pIDA pamAya te upasarga che. te upasarga devathI, manuSyathI, tiryaMcathI ane AtmasaMvedanathI ema cAra prakAre thAya che. hAsyathI, pUrvabhavanA dveSathI, (potAnI pratijJAthI A calAyamAna thAya che ke nahi ? evA) vimarzathI ane vimAtrAthI (kaMIka hAsya, kaMIka dveSa, kaMIka vimarzathI) devo upasarga kare che, e pramANe manuSya paNa cAra prakAre upasarga kare che : emAM cotho prakAra kuzIlapratisevanAthI jANavo. tiryaMco bhayathI, dveSathI, AhAra mATe, baccAMonAM mALA tathA guphAdi sthAnanA rakSaNa mATe upasarga kare che, ane netramAM paDelA kaNAdi khuMcavAthI, aMgo stabdha thavAthI, khADA vageremAM paDavAthI tathA bAhu vagere aMgone paraspara masaLavAthI AtmasaMvedanIya upasargo thAya che. 3004 thI 3007. ahIM rAga vagerenAM udAharaNo che, te " hettA" ItyAdi cha gAthAono artha mULa AvazyakathI jANI levo. have "nAmacaMtA namari" e padanI vyAkhyA tathA namaskAranuM phaLa kahe che.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] namaskAranuM phaLa. [457. pahavIkaraNaM nAmaNamahavA nAsaNamao jahAjoggaM / neyaM rAgAINaM tannAmAo naho'rahA // 3008 // (440) arahaMtanamokkAro jIvaM moei bhavasahassAo / bhAveNa kIramANo hoi puNo bohilAbhAe // 3009-923 // arahaMtAgAravarDa ThavaNA nAmaM mayaM nmokkaaro| bhAveNaM ti ya bhAvo davvaM puNa kIramANo tti // 3010 // iya naamaaicubbihbjjhbbhNtrvihaannkrnnaao| so moei bhavAo hoi puNo bohibIyaM ca // 3011 / (441) arahaMtanamokkAro dhannANa bhavakkhayaM karaMtANaM / hiyayaM aNummuyaMto visottiyAvArao hoi // 3012-924 / / dhannA nANAidhaNA parittasaMsAriNo payaNukammA / bhavajIviyaM puNabbhavo tassehakkhayaM karitANaM // 3013 // iha vissoogamaNaM cittassa vissottiyA avajjhANaM / arahaMtanamokkAro hiyayagao taM nivArei 3014 // rAgadizatruone vaza karavA athavA temano samULa nAza karavo tene namana kahevAya che. e namanathI ahiMto namaskArane yogya che. bhAvathI karAto arihaMtano namaskAra jIvane hajAro bhavathI mUkAve che, ane punaH bodhibIjanA lAbha mATe thAya che. ahadAkAravALI buddhi te sthApanA kahevAya. teno je namaskAra te sthApanAnamaskAra; namaskAra zabdavaDe nAmanamaskAra, "bhAvathI' e bhAvanamaskAra ane aMjalIgrahaNAdivaDe karAto namaskAra te dravyanamaskAra e pramANe nAmAdi cAra prakAranA bAhya-atyaMtara vidhAna karavAthI, te namaskAra jIvane saMsArathI mUkAve che, ane bodhibIja mATe thAya che. bhavakSaya karatA jJAnAdi dhanavALA AtmAnA hRdayane nahi mUkato ahaMnnamaskAra apadhyAnane dUra kare che. dhanya eTale jJAnAdi dhanavALA, pItta saMsArI pratanukarmI laghukarmI jIvanA bhava eTale jIvita athavA punarbhavano kSaya karanAra cittanuM vistrotagamana te vistrotikA athavA apadhyAna, tene hRdayamAM rahelo annamaskAra nivAre che. 3008 thI 3014. have ahaMnne namaskAranI mahArthatA batAve che :(442) arahaMtanamokkAro evaM khalu vaNNio mahattho tti / jo maraNammi uvagge abhikkhaNaM kIraI bahaso // 3015-925 // jalaNAibhae sesaM mottuM pegarayaNaM mahAmollaM / judhi vAtibhae gheppar3a amohamatthaM jaha taheha // 3016 // mottuM pi bArasaMgaM maraNAibhaesu kIrae jamhA / arahaMtanamokkAro tamhA so bArasaMgattho // 3017 // 58
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458] zrI arihaMtadevanA namaskAranI mahattA. savvaM pi bArasaMgaM pariNAmavisuddhiheumittAgaM / takkAraNabhAvAo kahaM na tayattho namokkAro ? || 3018 / / na hu tammi desakAle sakko bArasaviho suyakkhaMdho / savvo aNuciMte dhaMtaM pi samatthacitteNaM ||3019 // egammi vi jammi pae saMvegaM kuNai vIyarAyamae / taM tassa hoi nANaM jeNa virAgattaNamuve ||3020 // egamma vi jammi pae saMvegaM kuNai vIyarAyamae / so teNa mohajAlaM chiMdai ajjhappaogeNaM ||3021|| vavahArAoM maraNe taM payamekkaM mayaM namukkAye / annaM pi nicchayAo taM ceva bArasaMgattho ||3022|| [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jaM so'tinijjarattho piMDayattho vannio mahattho vi / kIra niraMtaramabhikNaM tu bahuso bahuvArA || 3023 // (44rU) JarahaMtanamovAro savapAvappaLaso | maMgalANaM ca savvesiM paDhamaM havai maMgalaM // 3024-926 // paMsei pibar3a va hiyaM pAi bhave vA jiyaM tao pAvaM / taM savvamaTThasAmannajAibheyaM paNAsei || 3025 // nAmA maMgalANaM paDhamaM ti pahANamahava paMcaNhaM / paDhamaM pahANatarayaM va maMgalaM puvva'bhaNiyatthaM ||3026|| e pramANe nizcaya varNavelo arhannamaskAra mahA arthavALo che, kemake je namaskAra, mRtyu samIpa thaye chate niraMtara bahuvAra karAya che, ane moTI ApattimAM dvAdazAMgIne mUkIne tenuM smaraNa thAya che. agni Adino bhaya hovA chatAM zeSa sarva mUkIne jema mahAmUlyavALuM megharatna grahaNa karAya che, athavA atibhayamAM jema amogha zasra grahaNa karAya che, tema ahIM paNa maraNAdi bhayomAM dvAdazAMgI mUkIne arihaMtane namaskAra karAya che, tethI te namaskAra dvAdazAMgArtha che. sarva dvAdazAMgI pariNAmanI vizuddhino hetumAtra che, tevA ja kAraNabhAvathI namaskAra paNa tadarthavALo (dvAdazAMgArthavALo) kema na kahevAya ? maraNarUpa tevA dezakALamAM bAra prakArano sarva zrutaskaMdha atyaMta samartha cintakavaDe paNa cittavI zakAya nahi, tethI te namaskAra dvAdazAMgArtha che. vItarAganA matamAM je eka pada paNa jIvane saMvega utpanna kare che, te tene jJAnarUpa thAya che, kemake tenA vaDe tene vItarAgapaNuM prApta thAya che. vItarAganA matamAM je eka paNa pada saMvega kare che, ane tethI te adhyAtmayoge mohajALane chede che. maraNa vakhate karAto namaskAra aneka padAtmaka chatAM paNa vyavahArathI eka pada kahevAya che, ane nizcayathI te tathA bIjuM paNa nirjarArUpa phaLavALuM pada dvAdazAMgArtha che. te namaskAra karmanI atinirjarA mATe che, ane dvAdazAMgarUpa gaNipiTakArtha che,
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] zrI arihaMtadevanA namaskAranI mahattA. [459 e rIte enI mahArthatA kahelI che. tethI abhIkSNa eTale nirantara, ane bahuso eTale ghaNIvAra te namaskAra karAya che. arihaMtano namakAra sarva pApano nAza karanAra che, ane sarva maMgaLomAM prathama maMgaLabhUta che. je jIvane malina kare, jIvanA hitane pIe, athavA jIvane saMsAramAM pADe, tethI te pApa kahevAya che, e ATha sAmAnya jAtibhedavALA (ATha karmane) sarva pApano (namaskAra) nAza kare che. nAmAdi maMgaLomAM arhannamaskAra prathama che, athavA mokSarUpa mukhya purUSArthane sAdhanAra hovAthI pradhAna che, athavA ahaMsiddha Adi pAMca bhAvamaMgaLomAM Ane prathama maMgaLa kahela che, athavA pradhAnatara paropakArasAdhaka hovAthI mukhya che evuM e maMgaLa, teno artha pUrve (24mI gAthAmAM) kahelo che. 3015 thI 3026. // Iti arhannamaskAra samAsaH // have siddhanA namaskAranI vyAkhyA kare che H siddho jo niSpanno jeNa guNeNa saya codsavigappo / o nAmAIo oyaNasiddhAio davve || 3027 // (444) kamme sippe ya vijjAe maMte joge ya Agame / satya-nattA-abhippA! tane mma ca ||rU028-727II je guNavaDe je niSpanna hoya, te siddha kahevAya che. te siddha sAmAnyathI nAmAdi cauda prakAre jANavA. (nAma-sthApanAsiddha sugama che.) odanasiddhAdi dravyasiddhi jANavA. Adi zabdathI pAkelA ghaTAda paNa samajavA. odanAdi niSpannatvAdi guNavaDe saMpUrNa che, vaLI apradhAnapaNe te dravya paNa che. karmasiddha, zilpasiddha, vidyAsiddha, maMtrasiddha, yogasiddha, Agamasiddha, arthasiddha, yAtrAsiddha, abhiprAyasiddha, tapasiddha, ane karmakSayasiddha (A agIyAra ane prathamanA traNa maLI siddhanA cauda prakAra jANavA.) 3027 thI 3028. A pachI karmasiddhAdi siddhonuM svarUpa pratipAdana karanArI meM namaLAyariya ItyAdi gAthAthI AraMbhIne na nimmar no tavasA ItyAdi gAthA paryaMta ekatALIsa gAthAo kathAnaka ane bhAvArthasahita che, te mULa AvazyakanI TIkAthI jANI levI. have karmakSayasiddhanuM svarUpa jaNAve che : (44) rIhAlarayaM na tu-mAMM se-siyamanuhA | siyaM dhataM ti siddhassa siddhattamuvajAya || 3029-928 / / (446) nALa veyabhikhkhuM cavadurya AnuM 2 thovAnuM / gaMtUNa samugdhAyaM khavei kammaM niravasesaM // 3030 // 929 / / (447) daMDa kavADe maMyaMtare ya sAharaNayA sarIratthe / bhAsAjoganirohe selesI sijjhaNA ceva // 3031 // 930 //
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhanuM svarUpa. (448) naTha 3aa sADIyA JAsuM sujJa vittiyA saMtI / tadda jammata uyasama vaijyaMti biLA samuUyaM rUi0rUgArUthI pravAhanI apekSAe dIrghakALanI sthitivALuM je bAMdheluM ATha prakAranuM karma, te bAMdhelA karmane je bhavya jIve dhyAnarUpa agnivaDe bALI nAkhyuM che, evA siddhane siddhapaNuM utpanna thAya che. vedanIyakarma ati vadhAre ane Ayukarma thoDuM che, ema jANIne kevaLI samuddAta pAmIne samagra karmano kSaya kare che. zarIramAM rahe chate Atmapradezono daMDa, kapATa, maMthana ane aMtarapUrNa karavAvaDe bhASAyogano nirodha karIne zailezIkaraNa pAmyA bAda siddha thAya che. jema bhInuM vastra pahoLuM karyuM hoya, to te zIghra sUkAI jAya che, tema karmanI laghutA vakhate jinezvaro samudghAta pAme che. ane karmano nAza kare che. 3029 thI 3032. 460] "have dIhakAlaraNaM jaMtu" e gAthAnI bhASyakAra vyAkhyA kare che. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 saMtANao aNAI dIo ThikAla eva baMdhAo / jIvANuraMjaNAo utti jogo tti suhumo vA // 3033 // so jassa dIhakAlo kammaM taM dIhakAlarayamuttaM / aidIhakAlaraMjaNamahavA ceTThAvisesatthaM // 3034 // jaM kammaM ti saddo visesaNe pUraNo'havA jIvo / jaMtu tti, tassa jaMto kammaM se jaM siyaM baddhaM // 3035 // ahavA se siyamasiyaM gahiyaM vattamaisasiliTTaM vA / jaM vA visesiyamaha tti khayasesiyaM vatti // 3036 // neruttiyaM siyaM dhaMtamassa tavasA malo vva lohassa / iya siddharaseya sao siddhattaM sijjhaNA samae // 3037 || uvajAyaitti vavahAradesaNamabhAvayAniseho vA / pajjAyaMtaravigame tappajjayaMtaraM siddho ||3038 || baMdhanI apekSAe saMtAnabhAve anAdi hovAthI dIrghasthitikALavALuM, jIvane malina karavAthI raja, athavA baMdhayogya ane sUkSma hovAthI karmarUpa raja, te dIrghakALa je karmano hoya, te dIrghakALavALI 2ja kahevAya che, athavA dIrghakALa paryaMta jIvane malina karatuM hovAthI raja kahevAya. athavA dIrghakALaparyaMta jeno anubhava che, te dIrghakALa raja kahevAya. je dIrghakALanI raja eTale karmanuM, zabda vizeSaNArthe athavA pUraNArthe che, athavA jaMtu eTale jIva, tenuM je karma te jaMtukarma, tenuM sita eTale jIvanuM bAMdheluM athavA jIvanuM sarva karma saMsArAnubaMdhI hovAthI sita eTale azubha. athavA sita eTale jIve grahaNa kareluM, vyApta thayela athavA saMzliSTa thayeluM, athavA ATha prakAre vizeSita kareluM, arthAt kSaya kareluM te zeSIta kahevAya. jema agnivaDe lohano maLa bhasma karAya che, tema tapavaDe bAMdheluM karma jenuM bhasma thayuM che, tene karmakSayasiddha kahevAya. e pramANe siddhinA samaye vidyamAna siddhane siddhapaNuM utpanna thAya che. 'utpanna thAya che' e kathana vyavahAra batAvavAne
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] "nAuNa veyaNijja" ityAhi yA vyAdhyAna. [461 athavA abhAvarUpa siddhano niSedha karavA mATe che. paryAyAntarano virAma thatAM te siddharUpa paryAyAntaranI prAptine siddha kahevAya che. 3033 thI 3038. have nIDA veLaE ItyAdi gAthAnuM bhASyakAra vyAkhyAna kare che. kammacaukkaM kamaso samaM ti khayamei tassa bhaNiyammi / samayaM ti kae bhAsai katto tullaTiIniyamo ? // 3039 // kaha va apunnaviiyaM khaveu katto va tassamIkaraNaM / kayanAsAibhayAu to tarasa kammakkhao jutto // 3040 // bhaNNai kammakkhayammI jayAumAIa tassa nidvejjA / to kahamatthau sa bhave sijjhau va kaha sakammaMso ? // 3041 // tamhA tullaTThiiyaM kammacaukkaM sabhAvao jarasa / soakayasamugdhAo sijjhai jugavaM khaveUNaM // 3042 // jarasa puNa thovamAuM havejja sesaM tiyaM ca bahutarayaM / taM teNa samIkurue gaMtUNa jiNo samugghAyaM // 3043 / / kayanAsAi vighAo kao purA jaha ya nANa-kiriyAhiM / kammassa kIrai khao na cedamokkhAdao dosA // 3044 // asamaTThiINa niamo ko thovaM AuyaM na sesaM ti / pariNAmasahAvAo adbhuvabaMdho bva tasseva // 3045 / / visamaM sa karei samaM samohao baMdhaNehiM ThiIe ya / kammaddabvAiM baMdhaNAI kAlo ThiI tesiM // 3046 // AuyasamayasamAe guNaseDhIe tadasaMnaguNiyAe / pubaraiyaM khavehii jaha selesIe paisamayaM // 3047 // te mumukSu jIvanA bhavopagrAhI cAra karmano anukrame kSaya thAya che, ke ekIsAthe kSaya thAya che? ema pUchavAmAM Ave, to teno ekIsAthe kSaya thAya che, punaH pUchavAmAM Ave ke evo samAnasthitino niyama kevI rIte thaI zake athavA apUrNa sthitivALA karmano kSaya kevI rIte kare ? kevI rIte vedanIyAdi karmanI sAthe AyuSyanI samAna sthiti kare? mATe kRtanAzAdi doSanA bhayathI anukrame te karmano kSaya yogya che. eno uttara kahe che ke karmakSaya vakhate jo tenuM AyuSya prathama pUrNa thAya, to te AyuSyanA abhAve bIjA karmono kSaya karavAne saMsAramAM kevI rIte rahI zake ? jo mokSe jAya, to te karmasahita kevI rIte jAya? mATe jenA cAre karma svabhAvathI ja samAnasthitivALA hoya, te samudraghAta karyA sivAya ekIsAthe karmakSaya karIne siddha thAya che. paraMtu jenuM AyuSya thoDuM hoya, ane zeSa karmaya vadhAre hoya, to zrI jinezvara samughAta pAmIne karyatrayane AyuSyanI samAna kare che. jema jJAna ane kriyAvaDe karmano kSaya karAya che, ItyAdi pUrve upakramakALanA vicAramAM
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462] "nArUpa renna ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kRtanAzAdi doSono vighAta karyo che. jo ema na mAnavAmAM Ave, to amokSAdi doSo prApta thaze. AyuSya thoDuM ane zeSa karyatraya thoDAM nahi, evo niyama asamAna sthitivALA karmono zAthI che ? (ema pUchavAmAM Ave to) baMdha pariNAmanA svabhAvathI adhruva baMdhanI jema teno tevo baMdha thAya che. kevaLIsamughAta pAmelo jIva viSama sthitivALAM karmane baMdhanavaDe ane sthitivaDe samAna kare che. karma dravyabaMdhano che ane sthiti te temano kALa che. AyuSyanA avazeSa samaya samAna asaMkhya guNI guNazreNivaDe vedanIyAdi pUrvaracita karmatrayane jema zailezI avasthitimAM khapAve che, tema te khapAvaze. 3039 thI 3047. ziSya :- vedanIya, Ayu nAma ane gotrakarma e cAra bhavopagrAhI karma mumukSu jIvane mokSagamana vakhate anukrame kSaya pAme che ke yugapaekIsAthe kSaya pAme che ? AcArya - e cAre karma yugapad kSaya pAme che, paNa kramazaH nathI pAmatAM. ziSya - e pramANe e cAre karmanI samAna sthitino niyama zAthI hoI zake? sthiti ja teone hoI zake. athavA AyuSyanI apekSAe dIrghasthitivALA vedanIyAdi karmatrayane te mumukSu jIva kevI rIte alpasthitivALA karI zake? adhikasthitivALA karmane anubhavyA sivAya nAza karavAthI katanA doSa prApta thAya. AyuSyakarma vadhArIne vedanIyAdi karma vadhArIne vedanIyAdi karmanI samAna sthitivALuM karIne ekIsAthe te sarva khapAve che ema kahevAmAM Ave, to hrasvasthitivALAne dIrghasthitivALAnI samAna karavAthI akRtaAgama doSa prApta thAya mATe mumukSu jIvanA karmono kSaya anukrame kahevo yogya che, eTale ke prathama AyuSyano kSaya ane pachI bAkInAM traNe karmono kSaya thAya che. AcArya :- ema tArA kahevA pramANe jo prathama AyuSyano kSaya thAya, ane pachI anukrame bIjAM karmono kSaya thAya, to saMsAramAM rahevAnA hetubhUta AyuSyanA abhAve kSINakarmI jIva zeSa karmano kSaya karavAne saMsAramAM kevI rIte rahI zake? AyuSyanA abhAve te jIva mokSa pAme ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kAraNa ke AyuSyano kSaya thayA chatAM paNa vedanIyAdi karmo jIvane hoya che, eTale karmasahita jIva mokSe kevI rIte jAya ? "sarva karmano kSaya thavAthI ja mokSa thAya che." ziSya :- tyAre e be pakSamAM kyo pakSa satya mAnavA yogya che ? AcArya :- je jIvanAM cAre karma svabhAvathI ja tulya sthitivALA hoya, te jIva samuddaghAta karyA sivAya ekIsAthe sarva karmano kSaya karIne siddha thAya che; paraMtu je jIvane AyuSyakarma thoDuM hoya tathA zeSa karma tenAthI vadhAre hoya, te jIva apavartanAkaraNathI karyatrayane samughAta pAmIne AyuSyanI samAna kare che. ziSya - e pramANe karavAthI to kRtanAzAdi doSo prApta thaze. AcArya - kRtanAzAdi doSono parihAra pUrve (2048mI gAthAmAM) upakrama kALanA vicAramAM karyo che, te pramANe ahIM paNa samajavo. A saMbaMdhamAM upakrama jo na mAnavAmAM Ave, to amokSAdi doSo prApta thAya.
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) "navA ve kna" ityAdi gAthAnuM vyAkhyAna. [493 ziSya - vedanIyAdi karma ati bahu ane AyuSa thoDuM che. evo niyama zA kAraNathI che ? ethI ulaTuM AyuSa ati bahu ane vedanIya thoDuM evo niyama kema nathI? AcArya - AyuSanA baMdhano pariNAma koI evA ja prakArano che, ke jethI chevaTe te AyuSa vedanIya Adi karmanI apekSAe thoDuM athavA samAna rahe che, paraMtu adhika nathI hotuM kAraNa ke AyuSano baMdhakALa aMtarmuhUrta mAtra hovAthI baMdha pariNAmanA svabhAvathI teno adhruva baMdha thAya che, ane vedanIyAdi karma dhruvabaMdhI hovAthI tenA baMdhano pariNAma tevo nathI. tethI AyuSa ja thoDI sthitivALuM rahe che, vedanIyAdi karma tevuM nathI rahetuM. kevaLIsamughAta pAmelo jIva AyuSathI adhika vaidanIya Adi karmonuM apavartana karIne baMdhana vaDe ane sthitivaDe AyuSanI samAna kare che. ahIM baMdhana te karma dravya jANavAM ane sthiti te kALa samajavo. viziSTadalikanA niSekavaDe samAna karIne sarva karmane antarmuhUrtanI sthitivALAM kare che, eTale ke vedyamAna AyuSanA jeTalA samaya avazeSa hoya teTalA samaya pramANa guNazreNivaDe pratisamaya asaMkhyAtaguNA dalaniSeke karIne vedanIyAdi traNeya karmane khapAvatA carama samaye sarva karmone khapAve che. vedanIya Adi traNa karmane khapAvavAnI guNazreNinI sthApanA A pramANe che. guNazreNI sthApanA carama samaye 000000000 000000000 000000000 carama samaye 00000000 00000000 00000000 carama samaye OOOOOOO 0000000 OOOOOOO caturtha samaye 000000 000000 000000 tRtIya samaye 00000 00000 00000 dvitIya samaye 0000 0000 0000 prathama samaye O00 000 AyuSyanI guNazreNi thatI nathI. te to jevuM bAMdhyuM hoya tevuM ja vedAya che. tethI tenI sthApanA nIce mujaba che. carama samaye 000 carama samaye OOOO carama samaye 00000 caturtha samaye 000000 tRtIya samaye 0000000 dvitIya samaye 00000000 prathama samaye OOOOOOOOO
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494], "naha3nsI sADIyA ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have "jahaullA sADIyA" ItyAdi gAthAnA uttarArdhanI vyAkhyA kahe che. kammalahuyAe samao bhinnamuhuttAvasesao kAlo / anne jahannameyaM chammAsamukkosamicchati // 3048 // taM nA'NantaraselesivaNao jaM ca pADiherANaM / paccappaNameva sue iharA gahaNaM pi hojjAhi // 3049 / / tatthAuyasesAhiyakammasamugghAyaNaM smugdhaao| taM gantumaNo puvaM AvajjIkaraNamabbher3a // 3050 // AvajjaNamuvaogo vAvAro vA tadatthamAIe / aMtomuhuttamettaM kAUM kurue samugghAyaM // 3051 // AyukarmanI laghutAnA samayarUpa aMtarmuhUrtakALa avazeSa rahe tyAre kevaLI bhagavaMta samudyAta kare che. bIjA AcAryo eTalo kALa jaghanyathI ane utkRSTathI cha mAsa parvatano mAne che, te mAnyatA yogya nathI. kemake samughAta bAda zailezIkaraNa prApta thAya che, e vacana sAthe Agamavirodha thAya che. vaLI je prAtihArya vagerenuM pratyarpaNa zrutamAM kahyuM che, anyathA tenuM grahaNa paNa thAya. Ayu sivAyanA zeSa sAteya adhikakarmano samyaka prakAre atyaMta ghAta, tene samudraghAta kahevAya. te samudraghAta pAmavAnI IcchAvALo jIva prathama AvarjikaraNa kare che. eTale samughAta karavA mATe prathama aMtarmuhUrta sudhI Avarjana eTale upayoga athavA vyApAra karIne pachI samuddaghAta kare che. 3048 thI 3051. vivecana - jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta pramANa potAnuM Ayu avazeSa jANIne AyuthI adhika sthitivALA vedanIyAdi karmonI sthitino vighAta karavA mATe kevaLI bhagavAna samudyAta AraMbhe che. bIjA AcAryo jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTathI cha mAsa paryatanuM Ayu avazeSa rahe tyAre kevaLI samuddaghAta kare che. ema mAne che, te mAnyatA Agama-viruddha hovAthI ayogya che, kAraNa ke samughAta pachI zailezIavasthA prApta thAya che ane te zailezIavasthA pachI mokSa gamana thAya che, eTale cha mAsanuM Ayu kayAMthI avazeSa rahe ? vaLI samughAtathI nivartIne zarIrastha jIvane pratihAraka-pIThaphalaka vagerenuM pratyarpaNa karavAnuM zrI prajJApanA sUtramAM kahyuM che, te kevI rIte ghaTe ? anyathA cha mAsa Ayu avazeSa hoya, to te sarvanuM grahaNa paNa thAya, paraMtu evuM kaMI te sUtramAM kahyuM nathI, mATe aMtarmuhUrta Ayu avazeSa rahe, tyAre ja samughAta kare che, e mAnyatA Agamasammata che. Ayu karatAM adhika sthitivALA vedanIyAdi karmano samyaka prakAre atyaMta ghAta kare te samuddAta kahevAya, te samudraghAta pAmavAnI IcchAvALo jIva prathama AvarjikaraNa kare che. eTale ke samughAta karavA mATe prathama "mAre have A karavuM joIe.' evA prakArano kevaLIno je upayoga te athavA udayAvalikAmAM karmaprakSeparUpa vyApAra tene AvarjikaraNa kahevAya. e AvarjikaraNa aMtarmuhUrta sudhI karIne pachI kevaLI samughAta kare che. 3048 thI 3051. have "daMDa vaDe ItyAdi gAthAnuM vyAkhyAna kare che :
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] 59 " daMDa kavADe" ityAhi gAthAnuM vyAdhyAna. uTThAhAyAyalogaMtagAmiNaM so sadehavikkhaMbhaM / paDhamasamayammi daMDa karei bir3ayammi ya kavADaM ||3052 / / taiyasamayammi maMthaM cautthae logapUraNaM kuNai / paDilomaM sAharaNaM kAuM to hor3a dehattho / / 3053 // na kara samugdhAyagao maNavaijogappaoyaNaM kuNai / orAliyajogaM puNa juMjai paDhamaThThame samae // 3054 // ubhayavvAvArAo tammIsaM viya-chaTTa-sattamae / ti cauttha - paMcame kammayaM tu tammattaceTTAo / / 3055 / / viNivattasamugdhAo tinni vi joe jiNo paMUjejja / saccamasaccAmosaM ca so maNaM taha vaIjogaM / / 3056 / / orAliyakAogaM gamaNAI pADihAriyANaM vA / paccappaNaM karejjA joganirohaM tao kurue / / 3057 / / kiM na sajogo sijjhai sa baMdhaheu tti jaM sajogo ya / na samer3a paramasukkaM sa nijjarAkAraNaM jhANaM / / 3058 / / pajjattamittasannirasa jattiyAiM jahanna - jogissa / hoMti maNodavvAiM tavyAvAro ya jammatto // 3059 / / tadasaMkhaguNavihINaM samae samae niruMbhamANo so / maNaso savvanirohaM kuNai asaMkhejjasamaehiM // 3060|| pajjattamettabiMdiyajahannavaijogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihoNe samae samae niraMbhaMto // 3061 / / savyavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tattoya sumapaNayarasa paDhamasamaova - vannassa // 3062 // jo ki jahannajoggo tadasaMkhejjaguNahINamekkekke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muMcaMto // 3063 // bhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM ceva samaehiM // to kayajoganiroho selesIbhAvayAme || 3064 // te kevaLI pahelA samayamAM potAnA dehapramANa urdhva, adho, dIrgha, lokAMtagAmI Atma-pradezanA daMDane pahoLo kare, bIjA samaye pUrva-pazcima phelAvIne kapATa kare, trIjA samaye dakSiNottara dizAmAM phelAvIne maMthAna kare. e pramANe loka kAMIka nyUna pUrAya che. ane cothA samaye jIva ane pudgalanuM samazreNigamana hovAthI AMtarAM pUryA vinAnAM rahe che. AMtarAM pUrIne lokapUrNa kare te pachI [465
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466] "daMDa vaDe" ityAdi gAthAnuM vyAkhyAna. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pratilomapaNe saMharaNa karIne dehamAM rahe. samudghAta pAmela kevaLI prayojananA abhAvathI manoyoga tathA vacanayogano vyApAra na ja kare, paraMtu audArika kAyayogane pahelA tathA AThamA samaye vyApAre che. bIjA, chaThThA ane sAtamA samaye ubhayayoganA vyApArathI audArikamizrakAyayogano vyApAra kare che, ane trIjA, cothA, tathA pAMcamA samaye mAtra kAryaNayogano ja vyApAra kare che. kemake tyAM mAtra tenI ja ceSTA hoya che. samudAtathI pAchA pharyA bAda kevaLI aMtarmuhUrta sudhI saMsAramAM rahe che tyAM traNe yogano vyApAra kare che, temAM satya ane asatyAmRSAmanoyoga tathA vacanayogano vyApAra kare che, ane audArika kAyayoga vaDe gamanAdi tathA prAtihArya vagerenuM pratyarpaNa kare che, ane te pachI e sarva yogono nirodha kare che. yogasahita jIva mokSa kema na pAme ? ema pUchavAmAM Ave, to te yoga baMdhano hetu thAya che, vaLI saMyogI jIva nirjarAnA kAraNabhUta paramazukladhyAnane na pAme tethI te saMyogI siddha na thAya. jaghanyayogavALA paryApta saMjJI paMcendriyanAM jeTalAM manodravya hoya che ane jeTalo teno vyApAra hoya che, tenAthI asaMkhyAtaguNahIna samaye samaye te kevaLI manano nirodha karatAM asaMkhyAta samaye sarvathA nirodha kare. te pachI paryAptA beIndriyanA jaghanya vacanayoganA je paryAyo hoya, tethI asaMkhyAtaguNAhIna paryAyo samaye samaye rUMdhatA asaMkhyAta samaye sarva vacanayogano nirodha kare, te pachI prathama samaye utpanna thayelA sUkSmapanakano je jaghanya kAyayoga hoya tethI asaMkhyAtaguNohIna pratyeka samaye rUMdhatA ane dehanA trIjA bhAgane mUkatA asaMkhyAta samaye te saMpUrNa kAyayogane rUMdhe. kAyayogano nirodha karIne pachI zailezIbhAvane pAme che. 3052 thI 3064. have 'zailezI' zabdano artha, tenuM kALamAna ane tyAM kayuM dhyAna hoya, te kahe che. seleso kila merU selesI hoi jA tadacalayA / houM ca aseleso selesI hoi thirayAe ||3065 || ahavA selu vva isI selesI hoi so'tithirayAe / se va alesI hoI selesIhoa lovAo ||3066 // sIlaM va samAhANaM nicchayao savvasaMvaro so ya / tasseso sIleso selesI hoi tadavatthA ||3067 // hassakkharAiM majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchai selesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 3068 || taNurohAraMbhAo jhAyai suhumakiriyAniyaTTi so / vocchinnakiriyamappaDivAI selesikAlammi || 3069 / / zaileza eTale merUnI jema avasthAmAM je sthiratA hoya, te zailezI. athavA azaileza eTale zailezanI jema sthirapaNuM thAya te zailezI. athavA sthiratA vaDe zailanI jema je avasthAmAM RSi thAya te zailiSI athavA je avasthAmAM te alezI thAya, te ane lopa thavAthI zailezI. athavA zIla eTale samAdhAna yA nizcayathI sarvasaMvara, teno je Iza te zIleza tenI avasthAne zailezI
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] manana mAmA dhyAna zI zata thAya ? [467. kahevAya che. pAMca hrasva akSaro je madhyamakALe bolAya, teTalA kALamAtra zelezIgata jIva saMsAramAM rahe che. kemake teTalo ja kALa che. kAyayogano virodha karavAnA samayathI mAMDIne te samAM nivRtti padhyAna kare che. ane sarva yogano virodha karyA pachI zailezIkALamAM apratipAti dhyAna kare che. 306pa thI 3069. have mananA abhAve dhyAna zI rIte thAya ? te mATe kahe che : jhANaM maNoviseso tadabhAve tassa saMbhavo katto / bhaNNai bhaNiyaM jhANaM samae tivihe vi karaNaMmi // 3070 // sudaDhappayattavAvAraNaM niroho va vijjamANAgaM / jhANaM karaNANa mayaM na u cittanirohamittAgaM // 3071 // hojja na maNomayaM vAiyaM ca jhANaM jiNassa tadbhAve / kAyanirohapayattassabhAvamiha ko nivArei ? // 3072 // jai chaumatthassa maNonirohamettappayattayaM jhANaM / kaha kAyajogarohappayattayaM hoi na jiNassa ? // 3073 // AhAbhAve maNaso chaumatthasseva taM na jhANaM se / aha tadabhAve vi mayaM jhANaM taM ki na suttassa ? // 3074 // ahava maI suttassa hi na kAyarohappayattasambhAvo / evaM cittAbhAve katto va tao jiNassAvi ? // 3075 // hojja va kiMcimmettaM cittaM suttassa sabbahA na jiNe / jai suttarasa na jhANaM jiNassa taM dUrayaraeNaM // 3076 // juttaM jaM chaumatthassa karaNamettANusArinANassa / tadbhAvammi payattAbhAvo na jiNarasa so jutto // 3077 // chaumattharasa maNomettavihiyajattassa jai mayaM jhANaM / kaha taM jiNassa na mayaM kevalavihiyappayattassa ? // 3078 // pucappaogao vi ya kammaviNijjaraNaheuo kA vi / sahatthabahuttAo taha jiNacaMdAgamAo ya // 3079 // cittabhAve vi sayA suhamovarayakiriyAI bhaNNaMti / jIvovaogasabbhAvao bhavattharasa jhANAiM // 3080 // jai amaNassa vi jhANaM kevaliNo kIsa taM na siddhassa ? / bhaNNai jaM na payatto tassa jao na ya niruddhabbaM // 3081 / / mananI koI paNa eka nizcaLa avasthA vizeSa dhyAna kahevAya che. kevaLIne manano abhAva
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468] mananA abhAvamAM dhyAna zI rIte thAya ? [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hoya che, tethI temano dhyAnano saMbhava kyAMthI hoya ? ema pUchavAmAM Ave to teno uttara kahIe chIe ke siddhAntamAM traNe prakAranA yogamAM dhyAna kahyuM che. (kevaLa manavizeSa ja dhyAna che ema nahi, vacana ane kAyAnA vyApAramAM paNa dhyAna kahyuM che.) kAraNa ke mana, vacana ane kAyArUpa vidyamAna kAraNono surdaDha prayatna vaDe je vyApAra thAya tene bhagavaMtoe dhyAna mAnyuM che, cittanA nirodhamAtrane ja dhyAna nathI mAnyuM. ane tethI karIne mananA abhAve jinezvarane mana saMbaMdhI ane vacana saMbaMdhI dhyAna bhale na hoya, paraMtu kAyanirodhanA prayatnarUpa svabhAvavALA dhyAnano ahIM koNa niSedha karI zake che ? vaLI jo chadmasthane manonirodha mAtra prayatnarUpa dhyAna che, to jinezvarane kAyayogano nirodha karavArUpa prayatnavALuM dhyAna kema na hoya ? (hoya ja.) jinezvarane mananA abhAve chadmasthanI jema te sUkSmakriyAnivRttpAdi dhyAna saMbhavatuM nathI, mananA abhAve paNa jo dhyAna mAnatA ho, to sUtelA jIvane paNa te kema nathI mAnatA ? (manano abhAva tyAM paNa samAna che.) athavA ema kahevAmAM Ave ke sutelA jIvane kAyanirodha karavAnA prayatnano sadbhAva nathI, tethI tene dhyAna nathI ane jinezvarane tevA prayatnano sadbhAva che, tethI temane te dhyAna che kahevAmAM Ave to jinezvarane paNa cittanA abhAve te kAyanirodhanA prayatnano sadbhAva kyAMthI hoya ? athavA sutelAne kiMcit mAtra mana hoya jinezvarane to te sarvathA nathI ane tethI jo sutelAne dhyAna nathI, to jinezvarane to dUra ja rahyuM. A yogya che ke manarUpa karaNamAtrAnusArI jJAnavALA chadmasthane suptAvasthAmAM manakaraNanA abhAve kAyanirodhanA prayatnano abhAva che; paraMtu jinezvarane te yogya nathI. (mananA abhAve paNa temane kevaLajJAna che.) vaLI manomAtra vihitayatnavALA chadmasthane dhyAna mAnyuM che, to kevaLajJAnathI vihita prayatnavALA jinezvarane te kema nathI mAnyuM ? bhavastha kevaLIne ciMtAno abhAva hovA chatAM paNa haMmezAM sUkSmakriyAnivRtti Adi be dhyAna kahyAM che, kemake te avasthAmAM tathAvidha jIvanA svabhAvathI pUrvavihita dhyAnanA saMskArathI ane karmanirjarAnA hetuthI tathA 'dhye' dhAturUpa zabdanA bahu arthathI jinezvaranA AgamamAM te be dhyAna kahyAM che. jo amanaska kevaLIne dhyAna manAya che, to siddhane te kema nathI mAnatA ? ema pUchavAmAM Ave, to temane karaNanA abhAve prayatna nathI ane koI yogano nirodha paNa karavAno nathI, tethI temane dhyAna nathI. 3070 thI 3081. have zailezI avasthAmAM zuM kare che ? te kahe che :tadasaMkhejjaguNAe guNaseDhIe raiyaM purA kammaM / sama! sama! aviyaM maso selesisenuM rU082 savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMciduvarime samae / kiMcicca hoi carime selesIe ya taM vocchaM ||3083|| maNuyagai jAi-tasa - bAyaraM ca pajjata-subhayamAejjaM / annayakheyaNijjaM narAumuccaM jasonAmaM // 3084 // saMbhavao jiNanAmaM narANupubbI ya carimasamayammi / sesA jiNasaMtA ohucarimasamayammi nirvRti // 3085||
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] zailezI avasthAmAM zuM kare ? [469 orAliyAhi savvAhiM cayai vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesatayA na jahA desaccAeNa so puvvaM // 3086 / / tassodaiyAIyA bhavbattaM ca viNiyattae samayaM / sammatta-nA-saMsa-suha-siddhADuM mojU, rU087 asaMkhyAtaguNI guNazreNimAM pUrve raceluM te karma zailezakALe anukrame samaye samaye khapAve che. te sarva khapAve che, ane kiMcitta uparanA samaye nirlepa thAya che, tathA kiMcitta zailezI avasthAmAM carama samaye thAya che, te have kahIzuM. manuSyagati-paMcendriya jAti-trasanAma-bAdaranAma-paryApta nAma subhaga nAma-AyanAma-bemAMthI eka vedanIya-manuSyAya-uccagotra-yazonAma-jinanAma hoya to te, ane manuSyAnupUrvI (e tera prakRtine tIrthakara) carama samaye khapAve che, ane sAmAnya kevaLI to jinanAma sivAya zeSa bAra prakRtio carama samaye khapAve che. vaLI audArikAdi zarIratrayane sarvathA prakAre niHzeSapaNe tyaje che, paNa pUrve jema te dezayAgathI (saMghAta-bhedavaDe) tajatA hatA tema nahi. mokSe jatA te jIvane samyakatva-jJAna-darzana-sukha ane siddhi sivAya audayikAdi bhAvo tathA bhavyatva yugapatuM nivartana pAme che. (kema ke siddha no maLe to samajo siddhanA jIva bhavya nathI ane abhavya paNa nathI.) 3082 thI 3087. A sthaLe, audArikAdi zarIrono sarvathA tyAga kevI rIte thaI zake? kemake karmasaMtAna anAdi che, ane anAdi hoya te anaMta hoya che. ItyAdi zaMkA ane samAdhAna pratipAdana karanArI nA saMtAno ItyAdi bAvIsa gAthAo che te pUrve chaThThA gaNadharavAdamAM ghaNe bhAge vistArathI ii che. eTale pharI ahIM nathI kahetA. have keTalA kALe siddha thAya ? ItyAdi kahe che : riuseDhIpaDivanno samayapaesaMtaraM aphsmaayo| egasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so // 3088 / / sabbAo laddhIo jaM sAgArovaogalAbhAo / tenei siddhaddhI tasuvattarA rU08 evaM ca gammai dhuvaM taratamajogovaogayA tassa / jugavovaogabhAve sAgAravisesaNamajuttaM // 3090 // ahava maI sabbaM ciya sAgAraM se tao adoso tti / nANaM ti daMsaNaM ti ca na viseso taM ca no jamhA // 3091 // sAgAramanAgAraM lakkhaNameyaM ti bhaNiyamiha ceva / taha nANa-dasaNAiM samae vIsuM pasiddhAiM // 3092 // patteyAvaraNattaM iharA bArasavihovaogo ya / nANaM paMcaviyappaM cauvihaM daMsaNaM katto ? ||3093 //
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47o] zailezI avasthAmAM zuM kare ? [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bhaNiyamiheva ya kevalanANuvauttA muNaMti savvaM ti / pAsaMti sabbau tti ya kevaladiTThIhiNaMtAhiM / / 3094 // Rju zreNine pAmelo te jIva samaya pradezAntarane eTale bIjA samaye avagAha karelA pradezathI bIjA pradezane sparyA vinA eka ja samayamAM sAkAra upayogathI aciMtyazakti vaDe siddhi pAme che. sAkAra upayoganA lAbhathI sarva labdhio prApta thAya che, tethI ahIM te sAkAra upayogavattane siddhalabdhi utpanna thAya che. e pramANe tene (siddhane) avazya taratama yogopayogatA prApta thAya che. (anya kALe sAkAropayoga ane anya kALe anAkAropayoga thAya che.) ekI sAthe be upayoga mAnavAmAM Ave, to (prajJApanAmAM kaheluM) "sAkAra' vizeSaNa ayogya thAya. te siddhane jJAnadarzana sarva sAkAramaya ja che, tethI sAkAra vizeSaNa ApavAmAM doSa nathI. (kemake te svarUpa vizeSaNa che.) jo ke siddhane kevaLajJAna-kevaLadarzana kahevAya che, paNa temAM kaMI taphAvata nathI. ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake siddhonuM sAkAra-anAkAramaya lakSaNa kaheluM che. ane siddhAntamAM jJAna-darzana judA judA prasiddha che, (eTale bannemAM avizeSatA kema kahevAya ?) vaLI bannemAM avizeSatA mAnavAthI pratyekanA jJAna-darzananAM AvaraNa, bAra prakArano upayoga, pAMca prakAre jJAna ane cAra prakAre darzana. e sarva kyAMthI ghaTe ? (na ja ghaTe.) tathA A ja graMthamAM AgaLa kahyuM che ke siddhAtmA anaMta kevala daSTivaDe kevalajJAnopayogavaMta thaIne sarva prakAre sarva vastu jANe che ane jue che. (mATe siddhAtmAne jJAna-darzananI ekatA mAnavI te ayogya che.) punaH be upayoganI ekatAnA saMbaMdhamAM zaMkA-samAdhAna kahe che : Ai pihabhAvammi vi uvauttA daMsaNe ya NANe ya / bhaNiyaM, to jugavaM so, naNu bhaNiyamiNaM pi taM suNasu // 3095 / / nANammi daMsaNammi ya etto egayarayammi uvautto / savvassa kevalissa jugavaM do natthi uvaogA // 3096 // aha sabasseva na kevalissa do kiMtu kAsai havejja / so ya jiNo siddho vA taM ca na siddhAhigArAo // 3097 // ahavA puvvareNava siddhamikko tti kiMca biieNaM / eto cciya pacchaddhe vi gammaI savvapaDiseho // 3098 // to kahamiheva bhaNiyaM uvauttA daMsaNe ya nANe ya ? / samudAyavayaNameyaM ubhayaniseho ya patteyaM // 3099 // kevaLajJAna-darzanano pRtha bhAva mAnavAmAM Ave, to paNa kaMI doSa nathI, kemake siddhAtmA darzanavaDe ane jJAnavaDe upayukta kahela che, ane tethI banne upayoga yugapatuM siddha thAya che. jo anyamate) e pramANe kahyuM che, to A pramANe paNa kahyuM che. te sAMbhaLo. jJAna athavA darzana e bemAMthI ekamAM upayogavaMta hoya che. sarva kevaLIne ekIsAthe be upayoga nathI hotA. (A pramANe bhadrabAhu svAmie yugapa be upayogano niSedha karyo che.) sarva kevaLIne yugapad be upayoga
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] be upayoganI ekatA. [471 na hoya, paraMtu koIne be hoya ane koIne eka hoya bhavasthakevaLIne eka vakhate eka hoya che, ane siddhakevaLIne ekIvakhate be upayoga hoya che. A pramANe kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake siddhanA adhikArathI yugapad be upayogano niSedha karyo che. athavA "nAgni vaMsaMgni ja e gAthAnA pUrvArdhavaDe eka samayamAM eka upayoga siddha che, to pachI bIjA pazcAInA=kathanavaDe zuM? ane tethI ja pazcAImAM paNa (sarva kevaLIne yugapa be upayoga nathI) ema sarvano pratiSedha jaNAya che. (jo ema che, to) jJAna ane darzanamAM yugapad upayogavaMta che, ema zA mATe kahyuM che ? ema pUchavAmAM Ave, to e kathana samudAyanI apekSAe che. (anaMtA siddhomAMthI koI siddha jJAnopayogI hoya, ane koI siddha darzanopayogI hoya.) paraMtu pratyeka siddhanI vivakSAmAM to ubhaya upayogano yugapad niSedha che. 3095 thI 3099. punaH e ja saMbaMdhamAM zaMkA-samAdhAna kahe che : jamapajjaMtAI kevalAI teNobhaovaogo tti / bhaNNai nAyaM niamo saMtaM teNovaogo tti // 3100 / ThiikAle jaha sesadasaNa-nANANamaNuvaogo vi / diTThamavatthANaM taha na hoi kiM kevalANaM pi ? // 3101 // naNu sanihaNattamevaM micchAvaraNakkhao tti va jiNassa / iyareyarAvaNayA ahavA nikkAraNAvaraNaM // 3102 // egayarANavautte tadasavanna-darisaNattaNaM na taM ca / bhaNNai chaumatthassa vi samANamegantare savvaM // 3103 // sabakkhINAvaraNo aha mannasi kevalI na chumttho| ubhaovaogavigyo to chaumatthassa na jiNassa // 3104 // desakkhae ajuttaM jugavaM kasiNobhaovaogittaM / desobhaovaogo puNAI paDisijjhae kiM so ? // 3105 // aha jammi novautto taM natthi tao na dNsnnaaitige| atthi jugavovaogo tti hou sAhU kahaM vigalo ? // 3106 // ThiikAlavisaMvAo nANANaM na viya te caunnANI / evaM sar3a chaumattho atthi na ya tidaMsaNI samae // 3107 // kevaLajJAna-darzana aparyavasita hovAthI te banneno yugapad upayoga che. (ema kahevAmAM Ave, to teno uttara) kahIe chIe ke evA kaMI niyama nathI, vidyamAna hovAthI sarvadA upayoga che. (kAraNa ke) jema zeSajJAna-darzanono svasvasthitikALaparyata upayoga nahi chatAM paNa tenuM avasthAna jaNAya che, tevI rIte kevaLajJAna-darzananuM paNa kema na hoya ? e pramANe kramasara upayoga mAnavAthI kevaLajJAna-darzanane prati samaya zAMtapaNuM prApta thaze, athavA jinezvarane thayelA AvaraNano kSaya
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472] be upayoganI ekatA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 mithyA thaze. paraspara AvaraNarUpa thaze, athavA niSkAraNa AvaraNa thaze, bemAMthI ekano upayoga na hoya to asarvajJapaNuM ane asarvadarzIpaNuM thaze. ema kahevAmAM Ave, to teno uttara kahIe chIe ke ekAMtara upayogamAM e sarva (doSajALa) chadmasthane paNa samAna che. kevaLI sarvathA kSINAvaraNa che, chadmastha AtmA tevo nathI, tethI ubhaya upayogamAM AvaraNayukta hovAthI prasthane vidana che, jinezvarane nathI, kemake te AvaraNarahita che.) ane jo tuM mAnato hoya, to (chadmasthane) dezathI AvaraNano kSaya thaye chate samagra ubhaya upayogano sadbhAva yugapad mAnavo ayogya che, paraMtu dezathI te ubhaya upayoganA yugapad sadbhAvane zA mATe niSedhAya che ? jemAM upayoga na hoya, te nathI ema kahevAmAM Ave, to darzanAdi traNamAM yugapad upayoga na hovAthI, emAMnA ekathI paNa rahita hoya, to sAdhu kema thAya ? vaLI e pramANe tArA abhiprAye jJAna-darzananA sthitikALano visaMvAda thAya, tema ja cAra jJAnI ane traNadarzanI chaghastha che, ema siddhAMtamAM kahyuM che, te paNa tevA nahi thAya. 3100-3107. vivecana - kevaLajJAna-kevaLadarzana avinAzI hovAthI sadA avasthita che, tethI teno upayoga yugapa che ema ame mAnIe chIe, kemake je bodhasvarUpa ane sadA avasthita hoya che teno upayoga paNa haMmezA hoya che, anyathA teno bodhasvabhAva na ghaTe. sadA upayoga hovAthI baMne upayoga paNa ekI vakhate siddha thAya che. ema kahevAmAM Ave, to te yogya nathI, kemake evo kaMI niyama nathI ke je labdhinI apekSAe kevaLajJAna-kevaLadarzana sadA vidyamAna che, tethI te baMneno upayoga paNa sadAya hovo joie, kAraNa ke jema kevaLajJAna-kevaLadarzana sivAyanA zeSa jJAna-darzanano upayoga svasvasthitikALa paryata nahi hovA chatAM paNa teonI vidyamAnatA jaNAya che, tevI rIte kevaLajJAnadarzanano upayoga svasthitikALaparyata na hoya, to paNa tenI vidyamAnatA kema na hoya ? hoya ja. jo e pramANe hoya, to pachI "vidyamAna jJAna-darzanano upayoga niraMtara hoya" e anekAntika ja thayuM. tAtparya e che ke prajJApanAmAM kAyasthitinI aMdara zeSa jJAna-darzanono kALa dIrgha sthitivALo kahyo che. "manA aMte ! manAi tti tnio ciraM do ? gayA ! jahanneNaM antomuhutteNaM ukkoseNaM chAvaSTuiM sAgArovamAiM sAiregAiM / evaM suyanANIvi / ohInANI vi evaM ceva navaraM jahanneNaM ekka samayaM / maNapajjavanANI jahanneNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM desUNaM pubbakoDiM cakkhudaMsaNI jahanneNaM antomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM acaknudaMsaNi aNAie vA samajjavasie, aNAie apajjavasie vA / ohidaMsaNI jahA ohinANitti / ' hai bhagavaMta ! matijJAnI kALathI keTalo vakhata hoya che? gautama! jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTathI chAsaTha sAgaropama adhika. e ja pramANe zrutajJAnI paNa jANavA. avadhijJAnI paNa e ja pramANe mAtra eTaluM vizeSa ke jaghanyathI eka samaya sudhI. mana:paryavajJAnI jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI pUrvakroDa varSamAM kaMIka nyUnakALaparyata cakSudarzanI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTathI hajAra thI adhika acakSadarzanI anAdi-saparyavasita, athavA anAdiaparyavasitakALa sudhI. avadhidarzanIno kALa avadhijJAnInA jeTalo jANavo. A pramANe e sarvanI svasva-sthitikALaparyata vidyamAnatA kahI che. paNa upayoga to aMtarmaharnano ja che. AthI "vidyamAna jJAna-darzanano upayoga niraMtara hovo joIe" e anekAMtika ja che. labdhithI e sarva eTalA kALa sudhI hoya
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] be upayoganI ekatA. 4i73 che, paNa bodhAtmaka upayogathI nathI hotA. e pramANe kevaLajJAna-darzana paNa labdhithI anaMtakALAvasthAyI che, paraMtu upayogathI to eka samayanI ja sthitivALA che. eka samaye kevaLajJAnopayoga ane bIjA samaye kevaLadarzanopayoga e pramANe kramasara upayoga mAnavAmAM Ave, to te jJAna-darzanano pratisamaya aMta thaze, ane tethI siddhAntamAM kahela temanA anaMtapaNAno paNa abhAva thaze. vaLI seMkaDo kaSTa karIne jJAnAvaraNAdi karmano kSaya karyo hoya, te paNa jinezvarane nirarthaka thAya, kemake dareka samaya pachI kevaLajJAna-darzanano vAraMvAra abhAva thAya che tathA AvaraNarahita thayelA be pradIpa jema vastune anukrame nathI prakAzatA, paraMtu sAthe ja prakAze che, tevI rIte sarvathA AvaraNa rahita thayela A kevaLajJAna-darzana paNa sarva vastune yugapatu ekIsAthe ja prakAze che. athavA kevaLajJAna ane kevaLadarzana ekabIjAne AvaranArA thaze, kemake karmAvaraNano abhAva hovA chatAM paNa ekanA sabhAve bIjAno abhAva thAya. jo eka bIjAne te AvanAra nahIM mAno to ekanA upayoga kALe bIjAne niSkAraNa AvaraNa prApta thaze, ane tema thavAthI "nitya sattA vA asattA prApta thaze." tathA jJAna athavA darzanamAM anupayukta kevaLIne mAnavAthI tene asarvajJapaNuM athavA asarvadarzIpaNuM prApta thaze eTale ke jJAnanA anupayogakALe asarvajJapaNuM ane darzananA anupayogakALe asarvadarzIpaNuM thaze. tevuM asarvajJapaNuM ane asarvadarzIpaNuM jinezvarane mAnavuM ISTa nathI, kemake te to sarvadA sarvajJa ane sarvadarzI hoya che. e pramANe koI kahevA mAge, to chaghasthane paNa jJAna-darzanano ekAMtara upayoga mAnavAthI e sarva doSone samUha sarakhI ja rIte lAgu thaze, eTale ke jJAnanA anupayoga vakhate ajJAnIpaNuM, darzananA anupayoga vakhate adardIpaNuM, mithyA AvaraNano kSaya ane niSkAraNa AvaraNatA e doSo chaghasthane paNa lAgu thaze. kevaLI sarvathA AvaraNa rahita che, ane chAstha sarvathA AvaraNarahita nathI, tethI jJAnadarzananA yugapad upayogamAM chapasthane vina che. kemake te AvaraNayukta che. ane jinezvara sarvathA AvaraNarahita hovAthI yugapad upayogamAM temane kaMI bAdha nathI. ema kahevAmAM Ave, to chaghastha jo ke sarvathA AvaraNarahita nathI, to paNa tene dezathI AvaraNano kSaya to che tethI sarva vastuviSayI jJAna-darzanano upayoga yugapad tene na kahI zakAya, paraMtu dezathI-asarvavastuviSayI jJAna - darzanano upayoga to kahI zakAya, to pachI chaghasthane teno niSedha zA mATe karAya che? jo chAsthane yugapad upayoga na hoya, to kevaLIne paNa te yogya nathI. kevaLIne kramasara upayogavALA mAnavAmAM Ave, to je vakhate je jJAna athavA darzanamAM upayukta hoya, te ja jJAna athavA darzana hoya che, ane jemAM anupayukta hoya che, te vakhate te kharazaMgavat nahi jaNAtuM hovAthI nathI ja. e pramANe kahevAmAM Ave, to darzana jJAna ane cAritramAM chadmasthasAdhune yugapad upayoga nathI, kemake chAsthane yugapad upayogano abhAva mAnela che, ane tethI darzanAdi traNamAM jyAM anupayukta te hoya, te paNa e abhiprAye nathI ja ema siddha thayuM. ane jo ema hoya to emanA eka paNa darzanAdithI rahita hoya, to tene sAdhu na kahevAya; paraMtu lokamAM ane siddhAntamAM tevAne sAdhu kahela che mATe kramasara upayogamAM A dUSaNa nakAmuM che. 60.
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474]. upayogadvayanI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vaLI siddhAntamAM jJAna-darzanano upayoga antarmuhUrtano kahyo che, te paNa "jyAM upayoga na hoya tyAM avidyamAna che" e kathanAnusAra avidyamAna thaze. ane ema thavAthI jJAna-darzanano upayoga je chAsaTha sAgaropamathI adhika kALaparyaMtano kahyo che, te paNa ayogya gaNAze. vaLI cAra jJAnavALA ane traNa darzanavALA chadmastha gautamAdi prasiddha che, te paNa avidyamAna thaze kemake eka vakhate eka ja upayogI hoya che, ane anupayogavAnuM avidyamAna mAnela che. 3100 thI 3107. Aha bhaNiyaM naNu sue kevaliNo kevalovaogeNa / paDhama tti teNa gammai saovaogobhayaM tesiM // 3108 // UvaogaggahaNAo iha kevalanANa-dasaNaggahaNaM / jar3a tadaNatyaMtarayA havejja suttami ko doso ? // 3109 // taggahaNe kimiha phalaM naNu tadaNatyaMtarovaesatthaM / taha vatthuvisesatthaM sayaso suttAiM samayammi // 3110 // siddhA kAiya-nosaMjayAipajjAyao sa evego / suttesu visesijjai jaheha taha savvavatthUNi / / 3111 // bhaNiyaM pi ya pannatI-pannavaNAIsu jaha jiNo samayaM / jaM jANai na vi pAsai taM aNu-rayaNappabhAINi // 3112 // zrutamAM kahyuM che ke kevaLI kevaLopayoga vaDe prathama che, tethI teone haMmezAM ubhaya upayoga jaNAya che. kevaLopayoga grahaNa karavAthI ahIM kevaLajJAna ane kevaLadarzana grahaNa thAya che. ane tethI te benI anarthAntaratA thAya che. jo te benI anarthAntaratA thAya, to sUtramAM zo doSa che? te bene anarthAntarapaNe grahaNa karavAmAM zuM phaLa che ? te benuM anarthAntarapaNuM jaNAvavA mATe tathA vastunA vizeSaNa mATe siddhAntamAM seMkaDo sUtro tevAM che. jema siddha, akAyika, nosaMyata vagere paryAyathI sUtromAM te ja eka siddha kahevAya che, tema ahIM paNa sarva vastuo aneka paryAyathI kahevAya che. jema prajJapti ane pannavaNAdi sUtramAM kahyuM che, ke jinezvara je samaye paramANu ratnaprabhA vagere vastuo jANe che, te samaye tene jotA nathI. (Ama chatAM kramasara upayoga zA mATe nathI mAnatA.) 3108 thI 3112. bhagavatIsUtranA aDhAramA zatakanA pahelA uddezamAM kahyuM che ke : kevalINaM bhaMte ! kevalovaogeNaM kiM paDhamA apaDhamA ? goyamA ! paDhamA no apaDhamA "he bhagavaMta ! kevaLIo kevaLopayoga vaDe prathama che ke aprathama che ? gautama ! prathama che aprathama nathI." ahIM je koI je bhAve prathama na hoya ane hamaNAM thayo hoya, te te bhAve prathama kahevAya che, ane tethI kevaLIo kevaLopayogathI prathama che, arthAt kevaLajJAna ane kevaLadarzanano upayoga te kevaLopayoga che, te kevaLopayoga vaDe kevaLI prathama che, paNa aprathama nathI, kemake temane te pUrve prApta thayela nathI ane prApta thayelano punaH dhvaMsa thato nathI, tethI jaNAya che ke temane haMmezAM
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] upayogadvayanI siddhi. 4i75 ubhaya upayoga varte che. jo kramavaDe upayoga mAnIe to pharI pharI nAza ane pharI pharI utpAda thAya ane tethI kevalIo aprathama thAya. e pramANe sUtranA bahAnAthI "kevaLopayogavaDe" kevaLajJAna ane kevaLadarzananuM grahaNa karavAmAM Ave, to te eka upayogathI avyatirikta hovAthI paraspara anarthAntaratA thaze, eTale ke jJAnadarzana eka ja vastu thaze. bhale bannenI ekarUpatA thAya, ema thavAthI sUramAM zuM doSa Ave che ? kaMI ja nahi, amAre to te anukULa che. ema kahevAmAM Ave, to ame pUchIe chIe ke kevaLopayoga vaDe" kevaLajJAna ane kevaLadarzanane grahaNa karavAthI phaLa zuM siddha thAya che ? ema kahevAmAM Ave ke kevaLajJAna ane kevaLadarzananI ekarUpatA jaNAvavA mATe ema grahaNa karyuM che, athavA eka ja kevaLarUpa vastu kevaLajJAna ane kevaLadarzanarUpa paryAyazabdavaDe vizeSita che. siddhAMtamAM ane lokavyahAramAM paNa e pramANe eka ja vastu aneka paryAyazabdovaDe vizeSita che. jemake siddhAMtanI aMdara eka ja muktAtmAne siddha, akAyika, nosaMyata, no bhavya, nobAdara, no paryApta, noparIta, nosaMjJI, parinivRtta Adi paryAyo vaDe vizeSita karAya che, tevI ja rIte ahIM paNa eka ja kSAyikajJAnarUpa vastu kevaLajJAna ane kevaLadarzanarUpa paryAyazabdavaDe vizeSita karAya che. e ja pramANe lokavyavahAramAM paNa Indra, paTa, vRkSa vigere vastuo svasvaparyAyavAcI zabdovaDe vizeSita karAya che. to pachI ahIM kevaLopayogamAM paNa evA paryAyazabdavaDe vizeSita mAnavAmAM zuM harakata che ? e pramANe Agamaviruddha yuktithI kahevAmAM Ave, to te paNa ayogya che, kemake bhagavatImAM ane prajJApanAmAM phuTa rIte kaheluM che, ke jinezvara paramANu ane ratna prabhA vagere vastuone je samaye jANe che, te samaye jotA nathI; paraMtu anya samaye jANe che, ane anya samaye jue che. bhagavatIsUtranA aDhAramA zatakanA AThamA uddezamAM e ja vAta spaSTa rIte kahI che ke : chaumattheNaM bhaMte ! maNurase paramANupoggalaM kiM jANai na pAsai, na tAo na jANai na pAsai ? goyamA ! atthegaie jANai, na pAsar3a; atthegaie na jANai na pAsai; evaM jAva asaMkhijjapaesie khaMdhe / evaM ohie vi / paramohie NaM bhaMte ! maNUse paramANupoggalaM jaM samayaM jANai taM samayaM pAsai, jaM samayaM pAsai taM samayaM jANai ? no iNaDhe samaTe / se keNaTTeNaM bhaMte ? evaM vuccai ? goyamA ! sAgAre se nANaM bhavai, aNAgAre se daMsaNe bhavai, teNaTeNaM evaM vuccai // bhagavaMta! chaghastha manuSya paramANupudgala jANe che ane nathI joto, athavA nathI jANato ane nathI joto? gautama ! keTalAka jANe che ane jotA nathI, ane keTalAka jANatA nathI tema jotA paNa nathI. e pramANe yAvat asaMkhyAtapradezI DhaMdhomAM paNa samajavuM. (ahIM je chaghastha kahela che, te niratizayI chadhastha samajavA. temAM upayogavAna zrutajJAnI zrutajJAna vaDe paramANune jANe che, paNa jotA nathI. kemake zrutamAM darzanano abhAva hoya che. anupayukta zrutajJAnI to jANatA nathI, ane jotA ya nathI.) e ja pramANe avadhijJAnamAM paNa samajavuM. he bhagavaMta ! paramAvadhi jJAnavALo manuSya je samaye paramANu-pudgalane jANe che, te samaye jue che? ane je samaye jue che te samaye jANe che? he gautama ! tAro e artha yogya nathI. bhagavaMta ! zA kAraNathI ema kaho cho ? gautama ! tene
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476] upayogadvayanI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sAkAra jJAna hoya che, ane anAkAra darzana hoya che, tethI ema kahevAya che. e pramANe siddhAMtamAM paNa yugapa be upayogano niSedha karyA chatAM paNa jeo kramasara upayoga nathI mAnatA te teono kadAgraha ja che. 3108 thI 3112. ivasadda-matuppaccayalovA taM kei biMti chaumattho / anne puNa paratitthiyavattavamiNaM ti jaMpaMti // 3113 // jaM chaumattho-hohiya-paramAvahiNo visesiuM kamaso / niddisai kevaliM to eyassa chaumatthiyA natthi // 3114 // na ya pAsai aNumanno chaumattho mottumohisaMpannaM / tattha vi jo paramAvahinANI tatto ya kiMcUNo // 3115 // te do vi viseseU anno chaumatthakevalo ko so|| jo pAsai paramANugahaNamiNaM jassa hojjAhi ? // 3116 / / tesiM ciya chaumathAiyANa maggijjae jahiM sutte / kevala saMvara-saMjama baMbhAIehi nivvANaM // 3117 // tiNNi vi paDiseheU tIsu vi kAlesu kevalI tattha / sijjhiMsu sijjhai tti ya sijjhissai vA viniddiTTho // 3118 // Iva' zabda athavA 'matu' zabdano lopa thavAthI tene keTalAka chadmastha kahe che. vaLI bIjAo paratIrthika vaktavya saMbaMdhI e sUtra che ema kahe che, tethI te amAre mAnya nathI. sUtramAM chapastha, Adhovadhika ane paramAvadhika e traNa kramazaH batAvIne pachI kevaLIno nirdeza kare che tethI ene chaghasthatA nathI. vaLI avadhijJAnI sivAya anya chaghastha paramANune jotA nathI, temAM paNa je paramAvadhijJAnI ane tenAthI kaMIka nyUna adhoavadhijJAnI che, te ja te jue che. te baMneno sUtramAM prathama nirdeza karela che, te sivAya anya chadmastha kevaLI koNa che ke je paramANune jue che ? ane jenuM A pramANe grahaNa thAya ? tathA je sUtramAM chavsthAdikane kevaLa saMvara, saMyama ane brahmacarya Adi vaDe mokSa vicArAya che, ane temAM paNa prasthAdi traNano niSedha karIne traNeya kALamAM kevaLI siddha thayA che, ane siddha thaze ema kahyuM che. 3113 thI 3118. vivecana :- bhagavatIsUtramAM kevaLIne yugapad be upayogano niSedha karyo che, tyAM keTalAka "kevaLI" zabdano artha "chaghastha" kare che. vartI rUva vatnI kevalI jevA te kevaLI arthAt kevaLI nahi paNa kevaLI jevA te kevaLI. ahIM "Iva' zabdano lopa karIne kevaLIno evo artha kare che, athavA vatI zAratADarati revanamAna kevaLI jene zikSAdAtA che, te kevaLI. emAM mata pratyayano lopa karIne evo artha kare che. AvA chaghastha kevaLIne yugAbe upayogano niSedha che, ema teonuM mAnavuM che, paNa nirUpacarita kevaLIne nathI bIjAo vaLI ema kahe che ke bhagavatImAM kevaLIne yugapad upayoga niSedha karanAruM je sUtra che, te anyadarzananInI vaktavyatA
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] upayogadrayanI siddhi. [477 saMbaMdhI che, te koIka prasaMge aMdara lakhAyeluM che, tethI amane te mAnya nathI. A kAraNathI kevaLIne kramasara be upayoga paNa amane sammata nathI. e pramANe sUtrano ayogya artha karIne jeo yugapad be upayoga mAne che, te ayogya che. kAraNa ke bhagavatInA aDhAramA zatakanA AThamA uddezamAM prathama chadmastha-Adhovadhikano nirdeza karIne pachI kevaLIno nirdeza karyo che, te kAraNathI yukti rahita mithyA avakhaMbhathI 'Iva' ane 'matu' pratyayano lopa karIne 'kevaLI' zabdano artha chadmastha karavo, e kevaLa kadAgraha ja che. jo tyAM chadmastha ISTa hota to te sthaLe kevaLI zabdano prayoga zA mATe karata ? je kaMI chadmasthane mATe kahevAnuM hota te saghaLuM chadmasthane nirdeza karatI vakhate ja kahI deta. vaLI bhagavatImAM "revatIgaM maMte ? paramANuonuM nuM samartha nALarU "he bhagavaMta ! kevaLI je samaye paramANu pudgalane jANe che.'' ItyAdi kahyuM che, te paramANu avadhijJAnI sivAya anya chadmastha nathI joI zakatA. temAM e badhA avadhijJAnI paraMmANune nathI joI zakatA, paraMtu je paramAvidha ane Adhovadhika jJAnavALA hoya te ja joI zake che. paramAvidha karatAM kaMIka nyUna avadhijJAna hoya te Adhovavidha kahevAya. te banne prakAranA avadhijJAnIno kevaLInI pahelAM ja nirdeza karyo che. e be sivAya bIjo kyo chadmastha kevaLI che, ke je paramANu pudgalane jue che ? ane te chadmastha kevaLInuM bhagavatImAM grahaNa thAya kharuM ? vaLI AgamamAM bIje sthaLe paNa chadmasthAdi pachI kevaLIno nirdeza karyo che, paraMtu Iva Adi zabdano lopa karavAthI kevaLI zabdano artha chadmastha nathI karyo. bhagavatIsUtramAM pahelA zatakanA cothA uddezAmAM chadmastha-Adhovadhika-paramAvadhi ane kevaLIne kevaLasaMvara, saMyama ane brahmacarya AdivaDe mokSano vicAra karyo che, temAM paNa chadmastha-Adhovadhika ane paramAvadhijJAnavALAno niSedha karIne te pachI kevaLI traNeya kALamAM siddha thayA, thAya che, ane thaze ema kahyuM che. A vAta paNa jo chadmastha saMbaMdhI hoya, to prathama kahela chadmasthanI jema Ane paNa kevaLasaMvarAdivaDe siddhi na thAya. A hakIkata pratipAdana karanAra sUtra A pramANe che." matyeLa aMte ! maLase sIyamAMta sAsayaM samayaM kevaleNaM saMvareNaM, kevaleNaM saMjameNaM, kevaleNaM baMbhacekhAseNaM, kevalAhiM pavayaNamAyAhiM sijhisu, bujjisu jAva savvadukkhANamaMtaMkariMsu / goyamA ! no iNaTTe samaTTha / se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM vuccai taM ceva jAva antaMkariMsu ? goyamA je ke vi aMtakarA vA aMtimasarIrayA vA savvadukkhANamaMtaM kareM vA, kareMti vA, karissaMti vA, savvete uppannanANaMdaMsaNadharA arahA jiNA kevalI bhavittA tao pacchA sijyaMti, bujjhaMti, mucvaMti parinibvAyaMti, savvadukkhANamaMtaM kareMsu vA, rati vA, risaMti vA, te teolRLa goyamA ! nAva sarvattuLamaMta ritu / vaDubanne vi evaM ceva, navaraM sijyaMti bhANiyavvaM / aNAgae vi evaM ceva, navaraM sijjhirasaM ti bhANiyavaM / jaha chaumattho tahA Ahohio paramAhio vi, tti tinni AlAvagA bhANiyabvA / kevalI NaM bhaMte ! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM jAva antaM kariMsu / hantA ! sijjhisu, jAva antaMkaraM / tinni jJAnAvA mALiyA iramatyuM nahIM, navaraM sidgiAsu, siddhati, sisiMti ? A pramANe siddhAntamAM chadmasthAdi pachI je kevaLI kahyA che, te nirUpacarita ja kevaLI kahyA che, ItyAdi zabdano ""
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478] upayogadvayanI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 lopa karIne kevaLI eTale chatvastha ema nathI kahyuM, jo ema na hoya, to sUtramAM kahyA pramANe mokSagamana ghaTe nahi. 3113 thI 3118. evaM visesiyammi vi paramayamegaMtarovaogo tti / na puNarubhaovaogo paravattabbaM ti kA buddhi ? // 3119 // uvaogo egayaro paNuvIsaime sae siNAyassa / bhaNio viyaDattho cciya chaThThaddese viseseuM // 3120 // evaM phuDaviyaDammi mi sutte sabannubhAsie sabve / kaha tIrai paratitthiyavattavamiNaM ti vottuM je ? // 3121 // sabbattha suttamatthi ya phuDamegayarovauttasattANaM / ubhaova-uttasattA sutte vuttA na katthai vi // 3122 // kassai vi nAma katthai kAla jai hojjo do vi uvaogA / 3movattAsattA suttamevavaMda ji to honnA rUzaraNA duvihANaM ci ya jIvANa bhaNiamappAbahuM ca samayammi / sAgaraNagArANa ya na bhaNiyaM ubhaovauttANaM // 3124 // jai kevalINa jugavaM uvaogA hojja, hojja to evaM / sAgAra-uNAgArANaya-mIsANa ya tiNhamappabahuM // 3125 // have bIjAo "anyadarzanI saMbaMdhI vaktavyatA mATe A sUtra che, ema kahe che, te mATe kahe che. e pramANe kramopayoga sAdhaka sUtra pragaTa chatAM paNa ubhaya upayoganiSedha sUtra anyadarzanI saMbaMdhI che, ema kahevuM e kevI viparIta buddhi che ! bhagavatIsUtranA paccIsamA zatakanA chaThThA uddezamAM snAtakane bemAMthI eka upayoga pragaTapaNe kahela che. e pramANe sarvajJabhASita sarva sUtramAM phuTa rIte kahyA chatAM "A sUtra anyadarzanI saMbaMdhI vaktavyatA mATe che" ema kema kahI zakAya? vaLI sarva sUtromAM ekatara upayogavALA jIvonuM pratipAdana karyuM che, paraMtu koIpaNa sUtramAM ubhaya upayogavALA jIvo nathI kahyA. jo koIpaNa kevaLIne koIpaNa kALe be upayoga hoya, to ubhaya upayogavALA jIvonuM pratipAdana karanAra eka paNa sUtra hota. (paNa tevuM kayAMya jaNAtuM nathI.) tema ja sAkAra-anAkAra e vividha upayogavALA jIvonuM alpabadutva siddhAMtamAM (prajJApanAmAM) kahyuM che. paNa yugapad ubhaya upayogavALA jIvonuM nathI kahyuM. jo kevaLIne yugapad be upayoga hoya, to sAkAra, anAkAra ane mizra-upayogavALA jIvonuM ema traNa prakAranuM alpabadutva kaheta. 3119 thI 31 25. ahava maI chaumatthe paDucca suttamiNaM to na kevaliNo / taM pi na jujjai jaM sabasattasaMkhAhigAro'yaM // 3126 //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] upayogaDhayanI siddhi. [479 kAUM siddhaggahaNaM bahuvattavbayapaMdesu sabbesu / iha kevalamaggahaNaM jai to taM kAraNaM vaccaM ? // 3127 // ahavA visesiyaM ciya jIvAbhigamammi eya-mappabahuM / duviha tti sabajIvA siddhAsiddhAiA jattha // 3128 // siddha saiMdiyakAe joe vee kasAya lesA ya / nANuvaogAhAraya-bhAsaya-sasarIra-carime ya // 3129 // aMtomuttameva ya kAlo bhaNio tahovaogassa / sAI apajjavasiu tti natthi katthai viNiddaTTho // 3130 // jaha siddhAiyANaM bhaNiyaM sAIapajjavasiyattaM / taha jai uvaogANaM havejja to hojja te jugavaM // 3131 // kassa va nANumayamiNaM jiNassa jai hajja do vi uvogaa| nUNaM na huMti jugavaM jao nisiddhA sue bahuso ? // 3132 // navi abhinivesabuddhi amhaM egaMtarovaogammi / taha vi bhaNimo na tIrai jaM jiNamayamannahA kAUM // 3133 // jai nannonnAvaraNaM nAkAraNayA kahaM tadAvaraNaM / egaMtarovaoge jiNassa taM bhaNNai sahAvo // 3134 // pariNAmiyabhAvAo jIvattaM piva sahAva evAyaM / egaMtarovaogo jIvANamaNaNNaheu ttiM // 3135 // athavA ahIM evI buddhi thAya, ke e sUtra to chaghastha jIvonI apekSAe che, kevaLI saMbaMdhI nathI; to te ayogya che, kemake sarva jIvonI saMkhyAno e adhikAra che. sarva jIvonI saMkhyA saMbaMdhI e adhikAra na hoya to alpabadutva-vaktavyatA saMbaMdhI sarva padomAM siddhane pRthaka grahaNa karIne ahIM ja jo mAtra tenuM grahaNa na karyuM hoya, to tenuM kAraNa kaho ? athavA e alpabadutva jIvAbhigama sUtramAM kaheluM ja che, ke siddha ane asiddhAdi jIvo be prakAre che, ema sUtramAM kaheluM che. te sUtranI gAthA A pramANe che. siddha-asiddha, seMdriya-anidriyA, kAya-akAya ItyAdi sarva jIvane AzrayIne sUtra kaheluM che. tathA jJAna-ajJAna ane darzanano upayogakALa sarvatra antarmuhUrtano ja kahyo che, koI paNa sthaLe sAdi-aparyavasita nathI kahyo. jema siddhAdi bhAvonuM sAdiaparyavasitapaNuM kahyuM che, tevI rIte jo upayoganuM (sAdi aparyavasitapaNuM kahyuM hota, to yugapad ubhaya upayoga hota, paraMtu tema nathI mATe yugapad nathI, kemake siddhAMtamAM teno ghaNIvAra niSedha karyo che. vaLI amane ekAMtara upayoga mAnavAmAM abhiniveza buddhi nathI, to paNa kahIe chIe ke je jinezvarano mata che, tene anyathA karavAne ame zaktimAna nathI. jo (3103 mI gAthAmAM kahyA mujaba) anyonya AvaraNa nathI ane akAraNatA paNa nathI, to kevI rIte tene AvaraNa
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480]. upayogaDhayanI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che ? ema kahevAmAM Ave, to teno uttara kahIe chIe ke - jinezvarane ekAMtara upayogamAM svabhAva ja AvaraNarUpa che. eTale evo svabhAva ja che ke kramasara upayoga pravarte, paNa yugapad na pravarte. pariNAmika bhAvathI jIvanuM jIvatva e jema svabhAva ja che, tevI rIte jIvone ekAMtara upayoga paNa pAriNAmika hovAthI svabhAva ja che. 3126 thI 313pa. have "nA" ItyAdi 3141mI gAthAnI prastAvanA kare che. gaMtUNa sijjhai tti ya bhaNie suttammi kahakammarasa / Aha gamaNaM ti, bhaNNai sakammagamaNe vi ko heU ? // 3136 // kamma pugmalamaiyaM nijjIvaM tassa nayaNasAmatthe / ko heU paDivaNNo-jar3a va sahAvo iha sa eva // 3137 // sakkiriyaM kimarUvaM bhaNNai bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM ? / nada se virAghammo vepavi ta8 mayA vikariyA rUrUTa jaM veha jeNa kiriyAkAraNamabbhuvagayaM tahiM eso| tullovAlaMbho cciya jajaM na sahAvo saraNamikko // 3139 // aviya asaMgattaNao baMdhaccheya pariNAmabhAvAo / pucappaogau cciya tassa gaI tattha dilutA // 3140 // (449) lAu ya eraMDaphale aggI dhUme ya usU dhaNuvimukke / gaI pubapaogeNaM evaM siddhANa vi gaI o // 3141-957-325 // "tyAM jaIne siddhi pAme che" ema sUtramAM kahyuM chate karmarahitane kAMIka uNAsAtarAja gamana kevI rIte saMbhave ? ema pUchavAmAM Ave to kahIe chIe ke karmasahita jIvane gamanakriyAmAM zo hetu che? karma hetu che, ema kahevAmAM Ave to pudgalamaya nirjIva karma jIvane mokSamAM laI javAnA sAmarthyamAM kyo hetu mAnelo che ? jo temAM svabhAva ja hetu che, to ahIM paNa te ja svabhAva ja hetu che. arUpI jIvadravya mokSagamanarUpa kriyAvALuM kevI rIte hoya? ema pUchavAmAM Ave, to ame kahIe chIe ke-arUpI jIvadravya cetanyavALuM zAthI che? jema caitanya teno vizeSa dharma che, tevI rIte mokSagamanarUpa kriyA paNa tenA vizeSadharmarUpe mAnela che, athavA jeoe (IzvaraadRSTa Adi) mokSagamanarUpa kriyAnuM kAraNa mAnyuM che, temAM paNa A upAlaMbha sarakho ja che. mATe svabhAva mAnyA sivAya bIjuM koI zaraNa nathI. athavA mATInA saMgarahita thavAthI jema tuMbaDuM, baMdhanoccheda thavAthI eraMDa phaLa, tathAvidha pariNAmathI dhUma athavA agni ane pUrva-prayogathI dhanuSyathI chuTelA tIranI jema urdhvagati thAya che, tema siddhanI paNa sarva karmanA kSayathI urdhvagati thAya che. 3136 thI 3141. have uparokta niryuktinI gAthAnuM vyAkhyAna kare che.
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] 61 siddhanI urdhvagati. jaha millevAvagamAdalAbuNo'vassameva gaibhAvo / uddhaM ca niyamao naNNahA navA jalatalAduddhaM ||3142|| taha kammalevavigame gaibhAvo'vassameva siddhassa / uddhaM ca niyamao naNNahA navA logaparau ti / / 3143 || eraMDAiphalaM jaha baMdhaccheeriyaM duyaM jAi / taha kammabaMdhaNaccheyaNerio jAi siddho vi // 3144 // uDuMga pariNAmo jaha jalaNassa jaha veha dhUmassa ! uDuMga pariNAma sahAvao taha vimukkassa / / 3145 / / jaha te salAbhakAle ceva tahA gaisabhAvayammiti / pariNama tagga vA levAvagame jahAlAbuM // 3146 // taha taggar3apariNAmaM pariNamai sarUvalAbha eveha | siddho siddhattaM piva sakammapariNAmanivekkhaM ||3147 // jaha dhaNupurisapatteriesuNo bhiNNadesagamaNaM tu / gai kAraNavigamammi vi siddhaM puvvappaogAo || 3148 // baMdhaccheyaNakiriyAvirame vi tahA vimuccamANassa / tarasA logaMtAo gamaNaM puvyappaogAo || 3149 / / jahA kulAlacakkaM kiriyAheuvirame vi sakkiriyaM / puvyappaogao cciya taha kiriyA muccamANassa / / 3150 / / AAdhArtha :- prema bhATInoM se dUra thavAthI tujaDAnI avazya urdhvagati (bhAva) thAya che, te niyamathI te anyathA nathI jatuM, tema jaLanA talathI upara paNa nathI jatuM; tevI rIte karmano lepa dUra thavAthI avazyameva=niyamathI siddhanI urdhvagati (bhAva) thAya che, anyathA gati nathI thatI, tema lokanI upara paNa gati nathI thatI. tathA jema baMdhano cheda thavAthI prerAyelA eraMDAdikanAM phaLa jaldI jAya che, tema siddha paNa karmabaMdhano cheda thavAthI preraNA pAmIne mokSamAM jAya che, jema agnino athavA dhUmano urdhvagatipariNAma thAya che, tema vimukta AtmAno paNa svabhAvathI ja urdhvagatipariNAma thAya che. jema agni ane dhUma svalAbhakALe urdhvagati bhAvane pAme che, tevI rIte siddha paNa svakarmapariNAmanI apekSArahita siddhatvanI jema urdhvagatipariNAma pAme che. jema dhanuSa ane purUSanA prayatnathI prerAyela tIranuM bhinna pradezamAM gamana thAya che, tevI rIte karmarUpa gatinuM kAraNa dUra thayA chatAM paNa pUrvaprayogathI siddhanI gati thAya che. athavA baMdhachedanarUpa kriyA zAMta thavA chatAM paNa jema gati thAya che, tema te vimukta AtmAnI pUrvaprayogathI lokAMtaparyaMta gati thAya che. athavA jema kriyAno hetu kuMbhAra virAma pAmavA chatAM paNa pUrvaprayogathI kuMbhAranuM cakra sakriya hoya che, tevI rIte muktAtmAnI paNa urdhvagatirUpa kriyA hoya che. 3142 thI 3150. [481
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhanI urdhvagati. have uparokta viSayanuM zaMkA-samAdhAna kahe che : 482] vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nAlAvugAdisAhammamatthi siddhassa muttimattAo / tanno taggaipariNAmadesasAhammao tesiM // 3151 / / jaiva na desovaNao diTTaMto to na savvahA jutto / jaM natthi vatthuNo vatthuNA jae savvasAhammaM / / 3152 // uDDagaiheu cciya nAho tiriyagamaNaM navAcalayA / savisesapaccayAbhAvao ya savvannumayao ya / / 3153 / / gaimattao viNAsI kesI gaccAgamI ya maNuu vva / hor3a gar3apajjayAo nAsI na u savvahANu vva / / 3154 / / kesanimittaM kammaM na gaI tadabhAvao tao katto / aha gai eva nimittaM kimajIvANaM tao natthi ? ||3155 // keso tti jIvadhammo hojja maI hou kahamajIvarasa / kaha vA bhavatyadhammo hoU bhavAo vimukkassa ? ||3156 / / gAthArtha :- tuMbaDuM vagere mUrtimAna hovAthI siddhanI sAthe tenuM sAdharmDa nathI. ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake (urdhvagamanarUpa) te gatipariNAmathI teonuM siddhanI sAthe dezathI sAdharmsa che. jo dezopanayathI dRSTAMta na mAnavAmAM Ave to sarvathA prakAre koI paNa dRSTAMta siddha na thAya; kemake jagatamAM koIpaNa vastunuM koIpaNa vastu sAthe sarvathA sAdharmDa nathI ane tethI karIne savizeSa pratyayanA abhAve adhogamana, tiryaMmana ke acalatA nathI. prathama saMsAramAM bhamatAM karmanA sadbhAve te ahIM hatuM ane hamaNAM tenA abhAvathI sarvajJanA matathI urdhvagatirUpa hetune lIdhe te uMce ja jAya che. muktAtmA gatimAna thavAthI manuSyanI jema vinAzI, kalezI ane gatithI AvanAra thaze. (ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake) gatirUpa paryAyanI apekSAe bhale te vinAzI ho, paraMtu paramANunI jema sarvathA vinAzI nahi thAya. vaLI kalezanuM nimitta karma che, paNa gati nathI, tethI karmanAM abhAve kaleza kyAMthI hoya ? jo ti ja klezanuM nimitta hoya to (gatimAna) paramANu Adi ajIvone paNa te kema nathI ?phleza e jIvano dharma che, te ajIvane kema hoI zake ? ema kahevAmAM Ave, to e phleza bhavasthajIvano dharma che, te dharma bhavathI mukta thayelAno kevI rIte hoI zake ? (na ja hoI zake) 3151 thI 3156. have siddhaparamAtmAnI avagAhanAnuM svarUpa jaNAve che H jaM gaimao vighAo'vassaM takkAraNaM ca jadavassaM / vihiyassAvatthANaM jao ya gamaNaM tao pucchA ||3157 // (450) kahiM paDihayA siddhA kahiM siddhA paTTiyA / kahiM bodiM cattANaM kattha gaMtUNa sijjhai ? || 3158 / / 958 / /
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] siddhanI urdhvagati. [487 (451) aloge paDihayA siddhA loyagge ya paITTiyA / ihaM boMdiM caittANaM tattha gaMtUNa sijAi // 3159 // 959 // jamahiM boMdiccAo tadeva siddhattaNaM ca jaM cehaM / tassAhaNaM ti to puvvabhAvanayao ihaM siddhI // 3160 // jeNa U na boMdikAle siddho cAyasamae ya jaM gamaNaM / paccuppaNNanayamayaM sijjhai gaMtUNa teNeha // 3161 // atthIsipabbhArovalakkhiyaM maNuyalogaparimANaM / logagganabhobhAgo siddhikkhettaM jiNakkhAyaM // 3162 // gAthArtha :- gatimAnanI gatino vighAta avazya thAya che, ane te gativighAtanuM kAraNa paNa avazya hoya che, tathA jethI niSiddha gativALAnuM avasthAna ane gamana thAya che, (te avazya kahevuM joIe, tethI te saMbaMdhI pRcchA karavI joIe. siddhAtmA kyAM pratihata thAya che ? tathA kyAM pratiSThita che? kyA sthAnamAM zarIra tajIne kyAM jaIne siddhi pAme che? (e saghaLI pRcchAno uttara e che ke, siddhAtmA alokamAM pratihata che, lokAgre pratiSThita che, ahIM tichalokamAM zarIra tajIne tyAM jaI mokSane pAme che. ahIM zarIrano tyAga e ja siddhapaNuM che; kemake samyakatvaprApti vagerenuM kAraNa ahIM ja che. tethI pUrvabhAvanaya (koI vyavahAranaya vizeSa)nI apekSAe ahIM ja siddhi che, paraMtu zarIratyAganA samaye siddhi nathI, kemake zarIra-tyAganA samaye to gamana che; tethI pratyutpannanayanA mate (RjusUtrAdi nizcayanayanA mate) siddhikSetramAM jaIne siddhi pAme che. (ahIM kiM "siddhanA' ItyAdithI AraMbhIne "bhava3o siddho') ItyAdi paryata sattara gAthAo che, te chaThThA gaNadharavAdamAM vistArathI kahI che, tethI ahIM pharI nathI kahetA. ISadhdhAzmArA nAmathI prasiddha, manuSyalokanA pramANe lokanA agrabhAge jinezvare kaheluM siddhikSetra che, tyAM gayela muktAtmA siddhi pAme che. 3157 thI 3162. A sthaLe phusI ItyAdithI mAMDIne 3ESaa ItyAdi gAthAparyata paMdara gAthAo niryuktinI che, te sugama hovAthI bhASyakAre tenI vyAkhyA nathI karI te jANavAnI IcchAvALAe mULa AvazyakanI TIkAthI jANI levI. have siddha bhagavAnanI avagAhanA saMbaMdhI kahe che. dehattibhAgo susiraM tappUraNao tibhAgahINo tti / so gopaniro laya nAmo sikko vi tavatyo ll36rUA.(38ra4) saMhArasaMbhavAo paesamettammi kiM na saMThAi ? / sAmatthAbhAvAo sakammayAo sahAvAo // 3164 // siddho vi deharahio sapayattAbhAvao na saMharai / apayattassa kiha gaI, naNu bhaNiyA'saMgayAIhiM // 3165 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484] siddhaparamAtmAnI avagAhanAnuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jeTTA u paMcasayadhaNussa majjhA ya sattahatthassa / dehattibhAgahINA jahanniyA jA bihattharasa // 3166 // kaha marudevImANaM nAbhIo jeNa kiMcidUNA sA / to kira paMcasaya cciya ahavA saMkoyao siddhA // 3167 / / sattUsiesu siddhI jahannao kahamihaM bihatthesu ? / so viphara tityayanuM esA simA rUTa te puNa hojja vihatthA kummAputtAdao jahanneNaM / anne saMvaTThiyasattahatthasiddhassa hINa tti / / 3169 / / bAhullAo suttammi satta paMca ya jahannamukkosaM / iharA hINabhahiyaM hojjaMgula-dhaNupuhuttehiM // 3170 // accherayAiM kiMcivi sAmannasue na desi savvaM / hojja va aNibaddhaM ciya paMcasayAesavayaNaM vA // 3171 // gAthArtha - zarIrano trIjo bhAga polANavALo che, tene jIva pradezovaDe pUrNa karavAthI trIje bhAge hIna avagAhanA thAya che. te prathama yoganirodhakALe ja thAya che, tethI siddha paramAtmA paNa teTalI ja avagAhanAvALA hoya che. e pramANe svapradezo saMkocIne jIva eka AkAza-pradezamAM ja kema nathI raheto? ema pUchavAmAM Ave, to teno uttara e che ke tathAvidha sAmarthyanA abhAve yoganirodhakALe sakarmaka hovAthI ane jIvanA evA ja svabhAvane lIdhe tenA karatAM adhika saMkoca nathI thato, tethI deharahita siddha paNa svaprayatnanA abhAve (te pramANe svapradezono) saMkoca na karatA prayatnarahita hoya, tenI siddhakSetramAM gati zI rIte thAya ? ema pUchavAmAM Ave to pUrve kaheluM ja che ke asaMgatvAdi kAraNothI gati thAya che. trIje bhAge hIna pAMcase dhanuSapramANa zarIravALAnI utkRSTa avagAhanA, sAta hAtha pramANavALAnI madhyama avagAhanA ane be hAthavALAnI jaghanya avagAhanA thAya che. marUdevImAtAnI e pramANe avagAhanA kevI rIte ghaTe ? kemake nAbhikulakara ane temanA zarIranI uMcAI pAMcaso paccIsa dhanuSa che ema pUchavAmAM Ave, to te nAbhikulakarathI kaMIka nyUna avagAhanAvALA che, tethI pAMcaso dhanuSanI ja avagAhanA kahevAya. athavA hAthI upara caDelA hovAthI saMkucIta aMge mokSapadane pAmelA che. (tethI te avagAhanAmAM kaMI ja virodha Avato nathI) siddhAMtamAM jaghanyathI sAta hAtha pramANa uMcAIvALAne mokSanI prApti kahela che, ane ahIM be hAtha pramANavALo zAthI kaho cho ? (ema pUchavAmAM Ave to) te sAta hAtha pramANa tIrthakarone viSe jANavuM ane zeSa sAmAnya kevaLIo mokSa pAmatA hoya, teone be hAtha pramANa jANavuM. te be hAtha pramANavALA kUrmAputra vagere jaghanyathI hoya che, ane bIjAo kahe che ke - yaMtrapIlanAdi vaDe saMvartita sAta hAtha pramANavALA siddhanI jaghanya avagAhanA che. athavA sUtranI aMdara jaghanyathI sAta hAtha pramANa ane utkRSTathI pAMcaso dhanuSa pramANa mokSamAM janArA jIvonI avagAhanA kahI che, te bahulatA che. anyathA koI vakhata jaghanyapade
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] siddhabhagavaMtanI sthiti ane sparzanAnuM svarUpa. [485 aMgula-pRthakatva ane (utkRSTapade) dhanuSa-pRthakatva paNa nyUnAdhika hoya che. sAmAnya zrutamAM AzcaryAdi badhuM ja nathI kaheluM, jema siddhamAM janArA AtmAo be hAthavALA ane savA pAMcaze dhanuSyanA mAnavALA hoya che. Adeza vacananI jema zrutamAM nahi kaheluM paNa te hoya che, mATe te mAnavuM joIe. 3163 thI 3171. susiraparipUraNAo puvAgArannahAvavatthAo / rasaMDAmAtyaMtha = maLiyaM 3yAre zarU karI etto cciya paDiseho siddhAiguNesu dIhayAINaM / jamaNitthaMthaM pubbAgArAvekkhAe nAbhAvo // 3173 // nAmuttassAgAro vinnANasseva, na kuMbhanabhaso bva / diTTho pariNAmavao neyAgAraM ca vinnANaM // 3174 // jIvANannaM ca jao dehAgAro ya so tahA taM pi / parimiyavatthuttaNao juttaM kuMbhovba sAgAraM // 3175 / / gAthArtha - polANavALo bhAga pUrAI javAthI ane pUrva AkAranI anyathA prakAre vyavasthA thavAthI je anityastha saMsthAna kahyuM che, te aniyatAkAravALuM che. ane te ja kAraNathI siddhAdi guNomAM dIrghatA vagereno pratiSedha karyo che. je anityastha kahyuM che, te pUrva AkAranI apekSAe kahyuM che. sarvathA AkArano abhAva nathI kahyo. amUrta vijJAnanI jema amUrta siddhAtmAno AkAra saMbhave nahi. ema kahevAmAM Ave to te ayogya che, kemake pariNAmavALA amUrta padArthano AkAra paNa ghaTAkAzanI jema jaNAya che kAraNa ke vijJAna paNa zeyAkAravALuM che. (anyathA nIlajJAnathI pItAdinuM paNa jJAna thAya, athavA nIlajJAnano paNa abhAva thAya) vijJAna jIvathI abhinna che ane jIva zarIrAkAravALo che, tethI te vijJAna paNa dehaparicchinnavasturUpa hovAthI ghaTanI jema sAkAra mAnavuM yogya che. 3172 thI 317pa. have siddhikSetramAM birAjamAnanI sthiti tathA sparzanA kahe che :(452) jatthaya ego siddho tattha aNaMtA bhavanayavimukkA / annonnasamogADhA puTThA savve ya logaMte // 3176 // 975 // (453) phusai aNaMte siddhe sabapaesehiM niyamaso siddho| te vi asaMkhrijjaguNA desapaesehiM je puTThA // 3177 // 976 // na jarA-maraNavimukkA jIvattaNao maI maNussobba / nahi jIvaNavirahAo na jIvaNaM kammavirahAo // 3178 // vayaso hANIi jarA pANaccAo ya maraNamAiTuM / sai dehammi tadubhayaM tadabhAve taM na kharaseva // 3179 //
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486] siddhabhagavaMtanI sthiti ane sparzanAnuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 gattA esaparivuDiDha- hANio tatto / hoMta asaMkhejjaguNA saMkhapaeso jamavagAho ||3180 // egaktte'NaMtA kiha mAyA, muttivirahiyattAo / neyama va nANA diTTIo vegarUvammi / / 3181 // muttamayAmaviya samANadesayA dIsae paIvANaM / gammaS paramAmULa ya muttivimukSu na saMvaTM ? ||rU82)) (243) gAthArtha :- jyAM eka siddha che, tyAM bhavakSaya thavAthI mukta thayelA anaMtA siddho rahyA che, te sarve lokanA aMte paraspara avagAhIne rahelA che. niyamathI eka siddha sarvapradezovaDe anaMtA siddhone sparze che, ane je e pramANe deza-pradezothI sparzAelA che, te paNa tenAthI asaMkhyAta guNA che, kemake sarvapradezovaDe anaMtA siddho sparzAyelA che, e pramANe jIvanA ekeka dezapradezavaDe anaMtA sparzAyelA che, eka jIva asaMkhyeyapradezAtmaka hovAthI mULa anaMtAne sarva jIvanA asaMkhyeya dezapradezanI sAthe guNatA yathokta pramANa thAya che. "siddhAtmA jIva hovAthI manuSyanI jema jarA ane maraNathI rahita nathI.' evI buddhi thAya, to te ayogya che, kemake prANa dhAraNarUpa jIvanano temAM abhAva che, jIvanano abhAva karmanA virahathI che. vayanI hAni thAya tene jarA ane prANano tyAga thAya tene maraNa kahyuM che. zarIra hoya, to e banne hoya; zarIranA abhAve e banneno abhAva hoya che, tethI AkAzanI jema siddhone teno abhAva che. eka kSetramAM anaMtA siddho avagAhIne rahelA che. tenA karatAM pradezanI vRddhi hAnithI je avagAhI rahyA che, te asaMkhyeyaguNA che, kemake eka siddhano avagAha asaMkhyeya pradezAtmaka che, to pachI eka kSetramAM anaMtA siddho kevI rIte samAya ? ema pUchavAmAM Ave to jema eka jJeyamAM aneka jJAnono samAveza thAya che, athavA eka rUpamAM aneka dRSTio rahelI che, tema mUrtinA abhAve eka kSetramAM anaMtA siddho samAya che. athavA mUrtimAna pradIpAdinA paramANuonI paNa samAnadezatA dekhAya che ane jaNAya che, to pachI mUrtirahita siddhomAM e pramANe hoya, emAM zaMkA zI ? 3176 thI 3182. A sthaLe gasarIra ItyAdi traNa gAthAo niryuktinI che, te sugama che te pachI muttaraLAmAve ItyAdithI AraMbhIne suvatara ItyAdi gAthAparyaMta nava gAthAo che, te pUrve agIyAramA gaNadharavAdamAM savistara kahI che, tethI pharI ahIM nathI kahetA te pachI vici ItyAdithI AraMbhIne rupasavAna ItyAdi gAthAparyaMta sAta gAthAo sugama che, te AvazyakanI aMdara savistara kahI che, tyAMthI joI levI. have siddhipadanA sukhanuM varNana kare che H tesiM siddhattaM piva sokkhamasAhAraNaM tao'NuvamaM / desovaNayAo puNa purisodAharaNamakkhAyaM / / 3183 / / jar3avA saMsAre cciya hojja tayaM kittha mokkhaciMtAe / tabbihamaccaMtasuhaM jattha va so keNa saMsAro ? || 3184 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] AcArya bhagavAnanuM svarUpa. [487. atulamaNannasarisayaM nivANaM nevbuI paraM sokkhaM / annesiM nivvANaM dIvassa va sabbahA nAso / / 3185 / / jaM ca taNu-kammasaMtainAso bIyaMkurANa vA mokkho| anno na ya saMtANI saMtANAo tao nAso // 3186 // jaM nAragAibhAvo bhavo va na ya nAragAio bhinno / koI jIvo to nAragAinAsammi tannAso // 3187 // jaha taMtamao ttipaDo taMtraviNAsammi sabbahA natthi / tada nAra/I3marU3o navo tadmAvaDo natyi rU388 gAthArtha - teone siddhatvanI jema asAdhAraNa sukha che, tethI te anupama che e saMbaMdhamAM dezopanayathI purUSanuM udAharaNa kaheluM che. jo saMsAramAM ja mokSa jevuM sukha hoya, to mokSanI ciMtA ahIM zA mATe karavI ? athavA tevA prakAranuM Atmattika sukha jyAM hoya, tene saMsAra zAthI kahevAya ? (mokSa ja kahevAya.) atala eTale ananya sadeza, nirvANa eTale nivRtti. tenuM sukha atyaMta che. bIjA matavALAo dIpanI jema jIvano sarvathA nAza thAya tene nirvANa kahe che. kAraNa ke bIja ane aMkuranI jema zarIra ane karmasaMtAnano nAza thAya te mokSa che. saMtAnathI saMtAnI (jIva) bhinna nathI, tethI saMtAnano nAza thaye jIvano paNa nAza thAya te yukti ghaTe che. vaLI nArakAdi bhAva te ja saMsAra che, ane te nArakAdi bhAvathI koI paNa jIva judo nathI, tethI nArakAdi bhAvano nAza thaye, te saMsArano paNa nAza thAya che. jema taMtumaya paTa taMtuno vinAza thaye sarvathA nathI hoto, tevI rIte nArakAdi bhAvamaya jIva che, te jIva paNa nArakAdi bhAvano abhAva thaye sarvathA te bhAvomAM hoto nathI. 3183 thI 3188. A sthaLe madi nAra; ItyAdithI huM mAro ItyAdi gAthA paryata ogaNatrIsa gAthAo che, te pUrve agIyAramA gaNadharavAdamAM kahI gayA chIe. te pachI siddha karavA ItyAdi cha gAthAo sugama che, tethI tenI vyAkhyA nathI karI. have AcArya bhagavAnanuM svarUpa kahe che :(454) nAma ThavaNA davie bhAvaya caubiho u Ayario / dabammi egabhaviyAi loIe sippasatthAI // 3189 // 993 // (455) paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA payAseMtA / AyAraM daMsetA AyariyA teNa vuccaMti // 3190 // 994 // AgamadabvAyario AyariyaviyANAu aNuvautto / no Agamao jANaya-bhavbasarIrAiritto'yaM // 3191 // bhavio baddhAU abhimuho ya mUlAInimmio vAvi / ahavA davvabhUo davbanimitAyaraNao vA // 3192 / /
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488] AcArya bhagavAnanuM svarUpa. A majjAyAvayaNo caraNaM cAro tti tIe AyAro / so dor3a nALa-sA-caritta-tapa-vIriyaviyo ||rU??gA tassAyaraNa- vabhAsaNa desaNao desiA vimokkhatthaM / je te bhAvAyariyA bhAvAyArovauttA ya / / 3194 / / ahavAyarati jaM sayamAyAreMti va jamAyarijjaMti / majjAyayAbhigammaMti jamuttaM teNavAyariA / / 3195 / / gAthArtha :- nAma-AcArya, sthApanA-AcArya, dravya-AcArya ane bhAva-AcArya ema cAra prakAranA AcArya kahyA che. eka vikAdi athavA laukikamAM zilpa-zAstrAdine jANanAra dravyaAcArya kahevAya che, pAMca prakAranA AcArane AcaranAra tathA upadeza ApanAra ane AcArane batAvanAra hovAthI te AcArya kahevAya che. paMcavidha AcAranA vijJAnathI anupayukta te AgamathI dravyAcArya che. ane jJAyaka-bhavya zarIrathI vyatirikta te eka bhavika, AcArya thavAnuM bAMdheluM AyuSya hoya te athavA apradhAna te noAgamathI dravyAcArya che. 'A zabda maryAdAvAcI che, cAra eTale AcaraNa te maryAdAvaDe AcaraNa karavuM te AcAra kahevAya. e AcAra jJAna-darzana-cAritra-tapa ane vIrya ema pAMca prakAre jaNAvyo che. te pAMca prakAranA AyAne mokSa mATe je AcaranAra tenuM kathana karanAra, kriyAvidhinA darzanathI paramAtmAno upadeza karanAra te bhAvAcAra upayukta hovAthI bhAvAcArya kahevAya che. athavA je svayaM sadanuSThAna Acare che, ane bIjA jIvone AcaraNa karAve che; athavA je mumukSuvaDe AcarAya che, ane maryAdAvaDe pamAya che, te kAraNathI te AcArya kahevAya che. 3189 thI 3195. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have upAdhyAya bhagavAnanuM svarUpa kahe che H (456) nAmaM ThavaNA davie bhAvaMmi cauvviho uvajjhAo / dave loiyasippA dhamme taha annatitthIyA ||3196 / / 1000|| (457) bArasaMgo jiNakkhAo sajjhAo kahio buhe / jamhA taM uvaiti uvajjhAyA teNa vuccaMti / / 3197||1001 || (458) utti uvaogakaraNe jhatti ya jjhANassa hoi niddese / eeNa hor3a ujjhA eso aNNo vi pajjAo / / 3198 / / 1005 / uvagamma jao'hIyai jaM covagayamajjhayAviMti / jaM covAyajjhAyA hiyassa to te UvajjhAyA / / 3199 / / AyAradesaNAo AyariyA viNayaNAduvajjhAyA / atthapadAyagA vA gukho suttassuvajjhAyA || 3200 | gAthArtha :- nAma-upAdhyAya, sthApanA-upAdhyAya, dravya upAdhyAya ane bhAvaupAdhyAya ema cAra prakAre upAdhyAya kahyA che. (nAma-sthApanAupAdhyAya sugama che.) laukika zilpAdino upadeza
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] upAdhyAya bhagavAnanuM svarUpa. [489 karanAra tathA svadharmano upadeza karanAra anyadarzanIo, te tavyatirikta dravya-upAdhyAya kahevAya che. dvAdazAMgarUpa svAdhyAya zrI jinezvaradeve kahela che, ane gaNadharoe paraMparAe upadezelo che. eno svAdhyAya ziSyone sUtrathI upadeze che, tethI teone (bhAva) upAdhyAya kahevAya che. athavA OM zabda upayoga karavAnA arthamAM che, ane 'jJA' zabda dhyAnanA nirdezamAM che. ethI jJA eTale upayogapUrvaka dhyAna karanAra, evo artha thAya che. upAdhyAya zabdanA A ane bIjA aneka paryAya che. jene pAmIne jenA pAsethI bhaNAya, athavA je potAnI pAse AvelA ziSyone bhaNAve, temaja je hitano upAya ciMtavanAra hoya, tene upAdhyAya kahevAya che. AcArano upadeza karavAthI AcArya kahevAya ane anyane bhaNAvavAthI upAdhyAya kahevAya. athavA arthapradAyaka AcArya ane sUtrapradAyaka upAdhyAya kahevAya. 3196 thI 3200. te sugama hovAthI ahIM kahI nathI. te sAdhunA namaskAranA adhikAramAM niryuktinI daza gAthAo che, ahIM vastutAra samApta thayuM. have AkSepadvAra ane prasiddhidvAra kahe che : (459) navi saMkhevo na vitthAro saMkhevo duviho siddha- sAhUNaM / vittharao'Negaviho paMcaviho na jujjae tamhA || 3201 || 1018 || (460) garaotA niyamA sArUM sArUM 3 tenu maDyA | tamhA paMcaviho khalu heunimittaM havai siddho // 3202||1019 / / namaskAra saMkSipta nathI tema vistRta paNa nathI. jo saMkSipta hoya, to siddha ane sAdhuno ema be prakAre che, tathA vistArathI aneka prakAre che, mATe paMcavidha namaskAra yogya nathI. ema kahevAmAM Ave to te ayogya che. kemake arihaMtAdika niyamA sAdhu che, paNa sAdhuo temAM bhajanAe mATe paMcavidha hetunAM nimittathI namaskAra pAMca prakArano che. 3201 thI 30ra. vivecana :- je koI sUtra hoya, te saMkSeparUpa hoya athavA vistRta hoya. jo saMkSipta hoya, to sAmAyikasUtranI jema hoya. ane vistRta hoya, to cauda pUrvanI jema hoya. A namaskArarUpa sUtra saMkSipta nathI, tema vistRta paNa nathI; jo saMkSipta hoya, to namaskAra paMcavidha na thAya, paNa dvividha ja thAya. siddha zabdavaDe mokSa pAmelA arhadAdino namaskAra grahaNa thAya ane sAdhu zabdavaDe saMsArInuM grahaNa thAya; kemake saMsArI AtmA arhada-AcArya vagere sAdhutvarahita nathI. tethI karIne saMkSiptathI siddhano ane sAdhuno ema be prakArano ja namaskAra thAya. vistArathI A namaskAra che ema kahevAmAM Ave, to te aneka prakArano thAya. rUSabhadeva-ajItanAtha-saMbhavanAtha vagere. sarva tIrthaMkaronA nAmagrahaNapUrvaka sarva arihaMtonA namaskAra thAya eka samaye siddha thayelA be samaye siddha thayelA, traNa samaye siddha thayelA ItyAdithI AraMbhIne yAvat anaMtasamaye siddha thayelA siddhonA anaMta namaskAra thAya, tathA tIrthaliMga, pratyekabuddha vagere vizeSaNayukta anekabhedo dvArA paNa vistArathI anaMtabhede namaskAra thAya. A pramANe banne pakSanI apekSAe vicAra karatAM pAMca prakArano namaskAra yogya nathI, paNa be prakArano ja yogya che. dara
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49] AkSepAra ane prasiddhiAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kRtArtha-akRtArthapaNAthI siddha ane sAdhuno ema be prakArano ja saMkSepathI namaskAra che, ema ame kahIe chIe. A pramANe kahevuM te paNa ayogya che, kemake kRtArtha-akRtArthapaNA sivAya bIjuM paNa kAraNa che. arihaMtAdika prAraMbhamAM avazya sAdhuo hoya che, kemake teomAM sAdhunA guNono sadbhAva hoya che, paraMtu sAdhuo ahaMdAdikamAM bhajanAe hoya che. kemake badhAe sAdhuo ahaMdAdi nathI hotA. jeone tIrthaMkaranAma-karmano udaya hoya, te arihaMto hoya, keTalAka sAmAnya kevaLI hoya, keTalAka viziSTa sUtrAdidAyaka AcArya hoya, keTalAka sUtrapAThaka upAdhyAya hoya, ane keTalAka aviziSTa sAmAnya sAdhuo ja hoya. e pramANe sAdhuono ahaMdAdimAM vyabhicAra hovAthI temane namaskAra karavA chatAM paNa ahaMdAdinA namaskArathI sAdhya viziSTaphaLanI siddhi thatI nathI ane tethI karIne saMkSepathI trividha namaskAra avyApaka hovAthI ayukta che. "sAdhumAtrano namaskAra manuSyamAtranA namaskAranI jema athavA jIvamAtranA namaskAranI jema tatsAmAnya-abhidhAnanamaskArarUpa hovAthI viziSTa adAdinA guNanA namaskAranuM phaLa prApta karAvavAne samartha nathI." tethI saMkSepathI paNa paMcavidha ja namaskAra hoya che, paNa dvividha nathI. tathA vistArathI to namaskAra karAto ja nathI, kemake tema thavuM azakya che. athavA "mane kavipro ItyAdi je paMcavidha hetu pUrve kahela che, te nimittathI paNa A paMcavidha namaskAra siddha thAya che. 3201 thI 3ra0ra. have bhASyakAra uparokta artha kahe che : "nivvya-saMsArikayAkayatthalakkhaNavihANao jutto| saMkhevanamokkAro duvihoci'ayaM siddha-sAhUNaM / / 3203 // usabhAINamaNaMtarasiddhAINaM jiNAiyANaM ca / vittharao paMcaviho navi saMkhevo na vitthAro // 3204 // jaivi jaggahaNAo hoi kayaM gahaNamaruhayAINaM / taha vi na tagguNapUyA jaiguNasAmaNNapUyAo // 3205 / / pariNAmasuddhiheU va payatto so ya bajjhavatthUo / pAyaM guNAhiAo jA sA na tadUNaguNalabbhA // 3206 // jaha maNuAiggahaNe hoi kathaM gahaNamaruhayAINaM / na ya tabisesabuddhI taha jaisAmaNNagahaNammi // 3207 // jai evaM vittharao jutto tdnnNtgunnvihaannaao| bhaNNai tadasajjhamao paMcaviho heubheyAo // 3208 // maggovaesaNAI so'bhihio tappabheao bheo / jaha lAvagAibheo divo lavaNAikiriyAo // 3209 / / nivRta ane saMsArI kRtAkRtArtharUpa lakSaNanA vidhAnathI siddhano ane sAdhuno ema be prakAre namaskAra saMkSepathI yogya che, tathA vistArathI RSabhAdino-anaMtara siddhono ane bIjA jinono
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] bhadA2. [491 namaskAra kahevAya; tethI paMcavidha namaskAra saMkSepathI nathI, tema vistArathI paNa nathI. e pramANe kahevAmAM Ave, to te ayogya che kemake jo ke yatine grahaNa karavAthI arihaMtAdinuM grahaNa karyuM gaNAya che, to paNa yatiguNanI sAmAnyapUjAthI temanA guNanI pUjA nathI thatI. athavA te pUjA pariNAmanI vizuddhino hetu che ane te vizuddhi bAhyavastunA prayatnathI thAya che. prAyaH guNAdhikyathI je zuddhi thAya che, te zuddhi tenAthI nyUna guNathI prApta nathI thatI. jema manuSyAdinuM grahaNa karavAthI arihaMtAdikanuM grahaNa karyuM gaNAya che, paNa temAM taddhizeSa buddhi nathI thatI, tevI rIte yatinA sAmAnya-grahaNamAM paNa samajavuM jo ema hoya to temanA anaMtaguNanA vidhAnathI namaskArane vistArathI kahevo yogya che. ema kahevAmAM Ave, to teno uttara kahIe chIe ke vistArathI namaskAra kahevo asAdhya che, tethI hetunA bhedathI paMcavidha namaskAra yogya che. jema lavanAdi kriyAvaDe lAvakAdino bheda jaNAya che. tema mArgopadezanAdi bheda kahela che, tenA prabhedathI namaskArano bheda kahyo che. 3203 thI 3209. have kramAranuM kathana kahe che :(461) puvANupubbi na kamo neva ya pacchANupubbie sa bhave / siddhAIA paDhamA bitiyAe sAhuNo AI // 3210 // 1020 // jeNa kayatthA siddhA na jiNA, siddhAio kamo jutto / pacchakkamo va jai saMjayAisiddhAvasANA to // 3211 // jaM ca jiNANa vi pujjA siddhA jaM tesi nikkamaNakAle / kayasiddhanamukkArA kariti sAmAiyaM savve // 3212 // (462) arahaMtuvaeseNaM siddhA najaMti teNa arahAI / na vi koi vi parisAe paNamittA paNamai ranno // 3213 // 1021 // jai evaM Ayariovaesao jaM jiNAipaDivattI / teNAyariyAi kamo jutto no cedaNegaMto // 3214 // jutto va gaNaharANaM jiNAio jaM jiNovaeseNaM / jANaMti te'vasese, sesA u gurUvaeseNaM // 3215 // ahavA Ayariu cciya so tesiM maI tao pasatto bhe / AyariyAiu cciya evaM sai sabbasAhUNaM // 3216 // paDhamovaesagahaNaM taM cAruhao na sesaehito / guravo vi taduvaiTThassa ceva aNubhAsayA navaraM // 3217 // arahaMta guru-vajjhAyabhAvao tassa gaNaharANaM pi / jutto tayAiu cciya na guru tti tao jiNo na bhave // 3218 //
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492) kamalAra. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sa jiNo jiNAisayao so ceva gurU gurUvaesAo / karaNAiviNayaNAo so ceva mao uvajjhAo // 3219 / / jar3a siddhanamokkAra chaumattho kuNai na ya tdaaiio| te pa tathA na roso na di so tarAtamahaMto rUrI evamakayatthakAle siddhAI hou, bhaNNai tayAvi / aNNe saMtaruhaMtA tao tayAI tao niccaM // 3221 // A krama pUrvAnupUrvIthI nathI, tema pazcAnupUrvIthI paNa nathI; kemake pahelAmAM siddhAdi Ave ane bIjAmAM sAdhu Adi Ave kAraNake siddho kRtArtha che, paNa jinezvaro nathI, tethI siddhAdino krama yogya che. athavA jo pazcAnupUrvIkrama hoya, to sAdhu AdithI siddhaparyanta namaskAra kahevA yogya che. jinone paNa siddho pUjya che, kemake teo sarve niSkramaNadIkSAkALe siddhone namaskAra karIne sarva sAmAyikavratano uccAra kare che. (ema kahevAmAM Ave, to) arihaMtanA upadezathI siddho jaNAya che, tethI arihaMta AdimAM che. koI paNa prathama parSadAne namaskAra karIne pachI rAjAne namaskAra nathI karatA jo ema hoya, to AcAryanA upadezathI jinezvarAdinI pratipatti thAya che, ane tethI AcAryAdithI namaskArano krama yukta che, anyathA kahelo krama anekAnta thaze athavA gaNadharAdino A krama yukta che, kemake teo jinezvaranA upadezathI jinAdikane jANe che; ane bAkInAo sva-sva gurunA upadezathI teone jANe che athavA te (jinezvara) temanA (gaNadharAdinA) AcArya che, tethI tamArA abhiprAyathI AcAryAdikano ja krama thaze, ane ema thavAthI sarva sAdhuono krama prApta thaze. 3210 thI 32 16. je prathama upadezanuM grahaNa thAya che, te arihaMtathI thAya che, bIjAothI nathI thatuM. AcAryo paNa je kahe che, te teo pUjyanuM ja kaheluM upadeze che. gaNadharAdine paNa ahaMdAdino kramayukta che, kemake arihaMta, ahaMdu, AcArya ane upAdhyAyapaNAnA bhAvathI te arihaMta ja jinAtizayathI jina che, gurunA upadezathI guru che, ane karaNAdine zIkhavAthI teone ja upAdhyAya mAnela che, tethI te jinezvara AcArya na thAya ema nahi, paNa thAya ja. jo chavstha jina prathama siddhane namaskAra kare che, to temane te vakhate kaMI doSa nathI, kemake te vakhate te arihaMta nathI. A pramANe kahevAmAM Ave, to chAstha jinane prathama namaskAra ame nathI mAnatA; vaLI akRtArtha chadmastha tIrthaMkarapaNAnA samaye "prathama siddhane namaskAra ho," ema kahevAmAM Ave to te vakhate paNa anyatra bIjA arihaMto hoya che, tethI haMmezAM prathama arihaMtane ja namaskAra karavo yogya che. 3210 thI 3221. vivecana - ziSya - bhagavan! pUrvAnupUrvI ane pazcAnupUrvI ema be prakArano krama hoya che, anAnupUrvI to anucita hovAthI krama ja nathI. temAM ahIM je ahaMnnamaskArAdino krama kahyo che, te pUrvAnupUrvIkrama nathI, kemake "siddhANaM namovAra mama midaM tu so "i siddhone namaskAra karIne te abhigraha grahaNa kare che. e vacanAnusAra ekAMte kRtakRtyapaNAne lIdhe arihaMtone paNa namavAyogya evA siddhonuM pradhAnapaNuM hovA chatAM temano AdimAM namaskAra nathI kahyo. tathA
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara) kamalA, [493 pazcAnupUrvIkrama paNa nathI, kemake apradhAnapaNAne lIdhe sAdhuono namaskAra prathama nathI kahyo, paNa sarvane aMte ja kahyo che, jo teono namaskAra prathama kahIne chelle siddhono namaskAra kahyo hota, to pazcAnupUrvIkrama thAya; paraMtu tema nathI, mATe pazcAnupUrvIkrama nathI, te ja pramANe pUrvAnupUrvIkrama paNa nathI. jo pUrvAnupUrvIkrama hoya, to prathama siddhAdikanA namaskArano krama yogya che kemake siddho kRtArtha che. paNa jino nathI. vaLI jinezvarone paNa siddho pUjya che, kemake niSkramaNa= dIkSA samaye teo temane namaskAra karIne sarvavirati sAmAyika aMgIkAra kare che, ane jo pazcAnupUrvakrama hoya, to prathama sAdhuthI prAraMbhIne siddhaparvatanA namaskArano krama kahevo joie. A bemAMthI ekeya prakAra nathI, tethI pazcAnupUrvI ke pUrvAnupUrvIkrama nathI. AcArya - tArI mAnyatA ayogya che, kemake pratyakSAdi pramANathI agocara siddha bhagavaMto kevaLa Agamagamya hovAthI arihaMtanA upadezathI ja jaNAya che, tethI ahadAdi namaskArano pUrvAnupUrvIkrama ja yogya che. kRtakRtyapaNuM paNa arihaMtone prAyaH samAna ja che, kemake siddha thavAmAM temane bahu kALanuM vyavadhAna nathI. vaLI ahaMnnamaskAra pUrvaka ja siddhatvanI prApti thAya che, tethI vastutaH ahato paNa siddhane namaskAra karavA yogya che. ziSya :- bhagavan! jo ema hoya, to AcAryAdi vaDe pUrvAnupUrvakrama prApta thaze, kemake ahaMto paNa AcAryanA upadezavaDe ja jaNAya che. anyathA jenA upadezathI je jaNAya tenuM prAdhAnya ane itarano gauNabhAva e kathana anekAntika thaze. - AcArya :- ahIM vastutaH samAna baLavALA ahaMta ane siddhano vicAra karavo e ja vadhu zreya che, kemake teo ja A sthaLe mukhyapadavartI che. AcAryo to arihaMtanI parSadA samAna che, tethI koI prathama parSadAne namaskAra pachI rAjAne namaskAra nathI karatuM, paNa prathama rAjAne ja namaskAra karIne pachI parSadAne namaskAra kare che. mATe AcAryAdithI pUrvAnupUrvIkrama mAnavo te yogya nathI. ziSya - ApanuM kathana paNa mane barAbara nathI samajAtuM. kemake gautamAdi gaNadharo jinezvaranA upadezathI siddha-AcArya vagerene jANe che ane zeSa gaNadhara ziSya-praziSyAdi potapotAnA gurUnA upadezathI siddhAdikane jANe che. tethI keTalAkane ApanA abhiprAyAnusAra AcAryAdino pUrvAnupUrvIkrama thaze ane keTalAkane ahaMdAdino krama prApta thaze. athavA te bhagavAna ja gaNadharonA AcArane pravartAvanAra hovAthI AcArya che, tethI ApanA matAnusAra sarva sAdhuone AcAryAdino krama ja prApta thaze. AcArya - AcArya vagere ahaMdAdino upadeza kare che, to paNa je prathama upadezanuM grahaNa gaNadharone thAya che, te arihaMtothI ja thAya che zeSa AcArya upAdhyAya AdithI nathI thatuM; vaLI AcArya vagere sarva arihaMtoe kaheluM ja upadeze che, paNa svataMtrapaNe nathI upadezatA athavA AcArya vagerene upadezathI arihaMtAdika jaNAya che ema mAnIe, to paNa temAM ahaMdAdino krama ja yogya che, kAraNake jinezvara arihaMta-AcArya-ane upAdhyAyarUpa che. aSTa mahApratihAryAdi atizayanA yogathI ahetu che, tattvopadezAdi karavAthI AcArya che ane indriya, kaSAya yoga
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494] prayojana tathA phaLanuM varNana. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 vagerene vaza karavAthI upAdhyAya che A pramANe hovAthI AcAryAdinA kramamAM paNa ahaMdAdino krama ja prApta thAya che. vaLI chagha0 tIrthaMkara dIkSA letI vakhate guNAdhika siddhone namaskAra kare che, tethI te vakhate temane kaMi doSa nathI, kemake te vakhate temane kevaLajJAnotpatti nathI. ziSya - jo e pramANe chaghastha tIrthakaranI apekSAe siddho guNAdhika che, to pachI temano namaskAra AdimAM zA mATe kahe che ? AcArya - chavastha tIrthakarano namaskAra AdimAM nathI kahyo, parantu jene kevaLajJAna utpanna thayuM hoya evA sarvajJa-antano namaskAra AdimAM kahyo che, tevA arihaMta ja siddhAdi vastusamUhanA svarUpanuM yathArtha kathana kare che, tethI teo ja siddha karatAM adhika guNavAna che. ziSya - bhagavan! ApanuM e kathana to yathArtha che, parantu chaghasthajinanI apekSAe siddho guNAdhika che, to pachI jyAM sudhI chaghasthajinane kevaLajJAna utpanna na thAya tyAM sudhI prathama siddhAdino namaskAra mAnavAmAM zo doSa che ? AcArya - jyAre ahIM bharatAdi kSetramAM chavastha tIrthakara hoya che, tyAre mahAvideha kSetramAM bIjA kevaLI tIrthakaro hoya che, sarvajJa tIrthakara vinAno avazeSa kALa nathI tethI nityakALaparyanta ahaMdAdino namaskAra ja mAnavo yogya che. 32 10 thI 3221. have prayojana tathA phaLanuM svarUpa batAve che :(463) ettha ya paoyaNamiNaM kammakhaya maMgalAgamo ceva ||daarii| ihaloya-pAraloiyaduvihaphalaM tattha diTuMtA // 3222 // 1022 // (464) ihaloe attha-kAmA-AroggaM abhiraI ya niSphattI / siddhI ya sagga-sukulappaccAyAI ya paraloe // 3223 // 1023 / / (465) ihalogammi tidaMDI sA dev mAuluMgavaNameva / paraloe caMDapiMgala-iMDiyajakkho ya diTuMtA // 3224 // 1024 // ahIM namaskAra karavAmAM karmano kSaya ane maMgaLanuM Agamana, e be prayojana che. tathA AlokasaMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI ema be prakAranuM phaLa che; temAM A pramANe dRSTAMto che. namaskAra karavAthI A lokamAM artha-kAma-Arogya ane abhiratinI prApti thAya che, tathA paralokamAM siddhisvarga-ane uttama kuLa vagerenI prApti thAya che. A lokanA phaLamAM te tridaMDI ane divya mAtuluMgavananAM daSTAMta che, paralokanA phaLamAM caMDapiMgala ane kuMDikayakSanA daSTAnta che. 3222 thI 3224. have bhASyakAra mahArAja uparokta arthanuM vivaraNa kare che. sayaovaogakiriyAguNalAbho tappaoyaNamiheva / kAlaMtaranipphattI phalamiha-paraloga moknesu // 3225 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ mASAMtara] prayojana tathA phaLanuM varNana. 4i5 kammakkhao'NusamayaM tallAbhe ceva taduvaogAo / savvatthesu ya maMgalamaviggheheU namokkAro // 3226 // suyamAgamo tti tao suovaogappaoyaNo taM ca / AyahiyapariNNAbhAvasaMparAI bahuvigappaM // 3227 // pUyAphalappayA nahi nahaM va kova-ppasAyavirahAo / jiNa-siddhA diTuMto vaidhammeNa nivAIyA // 3228 // pUyANuvagArAoapariggahao vimuttibhAvAo / dUrAibhAvao vA viphalA siddhAipUya tti // 3229 // jiNa - siddhA diti phalaM pUyAe keNa vA pavaNNamiNaM / dhammA-udhammanimittaM phalamiha jaM savvajIvANaM // 3230 // te ya jao jIvaguNA tao na deyA na vA samAdeyA / kayanAsA-'kayasaMbhoga-saMkaregattadosAo // 3231 // nANANAbAhasuhaM mokkho pUyAphalaM jao'bhimayaM / taM nAyapajjayAo deyaM jIvAibhAvo bva // 3232 // bhattAi hojja deyaM na tadatyo pUyaNappayatto'yaM / taMpi sakaodayaM ciya bajjhanimittaM paro navaraM // 3233 // kammaM suhAiheuM bajjhayaraM kAraNaM jayA deho / saddAi bajjhatarayaM jai dAyAre kahA kA Nu ? // 3234 // tamhA sakAraNaM ciya suhAi bajhaM nimittamettAyaM / ko kassa deha harai va nicchayao kA kahA siddhe ? // 3235 // namaskAra saMbaMdhI satata upayoga ane kriyA vaDe karmakSayAdi guNano lAbha thAya te ahIM prayojana che, kAlAntare artha-kAmAdinI prApti thavI te AlokamAM phaLa che, ane paralokamAM svargAdi tema ja mokSamAM jarA-maraNAdinA abhAvarUpa phaLa che. namaskArano lAbha thatI vakhate ja tenA upayogathI dareka samaye karmano kSaya thAya che, tathA A namaskAra sarvakAryomAM maMgaLarUpa ane avinano hetu thAya che. A namaskAra zruta athavA AgamarUpa che, te zratopayogarUpa prayojanavALo che, ane te zratopayogarUpa prayojana Atmahita-parijJA-bhAvasaMvAdi bahu prakAranuM che. tethI namaskAranA upayogathI karmakSaya thAya che. AkAzanI jema kopa ane prasAdarahita jina ane siddhAtmA pUjAnuM phaLa ApanArA nathI. jeo pUjAnuM phaLa ApanArA che, teo vaidhamma daSTAMtathI rAjA vagerenI jema kopa ane prasAdarahita nathI. vaLI AkAzanI jema siddhAdikanI pUjA niSphaLa che. kemake teo pUjAno upakAra nathI karatA, te pUjAne grahaNa paNa nathI karatA. vaLI teo amUrta ane dUra che. Ama kahevAmAM Ave, to tenA uttaramAM kahIe chIe ke jinezvara ane siddho pUjAnuM phaLa Ape
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 499] prayojana tathA phaLanuM varNana. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che, ema koNa mAne che ? ame to nathI mAnatA. kAraNa ke sarva jIvone je svarga-narakAdirUpa phaLa thAya che, te sarva dharmAdharmanA nimittathI ja thAya che. te dharma ane adharma jJAnAdiguNonI jema jIvanA guNo che, tethI te koIne ApI zakAya.evA hotA nathI, tema ja koI pAsethI laI zakAya ema paNa nathI. anyathA kRtanAza-akRtaAgama-sAMkaryA ane ekatva Adi doSo prApta thAya. jJAna thavAthI avyAbAdha sukharUpa mokSane namaskArarUpa pUjAnuM phaLa mAnela che. (svagadi phaLa to AnuSaMgika che.) te phaLa jIva-cetanyAdi bhAvanI jema AtmaparyAya hovAthI koIne ApI zakAya tema nathI. bhaktAdi bIjAne ApI zakAya tema che, paraMtu A pUjAno prayatna te kaMI bhaktAdi mATe nathI, paNa mokSa mATe che. vaLI te bhaktAdi je kaMI prApta thAya che te svakarmanA udayathI ja thAya che, bIjA dAtA to bAhya nimitta mAtra che. nizcayathI to koI ne koI dAtA ke apahartA nathI. sukhAdino aMtaraMgahetu karma ja che. zarIra jyAre bAhya kAraNa che, zabdAdi viSaya tethI paNa vadhAre bAhya kAraNa che, to pachI tethI paNa ati bAhyatara dAtAranI to vAta ja zI karavI ? eTale rAga-dveSarahita siddhAtmA namaskAranuM phaLa ApanAra che, ema kema kahI zakAya ? arthAt na ja kahI zakAya. 3225 thI 3235. punaH e ja viSayanuM zaMkA-samAdhAna kahe che : jai savvaM sakayaM ciya na dANa-haraNAiphalamihAvannaM / naNu jatto cciya sakayaM tatto cciya tapphalaM juttaM // 3236 // dANAiparANuggahapariNAmavisesao sao ceva / puNNaM, haraNAi-parovaghAyapariNAmao pAvaM // 3237 // ta puNNaM pAvaM yA ThiyamattaNi bajjhapaccayAvikkhaM / vAtaMtarapAko veda naM ra para3no narama rUparUTo jar3avA paralahiyavvaM tatto cciya jeNa taM pariggahiyaM / to tammi sivaM patte kugaigae vA kuo labhaM // 3239 // lahai adito vA kao sAhU jaM dijja pubbadAissa ? / katto'vahAriNo taM jaM paDihIrejja se dhaNiNo ? // 3240 // ahava maI jaM teNa vi diNNa aNNassa taM tao laddhaM / paDidei tadAhArI hArIo aNNao laddhaM // 3241 / / evaM houNavatthA dANa-ggahaNANamaparibhogo ya / jai parao laddhabaM deyaM vA tassa taM ceva // 3242 // tamhA sa-parANuggahapariNAmAo supattaviNiogA / dAyA puNNaM pAvai jaM tatto se phalaM hoi // 3243 / /
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] 63 prayojana tathA phaLanA zaMkA-samAdhAna. jaha so pattANuggahapariNAmAo phalaM sao lahai / taha giNhaMto vi phalaM tadaNuggahao sao lahai || 3244|| hArI viharaNapariNAmadusio bajjhapaccayAvikkhaM / pAvo pAvaM pAvai jaM tatto se phalaM hoi // 3245 // jaha sAyattaM dANe pariNAmAo phalaM tahevAvi / niyayarigAma3 Skriya siddha niLa-siddhapUyANa ||rUra46|| kajjA jiNAiyA pariNAmavisuddhiheuo niccaM / dANAdau vva maggappabhAvaNAo ya kahaNaM va || 3247 // jo sarva (zubhAzubha) phaLa svakRta ja che, to dAna ane apaharaNAdinuM phaLa (dAtA tathA hartAne) ahIM prApta na thayuM. ema kahevAmAM Ave to te svakRta che tethI ja tenuM phaLa dAtA ane apahartAne ghaTe che, kemake dAnAdinA samaye parAnugrahanA pariNAmavizeSathI dAtA svayaM puNya bAMdhe che ane apaharaNAdi karatI vakhate paropaghAtanA pariNAmathI apahartA svayaM pApa bAMdhe che. te punya-pApa mAtra bAhya-nimittanI apekSA rAkhIne AtmAmAM raheluM che te kALAntare vipAkathI zubhAzubha phaLa Ape che, tethI te phaLa parakRta kahevAya che. vastutaH te phaLa bIjAthI prApta thatuM nathI. athavA jo te phaLa bIjAthI prApta thavA yogya che, ema mAnIe, to jeNe te grahaNa karyuM, te mokSa athavA kugati pAme che, te phaLa konAthI prApta thayuM ? vaLI jeNe. je ApyuM hoya, tene te ApavuM joie. ane jenuM apaharaNa karAyuM hoya, te tenuM paNa apaharaNa kare che. ema kahevAmAM Ave, to A doSa Ave che AhArAdinuM dAna nahi ApanAra sAdhu bhavAntaramAM AhArAdi kyAMthI pAme ? ane pUrve ApanArane kyAMthI Ape ? temaja pUrvabhavamAM koinuM dhanAdi apaharaNa karIne janmAntaramAM nirdhana thayelA te apaharaNa karanAranuM dhana pUrvabhavanA dhanavAnavaDe kyAMthI apaharaNa karI zakAya ? athavA ahIM ema kahevAmAM Ave ke je teNe pUrvabhavomAM bIjAne ApyuM hoya, te teo pAsethI laine pUrvabhavanA dAtAne pAchuM Ape che. pUrvabhavamAM paradhana apaharaNa karIne A bhavamAM nirdhana thayo hoya tenuM dhana judA judA bhavamAM bIjAo vaDe apaharaNa karAyeluM hoya che, tethI te potAnuM dhana apaharaNa karanArAo pAsethI meLavIne jenuM teNe pUrve apaharaNa karyuM hoya, tene pAchuM Ape che. e pramANe kahevAmAM Ave, to te ayogya che. kAraNa ke jo dAnAdi saMbaMdhI svapariNAmavazAt punya-pApa na mAnavAmAM Ave, paraMtu je jene ApyuM, te tenAthI labhya che, ane je AhArAdi teNe prApta karyA hoya, te tene pUrve koi vakhata ApelA ja che. emAM dAyake grAhakane kaMi adhika dAna nathI karyuM ema mAnIe, to dAna ane grahaNanI anavasthA thAya. tathA tenA phaLano bhoga prApta na thAya. kemake jene ApyuM hoya tenI pAsethI grahaNa thAya, punaH anyane dAna ane punaH tenAthI grahaNa, ema anavasthA thAya. tema thavAthI pariNAme mokSano abhAva thAya ane anyoanya dAna-grahaNavaDe Aya-vyaya vizuddha hovAthI dAnanA phaLano bhoga prApta na thAya. te mATe svaparAnugrahanA pariNAmavaDe supAtrane vittAdi ApavAthI dAtAne je punya prApta thAya che, tethI te dAtAne svargAdi phaLa thAya che. jema pAtra upara anugrahanA pariNAmathI te dAtA svayaM phaLa pAme [497
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498] hetunI anekAntikasiddhi. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 che, tevI rIte grahaNa karanAra paNa tenA anugrahathI svataH phaLa pAme che. apaharaNa karanAra pApI paNa apaharaNanA pariNAmathI dUSita thayo thako bAhyahetunI apekSAe pApa pAme che, tethI tene te phaLa thAya che. jema dAnanA pariNAmathI tenuM phaLa svAyatta che, tema ahIM paNa potAnA pariNAmathI jina ane siddhanI pUjAnuM phaLa svayaM siddha che. dAnAdikanI jema jinapUjA pariNAmanI vizuddhino hetu hovAthI haMmezA karavI joie. athavA dharmakathananI jema jinAdikanI pUjA mokSamArganI prabhAvaka hovAthI haMmezAM karavI joie. 3236 thI 3247. have "kopa ane prasAdarahita hovAthI' e hetunI anekAntikatA ane virUddhatAne siddha kare che H kova - ppasAyarahiyaM pi dIsae phaladamaNNa-pANAI / kova - ppasAyarahiyaM-ti niSphalaM to aNegaMto || 3248 || kovAvirahiyaM ciya savvaM jamaNuggahovaghAyAya / dIsa teNa viruddhaM phalamiha kova - ppasAyAo || 3249|| haraNappayANaheU havejja kovAdao maI taM pi / sakayaM ci bhaNiyaM nimittamettaM paro navaraM / / 3250 / / jar3avA na sakayaheuM taM to kova ppasAyaM rAyA / sosasevALa samAgato tUM na mave ? ||rUrazI dIsaha ya visamaphalado viphalo ya samANasevayANaM pi / bhaya sukapuNo to se rAyappasAu tti / / 3252|| kovappasAyaheuM ca jaM phalaM nahi tadatthamAraMbhI / na parappasAyaNatthaM ca kintu niyayappasAyatthaM // 3253 // dhammA-'dhammA na parappasAya- kovANuvattio jamhA / to na paro tti pasaNNo dhammo kuviu tti vA'dhammo || 3254 // gAthArtha :- kopa ane prasAdarahita anna-pAnAdi vastu paNa phaLadAyI jaNAya che. tethI "kopaprasAdarahita vastu niSphaLa che' e hetu anekAntika che. vaLI AkAza-annapAna-amRta-viSacintAmaNi vagere sarva vastu kopAdirahita chatAM paNa anugraha ane upaghAta mATe jaNAya che. tethI kopa ane prasAdathI je phaLa ahIM kahyuM te viruddha che. kopa vagere apaharaNa ane pradAnanA hetubhUta thAya che.ema kahevAmAM Ave, to te paNa svakRta punya -pApanuM ja phaLa che, ema pUrve kaheluM che; bIjA to emAM nimitta mAtra che. jo te apaharaNa-pradAnAdi svakRta hetuvALA na mAnIe, to te kopa ane prasAdavAna rAjA sarva sevakone samAna phaLa ApanAro kema na thAya ? parantu samAna sevakone paNa te viSama phaLa ApanAra athavA niSphaLa thAya che, tethI ema kahevAya che ke A AtmAe sArI rIte punya karyuM hovAthI tenA para rAjAnI maherabAnI che kopa-prasAdanA hetuvALuM
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] hetunI anekAntikasiddhi. [49 je kaMI phaLa che tene mATe A ahaMdAdinA namaskArarUpa pUjAno AraMbha nathI, tema ja bIjAne prasanna karavA mATe paNa nathI; paraMtu potAnA cittanI prasannatA mATe ja A AraMbha che. anyane prasanna karavA mATe A AraMbha nathI, ema zA mATe ? A pramANe kahevAmAM Ave, to A AraMbha dharmane mATe che, tethI bIjA prasanna thAya eTale dharma ane kupita thAya eTale adharma, ema bIjAnA prasAda ane kopAnuvartI dharmAdharma nathI. paraMtu jIvanA zubhAzubha pariNAmAnusArI che. ahaMdAdi zubhatama pariNAmanA AlaMbanabhUta thAya che, zubha pariNAmathI dharma thAya che, dharmathI artha-kAma, svarga ane apavagadi phaLa prApta thAya che. 3248 thI 3254. - have dharmAdharma bIjAnI prasannatA ane kopane anusaranArA hoya, to zo doSa prApta thAya che ? te kahe che : tassAhaNasuNNassa vi jaivA dhammo prppsaayaao| to jo jassa sa tassa dejjo jagaddhammaM // 3255 // kuvio harejja sav dijjA dhamma va tahaya pAvaM ti / akayAgama-kayanAsA mokkhagayANaM pi cApaDaNaM // 3256 // jai vIyarAga-dosaM muNimakkosijja koi duTTappA / kova-ppasAyarahio muNi tti kiM tassa nAdhammo ? // 3257 // savao tassAdhammo jai vaMdaMtassa to dhuvaM dhammo / kovappasAyarahie taha jiNa-siddhe vi ko doso ? // 3258 / / hiMsAmi musaM bhAse harAmi paradAramAvisAmi tti / ciMtejja koi na ya ciMtiyANa kovAisaMbhUI // 3259 // tahavi ya dhammA-'dhammodayAi saMkappao tahehAvi / bIyakasAe savao'dhammo dhammo ya saMthuNao // 3260 // tamhA dhammA-'dhammA juttA niyyppsaay-kovaao| dhammatthiNA payatto kajjo to sappasAyammi // 3261 // so ya niyayappasAo'varasaM jiNa siddhapUyaNAutti / jassa phalamappameyaM teNa tayattho payatto'yaM // 3262 // gAthArtha :- dayA, dAna, prasAda, brahmacarya Adi dharmanA sAdhana jene na hoya, evAne paNa jo paraprasAdathI dharma mAnavAmAM Ave, to izvarAdi jene prasanna hoya, te tene jagatanA sarva dharma ApI de; ane te kopAyamAna hoya to devadattAdinA sarva dharma harI le ane sarva pApa Ape ema thavAthI akRtaAgama-kRtanAza ane mokSa thayelAnuM paNa patana thAya. vaLI tenuM pUrvanuM sukRta bIjAne jAya ane bIjAnuM pApa tene viSe sthapAya. tathA rAga-dveSarahita munine jo koI duSTAtmA Akroza kare, to te vakhate "kopa-prasAdarahita muni che" ethI te duSTAtmAne zuM adharma nahi thAya ?
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500] anekAntikatA ane pUjyatAnI siddhi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 thAya ja. munine Akroza karanArane jo adharma thAya, to munine vaMdana karanArane avazya dharma thAya ja. tevI rIte kopa ane prasAdarahita jina tathA siddhane namaskAra karanArAne zubha pariNAmathI yathoktaphaLanI prApti thavAmAM zo doSa che ? tathA hiMsA karIza, jUThuM bolIza, dhanAdinuM apaharaNa karIza, padArA sevIza, ityAdi pApanuM koi cittavana kare, te vakhate jenuM tevuM ciMtavyuM hoya tene kopAdi utpanna thatA nathI, topaNa hiMsAdika pApa ciMtavanArane adharma ane dayAdinA zubha saMkalpathI tene dharma thAya che, tevI rIte ahIM paNa kaSAyarahita arihaMtAdikane zrApa ApanArane adharma, ane stuti karanArane dharma thAya che. tethI karIne svaprasAda ane sva-kopathI ja dharmAdharma thAya te yogya che. mATe dharmanA arthIe svaprasAdane viSe yatna karavo. te svaprasAda jina ane siddhanI pUjAthI avazya thAya che jenuM phaLa aprameya (anaMta) che, tethI svaprasannatA mATe A ahaMdAdinA namaskArano prayatna che. "jJAnAdi traNanI jema pUjya jina ane siddho svamana prasannatAnA hetu che, kemake teo jJAnAdyAtmaka tathA kopa ane prasAdarahita che." jina ane siddha sivAyanA zeSa AcAryAdi dravyanA arthI draridrInI jema mokSane mATe pUjavAyogya nathI. kemake teo akRtArthapaNAthI rAga-dveSasahita che. je vItarAga che, te kaSAyajanita cittanI kAluSyatA sAthe nathI joDAtA, paNa je vidyamAna kaSAyano nigraha kare che, te AcAryAdi paNa temanA (vItarAgatA) samAna ja che. (tethI te rAga-dveSa sahita che, ema kema kahevAya ?) 3255 thI 3265. have akRtArtharUpa hetunI anekAMtikatA ane arihaMtAdi pAMceyanI pUjyatAne siddha kare che : nANAimayatte sai pujjA kov-ppsaayvirhaao| niyayappasAyaheuM nANAitiyaM jiNa-siddhA // 3263 // pujjA jiNAivajjA nahi mokkhatthaM sarAga-dosa tti / akayatthabhAvao vi ya dabbatthAe daridda va // 3264 // kalusaphaleNa na jujjai kiM cittaM tattha jaM vigayarAgo / saMte vi jo kasAe nigiNhaI so vi tattullo // 3265 / / na parovayArao cciya dhammo na parovayAraheDaM ca / pUyAraMbho naNu sapariNAmasuddhatthamakkhAo // 3266 // pUyA parovayArAbhAve vi sivAya jiNavarAINaM / pariNAmasuddhiheuM subhakiriyAo ya baMbhaM va // 3267 // parahiyayagayA mettI karei bhUyANa kamuvayAraM sA / avayAraM dUrattho kaM vA hiMsAisaMkappo ? // 3268 // dhammAdhammanimittaM tahAvi taha ceva niruvagAro vi / pUyAsuhasaMkappo dhammanimittaM jiNAINaM // 2369 / /
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] anekAntikatA ane pUjyatAnI siddhi. dANe va parANuggalakkhaNasaMkaSpamettao ceva / phalamiha na Nu pacchA takkaovagArA 'vagArAo / / 3270 / / iharovauttabhattAjinnAi vahammi dakkhiNeyassa / dintassa vahAvattI teNAdANappasaMgo'yaM // / 3271 / / gAthArtha :- bIjAnA upakArathI namaskAra karanArane dharma thAya che, ema nahi temaja bIjAnA upakAra mATe namaskArarUpa pUjAno AraMbha che, ema paNa nahi. paraMtu sva-pariNAmanI zuddhi mATe A pUjAno AraMbha karelo che. tethI kiMcit akRtArtha chatAM paNa AcAryAdi pUjya che. paropakArano abhAva hovA chatAM paNa jinezvarAdikanI pUjA mokSane mATe karavAnI che. kemake brahmacaryanI jema te zubhakriyA ane pariNAmanI vizuddhino hetu che. anyahRdayagata je maitrI te jIvone zuM upakAra kare che ? ane dUrastha hiMsAdikano saMkalpa te zuM apakAra kare che ? kaMi ja nahi. to paNa maitrIhiMsAdi saMkalpa upakAra-apakArarahita chatAM paNa dharmAdharmanuM kAraNa thAya che; tevI rIte pUjAno saMkalpa jinAdikane upakArarahita chatAM paNa dharmanuM kAraNa thAya che. jevI rIte sAdhu Adine dAna upakAra kare che, tevI rIte namaskAra pUjA jinezvarAdikane upakAra nathI karatI, to pachI te dharmanuM nimitta kevI rIte thAya ? ema pUchavAmAM Ave to teno uttara e che ke dAnamAM paNa parAnugraharUpa saMkalpamAtrathI ja dAtAne phaLanI prApti thAya che, paNa pachIthI dAnakRta upakAra-apakArathI nathI thatI. anyathA upayukta sAdhu Adie bhojana karye chate ajIrNAdi doSavaDe sAdhu AdinuM mRtyu thavAthI dAtAne vadhanA doSanI prApti thAya, ane tethI adAnano prasaMga upasthita thAya. 3266 thI 3271. have aparigrahahetunuM nirAkaraNa kare che H na parapariggahau cciya dhammo kiMtu pariNAmasuddhIo / pUyA apariggahammi vi sA ya dhuvA to tadAraMbhI / / 3272 / / iha coyagamaNumoyagamaNisehagameva saMpayANaM ti / vaDu-muni-himApha no na vALamaparicadaM teLa ||rUra7rU| dANamapariggahaNammi vi dhammo niyayapariNAmasuddhIo / apariggahe vi jai sA ko nAma pariggahaggAho ? || 3274 || kiMca parahiyayaniyiyA mettIbhUe hiMDasaMpariggahiyA / hiMsAsaMkappo vA jaM dhammAdhammaheu tti / / 3275 || evaM jiNAipUyA saddhAsaMvegasuddhiheUo / apariggahA vi dhammA ya hoi sIlavvayAI vva // 3276 || [501 gAthArtha :- pUjya vaDe pUjAnuM grahaNa thavAthI ja dharma nathI thato, paraMtu parimANanI vizuddhithI thAya che. ane te zuddhi pUjAnuM grahaNa nahi thavA chatAM paNa avazya thAya che. tethI A namaskArapUjAno
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502). guNapUjAnI mahattA. (vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 AraMbha che. vaLI baTu-muni ane pratimAdinI apekSAe preraka-anumodaka ane aniSedhaka ema traNa prakAre saMpradAna che. tethI dAnanuM aparigrahapaNuM nathI. dAnanuM grahaNa nahi thavA chatAM paNa svapariNAmanI zuddhithI dharma thAya che, jo aparigrahamAM paNa te zuddhi thAya che, to pachI tenA parigrahano Agraha zo ? vaLI anyahRdayagata maitrI athavA hiMsAno saMkalpa jIvoe grahaNa karela hoya, te dharmAdharmano hetu bane che, tevI ja rIte zraddhA-saMvega ane vizuddhinA hetuthI jinAdikanI pUjA aparigrahita hoya, to paNa zIlavratAdikanI jema mokSane mATe thAya che. 3272 thI 3276. have "vimUrtimArI e hetuno tiraskAra kare che - jaM ciyA muttiviuttA muttA guNarAsao viseseNaM / / teNaM ciya te pUjjA nANAitiyaM va mokkhatthaM // 3277 / / muttimao vi na muttI pUijjai kintu je guNA tassa / te muttiviutta cciya naNu siddhaguNA viseseNaM // 3278 // ahava maI muttimao guNapUA hoi muttipUyAo / tagguNasaMbaMdhAo siddhaguNANaM tu sA natthi // 3279 // pUyA mutti-guNANaM saMbaMdhe phalamitIha ko heU ? / / 3nno parimAvo tarasa ca cho saMvaMdho? rUra80, niyayattho pariNAmo bajjhAlaMbavaNanimittamettAgo / dei phalaM sabbo cciya siddhaguNAlaMbANo cevaM // 3281 // gAthArtha - guNarAzi evo muktAtmA mUrtirahita che, tethI mokSane mATe jJAnAditrayanI jema te vizeSa karIne pUjya che. vaLI mUrtimAnanI mUrti nathI pUjAti, paraMtu tenA je guNo hoya che, te pUjAya che. ane te guNo mUrtirahita ja hoya che . siddhanA guNo to vizeSa karIne amUrta hoya che, tethI te pUjya che. mUrtinI pUjAthI taguNa saMbaMdhane lIdhe mUrtimAnanA guNonI pUjA thAya che. siddhanA guNone to te mUrti nathI, ema kahevAmAM Ave, to pUjA, mUrti ane guNonA saMbaMdhamAM je phaLa maLe che, temAM svagatapariNAmanI vizuddhi sivAya bIjo kyo hetu che ? ane te pariNAmano saMbaMdha konI sAthe kayo che ? koI ja nahi. kevaLa svahRdayagata zubha pariNAma bAhya ahaMdAdinA AlaMbananA nimittamAtranA AlaMbanavALo che, te sarva phaLa Ape che, tevI ja rIte amUrta siddhanA guNonuM AlaMbana paNa sarva phaLa Ape che. 3277 thI 3281. have rUrimAvatuM e hetunuM nirAkaraNa karavAne kahe che. jaha dUratthe vi dhiI baMdhummi sriirputtttiblheuu| tapuroLanAno vatthara sopaIzsaMppo rUra8rI taha pariNAmo suddho saddhammaphalo ti dUrasaMthe vi / 3vasudo pAvo durAsanne ti ko mero ?rUra8rU
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] guNapUjAnI mahattA. [403 ahavAyasabhAvo'yaM pariNAmo teNa savvameveha / dUramahAlaMbaNao tassAsannaM tao savvaM // 3284 // jai sapariNAmau cciya dhammo'dhammo bva kiMttha bajjheNa / jaM bajjhAlaMbaNao so hoi tao tadatthaM taM // 3285 / / pariNAmo bajjhAlaMbaNo sayA ceva cittadhammo tti / viNNANaM piva tamhA suhabajjhAlaMbaNapayatto // 3286 // jatto tatto va subho hoI kimAlaMbaNappabheeNa / jaha nANAlaMbaNao vivarIyAo vi so na tahA // 3287 / / kiMtu subhAlaMbaNao pAeNa subho vi dhammao iyaro / jaM hoi taM payatto subhAsubhAdANavosaggo // 3288 // annANiNo muNimmi vi na subho diTTho subho ya nissIle / jai pariNAmAu cciya phalamiha kiM pattaciMtAe ? // 3289 / / suhapariNAmanimittaM hojja suhaM jar3a tao suho hojjA / ummattassa va nau so suho vivajjAsabhAvAo // 3290 // naNu muNivesacchanne nissIle vi muNibuddhIe deMto / pAvai muNidANaphalaM taha kiM na kuliMgidAyAvi // 3291 / / jaM thANaM muNiliMgaM guNANa sunnaM pi teNa paDimavya / pujjaM thANamaIe vi na kuligaM savvahA'juttaM // 3292 / / naNu kevalaM kuliMge vi hou taM bhAvaliMgao na tao / muNiliMgamaMgabhAvaM jAi jao teNa taM pujjaM // 3293 // teNa suhAlaMbaNao pariNAmavisuddhimicchayA niccaM / kajjA jiNAipUyA bhavvANa bohaNatthaM ca // 3294 // bhAvArtha - jema dUra rahelA baMdhujanane sukhI sAMbhaLIne tathA zarIrapuSTi ane baLano hetu thAya che, temaja temane duHkhI sAMbhaLIne koIne zokAdi saMkalpathI tanudaurbalyAdi phaLa thAya che; tevI rIte siddhAtmA dUrastha hovA chatAM vizuddhapariNAmathI dharmarUpa phaLa prApta thAya che, ane azuddha pariNAmathI pAparUpa phaLa thAya che. eTale siddhAdinuM AlaMbana dUra hoya ke najIka hoya emAM zo bheda che ? athavA tadguNa bahumAnarUpa zubha pariNAma e Atma-svabhAva che, tenAthI viparIta je kaMi anAtmarUpa vastu hoya te sarva dUra ja che. ane AlaMbanathI vicAravAmAM Ave, to ahaMdAdi sarva tenI najIka ja che. tethI siddhonI aMdara dUrapaNuM zI rIte hoI zake ? jo svapariNAmathI ja dhamadharma thAya che, to pachI ahIM ahaMdAdi bAhya-AlaMbanathI zuM ? te zubha pariNAma bAhya
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504] zubhAzubha pariNAma. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 AlaMbanathI thAya che, tethI temAM AlaMbananI apekSA che, zubhAzubha pariNAma e cittano dharma hovAthI vijJAnanI jema hamezAM bAhya AlaMbanathI ja pravarte che, te mATe (mokSAdhikAramAM) bAhya zubha AlaMbanano prayatna che. game tevA AlaMbanathI zubha pariNAma thAya; to pachI zubhAzubha AlaMbanano bheda pADavAnuM prayojana zuM che? ema kahevAmAM Ave, to jema AlaMbanarahita zubha pariNAma nathI thatA, tevI rIte azubha AlaMbanathI paNa te nathI thatA (anyathA nIlAdikanuM zuklAdirUpa jJAna utpanna thAya.) paraMtu zubha AlaMbanathI prAyaH zubha pariNAma thAya che, ane azubha AlaMbanathI azubha thAya che, tethI zubha pariNAmanA grahaNa mATe ane azubhanA tyAga mATe yatna karavo joIe. ajJAnI jIvane zubhAlaMbanarUpa munipaNAmAM paNa zubha pariNAma nathI jaNAtA, ane niHzIlane azubhAlaMbanarUpa nAstikapaNAmAM zubha pariNAma jaNAya che, tethI upara prAyaH' zabda grahaNa karyo che. jo zubhAzubha pariNAmathI ja phaLa thAya che, to pachI pAtrApAtrano vicAra karavAthI zuM? jo zarUAtathI ja tenA zubha pariNAma hoya, to zubha pariNAmanA nimitte zubha phaLa thAya, paraMtu unmattanI jema tenA=niHzIlapAtranA zubha pariNAma nathI, kemake viparyAsanA sadbhAvathI tenA te pariNAma zubha nathI. muniveSathI DhaMkAelA niHzIla munine dAna ApanAra dAtA munidAnanuM (svagadi) phaLa pAme che, tevI rIte kuliMgIne ApanAra dAtA paNa munidAnanuM phaLa kema na pAme ? (ema pUchavAmAM Ave, to) muniliMga e guNonuM sthAna che, te guNothI te rahita hoya, to paNa pratimAnI jema te pUjya che, paraMtu kuliMgI to ayogya hovAthI sthAnabuddhithI paNa pUjavA yogya nathI. kuliMgIne viSe paNa kevaLajJAna thAya che, to pachI sthAnabuddhithI te kema pUjya na gaNAya ? ema kahevAmAM Ave, to te kevaLajJAna bhAvaliMgathI thAya che, paNa kuliMgathI nathI thatuM kemake muniliMga kevaLajJAnanuM aMga thAya che, tethI te pUjya che. e kAraNathI pariNAmanI vizuddhi icchanArAe bhavya jIvonA bodhane arthe hamezAM zubhAlaMbanathI jinAdikanI pUjA karavI. 3282 thI 3294. zrInamaskAra niyukti samApta. have sAmAyika sUtra saMbaMdhI sUtrasparzika niyukti kahe che :(466) kayapaMcanamokkAro karei sAmAiyaM tu so'bhihio / sAmAiyaMgameva ya jaM so sesaM ao vocchaM // 3295 // 1026 // itthaM ya suttANugamo suttAlAvayakao ya niklevo / suttapphAsiyanijutto nayA ya paisuttamAujjA // 3296 // aNugaMtav suttaM suttANugamANusArao taM ca / suttaM karemi bhaMte ! sAmAiyamevamAIyaM // 3297 // tassa kayappayaNAso suttapphAsaM bhaNAmi tattheva / suttAlAvannAsaM nae ya vocchAmi saMbhavao // 3298 / /
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] 64 sAmAyika viSe. (467) raLe maN ca aMte sAmAttva sava! ya vapne ya | joge paccakkhANe jAvajjIvAe tiviheNaM / / 3299 / / 1028 / / suttaM karemi bhaNie dhAU vihio jao DukkiyaM karaNe / teNa karemi vayaNao gammai karaNaM tadattho tti ||3300|| karaNaM kiriyA bhAvo saMbhavao veha chavvihaM taM ca / nAmaM ThavaNA davie khette kAle ya bhAve ya ||3301 || gAthArtha :- paMca namaskAra karIne (ziSya) sAmAyika kare che, kemake te paMca namaskArane sAmAyikanuM aMga kahela che. te pachI zeSa sAmAyikasUtranI vyAkhyA karIza. ahIM (sUtra-vyAkhyAnamAM) sUtrAnugama. sUtrAlApakakRta nikSepa, sUtrasparzika-niryukti ane dareka sUtre yojavA yogya nayo kahevAze. anuyogaddArokta sUtrAnugamanAM sArathI (ahInAkSarAdirUpa) sUtranI vyAkhyA karavI, ane te sUtra (remi bhaMte ! sAmAya) he bhagavanta ! huM sAmAyika karUM chuM. ityAdirUpe kahevuM. (Ano artha mULa AvazyakanI TIkAthI jANavo. ahIM tenA dareka padanuM vyAkhyAna karAze.) te sUtrano padanyAsa karIne (pado uccArIne) sUtra sparza kahIza. tathA te sUtramAM sUtrAlApakano nikSepa ane nayonuM svarUpa yathAsaMbhava kahIza. he bhagavaMta ! huM sarva sAvadhayogono tyAga karIne yAvajjIvAdi paryanta trividhe sAmAyika karUM chuM. (remi e pada AdimAM che, te karaNArthamAM zAthI batAvyuM che ? ema pUchavAmAM Ave, to) mi e sUtra kahye chate dunvarane kudhAtuno artha karaNArthe che, tethI karIne remi e vacanathI teno artha karaNa jaNAya che. karaNa eTale kriyA athavA bhAva. teno zabdArtha yathAsaMbhava ahIM kahevo. te karaNa nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva ema cha prakAre che. 3295 thI 3301. have nAma-sthApanA ane dravyakaraNanuM svarUpa kahe che : nAmaM nAmassa va nAmao va karaNaM ti nAmakaraNaM ti / ThavaNA karaNannAso karaNAgAro va jo jassa // 3302|| taM teNa tassa tammi va saMbhavao va kiriyA mayA karaNaM / davvarasa va davveNa va davvammi va davvakaraNaM ti ||3303 || davyakaraNaM ti saNNAkaraNaM pelukaraNAiyaM bahuhA / saNNA nAmaM ti maI taM no nAmaM jamabhihANaM // 3304 // jaM vA tadatthavigale kIrai davvaM tu davvapariNAmaM / pelukaraNAi na hi taM tadatthasunnaM navA saddo ||3305 // jar3a na tadatthavihINaM to kiM davvakaraNaM jao teNaM / davvaM kIrai saNNAkaraNaM ti ya karaNgarUDhIo ||3306 || [505
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506] nAma-sthApanA ane dravyakaraNanuM svarUpa. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nosannAkaraNaM puNa davvassArUDhakaraNasaNNaM pi / takkiriyAbhAvAo paogao vIsasAo ya ||3307 || sAiyamANAiyaM vA ajIvadavvANa vIsasAkaraNaM / dhammA-dhamma nahANaM aNAi saMghAyaNAkaraNaM // 3308|| gAthArtha :- nAma e ja karaNa te nAmakaraNa, athavA nAmanuM karaNa yA nAmathI karaNa tene nAma-karaNa kahevAya. karaNano nyAsa athavA je karaNano dAtaraDAdikano AkAra lAkaDAdikane viSe sthapAya tene sthApanAkaraNa kahevAya, tathA te vaDe tenuM ane te hote chate je kriyA thAya te karaNa che, athavA yathAsaMbhava dravyanuM, dravya vaDe, ane dravyane viSe je karaNa tene dravyakaraNa kahevAya. te AgamathI ane noAgamathI ema be prakAranuM che. vaLI tenA bheda yAvat jJazarIrabhavyazarIravyatirikta hoya te (saMjJAkaraNa ane nosaMjJAkaraNa ema vyatirikta dravyakaraNa be prakAre che.) dravyakaraNa, te saMjJAkaraNa, te pelukaraNAdi bahu prakAre che saMjJA eTale nAma kahevAya che, to pachI saMjJAkaraNa ane nAma karaNamAM zo taphAvata che ? ema kahevAmAM Ave, to te ayogya che, kemake nAma e abhidhAnamAtra che, athavA tadarthavastumAM saMketamAtra nAmakaraNa che, ane dravyakaraNa te tadartha zUnya nathI, tema kevaLa zabdarUpa paNa nathI. (eTale e bemAM tadarthazUnya nathI, to tene dravyakaraNa kema kahevAya ? tene to bhAvakaraNa kahevuM joie. pelukaraNAdi dravya karAya che, tethI karaNarUDhine lIdhe tene saMzAkaraNa kahevAya che. arUDha karaNa saMjJAvALuM hovA chatAM paNa dravyanAM prayoga ane visasAthI takriyAnA sadbhAvathI no-saMjJAkaraNa kahevAya che. ajIva dravyonuM visasAkaraNa sAdianAdi hoya che ane dharma-adharma AkAzanuM saMghAtanAkaraNa anAdirUpa hoya che. 3302 thI 3308. vivecana :- nAma e ja karaNa te nAmakaraNa athavA nAmanuM karaNa, yA nAmathI karaNa hoya tene nAmakaraNa kahevAya che. karaNa zabdano nyAsa te, athavA dAtaraDAdi karaNanA AkArane kASThAdimAM vinyasta karelo hoya, tene sthApanA karaNa kahevAya che. je vaDe karAya te karaNa, AmAM karaNa zabda karaNanuM sAdhana che. je dravyanI kRti te karaNa. ahIM karaNa zabda bhAvasAdhanamAM che. temAM karAya te karaNa, ahIM adhikaraNa sAdhana che. A karmakaraNa ane adhikaraNa pakSamAM dravya e ja karaNa samajavuM, athavA bIjA paNa yathAsaMbhava SaSThItatpurUSAdi samAsanI apekSAe kriyA e ja karaNa mAnela che. jemake-dravyanuM karaNa te dravyakaraNa, athavA dravyavaDe karaNa te dravyakaraNa, athavA dravyane viSe karaNa te dravyakaraNa. A dravyakaraNa traNa prakAre che; temAM AgamathI dravyakaraNa ane noAgamathI dravyakaraNano vicAra sugama hovAthI, tene mUkIne trIjo prakAra jJazarIrabhavyazarIrathI vyatirikta dravyakaraNano vicAra kahIe chIe te saMjJAkaraNa ane nosaMjJAkaraNa ema be prakAre che. temAM paheluM dravyasaMjJAkaraNa pelukAdi bahu prakAre che lATadezamAM rUnI je puNIo karAya che, te puNIone mahArASTramAM 'pelu' kahe che. e puNIo banAvavAne vAMsanI je saLI tene pelukaraNa kahevAya. Adi zabdathI sAdaDI banAvavAne vAillakAdi kaTakaraNa kahevAya; te sivAya upakaraNa vizeSa rUpa kAMDanuM kAraNa, hoya tene kAMDakaraNa kahevAya, temaja vArtAkaraNa vagere bIjA paNa prasiddha lokasaMjJAviziSTakaraNa hoya te dravyasaMjJAkaraNa jANavAM.
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] nAma, sthApanA ane dravyakaraNanuM svarUpa. [507 ziSya H- bhagavan ! saMjJA e nAma ja kahevAya che ane jo ema hoya, to saMjJAkaraNa ane nAmakaraNamAM zo bheda rahyo ? AcArya :- "karaNa" e akSaratrayAtmaka kevaLa nAmamAtra che, dravya nathI. athavA karaNarUpa artharahita vastunI aMdara saMketamAtrathI "karaNa' evuM nAma karAya che, tene nAmakaraNa kahevAya che, ane pelukaraNAdi to dravya che, te te puNIkaraNAdirUpe pariNAma pAmatuM hovAthI 'karaNa' zabdArthathI rahita nathI, tema te 'karaNa' zabda abhidhAnamAtrarUpa paNa nathI, e pramANe nAmakaraNa ane saMjJAkaraNamAM taphAvata che. ziSya :- jo saMjJAkaraNa tadarthazUnya nathI, to pachI tene dravya karaNa zAthI kaho cho ? tene to bhAvakaraNa ja kahevuM joie. AcArya :- pelukaraNAdi saMjJAkaraNa vaDe puNikAdirUpa dravya karAya che, tethI 'dravyanuM je karaNa te dravyakaraNa' e vyutpattithI dravyakaraNa kahevAya che ane saMjJAkaraNa to karaNanI rUDhithI kahevAya che kemake lokamAM e karaNasaMjJAthI rUDha che. dravyanA prayogathI ane vignasAthI ema be prakAre nosaMjJAkaraNa thAya che. temAM karaNarUpa saMjJAno abhAva hovAthI tene nosaMjJAkaraNa kahevAya che. ziSya :- jo emAM karaNasaMjJA nathI, to tene karaNa kema kahevAya ? AcArya :- zarIra-abhra-indradhanuSa AdimAM karaNasaMjJA nathI, to paNa temAM prayoga ane visasAjanita karaNakriyA hoya che, tethI tenI apekSAe teonuM karaNapaNuM virUddha nathI; emAM ajIvadravyonuM visrasAkaraNa sAdi-anAdirUpa che . dharma-adharma AkAzAstikAyanuM saMghAtanakaraNa (pradezonuM paraspara ekatra avasthAnarUpa karaNa) anAdirUpa jANavuM. 3302 thI 3308. have dharmAstikAyAdinuM karaNapaNuM sAdi-anAdirUpe siddha kare che : karaNamaNAIyaM ca viruddhaM bhaNNae na doso'yaM / annonnasamAhANaM jamihaM karaNaM na nivvattI ||3309 // ahava parapaccayAo saMjogAi karaNaM nabhAINaM / sAiyamuvayArAo pajjAyAdesao vAvi ||3310 / / cakkhusamacakkhu ciya sAIaM rUvivIsasAkaraNaM / abbhANuppabhiINaM bahuhA saMghAya-bheyakayaM / / 3311 / / hoi paogo jIvavyAvAro teNa jaM viNimmANaM / sajjIvamajIvaM vA paogakaraNaM tayaM bahuhA // 3312 || sajjIvaM mUluttarakaraNaM mUlakaraNaM jamAIyaM / paMcaNhaM dehANaM uttaramAittiyasseva ||3313||
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508]dharmAstikAyAdinA karaNapaNAnI sAdi-anAdirUpe siddhi. [ vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 mUlarAM siro-5-piTTI-vAho-no-nimmAnuM | uttaramavasesANaM karaNaM kesAikammaM va // 3314 / / saMThavaNamaNegavihaM doNha paDhamassa bhesaehiM pi / vaNNAINaM karaNaM parikammaM taDyae natthi // / 3315 / / gAthArtha :- anAdikaraNa e kathanavirUddha che. ema kahevAmAM Ave to teno uttara kahIe chIe ke te doSa nathI, kemake ahIM je karaNa mAnyuM che te anyoanya saMhatirUpa mAnyuM che, paNa navIna utpattirUpa nathI mAnyuM. athavA saMyogAdi parapratyayathI AkAzAdinuM karaNa upacArathI sAdimAna jANavuM. athavA paryAyanI apekSAe paNa te sAdimAna jANavuM, abhra-aNu vagere cAkSuSaacAkSuSa rUpI-ajIvanuM visasAkaraNa sAdimAna che, te abhra-aNu Adi padArtho saMghAta ane bhedathI bahu prakAre che. jIvano vyApAra te prayoga che, tenAthI je nirmANa te prayogakaraNa che. te sajIvAjIvAdi bahu prakAre che. sajIvakaraNa mUluttarabhedathI be prakAre che, pAMceya zarIronuM je Adya saMghAta-karaNa te mULakaraNa che, ane uttarakaraNa te prathamanA traNa zarIranuM ja che. mastaka-Ura-pIThabAhu-udara ane udbhayanuM nirmANa te mULaka2Na che ane zeSa upAMgAdi tathA kezAdi karmanuM nirmANa thavuM, te uttarakaraNa che. prathamanAM be zarIranuM aneka prakAre saMsthApana, tathA auSadhAdi vaDe varNAdi karavuM, te paNa tenuM uttarakaraNa che; trIjA zarIramAM to evuM parikarma ja nathI. 3309 thI 3315. vivecana :- ziSya H- bhagavan ! vastune utpanna karavI, tene karaNa kahevAya che, ane te ghaTakaTa-zaTakAdinI jema AdimAna ja hoya che. vastusthiti Ama hovAthI karaNa anAdithI che, ema kahevuM e "mArI mAtA vandhyA che' ityAdi kathananI jema sarvathA virUddha che. AcArya :- dharmAstikAyAdinA pradezonuM je paraspara samudita avasthAna tene ahIM karaNarUpe mAnela che parantu vastunI apUrva kRtine karaNa nathI mAnyuM. dharmAstikAyAdinA pradezarAzinuM je sAmuhika avasthAna che, te anAdikALathI hovAthI tenuM anAdipaNuM kaMi virUddha nathI. athavA e dharmAstikAyAdinuM karaNa upacArathI AdimAna paNa hoya che. jema AkAzAdino ghaTAdi vagerenI sAthe je saMyoga, te sAdi-saparyavasAna hoya che, tethI teono ghaTAdi sAthe je saMyoga karavo, te sAdimAna hoya che. athavA paryAyanI apekSAe jainonA mate sarva vastu sAdisaparyavasita che. tethI AkAza vagerenuM karaNa paryAyanI apekSAe sAdimAna che. e pramANe arUpI ajIvadravyonuM visrasAkaraNa sAdi-anAdi rUpe samajavuM. have rUpI ajIvadravyonAM visasAkaraNano vicAra karIe to te be prakAre che H- abhra-indradhanuSa vagerenuM visasAkaraNa cakSuthI jaNAya che, tethI te cAkSuSa vinnasAkaraNa kahevAya, ane paramANu caNukAdinuM visasAkaraNa cakSune agocara hovAthI, te acAkSuSa visasAkaraNa kahevAya, A banne prakAranuM rUpI-ajIvanuM vignasAkaraNa saMghAta-bhedakRta aneka prakAre sAdimAna che. jemake abhrAdinAM keTalAMka pugalo ekaThAM thAya che ane keTalAMka chUTAM paDe che, tethI teonAM vividha rUpo thAya che e ja pramANe U~caNukAdi skaMdhomAM paNa samajavuM. paramANunuM karaNa to skaMdhathI bhedakRta ja hoya
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] jIvaprayogakaraNa. [509 che, kemake metA (tA.pa-27) bhedathI paramANu thAya che. ahIM je karaNa kahyuM che, te svabhAvathI kRtirUpa kahyuM che, paNa je karAya te karaNa ema nathI mAnyuM. e pramANe banne prakAranA vignasAkaraNanuM svarUpa kahyuM. have prayogakaraNano vicAra karIe. jIvano vyApAra tene prayoga kahevAya. tevA prayoga vaDe je nirmANa karavuM, tene prayogakaraNa kahevAya. A prayogakaraNa sajIva ane ajIva ema ghaNA prakAre che. temAM jyAM jIva vidyamAna hoya, tene sajIva prayogakaraNa kahevAya. te audArikAdi pAMca zarIronuM jANavuM. A sajIva prayogakaraNa punaH mULakaraNa ane uttara-karaNa ema be prakAre che. audArikAdi pAMce zarIronAM je Adyapudgala saMghAtakaraNa te mULakaraNa jANavuM, ane uttarakaraNa to prathamanA traNa zarIronuM ja hoya che, paNa taijasa-kArpaNanuM nathI hotuM. ziSya :- prathamanA traNa zarIrone zira, ura vagere aMgo ane hAtha, paga, aMgulIo vagere upAMgo hoya che temAM mULakaraNa kyuM ? ane uttarakaraNa kyuM ? AcArya - audArikAdi traNa zarIromAM zira, ura vagere ATha aMgonuM nirmANa thAya te mULakaraNa; ane zeSa hAtha, paga vagere upAMgonuM nirmANa thAya te uttarakaraNa. temaja audArika ane vaikriya zarIranA keza, nakha, dAMta vagerenAM saMskArarUpa je kezAdikarma karavuM te paNa temanuM uttarakaraNa che. vaLI vinaSTakaraNAdi avayavone saMdhADavAdirUpa, tathA lakSapAkaulAdi auSadhovaDe varNAdinuM viziSTa saMskaraNa karavuM, te audArikazarIranuM uttarakaraNa che ane kezAdinA uparacanarUpa saMskaraNa te vaikriyazarIranuM uttarakaraNa che. trIjA AhArakazarIramAM keza, nakha AdinuM parikarma ja hotuM nathI; kemake te svarUpathI ja viziSTa prakAranAM che, tethI tene tema karavAnuM kaMI prayojana nathI. 3309 thI 3315. have bIjI rIte jIvaprayogakaraNa traNa prakAre kahe che : saMghAyaNa parisADaNamubhayaM karaNamahavA sarIrANaM / AdANamuyaNasamao tadaMtarAlaM ca kAlosiM // 3316 // khuDDAgabhavaggahaNaM tisamayahINaM jahannamubhayarasa / patiya samajha kotaratikAtroDathuM rUrUcho do viggahammi samayA samao saMghAyaNAi tehUNaM / khuDDagabhavaggahaNaM savvajahaNNaTTiIkAlo // 3318 / / ukkoso samaUNo jo so saMghAyaNAsamayahINo / kiha na dusamayavihINo sADaNasamae'vaNIyammi // 3319 // gAthArtha - athavA zarIronuM saMghAtana, parizATana, ane saMghAtaparizATanarUpa ema traNa prakAre karaNa che. saMghAtanano ane parizATanano kALa eka samayano che, tathA saMghAtaparizATano kALa have kahevAze. saMghAtaparizATana ubhayano jaghanyakALa traNa samayahIna kSullakabhava pramANa che. ane utkRSTathI eka samaya nyUna traNa palyopama pramANa che. A eno aMtarAlakALa che. vigrahagatimAM
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 jIvaprayogakaraNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 be samaya ane eka samaya saMghAtAdino, e traNa samaye hIna kSullakabhavapramANa sarvathI jaghanya sthitikALa che. eka samaya nyUna traNa palyopamapramANa je utkRSTakALa kahyo che, te saMghAtanA samayathI hIna jANavo. parizATanano eka samaya dUra karatAM be samayahIna traNa palyopamapramANa utkRSTakALa kema na kahevAya ? 3316 thI 3319. vivecana - audArikAdi zarIronuM saMghAtana, parizATana, ane saMghAtaparizATa ubhayarU5 ema traNa prakAranuM karaNa bIjI rIte paNa thAya che. pUrvabhavamAM audArikAdi zarIrane tyajIne AgaLanA bhavamAM punaH paNa te gatimAM je pugalono saMgraha karavo tene saMghAtana kahevAya che. ane te audArikAdi zarIrone choDatA chellA samaye te pudgalono je sarvathA tyAga karavo, tene parizATana kahevAya. tathA saMghAtana samaya ane parizATanasamayanI vaccenA sarva samayomAM saMghAtaparizAdarUpa ubhaya jANavuM; kemake e sarva samayomAM pUrvagrahita yugalono tyAga ane bIjAnuM grahaNa thAya che. prathamanAM traNa zarIrane saMghAtaparipATa ane e ubhayarUpa traNa prakAranuM karaNa hoya che, taijasakArmaNazarIrane saMghAtakaraNa nathI hotuM, kemake te pudgalono tyAga karyA pachI punaH tenuM grahaNa thatuM nathI. mAtra saMghAtaparizATa ubhayarUpa e eka ja karaNa tene hoya che. e audArikAdi zarIronAM saMghAtanano ane parizATanano kALa eka eka samayano che. te baMnenI vacamAM saMghAtaparizATa ubhayanI pravRtti thAya che. teno jaghanya kALa traNa samaya hIna kSullaka bhava pramANa che, ane utkRSTakALa traNa palyopamamAM eka samaya dhUna pramANa che. be samaya vigrahagatimAM ane eka samaya saMghAtanano, ema traNa samaya nyUna kSullakabhavapramANa jaghanyasthitikALa saMghAtana-parizATana ubhayarUpano che. ziSya - vidizAmAM rahelo jIva maraNa pAmIne pahelA samaye dizAmAM jAya, bIjA samaye lokanI madhyamAM pese trIjA samaye upara uMce jAya ane cothA samaye nADI bahAra jAya, jyAre A pramANe adhaHtrasanADInI bahAranI urdhvalokamAM trasanADInI bahAra nigodAdi jIva utpanna thAya, tyAre vigrahagatimAM prathamanA traNa samaya jAya ane cotho samaya saMghAtamAM jAya e pramANe cAra samaya nyUna kSullakabhavapramANa jaghanyasthitikALa saMghAta-parizATano thAya ane Apa to traNa samaya nyUna kSullakabhava pramANa jaghanyakALa kaho cho tenuM zuM kAraNa ? AcArya -cAra samayavALI vigrahagatimAM je Adya samaya che. te parabhava saMbaMdhI nathI gaNyo, paNa pUrvabhava saMbaMdhI gaNyo che, kemake te samaye pUrvabhavanuM zarIra mUkAya che. vyavahAranayanI apekSAe je mUkAtuM hoya te amukta che, tethI vigrahagatimAM traNa samaya nahi, paNa be samaya samajavA ane trIjo samaya saMghAtana, ema traNa samaya nyUna jANavA athavA ahIM je vigrahagati kahI che, te trasa jIva saMbaMdhI jANavI. trasa jIvo vadhAremAM vadhAre trIjA samaye utpattisthAnane pAme ja. eTale traNa samaya nyUna gaNavAmAM kaMI doSa nathI. e pramANe amAruM mAnavuM che,tattva to bahuzruta jANe. kSullakabhavanuM pramANa baso chappana AvaLInuM che. eka zvAsozvAsamAM sattarathI adhika kSullakabhava thAya che.
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] vyavahAra-nizcayanayathI samAdhAna. [511 saMghAta-parizATa ubhayarUpano utkRSTa kALa traNa palyopamamAM eka samaya nyUna che, te A pramANe. jyAre koI jIva devaku Adi kSetramAM manuSyapaNe utpanna thayo hoya, te utpanna thavAnA pahelA samaye audArika zarIranuM saMghAtana karI, traNa palyopamanuM utkRSTa AyuSya bhogavIne maraNa pAme, tene saMghAtanano eka samaya bAda karatAM traNa palyopamamAM eka samaya nyUna utkRSTakALa saMghAtaparipATa ubhayarUpano thAya. ziSya - mahArAja! traNa palyopamamAM eka samaya nyUna kema? be samaya nyUna thavo joie. kAraNa ke jema zarIragrahaNanA prathama samaye sarva saMghAta che, tema zarIrano tyAga karatA chellA samaye sarvaparizATa paNa hoya che, tethI saMghAtano eka samaya ane parizATano eka samaya, ema be samaya bAda karatAM traNa palyopamamAM be samaya nyUna utkRSTakALa saMghAtaparizATa ubhayarUpano thAya. 3316 thI 3319, have vyavahAra-nizcayanayanI apekSAe uparanA kathananuM samAdhAna kare che : bhaNNai bhavacarimammi vi samae saMghAyasADaNaM ceya / parabhavapaDhame sADaNamao tadUNo na phAlo ti // 3320 // jai parabhavapaDhame sADo niviggahao ya tammi sNghaao| naNu sabbasADa-saMghAyaNAo samae viruddhAo // 3321 // jamhA vigacchamANaM vigayaM UppajjamANamupaNNaM / to parabhavAisamae mokkhA-dANANa na viroho // 3322 // cuisamae nehabhabbo iha vehavimokkhao jahA'tIe / jai na parabhavo vi tahiM to so ko hou saMsArI ? // 3323 / / naNu jaha viggahakAle dehAbhAve vi parabhavaggahaNaM / taha dehAbhAvammi vi hojjeha bhavo vi ko doso ? // 3324 // jaM ciya viggahakAlo dehAbhAve vi to parabhavo so / cuisamae u na deho na viggaho jar3a sa ko hou ? // 3325 // (uparanA praznanonA uttara) kahe che ke bhavanA chellA samaye paNa saMghAta-paripATa ubhaya che, kevaLa paripATa to parabhavanA pahelA samaye che, tethI parIkSATanyUnakALa teno na samajavo.jo parabhavanA prathama samaye parizATa hoya, to vigraharahita utpanna thanArAne te ja samaye saMghAta thAya, ane tethI eka ja samayamAM virUddha evA sarva parizATa saMghAtana prApta thaze. (ema kahevAmAM Ave to nizcayanayanA mate) nAza pAmatuM hoya, te nAza pAmyuM, ane utpanna thatuM hoya, te utpanna thayuM gaNAya, tethI parabhavanA Adhasamaye tyAga ane grahaNano virodha nathI. vaLI jema atItajanmamAM A bhavanuM zarIra nathI, tema cyavana samaye paNa A bhavanA zarIranA abhAve A bhava nathI. jo e pramANe te samaye parabhava nathI, to te saMsArI jIva kevI rIte kahevAya ? jema vigraha kALe zarIranA abhAve paNa parabhavanuM grahaNa thAya che, tema zarIranA abhAve paNa
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512] vyavahAra-nizcayanayathI samAdhAna. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 A bhavanuM grahaNa thAya, to temAM zuM doSa che ? dehanA abhAve (apAntarAla gatimAM) vigrahakALa che, to te parabhava che, paratu cyavana samaye jo zarIra nathI ane vigraha paNa nathI, to te zuM che ? 3320 thI 3325. AcArya :- bhavanA chellA samaye paNa saMghAta parizATa ubhaya hoya che, zarIra pugalonuM je kevaLa parizATana ja thAya che, te to parabhavano prathama samaya jANavo kemake nizcayanayanA mate paramavapara sADA parabhavanA prathama samaye parizATana thAya che. tethI saMghAta-parizATa ubhayano kALa saMtasamaya ane parizATasamaya, ema be samayathI hIna nahi, paNa saMghAtasamayathI ja hana samajavo. vyavahAravAdI :- jo e pramANe parabhavanA prathama samaye sarva parizATa mAnavAmAM Ave, to vigraharahita jAgatie utpanna thanArA jIvane te ja samaye saMghAta mAnavo paDaze ane tethI sarva parizATa ane saMghAta eka samaye sAthe prApta thaze, sarva parizATa e pUrvabhavasaMbaMdhI che, ane sarva saMghAta e bhavAntarasaMbaMdhI che; banne bhavanA zarIranI yugapad vidyamAnatA atyanta virUddha che, tethI uparokta kathana ayogya che. nizcayavAdIH- kriyAkALa ane niSThAkALano bheda nathI, tethI karIne pUrvabhavanuM zarIra parabhavanA Aghasamaye mUkAtuM hovAthI mUkAeluM ja che, ane AgaLanA bhavanuM zarIra utpanna thatuM hovAthI utpanna thayeluM ja che. Ama hovAthI tadbhava yogya zarIra pugalono tyAga ane grahaNa eka samaye mAnavAmAM kaMi, virodha nathI. vaLI maraNa samaya te parabhavano Adyasamaya ja mAnavo joie, ema na mAnavAmAM Ave to doSa prApta thAya maraNa samaye eTale A bhavanuM zarIra ane Ayupudgalano sarva parizATa thatI vakhate A bhava nathI hoto, kemake te vakhate A bhavanuM zarIra ane Ayu mUkAya che. pUrve kahyA mujaba kriyAkALa ane niSThAkALa abhinna hovAthI je mUkAtuM hoya te sarvathA mUkAeluM ja che. jema atIta janmanI aMdara A zarIranA abhAve A bhava nathI, tema maraNa samaye paNa te nathI. kemake A bhavanA zarIrano abhAva tyAM paNa che ja. Ama hovAthI te maraNa samaye jo parabhava na mAnavAmAM Ave, to saMsArI jIvane zuM kahevAze ? kemake te vakhate A bhavano yuktithI niSedha karyo che, ane parabhava mAnatA nathI, vaLI saMsArI hovAthI muktAtmA paNa nahi kahevAya, kevaLa vyapadezarahita ja thaze. vyavahAravAdI - jema vigrahakALe vigrahagatithI parabhavamAM jatI vakhate parabhavanA zarIrano abhAva chatAM paNa jIvane nArakAdi parabhavano vyapadeza thAya che, tema maraNa samaye A bhavanA zarIrano abhAva chatAM paNa jo A bhavano vyapadeza thAya, to zuM doSa che ? kaMija nahi, kemake nyAya ubhayatra samAna che. nizcayavAdI - apAntarAla gatimAM jIvano vigrahakALa che, paNa pUrvabhavakALa nathI. tethI ja dehanA abhAve paNa parabhavanuM Ayu udIrNa thavAthI parabhavano vyadeza karAya che, pUrvabhavanuM yu pUrve nijIrNa thavAthI Ayurahita jIva saMsAramAM rahe nahi. maraNa samaye pUrvabhavano deha nathI,
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] audArikasaMghAtAdinuM kALamAna. [513 kemake te choDI dIdhela che. teno vigrahakALa paNa nathI, kemake vakragatino tyAM abhAva che. vastusthiti A pramANe hovAthI maraNasamaye te A bhava ane parabhavanA samayomAMthI kyo samaya gaNAya ? vyavahAravAdI :- jema vigrahakALe parabhavanA zarIranA abhAve parabhava kahevAya che, tema maraNasamaye paNa A bhavanA zarIranA abhAve A bhava kahevAmAM zuM harakata che ? nizcayavAdI :- te yogya nathI, kemake dRSTAMta ane dASTAMntikanI viSamatA che. maraNa samaye jema A bhavanA zarIrano abhAva che, tema A bhavanA AyuSano paNa abhAva che, tethI AyuSya udayanA abhAve maraNasamaya te Abhava kevI rIte thai zake ? vigrahakALe to parabhavanA AyuSano udaya hovAthI te vakhate parabhava kahI zakAya. mATe vigrahakALanI jema parabhavAyunA udayathI maraNasamaya te parabhava che, ema mAnavuM yogya che, anyathA maraNasamaye jIva saMsArI athavA mukta bemAMthI eka paNa nahi kahI zakAya. e pramANe audArika saMghAta-parizATa ane ubhayano kALa kahyo. 3320 thI 3325. have audArikasaMghAta-parizATa ane ubhayano aMtakALa kahe che : saMghAyaMtarakAlo jahannao khuDDayaM tisamayaUNaM / do viggahammi samayA taio saMghAyaNAsamao ||3326 // tehUNaM khuDDubhavaM dhariu parabhavamaviggaheNeva / gaMtULa paDhamasama! saMdhAyavo sa vinno rUrUra7thI. ukkosaM tettIsaM samayAhiyapuvvakoDisahiyAiM / so sAgarovamAI aviggaheNeha saMghAyaM // 3328 / / kAU puvvakoDiM dhariDaM surajiTTamAuyaM tatto / bhoNa ihaM taie samae - saMghAyayao tassa ||3329 // ubhayaMtaraM jahaNaNaM samao nivviggaheNa saMghAe / paramaM satisamayAI tettIsaM uyahinAmAI ||3330 // aNubhavi devAsu tettIsamihAgayassa taiyammi / samae saMghAyayao duvihaM sADaMtaraM vocchaM ||3331 / / khuDDagabhavaggahaNaM jahannamukkosayaM ca tettIsaM / taM sAgarovamA saMpUNNA puvvakoDI ya / / 3332 / / gAthArtha :- saMghAtano aMtarakALa jaghanyathI eka kSullakabhavamAM traNa samaya nyUna pramANa che. temAM be samaya vigrahagatimAM ane trIjo samaya saMghAtano e traNa samaye nyUna kSullakabhava dhAraNa karIne parabhavamAM vigraharahita jaine pahelA samaye saMghAtana karavAthI te aMtarakALa jANavo. tathA utkRSTa aMtarakALa tetrIsa sAgaropama upara pUrvakoDI adhika eka samaya pramANa che. avigrahagatie saMghAtana karIne pUrva koDI pramANa Ayu bhogavIne, te pachI tetrIsa sAgaropamanuM utkRSTa devAyu 5
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514] audArika zarIrAdinA saMghAtAdinuM kALamAna. [ vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bhogavIne ahIM trIjA samaye saMghAtana karanArA tene teTalo aMtarakALa jANavo. vigraharahita saMghAtana karanArAne saMghAta-parizATa ubhayanuM jaghanya aMtara eka samayanuM utkRSTa aMtara traNa samaya adhika tetrIsa sAgaropamanuM che. te devAdikamAM tetrIsa sAgaropamanuM Ayu anubhavIne ahIM AvIne trIjA samaye saMghAtana karanArAne e thAya che. have be prakAre parizATanuM aMtara kahIzuM. jaghanyathI kSullakabhavapramANa ane utkRSTathI tetrIsa sAgaropama adhika saMpUrNa pUrvakoDI pramANa che. 3326 thI 3332. vivecana :- eka vakhata audArika zarIrano saMghAta karIne pharI teno saMghAta karatAM audArika saMghAtano jaghanya aMtarakALa samaya nyUna kSullakabhavapramANa thAya teTalo kAla jyAre koi ekendriyAdi jIva maraNa pAmIne be samayano vigraha karI kSullakabhavapramANa AyuvALA pRthyAdimAM utpanna thayo hoya, tyAM trIjA samaye audArika zarIrano saMghAta karIne uparokta traNa samaya nyUna kSullakabhava pramANa kALa sudhI saMghAta-parizATa ubhaya karIne mRtyu pAmI vigraharahita RjAgatie punarbhavamAM pRthvI AdikamAM utpanna thai audArika zarIrano saMghAta kare, tyAre te jIvane audArika zarIranA saMghAtano jaghanya aMtakALa traNa samaya nyUna kSullakabhava pramANa thAya. tetrIsa sAgaropama upara samayAdhika pUrvakoTivarSapramANa audArika zarIra saMghAtano utkRSTa aMtarakALa hoya che, te A pramANe. jyAre koi jIva pUrvabhavamAMthI vigraharahita ahIM manuSyabhavamAM AvI, prathama samaye saMghAta karI, pUrvakoTi varSa pramANa Ayu pALIne, te pachI utkRSTa Ayu tetrIsa sAgaropama pramANa anuttara devalokamAM anubhavI, tyAMthI cyavIne be samayano vigraha kare. ahIM vigrahanA be samayamAMthI eka samaya prathamanA pUrvakoTImAM nAkhavo, ema thavAthI tetrIsa sAgaropama upara samayAdhika pUrvakoTI pramANa audArika zarIranA saMghAtano utkRSTa antarakALa thAya. upalakSaNathI pUrvakoTI pramANa AyuvALA matsyane apratiSThAna narakamAM utpanna thavA vaDe A ja pramANe punaH matsyamAM utpanna thavAthI ATaluM utkRSTa-aMtara jANavuM. saMghAta-parizATana ane ubhayanuM antara jaghanyathI eka samaya pramANa hoya che. te A pramANe. audArika zarIrI jIva sva-AyuparyaMta saMghAta-parizATana ane ubhaya karIne AgaLanA bhavamAM avigrahagatie utpanna thai audArika saMghAta karIne punaH saMghAta-parizATana ane ubhaya kare tene te eka saMghAtasamaya jaghanya-antara hoya; ane utkRSTa antara traNa samaya sahita tetrIza sAgaropamanuM che, te A pramANe. koi manuSyAdi jIva svabhavanA chellA samaya sudhI saMghAtana-parizATana ane ubhaya karIne anuttara vimAne athavA apratiSThAna narakAvAsamAM tetrIsa sAgaropamanuM Ayu anubhavIne punaH tyAMthI be samayanI vigrahagatie ahIM AvIne trIjA samaye audArika saMghAtana karIne te pachI saMghAtana-parizATana ane ubhaya kare, tyAre be samaya vigrahanA eka samaya saMghAtano ane devAdi saMbaMdhI tetrIsa sAgaropama, ema tetrIsa sAgaropama adhika traNa samaya pramANa saMghAtanaparizATana ane ubhayanuM utkRSTa antara thAya che. audArika parizATanuM jaghanya aMtara kSullakabhavapramANa che, ane utkRSTa aMtara tetrIsa sAgaropamathI adhika pUrvakoTivarSanuM che.
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. vaikiya zarIranAM saMghAtAdinuM kALamAna. [515 ziSya :- jaghanya aMtara kSullaka bhavamAM eka samaya nyUna ane utkRSTa aMtara paNa tetrIsa sAgaropama adhika pUrvakoTimAM eka samaya nyUna pramANa thAya, kemake je jIva kSullakabhavapramANa AyuvALA vanaspati AdimAM utpanna thAya che, te jIva "paramA paDhane sahi parabhavanA prathama samaye parizaTa thAya." e vacanathI kSullaka bhavanA prathama samaye audArika zarIrano sarva paripATa kare. te pachI kSullaka bhavanA anne marIne punaH parabhavanA Adyasamaye audArika zarIrano sarva parizATa kare. e pramANe audArika parizATanuM jaghanya aMtara kSullaka bhavamAM eka samaya nyUnapramANa thAya. e ja pramANe utkRSTa aMtaramAM paNa eka samaya pUra pramANa thAya, kemake jyAre koI saMyamI manuSya marIne devabhavamAM utpanna thAya, tyAM upara kahyA mujaba Adya samaye audArika zarIrano sarva paripATa karIne tetrIsa sAgaropamanuM Ayu anubhavIne pUrvakoTivarSanA AyuvALA manuSyamAM utpanna thai, marIne punaH parabhavanA Adyasamaye sarva paripATa kare, tyAre tene pUrvakoTimAMthI eka samaya devabhavAyumAM nAkhatA utkRSTa attara tetrIsa sAgaropama upara pUrvakoTimAM eka samaya pUna pramANa thAya, ane Apa to banne pakSamAM saMpUrNa kaho cho tenuM zuM kAraNa ? AcArya :- ahIM kSullaka bhavanA Adya samaye paripATa nathI mAnyo, paraMtu vyavahAranayanI apekSAe pUrvabhavanA chellA samaye mAnyo che, e ja pramANe devabhavanA Adhasamaye parizATa nathI, paNa saMyamI manuSyanA caramasamaye thAya che. e pramANe jaghanya tathA utkRSTapadamAM AdimAM vyavahAra nayanI apekSA ane aMte nizcayanayanI apekSA mAnatAM bhASyakAranA vacanamAM kaMi virodha nathI. A pramANe vRddho kahe che ke - gaMbhIrabhASI evA temanuM tattva to kevaLI bhagavAna jANe. e pramANe audArika saMghAta-parizATa ane ubhayano aMtara kALa kahyo. 3326 thI 3332. have vaikriyazarIranA saMghAta-parizATa ane ubhayanuM kALamAna kahe che : veubviyasaMghAo samao so puNa viubbaNAIe / 3orAtriyApAmavA revADuMpAraNAma rUrUrI ukkoso samayadurga jo samayaM viuviu mao biie / rasama surenuM varSa nivido taya tararA rUrU34o. ubhaya jahannaM samao so puNa dusamayaviubbiyamayassa / paramayarAiM saMghAyasamayahINAI tettIsaM // 3335 // saMghAyaMtarasamao samayaviubiyamayassa taiyammi / so vi saMdhAya3o ta mayarasa tarUSma rUrUdA ubhayassa cira viubbiya mayassa devesaviggahagayarasa / rasArasaMtamuhUrta uta vi taruve namuvoe rUrUrUcho gAthArtha - vaikriyazarIrano saMghAtakALa jaghanyathI eka samayano che, te audArikazarIrane vidurvaNA karatAM thAya, athavA devAdikane Adi grahaNamAM thAya. vaikriya zarIrano utkRSTa saMghAtakALa be samayano che, je koi audArika zarIrI eka samaya viturvIne maraNa pAmI bIjA samaye vigraharahita
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516] vaikriyazarIranA saMghAta AdinuM kALamAna. vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 devagatimAM jAya tene te hoya. vaikriyazarIranA saMghAta parizATa ane ubhayano jaghanyakALa eka samayano che, te be samaya vikurtIne maraNa pAmelAne hoya che ane utkRSTakALa saMghAtana samayahIna tetrIsa sAgaropamano hoya che. vaikriyasaMghAtanuM jaghanya aMtara eka samayanuM che, te eka samaya uttaravaikriya karIne maraNa pAmyA pachI trIjA samaye devalokamAM saMghAta karatAM thAya, athavA trIjA samaye maranArane vigraharahita utpanna thatAM thAya. vaikriyasaMghAta-parizATa ane ubhayanuM aMtara jaghanyathI eka samayanuM che. te antarmuhUrta vikurtIne maraNa pachI vigraharahita devagatimAM gayelAne hoya che, vaikriyaparizATanuM jaghanya aMtara antarmuhUrtanuM che, ane saMghAtAdi traNenuM utkRSTa aMtara vanaspatinA kALa jeTaluM che. 3333 thI 3337. vaikriyazarIrano jaghanya saMghAtakALa eka samayano che, te uttaravaikriyalabdhivALA audArikazarIrI tiryaMca athavA manuSyane uttaravaikriya karatAM prathama eka samaye saMghAta thAya che tenI apekSAe, athavA deva-nArakI vaikriyazarIra grahaNa karatA pahelA samaye saMghAta thAya che tenI apekSAe vaikriya saMghAtano jaghanyakALa eka samayano che; tathA utkRSTa saMghAtakALa be samayano che, te A pramANe. koi audArikazarIrI chellA eka samaye uttaravaikriya karIne mRtyu pAmI RRRgatie devalokamAM jAya tyAM paNa pahelA samaye vaikriyasaMghAta kare, tevA jIvane eka samaya A bhavano ane bIjo samaya devabhavano ema utkRSTathI be samayano vaikriyasaMghAtakALa thAya. vaikriyasaMghAta-parizATa ane ubhayano jaghanyakALa eka samayano, ane utkRSTakALa tetrIsa sAgaropamamAM eka samaya nyUna pramANa che. jyAre koi audArikazarIrIe uttara vaikriya AraMbhyuM hoya, te prathama samaye saMghAta kare ane bIjA samaye saMghAta-parizATa ane ubhaya karIne mRtyu pAme, tyAre tene saMghAta-parizATa ane ubhayano jaghanyakALa eka samayano thAya. tathA teno utkRSTakALa tetrIsa sAgaropama eka samaya nyUnapramANa anuttaradeva athavA apratiSThAna narakane viSe jANavo. vaikriyaparizATano jaghanya tathA utkRSTa kALa eka ja samayano che e pramANe vaikriyasaMghAta, parizATa ane ubhayano kALa che. have e traNenA aMtarakALano vicAra karIe. vaikriyasaMghAtano jaghanya aMtarakALa eka samayano che te A pramANe. koi audArikazarIrI eka samaya uttaravaikriya karIne mRtyu pAmI, bIjo samaya vigrahagatimAM karIne trIjA samaye devalokamAM vaikriya zarIrano saMghAta karatAM thAya. ahIM pUrvanA uttaravaikriyasaMghAtano ane deva saMbaMdhI vaikriyasaMghAtano aMtara eka vigrahasamaya che. athavA audArikazarIrI be samaya uttara vaikriya karIne trIjA samaye mRtyu pAmIne vigraharahita devalokamAM utpanna thAya, tene te ja trIjA samaye devasaMbaMdhI vaikriyasaMghAta karatAM vacce saMghAta-parizATa ane ubhayano eka samaya aMtara kALa thAya. vaikriyasaMghAta-parizATa ane ubhayano jaghanya aMtarakALa eka samayano che. je koi vaikriyalabdhivaMta audArika zarIravALo tiryaMca athavA manuSya hoya, te antarmuhUrta sudhI vaikriyazarIramAM rahI, tatsaMbaMdhI saMghAta-parizATa karIne mRtyu pAmI avigrahagatie devalokamAM utpanna thaine prathama samaye
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara). AhArAkAdi traNa zarIranA saMghAtAdino vicAra [517 vaikriyasaMghAta kare, pachI bIjA Adi samayomAM saMghAta-parizATa ane ubhaya kare tevA jIvanI apekSAe saMghAta-paripATa ane ubhayanuM aMtara e eka saMghAtasamayanuM che. ziSya - jo ema hoya, to mULamAM vira zabdarUpa vizeSaNa nirarthaka che, kemake ahIM manuSyAdikamAM dIrgha athavA stokakALa paryanta vaikriya saMghAta-parizATa ane ubhaya karIne vigraharahita devalokamAM utpanna thAya eTaluM ja ahIM prayojana che, temAM upara vizeSaNanI zI jarUra che ? AcArya :- ahIM e vizeSathI prathama samaye maraNa kahyuM che. bIjA Adi samayomAM akasmAtu vaikriyazarIra samApta karyA vinA paNa maraNa kaheluM che, ahIM evA asamApta vaikriya zarIravALAnuM maraNa batAvavAmAM kaMI prayojana nathI ema jaNAvavAne vira zabda grahaNa karIne saMpUrNa aMtarmuhUrta manuSyAdi saMbaMdhI vaikriyasthitikALa kahela che. eka vakhata vaikriya-parizITa karIne punaH teno sarva paripATa karatAM jaghanya aMtara aMtarmuhUrtanuM che. koI vaikriyalabdhivAna audArikazarIrI jIva koI prasaMge vaikriyazarIra karIne kArya siddha thayA pachI paryate teno sarva paripATa karIne punaH audArikazarIrano Azraya kare, tyAM aMtarmuhUrta rahIne punaH kAraNavazAt vaikriya zarIra kare tyAM aMtarmuhUrta rahIne pharI pAcho audArika zarIramAM AvatA vaikriyano sarva zATa kare, e pramANe thavAthI vaikriya zarIra saMbaMdhI parizATanuM aMtara audArikavaikriyazarIragata be aMtarmuhUrta thAya, A be aMtarmuhUrtanuM ahIM eka moTuM aMtarmuhUrta kahyuM che. tethI vaikriyaparizATanuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrta kahevAmAM kaMI doSa nathI. . e pramANe vaikriyasaMghAta, saMghAta-parizAharUpa ubhaya, ane parizATanuM jaghanya aMtara kahyuM. tathA e traNeno utkRSTa aMtarakALa vanaspatinA kALa jeTalo che. jyAre koI jIva vaikriya zarIranAM saMghAtAdi traNe karIne vanaspatimAM utpanna thAya, tyAM anaMto kALa gumAvIne temAMthI nIkaLyA pachI punaH paNa koI vakhata vaikriya zarIra pAmIne tenA saMghAtAdi traNe kare, tyAre te apekSAe e saMghAtAdi traNeno utkRSTa aMtarakALa anaMta utsarpiNI-avasarpiNIrUpa vanaspatikALa pramANa thAya che. 3333 thI 3337. have AhAraka-taijasa ane kArmaNa saMbaMdhI saMghAtAdino vicAra kare che. AhArobhayakAlo duvihoya'ntaraMtiyaM jahannaMti / tamuhUrvamuvakosamapariyamU rUphaTo. (468) taiya-zmA saMtADo na rAMdha3. bhavvANa hojjA sADo selesIcarimasamayammi ||3339||bhaa0172|| (469) ubhaya maNAi-nihaNaM saMtaM bhavvANaM hojjA kesiMci / aMtaramaNAibhAvAaccaMtaviogao va NesiM // 3340 // bhaa0173|| gAthArtha :- AhArakasaMghAta-parizATa ane ubhayano kALa be prakAre che, AhAraka saMghAtAdi traNenuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrtanuM, ane utkRSTa aMtara ardhapudgalaparAvartamAM kaMIna yUna che. taijasa
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518] ajIvaprayogakaraNa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kArmaNasaMtAnathI anAdikAlIna hovAthI teno saMghAta nathI; bhavyajIvone zailezInA caramasamaye parizATa thAya che, saMghAta-parizATa ane ubhaya abhavyone anAdi anaMta che, keTalAka bhavyone anAdi-sAnta che. abhavyone te anAdi nidhana hovAthI ane bhavyone atyanta viyoga thavAthI temanuM aMtara nathI. 3338 thI 3340. vivecana :- AhAraka zarIrano saMghAta ane parizATa dareka ekeka samayanAM che; tathA tenA saMghAta-parizATa ane ubhayano kALa jaghanya ane utkRSTa ema be prakAre che. te aMtarmuhUrta pramANa jANavuM, paNa jaghanyapakSe nAnuM ane utkRSTapakSe moTuM aMtarmuhUrta samajavuM. kemake AhArakazarIranI sthiti aMtarmuhUrtanI ja che. cauda pUrvadhara eka vakhata kareluM AhAraka zarIra kArya pUrNa thae tajI de, pachI punaH prayojanavazAt aMtarmuhUrta pachI pharI AhArakazarIra kare, tyAre te saMghAta, parizATa ane ubhayanuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrtanuM thAya. ane e traNenuM utkRSTa aMtara ardhapudgalaparAvartamAM kaMika nyUna hoya che. te jyAre koi cauda pUrvadhara AhAraka zarIra karIne pramAdathI patita thai vanaspati AdimAM yathoktakALa rahIne punaH caudapUrvadhara thai AhAraka zarIra kare, tyAre te apekSAe utkRSTathI eTalA kALanuM aMtara thAya. taijasa-kArmaNano saMghAta nathI thato, kemake saMtAnabhAve te anAdikALathI pravarte che, ane saMghAta to gRhyamANa zarIranA prathama samaye thAya che. vaLI teno sarva parizATa paNa abhavyone nathI, kemake te to tyajyamAMna zarIraviSayI che, paraMtu keTalAka bhavya jIvone zailezInA chellA samaye teno sarvaparizATa thAya che. teno kALa eka samayano che. tathA taijasa-kAryaNanA saMghAta-parizATa ane ubhayano abhavyone anAdi-anaMta hovAthI teno tyAga nathI thato, ane keTalAka bhavyone mokSagamana vakhate teno sarvathA tyAga thAya che, tethI temane te anAdi-sAMta che, paNa punaH temanuM grahaNa na thavAthI aMtara nathI, kemake tajelAnuM punaH grahaNa thAya, tyAre aMtara thAya tevuM temane nathI. 3338 thI 3340. e pramANe sajIvaprayogakaraNa kahyuM, have ajIvaprayogakaraNa kahe che : ajIvANaM karaNaM neyaM paDa - saMkha-sagaDa - thUNANaM / saMdhAyaNa-paDisAnaLanumayaM tadda nomayaM eva ||rUrUkazo jaM jaM nijjIvANaM kIrai jIvapaogao taM taM / vannArUM sva-mArUM vartAva tanIvAra ti ||rUrUjIrA -- gAthArtha :- peTanuM saMghAtana, zaMkhanuM parizATana, ane zakaTanA saMghAta-parizATa ubhayarUpa e sarva ajIvakaraNa jANavuM. sthUNAnA saMghAta-parizATa ane ubhaya nathI thatA. e pramANe jIvanA vyApArathI je je ajivonAM varNAdi karAya athavA rUpakarmAdi karAya, te te sarva ajIvakaraNa che. 3341 thI 3342. II dravyakaraNa samApta ||
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] kSetrakaraNanuM svarUpa. [519 have kSetrakaraNanuM svarUpa kahe che : iha davvaM ceva nivAsamettapajjAyabhAvao khettam / bhannai nabhaM na tassa ya karaNaM nibattio'bhihiyaM // 3343 / / hojja va pajjAyAo pajjAo jeNa dabao'Nanno / uvayAramettao vA jaha loe sAlikaraNAI // 3344 // khette va jattha karaNaM ti khittakaraNaM tayaM jahA siddhaM / khettaM puNNamiNaM puNNakaraNasaMbaMdhamatteNaM // 3345 // gAthArtha - ahIM AkAzadravyane ja nivAsamAtrarUpa paryAyabhAvathI kSetra kahevAya che, paNa tenuM niSpAdanabhAvavaDe karaNa nathI kahyuM athavA (ghaTapaTAdinA saMyoga-viyogAdirUpa) paryAyonI apekSAe kSetranuM karaNa thAya, kemake sarva vastunA paryAyo anitya che, temAM teonuM karaNa saMbhave kAraNa ke paryAya dravyathI ananya che. athavA upacAramAtrathI paNa kSetrakaraNa kahevAya. jema lokamAM zAlikSetrAdi karavAnuM kahevAya che, tema athavA (kSetranuM karaNa ke kSetrakaraNa, ema na mAnatAM, kSetramAM je karaNa te kSetrakaraNa ema samajIne) je kSetramAM punyAdinuM karavuM, tene kSetrakaraNa kahevAya e vAta siddha che. jemake A zatruMjayAdi kSetra pavitra che. ahIM punya karavAnA saMbaMdhamAtrathI te punyakaraNakSetra kahevAya che. 3343 thI 3345. have kAlakaraNa kahe che :(470) jaM vattaNAirUvo kAlo dabassa ceva pajjAA / to teNa tassa tammi va na viruddhaM sabahA karaNaM // 3346 // (471) ahaveha kAlakaraNaM bavAi joisiyagaiviseseNaM / sattavihaM tatya vara ravihaM thiramArca rUrUol/ (72) varva ra vInAM veva houM tIvo yaf I garo hi vaNiyaM ceva viTThI havai sattamA // 3348 // (473) pakvatihao duguNiyA durUvarAhayA ya sukkapakkhammi / sattahie devasiyaM taM ciya rUvAhiyaM rattiM // 3349 // (474) sauNi cauppaya nAgaM kiMsUgdhaM ca karaNaM thiraM cauhA / bahulacauddasirattiM sauNiM sesaM tiyaM kamaso // 3350 // gAthArtha - je vartanAdirUpa kALa che, te dravyano ja paryAya che. tethI (jema dravyanuM tema kALanuM paNa) karaNa sarvathA virUddha nathI. kALa vaDe karaNa, kALanuM karaNa athavA kALane viSe karaNa tene kALakaraNa kahevAya. athavA bavArirUpa jyotiSkagativizeSa vaDe kALakaraNa che, temAM sAta prakAre cara ane cAra prakAre sthirakaraNa che, te niyamita tithimAM rAta ane divasa hoya che. te bava,
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa20] bhAvakaraNanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bAlava, kaulava, taitila, gara, vaNija, ane viSTi e sAta carakaraNa che. pakSanI tithione bamaNI karIne sAta bhAge vaheMcatAM je Ave te kRSNapakSamAM devasikaraNa jANavuM, ane temAM eka rUpa adhika karavAthI rAtrikaraNa jANavuM. zukalapakSamAM tithione bamaNI karIne be bAda karavAthI devasikaraNa thAya ane temAM eka rUpa adhika karavAthI rAtrikaraNa jANavuM. zakuni, catuSpada, nAga, ane kiMtudana ema cAra prakAranuM sthirakaraNa che. kRSNa caturdazInI rAtrie (sadA avasthita) zakunikaraNa hoya che, bAkInAM traNa anukrame amAvasyAnA divase catuSpada, rAtrie nAga, ane pratipadAnA divase kistudana karaNa jANavAM. 3346 thI 3350. have bhAvakaraNanuM svarUpa kahe che : bhAvassa va bhAveNa va bhAve karaNaM ca bhAvakaraNaM ti / taM jIvAjIvANaM pajjAyavisesao bahuhA // 3351 // avarappaogajaM jaM ajIvarUvAipajjayAvatthaM / tamajIvabhAvakaraNaM tappajjAyappaNAvekkhaM // 3352 // ko davvavIsasAkaraNao viseso imassa naNu bhaNiyaM / iha pajjAyAvekkhA dabaTThiyanayamayaM taM ca // 3353 // iha jIvabhAvakaraNaM suyakaraNaM no suyAbhihANaM ca / suyakaraNaM duviyappaM loiyaM louttaraM ceva // 3354 // baddhAbaddhaM ca puNo styaastthovesbheyaao| ekkekkaM saddanisIhakaraNabheyaM muNeyavyaM // 3355 // gAthArtha :- bhAvanuM karaNa, bhAvavaDe karaNa, athavA bhAvane viSe karaNa te bhAvakaraNa che. e bhAvakaraNa jIva-ajIvanA paryAyavizeSathI bahu prakAranuM che. je paraprayoga sivAya thayela IndradhanuSAdi ajIvanA rUpAdi paryAyonI avasthA te tatparyAya mukhyatAnI apekSAe ajIvabhAvakaraNa che. dravyavisrasAkaraNathI Ano zo bheda che? ema pUchavAmAM Ave, to kaheluM ja che ke ahIM paryAyanI apekSAe bhAvakaraNa kahyuM che ane tyAM dravyAstikanayanI apekSAe te mAnyuM che. jIvabhAvakaraNa be prakAre che. zrutajJAnabhAvakaraNa ane nozrutajJAnabhAvakaraNa. (zrutajJAna sivAyanAM bIjA jJAno gurupadezAdivaDe karAtA nathI, paNa te svataH thAya che tethI teo jIvabhAva chatAM paNa ahIM karaNarUpe nathI kahyA. e ja pramANe samyakatvAdi jIvAbhAvo paNa ekAMte parAdhIna nathI, tethI tene paNa karaNarUpe nathI kahela.) zrutajJAnakaraNa be prakAre che, laukika ane lokottara. punaH te dareka zAstra ane azAstranA upadezathI baddha tathA abaddha ema be prakAre che, vaLI e baddhAbaddha zabdakaraNa ane nizIthakaraNa ema paNa be prakAre jANavuM. 3351 thI 3355. have zabdakaraNAdi tathA nozrutakaraNanuM svarUpa kahe che.
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] zabdakaraNAdi tathA noDyutakaraNanuM svarUpa. [521 uttI u saddakaraNaM pagAsapADhaM ca saraviseso vA / gUDhatthaM tu nisIhaM rahassasuttatthamahavA jaM // 3356 // loe aNibaddhAiM aDDiya-paccaDDiyAI krnnaaii| paMcAdesasayAI marudevAINi uttarie // 3357 // bhAvakaraNAhigAre kimihaM saddAidabakaraNeNaM / maUM tatthara mAro vira3o tafsaTTo 3 rUphaTo (475) nosuyakaraNaM duvihaM guNakaraNaM jhuMjaNAbhihANaM ca / guNakaraNaM tava-saMjamakaraNaM mUluttaraguNA vA // 3359-1036 // maNa-vayaNa-kAyakiriyA pannarasavihA u juMjaNAkaraNaM / sAmAcarama viMda nAmA rojhAhi? rU360 sab pi jahAjoggaM neyaM bhAvakaraNaM viseseNaM / suya-baddha-saddakaraNaM suyasAmAiyaM na cArittaM // 3361 // guNakaraNaM cArittaM tava-saMjamaguNamayaM ti kAUNaM / saMmavarUpo suyara supasatye guMgara rUrUdaro gAthArtha :- uktivizeSa, pragaTa pATha-athavA udAttAdisvaravizeSa tene zabdakaraNa kahevAya; ane jeno artha gUDha hoya, athavA (nizItha adhyayananI jema) jenA sUtra ane artha apragaTa hoya te nizIthakaraNa kahevAya. mallonAM aphika pratyakAdi karaNo, te upadeza mAtrarUpa laukikaabaddhazrutakaraNa jANavAM, ane marUdevI mAtA vanaspatimAMthI nIkaLIne siddha thayAM ItyAdi pAMcameM Adezo, te lokottara-abaddhazrutakaraNa jANavAM, ahIM bhAvakaraNanA adhikAramAM zabdAdi dravyakaraNa kahevAnuM zuM prayojana che ? (ema kahevAmAM Ave to) teno uttara kahIe chIe ke tyAM zabdAdi dravyakaraNamAM paNa zabda viziSTa bhAvazruta ja kahela che. (tethI kaMI doSa nathI.) noDyutabhAvakaraNa be prakAre che, guNakaraNa ane yojanAkaraNa. tapa-saMyamAdinuM karavuM, athavA mUlottaraguNanuM karavuM te guNakaraNa kahevAya, tathA satyAdi cAra prakAre mana, cAra prakAre vacana, ane audArika-mizrAdi sAta prakAre kAyAnI kriyA ema aMdara prakAre yojanAkaraNa che. nAmAdi cha prakAranA karaNamAMthI A sAmAyikakaraNa kyuM karaNa che? (ema pUchavAmAM Ave to) te yathAsaMbhava chae prakAranuM kAraNa jANavuM, vizeSa karIne bhAvakaraNa jANavuM. temAM e zrutakaraNa, baddhazrutakaraNa, ane zabdakaraNarUpa zrutasAmAyika che, paNa cAritrasAmAyika nathI; cAritrasAmAyika to tapa-saMyama guNAtmaka hovAthI guNakaraNarUpa nozrutabhAvakaraNano prathama bheda kahevAya, athavA yathAsaMbhava prazasta mana, vacana, kAyArUpa hovAthI te yojanAkaraNa noDyutabhAvakaraNano bIjo bheda kahevAya. 3356 thI 336ra. have kRtAkRtAdi sAta anuyogadvAro vaDe sAmAyikakaraNano vicAra kare che :(476) kayAkayaM, keNa kayaM, kesu va davvesu kIraI vAvi / hade va vAra3ro, nayA , raghAM vihaM, daM ra rUrUdArU-2006ll
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522] sAmAyikakaraNanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kiM kayamakayaM kIrai kiMcAto bhaNai sabbahA doso / kayamiha sabbhAvAo na kIrae cirakayaghaDu bva // 3364 // niccakiriyApasaMgo kiriyAvephallamapariNiTThA vaa| akaya-kaya-kajjamANabvavaesAbhAvayA nicce // 3365 // akayaM pi neya kIrai accaMtAbhAvao khapuSpaM va / / niccakiriyAidosA savisesayarA va suttammi // 3366 // sadasadubhayadosAo savvaM kIrai na kajjamANaM pi / iha sabbahA na kIrai sAmAiyamao kao karaNaM ? // 3367 / / naNu sabbahA na kIrai paDisehammi vi samANamevedaM / paDisehassAbhAve paDisiddhaM keNa sAmAiyaM ? // 3368 // aha kayamakayaM na kayaM na kajjamANaM kayaM tahAvi kayaM / paDisehavayaNameyaM taha sAmaIyaM pi ko doso ? // 3369 / / akayamasuddhanayANaM niccattaNao nabhaM va sAmAiyaM / suddhANa kayaM ghaDa iva kayAkayaM samayasabbhAvo // 3370 / / kIrai kayamakayaM vA kayAkayaM veha kajjamANaM vA / kajjamiha vivakkhAi na kIrae savvahA kiMci // 3371 // rUvi tti kIrai kao kuMbho saMThANasattio ako| dohi vi kayAkao so tarasamayaM kajjamANo tti // 3372 // puvakao u ghaDatayA parapajjAehiM tadubhaehiM ca / kajjaMto ya paDatayA na kIrae savvahA kuMbho // 3373 // vomAi niccayAo na kIraI dabbayAi vA sav / kIrai ya kajjamANaM samae sabbaM sapajjayao // 3374 // uppAya-TTiI-bhaMgassa bhAvao iya kayAkayaM sabbaM / sAmAiyaM pi evaM uppAyAIssahAvaM ti // 3375 // naNu dabbamaNatthaMtarapajjAyaMtara visesaNehiM jujjejja / uppAyAisahAvaM na u sAmAiyaM guNo jamhA // 3376 // so uppaNNo uppaNNa eva vigao ya vigaya eveha / kiM sesamassa jeNiha kayAkayAdesayA hojjA ? // 3377 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] sAmAyikakaraNanuM svarUpa. jaM ciya davvANano pajjAo taM ca tivihasabbhAvaM / to so vi tiruvo cciya tatto ya kayAkayasahAvo ||3378 / / jahavA rUvaMtarao vigamuppAe vi rUvasAmaNNaM / niccaM kayAkayamao rUvaM parapajjayAo vA / / 3379 / / taha pariNAmaMtarao vaya - vibhave vi pariNAmasAmaNNaM / niccaM kayAkayamao sAmaiyaM paraguNAo vA ||3380|| davvAicaukkaM vA paDucca kayamakayamahava sAmaiyaM / risAno camayaM nALanarArdi rUrUTathI gAthArtha :- sAmAyika kRtAkRta karAya che ? zAthI karAyuM che ? kyA dravyomAM karAya che ? athavA eno karanAra kyAre hoya che ? nayamate eno uttara, tathA kyA prakAre A sAmAyika prApta thAya che ? ane karaNa keTalA prakAre che ? (A sAtadvArothI have sAmAyika karaNano vicAra karAze.) kareluM sAmAyika karAya che, ke nahi kareluM karAya che ? AvA praznathI zuM prayojana che ? ema kahevAmAM Ave, to sarvathA te banne pakSamAM doSa che. kemake cirakRta ghaTanI jema sadbhAvathI kareluM nathI karAtuM. vaLI jo kareluM paNa karAya, to nityakriyAno prasaMga thAya, kriyA niSphaLa thAya, ane karaNa-samApti paNa na thAya. temaja kareluM karAya che ema kahevAmAM Ave, to vastunI sarvadA sattA mAnI gaNAya, ane tethI je sarvadA sat hoya, te AkAzanI jema nitya hoya che. nityavastumAM A amRta che, A karAyela che, ane A karAtuM che ItyAdi vyavahAra na thAya. AkAzapuSpanI jema atyaMta abhAvane lIdhe nahi kareluM paNa karAtuM nathI, kemake ethI vizeSatara nitya kriyAdi doSo prApta thAya che. (kriyamANa karAya che, ema trIjo pakSa kahevAmAM Ave, to te kriyamANa vastu sat che ? asat che ? ke sadasat che ? jo sat hoya, to kRtapakSamAM kahelA doSo prApta thaze, asat hoya to akRtapakSanA doSo prApta thaze, ane sadasat hoya to ubhayapakSanA doSo prApta thaze.) ema sadasad-ane ubhayanA doSathI kriyamANa paNa karAtuM nathI. mATe sAmAyika koIpaNa prakAre sarvathA karAtuM nathI, eTale tenuM karaNa kyAMthI hoI zake ? e pramANe jo koI kahevA mAge, to tenA uttaramAM kahevAnuM ke jo sarvathA prakAre sAmAyika nathI karAtuM, to pratiSedhamAM paNa e doSo samAna che, pratiSedhanA abhAve zA vaDe sAmAyikano pratiSedha karyo ? A pratiSedha vacana che, te kareluM karAtuM nathI, akRta karAtuM nathI. tema kriyamANa paNa karAtuM nathI, to paNa koI uccAraNAdi prakAre A pratiSedha vacana karAya che. jema koI paNa prakAre e pratiSedha karAya che, tema A sAmAyika paNa game te prakAre karAya che, ema mAnavAmAM zo doSa che ? naigamAdi azuddha nayonA mate AkAzanI jema sAmAyika nitya hovAthI amRta che, ane RjIsUtrAdi zuddhanayonA abhiprAye ghaTanI jema sAmAyika karAyeluM che, paraMtu samayanA sadbhAvathI to kRtAkRta sAmAyika karAya che. ahIM lokamAM vivakSAvazAt koI kArya kareluM karAya che, koI kArya nahi kareluM karAya che, koI kRtAkRta karAya che, koI kriyamANa karAya che ane koI kAryavivakSAvazAt sarvathA prakAre nathI ja karAtuM. ghaTa rUpI [523
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524] sAmAyikakaraNanuM svarUpa [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 hovAthI tarUpapaNe karelo karAya che; (kemake mRtiMDAdi avasthAmAM paNa rUpAdi hoya che) AkAra ane jaLadhAraNAdi zakti vaDe nahi karAyelo ghaTa karAya che. rUpavaDe ane saMsthAnazakti vaDe kRtAkRta ghaTa karAya che, ane te samaye (utpatti samaye) kriyamANa karAya che. tathA pUrvakRta ghaTa ghaTapaNe nathI karAto, paTAdi paraparyAyo vaDe nahi karAyelo ghaTa nathI karAto. (paraparyAyovaDe vastune na karI zakAya.) sva-para paryAyovaDe ghaTa kRtAkRta paNa karAto nathI. (svaparyAyo pUrve karelA che, ane paraparyAyo pUrve nahi karAyelA hovAthI karI zakAya ja nahi.) kriyamANa ghaTa utpatti samaye paTapaNe nathI karAto. (e pramANe kRtAdi cAre prakAre vastunuM kriyamANa-akriyamANapaNuM jANavuM.) athavA AkAza, AtmA Adi vastuo nitya hovAthI karAtI nathI, athavA AkAzAdi sarva vastu dravyapaNe sadA avasthita hovAthI nathI karAtI, ane sarva vastu svaparyAyathI kriyamANa karAya che, kemake dareka samaye judA judA svaparyAyo utpanna thAya che. sarva vastu utpAda-sthiti-ane vyayasvabhAvavALI hovAthI kRtAkRta svabhAvavALI che, e ja pramANe sAmAyika paNa utpAdAdi svabhAvavALuM hovAthI kRtAkRta karAya che. (ahIM kadAca ema pUchavAmAM Ave, ke) dravyathI abhinna paryAyAntara vizeSaNo vaDe dravyane utpAdAdi svabhAva ghaTI zake, paNa sAmAyikane na ghaTe, kemake te guNa che. te guNa utpanna thayo hoya te utpanna ja kahevAya. (paNa vigata ke avasthita na kahevAya.) ane vigata hoya to vigata ja kahevAya. (paNa utpanna ke avasthita na kahevAya.) ahIM enuM zuM vadhe che, ke jethI kRtAkRta Adeza thAya ? (kRtAkRta svarUpa kahevAya) e pramANe pUchavAmAM Ave to paryAya dravyathI abhinna che, ane te dravya utpAdAdi traNa svabhAvavALuM che, tethI te paryAya paNa traNa svabhAvavALo ja che ane tethI te kRtAkRtasvabhAvavALo che. athavA jema ghaTAdikamAM raktAdirUpathI zvetAdi rUpAntarano nAza tathA utpAdAdi trirUpatA thAya che ane tethI kRtAkRtarUpatA ghaTe che tevI rIte pariNAmottarathI (uttarottara vizuddhivaDe pariNAma pAmatA sAmAyika guNanA) pUrva pariNAmano nAza ane uttara pariNAmano utpAda thayA chatAM paNa pariNAma sAmAnya nitya hoya che, (AthI sAmAyikaguNanI trirUpatA thAya che, tethI te kRtAkRtasvarUpavALuM che, athavA paraguNanI apekSAe tenuM kRtAkRtapaNuM che, athavA dravyAdi cAranI apekSAe sAmAyika kRta ane akRta che. eka purUSadravyanI apekSAe sAmAyika kRta che, kemake sAdi-saparyavasita che ane aneka purUSadravyanI apekSAe anAdiaparyavasita hovAthI akRta che. bhArata tathA airAvata kSetranI AzrayIne sAmAyika kRta che. mahAvideha kSetrane AzrayIne akRta che. utsarpiNI-avasarpiNIkAlane AzrayIne akRta che ane bhAvathI to eka purUSanA upayogane AzrayIne kRta che ane aneka purUSanA upayoga AzrayIne akRta che. 3363 thI 3381. have sAmAyika "koNe karyuM e dvAra kahe che. keNa kayaM ti ya vavaharao jiNiMdehiM gaNaharehiM ca / tarasAImana kanicchanayarasa tatto goDAa rU38rI. naNa niggame kayaM ciya keNa kayaM taM ti kA puNo pucchA ? / bhaNNai, sa bajmakattA ihaMtaraMgo viseseNaM // 3383 //
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAyika koNe karyuM? [525 ahavA satatakattA tattheha payojjakArago'bhimao / ahaveha sabakAragapariNAmANannarUvo ti // 3384 // gAthArtha - sAmAyika koNe karyuM che ? ema pUchavAmAM Ave to vyavahAranayanA abhiprAya jinezvaroe ane gaNadharoe kareluM che; paraMtu nizcayanayanA abhiprAye tenA svAmIthI karAyeluM che, kemake te tenAthI ananya che. (pUrva) nigama dvAramAM "sAmAyika koNe karyuM " ema prazna karelo che, chatAM punaH te pRcchA ahIM zA mATe karAya che ? ema pUchavAmAM) Ave to teno uttara kahIe chIe ke tyAM bAhya kartA kahyA che, ane ahIM vizeSe karIne aMtaraMga kartA kahyA che. athavA tyAM svataMtra kahyA che ane ahIM prayojyakArI kartA mAnela che, athavA sarvakArakanA pariNAmathI ananyarUpa kartA kahela che. 3382 thI 3384. ziSya :- "sAmAyika koNe karyuM? " A praznanA uttaramAM vyavahArathI zrIjinezvaradeva ane gaNadharoe karyuM che, tathA nizcayathI tenA svAmIthI karAyeluM che kemake te tenAthI ananya che. AvA ja praznottara pUrve sAmAyikano nirgama kahetI vakhate thayA hatA, tyAM kahyuM hatuM ke "mahAvIra svAmIthI te nikaLyuM." ityAdi kahevAthI "sAmAyika koNe karyuM " e kathana gatArtha ja che. te chatAM pharI ahIM evo ja prazna zA mATe pUchavAmAM Ave che? AcAryaH- tyAM tIrthaMkarAdi sAmAyikanA bAhya kartA kahyA hatA ane ahIM to vizeSe karIne aMtaraMga kartA jANavAno prazna karela che. nizcayanayanA abhiprAye ahIM sAmAyikanA kartA sAdhu Adi jANavA, kemake te sAmAyikanA pariNAmathI ananya che. athavA nirgamadvAranI aMdara bhagavAna tIrthakara svayaMbuddha hovAthI svataMtra kartA tarIke kahela che ane ahIM sarva kAraka pariNAma nathI. kartAne ananyarUpa mAnela che,ane te kartA sAmAyika karanAra sAdhu Adi jANavA.jemake sAmAyika karanAra sAdhu Adi karyA che, kriyamANapaNAne lIdhe karmarUpa sAmAyikathI ananya hovAthI karma che, karaNabhUta je adhyavasAya vaDe te sAmAyika kare che, te adhyavasAyathI te abhinna hovAthI karaNa che. gurUvaDe tene sAmAyika apAya che, tethI te saMpradAna che enAthI ziSya paraMparAmAM sAmAyika pravartaze tethI te apAdAnarUpa che potAnA pariNAmamAM sAmAyika dhArI rAkhI che, tethI te adhikaraNa che. e pramANe sarvakAraka pariNAmathI sAmAyika kartA ananyarUpa che. ziSya :- bhagavan! jo attaraMga prayojya sarvakAraka pariNAmathI ananyarUpa sAdhu Adine ahIM kartA tarIke kahela che; to "jinezvaro ane gaNadharoe te kareluM che." ema ahIM zA mATe kahyuM che ? - AcArya - jinezvara paNa sAmAyikanA aMtaraMga kartA che, sarvakAraka pariNAmathI ananyapaNuM temane paNa prAyaH virUddha nathI, kemake temaNe paNa sAmAyika kareluM che ane gaNadharo to prayojaya kartA che, kemake teo jinezvarathI bodha pAmelA che. tethI jinezvara ane gaNadharono ahIM upanyAsa karyo che, te kaMI virUddha nathI. 3382 thI 3384. have "kyA dravyomAM te sAmAyika karAya che ?" te dvAra kahe che.
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa26] kyA dravyomAM sAmAyika karAya che ?' te dvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 davvesu kesu kIrai sAmaiyaM negamo maNuNNesu / sayaNAiesu bhAsai maNuNNapariNAmakAraNao // 3385 / / negaMteNa maNunnaM maNunnapariNAmakAraNaM dav / fmavAra3ro, sesI viMtiM to savasu rU38dA naNu bhaNiyamuvagyAe kesu tti ihaM kao puNo pucchA ? / su tti tatya visa3 phuTa su kisa tamo rU38cho to kiha sabadabAvatthANaM jaaimittvynnaao| ghamAvivAdAro savA karoDararsa rUi388 visao va uvagyAe kesu tti ihaM sa eva heu tti / saddheya-neya-kiriyAnibaMdhaNaM jeNa sAmaiyaM // 3389 // ahavA kayAkayAisu kajjaM keNa kayaM va kattatti / kesu tti karaNabhAvo taiyatthe sattami kAuM // 3390 // gAthArtha - kyA dravyomAM sAmAyika karAya che? naigamanaya kahe che ke Asana-zayanAdi manojJa dravyomAM rahelAne sAmAyika karAya che; kemake te manojJapariNAmanA kAraNabhUta che. saMgrahAdi zeSanayo kahe che ke ekAnta manojJa dravya ja manojJa pariNAmanuM kAraNa che ema nahi, kemake manojJa dravyamAM hovA chatAM paNa koIkane amanojJa pariNAma thAya che, ane koIkane amanojJa dravyamAM paNa manojJa pariNAma thAya che. e pramANe vyabhicAra doSa Ave che, tethI sarva dravyomAM rahelAne sAmAyika karAya che - thAya che. pUrva upaghAtamAM "zAmAM sAmAyika thAya che ?"ema kaheluM ja che, te chatAM punaH ahIM e prazna zA mATe karavAmAM Ave che ? tyAM kyA dravya-paryAyo sAmAyikanAM viSayarUpa che ? ema kahyuM che; ane ahIM kyA dravyomAM rahelAne sAmAyikano lAbha thAya? ema kahyuM che. eTalo taphAvata temAM ane A praznamAM che. zeSa saMgrahAdinayo kahe che ke sarva dravyomAM rahelAne sAmAyika thAya che, paNa e kathanathI sarva dravyomAM sAmAyikanuM avasthAna kevI rIte hoI zake? koI paNa vastu AkAzAdi sarva dravyomAM nathI rahetI. e pramANe pUchavAmAM Ave, to jAtimAtra vacanathI ahIM sarva dravya kahela che, sarva dravyanA eka dezamAM paNa dravyatva jAtimAtra hoya che. zuM dezathI paNa sarva dravyano AdhAra koi hoya che? hA. kemake dharmAstikAyAdi sarva dravyano AdhAra avazya sarva jIvaloka che. athavA upodaghAtanI aMdara sAmAyikanAM sarva dravyo viSayapaNe kahelAM che ane ahIM hetubhUta sarva dravyomAM sAmAyikano lAbha thAya che, ema kahyuM che. kemake zraddheya, mya ane kriyArUpa hetuvALuM sAmAyika che ane sarva dravyo paNa zraddheyAdi rUpe ja che. athavA kRtakRtAdi tAromAM prathama kartAvaDe je karAya te sAmAyika kArya kahyuM "koNe karyuM?" e bIjA dvAramAM sAmAyikanA kartA kahyA, ane "zAmAM sAmAyika karAya che ?" e trIjA dvAramAM trIjIne badale sAtamI vibhakti karIne kAraNabhUta kyA dravyo vaDe sAmAyika karAya che? ema jaNAvIne karaNabhAva kahyo che. tethI upodghAtanI sAthe punarUkti doSa Avato nathI. 3385 thI 3390.
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] sAmAyikanA kartAmAM nayonA abhiprAyo. [527 have sAmAyikano karanAra kyAre thAya che ? e praznano uttara bhinna bhinna nayonA abhiprAyAnusAra Ape che : uddicciya negamanayassa kattA'NahijjamANo vi / jaM kAramuddeso tammiya kajjovayAro tti / / 3391 / / saMgaha-vavahArANaM paccAsannayarakAraNattaNao / umma tadatthaM gurupAyamUle samAsINo // 3392 // ujjusuyassa paDhato taM kuNamANo vi niruvaogo vi / gasannAsAhAra vagaraLo saddA-viriyALa rUirUorU|| mAovattA sahA - kiriyAviutto vi / saddAINa maNunno pariNAmo jeNa sAmaiyaM // 3394 // kattA nayao'bhihio ahavA nayau tti nIio neo / sAmAiyahe upaujjakArao so nao ya imo // / 3395 / / gAthArtha :- anadhIyAna evo paNa ziSya sAmAyikano kartA che ema naigamanayanA abhiprAye kaheluM che, kemake sAmAyikanuM kAraNa uddeza che te uddezarUpa kAraNamAM sAmAyikarUpa kAryano upacAra karAya che tethI te teno kartA che. uddiSTa sAmAyikamAM saMgraha vyavahAranayanA mate sAmayika bhaNavA mATe guru samIpe beThelo ziSya sAmAyikanuM najIkanuM kAraNa hovAthI te kartA che. RjusUtranayanA mate sAmAyika bhaNanAra ane te karanAra upayogarahita hoya to paNa te sAmAyikano kartA che, kemake te sAmAyikanuM vadhAre najIkanuM kAraNa che, teno viSaya zabda ane kriyA che. zabdAdi nayonA mate sAmAyikamAM upayogavaMta hoya ane zabda kriyArahita hoya to paNa te sAmAyikano kartA che; kemake A nayonA mate manojJa pariNAma te ja sAmAyika che. A pramANe nayothI sAmAyikano kartA kahyo athavA nayathI eTale nItithI sAmAyikano hetu te sAmAyikano prayojyakAraka kartA jANavo ane te naya A che. 3391 thI 3395. ahIM "3ppaLAnuppanna' ItyAdi keTalIka gAthAo choDI dIdhI che. have nayano AThamo prakAra athavA AlocanA dvAra kahe che : - (477) AloyaNA ya viNae khetta disAbhiggahe ya kAle ya / rikkha-guNasaMpayA viya abhivAhAre ya aTTamae // 3396 // bhaa0178|| sAmAiyatthamuvasaMpayA gihatthassa hojja jaiNo vA / ubhayassa pauttAloyaNassa sAmAiyaM dejjA / / 3397 // Aloiyammi dikkhAruhassa gihio carittasAmaiyaM / vAlAi dosarahiyassa dejja niyamA na sesANaM ||3398 //
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528] vinayadvAra, kSetradvArAdi. sAmAiyatthasamaNovasaMpayA sAhuNo havejjAhi / vAghAyamesakAlaM va par3a suyatthaM pi hojjAhi // / 3399|| savvaM va bArasaMgaM suyasAmaiyaM ti tadubhayatthaM pi / ho jAloibhAvassa dejja suttaM tadattha vA || 3400 // [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 gAthArtha guru bhagavaMta samIpe potAnA doSa pragaTa karavA te AlocanA, Asana dAnAdi tathA bahumAnAdi ema be prakArano vinaya, IkSukSetrAdi kSetra, dizAono abhigraha, divasAdirUpakALa, nakSatra saMpat ane priyadharmatvAdi guNasaMpadAnI prApti tathA kAlikAdi zruta saMbaMdhI uddeza-samuddezAdinuM kathana karavuM e AThamo naya che. sAmAyika arthanI upasaMpadA (prApti) gRhasthane hoya ke yatine hoya ? prayukta AlocanAvALA te ubhayane sAmAyika Ape che. sadguru bAlAdi doSarahita ane dIkSAne yogya evA gRhasthane dravyAdi cAra prakAre jANyA pachI avazya cAritra sAmAyika Ape che, paNa bIjAne nathI ApatA. dravyathI napuMsakAdi na hovo joIe, kSetrathI anArya na hovo joIe, kALathI zItoSNaRtumAM kheda na pAmavo joIe, ane bhAvathI nirogI tathA apramAdi hovo joIe, ItyAdi barAbara jANyA pachI tevA gRhasthane guru dIkSA Ape. tathA jyAre guru kevaLa sUtrane ja jANanAra hoya athavA sUtramAtra ApIne paraloka pAmyA hoya tyAre sAdhune anyatra sAmAyika arthazravaNanI upasaMpadA hoya athavA koI vyAghAtathI ke bhaviSyakALanI apekSAe sUtrArtha paNa anyatra prApta thAya. athavA sarva dvAdazAMga zrutasAmAyika che, te dvAdazAMga ane sUtrArtha e ubhaya nimitte upasaMpadA hoya, tethI guru vizuddha AlocanAvALAne sUtra athavA artha Ape che. 3396 thI 3400, have vinayadvAra, kSetradvAra-digabhigrahadvAra ane kALadvAra kahe che H AloyaNasuddhassa videjja viNIyassa nAviNIyassa / na hi dijja AharaNaM paliyattiyakannahattharasa || 3401 || (478) aNusto bhattigao amuI aNuattao visesannu / ujjuto'paritaMto icchiyamatthaM lahai sAhU || 3402 // bhA0 181 / / viNayavao viya kayamaMgalassa tadavigghapAragamaNAe / dejja sukaovaogo khittAisu suppasatthesu || 3403 || (479) ucchuvaNe sAlivaNe paumasare kusumie va vaNasaMDe / gaMbhIrANuNA pAhiNajale jiNaghare vA || 3404 || bhA0 105 / / (480) vekhkha na 3 mamamiya-masALa-sunnAmadhunaneosu / chAraMgArakkhayArAmejjhAidavvaduTThesu // 3405 //
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] nakSatra, guNasaMpadA ane abhivyavahAradhAra. [529 (482) puvAmAM uttaramudo va hinadiva pariccheNA .. jAe jiNAdao vA disAi jiNaceiyAI vA // 3406 // (482) vAusiM para ivaSyajJA 3 ma ra navadaM ra aa chaTTiM ca cautthi bArasiM ca sesAsu dejjAhi // 3407 // gAthArtha - AlocanA laIne zuddha thayelA vinIta ziSyane sAmAyika Ape paNa avinItane na Ape. anurakta, bhaktimAna, amocaka, anuvartaka, vizeSajJa, udyamavAna, ane khedarahita evo vinIta sAdhu Icchita arthane pAme che. vinayavAna hoya to paNa vinarahita pAra pAmavAne jeNe maMgaLa karyuM. hoya evAne sArI rIte upayoga karIne suprazasta kSetrAdikamAM sAmAyika Ape. IzuvanamAM, zAlivanamAM, pausaramAM, puSpavALA vanakhaMDamAM, gaMbhIra pradezamAM, jyAM pratidhvani utpanna thAya evA sthaLamAM, jyAM pharatuM pANI hoya evI bhUmimAM, athavA jinagRhamAM ItyAdi zubha kSetramAM sAmAyika ApavuM, paraMtu bhAMgeluM, bhrAnta, smazAna, zUnya, kharAba ghara, kSAra ane aMgArAnA Dhaga hoya evA sthAnamAM tathA amedhyadrAvyAdithI duSTa hoya evA sthaLamAM sAmAyika na ApavuM. pUrvAbhimukha yA uttarAbhimukha rahIne sAmAyika ApavuM athavA grahaNa karavuM, athavA je dizAmAM jinAdika yA jinacaitya hoya te dizA tarapha rahIne sAmAyika levuM yA ApavuM. caudaza, pUrNimA, AThama, noma, chaThTha, cotha ane bAraza e tithionA divasomAM sAmAyika na ApavuM, paNa zeSa divasomAM ApavuM. 3401 thI 3407. have nakSatradvAra, guNasaMpadAdvAra ane abhivyavahAradvAra kahe che :(483) miyasira addA pusse tinni ya pubbAiM mUlamarasesA / hattho cittA ya tahA dasa viddhikarAiM nANarasa // 3408 // (484) saMdhyAyaM ravI vire sardi vinaMva tA. rAhuhayaM gahabhiNNaM ca vajjae satta-nakkhatte // 3409 // (485) piyadhammo daDhadhammo saMviggo'vajjabhIru asaDho ya / khaMto daMto gutto thiravvaya jiiMdio ujjU // 3410 // asaDho tulA-samANo samio taha sAhusaMgairao ya / guNasaMpaovayao juggo seso ajogo ya // 3411 // neo'bhivvAhAro'bhivbAharaNamahamassa sAhussa / rUcamuddAma sunnatyamaya3 niyasuSma rU422 dabba-guNa-pajjavehiM bhUyAvAyammi gurusamAiTTe / veudimiyaM me icchAmaNusAsaNaM sIso // 3413 // 67
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530] nakSatra, gaNasaMpadA ane abhivyavahAradvAra. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 gAthArtha :- mRgazira, Adra, puSya, traNa pUrvanakSatra, mULa, azleSA, hasta, tathA citrA nakSatromAM sAmAyika ApavuM, kemake e dasa nakSatro jJAnanI vRddhi karanArAM che, paNa saMdhyAgata, jyAM sUrya rahe che, athavA je nakSatramAM sUrya hoya tenAthI caudamuM yA paMdaramuM nakSatra te saMdhyAgata nakSatra kahevAya. ravigata, (jemAM sUrya rahe te) vikera, (pUrva dizAmAM javAnuM hoya chatAM pazcima tarapha jatuM hoya te) saMgraha, (krUra grahathI adhiSThita) vilaMbI (sUrye bhogavIne mUkI dIdhuM hoya te) rAhuhata (jyAM rAhuthI grahaNa thayuM hoya) ane grahabhinna (grahathI bhedAeluM hoya.) e sAta prakAranAM duSya nakSatra varjavAM. (temAM sAmAyika na ApavuM.) priyadharmI, deDhadharmI, saMvigna, pApathI bhIrU, azaTha, kSamAvAna, dAnta, guptivAna, sthiravRtI, jitendriya, saraLa, azaTha eTale tulA samAna madhyastha, samitivALo ane sAdhunI saMgatimAM Asakta ItyAdi guNasaMpadAyukta ziSya sAmAyikane yogya che ane zeSa=bIjA ayogya che. kAlikazrutamAM huM A sAdhune A aMga-adhyayana AdirUpa sUtra, artha ane sUtrArthathI vaMcAvuM, ItyAdi (guru-ziSyanI ukti-prayukti te) abhivyavahAranaya jANavo. e ja pramANe dRSTivAdamAM paNa guNa, dravya, ane paryAya vaDe gurunA kahyA bAda ziSya kahe - Ape mane e kahyuM have anuzAsti IcchuM chuM. 3408 thI 3413. have "karaNa keTalA prakAranuM che ?" te kahe che. karaNaM tabvAvAro guru-sIssANaM caubvihaM taM ca / uddeso vAyaNayA tahA samuddeso samuddesamaNunnA // 3414 // naNu bhaNiyamaNegavihaM pulaM karaNamiha kiM puNo gahaNaM / taM pubbagahiyakaraNaM idamiha dANaggahaNakAle // 3415 / / pubamavisesiyaM vA iha guru-sIsakiyAvisesAo / karaNAvasaro vA'yaM NegaMtatthaM tu vaccAso // 3416 // gAthArtha - guru-ziSyano sAmAyika saMbaMdhI vyApAra te karaNa che, te karaNa uddezavAcanA-samuddeza ane anujJA ema cAra prakAre che. pUrve nAmAdi aneka prakAre karaNa kahyuM che, chatAM ahIM punaH zA mATe tenA bheda kaho cho ? ema pUchavAmAM Ave to pUrve prathama grahaNa karela sAmAyikanuM karaNa kahyuM che ane ahIM guru-ziSyanA dAna-grahaNa samaye uddezAdi vidhivaDe sAdhya karaNa kahyuM che. athavA pUrve avizeSakaraNa kahyuM che ane ahIM guru-ziSyokta kriyAvizeSathI vizeSakaraNa kahyuM che athavA guru-ziSyanI ukti-prayukti vakhate ja sAmAyikanuM karaNa kahevAno A avasara che. to pUrve zA mATe kahyuM ? ema kahevAmAM Ave to evo kaMI niyama nathI, ke je anyatra kahevAnuM hoya, te ahIM na kahevAya. kemake sUtranI gati vicitra hovAthI vyatyAsa paNa thAya. (asthAne paNa kahI zakAya.) 3414 thI 3416. have sAmAyika kevI rIte prApta thAya ? te dvAra kahe che : labbhai kahaM ti bhaNie suyasAmaiyaM jahA namokkAro / sesAiM tadAvaraNakkhayao samao'havobhayao // 3417 / /
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAyikapadanA zaMkA-sAmAdhAna. [531 naNu bhaNiyamuvakkamayA khaovasamao puNo uvagyAe / narama raM ti maLaze rUdaM rahuM cha pure puchA? rU428 bhaNie khaovasamao sa eva labbhai kahaM uvagyAe / so ceva khaovasamo iha kesi hojja kammANaM ! // 3419 / / gAthArtha - kevI rIte sAmAyika prApta thAya ? (ema pUchavAmAM Ave to namaskAranI jema zrutasAmAyika prApta thAya che, ane zeSa sAmAyika tadAvaraNakarmanA kSayathI, upazamathI athavA kSayopazamathI prApta thAya che. pUrve upakramadvAramAM kSayopazamathI sAmAyika prApta thAya che, te pachI upoddAdvAramAM paNa "kevI rIte sAmAyika prApta thAya? ema kahyuM hatuM, te chatAM pharI ahIM e ja pRcchA zA mATe karavAmAM Ave che? ema kahevAmAM Ave, to upakramamAM sAmAyika kSayopazamathI prApta thAya che, upodaghAtamAM te ja kSayopazama kevI rIte prApta thAya che ? (e jaNAvyuM che) ane te kSayopazama kayA karmono thAya che ? e paNa jaNAvyuM che. 3417 thI 3419. - vivecana - sAmAyika kevI rIte prApta thAya? ema pUchavAmAM Ave, to jema ma sucanA vara ItyAdi gAthAtraya vaDe namaskAranI prApti kahI che, tema zruta sAmAyikanI paNa prApti samajavI, kemake namaskAra zruta antargata che. samyaguSTi jIvone namaskAra prApta thAya che, eTalA kAraNathI uparathI tyAM darzana mohanIya karmano kSayopazama kahela che, mukhyavRttie to namaskAra zrutarUpa hovAne lIdhe kRtAvaraNakarmanA kSayopazamathI ja prApta thAya che. e ja pramANe zrutasAmAyika paNa mati-zrutAvaraNanA kSayopazamathI ja prApta thAya che. bAkInAM samyakatvasAmAyika, dezavirati sAmAyika ane sarvavirati sAmAyika yathAsaMbhava tadAvaraNIyakarmanA kSayathI - upazamathI athavA kSayopazamathI prApta thAya che. ziSya :- bhagavan! pUrve upakramadvAramAM "mAre 3ovasamag" - vayasIyA tatha vasathI-vAravi sAthe." ItyAdi gAthAomAM tadAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI ane kSayAdithI samyakatvAdi sAmAyikano lAbha thAya che ema kahyuM hatuM. te pachI upoddAdvAramAM viMda vaheM ItyAdi gAthAmAM "kevI rIte sAmAyika prApta thAya?" ema kahyuM hatuM, te pachI punaH ahIM "kevI rIte sAmAyika prApta thAya ema pharI pRcchA karavAmAM Ave che, tenuM kAraNa zuM ? AcArya :- mAve avasamajI ItyAdi gAthAo che. upakramadvAramAM kSayopazamAdi hetuvaDe sAmAyika prApta thAya che, ema kaheluM che. te pachI upoddAtadvAramAM "e kSayopazamAdi hetu kevI rIte prApta thAya? manuSyAdi sAmagrIthI prApta thAya." ema kaheluM che, ane ahIM e kSayopazamAdi kayA karmanAM thAya ? teno vicAra karyo che. A pramANe viSaya-vibhAgathI judA judA traNa sthaLe ullekha karyo che. 3417 thI 3419. have "romi matta sImAciva" e saMbaMdhamAM ziSyanI zaMkA ane samAdhAna kahe che :(486) vAro reto kriSna tu zIra tevi ! kiM kArao ya karaNaM ca hoi annaM aNannaM te ? // 3420 / 1046 //
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532] sAmAyikapadanA zaMkA-sAmAdhAna. ko kArautti bhaNie hor3a kareMto tti bhaNNae guruNA / kiM kammaM ti ya bhaNie bhaNNai jaM kIrae teNaM // 3421 || ke kati ya kattA bhaNio tattha kA puNo pucchA ? / tavvivaraNaM ciya imaM keNaM ti va hojja mA karaNaM / / 3422 / / [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ahavA kayAkayAisu kattAraM kamma karaNabhAvaM ca / sAmAiyassa souM kulAla - ghaDa - daNDagANaM va // 3423 / / pavibhAgamapecchaMto pucchara ko kArao kareMto'yaM / kiM kammaM jaM kIrar3a to teNa tu saddeNa karaNaM ca // 3424 // kiM kArao ya karaNaM ca hor3a kammaM ca te casaddAo / annamaNannaM, bhaNNai kiMcAha na savvahA jutaM // 3425 // annatte samabhAvAbhAvAo tappaoyaNAbhAvo / pAvai micchassa va se sammA-micchA'viseso'ya || 3426 // ahava maI bhinneNa vi dhaNeNa sadhaNo dhaNotti vavaeso / sadhaNo ya dhaNAbhAgI jaha taha sAmAiyassAmI || 3427 // taM na jao jIvaguNo sAmAiyaM teNa viphalayA tassa / annattaNao juttA parasAmAiyassa vA'phalayA || 3428|| jar3a bhinnaM tabbhAve vi tao tarasabhAvarahiu ti / annANi cciya niccaM aMdho vva samaM paIveNaM // 3429|| ekatte tannAse nAso jIvassa saMbhave bhavaNaM / kAragasaMkaradoso tadegayA kappaNA vAvi // / 3430 // gAthArtha :- sAmAyikano kartA koNa ? sAmAyika karanAra teno kartA che. karma zuM ane karaNa zuM ? je kartA vaDe karAya te karma, ane mana vagere karaNa che. jo ema hoya to bhagavan ! e traNe paraspara bhinna che, ke abhinna che ? koNa kartA che ? ema pUchavAthI sAmAyika karanAra teno kartA che, ema gurue kahyuM. karma kyuM ? ema pUchavAthI je tenA vaDe karAya te karma ema kahyuM. sAmAyika koNe karyuM ? e dvAramAM teno kartA kahela che, chatAM pharIthI e prazna zA mATe karavAmAM khAve che ? (khema pUchavAmAM Ave to) yahIM tenuM vivaraNa che. "kena" se Dara nathI. athavA kRtAkRtAdi dvAromAM kuMbhAra-ghaTa ane daMDAdinI jema ahIM prastutamAM sAmAyikanA kartA, karma ane karaNa sAMbhaLIne teno vibhAga na jovAthI pUche che ke kartA koNa ? (uttaramAM) sAmAyika karanAra urtA che. zuM ? (uttaramAM) ke tenA vaDe rAya te arbha jane tu zabdathI 42 yuM ? ( uttaramai) mana vagere karaNa che, ema kahyuM che. kartA, karaNa ane 2 zabdathI karma, te tamAre paraspara anya che, ke ananya che ? te bemAMthI ekapaNa sarvathA yogya nathI, kemake kartAthI karmabhUta sAmAyika
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] sAmAyikapadanA zaMkA-sAmAdhAna. [533 bhinna hoya, to mithyASTinI jema tene sAmAyikajanya samabhAvano abhAva thaze, ane tenA prayojanabhUta mokSano paNa abhAva prApta thaze. vaLI sAmAyika karanAra samyagudRSTi che, ane bIjA mithyAdRSTi che. evo taphAvata paNa nahi rahe, kemake bannenA sAmAyika bhinna che, athavA ema kahevAmAM Ave ke dhana bhinna chatAM paNa "dhanavAna' evo vyavahAra karAya che tathA dhanavAna jema dhananA phaLano bhoktA jaNAya che, tevI rIte sAmAyikano svAmI paNa tenA phaLano bhoktA thaze. kemake baMnemAM nyAya samAna che. A kathana yogya nathI, kAraNa ke sAmAyika jIvano guNa che, tethI te tenAthI bhinna hoya, to jema bIjAnuM sAmAyika bIjAne bhinna hovAthI niSphaLa che, tema tene paNa tenI niSphaLatA thAya. (dhana e dhanavAnano guNa nathI, tethI te tenAthI bhinna hoya, to paNa tenuM phaLa thAya, ahIM tema nathI, mATe tema na bane) vaLI jo kartAthI sAmAyika bhinna hoya, to samyakatvAdi sAmAyikano sadbhAva hovA chatAM paNa, jema pradIpa sAthe rahyA chatAM svabhAvabhUta cakSu vinAnA anyanI jema samyakatvAdi svabhAvarahita hovAthI te haMmezAM ajJAnI ja raheze. tathA sAmAyika ane sAmAyikavAna jIvanI ekatA mAnavAmAM Ave, to sAmAyikano nAza thatAM sAmAyikavAna jIvano paNa nAza thAya, ane sAmAyikanI utpatti thatAM jIvanI paNa utpatti thAya. e mAnyatA paNa ISTa nathI, kemake jIva nitya che. athavA kartA-karma ane karaNane saMkaradoSa prApta thAya. teonI ekatA thAya, athavA e kartA vagere sarva kalpanArUpa ja bane. 3420 thI 3430. have AcAryazrI uparokta praznano uttara Ape che : AyA hu kArao me sAmAiyakamma karaNamAyA ya / . tamhA AyA samAiyaM ca pariNAmao ekkaM // 3431 // jaM nANAisabhAvaM sAmAiyaM jogamAha karaNaM ca / ubhayaM ca sapariNAmo pariNAmANannayA jaM ca // 3432 // teNAyA sAmaiyaM karaNaM ca casaddao na bhinnAiM / naNu bhaNiyamaNaNNatte tannAse jIvanAso tti // 3433 // jai tappajjayanAso ko doso hoi savvahA natthi / jaM so uppAya-baya-dhuvadhammANaMtapajjAo // 3434 // sabbaM cciya paisamayaM uppajjai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya suha-dukkha-baMdha-mokkhAisabbhAvo // 3435 // evaM ceva ya vat, pariNAmavaseNa kAragaMtarayaM / pAvai teNAdoso vivakkhAyA kAragaM jaM ca // 3436 // kaMbho visijjamANo kattA kammaM sa eva karaNaM ca / nANAkArayabhAvaM lahai jahego vivakkhAe // 3437 // jaha vA nANANanno nANI niyaovaogakAlammi / vi tirasAva sAmArUAro parva //rU438
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa34] "manna" zabdanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 gAthArtha :- amArA mate AtmA ja sAmAyikano kartA che, sAmAyika karAtuM hovAthI karma che, te paNa AtmA ja che, ane mana vagere karaNa paNa AtmA ja che. mATe kartA-karma-ane karaNa e traNe AtmapariNAmarUpa hovAthI eka ja che. kAraNa ke sAmAyika jJAnAdi svabhAvarUpa che, ane mana vagere karaNano yoga kahela che, e ubhaya AtmAnA pariNAma che, pariNAma te pariNAmavAna AtmAthI ananyarUpe hoya che. tethI AtmAsAmAyika ane ra zabdathI mana vagere karaNa e traNa paraspara bhinna nathI. jo bhinna nathI, to teno nAza thatAM jIvano paNa nAza thAya, ema hamaNAM ja kahyuM che. jo sAmAyikAdirUpa paryAyano nAza thatAM, te paryAyarUpe nAza na pAme to zo doSa che ! kaMI ja nahi. sarvathA jIvano vinAza nathI thato; kemake te utpAda-vyaya-ane dhrauvyasvabhAvarUpa anaMta paryAyavALo che. (eTale eka sAmAyikAdi paryAyano nAza thatAM sarvathA teno nAza kevI rIte thAya? bAkInA anaMta paryAyothI to sadA avasthita ja che.) e ja pramANe sarva vastu pratisamaya utpanna thAya che, nAza pAme che, ane vasturUpe sadA avasthita rahe che. ema mAnavAthI ja sukhaduHkha-baMdha-mokSa Adino sadbhAva ghaTe che tathA eka ja vastu-pariNAmanA vazathI judA judA kArakapaNAne pAme che. kemake vivakSAthI kAraka bane che, tethI kArakasaMkarAdi doSa paNa nathI lAgatA. jema vizIryamANa ghaTa (vizaraNa kriyAnA kartApaNAne lIdhe) kartA thAya che, te ja ghaTa vizaraNa kriyAnA vyApyapaNAvaDe karma thAya che, ghaTaparyAyavaDe lIzI thAya che, tethI te ja ghaTakaraNa thAya che, e pramANe eka ja padArtha vivaphAvaDe vividha kArakabhAvane pAme che. athavA jema jJAnathI ananya evo jJAnI AtmA svaupayoga kALamAM eka chatAM paNa traNa svabhAvavALo che. (svaupayogamAM upayogavaMta hovAthI kartA che, saMvedyamAnapaNAthI karma che, ane karaNabhUta jJAnathI ananya hovAne lIdhe karaNa che.) e ja pramANe sAmAyikano kAraka paNa kartA-karma-ane karaNarUpa jANavo. 3431 thI 3438. have "bhakta !" e bIjA zabdanI vyAkhyA kare che : bhadi kallANa-suhattho ghAU tassa ya bhadaMtasaddo'yaM / sa bhadaMto kallANo suho ya kallaM kilAruggaM // 3439 / / taM taccaM nibvANaM kAraNaM kajjovayArao vAvi / tassAhaNamaNasaddo saddattho ahava gaccattho // 3440 // kallamaNai ti gacchaDa gamayaDa va bajjhaDa va bohayaDa va tti / bhaNai bhaNAvei va jaM to kallANo sa cAyario // 3441 // ahavA kala saddatyo saMkhANatyo ya tassa kallaM ti / sadaM saMkhANaM vA jamaNai teNaM ca kallANo // 3442 / / supasaMsattho khANiMdiyANi suddhiMdio suho'bhino| variMsadio jamuttaM asuho ajiiMdio'bhimao // 3443 // suhamahavAnivvANaM taccaM sesamuvayArao'bhimayaM / tarasAhaNaM guru tti ya suhamanne pANasaNNa bva // 3444 //
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. "manna" zabdanA paryAyazabdonI vyAkhyA. [535 jaM ca siyaM rohiMto aNuggaharUvaM tao suhaM taM ca / abhayAi tappayAyA suhamiha tabbhattibhAvAo // 34:45 // gAthArtha - mad dhAtu kalyANa ane sukha arthamAM che, teno A "bhadanta' zabda banelo che. tethI bhadanta eTale kalyANa ane sukha. temAM kalyANa zabdanI vyutpatti A pramANe che. kalya eTale nizcita Arogya, te Arogya tathya ane nirUpacarita evuM nirvANa samajavuM. athavA kAraNamAM kAryano upacAra karIne nirvANanAM kAraNabhUta jJAnAdi traNa te Arogya samajavuM. aNu dhAtu zabdArtha athavA gatyarthamAM che tethI "kalya" eTale thokta Arogya "aNati eTale pote pAme, ane bIjAne pamADe. athavA pote jANe ane bIjAne jaNAve. aNu dhAtunA arthano zabdArtha laIe to yathokta Arogya pote kahe ane bIjAne kahAve, tethI te kalyANa kahevAya. e kalyANarUpa ahIM AcArya jANavA. athavA vastra dhAtu zabda ane saMkhyA arthamAM che; teno nipAta karavAthI kalyANa thAya, tethI zabdazAstra ane saMkhyAna eTale gaNitane je aNati eTale jANe athavA jaNAve tene kalyANaguru kahevAya. have sukha zabdano artha ghaTAve che. su zabda prazaMsArthe che, svani eTale Indriyo. jenI Indriyo zuddha hoya, athavA jenI Indriyo vaza hoya tene sukha mAnela che, kemake je ajitendriya hoya tene asukha mAnela che. athavA sukha eTale tathya=vAstavika sukha nirvANa jANavuM, bAkInuM saMsArI sukha upacarita mAnela che. athavA tevA sukhanuM kAraNa je guru te ja sAcuM sukha che. jema anna e prANa kahevAya che." tema ahIM paNa samajavuM. athavA karaNabhUta IndriyovaDe je sArI rIte prApta thayuM hoya tene sukha kahevAya. te sukha ahIM abhayadAnAdi anuSThAno AtmAnA anugraharUpa jANavA. te abhayadAnAdi ApanAra paNa tadbhaktibhAvathI ahIM sukha kahevAya che. 3439 thI 3445. have matta zabdanA paryAya zabdonI vyAkhyA kare che : ahavA bhaya sevAe tassa bhayaMto tti sevae jamhA / sivagaiNo sivamaggaM sebbo ya jao tadatthINaM // 3446 // ahavA bhA bhAjo vA dittIe tassa hoi bhaMto tti / bhAjaMto cAyario so nANa-tavoguNajuIe // 3447 // ahavA bhaMto'veo jaM micchttaaibNdhheuuo| 3davesariyAma vinga se te mAvaMto rU448 nerayAibhavassa va aMto jaM teNa so bhavaMto tti / ahavA bhayarasa aMto hoi bhayaMto bhayaM tAso // 3449 // nAmAi chabvihaM taM bhAvabhayaM stthehlogaaii| ihalogajaM sabhavao paralogabhayaM parabhavAo // 3450 //
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 531] "manna" zabdanA paryAyazabdonI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 kiMcaNamAdANaM tabbhayaM tu nAsaharaNAio neyaM / bajjhanimittAbhAvA jaM bhayamAkamhikaM taM ti // 3451 // asilogabhayamajasao dujjIvamAjIviyAbhAyaM nAma / pANapariccAyabhayaM maraNabhayaM nAma sattamayaM // 3452 // ama gaccAisu tasseha amaNamaMto'vasANamegatthaM / amai va jaM teNaM to bhayassa aMto bhayaMto tti // 3453 / / ama roge vA aMto rogo bhaMgo vinnaaspjjaao| jaM bhavabhayabhaMgo so tao bhavaMto bhayaMto ya // 3454 // ettha bhayaMtAINaM pAgayavAgaraNalakhaNagaIe / saMbhavao patteyaM da-ya-ga-vagArAilovAo // 3455 // hassekAraMtAdesao ya bhaMte tti savvasAmaNNaM / guruAmaMtaNavayaNaM vihiyaM sAmAiyAIe // 3456 // gAthArtha athavA mana dhAtu sevAnA arthamAM che, teno "bhajanta' zabda bane che. tethI "bhajansa' eTale mokSa pAmelAone athavA mokSamArgane je seve che, te 'bhajanta' athavA mokSamArganA arthIone je sevavA yogya che, te sugurU bhajana kahevAya che. athavA mA tathA pram dhAtu dIptinA arthamAM che, teno mAr tathA prAgatta zabda bane che. eTale je jJAna ane tapaguNavaDe prakAze che, te AcArya mAtta athavA prAgatta kahevAya che. athavA pram dhAtu anavasthAna arthamAM che. teno brAnta zabda bane che, eTale je mithyAtvAdi baMdha-hetuthI rahita che, te brAnta kahevAya che athavA aizvaryAdi cha prakArano 'bhaga' jene che, te bhagavAn gurU che athavA je narakAdi bhavanA aMtano hetu che, tethI te "bhavAnta' kahevAya che. athavA bhayano aMta karanAra hoya te bhayAta kahevAya. bhaya eTale trAsa. te bhaya nAmAdi cha prakAre che :- nAmabhaya, sthApanAbhaya, dravyabhaya, kSetrabhaya, kALabhaya ane bhAvabhaya, temAM bhAvabhaya sAta prakAre che. 1 Alokajanyabhaya te Ihaloka bhaya, 2-parabhavathIjanya bhaya te paralokabhaya, 3-nyAya (thApaNa) eTale apaharaNAdijanyadravyagrahaNano bhaya, 4-bAhyanimittanA sadbhAvathI je utpanna thAya te Akasmikabhaya. pa-apayazaja bhaya eTale zlAghAbhaya, 6-duHkhapUrvaka AjIvikA thAya te AjIvikAbhaya, ane 7-prANaparityAgano bhaya te maraNabhaya. tathA 3ram dhAtu gatyAdi arthamAM che, teno ahIM satta zabda thAya che. 3--3-vasAna e badhA zabda ekakAryavAcI che. tethI 3mati eTale je bhayano aMta kare, te macatta kahevAya. athavA 3rama zabda roganA arthamAM aMta-roga-bhaMga-vinAza. e badhA paryAya zabdo che. tethI bhavano ane bhayano jenAthI nAza thAya te sugurU bhavAMta athavA bhayAta kahevAya che. ahIM bhadantAdi zabdo (Adi zabdathI bhajanta-bhAnta-bhrAnta-brAMta-bhagavaMta-bhayAnta) yathAsaMbhava pratyekamAM daya-ga ane vakArAdi akSarono lopa karavAthI, sva-akArAMtanA AdezathI mane e
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ curit2] "bhadanta" 54thI gurune sAmaMtra. [539 sarva sAmAnyapada bane che. bhadantamAMthI "da' kArano, bhayAMtamAMthI yakArano, bhagavaMtamAMthI gakAra ane vakArano, bhajaMtamAMthI jakArano lopa karavAthI; bhAnta ItyAdimAM hrasva Adeza karavAthI "bhaMta pada rahe che. temAM ekArano Adeza karavAthI "bhaMte evuM pada gurU bhagavAnanA AmaMtraNanA vacanarUpa sAmAyikasUtranI AdimAM mUkeluM che. 3446 thI 3456. have matta pada kevI rIte gurUne AmaMtraNa vacanarUpa che, te kahe che : AmaMtei karemi bhaMte sAmAiyaM ti sIso'yaM / AhAmaMtaNavayaNaM guruNo kiMkAraNamiNaM ti ? // 3457 // bhaNNai gurukulavAsovasaMgahatthaM jahA guNatthIha / niccaM gurukulavAsI havijja sIso jao'bhihiyaM // 3458 // nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 3459 // gIyAvAso raI dhamme aNAyayaNavajjaNaM / niggaho ya kasAyANaM eyaM dhIrANa sAsaNaM // 3460 // AvarasayaM pi niccaM gurupAyamUlammi desiyaM hoi / vIsuM pi hu saMvasao kAraNao jadabhisejjAe // 3461 // evaM ciya sabbAvarasayAiM ApucchiUNa kajjAiM / jANAviyamAmaMtaNavaNAo jeNa sabbesu // 3462 / / sAmAiyamAimayaM bhadaMtasaddo ya jaM tadAIe / teNANuvattai tao karemi bhaMte tti sabbesu // 3463 // kiccAkiccaM guravo vidaMti viNayapaDivattiheuM ca / ussAsAi pamottuM tadaNApucchAe paDisiddhaM // 3464 // guruvirahammi ya ThavaNA guruvaesovadaMsaNatthaM ca / jiNavirahammi va jiNabiMbasevaNAmaMtaNaM saphalaM // 3465 // ranno va parokkhassa vi jaha sevA maMtadevayAe vA / taha ceva parukkhassa vi guruNo sevA viNayaheuM // 3466 // ahavA guruguNanANovaogao bhAvagurusamAeso / iha viNayamUladhammovaesaNatthaM jao'bhihiyaM // 3467 // viNao sAsaNe mUlaM viNao saMjao bhave / viNayAo vippamukkassa kao dhammo ko tavo ? // 3468 // 68
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538] "bhaMte" padathI Atma-AmaMtraNa. viNaovayAramANassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANa ya ANA suyadhammArAhaNA kiriyA || 3469 || gAthArtha H- "remi bhaMte ! sAmAA" e padathI ziSya gurUne AmaMtraNa kare che, A gurUnuM AmaMtraNa vacana prathama kaheluM che, chatAM pharI ahIM zA kAraNathI kahevAmAM Ave che ? ema pUchavAmAM Ave to kahIe chIe ke-gurUkuLavAsamAM vasatA, guNagrahaNa karavA mATe guNArthI ziSya nitya gurUkuLavAsI thAya che. je mATe kahyuM che ke - gurUkuLavAsI jJAnano bhAgI thAya che, darzana ane cAritramAM atizaya sthira thAya che; teone dhanya che, ke jeo jIvanaparyaMta gurUkuLavAsane mUkatA nathI. gItArtha pAse vAsa, dharmamAM rati, anAyatana=AnaMda-varjana, ane krodhAdi kaSAyano nigraha karavo. dhIrapurUSonuM zAsana che. vaLI kAraNavazAt anyavasatimAM judA rahenArAne pratikramaNAdi Avazyaka kriyAo paNa gurUnA caraNa samIpe karavI joIe. e ja pramANe bIjA paNa sarva zubha anuSThAno gurUne pUchIne karavA, ema AmaMtraNa-vacanathI jaNAveluM che. kAraNake sarva AvazyakomAM sAmAyika nAmanuM Avazyaka paheluM che, ane A 'bhadaMta' zabda paNa tenI AdimAM che. tethI mi bhaMte ! e vacana sarva AvazyakomAM anusare che. vinayanI prApti mATe karavAyogya ke nahi karavAyogya sarva ucita AcAra gurUmahArAja jANe che. tethI temane pUchyA vinA uzvAsAdi mUkavAno paNa niSedha karyo che. jema jinezvaranA virahamAM jinezvaranA biMbanI sevA ane AmaMtraNa saphaLa thAya che, tema gurUno viraha hoya tyAre gurUno upadeza batAvavAne garUnI sthApanAnI sevA ane AmaMtraNa saphaLa thAya che. jema parokSa rAjA athavA maMtradevatAnI sevA saphaLa thAya che, tema parokSa evA gurUnI sevA paNa vinayano hetu che. athavA gurUguNanA jJAnopayogathI vinayamULa dharmano upadeza batAvavAne ahIM bhAvagurUno samAdeza karyo che. je mATe kahyuM che, ke vinaya e jinazAsanamAM dharmanuM mULa che, vinIta hoya te saMyamI thAya che. vinayathI rahita hoya tene dharma ane tapa kyAMthI prApta thAya ? vinayopacAra manathI (karelI) gurujananI bhakti ane pUjana tIrthaMkaronI AjJAzrutadharmanI ArAdhanA ane kriyA e sarva saphaLa thAya che. 3457 thI 3469, athavA aMte ! e padathI Atma-AmaMtraNa che. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 AyAmaMtaNamahavA'vasesakiriyAvisaggao taM ca / sAmAiegakiriyAniyAmagaM taduvaogAo || 3470 // evaM ca savvakiriyA'savannayA taduvauttakaraNaM ca / vakkhAyaM hor3a nisIhiyAdi kiriovaogu vva // 3471 || ahavA jahasaMbhavao bhadaMtasaddo jiNAisakkhINaM / AmaMtaNAbhidhAI tassakkhijje thiravvayayA / / 3472 || gahiyaM jiNAisakkhaM mae ti talajja - gorakha bhayAo / sAmAiyAiyAre pariharao taM thiraM hoI || 3473 / /
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] "maMte" padathI Atma-AmaMtraNa. [539 ahavA bhaMtaM ca tayaM sAmaiyaM cei bhaMtasAmaiyaM / ettamalakkhaNamevaM bhaMtesAmAiyaM taM ca // 3474 / / nAmAivudAsatthaM naNu so saavjjjogviriio| gammai bhaNNai na jao tatthavi nAmAisabbhAvo // 3475 // bhaMtassa ya sAmAiyaM bhaMte sAmAiyaM jiNAbhihiyaM / na parappaNIyasAmAiyaM ti bhaMtevisesaNao // 3476 // gAthArtha - athavA avazeSa kriyAno tyAga karavAthI ane eka sAmAyika kriyAnA niyAmakabhUta te pada sAmAyikanA upayogathI AtmAne AmaMtraNarUpa che. tethI jema bAhya-kriyAnA niSedhathI atyaMtara kriyAno upayoga kahelo gaNAya che, tema paDilehaNAdi sarva kriyAonI anAbAdhatAvaDe Arabdha kriyAmAM upayoga karavAnuM AtmAnA AmaMtraNavaDe kaheluM che. athavA matta zabda jinAdi sAkSIonA AmaMtraNane kahenAra che, (jemake he jinAdi bhagavaMto ! huM tamArI sAkSIe sAmAyika karuM chuM.) temanI sAkSIe sAmAyika karanArane vratamAM sthiratA prApta thAya che. kemake meM jinAdinI sAkSIe sAmAyika grahaNa karyuM che, e vAsanAthI sAmAyikanA aticArono tyAga karatA temanI lajjA, gaurava ane bhayathI tene te sAmAyikavrata sthira thAya che. athavA "bhadanta' sAmAyikanuM ja vizeSaNa che. jemake bhadaMta evuM je sAmAyika te bhadaMta sAmAyika huM karuM chuM, kalyANane prApta karAvanAra sAmAyika huM karuM . aMte sAmAyika zabdamAMno ekAra alAkSaNika hovAthI teno lopa karyo che. nAma-sthApanAdi sAmAyikano bheda jaNAvavAne uparokta vizeSaNa jaNAvyuM che. (kemake te sAmAyika kalyANa prApta karAvanArAM nathI) e bheda sAvadyayoganI viratithI jaNAya che; vaLI nAmAdi sAmAyika sAvadyayoganI viratirUpa nathI ema kahevAmAM Ave, to teno uttara kahIe chIe ke - te vacana yogya nathI, kemake temAM paNa (sAvaghayoganI viratimAM paNa) nAma-sthApanAdino sadbhAva che athavA maMte sAmADyuM eTale jinezvare kaheluM bhagavaMtanuM sAmAyika huM karuM paNa padaprarUpita sAmAyika nathI karato, ema bhaMte vizeSaNathI samajavuM. 3470 thI 3476. karaNe bhae ya aMte e traNa padanI vyAkhyA karI, have "samaya" e cothA padanI vyAkhyA kare che : rAga-ddosavirahio samo tti ayaNaM ayo tti gamaNaM ti / samagamaNaM ti samAo sa eva sAmAiyaM nAma // 3477 // ahavA bhavaM samAe nivvattaM teNa tammayaM vAvi / jaM tappaoyaNaM vA teNa va sAmAiyaM neyaM // 3478 // ahavA samAiM sammata-nANa-taraNAI tesu tehiM vA / ayaNaM ao samAo sa eva sAmAiyaM nAma // 3479 // ahavA samarasa Ao guNANa lAbho tti jo samAo so| havA samApamADe tevo sAmAphiyaM nAma rU480| .
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540] 'sAmAyi' pahanI vyAdhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ahavA sAmaM mittI tattha ao teNa vatti saamaao| ahavA sAmassAo lAbho sAmAiyaM NeyaM // 3481 // sammamao vA samao sAmAiyamubhayaviddhibhAvAo / ahavA sammassAo lAbho sAmAiyaM hoi // 3482 // ahavA niruttavihiNA sAmaM sammaM samaM ca jaM tassa / ikamappae pavesaNameyaM sAmAiyaM neyaM // 3483 // sama rAga-dveSano vi26, aya aTale ayana-gamana. sama ta23 gamana 2 te samAya, ane te ja sAmAyika che. athavA samano lAbha thavAthI nivRtta eTale thayeluM te, athavA tanmayate athavA tenuM (samanuM) je prayojana te sAmAyika jANavuM. athavA samano eTale samyakatva, jJAna ane cAritrane viSe athavA teo vaDe aya eTale gamana karavuM te samAya, te ja sAmAyika che. athavA samano Aya eTale guNono je lAbha te samAya athavA samono Aya te sAmAyika jANavuM. athavA sAma eTale sarva jIvonI maitrImAM aya eTale gamana, athavA te vaDe vartana te samAya athavA sAmano Aya eTale lAbha te sAmAyika che. athavA samyagu aya eTale sAruM vartana te samaya. ahIM ubhaya akSaranI vRddhi thavAthI sAmAyika bane che. athavA samano Aya eTale lAbha tene sAmAyika kahevAya che. athavA nirUkta vidhivaDe sAma eTale bIjAne duHkha na ApavuM. te, samyaka rIte jJAnAdi nayanuM paraspara yojavuM te, ane sama eTale mAdhyathya vartana, teno je "Ika' eTale AtmAmAM praveza thavo te sAmAyika jANavuM. 3477 thI 3483. ve 'sava' zanI vyAghyA 42 cha : kiM puNa taM sAmaiyaM sabbasAvajjajogavirai tti / siyae sa teNa savvo taM sabbaM kaivihaM savvaM // 3484 // (487) nAma ThavaNA davie Aese ceva nikhasesaM ca / taha savvadhattasavvaM ca bhAvasavvaM ca sattamayaM // 3485 // 1049 // kasiNaM davvaM savvaM taddeso vA vivakkhayAbhimao / dabbe taddesammi ya savvAsabbe caubhaMgo // 3486 // savAsave dabbe desammi ya nAyamaMguliddavvaM / saMpuNNaM desoNaM pavvaM pabbegadeso ya // 3487 / / Aeso uvayAro so bahutarae pahANatarae vA / dese vi jahA savvaM bhattaM bhuttaM gao gAmo // 3488 // duvihaM tu niravasesaM savvAsesaM tadekkadeso ya / savvAsesaM sabve aNimisanayaNA jahA devA // 3489 / /
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] sAmAyika' padanI vyAkhyA. [541 taddesAparisesaM sabbe asurA jahA asiyavaNNA / jaha joisAlayA vA sabbe kira teulessAgA // 3490 // jIvAjIvA savvaM taM dhatte teNa sabadhatta tti / sacce va savvadhattAsab jamao paraM NaMnnaM // 3491 // aha dabbasabamegaM habbAdhAraM ti bhinnamannehiM / egANegAdhArovayArabheeNa cAdesaM // 3492 // bhinnamasesaM jamihegajAivisayaM ti sbdhttaao| bhinnA ya sabbadhatA savvAdhAro tti savvesi / / 3493 / / kammodayassahAvo sabbo asuho suho ya odaio / mohovasamasahAvo sabbo uvasAmio bhAvo // 3494 // kammakkhayassahAvo khaio sabo ya mIsao mIso / aha savvadavbapariNairUvo pariNAmio sabbo // 3495 // ahigayamasesasav visesao sesayaM jahAjogaM / garahiyamavajjamuttaM pAvaM saha teNa sAvajjaM // 3496 / / gAthArtha :- sAmAyika eTale zuM? sarva sAvaghayoganI virati te sAmAyika. patu ne auNAdika ra pratyaya lagADavAthI sarva zabda bane che, sarva vastu arthamAM che. e sarva keTalA prakAranuM che ? (ema pUchavAmAM Ave to) nAmasarva, sthApanA sarva, dravyasarva, Adezasarva, niravazeSasarva, sarvadhazsarva ane sAtamuM bhAvasarva, ema sAta prakAre sarva che. temAM nAma ane sthApanA sarva sugama che, ane jJa-bhavya zarIra vyatirikta dravyasarvanuM svarUpa A pramANe che. aMgulI Adi dravya athavA teno eka deza saMpUrNa vivakSAvaDe kahevAmAM Ave tyAre sarva kahevAya che. ane aMgulI tathA tenA eka dezane aparipUrNa vivakSAthI kahevAmAM Ave tyAre "asarva' kahevAya che. e pramANe dravyamAM ane tenA dezamAM sarvAsarvanAM cAra bhAMgA thAya che. jemake, saMpUrNa aMgulIdravya e dravya kahevAya che, teno ja eka deza te asarvadravya kahevAya che; saMpUrNa dravya dezasarva kahevAya che ane parvano eka deza te deza - asarva kahevAya che. e pramANe dravyasarvanuM svarUpa jANavuM. Adeza eTale upacAra. te upacAra bahu prakAramAM, mukhyatAmAM ane dezamAM paNa sarvapaNe pravarte che, jemake grahaNa karelA bhojanamAMthI ghaNe bhAge khAdhuM hoya ane keTaluMka avazeSa hoya, to "ANe sarva bhojana khAdhuM" eka kahevAya che. mukhya purUSomAMthI keTalAka gayA hoya ane keTalAka rahyA hoya tyAre "sarva gAma gayA" ema kahevAya che. e pramANe Adezasarva jANavuM. niravazeSasarva be prakAre che, sarva vastu niravazeSa ane deza niravazeSa. jemake sarve devo animeSa nayanavALA che. ahIM badhAya devomAM animeSapaNuM che. koIpaNa devomAM sanimeSapaNuM
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542) "sarva, sAvadha ane yoga' zabdanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 nathI, tethI te sarva niravazeSa kahevAya. tathA jemake, sarve asuro kRSNa varNavALA che, athavA jema sarva jyotiSi devo tejolezyAvALA che. ahIM asuro ane jyotirSi devo sarva devonAM eka dezamAM che, te darekamAM yathAsaMkhya kRSNavarNa ane tejalezyA che, tethI te dareke dezaniravazeSasarva kahevAya. A jagatamAM je kaMI che, te sarva jIvo ane ajIvo ja che, tene je kAraNathI dhArI rAkhe che, te kAraNathI te sarvadharaM kahevAya che, ahIM sarva jIvAjIrUpa vivakSA te sarvavatta sarva kahevAya che; kemake e jIvAjIva sivAya jagatamAM bIjuM kaMI che ja nahi. dravya-sarvAdino paraspara zo bheda che ? ema pUchavAmAM Ave, to dravyasarva eka dravyApAravALuM che tethI bIjA sarvathI bhinna che. Adezasarva eka-aneka dravyApAravALuM hovAthI upacArabhede bIjAothI bhinna che. azeSasarva eka jAtIya viSayavALuM hovAthI bIjAothI anya che ane sarvadharAsarva sarva vastunA AdhArabhUta hovAthI pUrvanA badhA sarvathI bhinna che. zubhAzubha karmanA udayano svabhAva te audayikabhAvasarva, mohopazamano svabhAva te aupazamikabhAvasarva, karmakSayano svabhAva te kSAyikabhAvasarva, karmano kSayopazama bhAva te mizrabhAvasarva, ane sarva dravyanI pariNatirUpa te pAriNamikabhAvasarva kahevAya che. ahIM "sarva sAvadya yogano tyAga karUM chuM." e saMbaMdhamAM saptavidha sarvamAMthI vizeSa karIne niravazeSa-sarva adhikRta che, bAkInA cha sarva yathAyogya jyAM ghaTe tyAM yojavA. have "sAvadya padanI vyAkhyA kare che. je gahita, tathA niMdya hoya, tene avadya kahevAya. te avadya eTale pApa, te pApathI sahita je hoya, tene sAvadya kahevAya. 3484 thI 3496. have bIjA prakAre "sAvadya" zabdanI tathA yoga' zabdanI vyAkhyA kare che : ahaveha vajjaNijjaM vajjaM pAvaM ti sahasakArassa / digghattAdesAo saha vajjeNaM ti sAvajjaM // 3497 // jogo joyaNamAyakiriyA samAdhANamAyavAvAro / jIyeNa jujjae vA jao samAhijjae so tti // 3498 // jaM teNa juggae vA sa kammuNA jaM Na jujjae tammi / to jogo so ya mao tiviho kAyAivAdAro // 3499 / / sabbo sAvajjo tti ya jogo saMvajjhae tayaM savvaM / sAvajjaM jogaM ti ya paccakkhAmi tti vajjemi // 3500 / / paisaddo paDisehe akkhANaM khAvaNA'bhihANaM vA / paDisehassakkhANaM paccakkhANaM niyatti tti // 3501 // gAthArtha - ahIM varjavAyogya-tajavAyogya je hoya tene pApa kahevAya. te varyasahita 2 hoya te savarya, sahazabdanA sakArano dIrgha Adeza karavAthI sAvaryasAvadya thAya. joDavuM yoga athavA AtmAnuM calanAdi kriyA sAthe samyaka prakAre joDAvuM tene yoga kahevAya. (sakarmaka AtmAne
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] sarva, sAvadya ane yoga' zabdanI vyAkhyA. [543 vyApAra) athavA jIva sAthe je joDAya yA saMbaMdha karAya tene yoga kahevAya. kemake AtmA karma sAthe joDAya che, tethI tene yoga kahevAya. vaLI te yoga hote chate AtmA karma sAthe joDAya, mATe tene yoga kahevAya te yoga kAyikAdi vyApArarUpa eTale mana, vacana ane kAyAthI traNa prakAre mAnelo che. have sarva, sAvagha ane yoga e traNe padano saMbaMdha yojIe chIe. te sarvasAvadyayoganuM pratyAkhyAna karUM chuM, eTale tyAga karUM chuM. prati zabda 'niSedha' arthamAM che ane 'AkhyAna' zabda khyApanA athavA AdarathI kahevArUpamAM che, tethI pratiSedhanuM AkhyAna, te pratyAkhyAna eTale nivRtti kahevAya. 3496 thI 3501. have bhedapUrvaka pratyAkhyAnanuM kathana kare che H (488) nAma vaLA viNa satyaDisemAvo traM ca / nAmAbhihANamuttaM ThevaNAgArakkhanikkhevA || 3502 // davvarasa va davvANa va davvabbhUyassa davvaheuM vA / davvaM paccakkhANaM niNhAINaM va savvaM pi // 3503 // bhikkhamadANamaicchA paDiseho rogiNo vva kiriyAe / siddhaM paccakkhAo jaha rogI savvavijjehiM || 3504 || bhAvarasa bhAvao bhAvaheumaha bhAva eva vAbhimayaM / paccakkhANaM duvihaM taM suyamiha nosuyaM ceva // 3505 / puvvaM nopuvvasuyaM paccakkhANaM ti puvvasuyamuttaM / AurapaccakkhANADyaM ca nopuvvasuyamuttaM || 3506 / / nosuyapaccakkhANaM mUluttaraguNavihANao duvihaM / sarvo tese ya mayaM 64 sarvAM sa-sAme rU607|l [4204] gAthArtha :- nAma-pratyAkhyAna, sthApanA-pratyAkhyAna, dravya-pratyAkhyAna, aditsA-pratyAkhyAna, pratiSedha-pratyAkhyAna ane bhAva-pratyAkhyAna ema cha prakAre pratyAkhyAna che. temAM "pratyAkhyAna" evuM je nAma te nAma-pratyAkhyAna, akAra athavA akSAdimAM nikSepa karavo te sthApanA-pratyAkhyAna. sacittAdi dravyanuM athavA dravyonuM dravyajIvanuM = bhAvarahita abhavya jIvanuM temaja dravyane mATe je pratyAkhyAna karAya te ane niAvAdikanuM je pratyAkhyAna, te sarva dravya-pratyAkhyAna kahevAya che. bhikSAcarane bhikSA na devI te aditsApratyAkhyAna kahevAya. asAdhya rogInI jema kriyAno niSedha karavo tene pratiSedha-pratyAkhyAna kahevAya. lokamAM paNa A vAta prasiddha che, ke "sarva vaidyoe A rogIno pratiSedha karyo che.'" (A sthaLe niryuktimAM kyAMka nirviSayajJApanarUpa kSetrapratyAkhyAna kaheluM jaNAya che.) bhAvanuM=sAvadyayoganA pariNAmanuM pratyAkhyAna karavuM te, tathA bhAvathI=zubha pariNAma utpanna thavAthI kareluM pratyAkhyAna tema ja bhAva hetuka (sarva karmano kSaya karavA mATe kareluM) pratyAkhyAna te, ane (sAvaghayoganI viratilakSaNa) bhAvarUpa pratyAkhyAnane bhAvapratyAkhyAna kahevAya che. e
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544] 'cAvanIvA' padanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 bhAvapratyAkhyAna be prakAre che. zrutabhAvapratyAkhyAna ane nozrutabhAvapratyAkhyAna. zrutabhAvapratyAkhyAna be prakAre che. pUrvazrutapratyAkhyAna ane nopUrvazruta pratyAkhyAna. temAM pratyAkhyAna nAmanA navamA pUrvane pUrvazrutapratyAkhyAna kahevAya che ane Atura-pratyAkhyAnAdizrutane (pUrvagata bAhya hovAthI) nopUrvazrutapratyAkhyAna kahevAya che. tathA zrutaniSedharUpa zrutapratyAkhyAna paNa mUlottara bhede be prakAre che. ahIM 'sarva' zabdathI te dareka ane dezathI ema be be bhede mAneluM che. 3502 thI 3507. have 'cAvacnIvayA' padanI vyAkhyA kare che H jIvotti jIvaNaM pANadhAraNaM jIviyaM ti pajjAyA / gahiyaM na jIvadavvaM gahiyaM vA pajjayavisiddhaM // 3508|| T iharA jAvajjIvaM ti jIvadavvaggahaNe mayassAvi / paccakkhANaM pAvai gahiyamao jIviyaM taM ca / / 3509 / / nAmaM ThavaNA davie ohe bhava tabbhave ya bhoge ya / saMjama - S saMjama - jasa jIviyamii tavvibhAgo'yaM // 3510|| davve hiraNNa-bhesajja - bhatta puttAiM jIviyanimittaM / jaM davvajIviyaM taM davvassa va jIviyamavatthA / / 3511 / / AussaddavvatayA sAmannaM pANadhAraNamihoho / bhavajIviyaM cauddhA neraDyAINa jAvatthA / / 3512 / / tabbhava jIviyamorAliyANa jaM tabbhavovavannANaM / cakkaharAINaM bhogajIviyaM sukharANaM ca / / 3513 / / saMjamajIviyamisINaM asaMjamajIviyamavirayANaM / jasajIviyaM jasonAmao jiNAINa logammi || 3514 / / narabhavajIviyamahigayaM visesao sesayaM jahAjogaM / jAvajjIvAmi tayaM tA paccakkhAmi sAvajjaM / / 3515 / / gAthArtha :- (yAvajjIvaparyaMta sarvasAvadyayogano tyAga karUM chuM, evo artha ahIM ISTa che. temAM jIva eTale jIvana-prANa dhAraNa ane jIvita e tenA paryAya zabdo che. ahIM jIvadravya nathI grahaNa karyuM, kemake tethI vakSyamANa doSo prApta thAya che. jIvadravya grahaNa karyuM hoya, to paNa te A bhavanA jIvitaparyAviziSTa grahaNa karyA che. (A bhavanA jIvanaparyaMta pratyAkhyAna karUM chuM, ema samajavuM. A bhavanuM jIvana pUrNa thayA pachI nahIM.) anyathA "yAvajjIva" zabdathI jIvadravya grahaNa karavAmAM Ave, maraNa pAmyA pachI paNa pratyAkhyAna prApta thAya, (kemake aviziSTa jIvadravya sarvadA vidyamAna hoya che.) A kAraNathI 'jIva' zabdathI 'jIvita' grahaNa karyuM che ane te jIvita nAma-jIvita, sthApanA-jIvita, dravyajIvita, oghajIvita, bhavajIvita, tadbhavajIvita, bhogajIvita, saMyamajIvita, yazojIvita, ane asaMyamajIvita, ema dasa bheyukta che. nAma ane sthApanA
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] "trividha trividha padanI vyAkhyA. [545 jIvita sugama che. dravyajIvitano vicAra karatAM, je hiraNya-bhaiSajya-bhakta-putra Adi jIvitanA nimitta athavA upakAraka che, te dravyajIvita kahevAya. athavA pAro jIve che, viSa jIve che, abarakha jIve che, loDhuM jIve che, paNa haju mRtyu nathI pADuM, ItyAdi kahevAya che. je dravyanI jIvitaavasthA tene dravyajIvita kahevAya che. AyudravyanI sattA vaDe jIvanuM prANadhAraNarUpa sAmAnyajIvana te ogha jIvita, saMsAramAM avasthitinA hetubhUta jIvitane bhavajIvita kahevAya. e bhavajIvita nArakAdinI avasthArUpa cAra prakAre che. vAraMvAra amuka eka ja bhavamAM utpanna thanArA audArika zarIravALA jIvonuM je jIvana te tadbhavajIvita kahevAya ane cakravarti tathA devonuM jIvita te bhogajIvita kahevAya. munionuM jIvana te saMyamajIvita, avirationuM jIvita te asamayajIvita, lokamAM yazonAmakarmanA udayathI je jinAdikanuM uttamottama jIvana te yazojIvita kahevAya. ahIM vizeSe karIne bhavajIvitarUpa narabhava-jIvita adhikRta che. bAkInAM jIvita yathAsaMbhava yojI levAM. vizeSatA e che ke manuSya ja AvI pratijJA kare che ke jyAM sudhI A narabhavavaDe jIvuM, tyAM sudhI sAvadyayogano tyAga karUM . 3508 thI 3pa1pa. have yAt zabdanuM svarUpa kahe che : jAvadayaM parimANe mjjaayaae'vdhaarnnecedd| jAvajjIvaM jIvaNaparimANaM jattiyaMmi tti / / 3516 // jAvajjIvamihAreNa maraNamajjAyao na taM kAlaM / avadhAraNe vi jAvajjIvaNameveha na o parao // 3517 // jAvajjIvaM patte jAvajjIvAe liNgvccaaso| bhAvappaccayao vA jA jAvajjIvayA tAe // 3518 / / jAvajjIvatayAiti jAvajjIvAe vaNNalovAo / jAvajjIvo jIse jAvajjIvAhavA sA u // 3519 / / kA puNa sA saMvajjhai paccakkhANakiriyA tayA savvaM / jAvajjIvAe ahaM paccakkhAmitti sAvajjaM // 3520 // jIvaNamahavA jIvA jAvajjIvA purA va sA neyA / tAe pAyayavayaNe jAvajjIvAe taieyaM // 3521 / / gAthArtha - A carit zabda ahIM traNa arthamAM che. parimANa, maryAdA ane avadhAraNa. jemake yAvajIva eTale jyAM sudhI A bhavanA jIvananuM parimANa hoya tyAM sudhI sAvaghayogano tyAga karuM chuM. (A parimANa arthamAM kahyuM) tathA yAvajajIva eTale maraNanI maryAdA paryata pratyAkhyAna karuM , paNa te ja grahaNakALa sudhI nahi. (A maryAdA arthamAM samajavuM.) ane avadhAraNa arthamAM mAvajIva eTale jyAM sudhI A bhavanuM jIvana hoya tyAM sudhI ja te pachI nahi. (kemake devAdi avasthAmAM aviratipaNAne lIdhe pratyAkhyAnano bhaMga thAya, vaLI jIvana pUrNa thayA pachI pratyAkhyAna chUTuM ema paNa na karavuM, kemake ethI bhoganI AzaMsAno doSa prApta thAya.) uparokta nyAye 69
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546] "trividha trividhe" padanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pAvajIva" nirdeza prApta thaye chate "pAvajIvA" evo nirdeza zA mATe karyo ? ahIM mAtra liMgano ja vyatyaya (pheraphAra) che athavA "yAvajIva" zabdane bhAvapratyaya lagADavAthI "yAvajIvatA" zabda bane che, tethI thAvajIvapaNe huM pratyAkhyAna karUM ema samajavuM. "yAvajIvatA" nirdeza thayA chatAM "mAvajIvayA" ema je kahyuM che te takAra varNano lopa thavAthI samajavuM. athavA je avasthAmAM jyAM sudhInuM jIvana hoya, te yAvajIvA kahevAya. te vaDe jyAM sudhI pratyAkhyAna karAya, tene "yAvajIvayA" kahevAya. uparokta arthamAM te kaI kriyAno saMbaMdha karAya che ? tenI sAthe te yAvajIvayA pratyAkhyAnakriyAno saMbaMdha karAya che. eTale ke vAvajIvitapaNe sarva sAvadyayoganuM huM pratyAkhyAna karUM chuM athavA jIvana eTale jIvA, jyAM sudhI jIvana hoya te vAvajIvA kahevAya. (strIliMga) (ahIM paNa pUrvanI jema pariNAmAdi traNa arthamAM "yAvatu' zabdanI sAthe "jIvA" zabda jANavo.) prAkRta vacanamAM paryate akAra hovAthI "pAvajIvayA" e tRtIyA samajavI. 3516 thI 3para1. have trividha trividha padanI vyAkhyA kare che : paccakkhAmi tti maoe uttamapurisevayaNao kattA / tinni vihA jassa tao tiviho jogo mao'higao // 3522 / / taM tivihaM biiyAe paccakroyamiha kammabhAvAo / tiNNa vihA jassa tayaM tivihaM tiviheNa teNaM ti // 3523 // teNeti sAdhakatamaM karaNaM taiyAbhihANao'bhimayaM / keNa tiviheNa bhaNie maNeNa vAyAe kAeNaM // 3524 // maNaNaM va maNNae vA'NeNa maNo teNa davao taM ca / tajjoggapuggalamayaM bhAvamaNo bhaNNae maMtA // 3525 // vayaNaM vaguccae vA'Nae tti vAyatti dabao sA ya / tajjoggapoggalA je gahiyA tappariNayA bhAvo // 3526 // jIvarasa nivAsAo poggalacayao ya saraNadhammAo / kAo'vayavasamAhANao ya davva-bhAvamao // 3527 // tajjoggapoggalA je mukkA ya paogapariNayA jAva / so roDa TrA vaktA puna mAvaDo 3 rUka28 teNa tiviheNa manasA vAyA kAeNa kiM tayaM tivihaM / pubAhigayaM jogaM na karemiccAi sAvajjaM // 3529 / / gAthArtha - paM mi pratyAkhyAna karUM chuM, e uttama purUSa eka vacanathI ahIM kartA mAnela che. mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpa trividhayoga ahIM adhikRta mAnavA. e trividhayoga ahI karmabhAvathI bIjI vibhaktivaDe pratyAkhyAna karavA yogya che. tathA traNa che prakAra jenA tene
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] yati ane gRhasthanA pratyAkhyAnano bheda. [547 trividhakaraNa kahevAya. trividha karaNavaDe pratyAkhyAna karuM chuM. tena zabdavaDe tRtIyA vibhakti kahevAthI ahIM sAdhakatamakaraNa mAnyuM che. kyA trividha karaNavaDe ? ema pUchavAmAM Ave to mana-vacana ane kAyArUpa trividha karaNathI huM pratyAkhyAna karuM chuM. manana karavuM te mana, athavA jenA vaDe manana karAya tene mana kahevAya. te mana dravyathI tadyogya pugalamaya che, ane bhAvamana te maMtA (jIva) che. vacana te vANI, athavA je vaDe bolAya tene vANI kahevAya bhASAvargaNAmAMthI grahaNa karelA pugalone dravyavANIrUpa jANavA. ane bhASApaNe pariNAma pAmIne bolAtA pudgalone bhAvavANI kahevAya. jIvanA nivAsathI, pugalanA apacayathI, vizaraNa pAmavAnA svabhAvavALuM hovAthI ane mastakAdi avayavone samyaka prakAre dhAraNa karatuM hovAthI kAya' kahevAya che. te dravyakAya ane bhAvakAya ema be prakAre che. temAM je audArikAdi zarIrane yogya vargaNAgata pudgalo te tathA thAvat prayoga-pariNAma grahaNa karIne mUkelA pugalone dravyakAya kahevAya che, ane je jIva sAthe audArikAdi zarIrapaNe baddha hoya te bhAvakAya kahevAya che. mana-vacana ane kAyArUpa e trividha karaNavaDe, te pUrva trividha sAvadyayoga huM nahi karuM, bIjA dvArA nahi karAvuM, ane bIjA karanArAne vakhANIza nahi. 3para0 thI 3pa29. have bIjI rIte uparokta karaNa tathA yogano saMbaMdha jaNAve che : puvaM va jamuTThi tivihaM tiviheNa tattha karaNassa / tivitti' vivariyaM mokhA vALA 100 rUkarUnI. tivihamiyANiM jogaM paccakneyamaNubhAsae suttaM / kiM puNarukkamiUNaM joggaM karaNassa niddeso ? // 3531 // te na jahuddesaM cciya niddeso bhaNNae nisAmehi / joggarasa karaNataMtovadarisaNatthaM vivajjAso // 3532 / / desiyamevaM jogo karaNavaso niyayamappahANo tti / tabhAve bhAvAo tadabhAve vappabhAvAo // 3533 // tassa tadAdhArAo takkAraNao ya tappariNaIo / pariNaturaNatyaMtarabhAvAo karaNameva tao // 3534 // etto cciya jIvassa vi tammayayA karaNa-jogapariNAmA / gammai nayaMtarAo kayAi, samae jao'bhihiyaM // 3535 // AyA ceva ahiMsA AyA hiMsa ti nicchao esa / jo hoi appamatto ahiMsao, hiMsao iyaro // 3536 // Ahegatte kattA kammaM karaNaM ti ko vibhAgo'yaM / bhaNNai pajjAyaMtaravisesaNAo na doso tti // 3537 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548] yati ane gRhasthanA pratyAkhyAnano bheda. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 ekkaM pi savvakAragapariNAmANNannabhAvayAmei / nAyA nANANanno jaha viNNeyAipariNAmaM // 3538 / / sa ya sAvajjo jogo hiMsAIo tayaM sayaM savvaM / na karemi na kAremi ya na yANujANe karaMtaMpi // 3539 / / gAthArtha - pUrve "je trividha trividha kahyuM che" temAM karaNanA traNa bheda mana-vacana ane kAyAvaDe sUtrathI ja kahelA che. ane have to pratyAkhyAna karavA yogya trividha yoganA sUtranuM vyAkhyAna kare che. (nahi karuM, nahi karAvuM, ane bIjA karanArAne nahIM anumoduM) jo ema hoya, to prathama yoga kahyA sivAya karaNano nirdeza zA mATe karyo ? teno uttara kahIe chIe te sAMbhaLa. ahIM yoganI karaNaparAdhInatA batAvavI mATe evo vyatyaya (pheraphAra) karyo che. sUtrakAre paNa ema ja kahyuM che, "ke vyApArarUpa yoga te mana vagere karaNane AdhIna che. karaNa hoya to yoga hoya, ane karaNa na hoya to yoga paNa na hoya, tethI te avazya apradhAna che. te yoganA mana vagere karaNa AdhAra che, tenAM kAraNa che, tatpariNatirUpa che, ane karaNathI anarthAtarabhUta che, tethI te karaNa ja yoga che. e ja kAraNathI nizcayanayanI apekSAe kadAcit karaNa ane yogarUpa pariNAmasvabhAvathI jIvanI paNa tanmayatA jaNAya che." je mATe siddhAMtamAM kahyuM che ke - A AtmA ja nizcayanayanA abhiprAye mana vagere karaNavaDe ahiMsA ane hiMsA che. je apramatta che te ahiMsaka che, ane Ita-pramatta hoya te hiMsaka che. jo e pramANe ekatA hoya, to kartA, karma ane karaNano bheda kyAM rahyo? ema kahevAmAM Ave, to teno uttara kahIe chIe ke eka kartA AtmA ja karmakaraNAdi vizeSaNothI viziSTa thAya che, tethI te mAnavAmAM doSa nathI. eka ja vastu sarva kAraNa pariNAmarUpa bhinna bhinna rUpane pAme che. jema jJAnathI ananya evo AtmA vijoyAdi pariNAmane lIdhe kartA-karma ane karaNarUpatAne pAme che, tema ahIM paNa jANavuM. hiMsAdirUpa je sAvadhayoga che, te sarva sAvadyayogane huM nahi karuM, na karAvuM ane bIjA karanArAone anumoduM nahi. have yati ane gRhasthanA pratyAkhyAnano bheda jaNAve che : karaNatigeNekkekkaM kAlatige tighaNa saMkhiyamisINaM / savvaM ti jao gAhiyaM sIyAlasayaM puNa gihINaM // 3540 / / gAthArtha - ekeka yogane traNa karaNa sAthe guNatAM traNe kALa saMbaMdhI pratyAkhyAnanA sattAvIsa bhAMgA munione thAya; kemake "sarva sAvadhayoganuM pratyAkhyAna karuM chuM," e pramANe temaNe pratyAkhyAna grahaNa karyuM che; ane gRhasthone ekaso suDatAlIsa bhAMgA paccakhANanA thAya. 3540. vivecana :- "trividha trividhe" sarva sAvadyayoganuM pratyAkhyAna karatA sAdhune sattAvIsa bhAMgA thAya te A pramANe : mana-vacana-kAyAvaDe pote sarva sAvadyayoga na kare, bIjA pAse na karAve ane karanArA bIjAne anumode nahi. A pramANe vartamAna kALa saMbaMdhI nava bhAMgA, bhUtakALa saMbaMdhI navA bhAMgA ane bhaviSyakALa saMbaMdhI nava bhAMgA e sarva maLI sattAvIsa bhAMgA thAya. gRhasthane ekaso suDatAlIsa bhAMgA thAya, te A pramANe (1) mana-vacana-kAyAvaDe sAvaghayoga pote na kare, na karAve, bIjA karanArAne na anumode (2) mana-vacanavaDe na kare na karAve; na
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] pratyAkhyAnanA ekaso suDatAlIsa bhAMgA. [549 na anumode, (3) mana ane kAyAvaDe na kare - na karAve - na anumode. (4) vacana ane kAyAvaDe na kare, na karAve, na anumode. (5) manavaDe na kare, na karAve, na anumode. (6) vacanavaDe na kare, na karAve, na anumode. (7) kAyAvaDe na kare, na karAve, na anumode. (8) mana-vacana-kAyAvaDe na kare, na karAve. (9) mana-vacana-kAyAvaDe na kare, na anumode. (10) mana-vacana-kAyAvaDe karAve, na anumode. (11) mana-vacanavaDe na kare, na karAve. (12) mana ane kAyAvaDe na kare, na karAve. (13) vacana ane kAyAvaDe na kare, na karAve. (14) mana ane vacanavaDe na kare, na anumode. (15) mana ane kAyAvaDe na kare, na anumode. (16) vacana ane kAyAvaDe na kare, na anumode. (17) mana ane vacanavaDe na karAve, na anumode. (18) mana ane kAyAvaDe na karAve, na anumode. (19) vacana ane kAyAvaDe na karAve, na anumode. (20) manavaDe na kare, na karAve. (21) vacanavaDe na kare, na karAve. (22) kAyAvaDe na kare, na karAve. (23) manavaDe na kare, na anumode. (24) vacanavaDe na kare, na anumode. (25) kAyAvaDe na kare, na anumode. (26) manavaDe na karAve, na anumode. (27) vacanavaDe na karAve, na anumode. (28) kAyAvaDe na karAve, na anumode. (29) mana-vacana-kAyAvaDe na kare. (30) mana-vacana-kAyAvarDa na karAve. (31) mana-vacana-kAyAvaDe na anumode. (32) mana-vacanavaDe na kare. (33) mana ane kAyAvaDe na kare. (34) vacana ane kAyAvaDe na kare. (35) mana-vacanavaDe na karAve. (36) mana ane kAyAvaDe na karAve. (37) vacana ane kAyAvaDe na karAve. (38) mana-vacana vaDe na anumode. (39) mana ane kAyAvaDe na anumode. (40) vacana ane kAyAvaDe na anumode. (41) manavaDe na kare. (42) vacanavaDe na kare. (43) kAyAvaDe na kare. (44) manavaDe na karAve. (45) vacanavaDe na karAve. (46) kAyAvarDa na karAve. (47) manavaDe na anumode. (48) vacanavaDe na anumode. (49) kAyAvaDe na anumode. e pramANe ogaNapacAsa bhAMgA thayA te vartamAnakALa, bhUtakALa ane bhaviSyakALa saMbaMdhI gaNatAM ekaso suDatAlIsa bhAMgA thAya. 3540, have uparokata bhAMgA saMbaMdhI zaMkA-samAdhAna kahe che : sIyAlaM bhaMgasayaM paccakkhANammi jassa uvaladdhaM / so sAmAiyakusalo sesA savve akusalA u / / 3541 / / keI bhAMti gihiNo tivihaM tiviheNa Natthi saMvaraNaM / taM na jao niddivaM pannattIe viseseuM / / 3542 / / to kaha nijjutI'NumanisehottI so savisayammi / sAmaNNeNa'nnattha tu tivihaM tiviheNa ko doso ? || 3543 || puttAisaMtanimettamittamekkAdasIM pavaNNassa / paMti ke gihiNo dikkhAbhimuhassa tivihaMti || 3544|| juttaM saMpayamissaM saMvaraNaM kahamatIyavisayaM tu ? / kahamauNapannabheyaM kae va na kahaM musAvAo ? / / 3545 / /
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550] pratyAkhyAnanA ekaso suDatAlIsa bhAMgA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 niMdaNamaIyavisayaM na karemiccAivayaNao'bhihiyaM / aNumaisaMvaraNaM vA tItassa karemi jaM bhaNiyaM / / 3546 / / ahavA tayaviraIo virame saMpayamaIyavisayAo / saMpaisAvajjA iva pavajjao ko musAvAo ? / / 3547 / / na samajAti gae kariMtamaNNaMpi jaM sue'bhihiyaM / saMbhAvaNesvisaddo tadihobhayasaddamajjhattho / / 3548|| na kareMtaMpitti na kAravetamavi nAvi yANujANaMtaM / na samaNujANemi na kArayAmi avi nANujANAmi ||3549 / / aNNapi appayaM piva sahasAkArANA payattaMtaM / iha savvo saMgahio kattA- kiriyAparaMparao / / 3550 / / paccakkhANanI aMdara ekaso suDatAlIsa bhAMgA che, te jene sArI rIte avagata thayA hoya, te sAmAyikanA pratyAkhyAnamAM kuzaLa kahevAya che, ane bAkInA sarve akuzaLa che. (ahI) keTalAka ema kahe che ke gRhasthone trividha trividha pratyAkhyAna kahyuM che, te yogya nathI; kemake prajJaptisUtramAM tevuM paccakkhANa viziSTapaNe kahyuM che. to pachI niryuktimAM anumatIno paNa niSedha zA mATe karyo ? ema pUchavAmAM Ave to te niSedha sAmAnyathI svaviSayamAM che, anyatra vizeSamAM trividha trividhe pratyAkhyAna karavAmAM zo doSa che ? putrAdi saMtatinA nimitta mAtrathI ja ekAdazI pratimA aMgIkAra karanArA ane cAritrAbhimukha thayelA gRhasthane trividha trividha pratyAkhyAna hoya, ema keTalAka kahe che. vartamAnakALa ane bhaviSyakALa saMbaMdhI sAvadyayoganuM pratyAkhyAna karavuM yogya che; paNa atItakALa saMbaMdhI pratyAkhyAna zI rIte karI zakAya ? ane paccakkhANanA ogaNapaccAsa bheda paNa kevI rIte kahI zakAya ? jo e pramANe bheda karavAmAM Ave, to te zuM mRSAvAda na kahevAya ? kahevAya ja. A pramANe kahevAmAM Ave to, na romi ityAdi vacanathI atItakALa saMbaMdhI sAvadhayogane huM niMdu chuM, ema kahyuM che. athavA atItakALa saMbaMdhI sAvaghayoganI anumati karuM chuM, ema je kahyuM che, te nomi ityAdi vacanathI atItakALanA sAvadhayoganuM saMvaraNa karUM chuM ema jaNAvyuM che, athavA sAMpratakAlIna sAvadhanI jema te atItakALa saMbaMdhI aviratithI huM viramuM chuM, evA pratyAkhyAna aMgIkAra karanArAne mRSAvAda kevI rIte thAya ? na ja thAya. na homi nAravemi, na samaNunAma eTalAthI ja vivakSita arthanI siddhi thAya che, te pachI raMtaMpinna e pada zA mATe kahyuM che ? ema pUchavAmAM Ave, to naremi, nAravemi, na samabunALami e padathI vivakSita arthanI siddhi thAya che, te chatAM pittuM ema je sUtramAM kahyuM che, temAM taM-nna e be zabdanI madhyamAM vi zabda saMbhAvanAnA arthamAM che. jema sahasAkArAdivaDe sAvaghayogamAM pravartatA potAne "meM sArUM karyuM" ema anumoduM nahi; paNa mithyAduSkRta ApavA vaDe tethI nivatuM. tevI rIte pi zabdathI bIjA karanArane, karAvanArane ane anumodanArane paNa huM na anumoduM. jema ke bIjA sAvadhayoga karanArane na karAvuM, bIjA
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. pratyAkhyAnanA ekaso suDatAlIsa bhAMgA. [551 karAvanArane paNa na karAvuM, ane bIjA anumodana karanArane na anumoduM. ItyAdi prakAra ahIM sarva kartA ane kriyAnI paraMparA api zabdathI saMgRhIta che. 3541 thI 3550. na karitaM vA bhaNie avisaddA na kyvNtmiccaaii| sammaIyamAgamissaM taha na karirasaMtamiccAI // 3551 / / savvaM paccakkhAmitti vA tikAlovasaMgaho'bhimao / varasA taraseva vatta-viriyafmahati karI evaM sabassAsesavisayao'tIyaNAgaesuMpi / pAvai sabaniseho bhaNNai taM nAvavAyAo // 3553 // bhUyassa paDikkamaNAbhihANao'NumaimettamAgahiyaM / jAvajjIvaggahaNA esassa ya maraNamajjAyA // 3554 // ahavA jAvajjIvAggahaNAo'NAgayAvaroho'yaM / saMpayakAlaggahaNaM na karemiccAivayaNAo // 3555 / / bhUyassa paDikkamaNAiNA ya teNei sabbasaddo'yaM / neo visesavisao jao ya suttaMtare'bhihiyaM // 3556 / / samaIyaM paDikamae paccuppaNNaM ca saMvareitti / paccakkhAi aNAgayamevaM ihaiMpi vinneyaM // 3557 / / athavA "bIjA karanArAne paNa na anumoduM" ema je vartamAnakALanI apekSAe kahyuM che. te chatAM upa zabdanI atItakALamAM bIjAe sAvaghayoga karelAne, karAvelAne ane anumodelAne paNa na anumoTuM; tathA bhaviSyakALamAM karanAra, karAvanAra ane anumodanArane paNa na anumoTuM ema jANavuM. athavA "sarva sAvadyayoganuM pratyAkhyAna karuM chuM. e sAmAnya kathanathI trikALa upasaMgraha abhimata che. bhUtabhaviSya-ane vartamAnakALamAM sarva sAvadhayogano tyAga karUM chuM, ema jaNAya che. ane 3pa zabdathI te ja traNe kALa saMbaMdhI kartA ane kriyAnuM kathana karyuM che. bhUta-bhaviSya ane vartamAnakALamAM huM na karUM, na karAvuM ane bIjA karanArAne na anumoTuM ema samajavuM. jo e pramANe hoya, to sarva zabda pUrve kahyA mujaba azeSa viSayavALo hovAthI atIta-anAgatakALamAM paNa sarvasAvadhano niSedha prApta thAya che. atItakALamAM sevelA sAvadyayoganuM pratyAkhyAna karatAM mRSAvAdAdi doSo prApta thAya ane bhaviSyakAlIna sAvadyayoganuM pratyAkhyAna karatAM bhaMgAdi doSa prApta thAya ema kahevAmAM Ave to teno uttara kahIe chIe ke apavAdane lIdhe te doSo prApta na thAya, kAraNa ke (tarasa maMte ! zivamami ityAdi pada vaDe) bhUtakAlIna pratikramaNanuM kathana karavAthI atItakAlIna sAvadyayoganI anumati mAtranuM pratyAkhyAna grahaNa karyuM che, paNa sarvasAvaghayoganuM pratyAkhyAna nathI karyuM. vAvajIvaparyanta pratyAkhyAna grahaNa karavAthI bhaviSyakAlIna
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552] tasa bhaMte' padanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 sAvaghayoganuM pratyAkhyAna karavAmAM maraNaparyantanI maryAdAno apavAda che. (A jIvana paryanta ja pratyAkhyAna karUM chuM te pachI nahi, mATe uparokta doSa prApta thatA nathI.) athavA yAvajjIvaparyanta grahaNa karavAthI anAgatakALano avarodha karyo, 7 romi ItyAdi vacanathI sAMpratakALanuM grahaNa karyuM, ane tarasa aMte ! vahivAmi ityAdi vacanathI bhUtakAlIna sAvaghayoganI anumatino niSedha karyo che. A sarva zabda ahIM vizeSa viSayavALo che. (pahelI vyAkhyAmAM trikALagata sarva sAvadha-yoganA viSayavALo sarva zabda kahIne apavAdathI bAdhA jaNAvI, A vyAkhyAmAM niyaMtraNAdvArA prathamathI ja sarva zabdanuM dezathI nirvizeSa viSayapaNuM jaNAvyuM. be vyAkhyAmAM eTalo taphAvata che.) je mATe sUtrAntaramAM kahyuM che ke, atItakAlIna sAvadhayoganuM pratikramaNa kare che, vartamAnakAlIna yoganuM saMvaraNa kare che ane bhaviSyakAlanA sAvadyayoganuM pratyAkhyAna kare che, ema ahIM jANavuM. 3551 thI 3557. have tarasa bhaMte padanI vyAkhyA kare che H tarasati sa saMbajjhai jogo sAvajja eva jo'higao / tamiti biiyA gArAdabhidhee kimiha tarasatti ? / / 3558 / / saMbaMdhalakkhaNAe chaTTIe'vayavalakkhaNAe vA / samatIyaM sAvajjaM saMvajjhAvei na u sesaM // / 3559 / / avisiddhaM sAvajjaM saMvajjhAviMti ke chaTTIe / tannappaoyaNAbhAvao tahA gaMthaguruyAo || 3560 / / pacchittassa paDikkamaNao ya pAyaM va bhUyavisayayAo / tIyapaDikkamaNAo puNantAippasaMgAo // 3561 / / tamhA paDikkamAmitti tassavassaM kamAmisaddassa / mamiA~ mmaLA taM ca mUjhasAvakhtoDaLanna ||rUdrI tarasa zabdathI ahIM adhikRta je sAvaghayoga che, teno ja ahIM saMbaMdha karAya che, hivamAmi e kriyAnA yogathI dvitIyAnA adhIkArathI tam ema kahevuM joie, chatAM ahIM tattva evo SaSThI-nirdeza zA mATe karyo che ? (ema kahevAmAM Ave to) ahIM saMbaMdhalakSaNa athavA avayavalakSaNathI chaThThI vibhaktivaDe atItakAlIna sAvaghayogano saMbaMdha karAve che, paNa zeSakAlInano nahIM. keTalAka AcAryo tattva e chaThThI vibhaktithI aviziSTa (trikALaviSayI) sAvaghayogano saMbaMdha jaNAve che, te yogya nathI, kemake evA prayojanano ahIM abhAva che, tathA graMthagauravatAno prasaMga thAya. vaLI prAyazcitta te pratikramaNarUpa che, ane te prAyaH bhUtakALaviSayI ja hoya. mATe atItakALa saMbaMdhI sAvadyayoganuM ja pratikramaNa hoya, anyathA punarUkti Adi doSo prApta thAya. te mATe tarasa himAmi e zabdanuM karma avazya hovuM joie ane te karma ahIM bhUtakAlIna sAvadyayoganA saMbaMdha sivAya bIjuM nathI. 3558 thI 3562. have trividha trividhe tathA maMte zabda saMbaMdhI zaMkA-samAdhAna kahe che :
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] __ 'tassa bhaMte pahanI vyAbhyA. [553 (489) tiviheNaMti na juttaM paipayavihiNA samAhi jeNa / atthavigappaNayAe guNabhAvaNayatti ko doso ? // 3563 // 1058 // ahavA maNasA vAyA kAeNa mA bhave jahAsaMkhaM / na karemi na kAravemi ya na yANujANe ya patteyaM // 3564 // to vivihaM tiviheNaM bhaNNai paipayasamANaNAheuM / na karemitti paDipayaM jogavibhAgeNa vA sajhaM // 3565 // ahava kareMtamaNNaM na samaNujANe visaddao neyaM / atthaviyappaNayAe visesao to samAjojjaM // 3566 // bhaMtetti pubabhaNiyaM teNaM ciya bhaNai kiM puNo bhaNiyaM ? / savvattha soDaNuvattai bhaNiyaM cAdippauttotti // 3567 // aNuvattaNatyameva ya taggahaNaM nANuvattaNAdeva / aNuvattaMte vidhao jamahi kiyA kiMtu jatteNaM // 3568 // ahavA samattasAmAiyakirio tabbisohaNatthAe / tassAIAra nivattaNAikiriyaMtarAbhimuho // 3569 // .. jaM ca purA nidinuM guruM jahAvAsayAiM svvaaii| ApucchiuM karijjA tayaNeNa samatthiyaM hoi // 3570 // sAmAiyapaccappaNavayaNo vA'yaM bhadaMtasaddotti / sabakiriyAvasANe bhaNiyaM paccappaNamaNeNaM // 3571 // trividhaM trividhena mema he sUtramA hyu cha, te yogya nathI; bha. maNeNaM vAyAe tyahi pratipada kahevA vaDe te samApta karyuM che. arthavikalpanA vaDe athavA guNabhAvanAvaDe ema kahevAmAM zo doSa che ? kaMIja nahi. athavA mana-vacana ane kAyAvaDe anukrame na karuM, na karAvuM, na anumoTuM evo pratyeka pade aniSTa saMbaMdha na thAya, te mATe dareka pade na karuM, na karAvuM. ityAdi pratipadanI samApanA mATe trivigha trivadhena pada kahyuM che. athavA "bIjA karanArAne paNa na anumoduM" emAMnA api (59) zathI pUrva triviSayI zeya hyu cha bhane tethI arthaviyana va vizeSathI mahI tenI yonA 42vI, me bhATe trividhAdi za06 48 cha. bhaMte 56 pUrva yuM che, chatAM rI mahI zA mATe kahyuM? zAstramAM kahyuM che ke AdimAM prayojelo artha sarvatra anusare che. anuvartanane mATe ja tenuM grahaNa karyuM che, paNa ahIM je adhikRta vidhio che, te anuvartanathI ja thAya che ema nahi, parantu yatnathI thAya che. athavA sAmAyikanI kriyA samApta karIne tenA aticArathI nivartanAdi anyakriyAnI abhimukha thayelo ziSya tenI vizuddhi mATe bhadanta zabda uccAre che. vaLI pUrve je kahyuM che ke sarva Avazyako gurune pUchIne karavA, te kathana A bhadanta zabdoccArathI samarthita che. 70
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554] tarasa maMte padanI vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 athavA A matta zabda sAmAyikakriyAnA pratyarpaNa vacanarUpa che. AthI sarva kriyAnA ane gurUne pratyarpaNa karavAnuM nivedana karavAnuM) kaheluM che. 3563 thI 3571. vivecana - ziSya - bhagavAna ! sUtramAM trividha gheina ema je kahyuM che, te yukta nathI; ma maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karetaMpi annaM na samaNu-jANAmi me 125 padanA nirdezavaDe uparokta padArtha siddha thAya che. AcArya - arthabheda batAvavAthI athavA guNabhAvanAthI e pada kahevAmAM kaMI doSa nathI, ethI padArthamAtranI sAmAnyavizeSarUpatA batAvelI che. tithi tivi e pada kahevAvaDe vastunI sAmAnyarUpatA batAvI che. ane manevi vAyAItyAdi pado vaDe vastunI vizeSarUpatA batAvI che. vaLI punaH evA pado kahevAthI sAmAyikaguNanI bhAvanA nibIDavAsanA AtmAnI aMdara Aropita karI che. mATe dhiM trividhena pada nirarthaka nathI. athavA mavf vAva, ItyAdi mAtra ja kahyuM hoya to "manavaDe na karUM, vacanavaDe na karAvuM ane kAyAvaDe na anumoduM." evo aniSTakramavALo saMbaMdha thAya, eTalA mATe ziva triona pada kahyuM che. kemake manavaDe na karu, na karAvuM ane na anumoduM. e ja pramANe vacana ane kAyAnI sAthe paNa yogatrayano saMbaMdha mAnelo che. te saMbaMdha jo trividha trini pada na kahyuM hoya to na ghaTe, mATe e pada kahyuM che. athavA saMtRpa 3nne na samajIgAma emAMnA ja zabdathI pUrve trikALaviSayI jJaya kahyuM hatuM, ahIM te arthavikalpanAvaDe vizeSa prakAre yoryuM, eTale ke bhUtakALamAM karela-karAvela ane anumodela hoya, tenI anumatinuM hamaNAM pratyAkhyAna karAya che, paNa karavA-karAvavAnuM nahi. bAkInA be kALamAM eTale vartamAna ane bhaviSyakALamAM karavA, karAvavA ane anumodanA saMbaMdhI pratyAkhyAna karavA yogya che. ethI e avirUddha hovAthI teno aTakAva karI zakAya ema nathI. A pramANe ja zabdano artha batAvavAne mATe triAM trivide pada mUkavuM joie. mane padanI vyAkhyA pUrve karelI che, tethI pharI tenI vyAkhyA ahIM nathI karatA. ziSyaH- jo mane pada pUrve kaheluM che, to pachI punaH sUtrakAre ahIM zA mATe kahyuM? anyatra kaheluM che ke "3Ava prayuoDarthaka sarvathAnuvartata" eTale AdimAM prayojelA arthanI sarvatra-sUtranI antaparyanta anuvRtti thAya che. AcArya - tAruM kahevuM satya che, sUtranI antaparyanta anuvRtti mATe ja AdimAM matte zabdanuM grahaNa karyuM che, anuvartanamAtrathI ja adhikRta vidhionI anuvRtti nathI thatI; paraMtu yatna karavAthI thAya che. A sthaLe matte zabdanuM punaH uccAraNa tenA anusmaraNa mATe che. athavA jenI sAmAyika-pratipattinI kriyA samApta thaI hoya evA ziSya sAmAyikanI vizuddhi mATe sAmAyikanA aticAronI nivartanAdirUpa nindA-goMdi kriyAntaranI abhimukha thayo chato punaH matte zabdano uccAra kare che. kAraNa ke A ja graMthamAM pUrve kahyuM che, ke "ziSyae sarva Avazyako gurUne pUchIne karavA-" tadanusAra bhadanta zabdanuM punaH uccAraNa karavAthI e ja vAtanuM ahIM samarthana
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] 'bhaMte pahanI bhinna vyAbhyA bhane paDikkamAmi khAhi paha. [555 karyuM che. prathama matte zabdano uccAra karI gurU mahArAjane pUchIne sAmAyika-Avazyaka aMgIkAra karyuM, ane have tenA aticAronuM pratikramaNa karavAne punaH matte zabdoccArathI uparokta arthanuM samarthana karyuM che. athavA "he bhadanta ! Apa sAhebane pUchIne pUrve je sAmAyika-Avazyakano AraMbha karyo hato, te meM pUrNa karyuM.'' e pramANe sAmAyikanI kriyAnA pratyarpaNarUpa A matte zabda che. A uparathI ema paNa jaNAvyuM che ke - guru mahArAjane pUchIne AraMbhelI sarva kriyAonA avasAne=aMte gurU mahArAjane pratyarpaNa-nivedana karavuM joie. 3563 thI 3573. ve paDikkamAmi, niMdAmi garihAmi, appANaM vosirAmi ye pahono artha he che : neyaM paDikkamAmitti bhUyasAvajjao nivattAmi / tattoya kA nivattatadaNumaIo viramaNaM jaM // 3572 / / niMdAmitti duche garihAmi tadeva to kao bheo / bhannai sAmaNNatthAbhee iTTho visesattho || 3573|| jaha gacchatti go sappatti sappo same vi gacchatthe / gammai visesagamaNaM taha niMdA- garahaNatthANaM / / 3574 / / sappaccakkha durguchA taha niMdAmitti gammae samae / gurupaccakkha duguchA gammai garahAmisaddeNaM // 3575 / / egatthobhayagrahaNaM bhisAdaratthaM ca jamudiyaM hoi / kucchAmi kucchAmi tadeva niMdAmi garahAmi ||3576 // bhisamAyarao va puNo puNo va kucchAmi jamudiyaM hor3a / puNaruttamaNatthaM veha nANuvAdAdarAIsu || 3577|| kiM kucchAmappANaM aIyasAvajjakAriNamasagdhaM / attANamayaNamahavA sAvajjamaIyajogaMti / / 3578 / / vivihaM visesao vA bhisaM sirAmitti vosirAmitti / chaDDemitti jamuttaM tameva samaIyasAvajjaM // 3579 / / sAiviramaNAo jaheha bhaNiyammi vosirAmitti / tappaDivakkhaccAo gammai sAmAie vevaM // 3580 // sammattAmayaM taM micchattAINi tavvivakkho'ya / tANa vikkho gammar3a pabhAsie vosirAmitti / / 3581 / / ahavA ticchiyasAvajjajogapacchittasaMggahatthAya / saMkheva vihANaM niMdAmiccAisuttammi || 3582 / /
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 6] aMte' padanI bhinna vyAkhyA. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 niMdA-garahaggahaNAdAloyaNa-paDikkamobhayaggahaNaM / hoi vivegAINaM cheyaMtANaM visaggAo // 3583 / / bhUtakAlIna sAvadyayogathI huM nivat chuM e pramANe pratimAma kriyAno artha jANavo. bhUtakAlIna sAvadyayoganuM sevana kareluM hovAthI have tenI nivRtti kevI rIte ghaTe? je tenI anumati che tenuM ahIM viramaNa che. bakaravA-karAvavAnuM nahi' niMdAmAM eTale bhUtakALamAM sAvaghayoganuM sevana karanAra AtmAnI jugupsA karuM chuM. "garihAmi" no artha paNa e ja che, to pachI "niMdAmi ane garihAmi" e bemAM bheda zo rahyo ? ema pUchavAmAM Ave, to teno uttara kahIe chIe ke - sAmAnya arthano e bemAM abheda hovA chatAM paNa vizeSArtha abhidhAyaka gaha zabda ahIM iSTa che. jema(chatIti no ane saMpatitI pada) je jAya che te gAya, ane sarake che te sarpa, A baMne gati arthamAM samAna chatAM paNa darekanuM viziSTa gamana jaNAya che, tevI rIte niMdA ane gaha zabdamAM jugupsA artha samAna hovA chatAM paNa vizeSatA che. AtmasAkSika jAguptAne siddhAMtamAM niMmizabdavaDe oLakhAvI che, ane gurUsAkSika jugupsAne rihAma zabdavaDe oLakhAvI che. athavA "niMdA-gaha" ekArthavALA ubhaya zabdanuM grahaNa je kareluM che, te atyaMta Adarane mATe che," "jugupsA karuM chuM, jugupsA karUM chuM" te ja artha "niMdAmi-garihAmi" zabdathI ati Adarane mATe kaheluM che. Adarane mATe kaheluM che. atyanta AdarathI "jugupsA karUM chuM" ema je vAraMvAra kaheluM che, te ahIM anuvAda ane AdarAdikamAM punarUktidoSavALuM athavA nirarthaka nathI. bhUtakALamAM sAvadhayoganuM sevana karanAra aglAdhya AtmAnI huM jAgupsA karuM chuM athavA saMsAramAM paDatAM nahi rakSaNa karanAra ane anAdikALathI pravartelA evA bhUtakALanA sAvaghayoganI huM jugupsA karuM chuM. - have vyasRjAmi padano artha kahe che vi zabda vividhArtha athavA vizeSArthamAM che, 3 zabda atyannArthe che, ane sRjJAmi eTale tajuM chuM, arthAt vividha prakAre athavA vizeSathI atyantapaNe tajuM chuM. emAM tAM chuM" ema je kahyuM che, te atItakAlIna sAvadyayogane tajavAnuM kahyuM che. (romi matta ! sAmaciva, ema kahevAthI te sAvadyayoganI nivRtti jaNAvI che, te pachI cuskRmi ema kahevAthI te sAvaghayoganuM nivartana tajajuM evo viparIta artha prApta thAya che. evI zaMkA karavAmAM Ave to te ayogya che, kemake jema mAMsAdinA vizeSaNa pachI vosirAmi kahevAthI tenA pratipakSano tyAga (mAMsabhakSaNanI nivRttirUpa artha samajAya che, tevI rIte sAmAyikamAM paNa samajavuM. te sAmAyika samyakatvAdirUpa che ane tenA vipakSabhUta mithyAtvAdi che. risarAmi ema kahevAthI te mithyAtvAdino tyAga samajAya che. athavA atIta sAvadyayoganA prAyazcittano saMkSepathI saMgraha karavAne mATe sUtramAM niMdrAna ityAdi traNa pada kahyAM che, niMdA ane gaha zabdanA grahaNathI AlocanA tathA pratikramaNa e ubhaya prAyazcitanuM grahaNa karyuM che, ane tyAga zabdanA grahaNathI vivekAdithI chedaparyatanA cAre prAyazcitanuM grahaNa thAya che. mULAdi traNa prAyazcita cAritrathI uttIrNa jIvone hoya, tethI te ahIM na saMbhave, kemake ahIM cAritrapratipanna jIvono adhikAra che. A pramANe amAruM mAnavuM che, tattva to kevaLI athavA bahuzruta jANe. 3572 thI 3583.
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] nayatA2. [557 ahIM sAmAyika sUtranI vyAkhyA samApta thaI, te samApta thavAthI anugamadvAra paNa samApta thA. ve nayadvAra 3 cha : evaM suttANugamo suttannAso suyatthajuttIya / bhaNiyA nayANujogaddArAvasaro'dhuNA, te ya // 3584 // atthANugamagaM ciya teNa jahAsaMbhavaM tahiM ceva / bhaNiyA tahAvi patthuyadArAsunnatthamuNNehaM // 3585 // sAmannamaha viseso paccuppaNNaM ca bhAvamettaM ca / paisaiM ca jahatthaM ca vayaNamiha saMgahAINaM // 3586 // 2 maMsa-surAiyaM paccakkhAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na bhuMjemi na muMgAlama vosirama eTale mAMsa - madirA AdinuM vAvajIva paryata huM pratyAkhyAna karUM chuM. dvividha trividha mana, vacana ane kAyAe karI huM nahi khAuM ane nahi khavarAvuM. AmAM mAMsa viramaNa pachI "vosirAmi pada kahyuM che, tethI mAMsAdibhakSaNarUpa tenA vipakSano huM tyAga karuM ema samajAya che. tevI zata sahI sAmAyimA 59 // tassa bhante ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM mechedamA sUtra sarvasAvadyayoganuM pratyAkhyAna kahyuM che. te pachI vasirama pada kahevAthI tenA pratipakSarUpa sAvadyayoganA aviramaNano tyAga samAya che. eyANa samoAro davaTThiya-pajjaTThiyadugammi / sesesu ya saMbhavao tANaM ca paropparaM kajjo // 3587 // davTThiyassa davaM vatthu pajjavanayassa pajjAo / appiyamayaM viseso sAmannamaNappiyanayarasa // 3588 // logavyavahAraparo vavahAro bhaNai kAlao bhamaro / paramatthaparo bhaNNai nicchaio paMcavaNNotti // 3589 / / ahaveganayamayaM ciya vavahAro jaM na sabbahA sab / sabbanayasamUhamayaM viNicchao jaM jahAbhUyaM // 3590 // nANAhINaM savvaM nANanao bhaNaI kittha kiriyA ? / kiriyAe karaNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 3591 // e pramANe sUtrAnugama, sUtrAlApakano nyAsa ane sUtrasparzika niryukta kahI. have nayAnuyogakArano avasara che, te nayo arthAnugAmanuM aMga ja che, tethI yathAsaMbhava te te sthAne te kahyA che; to paNa prastuta dvAra zUnya na rahe eTalA mATe kiMcit kahIzuM. sAmAnya ja vastu che, vizeSa nathI, e saMgrahanayanuM vacana che. vizeSo ja vastu che, sAmAnya nathI e vyavahAranayanuM vacana che. vartamAnakAlIna ja vastu che, atItaanAgatakAlIna nahi, e RjusUtranuM vacana che. bhAvamAtra ja vastu che, nAmAdi nahi, e zabdanayano mata che. indra, purandarAdi dareka zabdano
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558] jJAnanaya ane kiyAnanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 artha judo judo ja che eka nathI, ema samabhirUDhanayanuM vacana che. ane sva-abhidhAyaka zabdathI vAcya artha pramANe ahIM saMgrahAdinayonAM vacana jANavA. e nayono antarbhAva dravyArthika tathA paryAyArthika e be nayomAM karavo. athavA bAkInA nayomAM paNa yathAsaMbhava teono paraspara antarbhAva karavo. dravyArthika nayanA mate dravya ja vastu che (paryAya nahi.) paryAyArthikanA mate paryAya ja vastu che, (dravya nahi.) tathA arpitanayano mata vizeSavAdI che, ane anarmitanayano mata sAmAnyavAdI che. (A be nayomAM paNa saMgrahAdi niyono antarbhAva thAya che. athavA nizcayavyavahAranayamAM paNa teono samAveza thAya che) lokavyavahAramAM tatpara evo vyavahAranaya bhramarane kALo kahe che ane paramArthamAM tatpara evo nizcayanaya tene pAMca varNavALo kahe che. athavA vyavahAranaya eka nayanA matane ja aMgIkAra kare che, kemake te sarva vastune sarvanayasamUhamaya nathI grahaNa karI zakato, ane nizcayanaya to je vastu jevA svarUpe che tene tevA svarUpe yathArthapaNe grahaNa kare che athavA sarva sukha jJAnane ja AdhIna che, kriyAvaDe zuM ? ema jJAnanaya kahe che. tathA kriyAnaya sarva sukha kriyAne ja AdhIna mAne che. A ubhaya matathI grahaNa karavuM te ja samyakatva che. 3584 thI 3591. have jJAna-kriyAnanuM svarUpa niyuktikAra vistArathI kahe che :(490) nayammi gihiyabve agiNhiyavammi ceva atthammi / jaiyabvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 3592 // 1066 // (491) saccesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM sabbanayavisuddhaM jaM caraNa-guNaTThio sAhU // 3593 / / 1067 // grahaNa karavA yogya, nahi grahaNa karavA yogya (tathA upekSA karavA yogya) padArtha jANe chate, temAM avazya yatna karavo e upadezane jJAnanaya jANavo. sarve nayonI bahu prakAranI vaktavyatA sAMbhaLIne te sarva nayamatothI vizuddha che ke je cAritra ane guNamAM sthita hoya te sAdhu muktisAdhaka che. 3592 thI 3593. vivecana - grAha-agrAha-upekSaNIya ema traNa prakAranA padArtho jagatamAM che. e traNe prakAranA padArtho laukika ane lokottara ema babbe prakAre che. temAM puSpamALA-caMdana-strI vagere laukikagrAhya padArtha che. sarpa, viSa, kaMTaka vagere agrAhya padArtha che. ane tRNa, dhULa, kAMkarA vagere upekSA karavA yogya padArtha che. e pramANe lokottara padArtha paNa grAhyAdi traNa prakAre che. samyagdarzana, cAritrAdi lokottarapakSe grAhya che, mithyAtva, ajJAna, avirati vagere agrAhya che ane svarga, vibhUti vagere upekSA karavA yogya padArtha che. uparokta grAhya-agrAhya ane upekSA karavA yogya padArtha jAye chate tenI prApti, parihAra ane upekSA karavAnI IcchAvALAe temAM pravRtti AdirUpa yatna karavo joie. e pramANe sarva vyavahAranuM kAraNa jJAna che ema pratipAdana karavAmAM tatpara upadezane jJAnanaya kahevAya che. matalaba e che ke, jJAnanaya jJAnanI mukhyatA jaNAvavAne ema kahe che ke aihika-pAralaukika phaLanA arthIe sArI rIte jANelA arthamAM ja pravRtti karavI, anyathA pravRtti karavAmAM phaLano visaMvAda thAya che. bIjAo paNa ema ja kahe che ke "purUSone jJAna ja
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. jJAnanaya ane kiyAnanuM svarUpa. [559 phaLa ApanAra che, paNa kriyA nathI, mithyAjJAnathI pravRtti karanArane phaLano visaMvAda jaNAya che." vaLI siddhAntamAM paNa kahyuM che ke "paDhamaM nA to tyAM prathama jJAna ane pachI dayA" temaja bIjuM kahyuM che ke "pApathI nivRtti kuzaLapakSamAM pravRtti, ane vinayanI prApti e traNeya guNa jJAna Ape che." A kAraNathI jJAna ja pradhAna che, kemake agItArtha-ajJAnI hoya temano svataMtra vihAra paNa tIrthakara gaNadharoe niSedhyo che. tAtparya e che ke AMdhaLo kadI paNa sIdho rasto prApta karato nathI. A vAta kSAyopathamika jJAnanI apekSAe kahI, kSAyika jJAnanI apekSAe paNa te jJAna ja viziSTa phaLasAdhaka che. kemake saMsArasamudranA kinArA para rahelA, dIkSA prApta karelA, utkRSTa tapa ane cAritravALA sAdhu vItarAga chatAM paNa teone jyAM sudhI samasta jIvAdi vastusamUhane sAkSAtakAra karAvanAruM kevaLajJAna utpanna nathI thatuM tyAM sudhI temane mokSa prApti nathI thatI, mATe jJAna ja purUSArtha-siddhinuM kAraNa che. "je jenA vinA na bane te tenuM kAraNa che. jema bIjAdi vinA aMkura nathI thatA, tethI te tenuM kAraNa che; tevI rIte sakaLa puruSArthanI siddhi paNa jJAna vinA nathI thatI, mATe te tenuM mukhya kAraNa che; A uparathI A naya cAra prakAranA sAmAyikamAMthI samyakatvasAmAyika ane zrutasAmAyika e bene ja mAne che. kemake te banne jJAnAtmaka hovAthI te ja mukhyatve mokSanAM kAraNarUpa che; dezavirati ane sarvavirati sAmAyikane A naya nathI mAnato, kemake te jJAnanuM kArya hovAthI gauNabhUta che. A ja gAthAno artha have kriyAnayanI apekSAe karavAmAM Ave che. kriyAnaya kahe che ke, grAhya-agrAhyAdi artha jANyA chatAM paNa sarva purUSArthanI siddhi IcchanArAe pravRjyAdirUpa kriyA ja karavI joie. tAtparya ke padArtha jANyA chatAM paNa kriyA ja sAdhyasAdhaka che. jJAna to kriyAnuM upakaraNa hovAthI gauNa che. mATe sakaLa purUSArthanuM pradhAna kAraNa kriyA ja che. A pramANenA upadezane kriyAnaya kahevAya che. A naya svapakSanI siddhi mATe yukti kahe che ke prayatnAdirUpa kriyA vinA jJAnavAnane paNa icchita arthanI prApti thatI nathI, mATe purUSArtha-siddhinuM pradhAna kAraNa kriyA ja che. bIjAo paNa kahe che ke - "purUSone kriyA ja phaLa ApanAra che, jJAna phaLa ApanAra nathI; kemake strI ane bhakSyanA bhogane jANanAra purUSa phakta tenA jJAnathI sukhI nathI thato." siddhAMtamAM paNa tIrthaMkaragaNadharoe kriyAvikalanuM jJAna niSphaLa kahyuM che. "aMdhane prakAzamAna lAkho dIpakanI paMktinI jema ghaNuM zruta bhaNelAne paNa cAritra rahita te zruta zuM karaze? jJAna svaviSayamAM niyata che, jJAnamAtrathI ja kAryanI niSpatti nathI thatI. ahIM mArgane jANanAra saceSTa ane nizcaSTanuM daSTAMta che. taravAnuM jANavA chatAM paNa je kAyayogano upayoga nathI karato, te pravAhamAM DUbI jAya che, tevI rIte cAritrarahita jJAnI paNa saMsAramAM DUbanAra jANavo. e rIte kSAyopathamikI cAritrarUpa kriyAnI apekSAe kriyAnuM prAdhAnya kahyuM; kSAyikakriyAnI apekSAe paNa tenuM ja pradhAnapaNuM jANavuM, kAraNa ke kevaLajJAna utpanna thayA chatAM paNa bhagavAna arihaMtadevane jyAM sudhI sarva karmarUpa Idhanane bALI nAMkhavAne agninI jvALAnA samUha samAna
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560] zAnanaya ane kriyAnanuM svarUpa. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 zailezI avasthA prApta nathI thatI, tyAM sudhI mukti prApta nathI thatI. mATe kriyA ja sarva purUSArthasiddhinuM pradhAna kAraNa che. "je jenA pachI tarata ja thanAruM hoya, te tenuM kAraNa che." jema anya avasthA pAmela pRthvI Adi sAmagrI pachI tarata ja utpanna thanAra aMkura tenuM kAraNa che, tema sarva purUSArtha-siddhi paNa kriyAnI anantara ja thAya che. AthI A naya cAra prakAranA sAmAyikamAMthI dezavirati ane sarvavirati sAmAyikane ja mAne che, kemake kriyArUpe te muktinuM pradhAna kAraNa che; samyakatva ane zrutasAmAyika to tenA upakArI mAtra hovAthI gauNabhUta hovAne lIdhe tene nathI mAnato. ziSya - bhagavan! A baMne pakSamAM yukti jaNAya che, to pachI bemAMthI satya tattva karyuM? AcArya - svataMtra sAmAnya-vizeSavAdI badhAya nayonI paraspara virUddha vaktavyatA sAMbhaLIne sarva nayone saMmata je tattvarUpe grAhya hoya, te muktinuM sAdhana che. arthAt cAritrarUpa kriyA ane jJAnAdi guNa, e ubhaya (jJAna-kriyA) vaDe yukta je sAdhu hoya, te mokSasAdhaka che; paNa e bemAMthI koI pakSa ekalo mokSasAdhaka nathI jJAnanayavAdI je kahe che ke, "je jenA vinA na thAya te tenuM kAraNa che." AmAM tadavinAbhAvitvarUpa hetu asiddha che. kemake jJAnamAtra vinA purUSArthasiddhi nathI evuM kyAMya paNa jaNAtuM nathI. jema dAha-pAka Adi karavAnA arthIne dahanAdinA jJAnamAtrathI ja dAdAdi kAryasiddhi nathI thatI; paraMtu agni lAvavo, tene pheMkavo, saLagAvavo vagere kriyA paNa karavAmAM Ave, to ja te dahAdi kAryanI siddhi thAya che. tIrthakara bhagavaMta paNa mAtra kevaLajJAnathI ja mokSa sAdhe che ema nahi, sAthe yathAkhyAtacAritrarUpa kriyA paNa hoya che. mATe sarvatra purUSArtha siddhinuM kAraNa jJAna siddha thAya che, tema kriyA paNa tenA kAraNa tarIke siddha thAya che, kemake tenA vinA paNa purUSArthasiddhi nathI thatI mATe e hetu anekAntika paNa che. e ja pramANe kriyAvAdIe "je jenA pachI thanAruM hoya, te tenuM kAraNa che." ityAdi prayogamAM "je jenA pachI thanAra" rUpa hetu kahela che, te paNa asiddha ane anekAMtika che. kAraNa ke strIbhakSya bhoga AdinA kriyAkALamAM paNa jJAna hoya che. tenA jJAna sivAya temAM pravRtti ja thaI zake nahi. evI ja rIte zailezI-avasthAmAM sarvasaMvararUpa kriyAkALe paNa kevaLajJAna hoya che. tenA sivAya tenI prApti nathI hotI tethI hetu asiddha che. vaLI jema uparokta hetu mukti Adi purUSArthanA kAraNarUpe kriyAne siddha kare che, tevI rIte jJAnane paNa tenA kAraNarUpe siddha kare che. kemake tenA vinA paNa purUSArthanI siddhi kyAMya thatI nathI, tethI hetu anekAntika che. mukti Adi zreSThasthAna jJAna ane kriyA e ubhayathI sAdhya che, paNa koI paNa ekathI sAdhya nathI. ziSya :- bhagavan! jJAna ane kriyA pratyekamAM mukti prApta karAvavAnuM sAmarthya nathI, to tenA samudAyamAM kyAMthI hoya? jema retInA pratyeka kaNamAM tela nathI hotuM, to tenA samudAyamAM paNa nathI hotuM. tevI rIte ahIM pratyeka jJAna ane kriyAmAM muktidAyaka zakti nathI, to tenA samUhamAM paNa na hovI joie. AcArya - jo sarvathA e pratyekanI muktimAM anupakAritA kahevAmAM Ave, to tuM kahe che tema thAya, paraMtu tema nathI. ahIM te pratyekanI muktinA sAdhyamAM dazopakAritA che ane jJAna
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] jJAnanaya ane kriyAnanuM svarUpa. [561 kriyAnA samudAyamAM saMpUrNa upakAritA thAya che. tethI samudita jJAna ane kriyA ja muktinA hetu che. mATe e siddha thayuM ke jJAna ane kriyAyukta je bhAvasAdhu hoya te ja mokSasAdhaka che, paNa anya nahIM. ' have bhASyakAra paramarSi uparokta niyuktinI be gAthA 3592-3593no e ja artha pharamAve che : nAotti paricchinno, gejjho jo kajjakArao hoi / aggejjo'NuvagArI, attho davvaM guNa vAvi // 3594 / / jaiavvaMti payatto, kajjo gejjhammi giNhiyabvotti / aggejjho'NAdeo'vahAraNe cevasaddo'yaM // 3595 / / iti jotti evamiha, jo uvaeso jANaNA nao sotti / so puNa sammaiMsaNasuyasAmaiyAI boddhavyo // 3596 // sabvetti mUla-sAha-ppasAhabheyA pisaddao tesiM / kiM puNa mUlanayANaM, ahavA kimutAvisuddhANaM ? // 3597 // sAmannavisesobhayabheyA, vattabayA bahuvihatti / ahavA nAmAINaM, icchai ko kaMnao sAhuM ? // 3598 / / souM saddahiUNa ya, nAUNa ya taM jiNovaeseNaM / taM sabbanayavisuddhaM ti, sabbanayasammayaM jaM tu // 3599 / / caraNaguNasuTThio hoi, sAhu esa kiriyAnao nAma / caraNaguNasuTThiaM jaM, caraNanayA beMti sAhutti // 3600 // so jeNa bhAvasAhU, sabbanayA jaM ca bhAvamicchati / nANa-kiriyAnaobhayajutto ya jao sayA sAhu // 3601 // jJAta eTale paricchinna, grAhya eTale je kAryasAdhaka hoya te, agrAhya eTale anupakArI, artha eTale dravya athavA guNa, yatna eTale prayatna karavo. grAhya eTale grahaNa karavA yogya, agrAhya eTale anAdeya, ane "ceva" zabda avadhAraNArthe che. iti eTale e pramANe je upadeza te jJAnanaya che, ane te samyakatvasAmAyika tathA zrutasAmAyikane mAne che. sarva eTale naigamAdi mULa nayo ane atizabdathI tenA zAkhA prazAkhArUpa uttarabhedo, athavA dravyArthikAdi azuddha nayonI bahuvidha vaktavyatA eTale sAmAnya-vizeSa-ubhayabhede vyAkhyA athavA nAmAdikamAMthI kyo naya kone sAdhu mAne che ? te sarva jinopadezathI sAMbhaLIne, zraddhA karIne, tathA jANIne te sarvanayavizuddha eTale je sarva nayone sammata hoya tevA cAritraguNamAM je sthita hoya tene sAdhu kahevAya che, A pramANe kriyAnaya che. je caraNaguNamAM sthita hoya tene kriyAnaya sAdhu kahe che. ahIM te bhAvasAdhu grahaNa karela che, kemake sarva no bhAvasAdhune icche che. jJAna ane kriyA e ubhayanayathI je yukta hoya, te sarvadA bhAvasAdhu che. 3594 thI 3601. 71
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562] upasaMhArAdi. [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 have graMthano upasaMhAra ane potAnI uddhatAino tyAga tathA ziSyajanone A graMthathI je lAbha thAya che, te jaNAvavAne svayaM bhASyakAra kahe che : iya parisamApiyamiyaM sAmAiyamatthao samAseNa / vittharao kevaliNo pubbavio vA pahAsaMti // 3602 // savvANuogamUlaM bhAsaM sAmAiassa soUNa / hoi parikammiamaI joggo sesANuogassa // 3603 // e pramANe A sAmAyika-Avazyakano artha saMkSepathI samApta karyo, vistArathI to teno artha kevaLI athavA (vizeSa) pUrvadhara kahI zake che. sarva anuyoganA mULarUpa A sAmAyika adhyayananuM bhASya sAMbhaLIne ziSya parikarmitamativALo thayo thako zeSa zAstronuyogane paNa lAyaka thAya che. 3602 - 3603. // iti vizeSAvazyakabhASyaM samAptam // // iti vizeSAvazyakabhASyamUlaM sabhASAntarAdi samAptam //
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - 3 A bIjA bhAgamAM je sthaLe TIkAkAre niyukti ane mUlabhASyanI gAthAo nahi ApatA bhalAmaNa karI che, te gAthAo arthasahita ahIM ApIe chIe ethI saMpUrNa graMthano bodha thaze. aDaviM sapaccavAyaM, volittA desiovaeseNaM / pAvaMti jahiTThapuraM, bhavADaviM pi tahA jIvA // 905 / / pAvaMti nibuipuraM, jiNovaiTeNa ceva maggeNaM / aDavIi desiattaM, evaM ne jiNiMdANaM // 906 // jIvo jema ghaNA vinovALI aTavIne bhomiyAnA upadezathI oLaMgIne ISTanagarane pAme che, tema saMsArI jIvo paNa bhavarUpa aTavI oLaMgIne zrI jinezvara bhagavaMte pharamAvelA mArganI ArAdhanAthI nivRttipurane pAme che. e pramANe jinezvaronuM aTavImAM upadezakapaNu jANavuM. 905-906. jaha tamiha satyavAhaM namai jaNo taM puraM tu gaMtumaNo / paramupagArittaNao nibigghatthaM ca bhattIe // 907 // ariho u namukkArassa, bhAvao khINarAgamayamoho / mukkhatthINaMpi jiNo, taheva jamhA ao arihA // 908 // jema ISTanagaramAM javAnI icchAvALA loko paramopakArIpaNAthI ane nirvidanatA mATe sArthavAhane bhaktithI namaskAra kare che, tevI rIte mokSapadanA arthI jIvo mATe rAga-mada ane mohavarjita zrI arihaMtadevo tattvathI namaskAra karavA lAyaka che, tethI zrI arihaMta paramAtmA paNa sArthavAha kahevAya che. 907-908. saMsArA aDavIe, micchattannANamohiapahAe / jehiM kayaM desIyattaM, te arihaMte paNivayAmi // 909 / / jemAM mithyAtva ane ajJAnanA yoge rasto jaDato nathI evI saMsArarUpa aTavImAM jeoe dezakapaNuM (bhomiyApaNuM) karyuM che te arihaMtadevone huM praNAma karuM chuM. 909. sammaiMsaNadiTTho, nANeNa ya suTTha tehiM uvaladdho / caraNakaraNeNa pahao, nibbANapaho jiNiMdehiM // 910 / / siddhivasahimuvagayA, nivvANasuhaM ca te aNuppattA / sAsayamavvAbAhaM, pattA ayarAmaraM ThANaM // 911 // zrI jinezvaradevoe mokSamArga vizuddha samyagdarzanathI dekhyo, samyajJAnathI jANyo ane caraNakaraNasittarirUpa samyakyAritrathI te mokSamArganI sAdhanA karI. te sarvatIrthakaro sarvakarmono kSaya karI siddhirUpa sthAnamAM gayA, nirvANa sukhane pAmyA, tema ja zAzvata, avyAbAdha ane ajarAmara sthAnane prApta karyuM. 10-911.
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564] pariziSTa - 3 [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 pAvaMti jahA pAraM, sammaM nijjAmayA samudassa / bhavajalahissa jiNiMdA, taheva jamhA ao arihA // 912 // micchattakAliyAvAyavirahie sammattagajjavapavAe / egasamaeNa pattA, siddhivasahipaTTaNaM poyA // 913 // nijjAmagarayaNANaM amUDhanANamaikaNNadhArANaM / vaMdAmi viNayapaNao tiviheNa tidaMDavirayANaM // 914 // pAlaMti jahA gAvo ahisAvayAiduggehiM / paurataNayANiANi a vaNANi pAvaMti taha ceva // 915 / / jIvanikAyA gAvo jaM te pAlaMti te mahAgovA / maraNAimayA u jiNA nivvANavaNaM ca pAvaMti / / 916 // to uvagArittaNao namo'rihA bhaviajIvalogassa / sabasseha jiNiMdA loguttamabhAvao taha ya // 917 // jevI rIte nirdhAmako (khalAsI) vepArIone samudrano pAra pamADe che, tevI ja rIte saMsArarUpI samudrano pAra pamADanAra zrI jinezvaradeva sAcA nirdhAmaka kahevAya che. mithyAtvarUpI kAlikAvAtavAyu jene lAgyo nathI ane samyakatvarUpI garjava vAtanA vegamAM cAlI rahelA jIvarUpI pravahaNo eka ja samayamAM siddhi sthAnarUpI nagarane pAme che. yathAvasthita jJAnavAlI je matirUpa karNadhAra yukta tathA mana vacana kAyAnA daMDathI viramelA jIvorUpa nirdhAmakamAM ratna samAna evA tIrthakarone vinayapUrvaka trividha trividha vaMdanA karuM . jevI rIte govAlIyAo sarva vyAghra vagere duSTa jAnavarothI gAyonuM rakSaNa kare che ane ghaNA ghAsa tathA pANIthI bharapUra vanamAM caravA mATe gAyone laI jAya che, tema tIrthaMkaradevo jIvanA samudAyarUpI gAyone maraNAdi bhayathI bacAve che ane nirvANarUpI nagarane pamADe che, tethI teo tamAma bhavyajIvone upakArI che ane tema hovAthI asAdhAraNa bhAvathI tIrthakaro sarvane namaskAra karavA lAyaka che. 912 thI 917. iMdiyavisayakasAe parIsahe veyaNA uvssge| ee ariNo haMtA arihaMtA teNa vuccaMti // 919 // pAMca indriyo, zabdAdika viSayo, krodhAdika kaSAyo, sudhAdi pariSado, zarIrAdikanI vedanA ane devatAdikanA upasargo rUpa zatruone haNanAra hovAthI arihaMta kahevAya che. 919. aTThavihaMpiya kammaM aribhUaM hoi sabbajIvANaM / taM kammamari haMtA arihaMtA teNa vuccaMti / 1920 // arihaMti vaMdaNanamaMsaNAI arihaMti pUasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA arahaMtA teNa vuccaMti // 921 / / ATheya prakAranAM karma jIvone mATe zatru jevAM che, te karmarUpI zatrune haNanAra hovAthI te arihaMta kahevAya che. jeo vaMdana ane namaskArane lAyaka che, pUjA ane satkArane yogya che ane
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariziSTa - 3 [565 siddhi pAmavAne mATe samartha che, teo arihaMta kahevAya che. vaLI tIrthakaro deva, dAnava ane manuSyonI pUjAne pAme che, karmarUpI zatrune haNe che temaja baMdhAtA karmane choDe che tethI arihaMta kahevAya che. 920-92 1. jo sabbakammakusalo jo vA jattha supariniTTio hoi| sajjhigirisiddhaoviva sa kammasiddhatti vinneo // 930 // je AcAryanA upadeza sivAya karAya te khetI-vepAra vagere karma kahevAya ane te sivAya kuMbhArapaNuM, luhArapaNuM vagere zilpa kahevAya. je sarva karmamAM kuzala hoya athavA to saghagirisiddhanI mAphaka je je kAmamAM ghaNo ja praviNa hoya te te karmamAM siddha jANavo. 930. je sarva zilpomAM kuzala hoya athavA kokAza suthAranI mAphaka je je zilpamAM sAtizayavALo ane atinipuNa hoya te zilpasiddha kahevAya. itthI vijjA'bhihiyA puriso maMtutti tabbisesoyaM / vijjA sasAhaNAM bahumaMto vA sAhaNarahio a maMtutti / / 931 / / strIdevatA jenA adhiSThAyaka che, te ambAkuSmAMDa Adi vidyA kahevAya ane purUSadeva jemAM adhiSThAyaka hoya, te vidyArAja hariNagamelI Adi maMtra kahevAya, athavA jenuM sAdhana karavuM paDe te vidyA kahevAya ane jemAM sAdhananI jarUra na hoya te zambara Adi jevA maMtra kahevAya. 931. vijjANa cakkavaTTI vijjAsiddho sa jassa vegAvi / sijjhajja mahAvijjA vijjAsiddhajjavauDubba // 932 // sAhINasabbamaMto bahumaMto vA pahANamaMto vA / neo sa maMtasiddho khaMbhAgarimubba sAisao / / 933 // savvevi dabajogA paramacchegyaphalAuhavego'vi / jasseha hujja siddho sa jogasiddho jahA samio // 934 // vidyAono mAlika hoya te vidyAsiddha kahevAya athavA AryakhapuTAcAryanI jema jene eka paNa mahApurUSadattAdi jevI moTI vidyA siddha hoya, te vidyAsiddha kahevAya. jene sarva maMtra svAdhIna hoya athavA je bahu maMtravALo hoya athavA pradhAna maMtravALo hoya te svabhAkarSanI jema sAtizaya hovAthI maMtrasiddha kahevAya. parama Azcarya dekhADanArA badhA yogo jene maLyA hoya athavA Arya samitAcAryanI jema jene eka paNa yoga siddha thayelo hoya, tene yogasiddha kahevAya. 932 thI 934. Agamasiddho savaMgapArao goamubva guNarAsI / pauruttho atthaparo va mammaNo atthasiddhitti // 935 // gautamasvAmInI mAphaka sarvazAstronA pAragAmI ane guNanA samUhane dhAraNa karanAro hoya te Agamasiddha kahevAya, dravya upArjana karavAmAM tatpara ane ghaNA dravyavALo je hoya te mammaNa zeThanI jema arthasiddha kahevAya. 935. jo niccasiddhajatto laddhavaro jo va tuMDiyAivva / so kira jattAsiddho'bhippAo buddhipajjAo // 936 //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566] pariziSTa - 3 [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 jenI yAtrA hamezAM siddha thatI hoya athavA teDikanI jema jene varadAna maLyuM hoya tene yAtrAsiddha kahevAya. ahIM abhiprAya siddha zabdamAM abhiprAya zabdathI buddhi samajavI. 36. have e buddhisiddhanuM svarUpa kahe che : viulA vimalA suhumA jassa maI jo caubihAe vA / buddhIe saMpanno sa buddhisiddho imA sA ya // 937 // vipula, vimala ane sUkSma evI jenI buddhi hoya athavA cAre prakAranI buddhi jene hoya tene buddhisiddha kahevAya; autpAtikI, vaineyikI, kArmikI ane pariNAmikI e cAra prakAranI buddhi che, paNa pAMcamI buddhi jagatamAM nathI. 937. have otpAtikI buddhinuM lakSaNa kahe che : pubamadiTThamassuamaveia takkhaNavisuddhagahiatthA / avvAhayaphalajogiNi buddhI uppattiA nAma // 939 // pahelAM joyuM na hoya, sAMbhaLyuM na hoya, manathI vicAryuM paNa na hoya ane prasaMga vakhate sAco artha jenAthI samajAya tene utpattinI buddhi kahevAya, te buddhi avyAhata phalavALI hoya che. 939. utpattikI buddhinA daSTAMto A pramANe che :bharahasila 1, paNia 2, rukne 3, khuDDaga 4, paDa 5, saraDa 6, kAga 7, uccAre 8 / gaya 9, ghayaNa 10, gola 11, khaMbhe 12, khuDDaga 13, maggitthi 14, pai 15, putte 16, // 940 // bharahasila 1, miMDa 2, kukkuDa 3, tila 4, vAlua 5, hatthi 6, agaDa 7, vaNasaMDe 8 / pAyasa 9, aiA 10, patte 11, khADahilA 12, paMca piaro a 13, // 941 // mahusittha 17, muddi 18, aMke 19, a nANae 20, mikkhu 21, ceDaganihANe 22, / sikkhA ya 23, atthasatthe 24, icchA ya mahaM 25, sayasahasse 26, // 942 // bharatanaTanA rohAno mAMDavA upara zilA karavAnuM, thoDA thoDA bhAge cIbhaDAM khAvAnuM, vAMdarAne patharA mArI AMbAnA phaLa levAnuM, kuvAmAM paDelI vIMTI upara chANa nAMkhI agnithI sukavIne kuvAne pANIthI bharI kAMThe beThA vIMTI levAnuM, mAthuM oLIne UnanA kapaDAnI parIkSA karavAnuM, lohI ane lAkhathI lipelA kAcaMDAvAlA sthAnamAM reca karavAnuM athavA kAcaMDAnA mastaka cAlavAmAM bhikSu bhikSuNInA praznane kahevAnuM, 60,000 kAgaDAnA pramANanuM, athavA kAgapravezathI strInI parIkSAnuM , athavA viSTAmAM viSNunI vyAkinI parIkSAnuM, spaMDilathI talanA jevA bhojanane jANavAnuM, nAvamAM nAMkhelA pattharathI hAthIne tolavAnuM athavA gAmano mArga jANavAnuM, dezathI kADhI mUkela bhAMDanA pagarakhAnA bhArAnuM, saLI tapAvI lAkhano golo kADhavAnuM, taLAvamAM rahelA thAMbhalAne bAMdhavAnuM, pezAbathI paddha karanAra kSullakanuM, hAtha lAMbo karavAthI vyaMtarIne jANavAnuM, prasavanA bahAne strIsaMganuM, be bhairapatimAM prItinAM pheraphAranuM, chokarAne mAravAnuM kahIne sAcI mAtAnI parIkSAnuM, madhapuDo dekhavAnA sthAnathI vyabhicAra jANavAnuM, purohite oLavelI thApaNa
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariziSTa - 3 [567 devaDAvavAnuM, navA rUpIyAnA mApanI parIkSAnuM, sonAnI khoDInI lAlacathI thApaNa devaDAvavAnuM, vAMdarA pANIne lIdhelA nidhAnano bhAga levAnuM, chANanA golAthI dravya pahoMcADavAnuM, bhaviSyamAM nyAya thavAno kahI juThI mAtAne oLakhavAnuM, icchAvALo hAno bhAga daIne mAlika bAIne dhana ApavAnuM, lAkhanuM deNa che evI navI vAta saMbhaLAvavAnuM, evI rIte 26 daSTAMto utpattinI buddhinA che. temAM paNa rohakanI buddhimAM jema zilAnuM dRSTAMta kahyuM tevI rIte be meMDhA sarakhA tolamAM rAkhavAnuM, ekalA kukaDAne laDAvavAnuM, sarakhA mApe tala laIne tela ApavAnuM, retanA doraDAnuM, hAthI marI gayo nahIM kahevAnuM, gAmano kuvo mokalavAnuM, pUrvano bagIco pazcimamAM karavAnuM, vagara agnie khIra rAMdhavAnuM, bakarInI goLa bhiMDIyonuM kAraNa jaNAvavAnuM, pIpaLAnA pAnane zikhA ane nazanuM sarakhApaNuM kahevAnuM, khisakolInA dhoLA ane kALA vALa samAna che te jANavAnuM, rAjAnA pAMca pitA che-e jANIne kahevAnuM e daSTAMto paNa jANI levAM. 940 thI 942. have vanayikI buddhinuM lakSaNa kahe che : bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiapeAlA / ubhao logaphalavaI viNayasamutthA havai buddhI // 943 // ghaNA bhAre kAmane pAra pADavAmAM samartha, dharma-artha-kAmanuM nirUpaNa karanAra, sUtra ane arthano sAra jaNAvanAra ane baMne lokamAM phalavALI vainayikI buddhi hoya che. 943. vinayikI buddhinAM dRSTAMto nIce mujaba che : nimitte 1, atthasatthe 2, a lehe 3, gaNie a 4, kUva 5, asse a6, / gaddaha 7, lakkhaNa 8, gaMThI 9, agae 10, gaNiA ya rahiyo a 11, // 944 // sIA sADI dIhaM ca taNaM avasabvayaM ca kuMcassa 12, / nibbodae a 13, goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo 14, // 945 // ghaDo phUTIne pANI taLAvamAM javAthI putra mAtAne maLI gayo evuM sAcuM nimitta kahevAnuM, dahIMnuM kuMDuM phoDavuM ane zeraDI kApavI e dvArA kalpakanI buddhinuM, lipi jANanAranuM ane ramatathI gaNita zikhavavAnuM, thoDA ja pheramAM kuvAmAMthI pANI kADhavAnuM, sulakSaNa tathA durbaLa ghoDA levAnuM, jamIna suMghIne gadheDAnA bhukavAthI jalAzayanI pratitI karavAnuM, lakSaNavALo ghoDo laine gharajamAI thavAnuM, mukuMDarAja pAse mokalelI mINavAlI gAMThanuM, java mAtra zatasahastravedhI viSanuM, kosA vezyA ane rathikanuM, sADI ThaMDI kahevI, tRNa lAMbu kahevuM ane krauMca pakSIne DAbethI pheravavo-ema karIne upAdhyAyane cetavavAnuM, nevAnA pANImAM tvaviSa ghuNasanAmanA jIvAtanA jheranuM, baLada corAI javo, ghoDAne mAravo ane vRkSathI paDatA mahattaranuM maraNa thavuM chatAM nirdoSa banavuM-e sarva vaiyikI buddhinA daSTAMto che. 944-945. have kArmikIbuddhinuM lakSaNa kahe che : uvaogadiThThasArA kammapasaMgaparidholaNavisAlA / sAhukkAraphalavaI kammasamutthA havai buddhI // 946 //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568] pariziSTa - 34 [vizeSAvazyaka bhASya bhAga 2 - koIpaNa kAmamAM mananI sthiratAthI tattvanuM jJAna thavuM, kriyAnA prasaMga ane vicArothI buddhinI vizALatA thavI, ane jagatane prazaMsApAtra jenAthI banAya che-ene kArmikIbuddhi kahevAya che. 946. have kArmikIbuddhinAM dRSTAMto kahe che : herannie 1, karisae 2, kolia 3, Dove a 4, mutti 5, ghaya 6, pacae 7, / tunnAga 8, vaDDaI 9, puie a 10, ghaDa 11, cittakAre a 12, // 947 // sonI, kheDuta, kolI, telI, motIvAlA, ghIvAlA, taravAvAlA, tunavAvAlA, suthAra, kaMdoI, kuMbhAra ane citrakAranA dRSTAMto kArmikI buddhinAM samajavAM. 947. have pAriNAmikI buddhinuM lakSaNa kahe che : aNumANaheudiTuM tasAhiyA vayavivAgapariNAmA / hianisseasaphalavaI buddhI pariNAmiA nAma // 948 // je anumAna, hetu ane dRSTAMtathI vastune siddha karanArI, avasthAnA paripAkavALI, udaya ane mokSarUpI phalane Ape, te pariNAmikI buddhi kahevAya che. 948. pAriNAmikI buddhinAM daSTAMto nIce mujaba che :abhae 1, siTThI 2, kumAre 3, devI 4, udiodae havai rAyA 5, / sAhU a naMdiseNe 6, dhaNadatte 7, sAvaga 8, amacce 9, // 949 // khavage 10, amaccaputte 11, cANakke 12, ceva thUlabhadde a 13, / nAsikkasuMdari naMde 14, vaire 15, pariNAmiA buddhI / / 950 // calaNAiya 16, AmaMDe 17, maNI a 18, sappe a 19, khaggi 20, thUbhi 21, de 22 / pariNAmiabuddhIe evamAI udAharaNA // 951 // na kilammai jo tavasA so tavasiddho daDhappahArivva / so kammakhayasiddho jo sabakhINa kammaMso // 952 / / bhedanI zaMkAthI caMDapradyotana vagere 14 rAjAone abhayakumAre bhagADyA te vagere vagere, kukaDAnuM mAthuM khAnAra chokarAne rAjya malavuM ane pitAsAdhunuM uddAhathI bacavuM, naTaDInI gAthAthI kSullakakumAranI tyAgabuddhi, pharI prApta thavI, svapra dekhADIne puSpacUlAno pratibodha, uditodita vizramaNane ArAdhavo ane vANARSinuM dharmarUcinA gherAmAMthI bacavuM, naMdipeNanA aMtapura dekhIne sAdhunuM sthira thavuM. dhanadate susamAnuM bhakSaNa karyuM, varadhanue suraMgadvArA brahmadattanI rakSAkarI, citAdvArA banI gayelI rANI mATe kapaDA lenAranuM khullA thavuM, kuragaDu vagere munio kevalajJAna pAmyA, varadhanue mAtAne choDAvI, rAjakuMvare ziyAlanA vacanathI sopAyaka (dravya vizeSa) meLavyA tenI khabaradArInI parIkSA, cANakyanuM vRttAMta, sthUlabhadrajInuM vRttAMta, sundarInaMdanuM dRSTAMta, lAta mAravAmAM rAjyadevonuM dRSTAMta, banAvaTI AMmaLAne jANavuM, caMDakauzikano bodha, zrAvaka marIne thayela khaDugIno pratibodha, phUlavAluka munie ukhADelo ghUbha, e sarva daSTAMto pariNAmikI buddhimAM jANavA. 949 thI 952.
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariziSTa - a [569 IsIpabbhArAe sIAe joaNaMmi logaMtA / bArasahiM joaNehiM siddhI sabaTThasiddhAo // 960 // je daDhapraharInI jema tapasyAthI glAni na pAme te tapasiddha kahevAya, jene sarva karma sattAmAMthI paNa kSINa thaI gayA hoya te karmakSaya siddha kahevAya. ISatu prAgabhArA athavA jenuM bIjuM nAma sItA che evI siddhazilA pRthvIthI eka yojana pachI lokAMta che ane sarvArthasiddha vimAnathI 12 yojana dUra siddhazilA che. 960 nimmaladagarayavaNNA tusAragokhIrahArasarisavannA / uttANayachattayasaMThiA ya bhaNiyA jiNavarehiM // 961 // nirmaLa pANInA kaNiyA jevA raMgavALI, barapha-gAyanuM dUdha motInA hAra jevI ane ucA karelA chatra jevA AkAravALI siddhazilA bhagavAne kahelI che. 961. egA joaNakoDI bAyAlIsaM ca syshssaaii| tIsaM ceva sahassA do ceva sayA auNavannA // 962 // bahumajjhadesabhAge adveva ya joaNANi bAhallaM / caramaMtesu a taNuI aMgula'saMkhijjaIbhAgaM // 963 // eka kroDa beMtAlIsa lAkha trIsa hajAra base ogaNapacAsa yojana adhika e pramANavALI siddhazilAnI pRthvI che, te siddhazilA barobara madhya bhAgamAM 8 yojana jADI che ane tyAre bAjunA cheDAmAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI che. 962-963. gaMtUNa joaNaM joaNaM tu parihAi aMgulapuhuttaM / tIsevia peraMtA macchiapattAu taNuayarA // 964 // IsIpabbhArAe sIAI joaNami jo koso| kosarasa ya chabbhAe siddhANogAhaNA bhaNiA // 965 // tinni sayA tittIsA dhaNuttibhAgo a kosachanbhAo / jaM paramogAho'yaM to te kosassa chanbhAe // 966 // uttANaubda pAsillauba ahavA nisannao ceva / jo jaha karei kAlaM so taha uvavajjae siddho // 967 / / ihabhavabhinnAgArI kammavasAo bhavaMtare hoi / na ya taM siddhassa jao taMmI no so tayAgAro // 968 / / siddhazilAnA eka eka yojane nava AMgala jADAI ghaTe che, ane tenA cheDA mAMkhInI pAMkha karatAM paNa pAtaLA che. siddhazilA-ISatprAzmArA pRthvInI uparanA eka yojanAmAM je chello gAu che, te chellA gAunA chaThThA bhAgamAM siddhonI avagAhanA che. traNaso tetrIsa dhanuSa ane upara dhanuSano trIjo bhAga tene gAuno chaThTho bhAga kahevAya, gAuno chaThTho bhAga siddhonI utkRSTa 72
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570] pariziSTa - 3 [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 avagAhanA che, chato, paDakhe sUtelo athavA beThelA je jIva jevI rIte kALa kare = mRtyu pAme te tevI rIte siddha thAya che. 965 thI 967. - karmane lIdhe A bhavathI bhavAntaramAM jAdo AkAra thAya che, siddhone te karma nathI tethI siddhomAM pahelA bhavano ja AkAra rahe che. 968. dIhaM vA hassaM vA jaM caramabhave havijja saMThANaM / tatto tibhAgahINA siddhANogAhaNA bhaNiA // 970 // tinni sayA tittIsA dhaNuttibhAgo a hoi boddhavyo / esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhaNiA // 971 / / cattAri a rayaNIo rayaNitibhAgUNiA ya boddhavvA / esA khalu siddhANaM majjhimaogAhaNA bhaNiA // 972 // egA ya hoi rayaNI aTeva ya aMgulAI sAhIA / esA khalu siddhANaM jahannaogAhaNA bhaNiA // 973 // ogAhaNAi siddhA-bhavattibhAgeNa huMti priihiinnaa| saMThANamaNityaMtthaM jarAmaraNavippamukkANaM // 974 // A bhavane choDatI vakhate ahiyAM je saMsthAna hoya che te ja saMsthAna mokSamAM hoya che, paNa te pradezathI ghana hoya che (kAraNa ke trIje bhAge polANa purAya che.) lAMbuM athavA TuMke je koI saMsthAna carama-chellA bhavamAM hoya temAMthI trIjA bhAga jeTalI ochI siddhanI avagAhanA hoya che. siddha paramAtmAnI utkRSTa avagAhanA 333 dhanuSa ane dhanuSano trIjo bhAga jANavo. cAra hAthamAMthI hAthano trIjo bhAga ocho karIe teTalI siddhonI madhyama avagAhanA kahelI che ane ATha AMgula adhika evI eka hAtha pramANa (siddhanI) jaghanya avagAhanA kahelI che. bhavanA trIjA bhAge hIna avagAhanAe siddho rahe che ane jarA-maraNathI rahita evA siddhonuM saMsthAna darekanuM juduM che. 970 thI 974. asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe a nANe a / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameaM tu siddhANaM // 977 / / zarIra rahita ghanapradezavALA, jJAna ane darzananA upayogavALA ane sAmAnyavizeSa padArthane jANavuM dekhavuM te siddhonuM lakSaNa che. 977. nANaMmi daMsaNaMmi a itto egayarayaMmi uvuttaa| sabassa kevalissA jugavaM do natthi uvaogA / / 979 / / navi atthi mANusANaM taM sukkhaM neva sabadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM abbAvAhaM uvagayANaM // 980 // kevaLajJAnanA upayogavALo jIva sarva padArthanA guNone jANe che ane anaMta vIryayukta kevaladRSTithI sarvataH dekhe che. jJAna ane darzana e bemAMthI eka ja upayogavALA siddho hoya
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara]. pariziSTa - 3 [571 che, kAraNa ke sarvakAle eka sAthe be upayoga hotA nathI. te sukha sarva manuSyane tathA sarva devone paNa nathI ke je sukha avyAbAdhapadane pAmelA siddhone che. 979 thI 980. suragaNasuhaM samattaM sabbaddhApiMDiaM aNaMtaguNaM / na ya pAvai muttisuhaM'NaMtAhivi vaggavaggUhiM // 981 // sarva kAlanA saMpUrNa devatAnA samudAyanuM sukha anaMtagaNuM karIe ane tene anaMtI vakhata varge vargita karIe, topaNa te sukha muktinA sukhanI tulanA pAme nahIM. 981. siddhassa suho rAsI sambaddhApiMDio jai havijjA / . so'NaMtavaggabhaio savvAgAse na mAijjA // 982 // siddha bhagavaMtanA sukhano samudAya ekatra karIe ane tene anaMtI vakhata vargamUla karIe, to te chello bhAga sarva AkAzamAM paNa samAya nahIM. 982. jaha nAma koi miccho nagaraguNe bahuvihe viANaMto / na caei parikaheuM uvamAi tahiM asaMtIe // 983 // ia siddhANaM sukkhaM aNovamaM natthi tassa ovamma / kiMci viseseNitto sArikkhamiNaM suNaha vucchaM // 984 // azvathI harAyelA rAjAne jaMgalamAM upakAra karanAra je pleccha hato tene rAjA gAmamAM lAvyo ane badhAM sukho bhogavavA ApyA pachI te jaMgalamAM pAcho gayo, tyAre potAnA kuTuMbIone jema te pleccha nagaranA aneka guNone jANato hovA chatAM paNa te nagaranA guNone kahI zakato nathI, tevI rIte siddhonuM anupama sukha che, tenI koI upamA nathI, chatAM kaMI vizeSathI sarakhAmaNI kahuM chuM. te sAMbhaLo. 983 thI 984. jaha sabakAmagaNi pariso bhottaNa bhoaNaM koii| taNhAchuhAvimukko acchijja jahA amiatitto // 985 // ia savvakAlatittA aulaM nivvANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM ciTuMti suhI suhaM pattA // 986 // jevI rIte koI purUSa sarva suMdara saMskAravALA bhojanane khAIne kSudhA-tRSAthI mukta thavA chatAM jema amRtavRta thaIne rahe, tevI rIte atula nirvANane prApta thayelA siddho haMmezA tRma hoya che, tathA zAzvata ane avyAbAdha sukhamAM magna rahe che. 985 thI 986. siddhatti a buddhatti a pAragayatti a paraMparagayatti / ummukkakammakavayA ajarA amarA asaMgA ya // 987 // siddha, buddha, pAragata, paraMparAgata, karmavacanathI mukta banelA, ajara, amara, asaMga Adi aneka siddhanAM nAmo che. 987. nicchinnasabadukkhA jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / abbAbAhaM sukkhaM aNuhuMtI sAsayaM siddhA / / 988 //
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572] pariziSTa - 3 [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 | sarva duHkhone chedanArA ane janma-jarA-maraNanA baMdhanathI mukta thayelA siddha bhagavaMto te avyAbAdha tathA zAzvata sukhane anubhave che. 988. siddhA namovAro gIvaM0 |28ll siddhANa namukkAro dhannANa0 // 990 / / siddhANa namukkAro evaM // 991 / / siddhANa namukkAro sabba0 biiaM hoi maMgalaM / / 992 // siddhone namaskAra bhAvathI karAya to te bodhilAbhane mATe thAya che ane jIvonA seMkaDo bhavanA baMdhana choDAvI de che. bhavakSayane karatA bhAgyazAlInA hRdayathI chUTo nahIM paDato evo siddha paramAtmAono namaskAra Arta-raudradhyAnane rokavAvALo thAya che, maraNanI najadIkamAM je vadhuvAra karavAmAM Ave che evo gahana arthavALo siddhono namaskAra A pramANe kahyo. siddhono namaskAra sarva pApano nAza karanAra che ane sarva maMgaLamAM paheluM maMgala che. 989 thI 992. AyAro nANAI tassAyaraNA pabhAsaNAo vaa| je te bhAvAyariyA bhAvAyArovauttA ya // 995 // jJAnAdika pAMca prakArano AcAra kahevAya, tene AdaranAra ane prakAzanAra hovAthI bhAvacAranA upayogavALA je hoya te bhAvAcArya kahevAya che. 95. AcAryanA namaskAranA upasaMhAravALI cAra gAthAo arihaMta ane siddhanI upasaMhAra gAthA jevI che. - sAdhuonA tapa, niyama ane saMyama guNa kayA dekhe che ke, jethI vaMdanA kare che ? e praznano uttara mane kaho. visayasuhaniattANaM visuddhacArittaniamajuttANaM / taccaguNasAhayANaM sahAyakiccujjayANa namo // 1012 // asahAi sahAyattaM karaMtime saMjamaM karitassa / eeNa kAraNeNaM namAmi'haM sabbasAhUNaM // 1013 / / uttara :- viSayasukhathI pAchA pharelA, nirmaLa cAritrarUpa niyamasahita, tathya guNane sAdhanAra ane haMmezAM AtmakAryamAM udyamavALA sAdhuo hoya che, tethI guNayukta sAdhuone huM namaskAra karuM . saMyama sAdhanArAone asahAyapaNAmAM paNa sahAya karanArA sAdhuone huM namaskAra karUM chuM. 1012 thI 1013. sAdhuone namaskAranI upasaMhAranI cAra gAthA arihaMtanI cAra gAthA pramANe jANavI. naMdiaNuogadAraM vihivaduvagyAiyaM ca nAUNaM / kAUNa paMcamaMgalaM AraMbho hoi suttassa // 1025 // naMdisUtra, anuyogakAra, ane upAtaniyukti vidhipUrvaka jANIne tathA paMcanamaskAra bolIne sUtranAM prAraMbha karAya che. 1025.
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariziSTa -3 [573 kayapaMcanamukkAro karei sAmAiyaMti so'bhihio| sAmAiaMgameva ya jaM so sesaM tao vucchaM // 1026 // paMcanamaskAra gaNIne sAmAyika karAya che, tethI sAmAyikanA eka aMgarUpa namaskAra kahyo, have bAkI rahela sAmAyikarUpa sUtrane kahuM chuM. 1026. ___ akkhaliasaMhiAI vakhANacaukkae darisiaMmi / suttapphAsianijjuttivittharattho imo hoi // 1027 // akhkhalitapaNe sUtra bolavuM vagere (tenA pada, padArtha ane vigraha jaNAvavArUpa) cAra vyAkhyA dekhADyA pachI have sUtrasparzika niryuktino savistAra artha kahevAya che. 1027. khittassa natthi karaNaM AgAsaM jaM akittimo bhAvo / vaMjaNapariAvannaM tahAvi puNa ucchakaraNAI // 1029 / / je mATe AkAza akRtrima padArtha che tethI kSetrane AkAzanuM kiraNa kahyuM nathI, to paNa kSetrazabdathI kahevAtA IsukaraNAdi kSetrakaraNane anukULa hoya che. 1029. kAlevi natthi karaNaM tahAvi puNa vaMjaNappamANeNaM / balabAlavAikaraNehiM'NegahA hoi vavahAro // 1030 / / kAlamAM paNa karaNa nathI, to paNa zabdanA pramANathI bava-bAlavAdika karaNono vyavahAra karaNa tarIke thAya che. 1030. jIvamajIve bhAve ajIvakaraNaM tu tattha vnnaaii| jIvakaraNaM tu duvihaM suakaraNaM no a suakaraNaM // 1031 / / bhAvamAM jIvakaraNa ane ajIvakaraNa ema be bheda che, temAM raMga Adi banAvavA tene ajIvakaraNa kahevAya ane jIvakaraNanA be bheda che, 1-zrutakaraNa, 2-nogrutakaraNa 1031. baddhamabaddhaM tu sUaMbaddhaM t davAlasaMganiddiSTuM / tabivarIyamabaddhaM nisIhamanisIhabaddhaM tu // 1032 // baddha ane abaddhathI zrutakaraNanA be bheda che, AcArAMgAdi bAra aMgamAM je kahevAmAM Ave te baddha, tenAthI viparIta abaddhamAM eka nizItha (rahasya pAThanA uddezavALuM) ane bIjuM anizItha zruta Ave che. 1032. bhUApariNayavigae saddakaraNaM taheva na nisIhaM / pacchannaM tu nisIhaM nisIhanAmaM jahaujjhayaNaM // 1033 // utpanna thayela, nitya ane nAza pAmelA ItyAdi svarUpa kahevuM te anizItha ane gupta arthavALI vAta jemAM hoya te nizItha kahevAya. jema nizItha adhyayana. 1033. aggeNIaMmi ya jahA dIvAyaNa jattha ega tattha sayaM / jattha sayaM tatthego hammai vA bhuMjae yAvi // 1034 //
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574] pariziSTa - a [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 agreNIya nAmanA pUrvamAM jema kahyuM che ke jyAM eka dvipAyanane mAra paDe tyAM so dvipAyanane mAra paDe ane jyAM sone mAra paDe tyAM ekane mAra paDe. (A pUrvanI gAthAno artha guhya hovAthI teno artha saMpradAyathI maLI zakato nathI, tethI TIkAkAre paNa tenI vyAkhyA karI nathI.) 1034. evaM baddhamabaddhaM AesANaM havaMti paMca sayA / jaha egA marudevI accaMtatthAvarA siddhA // 1035 // evI rIte baddha evuM zrutakaraNa jaNAvyuM. have abaddhazrutakaraNamAM anAdikAlathI sthAvarajAtimAM rahelI marUdevI mAtA molamAM gayA evI 500 vAto jaNAvI che. 103pa. juMjaNakaraNaM tivihaM maNa / vaya 2 kAe a 3 maNasi sccaaii| saTThANi tesi bheo cau / cauhA 2 sattahA 3 ceva // 1037 // bhAvasuasaddakaraNe ahigAro ittha hoi nAyabyo / nosuakaraNe guNajhuMjaNe ya jahasaMbhavaM hoi // 1038 / / kayAkayaM keNa kayaM kesu a dabbesu kIrai vAvi / kAheva kArao nayao karaNaM kaivihaM kahaM ? // 1039 // kaha sAmAialaMbho tatsabavAghAI desvaaghaaii| desavAghAI phaDuga aNaMtavuDDi visuddhassa // 1040 / / evaM kakAralaMbho sesANa vi evameva kamalaMbho / eaM tu bhAvakaraNaM karaNe ya bhae ya jaM bhaNiyaM // 1041 // mana, vacana, ane kAyAnA yogane yojanAkaraNa kahevAya ane temAM mananA, tathA vacananA satyAdika cAra cAra bhedo ane kAyAnA audArika Adi 7 bhedo che. (satya, asatya, satyAsatya ane vyavahAra) audArika, audArikamizra, vaikriya, vaikriyamizra, AhAraka, AhArakamizra, ane kArpaNa e sAta bheda kAyayojanAnA che. ahIM AgaLa bhAvamAM zrutakaraNano adhikAra zabdakaraNamAM karavAno che-nogrutakaraNa, guNakaraNa ane yojanAkaraNamAM to saMbhava pramANe levo. 1037 thI 1041. sAmaM 1 samaM ca 2 sammaM 3 iga 4 mavi sAmAiassa egtttthaa| nAmaM ThavaNA davie bhAvami a tesi niklevo // 1042 // . mahurapariNAma sAmaM 1 samaM tulA 2 samma khIrakhaMDajuI 3 / dore hArarasa ciI iga 4 meAI tu davbaMmi // 1043 // appovamAi paradukkhakaraNaM 1 rAgadosamajjhatthaM / / nANAitigaM 3 tassAi poaNaM 4 bhAvasAmAI // 1044 // sAmAyikanI prApti kyAre thAya ? uttara - tenA sarvaghAtakaspardhakono nAza thAya ane anaMtA dezaghAtIspardhakono nAza thaI zeSa dezavighAtIspardhakonI zuddhi thAya tyAre pahelA sAmAyikano "ka" akSara prApta thAya. evI ja rIte bIjA akSarono paNa anukrame lAbha thAya, ene bhAvakaraNa kahevAya
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara ] pariziSTa - ga [575 che. have mayanI vyAkhyA kare che - sAmAyikanA sAma, sama, sAmya, ane IMga, evA paryAyavAcI nAmo che, te badhAnA nAma-sthApanA-dravya ane bhAvanikSepA karavA. madhura pariNAmavALo hoya te sAma kahevAya, sarakho tolAya te sama kahevAya, dUdha ane sAkaranI jema anukUla saMyogathI sAmya kahevAya ane dorAmAM hArane parovavuM tene iMga kahevAya. e badhA dravyasAmAdika samajavA; potAnI upamAthI bIjAne duHkha na karavuM te bhAvasAma kahevAya, rAgadveSa na karatAM madhyastha rahevuM te bhAvasama kahevAya, jJAnAdika traNano yoga thAya tene sAmya kahevAya ane te jJAnAditrayane AtmAmAM parovavA tene bhAva-IMga kahevAya. 1042 thI 1044. 'muSThi kare Adi judA judA samayA sammatta pasattha saMti suvihia suhaM aniMdaM ca / aduguchiamagarahiaM aNavajjamime'vi egaTThA || 1045 || jo hAro ? varato, vi varmAM ?, naM tu hIrUM teLa / kiM kArayakaraNANa ya annamaNannaM ca ? akkhevo // 1046 // samatA, samyaktva, prazasta, zAMti, suvihita, zubha, anindita, azrugupsita, agahita ane anavadya e paNa sAmAyikanA arthane kahenArA zabdo che. karAvanAra koNa ? karanAra koNa ? karma koNa ? je tenAthI karAya te zuM kAraka, kartA ane karaNanuM bhinnapaNuM che ke abhinnapaNuM ? e zaMkAnuM samAdhAna kahe che ke - sAmAyikane karavAvALo AtmA che, sAmAyika te karma che, uddezAdika kriyA AtmAnI hovAthI AtmA karaNa che. ane AtmA pariNAmI hovAthI AtmA sAmAyika che, e vAta prasiddha che. 1047. AyA hu kArao me sAmAiya kammaM karaNamAyA ya / pariNAme saha AyA sAmAiyameva upasiddhI ||1047 // gatte jaha muTThi karei atyaMtare ghaDAINi / davvatthaMtarabhAve guNassa kiM keNa saMbaddha ? ||1048 / / che,' e vAkyamAM kartA-karma ane karaNa eka che, ghaTAdika kare che' temAM kartA che, guNane dravyathI judo rAkhIe, to koNa konI sAthe joDAze ? 1048. kammamavajjaM jaM garihiaMti kohAiNo va cattAri / saha teNa jo u jogo paccakkhANaM havai tassa // 1050 // dave maNavayakAe jogA davvA duhA u bhAvaMmi / jogA sammattAI pasattha iaro u vivarIo / / 1051 / / je gartita karma hoya tene avagha kahevAya, ane te avagha krodhAdi cAra kaSAyo che, te kaSAyavALo yoga sAvadhayoga kahevAya ane tenAM paccakkhANa che; dravyamAM mana, vacana, kAyAnA yogavALA dravya samajavA. bhAvayoga be prakAre che. samyaktvAdika prazasta bhAvayoga ane mithyAtvAdika aprazasta bhAvayoga che. 1050 thI 1051. davvaMma nihagAI 3 nivvisayAI a hoi sittaMmi 4 / bhikkhAINamadANe aiccha 5 bhAve puNo duvihaM 6 ||1052 / /
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ siko. pa76] pariziSTa - 3 [vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 je nidvavAdikanuM pratyAkhyAna te dravyapratyAkhyAna, dezanikAla vagere kSetrapratyAkhyAna, bhikSA vagere nahIM ApavAmAM aditsA na ApavAnI IcchA jaNAvavI te kAlapratyAkhyAna, ane bhAvapratyAkhyAna be prakAre che. 10para. sua Nosua sua duvihaM pubba 1 mapuvvaM 2 tu hoi nAyabaM / nosuapaccakhANaM mUle 1 taha uttaraguNe a 2 // 1053 // jAvadavadhAraNami jIvaNamavi pANadhAraNe bhnniaN| ApANadhAraNAo pAvanivittI ihaM attho // 1054 // eka zrutapaccakhANa ane eka noDyutapaccakakhANa che. temAM zrutapaccakakhANanA be bheda che :pUrvazrutapaccakakhANa ane apUrvazrutapaccakhANa. Atura-pratyAkhyAnAdi noDyutapaccakakhANa be prakAre che. mUlaguNapaccakakhANa ane uttaraguNapaccakakhANa. karemi bhaMte ! sUtramAM je "jAvajIvAe.' pada che temAM 'yAvatu' zabda maryAdA arthamAM che ane jIva zabda prANa-dhAraNa arthamAM kahela che; eTale prANa-dhAraNa sudhI pApanI nivRtti evo artha thAya che. 1053 thI 1054. nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 ohe 4 bhava 5 tabbhave a6 bhoge a 7 / saMjama 8 jasa 9 kittIjIviraM ca 10 taM bhaNNaI dasahA // 1055 // sAmAiaM karemi paccakkhAmi paDikkamAmitti / paccuppannamaNAgayaaIakAlANa gaiNaM tu // 1057 // nAma, sthApanA, dravya, ogha, bhava, tadbhava, bhoga, saMyama, yaza ane kIrtithI jIvita (jIva)nA daza prakAre nikSepA thAya che. "sAmAyika karUM chuM' e vartamAna kAlanuM, "sAvadhayoganAM paccakakhANa karuM ' e anAgatakAlanuM ane paDikkAmuM ' vagere atItakAlanuM grahaNa kare che. 1057. davbaMmi niNhagAI kulAlamicchaMti tatthudAharaNaM / bhAvaMmi taduvautto miAvaI tatthudAharaNaM // 1059 / / nidvavAdikanA micchAmidukkaDaM tema ja kuMbhAranA micchAmidukkaDanuM udAharaNa te dravyamicchAmidukkaDa samajavuM. micchAmidukkaDanA upayogavALo jIva te bhAva- micchAmi dukkaDaM kahevAya, temAM mRgAvatInuM udAharaNa jANavuM. 1059. sacarittapacchayAvo niMdA tIe caukkaninevo / dabbe cittayarasuA bhAvesu bahu udAharaNA // 1060 / / potAnA vartanano pazcAttApa karavo tene niMdA kahevAya. ane tenA nAmAdika cAra nikSepa jANavA. rAjAnI paTarANI thayA chatAM paNa pahelAMnA junAM lugaDAM paherIne AtmAnI niMdA karanArI citrakAranI putrI te dravyaniMdAnuM udAharaNa che. ane bhAvaniMdAmAM ghaNA udAharaNo kahyA che. 1060 garahAvi tahAjAIameva navaraM parappagAsaNayA / dabbaMmi maruanAyaM bhAvesu bahU udAharaNA // 1061 //
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] pariziSTa - 3 [577 gaha paNa niMdA samAna ja che, paNa te bIjAnI samakSa karAya che, putravadhUnI sAthe samAgama karI svapnanA bahAne te vAtane kahenAra brAhmaNa dravyagartAmAM dRSTAMta rUpa che. ane bhAvagahamAM to ghaNA dAMto che. 1061. dabaviussagge khalu pasannacaMdo have udAharaNaM / paDiAgayasaMvego bhAvaMmivi hoi so ceva // 1062 // manathI putra ane rAjya mATe yuddha karanAra prasannacaMdrarAjarSi dravya kAyotsarganuM dRSTAMta che, ane bhAvakAyotsargamAM paNa te saMvegavALA prasannacaMdrarAjarSi ja dRSTAMtarUpa che. 1062. sAvajjajogavirao tivihaM tiviheNa vosiriapAvaM / sAmAiamAIe eso'Nugamo parisamatto // 1063 // vijjAcaraNanaesuM sesasamosoraNaMtu kAyavvaM / sAmAianijjuttI subhAsiatthA parisamattA // 1064 // trividha trividha pApane vosirAvIne sAvadyayogathI virakta thAya te sAmAyika karanAra che. sAmAyika Adino e anugama (vyAkhyA) samApta thayo, bAkInA badhA nayono avatAra jJAna ane kriyAnamAM thAya che, A rIte subhASita arthavALI sAmAyikaniyukti samApta thaI. 1064. | sAmAyika niyukti samAna che
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlabhASya-avazeSa-gAthA UhAe paNNattaM boDiyasivabhaiuttarAhi imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppaNNaM // 147 // sAvajjajogavirao tigutto chasu saMjao / uvautto jayamANo AyA sAmAiyaM hoI // 149 // nikkhaMto hatthisIsA damadaMto kAmabhogamavahAya / Navi rajjai rattesuM duDhesu Na dosamAvajje // 151 // je hetuthI boTika (digaMbara) ane zivabhUtine uttara ApavA dvArA A bhASyanI prarUpaNA thaI, tethI rathavIrapuramAM mithyAdarzananI utpatti thaI. 147. sAvadyayogothI virAma pAmelo, traNa guptithI yukta, cha javanikAyanI rakSAmAM samyaka yatna karanAra, upayogavAna ane pratyeka pravRttimAM yatanA karato AtmA svayaM sAmAyikarUpa thAya che. 149. kAma-bhogone tyajI hastizIrtha grAmanA adhipati damadaMta rAjAe dIkSA lIdhI; ane te damadaMta rAjarSi potAnA rAgI lokomAM rAga nathI karatA, ane dveSI loko upara dveSa nathI 12tA. 151. nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 khitte 4 kAle 5 taheva bhAve a6 / eso khalu karaNassA niklevo chabiho hoi // 152 // jANagabhaviairittaM sannA nosannao bhaye karaNaM / sannA kaDakaraNAI nosannA vIsasapaoge // 153 / / vIsasakaraNamaNAI dhammAINa parapaccayAjo (yajjo)mA / sAI caknupphAsiamabhAimacaknumaNumAI // 154 // saMghAyabheatadubhayakaraNaM iMdAuhAi paccaklaM / duaaNumAINaM puNa chaumatthAINa'paccakkhaM // 155 // jIvamajIve pAogiaM ca caramaM kusuM bhraagaaii| jIvappaogakaraNaM mUle taha uttaraguNe a // 156 // jaM jaM nijjIvANaM kIrai jIvappaogao taM taM / vannAi ruvakammAi vAvi ajjIvakaraNaM tu // 157 // jIvappaogakaraNaM duvihaM mUlappaogakaraNaM ca / uttarapaogakaraNaM paMca sarIrAiM paDhamaMmi // 158 // 1, e gAthAne keTalAka niryuktinI gAthA mAne che.
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] mUlabhASya-avazeSa gAthA [579 orAliyAiAI oheNiaraM paogao jamiha / nipphaNNA nipphajjai AillANaM ca taM tiNhaM // 159 // nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, tema ja bhAva ema karaNano nikSepo cha prakAre thAya che. jJa ane bhavya zarIrathI vyatirikta karaNa be prakAre che, eka to saMjJAkaraNa ke jenuM duniyAmAM karaNa evuM nAma hoya ane jeno karaNa evo artha paNa hoya, jema kaTakaraNa vagere. ane bIjAM nosaMjJAkaraNa be prakAre che. eka prayogathI ane eka svabhAvathI. temAM svabhAvathI karaNa be prakAre che. anAdi ane sAdi. dharmAstikAyAdikanuM je svabhAvathI karaNa (maLIne rahevuM) tene anAdikaraNa kahevAya che, ane bIjI vastunA yoge sAdikaraNapaNuM che. tevI ja rIte pugalonuM sAdikaraNa be prakAre che. te cAkSuSa ane acAkSuSa. je abhrAdikanI jema cakSuthI dekhI zakAya, te cAkSuSa kahevAya. jene pariNAme dekhI zakAya nahIM te acAkSuSa kahevAya. saMghAta, bheda ane te bannenA (saMghAta bheda) samUha je IndradhanuSyAdi bane che tene cAkSuSakaraNa kahevAya ane be paramANu AdinA saMyoga vaDe bane tene acAkSuSakaraNa kahevAya. A acAkSuSakaraNa chadmasthajIvanI apekSAe samajavuM. evI ja rIte vizrAprayoge karaNa kahyuM che. 15ra thI 155. have prayogakaraNa kahe che. prayogakaraNanA be bheda che, jIvaprayogakaraNa ane ajIvaprayogakaraNa. vastrAdikanA varNAdikano pheraphAra thAya tene ajIvaprayogakaraNa kahevAya. kemake jIvanA prayogathI paNa je ajIva padArthomAM varNAdi ane kriyAdi karavAmAM Ave tene ajIvaprayogakaraNa kahevAya che. jIvaprayogakaraNanA be bheda che, (1) mUlajIvaprayogakaraNa (2) uttarajIvaprayogakaraNa. mUlajIvaprayogakaraNamAM audArikAdika pAMceya zarIranI utpatti gaNAya che, audArikAdika zarIramAM aMgopAMgAdika karavAmAM Ave agara karelA hoya tene uttarajIvaprayogakaraNa kahevAya che; te aMgopAMga audArika, vaikriya, ane AhAraka e traNa zarIrane ja hoya che. 156 thI 159. sIsa 1 muro 2 ara 3 piTTI 4 do bAhU 6 UruA ya 8 aTuMgA / aMgulimAi uvaMgA aMgovaMgANi sesANi // 160 / / kesAIuvarayaNaM urAlaviubbi uttaraM karaNaM / orAlie viseso kannAiviNaTThasaMThavaNaM // 161 / / AillANaM tiNha saMghAo sADaNaM tadubhayaM ca / teAkamme saMghAyasADaNaM sADaNaM vAvi // 162 // mAthuM, chAtI, peTa, pITha, be bhujA ane be sAthaLa, e AThane aMga kahevAya che ane AMgaLI vagerene upAMga kahevAya che. bAkInA badhAne aMgopAMga kahevAya che. kezAdikano saMskAra karavo tene audArika ane vaikriyauttarakaraNa kahevAya che, athavA audArika zarIranAM karNa Adika nAza pAmelA aMgopAMgane taiyAra karavA tene paNa uttarakaraNa kahevAya che. audArika, vaikriya ane AhAraka e traNa zarIramAM saMghAta, zATana ane ubhaya-e traNa karaNa hoya che. taijasa ane kArmaNa zarIramAM saMghAta ane zATana hoya athavA ekaluM zATana hoya. 160 thI 162.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580]. mUlabhASya-avazeSa gAthA vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 saMghAyamegasamayaM taheva parisADaNaM urAlaMmi / saMghAyaNaparisADaNa nuDDAgabhavaM tisamaUNaM // 163 // eyaM jahannamukkosayaM tu paliattiaM tu samaUNaM / viraho aMtarakAlo orAle tassimo hoi // 164 // tisamayahINaM khar3e hoi bhavaM sabbabaMdhasADANaM / / ukkosaM puvakoDI samao uahI a tittIsaM // 165 // audArika zarIramAM saMghAta ane parizATana ekeka samayanA hoya che, paNa ubhaya (saMghAtaparizATana) to jaghanyathI vigrahagatinA be ane zATanano eka ema traNa samaya sivAyanA kSullaka bhava jeTalo hoya che, utkRSTathI eka samaya nyUna evA traNa palyopama sudhI saMghAta, parizATana ane tadubhaya hoya che; viraha eTale aMtarAlakAla dArikane mATe evI ja rIte che. sarva saMghAta ane sarva parizATanamAM traNa samaya nyUna sullakabhava jeTaluM ane utkRSTathI tetrIsa sAgaropama, kroDapUrva ane eka samayanuM aMtara hoya che. anuttara vimAna athavA sAtamI narakanA chevaTanA eka samaya hIna tetrIsa sAgaropama ane pachInA manuSyapaNAnA koDapUrva jANavA. 163 thI 165. aMtaramegaM samayaM jahannamorAlagahaNasADassa / satisamayA ukkosaM tittIsaM sAgarA huMti // 166 // veubbiasaMghAo jahannu samao u dusamaukkoso / sADo puNa samayaM cia viubvaNAe viNiddiTo // 167 // saMghAyaNaparisADo jahannao egasamaio hoi / ukkosaM tittIsaM sAyaraNAmAI samauNA / / 168 // sabbaggahobhayANaM sADassa ya aMtaraM viubbissa / samao aMtamuhattaM ukkosaM rukkhakAlIaM // 169 // audArika sarvagrahaNa ane zATana e ubhayanuM jaghanya aMtara eka samayanuM che ane utkRSTa aMtara traNa samaya adhika tetrIsa sAgaropama che. vaikriyano saMghAta jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI be samaya che ane vaikriya zATanuM aMtara eka ja samaya che. saMghAta ane parIpATa bannenuM jaghanyathI aMtara eka samaya ane utkRSTathI eka samaya nyUna tetrIsa sAgaropamanuM che. vaikriyanuM sarvathI saMghAtanuM ane saMghAta parizATanuM AMtarUM eka samaya che. zATanuM jaghanya AMtarUM antarmuhUrta ane traNeyanuM utkRSTa AMtarUM vanaspatinA sthitikAla jeTaluM che. 166 thI 169. AhAre saMghAo parisADo a samayaM samaM hoi / ubhayaM jahannamukkosayaM ca aMtomuhuttaM tu // 170 // baMdhaNasADubhayANaM jahannamaMtomuttamaMtaraNaM / ukkoseNa avaTuM puggalapariaTTadesUNaM // 171 //
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASAMtara] mUlabhASya-avazeSa gAthA [581 AhAraka zarIranA saMghAta ane paripATa ekeka samaya hoya che ane saMghAtaparizAdarUpa ubhaya jaghanyathI ane utkRSTathI paNa antarmuhUrNa samayanA ja hoya che. saMghAta ane (saMghAta-paripATa) ubhayanuM aMtara jaghanyathI antarmuhUrta hoya che ane utkRSTathI kAMIka nyUna apAIpudgalaparAvartanuM che. 170 thI 171. (taijasa ane kArpaNa anAdipravAhavALA hovAthI teno ekalo saMghAta koIno na hoya, paNa bhavya jIvone zeleSIno parizATa chellA samayamAM hoya che. taijasano (saMghAta-parizATa) ubhaya anAdi-anaMta che, keTalAka bhavyone anAdi-sAMta che. taijasa ane kArpaNa anAdinA hovAthI tathA sarvathA jatA na hovAthI te bannenA saMghAtAdine AMtarUM nathI. 172 thI 173) ahavA saMghAo 1 sADaNaM ca 2 ubhayaM 3 tahobhayaniseho 4 / paDa 1 saMkha 2 sagaDa 3 thUNA 4 jIvapaAge jahAsaMkhaM // 174 // athavA jIvaprayogakaraNa cAra prakAre che. jema vastramAM tAMtaNA ekaThA karavArUpa saMghAta che ane zaMkhamAM cholavArUpa paripATa che, gADI banAvatAM ekaThuM karavAnuM te choDavAnuM kahevAya che. sAmAnya cIja AghIpAchI karavAmAM anubhayakaraNa che, evI rIte dravyakaraNa pUrNa thayuM. 174. uppannANuppannaM kayAkayaM ittha jaha namukkAre daa01|| keNaMti atthao taM jiNehiM suttaM gaNaharehiM (dA0) // 175 // sAmAyikamAM utpanna-anutpanna eTale karavApaNuM ane nahIM karavApaNuM namaskAra sUtranI jema jANavuM, sAmAyika arthathI tIrthakaroe ane sUtrathI gaNadharoe kahyuM che. 17pa. taM kesu kIraI tattha negamo bhaNai iTThadabbesu / sesANaM sabbadavvesu pajjavesu na sabbesuM // 176 // naigamanaya kahe che ke manojJa zayanAsana AdimAM sAmAyika prApta thAya ane bAkInA sarvanayonA mate sarva dravyamAM sAmAyika che paNa sarva paryAyomAM nathI. 176. kAhu ? udiDhe negama uvaTThie saMgaho a vavahAro / ujjusuo akkamaMte saddu samattaMmi uvautto / / 177 // upadeza kahevAya tyAre sAmAyikapaNuM hoya, ema naigamanaya mAne che saMgraha ane vyavahAranaya vAMcanA mATe taiyAra thAya tyAre sAmAyika mAne che, jusUtranaya bhaNe tyAre sAmAyika prApta thAya tema mAne che, vRddho to kahe che ke samApti kare athavA karatA upayoga vagarano hoya to paNa sAmAyikano lAbha RjusUtranayamAM hoya che, zabdanaya to sAmAyikanA yogane sAmAyika mAne che. 177 (AloyaNa vagere karavA, kSetra meLavavuM, niyamita dizA sAme rahevuM. sArA nakSatro, priya-dharmAdi guNo ane gurUbhagavaMtanA Adezane prApta karavA vagere ATha prakAre sAmAyika karavAnuM kahyuM che. 178) pavvajjAe juggaM tAvai AloaNaM gihatthesuM / / uvasaMpayAi sAhusu sutte atthe tadubhae a (pa01) // 179 / /
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582] mUlabhASya-avazeSa gAthA [[vizeSAvazyaka bhASya bhAga. 2 Aloie viNIassa dijjae taM (paDi 2) pasatthakhittaMmi / (pa03) 3mAr3a to si3 varatirU vA nadIma (504) 18mI dikSAne lAyaka zAstrokta parIkSAthI gRhasthane tapAsavo ane tenI pAsethI uttara levo te Alocana kahevAya, athavA sUtra, artha ane tadubhayane zAstrakathita vidhithI grahaNa kare te paNa Alocana kahevAya, Alocana thayA pachI vinIta gRhasthane IkSa kSetra vagere zubhasthAnamAM te sAmAyika apAya, pUrvAdi je dizAmAM tIrthakara vagere jJAnI bhagavaMto vicaratA hoya te pUrvAdi uttama dizAmAM sAmAyika apAya, caudasa Adi tithio choDIne apAya, apAya-nakSatrAdi daza duSya nakSatra choDIne apAya ane priyadharmAdi guNavALAne sAmAyika apAya. 179 thI 181. abhivAhAro kAliasuaMmi suttatthatadubhaeNaMti / TUpaLaveda 3 TviIvAyaMma yoddhavyo (T08) 18ro uddesa 1 samuddese 2 vAyaNa 3 maNujANaNe 1 Ayarie / sara risannatamAru gha9 tu = T (06) 28 kAlikasUtramAM sUtra, artha ane tadubhayathI AjJA devAya che ane dRSTivAdamAM sUtrArthanA dravya-guNaparyAyathI AjJA devAya che. ziSyanA uddezAdika karAvatI vakhate AcAryane cAra prakAranA karma thAya che. (1) uddeza, (2) samuddeza, (3) vAcanA ane (4) anujJA. 182-183. Iti avazeSa gAthA samApta
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya paMnyAsajI zrI vajasenavijayajI gaNivarya dvArA saMpAdita anuvAdita graMthonI nAmAvalI di (1) vizeSAvazyaka bhASya gujarAtI bhASAMtara bhAga-1-2 zrI siddhahema zabdAnuzAsana bRhadavRtti-laghunyAsa mULa saMskRta bhAga 1-2-3 uttarAdhyayana (lakSmIvallabhITIkA) saMskRta bhAga 1-2 (4) lokaprakAza (dravya-kSetra-kALa-bhAva) mULa tathA gujarAtI bhAga 1 thI 5 (5) pravacana sAroddhAra mULa tathA gujarAtI bhAga 1-2 (6) prakaraNa ratnAvalI mULa tathA gujarAtI guNasthAnaka kramAroha mULa tathA gujarAtI sulabha caritrANi saMskRta vAMcananA praveza mATenuM pAkya pustaka sulabha kAvya pravezikA, saMskRta, gadya, vAMcananA pravezanuM pAThya pustaka (10) zrI pArzvanAthacaritranuM saMskRta prata pU. bhAvadevasUri racita (padya) (11) prAkRta vyAkaraNa (siddhahema zabdAnuM zAsanano AThamo adhyAya) (8). pU. paM. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryanI anuprekSA tathA ciMtano (12) railokyadipaka mahAmaMtrAdhirAja (13) Atma-utthAnano pAyo (14) prakRtinuM parama milana
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ji Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian "San vizeSAvazyaka bhASya (MIDI-2) samApta Qian Deng Deng Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Qian Zhong
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharata prinTarI, amadAvAda-1. phona : 380964, 381418