Page Text
________________
૨૩૬] લક્ષણહારની સમાપ્તિ અને નયનું સ્વરૂપ. [વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય ભાગ. ૨
સમ્યકત્વ સામાયિક અને ચારિત્ર સામાયિક, મિશ્ર ઉપશમ અને ક્ષાયિક ભાવવાળા છે, શ્રુત સામાયિક અને દેશવિરતિ સામાયિક ક્ષયોપશમભાવરૂપ છે. એ પ્રમાણે સર્વ સામાયિકોમાં યથાસંભવ સર્વ લક્ષણોની યોજના કરવી. અથવા પ્રકારાન્તરે વિશેષ લક્ષણ ભાવથી ચાર પ્રકારે છે. એ શ્રદ્ધાનાદિ સ્વભાવવાળું સામાયિક જેવી રીતે શ્રી જિનેશ્વર કહે છે, તે તેવા જ લક્ષણવાળું તે ગૌતમાદિકને પરિણમે છે. ૨૧૭૭ થી ૨૧૭૯.
સમ્યકત્વ સામાયિક, શ્રુત સામાયિક, દેશવિરતિ સામાયિક અને સર્વ વિરતિ સામાયિક - આ ચાર પ્રકારના સામાયિકમાંથી સમ્યકત્વ સામાયિક અને ચારિત્ર સામાયિક એ બન્ને મિશ્ર-ઉપશમ અને ક્ષાયિક સ્વભાવવાળા છે. એટલે કે એ ત્રણે ભાવમાં ઉપરોક્ત બે સામાયિક હોય છે. અને શ્રુતસામાયિક તથા દેશવિરતિસામાયિક એ બે એક ક્ષાયોપથમિક ભાવમાં જ વર્તે છે. આ ચારે પ્રકારનાં સામાયિક યથોક્ત ભાવવાળા છે, અને જીવ પણ એ ભાવોવડે સામાયિકવાનું કહેવાય છે, તેથી તે ચારે સામાયિક ભાવલક્ષણરૂપ છે. આ પ્રમાણે સામાયિકોમાં યથાસંભવ બીજા નામાદિ લક્ષણોની પણ યોજના કરવી. જેમકે એના વડે જીવદ્રવ્ય છે માટે તે દ્રવ્યલક્ષણ છે, આ રીતે બીજાં લક્ષણો પણ વિચારીને યોજી દેવાં.
ઉપરોક્ત ભાવલક્ષણ, જીવ અને અજીવ સર્વને જણાવનારું હોવાથી સામાન્ય ભાવલક્ષણ છે, પણ એ સિવાય શ્રદ્ધાનાદિક જે લક્ષણ છે, તે સમ્યકત્વાદિ સામાયિકોમાં જ હોવાથી વિશેષ ભાવલક્ષણ છે. જેમકે-જીવા-જીવાદિ પદાર્થોની શ્રદ્ધા તે સમ્યકત્વ સામાયિકનું લક્ષણ છે, જીવાદિ પદાર્થનું જ્ઞાન તે શ્રુતસામાયિકનું લક્ષણ છે, સર્વ-સાવદ્યયોગનો ત્યાગ તે ચારિત્રસામાયિકનું લક્ષણ છે, અને વિરતાવિરતિ તે દેશવિરતિ સામાયિકનું લક્ષણ છે. આ પ્રમાણે શ્રદ્ધાનાદિ ચાર લક્ષણવાળું સમ્યકત્વાદિ સામાયિક જિનેશ્વર ઉપદેશ છે, અને તેવા જ લક્ષણવાળું તે ગૌતમાદિ શ્રોતાઓને પરિણમે છે. ૨૧૭૭ થી ૨૧૭૯.
સમાપ્તમિદં લક્ષણવારમ્ | | | નય દ્વાર // હવે નય એટલે શું ? અને તે કેટલા ભેદ છે ? તે કહે છે.
एगेण वत्थुणोऽणेगधम्मुणो जमवधारणेणेव ।
नयणं धम्मेण तओ होइ नओ सत्तहा सो य ॥२१८०।। (३०५) नेगम संगह ववहारुज्जुसुए चेव होइ बोद्धब्वे ।
__सद्दे य समभिरूढे एवंभूए य मूलनया ॥२१८१।७५४॥ (३०६) णेगेहिं माणेहिं मिणइत्ति णेगमस्स नेरुत्ती ।
सेसाणंपि नयाणं लक्खणमिणमो सुणह, वोच्छं ॥२१८२।।७५५।। (३०७) संगहियपिंडियत्थं संगहवयणं समासओ बिंति ।
वच्चइ विणिच्छयत्थं ववहारो सव्वदव्येसु ॥२१८३॥७५६॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004649 |
| Book Title | Visheshavashyaka Bhasya Part 2 |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Vajrasenvijay |
| Publisher | Bhadrankar Prakashan |
| Publication Year | |
| Total Pages | 586 |
| Language | Gujarati, Prakrit |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, Metaphysics, & agam_aavashyak |
| File Size | 13 MB |