Book Title: Nandisutram
Author(s): Malaygiri, 
Publisher: Agamoday Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600244/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANARTARNAANAANANTARWARIANAANAANAANAANAANAANAANAS zrImanmalayagiryAcAryapraNItavRttiyutaM zrImadAryamahAgiryAvalikAgatazrImaddeSyagaNiziSyAcAryavaryazrImaddevavAcakakSamAzramaNanirmitaM // zrImannandIsUtram // JMMMMMMMMMMMVO SNARIAANAANAANARWAD prakAzaka:-zAha0 veNIcaMda suracaMda, kAryavAhakaH zrImatI Agamodayasamiti idaM pustakaM mumbayyAM zAha0 veNIcaMda suracaMda ityanena, nirNayasAgaramudraNAlaye kolabhATavIbhyAM 23 tame gRhe rAmacaMdra yesu zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam / prati 750] vIrasaMvat 2450, vikramasaMvat 1980, sana 1924. [paNyaM rU02-4-0 DUMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Ramchandra Yesu Shedge, Nirnaya-Sagar Press, 23, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Venichand Surchand for Agameday samiti, 426 Javeri Bazzar, Bombay. For Personal & Private Use Only www.lainelibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vecAi gayelA zrImajjainasiddhAntavAcanAprakAzanakArikA hAla maLatA grantho AcArAMga sthAnAMga pUrvAdha 2-12-0 zrImatI AgamodayasamitiH sthAnAMga uttarArdha smvaayaaNg| 1-0-0 bhagavatI prathama bhAga 3-4-0 bhagavatI tRtIya vibhAga ..." dvitIya bhAga 2 . sthApanA-zrImallItItha vIrasaM.2441 mAghazukladazamyAm / aMtakRddazAditraya upAsakadazAMga vicArasAraprakaraNa aupapAtika 0-12-0 prajJApanA 5-10-0 jIvAjIvAbhigama Avazyaka 9-12-0 naMdImUtra 2-8-- jaMbUdvIpaprajJapti pUrvArdha mUtrakRtAMga 2-12-0 " " uttarArdha 2-0-0 jJAtAdharmakathA 1-12-0 praznavyAkaraNa 1-12-0 tAMdula vaiyAlika payannA 3-8-0 opaniyukti (anasuyA pri. presa, muMbaI mAstara vijayacaMda mohanalAla klArka. anuyogadvA uttarAdhyayana, dazavaikAlika, piMDaniyukti. The. de0 lA0 dharmazAlA gopIpurA-murata. pati 5000-vIrasaMvat 2449 dvitIya jyeSTha / zAstraM sarvatragaM cakSuH sarvajJAnaziromaNiH / vikrama saMvat 1979 krAiSTa san 1923. AgamajJo hi sarvajJaH suyaNANaM mahiDIyaM / OMA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM arham / zrImanmalayagiryAcAryapraNItavRttiyutaM zrImadAryamahAgiryAvalikAgatazrImadRSyagaNiziSyAcAryavaryazrImaddevavAcakakSamAzramaNanirmita zrImat nndiisuutrm| jayati bhuvanaikabhAnuH sarvatrAvihatakevalAlokaH / nityoditaH sthirastApavarjito vrdhmaanjinH||1|| jayati jagadekamaGgalamapahataniHzeSaduritaghanatimiramAravibimbamiva yathAsthitavastuvikAzaM jinezavacaH | iha sarveNaiva saMsAramadhyamadhyAsInena jantunA nArakatiryagnarAmaragatinibandhanavividhazArIramAnasAnekaduHkhopanipAta-13 pIDitena pIDAnirvedataH saMsAraparijihIrSayA janmajarAmaraNarogazokAdyazeSopadravAsaMspRzyaparamAnandarUpaniHzreyasapadamadhiroDhukAmena tadavAptaye khaparasamamAnasIbhUya khaparopakArAya yatitavyam, tatrApi mahatyAmAzayavizuddhau paropakRtiH | kartuM zakyate ityAzayavizuddhiprakarSasampAdanAya vizeSataH paropakAre yatna AstheyaH, paropakArazca dvidhA-dravyato bhA For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-tAvataca, ta vatazca, tatra dravyato vividhAnapAnakAJcanAdipradAnajanitaH, sa ca naikAntikaH, kadAcittato visUcikAdidoSasambha- prastAvanA. girIyA vataH upakArAsambhavAt, nApyAyantikaH kiyatkAlamAtrabhAvitvAta, bhAvato jinapraNItadharmasampAdanajanitaH, saha nandIvRttiH18caikAntikaH, kadAcidapi tato doSAsambhavAt, Atyantikazca, paramparayA zAzvatikamokSasaukhyasampAdakatvAt, // 1 // jinapraNIto'pi ca dharmo dvidhA-zrutadharmazcAritradharmazca, tatra zrutadharmaH khAdhyAyaH, cAritradharmaH zAntyAdirUpo da-18 zadhA zramaNadharmaH, uktaM ca-'suyadhammo sajjhAo carittadhammo samaNadhammo' tatra zrutadharmasampatsamanvitA eva prAyazcAritradharmAbhyupagamayathAvatparipAlanasamarthA bhavantIti prathamatastatpradAnameva nyAyyaM, tatra paramArhantyamahimo-2 6 pazobhitabhagavadvarddhamAnakhAminiveditamarthamavadhArya gaNabhRtsudharmakhAminA tatsantAnavartibhizcAnyairapi sUtrapradAnamakAri, hai na ca sUtrAdavijJAtArthAdabhilaSitArthAvAptirupajAyate tataH prArambhaNIyaH pravacanAnuyogaH, sa ca paramapadaprAptihetu-18 tvAcchyobhUtaH, zreyAMsi ca bahuvighnAni bhavanti, yata uktam-"zreyAMsi bahuvinAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kvApi yAnti vinaaykaaH||1||" iti, tato'sya prArambha eva sakalapratyUhopazamanAya maGgalAdhikAre nandivaktavyaH / atha nandiriti kaH zabdArthaH ?, ucyate, 'Tunadu samRddhA vityasya 'dhAtorudito na' miti nami vihite // 1 // nandanaM nandiH pramodo harSa ityarthaH, nandihetutvAt jJAnapaJcakAbhidhAyakamadhyayanamapi nandiH, nandanti prANino'nenAsminveti vA nandiH-idameva prastutamadhyayanam, AviSTaliGgatvAcAdhyayane'pi pravarttamAnasya nandizabdasya puMstvam, 'i. SACRORESMSAMANDU For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadhAtubhyaH' ityauNAdika ipratyayaH, apare tu nandIti paThanti, te ca 'ik kRSyAdibhya' iti sUtrAdikpratyayaM samAnIya strItve'pi vartayanti, tatazca 'ito'tyarthAdi' ti GIpratyayaH, sa ca nandizcaturkI, tadyathA-nAmanandiH sthApanAnandiH dravyanandiH bhAvanandizca, tatra nAmanandiryasya kasyacijIvasyAjIva(syobhayasya)sya vA nandizabdArtharahitasya nandiriti, nAma kriyate sa nAmnA nandi manandiH, yadvA nAmanAmavatorabhedopacArAnnAma cAsau nandizca nAmanandiH, nandiriti hai| nAmavAnnAmanandiH, tathA sadbhAvamAzritya lepyakAdiSvasadbhAvaM cAzrityAkSavarATakAdiSu bhAvanandimataH sAdhvAderyA | sthApanA sa sthApanAnandiH,athavA dvAdazavidhatUryarUpadravyanandisthApanA sthApanAnandiH,dravyanandirdvidhA-Agamato noA-18 gamatazca, tatrAgamato nandipadArthasya jJAtA tatra cAnupayuktaH, 'anupayogo dravya'miti vacanAt, noAgamatastu vidhA, tadyathA-jJazarIradravyanandirbhavyazarIradravyanandizirIrabhavyazarIravyatiriktadravyanandizca,tatra yannandipadArthajJasya vyapagatajI-2 vitasya zarIraM siddhazilAtalAdigataM tad bhUtabhAvatayA jJazarIradravyanandiH, yastu vAlako nedAnI nandizabdArtha-12 mavabudhyate atha cAvazyamAyatyAM tenaiva zarIrasamucchrayeNa bhotsyate sa bhAvibhAvanibandhanatvAdbhavyazarIradravyanandiH, iha hi yad bhUtabhAvaM bhAvibhAvaM vA (yogya) vastu tadyathAkramaM vivakSitabhUtabhAdhibhAvApekSayA dravyamiti tattvavedinAM prasiddhimupAgamat, uktaM ca-"bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yaloke / tadravyaM tattvajJaiH sacetanAhai cetanaM kathitam // 1 // " jJazarIrabhavyazarIravyatiriktastu dravyanandiH kriyA''viSTo dvAdazavidhatUryasamudAyaH, uktaM ca Jain Education international For Personal & Private Use Only w ainelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 2 // "deve tUrasamUdao" tAni ca dvAdaza tUryANyamUni - "bhaMbhA mukuMda mahale kaDaveM jhaleri huka kaMsAlA / kAhala taliMmA vaMso saMkho paNavo ya vArasamo // 1 // " bhAvanandirdvidhA - Agamato noAgamatazca tatrAgamato nandipadArthasya jJAtA tatra copayuktaH, 'upayogo bhAvanikSepa' iti vacanAt, noAgamataH paJcaprakArajJAnasamudayaH, 'bhAvammi ya paJcanANAI' iti vacanAt, athavA paJcaprakArajJAnakharUpamAtrapratipAdako'dhyayanavizeSo bhAvanandiH, nozabdasyaikadezavacanatvAt, asya cAdhyayanasya sarvazrutaikadezatvAt, tathAhi -ayamadhyayanavizeSaH sarvazrutAbhyantarabhUto varttate, tata ekadezaH, ata eva cAyaM sarvvazrutaskandhArambheSu sakalapratyUhanivRttaye maGgalArthamAdau tattvavedibhirabhidhIyate, asya ca maGgalasthAnaprAptasya vyAkhyAprakrame pUrvasUrayo vineyAnAM sUtrArthagauravotpAdanArthamavicchedena tIrthakarAdyAvalikA AcakSate, tata AcAryo'piM devavAcakanAmA jJAnapaJcakaM vyAcikhyAsuH prathamata AvalikA abhidhitsuravinena adhyApakazrAvakapAThaka cintakAnAmabhilaSitArthasiddhaye 'anAdimantastIrthakarA' itijJApanArthaM sAmAnyato bhagavantIrthakRtstutimabhidhAtumAha jayai jagajIvajoNIviyANao jagagurU jagANaMdo | jagaNAho jagabaMdhU jaya jagappiyAmaho bhayavaM // 1 // iha stutirdvidhA - praNAmarUpA asAdhAraNa guNotkIrttanarUpA ca tatra praNAmarUpA sAmarthyagamyA, yathA ca sAmarthya 1 dravye tUryasamudayaH / For Personal & Private Use Only nandInikSepAH // 2 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamyA tathA'nantarameva vakSyate, asAdhAraNaguNotkIrtanarUpA ca dvidhA-khArthasampadabhidhAyinI parArthasampadabhidhA-18 yinI ca, tatra khArthasampannaH parArtha prati samartho bhavatIti prathamataH khArthasampadamAha-'jayati' indriyaviSayakaSAya-12 ghAtikarmapariSahopasargAdizatrugaNaparijayAt sarvAnapyatizete, itthaM sarvAtizAyI ca bhagavAn prekSAvatAmavazyaM praNAmAhaH tato jayatIti, kimuktaM bhavati ?-taM prati praNato'smIti, kiMviziSTo jayatItyAha-'jagajIvayonivijJAyakaH' jagad-dhamAdhAkAzapudgalAstikAyarUpaM 'jagad jJeyaM carAcara'miti vacanAt 'jIvA' iti jIvanti-prANAn / dhArayantIti jIvAH, kaH prANAn dhArayatIti ? cet, ucyate, yo mithyAtvAdikaluSitatayA vedanIyAdikarmaNAmabhi-14 nirvartakastatphalasya ca sukhaduHkhAderupabhoktA nArakAdibhaveSu ca yathAkarmavipAkodayaM saMsatI samyagdarzanAdiratnatrayAhai bhyAsaprakarSavazAcAzeSakarmAMzApagamataH parinirvAtA sa prANAn dhArayati sa eva cAtmetyabhidhIyate, uktaM ca-"yaH kA karmabhedAnAM, bhoktA karmaphalasya ca / saMsa" parinirvAtA, sa hyAtmA nAnyalakSaNaH // 1 // " kathametatsi-2 ddhiriti cet ?, ucyate, pratiprANi khasaMvedanapramANasiddhacaitanyAnyathA'nupapattitaH, tathAhi-na caitanyamidaM bhUtAnAM dharmaH, taddharmatve sati pRthivyAH kAThinyasyeva sarvatra sarvadA copalambhaprasaGgAt, na ca sarvatra sarvadA copalabhyate, loSThAdau mRtAvasthAyAM cAnupalambhAt, athAtrApi caitanyamasti kevalaM zaktirUpeNa tato nopalabhyate, tadayuktaM, vikalpadvayAnatikramAtU, tathAhi-sA zaktizcaitanyAdvilakSaNA uta caitanyameva ?, yadi vilakSaNA tarhi kathamAraTyate 60 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA jIvasattAsiddhiH | cAvAkakhaMDanazca zaktirUpeNa caitanyamasti?, na hi ghaTe vidyamAne paTarUpeNa ghaTastiSThatIti vaktuM zakyam, Aha ca prajJAkaragupto'pi-"rU pAntareNa yadi tattadevAstIti mA rttiiH| caitanyAdanyarUpasya, bhAve tadvidyate katham // 1 // " atha dvitIyaH pakSastarhi nandIvRttiH caitanyameva sA kathamanupalambhaH ?, AvRtattvAdanupalambha iti cet, nanvAvRtirAvaraNaM, tacAvaraNaM kiM vivakSitapariNAhamAbhAvaH uta pariNAmAntaramAhokhidanyadeva bhUtAtiriktaM kiJcita ?, tatra na tAvadvivakSitapariNAmAbhAvaH ekAntatucchatayA tasyAvArakatvAyogAt, anyathA tasyApyatuccharUpatayA bhAvarUpatA''pattiH, bhAvatve ca pRthivyAdInAmanyatamo bhAvo bhavet, 'pRthivyAdInyeva bhUtAni tattvamiti vacanAt, pRthivyAdIni ca bhUtAni caitanyasya vyaakAni nAvArakANIti kathamAvArakatvaM tasyopapattimat ?, atha pariNAmAntaram, tadapyayuktaM, pariNAmAntarasyApi bhUtakhabhAvatayA bhUtavadyaJjakatvasyaivopapattenovArakatvasya, athAnyadeva bhUtAtiriktaM kiJcit, tadatIvAsamIcInaM, bhUtAtiriktAbhyupagame catvAryeva pRthivyAdIni bhUtAni tattvamiti tattvasaGkhyAvyAghAtaprasaGgAt, api cedaM caitanya pratyekaM vA bhUtAnAM dharmaH samudAyasya vA?, na tAvatpratyekamanupalambhAt, na hi pratiparamANu saMvedana yadi ca pratiparamANu bhavettarhi puruSasahasracaitanyavRndamiva parasparaM vibhinnasvabhAvamiti naikarUpaM bhavet, atha caikarUpamupalabhyate, ahaM pazyAmi ahaM karomItyevaM sakalazarIrAdhiSThAtRkaikarUpatayA'nubhavAt, atha samudAyasya dharmaH, tadapyasat, pratyekamabhAvAta, pratyekaM hi yadasattatsamudAye'pi na bhavati, yathA reNuSu tailaM, syAdatet-madyAneSu pratyeka SUSASSASSURSUS dain Education International For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madazaktiradRSTA'pi samudAye bhavatIti dRzyate tadvacaitanyamapi bhaviSyati ko doSaH ?, tadayuktaM, pratyekamapi madyAGgeSu || pratyekaM madazaktyanuyAyimAdhuryAdiguNadarzanAt , tathAhi-dRzyate mAdhuryamikSurase dhAtakIpuSpeSu ca manAk vikalatotpAdakatetyAdi, na caivaM caitanyaM sAmAnyato bhUteSu pratyekamupalabhyate, tataH kathaM samudAye tad bhavitumarhati ?, mA 8 prApat sarvasya sarvatra bhAvaprasaktyA'tiprasaGgaH / kiJca-yadi caitanyaM dharmatvena pratipannaM tato'vazyamasyAnurUpo dharmI pratipattavyaH, AnurUppAbhAve jalakAThinyayoriva dharmidharmabhAvAnupapatteH, na ca bhUtAnyanurUpo dharmI, vailakSaNyAt, tathAhi-caitanyaM vodhakharUpamamUrta ca, bhUtAni ca tadvilakSaNAni, tatkathameteSAM parasparaM dharmadhammibhAvaH ? / nApi caitanyamidraM bhUtAnAM kAryam, atyantavailakSaNyAdeva kAryakAraNabhAvasthApyayogAt, uktaM ca-"kAThinyAbodharUpANi, bhU-14 tAnyadhyakSasiddhitaH / cetanA ca na tadrUpA, sA kathaM tatphalaM bhavet ? // 1 // " apica-yadi bhUtakArya cetanA tarhi kiM na sakalamapi jagatprANimayaM bhavati ?, pariNativizeSasadbhAvAbhAvAditi cet nanu so'pi pariNativizeSasadbhAvaH sarvatrApi kasmAnna bhavati ?, sopi hi bhUtamAtranimittaka eva tataH kathaM tasyApi kvacitkadAcidbhAvaH ?, anyaccasa kiMrUpaH pariNativizeSa iti vAcyam, kaThinatvAdirUpa iti cet, tathAhi-kASThAdiSu dRzyante ghuNAdijantavo jAyamAnAstato yatra kaThinatvAdivizeSastatprANimayaM na zeSa iti, tadapyasat, vyabhicAradarzanAt , tathAhi-aviziTe'pi kaThinatvAdivizeSe kvacidbhavanti kvacinna kvacica kaThinatvAdivizeSamantareNApi saMkhedajA nabhasi ca saMmUJchimA For Personal & Private Use Only K-mainelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH // 4 // jAyante, kiJca - samAnayonikA api vicitravarNasaMsthAnA dRzyante prANinaH tathAhi - gomayAdyekayonisambhavino'pi kecinnIlatanavo'pare pItakAyA anye vicitravarNAH, saMsthAnamapyeteSAM parasparaM vibhinnameva, tadyadi bhUtamAtranimittaM caitanyaM tata ekayonikAH sarve'pyekavarNasaMsthAnA bhaveyuH, na ca bhavanti, tasmAdAtmAna eva tattatka - vazAttathotpadyante iti pratipattavyaM / sthAdetat- tadA''gacchan gacchan vA nAtmopalabhyate, kevalaM dehe sati saMvedanamupalabhyate, dehAbhAve ca bhasmAvasthAyAM na, tasmAnnAstyAtmA, kintu saMvedanamAtramevaikamasti tacca dehakArya, dehe eva ca samAzritaM, kuDye citravat, na citraM kuDyavirahitamavatiSThati, nApi kuDyAntaraM saGkrAmati, nAgataM vA kuDyAntarAt, kintu kuDye eva utpannaM kuDye eva ca vilIyate, evaM saMvedanamapi tadapyasata, AtmA hi kharUpeNAmUrttaH, Antaramapi | zarIramatisUkSmatvAnna cakSurviSayaH, taduktam - "antarA bhavadeho'pi, sUkSmatvAnnopalabhyate / niSkrAman pravizannAtmA, nAbhAvo'nIkSaNAdapi // 1 // " tata AntarazarIrayukto'pyAtmA Agacchan gacchan vA nopalabhyate, liGgatastU palabhyate eva, tathAhi - kumerapi jantostatkAlotpannasyApyasti nijazarIraviSayaH pratibandhaH, upaghAtakamupalabhya palAyanadarzanAta yazca yaviSayaH pratibandhaH sa tadviSayaparizIlanAbhyAsapUrvakaH, tathAdarzanAt, na khalvatyantAparijJAtaguNadoSavastuviSaye kasyApyAgraha upajAyate, tato janmAdau zarIrAgrahaH zarIraparizIlanAbhyAsajanita saMskAranibandhana iti siddhamAtmano janmAntarAdAgamanam uktaM ca - " zarIrAgraharUpasya, cetasaH sambhavo yadA / janmAdau For Personal & Private Use Only jIvasattAsiddhiH cArvAka khaMDana . 118 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAISAS SSSSSSSSSS dahinAM dRSTaH, kiM na janmAntarAgatiH ? // 1 // " athAgatiH pratyakSato nopalabhyate tataH kathamanumAnAdavasIyate ?, naiSa doSaH, anumeyaviSaye pratyakSavRtteranabhyupagamAt, parasparaviSayaparihAreNa hi pratyakSAnumAnayoH pravartanamiSyate tataH kathaM sa eva doSaH ?, Aha ca-"anumeye'sti nAdhyakSamiti kaivAtra duSTatA ? / adhyakSasyAnumAnasya, viSayo viSayo na hi // 1 // " atha tajjAtIye'pi pratyakSavRttimantareNa kathamanumAnamudayitumutsahate ?, na khalu yasyAgniviSayA pratyakSavRttirmahAnase'pi nAsIt tasyAnyatra kSitidharAdau dhUmAmadhvajAnumAnaM, tadapyayuktam, atrApi tajAtIye pratyakSavRttibhAvAt, tathAhi-Agraho'nyatra parizIlanAbhyAsAt pravRttaH pratyakSata evopalabdhaH, tadupaSTambhenehApyanumAnaM pravartate, uktaM ca-"AgrahastAvadabhyAsAtU, pravRtta upalabhyate / anyatrAdhyakSataH sAkSAttato dehe'numA na kim ? // 1 // " yo'pi citradRSTAntaH prAgupanyastaH so'pyayukto, vaiSamyAt , tathAhi-citramacetanaM gamanakhabhAvarahitaM ca, AtmA ca cetanaH | karmavazAd gayAgatI ca kurute, tataH kathaM dRSTAntadAAntikayoH sAmyam ?, tato yathA kazcidU devadatto vivakSite/ grAme katipayadinAni gRhIbhUtvA grAmAntare gRhAntaramAsthAyAvatiSThate tadvad AtmA'pi vivakSite bhave dehaM parihAya | bhavAntare dehAntaramAracayyAvatiSThate, yaccoktaM-'saMvedanaM dehakAyeMmiti, tatra cAkSuSAdikaM saMvedanaM dehAzritamapi kathaJcid bhavatu, cakSurAdIndriyadvAreNa tasyotpattisambhavAt, yattu mAnasaM tatkatham ? na hi tadehakArya ghaTate, yuktyayo|gAta, tathAhi-tanmAnasaM jJAnaM dehAdutpadyamAnamindriyarUpAdvA samutpadyate anindriyarUpAdvA kezanakhAdilakSaNAt ?, For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tatra na tAvadAdyaH pakSaH, indriyarUpAt tadutpattAvindriyabuddhivad vartamAnArthagrahaNaprasakteH, indriyaM hi vArttamAnika jIvasattAgirIyA ta evArthe vyApriyate tatastatsAmarthyAdupajAyamAnaM mAnasamapi jJAnamindriyajJAnamiva vartamAnArthagrahaNaparyavasitasattAka-18 siddhiH nandIvRttiH cArvAkameva bhavet , atha yadA cakSu rUpaviSaye vyApriyate tadA rUpavijJAnamutpAdayati na zeSakAlaM, tataH tadrUpavijJAnaM khaMDanazca. vartamAnArthaviSayaM, vartamAne evArthe cakSuSo vyApArAta, rUpaviSayavyAvRttyabhAve ca manojJAnaM, tato na tatpratiniyata-12 kAlaviSayaM, evaM zeSeSvapIndriyeSu vAcyaM, tataH kathamiva manojJAnasya vartamAnArthagrahaNaprasaktiH ?, tadasAdhIyo, yata indriyAzritaM taducyate yadindriyavyApAramanusRtyopajAyate, indriyANAM ca vyApAraH pratiniyata eva vArttamAnike khakhaviSaye, tato manojJAnamapi yadindriyavyApArAzritaM tata aindriyajJAnamiva vArttamAnikArthagrAhakameva bhaved, anyathA indriyAzritameva tad na syAt, uktaM ca-"akSavyApAramAzritya, bhavadakSajamiSyate / tadvayApAro na tatreti, kathamakSahai! bhavaM bhavet ? // 1 // " athAnindriyarUpAditi pakSaH, tadapyayuktaM, tasyAcetanatvAt , nanvacetanatvAditi ko'rthaH ?, yadi 8 indriyavijJAnavirahAditi tadiSyata eva, yadi nAmendriyavijJAnaM tato na bhavati manojJAnaM tu kasmAt na bhavati ?,181 atha manovijJAnaM notpAdayatIti acetanatvaM, tadA tadeva vicAryamANaM iti pratijJArthaMkadezAsiddho hetuH, tadapyasat, acetanatvAditi kimuktaM bhavati ?-khanimittavijJAnaiH sphuracidrUpatayA'nupalabdheH, sparzAdayo hi khakhanimittavijJAnaiH sphuracidrUpA upalabhyante tatastebhyo jJAnamutpadyate iti yuktam, kezanakhAdayastu na manojJAnena tathA sphuraci dain Education Tnternational For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ drUpA upalabhyante tataH kathaM tebhyo manojJAnaM bhavatIti pratImaH ?, Aha ca-"cetayanto na dRzyante, keshshmshrunkhaadyH| tatastebhyo manojJAnaM, bhavatItyatisAhasam // 1 // " api ca-yadi kezanakhAdipratibaddhaM manojJAnaM tataH taducchede mUlata eva na syAt, tadupaghAte copahataM bhavet, na ca bhavati, tasmAt nAyamapi pakSaH kSodakSamaH, kiJca-manojJAnasya sUkSmArthabhe(ve)ttRtvasmRtipATavAdayo vizeSA anvayavyatirekAbhyAmabhyAsapUrvakA dRSTAH, tathAhi-tadeva zAstramUhApohAdi-* prakAreNa yadi punaH punaH paribhAvyate tataH sUkSmasUkSmatarArthAvabodha ullasati smRtipATavaM cApUrvamujjRmbhate, evaM caikatra zAstre'bhyAsataH sUkSmArthabhe(ve)ttRtvazaktau smRtipATavazaktau copajAtAyAmanyeSvapi zAstrAntareSvanAyAsenaiva sUkSmAdArthAvabodhaH smRtipATavaM colasati, tadevamabhyAsahetukAH sUkSmArthabhe(ve)ttRtvAdayo manojJAnasya vizeSA dRSTAH, atha kasya-3 cidihajanmAbhyAsavyatirekeNApi dRzyante tato'vazyaM te pAralaukikAbhyAsahetukA iti pratipattavyam, kAraNena saha kAryasyAnyathA'nupapannatvaprativandhato'dRSTatatkAraNasyApi tatkAryatvavinizciteH, tataH siddhaH paralokayAyI jIvaH, siddhe ca tasmin paralokayAyini yadi kathazcidupakArI cAkSuSAdervijJAnasya deho bhavet bhavatu na kazcid doSaH, kSayopazamahetutayA dehasyApi kathaJcidupakAritvAbhyupagamAt, na caitAvatA tannivRttau sarvathA tannivRttiH, na hi vaDherAsA-12 ditavizeSo ghaTo vahninivRttau samRlocchedaM nivarttate, kevalaM vizeSa eva kazcanApi, yathA suvarNasya dravattA, evamihApi dehanivRttI jJAnavizeSa eca ko'pi tatpratibaddho nivarttatA, na punaH samUlaM jJAnamapi, yadi punardehamAtranimittakameva SAESAXERCISESSONG Jain Education a l For Personal & Private Use Only Warjainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-1 vijJAnamiSyeta dehanivRttau ca nivRttimat tarhi dehasya bhasmAvasthAyAM mA bhUt dehe tu tathAbhUte evAvatiSThamAne | jIvasattAgirIyA mRtAvasthAyAM kasmAt na bhavati ?, prANApAnayorapi hetutvAt tadabhAvAnna bhavatIti cet, na, prANApAnayorjJAnahetu- siddhiH nandIvRttiH tvAyogAta, jJAnAdeva tayorapi pravRtteH,tathAhi-yadi mandau prANApAnau niHsraSTumiSyate tato mandI bhavataH dI| cettahi || cAvoMka khaMDanaca. 6/dIrghAviti, yadi punardehamAtranimittau prANApAnau prANApAnanimittaM ca vijJAnaM tarhi netthamicchAvazAt prANApAnapravarttanaM ta bhavet, na hi dehamAtranimittA gauratA zyAmatA vA icchAvazAt pravarttamAnA dRSTA, prANApAnanimittaM ca yadi vijJAnaM tataH prANApAnanihAsAtizayasambhave vijJAnasyApi nihAsAtizayo syAtAm, avazyaM hi kAraNe parihIyamAne'bhivarddhamAne ca kAryasyApi hAnirupacayazca bhavati, yathA mahati mRtpiNDe mahAn ghaTo'lpe cAlpIyAn, anyathA kAraNameva tad na syAda, na ca bhavataH prANApAnanihA~sAtizayasambhave vijJAnasyApi nihAsAtizayau, viparyayasyApi bhAvAt, maraNAvasthAyAM prANApAnAtizayasambhave'pi vijJAnasya nihAsadarzanAtU, syAdetat-tadAnIM vAtapittAdibhidoSairdehasya viguNIkRtatvAta na prANApAnAtizayasambhave'pi caitanyasyAtizayasambhavaH, ata eva mRtAvasthAyAmapi na caitanyaM, dehasya viguNIbhUtatvAt, tadasamIcInataram, evaM sati mRtasyApi punarujjIvanaprasakteH, tathAhi-mRtasya doSAH samIbhavanti, samIbhavanaM ca doSANAmavasIyate jvarAdivikArAdarzanAt, samatvaM cArogyaM, 'teSAM samatvamArogyaM, kSayavRddhI viparyaye' iti vacanAt , ArogyalAbhAt khadehasya punarujjIvanaM bhavet , anyathA dehaH kAraNameva na syAt, cetasaH | SSSSSSSSS dain Education International For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvikArabhAvAbhAvAnanuvidhAnAt, evaM hi dehakAraNatA vijJAnasya zraddheyA syAt yadi punarujjIvanaM bhavet, syAdetadayuktamidaM punarujjIvanaprasaGgApAdanaM, yato yadyapi doSA dehasya vaiguNyamAdhAya nivRttAH tathApi na tatkRtasya vaiguyasya nivRttiH, na hi dahanakRto vikAraH kASThe dahananivRttau nivarttamAno dRSTaH, tadayuktam, iha hi kiJcit kvaci |danivarttyavikArArambhakaM yathA vahniH kASThe, na hi zyAmatAmAtramapi vahninA kRtaM kASThe vahninivRttau nivarttate, kiJcitpunaH kvacit nivarttyavikArArambhakaM yathA sa evAbhiH suvarNe, tathAhi - abhikRtA suvarNe dravatA'gninivRttau nivarttate, tathA vAyvAdayo doSA nivarttyavikArArambhakAH, cikitsAprayogadarzanAd, yadi punaranivartsyavikArArambhakA bhaveyuH tarhi na tadvikAranivarttanAya cikitsA vidhIyeta, vaiphalyaprasaGgAt na ca vAcyam - maraNAt prAg doSA nivartyavikArArambhakA maraNakAle tvanivarttyavikArArambhakA iti, ekasyaikatraiva nivarttyAnivatrtsyavikArArambhakatvAyogAt, na hi ekameva tatraiva nivartsyavikArArambhakama nivartsyavikArambhakaM ca bhavitumarhati tathA'darzanAt, nanu dvividho hi vyAdhiH- sAdhyo'sAdhyazca tatra sAdhyo nivartyakhabhAvaH, tamevAdhikRtya cikitsA phalavatI, asAdhyonivarttanIyaH, na ca sAdhyAsAdhyabhedena vyAdhidvaividhyamapratItam, sakalalokaprasiddhatvAd, vyAdhizca doSavaiSamyakRtaH, tataH kathaM doSANAM nivarttyAnivartsyavikArArambhakatvamanupapannamiti, tadapyasat, bhavanmatenA sAdhyavyA gherevAnupapatteH, tathAhi - asAdhyatA vyAdheH kvacidAyuHkSayAt, yataH tasminneva vyAdhI samAnauSadhavaidya samparke'pi kazcinniyate For Personal & Private Use Only 13 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C zrImalaya- kazcit na, kvacitpunaH pratikUlakammodayAt, pratikUlakarmodayajanito hi zvitrAdivyAdhirauSadhasahasrairapi kazcida- jIvasattA. jI girIyA sAdhyo bhavati, etaca dvividhamapyasAdhyatvaM vyAdheH paramezvarapravacanavedinAmeva mate saGgacchate, na bhavato bhUtamAtratatvanandIvRttiH 18 vAdinaH, kvacitpunarasAdhyo vyaadhiyopkRtvikaarnivrtnsmrthsyaussdhsyaabhaavaad vaidyasya vA, vaidyauSadhasamparkAbhAve hai // 7 // hai hi nyAdhiH sarpana sakalamapyAyurupakramate, nanu vaidyauSadhasamparkAbhAvAdevAsmAkamapi punarujjIvanaM na bhaviSyati, nahi tadasti kiJcidauSadhaM vaidyo vA yatpunarujjIvayati, tadapyayuktaM, vaidyauSadhe hi dopakRtavikAranivarcanArthamiSyete, na puna-18 ratyantAsatazcaitanyasyotpAdanArthaM, tathA'nabhyupagamAt, doSakRtAzca vikArA mRtAvasthAyAM khayameva nivRttAH, jvarAderadarzanAt, tataH kiM vaidyauSadhAnveSaNeneti tadavastha eva punarujjIvanaprasaGgaH / api ca-kazcid doSANAmupazame'pyakasmAdeva mriyate kazcicAtidoSaduSTatve'pi jIvati, tadetad bhavanmate kathaM vyavatiSThate?, Aha ca-"doSasyopazame'pyasti, maraNaM kasyacitpunaH / jIvanaM doSaduSTatve'pyetanna syAd bhavanmate // 1 // " asmAkaM tu matena yAvadAyuHkarma vijRmbhate | tAvad dorairatipIDito'pi jIvati, AyuHkarmakSaye ca doSANAmavikRtAvapi mriyate, tanna dehamAtranimittaM saMveda-10 nam / anyacca-dehaH kAraNaM saMvedanasya sahakAribhUtaM bhavedupAdAnabhUtaM vA ?, yadi sahakAribhUtaM tadiSyata eva, deh-2||7|| syApi kSayopazamahetutayA kathaJcid vijJAnahetutvAbhyupagamAt , athopAdAnabhUtaM tadayuktam, upAdAnaM hi tat tasya yavikAreNaiva yasya vikAro, yathA mRdu ghaTasya, na ca dehavikAreNaiva vikAraH saMvedanasya, dehavikArAbhAve'pi bhaya-18|26 ALCONOCOGEOGAOCOCCASS For Personal & Private Use Only linelibrary.org dan Education International Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zokAdinA tadvikAradarzanAt, tanna deha upAdAnaM saMvedanasya, uktaM ca- "avikRtya hi yadvastu, yaH padArthoM vikAryate / upadAnaM na tattasya, yuktaM gogavayAdivat // 1 // " etena yaducyate - 'mAtApitR caitanyaM sutacaitanyasyopAdAna' miti, tadapi pratikSiptamavagantavyaM, tatrApi tadvikAre vikAritvaM tadavikAre cAvikAritvamiti niyamAdarzanAt, anyacca - yadyasyopAdAnaM tattasmAdabhedena vyavasthitaM yathA mRdo ghaTaH, mAtApitRcaitanyaM ca cetsuta caitanyasyopAdAnaM tataH sutacaitanyaM mAtApitRcaitanyAdabhedena vyavatiSThet, tasmAd yatkiJcidetat, tanna bhUtadharmo bhUtakArya vA caitanyam, atha cAsti pratiprANi vasaMvedana pramANasiddhamato yasyedaM sa yathoktalakSaNo jIvaH // 'yonaya' iti 'yuk mizraNe' yuvanti - taijasakA - rmaNazarIravantaH santa audArikazarIreNa vaikriyazarIraNa vA''khiti yonayo - jIvAnAmevotpattisthAnAni tAzca saci ttAdibhedabhinnA anekaprakArAH, uktaM ca- 'sacittazItasaMvRttetaramizrAstadyonayaH, [sacittazItasaMvRttAH setarA mizrAzcaika| zastadyonayaH] (tattvA0 a0 2 sU0 32) iti, jagaca jIvAzca yonayazca jagajjIvayonayaH tAsAM vividham- anekaprakAramutpAdAdyanantadharmAtmakatayA jAnAtIti vijJAyako jagajIvayonivijJAyakaH, anenaM kevalajJAnapratipAdanAt khArthasaspadamAha / tathA jagad gRNAti - yathAvasthitaM pratipAdayati ziSyebhya iti jagadguruH, yathAvasthitasakalapadArthapratipAdaka ityarthaH etena yatkaizcit zabdasya bahirarthaM prati prAmANyamapAkriyate tadapAstaM draSTavyaM tathAhi te evamAhuH - prameyaM vastu paricchinnaM prApayatpramANamucyate, prameyaM ca viSayaH pramANasyeti prAmANyaM viSayavattayA vyAptaM, tato yadviSaya Jain Educational For Personal & Private Use Only 10 13 w.jainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 8 // vanna bhavati na tatpramANaM, yathA gaganendIvarajJAnaM, na bhavati ca viSayavat zAbdaM jJAnamiti, na cAyamasiddho hetuH, yato | dvividho viSayaH - pratyakSaH parokSazca tatra na pratyakSaH zAbdajJAnasya viSayo, yasya hi jJAnasya pratibhAsena sphuTAbhanIlAdyAkArarUpeNa yo'rtho'nukRtAnvayavyatirekaH sa tasya pratyakSaH, tasya ca pratyakSasyArthasyAyameva pratipattiprakAraH sambhavadazAmazrute, nAparaH, tadviSayaM ca tadanvayavyatirekAnuvidhAyi sphuTa pratibhAsaM jJAnaM pratyakSaM, pratyakSajJeyatvAt, tad na pratyakSo'rtho - nekaprakArapratipattiviSayo yaH zAbdapramANasyApi viSayo bhavet, nApi parokSaH, tasyApi hi nizcitatadanvayavyatirekanAntarIyakadarzanAt pratipattiH yathA dhUmadarzanAdvahneH, anyathA'tiprasaGgAt na ca zabdasyArthena saha nizcitAnvayavyati| rekatA, pratibandhAbhAvAt tAdAtmyatadutpattyanupapatteH tathAhi na bAhyo'rtho rUpaM zabdAnAM nApi zabdo rUpamarthAnAM, tathApratIterabhAvAt, tatkathameSAM tAdAtmyaM ? yena vyAvRttikRtavyavasthA bhede'pi nAntarIyakatA syAt, kRtakatvAnityatvavad api ca-yadi tAdAtmyameSAM bhavet tato'nalA calakSurikAdizabdoccAraNe vadanadahanapUraNapATanAdidoSaH prasajyeta, na caivamasti tad na tAdAtmyaM nApi tadutpattiH, tatrApi vikalpadvayaprasakteH tathAhi trastunaH kiM zabdasyotpattiruta zabdAdvastunaH 1, taMtra vastunaH zabdotpatta vikRta saGketasyApi puMsaH prathamapanasadarzane tacchandocAraNaprasaGgaH, zabdAdvastutpattau vizvasyAdaridratAprasaktiH, tata eva kaTakakuNDalAdyutpatteH, tadevaM pratibandhAbhAvAt na zabdasyArthena | saha nAntarIyakatAnizcayaH, tadabhAvAcca na zabdAd nizcitasyArthasya pratipattiH, api tvanivarttitazaGkatayA'sti na veti For Personal & Private Use Only zAbdaprAmANyaM. 15 20 116 11 26 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalpitasya, na ca vikalpitamubhayarUpaM vastvasti yatprApyaM sadviSayaH syAt, pravarttamAnasa tu puruSasya tasya tasyArthasya / pRthivyAmamajanAdavazyamanyad jJAnAntaraM prAptinimittamupajAyate yataH kiJcidavApyata iti zAbdajJAnasya viSayavattvA18| bhAvaH, tadasat , viSayavattvAbhAvAsiddheH, parokSasya tadviSayatvAbhyupagamAt , yatpunaruktaM-'na zabdasyArthena saha nizcitAnva yavyatirekatA. pratibandhAbhAvAditi,' tadasamIcInaM, vAcyavAcakabhAvalakSaNena pratibandhAntareNa nAntarIyakatAnizcayAta zabdo hi bAdyavastuvAcakakhabhAvatayA tannAntarIyakaH, tatastannAntarIyakatAyAM nizcitAyAM zabdAda nizcitasyaivArthasya pratipatti vikalpitarUpasya, nizcitaM ca prApayat viSayavadeva zAbdaM jJAnamiti / syAdetad-yadi vAstavasaMbandhaparikaritamUrtayaH zabdAH tarhi samAzrayatu nirarthakatAmidAnI saGketaH, sa khalu saMvandho yato'rthapratItiH,sa ced vAstavo nirrthkH| saGketaH, tata evArthapratItisiddheH, tadetadatyantapramANamArgAnabhijJatvasUcakaM, yato na vidyamAna ityeva sambandho'rthapratItinibandhanaM. kintu khAtmajJAnasahakArI, yathA pradIpaH, tathAhi-pradIpo rUpaprakAzanakhabhAvo'pi yadi khAtmajJAnasahakArikRtasAhAyakaH tato rUpaM prakAzayati, nAnyathA, jJApakatvAt , na khalu dhUmAdikamapi liGgaM vastuvRttyA vayAdi-181 pratibaddhamapi sattAmAtreNa vahnayAdergamakamupajAyate, yaduktamanyairapi-"jJApakatvAddhi sambandhaH, khAtmajJAnamapekSate / / tenAsI vidyamAno'pi, nAgRhItaH prakAzakaH // 1 // " sambatvasya ca parijJAnaM tadAvaraNakarmakSayakSayopazamAbhyAM. tau ca saGketatapazcaraNabhAvanAdyanekasAdhanasAdhyau, tataH tapazcaraNabhAvanAsaGketAdibhyaH samutpannatadAvaraNakarmakSayakSayo-413 OSASUSASISARUSTUS . . Jain Edu Holimational For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH zAbdaprAmANya, 15 // 9 // pazamAnAM zabdAdAca kevalAdapyavaiparIyena vAcyavAcakabhAvalakSaNaH sambandho'vagamapathamRcchati, tathAhi-sarve eva sarvavedinaH sumerujambUdvIpAdInAnagRhItasaGketA api tattacchabdavAcyAneva pratipadyante taireva tathAprarUpaNAt, kalpAntaravarti-14 bhiranyerevaM prarUpitA iti tairapi tathA prarUpitA iti cet, nanu teSAmapi kalpAntaravarttinAM tathAprarUpaNe ko heturiti / 6 vAcyam, tadanyairevaM prarUpaNAditi cet atrApi sa eva prasaGgaH, samAdhirapi sa eveti cet, nanu tarhi siddhaH sumervAdyarthAnAM I tadabhidhAyakAnAM ca vAstavaH sambandhaH, sarvakalpavarttibhirapi sarvavedibhisteSAM sumeAdizabdavAcyatayA prarUpaNAt, anA-11 |ditvAtsaMsArasya kadAcikaizcidanyathApi sA prarUpaNA kRtA bhaviSyatIti cet, na, atIndriyatvenAtra pramANAbhAvAt, sarvairapi tathaiva sA prarUpaNA kRtetyatrApi na pramANamiti cet , na, atra pramANopapatteH, tathAhi-zAkyamuninA samprati sumevAdiko'rthaH sumervAdizabdena prarUpitaH, sa ca sumervAdau sumervAdizabdaprayogaH saGketadvAreNApyatatkhabhAvatAyAM tayornopapadyate, tatsvabhAvatvAbhyupagame ca siddhaM naH samIhitam,anAdAvapi kAle tayoH tatvabhAvatvAt ,tatsamAnapariNAmasya pravAhato 8 nityatvAt tatra sambandhAbhyupagamAd, itthaM caitadaGgIkartavyamanyathA'nAditvAtsaMsArasa kadAcidanyato'pi dhUmAderbhAvo hai| bhaviSyatItyevaM vyabhicArazaGkA dhUmadhUmadhvajAdiSu prasarantI durnivAresalaM durmativispanditeSu prayAsena, nanu yadi pAramArthikasambandhanibaddhakharUpatvAdime zabdAH tAttvikAbhidhAnaprabhaviSNavaH tarhi darzanAntaranivezipuruSaparikalpiteSu / vAcyeSveteSAM pravRtirnopapadyeta, parasparaviruddhatvena teSAmarthAnAM kharUpato'bhAvAt, yadapi ca vinaSTamanutpannaM vA // 9 // dain Education Theraronal For Personal & Private Use Only awarjainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadapi kharUpeNa na samastIti tatrApi vAco na pravarteran, apica-yadi vAcAM sadbhUtArthamantareNa na pravRttiH tarhi na kasyAzcidapi vAco'lIkatA bhavet, na caitat dRzyate, tasmAtsarvamapi pUrvoktaM mithyA, tadapyayuktam, iha dvidhA zabdAH-mRSAbhASAvargaNopAdAnAH satyabhASAvargaNopAdAnAca, tatra ye mRSAbhASAvargaNopAdAnAste tu tIrthAntarIyapa-13 rikalpitAH kuzAstrasamparkavazasamutthavAsanAsampAditasattAkAH pradhAnarUpaM jagat IzvarakRtaM vizvam ityevamAkArAH te'na-13 rthakA evAbhyupagamyante, te hi vandhyA'valA iva tadarthaprAptyAdiprasavavikalAH, kevalaM tathASidhasaMvedanamogaphalA iti 15 na tairvyabhicAraH, atha te'pi satyAbhimatazabdA iti pratibhAsante tatkathamayaM satyAsatyaviveko nirdhAraNIyaH 1, nanu / pratyakSAbhAsamapi pratyakSamivAbhAsate tataH tatrApi kathaM satyAsatyapratyakSavivekanirdhAraNam ?, kharUpaviSayaparyAlocanaye-19 ti cet , tathAhi-abhyAsadazAmApannAH svarUpadarzanamAtrAdeva pratyakSasya satyAsatyatvamavadhArayanti, yathA maNiparIkSakA maNaH, anabhyAsadazAmApannAstu viSayaparyAlocanayA, yathA-kimayaM viSayaH satya utAho neti, tatrArthakriyAsaMvAdadarzanataH tadgatakhabhAvaliGgadarzanato vA satyatvamavagacchanti anyathA tvasatyatvamiti,tadetatkharUpaviSayaparyAlocanayA satyAsatyatvavivekanirdhAraNamihApi samAnaM, tathAhi-dRzyanta eva kecit prajJAtizayasamanvitAH zabdazravaNamAtrAdeva puruSANAM mithyAbhASitvamamithyAbhASitvaM vA samyagavadhArayantaH, viSayasatyAsatyatvaparyAlocanAyAM tu kimeSa vaktA yathAvadApta dain Educ a tional For Personal & Private Use Only C w .jainelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAbdaH zrImalaya-18 uta neti ?, tatra yadi yathAvadApta iti nizcitaM tato viSayasatyatvamitarathA tvasatyatvam, Atetaraviveko'pi pari-18 girIyA zIlanena liGgato vA kutazcidavaseyo, nipuNena hi pratipatrA bhavitavyaM, yadapyuktaM 'yadapi ca vinaSTamanutpannaM vA tadapi prAmANya nandIvRttiH na kharUpeNa samastItyAdi' tatrApi yadi vinaSTAnutpannayortimAnikavidyamAnarUpAbhidhAyakaH zabdaH pravartate tarhi sa // 10 // nirarthako'bhyupagamyata eva.tato na tena vyabhicAraH, yadA tu te api vinaSTAnutpanne vinssttaantpnntyaa'bhidhtte| tadviSayasarvajJajJAnamiva sadbhUtArthaviSayatvAtsa pramANam, itthaM caitadaGgIkartavyam, anyathA'tItakalpAntaravartipArthAdi-18 hai sarvajJadezanA bhaviSyacchaGkhacakravAdidezanA ca sarvathA nopapadyeta, tadviSayajJAne zabdapravRttyabhAvAta, athocyeta-ana-1 le'nalazabdaH tadabhidhAnakhabhAvatayA yamabhidheyapariNAmamAzritya pravartate sa jale nAsti, jalAnalayorabhedaprasaGgAd, atha ca pravarttate saGketavazAjale'pyanalazabdaH tatkathaM zabdArthayorvAstavaH sambandhaH 1, tadasatU, zabdasyAnekazaktisamanvi-18/20 tatvenoktadoSAnupapatteH, tathAhi-nAnalazabdasyAnalavastugatAbhidheyapariNAmApekSI tadabhidhAnaviSaya evaikaH khabhA-181 vaH, api tu samayAdhAnatatsmaraNapUrvakatayA vilambitAdipratItinibandhanatvena jalavastugatAbhidheyapariNAmApekSI tada-IN bhidhAnakhabhAvo'pi, tathA tasyApi pratIteH, anyathA nirhetukatvena tatpratItyabhAvaprasaGgAt, nanu kathamete zabdA vastuviSayAH pratijJAyante ?, cakSurAdIndriyasamutthabuddhAviva zAbde jJAne vastuno'pratibhAsanAt , yadeva cakSurAdIndriyabuddhau / pratibhAsate vyaktyantarAnanuyAyi pratiniyatadezakAlaM tadeva vastu, tasyaivArthakriyAsamarthatvAt, netaratparaparikalpitaM For Personal & Private Use Only winjalnelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyaM, viparyayAt, na ca tadarthakriyAsamartha vastu zAbde jJAne pratibhAsate, tasmAdavastuviSayA ete zabdAH, tathA / cAtra pramANaM-yo'rthaH zAbde jJAne yena zabdena saha saMspRSTo nAvabhAsate na sa tasya zabdasya viSayaH, yathA gozabda-18 syAzvaH, nAvabhAsate cendriyagamyo'rthaH zAbde jJAne zabdena saMspRSTa iti, yo hi yasya zabdasyArthaH sa tena saha saMspRSTaH zAbde jJAne pratibhAsate, yathA gozabdena gopiNDaH, etAvanmAtranivandhanatvAd vAcyatvaskheti, tadetadasa-12 mIcInam, indriyagamyArthasya zAbde jJAne zabdena sahAnavamAsAsiddheH, tathAhi-kRSNaM mahAntamakhaNDaM masRNamapUrvamapa-2 varakAt ghaTamAnayetyuktaH kazcit tajjJAnAvaraNakSayopazamayuktaH tamartha tathaiva pratyakSamiva zAbde jJAne pratipadyate, tada-15 nyaghaTamadhye tadAnayanAya taM prati bhedena pravartanAt , tathaiva ca tatprApteH, atha tatrApyasphuTarUpa eva vastunaH pratibhAsonubhUyate, sphuTAbhaM ca pratyakSaM, tatkathaM pratyakSagamyaM vastu zAbdajJAnasya viSayaH ?, naiSa doSaH, sphuTAsphuTarUpapratibhAsabhedamAtreNa vastubhedAyogAt, tathAhi-ekasminneva nIlavastuni dUrAsannavartipratipattRjJAne sphuTAsphuTapratibhAse upalabhyete, na ca tatra vastubhedAbhyupagamaH, dvayorapi pratyakSapramANatayA'bhyupagamAt, tathehApyekasminnapi vastunIndriyajazA-| bdajJAne sphuTAsphuTapratibhAse bhaviSyato, na ca tadgocaravastubhedaH, atha vastvabhAve'pi zAbdajJAnapratibhAsAvizeSAt satyapi vastuni zAbdajJAnaM na tadyAthAtmyasaMsparzi, tadbhAvAbhAvayorananuvidhAnAt, yasya hi jJAnasya pratibhAso yasya bhAvAbhAvAvanuvidhatte tattasya paricchedakaM, na ca zAbdajJAnapratibhAso vastuno bhAvAbhAvAvanu dal Educal Derational For Personal & Private Use Only V ww.jalnelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrImalaya- vidhatte, vastvabhAve'pi tadavizeSAt , tanna vastunaH paricchedakaM zAbdajJAnaM rasajJAnamiva gandhasya, pramANaM | zAbdagirIyA cAtra-yajjJAnaM yadanvayavyatirekAnuvidhAyi na bhavati na tattadviSayaM, yathA rUpajJAnaM rasaviSayaM, na bhavati ce-14 prAmANyaM. nandIvRttiH |ndriyagamyArthAnvayavyatirekAnuvidhAyi zAbdaM jJAnamiti vyApakAnupalabdheH pratiniyatavastuviSayavattvaM hi jJAnasya // 11 // nimittavattayA vyAsaM, anvayavyatirekAnuvidhAnAbhAve ca nimittavattvAbhAvaH sAt, nimittAntarAsambhavAt, tena 6 tadviSayavattvaM nimittavattvAbhAvAdvipakSAdyApakAnupalabdhyA vyAvarttamAnamanvayavyatirekAnuvidhAnena vyApyate iti prati-13 bandhasiddheH, tadayuktam, pratyakSajJAne'pyevamaviSayatvaprasakteH, tathAhi-yathA jalavastuni jalollekhi pratyakSamudayapadavI-15 mAsAdayati tathA jalAbhAve'pi marau madhyAhnamArtaNDamarIcikAkhakSuNNajalapratibhAsamudayamAnamupalabhyate tato ja-11 lAbhAve'pi jalajJAnapratibhAsAvizeSAt satyapi jale jalapratyakSa prAdurbhavanna tadyAthAtmyasaMsparzi, tadbhAvAbhAvayorananukArAdityAdi sarva samAnameva, atra dezakAlakharUpapolocanayA tatprAtyabhAvAdinA ca marumarIcikAsu jalollekhinaH pratyakSasya bhrAntatvamavasIyate, bhrAntaM cApramANaM, tato na tena vyabhicAraH, pramANabhUtasya ca vastvanvayavyatirekAnuvi-13 dhAyitvAd vyabhicAra eva, tadetadanyatrApi samAnaM, tathAhi-yathArthadarzanAdiguNayuktaH puruSa AptaH, tatpraNItazabdasa-1 mutthaM ca jJAnaM pramANaM, na ca tasya vastvanvayavyatirekAnuvidhAyitvavyabhicArasambhavaH, yatpunaranAptapraNItazabdasamutthaM jJAnaM tadapramANaM, apramANatvAca na tena vyabhicAraH, yadapi ca pramANamupandhastaM tadapi hetorasiddhatvAnna sAdhyasAdhanA SHANGHARGAISRISASA dain Education International For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAlaM, asiddhatA ca hetorAptapraNItazabdasya vastuvyatirekeNa pravRttyasambhavAt, yatpunaridamucyate-zabdaH zrUyamANo vabhiprAyaviSayaM vikalpapratibimbaM tatkAryatayA dhUma iva vahnimanumApayati, tatra sa eva vaktA viziSTArthAbhiprAyazabdayorAzrayo dharmI, abhiprAyavizeSaH sAdhyaH, zabdaH sAdhanamiti, tadAha-vakturabhipretaM tu sUcayeyuriti sa eva tathA pratipadyamAna Azrayo'stviti, tatpApAtpApIyaH, tathApratIterabhAvAd, na khalu kazcidiha dhUmAdiva vahiM tatkA-13 I yatayA zabdAdabhiprAyaviSayaM vikalpapratibimbamanumimIte, api tu vAcakatvena bAhyamarthaM pratyeti, dezAntare kAlAntare* ca tathApravRttyAdidarzanAt , na ca dezAntarAdAvapi tathA pratItAvanyathA parikalpanaM zreyaH, atiprasaGgaprApteH, nAmidhUma janayati kintvadRSTaH pizAcAdirityasthA api kalpanAyAH prasaGgAt, apica-arthakriyArthI prekSAvAn pramANamanve-10 BSayati,na cAbhiprAyaviSayaM vikalpapratibimba vivakSitArthakriyAsamartha,kintu bAhyameva vastu,na ca vAcyam-abhiprAyaviSayaM 3 vikalpapratibimba jJAtvA vA vastuni pravartiSyate tenAyamadoSa iti, anyasmin jJAte anyatra pravatyanupapatteH, na hi ghaTe paricchinne paTe pravRttiyuktA, etena vikalpaprativimbakaM zabdavAcyamiti yatpratipannaM tadapi pratikSiptamavaseyaM, tatrApi vikalpapratibimbake zabdena pratipanne vastuni pravRttyanupapatteH, dRzyavikalpAvAvekIkRtya vastuni pravartate iti cet , tathAhi-tadeva vikalpapratibimbakaM bahIrUpatayA'dhyavasthati tato bahiH pravarttate tenAyamadoSa iti, na tayorekIkara M dain Educa t ional For Personal &Private Use Only Mw.jainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 12 // " NAsiddheH, atyantavailakSaNyena sAdharmyayogAt, sAdharmya caikIkaraNanimittam, anyathA'tiprasaGgAt api ca- kazcaitA - vekIkarotIti vAcyam, sa eva vikalpa iti cet, tadna, tatra vAhyakharUpalakSaNAnavabhAsAt, anyathA vikalpatvAyogAda, anavabhAsitena caikIkaraNAsambhavAd, atiprasakteH, atha vikalpAdanya eva kazcidvikalpyamevArthe dRzyamityadhyavasyati, hanta tarhi svadarzanaparityAgaprasaGgaH, evamabhyupagame sati balAdAtmAstitvaprasakteH tathAhi - nirvikalpakaM na vikalpyamartha sAkSAtkaroti, tadagocaratvAt, tato na tat dRzyamarthaM vikalpena sahaikI karttumalaM, na ca dezakAlakhabhAvavyavahitArthaviSayeSu zAbdavikalpeSu tadviSaye nirvikalpakasambhavaH, tatkathaM tatra tena dRzyavikalpArthaikIkaraNam, tato vikalpAdanyaH sarvatra dRzyavikalpAvarthAve kIkurvan balAdAtmaivopapadyate na ca so'bhyupagamyate, tasmAcchando bAhyasyArthasya vAcaka ityakAmenApi pratipattavyam, itazca pratipattavyam, anyathA saGketasyApi karttumazakyatvAt, tathAhiyena zabdena idaM tadityAdinA saGketo vidheyaH tena kiM saGketitena utAsaGketitena 1, na tAvatsaGketitena, anavasthAprasaGgAt, tasyApi hi yena zabdena saGketaH kAryaH tena kiM saGketitena utAsaGketitenetyAdi tadevAvarttate, athAsaGketitena siddhaH tarhi zabdArthayorvAstavaH sambandha iti / tathA 'jagadAnanda:' iha jagacchandena saMjJipaJcendriyaparigrahaH teSAmeva bhagavaddarzana dezanAdita AnandasambhavAt tatazca jagatAM - saMjJipaJcendriyANAmamRtasyandimUrttidarzanamAtrato niHzreyasAbhyudayasAdhakadharmmopadezadvAreNa cAnandahetutvAdaihikAmuSmika pramodakAraNatvAjjagadAnandaH, anena For Personal & Private Use Only zAbdaprAmANyaM. 15 20 // 12 // 25 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praarthsmpdmaah| tathA 'jagannAtha' iha jagacchabdena sakalacarAcaraparigrahaH,nAthazabdena ca yogakSemakRdabhidhIyate. 'yogakSemakRt nAtha' iti vidvatpravAdAt , tatazca jagataH-sakala carAcararUpasya yathAvasthitakharUpaprarUpaNadvAreNa vitathaprarUpaNApAyebhyaH pAlanAca nAtha iva nAtho jagannAthaH, anenApi praarthsmpdmaah| tathA 'jagadvandhuH' iha jagacchabdena sakalaprA-2 NigaNaparigrahaH, prANina evAdhikRtya bandhutvopapatteH, tatazca jagataH-sakalaprANisamudAyarUpasyAvyApAdanopadezapraNayanena / sukhasthApakatvAdvandhuriva bandhurjagadvandhuH, sakalajagadavyApAdanopadezapraNayanaM ca bhagavataH supratItam , tathA cAcArasUtra- 5 "savve pANA savve bhUyA sabve jIvA savve sattA na hatavA na anjAveyavA na parighettavA na uvaveyacA, esa dhamme suddhe dhuve nIe sAsae sameca loyaM kheyannehiM paveie" ityAdi, etena saMsAramocakAnAM vyApAdyopakRtaye || hai dukhitasattvavyApAdanamupadizatAmakuzalamArgapravRttatvamAditaM draSTavyaM, yataste evamAhuH-yatpariNAmasundaraM tadApAta-13 kaTukamapi pareSAmAdheyaM, yathA rogopazamanamauSadhaM, pariNAmasundaraM ca duHkhitasattvAnAM vyApAdanamiti, tathAhi-kRmikITapataGgamazakalAvakacaTakakuSThikamahAdaridrAndhapaGgvAdayo duHkhitajantavaH pApakarmodayavazAtsaMsArasAgaramabhiplavante, tataste'vazyaM tatpApakSapaNAya paropakArakaraNakarasikamAnasena vyApAdanIyAH, teSAM hi vyApAdane mahAduHkhamatIvo 1 sarve prANAH sarve bhUtAH sarve jIvAH sarve sattvA na hantavyA nAjJApayitavyA na parigrahItavyA nopadrotavyAH, eSa dharmaH zuddho dhruvo nItiyuktaH (nityaH naiyikA) zAzvataH sametya lokaM kheda praveditaH Jain Education Heatonal For Personal & Private Use Only M.jainelibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 13 // pajAyate, tItraduHkhavedanAbhibhavavazAcca prAgbaddhaM pApakarmodIryodIryAnubhavantaH pratikSipanti syAdetat-kimatra pramANaM yatte vyApAdyamAnAH tIvravedanA'nubhavataH prAgbaddhaM pApakarmodIryodIrya parikSipanti na punarArttaraudradhyAnopagamataH prabhUtataraM pApamAvarjayantIti ?, ucyate, yuSmatsiddhAntAnugatameva nArakasvarUpopadarzakaM vacaH, tathAhi - nArakA nirantaraM paramAdhArmikasuraiH tADanabhedanotkarttanazUlyAropaNAdyanekaprakAramupahanyamAnAH paramAdhArmikasurAbhAve parasparodIritatItravedanA raudradhyAnopagatA api prAgbaddhameva karma kSapayanti, nApUrva pApamadhikataramupArjayanti, nArakAyurbandhAsambhavAt, tadasambhavazcAnantaraM bhUyaH tatraivotpAdAbhAvAd / api ca-yata eva raudradhyAnopagatA ata eva teSAM prabhUtataraprAbaddhapApakarma parikSayaH, tIvrasaklezabhAvAt, na khalu tItrasaGklezAbhAve paramAdhArmikasurA api teSAM karmma kSapayituM zaktAH, tato raudrAdidhyAnamupajanayanto'pi vyApAdakA vyApAdyAnAmupakArakA eva, itthaM ca vyApAdanataH teSAmupakArasambhave ye tayApAdanamupekSante pratiSedhanti vA te mahApApakAriNaH, ye punaH prAgupAttapuNyakarmodayavazataH sukhAsikAmanubhavanto'vatiSThante na te vyApAdanIyAH, teSAM vyApAdane sukhAnubhavaviyogabhAvato'pakArasambhavAt na ca parahitaniratAH / parApakRtaye saMrambhamAtanvanti, tadetadayuktam, paropakAro hi sa eva sudhiyA vidheyo ya Atmana upakArako, na ca pareSAM vyApAdanenopakRtikaraNe bhavataH kamapyupakAramIkSAmahe, tathAhi -- pareSAM vyApAdane ko bhavataH upakAraH 1, kiM | puNyavandhaH uta karmakSayaH ?, tatra na tAvatpuNyabandhaH pareSAmantarAyakaraNAt, te hi pare yadi bhavatA na vyApAdye For Personal & Private Use Only saMsAramocakAnAM mataM. 15 20 // 13 // 26 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rastataH te parAn sattvAn vyApAdya puNyamupArjayeyuH, vyApAditAzca paravadhe aprasaktA iti vyApAdanaM puNyopArjanA-2 ntarAyakaraNaM, na ca puNyopArjanAntarAyakRt puNyamupArjayati , virodhAt sarvasya puNyabandhaprasaktezva; etena yaduktaM-'pariNAmasundaraM ca duHkhitasattvAnAM vyApAdana miti tadasiddhaM draSTavyam , puNyopArjanAntarAyakaraNena pariNAmasundaratvAyogAt , atha karmakSaya iti pakSaH, nanu tatkarma kiM sahetukamutAhetukaM ?, sahetukamapi kimajJAnahetukamutAhiMsAjanyamutAho vadhajanyaM?, tatra na tAvadajJAnahetukam , ajJAnahetukatAyAM hiMsAto nivRttyasambhavAt , yo hi yanimitto doSaHsa tatpratipakSasyaivAsevAyAM nivarttate, yathA himajanitaM zItamanalAsevanena, na cAjJAnasya hiMsA pratipakSabhUtA, kintu samyagjJAnaM, tatkathamajJAnahetukaM karma hiMsAto vinivarttate ?, athAhiMsAjanyamiti vadet , tadapi na yuktam , evaM sati muktAnAmapi karmabandhaprasakteH, teSAmahiMsakatvAt , atha hiMsAjanyaM, yadyevaM tarhi kathaM hiMsAta eva tasya nivRttiH, na hi yata eva yasya prAdurbhAvaH tata eva tasya nivRttibhavitumarhati, virodhAt, na khalvajIrNaprabhavo rogo muhurajIrNakaraNAt nivarttate, tataH prANihiMsotpAditakarmanivRttyarthamavazyamAhisA''sevanIyA, uktaM ca-"tamhA pANivahovajiyassa kammassa khvnnheuuo| vahaviraI kAyavA saMvararUvatti niyameNaM // 1 // " athAhetukaM, na tarhi tadasti, kharaviSANavat, tatkathaM tadapagamAya prANivadhodyamo bhavataH?, athAhetukamapyasti | yathA''kAzaM, tAkAzasyeva tasyApi na kathaJcana vinAza ityaphalatvAt na kAryaH prANivadhaH, yadapyuktaM-ye, 1 tasmAtprANiyadhopArjitasya karmaNaH kSapaNahetutaH / vadhaviratiH kartavyA saMvararUpeti niyamena // 1 // Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only animaw.jainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 14 // MICROSOSIASISAUSIOS tu prAgupAttapuNyakarmavazataH sukhAsikAmanubhavanto'vatiSThante na te vyApAdanIyA' ityAdi, tadapyayuktaM, yataH puNyapApa- | saMsAramokSayAnmuktiH, tato yathA pareSAM pApakSapaNAya vyApAdane bhavataH pravRttiH tathA puNyakSapaNAyApi bhavati, atha pApaMcakamataduHkhAnubhavaphalaM tato vyApAdanena duHkhotpAdanataH pApaM kSapayituM zakyaM, puNyaM tu sAtAnubhavaphalaM tatkathaM duHkhotpAdanena khaMDanam. 15 kSapayituM zakyam ?, sAtAnubhavaphalaM hi karma sAtAnubhavotpAdanenaiva kSapayituM zakyam , nAnyathA, tadapi na samIcInaM, yato yatpuNyaM viziSTaM devabhave vedanIyaM tanmanuSyAdibhavavyApAdanena pratyAsannIkriyate, pratyAsannIkRtaM ca prAyaH khalpakAlavedyaM bhavati, tata evaM puNyakSapaNasyApi sambhavAt kathaM na vyApAdanena puNyaparikSayaH ?, atha vyApAdanAnantaraM viziSTadeva-15 |bhavavedanIyaH puNyodayaH sandigdhaH, kasyacitpApodayasyApi sambhavAt , tatona vyApAdanaM puNyamaMnubhavataH kartumucitam , 20 yadyevamitaratra kathaM nizcayaH 1, itaratrApi hi saMdeha eva, tathAvidhaduHkhito'pi yadi mAryate tarhi narakaduHkhAnubhava-12 bhAgIbhavati, amAritazca san kadAcanApi prabhUtasattvavyApAdanena puNyamupAyaM viziSTadevAdibhavabhAgIbhavet , tato du:khitAnAmapi vyApAdanaM na bhavato yuktam , evaM ca sati sandigdhAnakAntiko'pi hetuH, vyApAdanasya pariNAmasundaratva-15 sandehAt, yadapyuktaM-'yuSmatsiddhAntAnugataM nArakakharUpopadarzakaM vacaH' ityAdi, tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, samya- // 14 // gasmatsiddhAntAparijJAnAdU, asmatsiddhAnte hyevaM nArakakharUpavyAvarNanA-nArakANAM paramAdhArmikasurodIritaduHkhAnAM 6-parasparodIritaduHkhAnAM vA vedanAtizayabhAvataH sammohamupAgatAnAM nAtIva paratra saMklezo yathA'traiva keSAzcimAnavAnAM dain Education International For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammUDhAnAM, yathA hi mAnavA lakuTAdiprahArajarjarIkRtaziraHprabhRtyavayavA vedanAtizayabhAvataH sammUDhacetanA nAtIvI paratra saMklizyamAnA upalabhyante, tathA nArakA api sadaiva draSTavyAH, tataH tathAvidhatIvrasaMklezAbhAvAt nArakANAM nAbhinavaprabhUtatarapApopacayaH, yadyevaM tarhi sammoho mahopakArI, tathAhi-sammohavazAnna paratrAtIva saMklezaH, tI vedanAbhAvatazca prAgbaddhapApakarmaparikSayaH, sammohazca hiMsravyApArAdupajAyate, tato hiMsakA mahopakAriNa iti sihaddhamasmatsamIhitaM, tadayuktam , hiMsakAnAM parapIDotpAdanataH kliSTakarmabandhaprasakteH, na khalu pApasya parapIDAmatiri cyAnyannibandhanamIkSAmahe, yadi syAttarhi muktAnAmapi pApabandhaprasaGgaH, teSAmAhaMsakatvAt , tataH kathamiva sacetano | manasA'pi paraM vyApAdayitumutsahate ? ityalaM pApacetobhiH saha prasaGgena / tathA 'jayati jagatpitAmahaH' iti (granthAnaM, 1537) iha jagacchabdena sakalasattvaparigrahaH, tatazca jagatAM-sakalasattvAnAM narakAdikugativinipAtabhayApAyarakSaNAt piteva pitA-samyagdarzanamUlottaraguNasaMhatikharUpo dharmaH, sa hi durgatau prapatato jantUn rakSati zubhe ca niHzreya-12 sAdau sthAne sthApayati, tathA coktaM niruktizAstravedibhiH-"durgatiprasRtAn jantUn , yasmAddhArayate ttH| dhatte caitAn / zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtH||1||" tataH sakalasthApiprANigaNasya pitRtulyaH, tasyApi ca pitA bhagavAn , arthataH tena praNItatvAt , tato bhagavAn jagatpitAmahaH, jayatIti punaH kriyAbhidhAnaM stavAdhikArAdaduSTam , uktaM ca-"sajjhAyajhANa1 khAdhyAyadhyAnatapaauSadheSu upadezastutipradAneSu / sadguNotkIrtaneSu ca na bhavanti punarukadoSAstu // 1 // 6054 Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only Amew.jainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGRICA SCREE zrImalaya- tava osahesu uvesthuipyaannesuN| saMtaguNakittaNesu ya na hoMti puNarattadosA u||1||" anenApi parArthasampadamAha, 'bhaga-18 sarvazrutAgirIyA nAM bhagavato savAniti' bhagaH-samagraizcaryAdilakSaNaH, Aha ca-"aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, paNNAM nandIvRttiH avala, paNa mUlatvaM. |bhaga itIGganA // 1 // " bhago'syAstIti bhaMgavAn , anena khaparArthasampadamAha, khaparopakAritvAdaizcaryAdeH / tadevamanA- 15 // 15 // dimanto'nantAstIrthakRta iti jJApanArtha sAmAnyatastIrthakRnnamaskAramabhidhAya sAmprataM sakalasAMsArikaduHkhAtaGkasa-12 mucchedApratihatazaktiparamauSadhakalpapravacanapratipAdakatayA''sannopakAritvAdvarttamAnatIrthAdhipaterbhagavadvarddhamAnakhAmino namaskAramabhidhitsurAhajayai suANaM pabhavo tittharANaM apacchimo jyi| jayai gurU logANaM jaya mahappA mahAvIro // 2 // | jayatIti pUrvavat , zrutAnAM-khadarzanAnugatasakalazAstrANAM prabhavanti sarvANi zAstrANyasmAditi prabhavaH-prathamamutpatti-| PkAraNaM, tadupadiSTamarthamupajIvya sarveSAM zAstrANAM pravartanAt , paradarzanazAstreSvapi hi yaH kazcitsamIcIno'rthaH saMsArAsAra4 tAkhargApavargAdihetuH prANyahiMsAdirUpaH sa bhagavatpraNItazAstrebhya eva sasuddhRto veditavyo, na khlvtiindriyaarthprijnyaanm-1||15|| ntareNAtIndriyaH pramANAbAdhito'rthaH puruSamAtreNopadeSTuM zakyate, aviSayatvAt , na cAtIndriyArthaparijJAnaM paratIthikAnA-181 hai mastItyetadane vakSyAmaH, tataste bhagavatpraNItazAstrebhyo maulaM samIcInamarthalezamupAdAya pazcAdabhinivezavazataH svakhamatya nu 25 For Personal & Private Use Only in Educon international ainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education sAreNa tAstAH svasvaprakriyAH prapaJcitavantaH, uktaM ca stutikAraNa - "sunizcitaM naH paratatrayuktiSu, sphuranti yAH kAzcana sUktisampadaH / tavaiva tAH pUrvamahArNavotthitA, jagatpramANaM jinvaakyviprussH|| 19 // " zAkaTAyano'pi yApanIyayatigrAmA|graNIH khopajJazabdAnuzAsanavRttAvAdau bhagavataH stutimevamAha - ' zrIvIramamRtaM jyotirnatvA''diM sarvavedasAm' atra ca nyAsakRtA vyAkhyA- 'sarvavedasAM' sarvajJAnAnAM khaparadarzanasambandhisakalazAstrAnugataparijJAnAnAm 'Adi' prabhavaM prathamamutpattikAraNamiti / ata eva ceha zrutAnAmityatra bahuvacanam, anyathaikavacanameva prayujyate, prAyaH zrutazabdasya kevaladvAdazAGgamAtravAcinaH sarvatrApi siddhAnte ekavacanAntatayA prayogadarzanAt, sarvazrutakAraNatvena ca bhagavataH stutipratipAdane idamapyAveditaM draSTavyam - sarvANyapi zrutAni pauruSeyANyeva, na kimapyapauruSeyamasti, asambhavAt, tathAhi - zAstraM vacanAtmakaM vacanaM tAlvoSThapuTaparispandAdirUpapuruSavyApArAnvayavyatirekAnuvidhAyi, tatastadabhAve kathaM bhavati ?, na khalu puruSavyApAramantareNa vacanamAkAze dhvanadupalabhyate, api ca- tadapauruSeyaM vacanamakAraNatvAnnityamabhyupagamyate, 'sadakAraNavannitya' miti vacanaprAmANyAt, tatazca atra vikalpayugalamavatetIryate, tadapauruSeyaM vacaH kimupalabhyasvabhAvamutAnupalabhyakhabhAvaM ?, tatra yadyanupalabhyakhabhAvaM tarhi tasya nityatvenAbhyupagamAt kadAcidapi svabhAvApracyuteH sarvadaivopalambhAbhAvaprasaGgaH, athopalambhakhabhAvaM tarhi sarvadAnuparamenopalabhyeta, anyathA tatsvabhAvatA For Personal & Private Use Only 10 12 jainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 16 // hAniprasaGgAd , athopalabhyakhabhAvamapi sahakAripratyayamapekSyopalambhamupajanayati tena na sarvadopalambhaprasaGgaH, tadayuktam , 15 vacanasthAekAntanityasya sahakAryapekSAyA ayogAt, tato vizeSapratilambhalakSaNA hi tasya tatrApekSA, yadAha dharmakIrtiH pauruSeyatva khaMDanam. 'apekSAyA vizeSapratilambhalakSaNatvAditi, na ca nityasya vizeSapratilambho'sti, anityatvApatteH, tathAhi-sa vizepapratilambhaH tasyAtmabhUtaH, tato vizeSe jAyamAne sa eva padArthaH tena rUpeNa jAto bhavati, prAktanaM viziSTAva sthAlakSaNaM rUpaM vinaSTamityanityatvApattiH, athocyeta-sa vizeSapratilambho na tasyAtmabhUtaH kintu vyatiriktaH kathamanitya-15 tyApattiH?, yadyevaM tarhi kathaM sa tasya sahakArI ?, na hi tena sahakAriNA tasya vacanasya kimapyupakriyate, bhinnavi-1 zeSakaraNAta, atha bhinno'pi vizeSaH tasya sambandhI tena tatsambandhivizeSakaraNAt tasyApyupakArI draSTavya iti sahakArI vyapadizyate, nanu vizeSeNApi saha tasya vacanasya kaH sambandho?, na tAvattAdAtmyaM, bhinnatvenAbhyupagamAt, nApi tadutpattiH, vikalpadvayAnatikramAt, tathAhi-kiM vacanena vizeSo janyate ? uta vizeSeNa vacanam , tatra na tAvadAdyaH pakSo, vizeSasya sahakAriNo'bhAvAt , nApi dvitIyo, vacanasya nityatayA kartamazakyatvAd, atha mA bhUdu vacanavizeSayorjanyajanakabhAvaH, AdhArAdheyabhAvo bhaviSyati, tadapyasamIcInam , AdhArAdheyabhAvasyApi // 16 // vA parasparopakAryopakArakabhAvApekSatvAt , tathAhi-badaraM patanadharmakaM sat kuNDena khAnantaradezasthAyitayA pariNAmi || hai janyate, tasyAnyato'bhAvAt , tataH kathamanayorAdhArAdheyabhAva ?, atha tena vizeSeNa vacanasyopakAraH kazciki-1|25 Jain Education.International For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Con t ractors yate tataH sa tasya sambandhI, nanu sa upakAraH tato bhinno'bhinno vetyAdi tadevAvartate ityanavasthA / api ca-kutaH pramANAdvacanasthApauruSeyatvAbhyupagamaH ?, karturasmaraNAditi cet, na, tasyApyasiddhatvAt, tathAhi-smaranti jinapraNItAgamatattvavedino vedasya kartRn pippalAdaprabhRtIn , sa kartRsmaraNavAdaH teSAM mithyArUpa iti cet, ka idAnImevaM sati pauruSeyaH, sarvasyApyapauruSeyatvaprasakteH, tathAhi-kAlidAsAdayo'pi kumArasambhavAdiSvAtmAnamanyaM vA praNetAramupadizanta evaM pratikSeptuM zakyante, mithyA tvamAtmAnamanyaM vA kumArasambhavAdiSu praNetAramupadiza sIti, tataH kumArasambhavAdayo'pi granthAH sarve'pyapauruSeyAH bhaveyuH, tathA ca kaH prativizeSo vede ? yena sa eva pramANatayA'bhyupagamyate na zeSAgamAH, api ca-yauSmAkINairapi pUrvamaharSibhiH sakartRtvaM vedasyAbhyupagatameva, tathA ca tadnthaH'RgagirAvRcazcakruH sAmAni sAmagirA'viti, atha tatra karotiH smaraNe vartate na niSpAdane, dRSTazca karotirAntare'pi 6 vartamAno, yathA saMskAre, tathA ca loke vaktAraH-pRSThaM me kuru pAdau me kubbiti, atra hi sa vartate, nApUrvanivarttane, sambhavati, azakyakriyatvAt , tato'nyathAnupapattyA saMskAre eva karotirvarttate, vedakSiye tu nAnyathA'nupapannaM kimapi nibandhanamasti, tataH kathaM tatra smaraNe vartayituM zakyate ?, syAdetad-yadi vedaviSaye karotiH smaraNe na vayeta tarhi vedasya prAmANyaM na syAd, atha ca prAmANyamabhyupagamyate, taccApauruSeyatvAdeva, anyathA sarvAgamAnAmapi prAmANyaprasakteH, tato'trApi karotiH prAmANyAnyathAnupapattyA smaraNe carya iti, tade Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 17 // tadasat, itaretarAzrayadopaprasaGgAt, tathAhi prAmANye siddhe sati tadanyathAnupapattyA karoteH smaraNe varttanaM karoteH smaraNe vRttau cApauruSeyatvAsiddhitaH prAmANyamityekAsiddhAvanyatarAsiddhiH, anaikAntikaM ca kartturasmaraNaM, 'baTe vaTe vaizravaNa' ityAdizabdAnAM pauruSeyANAmapi kartturasmRteH, yatnavAn tatkarttAramupalabhate eveti cet, na avazyaM tadupalambhasambhavaH, niyamAbhAvAt, kiMca - apauruSeyatvenAbhyupagatasya vedasya karttA naivAsti kazcit pauruSeyatvenAbhyupagatasya ca vaTe vaTe vaizravaNa ityAderastIti na pramANAt kutazcidvinizcayaH, kintu paropadezAt sa ca bhavato na pramANaM, parasya rAgAdiparItatvena yathAvadvastutattvAparijJAnAt tataH kartRbhAvasandeha iti sandigdhAsiddho'pyayaM hetuH, etena yadanyadapi sAdhanamavAdId vedavAdI - 'vedAdhyayanaM sarvve gurvvadhyayanapUrvakaM vedAdhyayanatvAd, adhunAtanavedAdhyayanavaditi, tadapi nirastamavaseyaM, evamapauruSeyatvasAdhane sarvasyApya pauruSeyatvaprasakteH, tathAhi - kumArasambhavAdhyayanaM sarve gurvadhyayanapUrvakaM, kumArasambhavAdhyayanatvAd, idAnIntanakumArasambhavAdhyayanavaditi kumArasambhavAdInAmadhyayanAnAditAsiddherapauruSeyatvaM durnivAraM, na ca teSAmapauruSayatvaM, svayaMkaraNa pUrvakatvenApi tadadhyayanasya bhAvAd, evaM vedAdhyayanamapi kiJcitsvayaMkaraNapUrvakamapi bhaviSyatIti vedAdhyayanatvAditi vyabhicArI hetuH syAdetat-vedAdhyayanaM svayaMkaraNapUrvakaM na bhavati, vedAnAM svayaM karttumazakteH, tathA cAtra prayogaH -pUrveSAM vedaracanAyAmazaktiH, puruSatvAd, 1 kAraNa apauruSeyatve yakSaH prAptasya vyAptatvena / For Personal & Private Use Only vacanasyA pauruSeyatva khaMDanam. 15. 20 // 17 // 26 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ idAnIntanapuruSavaditi, tadapyayuktam , atrApi hetorvyabhicArAt, tathAhi-bhAratAdiSvidAnIntanapuruSANAmazaktAvapi kasyacitpuruSasya vyAsAdeH zaktiH zrUyate, evaM vedaviSaye'pi samprati puruSANAM kartumazaktAvapi kasyacitprAktanasya puruSavizeSasya zaktirbhaviSyatIti / api ca-yathA'gnisAmAnyasya jvAlAprabhavatvamaraNinirmathanaprabhavatvaM ca parasparamabAdhyavA-3 dhakatvAnna virudhyate, ko patra virodhaH amizca syAt kadAcidaraNinirmathanapUrvakaH kadAcijjvAlAntarapUrvakazca, tato | yathA''dyo'pi pathikakRto'gniH jvAlAntarapUrvako nAraNinirmathanapUrvakaH, pathikAgnitvAd, AdyAnantarAgnivadityayaM 5 heturvyabhicArI, vipakSe vRttisambhavAt , tathA vedAdhyayanamapi vipakSe vRttisambhavAt vyabhicAryeva, tathAhi-vedAdhyayane | | khayaMkaraNapUrvakatvamadhyayanAntarapUrvakatvaM ca parasparamabAdhyabAdhakatvAdaviruddham , tatazca vedAdhyayanamapi syAt kiJci-131 tvayaMkaraNapUrvakamapIti, yadA tvevaM viziSyate-yastu tathAvidhaH svayaM kRtvA'dhyetumasamarthaH tasya vedAdhyayanamadhya-15 yanAntarapUrvakamiti, tadA na kazcidoSaH, yathA yAdRzo'gniAlAprabhavo dRSTaH tAdRzaH sarvo'pi jvAlAprabhava iti, astu vA sarva vedAdhyayanamadhyayanAntarapUrvakaM, tathA'pyevamanAditA siddhayed vedasya, nApauruSeyatvaM, athAta evAnAdi- 10 tAmAtrAdapauruSeyatvasiddhiriSyate tarhi DimbhakapAMzukrIDAderapi puruSavyavahArasyApauruSeyatApattiH, tasyApi pUrvapUrvadarza-181 napravRttitvenAnAditvAt, api ca-syurapauruSeyA vedA yadi puruSANAmAdiH syAd vedAdhyayanaM cAnAdi, tadApyAdyapuruSasyAdhyayanamadhyayanAntarapUrvakaM na siddhyati, adhyApayaturabhAvAt , na ca puruSasya tAlvAdikaraNagrAmavyApArAbhA LU Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDanam. zrImalaya- davAt vayaM zabdA dhvananti, tato vedasya prathamo'dhyetA katva veditavyaH, api ca-yadvastu yaddhetukamanvayavyatirekAbhyAM vacanasyAgirIyA prasiddha tajjAtIyamanyadapyadRSTahetukaM tato hetorbhavatIti sampratIyate, yathendhanAdeko vahnidRSTaH tataH tatsamAnakhabhAvo'pa- pauruSeyata nandIvRttiH ro'pyadRSTahetukaH tatsamAnahetukaH sampratIyate, laukikena ca zabdena samAnadharmA sarvo'pi vaidikaH zabdarAziH tato 16 // 18 // laukikavadvaidiko'pi zabdarAziH pauruSeyaH sampratIyatA, syAdetad-vaidikeSu zabdeSu yadyapi na puruSo hetuH, tathApi pauruSeyAbhimatazabdasamAnAviziSTapadavAkyaracanA bhaviSyati tataH kathaM tatsamAnadharmatAmavalokya puruSahetukathA hai teSAmanumIyate, tadetadvAlizajalpitaM, padavAkyaracanA hi yadi hetumantareNApIpyate tata AkasmikI sA bhavet ,II tatazcAkAzAdAvapi sA sarvatra sambhavet , ahetukasya dezAdiniyamAyogAt, na ca sA sarvatrApi sambhavati, tasmAtpuruSa 20 eva tasyA heturityavazyaM pratipattavyam / anyacca-puruSasya rAgAdiparItatvena yathAvadvastuparijJAnAbhAvAt tatpraNItaM 9 vAkyamayathArthamapi sambhAvyate iti saMzayahetuH puruSopakIrNaH, sa ca saMzayo'pauruSeyatvAbhyugame'pi vedavAkyAnAM tadavastha eva, tathAhi-khayaM tAvatpuruSo vedasvArtha nAnabudhyate, rAgAdiparItatvAt , nApyanyataH puruSAntarAt , tasyApi rAgAdiparItatvena yathAtattvamaparijJAnAd, atha jaimanizciratarapUrvakAlabhAvI paTuprajJaH samyagvedArthasya parijJAtA''sIt // 18 // tataH parijJAnamabhUditi, na hi sarve'pi puruSAH samAnaprajJAmedhAdiguNA iti vaktuM zakyam , sampratyapi pratipuruSaM prajJA-1 hai| destAratamyasya darzanAt, nanu sa jaimaniH puruSo vedasvArtha yathAvasthitamavagacchati smeti kuto nizcayaH, pramANena Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only Khainelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvAdAditi cet nanvatIndriyeSvartheSu na pramANasyAvatAro, yathA agnihotrahavanasya svargasAdhanatve, bahavazvAtIndriyA ardhA vede vyAvarNyante, tatkathaM tatra saMvAdaH 1, atha yeSvartheSvasmAdRzAM pramANasambhavaH tadviSaye pramANa saMvAdadarzanAdatI - ndriyANAmapyarthAnAM sa samyak parijJAtA'bhyupagamyate, tadapyayuktam, rAgAdikaluSitatayA tasyAtIndriyArthaparijJAnAsambhavAd, anyathA sarveSAmapyatIndriyArthapradarzitvaprasaktistataH tatkRtAtIndriyArthavyAkhyA mithyaiva, api caAgamo'rthataH parijJAtaH san prekSAvatAmupayogaviSayo bhavati, nAparijJAtArtha zabdagaDumAtraM tato'rthaH pradhAnaH, sa cetpuruSapraNItaH kiM zabdamAtrasyA pauruSeyatvaparikalpanena ?, nirarthakatvAt, tannAnyato'pi vedArthasya samyagavagamaH, nApi vedaH svakIyamarthamupadezamantareNa svayameva sAkSAdupadarzayati, tato veda speSTArthapratipattyupAyAbhAvAd 'agnihotraM juhuyAtsvargakAma' iti zrutau yathA vedaprAmANikairayamarthaH parikalpyate - 'ghRtAdyAhutiM parikSipet khargakAma' iti, tathA'yamapyarthaH taiH kiM na kalpyate ? - khAdetkhamAMsaM khargakAma iti, niyAmakAbhAvAdra, uktaM ca- "svayaM rAgAdimAnnArtha, vetti vedasya nAnyataH / na vedayati vedo'pi vedArthasya kuto gatiH 1 // 1 // tenAgnihotraM juhuyAt svargakAma iti zrutau / khAdetkhamAMsamityeSa, nArtha ityatra kA pramA ? // 2 // atha ya eva zAbdo vyavahAro loke prasiddhaH sa eva vedavAkyArthanizcayanibandhanaM, na ca loke'gnihotrazabdasya svamAMsaM vAcyam, nApi juhuyAdityasya bhakSaNaM, tatkathamayamarthaH parikalpyate ?, tadayuktam, nAnArthA hi loke zabdA rUDhAH, yathA gozabdaH, api ca sarve For Personal & Private Use Only 'anihotra' iti vAkyArthavicAraH. * 13 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya zabdAH prAyaH sarvArthAnAM vAcakAH, dezAdibhedato drutavilambitAdibhedena tathApratItidarzanAt , tathAhi-draviDasyArya-15 dhanasAgirIyA pauruSeyatvanandIvRttiH dezamupAgatasya mArizabdAt jhaTiti varSaviSayA pratItirupajAyate, vilambitA copasargaviSayA, yadvA Aryadezotpannasya khaMDanam. // 19 // draviDadezamadhigatasya zIghramupasargaviSayA pratItiH vilambitA ca varSaviSayA, evamanayA dizA sarveSAmapi.zabdAnAM sahU~ rthavAcakatvaM paribhAvanIyaM, na ca vAcyam-evaM sati ghaTazabdamAtrazravaNAdakhilArthapratItiprasaGgo, yathA kSayopazamamava-8 bodhapravRtteH, kSayopazamazca saGketAdyapekSa iti tadabhAve na bhavati, tato'gnihotrAdizabdasya khamAMsAdivAcakatve'pya- 'agnihotra' virodha iti laukikazAbdavyavahArAnusaraNe'pi na vaidikvaakyaanaambhilssitniytaarthprtipttiH| kiMca-lokaprasiddhe iti vAnaiva zAbdena vyavahAreNa vayaM vedavAkyAnAM pratiniyatamartha nizcetumudhuktAH, laukikazca zAbdo vyavahAro'nekadhA kyArtha vicAra: pariplavamAno dRSTaH, saGketavazataH prAyaH sarveSAmapi zabdAnAM sarvArthapratipAdanazaktisambhavAt , tato laukikenaiva zAhAbdena vyavahAreNAsmAkamAzaGkodapAdi-ko'trArthaH syAt ?, kiM ghRtAhutiM prakSipet khargakAma iti utAho khamAMsaM khAdediti ?, tatkathaM tata eva nizcayaH kartuM budhyate ?, na hi yo yatra saMzayahetuH sa tatra nizcayamutpAdayituM zakta iti, api ca--naikAntena vede laukikazAbdavyavahArAnusaraNaM, svagrgozyAdizabdAnAmarUDhArthAnAmapi tatra vyAkhyAnAta, // 19 // yathA svargaH-sukhavizeSaH urvazI tu-araNiriti, tathA zabdAntareSvapyarUDhArthakalpanA kiM na sambhavinI, uktaM ca OSSOS RESSORASORG 1 gatiM kurcmaannH| Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HALAGALLERGARH "khargozyAdizabdazca, dRSTo'rUDhArthavAcakaH / zabdAntareSu tAdRkSu, tAdRzyevAstu kalpanA // 1 // " syAdetad-agni hotrAdervAkyasya khamAMsabhakSaNaprasaGgo na yukto, vedenaivAnyatra tasyAnyathA vyAkhyAnAt, tadayuktam , tatrApi vAkyA-18 pArthasya nirNayAbhAvAt , yathoktaM prAk-na hi aprasiddhArthasya vAkyasya aprasiddhArthameva vAkyAntaraM niyatArthaprasAdhanA yAlaM, tulyadoSatvAt , athetthamAcakSIthAH-yatrArthe na kAcitpramANabAdhA so'rtho grAhyo, na cAgnihotrAdivAkyasya ghRtAhutiprakSeparUpe'rthe pramANabAdhAmutpazyAmaH, tatkathaM tamartha na gRhNImaH ?, tadetat khamAMsabhakSaNalakSaNe'pyarthe samAna, na hi tatrApi kAMcitpramANabAdhAmIkSAmahe, api ca-yadi pramANabalAtpravRttimIhase tarhi pauruSeyameva vacastvayo- pAdeyaM, tasya lokapratItyanusAritayA sampradAyato'dhigatArthatayA ca prAyo yuktiviSayatvAt , nApauruSeyaM, viparItatayA : tatra yukterasambhavAt , tathAhi-kA'tra yuktiH ? yayA khamAMsabhakSaNAt khargaprAptirvAdhyate, na ghRtAhutiprakSepAditi ?, ghRtAdyAhutiprakSepAdInAM khargaprApaNAdizakteratIndriyatvena pratyakSAdyagocaratvAt , sampradAyasya cArthaneyatyakAriNo'sa- 10 haimbhavAd, etaccAnantarameva vakSyAmaH, athAgamArthAzrayA yuktiH khamAMsabhakSaNataH khargaprAptervAdhikA bhaviSyati, tadayuktam, AgamArthasyAdyApyanizcayAt anizcitArthasya ca bAdhakatvAyogAt , atha sampradAyAdarthanizcayo bhaviSyati, tathAhiprathamato vedena jaimanaye khArtha upadarzitaH pazcAttenAsmabhyamupadiSTa iti, tadapyasat, vedasya hi yadi khArthopadarzane 13 zaktiH tato'smabhyamapi svArtha kiM nopadarzayati ?, tasmAjaimanaye'pi na tena khArtho darzitaH, kintu sa vedamukhenAtmA-12 T Jain Educati a inelibrary.org For Personal & Private Use Only o n Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- namevArthaniyamasraSTAramupadarzitavAn , yathA kazcitkenacitpRSTaH-ko mArgaH pATaliputrasya ?, sa prAha-eSa sthANurTazya vacanasyAgirIyA mANo vakti-ayaM mArgaH pATaliputrasya, tatra na sthANorvacanazaktiH, kevalaM sthANumukhena sa evAtmAnaM mArgopadeSTAraM hai| pauruSeyasa nandIvRttiH hai kathayati, evaM vedasthApi na khArthopadarzanazaktiH, tatastanmukhena jaimanirAtmAnamevArthaniyamasraSTAramupadarzitavAn , tanna khaMDanam. // 20 // laukikazabdavyavahArAnusaraNAnnApi yukternApi ca sampradAyAd vedasyArthanizcayo, nApi tasyApauruSeyatvasAdhakaM kimapi 15 pramANamityasambhavyapauruSeyam , uktaM ca-"vAndhyeyakharaviSANatulyamapauruSeya"miti, nanu yadi vAndhyeyakharaviSANa-12 tulyamapauruSeyaM bhavet tarhi na vedavaco'pauruSeyatayA ziSTAH pratigRhNIyuH, atha ca sarveSvapi dezeSu ziSTAH pratigRhNanto kiM nAma hai| dRzyante, tasmAnAsambhavyapauruSeyam , tadatra pRcchAmaH-ke ziSTAH ?, nanu kimatra praSTavyam ?, ye brAhmaNIyonisambhavino | PINE vedoktavidhisaMskRtA vedapraNItAcAraparipAlanaikaniSaNNacetasaH te ziSTAH, tadetadayuktaM, vicArAkSamatvAt , tathAhi- cAra kimidaM nAma brAhmaNatvaM yadyonisambhavAcchiSTatvaM bhavet ?, brahmaNo'patyatvamiti cet tathAhi-brahmaNo'patyaM brAhmaNa iti vyapadizanti pUrvarSayaH, na, evaM sati cANDAla syApi brAhmaNatvaprasaktiH, tasyApi brahmatanorutpannatvAt , uktaM ca"brahmaNo'patyatAmAtrAd, braahmnno'tiprsjyte| na kazcidabrahmatanorutpannaH kacidiSyate" // 1 // ydpyuktm-'vedoktvidhi-18||20|| saMskRtA vedapraNItAcAraparipAlanaikaniSaNNacetasaH' iti, tadapyayuktam , itaretarAzrayadoSaprasaGgAt , tathAhi-vedasya || prAmANye siddhe sati taduktavidhisaMskRtAH tadarthasamAcaraNAcchiSTA bhaveyuH, ziSTatve ca teSAM siddhe sati ttprigrhaa-1|| 26 20 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedaprAmANyamityekAbhAve'nyatarasyApyabhAvaH, Aha ca-"ziSTaiH parigRhItatvAcedanyo'nyasamAzrayaH / vedArthAcaraNAcchiSTAstadAcArAca sa pramA // 1 // " syAdetat-bhavato'pi tattvato'pauruSeyaM vacanamiSTameva, tathAhi sarvo'pi TU sarvajJo vacanapUrvaka eveSyate, "tappuviyA arihayA" iti vacanaprAmANyAt , tato'nAditvAt siddhaM vacanasyApauruSe yatvamiti. tadayuktama, anAditAyAmapyapauruSeyatvAyogAta, tathAhi-sarvajJaparamparA'pyeSA'nAdiriSyate, tataH pUrvaH pUrvaH sarvajJaH prAktanasarvajJapraNItavacanapUrvako bhavanna virudhyate, kiM ca-vacanaM dvidhA-zabdarUpamartharUpaM ca, tatra zabda-18 rUpavacanApekSayA nAyamasmAkaM saGgaro, yaduta-sarvo'pi sarvajJo vacanapUrvaka iti, marudevyAdInAM tadantareNApi sarca-18 jJatvazruteH, kintvartharUpApekSayA, tataH kathaM zabdApauruSeyatvAbhyupagamaprasaGgaH ?, nanvarthaparijJAnamapi zabdamantareNa no-12 papadyate, tatkathaM na zabdarUpApekSayA'pi saGgaraH, tadasat , zabdamantareNApi viziSTakSayopazamAdibhAvato'rthaparijJAnasambha-15 vAt , tathAhi-dRzyante tathAvidhakSayopazamabhAvato mArgAnusAribuddhervacanamantareNApi tadarthapratipattiriti kRtaM prasa-1 jhena, prakRtaM prastumaH / tatra sarvazrutaprabhavA RSabhAdayo'pyAsIran na ca te samprati stotuM prastutA iti tadyavacchedArtha vi- 10 zeSaNAntaramAha-tIrthakarANAmapazcimo jayati, tatra janmajarAmaraNasalilasambhRtaM mithyAdarzanAviratigambhIraM mahAbhIma|kaSAyapAtAlaM duravagAhamahAmohAvatabhISaNaM rAgadveSapavanavikSobhitaM vividhAniSTeTasaMyogaviyogavIcInicayasaGkalaM ucai 1 tatpUrvikA arhttaa| Jain Educ a nal For Personal & Private Use Only Aww.jainelibrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 21 // | staramanorathasahasravelA kalitaM saMsArasAgaraM taranti yena tattIrtha, tacca sakalajIvAjIvAdipadArthasArthaprarUpakaM atyantAnavadyaM | zeSatIrthAntarIyAvijJAtacaraNakaraNakriyAdhAraM sakalatrailokyAntargatavizuddhadharmasampatsamanvitamahApuruSAzrayamavisaMvAdi pravacanaM tatkaraNazIlAH tIrthakarAH teSAM tIrthakarANAm asmin bhArate varSe'dhikRtAyAmavasarpiNyAM na vidyate pazcimossmAdityapazcimaH sarvAntimaH, pazcima iti noktam, adhikSepasUcakatvAtpazcimazabdasya, nanu sarvo'pi prekSAvAn phalArthI pravarttate, anyathA prekSAvattAkSitiprasaGgAt, tato'sau tIrthaM kurvannavazyaM phalamapekSate, phalaM cApekSamANo'smAdRza iva vyaktamavItarAgaH, tadayuktam, yataH tIrthakaranAmakarmodayasamanvitAH sarve'pi bhagavanto vItarAgAH tIrthapravartta nAya pravarttante, tIrthakaranAmakarmma ca tIrthapravarttanaphalaM tato bhagavAn vItarAgo'pi tIrthakaranAmakarmodayataH tIrthapravarttanakhabhAvaH saviteva prakAzamupakAryopakArAnapekSaM tIrthaM pravarttayatIti na kazciddoSaH, uktaM ca- 'tIrthapravarttanaphalaM yatproktaM karmma tIrthakaranAma / tasyodayAt kRtArtho'pyahastIrthaM pravarttayati // 1 // tatsvAbhAvyAdeva prakAzayati bhAskaro yathA lokam | tIrthapravarttanAya pravarttate tIrthakara evam // 2 // " nanu tIrthapravarttanaM nAma pravacanArthapratipAdanaM, pravacanArtha | cedbhagavAn pratipAdayati tarhi niyamAdasarvajJaH, sarvasyApi vakturasarvajJatayopalambhAt, tathA cAtra prayogaH - vivakSitaH puruSaH sarvajJo na bhavati, vaktRtvAd, radhyApuruSavaditi, tadasat, sandigdhavyatirekatayA hetoranaikAntikatvAt, tathAhi - na vacanaM sarvavedanena saha virudhyate, atIndriyeNa saha virodhAnizcayAt, dvividho hi virodhaH - parasparapari For Personal & Private Use Only apazcima vItarAga stutiH. 15 sarvajJasya vakRtve adhikSepaH, 20 // 21 // 25 ainelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MSRAMMADAMSAROSAMS hAralakSaNaH sahAnavasthAnalakSaNazca, tatra parasparaparihAralakSaNaH tAdAtmyapratiSedhe yathA ghaTapaTayoH, na khalu ghaTaH paTAtmako bhavati nApi paTo ghaTAtmakaH, 'na sattA sadantaramupaitIti vacanAt , tato'nayoH parasparaparihAralakSaNo vi-1 rodhaH, evaM sarveSAmapi vastUnAM bhAvanIyam , anyathA vastusAkaryaprasakteH, yastu sahAnaMvasthAnalakSaNo virodhaH sa parasparaM 4 bAdhyabAdhakabhAvasiddhau siddhyati, nAnyathA, yathA vahnizItayoH, tathAhi-vivakSite pradeze mandaM mandamabhijvalitavAMta vahnIM zItasyApi mandaM mandaM bhAvaH, yadA punaratyathemabhijvAlA vimuJcati vahniH tadA saMvethA zItasyAbhAva itiza5 bhavatyanayorvirodhaH, uktaM ca-"avikalakAraNamekaM tadaparabhAve yadA bhavanna bhavet / bhavati virodhaH sa tayoH zI-11 tahutAzAtmanodRSTaH // 1 // " na caivaM vacanasaMvedanayoH parasparaM bAdhyabAdhakabhAvo, na hi saMvedane tAratamyenotkarSamA-161 sAdayati vacakhitAyAH tAratamyenApakarSa upalabhyate, tatkathamanayoH sahAnavasthAnalakSaNo virodhaH ?, atha sarvavedI vaktA nopalabdha iti virodha uddeSyate, tadayuktam', atyantaparokSo hi bhagavAn, tataH kathamanupalambhamAtreNa tasyAbhAvanizcayaH?, adRzyaviSayasyAnupalambhasyAbhAvanizcayakatvAyogAt, Aha ca prajJAkaragupta:-"bAdhyabAdhakabhAvaH kaH, syAtAM ydyuktisNvidau| tAdRzo'nupalabdhizceducyatAM saiva sAdhanam // 1 // anizcayakaraM proktamIkSAnupalambhanam / tannAtyantaparokSeSu, sadasattAvinizcayau // 2 // " atha vacanaM vivakSAdhInaM vivakSA ca vaktukAmatA sA ca rAgo rAgAdimatazca 1 sarvajJatvAbhAvo, vItarAgasya sarvajJatvAbhyupagamAt , tataH kathamiva vaktRtvAt nAsarvajJatvAnumAnamiti ?, tadasad , vaktukAma 13 Jain Educati onal For Personal & Private Use Only Mimi.jainelfirary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tAyA rAgatvAyogAd, abhiSvaGgalakSaNo hi rAgo, na ca bhagavataH kApi abhiSvaGgaH, kimarthaM tarhi dezaneti cet nanUktaM sarvajJasa girIyA hai tIrthakaranAmakarmodayAt , amUDhalakSo hi bhagavAn tato yatkarma yathA vedhaM tattathaivAbhiSvaGgAyabhAve'pi vedayate, tathA vaktRtvasthAnandIvRttiH cAdyApi dRzyante paramaucityavedinaH kvacitprayojane'vazyakarttavyatAmavetyAbhiSvaGgAdyabhAve'pi pravarttamAnAH, tIrthakara panam. 22 // nAmakarma ca dezanAvidhAnena vedyam , "taM ca kahaM veijai ?, agilAe dhammadesaNAIhiM" iti vacanAt , tato na kazci-18| hai doSaH, syAdetat, mA bhUdrAgAdikAryatayA vacanAdasarvajJatAsiddhiH, rAgAdisahacaritatayA tu bhaviSyati, tathAhi-| rAgAdisahacaritaM sadaiva vacanamupalabhyate, tato vacanAdrAgAdipratItAvasarvajJatvasiddhiH, tadayuktam , sahadarzanamAtrasyA gamakatvAd, anyathA kvacidvaktari gauratvena saha vacanamupalabdhamiti gauratvAbhAve kRSNe vaktari na syAt, atha ca | 6 tatrApyupalabhyate, tanna sahadarzanamAtraM gamakaM, tato vipakSe vyAvRttisandehAdvaktRtvAditi sandigdhAnaikAntiko hetuH, 20 athavA viruddho'pi, vipakSeNa saha pratibandhanizcayAt , tathAhi-vacanaM saMvedanAdevopajAyate, anvayavyatirekAbhyAM tathAnizcayAt , kathamanvayavyatireko pratItAviti cet ?, ucyate, iha yathA yathA saMvedanamutkarSamAsAdayati tathA tathA vacakhitAyA apyutkarSa upalabhyate, saMvedanotkarSAbhAve ca vacakhitAyA apakarSA, mUrkhANAM sthuulbhaassityopl-3||22 / mbhAt , tato yathA vRSTitAratamyena girinadIpUrasya tAratamyadarzanAt sarvotkRSTapUradarzane sarvotkRSTavRSTayanumAnaM tathehApi 1 taca kathaM vedyate ?, aglAnyA dharmadezanAdibhiH / SANSAR SASSASSSSS dain Education International For Personal & Private Use Only & jainelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thanam. bhagavataH sarvotkRSTavaktRtvadarzanAt sarvotkRSTaM saMvedanamanumIyate, aparastvAha-vacanaM vitarkavicArapurassaraM, tathopala- sarvadino mbhAva, vitarkavicArau ca vikalpAtmako, vikalpastvaspaSTapratibhAsaH, tato bhagavato'pi dezanAM kurvato'spaSTapratibhAsaM hai bhrAntAbhrA ntatvakavaikalpikaM jJAnaM prasaktaM, taca bhrAntamiti kathamannAntaH sarvavedI ?, tadasad , yato vitarkavicArAvantareNApi kevalajJAnena yathAvasthitaM vastUpalabhya bhagavAn vacanaM parAvabodhAya prayukte, yathA zabdavyavahAraniSNAtaH pratyakSataH stambhamupalabhya stambhazabdaM, na ca tasya tathA stambhazabdaM prayuAnasya vitarkavicArI, nApi jJAnasyAspaSTapratibhAsatA, tathA'nanubhavAd, evaM bhagavato'pi draSTavyam , uktaM cAnyairapi-"na cAspaSTAvabhAsitvAdeva zabdaH prvrtte| pratyakSadRSTe stambhAdAvapi zabdapravarttanAt // 1 // ayaM stambha iti prAptamanyathA'syApravartanam / na cAspaSTAvabhAsitvamatra jJAnasya lakSyate // 2 // 18 tathA'nyatrApi zabdAnAM, pravRttina virudhyate" iti| tadevaM yato bhagavAna sarvazrutAnAM prabhavaH sarvatIrthakRtAM cApazcimastIrthakaraH tataH sakalasattvAnAM guruH, tathA cAha-'jayati gururlokAnA miti lokAnAM sattvAnAM gRNAti pravacanArthamiti guruH, pravacanArthapratipAdakatayA pUjya ityrthH| tathA 'jayati mahAtmA mahAvIraH' mahAn-avicintyazaktyupeta AtmA stutyupasvabhAvo yasya sa mahAtmA, 'zUra vIra vikrAntau vIrayati smeti vIro-vikrAntaH, mahAn-kaSAyopasargapariSahendriyAdi- saMhAra: zatrugaNajayAdatizAyI vikrAnto mahAvIraH athavA 'Ira gatipreraNayoH' vizeSeNa Irayati-gamayati spheTayati karma prApayati vA zivamiti vIraH, athavA '(ka)ri gatau' vizeSeNa-apunarbhAvena iyarti sma-yAti sma zivamiti vIraH mahAMzcAsau vI Jain Educatiemational For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- razca mahAvIraH / jayatIti pUrvavad, bhUyo'syAbhidhAnaM ca stavAdhikArAdaduSTam // punarapyasyaiva bhagavato mahAvIrasyA- girIyA nandIbattiH drAtizayadvAreNa stutimabhidhitsurAha bhadaM savvajagujoyagassa bhadaM jiNassa vIrassa / bhaI surAsuranamaMsiyassa bhadaM dhuyarayassa // 3 // // 23 // _ 'bhadraM kalyANaM bhavatu, kasya ?-'sarvajagadudyotakasya' sarva-samastaM jagat-lokAlokAtmakamudyotayati-prakAzayati keva-11 bhagavato lajJAnadarzanAbhyAmiti sarvajagadudyotakaH, tasya 'bhadrAyuSyakSemasukhahitArthahitairAzipIti vikalpena caturthIvidhAnAt kathaM jagaduSaSTyapi bhavati, yathA AyuSyaM devadattAya AyuSyaM devadattasya, anena jJAnAtizayamAha / nanu vizeSaNaM tadupAdIyate yatsa- dyotakatvambhavati, 'sambhave vyabhicAre ca vizeSaNa'miti vacanAt , na ca sarvajagadudyotakatvaM sambhavati, pramANenAgrahaNAt , mitiH tathAhi-sarvajagadudyotakatvaM bhagavataH kiM pratyakSeNa pratIyate ? utAnumAnena AhozvidAgamena utAho upamAnena gA.3 athavA arthApattyA ?, tatra na tAvatpratyakSeNa, bhagavatazvirAtItatvAt , apica-paravijJAnaM sadaiva pratyakSAviSayaH, atIndriyatvAt , tatastadAtve'pi na pratyakSeNa grahaNaM, nApyanumAnena, taddhi liGgaliGgisambandhagrahaNapurassarameva pravartate, liGgaliGgisambandhagrahaNaM ca kiM pratyakSeNa utAnumAnena ?, tatra na pratyakSeNa, sarvavedanasyAtyantaparokSatayA pratyakSeNa tasminnagRhIte tena saha liGgasyAvinAbhAvanizcayAyogAtU, na cAnizcitAvinAbhAvaM liGgaM liGgino gamakam , atiprasaGgAt, yataH kutazcidyasya tasya vA pratipattiprasakteH, nApyanumAnena liGgaliGgisambandhagrahaNam , anavasthAprasaGgAt, SUSCOLIOSISUSTUS 26 Jan Education International For Personal & Private Use Only Dainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAhi-tadapyanumAnaM liGgaliGgisambandhagrahaNato bhavet , tatastatrApi liGgaliGgisambandhagrahaNamanumAnAntarAtkarttavyam ,za pauruSeyAtatrApi ceyameva vArtetyanavasthA, nApyAgamataH sarvavedanavinizcayaH, sa hi pauruSeyo vA syAdapauruSeyo vA ?, pauruSeyo'pi pauruSeyasarvajJakRto rathyApuruSakRto vA?, tatra na tAvat sarvajJakRtaH, sarvajJAsiddhau sarvajJakRtatvasyaivAvinizcayAt , api ca-evama- tvavicAra bhyupagame satItaretarAzrayadoSaprasaGgaH, tathAhi-sarvajJasiddhau tatkRtAgamasiddhiH, tatkRtAgamasiddhau ca sarvajJasiddhiH, atha hai| zarathyApuruSapraNIta iti pakSastarhi na sa pramANamunmattakapraNItazAstravat , apramANAca tasmAnna sunizcitasarvajJasiddhiH, a-17 pramANAtprameyAsiddheH, anyathA pramANaparyepaNaM vizIryeta, athApauruSeya iti pakSastarhi RSabhaH sarvajJo varddhamAnakhAmI sarvajJa ityAdirarthavAdaH prApnoti, RSabhAyabhAve'pi bhAvAt , tathAhi-sarvakalpasthAyI AgamaH, RSabhAdayastvadhunAtana-15 kalpavartinaH, tata RSabhAdyabhAve'pi pUrvamapyasyAgamasyaivameva bhAvAtkathameteSAmRSabhAdInAmabhidhAnaM tatra paramArthasat ?, tasmAdarthavAda eSaH, na sarvajJapratipAdanamiti / api ca-yadyapauruSeyAgamAbhyupagamastarhi kimidAnIM sarvajJena ?, Aga-12 mAdeva dharmAdhAdivyavasthAsiddheH, tasmAt nAgamagamyaH sarvavedI, nApyupamAnagamyaH, tasya pratyakSapUrvakatvAt , tathAhi-pratyakSaprasiddhagopiNDasya yathA gauH tathA gavaya ityAgamAhitasaMskArasyATavyAM paryaTato gavayadarzanAnantaraM tannAmapratipattirupamAnaM pramANaM varNyate, na caiko'pi sarvajJaH pratyakSasiddho yena tatsAdRzyAvaSTambhenAnyasya vivakSitapurupasyopamAnapramANataH sarvajJa iti pratItirbhavet , nApyarthApattigamyaH, sA hi pratyakSAdipramANagocarIkRtArthAnyathAnu Jain Ed e rational For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMSALMERESEAS 15 zrImalaya- papattyA pravartate, na ca ko'pyarthaH sarvajJamantareNa nopapadyate, tatkathamapattigamyaH ?, tadevaM pramANapaJcakAvRttarebhAvapra-14 sarvajJatve'. girIyA mANameva sarvajJaM kroDIkaroti, uktaM ca-"pramANapaJcakaM yatra, vasturUpe na jAyate / vastvasattAvabodhArtha, tatrAbhAvapramA-2 niSTApattiH nandIvRttiH khaMDanazca. NatA // 1 // " api ca-sarva vastu jAnAti bhagavAn kena pramANena ?, kiM pratyakSeNa uta yathAsambhavaM sarvaireva pramANaiH, tatra na // 24 // 18 tAvatpratyakSeNa, dezakAlaviprakRSTeSu sUkSmeSvamUrteSu ca tasyApravRtteH, indriyANAmagocaratvAt , yadi punastatrApIndriyaM vyA-18 priyeta tarhi sarvaH sarvajJo bhavet , athendriyapratyakSAdanyadatIndriyaM pratyakSaM tasyAsti tena sarva jAnAtIti manyethAH, tadapyayuktam , tasyAstitve pramANAbhAvAt , na ca pramANamantareNa prameyasiddhiH, sarvasya sarveSTArthasiddhiprasakteH, athavA astu tadapi tathApi sarvametAvadeva jagati vastu iti na nizcayaH, na khalvatIndriyamapyavadhijJAnaM sarvavastuviSayaM siddhaM, tadaparicchinnAnAmapi dharmAdharmAstikAyAdInAM sambhavAd, evaM kevalajJAnAparicchinnamapi kimapi vastu bhaviSyatItyAza-2 kA'nativRttene sarva viSayaM kevalajJAnaM vaktuM zakyaM, tathA ca kutaH sarvajJasyApi svayamAtmanaH sarvajJatvavinizcayaH?, atha yathAyathaM sarvereva pramANaiH sarva vastu jAnAtIti pakSaH, nanvevaM sati ya evAgame kRtaparizramaH sa eva sarvajJatvaM prApnoti, Agamasya // 24 // prAyaH sarvArthaviSayatvAt , tathA ca kaH prativizeSo varddhamAnakhAmyAdau ? yena sa eva pramANamiSyate na jaiminiriti / anyaca-yathA'vasthitasakalavastuvedI sarvajJa iSyate, tato'zucyAdirasAnAmapi yathAvasthitatayA saMvedanAdazucyAdirasAsvAdaprasaGgaH, Aha ca-"azucyAdirasAkhAdaprasaGgazvAnivAritaH" kiM ca-kAlato'nAdyanantaH saMsAro, jagati ca E For Personal &Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadA vidyamAnAnyapi vastUnyanantAni tataH saMsAraM vastUni ca krameNa vidan kathamanantenApi kAlena sarvavedI bhaviSyati ?, uktaM ca- ' krameNa vedanaM katha' miti, atra pratividhIyate -tatra yattAvaduktaM 'sarvajagadudyotakatvaM bhagavataH kena pramANena pratIyate ? ityAdi tatrAgamapramANAditi brUmaH sa cAgamaH kathaJcinnityaH pravAhato'nAditvAt, tathAhi -- yAmeva dvAdazAGgIM kalpalatAkalpAM bhagavAn RSabhasvAmI pUrvabhave'dhItavAn, adhItya ca pUrvabhave ihabhave ca yathAvatparyupAsya phalabhUtaM kevalajJAnamavAptavAn, tAmevotpanna kevalajJAnaH san ziSyebhya upadizati, evaM sarvatIrthakareSvapi draSTavyam, tato'sAvAgamo'rtharUpApekSayA nityaH, tathA ca vakSyati - " esA duvAlasaGgI na kayAvi nAsI na kayAvi na bhavai na kayAvi na bhavissai, dhuvA nIyA sAsayA akkhayA abvayA avvAbAhA avaTThiyA niccA" iti, asmiMzcAgame yathA saMsArI saMsAraM paryaTati yathA karmmaNAmabhisamAgamo yathA ca tapaH saMyamAdinA karmaNAmapagame kevalAbhivyaktiH tathA sarva pratipAdyate iti siddha AgamAtsarvajJaH / yadapyuktam -'sa pauruSeyo vA' ityAdi, tatrArthato'pauruSeyaH, sa ca na sarvajJaprakAzitatvAdeva pramANaM, kintu kathaJcit khato'pi nizcitAviparItapratyayotpAdakatvAt, tato netaretarAzrayadoSaprasaGgaH, sarvajJapraNItatvAvagamAbhAve'pi nizcitAviparItapratyayotpAdakatayA tasya prAmANyanizcayAt, tataH sarvajJasiddhiH, athaivamAgamAt sarvvajJaH sAmAnyataH siddhyati na vizeSanirdezena yathA'yaM sarvajJa iti, tataH kathaM sarvajJakAle'pi sarvvajJo'yamiti vyavahAraH 1, ucyate, pRSTacintitasakalapadArthaprakAzanAt tathAhi - yad yad bhagavAn pR For Personal & Private Use Only sarvajJasiddhiH. 10 13 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 - zrImalaya- cchayate yacca yacca khacetasi praSTA cintayati tattatsarvaM pratyayapUrvamupadizati, tato'sau jJAyate yathA sarvajJa iti, tena ya-18 sarvajJa girIyA nandIvRttiH ducyate bhaTTena-'sarvajJo'sAviti hyetat , tatkAle'pi bubhutsubhiH / tajjJAnajJeyavijJAnarahitairgamyate katham ? // 1 // sAddha // 25 // 1 iti, tadapAstaM draSTavyam, pRSTacintitasakalapadArthaprakAzanena tasya sarvajJatvanizcayAt , nanvevaM vyavahArato nizcayo na hai nizcayato, nizcayato hi tadA sarvavedI vidito bhavati yadA tajjJeyaM sarvaM viditvA sarvatra saMvAdo gRhyate, na cai tatkartuM zakyam, athaikatra saMvAdadarzanAdanyatrApi saMvAdI draSTavyaH, evaM tarhi mAyAvI bahujalpAkaH sarvo'pi sarvajJaH prApnoti, tasyApyekadezasaMvAdadarzanAd , Aha ca-"ekadezaparijJAnaM, kasya nAma na vidyate ? / na hyekaM nAsti satyArtha,81 puruSe bahujalpini // 1 // " tadayuktam , vyavahArato'pi nizcayasya samyaganizcayatvAt , vaiyAkaraNAdinizcayavat , tathAhi-vaiyAkaraNaH katipayapRSTazabdavyAkaraNAdayaM samyagvaiyAkaraNa iti nizcIyate, evaM pRSTacintitArthaprakAzanAt sa-| jJo'pi, na caivaM mAyAvino'pi sarvajJatvaprasaGgaH, mAyAvini sarveSu pRSTeSu cintiteSu cArtheSu saMvAdAyogAt', nipuNena ca pratipatrA bhavitavyam , atha vaiyAkaraNo'nyena vaiyAkaraNena sakalavyAkaraNazAstrArthasaMvAdanizcayato'pi jJAtuM // 25 // zakyate, nanu sarvajJo'pyanyena sarvajJena yathAvat jJAtuM zakya eveti samAnam , atha tadAnImanyena sarvajJena nizcayato " vijJAyatAm idAnIM tu sa kathaM jJAyate ?, ucyate, idAnIM tu sampradAyAdavyAhatapravacanArthaprakAzanAcca, yadapyavAdIta'RSabhaH sarvajJo varddhamAnakhAmI sarvajJa ityAdirarthavAdaH prApnotItyAdi' tadapyasAram , Agame hyayaM kalpo yo yaH sarvajJa ||26 Jain Educat For Personal & Private Use Only i onal Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa utpadyate tena tena tattatkalpavarttinAM tIrthakRtAM sarveSAmapyavazyaM caritAni vaktavyAni, tato na RSabhAdyabhidhAnamarthavAdaH, yadapyabhihitaM-'nApyupamAnapramANagamya ityAdi, tadapyayuktam , ekaM sarvazaM yadA vyavahArato yathAvadvinizcityAnyamapi 81 sarva vyavahArataH parijJAya eSo'pi sarvajJa iti vyavaharati tadA kathaM nopamAnapramANaviSayaH ?, arthApattigamyo'pi bhagavAn , anyathA''gamArthasya parijJAnAsambhavAt , na khalvatIndriyArthadarzanamantareNAgamasyArtho'tIndriyaH puruSamAtreNa yathAvadavagantuM zakyate, tata AgamArthaparijJAnAnyathAnupapattyA sarvajJo'vazyamabhyupagantavyaH, etena yaduktaM prAk-'ki-2 midAnIM sarvajJena ?, AgamAdeva dharmAdharmavyavasthAsiddheriti, tatpratikSiptamavaseyaM, sarvajJamantareNAgamArthasyaiva samyak , parijJAnAsambhavAt, yacoktam-'sarva vastu jAnAti bhagavAn kena pramANene tyAdi, tatra pratyakSeNeti pakSaH, tadapi ca pratyakSamatIndriyamavaseyam , nanu tatrApyuktam-'tasyAstitve pramANAbhAvAditi, uktamidamayuktaM tUktam , tadastitve'nu-12 mAnapramANasadbhAvAda, taccAnumAnamidaM-yattAratamyavat tatsarvAntimaprakarSabhAk, yathA parimANaM, tAratamyavaJcedaM jJAna-13 miti, na cAyamasiddho hetuH, tathAhi-dRzyate pratiprANi prajJAmedhAdiguNapATavatAratamyaM jJAnasya, tato'vazyamasya sarvAntimaprakarSaNa bhavitavyam , yathA parimANasyAkAze, sarvAntimaprakarSazca jJAnasya sakalavastustomaprakAzakatvaM, atha yadvipayaH taratamabhAvaH sarvAntimaprakarSo'pi tadviSaya eva yuktaH, taratamabhAvazcendriyAzritasya jJAnasyopalabdhaH, tataH sarvAntimaprakarSo'pi tasyaiveti kathamatIndriyajJAnasambhavaH1, indriyAzritasya ca jJAnasya prakarSabhAve'pi na sarveviSayatA, For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tasya sUkSmAdAvapravRtteH, athocyeta-manojJAnamapyatIndriyajJAnamucyate, tasya ca taratamabhAvaH zAstrAdau dRSTa eva, girIyA tathAhi-tadeva zAstraM kazcit jhaTityeva paThati avadhArayati ca, aparastu mandaM, bodhato'pi kazcinmukulitArthAvabodhamaparo | siddhiA. nandIvRttiH viziSTAvabodhaM, evamanyAkhapi kalAsu yathAyogaM manovijJAnasya tAratamyaM paribhAvyate, tataH tasya sarvAntimaH prakarSaH | // 26 // sarvaviSayo bhaviSyati, tadasad ,yato manovijJAnasyApi taratamabhAvaH zAstrAdyAlambana evopalabdhaH tataH prakarSabhAvo'pi 31 |tasya zAstrAdyAlambana eva yuktyopapadyate, na sarvaviSayaH, na khalvanyaviSayo'bhyAso'nyaviSayaM prakarSabhAvamupajanayati, tathA'nupalabdheH, uktaM ca-"zAstrAdyabhyAsataH zAstraprabhRtyevAvagacchataH / sAkalyavedanaM tasya, kuta evAgamiSyati // 1 // " atrocyate, iha tAvadindriyajJAnAzritaH taratamabhAvo na grAhyaH, atIndriyapratyakSasAdhanAya hetorupanyAsAt , tathAhisakalavastuviSayamatIndriyapratyakSamidAnIM sAdhayitumiSTaM, tataH taratamabhAvo'pi hetutvenopanyasto'tIndriyajJAnasyaiva |8|20 |veditavyaH, anyathA bhinnAdhikaraNasya hetoH pakSadharmatvAyogAt, sAkSAcAtIndriyagrahaNaM na kRtaM, prastAvAdeva labdhatvAt, atIndriyaM ca jJAnamindriyAnAzritaM sAmAnyena draSTavyam , tena manojJAnamapi gRhyate, yadapyuktam-'manojJAnasyApi taratamabhAvaH zAstrAdyAlambana eveti prakarSabhAvo'pi tadviSaya eva yukta' iti, tadapyasamIcInaM, zAstrAdyatikrAntasyApi taratamabhAvasya sambhavAt , tathAhi-yoginaH paramayogamicchantaHprathamataH zAstramabhyasitamudyatante. yathAzakti ca zAstrA6nusAreNa sakalamapyanuSThAnamanutiSThanti, mA bhUtkimapi kriyAvaiguNyaM pramAdAdyogAbhyAsayogyatAhAnitikRtvA, tato MASSASSIS CHORROR raka Jain Educational For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirantarameva yathoktAnuSThAnapurassaraM zAstramabhyasyatAM zuddhacetasAM pratidivasamabhivarddhante prajJAmedhAdiguNAH, te cAbhyAsAdabhivarddhamAnA adyApi svasaMvedanapramANenAnubhUyante tato nAsiddhAH, tataH zanaiH zanairabhyAsaprakarSe jAyamAne zAstra sandarzitopAyAH vacanagocarAtItAH zeSaprANigaNasaMvedanAgamyAH siddhipadasampaddhetavaH sUkSmasUkSmatarArthaviSayA manAk samullasatsphuTapratibhAsA jJAnavizeSA utpadyante, tataH kiJcidUnAtyantaprakarSasambhave manaso'pi nirapekSamatyAdijJAnaprakarSaparya| ntottarakAlabhAvi kevalajJAnAdarvAktanaM saviturudayAt prAk tadAlokakalpamazeSarUpAdivastuviSayaM prAtibhaM jJAnamudayate, tacca spaSTAbhatayendriyapratyakSAdadhikataraM, na cedamasiddhaM, sarvadarzaneSvapyadhyAtmazAstreSu tasyAbhidhAnAt, atha prathamato manaHsApekSamabhyAsamArabdhavAn, abhyAsaprakarSe tUpajAyamAne kathaM mano'pi nAlambate ?, ucyate, atyantAbhyAsaprakarSavazato manonirapekSamapi zaktatvAt, tathAhi taraNaM zikSitukAmaH prathamaM taraNDamapekSate, tato'bhyAsaprakarSayogataH taraNaniSNAtastaraNDamapi parityajati, evaM yogyapi veditavyaH, tataH sarvotkRSTa prakarSasambhave'tIva sphuTapratibhAsaM sakalalokAlokaviSayamanupamamavAdhyaM kevalajJAnamudayate, tato yaduktaM 'zAstrAdyabhyAsataH zAstraprabhRtyevAvagacchata' ityAdi, tadatyantamadhyAtmazAstrayAthAtmyavedigurusamparkavahirbhUtatva sUcakamava seyaM, syAdetat, tAratamyadarzanAdastu jJAnasya prakarSasambhavAnumAnaM, sa tu prakarSaH sakalavastuviSaya iti kathaM zraddheyam ?, na khalu laGghanamabhyAsataH tAratamyavadapyupalabhyamAnaM sakalalokavipayamupalabhyate, tadasad, dRSTAntadAntikayorvaiSasyAt, tathAhi - na laGghanamabhyAsAdupajAyate, kintu balavizeSataH, tathAhi Jain Educational For Personal & Private Use Only sarvajJasiddhiH. 5 10 13 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 27 // Jain Education | samAne'pi garutmacchAkhAmRgazAvakayorabhyAse na samAnaM laGghanam uktaM ca- " garutmacchAkhAmRgayorlaGghanAbhyAsasambhave / samAne'pi samAnatvaM, laGghanasya na vidyate // 1 // " api ca- puruSayorapi dvayoH samAnaprathamayauvanayorapi samAne'pyabhyAse ekaH prabhUtaM laGghayituM zaknoti aparastu stokaM, tasmAdvalasApekSaM laGghanaM nAbhyAsamAtrahetukam abhyAsastu kevalaM dehavaiguNyamAtramapanayati, taca balaM vIryAntarAyakarmakSayopazamAt, kSayopazamaztha jAtibhedApekSI dravyakSetrAdyapekSI ca tato yasya yAvadvalaM tasya tAvadeva laGghanamiti tanna sakalalokaviSayaM, jIvastu zazAGka iva svarUpeNa sakalajagatprakAzanasvabhAvaH, kevalamAvaraNaghanapaTalatiraskRtaprabhAvatvAt na tathA prakAzate, uktaM ca"sthitaH zItAMzuvajjIvaH, prakRtyA bhAvazuddhayA / candrikAvacca vijJAnaM tadAvaraNamabhravat // 1 // " tato yathA praca NDanairRtapavanaprahatA ghanapaTalaparamANavaH zanaiH zanairniHsnehIbhUyApagacchanti, tadapagamanAnusAreNa ca candrasya prakAzo jagati vitanute tathA jIvasyApi rAgAdibhyaH cittaM vinivartya kAyavAk ceSTAsu saMyatasya samyakazAstrAnusAreNa ca yathAvasthitaM vastu paribhAvayato jJAnAdibhAvanAprabhAvato jJAnAvaraNIyAdikarmmaparamANavaH zanaiH zanairniHsnehIbhUyAtmanaH pracyavante, kathametatpratyeyamiti cet ?, ucyate, ihAjJAnAdinimittakaM jJAnAvaraNIyAdi karmma, tataH tatpratipakSajJAnAdyAsevane'vazyaM tadAtmanaH pracyavate, uktaM ca- "baMdha jaheva kammaM annANAIhiM kalusiyamaNo u / taha caiva ti 1 badhnAti yathaiva karma ajJAnAdibhiH kaluSitamanAstu / tathaiva tadvipakSe svabhAvato mucyate yena // 1 // For Personal & Private Use Only sarvajJa siddhiH. 15 11-20 11 26 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakkhe sahAvao muccaI jeNaM // 1 // " jJAnAvaraNIya karmmaparamANupracyavanAnusAreNa cAMtmanaH zanaiH zanairjJAnamadhikamadhika| taramullasati yadA tu jJAnAdibhAvanAprakarSavazenAzeSajJAnAvaraNIyAdikarmaparamANvapagamaH tadA sakalA bhrapaTalavinirmukta| zazAGka iva AtmA labdhayathAvasthitAtmakharUpaH sakalasyApi jagato'vabhAsakaH, tato jJAnasya prakarSaH sakalalokaviSayaH, athavA sarva vastu sAmAnyena zAstre'pi pratipAdyate yathA paJcAstikAyAtmako lokaH AkAzAstikAyAtmakazcAlokaH, kiJcidvizeSatazca UrdhvAdhastiryaglokAkAzAnAM savistaraM tatrAbhidhAnAt zAstrAnusAreNa ca jJAnAbhyAsaH, tataH taratamabhAvo'pi jJAnasya sakalavastuviSaya eveti prakarSabhAvaH tadviSayo na virudhyate, laGghanaM tu sAmAnyato'pi na sakalalokaviSayamiti kathamabhyAsataH tatprakarSaH sakalalokaviSayo bhavet ?, syAdetad - yadyapi sAmAnyataH zAstrAnu sAreNa sakalavastuviSayaM jJAnamupajAyate tathA'pyabhyAsataH tatprakarSaH sakalavastugatAzeSavizeSaviSaya iti kathaM jJAyate ?, na hyatra kiJcit pramANamasti na cApramANakaM vaco vipazcitaH pratipadyante, vipazcittAkSitiprasaGgAt, tadasat anumAnapramANasadbhAvAt taccAnumAnamidaM - jaladhijalapalapramANAdayo vizeSAH kasyacitpratyakSAH, jJeya - tvAt, ghaTAdigatarUpAdivizeSavat jJeyatvaM hi jJAnaviSayatayA vyAsaM na ca jaladhijalapalapramANAdirUpeSu vizeSeSu pratyakSamantareNa zeSAnumAnAdijJAnasambhavaH, tathAhi - na te vizeSA anumAnapramANagamyAH, liGgAbhAvAt, nApyAgamagamyAH, tasya vidhipratiSedhamAtraviSayatvAt nApyupamAnagamyAH, tasya pratyakSapurassaratvAd, uktaM ca- "na Jain Education mternational For Personal & Private Use Only sarvajJasiddhiH, 13 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa siddhiH. 15 zrImalaya cAgamena yadasau, vidhyAdipratipAdakaH / apratyakSatvato naivopamAnasyApi sambhavaH // 1 // " nApyarthApattiviSayAH, sA hi girIyA dRSTaH zruto vA'rtho yadantareNa nopapadyate yathA kASThasya bhasmavikAro'nerdAhakazaktimantareNa tadviSayA varNyate, na ca nandIvRttiH dRSTaH zruto vA ko'pyarthaH tAn vizeSAnantareNa nopapadyate, tato nApattigamyAH, na caite vizeSAH kharUpeNa na santi, // 28 // vizeSAn vinA sAmAnyasyaivAsambhavAt , na ca vAcyamata eva sAmAnyasyAnyathAnupapatterApattigamyAH,niyatarUpatayA'na-| vagamAt, prAtinaiyatyameva ca vizeSANAM svakharUpaM, anyathA vizeSahAneH sAmAnyarUpatAprasaGgAt, na ca teSAM jJeyatvame vAsiddhamiti vAcyam, abhAvapramANavyabhicAraprasaGgAt , tathAhi-yadi kenApi pramANena na jJAyante tarhi 'pramANapaJcakaM iyatra, vasturUpe na jAyate / vastvasattAvabodhArtha, tatrAbhAvapramANatA // 1 // ' iti vacanAdabhAvapramANaviSayAH syuH, abhAvAkhyaM ca pramANamabhAvasAdhanamiSyate, atha ca te vizeSAH kharUpeNaivAvatiSThante, tato'bhAvapramANavyabhicAraprasaGgaH, tasmAdvipakSavyApakAnupalabdhyA vizeSANAM jJeyatvaM,pratyakSaviSayatayA vyApyata iti prativandhasiddhiH, syAdetat-jJeyatvAditi heturvizeSaviruddhaH, tathAhi-ghaTAdigatA rUpAdivizeSA indriyapratyakSeNa pratyakSA upalabdhAH, tataH tajjJeyatvamindriyapratyakSaviSayatayA pratyakSatvena vyAptaM nizcitaM sat jaladhijalapalapramANAdiSvapi vizeSeSu pratyakSatvamindriyapratyakSaviSayatAM sAdhayati, tacAniSTamiti, tadayuktam , viruddhalakSaNAsambhavAt , tathAhi-viruddho hetuH tadA bhavati yadA bAdhakaM nopajAyate, 'viruddho'sati bAdhake' iti vacanAd, atra ca bAdhakaM vidyate, yadi hi indriyapratyakSaviSayatayA pratyakSatvaM bhavet dain Education International For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOSASUSASUSASUSASTISSOS tato'smAdRzAmapi te pratyakSA bhaveyuH, na ca bhavanti, tasmAdasmAdRzaiH pratyakSatvenAsaMvedanameva tepAmindriyapratyakSavi-.31 payatvasAdhane bAdhakamiti na vizeSaviruddhaH, anyaH prAha-na vizeSaviruddhatA hetordUSaNam , anyathA sakalAnumAnocchedaprasaGgAt , tathAhi-yathA dhUmo'gniM sAdhayati, agnipratibaddhatayA mahAnase nizcitatvAt , tathA tasmin sA-1 dhyadharmiNyazyabhAvamapi sAdhayati, tenApi saha mahAnase pratibandhanizcayAt , tadyathA-nAtrayenAgninA agnimAn parvato, dhUmavattvAt , mahAnasavat , tatazcaivaM na kazcidapi hetuH syAt , tasmAt na vizeSaviruddhatA hetordoSaH, Aha ca prajJAkaraguso'pi-"yadi vizeSaviruddhatayA kSitirnanu na heturihAsti na dRSitaH / nikhilahetuparAkramarodhinI, na hi na sA sakalena viruddhtaa||1||" yacoktam-'athavA astu tadapi tathApi sarvametAvadeva jagati vastviti na nizcaya ityAdi' tadapyasAra, yato'vadhijJAnaM tadAvaraNakarmadezakSayotthaM tato'tIndriyamapi tanna sakalavastuviSayaM, kevalajJAnaM tu nimUlasakalajJAnAvaraNakarmaparamANvapagamasamutthaM tataH kathamiva tanna sakalavastuviSayaM bhavet ?, na yatIndriyasya dezAdiviprakAH pratibandhakAH, na ca kevalaprArdubhAve AvaraNadezasyApi sambhavaH, tato yadvastu tatsarva bhagavataH pratyakSameveti bhavati sarvajJasyaivamAtmano nizcayaH-etAvadeva jagati vastviti, yadapyuktam-'azucyAdirasAkhAdaprasaGga' iti, tadapi durantadIrghapApodayavijRmbhitam , ajJAnato bhagavatyadhikSepakaraNAt, yo hi yAdagbhUto'zucyAdiraso yeSAM ca prANinAM yAdRgUbhUtAM prItimutpAdayati yeSAM ca vidviSaM tatsava tadavasthatayA bhagavAn vetti, tataH kathamazucyAdirasAkhAdaprasaGgaH, atha yadi taTasthatayA vetti tarhi na samyak, samyak cet yathAkharUpaM vettA tarhi niyamAt tadAkhAdaprasaktiH, uktaM dain Educa t ional For Personal & Private Use Only W Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya |ca-"taTasthatvena vedyatve, tattvenAvedanaM bhavet / tadAtmanA tu vedyatve'zucyAkhAdaH prasajyate // 1 // " tadasat, bhagirIyA nandIvRttiH vAn hi sakA karaNAdhInajJAnaH tato rasaM yathAvasthitamavazyaM jihvendriyavyApArapurassaramAkhAdata eva jAnAti, bha gavAMstu karaNavyApAranirapekSo'tIndriyajJAnI tato jihvendriyavyApArasampAdyAkhAdamantareNaiva rasaM yathAvasthitaM taTasthatayA | // 29 // samyaga vettIti na kazciddoSaH / etena pararAgAdivedane rAgitvAdiprasaGgApAdanamapyapAstamavaseyaM, pararAgAdInAmapi / yathAvasthitatayA taTasthena sattAvedanAt , yadapyuktaM-'kAlato'nAdiranantaH saMsAra ityAdi' tadapyasamyag , yugapatsa-13 vedanAda, na ca yugapada sarvavedanamasambhavi, dRSTatvAta, tathAhi-samyagajinAgamAbhyAsapravRttasya bahazo vicAritadharmAdharmAstikAyAdikharUpasya sAmAnyataH paJcAstikAyavijJAnaM yugapadapi jAyamAnamupalabhyate, evamazeSavizeSakali- 20 tapaJcAstikAyavijJAnamapi bhaviSyati, tathA cAyamartho'nyairapyukto-"yathA sakalazAstrArthaH, sabhyastaH prtibhaaste| mana-12 hAsyekakSaNenaiva, tthaa'nntaadivednm||1||" yadapyucyate-'kathamatItaM bhAvi vA vetti?, vinaSTAnutpannatvena tayorabhAvAditi || tadapi na samyak, yato yadyapIdAnIntanakAlApekSayA te asatI, tathApi yathA'tItamatIte kAle'vatiSTa yathA ca bhAvi(vartyati)vartiSyate tathA te sAkSAtkaroti tato na kazcidopaH, syAdetat-yathA bhavadbhirjJAnasya taartmydrshnaatprkrsssmbh-12|| 29 // vo'numIyate tathA tIrthAntarIyairapi, tato yathA bhavatsammatatIrthakaropadarzitAH padArtharAzayaH satyatAmanuvate tathA tIrthA-18 ntarIyasammatatIrthakaropadarzitA api satyatAmanuvIran , vizeSAbhAvAd, anyathA bhavatsammatatIrthakaropadarzitA api 26 KRKARSANSAR dain Education International For Personal & Private Use Only m.jainelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatyatAmaznuvIran , atha tIrthAntarIyasammatatIrthakaropadiSTAH padArtharAzayo'numAnapramANena bAdhyante tato na te satyAH, tadayuktam , anumAnapramANenAtIndriyajJAnasya bAdhitumazakyatvAt, Aha ca-"atIndriyAnasaMvedyAn , pazyanyA-3I harSeNa cakSuSA / ye bhAvAn vacanaM teSAM, nAnumAnena vAdhyate // 1 // " atha sambhavaMti jagati prajJAlavonmeSadurvidagdhAH & kutarkazAstrAbhyAsasamparkato vAcAlAH tathAvidhAdbhutendrajAlakauzalavazena darzitadevAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH kIrtipUjAdilabdhukAmAH svayamasarvajJA api sarvajJA vayamiti bruvANAH, tata etAvadeva na jJAyate yaduta-teSAM sarvottamaprakarSarUpamatIndriyajJAnamabhUt , yadi punaryathoktakharUpamatIndriyajJAnamabhaviSyat tarhi vacanamapi teSAM nAbAdhiSyata,8 atha ca dRzyate bAdhA tataste kaitavabhUmayo na sarvajJA iti pratipattavyam , tadetadahatyapi samAnaM, na samAnam , ahaMdvacasi pramAsaMvAdadarzanAt , uktaM ca-"jainezvare hi vacasi, pramAsaMvAda iSyate / pramANabAdhA tvanyeSAmato draSTA jinezvaraH / // 1 // " atha puruSamAtrasamutthaM pramANamatIndriyaviSaye na sAdhakaM nApi bAdhakamaviSayatvAt , samAnakakSatAyAM hi bAdhyabAdhakabhAvaH, tathA coktam-"samAnaviSayA yasmAdbAdhyabAdhakasaMsthitiH / atIndriye ca saMsAripramANaM na pravarttate / hai // 1 // " tataH kathamucyate-arhato vacasi pramAsaMvAdadarzanaM pramANabAdhyatvamanyeSAmiti ?, tadapi na samyak , yato na bhagavAn kevalamatIndriyamasmAdRzAmazakyaparicchedamevopadizati, yadi punaH tathAbhUtamupadizet tarhi na ko'pi tadvacanataH pravarteta, atIndriyArtha vacaH sarveSAmeva vidyate parasparaviruddhaM ca, tataH kathaM tadvacanataH prekSAvatAM pravRttiH, Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only brow.jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 30 // tato'vazyaM parAn pratipAdayatA bhagavatA paraiH zakya paricchedamapyupadeSTavyaM zakyaparicchedeSu cArtheSu bhagavadukteSu yattathApramANena saMvedanaM tattadviSayaM sAdhakaM pramANamucyate, viparItaM tu bAdhakaM, asti ca bhagavadukteSu zakyaparicchedeSvartheSu pramAsaMvAdaH, tathAhi - ghaTAdayaH padArthA anekAntAtmakA uktAH, te ca tathaiva pratyakSato'numAnato vA nizcIyante, mokSo'pi ca paramAnandarUpazAzvatika saukhyAtmaka uktaH, tataH so'pi yuktyA saGgatimupapadyate, yataH saMsArapratipakSabhUto mokSaH saMsAre janmajarAmaraNAdiduHkhahetavo rAgAdayaH te ca nirmUlamapagatA mokSAvasthAyAmiti na mokSe duHkhalezasyApi sambhavaH, na ca nirmUlamapagatA rAgAdayo bhUyo'pi jAyante tataH tatsaukhyaM zAzvatikamupavarNyate, nanu yadi na tatra rAgAdayastarhi na tatra mattakAminIgADhAliGganapInastanApIDanavadanacumvana karAghAtAdiprabhavaM rAganibandhanaM sukhaM nApi dveSanibandhanaM prabalavairitiraskArApAdanaprabhavaM nApi mohanibandhanamahaGkArasamutthamAtmIyavinItaputrabhrAtRprabhRtibandhuvargasahavAsasambhavaM ca tataH kathamiva sa mokSo janminAmupAdeyo bhavati ?, Aha ca - " vItarAgasya na sukhaM, yoSidAliGganAdijam / vItadveSasya ca kutaH, zatrusenAvimarddajam ? // 1 // vItamohasya na sukhamAtmIyAbhinivezajam / tataH kiM tAdRzA tena kRtyaM mokSeNa janminAm ? // 2 // api ca kSudrAdayo'pi tatra sarvathA nivRttA iSyante, tato'tyantabubhukSAkSAmakuryad viziSTAhAra bhojanena yadvA grISmAdau pipAsApIDitasya pATalAkusumAdivAsitasugandhizItasalilapAnenopajAyate sukhaM tadapi tatra dUrato'pAstaprasaramiti kiM kArya tena, tadetadatIvAsamIcInaM, yato yadyapi For Personal & Private Use Only sarvajJasiddhiH. 15 20 // 30 // 25 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAdayaH prathamataH kSaNamAtrasukhadAyitayA ramaNIyAH pratibhAsante tathApi te pariNAmaparamparayA'nantadaHkhasaha viSayANAM narakAdiduHkhasampAtahetavaH, tataH paryantadAruNatayA viSAnnabhojanasamutthamiva na rAgAdiprabhavaM sukhamupAdeyaM prekSAvatAM heyatA. bhavati, prekSAvanto hi bahuduHkhamapahAya yadeva bahusukhaM tadeva pratipadyante, yastu stokasukhanimittaM bahuduHkhamAhai driyate sa prekSAvAneva na bhavati, kintu kubuddhiH, rAgAdiprabhavamapi ca sukhamuktanItyA bahuduHkhahetukam, apa-2 vargasukhaM caikAntikAtyantikaparamAnandarUpaM, tataH tadeva tattvavedinAmupAdeyaM, na rAgAdiprabhavamiti, yadi punarya-1BA. dapi tadapi sukhamabhilaSaNIyaM bhavataH tarhi pAnazauNDAnAM yat madyapAnaprabhavaM yaca garttAzUkarANAM purISamakSaNasamutthaM 8 yaca rakSasAM mAnuSamAMsAbhyavahArasambhavaM yacca dAsasya sataH khAmiprasAdAdihetukaM yadapi ca pArasIkadezavAsino mAtrAdizroNIsaGgamanibandhanaM tatsarvaM bhavato dvijAtibhave sati na sampadyate iti pAnazauNDAdyapyabhilaSaNIyam , apica-narakaduHkhamaprAptasya na tadviyogasambhavaM sukhamupajAyate tato narakaduHkhamapyabhilapaNIyaM, atha viziSTameva sukhamabhilaSaNIyaM na yatkiJcit tarhi viziSTamekAntena sukhaM mokSa eva vidyate na rAgAdau kSudAdau vA tasmAttadevAbhitalaSaNIyaM na zeSamiti / yo'pi ca samyagdarzanajJAnacAritrarUpo mokSamArga uktaH so'pi yuktyA vicAryamANaH prekSA-2 vatAmupAdeyatAmaznute, tathAhi-sakalamapi karmajAlaM mithyAtvAjJAnaprANihiMsAdihetukaM tataH sakalakarmanimmUlanAya samyagdarzanAdyabhyAsa eva ghaTate, nAnyat , tadevaM bhagavadupadiSTeSu zakyaparicchedeSvanumeyeSu ca yathAkramaM pratyakSAnumAna-18|13 OCOCCASSOCROSSES Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya karAgakSaya saMvAdadarzanAt mokSAdiSu ca yuktyopapadyamAnatvAdbhagavAneva sarvajJo na sugatAdiriti sthitam // tathA 'bhadraM jinasya girIyA vIrasya' jayati rAgAdizatrugaNamiti jinaH, auNAdiko nakpratyayaH, tasya bhadraM bhavatu, anenApAyAtizayamAha,I nandIvRttiH hA apAyo-vizleSaH tasyAtizayaH-prakarSabhAvo'pAyAtizayo, rAgAdibhiH sahAtyantiko viyoga ityarthaH, nanu rAgAdibhiH aatynti||31|| sahAtyantiko viyogo'sambhavI, pramANavAdhanAt , tacca pramANamidaM-yadanAdimat na tadvinAzamAvizati, yathA''kAzaM, siddhiH anAdimantazca rAgAdaya iti, kiJca-rAgAdayo dharmAH, te ca dharmiNo bhinnA abhinnA vA ?, yadi bhinnAH tAra pAmavizeSeNa vItarAgatvaprasaGgaH, rAgAdibhyo bhinnatvAd, vivakSitapuruSavat , athAbhinnAH tarhi tatkSaye dharmiNo'pyA-18 tmanaH kSayaH, tadabhinnatvAt , tatkharUpavat , tathA ca kutastasya vItarAgatvaM ?, tasyaivAbhAvAditi, atrocyate, iha yadyapi rAgAdayo doSA jantoranAdimantaH tathApi kasyacit strIzarIrAdiSu yathAvasthitavastutattvAvagamena teSAM rAgAdInAM pratipakSabhAvanAtaH pratikSaNamapacayo dRzyate, tataH sambhAvyate viziSTakAlAdisAmagrIsadbhAve bhAvanAprakarSavizeSa-12 hubhAvato nirmUlamapi kSayaH, atha yadyapi pratipakSabhAvanAtaH pratikSaNamapacayo dRSTastathApi teSAmAlantiko'pi kSayaH | sambhavatIti kathamavaseyam ?, ucyate, anyatra tathAvidhapratibandhagrahaNAt , tathAhi-zItasparzasampAdyA romaharSAdayaH zItapratipakSasya varmandatAyAM mandA upalabdhAH utkarSe ca niranvayavinAzadharmANaH, tato'nyatrApi bAdhakasya mandatAyAM vAdhyasya mandatAdarzanAd bAdhakotkarSe'vazyaM vAdhyasya niranvayavinAzo veditavyaH, anyathA bAdhakamandatAyAM For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Ed mandatA'pi na syAt, athAsti jJAnasya jJAnAvaraNIyaM karma bAdhakaM, jJAnAvaraNIyakarmamandatAyAM ca jJAnasyApi manAk mandatA, atha ca prabalajJAnAvaraNIya karmodayotkarSe'pi na jJAnasya niranvayo vinAzaH, evaM pratipakSabhAvanotkarSe'pi na rAgAdInAmatyantatayocchedo bhaviSyatIti, tadayuktam, dvividhaM hi bAdhyaM - sahabhUkhabhAvabhUtaM sahakArisampAdyasvabhAvabhUtaM ca tatra yatsahabhUsvabhAvabhUtaM tanna kadAcidapi niranvayaM vinAzamAvizati, jJAnaM cAtmanaH sahabhUkhabhAvabhUtam, AtmA ca pariNAminityaH, tato'tyantaprakarSavatyapi jJAnAvaraNIyakamrmmAdaye na niranvayavinAzo jJAnasya, rAgAdayastu lobhAdikarmavipAko dayasampAditasattAkAH, tataH karmaNo nirmUlApagame te'pi nirmUlamapagacchanti, nanvAsatAM karmasampAdyA rAgAdayaH tathApi karmanivRttau te nivarttante iti nAvazyaM niyamo na hi dahananivRttau tatkRtA kASThe'GgAratA nivarttate, tadasat, yata iha kiJcit kvacinnivartya vikAramApAdayati, yathA'gniH suvarNe dravatAM, tathAhi - abhinivRttau tatkRtA suvarNe dravatA nivarttate kiJcitpunaH kvacidanivartsyavikArArambhakaM, yathA sa evAgniH kASThe, na khalu zyAmatAmAtramapi kASThe dahanakRtaM tannivRttau nivarttate, karma cAtmani nivartyavikArArambhakaM, yadi punaranivartsyavikArArambhakaM bhavettarhi yadapi tadapi karmmaNA kRtaM na karmanivRttau nivartteta, yathA'gninA zyAmatAmAtramapi kASThakRtamagninivRttau tatazca yadekadA karmmaNA''pAditaM manuSyatvamamaratvaM kRmikITatvaM ajJatvaM ziro - | vedanAdi tatsarvakAlaM tathaivAvatiSTheta, na caitadRzyate, tasmAnnivarttyavikArArambhakaM karmma, tataH karmmanivRttau rAgAdI iternational For Personal & Private Use Only jJAnasya sahabhUkhabhAvatA. 15 10 13 www.jainielibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- 8 nAmapi nivRttiH| atrAhuH vArhaspatyAH-naite rAgAdayo lobhAdikarmavipAkodayanivandhanAH, kintu kaphAdiprakRti-18 kaphAdigirIyA hU~ hetukAH, tathAhi-kaphahetuko rAgaH pittahetuko dveSo vAtahetukazca mohaH, kaphAdayazca sadaiva saMnihitAH, zarIrasya hai | hetukatAnandIvRttiH hai tadAtmakatvAt , tato na vItarAgatvasambhavaH, tadayuktam , rAgAdInAM kaphAdihetukatvAyogAt , tathAhi-sa taddhetuko khaNDanaM. // 32 // yo yaM na vyabhicarati, yathA dhUmo'gnim , anyathA pratiniyatakAryakAraNabhAvavyavasthAnu'papatteH, na ca rAgAdayaH kaphAdIn / na vyabhicaranti, vyabhicAradarzanAt , tathAhi-vAtaprakRterapi dRzyete rAgadveSau kaphaprakRterapi dveSamohau pittaprakR-18 | terapi moharAgau, tataH kathaM rAgAdayaH kaphAdihetukAH ?, atha manyethAH-ekaikA'pi prakRtiH sarveSAmapi doSANAM pRthak pRthagjanikA tenAyamadoSa iti, tadayuktam , evaM sati sarveSAmapi jantUnAM samarAgAdidoSaprasakteH, avazyaM hi prANinAmekatamayA kayAcitprakRtyA bhavitavyam , sA cAvizeSeNa rAgAdidoSANAmutpAdiketi sarveSAmapi samAnarAgAditAprasaktiH, athAsti pratiprANi pRthak pRthagavAntaraH kaphAdInAM pariNativizeSaH tena na sarveSAM samarAgAditAprasaGgaH, tadapi na sAdhIyo, vikalpayugalAnatikramAt , tathAhi-so'pyavAntaraH kaphAdInAM pariNativizeSaH sarvepAmapi rAgAdInAmutpAdaka Ahokhidekatamasyaiva kasyacit ?, tatra yadyAdyaH pakSastarhi yAvat sa prinntivishessstaavde-18|||32|| kakAlaM sarveSAmapi rAgAdInAmutpAdaprasaGgaH, na caikakAlamutpadyamAnA rAgAdayaH saMvedyante, krameNa teSAM saMvedanAt, na khalu rAgAdhyavasAyakAle dveSAdhyavasAyo mohAdhyavasAyo vA saMvedyate, atha dvitIyapakSaH tatrApi yAvat sa kaphAdi / For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNativizeSaH tAvadeka eva kazcidoSaH prApnoti, atha ca tadavastha eva kaphAdipariNativizeSa sarve'pi doSAH krameNa parAvRttya parAvRttyopajAyamAnA upalabhyante, athAdRzyamAna eva kevalakAryavizeSadarzanotrIyamAnasattAkaH tadA tadA tattadrAgAdidoSahetuH kaphAdipariNativizeSo jAyate tena na pUrvoktadoSAvakAzaH, nanu yadi sa pariNativizeSaH sarvathA1'nanubhUyamAnakharUpo'pi parikalpyate tarhi kammaiva kiM nAbhyupagamyate ?, evaM hi lokazAstramArgo'pyArAdhito bhavati, apica-sa kaphAdipariNativizeSaH kutaH tadA tadA'nyo'nyarUpeNopajAyate iti vaktavyam ?, dehAditi cet .. hainanu tadavasthe'pi dehe bhavadbhiH kAryavizeSadarzanataH tasyAnyathA'nyathA bhavanamiSyate, tatkathaM tad dehanimittaM, na hi yadavizeSe'pi yadvikriyate sa vikAraH taddhetuka iti vaktuM zakyam , nApyanyo heturupalabhyate, tasmAttadapyanyathA-12 nyathAbhavanaM karmahetukameSTavyam , tathA ca sati kammaivaikamabhyupagamyatAM kimantargaDunA taddhetutayA kaphAdipahariNativizeSAbhyupagamena ? / kiJca-abhyAsajanitaprasarAH prAyo rAgAdayaH, tathAhi-yathA yathA rAgAdayaH rAgAdI| sevyante tathA tathA'bhivRddhireva teSAmupajAyate, na prahANiH, tena samAne'pi kaphAdipariNativizeSe nAmabhyAsatadavasthe'pi ca dehe yasyeha janmani paratra vA yasmin doSe'bhyAsaH sa tasya prAcuryeNa pravartate, zeSastu janyatA. mandatayA, tato'bhyAsasampAdyakarmopacayahetukA eva rAgAdayo na kaphAdihetukA iti pratipattavyam / anyacca-yadi SARALAMAADMROSADS 1nirarthakena / Jan Le Far Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 33 // kaphahetuko rAgaH syAt tataH kaphavRddhau rAgavRddhirbhavet pittaprakarSe tApaprakarSavat na ca bhavati, tadutkarSotthapIDA - bAdhitatayA dveSasyaiva darzanAt, atha pakSAntaraM gRhIthA yaduta na kaphahetuko rAgaH kintu kaphAdidoSasAmyahetukaH, tathAhi - kaphAdidoSasAmye viruddhavyAdhyabhAvato rAgodbhavo dRzyate iti, tadapi na samIcInaM, vyabhicAradarzanAt, na hi yAvat kaphAdidoSasAmyaM tAvat sarvadaiva rAgodbhavo'nubhUyate, dveSAdyudbhavasyApyanubhavAt na ca yadbhAve'pi yanna bhavati tattaddhetukaM sacetasA vaktuM zakyam / apica evamabhyupagame ye viSamadoSAste rAgiNo na prApnuvanti, atha ca te'pi rAgiNo dRzyante / syAdetad - alaM casUryA, tattvaM nirvacmi zukropacaya hetuko rAgo nAnyahetuka iti, tadapi na yuktam, evaM hyatyanta strI sevAparatayA zukrakSayataH kSaratkSatajAnAM rAgitA na syAd, atha caite'pi tasyAmapyavasthAyAM nikAmaM rAgiNo dRzyante, kiJca yadi zukrasya rAgahetutA tarhi tasya sarvastrISu sAdhAraNatvAnnaikastrIniyato rAgaH kasyApi bhavet, dRzyate ca kasyApyekastrIniyato rAgaH, athocyeta - rUpasyApi kAraNatvAdrUpAti - zayalubdhaH tasyAmeva rUpavatyAmabhirajyate, na yoSidantare, uktaM ca - "rUpAtizayapAzena, vivazIkRtamAnasAH / khAM yoSitaM parityajya, ramante yoSidantare // 1 // " tadapi na manoramaM rUparahitAyAmapi kvApi rAgadarzanAt, atha tatropacAravizeSaH samIcIno bhaviSyati tena tatrAbhirajyate, upacAro'pi ca rAgaheturna rUpameva kevalaM tenAyamadoSa iti, tadapi For Personal & Private Use Only 15 zukrahetukatAkhaMDanaM. // 33 // 25 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyabhicAri, dvayenApi vimuktAyAM kvacidrAgadarzanAt , tasmAdabhyAsajanitopacayaparipAkaM kammaiva vicitrakhabhAvatayA tadA tadA tattatkAraNApekSaM tatra tatra rAgAdiheturiti karmahetukA rAgAdayaH / etena yadapi kazcidAha-pRthivyAdibhUtAnAM 2 dharmA ete rAgAdayaH, tathAhi-pRthivyambubhUyastve rAgaH tejovAyubhUyastve dveSo jalavAyubhUyastve moha iti, tadapi / nirAkRtamavaseyaM, vyabhicArAt, tathAhi-yasyAmevAvasthAyAMrAgaH sammataH tasyAmevAvasthAyAM dveSo moho'pi ca dRzyate, tata etadapi yatkiJcit , tasmAt karmahetukA rAgAdayastakarmanivRttau nivartante, prayogazcAtra--ye sahakArisampAdyA | yadupadhAnAdapakarSiNaH te tadatyantavRddhau niranvayavinAzadharmANo, yathA romaharSAdayo vahnivRddhau, bhAvanopadhAnAdapa|karSiNazca sahakArisampAdyA rAgAdaya iti, atra sahakArisampAdyA iti vizeSaNaM sahabhUkhabhAvabodhAdivyavacchedArtha, yadapi ca prAgupanyastaM pramANaM-yadanAdimat na tadvinAzamAvizati yathA''kAzamiti, tadapyapramANaM, hetoranaikAnti-13 katvAt , prAgabhAvena vyabhicArAt , tathAhi-prAgabhAvo'nAdimAnapi vinAzamAvizati, anyathA kAryAnutpatteH, bhAva- bhAvanAjanAdhikArI ca samyagdarzanAdiratnatrayasampatsamanvito veditavyaH, itarasya tadanuSThAnapravRttyabhAvena tasya mithyArUpa- nyaHkSayaH tvAt , Aha ca-"nANI tavaMmi nirao cArittI bhAvaNAe~ jogotti" sA ca rAgAdidoSanidAnasvarUpaviSaya 1jJAnI tapasi niratazcAritrI bhAvanAyA yogya iti / Jain Education.international For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 34 // SALMANDSOMGAMCMOURUS phalagocarA yathA''gamamevamavaseyA-"ja kucchiyANuyogo payaivisuddhassa hoi jIvassa / eesi mo niyANa buhANa na ya suMdaraM eyaM // 1 // rUbaMpi saMkileso'bhissaMgo pIimAiliGgo u / paramasuhapaJcaNIo eyaMpi asohaNaM ceva // 2 // visao ya bhaMguro khalu guNarahio taha ya tahatahArUyo / saMpatti niSphalo kevalaM tu mUlaM aNatthANaM // 3 // jammajarAmaraNAIvicittarUvo phalaM tu saMsAro / vuhajaNaniveyakaro eso'vi tahAviho ceva // 4 // " api ca-18 sUtrAnusAreNa jJAnAdiSu yo nairantaryeNAbhyAsaH tadrUpA'pi bhAvanA veditavyA, tasyApi rAgAdipratipakSabhUtatvAt, na hi tattvavRttyA samyagjJAnAdyabhyAse vyApRtamanaskasya strIzarIrarAmaNIyakAdiviSaye cetaH pravRttimAtanoti, tathA'nupalambhAt / zauddhodanIyAH punarevamAhuH-nairAtmyAdibhAvanA rAgAdiklezaprahANihetuH, nairAtmyAdibhAvanAyAH sakalarAgAdivipakSabhUtatvAt , tathAhi-nairAtmyAvagatau nAtmAbhinivezaH, Atmano'vagamAbhAvAd, AtmAbhinivezAbhAvAca na putrabhrAtRkalatrAdiSvAtmIyAbhinivezaH, Atmano hi ya upakArI sa AtmIyo, yazca pratighAtakaH sa dveSyaH, yadA tvAtmaiva |na vidyate kintu pUrvAparakSaNatruTitAnusandhAnAH pUrvapUrvahetupratibaddhA jJAnakSaNA eva tathA tathotpadyante tadA kaH nairAtmyakhaMDanaM. // 34 // | 1 yat kutsite'nuyogaH prakRtivizuddhasya bhavati jIvasya / etasya ( etat ) nidAnaM budhAnAM na ca sundarametat // 1 // rUpamapi saMklezaH abhiSvAH prIlyA| dilimastu / paramasukhapratyanIka eSo'pyazobhana eva // 2 // viSayA api bhakurAH khalu guNarahitAH tathA ca tathA tathArUpAH / saMprAptiniSphalAH kevalaM mUlaM tvanAnAm // 3 // janmajarAmaraNAdivicitrarUpaH phalaM tu saMsAraH / budhajananirvedakara eSo'pi tathAvidha eva // 4 // 25 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEISSRUSSIAUSSAG kasyopakartA upaghAtako vA?, jJAnakSaNAnAM ca kSaNamAtrAvasthAyitayA paramArthata upakartumapakartuM vA azakyatvAt , tanna / tattvavedinaH putrAdiSvAtmIyAbhinivezo nApi vairiSu dveSo, yastu lokAnAmAtmAtmIyAdyabhinivezaH so'nAdivAsanA-14 paripAkopanIto veditavyaH, atattvamUlatvAt , nanu yadi na paramArthataH kazcidupakAryopakArakabhAvaH tarhi kathamucyate-bhagavAn sugataH karuNayA sakalasattvopakArAya dezanAM kRtavAniti, kSaNikatvamapi ca yadyakAntena tarhi tattvavedI kSaNAnantaraM vinaSTaH san na kadAcanApyevaM bhUyo bhaviSyAmIti jAnAnaH kimarthaM mokSAya 3 yatnamArabhate ?, tadayuktam , abhiprAyAparijJAnAt , bhagavAn hi prAcInAyAmavasthAyAmavasthitaH sakalamapi jagada rAgadveSAdiduHkhasaGkulamabhijAnAnaH kathamidaM sakalamapi jagat mayA duHkhAduddharttavyamiti samutpannakRpAvizeSo nairA-1 myakSaNikatvAdikamavagacchannapi teSAmupakAryasattvAnAM niklezakSaNotpAdanAya prajAhito rAjeva vasantatizuddhyai sakadalajagatsAkSAtkaraNasamarthaH khasantatigataviziSTakSaNotpattaye yatnamArabhate, sakalajagatsAkSAtkAramantareNa sarveSAmasUNa-18 vidhAnamupaMka mazakyatvAt , tataH samutpannakevalajJAnaH pUrvAhitakRpAvizeSasaMskAravazAt kRtArtho'pi dezanAyAM pravarttate hai| iti, tadevaM zrutamapyAtmaprajJayA nirdoSa nairAtmyAdi vastutattvaM paribhAvya bhAvataH tathaiva bhAvayato jantorbhAvanAprakarSavizeSato vairAgyamupajAyate, tato muktilAbhaH, yastvAtmAnamabhimanyate na tasya muktimambhavo, yata Atmani paramArthatayA vidyamAne tatra snehaH pravartate, tatlehavazAca tatsukheSu paritarpavAn bhavati, tRSNAvazAca sukhasAdhaneSu doSAn Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only T ww.jainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- sato'pi tiraskurute, guNAMstvabhUtAnapi pazyati, tato guNadarzI san tAni mamatvaviSayIkaroti, tasmAdyAvadAtmAgirIyA bhinivezaH tAvat saMsAraH, Aha ca-"yaH pazyatyAtmAnaM tatrAssAhamiti zAzvataH snehaH / snehAt sukheSu tRSyati tRSNA nandIvRttiH doSAMstiraskurute // 1 // guNadarzI paritRSyan mameti tatsAdhanAnyupAdatte / tenAtmAbhinivezo yAvat tAvatsa saMsAre // 35 // 2 // " tadetat sarvamantaHkaraNakRtAvAsamahAmohamahIyastAvilasitam, AtmAbhAve vandhamokSAyekAdhikaraNatvA18yogAta. tathAhi-yadi nAtmAbhyupagamyate kinta pUrvAparakSaNaTitAnasandhAnA jJAnakSaNA eva.. vandho'nyasya muktiH anyasya kSud anyasya tRsiranyo'nubhavitA anyaH smartA anyazcikitsAduHkhamanubhavati anyo vyAdhirahito jAyate anyastapaHpariklezamadhisahate aparaH khargasukhamanubhavati aparaH zAstramabhyasitumArabhate anyo- 20 madhigatazAstrArtho bhavati, na caitadyuktam , atiprasaGgAt , santAnApekSayA bandhamokSAderekAdhikaraNyamimi cet, na, santAnasyApi bhavanmatenAnupapadyamAnatvAt , santAno hi santAnibhyo bhinno vA syAdabhinno vA?, yadi bhinnaH saMtAnatarhi punarapi vikalpayugalamupaDhaukate, sa kiM nityaH kSaNiko vA ?, yadi nityastato na tasya bandhamokSAdisambhavaH,18 khaMDanaM. AkAlamekakhabhAvatayA tasyAvasthAvaicitryAnupapatteH, na ca nityaM kimapyabhyupagamyate, 'sarva kSaNika'miti vacanAt , | // 35 // atha kSaNikaH tarhi tadeva prAcInaM bandhamokSAdivaiyadhikaraNyaM prasaktam , athAbhinna iti pakSastarhi santAnina eva na santAnaH, tadabhinnatvAt , tatsvarUpavat , tathA ca sati tadavasthameva prAktanaM dUSaNamiti / syAdetat-na kazcidanyaH For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNebhyaH santAnaH, kintu ya eva kAryakAraNabhAvapravandhena kSaNAnAM bhAvaH sa eva santAnaH; tato na kazcidoSaH, tadapya-1 yuktam , bhavanmate kAryakAraNabhAvasyApyaghaTamAnatvAt , tathAhi-pratItyasamutpAdamAtraM kAryakAraNabhAvaH, tato yathA vivakSitaghaTakSaNAnantaraM ghaTakSaNaH tathA paTAdikSaNo'pi, yathA ca ghaTakSaNAt prAganantaro vivakSito ghaTakSaNaH tathA paTAdikSaNA api, tataH kathaM pratiniyatakAryakAraNabhAvAvagamaH?, kiJca-kAraNAdupajAyamAnaM kArya sato vA jAyeta 4 asato vA ?, yadi sataH tarhi kAryotpattikAle'pi kAraNaM saditi kAryakAraNayoH samakAlatAprasaGgaH, na ca samakAlayoH kAryakAraNabhAva iSyate, mAtrapatyAdyavizeSAd, ghaTapaTAdInAmayi parasparaM kAryakAraNabhAvaprasaGgaH, athAsata iti pakSaH, tadapyayuktam , asataH kAryotpAdAyogAd, anyathA kharaviSANAdapi tadutpattiprasakteH, na cAyantAbhAva- | pradhvaMsAbhAvayoH ko'pi vizeSaH, ubhayatrApi vastusattvAbhAvAt , pradhvaMsAbhAve vastvAsIt tena heturiti cet yadA''sIt * tadA na hetuH anyadAca heturiti sAdhvI tattvavyavasthitiH, anyacca-tadbhAve bhAva ityavagame kAryakAraNabhAvAvagamaH, sa ca / tadbhAve bhAvaH kiM pratyakSeNa pratIyate utAnumAnena ?, na tAvatpratyakSeNa, pUrvavastugatena hi pratyakSeNa pUrva vastu paricchinna- 10 muttaravastugatena tRttaraM, na caite parasparakharUpamavagacchato. nApyanyo'nusandhAtA kazcideko'bhyupagamyate, tata etadananta-14 rametasya bhAva iti kathamavagamaH?, nApyanumAnena, tasya pratyakSapUrvakatvAt , taddhi liGgaliGgisambandhagrahaNapUrvakaM pravartate, liGgaliGgisambandhazca pratyakSeNa grAhyo nAnumAnena, anumAnena grahaNe'navasthAprasakteH, na ca kAryakAraNabhAvaviSaye Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- girIyA nandIvRttiH // 36 // pratyakSaM prAvarttiSTa tataH kathaM tatrAnumAnapravRttiH ?, evaM jJAnakSaNayorapi parasparaM kAryakAraNabhAvAvagamaH pratyasto veditavyaH, tatrApi khena khena saMvedanena khasya khasya rUpasya grahaNe parasparakharUpAnavadhAraNAdetadanantaramahamutpannametasya cAhaM|15 janakamityanavagataH, tanna bhavanmatena kAryakAraNabhAvo, nApi tadavagamaH, tato yAcitakamaNDanametad-ekasantatipatitatvAdekAbhikaraNaM vandhamokSAdikamiti / etena yaducyate-upAdeyopAdAnakSaNAnAM parasparaM vAsyavAsakabhAvAduttarottara-18 vAsyavAviziSTaviziSTatarakSaNotpatteH muktisambhava iti, tadapi pratikSiptamavaseyam , upAdAnopAdeyabhAvasyaivoktanItyA'nupa- sakabhAvapadyamAnatvAt , yo'pi ca vAsyavAsakabhAva uktaH so'pi yugapadbhAvinAmevopalabhyate, yathA tilakusumAnAM, uktaM khaMDanaM. |cAnyairapi-"avasthitA hi vAsyante, bhAvA bhAvairavasthitaiH" tat kathamupAdeyopAdAnakSaNayorvAsyavAsakabhAvaH ?, parasparamasAhityAt , uktaM ca-"vAsyavAsakayozcaivamasAhityAnna vAsanA / pUrvakSaNairanutpanno, vAsyate nottaraH kssnnH||1|| 20 uttareNa vinaSTatvAnna ca pUrvasya vaasnaa||" api ca-vAsanA vAsakAdbhinnA vA syAdabhinnA vA ?, yadi bhinnA tarhi tayA zUnyatvAt naivAnyaM vAsayati, vastvantaravad, athAbhinnA tarhi na vAle vAsanAyAH saGkrAntiH, tadabhinnatvAt , tatsvarUpavat, saGkrAntizcettarhi anvayaprasaGga iti yatkiJcidetat / yadapyuktaM-sakalamapi jagadrAgadveSAdiduHkhasaGkalamabhijAnAnaH kathamidaM sakalamapi jagat mayA duHkhAduddhartavyamityAdi, tadapi pUrvAparAsambaddhabandhukIbhASitamiva kevaladhASTryasUcaka, yato bhavanmatena kSaNA eva pUrvoparakSaNatruTitAnugamAH paramArthasantaH, kSaNAnAM cAvasthAnakAlamAname- 25 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai kaparamANuvyatikramamAtram , ata evotpattivyatirekeNa nAnyA teSAM kriyA saGgatimupapadyate, 'bhUtiryeSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate' itivacanAt , tato jJAnakSaNAnAmutpattyanantaraM na manAgavyavasthAnaM, nApi pUrvAparakSaNAbhyA-18 manugamaH, tasmAnna teSAM parasparakharUpAvadhAraNaM, nApyutpattyanantaraM ko'pi vyApAraH, tataH kathamartho'yaM me puraH hU~ sAkSAtpratibhAsate ityevamarthanizcayamAtramapyanekakSaNasambhavi anusyUtamupapadyate ?, tadabhAvAca kutaH sakalajagato * rAgadveSAdiduHkhasaGkulatayA paribhAvanaM ?, kuto vA dIrghatarakAlAnusandhAnena zAstrArthacintanaM ?, yatprabhAvataH samyagu-13 pAyamabhijJAya kRpAvizeSAt mokSAya ghaTanaM bhavediti / nanu sarvo'yaM vyavahAro jJAnakSaNasantatyapekSayA, naikakSaNamadhikRtya, tatke yamanupapattirudbhAvyate ?, ucyate, sukumAraprajJo devAnAMpriyaH, sadaiva saptaghaTikAmadhyamiSTAnnabhojanamanojJazayanIyazayanAbhyAsena sukhaidhito na vastuyAthAtmyAvagame cittapariklezamadhisahate, tenAsmAbhiruktamapi na samyagavadhArayasi, nanu jJAnakSaNasantatAvapi tadavasthaivAnapapattiH, tathAhi-vaikalpikA avaikalpikA vA jJAnakSaNAH parasparamanugamAbhAvAdaviditaparasparakharUpAH, na ca kSaNAdUrddhamavatiSThante, tataH kathameSa pUrvAparAnusandhAnarUpo* dIrghakAlikaH sakalajagahuHkhitAparibhAvanazAstravimarzAdirUpo vyavahAra upapadyate ?, akSiNI nimIlya paribhAvyatAmetat , yadapyucyate khagrantheSu-nirvikalpakamakAramutpannaM pUrvadarzanAhitavAsanAprabodhAttaM vikalpaM janayati yena pUrvAparAnusandhAnAtmako'rthanizcayAdivyavahAraH pravartate, tadapyetenApAkRtamavaseyaM, yato vikalpo'pyanekakSaNAtmakaH, tato Jain Education For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M zrImalayagirIyA nandIvRttiH OSARDAMOROSSES vikalpe'pi yatpUrvakSaNe vRttaM tadaparakSaNo na vetti, yaccAparakSaNe vRttaM na tatpUrvakSaNaH, tataH kathameSa dIrghakAliko'nu- anvayijJA nasiddhiH syUtakarUpatayA pratIyamAno'rthanizcayAdivyavahAro ghaTate ? / api ca-bhavanmatena jJAnasyArthaparicchedavyavasthA'pi nopapadyate, arthAbhAve jJAnasyotpAdAda, arthakAryatayA tasyAbhyupagamAt , 'nAkAraNaM viSaya' iti vacanAt , na ca vAcyaM tata utpannamiti tasya paricchedakam , indriyasyApyarthavatparicchedaprasakteH, tato'pyutpAdAt, tadabhAve'bhAvAt , nApi sArUpyAta. tasyApi sarvadezavikalpAbhyAmayogAt, tathAhi-na sarvAtmanA'rthena saha sArUpyaM. sarvAtmanA'rthana saha sArUpye jJAnasya jaDarUpatAprasakteH, anyathA sarvAtmanA sArUpyAyogAt , nApyekadezena, sarvasya sarvArthaparicchedakatvaprasaGgAt , sarvasyApi jJAnasya sarvairapi vastubhiH saha kenacidaMzenAntataH prameyatvAdinA sArUpyasambhavAt , Aha ca bhavadAcAryo'pi dharmakIrtininayaprasthAne-"sarvAtmanA hi sArUpye, jJAnamajJAnatAM vrajet / sAmye kenacidaMzena, 18|22 sarvaM sarvasya vedanam // 1 // " na ca sArUpyAdarthaparicchedavyavasthitAvarthasAkSAtkAro bhavati, paramArthato'rthasya parokSatvAt , tato yo'yaM pratiprANi prasiddhaH sakalairapIndriyairyathAyogamarthasAkSAtkAro yaca gurUpadezazravaNaM zAstranirIkSaNaM vA yadvazAttattvaM jJAtvA mokSAya pravRttiH tatsarvamekAntikakSaNikapakSAbhyupagame virudhyate, sAdetat-paramArthata etadeva, tathAhi-na jJAnaM kasyacit paricchedakam , uktanItyA grAhakatvAyogAt, nApi tat kasyacitparicchedyaM, tatrApi hai grAhyagrAhakatvAyogAt , tato grAhyagrAhakAkArAtiriktaM jJAnameva kevalaM khasaMviditarUpatvAt khayaM prakAzate, tenAdvaita 26 dain Education International For Personal & Private Use Only Amirjainelibrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18|meva tattvaM, yastu tathArthanizcayAdiko vyavahAraH so'nAdikAlasaMlInavAsanAparipAkasampAdito draSTavyaH, tadapyayuktam , vAsanAyA api vicAryamANAyA aghaTamAnatvAt , tathAhi-sA vAsanA asatI satI vA?, na tAvadasatI, asataH kharaviSANasyeva sakalopAkhyAvikalatayA tathA tathA'rthapratibhAsahetutvAyogAda, atha satI tarhi sA jJAnAd vyatyaraikSIt na vA?, vyatyarekSIcedadvaitahAniH, dvayasyAbhyupagamAd, api ca-sA jJAnAd vyatiriktA satI ekarUpA vA syAdanekarUpA vA?, na tAvadekarUpA ekarUpatve tasyA nIlapItAdyanekapratibhAsahetutvAyogAt, khabhAvabhedena vinA bhinna-13 bhinnArthakriyAkaraNavirodhAt , athAnekA tarhi nAmAntareNArtha eva pratipannaH, tathAhi-sA vAsanA jJAnAd vyati-13 riktA anekarUpA ca, artho'pyevaMrUpa eveti, athAvyatiriktA sA'pi ca pUrvavijJAnajanitA viziSTajJAnAntarotpAdanasamarthA zaktiH, Aha ca prajJAkaraguptaH-"vAsaneti hi pUrvavijJAnajanitAM zaktimAmananti vAsanAkharUpavidaH" evaM| tarhi pUrvapUrvavijJAnajanitAH kAlabhedena tattadviziSTaviziSTatarajJAnotpAdanasamarthAH zaktayo'nekAH prabandhenAnuvartamAnAH tiSThanti, tata ekasminnapi jJAnakSaNe'nekA vAsanAH santi, zaktInAmeva vAsanAtvenAbhyupagamAt , tAsAM ca jJAnakSa-| NAdavyatirekAdekasyAH prabodhe sarvAsAmapi prabodhaH prApnoti, anyathA'vyatirekAyogAt , tato yugapadanantavijJAnAnAmudayaprasaGgaH, sa cAyuktaH, pratyakSabAdhitatvAt / anyacca-jJAne vinazyati tadavyatirekAttA api niranvayameva vinaSTAH, tataH kathaM tatsAmarthyAtkAlabhedena tattadviziSTaviziSTatarajJAnAntaraprasUtiH ?, syAdetat-pUrvameva vijJAnaM Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- pATavAdhiSThitaM, vAsanA tajanitA zaktiH, uktadoSaprasaGgAt, tacca pUrva vijJAnaM kiJcidanantaraM tathA tathA viziSTaM jJAnaM | anvayijJAgirIyA 6 janayati, kiJcit kAlAntare, yathA jAgraddazAbhAvi jJAnaM khapnajJAnaM, na ca vyavahitAdutpattirasambhAvyA, dRSTatvAt, nasiddhiA. nandIvRttiH hai tathAhi-anubhavAcirakAlAtItAdapi smRtirudayamAsAdayantI dRzyate, tadapyayuktam , tatrApyuktadoSAnatikramAt, // 38 // yaddhi pUrvavijJAnaM niranvayameva vinaSTaM na tasya ko'pi dharmaH kSaNAntare'nugacchati, tataH kathaM tato'nantaraM kAlAntare 217 3 vA viziSTaM jJAnamudayate ?, evaM hi tannirhetukameva paramArthato bhavet , atha pUrva vijJAnaM pratItya tadutpadyate tatkathaM | tannirhetukaM ?, krIDanazIlo devAnAMpriyo yadevamevAsmAn punaH punarAyAsayati, nanu yadA yatpUrva vijJAnaM na tadA tadviziSTaM jJAnamupajAyate yadA ca tadupajAyate na tadA pUrvavijJAnasya lezo'pi tatkathaM tanna nirhetukam ?, yadapyuktam kiJcitkAlAntare' iti, tadapi nyAyabAcaM, ciravinaSTasya kAryakaraNAyogAd, anyathA ciravinaSTe'pi zikhini kekA-131 4AyitaM bhavet , nanu ciravinaSTAdapyanubhavAt smRtirudayamAsAdayantI dRzyate, na ca dRSTe'nupapannatA, tadvat jJAnAntaramapi hai bhaviSyati ko doSaH ?, ucyate, dRzyate ciravinaSTAdapyanubhavAt smRtiH, kevalaM sA'pi bhavanmate nopapadyate, tatrApyukta doSaprasaGgAt , tato'yamaparo bhavato doSaH, na ca dRSTamityeva yathAkathaJcitparikalpanAmadhisahate, kintu prmaanno-2|| papannaM, tatra yathA bhavatparikalpanA tathA na kimapyupapadyate, tato'vazyamanvayi jJAnamabhyupagantavyam , tathA ca sati na kazciddoSaH, sarvasyApi smRtyAderupapadyamAnatvAt , tathAhi-anubhavena paTIyasA'vicyutirUpadhAraNAsahitenAtmani 26 **RAISSESSORACA* Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Mujainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsanA'paraparyAyaH saMskAra AdhIyate, sa ca yAvadavatiSThate tAvattAzArthadarzanAdAbhogato vA smRtirudayate, saMskArAbhAve tu na, tato'nvayijJAnAbhyupagame paramArthato'nusandhAturekasyAbhyupagamAtkAryakAraNabhAvAvagamo nikhilajaga-18 duHkhitAparibhAvanaM zAstrapaurvAparyAlocanena mokSopAyasamIcInatAvivecanamityAdi sarvamupapadyate, tanna nairAtmyAdibhAvanA rAgAdiklezaprahANihetuH, tasyA mithyArUpatvAt / yadapi ca uktam-Atmani paramArthatayA vidyamAne tatra snehaH pratarIta iti' tatrAcInAvasthAyAmetadiSyata eva, anyathA mokSAyApi pravRttyanupapatteH, tathAhi-yata evAtmani snehaH tata eva prekSAvatAmAtmano duHkhaparijihIrSayA sukhamupAdAtuM yatnaH, tatra saMsAre sarvatrApi duHkhameva kevalaM, tathAhinarakagatau kuntAgrabhedakarapatraziraHpATanazUlAropakumbhipAkAsipatravanakRtakarNanAsikAdicchedaM kadambavAlukApathagamanAdirUpamanekaprakAraM duHkhameva nirantaraM, nAkSinimIlanamAtramapi tatra sukhaM, tiryaggatAvapi aDazakazAbhighAtaprAjanakatodanavadhabandharogakSutpipAsAdiprabhavamane duHkhaM, manuSyagatAvapi parapreSaguptigRhapravezadhanavandhuviyogAniSTasamprayogarogAdijanitaM vividhamanekaM duHkhaM, devagatAvapi ca paragataviziSTadyutivibhavadarzanAt mAtsaryamAtmani tadvihIne viSAdaH cyutisamaye cAtiramaNIyavimAnavanavApIstUpadevAGganAviyogajamaniSTajanmasantApaM vA'vekSamANasya taptAyobhAjananikSiptazapharAdapyadhikataraM duHkhaM, yadapi ca-manuSyagatau devagatau vA kimapyApAtaramaNIyaM kiyatkAlabhAvi | viSayopabhogasukhaM tadapi viSasammizrabhojanasukhamiva paryantadAruNatvAdatIva viduSAmanupAdeyam, tanna saMsRtau vApi 10 Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Lww.jainelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 39 // viduSAmAsthopanibandho yuktaH, yattu niHzreyasapadamadhirUDhasya sukhaM tatparamAnandarUpamaparyavasAnaM ca tacca prAyo yuktilezena prAgevopadarzitam, Agamato vA'nusarttavyam, AgamapramANabalAddhi sakalamapi paralokAdikharUpaM yathAvadavagamyate, nAnyataH tena yaducyate prajJAkaraguptena - ' dIrghakAla sukhAdRSTAvicchA tatra kathaM bhavediti, tadapAstamava seyam, Agamato dIrghakAlamukhasya darzanAt, na cAgamasya na prAmANyaM tadaprAmANye sakalaparalokAnuSThAnapravRttyanupapatteH, upAyAntarAbhAvAt tata AgamabalAduktakharUpamokSasukhamavetya tatrAgame sarvAtmanA niSaNNamAnasaH saMsArAdvirakto yadyatsaMsArahetuH tattatparijihIrSuraraktadviSTaH sarvakarmanirmUlanAya prakarSeNa yatate, tasya caivaM prayatamAnasya kAlakrameNa viziSTakAlAdisAmagrI samprAptau pratanubhUtakarmaNaH sakalamohavikAraprAdurbhAva vinivRtteraNimAdyaizvarya labdhAvapi nautsukyamupajAyate, ata eva ca tasya mokSe'pi na spRhA'bhiSvaGgAparaparyAyA, tasyA api mohavikAratvAt, kevalaM sA saMsArAdviraktihetuH khayamapi ca paramparAniranubandhinItyarvAcInAvasthAyAM prazasyate, nanu yadi mokSe'pi na spRhA kathaM tarhi tadarthaM pravRttyupapattiH 1, na, loke'pi spRhAvyatirekeNApi tattatkAryakaraNAya pravRttidarzanAt, tathAhi - dRzyante | kecit gambhIrAzayA abhiSvaGgAtmikAM spRhAmantareNApi yathAkAlaM bhojanAdyanutiSThantaH, tathAvidhautsukyalA mpayyAdyadarzanAd, api ca-yathA na mokSe spRhA tathA na saMsAre'pi, saMsArAdatyantaM viraktatvAt, tataH sakalamapi saMsArahetuM parityajantaH kathamiva saMsAraparikSaye mokSaspRhAvyatirekeNApi na muktibhAjaH 1, tadevaM sarvatra spRhArahitasya sutrokta For Personal & Private Use Only 5 nairAtmyanirAkaraNaM. 15 20 // 39 // 26 Kainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItyA jJAnAdiSu yatamAnasya bhAvanAprakarSe satyazeSarAgAdikarmmaparikSayato bhavati muktiH, etena yaduktam- 'tatsnehavazAca tatsukheSu paritarSavAn bhavatItyAdi, tadapi nirviSayamagantavyam uktanItyA tattvavedinaH paritarSAdyabhAvAditi sthitaM / sAGkhyAH punarAhuH - prakRtipuruSAntaraparijJAnAnmuktiH, tathAhi - "zuddhacaitanyarUpo'yaM, puruSaH paramA| rthataH / prakRtyantaramajJAtvA, mohAtsaMsAramAzritaH // 1 // " tataH prakRteH sukhAdikhabhAvAyA yAvat na vivekena grahaNaM tAvanna muktiH, kevalajJAnodaye tu muktiH, tadapyasad, AtmA kAntanityaH, sukhAdayastUtpAdavyayadhamrmANaH, tato viruddhadharmasaMsargAdAtmanaH prakRterbhedaH pratIta eva, kiM na muktiH ?, athaitadeva saMsArI na paryAlocayati tato na muktiH, yadyevaM tarhi sarvadA'pyamuktireva prAptavivekAdhyavasAyasyAsaMmbhavAt tathAhi-- yAvatsaMsArI tAvanna vivekaparibhAvanaM, atha ca vivekaparibhAvane saMsAritvavyapagamaH, tato vivekAdhyavasAyAsambhavAt na kadAcidapi saMsArAdvipramuktiH, api casRSTerapi prAgAtmA kevala iSyate, tatastasya kathaM saMsAraH ?, kathaM vA muktasya sato na bhUyo'pi ?, atha sRSTeH prAgAtmano | dikSA tato dikSAvazAtpradhAnena sahaikatAmAtmani pazyataH saMsAraH, muktistu prakRteduSTatAmavadhArya prakRtervirAgato bhavati, tato na punaH prakRtiviSayA didRkSeti na bhUyaH saMsAraH, tadapyayuktam, svakRtAntavirodhAt tathAhi - didRkSA nAma draSTumabhilASaH, sa ca pUrvadRSTeSvartheSu tathAsmaraNato bhavati, na ca prakRtiH pUrva kadAcanApi dRSTA, tatkathaM tadvipayau smaraNAbhilASau ?, api ca - smaraNAbhilASau prakRtivikAratvAt prakRterbhAvinau, smaraNAbhilASAbhyAM ca prakRtya Jain Educnternational For Personal & Private Use Only sAMkhyabhuktinirAsaH 5 10 13 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkhya ESTRADAS zrImalaya- nugama ityanyo'nyAzrayaH, Aha ca-"abhilASasmaraNayoH, prakRtereva vRttitH| abhilASAca tattirityanyo'nyasamAgirIyA zrayaH // 1 // " athAnAdivAsanAvazAtprakRtiviSayau smaraNAbhilASau, tadapyasat, vAsanAyA api prakRtivikAra- muktinandIvRttiH nirAsa: tayA prakRteH pUrvamabhAvAt , athAtmakhabhAvarUpA sA vAsanA tarhi tasyAH kadAcanApyAtmana ivoparamAsambhavAtsarva-12 // 40 // dA'pyamuktireveti yatkiJcidetat / yadapyuktam-rAgAdayo dharmAH, te ca kiM dhamiNo bhinnA abhinnA vA' ityAdi,181 6 tadapyayuktaM, bhedAbhedapakSasya jAtyantarasyAbhyupagamAt, kevalabhedAbhedapakSe dharmadharmibhAvasyAnupapadyamAnatvAt , tathAhi|dharmadharmiNorekAntena bhede'bhyupagamyamAne dharmiNo niHkhabhAvatApattiH, khabhAvasya dharmatvAttasya ca tato'nyatvAt, | kho bhAvaH svabhAvaH-tasyaivAtmIyA sattA, na tu tadarthAntaraM dharmarUpaM, tato na niHkhabhAvatApattiriti cet, na, itthaM | kharUpasattA'bhyupagame tadaparasattAsAmAnyayogakalpanAyA vaiyarthaprasaGgAt, api ca yadyekAntena dharmadharmiNorbhedaH18 tato dhamiNo jJeyatvAdibhiH dharmerananuvedhAt tasya sarvathA'navagamaprasaGgo, na hyajJeyasvabhAvaM jJAtuM zakyata iti, tathA ca sati tadabhAvaprasaGgaH, kadAcidapyavagamAbhAvAt , tathApi tatsattvAbhyupagame'tiprasaGgaH, anyasyApi yasya kasyacit kadAcidapyanavagatasya SaSThabhUtAderbhAvApatteH, evaM ca dharmyabhAve dharmANAmapi jJeyatvaprameyatvAdInAM nirAzrayatvAdabhAvApattiH, na hi dhAdhArarahitAH kvApi dhAH sambhavanti, tathA'nupalabdheH, anyacca-parasparamapi teSAM dharmANAmekAntena bhedAbhyupagame sattvAdyananuvedhAt kathaM bhAvAbhyupagamaH?, tadanyasatvAdidharmAbhyupagame ca dhamitvaprasa-1 ASSES dain Education International For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ktiranavasthA ca tannaikAntabhedapakSe dharmidharmabhAvaH, nApyekAntA bhedapakSe, yatastasminnabhyupagamyamAne dharmmamAtraM vA syAddhammimAtraM vA, anyathaikAntAbhedAnupapatteH, anyatarAbhAve cAnyatarasyApyabhAvaH, parasparanAntarIyakatvAd, dharmmanAntarIyako hi dharmI, dhamminAntarIyakAzca dharmmAH, tataH kathamekAbhAve'parasyAvasthAnamiti ?, kalpito dharmmadharmibhAvaH tato na dUSaNamiti cet tarhi vastvabhAvaprasaGgaH, na hi dharmavibhAvarahitaM kiJcidvastvasti, dharmmadharmibhAvazca kalpita iti tadabhAvaprasaGgaH, dharmmA eva kalpitA na dharmI tatkathamabhAvaprasaGga iti cet, na, dharmANAM kalpanAmAtratvAbhyupagamena paramArthato'sattvAbhyupagamAt tadabhAve ca dharmiNo'pyabhAvApatteH, atha tadevaikaM khalakSaNaM sakalasajA|tIyavijAtIyavyAvRttyekakhabhAvaM, dharmivyAvRttinibandhanAzca yA vyAvRttayo bhinnA iva kalpitAstA dharmmAH, tato na kazcinno doSaH, tadapyayuktam, evaM kalpanAyAM vastuto'nai kAntAtmakatAprasakteH, anyathA sakalasajAtIyavijAtIyavyAvRttyayogAt, na hi yenaiva svabhAvena ghaTAd vyAvarttate paTaH tenaiva stambhAdapi, stambhasya ghaTarUpatAprasakteH tathAhi - ghaTAd vyAvartate paTo ghaTavyAvRttisvabhAvatayA stambhAdapi ced ghaTavyAvRttisvabhAvatayaiva vyAvarttate tarhi balAt stambhasya ghaTarUpatAprasaktiH, anyathA tatsvabhAvatayA vyAvRttyayogAt, tasmAdyato yato vyAvarttate tattadvyAvRttinimittabhUtAH svabhAvA avazyamabhyupagantavyAH, te ca naikAntena dharmiNo'bhinnAH, tadabhAvaprasaGgAt, tathA ca tadavastha eva pUrvokto doSaH, tasmAd bhinnAbhinnAH, bhedAbhedo'pi dharmmadharmiNoH kathamiti cet, ucyate, iha yadyapi tAdAtmyato dharmiNAM Jain Educational For Personal & Private Use Only 10 13 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH 15 // 41 // dharmAH sarve'pi lolIbhAvena vyAsAH tathA'pyayaM dharmI ete dharmA iti parasparaM bhedo'pyasti, anyathA tadbhAvAnu dharmadharmipapattiH, tathA ca sati pratItibAdhA, mitho bhede'pi ca viziSTAnyo'nyAnuvedhena sarvadharmANAM dharmiNA vyAptatvA- bhedAbhedadabhedo'pyasti, anyathA tasya dharmA iti saGgAnupapatteH, tatazca na sarveSAM vItarAgatvaprasaGgaH, kevalabhedasyAnabhyupagamAt ,II.siddhiH nApi doSakSayavadAtmano'pi kSayaH, kevalAbhedasyAnabhyupagamAditi sarvaM sustham / nanu yenaiva krameNa bhagavato'tizayalAbhaH | tenaiva krameNa tadabhidhAnaM yuktimat nAnyathA, bhagavatazca prathamato'pAyApagamAtizayasya lAbhaH pazcAt jJAnAtizayasya | tatkimartha vyutkramanirdezaH?, ucyate, "phalapradhAnAH samArambhA" iti jJApanArthe / tathA 'bhadraM' kalyANaM bhavatu, suraiHzakrAdibhiH asuraiH-camarAdibhirnamaskRtasya, anena pUjAtizayamAha, na hi vibhavAnurUpAM bhagavataH pUjAmakRtvA surA 20 surA namaskRtikriyAyAM pravRttimAtenuH, tathAkalpatvAt , pUjAM ca te kRtavanto'STamahAprAtihAryalakSaNAM, tAni ca mahAprAtihAoNyamUni-"azokavRkSaHsurapuSpavRSTirdivyo dhvanizcAmaramAsanaM c| bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satprAtihAryANi |jinezvarANAm // 1 // " pUjAtizayazcAnyathAnupapattyA vAgatizayamAkSipati, na hi vAgatizayamantareNa tathA pUjAti- Ima // 41 // zayo bhavati, sAmAnyakevalinAmadarzanAt , tadevaM jJAnAtizayAdayazcatvAro mUlAtizayA uktAH, ete ca dehasaugandhyAdInAmatizayAnAmupalakSaNam, eteSu satsu teSAmavazyaM bhAvAt / tathA 'bhadraM' kalyANaM bhavatu 'dhUtarajasaH' dhUtaM-kampitaM 8 sphoTitaM rajo-badhyamAnaM kameM yena sa dhUtarajAH tasya, anena sakalasAMsArikaklezavinirmuktAvasthAmAha, yato vadhyamA- 26 Jain Education a nal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakaM karma rajo bhaNyate, badhyamAnakarmAbhAvazcAyogisiddhAvasthAM gatasya, nArvAcInAvasthAyAM, yata uktaM sUtre"jAva NaM esa jIve eyai veyai calai phaMdai ghaTTai khubbhai udIrai taM taM (bhAva) pariNamai tAva NaM aTThavihabandhae vA sattavihabaMdhae vA chavihabandhae vA egavihabaMdhae vA, no ceva NaM abandhae siA" tatra mithyAdRSTayAdayo mizravarjitA apramattAntA AyurbandhakAle'STAnAmapi karmaNAM bandhakAH, zeSakAle tvAyurvajAnAM saplAnAM, eteSAmeva saptakarmaNAM mizrApUrvakaraNAnivRttibAdarA api bandhakAH, sUkSmasamparAyA mohAyurvarjAnAM SaNNAM karmaNAm , upazAntamohakSINamohasayogikevalinaH sAtavedanIyasyaivaikasya, taca sAtavedanIyaM teSAM dvisAmayika, tRtIyasamaye'vasthAnAbhAvAt , zailezIpratipatterArabhya punaryogAbhAvAdabandhakAH, uktaM ca-"sattavihabaMdhagA hoti pANiNo AuvajagANaM tu / taha suhumasaMparAyA chavihabaMdhA viNihiTThA // 1 // mohAuyavajANaM payaDINaM te u bandhagA bhaNiyA / uvasaMtakhINamohA kevaliNo egavihabandhA // 2 // taM puNa dusamayaThiiyassa baMdhagA na uNa saMparAyassa / selesIpaDivannA abaMdhagA hoMti viNNeyA // 3 // " atha bhagavAn saMsArAtItatvAt sadaiva paramakalyANarUpaH tatkimevamucyate tasya bhadraM bhavatu?, na ca 1 yAvad eSa jIva ejate vyejate calati spandate ghaTate kSubhyati udIrayati taM taM bhAvaM pariNamati tAvad aSTavidhabandhako vA saptavidhabandhako vA SaDidhaba-6 ndhako vA ekavidhabandhako vA; no caiva abandhakaH syAt / 2 saptavidhabandhakA bhavanti prANina AyurvarjakAnAM tu tathA sUkSmasaMparAyAH SaDDidhabandhA vinirdiSTAH // 1 // mohAyurvarjAnAM prakRtInAM te tu bandhakA bhaNitAH / upazAntakSINamohau kevalina ekavidhabandhAH // 2 // te punardvisamayasthitikasya bandhakA na punaH saMparAyasya / zailezIpratipannA abandhakA bhavanti vijnyeyaaH||3|| salt Educa t ional For Personal & Private Use Only J Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 saMghasya nagararUpeNa stava: zrImalaya- stotrA bhaNitaM sarvamevaM tathA bhavati, anyatra tathA'darzanAt , atrocyate, satyametat, tathApyevamabhidhAnaM kartRzrotRRNAM kuza-10 girIyA | lamanovAkAyapravRttikAraNamato na doSaH // tadevaM vartamAnatIrthAdhipatitvenAsannopakAritvAdvarddhamAnakhAmino namaskA-12 nandIvRttiH rimabhidhAya samprati tIrthakarAnantaraM saGghaH pUjya iti paribhAvayan saGghasya nagararUpakeNa stvmaah||42|| guNabhavaNagahaNa suyarayaNabhariya dNsnnvisuddhrtthaagaa| saMghanagara!bhaI te akkhNddcaarittpaagaaraa||4|| guNA iha uttaraguNA gRhyante, mUlaguNAnAmagre cAritrazabdena gRhyamANatvAt ; te cottaraguNAH piNDavizuddhyAdayo, yata | uktam-"piMDassa jA visohI samiIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAvi ya uttaraguNa mo viyANAhi // 1 // " ta eva bhavanAni tairgahanaM-gupilaM pracuratvAduttaraguNAnAM guNabhavanagahanaM, saGghanagaramabhisambadhyate, tasyAmanaNaM he guNabhavanagahana !, tathA 'zrutaratnabhRta' zrutAnyeva-AcArAdIni nirupamasukhahetutvAdranAni zrutaratnAni taibhRtaM-pUritaM tasthAmantraNaM he zrutaratnabhRta! tathA 'darzanavizuddharathyAka' ! iha darzana-prazamasaMveganirvedAnukampAstikyaliGgagamyamAtmapariNAmarUpaM samyagdarzanamiti gRhyate, taca kSAyikAdibhedAt tridhA, tadyathA-sAyika kSAyopazamikamApazamikaM ca, uktaM ca-"sammattaMpi ya tivihaM khaovasamiyaM tahovasamiyaM ca / khaiyaM ce"ti, tatra trividhasyApi darzanamohanIyasya ADSAMSUGALASSESEX dharaNyAka'! iha darzakahatutvAdranAni zrA zenamiti gRhyate thA 1 piNDasya yA vizuddhiH samitayo bhAvanA tapo dvividham / pratimA abhiprahA api ca uttaraguNA (iti) vijAnIhi // 1 // 2 samyaktvamapi ca trividhaM kSAyopazamikaM tathaupazamika ca / kSAyika ceti / For Personal & Private Use Only Momjainelibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSayeNa-nirmUlamapagamena nirvRttaM kSAyikaM, udayAvalikApraviSTasyAMzasya kSayeNa zeSasya tUpazamena nirvRttaM kSAyopazamika, udayAvalikApraviSTasyAMzasya kSaye sati zeSasya bhasmacchannAgnerivAnudrekAvasthA upazamaH tena nivRttamaupazamikam , Aha-12 18 aupazamikakSAyopazamikayoH kaH prativizeSaH 1, ucyate, kSAyopazamike tadAvArakasya karmaNaH pradezato'nubhavo'sti 2 hai na tvaupazamike iti / darzanamevAsAramithyAtvAdikacavararahitA vizaddharathyA yasya tattathA, tasyAmatraNaM he darzanavizuddharathyAka ! 'serlopaH sambodhane hakho veti prAkRtalakSaNasUtre vAzabdasya lakSyAnusAreNa dIrghatvasUcanA(rthatvAt dIrgha-18 yathA goyamA ityatra, saGghaH-cAturvaNaH zramaNAdisaGghAtaH sa nagaramiva saGghanagaraM 'vyAghrAdibhirgoNestadanuktA'-BI viti samAso, yathA puruSo vyAghra iva puruSavyAghraH, tasyAmatraNaM he sahanagara! 'bhadraM' kalyANaM 'te' tava bhavata akhaNDacAritraprAkAra! cAritraM-mUlaguNAH akhaNDam-avirAdhitaM cAritrameva prAkAro yasya tattathA 'mAMsAdiSu ceti' prAkRtalakSaNAt cAritrazabdasyAdau nhavaH tasyAmantraNaM he akhaNDacAritraprAkAra!, dIrghatvaM prAgiva // bhUyo'pi saGghasyaiva saMsArocchedakAritvAcakrarUpakeNa stavamAha saMjamatavatuMbArayassa namo sammattapAriyallamsa / appaDicakkassa jao hou sayA saMghacakkassa // 5 // saMyamaH-saptadazaprakAraH yaduktam- "paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti saMyamaH | sptdshbhedH||1||" tapo dvidhA-bAhyamAbhyantaraM ca, tatra bAhyaM SaDvidhaM, yaduktam-"anazanamUnodaratA vRtteH saMkSepaNaM JainERUT Smational For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 43 // rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInateti bAhyaM tapaH proktam // 1 // " Abhyantaramapi SoDhA, yata uktam - " prAyazcittadhyAne vaiyAvRttyavinayAvathotsargaH / svAdhyAya iti tapaH SaTprakAramAbhyantaraM bhavati // 2 // " saMyamazca tapAMsi ca saMyamatapAMsi tumbaM ca arAzca - arakAH tumvArAH saMyamatapAMsyeva yathAsaMkhyaM tumbArA yasya tattathA tasmai saMyamatapastumbArAya namaH, sUtre paSThI prAkRtalakSaNAcaturthyarthe veditavyA, uktaM ca- 'chaMTThivihattIeN bhannai cautthI, ' tathA 'sammattapAriyalassa' samyaktvameva pAriyala - bAhyapRSThasya bAhyA bhramiryasya tattathA tasmai namaH gAthArddha vyAkhyAtaM, tathA na vidyate prati-anurUpaM samAnaM cakraM yasya tadapraticakraM, carakAdicakrairasamAnamityarthaH, tasya jayo bhavatu 'sadA' sarvakAlaM, saGghazcakramiva saGghacakraM tasya // samprati saGghasyaiva mArgagAmitayA ratharUpakeNa stavamabhidhitsurAha - bhadaM sIlapaDAgUsiyassa tavaniyamaturayajuttassa / saMgharahassa bhagavao sajjhAyasunaMdighosassa // 6 // 'bhadraM' kalyANaM saGgharathasya bhagavato bhavatviti yogaH, kiMviziSTasya sataH ityAha- 'zIlocchritapatAkasya' zIlameva - aSTAdazazIlAGgasahasrarUpamucchritA patAkA yasya sa tathA bhAryoDhAderAkRtigaNatayA tanmadhyapAThAbhyupagamAducchritazabdasya paranipAtaH, prAkRtazailyA vA, na hi prAkRte vizeSaNapUrvAparanipAtaniyamo'sti, yathAkathaJcitpUrvarSipraNIteSu vAkyeSu vizeSaNanipAtadarzanAt, 'taponiyamaturaGgayuktasya' tapaH saMyamAzvayuktasya, tathA svAdhyAyaH - paJca 1 SaSTIvibhaktyA bhaNyate caturthI / For Personal & Private Use Only saMghasya ca karathAbhyA maupamyaM. gA. 5-6 // 43 // 26 ainelibrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vidhaH, tadyathA-vAcanA pracchanA parAvarttanA anuprekSA dharmakathA ca, khAdhyAya eva san - zobhano nandighoSo - dvAdaza| vidhatUryaninAdo yasya sa tathA tasya, 'sajjhAyasunemighosasse' ti kvacitpAThaH, tatra svAdhyAya eva zobhano nemighoSo yasyeti draSTavyam, iha zIlAGgaprarUpaNe satyapi taponiyamaprarUpaNaM tayoH pradhAnaparalokAGgatvakhyApanArtha, asti cAyaM | nyAyo yaduta - sAmAnyoktAvapi prAdhAnyakhyApanArthaM vizeSAbhidhAnaM kriyate, yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTo'pyAyAta iti, evamanyatrApi yathAyogaM paribhAvanIyam // saGghasyaiva lokamadhyavarttino'pi lokadharmAsaMzleSataH padmarUpakeNa stavaM | pratipAdayitumAha | kammarayajalohaviNiggayassa suyarayaNadIhanAlassa | paMcamahavayathirakanniyassa guNakesarAlassa // 7 // | sAvagajaNamahuariparivuDassa jiNasUrateyabuddhassa / saMghapaumassa bhadaM samaNagaNasahassapattassa // 8 // karmma-jJAnAvaraNAdyaSTaprakAraM tadeva jIvasya guNDanena mAlinyApAdanAdrajo bhaNyate karmmaraja eva janmakAraNatvAjjalaughaH tasmAdvinirgata iva vinirgataH karmarajojalaughavinirgataH tasya, iha padmaM jalaughAdvinirgataM supratItaM, jalaughasyopari tasya vyavasthitatvAt, saGghastu kammarejojalaughAdvinirgato'lpasaMsAratvAdavaseyaH, tathA ca aviratasamyagadRSTerapyapArddhapudgalaparAvarttamAna eva saMsAraH, ata eva vinirgata iveti vyAkhyAtaM, na tu sAkSAdvinirgataH, adyApi saMsAritvAt, tathA zrutaratnameva dIrgho nAlo yasya sa tathA tasya, dIrghanAlatayA ca zrutaratnasya rUpaNaM karmmarajo Jain Educational For Personal & Private Use Only saMghasya pad menau pamyaM. gA. 7-8 10 13 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girIyA menau pamyaM. gA.7-8 zrImalaya15jalaughataH tadbalAdvinirgataH, tathA paJca mahAvratAnyeva-prANAtipAtAdiviramaNalakSaNAni sthirA-dRDhA karNikA-madhya- saMghasya pada gaNDikA yasya tattathA tasya, tathA guNAH-uttaraguNAH ta evaM paJcamahAvratarUpakarNikAparikarabhUtatvAt kesarA iva nandIvRttiH hai guNakesarAH te vidyante yasya tattathA tasya, atra 'matuvatthaMmi muNijaha AlaM ilaM maNaM taha ya' iti prAkRtalakSaNAt | // 44 // matvarthe AlapratyayaH / tathA ye abhyupetasamyaktvAH pratipannANuvratA api pratidivasaM yatibhyaH sAdhUnAmagAriNAM cotta-1 | rottaraviziSTaguNapratipattihetoH sAmAcArI zRNvanti te zrAvakAH, uktaM ca-"saMpattadaMsaNAI payadiyahaM jaijaNA suNeI ||17 | ya / sAmAyAriM paramaM jo khalu taM sAvagaM biti // 1 // " zrAvakAzca te janAzca zrAvakajanAH ta eva madhukaryaH tAbhiH parivRtasya tasya, tathA 'jinasUryatejobuddhasya' jina eva sakalajagatprakAzakatayA sUrya iva-bhAskara iva jinasUryastasya | | tejo-viziSTasaMvedanaprabhavA dharmadezanA tena buddhasya, tathA zrAmyantIti zramaNA 'nandyAdibhyo'na' iti karttaryanapratya-18 yaH,zrAmyanti-tapasyanti, kimuktaM bhavati?-pravrajyA''rambhadivasAdArabhya sakalasAvadyayogaviratA gurUpadezAdAprANoparamAdyathAzaktyanazanAdi tapazcaranti, uktaM ca-"yaH samaH sarvabhUteSu, traseSu sthAvareSu ca / tapazcarati zuddhAtmA, 22 zramaNo'sau prkiirtitH||1||" zramaNAnAM gaNaH zramaNagaNaH sa eva sahasraM patrANAM yasya tat zramaNagaNasahasrapatraM tasya (zrIsaGghapadmasya bhadraM bhvtu)|| bhUyo'pi saGghasyaiva somatayA candrarUpakeNa stavamabhidhitsurAha // 44 // *PASAROS | 1 saMprAptadarzanAdiH pratidivasa yatijanAt zRNoti ca / sAmAvArI paramAM yaH khalu taM zrAvakaM bruvate // 1 // 426 TS in Educat i onal For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavasaMjamamayalaMchaNa akiriyarAhumuhaduddharisa niccN| jaya saMghacaMda! nimmalasammattavisuddhajoNhAmA ! // 9 // saMghasya caMdra 8] tapazca saMyamazca tapaHsaMyama, samAhAro dvandvaH, tapaHsaMyamameva mRgalAJchanaM-mRgarUpaM cihaM yasya tasyAmantraNaM yobhyAmI he tapaHsaMyamamRgalAJchana!, tathA na vidyante'nabhyupagamAt paralokaviSayA kriyA yeSAM te akriyA-nAstikAH | pamyaM. gA. 9-10 ta eva jinapravacanazazAGkAsanaparAyaNatvAdrAhumukhamivAkriyarAhumukhaM tena duSpradhRSyaH-anabhibhavanIyaH tasyAmatraNaM he akriyarAhumukhaduSpradhRSya !, saGghazcandra iva saGghacandraH tasyAmatraNaM he saGghacandra !, tathA nirmalaM-mithyAtvamalarahitaM yatsamyaktvaM tadeva vizuddhA jyotsnA yasya sa tathA, 'zeSAdveti kaH pratyayaH, tasyAmantraNaM he nirmalasamyaktva-| hai vizuddhajyotsnAka !, dIrghatvaM prAgiva prAkRtalakSaNAdavaseyam , 'nityaM sarvakAlaM 'jaya' sakalaparadarzanatArakebhyo' tizayavAn bhava, yadyapi bhagavAn saGghacandraH sadaiva jayan varttate tathA'pItthaM stoturabhidhAnaM kuzalamanovA| kAyapravRttikAraNamityaduSTam // punarapi saGghasyaiva prakAzakatayA sUryarUpakeNa stavamAha paratitthiyagahapahanAsagassa tavateyadittalesassa / nANujjoyassa jae bhadaM damasaMghasUrasta // 10 // paratIrthikAH-kapilakaNabhakSAkSapAdasugatAdimatAvalambinaH ta eva grahAH teSAM yA prabhA-ekaikadurnayAbhyupagamaparisphUrtilakSaNA tAmanantanayasaGkulapravacanasamutthaviziSTajJAnabhAskaraprabhAvitAnena nAzayati-apanayatIti | paratIrthikagrahapramAnAzakaH tasya, tathA tapasteja evaM dIptA-ujvalA lezyA-bhAkharatA yasya sa tathA tasya For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- hU~ tapastejodIsalezyasya, tathA jJAnamevodyoto-vastuviSayaH prakAzo yasya sa tathA tasya jJAnodyotasya, 'jagati' girIyA loke 'bhadraM' kalyANaM, bhavatviti zeSaH, damaH-upazamaH tatpradhAnaH saGghaH sUrya iva saGghasUryaH tasya damasaGghasUryasya // nandIvRttiH samprati saGghasyaivAkSobhyatayA samudrarUpakeNa stavaM cikiirssuraah||45|| bhadaM dhiivelAparigayassa sajjhAyajogamagarassa / akkhohassa bhagavao saMghasamudassa ruMdassa // 11 // I (saMgha eva samudraH) saGghasamudraH tasya bhadraM bhavatviti kriyA zeSaH, kiMviziSTasya sata ityAha-'dhRtivelApari-2 saMghasya sa mudreNaupamyaM. gatasya dhRtiH-mUlottaraguNaviSayaH pratidivasamutsahamAna AtmapariNAmavizeSaH seva velA-jalavRddhilakSaNA tayA pari- gA.11 gatasya, tathA khAdhyAyayoga eva karmavidAraNakSamazaktisamanvitatayA makara iva makaro yasmin sa tathA tasya, tathA 'akSobhyasya' parISahopasargasambhave'pi niSprakampasya . 'bhagavataH' samagraizcaryarUpayazodharmaprayatnazrIsambhArasamanvitasya 'rundasya vistIrNasya // bhUyo'pi saGghasyaiva sadAsthAyitayA merurUpakeNa stavamAha-- sammadaMsaNavaravairadaDharUDhagADhAvagADhapeDhassa / dhammavararayaNamaMDiacAmIyaramehalAgassa // 12 // 45 // niyamUsiyakaNayasilAyalujalajalaMtacittakUDassa / naMdaNavaNamaNaharasurabhisIlagaMdhu mAyassa // 13 // jIvadayAsuMdarakaMdarudariyamuNivaramaiMdainnassa / heusayadhAupagalaMtarayaNadittosahiguhassa // 14 // Jan Education For Personal & Private Use Only Lanetbrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvaravarajalapagaliyaujjharapavirAyamANahArassa / sAvagajaNapauraravaMtamoranaccaMtakuharassa // 15 // saMghasya ma ndareNau vinnynypvrmunnivrphurNtvijujjlNtsihrss|vivihgunnkpprukkhgphlbhrkusumaaulvnnss // 16| pamyaM. gA. nANavararayaNadippaMtakaMtaveruliyavimalacUlassa / vaMdAmi viNayapaNao saMghamahAmaMdaragirissa // 17 // 12-17 __ gAthApadakena sambandhaH, samyak-aviparItaM darzanaM-tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanaM tadeva prathamaM mokSAGgatayA sAra-131 tvAdvaravajramiva samyagdarzanavaravajraM tadeva dRDhaM-niSprakampaM rUDhaM-ciraprarUDhaM gADhaM-nibiDamavagADhaM-nimanaM pIThaM-prathama- 5 |bhUmikA yasya sa tathA, iha mandaragiripakSe vajramayaM pIThaM dRDhAdivizeSaNaM supratItaM, saGghamandaragiripakSe tu samyagdarzanavaravajramayaM pIThaM DhaM zaGkAdizupirarahitatayA paratIrthikavAsanAjalenAntaHpravezAbhAvatazcAlayitumazakyam , rUDhaM prati-11 samayaM vizuddhayamAnatayA prazastAdhyavasAyaSu cirakAlaM vartanAt, gADhaM tIvratattvaviSayarucyAtmakatvAd, avagADhaM | jIvAdiSu padArtheSu samyagavabodharUpatayA praviSTaM, taM vande, sUtre prAkRtatvAt dvitIyArthe paSThI, yadAha pANiniH khaprAkRtalakSaNe-dvitIyArthe SaSThI', athavA sambandhavivakSayA SaSThI, yathA mASANAmaznIyAdityatra, yadvA itthaMbhUtasya saGghamandaragireryat mAhAtmyaM tad vande iti mAhAtmyazabdAdhyAhArApekSayA SaSThI, tathA durgatau prapatantamAtmAnaM dhAra1 nagararaha cakka paume caMde sUre samuddamekaimi / jo uvamijjai sayayaM taM saMgha guNAyaraM vaMde // 1 // guNarayaNunnalakaMDaa sIlasugaMdhitavamaMDiuddesa / vadAmi viNayapaNao saMghamahAmaMdaragirissa // 2 // (adhikamidaM yugmamanyatra) RSS dalin Educ a tional For Personal & Private Use Only 8 w .jainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndareNI zrImalaya- | yatIti dharmaH sa eva vararatvamaNDitA cAmIkaramekhalA yasa sa dharmavararatnamaNDitacAmIkaramekhalAkaH 'zeSAdveti * saMghasya magirIyA nandIvRttiH kapratyayaH tasya, iha dharmo dvidhA-mUlaguNarUpa uttaraguNarUpazca, tatrottaraguNarUpo ratnAni mUlaguNarUpastu mekhalA, na pamyaM.gA. khalu mUlaguNarUpadhAtmakacAmIkaramekhalA viziSTottaraguNarUpavararatnavibhUSaNavikalA zobhate // ihocchritazabdasya 12-17 // 46 // vyavahitaH prayogaH, tatazcAyamarthaH-niyamA eva indriyanoindriyadamarUpAH kanakazilAtalAni teSu ucchri-18 tAni ujjavalAni jvalanti cittAnye(trANye)va kUTAni yasmin sa tathA tasya, iha mandaragirau kUTAnAmucchri-13 tatvamujjvalatvaM bhAsuratvaM ca supratItaM, saGghamandaragiripakSe tu cittarUpANi kUTAnyucchritAni azubhAdhyavasAyaparityAgAdajvalAni pratisamayaM karmamalavigamAt jvalanta uttarottarasUtrArthasmaraNena bhAsuratvAta, tathA nandanti surAsuravidyAdharAdayo yatra tannandanaM vanam-azokasahakArAdipAdapavRndaM nandanaM ca tadvanaM ca nandanavanaM latAvitAnaga tavividhaphalapuSpapravAlasaGkalatayA mano haratIti manoharaM, 'lihAdibhyaH' ityaca pratyayaH, nandanavanaM ca tanmanoharaM Mca tasya surabhikhabhAvo yo gandhastena 'u mAyaH' ApUrNaH, udghamAyazabda ApUrNaparyAyaH, yata uktamabhi-ga mAnacihnana-"paDihatthamuddhamAyaM ahire(ya)iyaM ca jANa AuNNo" tasya, saGghamandaragiripakSe tu nandanaM-santoSaH, na tathA hi tatra sthitAH sAdhavo nandanti, taca vividhAmarSoSadhyAdilabdhisaGkalatayA manoharaM, tasya suradhiH zIlameva gandhaH tena vyAptasya, athavA manoharatvaM surabhizIlagandhavizeSaNaM draSTavyam // jIvadayA eva MORECAMERICAMERMANEMA dain Education International For Personal &Private Use Only . ainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sundarANi khaparanitihetutayA kandarANi tapakhinAmAvAsabhUtatvAt , tathA ca loke'pi pratItam 'ahiNsaavyvsthitH| tapakhI'ti jIvadayAsundarakandarANi, teSu ye ut-prAvalyena karmazatrujayaM prati darpitA uddarpitA munivarA eva TU zAkyAdimRgaparAjayAt mRgendrAH tairAkIrNo-vyAptastasya, tathA mandaragireguhAsu niSyandavanti candrakAntAdIni saMghasya ratnAni bhavanti kanakAdidhAtavo dIptAzcISadhayaH, saGghamandaragiripakSe tu anvayavyatirekalakSaNA ye hetavasteSAM mandareNI pamyaM. zatAni hetuzatAni tAnyeva dhAtavaH, kuyuktivyudAsena teSAM kharUpeNa bhAkharatvAt, tathA pragalanti-niSyandamA- 5 nAni kSAyopazamikabhAvaspanditvAt zrutaratnAni dIptAH-jAjvalyamAnA oSadhayaH-AmISadhyAdayo guhAsu-13 vyAkhyAnazAlArUpAsu yasya sa tathA tasya // saMvaraH-prANAtipAtAdirUpapaJcAzravapratyAkhyAnaM tadeva karmamalaprakSAlanAt sAMsArikataDapanodakAritvAt pariNAmasundaratvAca varajalamiva saMvaravarajalaM tasya pragalitaH-sAtatyena vyUDhaH ujjharaH-pravAhaH sa eva pravirAjamAno hAro yasya sa tathA, zrAvakajanA eva stutistotrakhAdhyAyavidhAnamukharatayA pracurA ravanto,mayUrAH tairnRtyantIva kuharANi-jinamaNDapAdirUpANi yasya sa tathA tasya // vinayena natA vinayanatA ye pravaramunivarAH ta eva sphuranyo vidyuto vinayanatapravaramunivarasphuradvidyutaH tAbhivalanti-bhAsamAnAni | zikharANi yasya sa tathA tasya, iha zikharasthAnIyAH prAvacanikA viziSTA AcAryAdayo draSTavyAH, vinayanatAnAM ca pravaramunivarANAM vidyutA rUpaNaM vinayAdirUpeNa tapasA teSAM bhAsuratvAt , tathA vividhA guNA yeSAM te Join E l emasonal For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA vividhaguNAH, vizeSaNAnyathAnupapattyA sAdhavo gRhyante, ta eva viziSTakulotpannatvAt paramAnandarUpasukhahetudharmaphalanandIvRttiH dAnAca kalpavRkSA iva vividhaguNakalpavRkSakAH, prAkRtatvAt khArthe kapratyayaH, teSAM ca yaH phalabharo yAni ca kusu mAni tairAkulAni vanAni yasya sa tathA tasya, iha phalabharasthAnIyo mUlottaraguNarUpo dharmaH, kusumAni nAnAprakArA // 47 // RddhayaH, vanAni tu gacchAH // tathA-jJAnameva paramanirvRtihetutvAdvaraM ratnaM jJAnavararatnaM tadeva dIpyamAnA kAntA | vimalA vaiDUryamayI cUDA yasya sa tathA, tatra mandarapakSe vaiDUryamayI cUDA kAntA vimalA ca supratItA, saMghamandarapakSe | tu kAntA bhavyajanamanohAritvAdvimalA yathAvasthitajIvAdipadArthakharUpopalambhAtmakatvAt , tasya itthaMbhUtasya | / saGkamahAmandaragireryanmAhAtmyaM tadvinayapraNato vande // tadevaM saMghasyAnekadhA stavo'bhihitaH, sampratyAvalikAH pratipAda-|| nIyAH, tAzca tisraH, tadyathA-tIrthakarAvalikA gaNadharAvalikA sthavirAvalikA ca, tatra prathamataH tIrthakarAvalikAmAha- tIrthakarAusabhaM ajiyaMsaMbhavamabhinaMdaNa sumai suppabha supAsaM / sasi pupphadaMta sIyala sijasaM vAsupujaM c||1|| valika thanaM. gA. vimalamaNaMtaya dhamma santi kuthu araM ca malliM c|munisuvy nami nemi pAsaM taha vadramANaM ca // 19 // 18-19 gAthAdvayaM nigadasiddhaM // gaNadharAvalikA tu yA yasya tIrthakRtaH sA tasya prathamAnuyogato draSTavyA, bhagavadvarddha-12 // 47 // simAnakhAmina Aha dain Education International For Personal & Private Use Only K inelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sh paDhamittha iMdabhUI bIe puNa hoi aggibhUitti / taie ya vAubhUI tao viyatte suhamme ya // 20 // maMDia moriyaputte akaMpie ceva ayalabhAyA ya / meajje ya pahAse gaNaharA huMti vIrassa // 21 // gAthAdvayametadapi nigadasiddhaM // ete ca gaNabhRtaH sarve'pi tathAkalpatvAdbhagavadupadiSTaM 'uppanne ive' tyAdi mAtRkApadatrayamadhigamya sUtrataH sakalamapi pravacanaM dRbdhavantaH tacca pravacanaM sakalasattvAnAmupakArakaM, vizeSata idAnIntanajanAnAmataH tadeva sampratyabhiSTuvannAha - nivvuipahasAsaNayaM jayai sayA savvabhAvadesaNayaM / kusamayamayanAsaNayaM jiNiMdavaravIrasAsaNayaM // 22 // nirvRteH- mokSasya panthAH - samyagdarzanajJAnacAritrANi, tathA cAha bhagavAnumAkhAtivAcakaH - 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' iti, nirvRtipathaH 'RkpUH pazyapo'diti samAsAntot pratyayaH, yadyapi nirvRtipathazabdena jJAnAditrayamabhidhIyate tathA'pIha samyagdarzanacAritrayoreva parigraho, jJAnasyottaratra vizeSeNAbhidhAnAt, nirvRtipathasya zAsanaM ziSyate'neneti zAsanaM - pratipAdakaM nirvRtipathazAsanaM, tataH 'kace 'ti prAkRtalakSaNAt svArthe kapratyayaH, nirvRtipathazAsanakam, evamanyatrApi yathAyogaM kapratyayabhAvanA kAryA, 'sadA' sarvakAlaM 'jayati' | sarvANyapi pravacanAni prabhAvAtizayenAtikramyAtizAyi varttate, kathaMbhUtaM sadityAha - 'sarvabhAvadezanakaM' sarve ca te Jain Educternational For Personal & Private Use Only gaNadharA valiH zAsanastuti va. gA. 20-22 5 10 12 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- bhAvAzca sarvabhAvAH teSAM dezana-prarUpakaM sarvabhAvadezanaM, tataH khArthikaH kapratyayaH, sarvabhAvadezanakam , ata | girIyA eva 'kusamayamadanAzanakaM' kutsitaH samayAH-paratIrthikapravacanAni teSAM madaH-avalepastasya nAzanaM tataH nandIvRttiH khArthikakapratyaye kusamayamadanAzanakaM, kusamayamadanAzanaM ca kusamayAnAM yathoktasarvabhAvadezakatvAyogAt, itthN||48|| bhUtaM jinendravaravIrazAsanakaM jayati // samprati yairidamavicchedena sthaviraiH krameNaidaMyugInajantUnAmupakArArthamAnItaM hai teSAmAvalikAmabhighitsurAha suhammaM aggivesANaM, jaMbUnAmaM ca kAsavaM / pabhavaM kaccAyaNaM vaMde, vacchaM sijaMbhavaM tahA // 23 // iha sthavirAvalikA sudharmakhAminaH pravRttA, zeSagaNadharANAM santAnapravRtterabhAvAt , uktaM ca-"titthaM ca suhammAo niravaccA gaNaharA sesA" tatastamevAdI kRtvA tAmabhidhatte-'sudhamma' garmakhAminaM paJcamagaNadharaM 'aggivesANamiti agnivezasyApatyaM vRddhaM Agnivezyo 'gargAdeyaMjiti yaJ pratyayaH tasyApyapatyamAgnivezyAyanaH taM AgnivezyAyanaM, vande iti kriyAbhisambandhaH, tathA tasya ziSyaM jambUnAmAnaM, caH samuccaye, kazyapasthApatyaM kAzyapaH 'vidAdevRddha' ityapratyayaH, taM kAzyapagotraM vande, tasyApi jambUkhAminaH ziSyaM prabhavanAmAnaM kAtyAyanaM katasyApatyaM SEARC5615 sudharmAdisthavirAvalikathanaM. gA. 23 // 48 // 1 tIrtha ca sudharmaNo nirapallA gaNadharAH shessaaH| For Personal & Private Use Only wwwjainelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUGARROBOROSCOSA kAtyaH 'gargAderyaniti yaJ pratyayaH, tasyApyapatyaM kAtyAyanastaM kAtyAyanaM-kAtyAyanagotraM vande, takha ziSyaM zayyambhavaM vAtsya-vatsasthApatyaM vAtsyo 'gargAderyajiti yaJ pratyayastaM vande tatheti samuccaye // __ jasabhadaM tuMgiyaM vaMde, saMbhUyaM ceva mADharaM / bhadabAhuM ca pAinnaM, thUlabhadaM ca goyamaM // 24 // hai| zayyambhavaziSyaM yazobhadraM 'tuGgika' tuGgikagaNaM vyAghApatyagotraM vande, tasya ca dvau pradhAnaziSyAvabhUtAm , tadyathA sambhUtavijayo mADharagotro bhadrabAhuzca prAcInagotraH, tau dvAvapi namaskurute-'sambhUtaM ceva mADharaM / bhahabAhuM ca / pAinna' miti, tatra sambhUtavijayasya vineyaH sthUlabhadro gautama AsIt , tamAha-sthUlabhadraM, caH samuccaye, gautamaM / gautamasthApatyaM gautamaH 'RSivRSNyandhakakurubhya' iti aN pratyayaH taM, vande iti kriyAyogaH, sthUlabhadrasyApi dvau pradhAnaziSyau babhUvatuH, tadyathA-elApatyagotro mahAgirivaziSThagotraH suhastI / tau dvAvapi praNiNaMsurAhaPI elAvaccasagottaM vaMdAmi mahAgiriM suhatthiM c| tatto kosiagottaM bahulassa sarivvayaM vande // 25 // iha yaH khApatyasantAnasya khavyapadezakAraNamAdyaH prakAzakaH puruSaH tadapatyasantAno gotraM, ilApaterapatvaM elApatyaH, 'patyuttarapadayamAdityadityaditeryo'NapavAde vA khe' iti yaJ pratyayaH, elApatyena saha gotreNa varttate yaH sa elApatyasagotraH taM vande mahAgiri, suhastinaM ca prAguktagotraM, tatra suhastina Arabhya susthitasupratibuddhAdikramaNAvalikA vinirgatA sA yathA dazAzrutaskandhe tathaiva draSTavyA, na ca tayehAdhikAraH, tassAmAvalikAyAM prastutAdhyayanakArakasya For Personal & Private Use Only Raw.jainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 49 // devavAcakasyAbhAvAt tata iha mahAgiryAvalikayA'dhikAraH, tatra mahAgiredvau pradhAnaziSyAvabhUtAm, tadyathA - bahulo balissahazca, tau ca dvAvapi yamalabhrAtarau kauzikagotrau ca tayorapi madhye balissahaH pravacanapradhAna AsIt, tatastameva ninaMsurAha - 'tato' mahAgireranantaraM kauzikagotraM bahulasya 'sadRzavayasaM' samAnavayasaM dvayorapi yamalabhrAtRtvAt, 'vande' namaskaromIti / hAriyaguttaM sAiM ca vaMdimo hAriyaM ca sAmajjaM / vaMde kosiyagottaM saMDilaM ajjajIyadharaM // 26 // balissahasyApi ziSyaM hArItagotraM 'khAtiM ' khAtinAmAnaM caH samuccaye vande, tathA khAtiziSyaM ' hArItaM' hArItagotraM caH samuccaye sa ca bhinnakramaH zyAmAryazabdAnantaraM draSTavyaH, zyAmArye vande, tathA zyAmAryaziSyaM kauzika gotraM 'zANDilyaM' zANDilyanAmAnaM vande, kimbhUtamityAha - 'AryajItadharaM' ArAt - sarvaheyadharmebhyo'rvAk yAtaM Arya 'jIta' miti sUtramucyate, jItaM sthitiH kalpo maryAdA vyavastheti hi paryAyAH, maryAdAkAraNaM ca sUtramucyate, tathA 'dhRD dhAraNe' triyate dhArayatIti dharaH 'lihAdibhyaH' ityac pratyayaH AryajItasya dhara AryajItadharaH tam, anye tu vyAcakSatezANDilasyApi ziSya Aryagotro jItadharanAmA sUrirAsIt taM vande iti // Jain Education tional tisamuddakhAyakittiM dIvasamuddesu gahiyapeyAlaM / vaMde ajjasamudaM akkhubhiyasamuddagaMbhIraM // 27 // zANDilaziSyamAryasamudranAmAnaM vande, kathaMbhUtamityAha - 'trisamudrakhyAta kIrti' pUrvadakSiNAparadigvibhAgavyavasthi For Personal & Private Use Only sthavirAvaliMkA. gA. 24-27 15 20 // 49 // 26 ainelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 tatvAt pUrvAparadakSiNAstrayaH samudrAstrisamudram , uttaratastu himavAn vaitAtyo vA, trisamudre khyAtA kIrtiryasyAsI hai trisamudrakhyAtakIrtistaM, tathA 'dvIpasamudreSu' dvIpeSu samudreSu ca gRhItaM peyAlaM-pramANaM yena sa gRhItapeyAlastam , atizayena dvIpasAgaraprajJaptivijJAyakamiti bhAvaH, tathA akSubhitasamudravadgambhIram // __ bhaNagaM karagaM jharagaM pabhAvagaM NANadaMsaNaguNANaM / vaMdAmi ajamaMguM suyasAgarapAragaM dhIraM // 28 // ___ AryasamudrasthApi ziSyamAryamaNuM vande,kiMbhUtamityAha-'bhaNakaMkAlikAdisUtrArthamanavarataM bhaNati-pratipAdayatIti bhaNaH bhaNa eva bhaNakaH kazceti prAkRtalakSaNasUtrAt khArthe kaH pratyayaH taM, tathA 'kArakaM' kAlikAdisUtroktamevopadhipratyupekSaNAdirUpaM kriyAkalApaM karoti kArayatIti vA kArakastaM, tathA dharmadhyAnaM dhyAyatIti dhyAtA taM dhyAtAraM, iha yadyapi sAmAnyataH kArakamiti vacanAd dhyAtAramiti vizeSaNaM gatArtha tathApi tasya vizeSato'bhidhAnaM dhyAnasya pradhAnaparalokAGgatAkhyApanArtha, tathA yata eva bhaNakaM kArakaM dhyAtAraM vA ata eva prabhAvakaM jJAnadarzanaguNA-13 nAm 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNamiti' nyAyAcaraNaguNAnAmapi parigrahaH, tathA dhiyA rAjate iti dhIrastaM, tathA zrutasAgarapAragaM |naannNmi dasaNaMmi a tavaviNae NiJcakAlamujuttaM / ajaM naMdilakhamaNaM sirasA vaMde pasannamaNaM // 29 // AryamaGgorapi ziSyamAryanandilakSapaNaM prasannamanasam-araktadviSTAntaHkaraNaM zirasA vande, kathambhUtamityAha-'jJAne' Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only law.jalnelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 50 // zrutajJAne 'darzane' samyaktve, cazabdAccAritre ca, tathA tapasi -- yathAyogamanazanAdirUpe vinaye - jJAnavinayAdirUpe 'nityakAlaM' sarvakAlam 'udyuktam' apramAdinaM // -- as vAyagavaMso jasavaMso ajjanAgahatthINaM / vAgaraNakaraNabhaMgiya kammapayaDIpahANANaM // 30 // pUrvagataM sUtramanyacca vineyAn vAcayantIti vAcakAH teSAM vaMzaH - kramabhAvipuruSaparvapravAhaH sa 'varddhatA' vRddhimupayAtu, mA kadAcidapi tasya vRddhimupagacchato vicchedo bhUyAditiyAvat, varddhatAmityatrAzaMsAyAM paJcamI, kathambhUto vAcakavaMza ityAha- 'yazovaMzI' mUrtto yazaso vaMza iva parvapravAha iva yazovaMzaH, anenApayazaHpradhAnapuruSavaMzavyavacchedamAha, tathAhi - apayazaHpradhAnAnAmapArasaMsArasaritpatizrotaH patitAnAM paramamunijanopadhRtaliGgaviDambakAnAmalaM santAnaparivRhyeti, keSAM sambandhI vAcakavaMzaH parivarddhatAmityAha - AryanAgahastinAmAryanandilakSapaNaziSyANAM kathambhUtAnAmi| tyAha- 'vyAkaraNakaraNabhaGgIkarmma prakRtipradhAnAnAM tatra vyAkaraNaM - saMskRtazabdavyAkaraNaM prAkRtazabdavyAkaraNaM ca prazna - vyAkaraNaM vA karaNaM-piNDavizuddhyAdi, uktaM ca - "piMDevisohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDile|haNa guttIo abhiggahA caiva karaNaM tu // 1 // " bhaGgI - bhaGgabahulaM zrutaM karmmaprakRtiH - pratItA, eteSu prarUpaNAmadhikRtya pradhAnAnAm // 1 piNDavizuddhiH samitirbhAvanA pratimAzca indriyanirodhaH / pratilekhanA guptayaH abhiprahAzcaiva karaNaM tu // 1 // For Personal & Private Use Only sthavirAvalikA. gA. 28-30 17 22 // 50 // 26 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaccaMjaNadhAusamappahANa muddiyakuvalayanihANaM / vaDDau vAyagavaMso revainakkhattanAmANaM // 31 // AryanAgahastinAmapi ziSyANAM revatInakSatranAmnAM vAcakAnAM vAcakavaMzo varddhatA, kathambhUtAnAmityAha-'jAtyAanadhAtusamapramANAM' jAtyazvAsAvaanadhAtuzca tena samA-sadRzA prabhA-dehakAntiyeSAM te tathA teSAM, mAbhUdatyantakAlimni sampratyaya iti vizeSaNAntaramAha-'mudrikAkuvalayanibhAnAM' paripAkAgatarasadrAkSayA nIlotpalena ca samapramANAM, apare punarAhu:-kuvalayamiti maNivizeSaH ttraapyvirodhH|| ayalapurA NikkhaMte kAliyasuyaANuogie dhIre / baMbhaddIvagasIhe vAyagapayamuttamaM patte // 32 // revatInakSatranAmakavAcakAnAM ziSyAn 'brahmadvIpikasiMhAn' brahmadvIpikazAkhopalakSitAn siMhanAmakAnAcAryAn 'acalapurAt niSkrAntAn' acalapure gRhItadIkSAn 'kAlikazrutAnuyogikAn' kAlikazrutAnuyoge-vyAkhyAne niyuktAH kAlikazrutAnuyogikAstAn athavA kAlikazrutAnuyoga eSAM vidyate iti kAlikazrutAnuyoginaH tataH khArthika-2 kapratyayavidhAnAt kAlikazrutAnuyogikAH tAn , dhiyA rAjante iti dhIrAH tAn , tathA tatkAlApekSayA uttamapradhAnaM vAcakapadaM prAptAn ||jesi imo aNuogo payarai anjAvi aDDabharahammi / bahunayaraniggayajase te vaMde khaMdilAyarie // 33 // yeSAmayaM-zravaNapratyakSata upalabhyamAno'nuyogo'dyApi arddhabharatavaitADhyAdAk 'pracarati' vyApriyate tAn skandi For Personal & Private Use Only Di Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 51 // lAcAryAn siMhavAcakasUriziSyAn bahuSu nagareSu nirgataM - prasRtaM yazo yeSAM te bahunagaranirgatayazasastAn vande / athAyamanuyogo'rddhabharate vyApriyamANaH kathaM teSAM skandilanAnAmAcAryANAM sambandhI ?, ucyate, iha skandilAcAryapratipattau duSpamasuSamApratipanthinyAH tadgatasakalazubhabhAvagrasanaikasamArambhAyAH duSSamAyAH sAhAyakamAdhAtuM paramasuhadiva dvAdazavArSikaM durbhikSamudapAdi, tatra caivaMrUpe mahati durbhikSe bhikSAlAbhasyAsambhavAdavasIdatAM sAdhUnAmapUrvArthagrahaNapUrvArtha smaraNazrutaparAvarttanAni mUlata evApajagmuH zrutamapi cAtizAyi prabhUtamanezat, aGgopAGgAdigatamapi bhAvato vipranaSTam, tatparAvarttanAderabhAvAt, tato dvAdazavarSAnantaramutpanne subhikSe mathurApuri skandilAcAryapramukhazramaNasaGghanaikatra militvA yo yatsmarati sa tatkathayatItyevaM kAlikazrutaM pUrvagataM ca kiJcidanusandhAya ghaTitaM yatazcaitanmathurApuri saGghaTitamata iyaM vAcanA mAthurItyabhidhIyate sA ca tatkAlayuga pradhAnAnAM skandilAcAryANAmabhimatA taireva cArthataH ziSyabuddhiM prApiteti tadanuyogaH teSAmAcAryANAM sambandhIti vyapadizyate / apare punarevamAhuH - na kimapi zrutaM durbhikSavazAt anezat, kintu tAvadeva tatkAle zrutamanuvarttate sma, kevalamanye pradhAnA ye'nuyogadharAH te | sarve'pi durbhikSa kA lakavalIkRtAH, eka eva skandilasUrayo vidyante sma tatastairdurbhikSApagame mathurApuri punaranuyogaH pravarttita iti vAcanA mAthurIti vyapadizyate, anuyogazca teSAmAcAryANAmiti // - tatto himavantamahaMtavikkame dhiiparakamamaNate / sajjhAyamaNaMtadhare himavaMte vaMdimo sirasA // 34 // For Personal & Private Use Only sthavirAvalikA. gA. 31-34 15 20 // 51 // 25 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tataH' skandilAcAryAnantaraM tacchiSyAn himavato-himavannAmakAn 'himavanmahAvikramAn himavata iva mahAn hA vikramo-vihArakrameNa pratikSetravyAptirUpo yeSAM te tathA tAn, 'dhiiparakkamamaNaMte' iti anantatiparAkramAna prAka-5 tazailyA'nantazabdasyAnyathopanyAsaHsUtre,anantaH-aparimito dhRtipradhAnaH parAkramaH karmazatrUn prati yeSAM te tathAvidhAstAn , tathA-'sajjhAyamaNaMtadhare'tti atrApi prAkRtazailyA'nantazabdasya paranipAto makArastvalAkSaNikaH, tata evaM | tAttviko nirdezaH 'anantasvAdhyAyadharAn' tatrAnantagamaparyAyAtmakatvAdanantaM sUtraM tasya khAdhyAyaM dharantIti dharAH anantakhAdhyAyasya dharA anantakhAdhyAyadharAstAn // bhUyo'pi himavadAcAryANAM stutimAha kAliyasuya aNuogassa dhArae dhArae ya puvvANaM / himavaMtakhamAsamaNe vaMde NAgajjuNAyarie // 35 // ___ kAlikazrutAnuyogasya dhArakAn 'dhArakAMzca pUrvANAm' utpAdAdInAM dhArakAn himavataH kSamAzramaNAn vande / ttH| 4 tacchiSyAn vande nAgArjunAcAryAn , kathambhUtAnityAha miumadavasaMpanne aNupubI vAyagattaNaM patte / ohasuyasamAyAre nAgajjuNavAyae vaMde // 36 // 'mRdumArdavasampannAn' mRdu-komalaM manojJaM sakalabhavyajanamanaHsantoSahetutvAt yat mAIvaM tena sampannAn , mAIvaM copalakSaNaM tena kSAntimArdavArjavasantoSasampannAniti draSTavyam, tathA 'AnupUrvyA vayaHparyAyaparipATyA vAcakatvaM 1 sadRzapAThAH Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 52 // prAptAn, idaM ca vizeSaNamaidaMyugIna sUrINAM sAmAcArIpradarzana paramavaseyam, tathAhi --- apavAdapadamapuSTamavalambya naivedaMyugInasAdhUnAmapi yujyate kAlocitAnupUrvImapahAya gaNadharapadAdhyAropaNam, mA prApat mahApuruSagautamAdInAmAzAtanAprasaGgaH teSAM cAzAtanA khalpIyasyapi prakRSTadustara saMsAropanipAtakAraNam, yaduktam - "bUDho gaNaharasaho goyamamAIhiM dhIrapurisehiM / jo taM Thavai apatte jANato so mahApAvo // 1 // " tata etat paribhAvya saMsArabhIruNA kathaJcid vinayAdinA samavarjitenApi khaziSye guNavati kAlocitavayaH paryAyAnupUrvI sampanne gaNadharapadAdhyAropaH karttavyo na yatra kutraciditi sthitam, tathA 'ogha zrutasamAcArakAn ' oghazrutamutsargazrutamucyate tatsamAcaranti ye te oghazrutasamAcArakAH tAn nAgArjunavAcakAn vande // 36 // varakaNagataviyacaMpaga vimaulavara kamalagabbhasarivanne / bhaviajaNahiyayadaie dayAguNavisArae dhIre // 37 | aDDhabharahappahANe bahuvihasajjhAyasumuNiyapahANe / aNuogiyavaravasabhe nAilakulavaMsanaMdikare // 38 // jagabhUyahiapagavbhe vaMde'haM bhUyadinnamAyarie / bhavabhayavuccheyakare sIse nAgajjuNarisINaM // 39 // varaM pradhAnaM sArddhaSoDazavarSaNakArUpaM tApitaM yatkanakaM yatsvarNa yaca varacampakaM - suvarNacampakapuSpaM tathA yacca vi1 vyUDho gaNadharazabdo gautamAdibhidharapuruSaiH / yastaM sthApayatyapAtre jAnAnaH sa mahApApaH // 1 // 2 apAtre vinItena anukUlitena . For Personal & Private Use Only sthavirAvalikA. gA. 35-39 15 20 // 52 // 25 ainelibrary.org Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukulaM-vikasitaM varaM-pradhAnaM kamalam-ambhojaM tasya yo garbhaH tatsadRzavarNAn-tatsamadehakAntIn , tathA 'bhavyajanahadayadayitAn' bhanyajanahRdayavallabhAn , tathA 'dayAguNavizAradAn' sakalajagajantudayAvidhividhApanayoratIva kuzalAn, tathA dhiyA rAjante-zobhante iti dhIrAstAn / tathA 'arddhabharatapradhAnAn' tatkAlApekSayA sakalArddhabharatamadhye yugapradhAnAn tathA 'suvijJAtabahuvidhakhAdhyAyapradhAnAn' bahuvidha AcArAdibhedAt khAdhyAyaH tataH suvijJAto bahuvidhaH khA-2 dhyAyo yaiste tathoktAH teSAM madhye pradhAnAn-uttamAn , tathA anuyojitAH-pravarttitA yathocite vaiyAvRttyAdau varavRSabhAHsusAdhavo yaiste tathoktAstAn , tathA nAgendrakulavaMzasya nandikarAn , prmodkraanityrthH| tathA 'jagadbhUtahitapragalbhAn' anekadhAsakalasattvahitopadezadAnasamarthAn bhavabhayavyavacchedakarAna' sadupadezAdinA saMsArabhayavyavacchedakaraNazIlAn , 'nAgArjunaRSINAM' nAgArjunamaharSisUrINAM ziSyAn , bhUtadinnanAmakAn AcAryAnahaM vande / sUtre ca bhUtadinnaza-13 bdAt makAro'lAkSaNikaH // sumuNiyaniccAniccaM sumuNiyasuttatthadhArayaM vaMde / sambhAvubbhAvaNayAtatthaM lohiccaNAmANaM // 40 // suSTu-yathAvasthitatayA muNitaM-jJAtaM, 'jo jANamuNAviti prAkRtalakSaNAjAnAtermuNa AdezaH, nityAnityaM / sAmarthyAdvastviti gamyate, yena sa sujJAtanityAnityaH taM, yathA ca vastuno nityAnityatA tathA dharmasaMgrahaNiTIkAyAM savistaramabhihitamiti neha bhUyo'bhidhIyate, mA bhUdanthagauravamitikRtvA, etena nyAyaveditA tasyAveditA, tathA Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH // 53 // suSTu-atizayena jJAtaM yatsUtramaryazca tasya dhArakam , anena sadaivAbhyastasUtrArthatA tasyAvedyate, tathA santo-yathAva- sthavirAvasthitA vidyamAnA bhAvAH-sadbhAvAH teSAmudbhAvanA-prakAzanaM sadbhAvodbhAvanA tasyAM tathyam-avisaMvAdinaM sadbhAvoda-AlikA. gA. 40-41 bhAvanAtathyam , etena tasya samyakprarUpakatvamuktam , ityambhUtaM bhUtadinnAcAryaziSyaM lohityanAmAnamahaM vande // atthamahatthakkhANiM susmnnvkkhaannkhnnnivvaanni| payaIi mahuravANiM payao paNamAmi dUsagaNiM // 41 // tatra bhASAbhidheyA arthA vibhASAvArtikAbhidheyA mahArthAH teSAmarthamahArthAnAM khAniriva arthamahArthakhAniH taM, etena , bhASAvibhASAvArtikarUpAnuyogavidhAvatIva paTIyastvamAvedayati, tathA suzramaNAnAM-viziSTamUlottaraguNakalitasaMyatAnA-13 mapUrvazAstrArthavyAkhyAne pRSTArthakathane ca nirvRtiH-samAdhiryasya sa tathA taM, tathA prakRtyA-khabhAvena madhuravAcaM-madhura-13 giraM na ziSyagatamanApramAdAdirUpakopahetusampattAvapi kopodayavazato niSThurabhASaNam , etena ziSyAnuvarttanAyAmatikauzalamAha, tathAhi-guNasampadyogyAn kathaJcit pramAdino'pi dRSTvA dharmAnugataiH madhuravacobhirAcAryastAn zikSayet yathA teSAM manaHprasAdameva viziSTaguNapratipattyabhimukhamaznute, na kopaM pratipannaguNabhraMzakAraNamiti, uktaM ca-18 "dhammamaiehiM aisundarehi kAraNaguNovaNIehiM / palhAyanto ya maNaM sIsaM coei Ayario // 1 // " tata itthaM 1 dharmamayairatisundaraiH guNakAraNopanItaiH / prahAdayaMzca manaH ziSyaM nodayatyAcAryaH // 1 // dain Educat For Personal & Private Use Only Y anelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyAnuvartanAkauzalyakhyApanArthamuktaM 'prakRtyA madhuravAca'miti, taM dRSyagaNinaM 'prayataH' prayatnaparaH praNamAmi / punarapi / dUSyagaNina eva stutimAhasukumAlakomalatale tesiM paNamAmi lkkhnnpstthe| pAe pAvayaNINaM paDicchayasaehi paNivaie // 42 // | teSAM dUSyagaNinAM 'prAvacanikAnAM' pravacane-pravacanArthakathane niyuktAH prAvacanikAsteSAM, tatkAlApekSayA yugapradhA-15 nAnAmityarthaH, pAdAn lakSaNaiH-zaGkhacakrAdibhiH prazastAn-zreSThAn , tathA sukumAram-akarkazaM komalaM-manojJaM talaM yeSAM 5 tAn, punaH kimbhUtAnityAha-prAtIcchikazataiH praNipatitAn , iha ye gacchAntaravAsinaH khAcArya pRSTvA gacchAntare'nuyo-11 gazravaNAya samAgacchanti anuyogAcAryeNa ca pratIcchyante-anumanyante te prAtIcchikA ucyante, vAcAryAnujJApura:saramanuyogAcAryapratIcchayA carantIti prAtIcchikA iti vyutpatteH, teSAM zataiH praNipatitAna-namaskRtAn 'praNipatAmi' namaskaromi // tadevamAvalikAkrameNa mahApuruSANAM stavamabhidhAya samprati sAmAnyena zrutadharanamaskAramAha je anne bhagavaMte kAliasuyaANuogie dhiire|tepnnmiuunn sirasAnANassa parUvaNaM vocchaM // 43 // * ye anye'tItA bhAvinazca bhagavantaH-zrutaratnanikarapUritatvAt samagraizcaryAdimantaH kAlikazrutAnuyogino dhIrA-1 viziSTadhiyA rAjamAnAH tAn 'zirasA' uttamAGgena praNamya 'jJAnasya' AbhinibodhikAdeH 'prarUpaNAM' prarUpaNAkA1 tavaniyamasaJcasaMjamaviNayajavakhaMtimaddavarayANaM / sIlaM guNagaddiANaM aNuogajugappahANANaM // 1 // (pra.) Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only m ainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 54 // rakamadhyayanaM vakSye, ka evamAha ?, ucyate - dUSyagaNiziSyo devavAcakaH // iha jJAnasya prarUpaNAM vakSya ityuktam, sA ca prarUpaNA ziSyAnadhikRtya karttavyA, ziSyAzca dvidhA - yogyA ayogyAzca tatra yogyAnadhikRtya karttavyA nAyogyAniti prathamato yogyAyogyavibhAgopadarzanArtha tAvadidamAha selaghaNa 1 kuDaga 2 cAlaNi 3 paripUNaga 4 haMsa 5 mahisa 6 mese ya 7 / masaga 8 jalUga 9 virAlI 10 jAhaga 11 go 12 bheri 13 AbhIrI 14 // 44 // atra para Aha-nanu ye devavAcakanAmAnaH sUrayaste mahApuruSAH sadaiva samabhAvavyavasthitAH kRpAlavaH ata eva sakalasattvahitasampAdanAya kRtodyamAH tatkathamidamadhyayanaM dAtumudyatA yogyAyogyavibhAganirIkSaNamArabhante ?, na hi parahitakaraNapravRttamanaso mahIyAMso mahAdAnaM dAtukAmA mArgaNakaguNamapekSya dAnakriyAyAM pravarttante dayAlavaH, kintu prAvRSeNyajalabhRta ivAvizeSeNa, atrocyate, yata eva devavAcakasUrayaH samabhAvavyavasthitAH sakalasattvahitasampAda - nAya kRtodyamA mahIyAMsaH kRpAlavazca ata eva zubhamidamadhyayanaM dAtumudyatA yogyAyogyavineyajanavibhAgopadarzanamArabhante, mA bhUdayogyebhyaH pradAne teSAmanarthopanipAta itikRtvA, atha kathaM teSAmetadadhyayanapradAne mahAnarthopanipAtaH ?, ucyate, te hi tathAkhAbhAvyAdeva acintyacintAmaNikalpa majJAnatamaH samUha bhAskaramane kabhavaza tasahasra para|mparAsaGkalitakarmarAzivicchedakamapIdamadhyayanamavApya na vidhivadAsevante, nApi manasA bahumanyante, lAghavamapi cAsya For Personal & Private Use Only sthavirAvalikA. gA. 42-44 15 20 // 54 // 25 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAzakti sampAdayanti pareSAmapi ca yathAyogaM buddhIrbhedayanti tato vidhisamAsevakAH kalyANamiva te mahadakalyANamAsAdayanti, uktaM ca - " Ame ghaDe nihattaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM appAhAraM viNAsei // 1 // tato'yogyebhyaH prakRtAdhyayanapradAne teSAmanarthopanipAtaH, sa ca vastuto dAtRkRta eveti kRtaM prasaGgena prakRtaM prastumaH / tatrAdhikRtagAthAyAM prathamamayogyaziSyaviSaye mudgaraulaghanadRSTAnta upAttaH, sa ca kAlpanikaH, mudrazailaghanayovakSyamANaprakAro'haGkArAdirna sambhavati, tayoracetanatvAt, kevalaM ziSyamativitAnAya tau tathA kalpayitvA dRSTAntatvenopAttau na caitadanupapannaM, ArSe'pi kAlpanikadRSTAntasyAbhyanujJAnAt, yadAha bhagavAn bhadrabAhukhAmI - "cariyaM ca kappiyaM vA AharaNaM duvihameva pannattaM / atthassa sAhaNaTThA iMdhaNamiva oyaNaTThAe // 1 // " tato nAnupapannaH zailaghanadRSTAntaH, tadbhAvanA ceyaM - iha kvacid goSpadAyAmaraNyAnyAM muddrapramANaH kSitidharo mudrazailAbhidho varttate, itazca jambUdvIpapramANaH puSkarAvarttAbhidhAno mahAmeghaH, tatra maharSinAradasthAnIyaH ko'pi kalahAbhinandI tayoH kalahamAdhAtuM prathamato mudrazailasyopakaNThamagamat gatvA ca tamevamabhASiSTa - bho mudrazaila ! kvacidavasare mahApuruSasadasi jalena bhettumazakyo mudgazaila iti mayA tvaguNavarNanAyAM kriyamANAyAM nAmApi tava puSkarAvartto na sahate sma, yathA 1 Ame ghaTe nihitaM yathA jalaM taM ghaTaM vinAzayati / iti siddhAntarahasyamalpAdhAraM vinAzayati // 1 // 2 caritaM ca kalpitaM vA AharaNaM dvivivameva prajJaptam / arthasya sAdhanArtha indhanamivaudanArtham // For Personal & Private Use Only 5 ayogye mudgazailadRSTAntaH. 1 10 13 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH alamanenAlIkaprazaMsAvacanena, ye hi zikharasahasrAgrabhAgollikhitanabhomaNDalatalAH kulAcalAdayaH zikhariNaH te'pi | ayogyemadA''sAropanipAtena bhidyamAnAH zatazo bhedamupayAnti, kiM punaH sa varAko yo madekadhAropanipAtamAtramapi na mudgazaila dRSTAntaH.1 sahate ?, tadevamutpAsito mudgazailaH samujvalitakopAnalo'haGkArapurassaraM tamevamavAdIt-bho nAradamaharSe ! kimatra taM da prati parokSe bahujalpitena ?, zRNu me bhASitamekaM-yadi tena durAtmanA sasAhorAtravarSiNA'pi me tilatuSasahasrAMzamAtramapi bhidyate tato'haM mudgazailanAmApi nodvahAmi, tataH sa puruSo'mUni mudgazailavacAMsi cetasyavadhArya kalaho-18 tthAnAya puSkarAvarttameghasamIpamupAgamat , mudgazailavacanAni sarvANyapi sotkarSa tasya purato'nvavAdIt , sa ca zrutvA tAni vacanAni kopamatIvAzizriyat,saca kharaparuSANi vacanAni vaktuM prAvartiSTa, yathA-hA duSTaHsa varAko'nAtmajJo mAmapyevamadhikSipatIti, tataH sarvAdareNa saptAhorAtrAn yAvat nirantaraM muzalapramANadhAropanipAtena varSitumayatiSTa, saptAhorAtranirantaravRSTyA ca sakalamapi vizvambharAmaNDalaM jalaplAvitamAsIt , tata ekArNavakalpaM vizvamAlokya cintitavAn hataH samUlaghAtaM sa varAka iti, tataH pratinivRtto varSAt , krameNa cApasRte jalasaGghAte saharSe puSkarAvarto nAradadA mevamavAdIt-bho nArada ! sa varAkaH samprati kAmavasthAmupAgato vartate iti sahaiva nirIkSyatAM, tataH tau sahabhUya | sh| mudgazailasya pArzvamagamatAM, sa ca mudgazailaH pUrva dhUlIdhUsarazarIratvAt mandaM mandamakAziSTa, samprati tu tasyApi dhUlerapa-18 | nayanAdadhikataramavabhAsamAno vartate, tataH sa cAkacikyamAdadhAno hasanniva nAradapuSkarAvattauM samAgacchantAveva-18|26 // 55 // Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BAGGRESAIANAS mamASiSTa-samAgacchata 2 khAgataM yuSmAkam ?, aho kRtakalyANA vayaM yadatarkitopanItakAJcanavRSTiriva yuSmadarzana hai makANDa eva manmanomodAdhAyi saMvRttamiti, tata evamukte bhraSTapratijJamAtmAnamavabudhya lajAvanatakandharAzironayanaH | tasyopa| puSkarAvarto yatkiJcidAbhASya khasthAnaM gataH, eSa dRSTAntaH, upanayastvayam-ko'pi ziSyo mudgazailasamAnadharmA nirantaraM 8 nayA. | yatnataH pAThyamAno'pi padamapyekaM bhAvato nAvagAhate, tato'yogyo'yamitikRtvA vAcAryairupekSitaH, taM ca tthope-hai| 6kSitamavabudhya ko'pyanya AcAryo'bhinavataruNimAvegavazojjRmbhitamahAbalaparAkramaH ata evAgaNitavyAkhyAvidhi-15 parizramo yauvanikamadavazato'paribhAvitaguNAguNaviveko vaktumevaM pravRtto-yathainamahaM pAThayiSyAmi, paThati ca lokAnAM | purataH subhASitam-"AcAryasyaiva tajjADyaM, yacchiSyo nAvabudhyate / gAvo gopAlakeneva, kutiirthenaavtaaritaaH||1||"] 6 tataH taM sarvAdareNa pAThayituM lagnaH, sa ca mudgazaila iva dRDhapratijJo na bhAvataH padamapyekaM khacetasi pariNamayati, tataH khinnazaktirAcAryo bhraSTapratijJamAtmAnaM jAnAno lajjito yatkimapyuttaraM kRtvA tatsthAnAdapasRtya gataH, tataH evaM-12 hai vidhAya nedamadhyayanaM dAtavyam , yato na khalu vandhyA gauH ziraHzRGgavadanapRSThapucchodarAdau sasnehaM spRSTA'pi satI dugdha pradAyinI bhavati, tathAkhAbhAvyAd, evameSo'pi samyak pAThyamAno'pi padamapyekaM nAvagAhate, tato na tasya tAvadupakAraH, AstAM tasyopakArAbhAvaH pratyuta AcArye sUtre cApakIrtirupajAyate, yathA na samyakkauzalamAcAryasya vyAkhyAyAmidaM vA'dhyayanaM na samIcInaM, kathamayamanyathA nAvabudhyate iti?, api ca-tathAvidhakuziSyapAThane tasyA Join Educ a tional For Personal & Private Use Only T w w.jainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA vabodhAbhAvAt uttarottarasUtrArthAnavagAhane sUreH sakalAvapi zAstrAntaragatau sUtrAau~ bhraMzamAvizataH, anyeSAmapi ca / yogye-kupiTuzrotRRNAmuttarottarasUtrArthAvagAhanahAniprasaGgaH,uktaM ca bhASyakAreNa-"Ayarie suttami ya parivAo suttaatthapali-11 SNabhUmihanandIvRttiH mantho / annesipi ya hANI puTThAvi na duddhayA vaMjhA // 1 // "1 // mudgazailapratipakSabhUto yogyaziSyaviSayo dRSTAntaH kRSNa- zAntaH na bhUmipradezaH, tatra hi prabhUtamapi jalaM nipatitaM tatraivAntaH pariNamati, na punaH kiJcidapi tato bahirapagacchati,evaM yo vAdighaTahavineyaH sakalasUtrArthagrahaNadhAraNAsamarthaH sa kRSNabhUmipradezatulyaH, sa ca yogyaH, tatastasmai dAtavyamidamadhyayanamiti, Aha 8STAntazca. 3 ca bhASyakRt-"buDhe'vi doNamehe na kaNhabhomAu loTTae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe iya deyamachittikAraMmi // 1 // "2 // samprati kuTadRSTAntabhAvanA kriyate-kuTA ghaTAH, te dvidhA-navInA jIrNAzca, tatra navInA nAma ye sampratyevA''pAkataH samAnItA, jIrNA dvidhA-bhAvitA abhAvitAzca, bhAvitA dvidhA-prazastadravyabhAvitA aprazastadravyabhAvitAzca, tatra ye karpUrAgurucandanAdibhiH prazastairdravyabhAvitAH te prazastadravyabhAvitAH, ye punaH plaannddlshunsuraatailaadibhirbhaavitaaH| // 56 // te'prazastadravyabhAvitAH, prazastadravyabhAvitA api dvidhA-vAmyA avAmyAzca, abhAvitA nAma ye kenApi dravyeNa na RI ziSye uvAsitAH, evaM ziSyA api prathamato dvidhA-navInA jIrNAzca, tatra prathamato ye bAlabhAva evAdyApi vartante ajJA-5 panaya:. 1 AcArye sUtre ca parivAdaH sUtrArthapalimanthaH / anyeSAmapi ca hAniH spRSTA'pi na dugdhadA vandhyA // 1 // 2 vRSTe'pi doSame na kRSNabhUmAt uThatyudakam / 4 grahaNadhAraNasamarthe iti deyamacchittikare // 1 // 26 For Personal & Private Use Only Mind.jainelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ninaH sampratyeva ca bodhayitumArabdhAste navInAH, jIrNA dvidhA-bhAvitA abhAvitAca, tatrAbhAvitA ye kenApi darzanena na vAsitAH, bhAvitA dvidhA-kuprAvacanikapAzvesthAdibhiH saMvignezva, kuprAvacanikapArzvasthAdibhirapi bhAvitA dvidhA-bAmyA avAmyAzca. saMvignairapi bhAvitA dvidhA-vAmyA avAmyAzca, tatra ye navInA ye jIrNA abhAvitA ye haica kuprAvacanikAdibhAvitA api vAmyAH ye ca saMvimabhAvitA avAmyAH te sarve'pi yogyAH, zeSAH ayogyaaH|| athavA anyathA kuTadRSTAntabhAvanA-iha catvAraH kuTAH, tadyathA-chidrakuTaH kaNThahInakuTaH khaNDakuTaH tatra yasyAdho budhne chidraM sa chidrakuTaH, yasya punaroSThaparimaNDalAbhAvaH sa kaNThahInakuTaH, yasya punarekapArthe khaNDena || chidrAdi ghaTadRSTAhInaH sa khaNDakuTaH, yaH punaH sampUrNAvayavaH sa sampUrNakuTaH, evaM ziSyA api catvAro veditavyAH, tatra yo vyAkhyAnamaNDalyAmupaviSTaH sarvamavabudhyate vyAkhyAnAdutthitazca na kimapi smarati sa chidrakuTasamAno, yathA hi ziSyopachidrakaTo yAvattadavastha eva gADhavamavanitalasaMlagno'vatiSThate tAvat na kimapi jalaM tataH sravati, stokaM vA kiJci- nayazca. diti, evameSo'pi yAvadAcAryaH pUrvAparAnusandhAnena sUtrArthamupadizati tAvadavabudhyate, utthitazced vyAkhyAnama-121 daNDalyAH tarhi khayaM pUrvAparAnusandhAnazaktivikalatvAt na kimapyanusmaratIti, yastu vyAkhyAnamaNDalyAmapyupaviSTo'-18 ImAtraM tribhAgaM caturbhAgaM hInaM vA sUtrArthamavadhArayati yathA'vadhAritaM ca smarati sa khaNDakuTasamAnaH,yastu kiJcidUnaM sUtrA-2 thamavadhArayati pazcAdapi tathaiva smarati sa kaNThahInakuTasamAnaH, yastu sakalamapi sUtrArthamAcAryoktaM ythaavdvdhaaryti| ntabhAvanA, dan International For Personal & Private Use Only W w w.jainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- girIyA nandIvRttiH cAlanITAnta: upanayazca.4 15 // 57 // SASHISAICOS ISLANDS pazcAdapi tathaiva smRtipathamavatArayati sa sampUrNakuTasamAnaH, atra chidrakuTasamAna ekAntenAyogyaH, zeSAstu yogyAH, | yathottaraM ca pradhAnAH pradhAnatarA iti 3 // samprati cAlanIdRSTAntabhAvanA-cAlanI lokaprasiddhA yayA kaNikAdi |cAlyate, yathA cAlanyAmudakaM prakSipyamANaM tatkSaNAdevAdho gacchati na punaH kiyantamapi kAlamavatiSThate tathA yasya sUtrArthaH pradIyamAno yadaiva karNe vizati tadaiva vismRtipathamupaiti sa cAlanIsamAnaH 4 // tathA mudgazailacchidrakuTacAlanIsamAnaziSyabhedapradarzanArthamuktaM bhASyakRtA-"seleyachiDDacAlaNi miho kahA soumuTiyANaM tu / chiddA''ha tattha viTTho sumariMsu samarAmi neyANiM // 1 // egeNa visai bIeNa nIi kaNNeNa cAlaNI Aha / dhanno'ttha Aha selo jaM pavisai nIi vA tujhaM // 2 // " tata eSo'pi cAlanIsamAno na yogyaH cAlanIpratipakSabhUtaM ca vaMzadalanirmApitaM tApasabhAjanaM, tato hi bindumAtramapi jalaMna sravati, uktaM ca-"tAvasakhaurakaDhiNayaM cAlaNipaDivakkha nasabai | davapi / " tataH tatsamAno yogya iti 5 // samprati paripUrNakadRSTAnto bhAvyate-paripUrNako nAma ghRtakSIragAlanaka sugRhAbhidhacaTikAkulAlayo vA, tena hyAbhIyoM ghRtaM gAlayanti. tato yathA sa paripUrNakaH kacavaraM dhArayati ghRtamujjhati tathA ziSyo'pi yo vyAkhyAvAcanAdau doSAnabhigRhNAti guNAMstu muJcati sa paripUrNakasamAnaH, sa cAyogyaH, tApasabhAjanaparipUrNadRSTAntopanayau.5-6 // 57 // | 1 zaileyacchidracAlanInAM mithaH kathA zrutvotthitAnAM tu / chidra Aha tatropaviSTo'smArSa smarAmi nedAnIm // 1 // ekena vizati dvitIyena nirgacchati karNena |cAlanI Aha / dhanyo'trAha zaileyo yatpravizati nirgacchati vA tava // 2 // 2 tApasakamaThakaM cAlanIpratipakSaH na sravati dravamapi / For Personal & Private Use Only lainelibrary.org in Educon Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aha ca AvazyakacUrNikRt "vakkhaMNAisu dose hiyayaMmi Thavei muyai guNajAlaM / so sIso u ajoggo bhaNio paripUNagasamANo // 1 // " Aha-sarvajJamate'pi doSAH sambhavantItyazraddheyametat , satyam, uktamatra bhASyakRtA-"saMvaeNuppAmaNNA dosA hu na saMti jiNamae ke'vi / jaM aNuvauttavakahaNaM apattamAsaja va havaMti // 1 // "6 // samprati haMsadRSTAntabhAvanA, yathA haMsaH kSIramudakamizritamapyudakamapahAya kSIramApibati tathA ziSyo'pi yo guroranupayoga haMsadRSTAnta upanayazca.7 sambhavAn doSAnavadhUya guNAneva kevalAnAdatte sa haMsasamAnaH, sa caikAntena yogyaH / nanu haMsaH kSIramudakamizritamapi / kathaM vibhaktIkaroti ?, yena kSIrameva kevalamApibati na tUdakamiti, ucyate, tajihvAyA amlatvena kSIrasya kUrcikIbhUya pRthagbhavanAt , uktaM ca-"ambattaNeNa jIhAe~ kUciyA hoi khIramudayaMmi / haMso mottUNa jalaM Aviyai paya taha susIso // 1 // motNa daDhaM dose guruNo'NuvauttabhAsiyAIpi / giNhai guNe u jo so joggo samayatthasArassa // 2 // "7 // idAnIM mahiSadRSTAntabhAvanA-yathA mahiSo nipAtasthAnamavAptaH san udakamadhye pravizya tadudakaM muhurmuhuH zRGgAbhyAM tADayannavagAhamAnazca sakalamapi kaluSIkaroti, tato na khayaM pAtuM zaknoti nApi yUthaM, tadvat mahiSaha STAnta u1 vyAkhyAnAdiSu doSAn hRdaye sthApayati muJcati guNajAlam / sa ziSyastu ayogyo bhaNitaH paripUrNa ksmaanH||1||2 sarvajJaprAmANyAta doSA naiva santi jinamate | panayazca.8 ke'pi / yadanupayuktakathanaM apAtramAsAdya vA bhavanti // 1 // 3 amlatvena jihvAyAH kUrcikA bhavati kSIramudake / haMso muktvA jalamApibati payaH tathA suziSyaH // 1 // 4 muktvA dRDhaM doSAn guroranupayuktabhASitAdInapi / gRhNAti guNAn tu yaH sa yogyaH samayArthasArasya // 2 // dan Edd e mnational For Personal & Private Use Only RI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 58 // ziSyo'pi yo vyAkhyAnaprabandhAvasare'kANDa eva kSudrapRcchAdibhiH kalahavikathAdibhirvA''tmanaH pareSAM cAnuyogazravaNavighAtamAdhatte sa mahiSasamAnaH, sa caikAntenAyogyaH, uktaM ca-"tayamavi na piyai mahiso na ya jUhaM pibati loliyaM udayaM / viggahavikahAhi tahA athakapucchAhi ya kusIso // 1 // "8 // meSodAharaNabhAvanA-yathA meSo vadanasya meSamasakatanutvAt vayaM ca nibhRtAtmA goSpadamAtrasthitamapi jalamakaluSIkurvan pivati tathA ziSyo'pi yaH padamAtramapi jalaukAvinayapurassaramAcAryacittaM prasAdayan pRcchati sa meSasamAnaH, sa caikAntena yogyaH 9 // masakadRSTAntabhAvanA-yaH ziSyo viDAlI jAhakadRSTAmasaka iva jAtyAdidoSAnudghaTTayan guromanasi vyathAmutpAdayati sa masakasamAnaH, sa cAyogyaH 10 // jalaukAdRSTAntabhAvanA-yathA jalaukAH zarIramadunvatI rudhiramAkarSati tathA ziSyo'pi yo gurumadunvan zrutajJAnaM pibati sa jalau-nayAzca.13 kAsamAnaH, uktaM ca-"jalugA va amito piyai susIso'vi suynaannN|" 11 // biDAlIdRSTAnta bhAvanA-yathA biDAlI bhAjanasaMsthaM kSIraM bhUmau vinipAtya pibati,tathAduSTakhabhAvatvAd, evaM ziSyo'pi yo vinayakaraNAdihInatayA na sAkSAdU gurusamIpe gatvA zRNoti, kintu vyAkhyAnAdutthitebhyaH kebhyazcit, sa biDAlIsamAnaH, sa cAyogyaH 12 // tathA jAhakaH-tiryavizeSaH, tatra dRSTAntabhAvanA-pathA jAhakaH stokaM 2 kSIraM pItvA pArthANi leDhi tathA ziSyo'pi yaH pUrva // 5 // 20 1 khayamapi na pibati mahiSo na ca yUthaM pibati loDitamudakam / vigrahavikavAdibhistathA'kANDapRcchAdibhizca kuziSyaH // 1 // 2 jalaukA iva adunvan pibati | suziSyo'pi zrutajJAnam // For Personal & Private Use Only in Educon International inbrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain B gRhItaM sUtramartha vA'tiparicitaM kRtvA'nyatpRcchati sa jAhakasamAnaH, sa ca yogyaH 13 // samprati goSTAntabhAvanA kriyate yathA kenApi kauTumbikena kasmiMzcit parvaNi caturbhyazcaturvedapAragAmikebhyo viprebhyo gaurdattA, tataH te parasparamevaM cintayAmAsuH - yatheyamekA gauzcaturNAmasmAkaM tataH kathaM karttavyA ?, tatraikenotaM - paripAThyA duhyatAmiti, tacca samIcInaM pratibhAtamiti sarvaiH pratipannaM, tato yasya prathamadivase gaurAgatA tena cintitaM yathA'hamadyaiva dhokSyAmi, kalye punaranyo ghokSyati, tataH kiM nirarthikAmasyAcAriM vahAmi, tato na kiJcidapi tasyai tena dattaM, evaM zeSairapi tataH sA vapAkakulanipatiteva tRNasalilAdivirahitA gatAsurabhUt, tataH samutthitaH teSAM | dhigjAtIyAnAmavarNavAdo loke zeSagodAnAdilAbhavyavacchedazca evaM ziSyA api ye cintayanti - na khalu kevalAnA| masmAkamAcAryo vyAkhyAnayati, kintu prAtIcchikAnAmapi tatasta eva vinayAdikaM kariSyanti, kimasmAkamiti ?, | prAtIcchikA apyevaM cintayanti - nijaziSyAH sarva kariSyanti, kimasmAkaM kiyatkAlAvasthAyinAmiti 1 tataste - pAmevaM cintayatAmapAntarAla evAcAryo'vasIdati, loke ca teSAmavarNavAdo jAyate, anyatrApi ca gacchAntare durlabhau teSAM sUtrArthoM, tataste gopratigrAhakacaturdvijAtaya ivAyogyAH draSTavyAH uktaM ca - "anno dujihi kalaM niratthayaM se vahAmi kiM cAriM ? / caucaraNagaviu mayA avaNNa hANI u bahuANaM // 1 // sIsA paDicchigANaM bharotti te'vi 1 anyo ghokSyati kalye nirarthikAM asyA vahAmi kiM cArim / catuvaraNA gaurmRtA avarNo hAnistu baddhakAnAm // 1 // ziSyAH pratIcchakAnAM bhara iti te'pe ca // nternational For Personal & Private Use Only godRSTAntaH 14 bhAvanA. 10 13 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-18|hu sIsagabharotti / na kareMti suttahANI annatthavi dulahaM tesiM // 2 // " eSa eva godRSTAntaH pratipakSe'pi yojanIyaH, godRSTAntaH, girIyA hU~ yathA kazcit kauTumbiko dharmazraddhayA caturyazcaturvedapAragAmibhyo gAM dattavAn , te'pi ca pUrvavatparipATyA dogdhu-18 nandIvRttiH mArabdhAH, tatra yasya prathamadivase sA gaurAgatA sa cintitavAn-yadyahamasyAzcAriM na dAsyAmi tataH kSudhA dhaatukss|| 59 // yAdeSA prANAnapahAsthati, tato lokeSu me gohatyA'varNavAdo bhaviSyati, punarapi cAsmabhyaM na ko'pi gavAdikaM dA sthati, apica-yadi madIyacAricaraNena puSTA satI zeSairapi brAhmaNedhokSyate tato me mahAnanugraho bhaviSyati, ahamapi |ca paripATyA punarapyenAM dhokSyAmi, tato'vazyamasyai dAtavyA cAririti dadau cAriM, evaM zeSA api dadaH, tataH sarve'pi cirakAlaM dugdhAbhyavahArabhAgino jAtAH, loke'pi samucchalitaH sAdhuvAdo, labhante ca prabhUtamanyadapi gavAdikaM. evaM ye'pi vineyAzcintayanti-yadi vayamAcAryasya na kimapi vinayAdikaM vidhAtAraH tata eSo'vasIdannavazyamapagatAsubhaviSyati loke ca kuziSyA ete ityavarNavAdo vijRmbhiSyate, tato gacchAntare'pi na vayamavakAzaM lapsyA-13 mahe, apica-asmAkameSa pravrajyAzikSAvatAropaNAdividhAnato mahAnupakArI, samprati ca jagati durlabhaM zrutaratnamupayacchan varttate, tato'vazyametasya vinayAdikamasmAbhiH kartavyam , anyaca-yadyasmadIyavinayAdisahAyakabalena prAtIcchikAnAmapyAcAryata upakAraH kimasmAbhina labdham ?, dviguNatarapuNyalAbhazcAsmAkaM bhavet , prAtIcchikA api bhAvanA. | ziSyakabhara iti / na kurvanti sUtrArthahAniranyatrApi durlabhI teSAm // 2 // Jain Education La For Personal & Private Use Only IUOJainelibrary.org Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye cintayanti-anupakRtopakArI bhagavAnAcAryo'smAkaM, ko nAmAnyo mahAntamevaM vyAkhyAprayAsamasmannimittaM vida-12 dhAti ?, tataH kimeteSAM vayaM pratyupakartuM zaktAH 1, tathApi yat kurmaH so'smAkaM mahAn lAbha iti paranirapekSaM vina-18 yAdikamAdadhate, teSAM nAvasIdatyAcAryaH avyavacchinnA sUtrArthapravRttiH samucchalati ca sarvatra sAdhuvAdaH gacchAntare ca teSAM sulabhaM zrutajJAnaM paraloke ca sugatyAdilAbha iti 14 // samprati bherIdRSTAntabhAvanA-iha zakrAdezena vaizravaNa- nayA2 yakSanirmApitAyAM kAJcanamayaprAkArAdiparikaritAyAM puri dvAravatyAM trikhaNDabharatArdAdhipatvamanubhavati kezave kadAci- ta. 15 dazivamupatasthau / itazca dvAtriMzadvimAnazatasahasrasaGghale saudharmakalpe sudharmAbhidhasabhopaviSTaH sarvato divaukAparyupA-1814 syamAnaH zakrAbhidhAno maghavA puruSaguNavicAraNAdhikAre kezava mihAvasthitamavadhinA samadhigamya sAmAnyataH tataprazaMsAmakArSAMta-aho mahAnubhAvA viSNavo yaddoSabahule'pi vastuni svabhAvato guNameva gRhNanti, na doSalezamapi, na ca nIcayuddhena yudhyante iti, itthaM ca maghavatA kezavastutimabhidhIyamAnAmasahamAnaH ko'pi divaukAH parIkSArtha-15 mihAvatIrya yena pathA bhagavadariSThaneminamaskaraNAya kezavo yAsyati tasmin pathi apAntarAle kvacit pradeze samutrAsitasakalajanamahAdurabhigandhasaGkalamatIva dIpyamAnamahAkAlimakalitaM vivRtamukhamutpAditazvetadantapahiM gataprANamiva zuno rUpaM vidhAya prAtaravatasthe, kezavo'pi cojayantagirisamavasRtabhagavadariSThaneminamaskRtaye tena pathA gantuM pravavRte, puroyAyI ca padAtyAdivargaH samasto'pi tadndhasamutrAsito vastrAJcalapihitanAsikastvaritamitastato gantu ki Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only STww.jainelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 60 // mArebhe tataH pRSTaM kezavena - kimiti puroyAyinaH sarve pihitanAsikAH samutrAsamAdadhate ?, tataH ko'pi viditavedyo vijJapayAmAsa - deva ! puro mahApUtigandhiH vA mRto varttate, tadgandhamasahamAnaH sarvo'pi trAsa magamat, kezavo mahottamatayA tadgandhAdanutrasyan tena pathA gantuM pravRttaH, avaikSiSTa ca taM mRtaM zvAnaM, paribhAvayAmAsa ca sakalamapi tasya rUpaM, tato guNaprazaMsAmakarttumazaknuvan prazaMsitumArabhate sma - aho jAya marakatama yabhAjana vinivezitamu kAmaNizreNiriva zobhate asya vapuSi kAlimakalite zvetadantapaddhatiriti tAM ca prazaMsAM zrutvA savismayaM surasadmajanmA cintayAmAsa - aho yathoktaM maghavatA tathaiveti / tato dUraM gate kezave tadrUpamupasaMhRtya kiyatkAlaM sthitvA gRhamAgate kezave yuddhaparIkSAnimittaM mandurAgatamekamazvaratvaM sakalalokasamakSamapahRtavAn dhAvitazca mArgataH sarvo'pyudgIrNakhaga kuntAdiraGgarakSakAdipadAtivargaH, samucchalitazca mahAn kolAhalo, jJAtazcAyaM vyatikaraH kezavena, pradhAvitAzca sakopaM dizodizaM sarve'pi kumArAH, muJcanti ca yathAzakti prahArAn paraM suro divyazaktyA tAn sarvAnapi lIlayA vijitya mandaM mandaM gantuM pravRttaH, tataH prAptaH kezavaH, pRSTazca tenAzvApahArI - bhoH kiM madIyamazvaratnamapaharasi ?, tenoktaM - zaknomyapahartu yadi punarasti te kA'pi zaktistahiM mAM yuddhe vinirjitya parigRhANa, tataH kezavaH tatpauruSaraJjitamanaskaH saharSamevamavAdIt-bho mahApuruSa ! yena yuddhena brUSe tena yuddhe'haM tataH sarvANyapi yuddhAni kezavo nAmagrAhaM vaktuM pravRttaH, pratiSedhati ca sarvANyapi surasadmajanmA, tato bhUyaH kezavo vadati-kathaya kena yuddhena yuddhaye'hamiti ?, tataH For Personal & Private Use Only |merIdRSTA ntaH 15 15 20 // 60 // 25 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAHARSAKASAMACHAR sa prAha-putayuddhena, tataH karNo pidhAya zalyitahRdaya iva hAzabdavyAhArapurassaraM taM pratyevamavAdIt-gaccha gacchA-12 zvaratnamapi gRhItvA, nAhaM nIcayuddhena yuddhye iti, tata etat zrutvA harSavazojjRmbhitapulakamAlozapobhitaM vapurAdadhAnaH ziSyaparI kSAyAM mesavismayaM surasamajanmA khacetasi cintayAmAsa-aho mahottamatA kezavAnAm , ata eva zatasahasrasaGkhyanamadamarakirITa-II rIdRSTAkoTIsaGgharSamasRNIkRtapAdapIThAnAM maghavatAmapyete prazaMsArhAH, tata evaM cintayitvA sAnandamavekSamANo vaktuM pravRtto- |ntaH.14 bhoH kezava ! nAhamazvApahArI, kintu tvadguNaparIkSAnimittamevaM kRtavAn , tataH sakalamapi zakraprazaMsAdikaM pUrvavRttAnta-15 macakathat , tataH khaguNaprazaMsAzravaNalajito'vanatamanAkkandharaH kuGmalitakarasampuTo janAInaH tamudantaparyante mutkalayA-18 mAsa svasthAne, suro'pi ca sakalavizvAsAdhAraNakezavaguNadarzanato hRSTamanAstaM pratyevamavAdIt-mahApuruSa ! devadarzanamamoghaM / hai| manujajanmanAmiti pravAdo jagati prasiddho mA viphalatAmApaditi vada kiJcidabhISTaM yena karomIti, tataH kezavo'na-1 vIda-vartate samprati dvAravatyAmazivaM tatastat pratividhAnamAtiSTha yena bhUyo'pi na bhavati, tato gozIrSacandanamayIma-2 zivopazaminI devo bherImadAt, kalpaM cAsyAH kathayAmAsa-yathA SaNmAsaSaNmAsaparyante nijA''sthAnamaNDape vAdyaiSAbherI, zabdazcAsyAH sarvato dvAdazayojanavyApI jalabhRtameghadhvaniriva gambhIro vijRmbhiSyate, yazca zabdaM zroSyati tasya prAktano vyAdhiniyamato'payAsyati, bhAvI ca bhUyaH SaNmAsAdAka na bhaviSyati, tataH evamuktvA devaH svasthAnamagamat / vAsudevo'pi tAM bherI sadaiva bherItADananiyuktAya samarpitavAn , zikSAM cAsmai dadau yathA-SaNmAsaSaNmAsaparyante dain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P 4 zrImalaya girIyA kSAyAM bhe nandIvRttiH // 61 // R mamAsthAnamaNDape vAdyaiSA tvayA bherI, yatnatazcAvanIyA, tataH sakalakhalokasAmantAdibalasamanvitA nijaprAsAdamA-2 | ziSyaparIyAsIt , mutkalitazca pratIhAreNa sarvo'pi lokaH, tato dvitIyadivase mukuTopazobhitAnekapArthivasahasraparyupAsyamAno hai| rIdRSTAnijAsthAnamaNDape viziSTasiMhAsanopaviSTaH zakra iva devaiH parivRto virAjamAnastAM bherImatADayat , bherIzabdazravaNa- tA. 14 | samanantarameva ca dinapatikaranikaratADitamandhakAramiva dvAravatIpuri sakalamapi rogajAlaM vidhvaMsamupAgamat , tataH15 pramuditaH sarvo'pi pauralokaH, AzAste ca sadaivAdhipatitvena janAInaM; tata evaM vyAdhivikale gacchati kAle ko'pi dUradezAntaravattI dhanADhyo mahArogAbhibhUto bherIzabdamAhAtmyamAkarNya dvAravatImagamat , sa daivaviniyogAdbherItADanadivasAtikrame prAptaH, tato'cintayat-kathamidAnImahaM bhaviSyAmi ?, yato bhUyo bherItADanaM SaNmAsAtikrame, SaDbhizca mAsai(granthAnaM 2000) reSa pravarddhamAno vyAdhirasUnapi niyamAta kavalayiSyati. tataH kiM karomIti?, tataH itthaM4| katipayadinAni cintAzokasAgaranimagnaH kathamapi zemuSIpotamAsAdyonmakaM lagno-yathA yadi tasyAH zabdato'pi hai| rogo'payAti tataH tadekadezasya gharpitvA pAne sutarAmapayAsyati, prabhUtaM ca me khaM, tataH pralobhayAmi dhanena / DhAkikaM, yena tacchakalamekaM me samarpayati, tataH pralobhito dhanena DhAkiko, nIcasattvA hi duSTadArA iva nirantaraM // 61 // dhanAdibhiH sanmAnyamAnA api vyabhicaranti nijapateH, tatastena tacchakalamekaM tasmai vyatiriSTa, tatsthAne ca tasyA IN20 ESEARCHANAGAR 1 yuddhiH. 2 unmajanakartuM. For Personal & Private Use Only Manjainelibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18|manyacchakalaM yojitam , evamanyAnyadezAntarAyAtarogijanebhyo dhanalubdhatayA khaNDakhaNDapradAne sakalApi bherI ziSyapurIkantheva khaNDasaGghAtAtmikA kRtA, tato'pagato divyaprabhAvaH, tatastadavasthamevAzivaM prAvarttiSTa, samutthitazca rAvo'ziva-rAkSAyAma rIdRSTAprAdurbhAvaviSayaH paurajanAnAM, vijJaptazca mahattarairjanAIno-deva ! bhUyo'pi viz2ambhate vAsu kRSNazarvaryAmandhakAramiva nta.14 puri dvAravatyAM mahadazivaM, tataH prAtarAsthAnamaNDape siMhAsane samupavizyAkArito bherItADananiyuktaH pumAn , datta-18 zcAdezo'smai bherItADane, tatastADitA tena bherI, sA'pagatadivyaprabhAvA na bhAGkArazabdenAsthAnamaNDapamAtramapi | pUrayati, tato vismito janAIno-yathA kimeSA nAsthAnamaNDapamapi bhAGkArazabdena pUrayituM zaktavatI?, tataH khayaM | |nibhAlayAmAsa tAM bherI, dRSTA ca sA mahAdaridrakantheva laghulaghutarazakalasahasrasaGghAtAtmikA, tatazcakopa tasmai janAIno-re duSTAdhama ! kimidamakArSIH ?, tataH sa prANabhayAt sakalamapi yathAvasthitamacIkathat , tato mahAnarthakA-18 ritvAt sa tatkAlameva niropito vinAzAya, tato bhUyo'pi janAIno janAnukampayA pauSadhazAlAmupagamyASTamabhakta-12 vidhAnatastaM devamArAdhayAmAsa, tataH pratyakSIvabhUva devaH, kathitavAMzca janArdanaH prayojanaM, tato bhUyo'pi pradattavAn azivopazamanIM bherI, tAM ca Aptatvena sunizcitAya kRSNaH samarpayAmAsa / eSa dRSTAntaH, ayamoM panayaH-yathA bherI tathA pravacanAvagatau sUtrArthoM, yathA bherIzabdazravaNato rogApagamaH tathA siddhAntasya prabhAvazravaNato jantUnAM karmavinAzaH, tato yaH sUtrArthAvapAntarAle vismRtya vismRtyAnyataH sUtramartha vA saM-13 din L emnational For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 62 // yojya kanthAsamAnau karoti sa bherItADana niyukta prathamapuruSasamAnaH, sa caikAntenAyogyaH, yastvAcAryapraNItau sUtrArthI yathAvadavadhArayati sa bherItADana niyukta pAzcAtyapuruSa iva kalyANasampade yogyaH 14 // sampratyAbhIrI - dRSTAntabhAvanA - kazcidAbhIro nijabhAryayA saha vikrayAya ghRtaM ganyA gRhItvA pattanamavatIrNaH, catuSpathe samAgatya vaNigApaNeSu paNAyituM pravRtto, ghaTitazca paNAya saMTaGkaH, tataH samArabdhe ghRtamApe gacyA adhastAdavasthitA AbhIrI, ghRtaM bhartrA vArakeNa samaryamANaM pratIcchatIti, tataH kathamapyarpaNe grahaNe vA'nupayogato'pAntarAle vArakAparaparyAyo laghughRtaghaTo bhUmau nipatya khaNDazo bhagnaH, tato ghRtahAnidUnamanAH patirullapituM kharaparuSavAkyAni prAvarttata, yathA hA pApIyasi ! duHzIle kAmaviDambitamAnasA taruNataruNimAbhiramaNIyaM puruSAntaramavalo kase na samyag ghRtaghaTamabhigRhNAsi - tataH sA kharaparuSavAkyazravaNataH samudbhUta kopAvezavazoccha litakampakampitapInapayodharA sphuradadhara bimboSThI dUrotpA, Tita bhrUrekhA dhanuravaSTambhato nArAca zreNimiva kRSNakaTAkSasanta timavirataM pratikSipantI pratyuvAca - hA grAmeyakAdhama ! ghRtaghaTamapyavagaNayya vidagdhamattakAminInAM mukhAravindAnyava lokase, na caitAvatA'vatiSThase, tataH kharaparuSavAkyairmAmapyadhikSipasi, tataH sa evaM pratyukto'tIva jvalita kopAnalo'pi yat kiJcidasambaddhaM bhASituM lagnaH sA'pyevaM, tataH samabhUttayoH kezAkezi, tato visaMsthulapAdAdinyAsataH sakalamapi prAyo ganrIghRtaM bhUmau patitaM taca kiJcicchoSamupagatamavazeSaM cAvalIDhaM zrabhiH, ganrIghRtamapi zeSIbhUtamapahRtaM pazyatoharaiH, sArthikA api svaM khaM ghRtaM vikrIya For Personal & Private Use Only ziSyaparIkSAyAmAbhIrIdRSTAntaH 15 22 // 62 // 26 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 svagrAmagamanaM prapannAH, tataH prabhUtadivasa bhAgAtikrameNApasRte yuddhe khAsthye ca labdhe yat kiJcitprathamato vikrayAmAsaturdhRtaM tadravyamAdAya tayoH khagrAmaM gacchatorapAntarAle'staM gate sahasrabhAnau sarvataH prasaramabhigRhati tamovitAne parAska ndinaH samAgatya vAsAMsi dravyaM balIvardo cApahRtavantaH, tata evaM tau mahato duHkhasya bhAjanamajAyetAm / eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH - yo vineyo'nyathA prarUpayan adhIyAno vA kathamapi kharaparuSavAkyairAcAryeNa zikSito'dhikSepapurassaraM prativadati-yathA tvayaivetthamahaM zikSitaH, kimidAnIM nihuSe ? ityAdi, sa na kevalamAtmAnaM saMsAre pAtayati, kintvA - cAryamapi kharaparuSapratyuccAraNAdinA tIvra tIvra tarakopa na lajvAlanAt, bhavanti ca kuvineyA mRdorapi guroH kharaparuSapratyuccAraNAdinA kopaprakopakAH, yata uktamuttarAdhyayaneSu - " aNAsavA thUlavayA kusIlA, miuMpi caMDaM pakareMti sIsA" iti // api ca-guNaguravo guravaH, tataste yadi kathamapi duSTaziSyazikSApanena kopamupAgamat tathApi teSAM bhagavadAjJAvilopato gurvyAzAtanA tatazcopacitAzubha gurukarmA niyamato dIrghatarasaMsArabhAgI, kiJca - evaM sa vartta - mAno matimAnapi zrutaratvAdvahirbhavati, anyatrApi tasya durlabhazrutatvAt, ko hi nAma sacetano dIrghatarajIvitAbhilASI sarpamukhe khahastena payobindUn prakSipatIti, sa caikAntenAyogyaH 15 / pratipakSabhAvanAyAmapIdameva kathAnakaM paribhAvanIyaM, kevalamiha ghRtaghaTe bhane sati dvAvapi tau dampatItvaritaM 2 karpare yathAzaktighRtaM gRhItavantau stokameva vinanAza, 1 anAzravAH sthUlavacasaH kuzIlA mRdumapi caNDaM prakurvanti ziSyAH / 2 anAdare ityadhyAhAryam / Jain Editernational t For Personal & Private Use Only dRSTAnto panayaH. 10 13 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrImalaya- nindati cAtmAnamAbhIro yathA-hI na mayA ghRtaghaTaste samyak samarpitaH, AbhIryapi vadati-samarpitastvayA samyak, pratipakSagirIyA AmIrInandIvRttiH paraM na sa mayA samyak gRhItaH,tataH evaM tayorna kopAvezaduHkhaM nApi ghRtahAnirnApi sakAla evAnyasArthikaiH saha khagrA dRSTAntamamabhisamarpatAmapAntarAle taskarAvaskandaH, tatastau sukhabhAjanaM jAto, evamihApi kthnycidnupyogaadinaa'nythaa||63|| rUpavyAkhyAne kRte sati pazcAdanusmRtayathAvasthitavyAkhyAnena sUriNA ziSyaM pUrvamuktaM vyAkhyAnaM cintayantaM pratyevaM vakta- jJikAzi vyam-vatsa! maivaM vyAkhyaH, mayA tadAnImanupayuktena vyAkhyAtaM, tata evaM vyAkhyAhi, tata evamukte sati yo vineyaH ke parSado kalIno vinItAtmA sa evaM prativadati-yathA bhagavantaH! kimanyathA parUpayanti ?, kevalamahaM matidaurbalyAdanyathA'va gA.45-6 gatavAniti, sa caikAntena yogyaH 16 / evaMvidhAzca vineyAH prahAditagurumanasaH zrutANNavapAragAmino jAyante, cAritrasampadazca bhAginaH, tadevamekaikaM ziSyamadhikRtya yogyAyogyatvavibhAgopadarzanaM kRtam , samprati sAmAnyataH parSado yogyAyogyarUpatayA nirUpayatiOM sA samAsao tivihA pannattA, taMjahA-jANiA ajANiA duviaDDA, jANiA jahA-khIramiva jahA haMsA je ghuTaMti iha guruguNasamiddhA / dose a vivajaMti taM jANasu jANi parisaM // 45 // | hU~ ajANiA jahA-jA hoi pagaimahurA miyachAvayasIhakukkuDayabhUA / rayaNamiva asaMThaviA | // 63 // ajANiA sA bhave parisA // 46 // M Jain Educati ainelibrary.org For Personal & Private Use Only o nal Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PL 'sA' parSat 'samAsataH' saMkSepeNa 'trividhA' triprakArA prajJaptA, tIrthakaragaNadharairiti gamyate, parSaditi kathaM labhyate 18 iti cet ?, ucyate, iha prAguktaM-prArambhaNIyaH pravacanAnuyoga iti, anuyogazca ziSyamadhikRtya pravartate, nirAlamba-13 nasya tasyAbhAvAta. tataH sAmAt setyukte parSaditi labhyate, 'tadyathe'tyudAharaNopadarzanArtha, 'jANiya'tti 'jJA avabodhane' jAnAtIti jJA, 'igupAntyaprIkRgRjaH' iti kapratyayaH, 'iti dhAto lopa' ityAkAralopaH, tato 'ajAdyata' | iti striyAmAp , jaiva jJikA, khArthikaH kaH pratyayaH, 'khajJAjabhastrAdhAtutyayakAdi'tyApaH sthAne ikArAdezaH, kapratya-3 yAca parataH striyAmApa , tatsiddhaM jJiketi, jJikA nAma parijJAnavatI, kimuktaM bhavati?-kupathapravRttapASaNDamatenAdigdhAntaHkaraNA guNadoSavizeSaparijJAnakuzalA satAmapi doSANAmaparigrAhikA kevalaguNagrahaNayatnavatIti, uktaM ca"guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA ya kussuimesuN| esA jANagaparisA guNatattillA aguNavajA // 1 // " tatra 'guNatattille ti guNeSu yatnavatI guNagrahaNaparAyaNA ityarthaH, 'aguNavajitti aguNAn-doSAn varjayati, sato'pi na gRhNAtItyaguNavarjA / tathA 'ajJikA' ajJikA jJikAvilakSaNA, samyakparijJAnarahitA, kimuktaM bhavati ?-yA | tAmracUDakaNThIravakuraGgapotavatprakRtyA mugdhakhabhAvA asaMsthApitajAtyaratnamivAntarviziSTaguNasamRddhA sukhaprajJApanIyA parSat sA ajJikA, uktaM ca-"pagaImuddha ayANiya migcchaavgsiihkukkuddgbhuuyaa| rayaNamiva asaMThaviyA suhasaMNappA 1 guNadoSavizeSajJA anabhigRhItA ca kushrutimtaiH| eSA zikAparSad guNatatparA agugavarjA // 1 // 2 prakRtimugdhA ajJikA mRgasiMhakurkuTazAvakabhUtA / ratnamivAsaM. lAsthitA sukhasaMjJapyA guNasamRddhA // 1 // HOROSCSMSSEMADRAS Jain Educa For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA. 47 zrImalaya-6 guNasamiddhA // 1 // " iha 'migasAvagasIhakukkuDagabhUyatti sAvagazabdo'ye sambadhyate, tato mRgasiMhakurkuTazAvabhUtA durvidagdhagirIyA | ityarthaH 'asaMThaviya'tti asaMsthApitA, asaMskRtA ityarthaH, 'sukhasaMjJApyA'sukhena prajJApanIyA / tathA paSet nandIvRttiH duJciaDDA jahA-na ya katthai nimmAo na ya pucchai paribhavassa doseNaM / vatthivva vAyapuNNo phuTai // 64 // gAmillayaviaDDo' // 47 // | 'durvidagdhA' mithyA'haGkAraviDambitA, kimuktaM bhavati?-yA tattadguNajJapArthopagamanena katipayapadAnyupajIvya pANDityAbhimAninI kiJcinmAtramarthapadaM sAraM pallavamAtraM vA zrutvA tata UrdhvaM nijapANDityakhyApanAyAmabhimAnato'vajJayA pazyati arddhakathyamAnaM cAtmano bahujJatAsUcanAya yA tvaritaM paThati sA parSat durvidagdhetyucyate, uktaM ca"kizcimmattaggAhI pallavagAhIya turiyagAhI y|duviyddddiyaa u esA bhaNiyA tivihA bhave parisA // 1 // " amUSAM ca | tisRNAMparSadAM madhye Aye dve parSadAvanuyogayogye, tRtIyA tvayogyA, yadAha cUrNiNakRt-etthe jANiyA ajANiyA |ya arihA, duviaTTA aNarihA" iti, tata Aye eva dve adhikRtyAnuyogaHprArambhaNIyo,na tu durvidagdhAM,mA bhUdAcAyessa niSphalaH parizramaH, tasyAzca durantasaMsAropanipAtaH, sA hi tathAkhAbhAbyAt yatkimapyarthapadaM zRNoti // 64 // 1 parSatrayanirUpaNagAthA na vyaakhyaataaH| 2 kizcinmAtragrAhiNI pallavamAtraprAhiNI ca varitagrAhiNI ca / durvidagdhikA eSaiva bhaNitA trividhA bhavetparSada // 1 // 3 atra zikA ajJikA ca arhA, durvidagdhA anIM / Jain Education M o ral For Personal & Private Use Only Wanelibrary.org Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnapazcakoddeza: tadapyavajJayA, zrutvA ca sArapadamanyatra sarvajanAtizAyinijapANDityAbhimAnato mahato mahIyaso'vamanyate, tadava jJayA ca durantasaMsArAbhiSvaGga iti sthitam // tadevamabhISTadetAstavAdisampAditasakalasIhiyo bhagavAn dRSyagaNipAdopasevI pUrvAntargatasUtrArthadhArako devavAcako yogyavineyaparIkSAM kRtvA sampratyadhikRtAdhyayanaviSayasya jJAnasya prarUpaNAM vidadhAtinANaM paMcavihaM pannattaM,taMjahA-AbhiNivohianANaMsuanANaMohinANaM mnnpjvnaannkevlnaannN| (sU01) jJAtirjJAnaM, bhAve anadapratyayaH athavA jJAyate-vastu paricchidyate aneneti jJAnaM, karaNe anaT , zeSAstu vyutpa-16 ttayo mandamatInAM sammohahetutvAt nopadizyante, 'paJceti saGkhyAvAcakaM vidhAnaM vidhA 'upasargAdAta' itya pratyayaH, paJca vidhAH-prakArA yasya tatpazcavidhaM-paJcaprakAraM 'prajJapta'prarUpitaM tIrthakaragaNadharairiti sAmadivasIyate. anyasya svayaMprarUpakatvena prarUpaNA'sambhAt , uktaM ca-"atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niunnN| sAsa haiNassa hiyaTThAe tao suttaM pavattai // 1 // " etena khamanISikAvyudAsamAha, athavA prajJA-buddhiH tayA Apta-prApta tIrthakaragaNadharairiti gamyate, prajJAtaM, kimuktaM bhavati ?-'sarva vAkyaM sAvadhAraNaM bhavatIti' nyAyAt avazyamidaM vAkyamavadhAraNIyaM, tato'yamarthaH-jJAnaM tIrthakarairapi sakalakAlAvalambisamastavastustomasAkSAtkArikevalaprajJayA paJca1 artha bhASate'Ina sUtra pranthanti gaNadharA nipuNam / zAsanasya hitArthAya tataH sUtra pravartate // 1 // Jain Edul Ullernational For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH sU.1 jJAnapazcavidhameva prApta, gaNadharairapi tIrthakRdbhirupadizyamAnaM nijaprajJayA paJcavidhameva prAptaM, na tu vakSyamANanItyA dvibhedameveti, koddezaH athavA prAjJAt-tIrthakarAdAptaM prAjJAptaM gaNadharairiti gamyate, athavA prAjJaiH-gaNadharairAptaM prAjJAsaM, tIrthakarAdityanumIyate, 'tadyathe'tyudAharaNopadarzanArthaH, AbhinivodhikajJAnaM zrutajJAnaM avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM, tatrArthAbhimukho niyataH-pratiniyatakharUpo bodho-bodhavizeSo'bhinivodhaH abhinivodha evAbhinivodhikaM, abhinivo-za dhazabdasya vinayAdipAThAbhyupagamAd 'vinayAdibhya' ityanena khArthe ikaNpratyayaH. 'ativarttante khArthe pratyayakAH prakRtiliGgavacanAnIti vacanAt atra napuMsakatA, yathA vinaya eva vainayikamityatra, athavA abhinibudhyate anenAsmAdasmina veti abhinibodhaH-tadAvaraNakarmakSayopazamaH, tena nivRttamAbhinibodhikaM, AbhinibodhikaM ca tada jJAnaM ca AbhinivodhikajJAnaM-indriyamanonimitto yogyadezAvasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAso bodhavizeSa ityarthaH 1 tathA zravaNaM zrutaMvAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMspRSTArthagrahaNaheturupalabdhivizeSaH,evamAkAraM vastu jaladhAraNAdyarthakriyAsamartha ghaTazabdavAcyamityAdirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmaH zabdArthaparyAlocanAnusArI indriyamanonimi // 65 // |tto'vagamavizeSa ityarthaH zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJAnaM 2,tathA avazabdo'dhaHzabdArthaH,ava-adho'dho vistRtaM vastu dhIyate-paricchidyate'nenetyavadhiH,athavA avadhirmaryAdA rUpiSveva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnamapyavadhiH yadvA avadhAnam-Atmano'rthasAkSAtkaraNavyApAro'vadhiH, avadhizvAsau jJAnaM cAvadhijJAnaM 3, tathA pariH-sarvato bhAve / For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnapaJca kakharUpam. avanaM avaH 'tudAdibhyo na kA vityadhikAre 'akato ce'tyanenauNAdiko'kArapratyayaH, avanaM gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari avaH paryavaH,manasi manaso vA paryayaH manaHparyavaH sarvato manodravyapariccheda ityarthaH,athavA manaHparyaya iti pAThaH, tatrA paryayaNaM paryayaH, bhAve'l pratyayaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyayaH, sarvatastatpariccheda ityarthaH, sa cAsau jJAnaM ca | & manaHparyayajJAnaM, athavA manaHparyAyajJAnamiti pAThaH, tataH manAMsi-manodravyANi paryeti-sarvAtmanA paricchinatti 12 manaHparyAyaM, 'karmaNo'Ni'ti aNpratyayaH, manaHparyAyaM ca tajjJAnaM ca manaHparyAyajJAnaM, yadvA manasaH paryAyAH manaHparyAyAH, paryAyA bhedA dharmA bAhyavastvAlocanaprakArA ityarthaH, teSu teSAM vA sambandhi jJAnaM manaHparyAyajJAnaM 4, tathA kevalam- ekamasahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt kevalajJAnaprAdurbhAve matyAdInAmasambhavAt ,nanu kathama sambhavo yAvatA matijJAnA-13 dIni khakhAvaraNakSayopazame'piprAduSSyanti, tato nirmUlakhakhAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaviSyanti, cAritrapariNAmavata. uktaM ca-"AvaraNadesavigame jAivi jAyaMti maisuyAINi / AvaraNasabavigame kaha tAi na hoMti jIvassa ? // 1 // " ucyate, iha yathA jAtyasya marakatAdimaNermalopadigdhasya yAvannAdyApi samUlamalApagamastAvadyathA yathA dezato malavi-14 layaH tathA tathA dezato'bhivyaktirupajAyate, sA ca kvacitkadAcit kathaJcit bhavatItyanekaprakArA, tathA''tmano'pi sakalakAlakalApAvalambinikhilapadArthaparicchedakaraNakapAramArthikakharUpasyApyAvaraNamalapaTalatirohitakharUpasya yAvat 5 1 AvaraNadezavigame yAnyapi jAyante matizrutAdIni / sarvAvaraNavigame kathaM tAni na bhavanti jIvasya ? // 1 // a Jain Edu tional For Personal & Private Use Only T ww.jainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya hU~ nAdyApi nikhilakarmamalApagamaH tAvadyathA yathA dezataH karmamalocchedaH tathA tathA dezataH tasya vijJaptirujjRmbhate, sA jJAnapazca. girIyA ca kvacitkadAcitkathaJcidityanekaprakArA, uktaM ca-"malaviddhamaNervyaktiryathA'nekaprakArataH / karmaviddhAtmavijJa- kasiddhiH nandIvRttiH ptistathA'nekaprakArataH // 1 // " sA cAnekaprakAratA matizrutAdibhedenAvaseyA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalA-15/15 pagamasambhave samastAspaSTadezavyaktivyavacchedena parisphuTarUpaikA'bhivyaktirupajAyate tadvadAtmano'pi jJAnadazana_ri-14 prabhAvato niHzeSAvaraNaprahANAdazeSajJAnavyavacchedenaikarUpA atisphuTA sarvavastuparyAyasAkSAtkAriNI vijJaptirulasati, tathA coktam-"yathA jAtyasya ratnasya, niHshessmlhaanitH| sphuttaikruupaa'bhivyktirvijnyptistdvdaatmnH||1||" tato matyAdinirapekSaM kevalajJAnaM, athavA zuddhaM kevalaM, tadAvaraNamalakalaGkasya niHzeSato'pagamAt , sakalaM vA kevalaM, prathamata evAzeSatadAvaraNApagamataH sampUNotpatteH, asAdhAraNaM vA kevalamananyasadRzatvAt , anantaM vA kevalaM jJeyAna-1 ntatvAt , kevalaM ca tajjJAnaM ca kevalajJAnaM 5 // nanu sakalamapIdaM jJAnaM jJaptyekakhabhAvaM, tato jJatyekakhabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AbhinibodhakAdibhedo?, jJeyabhedakRta iti cet , tathAhi-vArtamAnikaM vastvAbhinivodhikajJAnasya // 66 // |jJeyaM, trikAlasAdhAraNaH samAnapariNAmo dhanirgocaraH zrutajJAnasya, rUpidravyANyavadhijJAnasya, manodravyANi manaH-18 paryAyajJAnasya, samastaparyAyAnvitaM sarva vastu kevalajJAnasya, tadetadasamIcInam , evaM sati kevalajJAnasya bhedavA-141 hulyaprasakteH, tathAhi-jJeyabhedAt jJAnasya bhedaH, yAni ca jJeyAni pratyekamAbhinivodhikAdijJAnAnAmipyante tAni OGOSTERAUSRAGASCAR For Personal & Private Use Only Neudainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnastha bhedapatrakasiddhi saNyapi kevalajJAne'pi vidyante, anyathA kevalajJAnena teSAmagrahaNaprasaGgAd , aviSayatvAt , tathA ca sati ke-3 valino'pyasarvajJatvaprasaGgaH, AbhinivodhikAdijJAnacatuSTayaviSayajAtasya tenAgrahaNAt, na caitadidhamiti. ayodhyetapratipattiprakArabhedata AbhinivodhikAdibhedaH, tathAhi-na yAdRzI pratipattirAbhinibodhikajJAnasya tAdRzI zrutajJAnasya kintvanyAdRzI, evamavadhyAdijJAnAnAmapipratipattavyam , tato bhavatyeva pratipattibhedato jJAnabhedaH, tadapyayuktam , evaM satyekasminnapi jJAne'nekabhedaprasaktaH, tathAhi-tattaddezakAlapuruSakharUpabhedena vivicyamAnamekaikaM jJAnaM pratipatti-13 prakArAnantyaM pratipadyate, tannaipo'pi pakSaH zreyAn , syAdetad-astyAvArakaM karma, tacAnekaprakAraM, tataH tadbhedAt tadAvArya hai hai| jJAnamapyanekatAMpratipadyate, jJAnAvArakaM ca karma paJcadhA, prajJApanAdau tathA'bhidhAnAt , tato jJAnamapi paJcadhA prarUpyate, tadetadatIva yuktyasaGgataM, yata AvAryApekSamAvArakamata AvAryabhedAdeva tadbhedaH, AvArya ca jJasirUpApekSayA sakala-13 mapyekarUpaM, tataH kathamAvArakasya paJcarUpatA ?, yena tadbhedAt jJAnasyApi' paJcavidho bheda udgIryeta, atha svabhAvata 8 evAbhinivodhikAdiko jJAnasya bhedo, na ca khabhAvaH paryanuyogamaznute, na khalu kiM dahano dahati nAkAzamiti kohai 'pi paryanuyogamAcarati, aho mahatI mahIyaso bhavataH zemupI, nanu yadi khabhAvata evAbhinivodhAdiko jJAnasya bhedastarhi bhagavataH sarvajJatvahAniprasaGgaH, tathAhi-jJAnamAtmano dharmaH, tasya cAbhinibodhAdiko bhedaH khabhAvata eva / vyavasthitaH, kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgaH, sati ca tadbhAve'smAdRzasyeva bhagavato'pyasarvajJatvamApadyate, kevalajJAna Jain Education Intemanona For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasa zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 67 // SUCAMERASAMAY bhAvataH samastavastuparicchedAnnAsarvajJatvamiti cet, nanu yadA kevalopayogasambhavaH tadA tasya bhavatu bhagavataH sarvajJatvaM, hai yadA vAbhinibodhikAdijJAnopayogasambhavaH tadA dezataH paricchedasambhavAdasmAdRzasyeva tasyApi balAdevAsarvajJatvamA- bhedapaJca kasiddhiA. se padyate, na ca vAcyaM-tasya tadupayoga eva na bhaviSyati, AtmakhabhAvatvena tasyApi krameNopayogasya nivArayitumaza 15 kyatvAt , kevalajJAnAnantaraM kevaladarzanopayogavat , tataH kevalajJAnopayogakAle sarvajJatvaM zeSajJAnopayogakAle cAsarva-12 jJatvamApadyate, tacca viruddhamato'niSTamiti, Aha ca-"nattegasahAvatte AbhiNibohAi kiMkao bhedo ? / neyavisesA-13 o ce na savavisayaM jao carimaM // 1 // aha paDivattivisesA negemi aNegabheyabhAvAo / AvaraNavibheovi hu8 sabhAvabheyaM viNA na bhave // 2 // tammi ya sai sadhesiM khINAvaraNassa pAvaI bhAvo / taddhammattAu ciya jutti-18|20 virohA sa cANiTo // 6 // arahAvi asavanna AbhiNibohAibhAvao niymaa| kevalabhAvAo ce savaNNU naNu viruddhamiNaM // 4 // " tasmAdidameva yuktiyuktaM pazyAmo-yadutAvagrahajJAnAdArabhya yAvadutkarSaprAptaM paramAvadhijJAnaM tAvat sakalamapyekaM, taccAsakalasaMjJitam, azeSavastuviSayatvAbhAvAt , aparaM ca kevalinaH, tacca sakalasaM // 67 // 1jJaptyekakhabhAvatve AbhinibobhAdiH kiMkRto bhedaH / jJeyavizeSAcet na sarva viSayaM yatazcaramam // 1 // atha pratipattivizeSAt na ekasmin anekabhedabhAvAt / AvaraNa vibhedo'pi ca khabhAvabhedaM vinA na bhavet // 2 // tasmiMzca sati sarveSAM kSINAvaraNasya prApnoti bhAvaH / taddharmalAdeva yuktivirodhAt sa cAniSTaH // 3 // arhannapi asarvajJa AbhinibodhAdibhAvato niyamAt / kevalabhAvAt cet sarvajJo nanu viruddhamidam // 4 // For Personal & Private Use Only Hinelibrary.org Jain Education Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJitamiti dvAveva bhedau, uktaM ca- 'tamhA avaggahAo Arambha ihegameva nANanti / juttaM chaumatthassA sagalaM iyaraM ca kaveliNo // 1 // ' atra pratividhIyate, tatra yattAvaduktaM- 'sakalamapIdaM jJAnaM jJatyekasvabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AbhinibodhAdiko bheda iti ?' tatra jJatyekasvabhAvatA kiM sAmAnyato bhavatA'bhyupagamyate vizeSato vA 1, tatra na tAvadAdyaH pakSaH kSitimAdhatte, siddhasAdhyatayA tasya bAdhakatvAyogAt, bodhasvarUpasAmAnyApekSayA hi sakalamapi jJAnamasmAbhirekamabhyupagamyata eva tataH kA no hAniriti / atha dvitIyapakSaH, tadayuktam, asiddhatvAt na hi nAma | vizeSato vijJAnamekamevopalabhyate, pratiprANi svasaMvedana pratyakSeNotkarSApakarSadarzanAt, atha yadyutkarSApakarSa mAtra bhedadarzanAt | jJAnabhedaH tarhi tAvutkarSApakarSo pratiprANi dezakAlAdyapekSayA zatasahasrazo bhidyete, tataH kathaM paJcarUpatA?, naiSa doSaH, paristhUranimittabhedataH paJcadhAtvasya pratipAdanAt tathAhi - sakalaghAtikSayo nimittaM kevalajJAnasya manaHparyAyajJAnasya tvAmarSauSadhyAdilacdhyupetasya pramAdalezenApyakalaGkitasya viziSTo viziSTAdhyavasAyAnugato'pramAdaH 'taM' saMjayassa savappa| mAyarahiyassa vivihariddhimato' iti vacanaprAmANyAd, avadhijJAnasya punaH tathAvidhAnindriyarUpidravyasAkSAdavagamani| bandhanaH kSayopazamavizeSaH, matizrutajJAnayostu lakSaNabhedAdikaM, taccAgre vakSyate, uktaM ca-"nattegasahAvattaM oheNa visesao 1 tasmAdavagrahAdArabhya ihaikameva jJAnamiti / yukta chadmasthasyAsakalamitaraca kevalinaH // 1 // 2 tat saMyatasya sarvapramAdarahitasya vividhardhimataH // 3 ityekakhabhAvatvamothena vizeSataH punarasiddham / ekAntatatsvabhAvatvAt kathaM hAnivRddhI // 1 // yad avicalitasvabhAve tattve ekAntatatsvabhAvalam / na ca tat tathopalabhyate utkarSApakarSa vizeSAt // 2 // Jain Educational For Personal & Private Use Only 14 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 68 // Jain Education puNa asiddhaM / egaMtatassahAvattaNao kaha hANivuDIo // 1 // jaM avicaliya sahAve tatte egaMtatassahAvattaM / na ya taM tahovaladdhA ukkarisAvagarisavisesA // 2 // tamhA parithUrAo nimittabhevAoM samayasiddhAo / uvavattisaMgaocciya AbhiNivohAio bheo // 3 // ghAikkhao nimittaM kevalanANassa vannio samae / maNapajjavanANassa u tahAviho appamAuti // 4 // ohInANassa tahA aiidaesuMpi jo khaovasamo / maisuyanANAnaM puNa lakkhaNabheyAdio | bheo // 5 // yadapyuktam- 'jJeyabhedakRtamityAdi' tadapyanabhyupagamatiraskRtatvAddUrApAstaprasaraM, na hi vayaM jJeyabhedamAto jJAnasya bhedamicchAmaH, ekenApyavagrahAdinA bahubahuvidhavastugrahaNopalambhAt, yadapi ca pratyapAdi - 'pratipattiprakArabhedakRta' ityAdi tadapi na no bAdhAmAdhAtumalaM yataste pratipattiprakArA dezakAlAdibhedenAnantyamapi pratipadyamAnA na paristhUranimittabhedena vyavasthApitAnAbhinivodhikAdIn jAtibhedAnatikrAmanti tataH kathamekasmin anekabhedabhAvaprasaGgaH 1, uktaM ca- 'naM ya paDivattivisesA egaMmi ya NegabheyabhAve'vi / jaM te tahAvisiTThe na jAie vilaMi // 1 // yadapyavAdId- 'AvAryApekSaM' hyAvara ka' mityAdi tadapi na no manobAdhAyai, yataH paristhUranimitta 1 tasmAt paristhUrAt nimittabhedAt samayasiddhAt / upapatti saMgatAdeva AbhinibodhAdiko bhedaH // 3 // ghAtikSayoM nimittaM kevalajJAnasya varNitaH samaye / manaH paryavajJAnasya tu tathAvidho'pramAda iti // 4 // avadhijJAnasya tathA anindriyeSvapi yaH kSayopazamaH / matizrutajJAnayoH punarlakSaNabhedAdiko bhedaH // 5 // 2 na ca pratipattivizeSAdekasmiMzvAnekabhAve'pi / yate tathA viziSTA na jAtibhedAn vilaGghante // 1 // onal For Personal & Private Use Only jJAnasya medapazcakasiddhiH. 15 20 // 68 // 26 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasa medapaJcakasiddhi. Timadhikatya vyavasthApito jJAnasya bhedaH, tatastadapekSamAvArakamapi tathA bhidyamAnaM na yuSmAzadarjanavacanIyatAmAskandati / evamuttejito bhUyaH sAvaSTambhaM paraH praznayati-nanu paristhUranimittabhedavyavasthApitA apyamI AbhinibodhikAdayo bhedA jJAnasyAtmabhUtA utAnAtmabhUtAH kizcAtaH1, ubhayathApi doSaH, tathAhi-yadyAtmabhUtAstataH kSINAvaraNe'pi nAvaprasaGgaH, tathA cAsarvajJatvaM prAguktanItyA tasyApadyate, athAnAtmabhUtAstarhi na te pAramArthikAH, kathamAvAryApekSo vAstava AvArakabhedaH?, tadapi na manorama, samyak vastutattvAparijJAnAda, iha hi sakalaghanapaTalavinirmuktazAradadinamaNiriva samantataH samastavastustomaprakAzanakakhabhAvo jIvaH, tasya ca tathAbhUtaH svabhAvaH kevalajJAnamiti vyapadizyate, sa ca yadyapi sarvaghAtinA kevalajJAnAvaraNenAniyate tathApi tasyAnantatamo bhAgo nityodghATita eva "akkharassa aNaMto bhAgo niccugghADio, jai puNa so'vi AvarijA teNaM jIvo ajIvattaNaM pAvijA" ityAdi vakSyamANapravacanaprAmANyAt, tatastasya kevalajJAnAvaraNAvRtasya ghanapaTalAcchAditasyeva sUryasya yo mandaH prakAzaH so'pAntarAlAvasthitamatijJAnAdyAvaraNakSayopazamabhedasampAditaM nAnAtvaM bhajate, yathA ghanapaTalAvRtasUryamandaprakAzo'pAntarAlAvasthitakaTakuDyAdyAvaraNavivarapradezabhedataH, sa ca nAnAtvaM kSayopazamAnurUpaM tathA tathA pratipadyamAnaH khakhakSayopazamAnusAreNAbhidhAnabhedamaznute, yathA matijJAnAvaraNakSayopazamajanitaH sa mandaprakAzo matijJAnaM, zrutajJAnAvaraNakSayo SHASRANASASSSS 1 akSarasyAnantatamo bhAgo niyodghATitaH, yadi punaH so'pyAniyeta tena jIvo'jIvatvaM prApnuyAt // sain Education For Personal & Private Use Only rational Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH matyAdInAmAtmabhUtatvam // 69 // ROSASSASSISTANCE pazamajanitaHzrutajJAnamityAdi, tataH AtmakhabhAvabhUtAjJAnasvAminibodhikAdayo bhedAH,te ca pravacanopadarzitaparisthUranimittabhedataH paJcasaGkhyAH ,tatastadapekSamAvArakamapi paJcadhopavarNyamAnaM na virudhyate, na caivamAtmakhabhAvabhUtatve kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgo, yata ete matijJAnAvaraNAdikSayopazamarUpopAdhisampAditasattAkAH, yathA sUryasya ghanapaTalAvRtasya mandaprakAzabhedAH kaTakuDyAdyAvaraNavivarabhedopAdhisampAditAH, tataH kathaM te tathArUpakSayopazamAbhAve bhavitumarhanti !, nakhalu sakalaghanapaTalakaTakuDyAdyAvaraNApagame sUryasya te tathArUpA mandaprakAzabhedA bhavanti, uktaM ca-"kaDavivarAgayakiraNA mehaMtariyassa jaha diNesassa / te kaDamehAvagame na hoMti jaha taha imAiMpi // 1 // " tato yathA janmAdayo bhAvA jIvasyAtmabhUtA api karmopAdhisampAditasattAkatvAt tadabhAve na bhavanti, tadvadAbhinibodhikAdayo'pi bhedA jJAnasyAtmabhUtA api matijJAnAvaraNAdikarmakSayopazamasApekSatvAt tadabhAve kevalino na bhavanti, tato nAsavajJatvadoSabhAvaH, uktaM ca-"jaimiha chaumatthadhammA jammAIyA na hoti siddhANaM / iya kevalINamAbhiNibohAbhAmi ko doso ? // 1 // " iti / para Aha-prapannA vayamuktayuktito jJAnasya paJcabhedatvaM, paramamIpAM bhedAnAmitthamupanyAse kizcidasti prayojanamuta yathAkathaJcideSa pravRttaH ?, astIti brUmaH, kiM taditi ced , ucyate, iha matizrute tAva 1 kaTa vivarAgatAH kiraNA meghAntaritasya yathA dinezasya / te kaTameghApagame na bhavanti yathA tathemAnyapi // 1 // 2 yaviha chagrasthadharmANo janmAdikA na bhavanti siddhAnAm / iti kevalinAmAbhinibodhikAbhAve ko doSaH // 1 // 26 dain Education Interation For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekatra vaktavye, parasparamanayoH khAmikAlakAraNaviSaya parokSatvasAdharmyAt, tathAhi-ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasyApi ' jatthaM mainANaM tattha suyanANaM, jattha suyanANaM tattha mainANa' mityAdivakSyamANavacanaprAmANyAt tataH svAmisAdharmya, tathA yAvAneva matijJAnasya sthitikAlastAvAneva zrutajJAnasyApi tatra pravAhApekSayA atItAnAgatavarttamAnarUpaH sarva eva kAlaH, apratipatitaikajIvApekSayA tu paTSaSTisAgaropamANi samadhikAni, uktaM ca" do vAre vijayAisu gayassa tinnacue ahava tAI / airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa saGghaddhA // 1 // " iti kAlasAdharmya, yathendriyanimittaM matijJAnaM tathA zrutajJAnamapIti kAraNasAdharmyam tathA yathA matijJAnamAdezataH sarvvadravyAdiviSayamevaM zrutajJAnamapIti viSayasAdharmyam, yathA ca matijJAnaM parokSaM tathA zrutajJAnamapi parokSaM, parokSatA cAnayora svayameva sUtrakRtA vakSyate iti parokSatvasAdharmyam, tata itthaM khAmyAdisAdharmyadeva matizrute niyamAdekatra vaktavye, te cAvadhyAdijJAnebhyaH prAgeva tadbhAva evAvadhyAdijJAnasadbhAvAt uktaM ca- "jaM sAmikAlakAraNavisayaparokkhattaNehiM tulAI / tabbhAve sesANi ya teNAIe maisuyAI // 1 // " nanu bhavatAmekatra matizrute prAgeva cAvadhyAdibhyaH, parametayoreva matizrutayormadhye pUrva matiH pazcAt zrutamityetatkatham ?, ucyate matipUrvakatvAt zrutajJAnasya, 1 yatra matijJAnaM tatra zrutajJAnaM yatra zrutajJAnaM tatra matijJAnaM / 2 dvau vArau vijayAdiSu gatasya trIn acyute'thavA tAni / atiriktaM narabhavikaM nAnAjIvAnAM sarvadvA // 1 // 3 yat khAmi kAlakAraNaviSayaparokSatvaiH tulye / tadbhAve zeSANi ca tenAdau matizrute // 1 // For Personal & Private Use Only matyAdi - kramasthA panA. 5 10 13 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH GESCHOSSEISUSTA tathAhi-sarvatrApi pUrvamavagrahAdirUpaM matijJAnamudayate pazcAcchrutaM, tathA coktaM cUrNAvapi-"tesu'vi ya maipuvvayaMmatyAdisuyaMtikiccA puvvaM maiNANaM kayaM, tassa piTThao suyaM" ti / nanvete matizrute samyaktvotpAdakAle yugapadutpattimAsA- kramasthAdayataH, anyathA matijJAnabhAve'pi zrutAjJAnabhAvaprasaGgaH, sa cAniSTaH, tathA mithyAtvapratipattau yugapadeva cAjJA-13 panA. narUpatayA pariNamataH, tataH kathaM matipUrva zrutamudgIyate ?, uktaM ca-"NANANa'NNANANi ya samakAlAI jao 15 maisuyAI / to na suyaM maipuvaM mainANe vA suyaannANaM // 1 // " naiSa doSo, yataH samyaktvotpattikAle samakAlaM |matizrute labdhimAtramevAGgIkRtya procyate, na tUpayogam , upayogasya tathAjIvakhAbhAvyataH krameNaiva sambhavAt, matipUrva ca zrutamucyate upayogApekSayA, na khalu matyupayogenAsaJcinya zrutagranthAnusAri vijJAnamAsAdayati jantuH, tato na kazciddoSaH, Aha ca bhASyakRt-"iha laddhimaisuyAiM samakAlAI na tUvagoo siM / maipuvaM suyamiha puNa suovaogo maippabhavo // 1 // " / tathA kAlaviparyayakhAmitvalAmasAdharmyAt matizrutAnantaramavadhijJAnamuktaM, tatra pravAhApekSayA apratipatitaikasattvAdhArApekSayA yAvAn matizrutayoH sthitikAlaH tAvAnevAvadhijJAnasyApi, tathA 31 yathaiva matizrute jJAne mithyAdarzanodayato viparyayarUpatAmAsAdayataH tathA'vadhijJAnamapi, tathAhi-mithyAdRSTeH sataH C // 70 // 1 tayorapi ca matipUrvakaM zrutamitikRtvA pUrva matijJAnaM kRtaM tasya pRSThataH zrutamiti / 2 jJAne ajJAne ca samakAle yato matizrute / tato na zrutaM matipUrva matijJAne vA zrutAjJAnam // 1 // 3 iha labdhito matizrute samakAle na tUpayogo'nayoH / matipUrvaM zrutamiha punaH zrutopayogo matiprabhavaH // 1 // 26 . Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only himljainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matyAdikramasthApanA. tAnyeva matizrutAvadhijJAnAni matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnAni bhavanti, uktaM ca-"AdyatrayamajJAnamapi bhavati mi. thyAtvasaMyukta"miti, tathA ya eva matizrutajJAnayoH khAmI sa evAvadhijJAnasyApi, tathA vibhaGgajJAninavidA samyagdarzanAvAptau yugapadeva matizrutAvadhijJAnAnAM lAbhasambhavaH tato lAbhasAdharmyam / avadhijJAnAnantaraM ca chadmasthavi-1 SayabhAvapratyakSatvasAdhAt manaHparyAyajJAnamuktaM,tathAhi-yathA'vadhijJAnaM chadmasthasya bhavati tathA manaHparyavajJAnamapIti cha-13 asthasAdhaya, tathA yathA'vadhijJAnaM rUpidravyaviSayaM tathA manaHparyAyajJAnamapi, tasya manaHpudgalAlambanatvAditi viSayasAdharmya,tathA yathA'vadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve varttate tathA manaHparyAyajJAnamapIti bhAvasAdharmya, yathA cAvadhijJAnaM pratyakSaM tathA manaHparyAyajJAnamapIti pratyakSatvasAdharmyam , uktaM ca-"kAlavivajayasAmittalAbhasAhammao'vahI ttto| mANasamitto chumtthvisybhaavaaisaahmmaa||1||"tthaa manaHparyAyajJAnAnantaraM kevalajJAnasyopanyAsaH sarvottamatvAdaprama-15 tyatikhAmisAdharmyAt sarvAvasAne lAbhAca, tathAhi-sarvANyapi matijJAnAdIni jJAnAnidezataH paricchedakAni, kevalajJAnaM tu sakalavastustomaparicchedakaM, sarvottamaM sarvottamatvAcAnte sarvaziraHzikharakalpaM upanyastaM, tathA yathA manaHpayA-12 yajJAnamapramattayaterevodayate tathA kevalajJAnamapyapramAdabhAvamupagatasyaiva yaterbhavati, nAnyasya, tato'pramattayatisAdhaye, yathA yaH sarvANyapi jJAnAni samAsAdayituM yogyaH sa niyamAt sarvajJAnAvasAne kevalajJAnamavApnoti, tataH sarvAnte | 1 kAlaviparyayakhAmikhalAmasAdharmyato'vadhiH tataH / manaHparyAyaM itaH chadmastha viSayabhAvAdisAdhAt // 1 // 13 dain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSaparo zrImalaya- kevalamuktam , uktaM ca-"aMte kevalamuttamajaisAmittAvasANalAbhAo" iti, tathA yathA manaHparyAyajJAnaM na viparyayamAgirIyA sAdayati tathA kevalajJAnamapIti viparyayAbhAvasAdharmyAca manaHparyAyajJAnAnantaraM kevalajJAnamuktamiti kRtaM prasaGgena // - kSamedau. nandIvRttiH taM samAsao duvihaM paNNattaM, taMjahA-paJcakkhaM ca parokkhaM ca (sU. 2) // 71 // hai| 'tat' paJcaprakAramapi jJAnaM 'samAsataH' saMkSepeNa 'dvividha' dviprakAraM prajJasaM, 'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, pratyakSaM ca parokSaM ca, tatra 'azuG vyAptau' aznute jJAnAtmanA sarvAnAn vyApnotItyakSaH, athavA 'azU bhojane' anAti sarvAn arthAn yathAyogaM bhuGkte pAlayati vetyakSo-jIvaH, ubhayatrApyauNAdikaH sakpratyayaH, taM akSaM-jIvaM prati sAkSAdvarttate yat jJAnaM tatpratyakSam-indriyamanonirapekSamAtmanaH sAkSAtpravRttimadavadhyAdikaM tripra-18/20 kAraM, uktaM ca-"jIvo akkho atthavAvaNabhoyaNaguNannio jeNaM / taM pai vaTTai nANaM jaM paJcakkhaM tayaM / tivihaM // 1 // " cazabdaH khagatAnekAvadhyAdibhedasUcakaH, tathA akSasya-Atmano dravyendriyANi dravyamanazca pudgalamayatvAt parANi vartante-pRthagvarttante ityarthaH, tebhyo yadakSasya jJAnamudayate tatparokSaM, pRSodarAdaya iti ruup-18||1|| lAsiddhiH, athavA paraiH-indriyAdibhiH saha ukSaH-sambandhI viSayaviSayibhAvalakSaNo yasmin jJAne, na tu sAkSA-1 Artsy SSASSASS 1 ante kevalamuttamayatikhAmilAvasAnalAbhAta 2 jIvo'kSo'rthavyApanabhojanaguNAnvito yena / taM prati vartate jJAnaM yat pratyakSaM takat trividham // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only wwwwjainelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ &dAtmano, dhUmAdagnijJAnamiva, tatparokSam , ubhayatrApi indriyamanonimittaM jJAnamabhidheyam / Aha-indriyamanoni-12 mittAdhInaM kathaM parokSam ?, ucyate, parAzrayatvAt , tathAhi-pudgalamayatvAdravyendriyamanAMsyAtmanaH pRthagbhUtAni, tataH / kasya patadAzrayeNopajAyamAnaM jJAnamAtmano na sAkSAt , kintu paramparayA, itIndriyamanonimittaM jJAnaM dhUmAdagnijJAnamiva rokSatA parokSaM, uktaM ca-"akkhassa poggalamayA jaM daviMdiyamaNA parA hoti / tehiMto jaM nANaM parokkhamiha tamaNamANaM va // 1 // " atra vaizeSikAdayaH prAhuH-'nanvakSamindriyaM zroto hRSIkaM karaNaM smRtaM,' tato'kSANAm-indriyANAM yA sAkSAdupalabdhiH sA pratyakSaM, akSam-indriyaM prati vartate iti pratyakSavyutpatteH, tathA ca sati sakalaloke prasiddha sAkSAdindriyAzritaM ghaTAdi jJAnaM pratyakSamiti siddhaM, tadetadayuktam , indriyANAmupalabdhRtvAsambhavAt , tadasaMbhavazvAce-14 tanatvAt , tathA cAtra prayogaH-yadacetanaM tannopalabdhU, yathA ghaTaH, acetanAni ca dravyendriyANi, na cAyamasiddho hetuH, yato nAma dravyendriyANi nivRttyupakaraNarUpANi, 'nirvRttyupakaraNe dravyendriyamiti(ta0a02-sU017)vacanAt , nivRttyu-18 lApakaraNe ca pudgalamaye, yathA cAnayoH pudgalamayatA tathA'gre vakSyate, pudgalamayaM ca sarvamacetanaM, pudgalAnAM kAThinyAnavabo-1|10 dharUpatayA caitanyaM prati dharmitvAyogAt , dharmAnurUpo hi sarvatrApi dharmI, yathA kAThinyaM prati pRthivI, yadi punaranurUpa-12 tvAbhAve'pi dharmadhamibhAvo bhavet tataH kAThinyajalayorapi sa bhavet , na ca bhavati tasmAdacetanAH pudgalAH, uktaM ca 1 akSasya pudgalamayAni yagavyendriyamanAMsi parANi bhavanti / tebhyo yajjJAnaM parokSamiha tad anumAnamiva // 1 // Jain E alidanternational For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rokSatA. zrImalaya 'bohasahAvamamuttaM visayapariccheyagaM ca ceyannaM / vivarIyasahAvANi ya bhUyANi jagappasiddhANi // 1 // tA dhammadhammi-1 aindriyagirIyA bhAvo kahamorsi ghaDai taha'nbhuvagame'vi / aNurUvattAbhAve kAThinnajalANa kinna bhave ? // 2 // " iti, nApi sandi-za kasya panandIvRttiH 8 gdhAnakAntikatA hetoH zaGkanIyA, acetanasyopalambhakatvazaktyayogAd, upalambhakatvaM hi cetanAyA dharmaH, tataH sa 21 // 72 // kathaM tadabhAve bhavitumarhati ?, Aha-pratyakSabAdhiteyaM pratijJA, sAkSAdindriyANAmupalambhakatvena pratIteH, tathAhi-cakSu | rUpaM gRhNadupalabhyate. zabdaM kaNNI, nAsikA gandhamityAdi, tadetat mohAvaSTabdhAntaHkaraNatAvilasitaM, tathAhi-AtmA | zarIrendriyaiH sahAnyo'nyAnuvedhena vyavasthitaH, tato'yamAtmA amUni cendriyANIti vivektumazaknuvanto bAlizaja-18| dhAntavaH, tatrApi yuSmAdRzAM kuzAstrasamparkataH kuvAsanAsaGgamaH, tataH sAkSAdupalambhakAnIndriyANIti manyante, paramArthataH || 20 hai punarupalabdhA tatrAtmaiva, kathametadavasIyata iti cet , ucyate, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt , tathAhi ko'pi pUrva cakSuSA vivakSitamartha gRhItavAn , tataH kAlAntare daivaviniyogataH cakSuSo'pagame'pi sa tamarthamanusmara-12 ti, tatra yadi cakSureva draSTa syAt tataH cakSuSo'bhAve tadupalabdhArthAnusmaraNaM na bhavet, na hyAtmanA so'rtho'nubhUtaH, dAkintu cakSuSA, cakSuSa eva sAkSAtRtvenopagamAt, na cAnyenAnubhUte'rthe'nyasya smaraNaM, mA prApadatiprasaGgaH, api c-3||72|| 1 bodhakhabhAvamamUta viSayaparicchedakaM ca caitanyam / viparItakhabhAvAni ca bhUtAni jagaprasiddhAni // 1 // tat dharmadharmibhAvaH kathameteSAM ghaTate tathA'bhyupagame'pi / anurUpatvAbhAve kAThinyajalayoH kiM na bhavet ? // 2 // For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmano drssttutvm| DISSSSSSSSSS mA bhUcakSuSo'pagamaH tathApi yadi cakSureva draSTu tataH smaraNamAtmano na bhavet , anyenAnubhUte'rthe'nyasya smaraNAyo- gAt, bhavati ca smaraNamAtmanaH cakSuSaH smartRtvenApratIteranabhyupagamAcca, tasmAdAtmaivopalabdhA nendriyamiti / tathA cAtra prayogaH-yo yeSUparateSvapi tadupalabdhAnarthAn smarati sa tatropalabdhA, yathA gavAkSopalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA 8 devadattaH, anusmarati ca dravyendriyopalabdhAnarthAn dravyendriyApagame'pyAtmA, iha smaraNamanubhavapUrvakatayA vyAptaM, vyA-| pyavyApakabhAvazcAnubhavasmaraNayoH pratyakSeNaiva pratipannaH, tathAhi-yo'rtho'nubhUtaH sa smayate na zeSaH, tathA khasaMvedanapratyakSeNa pratIteH, vipakSe cAtiprasaGgo bAdhakaM pramANaM, ananubhUte'pi viSaye yadi smaraNaM bhavet tato'nanubhUtatvA-| |vizeSAt kharaviSANAderapi smaraNaM bhavedityatiprasaGgaH, tasmAt dravyendriyApagame'pi tadulabdhArthAnusmaraNAdAtmA upa-19 |labdheti sthitaM, uktaM ca-"kesiMci iMdiyAI akkhAI taduvaladdhi pacakkhaM / tanno tAiM jamaceyaNAiM jANaMti na ghaDova // 1 // uvaladdhA tatthAyA tavigame tduvlddhsrnnaao| gehagavakkhovaramevi taduvaladdhANusariyA vA // 2 // " atra vAzabda upamArthaH / apare punarAhuH-na vayamindriyANAmupalabdhRtvaM pratijAnImahe, kintvetadeva brUmo-yadindriyadvAreNa OM pravartate jJAnamAtmani tatpratyakSaM, na cendriyavyApAravyavahitatvAdAtmA sAkSAnnopalabdheti vaktavyam , indriyANAmupalabdhi GARCARRIE 1 keSAMcidindriyANi akSANi tadupalabdhiH pratyakSam / tanna tAni yadacetanAni jAnanti na ghaTa iva // 1 // alabdhA tatrAtmA tadvigame tadupalabdhasmaraNAt / gRhagavAkSoparame'pi tadupalabdhAnusmatI iva // 2 // tai nemalonal For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 73 // prati karaNatayA vyavadhAyakatvAyogAt, na khalu devadatto hastena bhuAno hastavyApAravyavahitatvAt sAkSAnna bhokteti vyapadeSTuM zakyam, tadetadasamIcInaM, samyagvastutattvAparijJAnAt, iha hi yadA''tmA cakSurAdikamapekSya bAhyamarthamavabudhyate tadA'vazyaM cakSurAdeH sAguNyAdyapekSate, tathAhi - yadA sadguNaM cakSuH tadA vAhyamartha spaSTaM yathAvasthitaM copalabhate, | yadA tu timirAzubhramaNanauyAnapittAdisaMkSobha dezadavIya stAdyApAditavibhramaM tadA viparItaM saMzayitaM vA, tato'vazyamAtmA arthopalabdhI parAdhInaH tathA ca sati yathA rAjA nijarAjadauvArikeNopadarzitaM pararASTrarAjakIyaM puruSaM pazyannapi samIcInamasamIcInaM vA nijarAjadauvArikavacanata eva pratyeti na sAkSAt, tadvadAtmApi cakSurAdinopadarzitaM vAhyamartha cakSurAdipratyayata evaM samIcInamasamIcInaM vA vetti, na sAkSAt, tathAhi - cakSurAdinA darzite'pi bAhye'rthe yadi saMzayamadhirUDho bhavati tarhi cakSurAdisAdguNyameva pratItya nizcayaM vidadhAti, yathA na me cakSustimiropaplutaM, na nauyAnAzubhramaNAdyApAditavibhramaM, tato'yamarthaH samIcIna iti, tato yathA rAjJo nAyaM mama rAjadauvAriko'satyAlApI kadAcanApyasya vyabhicArAnupalambhAditi nijadauvArikasya sAdguNyamavagamya pararASTra rAjakIyapuruSasamIcInatAvadhAraNaM paramArthataH parokSaM tadvadAtmano'pi cakSurAdisAguNyAvadhAraNato vastuyAthAtmyAvadhAraNaM paramArthataH parokSaM, nanvidamindriyasAdguNyAvadhAraNato vastuyAthAtmyAvadhAraNamanabhyAsadazAmApanna syopalabhyate nAbhyAsadazAmupAgatasya, abhyAsadazAmApanno hyabhyAsaprakarSasAmarthyAdindriyasAguNyamanapekSyaiva sAkSAdavabudhyate, tatastasyendriyAzritaM jJAnaM kathaM pratyakSaM na bhavati ?, tadayu - Jain Education rational For Personal & Private Use Only indriya sAdguNyA jjJAnam. 15 20 // 73 // 26 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aindriyakasya paro ktam, abhyAsadazAmApannasyApi sAkSAdanavabodhAt , tasyApIndriyadvAreNAvabodhapravRtteravazyamindriyasAdguNyApekSaNAt, kevalamabhyAsaprakarSavazAttadindriyasAdguNyaM jhaTityevAvadhArayati, pUrvAvadhRtaM ca jhaTityeva nizcinoti, tataH kAlasau-18 kSmyAttannopalabhyate, itthaM caitadaGgIkarttavyam, yato'vazyamavAyajJAnamavagrahehApUrva, IhA ca vicAraNAtmikA, vicArathendriyasAdguNyasadbhUtavastudharmAzritaH, anyathaikataravicArAbhAve'vAyajJAnasya samyagjJAnatvAyogAt, na khalvindriye / vastuni vA samyagavicArite'vAyajJAnaM samIcInaM bhavati, tato'bhyAsadazApanne'pIndriyasAgaNyAvadhAraNamavaseyaM, yadapi coktam-'na khalu devadatto hastena bhuJjAno hastavyApAravyavahitatvAtsAkSAnna bhokteti vyapadeSTuM zakyamiti' tadapya yuktaM, dRSTAntadAntikArthavaiSamyAda, bhoktA hi bhujikriyAnubhavabhAgI bhaNyate, bhujikriyA'nubhavazca devadattasya na / hastena vyavadhIyate, kintu sAkSAt, hasto hi kavalaprakSepa eva vyApriyate na paricchedakriyAyAmindriyamivAhA rakriyAnubhave'pi yena vyavadhAnaM bhavet , tataH sAkSAddevadatto bhokteti vyavahiyate, iha tu vastUnAmupalabdhiruktanItyA : cakSurAdIndriyasAdNyAvagamAnusAreNopajAyate, tato vyavadhAnAnna sAkSAdupalambhaka Atmeti / nanvidaM sarvamapyutsUtraprarUpaNaM, sUtre ghanantaramevendriyAzritaM jJAnaM pratyakSamupadezyate-'paJcakkhaM duvihaM pannattaM, taMjahA-iMdiyapaJcakkhaM noiMdiyapacakkhaM ceti satyametat, kintvidaM lokavyavahAramadhikRtyoktaM, na paramArthataH, tathAhi-yadindriyAzritamaparavyavadhAnarahitaM jJAnamudayate talloke pratyakSamiti vyavahRtaM, aparadhUmAdiliGganirapekSatayA sAkSAdindriyamadhikRtya pravartanAt, yatpuna ASSASSIUS 15545 MY dain Education international For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- girIyA nandIvRttiH 15 rindriyavyApAre'pyaparaM dhUmAdikamapekSyAyAdiviSayaM jJAnamudayate talloke parokSaM, tatra sAkSAdindriyavyApArAsambhavAta, aindriyakayatpunarAtmanaH indriyamapyanapekSya sAkSAdupajAyate tatparamArthataH pratyakSaM, taccAvadhyAdikaM triprakAra, tato lokavyavahA- savyavahAra pratyakSatA. ramadhikRtyendriyAzritaM jJAnamanantarasUtre pratyakSamuktaM, na paramArthataH, athocyeta-anantarasUtre na kimapi vishesssuuckN| padamIkSAmahe, tataH kathamidamavasIyate-saMvyavahAramadhikRtyendriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM, na paramArthata iti ?, ucyate, uttarasUtrArthaparyAlocanAt , pratyakSabhedAbhidhAnAnantaraM hi sUtramAcAryoM vakSyati-'parokkhaM duvihaM pannattaM, taMjahAAbhiNibohiyanANaM suyanANa'mityAdi, tatrAbhinivodhikamavagrahAdirUpam , avagrahAdayazca zrotrendriyAdyAzritA varNayiSyati, tadyadi zrotrAdIndriyAzritaM jJAnaM paramArthataH pratyakSaM tatkathamavagrahAdayaH parokSajJAnatvenAgre'bhidhIyante ?, 20 tasmAduttaratrendriyAzritajJAnasya parokSatvenAbhidhAnAdavasIyate-anantarasUtreNocyamAnamindriyAzritaM jJAnaM vyavahArapratyakSamuktaM, na paramArthata iti sthitaM, Aha ca-"eMgateNa parokkhaM liMgiyamohAiyaM ca paJcakkhaM / iMdiyamaNobhavaM jaM taM saMvavahArapaJcakkhaM // 1 // " akalaGko'pyAha-"dvividhaM pratyakSajJAna-sAMvyavahArikaM mukhyaM ca, tatra saaNvyvhaarikmi-8||74 // |ndriyAnindriyapratyakSaM, mukhyamatIndriyajJAna"miti, kevalamanomAtranimittaM zrutajJAnaM ca loke'pi parokSamiti pratItaM. 1 ekAntena parokSaM laikSikamavadhyAdikaM ca pratyakSam / indriyamanobhavaM yat tat saMvyavahArapratyakSam // 1 // For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nApi sUtre kvacidapi pratyakSamiti vyavahRtaM, tato na tatra kazcidvivAdaH // tadevaM pratyakSaM parokSaM ceti bhedadvayopanyAse | kRte sati ziSyo'navabudhyamAnaH praznaM vidhatte se kiM taM paccakkhaM ?, paccakkhaM duvihaM paNNattaM, taMjahA- iMdiyapaccakkhaM noiMdiyapaJcakkhaM ca / (sU0 3) zabdo mAgadhadezIyaprasiddho nipAto'thazabdArthe varttate, athazabdArtha [da]zca prakriyAdyarthAbhidhAyI, yata uktaM"atha prakriyApraznAnantaryamaGgalo panyAsaprativacanasamuccayeSviti, iha copanyAsArtho veditavyaH, 'ki' miti paraprazne, tattrAgupadiSTaM pratyakSa ( kSaM ki ) miti ?, evaM ziSyeNa prazne kRte sati nyAyamArgopadarzanArthamAcAryaH ziSyapRSTapadAnuvAdapurassarIkAreNa prativacanamabhidhAtukAma Ahe - 'paJcakakhamityAdi, evamanyatrApi yathAyogaM praznanirvacanasUtrANAM pAtanikA bhAvanIyA / pratyakSaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA - indriyapratyakSaM noindriyapratyakSaM ca tatra 'idu para maizvarye' 'udito na'miti nam indanAdindraH - AtmA sarvadravyopalabdhirUpaparamaizvaryayogAt, tasya liGgaM-cihamavinAbhAvi indriyam 'indriya' mitinipAtanasUtrAdrUpaniSpattiH, tat dvidhA-dravyendriyaM bhAvendriyaM ca tatra dravyendriyaM dvidhA - nirvRttirUpakaraNaM ca nirvRttirnAma prativiziSTaH saMsthAnavizeSaH, sApi dvidhA - bAhyA abhyaantarA ca tatra bAhyA karNaparpaTa kAdirUpA, sApi vicitrAnna pratiniyatarUpatayopadeSTuM zakyate, tathAhimanuSyasya zrotre bhrUsame netrayorubhayapArzvataH saMsthite vAjinoH mastakeM netrayorupariSTAdbhAvinI tIkSNe cAgrabhAge For Personal & Private Use Only indriyanoindriyapra tyakSam. sU. 3 5 10 13. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH 1104 11 ityAdijAtibhedAnnAnAvidhA, AbhyantarA tu nirvRttiH sarveSAmapi jantUnAM samAnA, tAmevAdhikRtyAmUni sUtrANi prAvarttiSyanta "soiMdie NaM bhaMte ! kiMsaMThANasaMThie pannatte ?, goamA ! kalaMbuyAsaMThANasaMThie pannatte, cakkhidie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie paNNatte ?, goamA ! masUracaMda saMThANasaMThie paNNatte, ghANiMdie NaM bhante ! kiMsaMThANasaMTie paNNatte ?, goyamA ! ahamuttagasaMThANasaMThie paNNatte, jimmiMdie NaM ! kiMsaMThANasaMThie paNNatte ?, goamA ! khurappasaMThANasaMThie paNNatte, phAsiMdie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie paNNatte ? goamA ! nANAsaMThANasaMThie paNNatte" | iha sparzanendriya nirvRtteH prAyo na bAhyAbhyantarabhedaH, tattvArthamUlaTIkAyAM tathAbhidhAnAt, upakaraNaM khaDgasthAnIyAyA bAhyanirvRtteryA khaDgadhArAsamAnA svacchatarapudgalasamUhAtmikA abhyantarA nirvRttiH tasyAH zaktivizeSaH, idaM copakaraNarUpaM dravyendriyamAntaranirvRtteH kathaJcidarthAntaraM, zaktizaktimatoH kathaJcidbhedAt kathaJcidbhedazca satyAmapi tasyAmA - ntaranirvRttau dravyAdinopakaraNasya vighAtasambhavAt tathAhi - satyAmapi kadambapuSpAdyAkRtirUpAyAmAntaranirvRttAvatikaThorataraghanagarjitAdinA zaktyupaghAte sati na paricchettumIzate jantavaH zabdAdikamiti bhAvendriyamapi dvidhA - 1 dhotrendriyaM bhadanta ! kiMsaMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM ?, gautama ! kalambukA ( kadambaka ) saMsthAna saMsthitaM prajJaptaM cakSurindriyaM bhadanta ! kiMsaMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM ?" gautama ! masUracandra saMsthAna saMsthitaM prajJaptaM, ghrANendriyaM bhadanta / kiMsaMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM ?, gautama ! atimuktaka saMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM, jihvendriyaM bhadanta / kiMsaMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM ?, gautama ! kSuraprasaMsthAna saMsthitaM prajJaptaM ?, sparzanendriyaM bhadanta / kiM saMsthAnasaMsthitaM prajJaptaM ?, gautama ! nAnA saMsthAna saMsthitaM prajJaptaM // Jain Education national For Personal & Private Use Only dravyabhAvendriyakha rUpam. 15 20 11:04 11 26 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU. 4 labdhirupayogazca, tatra labdhiH zrotrendriyAdiviSayaH sarvAtmapradezAnAM tadAvaraNakarmakSayopazamaH, upayogaH khakhaviSaye 2 indriyapralabdhirUpendriyAnusAreNa Atmano vyApAraH, iha ca dvividhamapi dravyabhAvarUpamindriyaM gRhyate, ekatarasyApyabhAve tyakSabhedAH hai indriyapratyakSatvAnupapatteH, tatra indriyasya pratyakSaM indriyapratyakSaM, noindriyapratyakSaM yat indriyapratyakSaM na bhavati, no-15 zabdaH sarvaniSedhavAcI, tena manaso'pi kathaJcidindriyatvAbhyupagamAttadAzritaM jJAnaM pratyakSaM na bhavatIti siddham // | se kiM taM iMdiapaJcakkhaM ?, iMdiapaccakkhaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-soiMdiapaJcakkhaM cakkhidiapacakkhaM ghANiMdiapaJcakkhaM jibhidiapaccakkhaM phAsiMdiapaJcakkhaM, se taM iMdiapaccakkhaM / (sU0 4) || 61 atha kiM tadindriyapratyakSaM ?, indriyapratyakSaM paJcavidhaM prajJasaM, tadyathA-zrotrendriyapratyakSamityAdi, tatra zrotrendriyasya pratyakSaM zrotrendriyapratyakSaM, zrotrendriyaM nimittIkRtya yadutpannaM jJAnaM tat zrotrendriyapratyakSamiti bhAvaH,evaM zeSeSvapi bhaavniiym|etc vyavahArata ucyate, na paramArthata ityanantarameva prAguktam / Aha-sparzanarasanaghANacakSuHzrotrANIndriyANIti kramaH, dAayameva ca samIcInaH, pUrvapUrvalAbha evottarottaralAbhasambhavAt , tataH kimarthamutkramopanyAsaH kRtaH ?, ucyate, asti || pUrvAnupUrvI asti pazcAnupUrvIti nyAyapradarzanArtha, api ca-zependriyApekSayA zrotrendriyaM paTu, tataH zrotrendriyasya yat / pratyakSaM taccheSendriyapratyakSApekSayA spaSTasaMvedanaM, spaSTasaMvedanaM copavarNyamAnaM vineyaH sukhenAvabudhyate, tataH sukhaprati-13 pattaye zrotrendriyAdikramaH uktaH // ow my Jain Ed e rational For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-18 se kiM taM noiMdiapaccakkhaM ?, noiMdiyapaJcakkhaM tivihaM paNNattaM, taMjahA-ohinANapaJcakkhaM maNapa- | noindriyagirIyA javaNANapaJcakkhaM kevalanANapaJcakkhaM (sU0.5) se 'kiM taM ohinANapaJcakkhaM ?, ohinANapaJcakkhaM pratyakSabhedAH nandIvRttiH | avadhimedau duvihaM paNNattaM, taMjahA-bhavapaJcaiaM ca khaovasamiaM ca (sU06) se kiM taM bhavapaccaiaM?, 2 duNhaM, bhava. bhedo // 76 // taMjahA-devANa ya neraiANa ya / (sU07) se kiM taM khaovasamiaM?, khaovasamiaM duNhaM, taMjahA-2 kSAyo.medau maNUsANa ya paMceMdiatirikkhajoNiANa ya,-ko heU khAovasamiyaM ?, khaovasamiyaM tayAvara-2 |NijANaM kammANaM udiNNANaM khaeNaM aNudiNNANaM uvasameNaM ohinANaM samupajai (sU08) || atha kiM tannoindriyapratyakSaM ?, noindriyapratyakSaM trividhaM prajJasa, tadyathA-avadhijJAnapratyakSamityAdi // atha kiM tadava-18| dUdhijJAnapratyakSaM ?, 2 dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-bhavapratyayaM ca kSAyopazamikaM ca, tatra bhavanti karmavazavartinaHprANino-II |'sminniti bhavo-nArakAdijanma 'punAmnI'ti adhikaraNe ghapratyayaH, bhava eva pratyayaH-kAraNaM yasya tadbhavapratyayaM, pratya-81 yazabdazceha kAraNaparyAyaH, vartate ca pratyayazabdaH kAraNatve, yata uktam-'pratyayaH zapathe jJAne, hetuvizvAsanizcaye | cazabdaH khagatadevanArakAzritabhedadvayasUcakaH, tau ca dvau bhedau anantarameva vakSyati / tathA kSayazcopazamazca kSayopazamau8 tAbhyAM nivRtta kSAyopazamikaM, cazabdaH khagatAnekabhedasUcakaH, tatra yadyeSAM bhavati tatteSAmupadarzayati-'doNha'mityAdi, 18 // 76 // dain Education into a For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvayorjIva samUhayoH bhavapratyayaM tadyathA devAnAM ca nArakANAM ca tatra divyanti - nirupamakrIDAmanubhavantIti devAH teSAM tathA narAn kAyanti zabdayanti yogyatAyA anatikrameNAkArayanti jantUn svasthAne iti narakAH teSu bhavA nArakAH teSAM cazabda ubhayatrApi khagatAnekabhedasUcakaH, te ca saMsthAnacintAyAmane darzayiSyante / atrAha paraH - nanvavadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve varttate nArakAdibhavazcaudayike tatkathaM devAdInAmavadhijJAnaM bhavapratyayamiti vyapadizyate ?, naiSa doSaH, yatastadapi paramArthataH kSAyopazamikameva, kevalaM sa kSayopazamo devanArakabhavevyavazyaMbhAvI, pakSiNAM gaganagamanalabdhiriva, tato bhavapratyayamiti vyapadizyate, uktaM ca cUrNo - "naNu ohI khAovasamie bhAve nAragAibhavo se udaie bhAve tao kahaM bhavapaccaio bhaNNai ?, ucyate, so'vi khaovasamio ceva, kiMtu so khaovasamo nAragadevabhavesu avassaM bhavai, ko diTThato ?, pakkhINaM AgAsagamaNaM va, tao bhavapacaio bhannai " ti / tathA dvayoH kSAyopazamikaM, tadyathA-manuSyANAM ca paJcendriyatiryagyonijA nAM ca, atrApi cazabdau pratyekaM svagatAnekabhedasUcakau, paJcendriyatiryagmanuSyANAM cAvadhijJAnaM nAvazyaMbhAvi, tataH samAne'pi kSAyopazamikatve bhavapratyayAdidaM bhidyate, paramArthataH punaH sakalamapyavadhijJAnaM kSAyopazamikaM // samprati kSAyopazami - kasvarUpaM pratipAdayati- 'ko hetuH ?' kiM nimittaM yadvazAdavadhijJAnaM kSAyopazamikamityucyate ?, atra nirvacanamabhidhAtukAma Aha - kSAyopazamikaM yena kAraNena tadAvaraNIyAnAm - avadhijJAnAvaraNIyAnAM karmaNAmudIrNAnAM kSayeNa For Personal & Private Use Only bhavapratya yatve hetu:. 10 13 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 77 // anudIrNAnAm udayAvalikAmaprAptAnAmupazamena vipAkodayaviSkambhaNalakSaNenAvadhijJAnamutpadyate tena kAraNena kSAyopazamikamityucyate, kSayopazamazca dezaghAtirasasparddhakAnAmudaye sati bhavati na sarvaghAtirasasparddhakAnAm, atha kimidaM dezaghAtIni sarvaghAtIni vA rasasparddhakAnIti ?, ucyate, iha karmmaNAM pratyekamanantAnantAni rasasparddhakAni bhavanti, rasasparddhakakharUpaM ca karmmaprakRtiTIkAyAM saprapaJcamupadarzitamiti na bhUyo darzyate, tatra kevalajJAnAvaraNIyAdirUpANAM sarvaghAtinInAM prakRtInAM sarvANyapi rasasparddhakAni sarvaghAtIni, dezaghAtinInAM punaH kAnicit sarvaghAtIni kAniciddezaghAtIni tatra yAni catuHsthAnakAni tristhAnakAni vA rasasparddhakAni tAni niyamataH sarvaghA - tIni, dvisthAnakAni punaH kAniciddezaghAtIni kAnicitsarvaghAtIni ekasthAnakAni tu sarvANyapi dezaghAtInyeva, uktaM ca- " cautiTThANarasANi ya sabadhAINi hoMti phaDDANi / duTThANiyANi mIsANi desaghAINi sesANi // 1 // " atha | kimidaM rasasya catuHsthAnakatristhAnakatvAdi ?, ucyate, iha zubhaprakRtInAM rasaH kSIrakhaNDAdirasopamaH azubhaprakRtInAM tu nimbaghopAtakyAdirasopamaH, uktaM ca- 'ghosADainiMbuvamo asubhANa subhANa khIrakhaMDuvamoM kSIrAdirasazca svAbhAvika ekasthAnakaH, dvayostu karSayorAvarttane kRte sati yo'vaziSyate ekaH karSakaH sa dvisthAnakaH, trayANAM karpA 1 catustristhAnarasAni ca sarvaghAtIni bhavanti spardhakAni / dvisthAnakAni mizrANi dezaghAtIni zeSANi // 1 // 2 ghoSAta kI nimbopamo zubhAnAM zubhAnAM kSIrakhaNDopamaH / For Personal & Private Use Only kSayopazamaprakriyA. 15 20 // 77 // 26 Www.jainelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdI nirasasthAnakAni. NAmAvarttane kRte sati ekaH karSo'vaziSTaH tristhAnakaH, catuNoM karSANAmAvarttane kRte sati uddharati ya ekaH karSaH sa catuHsthAnakaH, ekasthAnako'pi ca raso jalalavabinduculukAIculukaprasRtyaalikarakakumbhadroNAdiprakSepAt mandamandatarAdibahubhedatvaM pratipadyate, evaM dvisthAnakAdayo'pi, evaM karmaNAmapi catuHsthAnakAdayo rasA bhAvanIyAH pratyekamanantabhedabhAjazca, karmaNAM caikasthAnakAdayo rasAH yathottaramanantaguNA veditavyAH, uktaM ca-"aNaMtaguNiyA kameNiyare" tatrAzubhaprakRtInAM catuHsthAnakarasabandhaH prastararekhAsadRzaiH anantAnubandhikodhAdikaiH kriyate dinakarAtapazoSitataDAgabhUrekhAsadRzairapratyAkhyAnasaMjJaiH krodhAdibhiH tristhAnakarasabandhaH sikatAkaNasaMhatigatarekhAsadRzaiH pratyAkhyAnAvaraNasaMjJairdvisthAnakarasabandho jalarekhAsadRzaistu sajvalanasaMjJairekasthAnakarasabandhaH, zubhaprakRtInAM punaretadeva vyatyAsena yojanIyam , navaraM dvisthAnakAdArabhya, tathA coktam-"pavayabhUmIvAluyajalarehAsarisa sNpraaesuN| cauThANAI asubhANa sesayANaM tu vacAso // 1 // " iti, zeSakANAM' zubhaprakRtInAM vyatyAso draSTavyaH, |saMca dvisthAnakAdArabhya, yathoktaM prAk / atha kathamavasIyate ? yaduta dvisthAnakAdArabhya vyatyAso naikasthAnakAdArabhya ?, ucyate, zubhaprakRtInAmekasthAnakarasabandhasyAsambhavAd , asambhavaH kathamiti ced, ucyate, ihAtyantavizuddhau vartamAnaH zubhaprakRtInAM catuHsthAnakameva rasaM badhnAti, tato mandamandataravizuddhau tristhAnakaM dvisthAnakaM vA, saklezAddhAyAM tu varta. 1 anantaguNAH krameNetare / 2 parvatabhUmivAlukAjalarekhAsadRzaiH saMparAyaiH / catuHsthAnAdayaH azubhAmAM zeSANAM tu vyatyAsaH // 1 // Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrImalaya datamAnasya zubhaprakRtayo bandhameva nAyAnti, kutaH, tasyAmavasthAyAM tadgatarasasthAnakacintAyAmapi narakagatiprAyogya puNye ekagirIyA banato'tisaGkliSTasyApi vaikriyataijasAdikAH prakRtayo vandhamAyAnti, tAsAmapi svabhAvato dvisthAnakarasasyaiva bandho , sthAnakaranandIvRttikasthAnasya, tataH zubhaprakRtInAM vyatyAsayojanA dvisthAnakarasabandhAdArabhya karttavyA, athAzubhaprakRtInAmekasthAna-|| sAbhAva. // 78 // kasyApi rasasya bandho bhavatIti kathamavaseyam ?, ucyate, iha dvidhA ghAtinyo'zubhaprakRtayaH, tadyathA-sarvaghAtinyo de-14 zaghAtinyazca, tatra yAH sarvaghAtinyaH tAsAM jaghanyapade'pi dvisthAnaka eva raso bandhamAyAti, naikasthAnakaH, tathAkhAbhAvyAt , tathAhi-kSapakazreNyArohe'pi sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye'pi vartamAnasya kevalajJAnAvaraNake-12 valadarzanAvaraNayoH rasabandho dvisthAnaka eveti, naikasthAnakaH, yAstu dezaghAtinyaH tAsAM zreNyArohAbhAye bandhamAga-181 20 tAnAM niyamAt sarvaghAtinameva rasaM babhAti, yata uktaM karmaprakRtI-"aseDhigA ya baMdhati u sabaghAINi" sarvaghAtI|| |ca raso jaghanyapade'pi dvisthAnako 'duDhANiyANi mIsANi desaghAINi sesANI tivacanAt , tato na zreNyArohAbhAve | tAsAmekasthAnakarasabandhasambhavaH, zreNyArohe tvanivRttivAdarasamparAyaguNasthAnakAddhAyAH saGkhayeyeSu bhAgeSu gateSu satsu | tata UddhemekasthAnakarasavandhasambhavaH, tadAnIM ca jnyaanaavrnnctussttydrshnaavrnntrypurussvedaantraaypnycksnyjvlnctusstt-IX|| 8 // yarUpAH saptadaza prakRtIyaMtiricya zeSA bandhameva nAyAnti, tadvandhahetuvyavacchedAt , tato na tAsAmekasthAnakarasabandhasa 1 maNikAdha bAnti tu sarvaghAtIni / 2 dvisthAnakAni mizrANi dezapAtIni zeSANi / For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dezasarva RECAUSAMM ghAtispadhakAni. mbhavaH, saptadazAnAM tu prakRtInAM tadA bandhasambhavAdekasthAnako rasabandhaH prApyate, uktaM ca-"AvaraNamasavagdhaM puNsNjlnnNtraaypyddiio| cauThANapariNayAo duticauThANAu sesAo // 1 // " atra 'cauThANapariNayAu'tti ekasthAnakapariNatA dvisthAnakapariNatAH tristhAnakapariNatAzcatuHsthAnakapariNatAzcetyarthaH, zeSaM sugamaM, tataH saptadazaprakRtInAmakasthAnakarasabandhasambhavAt tadapekSayA'zubhaprakRtInAmakasthAnakarasabandhAdArabhya yojanA kRtA, sarvaghAtIni ca rasasparddhakAni sakalamapi khaghAyaM jJAnAdiguNamupananti, tAni ca svarUpeNa tAmrabhAjanavanizchidrANi ghRtamivAtizadAyena snigdhAni drAkSeva tanupradezopacitAni sphaTikAbhrakahAravacAtIva nirmalAni, uktaM ca-"jo ghAei savisayaM sayalaM so hoi saghAiraso / so nicchiddo niddho taNuo phalihabbhaharavimalo // 1 // " yAni ca dezaghAtIni rasasparddhakAni tAni svaghAtyaM jJAnAdiguNaM dezato nanti, tadudaye'vazyaM kSayopazamasambhavAt , tAni ca kharUpeNAnekavidhavivarasaGgha-18 lAni, tathAhi-kAnicitkaTa ivAtisthUracchidrazatasaGkalA ni, kAnicit kambala iva madhyamavivarazatasaGkulAni, kAnicitpunaratisUkSmavivarasaGghalAni, yathA vAsAMsi, tathA tAni dezaghAtIni rasasparddhakAni stokasnehAni bhavanti vaimalyarahitAni ca, uktaM ca-"desai vighAittaNao iyaro kddkNblNsusNkaaso| vivihacchiddahabhario appasiNeho avi ONLINECRACC yo ghAtayati khaviSayaM sakalaM sa bhava te sarvaghAtI rasaH / sa nizchiH snigdhastanakaH sphaTikAbhrahAravimalaH // 1 // 2 deza vidhA titvAt itaraH kaTakambalAMzusaMkAzaH / vividhacchidrauSabhRt alpasneho'vimalazca // 1 // 3 bahuchiddabhari o pra. dan Edd e mnational For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 79 // GROSSESSOAS malo a||1||" aghAtinInAM tu rasaspardhakAni kharUpeNa na sarvaghAtIni nApi dezaghAtIni, kevalaM sarvaghAtirasa- kSayopazasparddhakasaGgharSataH sarvaghAtirasasadRzAni bhavanti, yathA khayamacaurA api caurasamparkataH caurapratibhAsAH, uktaM ca-18 maprakriyA. "jANa na visao ghAittaNami tANaMpi savvaghAiraso / jAyai ghAisagAseNa corayA veha'corANaM // 1 // " tadevamuktAni hai sarvaghAtIni dezaghAtIni ca rasaspardhakAni, samprati yathA kSayopazamo bhavati tathA bhAvyate-tatra dezaghAtinInAM matijJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtInAM sarvaghAtIni rasasparddhakAni adhyavasAyavizeSato dezaghAta svAbhAvyAt , kathametadavaseyamiti cet ?, ucyate, iha yadi vandhata eva dezaghAtIni rasaspardhakAni bhaveyurnAdhyavasAyavi-18| zeSataH tathApariNamanenApi tarhi matijJAnAdInAmabhAva eva sarvathA prApnoti, tathAhi-matyAdIni jJAnAni kSAyopaza- 20 mikANi, yaduktamanuyogadvAreSu-"kheovasamiyA AbhiNibohiyanANaladdhI khaovasamiyA suyanANaladdhI khaovasamiyA ohinANaladdhI" ityAdi, kSayopazamazca vipAkodayavatInAM prakRtInAM dezaghAtinAmeva rasaspardhakAnAmudaye bhavati, na sarvaghAtinAM, dezaghAtIni ca rasasparddhakAni bandhamadhikRtyAnivRttivAdarasamparAyoddhAyAH saGkhyeyeSu bhAgeSu gateSu satsu tata UrdU prApyante, tatastasyA avasthAyA arvAk sarvathA matijJAnAdIni na prApnuvanti, sarvaghAtirasasparddhakavipAko-R 1 yAsAM na viSayo ghAtitve tAsAmapi sarvaghAtI rasaH / jAyate ghAtisaMsargAt cauratevehAcaurANAm // 1 // 2kSAyopazamikI AminiyodhikajJAnalabdhiH kSAyopazamikI zrutajJAnalabdhiH kSAyopazamikI avavijJAnalabdhiH / // 79 // Jain Education intentional For Personal & Private Use Only P lainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Ed 4 dayabhAvataH teSAM kSayopazamAsambhavAd, atha ca matijJAnAdivalaprabhAvataH tasyA avasthAyAH samprAptistataH itaretarAzrayadoSacaivasvatamukhopanipAtitvAnna kadAcidapi matijJAnAdisambhavaH, api ca matizrutajJAnAcakSudarzanAnyapi kSAyopazamikANi, kSayopazamazca yadi vipAkodaye bhavati tarhi dezaghAtirasasparddhakAnAmeva na sarvaghAtirasasparddhakAnAM, | dezaghAtIni ca rasasparddhakAni anivRttivAdarasamparAyAddhAyAM tatasteSAmapi tato'rvAgabhAvaH prApnoti, atha ca sarvajIvAnAmapi tAmavasthAmaprAptAnAmamUni vidyante tato'vazyametadurarI karttavyaM bhavanti dezaghAtinInAM prakRtInAM sarvaghAtInyapi rasasparddhakAnyadhyavasAyavizeSato dezaghAtInIti, atha yathA dezaghAtinInAM sarvaghAtIni rasasparddhakAni adhyavasAya vizeSato dezaghAtIni bhavanti tathA sarvaghAtinoH kevalajJAnAvaraNa kevaladarzanAvaraNayorapi kasmAnnopajAyante ?, ucyate, tathAkhAbhAnyAt, tathAhi - tathArUpA eva te pudgalAH kevalajJAna kevaladarzanAvaraNayoryogyA ye dvisthAnakarasapariNatA api na dezaghAtino bhavanti, nApi teSAM vipAkodayanirodhasambhavaH, zeSANAM tu sarvaghAtiprakRtInAM rasasparddhakAni bhavantyevAdhyavasAyavizeSato vipAkodayaviSkambhabhAJji, tathAkhAbhAvyAd etaccAvasIyate tathAkAryadarzanAt tathAhi - samyaktvasamyagUmithyAtva dezavirati sAmAyikacchedopasthApana parihAravizuddhikasUkSma samparAya saMyamAH kSAyopazamikA upavarNyante, yata uktaM - " khaovasamiyA sammadaMsaNaladdhI khaovasamiyA sammA 1 kSAyopazamikI samyagdarzanalabdhiH kSAyopazamikI samya / ternational For Personal & Private Use Only dezaghAtyu - | daye kSayopazamabhAvaH. 10 13 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaghAtinAM dezavA titA. 15 zrImalaya micchAdasaNaladdhI khaovasamiyA sAmAiyaladdhI khaovasamiyA cheovaTThANaladdhI, evaM parihAravisuddhiyaladdhI suhamasaMgirIyA parAyaladdhI khaovasamiyA carittAcarittaladdhI" iti / anyatrApi uktaM-"micchataM jamuinnaM taM khINaM aNuiyaM ca uvasaMtaM / nandIvRttiH hAmIsIbhAvapariNayaM veijaMtaM khaovasamaM // 1 // " tathA-"kSapayatyupazamayati vA pratyAkhyAnAvRtaH kapAyAMstAn / sa tato // 8 // yena bhavet tasya viramaNe buddhiralpAlpA ||1||chedopsthaapyN vA vrataM sAmAyika caritraM vA / sa tato labhate pratyAkhyAnAvaraNakSayopazamAt // 2 // " kSayopazamazca bhavati vipAkodayanirodhe, tato'vasIyate-bhavanti mithyAtvApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAdInAM sarvaghAtiprakRtInAM sarvaghAtIni rasasparddhakAnyadhyavasAyavizeSato vipAkodayAbhAvayuktAnIti kRtaM prasaGgena / tatrAvadhijJAnAvaraNaprakRtInAM tathAvidhavizuddhAdhyavasAyabhAvataH sarvaghAtiSu rasasparddhakeSu dezaghAtirUpatayA hai pariNamiteSu dezaghAtirasasparddhakeSvapi cAtisnigdheSvalparasIkRteSu udayAvalikAmAptasyAMzasya kSaye'nudIrNasya copazame. vipAkodayaviSkambharUpe jIvasyAvadhyAdayo guNAH prAduSpyanti, uktaM ca-"nihiesu savAIrasesu phaDesu desaghA4. INaM / jIvassa guNA jAyanti ohimaNacakkhumAIyA // 1 // " atra 'nihiteSa'ti dezaghAtirasasparddhakatayA vyavasthA piteSu, zeSa sugama, sarvaghAtIni ca rasamparddhakAni avadhijJAnAvaraNIyasya dezaghAtirasasparddhakatayA pariNamayati, ka| mithyAdarzanalabdhiH kSAyopazamikI sAmAyikalabdhiH kSAyopazamikI chedopasthApanalabdhiH evaM parihAravizuddhikalabdhiH sUkSmasaMparAyalabdhiH kSAyopazamikI caaritraacaaritrlbdhiH|| 1 mithyAtvaM yaduddINa tat kSINaM anukIrNa copazAntam / mizrobhAvapariNataM vedyamAnaM kSAyopazamikam // 1 // 2 nihiteSu sarvaghAtiraseSu sparddhakeSu dezaghAtiSu / jIvasya guNA jAyante avadhimanazcakSurAdikAH // 1 // PESOSSASSASSA // 8 // dain Education Themational For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dapadam. dAcit viziSTaguNapratipattimantareNa kadAcit punarviziSTaguNapratipattyA, viziSTaguNapratipattimantareNa kathamiti AnugAmuceda, ucyate, iha yathA divAkaramaNDalasya dhanapaTalAcchAditasya kathaJcidvisrasApariNAmena ghanapaTalapudgalAnAM niH kAdAdimesnehIbhUya parikSayataH samupajAtena randhreNa timiranikaropasaMhArahetavo bhAnavaH khAvapAtadezAspadaM dravyamudyotayanti tathA prakRtibhAsurasya Atmano mithyAtvAdihetUpacayopajanitAvadhijJAnAvaraNapaTala tiraskRtakharUpasya saMsAre paribhramataH kathaJcidevameva tathAvidhazubhAdhyavasAyapravRttito'vadhijJAnAvaraNasambandhinAM sarvaghAtirasasparddhakAnAM dezaghAtirasasparddha-15 katayA jAtAnAmudayAvalikAprAptasyAMzasya parikSayato'nudayAvalikAprAptasyopazamataH samudbhatena kSayopazamarUpeNa randhreNa vinirgato'vadhijJAnAlokaH prasAdhayati khakArya, kadAcit punarviziSTaguNapratipattitaH sarvaghAtIni rasasparddhakAni dezaghAtIni bhavanti, tathA coktam| ahavA guNapaDivannassa aNagArassa ohinANaM samuppajai, taM samAsao chavihaM pannattaM, taMjahA-1 ANugAmiaM 1 aNANugAmi 2 vaDDamANayaM 3 hIyamANayaM 4 paDivAiyaM 5 appaDivAiyaM 6 (sU. 9) / FI 'athave'ti prakArAntaropadarzane, prakArAntaratA ca guNapratipattimantareNetyapekSya draSTavyA, guNAH-mUlottararUpAH tAn | pratipanno guNapratipannaH, athavA guNaiH pratipannaH pAtramitikRtvA guNairAzrito guNapratipannaH, anena pAtratAyAM satyAM 3 hai khayameva guNA bhavantIti pratipAdayati, uktaM ca-"nodavAnarthitAmeti, na cAmbhobhirna pUryate / AtmA tu pAtratAM AUCUNSAASSASASALARIATORE For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C memRIMARTIME zrImalaya- neyaH, pAtramAyAnti sampadaH // 1 // " agAraM-gRhaM na vidyate agAraM yasyAsAvanagAraH, parityaktadravyabhAvagRha ityarthaH, anugAmugirIyA tasya, prazasteSvadhyavasAyeSu vartamAnasya sarvaghAtirasasparddhakeSu dezaghAtirasasparddhakatayA jAteSu pUrvoktakrameNa kSayo- kAdibhedAH nandIvRttiH pazamabhAvato'vadhijJAnamupajAyate / manaHparyAyajJAnAvaraNIyasya tu viziSTasaMyamApramAdAdipratipattAveva sarvaghAtIni | // 81 // rasasparddhakAni dezaghAtIni bhavanti, tathAkhAbhAvyAta, tacca tathAkhAbhAvyaM bandhakAle tathArUpANAmeva teSAM| vindhanAt , tato manaHparyAyajJAnaM viziSTaguNapratipannasyaiva veditavyaM, matizrutAvaraNAcakSurdarzanAvaraNAntarAyaprakR-21 tInAM punaH sarvaghAtIni rasasparddhakAni yena tena cAdhyavasAyenAdhyavasAyAnurUpaM dezaghAtIni sparddhakAni bhavanti, teSAM tathAkhAbhAvyAt , tato matyAvaraNAdInAM sadaiva dezaghAtinAmeva rasasparddhakAnAmudayaH, sadaiva ca kSayopazamaH, 20 uktaM ca paJcasaGgrahamUlaTIkAyAM- matizrutAvaraNAcakSurdarzanAvaraNAntarAyaprakRtInAM ca sadaiva dezaghAtirasasparddhakAnAmevo-18 dayaH, tatastAsAM sadaivaudayikakSAyaupazamiko bhAvAviti kRtaM prasaGgena // __ 'tad' avadhijJAnaM 'samAsataH' saMkSepeNa SaDidhaM' SaTprakAraM prajJaptam , tadyathA-'AnugAmika'mityAdi, tatra gacchantaM puruSam A-samantAdanugacchatItyevaMzIlamAnugAmi AnugAmyevAnugAmikaM, svArthe kaH pratyayaH,athavA anugamaH prayojana yasya tadAnugAmikaM, yallocanavat gacchantamanugacchati tadavadhijJAnamAnugAmikamiti bhAvaH / tathA na AnugAmikaM // 1 // anAnugAmikaM zRGkhalAprativaddhapradIpa iva yat na gacchantamanugacchati tadavadhijJAnamanAnugAmikaM, uktaM ca-"aNu1 AnugAmiko'nugaccha,te gacchantaM locanaM yathA puruSam / itarastu nAnugacchati sthitapradIpa iva gacchantam // 1 // AREERRIGARMER For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anugAmukA RECOMSASURESS gAmio'Nugacchai gacchaMtaM loaNaM jahA purisaM / iyaro u nANugacchai ThiyappaIvodha gacchaMtaM // 1 // " tathA varddhata iti varddhamAnaM, tataH saMjJAyAM kanpratyayaH, bahubahutarendhanaprakSepAdibhirvarddhamAnadahanajvAlAkalApa iva pUrvAvasthAtoza dibhedAH yathAyogaprazastaprazastatarAdhyavasAyabhAvato'bhivarddhamAnamavadhijJAnaM varddhamAnakaM, tccaaskRvishissttgunnvishuddhisaapeksstvaat|| 6 tathA hIyate-tathAvidhasAmagryabhAvato hAnimupagacchati hIyamAnaM, karmakartRvivakSAyAmAnazpratyayaH, hIyamAnameva hI-18 hai yamAnakaM, 'kutsitAlpAjJAte' iti kaH pratyayaH, pUrvAvasthAto yadadho hAsamupagacchatyavadhijJAnaM tat hIyamAnakamiti [5 bhAvaH, uktaM ca-"hIyamANaM puvAvatthAo aho'ho hassamANaM" iti / tathA pratipatanazIlaM pratipAti, yadutpannaM sat / kSayopazamAnurUpaM kiyatkAlaM sthitvA pradIpa iva sAmastyena vidhvaMsamupayAti tatpratipAtItyarthaH / hIyamAnakaprati-2 pAtinoH kaH prativizeSa iti ced, ucyate, hIyamAnaka pUrvAvasthAto'dho'dho hAsamupagacchadabhidhIyate, yatpunaH pradIpa iva nirmUlamekakAlamapagacchati tatpratipAti, tathA na pratipAti-yat na kevalajJAnAdarvAk bhraMzamupayAti tada-13 prtipaatiityrthH| Aha-AnugAmikAnAnugAmikarUpabhedadvaye eva zeSabhedA varddhamAnakAdayo'ntarbhAvayituM zakyante, tatkimarthaM teSAmupAdAnaM ?, ucyate, yadyapyantarbhAvayituM zakyante tathA'pyAnugAmikamanAnugAmikaM cetyukte na varddha1 hIyamAnaka pUrvAvasthAto'dho'dho hasat / dain contatto international For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vadhaya: zrImalaya mAnakAdayo vizeSA avagantuM zakyante, vizeSAvagamakaraNAya ca mahatAM zAstrArambhaprayAsaH, tato vizeSajJA- purato'ntagirIyA | panArtha vizeSabhedopanyAsa karaNaM // gatAdayonandIvRttiH M se kiM taM ANugAmiaM ohinANaM?, ANugAmi ohinANaM duvihaM paNNattaM, taMjahA-aMtagayaMca // 82 // majhagayaM ca / se kiM taM aMgatayaM ?, aMtagayaM tivihaM pannattaM, taMjahA-purao antagayaM maggao antagayaM pAsao antagayaM, se kiM taM purao aMtagayaM ?, purao aMtagayaM-se jahAnAmae kei purise ukaM vA caDuliaM vA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA joiM vA purao kAuM paNullemANe 2 gacchejjA, se taM purao aMtagayaM, se kiM taM maggao antagayaM?, maggao antagayaM-se jahAnAmae kei purise ||20 ukaM vA caDuliaM vA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA joiM vA maggao kAuM aNukaDDemANe 2 ga-131 cchijjA, se taM maggao aMtagayaM, se kiM taM pAsao aMtagayaM ?, pAsao aMtagayaM-se jahAnAmae kei // 82 purise ukkaM vA caDuliaM vA alAyaM vA maNiM vA paIvaM vA joiM vA pAsao kAuM parikaDDemANe 2 gacchijjA, se taM pAsao aMtagayaM, se taM aMtagayaM / se kiM taM majhagayaM ?, majjhagayaM se jahAnAmae SOSYASPORADICIO For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purato'nta kei purise ukkaM vA caDuliaM vA alAtaM vA maNiM vA paIvaM vA joI vA matthae kAuM samuvhamANe gatAdayo182 gacchijjA se taM majjhagayaM // 'vadhayaH II atha kiM tadAnugAmikamavadhijJAnaM ?, AnugAmikamavadhijJAnaM dvividhaM prajJaptam , tadyathA-antagataM ca madhyagataM ca, ihAntazabdaH paryantavAcI, yathA vanAnte ityatra, tatazca ante-paryante gataM-vyavasthitamantagatam, ihArthatrayavyAkhyAante gatam-AtmapradezAnAM paryante sthitamantagataM, iyamatra bhAvanA-ihAvadhirutpadyamAnaH ko'pi spardvakarUpatayotpadyate, sparddhakaM ca nAmAvadhijJAnaprabhAyA gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavize cAha jinabhadrakSamAzramaNaH khopajJabhASyaTIkAyAM-'sparddhakamavadhivicchedavizeSaH' iti, tAni caikajIvasya saGkhayeyA-18 nyasaGkhayeyAni vA bhavanti, yata uktaM mUlAvazyakaprathamapIThikAyAM-"phaDDA ya asaGgrejjA saGgrejA Avi egajIvasse"ti, tAni ca vicitrarUpANi, tathAhi-kAnicit paryantavatiSyAtmapradezeSatpadyante, tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSThataH kAnicidadhobhAge kAniciduparitanabhAge tathA kAnicinmadhyavarttiSyAtmapradezeSu, tatra yadA anta6 vartipvAtmapradezeSvavadhijJAnamupajAyate tadA Atmano'nte-paryante sthitamitikRtvA antagatamityucyate, taireva paryanta-18 vartibhirAtmapradezaiH sAkSAdavadhirUpeNa jJAnena jJAnAt na zeSariti, athavA audArikazarIrasyAnte gataM-sthitaM antagataM, dain Education memnational For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 83 // kayAcidekadizopalambhAt idamapi sparddhaka rUpamavadhijJAnaM, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIrAntenaikayA dizA yadvazAdupalabhyate tadapyantagatam / Aha-yadi sarvAtmapradezAnAM kSayopazamastataH sarvataH kiM na pazyati ?, ucyate, ekadizaiva kSayopazamasaMbhavAt, vicitro hi kSayopazamaH, tataH sarveSAmapyAtmapradezAnAmitthambhUta eva svasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yadAdArikazarIramapekSya kayAcit vivakSitayaikayA dizA pazyatIti, uktaM cUNNau- " orAliyasarI raMte ThiyaM gayaMti egahUM, taM cAyappaesaphaDagA vahi egadisovalambhAo ya aMtagayamohinANaM bhannaI, ahavA sacAyappaesesu visuddhe'vi orAliya sarIraganteNa egadisi pAsaNA gayaMti antagayaM bhannai " / tRtIyo'rtha ekadigbhAvinA tenAvadhijJAnena yadudyotitaM kSetraM tasyAnte varttate tadavadhijJAnam, avadhi - jJAnavataH tadante varttamAnatvAt, tato'nte - ekadigrUpasyAvadhijJAnaviSayasya paryante vyavasthitamantagataM / cazabdo dezakAlAdyapekSayA svagatAnekabhedasUcakaH, tathA 'madhyagataM ceti iha madhyaM prasiddhaM daNDAdimadhyavat, tato madhye gataM madhyagataM idamapi tridhA vyAkhyeyaM, AtmapradezAnAM madhye-madhyavarttiSvAtmapradezeSu gataM sthitaM madhyagataM idaM ca rUparddhaka rUpamavadhijJAnaM sarvadigupalambhakAraNaM madhyavarttinAmAtmapradezAnAmavaseyam, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopa 1 audArikazarIrasyAnte sthitaM gatamiti ekArthoM, tacAzma pradezaspardhakAt bahirekadizopalambhAt antagatamavadhijJAnaM bhaNyate, athavA sarvAtmapradezeSu vizu|deSvapi audArikazarIrasyAntenaikadizi darzanAt gatamityantagataM bhaNyate / Jain Educational For Personal & Private Use Only purato'ntagatAdayo 'vadhayaH 15 20 // 83 // 25 www.ainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zamabhAve'pyaudArikazarIramadhyabhAgenopalabdhistanmadhye gataM madhyagataM, uktaM cUrNI-"orAliyasarIramajhe phaDagavisuddhIo purato'ntasabAyappaesavisuddhIo vA savadisovalambhattaNao majjhagautti bhannati" athavA tenAvadhijJAnena yadudyoditaM kSetraM gatAdayosarvAsu dikSu tasya madhye-madhyabhAge gataM-sthitaM madhyagatam , avadhijJAninaH tadudyotitakSetramadhyavarttitvAt , Aha ca vadhayaH |cUrNiNakRt-"ahaMvA upaladdhikhettassa avahipuriso majjhagautti, ato vA majjhagao ohI bhannai" iti, cazabdaH svagatAnekabhedasUcakaH-atha kiM tadantagataM ?, antagataM 'trividhaM triprakAraM prajJaptama, tadyathA tatra 'purataH' avadhijJAninaH khavyapekSayA agrabhAge'ntagataM purato'ntagataM, tathA mArgataH-pRSThataH antagataM mArgato'nta|| gataM, tathA pArzvato-dvayoH pArthayorekatarapArzvato vA'ntagataM pArthato'ntagataM / atha kiM tatpurato'ntagataM?, 'se jahA'| ityAdi, 'sa' vivakSito yathAnAmakaH kazcitpuruSaH, atra sarveSvapi padeSvekArAntatvam 'ataH sau puMsI'ti | IPmAgadhikabhASAlakSaNAt , sarvamapi hi pravacanamaddhamAgadhikabhASAtmakam , arddhamAgadhikabhASayA tIrthakRtAM dezanApravRtteH, satataHprAyaH sarvatrApi mAgadhikabhASAlakSaNamanusaraNIyaM / 'ukkA ceti' ulkA-dIpikA, vAzabdaH sarvo'pi vikalpArthaH, 'caTulI vA' caTulI:-paryantajvalitatRNapUlikA 'alAtaM vA' alAtamulmukaM agrabhAge jvalatkASThamityarthaH, 'maNirvA' DAMADAMENTAR 1. lA 1 audArikazarIramadhye spardhakavizuddheH sarvAtmapradezavizuddhito vA sarvadizopalambhAt madhyagatamiti bhaNyate / 2 athavopalabdhikSetrasyAvadhipuruSo madhyagata iti ato vA madhyagatamavadhirbhaNyate / 3 Jain Ed e rational For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya // 84 // maNiH - pratItaH, 'jyotirvA' jyotiH zarAvAdyAdhAro jvalannagniH, Aha ca cUNikRt - " joItti malagAiThio girIyA agaNI jalato" iti, 'pradIpaM vA' pradIpaH pratItaH 'purataH ' agrato haste daNDAdau vA kRtvA 'paNolemANo 'ti praNunandIvRttiH OM dan 2 hastasthitaM vA krameNa svagatyanusArataH prerayan 2 'gacchet' yAyAt, epa dRSTAntaH, upanayastu svayameva bhAva - nIyaH, tata upasaMhAraH-' se taM purao aMtagayaM' sezabdaH prativacanopasaMhAradarzane, tadetat purato'ntagataM, iyamatra bhAvanA -yathA sa puruSa ulkAdibhiH purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yenAvadhijJAnena tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva pazyati, nAnyatra, tadavadhijJAnaM purato'ntagatamabhidhIyate / evaM mArgato'ntayata pArzvato'ntagatasUtraM bhAvanIyaM, navaraM 'aNukaTThemANe aNukaDemANe' tti hastagataM daNDAgrAdisthitaM vA anu-pazcAt karSan anukarSan, pRSThataH pazcAt kRtvA samAkarSan 2 ityarthaH / tathA 'pAsao parikaDemANe 'tti pArzvato dakSiNapArzvato'thavA vAmapArzvato yadvA dvayorapi pArzvayorulkAdikaM hastasthitaM daNDAgrAdisthitaM vA parikarSan, pArzvabhAge kRtvA samAkarSan samAkarSannityarthaH, 'se kiM taM majjhagatamityAdi nigadasiddhaM navaraM 'mastake' zirasi kRtvA gacchet tadetat madhyagataM iyamatra bhAvanA - yathA tena mastakasthena sarvAsu dikSu pazyati, evaM yenAvadhijJAnena sarvAsu dikSu pazyati tanmadhyagatamiti / ityambhUtAM ca vyAkhyAM samyaganavabudhyamAnaH ziSyaH praznaM karoti - 1 jyotiriti mahakAdisthito'gnirjvalan For Personal & Private Use Only purato'ntagatA dayo'vadhAyaH 15 20 // 84 // 26 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtagayassa majjhagayassa ya ko paiviseso ?, purao aMtagaeNaM ohinANeNaM purao ceva saM antagatamakhijjANi vA asaMkhejjANi vA joaNAI jANai pAsai, maggao aMtagaeNaM ohinANeNaM dhyagatAvadhI .. . sU.10 maggao ceva saMkhijANi vA asaMkhijjANi vA joyaNAiM jANai pAsai, pAsao aMtagaeNaM hI pAsao ceva saMkhijANi vA asaMkhijANi vA joaNAI jANai pAsai, majjhagaeNaM ohi-|| nANeNaM savvao samaMtA saMkhijjANi vA asaMkhijjANi vA joaNAI jANai pAsai, se taM 5 aNugAmi ohinANaM // (sU. 10) antamatasya madhyagatasya ca parasparaM kA prativizeSaH ?-pratiniyato vizeSaH 1, sUrirAha-purato'ntagatenAvadhijJAnena 21 18 purata eva-agrata eva saGkhyeyAni-ekAdIni zIrSaprahelikAparyantAni asaGkhayeyAni vA yojanAni, etAvatsu yojane pvavagADhaM dravyamityarthaH, jAnAti pazyati, jJAnaM vizeSagrahaNAtmakaM darzanaM sAmAnyagrahaNAtmakaM, tadevaM purato'ntagatasya zeSAvadhijJAnebhyo bhedaH, evaM zeSANAmapi parasparaM bhAvanIyaH, navaraM 'sabao samaMtA' iti sarvataH-sarvAsu digvidikSa samantAt-sarvairevAtmapradezaiH sarvevA vizuddhasparddhakaiH, uktaM ca cUNo-"sarvautti savAsu disividisAsu, samaMtA iti 1 sarvata iti sarvAsu digvidikSu samantAditi 1 Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- savAyappaesesu sancesu kA visuddhiphaDegasu" iti, atra 'savAyappaesesu' ityAdistR(tyatra tRtIyArthe saptamI, nArakAsugirIyA || bhavati ca tRtIyArthe saptamI, yadAha pANiniH khaprAkRtalakSaNe-'vyatyayo'pyAsA'mityatra sUtre, tRtIyArthe saptamI| rAdInAmanandAvRttiHlAyA-tima tesa alaMkiyA pahavi' iti, athavA sa mantA ityatra sa ityavadhijJAnI parAmRzyate, mantA iti jJAtA, vadhiH // 85 // zeSaM tathaiva / atha kimavadhijJAnaM kepAmasumatAM bhavatIti ced, ucyate, devanArakatIrthakRtAmavazyaM madhyagataM tirazcA-115 mantagataM manuSyANAM tu yathAkSayopazamamubhayaM, tathA coktaM prajJApanAyAM-"neraiiyANaM bhaMte ! kiM desohI saMghohI ?, goyamA ! no desohI sabohI, evaM jAva thaNiyakumArANaM / paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, gomA ! desohI || na sbohii| maNussANaM pucchA, goyamA ! desohIvi sabohIvi / vANamaMtarajoisiyavemANiyANaM jahA neraiyANaM"| vakSyati ca-"neraiya deva titthaMkarA ya ohissa'bAhirA hoMti / pAsaMti savao khala sesA deseNa pAsaMti // 1 // " |devanArakANAM ca madhyagatamavadhirUpaM jJAnamAbhavavarti, bhavapratyayatvAttasya, tIrthakatAM tvAkevalajJAnaM, kevalajJAnotpattI | tasya vyavacchedAt, nanu saGkhayeyAni asaMkhyeyAni vA yojanAni pazyantItyukta, tatra ke jIvAH kati yojanAni SAUSASSASSIS 1 sarvAtmapradeze; sarvairvA vizuddhispardhakaiH / 2 tribhistairalaGkRtA pRthvii| 3 nairayikANAM bhadanta ! ki dezAvadhiH sarvAvadhiH?, gautama ! na dezAvadhiH sarvAvadhiH, evaM yAvatstanitakumArANAM / pazcendriyatiryagyonijAnAM pRcchA, gautama ! dezAvadhiH na sarvAvadhiH, manuSyANAM pRcchA, gautama! dezAvadhirapi sarvAvadhirapi / vyantarajyotiSkavaimAnikAnAM yathA nairayikANAM / 4 sarvo'vadhirbhavati sarvAvadhirbhavati / 5 nairayikA devAstIrthakarAva avadherayAjhA bhavanti / pazyanti sarvataH khalu zeSA dezena pazyanti // 1 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RA pazyantIti?, ucyate, iha tiryagmanuSyA aniyataparimANAvadhayaH, tathAhi-kecidanulAsaGkhayeyabhAGgaM kecidamulaM keci- nArakAsudvitastiM yAvatkecit saGkhayeyAni yojanAni kecidasaGkhyeyAni, manuSyAstu kecit paripUrNa lokaM, kecidaloke'pi loka- rAdInAma vadhiH . mAtrANi asaMkhyeyAni khaNDAni, ye tu devanArakAste pratiniyatAvadhiparimANAH tataH teSAM pratiniyataM kSetraparimANamucyate-tatra ratnaprabhAnArakA jaghanyato'rddhacaturthAni gavyUtAni kSetramavadhijJAnataH pazyanti, utkarSatazcatvAri gavyUtAni / /1, zakaraprabhAnArakA jaghanyatastrINi gavyUtAni utkarSato'rddhacaturthAni 2, vAlukaprabhAnArakA jaghanyato'rddhatRtIyAni 214 gavyUtAni utkarSatastrINi gavyUtAni 3, paGkaprabhAnArakA jaghanyato dve gavyUte, utkarSato'rddhatRtIyAni 4, dhUmaprabhAnArakA jaghanyato'rhAdhikaM gavyUtamutkarSato dve gavyUte 5, tamaHprabhAnArakA jaghanyenaikaM gavyUtamutkarSataH sArdhaM gavyUtaM 6, tamatamaH- 11 prabhAnArakA jaghanyato'rddhagavyUtamutkarSato gavyUtaM, tathA coktaM prajJApanAyAM-"rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! keva-18 iyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goamA! jahanneNaM achuTTAI gAuyAiM jANaMti pAsaMti ukkoseNaM cattAri gAuAI jANaMti pAsaMti, sakkarappabhApuDhavineraiyA NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM tinni gAuyAI ukkoseNaM aduvAiM gAuyAI 10 18 jANaMti pAsaMti, vAluyappabhApuDhavineraiyA NaM pucchA, gomA! jahanneNaM aDDAijAI gAuAI ukkoseNaM tinni gAuAI| 1ramaprabhApRthvInairayikA bhadanta ! kiyat kSetramavadhinA jAnanti pazyanti !, gautama ! jaghanyenAdhyuSTAni gabyUtAni jAnanti pazyanti utkRSTatazcatvAri gabyUtAni jAnanti pazyanti / zarkaraprabhApRthvInairayikAH pRcchA, gautama ! jaghanyena trINi gavyUtAni utkRSTenAdhyuSTAni gabyUtAni jAnanti pazyanti / vAlukApRthvInairayikAH pRcchA, gautama / jaghanyenArdhatRtIyAni gamyUtAni utkRSTena zrINi gavyUtAni 505 Jan Educ ational For Personal & Private Use Only O n library.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 86 // jANaMti pAsaMti, paMkappabhApuDha vineraiyA NaM pucchA, goyamA ! jahantreNaM donni gAujhyAI ukoseNaM aDAijjAI gAuyAI jANaMti pAsaMti, dhUmappabhApuDhavineraiyA NaM pucchA, goamA ! jahantreNaM divaDuM gAuyaM ukkoseNaM do gAUAIM jANaMti pAsaMti, tamApuDhavineraiyA NaM pucchA, goamA ! jahanneNaM gAuyaM ukkoseNaM divaGkaM gAuyaM jANaMti pAsaMti, ahe sattamapuDhavineraiyA NaM bhaMte! pucchA, goyamA ! jahanneNaM addhagAuyaM ukkoseNaM gAuyaM jANaMti pAsaMti / asurakumArAH punaravadhijJAnato jaghanyataH kSetraM paJcaviMzatiyojanAni jAnanti pazyanti utkarSato'saGkhyeyAn dvIpasamudrAn, nAgakumArAdayaH punaH sarve'pi stanitakumAraparyantA jaghanyataH paJcaviMzatiM yojanAni jAnanti pazyanti utkarSataH saGkhyeyAn dvIpasamudrAn evaM vyantarA api tathA coktam- 'asuMra kumArA NaM bhaMte! ohiNA kevaiyaM khettaM jANaMti pAsaMti ?, goamA ! jahanneNaM paNavIsaM joyaNAI ukkoseNaM asajadIvasa mudde ohiNA jANaMti pAsaMti, nAgakumArA 'pucchA, goamA ! jahanneNaM paNavIsaM joyaNAI ukkoseNaM saMkhejjadIvasa mudde jANaMti pAsaMti, evaM jAva thaNiya nnn nArakAsurAdInAma vadhiH. For Personal & Private Use Only 15 1 jAnanti pazyanti / paGkaprabhA pRthvInairayikAH pRcchA, gautama ! jaghanyena dve gavyUte utkRSTenArdhatRtIyAni gavyUtAni jAnanti pazyanti / dhUmaprabhApRthvI nairathikAH pRcchA, gautama ! jaghanyena sAdhegavyUtaM utkRSTena dve gavyUte jAnanti pazyanti / tamaH prabhA pRthvI nairayikAH pRcchA, gautama ! jaghanyena gavyUtaM utkRSTena sArdhagavyUtaM jAnanti pazyanti / adhaHsaptamapRthvInairayikAH bhadanta ! pRcchA, gautama ! jaghanyenArdhagavyUtaM utkRSTena gavyUtaM jAnanti pazyanti / 2 asurakumArA bhadanta ! avadhinA // 86 // kiyat kSetraM jAnanti pazyanti ?, gautama / jaghanyena paJcaviMzatiM yojanAni utkRSTato'saMkhyeyAn dvIpasamudAn avadhinA jAnanti pazyanti / nAgakumArAH pRcchA, gautama / jaghanyena paJcaviMzati yojanAni utkRSTena saMkhyeyAn dvIpasamudAn jAnanti pazyanti / evaM yAvat stanita 20 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Edu kumArA, vANamaMtarA jahA nAgakumArA" / iha paJcaviMzatiyojanAni bhavanapatayo vyantarA vA jaghanyataste pazyanti yeSAmAyurddazavarSasahasrapramANaM, na zeSAH, Aha ca bhASyakRt - " paNavIsajoyaNAI dasavAsa sahassiyA ThiI jesi" miti / jyotiSkAH punardevA jaghanyato'pi saGkhyeyAn dvIpasamudrAnavadhijJAnataH pazyanti, utkarSato'pi saGkhyeyAn dvIpasamudrAn, kevalamadhikatarAn yadAha - "joi~siyA NaM bhaMte! kevaiyaM khittaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! jahantreNa'vi saMkheje dIvasamudde ukkoseNavi saMkheje dIvasamudde" / saudharmakalpavAsino devAH punaravadhijJAnato jaghanyenAGgulA saGkhadheyabhAgamAtraM pazyanti utkarSato'dhastAdratnaprabhAyAH pRthivyAH sarvAntimamadhastanaM bhAgaM yAvat tiryakSu asaGkhyeyAn dvIpasamudrAn Urddha tu svakalpavimAnastUpadhvajAdikaM, evamIzAnadevA api / atrAha - nanvaGgulA saGkhye - yabhAgamAtrakSetra parimito'vadhiH sarvvajaghanyo bhavati, sarvajaghanyazcAvadhistiryagmanuSyeSyeva, na zeSeSu, yata Aha bhAvyakRtsvakRtabhASyaTIkAyAm "utkRSTo manuSyeSyeva, nAnyeSu, manuSyatiryagyoniSveva jaghanyo nAnyeSu, zeSANAM madhyama eveti, tatkathamiha sarvajaghanya uktaH ?, ucyate, saudharmAdidevAnAM pArabhaviko'pyupapAtakAle'vadhiH sambhavati, sa ca sarvajaghanyo'pi kadAcidavApyate, upapAtAnantaraM tu tadbhavajaH, tato na kazciddoSaH, Aha ca duSSamAndha 1 kumArAH, vyantarA yathA nAgakumArAH / 2 paJcaviMzatiM yojanAni daza varSasahasrANi sthitiryeSAmiti / 3 jyotiSkA bhadanta / kiyat kSetramavadhinA jAnantri pazyanti ?, gautama ! jaghanyenApi saMkhyeyAn dvIpasamudrAn utkRSTe nApi saMkhyeyAn dvIpasamudrAn // emational For Personal & Private Use Only nArakAsurAdInAma vadhiH. 5 10 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH 11 2011 kAranimagnajinapravacanapradIpo jinabhadragaNikSamAzramaNaH - " vemANiyANamaMgulabhAgamasaMkhaM jahannao hoi (ohI ) / upavAe parabhavio tabbhavajo hoi to pacchA // 1 // " evaM sanatkumArAdidevAnAmapi draSTavyam, navaramadhobhAgadarzane vizeSaH tataH sa pradarzyate - sanatkumAramAhendradevA adhastAt zarkaraprabhAyAH sarvAntimamadhastanaM bhAgaM yAvatpazyanti, | brahmalokalAntakadevAstRtIyapRthivyAH, mahAzukrasahasrAra kalpadevAzcaturthapRthivyAH, AnataprANatAraNAcyutadevAH paJcamapRthivyAH, adhastanamadhyamagraiveyakadevAH SaSThapRthivyAH uparitanayaiveyakadevAH saptamapRthivyAH, anuttaropapAtinaH sampUrNa lokanAliM caturddazarajyAtmikAmiti, uktaM ca prajJApanAyAM - "sohammagadevA NaM bhaMte! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! jahantreNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM jAva imIse rayaNappabhAe puDhavIe heTThile caramaMte, tiriyaM jAtra asaMkhejje dIvasasudde, uDaM jAva sagAI vimANAI ohiNA jANaMti pAsaMti / evaM IsANagadevAvi, saNakumAradevA evaM ceva, navaraM ahe jAva docAe sakkarappabhAe puDhavie hiTTile carimaMte, evaM mAhiMdadevAvi, baMbhalogalaMtagadevA taccAe puDhavIe hiTTile carimaMte, mahAsukkasahassAradevA cautthIe paMkappabhAe 1 vaimAnikAnAmazula bhAgo'saMkhyo jaghanyo'vadhirbhavati / upapAte pArabhavikastadbhavajo bhavati tataH pazcAt // 1 // 2 saudharmadevA bhadanta / kiyat kSetramavadhinA jAnanti pazyanti ?, gautama ! jaghanyenAGgulasyA saMkhyeyabhAgaM utkRSTena yAvadasyA ratnaprabhAyA aghastanazcaramAntaH, tiryagyAvat asaMkhyAtAn dvIpasamudrAn UrdhvaM yAvat svakAni vimAnAni avadhinA jAnanti pazyanti / evamIzAnadevA api sanatkumAradevA evameva, navaraM adho yAvadvitIyasyAH zarkaraprabhAyAH pRthvyA avastanazvaramAntaH, evaM mAhendrA devA api brahmalokalAntakadevAstRtIyAyAH pRthvyA adhastanazvaramAntaH, mahAzuka sahasrAra devAzcaturthyAH paGkaprabhAyAH For Personal & Private Use Only nArakAsurAdInAma vadhiH, 15 20 21 112011 Sainelibrary.org Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArakAsurAdInAmadhiH puDhavIe heDille carimaMte, ANayapANayaAraNaacuyadevA ahe paMcamAe dhUmappabhAe puDhavIe heTile carimante, heTimamajjhimagevejagadevA ahe jAva chaTThIe tamAe puDhavIe heTile carimaMte, uvarimagevejagadevA NaM bhaMte! | kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAga, ukkoseNaM ahe sattamAe puDhavIe hehile carimaMte, tiriyaM jAva asaMkhejadIvasamudde, uDe jAva sagAI vimANAI ohiNA jANaMti pAsaMti / aNuttarovavAiyA NaM devA NaM bhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! saMminnaM loganAliM jANaMti paasNti"| samprati nArakAdInAmevAvadheH saMsthAnaM cinyate,-tatra nArakANAmavadhiH taprAkAraH, tapro nAma kASThasa|mudAyavizeSo yo nadIpravAheNa plAvyamAno dUrAdAnIyate, sa cAyatakhyanazca bhavati, tadAkAro'vadhi rakANAM, bhavanapatInAM sarveSAmapi palakasaMsthAnasaMsthitaH pallako nAma lATadeze dhAnyAdhAravizeSaH, sa cordAyata upari ca kiJcisaMkSiptaH, vyantarANAM paTahasaMsthAnasaMsthitaH, paTahaH-AtodyavizeSaH, sa ca kiJcidAyataH, uparyadhazca samapramANaH, jyotiSkadevAnAM jhallarIsaMsthAnasaMsthitaH, jhalarI-cAvanaddhavistIrNavalayAkArA AtodyavizeSarUpA dezavizeSa 1 pRthvyA adhastanazcaramAntaH, AnataprANatAraNAcyutadevA adhaH paJcamyA dhUmaprabhAyAH pRthcyA adhastanazcaramAntaH, adhastanamadhyamaveyakadevA yAvat SavAstamaHpRthvyA adhastanazvaramAntaH, uparitanauveyakadevA bhadanta ! kiyat kSetraM avadhinA jAnanti pazyanti ? gautama! jaghanyenAkulasyAsaMkhyeyabhAgaM utkRSTena adhaH saptamyAH | pRthvyA adhastanazcaramAntaH, tiryag yAvat asaMkhyeyAn dvIpasamudrAn , Urca yAvat khakAni vimAnAni avadhinA jAnanti pazyanti / anuttaropapAtikA devA bhadanta ! kiyat kSetramavadhinA jAnanti pazyanti ?, gautama ! saMbhinnAM lokanADikAM jAnanti pazyanti Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- prasiddhA, saudharmadevAdInAmacyutadevaparyantAnAM mRdaGgasaMsthAnasaMsthitaH, mRdaGgo-vAdyavizeSaH, sa cAdhastAdvistIrNa nArakAsu girIyA upari ca tanukaH supratItaH, aveyakadevAnAM prathitapuSpasazikhAkabhRtacaGgerIsaMsthAnasaMsthitaH, anuttaropapAtikadevAnAM rAdInAmanandIvRttiH kanyAcolakAparaparyAyajavanAlakasaMsthAnasaMsthitaH, uktaM ca-neraiyANaM bhaMte ! ohI kiMsaMThANasaMThie paNNatte ?, // 88 // 18| goyamA ! tappAgArasaMThANasaMThie paNNatte, asurakumArANaM pucchA, gomA ! pallagasaMThANasaMThie paNNatte, evaM jAva hai| thaNiyakumArANaM, vANamaMtarANaM pucchA, goyamA ! paDahasaMThANasaMThie paNNatte, joisiANaM pucchA, goamA! jhallarIsaMThANasaMThie paNNatte, sohammadevANaM pucchA, gomA ! muiMgasaMThANasaMThie paNNatte, evaM jAva atyadevANaM, gevejagadevANaM pucchA, goamA! pupphacaMgerIsaMThANasaMThie paNNatte, aNuttarovavAiyadevANaM pucchA, goamA! javanAlagasaMThANasaMThie pannatte" / taprAkArAdInAM ca vyAkhyAnamidaM bhASyakRdAha-"tappeNaM samAgAro ohI neo sa cAyayattaMso / udghAyayo u pallo uvariM ca sa kiMci saMkhetto // 1 // nacAyao samo'viya paDaho heTovariM paIeso 19 MARCCAMECORRECALCOMEGRESS 1 nairayikANAM bhadanta ! avadhiH kiM saMsthAnasaMsthitaH prajJaptaH, gautama ! taprAkAra saMsthAnasaMsthitaH prAptaH / asurakumArANAM pRcchA, gautama | palyakasaMsthAnasaMsthitaH18 prajJaptaH, evaM yAvatsta nitakumArANAM / vyantarANAM pRcchA, gautama ! paTahasaMsthAna saMsthitaH prajJaptaH / jyotiSkANAM pRcchA, gautama | jhAlarI saMsthAnasaMsthitaH prajJaptaH / | saudharmadevAnAM pRcchA, gautama ! mRdaGgasaMsthAnasaMsthitaH prajJaptaH, evaM yAvadacyutadevAnAM, aveyakadevAnAM pRcchA, gautama! puSpacorIsaMsthAnasaMsthitaH prajJaptaH / anuttaropapAtikadevAnAM pRcchA, gautama ! yavanAlakamaMsthAnasaMsthitaH prjnyptH| 2 tamA kAreNa samAkAro'vadhiyaH sacAyatazyannaH / aAyatastu palya upari ca sa | kizcit sNkssiptH||1|| nAtyAyataH samo'pi ca paTaho'dhastana upari ca pratIta eSaH Jain Education n ai For Personal & Private Use Only A alnelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cammavaNaddhavicchinnavalaMyarUvA ya jhalariyA || 2 || uddhAyao muhaMgo heTThA ruMdo tahovariM taNuo / pupphasihAvaliraiyA caMgeri pupphacaMgerI // 3 // javanAlautti bhannai ubho sarakaMcuo kumArIe" iti / tiryagmanuSyANAM cAvadhirnAnAsaMsthAnasaMsthito yathA svayambhUramaNodadhau matsyAH, api ca-tatra matsyAnAM valayAkAraM saMsthAnaM niSiddhaM, tiryagmanudhyAvadhau tu tadapi bhavati, uktaM ca - " nAMNAgAro tiriyamaNupasu macchA sayaMbhuramaNova / tattha valayaM nisiddhaM tassa puNa tayaMpi hojAhi // 1 // " tathA bhavanapativyantarANAmUrddha prabhUto'vadhirbhavati, vaimAnikAnAmadhaH, jyotiSkanArakANAM tiryagU, vicitro naratirazcAm, Aha ca- 'bhavaNavaivaMtarANaM uhuM bahugo aho ya sesANaM / nAragajoisiyANaM tiriyaM olio ciMtto // 1 // ' tadevamuktamAnugAmikamavadhijJAnaM, tathA cAha - 'se taM aNugAmiyaM // ' sampratyanAnugAmikaM ziSyaH pRcchannAha - se kiM taM aNANugAmiaM ohinANaM ?, aNANugAmiaM ohinANaM se jahAnAmae kei purise egaM mahaMta joiTThANaM kAuM tasseva joiTTANassa pariperaM tehiM 2 parigholemANe 2 tameva joiTThANaM 1 carmAvanaddhavistIrNavalayarUpA ca zaharI // 2 // Urdhvayato mRdaGgo'dhastAdvistIrNastathopari tanukaH / puSpazikhAvaliracitA caGgerI puSpacarI // 3 // yavanAlaka iti bhaNyate UrdhaH sarakachukaH kumAryAH / + vAditravizeSaH + vistIrNa + valayAkAramapi + UrdhvAyataH + vaimAnikAnAM + audAriko naratirakSAM + citro'va dhirityarthaH / 2 nAnAkArastiryagmanuSyeSu matsyAH svayambhUramaNa iva / tatra valayaM niSiddhaM tasya punastadapi bhavet // 1 // 3 bhavanapati vyantarASyAmUrdhva bahuko'dhava zeSANAM / nArakajyotiSkANAM tiryak audArikazcitraH // 1 // For Personal & Private Use Only anAnugAmiko'vadhiH. sU. 11 5 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 89 // pAsai, annattha gae na pAsai, evAmeva aNANugAmiaM ohinANaM jattheva samuppajjai tattheva saMkhejjANi asaMkhejjANi vA saMbaddhANi vA asaMbaddhANi vA joaNAiM jANai pAsai, annastha gae Na pAsa se taM aNANugAmiaM ohinANaM ( sU0 11 atha kiM tadAnugAmikamavadhijJAnaM 1, sUrirAha - anAnugAmikamavadhijJAnaM sa-vivakSito yathAnAmakaH kazcitpuruSaH pUrNaH sukhaduHkhAnAmiti puruSaH puri zayanAdvA puruSaH, ekaM mahajyotiH sthAnaM - agnisthAnaM kuryAt, kasmiMzcitsthAne'nekajvAlAzatasaGkula maniM pradIpaM vA sthUlavarttijvAlAnurUpamutpAdayedityarthaH, tatastatkRtvA tasyaiva jyotiHsthAnasya' pariparyanteSu 2' paritaH sarvAsu dikSu paryanteSu 'parighUrNan 2' paribhraman 2 ityarthaH, tadeva 'jyotiH sthAnaM' jyotiHsthAnaprakAzitaM kSetraM pazyati, anyatra gato na pazyati, eSa dRSTAntaH, upanayamAha - 'evameva ' anenaiva prakAreNAnAnugAmikamavadhijJAnaM | yatraiva kSetre vyavasthitasya sataH samutpadyate tatraiva vyavasthitaH san saGghayeyAni asaGkhyeyAni vA yojanAni svAvagADhakSetreNa saha sambaddhAni asambaddhAni vA, avadhirhi ko'pi jAyamAnaH svAvagADhadezAdArabhya nirantaraM prakAzayati ko'pi punarapAntarAle'ntaraM kRtvA parataH prakAzayati tata ucyate -sambaddhAnyasambaddhAni veti, 'jAnAti' vizeSAkAreNa | paricchinatti 'pazyati' sAmAnyAkAreNAvabudhyate, 'anyatra' dezAntare gato naiva pazyati, avadhijJAnAvaraNakSayopazamasya tatkSetrasApekSatvAt / tadevamuktamanAnugAmikaM samprati varddhamAnakamanavabudhyamAnaH ziSyaH praznaM karoti For Personal & Private Use Only anAnugAmiko vadhiH sU. 11 15 20 // 89 // 23 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se kiM taM vamANayaM ohinANaM ?, 2 pasatthesu ajjhavasANaTThANesu vaTTamANassa vaDDhamANacarittarasa visujjhamANassa visujjhamANacarittassa savvao samaMtA ohI vaDai-jAvaiA tisamayAhA - ragassa suhumassa paNagajIvassa / ogAhaNA jahannA ohIkhittaM jahannaM tu // 48 // savvabahuagaNijIvA niraMtaraM jattiyaM bharijaMsu / khittaM savvadisAgaM paramohI khetta nidiTTho // 49 // aMgulamAvaliANaM bhAgamasaMkhijja dosu saMkhijA / aMgulamAvaliaMto AvaliA aMgulapuhattaM // 50 // hatthaMmi muhuttato divasaMto gAuaMmi boddhavvo / joyaNa divasapuhuttaM pakkhato pannIsAo // 51 // bharahaMmi addhamAso jaMbuddIvaMmi sAhio mAso / vAsaM ca maNualoe vAsapuhuttaM ca ruagaMmi // 52 // saMkhijjami u kAle dIvasamuddA'vi huMti saMkhijA / kAlaMmi asaMkhije dIvasamuddA u bhaiavvA // 53 // kAle cauNha vuDDI kAlo bhaiavvu khittavuDDIe / buDDa davvapajava bhaiavvA khittakAlA u // 54 // suhumo a hoi kAlo tatto suhumayaraM | havai khittaM / aMgulaseDhimitte osappiNio aMsakhijA // 55 // se taM vaDamANayaM ohinANaM / (sU.12) For Personal & Private Use Only vardhamAnovidhi: jaghanyAdya vadhiH. sU. 12 5 10 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhiH zrImalaya- atha kiM varddhamAnakamavadhijJAnaM 1, sUrirAha-varddhamAnakamavadhijJAnaM prazasteSvadhyavasAyasthAneSu vartamAnasya, iha vardhamAnogirIyA sAmAnyato dravyalezyoparajitaM cittamadhyavasAyasthAnamucyate, taccAnavasthitaM, tattallezyAdravyasAcivye vizeSasambhavAt , 'vadhiH ja. dhanyAdya. nandItitato bahuvacanamuktaM, 'prazasteSvi'ti, anena cAprazastakRSNAdidravyalezyoparajitavyavacchedamAha, prazasteSvadhyavasAyeSu // 9 // vartamAnasyeti, kimuktaM bhavati ?-prazastAdhyavasAyasthAnakalitasya, 'sarvataH' samantAdavadhiH parivarddhate iti sambandhaH, | sU. 12 anenAviratasamyagdRSTerapi parivarddhamAnako'vadhirbhavatItyAkhyAyate, tathA 'vaddhamANacarittassa' prazasteSvadhyavasAyasthAneSu / vardhamAnacAritrasya, etena dezaviratisarvaviratayovarddhamAnakamavadhimabhidhatte, varddhamAnakazcAvadhiruttarottarAM vizuddhimAsA-2 dayato bhavati nAnyathA tata Aha-'vizuddhamAnasya' tadAvaraNakamalakalaGkavigamata uttarottaravizuddhimAsAdayataH, anenAviratasamyagdRSTavardhamAnakAvadheH zuddhijanyatvamAha, tathA 'vizuddhyamAnacAritrasya ca' idaM ca vizeSaNaM dezaviratasarvaviratayorveditavyam 'sarvataH' sarvAsu dikSa samantAdavadhiH parivarddhate / sa ca kasyApi sarvajaghanyAdArabhya pravarddhate, tataH prathamataH sarvajaghanyamavadhi pratipAdayati-'trisamayAhArakasya' AhArayati-AhAraM gRhAtItyAhArakaH, trayaH samayAH samAhRtAstrisamaya, trisamayamAhArakastrisamayAhArakaH 'nAmanAmnaikArthe samAso bahula'miti samAsaH tasya trisamayAhArakasya 'sUkSmasya' sUkSmanAmakarmodayavartinaH 'panakajIvasya' panakazcAsau jIvazca panakajIvaH, panakajIvo MEACCONORMALLERS // 9 // 1prAdhAnye For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaspativizeSaH, tasya 'yAvatI' yAvatparimANA avagAhante kSetraM yasyAM sthitA jantavaH sA'vagAhanA - tanurityarthaH, 'jaghanyA' trisamayAhArakazeSasUkSmapanakajIvApekSayA sarvastokA, etAvatparimANamavadherjaghanyaM kSetraM, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, tasya caivaM prayogaH - jaghanyamavadhikSetrametAvadeveti / atra cAyaM sampradAyaH - yaH kila yojanasahasrapari| mANAyAmo matsyaH svazarIravAyaikadeza evotpadyamAnaH prathamasamaye sakalanijazarIrasambaddhamAtmapradezAnAmAyAmaM saMha| tyAmulAsaMkhyeyabhAgavAhalyaM khadehaviSkambhAyAmavistAraM prataraM karoti, tamapi dvitIyasamaye saMhatyAGgulA saGkhyeyabhAgabAlyaviSkambhAM matsyadeha viSkambhAyAmAmAtmapradezAnAM sUciM viracayati, tatastRtIyasamaye tAmapi saMhatyAGgulAsaGkhyeyabhAgamAtra eva khazarIravahiH pradeze sUkSmapariNAmapanakarUpatayotpadyate, tasyopapAtasamayAdArabhya tRtIye samaye vartta - mAnasya yAvatpramANaM zarIraM bhavati tAvatparimANaM jaghanyamavadheH kSetramAlamvanavastubhAjanamavaseyam, uktaM ca - "yoja - nasahasramAno matsyo mRtvA svakAyadeze yaH / utpadyate hi panakaH sUkSmatveneha sa grAhyaH // 1 // saMhRtya cAdyasamaye sa hyAyAmaM karoti ca prataram / saGkhyAtItAkhyAGgulavibhAgavAhalyamAnaM tu // 2 // khakatanupRthutvamAtraM dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / tamapi dvitIyasamaye saMhRtya karotyasau sUcim // 3 // saGkhyAtItAkhyAGgulavibhAgaviSkambhamAnanirdiSTAm / nijatanupRthutvadIrghA tRtIyasamaye tu saMhRtya // 4 // utpadyate ca panakaH khadehadeze sa sUkSmapariNAmaH / samayatrayeNa tasyAvagAhanA yAvatI bhavati // 5 // tAvajjaghanyamavadherAlambanavastubhAjanaM kSetram / idamitthameva munigaNasusampradA Jain Edualemnational For Personal & Private Use Only jaghanyAdya vadhikSetrakAlau. 10 13 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH // 91 // LSOCIOUSERIALSROSS yAt samavaseyam // 6 // " Aha-kimiti yojanasahasrAyAmo matsyaH ? kiM vA tasya tRtIyasamaye khadehadeze sUkSmapa-BA jaghanyAya adhikSetranakatvenotpAdaH ? kiM vA trisamayAhArakatvaM parigRhyate ?, ucyate, iha yojanasahasrAyAmo matsyaH, sa kila tribhiH kAlo. samayairAtmAnaM saMkSipati mahataH prayatnavizeSAt , mahAprayatnavizeSArUDhazcotpattideze'vagAhanAmArabhamANo'tIva sukSmAmArabhate tato mahAmatsyasya grahaNaM, sUkSmapanakazcAnyajIvApekSayA sUkSmatamAvagAhano bhavati, tataH sUkSmapanakagrahaNaM, tathA utpattisamaye dvitIyasamaye cAtisUkSmo bhavati caturthAdiSu ca samayeSvatisthUraH trisamayAhArakastu yogyaH tataH trisamayAhArakagrahaNaM, uktaM ca-maccho mahallakAo saMkhetto jo u tIhi~ samaehiM / sa kira payattaviseseNa hasaNhamogAhaNaM kuNai // 1 // saNhayarA saNhayaro suhumo paNao jahannadeho ya / sa bahuvisesavisiTTho sahayaro saba | dehesu // 2 // paDhamabIe'tisaNho jAyai thUlo cautthayAIsuM / taiyasamayaMmi jogo gahio to tismyhaaro| M // 3 // " anye tu vyAcakSate-'trisamayAhArakasyeti AyAmapratarasaMharaNe samayadayaM tRtIyazca samayaH sUcIsaharaNo tpattidezAgamanaviSayaH, evaM trayaH samayA vigrahagatyabhAvAcaiteSa triSvapi samayeSvAhArakaH, tata utpAdasamaya eva trisamayAhArakaH sUkSmapanakajIvo jaghanyAvagAhanazca, tataH taccharIramAnaM jaghanyamavadheH kSetraM, tacAyuktaM, yatastrisamayA-12 // 91 // 4. 1 matsyo mahAkAyaH saMkSipto yastu nibhiH samayaiH / sa kila prayatna vizeSeNa vakSNAmavagAhanAM karoti // 1 // zlakSNatarAt lakSyataraH sUkSmaH panako jaghanya dehazca / / sa bahuvizeSaviziSTaH lakSNataraH sarvadeheSu // 2 // prathamadvitIyayoratizlakSNo jAyate sthUlazcaturthAdiSu / tRtIyasamaye yogyo gRhItastatastrisamayAhArakaH // 3 // ||24 dain Education a l For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hArakasyeti vizeSaNaM panakasya, na ca matsyAyAmapratarasaMharaNasamayau panakabhavasya sambandhinI, kintu matsyabhavasya, tata utpAdasamayAdArabhya trisamayAhArakasyeti draSTavyam, nAnyathA / etAvatpramANaM jaghanyaM kSetramatradheH, taijasabhASAprAyogyavargaNApAntarAlavarttidravyamAlambate 'teyAM bhAsAda vANamaMtarA ettha lahara paTTavao' iti vacanAt tadapi cAla-cyamAnaM dravyaM dvidhA - gurulaghu agurulaghu ca, taMtra taijasapratyAsannaM gurulaghu bhASApratyAsannaM cAgurulaghu, tadgatAMzca paryAyAn catuHsaMkhyAneva varNarasagandhasparzalakSaNAn pazyati na zeSAn, yata Aha-- "davAMI aMgulAvalisaMkhejAtItabhAgavisayAI / pecchai caugguNAI jahannao muttimatAI // 1 // ' atra 'jaghanyata' iti jaghanyAvadhijJAnI / tadevaM jaghanyamavadheH kSetramabhidhAya sAmpratamutkRSTamabhidhAtukAma Aha--yataH Urddhamanya eko'pi jIvo na kadAcanApi prApyate te sarvavahavaH sarvavahavazca te agnijIvAztha sUkSmavAdararUpAH sarvavahvagnijIvAH, kadA sarvavahnabhijIvA iti ced, ucyate, yadA sarvAsu karmabhUmiSu nirvyAghAtamanikAyasamArambhakAH sarvavahavo manuSyAH, te ca prAyojitakhAmitIrthakarakAle prApyante, yadA cotkRSTapadavarttinaH sUkSmAnalajIvAH tadA sarvavahvagnijIvAH, uktaM ca - " avAghAe savAsu kammabhUmisu jayA tayAraMbhA / saGghabahavo maNussA hoMti'jiyajiniMdakAlaMmi // 1 // ukkosiyA ya suhumA jayA 1 tejobhASAdravyANAmantarA atra pazyati prasthApakaH / 2 dravyANi aGgulAvalI saMkhyAtIta bhAgaviSayANi / prekSate caturguNAni jaghanyato mUrtimanti // 1 // 3 avyAghAte sarvAsu karmabhUmiSu yadA tadArambhakAH / sarvabahavo manuSyA bhavanti ajitajinendrakAle // 1 // utkRSTAzca sUkSmA yadA For Personal & Private Use Only jaghanyAdyavadhikSetrakAlau. 5 10 11 150 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 92 // ROSESSMEISHAUSHAAR |tayA savvabahuagaNijIvA" iti, 'niraMtaramiti' kriyAvizeSaNaM yAvatparimANaM kSetraM bhRtavantaH, etaduktaM bhavati-18 jadhanyAdyanairantaryeNa viziSTasUcIracanayA yAvad bhRtavantaH, bhRtavanta iti ca bhUtakAlanirdezaH ajitakhAmikAla eva vadhikSetraprAyaH sarvabahavo'nalajIvA asyAmavasarpiNyAM sambhavanti smeti khyApanArtha, idaM cAnantaroditaM kSetramekadikkamapi kAlo. bhavati tata Aha-sarvadikaM, anena sUcIbhramaNapramitatvaM kSetrasya sUcayati, paramazcAsAvavadhizca paramAvadhiH, etAvadanantaroditaM sarvabahanalajIvasUcIparikSepapramitaM kSetramaGgIkRtya 'nirdiSTaH' pratipAdito gaNadharAdibhiH kSetranirdiSTaH, etAvata kSetraM paramAvadherbhavatItyarthaH, kimuktaM bhavati ?-sarvabahagnijIvA nirantaraM yAvat kSetraM sUcIbhramaNena sarvadikaM bhRtavantaH etAvati kSetre yAnyavasthitAni dravyANi tatparicchedasAmarthyayuktaH paramAvadhiH kSetramadhikRtya nirdiSTo gaNadharAdibhiH, ayamiha sampradAyaH-sarvabahvamijIvAH prAyo'jitakhAmitIrthakRtakAle prApyante, tadArambhaka-11 manuSyabAhulyasambhavAt , sUkSmAzcotkRSTapadavartinaH tatraiva vivakSyante, tatazca sarvabahavo'nalajIvA bhavanti, teSAM khabuddhyA poDhA'vasthAnaM parikalpyate-ekaikakSetrapradeze ekaikajIvAvagAhanayA sarvatazcaturasro ghana iti prathama, sa eva ghano jIvaiH svAvagAhanA di]bhiriti dvitIyam , evaM prataro'pi dvibhedaH, zreNirapi dvidhA, tatrAdyAH paJca prakArA // 92 // anAdezAH, teSu kSetrasyAlpIyastayA prApyamANatvAt , paSThastu prakAraH sUtrAdezaH, uktaM ca-"ekekAgAsapaesajIvarayaNAe~.3 tatparicchedasArantaraM yAvata vAt, sUkSmAgovAyA-sarvabahvamitI 1 tadA srvbddgmijiivaaH|| 2 ekaikAkAzapradezajIvaracanayA Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HRASESORES sAvagAhe ya / cauraMsaM paNa payara seDhI chaTo suyAdeso // 1 // " tatazcAsau zreNiH khAvagAhanAsaMsthApitasakalAnalajI-18 jaghanyAyavAvalIrUpA avadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIraparyantena bhrAmyate, sA ca bhrAmyamANA asaMkhyeyAn lokamAtrAn kSetra- vadhikSetravibhAgAnaloke vyApnoti, etAvatkSetramavadherutkRSTamiti, uktaM ca-"niyayAvagAhaNAgaNijIvasarIrAvalI samanteNaM / kAlo. bhAmijai ohinANidehapajaMtao sA ya // 1 // aigaMtUNamaloge logAgAsappamANamettAI / ThAi asaMkhejjAI idamohikkhettamukkosaM // 2 // " idaM ca sAmarthyamAtramupavarNyate, etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati tarhi pazyati, yAvatA | tanna vidyate, aloke rUpidravyANAmasambhavAt , rUpidravyaviSayazcAvadhiH, kevalamayaM vizeSo-yAvadadyApi paripUrNamapi lokaM pazyati tAvadiha skandhAneva pazyati. yadA punaraloke prasaramavadhiradhirohati tadA yathA yathA'bhivRddhimAsAdayati tathA 2 loke sUkSmAn sUkSmatarAn skandhAna pazyati, yAvadante paramANumapi, uktaM ca-"saumatthamettamuttaM daTuvaM jai havejA pecchejaa|n utaM tatthatthi jao so rUvinibaMdhaNo bhaNio // 1 // vahRto puNa bAhiM logatthaM ceva // pAsaI davaM / suhumayaraM 2 paramohI jAva paramANU // 2 // " paramAvadhikalitazca niyamAdantarmuhUrtamAtreNa kevalAlo-|| 1 khAvagAhanayA ca / caturastraM dhanaM prataraM zreNiM SaSThaH sUtrAdezaH // 1 // 2 nijAvagAhanAgnijIvazarIrAvalI samantAt / bhrAmyate avadhijJAnidehaparyantataH sA ca | // 1 // atigatyAloke lokAkAzapramANamAtrANi / tiSThati asaMkhyeyAni idamavadhikSetramutkRSTam // 2 // 3 sAmarthyamAtramukaM draSTavyaM yadi bhavet prekSeta / na tu | tattatrAsti yataH sa rUpiniyandhano bhaNitaH // 1 // vardhamAnaH punarbahiH lokasthaM caiva pazyati dravyam / sUkSmataraM sUkSmataraM paramAvadhiryAvatparamANum // 2 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 93 // kalakSmImAliGgati, uktaM ca- 'paraMmohinATio kevalamaMtomuhuttametteNaM / evaM tAvajjaghanyamutkRSTaM cAvadhikSetramuktaM, samprati madhyamaM pratipipAdayipure tAvatkSetropalambhe etAvatkAlopalambhaH etAvatkAlopalambhe caitAvatkSetropalambha ityasyArthasya prakaTanArtha gAthAcatuSTayamAha - aGgulamiha kSetrAdhikArAt pramANAGgulamabhigRhyate, anyetvAdduH - avadhyadhikArAdutsedhAGgulamiti, AvalikA asaGkhyeyasamayAtmikA aGgulaM cAvalikA cAGgulAvaliketayoraGgulAvalikayorbhAgamasaGkhyeyamasaGkhyeyaM pazyatyavadhijJAnI, idamuktaM bhavati - kSetrato'GgulAsajyeyabhAgamAtraM pazyan kAlata AvalikAyA asaGkhyeyameva bhAgamatItamanAgataM ca pazyati, uktaM ca- 'khettamasaMkhejaMgulabhAgaM pAsaM tameva kAleNaM / AvaliyAe bhAgaM tIyamaNAyaM ca jANAi // 1 // ' AvalikAyAzvAsayeyaM bhAgaM | pazyan kSetrato'GgulAsaGkhyeyabhAgaM pazyati, evaM sarvatrApi kSetrakAlayoH parasparaM yojanA karttavyA, kSetrakAladarzanaM copacAreNa draSTavyaM, na sAkSAt, na khalu kSetraM kAlaM vA sAkSAdavadhijJAnI pazyati, tayoramUrttatvAt, rUpidravyaviSayazcAvadhiH, tata etaduktaM bhavati-kSetre kAle ca yAni dravyANi teSAM ca dravyANAM ye paryAyAstAn pazyatIti, uktaM ca - " taittheva ya je davA tesiMciya je havaMti pajjAyA / iya khette kAlaMmi ya joejA davapajjAe // 1 // " 1 paramAvadhijJAna sthitaH (vidaH) kevalamantarmuhUrtamAtrega / 2 kSetramasaMkhyeyAkulabhAgaM pazyan tameva kAlena / AvalikAyA bhArga atItamanAgataM ca jAnAti // 1 // 3 tatraiva ca yAni dravyANi teSAmeva ca ye bhavanti paryAyAH / evaM kSetre kAle ca yojayet dravyaparyAyAn // 1 // For Personal & Private Use Only madhyamAvadhikSetrakAlau. 15 20 21 // 93 // Yinelibrary.org Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM sarvatrApi bhAvanIyam, kriyA ca gAthAcatuSTaye svayameva yojanIyA / tathA dvayoraGgulAvalikayoH saGkhyeyau bhAgau pazyati, aGgulasya saGkhyeyabhAgaM pazyan AvalikAyA api saMkhyeyameva bhAgaM pazyatItyarthaH / tathA 'aGgulam' aGgulamAtraM kSetraM pazyan 'AvalikAntaH' kiJcidUnAmavalikAM pazyati, AvalikAM cet kAlataH pazyati tarhi kSetrato'GgulapRthaktvaM - aGgula pRthaktvaparimANaM kSetraM pazyati, uktaM ca-" "saMkhejaMgalabhAge AvaliyAevi muNai taibhAgaM / aMgulamiha pecchaMto AvaliyaMto muNai kAlaM // 1 // AvaliyaM muNamANo saMpunnaM khettamaMgulapuhutta "miti, pRthaktvaM dviprabhRtirAnavabhya iti / tathA 'haste' hastamAtre kSetre jJAyamAne kAlato 'muhUrttAntaH pazyati' antarmuhUrtta pramANaM kAlaM pazyatItyarthaH, tathA kAlato 'divasAntaH' kiJcidUnaM divasaM pazyan kSetrato 'gavyUte' gavyUtaviSayo draSTavyaH, tathA 'yojanaM' yojanamAtraM | kSetraM pazyan kAlato divasapRthaktvaM pazyati, divasapRthaktvamAnaM kAlaM pazyatItyarthaH, tathA 'pakSAntaH' kiJcidUnaM pakSaM pazyan kSetrataH paJcaviMzatiyojanAni pazyati / 'bharate' sakalabharatapramANakSetrAvadhau kAlato'rddhamAsa uktaH, bharatapramANaM kSetraM pazyan kAlato'tItamanAgataM cArddhamAsaM pazyatItyarthaH evaM jambUdvIpaviSaye'vadhau sAdhiko mAsaH kAlato viSayatvena boddhavyaH / tathA 'manuSyaloke manuSyalokapramANakSetraviSaye'vadhau 'varSe' saMvatsaramatItamanAgataM ca pazyati, tathA rucakAkhye rucakAkhyabAhyadvIpapramANakSetraviSaye'vadhau varSapRthaktvaM pazyati / tathA saGkhyAyata 1 saMkhyAtAhulabhAgAn AvalikAyA api mugati tatibhAgAn / aGgulamiha pazyan AvalikAntarmuNati kAlam // 1 // AvalikAM jAnan saMpUrNa kSetramaJjula pRthaklam / Jain Educaternational For Personal & Private Use Only madhyamA vadhi kSetra - kAlau. 5 12 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 iti saGkhyeyaH sa ca varSamAtro'pi bhavati tataH tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ?-saGkhyeyakAlo varSasa-1 zrImalaya madhyamAgirIyA hasrAtparo veditavyaH, tasmin saGkhyeye kAle'vadhigocare sati kSetrataH tasyaivAvadhergocaratayA dvIpAzca samudrAzca dvIpa- vadhikSetranandIvRttiH samudrAH te'pi saGkhatheyA bhavanti, apizabdAt mahAneko'pi mahata ekadezo'pi, kimuktaM bhavati ?-saGkhyeye kAle kAlo. // 94 // vadhinA paricchidyamAne kSetramapyatratyaprajJApakApekSayA saGkhyeyadvIpasamudraparimANaM paricchedyaM bhavati, tato yadi nAmAtratya-18 syAvadhirutpadyate tarhi jambUdvIpAdArabhya saGkhyeyA dvIpasamudrAstasya paricchedyAH, athavA bAhya dvIpe samudre vA saGkhyeyayojanavistRte kasyApi tirazcaH saJjayeyakAlaviSayo'vadhirupadyate tadA sa yathoktakSetraparimANaM tamevaikaM dvIpaM samudraM vA|| pazyati, yadi punarasaGkhayeyayojanavistRte khayambhUramaNAdike dvIpe samudre vA saGkhayeyakAla viSayo'vadhiH kasyApyutpa-12 dyate tadAnIM sa prAguktaparimANaM tasya dvIpastha samudrasya vA ekadezaM pazyati ihatyamanuSyabAhyAvadhiriva kazcit , tathA kAle'saGkhyeye palyopamAdilakSaNe avadheviSaye sati tasyaiva saGkhyeyakAlaparicchedakasyAvadheH kSetratayA paricchedyA dvI-18 pasamudrAH 'bhAjyA' vikalpanIyA bhavanti, kasyacidasaGkhyeyAH kasyacitsaGkhyeyAH kasyacidekadeza ityarthaH, yadA iha manuSya-12 asthAsaGkhyeyakAlaviSayo'vadhirutpadyate tadAnImasaGkhyeyA dvIpasamudrAstasya viSayaH, yadA punarvahipe samudre vA vartamAnasya 31 // 94 kasyacita tirazco'saGkhyeyakAlaviSayo'vadhirutpadyate tarhi tasya saGkhyeyA dvIpasamudrAH, athavA yasya manuSyasya saGkhayeyakAlaviSayo bAhyadvIpasamudrAlambano bAhyAvadhirutpadyate tasya saGkhyeyA dvIpAH, yadA punaH khayambhUramaNe dvIpe samudre vA Jan Education International For Personal & Private Use Only R anelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain B 1 kasyacittirazvo'vadhirasaGkhyeyakAlaviSayo jAyate tadAnIM tasya svayambhUramaNasya dvIpasya samudrasya vA ekadezo viSayaH, svayambhUramaNaviSaya manuSyabAhyAvadhervA tadekadezo viSayaH, kSetraparimANaM punaryojanApekSayA sarvatrApi jambUdvIpAdArabhyAsaGkhyeyadvIpasamudraparimANamavaseyam / tadevaM yathA kSetravRddhau kAlavRddhiH kAlavRddhau ca yathA kSetravRddhiH tathA pra tipAditaM samprati dravyakSetrakAlabhAvAnAM madhye yadvRddhau yasya vRddhirupajAyate yasya ca na tadabhidhitsurAha - 'kAle' avadhigocare varddhamAne 'catuNI' dravyakSetrakAlabhAvAnAM vRddhirbhavati, tathA kSetrasya vRddhiH kSetravRddhistasyAM satyAM kAlo 'bhajanIyo' vikalpanIyaH kadAcidvarddhate kadAcit na, kSetraM hyatyantasUkSmaM, kAlastu tadapekSayA paristhUraH, tato yadi prabhUtA kSetravRddhistato varddhate zeSakAlaM neti, dravyaparyAyau tu niyamato varddhate, Aha ca bhASyakRta - "kAMle pavamANe sa davyAdao pavati / khette kAlo bhaio va Mti u davapajjAyA // 1 // " tathA dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAyau tayovRddhau satyAM, sUtre vibhaktilopaH prAkRtazailyA, bhajanIyAveva kSetrakAlau, tuzabda evakArArthaH, sa ca bhinnakramastathaiva ca yojitaH, vikalpazcAyaM - kadAcittayorvRddhirbhavati kadAcinna, yato dravyaM kSetrAdapi sUkSmaM, ekasminnapi nabhaH pradeze'nantaskandhAvagAhanAt, dravyAdapi sUkSmaH paryAyaH, ekasminnapi dravye'nantaparyAyasambhavAt tato dravyaparyAyavRddhI kSetrakAlau bhajanIyAveva bhavataH, dravye ca vardhamAne paryAyA niyamato vardhante, pratidravyaM saMkhyeyAnAmasaMkhyeyAnAM cAvadhinA 1 kAle pravardhamAne sarve dravyAdayaH pravardhante / kSetre kAlo bhAjyo vardhante tu dravyaparyAyAH // 1 // at International For Personal & Private Use Only kAlAdivRddhyAdau kSetrAdivRddhyAdi. 10 12 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH kSetrasya sUkSmataratA. // 95 // paricchedasaMbhavAt , paryAyato varddhamAne dravyaM bhAjyaM, ekasminnapi dravye paryAyaviSayAvadhivRddhisambhavAt , Aha ca bhASyakRt-"bhaiyaNAe khettakAlA parivaDatesu dvbhaavesuN| dave baDDai bhAvo bhAve davaM tu bhayaNijjaM // 1 // " atrAha-nanu jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnayoH avadhijJAnasaMbandhinoH kSetrakAlayoraGgulAvalikA'saMkhyeyabhAgAdirUpayoH parasparaM samayapradezasaMkhyayoH kiM tulyatvamuta hInAdhikatvam ?, ucyate, hInAdhikatvaM, tathAhi-AvalikAyA asaGkhyeyabhAge jaghanyAvadhiviSaye yAvantaH samayAH tadapekSayA aGgulasyAsaGkhyeyabhAge jaghanyAvadhiviSaya eva ye nabhaHpradezAste asa yeyaguNAH, evaM sarvatrApi avadhiviSayAt kAlAdasaGkhyeyaguNatvamavadhiviSayasya kSetrasthAvagantavyam , uktaM | ca-"sabaimasaMkhejaguNaM kAlAo khettamohivisayaM tu / avaropparasaMbaddhaM samayappaesappamANeNaM // 1 // " ath| kSetrasyetthaM kAlAdasaGkhyeyaguNatA kathamavasIyate ?, ucyate, sUtraprAmANyAt, tadeva sUtramupadarzayati-'sUkSmaH' | zlakSNo bhavati kAlaH, cazabdo vAkyabhedakramopadarzanArtho yathA sUkSmastAvatkAlo bhavati yasmAdutpalapatrazatabhede pratipatramasaddhayeyAH samayAH pratipAdyante tataH sUkSmaH kAlaH, tasmAdapi kAlAta sUkSmataraM kSetraM bhavati, yasmAdaGgulamAtre kSetre-pramANAGgulaikamAtre zreNirUpe nabhaHkhaNDe pratipradezaM samayagaNanayA asaGkhayeyA avasarpiNyastI- 2 // 95 // 1 bhajanayA kSetrakAlI parivardhamAnayordravyabhAvayoH / dravye vardhate bhAvo bhAve dravyaM tu bhajanIyam // 1 // 2 sarvamasaMkhyeya guNaM kAlAt kSetramabadhiviSayaM tu / parasparasaMbaddhaM samayapradezapramANena // 2 // For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRddhirAkhyAtAH, idamuktaM bhavati-pramANAGgulaikamAtre ekaikapradezazreNirUpe namaHkhaNDe yAvanto'saGkhyeyAkhavasa-rAhIyamAzarSiNISu samayAH tAvatpramANAH pradezA vartante, tataH sarvatrApi kAlAdasajayeyaguNaM kSetraM, kSetrAdapi cAnantaguNaM 8 no'vadhiH dIdavyaM dravyAdapi cAvadhiviSayAH paryAyAH saJjayeyaguNA asaGkhyeyaguNA vA, uktaM ca-"khettapaesahiMto davamaNaMta- II. 12 guNitaM paesehiM / davehito bhAvo saMkhaguNo'saMkhaguNio vA // 1 // " tadetadvarddhamAnakamavadhijJAnam / | se kiM taM hIyamANayaM ohinANaM?, hIyamANayaM ohinANaM appasatthehiM ajjhavasANaTANehiM vaha- 5 mANassa vamANacarittassa saMkilissamANassa saMkilissamANacarittassa savvao samaMtA ohI-12 parihAyai settaM hIyamANayaM ohinANaM // 4 // (sU. 13) atha kiM taddhIyamAnakamavadhijJAnaM ?, sUrirAha--hIyamAnakamavadhijJAnaM kathaJcidavAptaM sat aprazasteSvadhyavasAyasthAneSu vartamAnasyAviratasamyagdRSTervarttamAnacAritrasya-dezaviratAdeH 'saMklizyamAnasya' uttarottaraM saMklezamAsAdayataH, idaM 8 ca vizeSaNamaviratasamyagdRSTeravaseyaM, tathA saMklizyamAnacAritrasya dezaviratAdeH sarvataH samantAdavadhiH 'parihIyate' pUrvAvasthAto hAnimupagacchati, tadetaddhIyamAnakamavadhijJAnam / 1 kSetrapradezebhyo dravyamanantaguNitaM pradezaiH / dravyebhyo bhAvaH saMkhyaguNo'saMkhyaguNo vA // 1 // Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 96 // se kiM taM paDivAiohinANaM ?, paDivAiohinANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhijjayabhAgaM vA saM khijjabhAgaM vA vAlaggaM vA vAlaggapuhattaM vA likkhaM vA likkhapuhattaM vA jUaM vA jUyapuhuttaM vA javaM vA javapuhuttaM vA aMgulaM vA aMgulapuhattaM vA pAyaM vA pAyapuhuttaM vA vihatthi vA vihatthipuhuttaM vA syaNiM vA rayaNipuhuttaM vA kucchi vA kucchipuhuttaM vA dhaNuM vA dhaNupuhuttaM vA gAuaM vA gAupuhuttaM vA joaNaM vA joapuhuttaM vA joaNasayaM vA joyaNasaya puhuttaM vA joyaNasahassaM vA joaNasahassa puhuttaM vA joaNalakkhaM vA joaNalakkhapuhuttaM vA ukkoseNaM logaM vA pAsittA NaM paDivaijjA, settaM paDivAiohinANaM (su. 14) atha kiM tatpratipAtiavadhijJAnaM 1, sUrirAha - pratipAtyavadhijJAnaM yadavadhijJAnaM jaghanyataH sarvastokatayA aGgulasyAsaGkhyeyabhAgamAtraM saGkhyeyabhAgamAtraM vA vAlAgraM vA vAlAgrapRthaktvaM vA likSAM vA vAlAgrASTakapramANAM likSApRthaktvaM vA, yUkAM vA likSASTakamAnAM yUkApRthaktvaM vA yavaM vA-yUkASTakamAnaM yavapRthaktvaM vA aGgulaM vA aGgula pRthaktvaM vA, evaM yAvadutkarSeNa sarvapracuratayA lokaM 'dRSTvA' upalabhya 'pratipatet' pradIpa iva nAzamupayAyAt tasya tathAvidhakSayopazamajanyatvAt, tadetat pratipAtyavadhijJAnaM, zeSaM sugamaM, navaraM 'kukSiH' dvihastapramANA 'dhanuH' caturhastapramANaM, pRthaktvaM sarvatrApi dviprabhRtirA navabhyaH iti saiddhAntikyA paribhASayA draSTavyam // Jain Education Bonal For Personal & Private Use Only yutipA tyavadhiH. sU. 14 15 20 // 96 // 23 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | se kiM taM apaDivAi ohinANaM?, apaDivAi ohinANaM jeNaM alogassa egamavi AgAsapa- apratipA esaM jANai pAsai teNa paraM apaDivAiohinANaM, se taM apaDivAi ohinANaM // (sU0 15) / tyavadhiH atha kiM tadapratipAtyavadhijJAnaM?, sUrirAha-apratipAtyavadhijJAnaM yenAvadhijJAnena alokasya sambandhinamekama sU. 15 4/pyAkAzapradezam , AstAM bahUnAkAzapradezAnityapizabdArthaH, pazyet , etaca sAmarthyamAtramupavarNyate, na tvaloke kiJci-13 dapyavadhijJAnasya draSTavyamasti, etacca prAgevoktaM, tata ArabhyApratipAti A kevalaprAvadhijJAnam, ayamatra bhAvArtha:etAvati kSayopazame samprApte satyAtmA vinihatapradhAnapratipakSayodhasaMghAtanarapatiriva na bhUyaH karmazatruNA paribhUyate, kintu samAsAditaitAvadAlokajayo'pratinivRttaH zeSamapi karmazatrusaGghAtaM vinirjitya prApnoti kevlraajyshriymiti|| tadetadapratipAti avadhijJAnaM / tadevamuktAH SaDapyavadhijJAnasya bhedAH, samprati dravyAdyapekSayA'vadhijJAnasya bhedAn cintayati,MI taM samAsao cauvvihaM paNNattaM, taMjahA-davyao khittao kAlao bhAvao, tattha davvao NaM ohinANI jahanneNaM aNaMtAI rUvidavvAiM jANai pAsai ukkoseNaM savvAiM rUvidavvAI jANai pAsai, khittao NaM ohinANI jahanneNaM aMgulassa asaMkhijaibhAgaM jANai pAsai u Jain EMC temational For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 97 // Jain Education koseNaM asaMkhijAI aloge logappamANamittAiM khaMDAI jANai pAsai, kAlao NaM ohi - nANI jahanne AvaliAe asaMkhijjaibhAgaM jANai pAsai ukkoseNaM asaMkhijAo ussappi - o avasappiNIo aIyamaNAgayaM ca kAlaM jANai pAsai, bhAvao NaM ohinANI jahaneNaM ate bhAve jANai pAsai ukkoseNavi aNaMte bhAve jANai pAsai, savvabhAvANamaNaMtabhAgaM jANai pAsai // ( sU. 16) tadavadhijJAnaM 'samAsataH' saMkSepeNa 'caturvvidhaM' catuSprakAraM prajJaptam, tadyathA - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazceti, tatra dravyato 'Na' miti vAkyAlaGkAre avadhijJAnI jaghanyenApi - bhAvapradhAno'yaM nirdezaH sarvajaghanyatayA'pi anantAni rUpidravyANi jAnAti pazyati, tAni ca taijasabhASAprAyogyavargaNApAntarAlavattani dravyANi, utkarSataH punaH sarvANi rUpidravyANi bAdarasUkSmANi jAnAti pazyati, tatra jJAnaM vizeSagrahaNAtmakaM darzanaM sAmAnyaparicchedAtmakaM, Aha ca cUpiNakRt-jANaMitti NANaM, tattha jaM bisesaggahaNaM tannANaM, sAgAramityarthaH, pAsaiti daMsaNaM, jaM sAmanaggahaNaM taM daMsaNamaNAgAramityarthaH, Aha- Adau darzanaM tato jJAnamiti ca kramaH, tata enaM kramaM parityajya kimarthaM prathamaM jAnAtItyuktam ?, ucyate, iha sarvA labdhayaH sAkAropayogopayuktasyotpadyante, avadhirapi labdhirupavarNyate, tataH 1 jAnAtIti jJAnaM tatra yadvizeSagrahaNaM tajjJAnaM sAkAra mityarthaH pazyatIti darzanaM yat sAmAnyagrahaNaM taddarzanaM anAkAramityarthaH / For Personal & Private Use Only avadherdravyAdiviSayaH sU. 16 15 20 // 97 // 24 Cinelibrary.org Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACOCOLLECCASE sa prathamamutpadyamAno jJAnarUpa evotpadyate na darzanarUpaH, tataH krameNopayogapravRtterjJAnopayogAnantaraM darzanarUpo'pIti vyA diviSayaH pazcAharzanam , athavA ihAdhyayane samyagjJAnaM prarUpayitumupakrAntaM, yato'nuyogaprArambhe'vazyaM maGga- ma.16 lAya jJAnapaJcakarUpo bhAvanandirvaktavya iti tatprarUpaNArthamidamadhyayanamArabdhaM, tataH samyagjJAnamiha pradhAnaM na mi-13 thyAjJAnaM, tasya mAMgalyahetutvAyogAd, darzanaM tvavadhijJAnavibhaGgasAdhAraNamiti tadapradhAna, pradhAnAnuyAyI ca laukiko hai lokottarazca mArgaH, tataH pradhAnatvAt prathamaM jJAnamuktaM pazcAddarzanamiti / tathA kSetrato'vadhijJAnI jaghanyenAGgulAsa-18 khyeyabhAgamutkarSato'saGkayeyAni aloke lokapramANAni caturdazarajvAtmakAni khaNDAni jAnAti pazyati / kAla to'vadhijJAnI jaghanyenAvalikAyA asaGkhyeyabhAgamutkarSato'saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNIH-asaGkhyeyAvasarpiNyu6 sarpiNIpramANamatItamanAgataM ca kAlaM jAnAti pazyati / bhAvato'vadhijJAnI jaghanyenAnantAn bhAvAn-paryAyAn AdhAradravyAnantatvAt , natu prati dravyaM, pratidravyaM saGkhyeyAnAmasaGkhyeyAnAM vA paryAyANAM darzanAt, uktaM ca-'egaM davaM pecchaM khaMdhamaNuM vA sa pajave tassa / ukkosamasaMkheje saMkhije pecchae koI // 1 // ' utkarSato'pyanantAn bhAvAn jAnAti pazyati, kevalaM jaghanyapadAdutkRSTapadamanantaguNam , Aha ca cUrNikRt-'jahannapayAo ukkosapayamaNaMtaguNamiti' 'savvabhAvANamaNaMtabhAgaM jANai pAsai'tti tAnapi cotkRSTapadavarttino bhAvAn 'sarvabhAvAnAM' sarvaparyAyANAma M 1 ekaM dravyaM pazyan skandhamaNuM vA sa paryavAn tasya / uskRSTato'saMkhyeyAn saMkhyeyAn pazyati ko'pi // 1 // 2 jaghanyapadAdutkRSTapadamanantaguNaM For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahAvAyAbAhyAvadhayaH gA.56-57 zrImalaya- nantabhAgakalpAn jAnAti pazyati / tadevamavadhijJAnaM dravyAdibhedato'pyabhidhAya sAmprataM saGgrahagAthAmAhagirIyA ohI bhavapaJcaio guNapaccaioavaNNioeso duviho]|tss ya bahU vigappA davve khitte akAle a56 nandIvRttiH ___ eSaH anantaro'vadhirbhavapratyayato guNapratyayatazca 'varNiNato' vyAkhyAtaH, pAThAntaraM 'vaNNio duviho'tti varNiNato // 98 // 'dvividho' dviprakAraH, tasya ca bhavaguNapratyayato dvividhasyApi bahavo vikalpA-bhedAH, tadyathA-dravye dravyaviSayAH kasyApi kiyadravyaviSaya iti dravyabhedAt bhedaH, tathA kSetre kSetraviSayA aGgulAsaGkhyeyabhAgAdikSetrabhedAt , kAle-kAlaviSayA AvalikA'saGkhyeyabhAgAdikAlabhedAt, cazabdAdbhAvaviSayAzca kasyApi kiyantaH paryAyA viSaya iti bhAvabhedAr3hedaH / tatra jaghanyapade pratidravyaM catvAro varNagandharasasparzalakSaNAH paryAyA 'do paMjave duguNie savajahanneNa pecchae te u / vannAIyA cauro' iti vacanaprAmANyAt, madhyamato'nekasaGkhyabhedabhinnA utkarSataH pratidravyamasaGkhyeyAn na tu kadAcanApyanantAn , yata Aha bhASyakRt-'nANaMte pecchai kayAI' / tadevamavadhijJAnamabhidhAya sAmprataM ye bAbAvadhayo ye cAbAhyAvadhayaH tAnupadarzayati| neraiya devatitthaMkarA ya ohissa'bAhirA hu~ti / pAsaMti savvao khalu sesA deseNa pAsaMti // 57 // se taM ohinANapaJcakkhaM 18 dvau paryavI dviguNitI sarvajaghanyatayA pazyati tAMstu vrnnaadikaaNshcturH| 2 nAnantAn pazyati kadAcit / / CCESARICORNSARA 98 // ICH Jain Educational onal For Personal & Private Use Only alww.jainelibrary.org Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nairayikAzca devAzca tIrthakarAzca nairayikadevatIrthaGkarAH, tIrthakarA ityatra 'tIrthAcai' iti vacanAt khapratyaye tIrthazabdAnman, cazabdo'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogastaM ca darzayiSyAmaH, nairayikadevatIrthaGkarA 'avadheH' avavijJAnasyAvAyA evaM bhavanti, bAhyA na kadAcanApi bhavantIti bhAvaH, sarvato'vabhAsakAvadhyupalabdhakSetramadhyavarttinaH sadaiva bhavantItyarthaH / tathA pazyanti 'sarvataH sarvAsu dikSu vidikSu ca khaluzabdo'vadhAraNArthaH, sarvAkheva dividi - kSviti, Aha- avadheravAdyA bhavantItyasmAdeva sarvata ityasyArthasya labdhatvAt sarvataH zabdagrahaNamatiricyate, ucyate, abhyantaratvAbhidhAne'pi sarvatodarzanApratIteH, na khalu sarvAbhyantarAvadhiH sarvataH pazyati, kasyaciddigantarAlAdarzanAtU, vicitratvAdavadheH, tataH sarvatodarzanakhyApanArthaM 'pAsaMti sabao khalu' ityuktam, Aha ca bhASyakRt - "aMDiMbhatarati bhaNie bhannai pAsaMti sabao kIsa ? / odai jamasaMtatadiso aMtovi Thio na savatto // 1 // " 'zeSAH' tiryaGnarA dezena - ekadezena pazyanti, 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiSTitazcAvadhAraNavidhiH' tata evamavadhAraNIyaM- zeSA eva dezataH pazyanti, na tu zeSA dezata eveti, athavA anyathA vyAkhyAyate tadevamavadhijJAnamabhidhAya sAmprataM ye niya tAvadhayo ye cAniyatAvadhayastAn pratipAdayati -- nairayikadevatIrthakarA evAvara vAhyA bhavanti, kimuktaM bhavati ? - niyatAvadhayo bhavanti, niyamenai pAmavadhirbhavatItyarthaH evaM cAbhihite sati saMzayaH - kiM te dezena pazyanti uta sarvataH 1, 1 bhaNyate abhyantarA iti bhaNite pazyanti sarvataH (iti) kutaH / ucyate yat antarapi sthitaH asaMtatadiko na sarvataH pazyati // 1 // Jain Education national For Personal & Private Use Only bAhyAbAhyAvadhayaH 10 12 * Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girIyA zrImalaya- hai tataH saMzayApanodArthamAha-pAsaMtI'yAdi, 'sarvataH khalu' sarvata eva tenAvadhinA te nairayikAdayaH pazyanti na tu manaHparyavanandIvRttiH jJAnaM dezataH / atra para Aha- nanu 'pazyanti sarvataH khalvi'tyetAvadevAstAm , avadheravAhyA bhavantItyetat na yuktaM, yato | sU.17 niyatAvadhitvapratipAdanArthamidamucyate, tacca niyatAvadhitvaM devanArakANAM doNhaM bhavapaJcaiyaM, taMjahA-devANaM neri|| 99 // yANaM ceti vacanasAmarthyAt siddha, tIrthakRtAM tu pArabhavikAvadhisamanvitAgamasyAtiprasiddhatvAditi, atrocyate, hai| iha yadyapi 'doNhaM bhavapaJcaiya'mityAdivacanato nairayikAdInAM niyatAvadhitvaM labdhaM, tathApi sarvakAlaM teSAM niya-18| to'vadhiriti na labhyate, tataH sarvakAlaM niyatAvadhitvakhyApanArthamavadherabAhyA bhavantItyuktam / Aha-yadyevaM tIrtha-15 kRtAmavadheH sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyate, na, chadmasthakAlasyaiva teSAM vivakSitatvAt , zeSaM praagvt| tadetadavadhijJAnam // __ se kiM taM maNapajjavanANaM?, maNapajavanANe NaM bhaMte! kiM maNussANaM uppajjai amaNussANaM?, goamA ! maNussANaM no amaNussANaM, jai maNussANaM kiM saMmucchimamaNussANaM gabbhavakaMtiamaNu // 99 // ssANaM?, goamA!no saMmucchimamaNussANaM uppajjai gabbhavatiamaNussANaM, jai gabbhavakaMtiyamaNussANaM kiM kammabhUmiagabbhavatiamaNussANaM akammabhUmiyagabbhavakaMtiamaNussANaM aMtaradIvagagambhavakaMtiamaNussANaM?, goamA! kammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM no SSSSSS REASE JainEducatiorti o nal For Personal & Private Use Only ma.jainelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHparyavajJAnaM akammabhUmiagabbhavakkaMtiamaNussANaM no aMtaradIvagagabbhavatiamaNussANaM, jai kammabhUmiagabbhavatiamaNussANaM kiM saMkhijavAsAuyakammabhUmiagabbhavatiamaNussANaM asaMkhijavAsAuakammabhUmiagabbhavatiamaNussANaM?, goamA! saMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM no asaMkhejavAsAuakammabhUmiagambhavakaMtiamaNussANaM,jai saMkhejavAsAuyakammabhUmiagabbhavatiamaNussANaM kiM pajattagasaMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamagussANaM apajjattagasaMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiaMmaNussANaM?, goamA! pajattagasaM. khejjavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM no apajattagasaMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM, jai pajjattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiagambhavakkaMtiamaNussANaM kiM sammaddiTipajattagasaMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM micchadilipajattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiagambhavakaMtiamaNussANaM sammamicchadiTTipaMjattagasaMkhivAsAuakammabhUmiagambhavakaMtiamaNussANaM?, goamA ! sammadiTThipajjattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiaga Jain Euroterma oral For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH manaHparyava jJAnaM // 10 // SPOSALARAMECLASSAGAR bbhavakaMtiamaNussANaM no micchadiTipajattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiagabbhavakkaMtiamaNussANaM mo sammAmicchaddiTTipajjattagasaMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM, jai samaddiTipajattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiaganbhavatiamaNussANaM kiM saMjayasammadiTipajattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM asaMjayasammadiTThipajjattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiagambhavaRtiamaNussANaM saMjayAsaMjayasammadiTripajattagasaMkhijavAsAuakammabhUmiyagabbhavatiyamaNussANaM ?, goyamA ! saMjayasammadiTripajattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiyagambhavakaMtiamaNussANaM no asaMjayasammadiTipajattagasaMkhejavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM no saMjayAsaMjayasammadiTripajattagasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM, jai saMjayasammadiTThipajattagasaMkhijavAsAuyakammabhUmiagabbhavakkaMtiamaNu. ssANaM kiM pamattasaMjayasammadiTThipajattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiagabbhavataMtiamaNussANaM apamattasaMjayasammaddiTipajattagasaMkhejavAsAuyakammabhUmiagambhavatiamaNussANaM?, goamA ! // 10 // For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educ apamatta saMjaya sammaddiTThipajjattagasaMkhejjavAsAuakammabhUmiaganbhavakaMtiamaNussANaM no pamattasaMjayasammadiTThipajjattagasaMkhejavA sAuakammabhUmi aganbhavakkaMtiamaNussANaM, jai apamatta saMjayasammaddiTTipajjattagasaMkhejjavAsAuakammabhUmi agavbhavakaMtiamaNustANaM kiM iDDIpattaapamattasaMjayasammaddiTThipajjattagasaMkhejjavAsAuakammabhUmi aganbhavakaMtiamaNussANaM aNiDDIpattaapamattasaMjayasammaddiTTipajjattasaMkhijjavAsAuyakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM ?, goamA ! iDDIpattaapamattasaMjayasammaddiTTipajjattaga saMkhejavA sAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNustANaM no aNiDIpattaapamattasaMjayasammaddiTTipajjattagasaMkhejjavAsAuakammabhUmiagabbhavakaMtiamaNussANaM ma NapajjavanANaM samupajjai // ( sU0 17 ) atha kiM tat manaHparyAyajJAnaM ?, evaM ziSyeNa prazne kRte sati ye gautamapraznabhagavannirvacanarUpA manaHparyAyajJAnotpattiviSayasvAmimArgaNAdvAreNa pUrvasUtrAlApakAn vitathaprarUpaNAzaGkAvyudAsAya pravacanabahumAnivineya janazraddhAbhivRddhaye ca tadavasthAneva devavAcakaH paThati 'jAvaiyA tisamayAhAragasse tyAdiniryuktigAthAsUtramiva, manaHparyAyajJAnaM prAgnirUpitazabdArtha 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'bhaMte tti gurvAmantraNe 'kimiti' paraprazne manuSyANAmutpadyate mational For Personal & Private Use Only jJAnaM sU. 17 10 12 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHparyava jJAnaM sU.17 zrImalaya- 6 iti prakaTArtha amanuSyANAmutpadyate iti, 'amanuSyAH' devAdayaH teSAmutpadyate ?, evaM bhagavatA gautamena prazne kRte 3 girIyA * sati paramArhantyamahimnA virAjamAnastrilokIpatirbhagavAn varddhamAnakhAmI nirvacanamabhidhatte-he gautama ! sUtre dIrghatvaM nandIvRttiH serlopaH sambodhane ikho veti prAkRtalakSaNasUtre vAzabdasya lakSyAnusAreNa dIrghatvasUcanAdavaseyam , yathA bho vayassA hai| // 101 // ityAdau, manuSyANAmutpadyate nAmanuSyANAM, teSAM viziSTacAritrapratipattyasambhavAt , atrAha-nanu gautamo'pi catu-1 IG haMzaparvadharaH sAkSarasannipAtI sambhinnazrItAH sakalaprajJApanIyabhAvaparijJAnakuzalaH pravacanasya praNetA sarvajJadaMzAya eva,8 uktaM ca-"saMkhAMtIte'vi bhave sAhai jaM vA paro u pucchejaa| na ya NaM aNAisesI viyANaI esa chumttho||1||" tataH kimartha pRcchati ?, ucyate, ziSyasampratyayArtha, tathAhi-tamartha khaziSyebhyaH prarUpya teSAM sampratyayArthaM tatsamakSaM ? bhUyo'pi bhagavantaM pRcchati, athavA itthameva sUtraracanAkalpaH, tato na kazcidoSa iti / punarapi gautama Aha-yadi manuSyANAmutpadyate tarhi kiM sammUchimamanuSyANAmutpadyate kiMvA garbhavyutkrAntikamanuSyANAmutpadyate ?, tatra 'mUrchA mohasamucchAyayoH' saMmUrchanaM saMmUrchA bhAve ghaJ pratyayaH tena nivRttAH sammRcchimAH, te ca vAntAdisamudbhavAH, tathA / coktaM prajJApanAyAM-"kehiM NaM bhaMte ! saMmucchimamaNussA saMmucchaMti ?, goamA! aMtomaNussakhette paNayAlIsAe 1 saMkhyAtItAnapi bhavAn kathayati yaM vA paraH pRcchet / na cAnatizAyI vijAnIte eSa chdmsthH||1|| 2 ka bhadanta ! saMmUchimamanuSyAH saMmUrcchanti !, gautama ! antarmanuSyakSetre paJcacatvAriMzati Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only worjainelibrary.org Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joyaNasayasahassesu aDDAijesu dIvasamuddesu pannarasasu kammabhUmIsu tIsAe akammabhUmIsu chappaNNAe aMtaradIvesu ga-1 manaHparyavabhavakaMtiyamaNussANaM ceva uccAresu vA pAsavaNesu vA khelesu vA siMghANesu vA vaMtesu vA pittesu vA sukkesu vA soNiesu jJAna vA sokapoggalaparisADesu vA vigayakalesu vA thIpurisasaMjoesu vA gAmaniddhamaNesu vA nagaraniddhamaNesu vA sabesu ceva 81 asuiThANesu ettha NaM samucchimamaNussA saMmucchaMti aMgulassa asaMkhejaibhAgamettAe ogAhaNAe asaNNI micchAdiTThI aNNANI sacAhiM pajattIhiM apajattagA aMtamuhuttAuyA ceva kAlaM kareMti" iti / tathA garne vyutkrAntiH-utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH, athavA garbhAd vyutkrAntiH-vyutkramaNaM niSkramaNaM yeSAM te garbhavyutkrAntikAH, ubhayatrApi garbhajA ityarthaH, bhagavAnAha-no sammUchimamanuSyANAmutpadyate, teSAM viziSTacAritrapratipattyasambhavAt , kintu garbhavyutkrAntikamanuSyANAM, evaM sarveSAmapi praznanirvacanasUtrANAM bhAvArtho bhAvanIyaH, navaraM kRSivANijyatapaHsaMyamAnuSThAnAdikarmapradhAnA bhUmayaH karmabhUmayo-bharatapaJcakairavatapaJcakamahAvidehapaJcakalakSaNAH paJcadaza tAsu jAtAH karmabhUmijAH, kRSyAdikamarahitAH kalpapAdapaphalopabhogapradhAnA bhUmayo haimavatapaJcakaharivarSapaJcakadevakurupaJcakottarakurupa 1 yojanazatasahasreSu ardhatRtIyeSu dvIpasamudreSu paJcadazasu karmabhUmiSu triMzatyakarmabhUmiSu SaTpaJcAzatyantIpeSu garbhavyutkrAntikamanuSyANAmevoccAreSu vA prazravaNeSu vA zleSmasu vA sivANeSu vA bAnteSu vA pitteSu vA zukreSu vA zoNiteSu vA zukrapudgalaparizATeSu vA vigatakalevaraSu strIpuruSasaMyogeSu vA prAmanirdhamaneSu vA nagaranidhamaneSu vA sarveSvevAzucisthAneSu atra saMmUcchimamanuSyAH saMmUrcchanti, aGgulasyAsaMkhyabhAgamAtrayA'vagAhanayA asaMjJino mithyAdRSTayo'jJAninaH sarvAbhiH payoMptibhiraparyAptakAH antarmuhUrttAyuSa eva kAlaM kurvanti / dain Education International For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya cakaramyakapaJcakairaNyavatapaJcakarUpAstriMzadakarmabhUmayaH tAsu jAtA akarmabhUmijAH, tathA antare-lavaNasamudrasya madhye dvIpA, manAparyavegirIyA antaradvIpAH-ekorukAdayaH SaTpaJcAzat teSu jAtAH antaradvIpajAH / atha lavaNasamudrasya madhye SaTpaJcAzadantaradvIpA 'ntaradvIpanandIvRttiH kharUpaM. vartante kiMpramANA vA te kiMkharUpA vA tatra manuSyA iti?, ucyate, iha jambUdvIpe bharatasya haimavatasya ca kSetrasya sI-13 // 102 // mAkArI bhUminimamapaJcaviMzatiyojano yojanazatocchrAyapramANo bharatakSetrApekSayA dviguNaviSkambho hemamayazcInapaTTavaNrNo nAnAvarNaviziSTadyutimaNinikaraparimaNDitapArthaH sarvatra tulyavistAro gaganamaNDalollikhitaratnamayaikAdazakUTopazo- 15 bhitaH tapanIyamayatalavividhamaNikanakamaNDitataTadazayojanAvagADhapUrvapazcimayojanasahasrAyAmadakSiNottarayojanapaJcaza tavistRtapadmAdopazobhitaziromadhyabhAgaH kalpapAdapazreNiramaNIyaH pUrvAparaparyantAbhyAM lavaNArNavajalasaMsparzI himavadUnAmA parvataH, tasya lavaNArNavajalasaMsparzAdArabhya pUrvasyAM pazcimAyAM ca dizi pratyekaM dve dve gajadantAkAre daMSTre vinigate, tatra aizAnyAM dizi yA vinirgatA daMSTrA tasyAM himavataH paryantAdArabhya trINi yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya / janazatatrayAyAmaviSkambhaH kiJcinyUnakonapazcAdazadhikanavayojanazatapariraya ekorukanAmA dvIpo vartate, ayaM ca paJcadhanuHzatapramANaviSkambhayA gavyUtadvayocchritayA padmavaravedikayA vanakhaNDena ca sarvataH parimaNDitaH, evaM tasyaiva himavataH parvatasya paryantAdArabhya dakSiNapUrvasyAM dizi trINi yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya dvitIyadaMSTrA- // 102 // yAmupari ekorukadvIpapramANa AbhAsikanAmA dvIpo vartate, tathA tasyaiva himavataH pazcimAyAM dizi paryantAdArabhya For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antara dvIpAH hai dakSiNapazcimAyAM, nairRtakoNAnusAreNa ityarthaH, trINi yojanazatAni lavaNasamudre daMSTrAmatikramyAtrAntare yathokta pramANo vaiSANikanAmA dvIpo varttate, tathA tasyaiva himavataH pazcimAyAmeva dizi paryantAdArabhya pazcimottarasyAM dizi, vAyavyakoNAnusAreNa ityarthaH, trINi zatAni yojanAnAM lavaNasamudramadhye caturthIdaMSTrAmatikramyAtrAntare pUrvoktapramANo naGgolikanAmA dvIpo varttate, evamete catvAro dvIpA himavataH catasRSvapi vidikSu tulyapramANA avatiSThante, uktaM ca "culaMhimavaMtapuvAvareNa vidisAsu sAgaraM tisae / gaMtUNaMtaradIvA tinni sae hoti vicchinnA // 1 // auNApanna-18 18 navasae kiMcUNe parihi esime nAmA / egorua AbhAsiya vesANI ceva naMgUlI // 2 // " tata eteSAmekorukA-18 dInAM caturNA dvIpAnAM parato yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM 2 cattvAri 2 yojanazatAnyatikramya caturyojana-1 zatAyAmaviSkambhAH kiJcinyUnapaJcaSaSTyadhikadvAdazayojanazataparikSepAH yathoktapAvaravedikAvanakhaNDamaNDitaparisarAH hayakarNagajakarNagokarNazaSkulIkarNanAmAnazcatvAro dvIpAH, tadyathA-ekorukasya parato hayakarNaH, AbhAsi-18 kasya parato gajakarNaH, vaiSANikassa parato gokarNo, najholIkasya parato zaSkulIkaNa iti, tataH eteSAmapi hayakarNAdInAM catuNNA dvIpAnAM parataH punarapi yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM paJca yojanazatAni vyatikramya CASSAMSROLOGESAMEER 1kSullakahimavataH pUrvAparayorvidikSu sAgara trizatI / gatvAntaradvIpAH trINi zatAni bhavanti vistIrNAH // 1 // ekonapazcAzadadhikAni nava zatAni kiMcidUnAni paridhiH eSAmimAni nAmAni / ekoka AbhAsiko vaiSANikacaiva naholikaH // 2 // For Personal & Private Use Only s Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvIpA zrImalaya malaya- paJcayojanazatAyAmaviSkambhA ekAzItyadhikapaJcadazayojanazataparikSepAH pUrvoktapramANapadmavaravedikAvanakhaNDamaNDita-14 antaragirIyA nandIvRttiH bAhyapradezA AdarzamukhamedramukhAyomukhagomukhanAmAnazcatvAro dvIpAH, tadyathA-hayakarNasya parataH Adarzamukho, gaja karNasya parato meTUmukho, gokarNasya parato ayomukhaH, zaSkulIkarNasya parato gomukha iti / evamagre'pi bhAvanA ||10||6kaaryaa / tataH eteSAmapyAdarzasukhAdInAM catuNo dvIpAnAM parato bhUyo'pi yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM SaD hai yojanazatAnyatikramya SaDyojanazatAyAmaviSkambhAH saptanavatyadhikASTAdazayojanazataparikSepA yathoktapramANapadma-dI varavedikAvanakhaNDamaNDitaparisarA azvamukhahastimukhasiMhamukhavyAghramukhanAmAnazcatvAro dviipaaH| tata eteSAmapyazva-18 | mukhAdInAM parato yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM sapta 2 yojanazatAni atikramya saptarayojanazatAyAmaviSka-137 mbhAstrayodazAdhikadvAviMzatiyojanazataparidhayaH pUrvoktapramANapadmavaravedikAvanakhaNDasamavagUDhA azvakarNaharikarNahastihai karNakarNaprAvaraNanAmAnazcatvAro dviipaaH| tata eteSAmapyazvakarNAdInAM catuNNA dvIpAnAM parato yathAkramaM pUrvotta rAdividikSu pratyekamaSTAvaSTau yojanazatAnyatikramya aSTarayojanazatAyAmaviSkambhA ekonatriMzadadhikapaJcaviMzati yojanazataparikSepA yathoktapramANapadmavaravedikAvanakhaNDamaNDitaparisarA ulkaamukhmeghmukhvidyunmukhvidyuhntaabhidhaanaa-18|||103|| aizcatvAro dviipaaH| tato'mISAmapi ulkAmukhAdInAM catuNNA dvIpAnAM parato yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM nava nava 812 yojanazatAnyatikramya navanavayojanazatAyAmaviSkambhAH paJcacatvAriMzadadhikASTAviMzatiyojanazataparikSepA yathoktapra SANSAMMEROSCAMERA dal Education L For Personal & Private Use Only aw.jainelibrary.org Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antaramANapadmavaravedikAvanakhaNDasamavagUDhAH samadantalaSTadantagUDhadantazuddhadantanAmAnazcatvAro dviipaaH| evamete himavati parvatekA dvIpAsa 18|catasRSu vidikSu vyavasthitAH sarvasaGkhyayA aSTAviMzatisaGkhyA dvIpAH / evaM himavattulyavarNapramANe padmahadapramANAyA-13 samaviSkambhAvagAhapuNDarIkahUdopazobhite zikhariNyapi parvate lavaNArNavajalasaMsparzAdArabhya catasRSu vidikSu vyavasthitAH ekorukAdinAmAno'kSaNApAntarAlAyAmaviSkambhA aSTAviMzatisaGkhyA dvIpA vktvyaaH| tataH sarvasaGkhyayA ssttpnycaashdntrdviipaaH| eteSu ca vartamAnA manuSyA api evaMnAmAno bhavanti, bhavati ca nivAsayogataH tathAvyapadezo yathA paJcAlajanapadanivAsinaH puruSAH paJcAlA iti,te'pi cAntaradvIpavAsino manuSyA varSabhanArAcasaMhananinaH samacaturasrasaM-18 sthAnasaMsthitAH samagrazubhalakSaNatilakamaSaparikalitA devalokAnukArirUpalAvaNyAlaGkArazobhitavigrahA aSTadhanuHzatapramANazarIrocchAyAH, strINAM tvidameva kiJcinnyUnaM draSTavyaM, tathA palyopamAsaGkhyeyabhAgapramANAyuSaH strIpuruSayugalavyava-12 sthitAH dazavidhakalpapAdapasampAdyopabhogasampadaH prakRtyaiva zubhacetaso vinItAH pratanukrodhamAnamAyAlobhAH santo-18 hai piNo nirautsukyAH kAmacAriNo'nulomavAyuvegAH satyapi manohAriNi maNikanakamauktikAdike mamatvakAriNi, mamatvAbhinivezarahitAH sarvathApagatavairAnubandhAH parasparapreSyAdibhAvavinirmuktA ata evAhamindrA hastyazvakarabhagoma-| hiSyAdInAM sadbhAve'pi tatparibhogaparAGmukhAH pAdavihAracAriNo rogavedanAdivikalA vartante, caturthAhAramete gRhNanti catuHSaSTizca pRSTakaraNDakAsteSAM, SaNmAsAvazeSAyuSazcAmI strIpuruSayugalaM prasuvate ekonAzItidinAni ca tat - For Personal & Private Use Only ' Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antara zrImalaya- girIyA nandIvRttiH // 104 // paripAlayanti stokasnehakaSAyatayA ca te mRtvA devalokamupasarpanti, uktaM ca-"aMtaradIvesu narA dhaNusayaasiyA 31 |sayA UmuiyA / pAlaMti mihuNadhamma palassa asaMkhabhAgAu ||1||custttthii piDhikaraMDayANa maNuANa tesimaahaaro| dvIpA: bhattassa cautthassa ya aNusIti diNANi pAlaNayA // 2 // " ityAdi, tiryaJco'pi ca tatra vyAghasiMhasapadiyo raudrabhAvarahitatayA na parasparaM hissahiMsakabhAve vartante, tata eva te'pi devalokagAmino bhavanti, teSu ca dvIpeSu zAlyAdIni dhAnyAni vilasAta eva samutpadyante, paraM na te manuSyAdInAM paribhogAya jAyante, teSu ca dvIpeSu dezamazakayU-18 kAmatkuNAdayaH zarIropadravakAriNo'niSTasUcakAzca candrasUryoparAgAdayo na bhavanti, bhUmirapi tatra reNupaGkakaNTakAdirahitA sakaladoSaparityaktA sarvatra samatalA ramaNIyA ca vartata iti / tathA 'saMkhejavAsAuya'tti saGkhyeyavarSAyuSaH-pU koTyAdijIvinaH asaGkhyeyavarSAyuSaH-palyopamAdijIvinaH, tathA 'pajattaga'tti paryApti:-AhArAdipudgalagrahaNapariNa-13 manaheturAtmanaH zaktivizeSaH, sa ca pudgalopacayAt, kimuktaM bhavati 1-utpattidezamAgatena ye gRhItA AhArAdi // 104 // pudgalAsteSAM tathA anyeSAM ca pratisamayaM gRhyamANAnAM tatsamparkataH tadrUpatayA jAtAnAmupaSTambhena yaH zaktivizeSo jIvasthAhArAdipugalAnAM khalarasAdirUpatayA pariNamanaheturyathodarAntargatAnAM pudga lavizeSANAmavaSTambhenAhArapudgalakhalarasa- 24 SCARSHAN 1 antaradvIpeSu narA dhanuHzatASTakocchUitAH sadA muditAH / pAlayanti mithunadharma pallava sAsaMkhyabhAgAyuSaH // 1 // catuSpaSTiH pRSThakaraNDakAnAM majujAvAM vezaSImAhAra / caturthabhakkAdekocAzItidinAMtha pAlanam // 2 // For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TURISTUSS rUpatA''pAdanahetuH zaktivizeSaH sA paryAptiH, sA ca poDhA, tadyathA-AhAraparyAsiH zarIraparyAptiH indriyaparyAptiHprANA paryAptyapAnaparyAptiH bhASAparyAptiH manaHparyAptizceti, tatra yayA bAjhamAhAramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA''hAraparyA-18 dhikAraH ptiH1,yayA rasIbhUtamAhAraM rasAsRgmAMsamedo'sthimajAzukralakSaNasaptadhAturUpatayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH 2, yayA / dhAturUpatayA pariNamitamAhAramindriyarUpata yA pariNamayati sA indriyaparyAptiH 3, yayA punarucchrAsaprAyogyavargaNAdalikamAdAyocchAsarUpatayA pariNamayyAlambya ca muJcati sA ucchAsaparyAptiH 4, yayA tu bhASAprAyogyavargaNAdalikamAdAya bhASAtvena pariNamayyAlambya ca muJcati sA bhASAparyAptiH 5, yayA punarmanoyogyavargaNAdalikamAdAya mana-181 |stvena pariNamayyAlambya ca muJcati sA manaHparyAptiH 6, etAzca yathAkramamekendriyANAM saMjJivarjAnAM dvIndriyAdInAM | saMjinAM ca catuHpaJcaSaTsaGkhyA bhavanti, utpattiprathamasamaya eva caitA yathAyathaM sarvA api yugapanniSpAdayitumAra bhyante krameNa ca niSThAmupayAnti, tadyathA-prathamamAhAraparyAptiH tataH zarIraparyAptiH tata indriyaparyAptirityAdi, AhAdarapayoptizca prathamasamaya eva niSpadyate, zeSAstu pratyekamantamahana kAlena, athAhArapayoThi prathamasamaya eva niSpadyate iti kathamavasIyate ?, ucyate, iha bhagavatA AryazyAmena prajJApanAyAmAhArapade dvitIyoddezake sUtramidamapAThi-'AhArapajacIe apajattae NaM bhaMte ! kiM AhArae aNAhArae vA ?, goyamA! no AhArae aNAhArae"tti, tata AhAra 25551545454545453 RES 1 bhAdvAraparyAptyA aparyApto bhadanta ! kimAhArako'nAhArako vA gautama ! no AhArakaH anAhArakaH / , dain Educ a tional For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-1 paryAptyA aparyApto vigrahagatAvevopapadyate, nopapAtakSetramAgato'pi, upapAtakSetramAgatasya prathamasamaya evAhAraka-15 paryAptyagirIyA tvAt , tata ekasAmAyikI AhAraparyAptinirvRttiH, yadi punarupapAtakSetramAgato'pi AhAraparyAptyA aparyAptaH syAt / dhikAraH nandIbRttiH tata evaM sati vyAkaraNasUtramitthaM paThet-'siya AhArae siya aNAhArae' yathA zarIrAdiparyAptiSu, sarvAsAmapi 15 // 105 // ca paryApsInAM parisamAptikAlo'ntarmuhUrttapramANaH / paryApsayo vidyante yeSAM te paryAptA 'abhrAdibhya' iti matvarthIyopratyayaH / ye punaH khayogyaparyAptiparisamAptivikalAH te aparyAptAH, te ca dvidhA-labdhyA karaNaizca, tatra ye'paryAptakA eva santo niyante na punaH khayogyaparyAptIH sarvA api samarthayante te labdhyaparyAsakAH, te'pi niyamAdAhArazarIre-21 tandriyaparyAptiparisamAptAveva mriyante, nArvAk, yasmAdAgAmibhavAyubavA niyante sarva eva dehinaH, tacAhArazarIrendri yaparyAptiparyAptAnAmeva badhyata iti, ye punaH karaNAni-zarIrendriyAdIni na tAvannivartayanti atha cAvazyaM nivarta- 20 zayiSyanti te karaNAparyAptakAH, ihobhayeSAmapyaparyAptAnAM pratiSedhaH, ubhayeSAmapi viziSTacAritrapratipattyasambhavAt, tathA 'sammaddiTThI'tti samyak-aviparItA dRSTiH-jinapraNItavastupratipattiryeSAM te samyagdRSTayaH, mithyaa-vipriitaa|8|||105|| STiryeSAM te mithyAdRSTayaH, samyak ca mithyA ca dRSTiryeSAM te samyagamithyAdRSTayaH, yeSAmekasminnapi ca vastuni tatpa-18 haryAye vA matidaurbalyAdinA ekAntena samyaparijJAnamithyAjJAnAbhAvato na samyazraddhAnaM nApyekAntato vipratipattiH 24 For Personal & Private Use Only Jan Education nelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai te samyamithyAdRSTayaH, uktaM ca zatakabRhacUNNau'jahA~ nAlikeradIvayAsissa khuhAiyassavi ettha samAgayassa o-12 AmA~ yaNAie aNegavihe Dhoie tassa uvariM na ruI na ya niMdA, jao teNa so oyaNAio AhAro na kayAi diTTho nAvi|8padhyAdi suo, evaM sammamicchaddihissavi jIvAipayatthANaM uvariM na ya ruI nAvi niMda'tti, tathA 'saMjaya'tti 'yama uparame / da saMyacchanti sma sarvasAvadhayogebhyassamyaguparamante smeti saMyatAH, "gatyarthakarmaNyAdhAre"ti kartari ktapratyayaH, saMyatAH sakalacAritriNaH asaMyatAH-aviratasamyagdRSTayaH saMyatAsaMyatAH-dezaviratimantaH, tathA 'pamatta'tti pramAdyanti sma mo-18 hanIyAdikammadiyaprabhAvataH sajvalanakaSAyanidrAdyanyatamapramAdayogataH saMyamayogeSu sIdanti smeti pramattAH, pUrvavat katteri ktapratyayaH, te ca prAyo gacchavAsinaH teSAM kacidanupayogasambhavAt , tadviparItA apramattAH, te ca prAyo |jinakalpikaparihAravizuddhikayathAlandakalpikapratimApratipannAH, teSAM satatopayogasambhavAda, iha tu ye gacchavAsinaH tannigetA vA pramAdarahitAH te'pramattA draSTavyAH. tathA 'iDpittasse'tyAdi, RddhI:-AmarpoSadhyAdilakSaNAH prAptA RddhiprAptAH tadiparItA anRddhiprAptAH, RddhIzca prApnuvanti viziSTamuttarottaramapUrvApUrvArthapratipAdakaM zrutamavagAhamAnAH zrutasAmathyatastInAM tIvratarAM zubhabhAvanAmadhirohanto'pramattayatayaH, tathA coktam-'avagAhate ca sa zrutajaladhiM prApnoti cAvadhijJAnam / mAnasaparyAyaM vA jJAna koSThAdibuddhirvA // 1 // cAraNavaikriyasauMSadhatAdyA vA labdhayastasya / 1 yathA nAlikeradvIpavAsinaH kSudhAditasyApIhAgatasyaudanAdike'nekavidhe Dhokite tasyopari na ruciH nApi nindA, yatastena sa odanAdika AhAro na kadAcit * dRSTo nApi zrutaH, evaM samyagmidhyAdRSTerapi jIvAdipadArthAnAmupari na ca rucirnApi nindeti / SSSSS dan Edd e mnational For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 106 // prAdurbhavanti guNato balAni vA mAnasAdIni // 2 // " atra sa iti apramattayatiH 'mAnasaparyAya' miti mAnasAHmanaHsambandhinaH paryAyA viSayo yasya tanmAnasaparyAyaM, manaH paryAyajJAnamityarthaH, 'koSThAdibuddhirve 'ti atrAdizabdAtpadAnusArivIjabuddhiparigrahaH, tisro hi buddhayaH paramAtizayarUpAH pravacane pratipAdyante, tadyathA - koSThabuddhiH padAnusAriNIbuddhiH bIjabuddhizca tatra koSTha iva dhAnyaM yA buddhirAcAryamukhAdvinirgatau tadavasthAveva sUtrArthoM dhArayati, na kimapi tayoH sUtrArthayoH kAlAntare'pi galati sA koSThabuddhiH, yA punarekamapi sUtrapadamavadhArya zeSamazrutamapi tadavasthameva zrutamavagAhate sA padAnusAriNI, yA punarekamarthapadaM tathAvidhamanusRtya zeSamazrutamapi yathAvasthitaM prabhUtamarthamavagAhate sA bIjabuddhiH, sA ca sarvottamA prakarSaprAptA bhagavatAM gaNabhRtAM, te hi utpAdAdipadatrayamavadhArya sakalamapi dvAdazAjJAtmakaM pravacanamabhisUtrayanti, tathA cAraNAzca vaikriyaM ca sarvoSadhazca cAraNavaikriya sarvoSadhAH tadbhAvaH cAraNavaikriyasarvauSadhatA, tatra caraNaM - gamanaM tadvidyate yeSAM te cAraNA 'jyotstrAdibhyo'NU' iti matvarthIyo'NpratyayaH, tatra gamana| manyeSAmapi munInAM vidyate tato vizeSaNAnyathAnupapattyA caraNamiha viziSTaM gamanamabhigRhyate, ata evAtizAyane matvarthIyo, yathA rUpavatI kanyetyatra, tato'yamarthaH - atizayacaraNasamarthAzcAraNAH, tathA cAha bhASyakRt svabhASyaTIkAyAM - atizaya caraNAccAraNAH, atizayagamanAdityarthaH, te ca dvidhA - jaGghAcAraNA vidyAcAraNAtha, tatra ye cAritratapovizeSaprabhAvataH samudbhUtagamanaviSayalabdhivizeSAste jaGghAcAraNAH, ye punarvidyAtrazataH For Personal & Private Use Only AmaSadhyAdi 15 20 // 106 // 25 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samutpannagamanAgamanalabdhyatizayAH te vidyAcAraNAH, jabAcAraNAstu rucakavaradvIpaM yAvadgantuM samarthAH vidyA- jaMghAvidyAcAraNA nandIzvaraM, tatra jaGghAcAraNA yatra kutrApi gantumicchavaH tatra ravikarAnapi nizrIkRtya gacchanti | cAraNAH vidyAcAraNAstvevameva, javAcAraNazca rucakavaradvIpaM gacchannekenaivotpAtena gacchati, pratinivartamAnastvekenotpAtena nandIzvaramAyAti dvitIyena khasthAnaM, yadi punarmeruzikharaM jigamiSustarhi ekenaivotpAtena paNDakavanamadhirohati, prati| nivartamAnastu prathamenotpAtena nandanavanamAgacchati dvitIyena khasthAnamiti, jakAcAraNo hi cAritrAtizayaprabhA-12 |vato bhavati tato labdhyupajIvane autsukyabhAvataH pramAdasambhavAcAritrAtizayanibandhanA labdhirapahIyate tataH pratinivartamAno dvAbhyAmutpAtAbhyAM svasthAnamAyAti, vidyAcAraNaH punaH prathamenotpAtena mAnuSottaraM parvataM gacchati | dvitIyena tu nandIzvaraM, pratinivartamAnastvekenaivotpAtena khasthAnamAyAti, tathA meraM gacchan prathamenotpAtena nandanavanaM 18|gacchati dvitIyena paNDakavanaM, pratinivartamAnastvekenaivotpAtena khasthAnamAyAti, vidyAcAraNo hi vidyAvazAdbhavati, vidyA ca parizIlyamAnA sphuTA sphuTataropajAyate. tataH pratinivartamAnasya zaktyatizayasambhavAdekenotpAtena svasthAnAgamanamiti, uktaM ca-"aisayacaraNasamatthA jaMghAvijAhi cAraNA mnnuo| jaMghAhi jAi paDhamo nIsaM kAuM ravikare'vi // 1 // eguppAeNa gao ruyagavaraMmi u tao pddiniytto| biieNaM naMdissaramihaM tao ei taieNaM // 2 // paDhameNa paMDagavaNaM biiuppAeNa naMdaNaM ei / taiuppAraNa tao iha jaMghAcAraNo ei // 3 // paDhameNa 3 eratene For Personal & Private Use Only www.iainelbrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 107 // mANusottaranagaM sa NaMdissaraM tu biieNaM / ei tao taieNaM kayaceiyavaMdaNo ihayaM // 4 // paDhameNa naMdaNavaNe bihauppAraNa paMDagavarNami / ei ihaM taieNaM jo vijAcAraNo hoi // 5 // " tathA sarva - viNmUtrAdikamauSadhaM yasya sa sarvoSadhaH, kimuktaM bhavati ?-yasya mUtraM viT zleSmA zarIramalo vA rogopazamasamartho bhavati sa sarvoSadhaH, AdyazabdAdAmarSauSadhyAdilabdhiparigrahaH, tathA AmaSauSadhyAdInAmanyatamAmRddhimavadhyRddhiM vA prAptasya manaHparyAyajJAnamutpadyate, nAnRddhiprAptasya, anye tvavadhyRddhiprAptasyaiveti niyamamAcakSate, tadayuktaM, siddhaprAbhRtAdAvavadhimantareNApi manaH paryAyajJAnasyAnekazo'bhidhAnAt / atrAha - manuSyANAmutpadyate ityukte sAmarthyAdamanuSyANAM notpadyate ityanumIyate, tataH kathamucyate ' no amaNussANaM uppajjai' ityAdi, nirarthakatvAd ?, ucyate, iha tridhA vineyAH, tadyathA - udghaTitajJA madhyamabuddhayaH prapaJcitajJAzca tatra ye udghaTitajJA madhyamabuddhayo vA te yathoktaM sAmarthyamavabudhyante, ye punaradyApyavyutpannatvAt na yathoktasAmarthyAvagamakuzalAH te prapaJcitamevAvagantumIzate tatasteSAmanugrahAya sAmarthyalabhyasyApi vipakSaniSedha - syAbhidhAnaM mahIyAMso hi paramakaruNAparItatvAdavizeSeNa sarveSAmanugrahAya pravarttante, tato na kazcidoSaH / taM ca duvihaM uppajjai, taMjahA - ujjumaI ya viulamaI ya, taM samAsao cauvvihaM pannattaM taMjahA - davvao khittao kAlao bhAvao, tattha davvao NaM ujjumaI NaM aNate anaMtapaesie khaM jANai pAsa te caiva viulamaI anbhahiyatarAe viulatarAe visuddhatarAe vitimi - For Personal & Private Use Only jaMghA vidyAcAraNAH // 107 // 26 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHparyAyassaviSayaH SAHASR450317 ratarAe jANai pAsai, khettao NaM ujjumaI ajahanneNaM aMgulassa asaMkhejayabhAgaM ukkoseNaM ahe jAva imIse rayaNappabhAe puDhavIe uvarimaheDille khuDDugapayare ur3e jAva joisassa uvarimatale, tiriyaM jAva aMtomaNussakhitte aDDAijesu dIvasamuddesu pannarasasu kammabhUmisu tIsAe akammabhUmisu chappannAe aMtaradIvagesu sannipaMceMdiANaM pajattayANaM maNogae bhAve jANai pAsai, taM ceva viulamaI aDDAijehimaMgulehiM abbhahiataraM viulataraM visuddhataraM vitimiratarAgaM khettaM jANai pAsai, kAlao NaM ujjumaI jahanneNaM paliovamassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNavi paliovamassa asaMkhijjaibhAgaM atIyamaNAgayaM vA kAlaM jANai pAsai, taM ceva viulamaI abbhahiyatarAgaM viulatarAgaM visuddhatarAgaM vitimiratarAgaM jANai pAsai, bhAvao NaM ujjumaI aNaMte bhAve jANai pAsai savvabhAvANaM aNaMtabhAgaM jANai pAsai, taM ceva viulamaI abbhahiyatarAgaM viulatarAgaM visuddhatarAgaM vitimiratarAgaM jANai pAsaimaNapajjavanANaM puNa jaNamaNapariciMtiatthapAgaDaNaM / mANusakhittanibaddhaM guNapaccaiaM carittavao (58) / settaM maNapajjavanANaM // (sU018) Jan Edd( literational For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- girIyA nandIvRttiH // 108 // tatra manaHparyAyajJAnamRddhiprAptAnAmapramattasaMyatAnAmutpadyamAnaM dvidhotpadyate, tadyathA-Rjumatizca vipulamatizca, tatra RvipulamananaM matiH,saMvedanamityarthaH, RjvI-sAmAnyagrAhiNI matiHRjumatiH ghaTo'nena cintita ityAdisAmAnyAkArAdhyava- matI sAyanibandhanabhUtA katipayaparyAyaviziSTamanodravyaparicchittirityarthaH, uktaM ca bhASyakRtA-riju sAmannaM tammattagAhi-12 NI rijumaI maNoNANaM / pAyaM visesavimuhaM ghaTamittaM ciMtiyaM muNai // 1 // " cUrNikRdapyAha-"ujju NaM visesavimuhaM, 15 uvalahaI, nAIva bahuvisesavisiDhe atthaM uvalabhaitti bhaNiyaM hoi, ghaDo'NeNa ciMtiotti jANaitti / cshbdH| svagatAnekadravyakSetrAdibhedasUcakaH / tathA vipulA-vizeSagrAhiNI matiH vipulamatiH, ghaTo'nena cintitaH, sa ca sauvarNaH pADaliputrako'dyatano mahAn apavarakasthitaH phalapihita ityAdyadhyavasAyahetubhUtA prabhUtavizeSaviziSTamanodra-8 vyaparicchittirityarthaH, Aha ca bhASyakRta--"vipulaM vatthuvisesaNanANaM taggAhiNI maI vipulaa| ciMtiyamaNusarai ghaDaM pasaMgao pajavasaehiM // 1 // " cUrNiNakRdapi Aha-"vipulA maI vipulamaI bahavisesagAhiNItti bhaNiyaM hoi, | diTuMto jahA'NeNa ghaDo ciMtio, taM ca desakAlAiaNegapajAyavisesavisiDhe jANaitti / cazabdaH pUrvavat , asyAM / Rju sAmAnyaM tanmAtraprAhiNI RjumatirmanaHparyAyajJAnaM / prAyo vizeSa vimukha ghaTamAtraM cintitaM jAnAti // 1 // 2 Rju vizeSavimukhaM upalabhate, nAtIvA // 108 // bahuvizeSaviziSTamartha upalabhate iti bhaNitaM bhavati, ghaTo'nena cintita iti jAnAtIti / 3 vipulaM vastuvizeSajJAnaM tavAhiNI matirvipulA / cintitamanusarati |gharTa prasaGgataH paryAyazatena // 1 // 4 vipulA matirvipulamatiH bahuvizeSagrAhiNItyuktaM bhavati dRSTAnto yathA'nena ghaTacintitaH, taM ca dezakAlAdhanekaparyAyavizeSaviziSTaM jaanaatiiti| Jain Educationalonal For Personal & Private Use Only W Linelibrary.org Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoyam BECAUSAISOPISTOSS hU~ca vyutpattau khatatrameva jJAnamabhidheyaM, yadA punastadvAnabhidheyo vivazyate tadaivaM vyutpatiH-RjvI sAmAnyagrAhiNI ma-! manApatirasya sa RjumatiH, tathA vipulA-vizeSagrAhiNI matirasya sa vipulmtiH| tat manaHparyAyajJAnaM dvividhamapi samAsataH' saMkSepeNa caturvidhaM prajJataM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato Namiti vAkyA-3 sa. 18 laGkAre RjumatiranantAn anantapradezikAn-anantaparamANvAtmakAn skandhAn-viziSTaikapariNAmapariNatAn arddha tRtIyadvIpasamudrAntarvartiparyAptasaMjJipaJcendriyairmanastvena pariNAmitAn pudgalAn pudgalasamUhAnityarthaH jAnAti-sApakSAtkAreNAvagacchati 'pAsaItti, iha manastvapariNataH skandherAlocitaM bAhyamartha ghaTAdilakSaNaM sAkSAdadhya-| kSato manaHparyAyajJAnI na jAnAti, kintu manodravyAMNAmeva tathArUpapariNAmAnyathAnupapattito'numAnataH, Aha8 dUca bhASyakRt-"jANai vajhe'NumANeNaM" itthaM caitadaGgIkarttavyam , yato mUrttadravyAlambanamevedaM manaHparyAya jJAnamiSyate, mantArastvamUrtamapi dharmAstikAyAdikaM manyante, tato'numAnata eva cintitamarthamavabudhyante nAnyatheti | pratipattavyam , tatastamadhikRtya pazyatItyucyate, tatra manonimittasyAcakSurdarzanasya sambhavAt , Aha ca cUrNiNakRt"muNiyatthaM puNa paJcakkhao na pekkhai, jeNa maNodavAlaMbaNaM muttamamuttaM vA, so ya chaumattho taM aNumANao pekkhai, ato pAsaNiyA bhaNiyA" iti / athavA sAmAnyata ekarUpe'pi jJAne kSayopazamasya tattavyAdyapekSya vaicitryasambhavA A 1 jAnAti bAhyAn anumAnena.2 cintitArtha punaH pratyakSato na prekSate, yena manodravyAlambanaM mUrtamamUrta vA, sa ca chadmasthastat anumAnataH prekSate, ataH pazyattA bhnnitaa| dain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayama zrImalaya- danekavidha upayogaH sambhavati, yathA'traiva RjumativipulamatirUpaH, tato viziSTataramanodravyAkAraparicchedApekSayA jA-18| manaHpa garAyAnAtItyucyate, sAmAnyamanorUpadravyAkAraparicchedApekSayA tu pazyatIti, tathA cAha cUrNiNakRt-"ahaMvA chaumatthassa XI pAyam nandIvRttiH | egavihakhaovasamalaMbhe'vi vivihovaogasaMbhavo bhavai, jahA ettheva RjumaivipulamaINaM uvaogo, ao visesa- sa.18 // 109 // sAmannatthesu uvajujjai jANai pAsaitti bhaNiyaM na doso" iti / atra 'egavihakhaovasamalaMbhe'vitti sAmAnyata | ekarUpe'pi kSayopazamalambhe'pAntarAle dravyAdyapekSayA kSayopazamasya vizeSasambhavAdvividhopayogasambhavo bhavatIti, || tadevaM viziSTataramanodravyAkAraparicchedApekSayA sAmAnyarUpamanodravyAkAraparicchedo vyavahArato darzanarUpa uktaH, para mArthataH punaH so'pi jJAnameva, yataH sAmAnyarUpamapi .manodravyAkArapratiniyatameva pazyati, pratiniyatavizeSagraha-yA MNAtmakaM ca jJAnaM na darzanam , ata eva sUtre'pi darzanaM caturvidhamevoktaM, na paJcavidhamapi, manaHparyAyadarzanasya paramArtha-18|20 to'sambhavAditi / tathA tAneva manastvena pariNAmitAn skandhAn vipulamatiH abhydhiktraan-arddhtRtiiyaanggul-| pramANabhUmikSetravartibhiH skandhairadhikatarAn , sA cAdhikataratA dezato'pi bhavati tataH sarvAsu dikSu adhikataratApra-1 // 10 // tipAdanArthamAha-vipulatarakAn-prabhUtatarakAn , tathA vizuddhatarAn-nirmalatarAn ajumatyapekSayA'tIva sphuTataraprakA-18/23 1 athavA chadmasthasyaikavidhakSayopazamalAme'pi vividhopayogasaMbhavo bhavati, yathA atraiva RjumativipulamayorupayogaH, ato vizeSasAmAnyArtheSu upayujyato jAnAti pazyatIti bhaNitaM na dossH| SAUSIES ASSASSIN For Personal & Private Use Only wilmjainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manApa yoyam zAnityarthaH. sa ca pratibhAso bhrAnto'pi sambhavati yathA dvicandrapratibhAsaH tato bhrAntatAzaGkAvyudAsAya vizeSaNAntaramAha-vitimiratarakAn-vigataM timiraM-timirasampAdyo bhramo yeSu te vitimirAH tato 'dvayoH prakRSTe || taraviti'tarappratyayaH tataH prAkRtalakSaNAt khArthe kaH pratyayaH, evaM pUrveSvapi padeSu yathAyogaM vyutpattidraSTavyA, vitimiratara-18 kAn-sarvathA bhramarahitAn , athavA abhyadhikatarakAn vipulatarakAniti dvAvapi zabdAvekAoM, vizuddhatarakAn viti-18 miratarakAnetAvapi ekArthoM, nAnAdezajA hi vineyA bhavanti tataH ko'pi kasyApi prasiddho bhavati teSAmanugrahArtha| mekArthikapadopanyAsaH / tathA kSetrato Namiti vAkyAlaGkAre Rjumatiradho yAvadasyA ratnaprabhAyAH pRthivyA uparitanAdhastanAn kSullakapratarAn / atha kimidaM kSullakAtara iti ?, ucyate, iha lokAkAzapradezA uparitanAdhastanadezarahitatayA vivakSitA maNDakAkAratayA vyavasthitAH prataramityucyante, tatra tiryaglokasyordhvAdho'pekSayA'STAdazayojanazata-12 pramANasya madhyabhAge dvau laghukSullakapratarau, tayormadhyabhAge jambUdvIpe ratnaprabhAyA bahusame bhUmibhAge merumadhye'STaprAde-15 ziko rucakaH, tatra gostanAkArAzcatvAra uparitanAH pradezAzcatvArazcAdhastanAH, epa eva rucakaH sarvAsAM dizAM vidizAM vA pravartakaH, etadeva ca sakalatiryaglokamadhyaM, tau ca dvau sarvalaghU pratarAvaGgulAsaGkhyeyabhAgavAhalyAvalokasaMvarttitau rajapramANau, tata etayoruparyanye'nye pratarAstiryagaGgalAsaGkhyeyabhAgavRddhyA varddhamAnAstAvadRSTavyA yAvadUrdhvalokamadhyaM, tatra paJcarajjupramANaH prataraH, tata uparyanye'nye pratarAstiryagaGgulAsaGkhyeyabhAgahAnyA hIyamAnAstAvadavaseyA yAvallokAnte dain Educa t ional For Personal & Private Use Only |RLww.jainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- rajupramANaH prataraH, iha UrddhalokamadhyavarttinaM sarvotkaSTaM paJcarajjupramANaM prataramavadhIkRtyAnye uparitanA adhastanAzca krameNa manaHpagirIyA kAhIyamAnAH 2 sarve'pi kSullakapratarA iti vyavahivante yAvalokAnte tiryagloke ca rajupramANapratara iti, tathA tiryaglo-13 yam nandIvRttiH kamadhyavarttisarvalaghukSullakapratarasyAdhastiryagaGgulAsaGkhyeyabhAgavRddhyA varddhamAnAH 2 pratarAstAvadvaktavyA yAvadadholokAnte sa- sa. 18 // 11 // sarvotkRSTaH saptarajjupramANaH prataraH, taM ca saptarajupramANaM prataramapekSyAnye uparitanAH sarve'pi krameNa hIyamAnAH kSulakapratarA abhidhIyante yAvattiryaglokamadhyavartI sarvalaghukSulakaprataraH, eSA kssulkprtrprruupnnaa| tatra tiryaglokamadhyavartinaH sarvalaghurajjupramANAt kSulakapratarAdArabhya yAvadadho nava yojanazatAni tAvadasyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM ye pratarAH te uparitanakSullakapratarA bhaNyante, teSAmapi cAdhastAdye pratarA yAvadadholaukikagrAmeSu sarvAntimaH prataraH te'dhastanakSulakAtarAH, tAn yAvadadhaH kSetrata RjumatiH pazyati, athavA adholokasyoparitanabhAgavarttinaH kSullakapratarA uparitanA ucyante, te cAdho laukikagrAmavartipratarAdArabhya tAvadavaseyA yAvattiryagralokasyAntimo'dhastanaprataraH, tathA tiryaglokasya madhyabhAgAdAhArabhyAdhobhAgavartinaH kSulakapratarA adhastanA ucyante, tata uparitanAzcAdhastanAzca uparitanAMdhastanAH tAn yAvajuhamatiH pazyati, anye vAhuH-adholokasyoparivartina uparitanAH, te ca sarvatiryaglokavartino yadivA tiryagloka-1 // 11 // syAdho navayojanazatavartino draSTavyAH, tataH teSAmevoparitanAnAM kSulakAtarANAM sambandhino ye sarvAntimAdhastanAH kSullakapratarAH tAn yAvatpazyati, asmiMzca vyAkhyAne tiryaglokaM yAvatpazyatItyApadyate, taca na yuktam, adholauki ORIESGOSSASSINOPSIS For Personal & Private Use Only Mal.jainelibrary.org - Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manApa kAmavarttisaMjJipaJcendriyamanodravyAparicchedaprasaGgAt ,athavA(ca)adholaukikagrAmeSvapi saMjJipaJcendriyamanodravyANi pari-2 chinatti, yata uktam-"ihAdholaukikAn grAmAn, tiryaglokavivartinaH / manogatAMstvasau bhAvAn , vetti tadvati- yam 6 nAmapi // 1 // " tathA-ULe yAvajyotizcakrasyoparitalastiryag yAvadantomanuSyakSetre manuSyalokaparyanta ityarthaH, etadeva sU. vyAcaSTe-arddhatRtIyeSu dvIpeSu paJcadazasu karmabhUmiSu triMzati cAkarmabhUmiSu SaTpaJcAzatsaGkhyeSu cAntaradvIpeSu saMjJinA, te cApAntarAlagatAvapi tadAyuSkasaMvedanAdabhidhIyante na ca tairihAdhikAraH tato vizeSaNamAha-paJcendriyANAM, paJce ndriyAzcopapAtakSetramAgatA indriyaparyAptiparisamAptau manaHparyAptyA aparyAptA api bhavanti na ca taiH prayojanamato vize-18 tapaNAntaramAha-paryAptAnAm , athavA saMjJino hetuvAdopadezena vikalendriyA api bhaNyante tatastadvayavacchedArtha paJcendriya-11 grahaNaM, te cAparyAptakA api bhavanti tadyavacchedArtha paryAptagrahaNaM, teSAM manogatAna bhAvAna jAnAti pazyati, ta| deva manolabdhisamanvitajIvAdhArakSetraM vipulamatirarddha tRtIyaM yeSu tAnyatRtIyAni aGgulAni, tAni ca jJAnAdhikA-| rAducchrayAGgulAni draSTavyAni, yata uktaM cUrNiNakRtA-"aTThAiyaMgulaggahaNamussehaMgulamANao nANavisayattaNao ya na doso"tti, taira tRtIyairaGgalairabhyadhikataraM, tacaikadezamapi bhavati tata Aha-vipalataraM-vistIrNataraM, athavA AyAma-18 | viSkambhAbhyAmabhyadhikataraM bAhulyamAzritya vipulataraM, tathA vizuddhataraM vitimirataramiti prAgvat , jAnAti pazyati | 4 1 ardhatRtIyAkulagrahaNamutsedhAGgulamAnato, jJAna viSayalAca na doSa iti / Join Education Interational For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 111 // Jain Education I tAtsthyAttadvyapadeza iti tAvatkSetragatAni manodravyANi jAnAti pazyatItyarthaH / yAvaduktakharUpamanaH paryAyajJAnapratipAdikA gAthA, tasyA vyAkhyA - manaH paryAyajJAnaM prAganirUpita zabdArtha, punaH zabdo vizeSaNArthaH, sa ca rUpiviSayatvakSAyopazamikatvapratyakSatvAdisAmye'pyavadhijJAnAdidaM manaH paryAyajJAnaM khAmyAdibhedAdbhinnamiti vizeSayati, tathAhiavadhijJAnamaviratasamyagdRSTerapi bhavati dravyato'zeSarUpidravyaviSayaM kSetrato lokaviSayaM katipayalokapramANakSetrApekSayA alokaviSayaM ca kAlato'tItAnAgatAsaGkhyeyotsarpiNIviSayaM bhAvato'zeSeSu rUpidravyeSu pratidravyamasaGkhyeyaparyAyaviSayaM, manaH paryAyajJAnaM punaH saMyatasyApramattasyAmarSopadhyAdyanyatamaddhiprAptasya dravyataH saMjJimanodravyaviSayaM kSetrato manuSyakSetragocaraM kAlato'tItAnAgatapalyopamAsaGkhyeyabhAgaviSayaM bhAvato manodravyagatAnantaparyAyAlambanaM tato'vadhijJAnAdbhinnaM, etadeva lezataH sUtrakRdAha - 'janamanaH paricintitArthaprakaTanaM' jAyante iti janAsteSAM manAMsi janamanAMsi taiH paricintitazcAsAvarthazca janamanaH paricintitArthaH taM prakaTayati- prakAzayati janamanaH paricintitArthaprakaTanaM, tathA mAnuSakSetranibaddhaM na tadbahirvyavasthitaprANidravyamanoviSayamityarthaH, tathA guNAH - kSAntyAdayaste pratyayaH kAraNaM yasya tadguNapratyayaM cAritravato'pramattasaMyatasya, 'settaM maNapajjavanANaM' tadetat manaHparyAyajJAnaM // se kiM taM kevalanANaM ?, kevalanANaM duvihaM pannattaM, taMjahA bhavatthakevalanANaM ca siddha kevalanANaM 'c| se kiM taM bhavatthakevalanANaM ?, bhavatthakevalanANaM duvihaM paNNattaM, taMjahA - sajogibhavatthake For Personal & Private Use Only sayogyayogi kevalam sU. 19 20 // 111 // 25 ainelibrary.org Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valanANaM ca ayogibhavatthakevalanANaM ca / se kiM taM sajogibhavatthakevalanANaM?, sayogibhavatthakevalanANaM duvihaM paNNattaM, taMjahA-paDhamasamayasayogibhavatthakevalanANaM ca apaDhamasamayasajogibhavatthakevalanANaM ca, ahavA caramasamayasayogibhavatthakevalanANaM ca acaramasamayasajogibhavatthakevalanANaM ca, se taM sjogiibhvtthkevlnaannN| se kiM taM ayogibhavatthakevalanANaM ?, ayogibhavatthakevalanANaM duvihaM pannattaM, taMjahA-paDhamasamayaayogibhavatthakevalanANaM ca apaDhamasamayaajogibhavatthakevalanANaM ca ahavA caramasamayaajogibhavatthakevalanANaM ca acaramasamayaajogibhavatthakevalanANaM ca, se taM ajogibhavatthakevalanANaM / (sU. 19) atha kiM tatkevalajJAnaM ?, sUrirAha-kevalajJAnaM dvividhaM prajJaptam , tadyathA-bhavasthakevalajJAnaM ca siddhakevalajJAnaM| ca, bhavanti karmavazavartinaH prANino'sminniti bhayo-nArakAdijanma, tatreha bhavo manuSyabhava eva grAhyo'nyatra kevalotpAdAbhAvAt , bhaye tiSThantIti bhavasthAH 'sthAdibhyaH ka' iti kaH pratyayaH, tasya kevalajJAnaM, cazabdaHyA khagatAnekabhedasUcakaH tathA 'pidhU saMrAddhau' sidhyati sma siddhaH-yo yena guNena pariniSThito na punaH sAdhanIyaH sa siddha ucyate, yathA siddha odanaH, sa ca karmasiddhAdibhedAdanekavidhaH, uktaM ca-"kamme sippe ya vijAe, | 1 karmaNi zilpe ca vidyAyAM, manne yoge cAgame / arthe yAtrAyAmabhiprAye tapasi karmakSaya iti // 1 // Jain Education For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 112 // maMte joge a Agame / atthajattAabhippAe, tave kammakkhae ia // 1 // " atra karmmakSayasiddhenAdhikAro'nyasya kevalajJAnAsambhavAd, athavA sitaM vaddhaM dhmAtaM- bhasmIkRtamaSTaprakAraM karmma yena sa siddhaH pRSodarAdaya iti rUpasiddhiH, sakalakarmmavinirmukto muktAvasthAmupAgata ityarthaH, tasya kevalajJAnaM siddhakevalajJAnaM, atrApi cazabdaH khagatAnekabhedasUcakaH / atha kiM tadbhavasthakevalajJAnaM ?, bhavastha kevalajJAnaM dvividhaM prajJatam, tadyathA - sayogibhavastha kevalajJAnaM ca ayogibhavastha kevalajJAnaM ca tatra yojanaM yogo - vyApAraH, uktaM ca- 'kAyavAGmanaH karma yogaH ( tattvA0 a0 6 sU0 1 ), iha audArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, audArikavaikriyAhArakavyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAjjIvavyApAro vAgyogaH, uktaM ca- "ahaMvA taNujogAhiyavayadava samUhajIvavAvAro / so vaya| jogo bhannai vAyA nisirijae teNaM // 1 // " tathA audArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhatamanodravyasAcivyAjIvavyApAro manoyogaH, uktaM ca-- "tarha taNuvAvArAhiyamaNadavasamUhajIvavAvAro / so maNajogo bhaNNai mannai neyaM jao teNaM // 1 // tataH saha yogena varttante ye te sayogAH [yogAH ] - manovAkkAyAH te yathAsambhavamasya vidyante iti sayogI, sayogI cAso bhavasthazva sayogibhavasthastasya kevalajJAnaM sayogibhavastha kevalajJAnaM / tathA yogA asya vidyante iti yogI 1 athavA tanuyogAhRtavAgUdravyasamUhajIvavyApAraH / sa vAgyogo bhaNyate vAgU nissRjyate tena // 1 // yogo bhaNyate manute jJeyaM yatastena // 1 // For Personal & Private Use Only 2 tathA tanuyogAhRtamanodravya samUha jIvavyApAraH / sa mano sayogyayogakevalam sU. 19 20 // 112 // 23 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na yogI ayogI ayogI cAsau bhavasthazca ayogibhavasthaH, zailezyavasthAmupAgata ityarthaH, tasya kevalajJAnamayogibhava - sthakevalajJAnaM // atha kiM tat sayogibhavastha kevalajJAnaM 1, sayogibhavastha kevalajJAnaM dvividhaM prajJataM, tadyathA - prathamasa mayasayogibhavastha kevalajJAnam aprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM ca tatreha prathamasamayaH kevalajJAnotpattisamayaH, aprathamasamayaH kevalotpattisamayAdUrddha dvitIyAdikaH sarvo'pi samayo yAvatsayogitvacaramasamayaH / athaveti prakArAntare, eSa evArthaH samayavikalpanenAnyathA pratipAdyate ityarthaH, 'caramasamaye' tyAdi, tatra caramasamayaH - sayogyavasthA - ntimasamayaH, na caramasamayaH acaramasamayaH - sayogyavasthA caramasamayAdarvAktanaH sarvo'pyA kevalaprApteH / 'se tta' mityAdi nigamanaM sugamaM, atha kiM tad ayogibhavastha kevalajJAnaM ?, ayogibhavastha kevalajJAnaM dvividhaM prajJataM, tadyathA- prathamasamayAyo - gibhavastha kevalajJAnaM aprathamasamayAyogibhavastha kevalajJAnaM ca, atra prathamasamayo'yogitvotpattisamayo veditavyaH, zailezyavasthApratipattisamaya ityarthaH, prathamasamayAdanyaH sarvo'pyaprathamasamayo yAvaccai lezyavasthAcaramasamayaH / athaveti prakAntare 'caramasamaye 'tyAdi, iha caramasamayaH zailezyavasthAntimasamayaH, caramasamayAdanyaH sarvo'pyacaramasamayo yAvacchailezyavasthA prathamasamayaH, 'settaM ayogibhavattha kevalanANaM' tadetadayogibhavastha kevalajJAnam / se kiM taM siddha kevalanANaM ?, siddha kevalanANaM duvihaM paNNattaM, taMjahA aNaMtarasiddha kevalanANaM ca paraMparasiddha kevalanANaM ca / ( sU020 ) Jain Educan national For Personal & Private Use Only 10 13 * Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girIyA siddhaH kevalam zrImalaya- ___ atha kiM tatsiddhakevalajJAnaM?, siddhakevalajJAnaM dvividhaM prajJaptam , tadyathA-anantarasiddhakevalajJAnaM ca paramparasiddha-18 kevalajJAnaM, ca tatra na vidyate antaraM-samayena vyavadhAnaM yasya so'nantaraH sa cAso siddhazvAnantarasiddhaH, siddhatvanandIvRttiH prathamasamaye vartamAna ityarthaH, tasya kevalajJAnamanantarasiddha kevalajJAnaM, cazabdaH khagatAnekabhedasUcakaH, tathA vivakSite / sU. 20 // 11 // prathamasamaye yaH siddhaH tasya yo dvitIyasamayasiddhaH sa paraH tasyApi yaH tRtIyasamayasiddhaH sa paraH evamanye'pi vAcyAH pare ca pare ceti vIpsAyAM pRSodarAdaya iti paramparazabdaniSpattiH parampare ca te siddhAzca paramparasiddhAH, vivakSitasiddhatvaprathamasamayAtprAk dvitIyAdiSu samayeSvanantAM atItAddhAM yAvadvarttamAnA ityarthaH, teSAM kevalajJAna paramparasiddhakevalajJAnam , atrApi cazabdaH svagatAnekabhedasUcakaH / ihAnantarasiddhAH satpada (granthAnam 3500)prarUpaNA 1 dravyapramANa 2 kSetra 3 sparzanA4 kAlA 5 'ntara 6 bhAvA 7 lpabahutva 8 rUpairaSTabhiranuyogadvAraiH para mparasiddhAH satpadaprarUpaNAdravyapramANakSetrasparzanAkAlAntarabhAvAlpabahutvasannikarSarUpairnavabhiranuyogadvAraiH kSetrAdiSu paJcahaidazasu dvAreSu siddhaprAbhRte cintitAH tatastadanusAreNa vayamapi vineyajanAnugrahArthaM lezatazcintayAmaH / kSetrAdIni ca paJcadaza dvArANyamUni-"khette 1kAle 2 gai 3 veya 4 tittha 5 liMge 6 caritta 7 buddhe 8 ya / nANA 9 gAhu- // 11 // 410 kasse 11 aMtara 12 maNusamaya 13 gaNaNa 14 appabahU 15 // 1 // " tatra prathamata eSu dvAreSu satpadaprarUpaNayA ana-18|25 ntarasiddhAzcintyante, kSetradvAre trividhe'pi loke siddhAH prApyante, tadyathA-Urddhaloke adholoke tiryagloke ca, tatro- 26 RECERSEASESSAGE dain Education International For Personal & Private Use Only S anelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loke pANDukavanAdau adholoke adholaukikeSu grAmeSu, tiryagloke manuSyakSetre, tatrApi nirvyAghAtena paJcadazasu kasarmabhUmiSu, vyAghAtena samudranadIvarSadhara parvatAdAvapi, vyAghAto nAma saMharaNaM, uktaM ca - "dIvasa mudde DAija esu vAghAya | khettao siddhA / nivAghAeNa puNo panarasasuM kammabhUmIsuM // 1 // " tIrthakRtaH punaradholoke tiryagloke vA, tatrAdholoke'dholaukikeSu grAmeSu tiryagloke paJcadazasu karmabhUmiSu, na zeSeSu sthAneSu, zeSeSu hi sthAneSu saMharaNataH saMmbhavanti, na ca bhagavatAM saMharaNasambhavaH 1 / tathA kAle-kAladvAre'vasarpiNyAM janma caramazarIriNAM niyamataH tRtIyacaturthArakayoH, siddhigamanaM tu keSAJcit paJcame'pyarake yathA jambUkhAminaH, utsarpiNyAM janma caramazarIriNAM duSpamAdiSu dvitIyatRtIyacaturthArakeSu, siddhigamanaM tu tRtIyacaturthayoreva, uktaM ca - "dovi samAsu jAyA sijjhatosappiNIeN kAlatige / tI ya jAyA ussappiNIeN sijyaMti kAladuge // 1 // " mahAvideheSu punaH kAlaH sarvadaiva suSamaduSSamA pratirUpaH, tatastadvaktavyatAbhaNanenaiva tatra vaktavyatA bhaNitA draSTavyA, saMharaNamadhikRtya punarutsarpiNyAmavasappiNyAM ca SaTsvapyarakeSu sidhyanto draSTavyAH, tIrthakRtAM punaravasarpiNyAmutsarpiNyAM ca janma siddhigamanaM ca suSamaduSpamAduSpama supamArUpayorevArakayorveditavyaM na zeSezvarakeSu tathAhi - bhagavAn RSabhakhAmI suSamaduSpamArakapa - 1 dvIpasamudreSu siddhA ardhatRtIyeSu vyAghAte kSetrataH / nirvyAghAtena punaH paJcadazatru karmabhUmiSu // 1 // 2 dvayorapi samayojatAH sidhyantyutsarpiNyAM kAlatrike / tisRSu ca jAtA avasarpiNyAM sidhyanti kAladvike // 2 // For Personal & Private Use Only siddhakevalam sU. 20 5 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrImalaya- ryante samudapAdi, ekonanavatipakSeSu zeSeSu siddhimagamat, varddhamAnakhAmI tu bhagavAn duSpamasuSamArakaparyanteSu ekogiriiyaa| nanavatipakSeSu zeSeSu muktisaudhamadhyamadhyAsta, tathA coktam- "saMmaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAI agAravAsamajhe kevalam nandIvRttiH vasittA sAiregAI duvAlasa saMvaccharAI chaumatthapariyAgaM pAuNittA bAyAlIsaM vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNittA // 114 // vAvattari vAsANi savAuyaM pAlaittA khINe veyaNijaAuyanAmagoe dUsamasusamAe bahuvikatAe tihiM vAsehiM addhanavamehi ya mAsehiM sesehiM pAvAe majjhimAe jAva sbdukkhpphiinne"| utsapiNyAmapi ca prathamatIrthakaro duSpamasuSamAyAmekonanavatipakSeSu vyatikrAntepu jAyate, yato bhagavarddhamAnakhAmisiddhigamanasya bhaviSyanmahApadmatIrthaka-|| rotpAdasya cAntaraM caturazItivarSasahasrANi sapta varSANi paJca (ca) mAsAH paThyante, tathA coktam-'culasIivAsasahassA vAsA satteva paMca mAsA ya / vIramahApaumANaM aMtarameyaM jinnuddittuN||1||" tata utsapiNyAmapi prathamatIrthaGkaro yathoktakA-1 lamAna eva jAyate, tathA utsarpigyAM caturviMzatitamaH tIrthakaraH suSamaduSpamAyAmekonanavatipakSeSu vytikraantessu| |janmAsAdayati, ekonanavatipakSAdhikacaturazItipUrvalakSAtikame ca sidhyati, tata utsarpiNyAmavasarpiNyAM vA duSpamisuSamAsuSamaduSpamayoreva tIrthakRtAM janma nirvANaM ceti 2 / gatidvAre pratyutpannanayamadhikRtya manuSyagatAveva sidhyantaH hai| 1 zramaNo bhagavAna mahAvIraH triMzataM varSANi agAravAsamadhye uSitvA sAtirekANi dvAdaza saMvatsarANi chadmasthaparyAya pAlayitvA dvAcatvAriMzataM varSANi zrAmaNya | // 114 // paryAyaM pAlayilA dvAsaptati varSANi sarvAyuH pAlayitvA kSINe vedanIyAyurnAmagotre duSpamasuSamAyA~ bahuvyatikAntAyAM triSu varSeSu ardhanavasu mAseSu zeSeSu pApAyAM madhyamAyAM yAvat sarvaduHkhaprahINaH / 2 caturazItivarSasahasrANi varSANi saptaiva paJca mAsAzca / vIramahApadmayorantarametat jinoddiSTam // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApyante, na zeSAsu gatiSu, pAzcAtyamanantaraM bhavamadhikRtya punaH sAmAnyatazcatasRbhyo'pi gatibhya AgatAH sidhyanti, anantaravizeSacintAyAM punazcatasRbhyo narakapRthivIbhyo, na zeSAbhyaH, tiryaggateH pRthivyambuvanaspatipaJcendriyebhyo na zeSebhyaH, siddhakevalamanuSyagateH strIbhyaH puruSebhyo vA, devagatezcaturyo devanikAyebhyaH, tathA cAha bhagavAnAryazyAmaH-"neraiyA gaMbhaMte ! a-12 jJAnam gaMtarAgayA aMtakiriyaM kareMti maraMparAgayA aMtakirizaMkareMti ?, goamA! aNaMtarAgayAvi aMtakiriaM kareMti paraMparAgayAyi aMtakiriyaM kareMti, evaM rayaNappabhApuDhavineraiyAvi jAva paMkappabhApuDhavineraiyA,dhUmappabhApuDhavineraiyANaM pucchA,goyamA! no aNaMtarAgayA aMtakiriaM kareMti, paraMparAgayA aMtakiriyaM kareMti, evaM jAva ahe sttmpuddhvinriyaa| asurakumArA jAva thaNiyakumArA, puDhaviAuvaNassaikAiyA aNaMtarAgayAvi aMtakiriyaM kareMti paraMparAgayAvi aMtakiriyaM kareMti, teuvA ubeiMdiyateiMdiyacauriMdiyA no aNaMtarAgayA aMtakiriyaM kareMti paraMparAgayA aMtakiriyaM kareMti, sesA aNaMtarAgayAvi | mAaMtakiriyaM kareMti paraMparAgayAvi," tIrthakRtaH punardevagatenarakagateA'nantarAgatAH sidhyanti, na zeSagateH, tatrApi|kle VERS 1 nairayikA bhadanta ! anantarAgatA antakiyAM kurvanti paramparAgatA antakriyAM kurvanti ?. gautama | anantarAgatA api antakiyAM kurvanti praampraagtaa| api antakriyAM kurvanti, evaM ratnaprabhApRthvInairayikA api yAvatpaGkaprabhApRthvInarayikAH, dhUmaprabhApRthvInairayikANAM pRcchA, gautama ! nAnantarAgatA anta-| kriyAM kurvanti paramparAgatA antakriyAM kurvanti, evaM yAvadadhaH saptamapRthvInairayikAH / asurakumArA yAvatstanitakumArAH pRthvyavvanaspatikAyikA anantarAgatA api antakriyAM kurvanti paramparAgatA api antakriyAM kurvanti, tejovAyudvIndriyatrIndriyacaturindriyA no anantarAgatA antakriyAM kurvanti, zeSA anantarAgatA api antakriyAM kurvanti paramparAgatA api / dain Education International ka For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya narakagateH tisRbhyo narakapRthivIbhyo, na zeSebhyaH, devagatevaimAnikadevanikAyebhyo, na zeSanikAyebhyaH, tathA cAha bhaga-18| anantaragirIyA |vAnAryazyAmaH- "raiyaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavineraiehiMto aNaMtaraM uccaTTittA titthayarattaM labhejA ?, siddhakevalanandIvRttiH | goyamA! atthegaie labhejA atthegaie no labhejA, se keNa?NaM bhaMte! evaM buccai atthegaie labhejA atgaie no jJAnam labhejA ?, gomA ! jassa rayaNappabhApuDhavineraissa titthayaranAmagottAI kammAI vadhAI puTThAI kaDAiM nibaddhAI 4 // 115 // abhinivaDAiM abhisamannAgayAiM uinnAI no uvasaMtAI bhavaMti se NaM rayaNappabhApuDhavineraie rayaNappabhApuDhavinerai-* ehiMto uccaTTittA titthayarattaM labhejA, jassa NaM rayaNappabhApuDhavineraiyassa titthayaranAmagottAI kammAiM no baddhAI 15 jAva no uinnAiM uvasaMtAI bhavaMti se NaM rayaNappahApuDhavineraie rayaNappabhApuDhavineraiehito ucaTTittA titthayarattaM no / labhejA, se eeNaTeNaM goyamA ! evaM buccai-atthegaie labhejA atthegaie nolbhejaa| evaM jAva vAluyappabhApuDhavineraiehiMto titthayarattaM labhejA / paMkappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! paMkappabhApuDhavineraehito aNaMtaraM ubaTTittA titthayarattaM // 115 // 1 ratnaprabhApRthvInarayiko bhadanta / ratnaprabhApRthvInArakatvAdanantaraM udasya tIrthakaratvaM labheta 1. gautama ! astyekako lameta astyekako na labheta, atha kenArthena IN bhadanta ! evamucyate-astyekako labheta astyekako na lameta ?, gautama ! yasya ratnaprabhApRthvInarayikasya tIrthakaranAmagotrakarma baddhaM spRSTaM kRtaM nibaddhaM abhinivRtta abhisamanvAgataM udINa nopazAntaM bhavati sa ratnaprabhApRthvInarayiko ratnaprabhApRthvInArakalAduttya tIrthakaratvaM labhate, yasya ratnaprabhApRthvInArakasya tIrthakaranAmagotraM karma | tIna barTa yAvanodIrNa upazAntaM bhavati sa ratnaprabhApRthvInArako rasaprabhApRthvInArakatvAdadvattya tIrthakaratvaM no labheta, tadetenArthena gautama / evamucyate-asyekako labheta / astyekako no labheta / evaM yAvadvAlukAprabhApRthvInairayikatvAttIrthakaratvaM labheta, paGkaprabhApRthvInairayiko bhadanta ! paprabhApRthvInArakatvAdanantara udRttya tIrthakaratvaM ainelibrary.org For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labhejA ?, goamA !, No iNaTThe samaTThe, aMtakiriyaM puNa karejA / dhUmappabhApuDhavineraie NaM pucchA, goamA ! no iNaTTe samaTThe, viraI puNa labhejA, tamApuDhavipucchA, goyamA ! no iNaTThe samaTThe, virayAviraI labhejA, ahe sattamAe pucchA, goyamA ! no iNaTThe samaTThe, saMmattaM puNa labhejA / asurakumArANaM pucchA, goyamA ! no iNaTThe samaTThe, aMtakiriyaM puNo karejA, evaM niraMtaraM jAva AukkAiyA, teukAie NaM bhaMte ! teukAiehiMto anaMtaraM ughaTTittA titthayarattaM labhejA ?, goyamA ! no iNaTTe samaTThe, kevalipannattaM dhammaM labhejjA savaNayAe, evaM vAukAievi, vaNassaikAie NaM pucchA, goamA ! no iNaTThe samaTThe, aMtakiriyaM puNa karejA / veiMdiyateiMdiyaca uriMdiyANaM pucchA, goamA ! no iNaTThe samaTThe, maNapajjavanANaM puNa uppaaddejaa| paMciMdiyatirikkhajoNiyamaNussavANamaMtarajoisiesu pucchA, goyamA ! no iNaTTe samaTThe, aMtakiriyaM puNa karejjA | sohammagadeve NaM bhaMte ! anaMtaraM caittA titthayarattaM labhejA ?, goamA ! atthegaie 1 1 lameta ?, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, antakriyAM punaH kuryAt, dhUmaprabhApRthvInairayike pRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, viratiM punarlameta, tamaH prabhA pRthvIpRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, viratA viratiM labheta, adhaH saptamyAM pRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, samyaktvaM punarlameta / asurakumArANAM pRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, antakriyAM punaH kuryAt evaM nirantaraM yAvadapkAyAH, tejaskAyiko bhadanta ! tejaskAyAdanantaramutya tIrthaMkaratvaM labheta?, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, kevaliprAptaM dharma lameta zravaNatayA evaM vAyukAyike'pi, vanaspatikAye'pi pRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, antakriyAM punaH kuryAt / dvIndriyatrIndriyacaturi ndriyANAM pRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, manaHparyavajJAnaM punarutpAdayet / paJcendriya tiryagyonika manuSyavyantarajyotiSkeSu pRcchA, gautama ! naiSo'rthaH samarthaH, antakriyAM punaH kuryAt / saudharmadevo bhadanta ! anantaraM cyutvA tIrtha karatvaM labheta ?, gautama ! astyekako Jain Edu emnational For Personal & Private Use Only anantarasiddhakevala jJAnam 5 e Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH / // 116 // zalabhejA atyaMgaie no labhejA, evaM jahA rayaNappabhApuDhavineraiyassa evaM jAva sabar3hagadeve" 3, vedadvAre pratyutpannanaya | anantaramadhikRtyApagataveda eva sidhyati, tadbhavAnubhUtapUrvavedApekSayA tu sarveSvapi vedeSu, uktaM ca-"avagayaveo sijjhai, siddhakevalapacuppaNNaM nayaM paDucA u / savehivi veehi sijjhai samaIyanayavAyA // 1 // " tIrthakRtaH punaH strIvede puruSavede hai jJAnam vA, na napuMsakavede 4, tathA tIrthadvAre tIrthakaratIrthe tIrthakarItIrthe ca atIrthe ca sidhyanti 5 liGgadvAre anyaliGge gRhasthaliGge khaliGge vA, etaca sarva dravyaliGgApekSayA draSTavyaM, saMyamarUpabhAvaliGgApekSayA tu khaliGga eva, uktaM ca-"liMgeNa annaliMge gihatyaliMge taheva ya saliGge / savehiM davaliGge bhAveNa saliMga saMjamao // 1 // " 6, cAritradvAre pratyutpannanayApekSayA yathAkhyAtacAritre, tadbhavAnubhUtapUrvacaraNApekSayA tu kecitsAmAyi- 15 kasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNaH kecitsAmAyikacchedopasthApanasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNaH, kecit sAmAyikaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNaH kecitsAmAyikacchedopasthApanaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNaH, uktaM ca-caraNaMmi ahakkhAe pacuppannaNa sijjhai naeNaM / puvANaMtaracaraNe ticaukkagapaMcagagameNaM // 1 // " tIrthakRtaH punaH sAmAyikasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNa eva, buddhadvAre pratyekabuddhAH 1lameta aratyekako no lameta. evaM yathA ratnaprabhApRthvInarayikasya evaM yAvat sarvArthakadevAH / 2 apagatavedaH sidhyati pratyulana nayaM pratIkhaiva / sarveSvapi vedeSu 16 // sidhyati samatItanayavAdAt // 1 // 3 lijhena anyaliGge gRhasthalile tathaiva ca khaliGge / sarvatra dravyaline bhAvena khalile saMyamataH // 1 // 4 caraNe yathAkhyAte pratyutpannena sidhyati nayena / pUrvAnantaracaraNe tricatuSkakapazcakagamena // 1 // For Personal & Private Use Only waajanelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / khayambuddhA buddhabodhitA buddhIbodhitA vA sidhyanti 8, jJAnadvAre pratyutpannanayamapekSya kevalajJAne, tadbhavAnubhUtapUrvA-2 anantara nantarajJAnApekSayA tu kecinmatizrutajJAninaH kecinmatizrutAvadhijJAninaH kecinmatizrutamanaHparyAyajJAninaH kecinma-siddhakevalapratizrutAvadhimanaHparyAyajJAninaH, tIrthakRtastu matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnina eva 9, avagAhanAdvAre jaghanyAyAmapi jJAnam avagAhanAyAM sidhyanti utkRSTAyAM madhyamAyAM ca, tatra dvihastapramANA jaghanyA, paJcaviMzatyadhikapaJcadhanuHzatapramANA utkRSTA, sA ca marudevIkAlavarttinAmavaseyA, marudevyapyAdezAntareNa nAbhikulakaratulyA, taduktaM siddhaprAbhRtaTIkAryA| merudevIvi AesantareNa nAbhitalla'tti. tata AdezAntarApekSayA marudevyAmapi yathoktapramANAvagAhanA draSTavyA, uktaM ca-"uggAhaNA jahannA rayaNidurga aha puNo u ukkosaa| paMceva dhaNusayAI dhaNuhapuhutteNa ahiyAI // 1 // " atra pRthaktvazabdo bahutvavAcI bahutvaM ceha paJcaviMzatirUpaM draSTavyaM, siddhaprAbhRtaTIkAyAM tathAvyAkhyAnAt , tena paJcaviMzatyadhikAnItyavaseyaM, zeSA tvajaghanyotkRSTAvagAhanA, tIrthakRtAM tu jaghanyAvagAhanA saptahastapramANA utkRSTA paJcadhanuHzatamAnA zeSA tvajaghanyotkRSTA 10, utkRSTadvAre samyaktvaparibhraSTA utkarSataH kiyatA kAlena sidhyanti !, ucyate, dezonApArddhapudgalaparAvarttasaMsArAtikrame, anutkarSatastu kecitsaGgyeyakAlAtikrame kecidasazyeyakAlAtikrame kacidanantena kAlena 11, antaradvAre jaghanyata ekasamayo'ntaraM utkarSataH SaNmAsAH 12, nirantaradvAre jaghanyato / marudevyapi AdezAntareNa nAbhinulyeti / 2 avagAhanA jaghanyA ranidvikaM atha punarutvA tu / paJcaiva dhanuHzatAni dhanuHSakvaradhikAmi // 1 // For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- dvau samayau nirantaraM sidhyantaH prApyanta utkarSato'STau samayAn 13, gaNanAdvAre jaghanyata ekasmin samaye ekaH anantaragirIyA sidhyati utkarSato'STAdhikaM zataM, tathA cAsmin bharatakSetre'syAmavasarpiNyAM bhagavataH zrInAbheyasya nirvANasamaye hai siddhakevalanandIvRttiH zrUyate'STottaraM zatamekasamayena siddhaM, tathA coktaM saGghadAsagaNinA vasudevacarite-"bhayevaM ca usamasAmI jayagurU jJAnam // 117 // pubasayasahassaM vAsasahassUNayaM vihariUNaM kevalI aTThAvayapavae saha dasahiM samaNasahassehiM parinivANamuvagate / coisameNaM bhatteNaM mAghabahule pakkhe terasIe abhIiNA nakkhatteNaM egUNaputtasaeNaM aTThahi ya nattuehiM saha egasamaeNaM DInivao. sesANivi aNagArANaM dasa sahassANi asayaUNagANi siddhANi taMmi ceva rikkhe samayaMtaresu bahUsu"I iti / 14, alpabahutvadvAre yugapad dvitrAdikAH siddhAH stokAH, ekakAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca-"saMkhAe~ / jahanneNaM eko ukosaeNa aTThasayaM / siddhANegA thovA egagasiddhA u saMkhaguNA // 1 // 15" tadevaM kRtA paJcadazakhapi || dvAreSu satpadaprarUpaNA, samprati dravyapramANamabhidhIyate-tatra kSetradvAre Urddhaloke yugapadekasamayena catvAraH sidhyanti | dvau samudre catvAraH sAmAnyato jalamadhye tiryagloke'STazataM viMzatipRthaktvamadholoke, uktaM ca-"cattAri uDaloe 22 1 bhagavAMzca RSabhasvAmI jagadguruH pUrvazatarAhasraM varSasahasronaM vihRtya kevalI aSTApadaparvate saha dazabhiH zramaNasahastraiH parinirvANamupagatazcaturdazamena bhaktena | mAghakRSNapakSe trayodazyAM abhIcinA nakSatreNa ekonaputrazatena aSTabhizca naptabhiH saha ekasamayena nirvRtaH, zeSANyapi anagArANAM daza sahasrANi aSTazatonAni // 117 // | siddhAni tasminneva RkSe samayAntareSu bahuSu / 2 saMkhyAyAM jaghanyanaika utkRSTenASTazatam / siddhA anekAH stokA ekakasiddhAstu saMkhyaguNAH // 1 // 3 cakhAra Urdhva| loke jale catuSkaM dvau samudre / aSTazataM liyaMgloke viMzatipRthaktvamadholoke // 1 // For Personal & Private Use Only womjainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jale caukaM duve samumi / aTThasayaM tiriyaloe bIsapuhuttaM aholoe // 1 // " tathA nandanavane catvAraH, 'naMdeNe cattArI'ti vacanAt, ekatamasmiMstu vijaye viMzatiH, uktaM ca siddhaprAbhRtaTIkAyAM - "vIsAM egayare vijaye" tathA sarvAsvapyakarmabhUmiSu pratyekaM saMharaNato daza 2, paNDakavane dvau, paJcadazaskhapi karmabhUmiSu pratyekamaSTazataM, uktaM ca"saMkaumaNAe~ dasagaM do ceva havaMti paMDagavaNaMmi / samaeNa ya asayaM paNNarasasu kammabhUmIsu // 1 // " kAladvAre utsapiNyAmavasarpiNyAM ca pratyekaM tRtIye caturthe cArake'STazataM, avasarpiNyAM paJcamArake viMzatiH, zeSeSvarakeSu pratyekamutsapiNyAmavasarpiNyAM ca saMharaNato daza 2, tathA coktaM siddhaprAbhRtaTIkAyAM - " sesesuM araesa dasa sijyaMti, dosuvi ussappiNIosappiNIsu saMharaNato / " siddhaprAbhRtasUtre 'pyuktam - "ussappiNIosappiNItaiyacautthayasamAsu aTThasayaM / paMcamiyAe vIsaM dasagaM dasagaM ca sesesu // 1 // " gatidvAre - devagaterAgatAnAmaSTazataM, zeSagatibhya AgatAH pratyekaM daza 2, uktaM ca siddhaprAbhRte- 'sesANa gaINa dasadasagaM' bhagavAMstvAryazyAmaH punarevamAha -- narakagaterAgatA daza, tatrApi | vizeSacintAyAM ratnaprabhApRthivyAH zarkarAprabhAyA vAlukAprabhAyAzca pRthivyA AgatAH pratyekaM daza 2, paGkaprabhAyAH pRthivyA AgatAzcatvAraH, tathA tiryaggaterAgatAH sAmAnyato daza, vizeSacintAyAM punaH pRthivIkAyebhyo'pakAye - 1 nandane catvAraH / 2 viMzatirekatarasmin vijaye / 3 saMkramaNayA daza dvAveva bhavataH paNDakavane / samayena cASTazataM paJcadazasu karmabhUmiSu // 1 // 4 zeSeSvarakeSu daza sidhyanti, dvayorapi utsarpiNyavasarpiNyoH saMharaNataH / 5 utsarpiNyavasarpiNyoH tRtIyacaturthasamayoraSTazatam / paJcamyAM viMzatirdezakaM dazakaM ca zeSeSu // 1 // 6 zeSAbhyo gatibhyo dazakaM dazakaM / For Personal & Private Use Only anantara siddhakevalajJAnam 10 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya bhyazcAgatAH pratyekaM catvArazcatvAraH, vanaspatikAyebhya AgatAH SaT, paJcendriyastiryagyonipuruSebhya AgatA daza, anantaragirIyA | paJcendriyatiryagyonistrIbhyo'pyAgatA daza, tathA sAmAnyato manuSyagaterAgatA viMzatiH, vizeSacintAyAM manuSyapu- siddhakevalanandIvRttiH | ruSebhya AgatA daza manuSyastrIbhya AgatA viMzatiH, tathA sAmAnyato devagaterAgatA aSTazataM, vizeSacintAyAma jJAnam // 118 // surakumArebhyo nAgakumArebhyo yAvat stanitakumArebhyaH pratyekamAgatA daza 2 asurakumArIbhyaH pratyekamAgatAH paJca paJca vyantaradevebhya AgatA daza vyantarIbhya AgatAH paJca jyotiSkadevebhya AgatA daza jyotiSkadevIbhya AgatA viMzatiH vaimAnikadevebhya AgatA aSTazataM, vaimAnikadevIbhya AgatA viMzatiH, tathA ca prajJApanAgranthaH-"aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! neraiyA egasamaeNaM kevaiyA aMtakiriaM pakareMti ?, goamA! jahanneNaM eko vA do vA tinni |vA ukkoseNaM dasa, rayaNappabhApuDhavineraiyAvi evaM ceva, jAva vAluyappabhApuDhavineraiyA, aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! paMka-18 ppabhApuDhavineraiyA egasamayeNaM kevaiyA aMtakiriaM pakareMti ?, goamA!, jahanneNaM eko vA do vA tinni vA | ukkoseNaM cattAri, aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! asurakumArA egasamaeNaM kevaDyA aMtakiriaM pakareMti?,goamA! jahaveNaM 4eko vA do vA tinni vA, ukkoseNaM dasa, aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! asurakumArIo egasamaeNaM kevaiyAo aMtakiriyaM // 118 // pakareMti ?, goamA! jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM paMca, evaM jahA asurakumArA sadevIyA tahA jAva 1 saMskRta evArya pAThaH vRttikRdbhiriti na sNskriyte| For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naNA AHARASHRESS kAthaNiyakumArA, aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! puDhavikAiyA egasamaeNaM kevaiyA aMtakiriaM pakareMti ?, goamA! jahanneNaM anantaraikko vAdo vA tinni vA ukkoseNaM cattAri, evaM AukkAiyAvi, vaNassaikAiyA paMceMdiyatirikkhajoNiyA dasa, paMceM- 1siddhakevaladiyatirikkhajoNiNIovi dasa, maNussA dasa, maNussIovIsaM, vANamaMtarA dasa, vANamaMtarIo paJca, joisiyA dasa, | jJAnam joisiNIo vIsaM, vemANiyA aTThasayaM, vemANiNIo vIsa"miti tattvaM punaH kevalino bahuzrutA vA vidanti / / vedadvAre-puruSANAmaSTazataM, strINAM viMzatiH, daza napuMsakAH, uktaM ca-'aTThasayaM purisANaM vIsaM itthINa dasa napuM- 5 sANaM tathA iha puruSebhya uddhRtA jIvAH kecitpuruSA eva jAyante kecit striyaH kecinnapuMsakAH, evaM strIbhyo'pyudbhUtAnAM bhaGgatrayaM, evaM napuMsakebhyo'pi, sarvasaGkhyayA bhaGgA nava, tatra ye puruSebhya uddhRtAH puruSA eva jAyante teSAmaSTazataM, zeSeSu cASTasu bhaGgeSu daza 2, tathA coktaM siddhaprAbhRte-sesA u aTTha bhaMgA dasarga 2 tu hoi ekeka' TrAtIryadvAre-tIrthaMkRto yugapadekasamayena utkarSatazcatvAraH sidhyanti, daza pratyekabuddhAzcatvAraH khayammuddhA, aSTazatamatI-|| rthakRtAM, viMzatiH strINAM, dve tIrthakayauM / liGgadvAre-gRhiliGge catvAraH, anyaliGge daza, khalile aSTazata, uktaM ca|'cauro dasa aTThasayaM gihannaliGge saliMge yA cAritradvAre sAmAyikasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNAM sAmAyikacchedopasthApanasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNAM ca pratyekamaSTazataM, sAmAyikaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathA 1 aSTazataM puruSANAM viMzatiH strINAM daza napuMsakAnAm / 2 zeSAstu aSTa bhagA dazakaM dazakaM tu bhavatyekaikaH / 3 catvAro dabAyazataM gRya nyalile khalikhe ca / Jain Education Temational For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantarasikkevala jJAnam zrImalaya- khyAtacAritriNAM sAmAyikacchedopasthApanaparihAravizaddhikasakSmasamparAyayathAkhyAtacAritraNA ca dazaka girIyA ca-"pacchokaDaM caritaM tigaM caukaM ca tesimaTrasayaM / parihAriehiM sahie dasagaM dasagaM ca paMcagaDe // 1 // nandIvRttiH pratyekabuddhAnAM dazakaM, buddhabodhitAnAM puruSANAmaSTazataM, buddhabodhitAnAM strINAM viMzatiH, napuMsakAnAM dazakaM, buddhI-|| // 119 // nAbhibAMdhitAnAM strINAM viMzatiH, buddhIbhirbodhitAnAmeva sAmAnyataH puruSAdInAM viMzatipRthaktvaM, uktaM ca siddhaprAbhR-12 taTIkA-'buddhIhi ceva bohiyANa purisAINaM sAmantreNa vIsapuhuttaM sijjhaitti, buddhI ca mallikhAminIprabhRtikA tIrthakarI sAmAnyasAdhvyAdikA vA veditavyA, yataH siddhaprAbhRtaTIkAyAmevoktaM-"buddhIovi mallipamuhAo annaao| ya sAmannasAhuNIpamuhAo bohaMtitti" jJAnadvAre-pUrvabhAvamapekSya matizrutajJAnino yugapadekasamayenotkarSatazcatvAraH dasidhyanti, matizrutamanaHparyAyajJAnino daza, matizrutAvadhijJAninAM matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninAM vA aSTazataM / / 28 avagAhanAdvAre-jaghanyAyAmavagAhanAyAM yugapadekasamayenotkarSatazcatvAraH sidhyanti, utkRSTAyAM dvI, ajaghanyotkRSTAyAmaSTazataM, yavamadhye'STI, uktaM ca-"ukosagAhaNAe do siddhA hoMti ekasamaeNaM / cattAri jahannAe aTThasayaM / majjhimAe u // 1 // " atra TIkAkAreNa vyAkhyA kRtA-gAthAparyantavartinastuzabdasyAdhikArthasaMsUcanAt 'jaiva- 21 1 pazcAtkRtAni cAritrANi trINi catvAri ca teSAmaSTazatam / parihArikaiH sahitAni dazaka dazakaM ca paca kRtAnAm // 1 // 2 buddhIbhireva bodhitAnA puruSAdInAM sAmAnyena viMzatiH sidhynti|bugyo'pi mallIpramukhA anyAzca sAmAnyasAdhvIpramakhA bodhayantIti / 4 utkRSTAvagAhanAyAdvI siddhI bhavata ekasamayena / catvAro jaghanyAyAmaSTazataM madhyamAyAM tu // 1 // 5 yvmdhye'ssttii| Jain Education For Personal & Private Use Only againelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majjhe aTTa' iti, utkRSTadvAre yeSA samyaktvaparibhraSTAnAmanantaH kAlo'gamat teSAmaSTazataM, saGkhyAtakAlapatitAnA- anantaramasaGkhyAtakAlapatitAnAM ca dazakaM 2, apratipatitasamyaktvAnAM catuSTayaM, uktaM ca-"jesiM aNaMtakAlo paDivAo| siddhakevala tesiM hoi aTThasayaM / appaDivaDie cauro dasagaM dasagaM ca sesANaM // 1 // " antaradvAre eko vA sAntarataH sidhyati 81 jJAnam hai bahavo vA, tatra bahavo yAvadaSTazataM / anusamayadvAre-pratisamayameko vA sidhyati bahavo vA, tatra bahUnAM sidhyatA-1& miyaM prarUpaNA-ekAdayo dvAtriMzatparyantA nirantaramutkarSato'STau samayAn yAvat prApyante, iyamatra bhAvanA-prathamasa-| maye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzat sidhyantaH prApyante, dvitIyasamaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzad ,evaM tRtIyasamaye'pi, evaM caturthasamaye'pi, evaM yAvadaSTame'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvA-15 triMzattataH paramavazyamantaraM / tathA trayastriMzadAdayo'STacatvAriMzatparyantA nirantaraM sidhyantaH, sapta samayAn yAvatprApyante, bhAvanA prAgvat , parato niyamAdantaraM, tathA ekonapaJcAzadAdayaH SaSTiparyantA nirantaraM sidhyantaH utkarSataH SaT samayAn yAvadavApyante, parato'vazyamantaraM, tathA ekaSaSTyAdayo dvisaptatiparyantA nirantaramutkarSataH sidhyantaH utkarSataH paJca samayAn yAvatprApyante, tataH paramantaraM, tathA trisaptatyAdayazcaturazItiparyantA nirantaraM sidhyantaH utkarSatazcaturassamayAn yAvatprApyante, tata UrddhamantaraM, tathA paJcAzItyAdayaH SaNNavatiparyantA nirantaraM sidhyantaH utka1 yeSAmanantaH kAlaH pratipAte teSAM bhavatyaSTazatam / apratipatite catvAro dazakaM dazakaM ca zeSANAm // 1 // 1 . dain Educ a tional For Personal & Private Use Only Kiww.jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- patastrIn samayAn yAvadavApyante, parato'vazyamantaraM, tathA saptanavatyAdayo vyuttarazataparyantA nirantaraM sidhyaMta utka- anantaragirIyA pito dvau samayau yAvadavApyante, parato niyamAdantaraM, tathA vyuttarazatAdayo'STottarazataparyantAH sidhyanto niyamAde-12 siddhakevalanandIvRttiH kameva samayaM yAvadavApyante, na dvitrAdisamayAniti / etadarthasaGghAhikA ceyaM gAthA-"battIsA aDayAlA saTThI bAva jJAnam // 120 // tarI ya voddhavvA / culasII channauI durahiyamaduttarasayaM ca // 1 // " atrASTasAmayikebhya Arabhya dvisAmayikaparyantA nirantaraM siddhAH ekaikasmiMzca vikalpe utkarSataH zatapRthaktvaM saGkhyAparimANaM, gaNanAdvAramalpabahutvadvAraM ca prAgiva draSTavyaM, tathA ca siddhaprAbhRte'pi dravyapramANacintAyAmetayorayoH satpadaprarUpaNoktaiva gAthA bhUyo'pi parAvartitA"saMkhAe~ jahanneNaM eko ukkosaeNa aTThasayaM / siddhA NegA thovA ekkagasiddhA u saMkhaguNA // 1 // " tadevamuktaM dravyapramANaM, samprati kSetraprarUpaNA kartavyA-tatra pUrvabhAvamapekSya satpadaprarUpaNAyAmeva kRtA, samprati pratyutpannanayamatena kriyate-tatra paJcadazakhapyanuyogadvAreSu pRcchA, iha sakalakarmakSayaM kRtvA kutra gato bhagavAn sidhyati ?, ucyate, RjugatyA manuSyakSetrapramANe siddhikSetre gataH sidhyati, yaduktaM-"Iha bondiM caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhaI" gataM kSetra dvAraM, samprati sparzanAdvAraM, sparzanA ca kSetrAvagAhAdatiriktA yathA paramANoH, tathAhi paramANorekasmin pradeze'vahai gAhaH saptaprAdezikI ca sparzanA, uktaM ca-"egapaesogADhaM sattapaesA ya se phusaNA" siddhAnAM tu sparzanA evamaPL1 saMkhyAyAM jaghanyenaika utkarSato'zatam / siddhA anekAH stokA ekakasiddhAstu saMkhyaguNAH // 1 // 2 iha tanuM tyaktvA tatra gatvA sidhyati / 3 ekaprade&zo'vagAhaH saptaprAdezikI ca tasya sparzanA / 20 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagantavyA - " sai aNaMte siddhe saGghapaesehi~ niyamaso siddho / te u asaMkhejaguNA desapaesehiM je puTThA // 1 // " gataM sparzanAdvAraM / samprati kAladvAraM, tatra ceyaM paribhASA - sarveSvapi dvAreSu yatra 2 sthAne'STazatamekasamayena sidhyaduktaM tatra tatrASTau samayA nirantaraM kAlo vaktavyaH, yatra 2 punarvaiizatirdeza vA tatra 2 catvAraH samayAH, zeSeSu sthAneSu dvau samayau, uktaM ca - " jehiM aTThasaya sijjhai aTTha u samayA niraMtaraM kAlo / vIsadasaesu cauro sesA sijyaMti do samae // 1 // samprati etadeva mandavineyajanAnugrahAya vibhAvyate, tatra kSetradvAre - jambUdvIpe dhAtakIkhaNDe puSkaravaradvIpe ca pratyekaM bharatairAvatamahAvideheSUtkarSato'STau samayAn yAvannirantaraM sidhyantaH prApyante, harivarSAdiSvadholoke ca caturazcaturaH samayAn, nandanavane paNDakavane lavaNasamudre ca dvau dvau samayau, kAladvAre - utsarpiNyAmavasarpiNyAM ca pratyekaM tRtIyacaturthArakayoraSTAvaSTau samayAn, zeSeSu cArakeSu caturacaturaH samayAn, gatidvAre - devagaterAgatA utkarSato'STau samayAn, zeSagatibhya AgatAzcaturaH samayAniti, vedadvAre - pazcAtkRtapuruSavedA aSTau samayAnU, pazcAtkRtastrIvedanapuMsakavedAH pratyekaM caturazcaturaH samayAn, puruSavedebhya uddhRtya puruSA eva santaH sidhyanto'STau samayAn, zeSeSu cASTasu bhaGgeSu caturazcaturaH samayAniti, tIrthadvAre - tIrthakaratIrthe tIrthakarItIrthe vA'tIrthakarasiddhA utkarSato'thai 1 spRzatyanantAn siddhAn sarvapradezairniyamAt siddhaH / te tvasaMkhyAtaguNA dezapradezairthe spRSTAH // 1 // 2 yatrASTazataM sidhyati aSTaiva samayA nirantaraM kAlaH / viMzatI dazasu ca catvAraH zeSAH sidhyanti dvau samayau // 1 // International For Personal & Private Use Only anantarasiddha kevalajJAnam 10 11 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- samayAn , tIrthakarAH tIrthakaryazca dvau dvau samayau, liGgadvAre-khaliGge'STau samayAn , anyaliGge caturaH samayAn , anantaragirIyA gRhiliGge dvau samayau, cAritradvAre-anubhUtaparihAravizuddhikacAritrAzcaturaH samayAn , zeSA aSTAvaSTau samayAn , buddha-siddhakevalanandIvRttiH jJAnam dvAre-khayambuddhA dvau samayau, buddhabodhitA aSTau samayAn , pratyekavuddhA buddhIvodhitAH striyo buddhIvodhitA eva ca sAmA-18 // 121 // nyataH puruSAdayaH pratyekaM caturazcaturaH samayAn , jJAnadvAre-matizrutajJAnino dvau samayau, matizrutamanaHparyAyajJAninazcatu- 15 rassamayAn , matizrutAvadhijJAnino matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnino vA'STAvaSTau samayAn , avagAhanAdvAre-utkRSTAyAM8 jaghanyAyAM cAvagAhanAyAM dvau dvau samayau, yavamadhye caturaH samayAn , uktaM ca siddhaprAbhRtaTIkAyAM-'javaMmajjhAe / ya cattAri samayA' iti, ajaghanyotkRSTAyAM punaravagAhanAyAmaSTau samayAn , utkRSTadvAre-apratipatitasamyaktvA dvau | samayo, saGkhyeyakAlapratipatitA asaGkhyeyakAlapratipatitAzcaturaH 2 samayAn , anantakAlapratipatitA aSTau samayAn , anantarAdIni catvAri dvArANi nehAvataranti / gataM maulaM paJcamaM kAla iti dvAraM, samprati SaSThamantaradvAra-antaraM nAma siddhigamanavirahakAlaH, sa ca sakalamanuSyakSetrApekSayA satpadaprarUpaNAyAmevokto, yathA jaghanyata ekasamaya utkarSataH dApaNmAsA iti, tataH iha kSetravibhAgataH sAmAnyato vizeSatazcocyate-tatra jambUdvIpe dhAtakIkhaNDe ca pratyekaM saamaa-131||121|| nyato varSapRthaktvamantaraM, jaghanyata ekasamayaH, vizeSacintAyAM-jambUdIpavidehe dhAtakIkhaNDavidehayozcotkarpataH pratyekaM 423 1 yAvattI0 pra. 2 yavamadhyAyAM ca caturaH samayAn / For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSapRthaktvamantaraM jaghanyata ekaH samayaH, tathA sAmAnyataH puSkaravaradvIpe vizeSacintAyAM ca tatratyayordvayorapi vide- anantarahahayoH pratyekamutkarSataH sAdhikaM varSamantaraM jaghanyata ekaH samayaH, uktaM ca-"jambuddIve dhAyai oha vibhAge ya tisa siddhakevalavidehesuM / vAsapuhuttaM aMtara pukkharamubhayapi vAsahiyaM // 1 // " kAladvAre-bharateSvairAvateSu ca janmata utkRSTamantaraMDI jJAnam kiJcidUnA aSTAdaza sAgaropamakoTIkoTyaH, saMharaNataH saGkhyeyAni varSasahasrANi, jaghanyataH punarubhayatrApyekaH samayaH,12 gatidvAre-nirayagaterAgatyopadezataH sidhyatAmutkRSTamantaraM varSasahasraM hetumAzritya pratibodhasambhavena sidhyatA saGkhyeyAni 5 varSasahasrANi, jaghanyataH punarubhayatrApyekaH samayaH, tiryagayonikebhya AgayopadezataH sidhyatAM varSazatapRthaktvaM hetu-14 mAzritya pratibodhataH sidhyatAM saGkhyeyAni varSasahasrANi, jaghanyataH punarubhayatrApyekaH samayaH, tiryagyonikastrIbhyo 8| manuSyebhyo manuSyastrIbhyaH saudharmezAnavarjadevebhyo devIbhyazca pRthak 2 samAgatyopadezataH sidhyatAM pratyekamutkarpato'ntaraM sAtireka varSe hetumAzritya pratibodhataH sidhyavAM saGkhyeyAni varSasahasrANi, jaghanyataH punarubhayatrApyekaH samayaH, tathA pRthivyavvanaspatibhyo garbhavyukrAntebhyaH prathamadvitIyanarakapRthivIbhyAmIzAnadevebhyaH saudharmadevebhyazca samAgatyopade-18 10 zena hetunA ca sidhyatAM pratyekamutkRSTamantaraM saGkhyeyAni varSasahasrANi jaghanyata ekaH samayaH, vedadvAre-puruSavedAnAmutkarSato'ntaraM sAdhikaM varSa, strInapuMsakavedAnAM pratyekaM saGkhye yAni varSasahasrANi, puruSebhya udRtya puruSatvena sidhyatAM sAdhika 1 jambUdvIpe dhAtakIkhaNDe odhe vibhAge ca triSu videheSu / varSapRthaktvamantaramubhayathA'pi puSkare varSAdhikam // 1 // Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- 1 varSa, zeSeSu cASTasu bhaGgakeSu pratyekaM saGkhyeyAni varSasahasrANi, jaghanyataH sarvatrApyekaH samayaH, tIrthadvAre-tIrthakRtAM pUrva- anantaragirIyA sahasrapRthaktvaM utkarSato'ntaraM, tIrthakarINAmanantaH kAlaH, atIrthakarANA sAdhikaM varSa, notIrthasiddhAnAM saGkhyeyAni siddhakevalanandIvRttiH varSasahasrANi, notIrthasiddhAH pratyekabuddhAH, jaghanyataH sarvatrApi samayaH, uktaM ca-"putvasahassaMpuhuttaM titthakarAnaMta- jJAnam // 122 // kAla titthagarI / notitthakarA vAsAhigaM tu sesesu saMkhasamA // 1 // eesiM ca jahannaM samao" 'saMkhasamatti' sa-| yeyAni varSasahasrANi, liGgadvAre-valiGgAdipu sarveSvapi jaghanyata ekaH samayo'ntaraM utkarSato'nyaliGge gRhiliGge ca pratyekaM saGkhyeyAni varSasahasrANi, khaliGge sAdhikaM varSa, cAritradvAre-pUrvabhAvamapekSya sAmAyika sUkSmasamparAyayathAkhyApAtacAritriNAmutkRSTamantaraM sAdhikaM varSa, sAmAyikacchedopasthApanasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNAM sAmAyikaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNAM sAmAyikacchedopasthApanaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritriNAM ca kiJcidUnASTAdazasAgaropamakoTIkoTyaH, jaghanyataH sarvatrApyekaH samayaH, buddhadvAre-buddhabodhitAnAmutkarSa to'ntaraM sAtireka varSa, buddhabodhitAnAM strINAM pratyekabuddhAnAM ca saGkhyeyAni varSasahasrANi, khayambuddhAnAM pUrvasahasrapRthae dakatvaM, jaghanyataH punaH sarvatrApi samayaH, uktaM ca "buddhehiM bohiyANaM vAsahiyaM sesayANa sNkhsmaa| puvasahassapuhuttaM hoi sayaMbuddha samaiyaraM // 1 // " 'samaiyaramiti' itarat-jaghanyamantaraM samayaH, jJAnadvAre-matizrutajJAninAmutkRSTamantaraM palyo- 24 1 pUrvasahasrapRthaktvaM tIrthakarANAM anantaH kAlastIrthakarINAm / notIrthakarANAM varSAdhikaM zeSeSu tu saMkhyAtAni varSasahasrANi // 1 // eteSAM ca jaghanya samayaH / // 122 // 2 bubodhitAnAM varSAdhikaM zeSANAM saMkhyAtasahasrasamAH / pUrvasahapRthaktvaM bhavati khayambuddhAnAM samaya itarat // 1 // Join Education W o nal For Personal & Private Use Only himjainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamAsaGkhyeyabhAgaH, matizrutAvadhijJAninAM sAdhika varSa, matizrutamanaHparyAyajJAninAM matizruvAvadhimanaHparyAyajJAninAM anantaraca saGkhyeyAni varSasahasrANi, jaghanyataH sarvatrApi samayaH, avagAhanAdvAre-jaghanyAyAmutkaSTAyAM cAvagAhanAyAM siddhakevalayavamadhye cotkRSTamantaraM zreNyasahayeyabhAgaH, ajaghanyotkRSTAyAM sAdhikaM varSa, jaghanyataH punaH sarvatrApi samayaH, jJAnam utkRSTadvAre-apratipatitasamyaktvAnAM sAgaropamAsaGkhaye yabhAgaH, saGkhyeyakAlapratipatitAnAmasaGkhayeyakAlapratipatitAnAM / ca saGkhyeyAni varSasahasrANi, antatakAlapratipatitAnAM sAdhikaM varSa, jaghanyataH sarvatrApi samayaH, uktaM ca-18 "uyahiasaMkho bhAgo appaDivaDiyANa sesa saMkhasamA / vAsaM ahiyamaNaMte samao ya jahannao hoi // 1 // " antakAradvAre-sAntaraM sidhyatAmanusamayadvAre nirantaraM sidhyatAM gaNanAdvAre ekakAnAmenekeSAM ca sidhyatAmutkRSTamantaraM saGkhaye|yAni varSasahasrANi, jaghanyataH punaH sarvatrApi samayaH / gatamantaradvAraM, samprati bhAvadvAra-tatra sarveSvapi kSetrAdipura lAdvAreSu pRcchA, katarasmin bhAve vattemAnAH sidhyantIti ?. uttaraM-nAyike bhAve. uktaM ca-'khettAiesa pu raNaM sabahiM khaie' / gataM bhAvadvAraM, sampratyalpabahutvadvAra-tatra ye tIrthakarA ye ca jale UrddhalokAdau ca catuSkAH sidhyaMti ye ca harivodiSu suSamasupamAdiSu ca saMharaNato daza daza sidhyanti te parasparaM tulyAH, tathaivotkarSato yugapadekasamayena prApyamANatvAt , tebhyo viMzatisiddhAH stokAH, teSAM strIpu duSpamAyAmekatamasmin vijaye vA prApyamA-4 1 sAgaropamAsaMkhyeyabhAgo'pratipatitAnA zeSANAM saMkhyAtasahasrasamAH / varSamadhikamanante samayazca jaghanyato bhvti||1||2kssetraadikessu pRcchA vyAkaraNaM sarvatra kssaayike| Jain d atang For Personal & Private Use Only www.jaineibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-1 NatvAt , tathA coktaM--"vIsagasiddhA itthI ahalogegavijayAdisu ao cauro / dasagehito thovA" taistulyA viMza- paramparagirIyA tipRthaktvasiddhAH, yataste sarvAdholaukikagrAmeSu buddhIbodhitasyAdiSu vA labhyante, tato viMzatisiddhastulyAH, siddhakevalaM nandAtta yaduktaM-"vIsapuhuttaM siddhA sabAhologabuddhIvohiyAi ao vIsagehiM tulA" kSetrakAlayoH khalpatvAt kAdAci-ga // 123 // katvena ca sambhavAditi, tebhyo'STazatasiddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca-"cau~ dasagA taha vIsA vIsapuhuttA ya je ya aTThasayA / tullA thovA tullA saMkhejaguNA bhave sesA // 1 // " // gatamalpabahutvadvAraM, kRtA'nantarasiddhaprarUpaNA, samprati paramparasiddhaprarUpaNA kriyate-tatra satpadaprarUpaNA paJcadazakhapi kSetrAdiSu dvArevanantarasiddhavadavizeSeNa draSTavyA, dravyapramANacintAyAM sarveSvapi dvAreSu sarvatraivAnantA vaktavyAH, kSetrasparzane prAgiva, kAlaH punaH sarvatrApi anAdirU-I po'nanto vaktavyaH, ata evAntaramasambhavAnna vaktavyam , taduktaM dravyapramANaM kAlamantaraM cAdhikRtya siddhaprAbhRte"parimANeNa agaMtA kAlo'NAI aNaMtao tesiM / natthi ya aMtarakAlo"tti bhAvadvAramapi prAgiva, sampratyalpabahutvaM siddhaprAbhRtakramaNocyate-samudrasiddhAH stokAH tebhyo dvIpasiddhAH saGkhyeyaguNAH, tathA jalasiddhAH stokAH tebhyaH stha-18 lasiddhAH saGkhyeyaguNAH, tathA UrddhalokasiddhAH stokAH tebhyo'dholokasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi tiryagloka-18/23 // 12 // 1 viMzatisiddhAH strISu adholoka ekavijayAdiSu atazcatvAraH / dazakebhyaH stokaaH| 2 viMzatipRthaktvasiddhAH sarvAdholokabuddhibodhitAdiSu ato viNshtibhistulyaaH| 3 catvAro dazakaM tathA viMzatiH viMzatipRthaktvaM ca ye cASTazatam / tulyAH stokAstulyAH saMkhyeyaguNA bhaveyuH zeSAH // 1 // 4 parimANena anantAH kAlo'nAdyanantakasteSAm / nAsti cAntarakAla iti / For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca-"sAmuddadIva jalathala duNhaM 2 tu thova saMkhaguNA / uhaahatiriyaloe thovA saMkhA paramparaguNA saMkhA // 1 // " tathA lavaNasamudrasiddhAH sarvastokAH tebhyaH kAlodasamudrasiddhAH saGkhyeyaguNAH te'bhyo'pi siddhakevalaM jambUdvIpasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo dhAtakIkhaNDasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi puSkaravaradvIpArddhasiddhAH saGkhyeya-12 guNAH, uktaM ca-"lavaNe kAloe vA jaMbuddIve ya dhAyaIsaMDe / pukkharavare ya dIve kamaso thovA ya sNkhgunnaa||1||" tathA jambUdvIpe saMharaNato himavacchikharisiddhAH sarvastokAH 1 tebhyo haimavatairaNyavatasiddhAH saGkhyeyaguNAH 2 tebhyo'pi mahAhimavadrukmisiddhAH saGkhyeyaguNAH 3 tebhyo'pi devakurUttarakurusiddhAH saGkhyeyaguNAH4 tebhyo'pi harivarSaramyakasiddhAH hai saGkhyeyaguNAH, kSetrabAhulyAt 5, tebhyo'pi niSadhanIlavasiddhAH saGkhyeyaguNAH 6 tebhyo'pi bharatairAyatasiddhAH saGkhayeya guNAH, svasthAnatvAt 7, tebhyo mahAvidehasiddhAH saGkhyeyaguNAH, sadAbhAvAt 8, samprati dhAtakIkhaNDe kSetravibhAgenocyate-dhAtakIkhaNDe saMharaNato himavatazikharisiddhAH sarvastokAH 1 tebhyo mahAhimavadrukmisiddhAH saMkhyeyaguNAH 2 tebhyo'pi niSadhanIlavatsiddhAH saMkhyeyaguNAH3tebhyo'pi haimavatairaNyavatasiddhA vizeSAdhikAH 4 tebhyo devakurUttarakurusiddhAH saGkhyeyaguNAH 5 tebhyo harivarSaramyakasiddhA vizeSAdhikAH 6 tebhyo'pi bharatairAvatasiddhAH saGkhyeyaguNAH 7 1 samudre dvIpe jale sthale dvayoIyostu stokAH saMkhyeyaguNAH / UrdhvAdhastiyaMgloke stokAH saMkhyaguNAH sNkhygunnaaH||1|| 2 lavaNe kAlode vA jambUdIpe kAca dhAtakIkhaNDe / puSkaravare ca dvIpe kramazaH stokAH saMkhyaguNAzca // 1 // Jain Ed e rational For Personal & Private Use Only KI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G | tebhyo'pi mahAvidehasiddhAH saGkhyeyaguNAH 8, tathA puSkaravaradvIpADhe himavavacchikharisiddhAH sarvastokAH 1 tebhyo'pi paramparagirIyA mahAhimavadrukmisiddhAH saGkhyeyaguNAH 2 tebhyo'pi niSadhanIlavasiddhAH saGkhyeyaguNAH 3 tebhyo'pi haimavatairaNyavata-siddhakevalaM nandIvRttiH siddhAH saGkhyeyaguNAH 4 tebhyo'pi devakurUttarakurUsiddhAH saGkhyeyaguNAH 5 tebhyo'pi harivaparamyakasiddhAH vishessaa||124|| dhikAH 6 tebhyo'pi bharatairAvatasiddhAH saGkhyeyaguNAH 7, svasthAnamitikRtvA, tebhyo'pi mahAvidehasiddhAH saGkhyeya-18|15 guNAH, kSetrabAhulyAt khasthAnAca 8, samprati trayANAmapi samavAyenAlpabahutvamucyate-sarvastokA jambUdvIpe himavacchikharisiddhAH 1 tebhyo'pi haimavatairaNyavatasiddhAH saGkhyeyaguNAH 2 tebhyo'pi mahAhimavadrukmisiddhAH saGkhyeyaguNAH 3|| tebhyo'pi devakurUttarakurusiddhAH saGgyeyaguNAH 4 te'bhyo'pi harivarSaramyakasiddhAH savayeyaguNAH 5 tebhyo'pi niSadhanIlavasiddhAH saGkhayeyaguNAH 6 tebhyo'pi dhAtakIkhaNDahimavacchikharisiddhA vizeSAdhikAH, khasthAne tu parasparaM 8 tulyAH 7 tato dhAtakIkhaNDamahAhimavadrukmipuSkaravaradvIpArddhahimavacchikharisiddhAH saGkhayeyaguNAH svasthAne tu catvA ro'pi parasparaM tulyAH 8 tato dhAtakIkhaNDanipadhanIlavasiddhAH puSkaravaradvIpArddhamahAhimavadrukmisiddhAzca saGkhayeya4 guNAH svasthAne tu parasparaM tulyAH 9 tato dhAtakIkhaNDahaimavatairaNyavatasiddhA vizeSAdhikAH 10 tebhyo'pi puSkaravara-131 // 124 // dvIpArddhaniSadhanIlavatsiddhAH saGkhyeyaguNAH 11 tato dhAtakIkhaNDadevakurUttarakurusiddhAH saGkhyeyaguNAH 12 tebhyo'pi | dhAtakIkhaNDa eva harivaparamyakasiddhA vizeSAdhikAH 13 tataH puSkaravaradvIpArddhahimavatairaNyavatasiddhAH saGkhyeyaguNAH -SERESCEMER Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4|14 tebhyo'pi puSkaravaradvIpArddha eva devakurUttarakurusiddhAH saGkhyeyaguNAH 15 tebhyo'pi tatraiva harivarSaramyakasiddhA vize-2 paramparapAdhikAH 16 tebhyo'pi jambUdvIpabharatairAvatasiddhAH saGkhyeyaguNAH 17 tebhyo'pi dhAtakIkhaNDasatkabharatairAvatasiddhAH siddhakevalaM saGkhyeyaguNAH 18 tebhyo'pi puSkaravaradvIpArddhabharatairAvatasiddhAH saGkhyeyaguNAH 19 tebhyo'pi jambUdvIpe videhasiddhAH saGkhayeyaguNAH 20 tato dhAtakIkhaNDavidehasiddhAH saGkhyeyaguNAH 21 tato'pi puSkaravaradvIpArddha videhasiddhAH saGkhyeyaguNAH 22, idaM ca kSetravibhAgenAlpabahutvaM siddhaprAbhRtaTIkAto likhitaM / gataM kSetradvAra, adhunA kAladvAra-tatrAvasarpiNyAM saMharaNata ekAntaduSpamAsiddhAH sarvastokAH, ito duSvamAsiddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyaH suSamaduSpamAsiddhA asaGkhyeyaguNAH, kAlasyAsaGkhyeyaguNatvAta, tebhyo'pi suSamAsiddhAH vizeSAdhikAH, tebhyo'pi suSamasuSamAsiddhA vizepAdhikAH, tebhyo'pi duSpamasuSamAsiddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca-"aIdUsamAi thovA saMkha asaMkhA duve viseshiyaa| dUsamasusamA saMkhAguNA u osappiNIsiddhA // 1 // " evamutsarpiNyAmapi draSTavyam, tathA coktam"aidUsamAi thovA saMkha asaMkhA udanni savisesA / dasamasusamA saMkhAguNA u ussoppaNAsiddhA // 1 // " sampratyu|tsarpiNyavasarpiNyoH samudAyenAlpabahutvamucyate-tatra dvayorapyutsarpiNyavasarpiNyorekAntaduSpamAsiddhAH sarvastokAH, RANAS / 1 atiduSSamAyAM stokAH saMkhyaguNA asaMkhyaguNAH yorvishessaadhikaaH| dRSyamasaSamAyAM saMkhyaguNAstvavasarpiNyAM siddhAH // 1 // 2 atiduSpamAyAM stokAH tAsaMkhyaguNA asaMkhyaguNAstu dUyorapi savizeSAH / duSpamamuSamAyAM saMkhyaguNAstu utsrpinniisiddhaaH||1|| Jain Ede cmational For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 125 // tata utsarpiNyAM duSSamA siddhA vizeSAdhikAH, tato'vasarpiNyAM duSpamAsiddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi dvayorapi duSpamasuSamAsiddhAH saGkhyeyaguNAH, tato'vasarpiNyAM sarvasiddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pyutsarpiNI sarvasiddhA vizeSAdhikAH, gataM kAladvAraM samprati gatidvAraM tatra mAnuSIbhyo'nantarAgatAH siddhAH sarvastokAH, tato mAnuSebhyo'naantarAgatAH siddhAH saveyaguNAH, tebhyo'pi nairayikebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi tiryagyonistrIbhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi tiryagyonikebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH; tebhyo'pi | devIbhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi devebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca - "maNuI maNuyA nAraya tirikkhiNI taha tirikkha devIo / devA ya jahAkamaso saMkhejjaguNA muNeyacvA // 12 // " tathA ekendriyebhyo'nantarAgatAH siddhAH sarvastokAH, tataH paJcendriyebhyo nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tathA vanaspatikAyebhyo'nantarAgatAH siddhAH sarvastokAH, tataH pRthivIkAyebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tato'pyapUkAyebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi sakAyebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca"egidiehiM thovA siddhA paJcadiehiM saMkhaguNA / tarupuDhaviAuta sakAiehiM saMkhAguNA kamaso // 1 // " tathA 1 manuSyo manujA nArakAH tirazyastathA tiryaJco devyaH / devAzca yathAkramaM saMkhyeyaguNA jJAtavyAH // 1 // 2 ekendriyebhyaH stokAH siddhAH paJcendriyebhyaH saMkhyaguNAH / tarupRthvyaputrasakAyikebhyaH saMkhyaguNAH kramAt // 2 // For Personal & Private Use Only parampara siddhakevalaM 15 20 22 / / 125 / / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivIto'nantarAgatA miTA sokA bhagavatIyapazivIto'nantagagatAH siddhAH saGgyagaNAH tebhyo'pi paramparadvitIyapRthivIto'nantarAgatA sikA dvitIyapRthivIto'nantarAgatAH siddhAH satyeyagaNAH, tebhyo'pi paryAptavAdarapratyekavanaspatibhyo'nantarAgatAH siddhaaH| , tabhyastRtIyapRthivIto'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi siddhakevalaM saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi paryAptavAdarapRthivIkAyebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi paryAptabAdarApa-12 kAyebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi bhavanapatidevIbhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, | tebhyo'pi bhavanavAsidevebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tato'pi vyantarIbhyo'nantarAgatAH siddhAH 5 saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi vyantaradevebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi jyotiSkadevIbhyo'nantarA-18 hagatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi jyotiSkadevebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi manuSyastrIbhyo'-14 pyanantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi manuSyebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi prathamanarakapRthivIto'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi tiryagyonistrIbhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi tiryagyonikebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi anuttaropapAtikadevebhyo'na-18/10 ntarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi aveyakebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pyacyutadevalokAdanantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi AraNadevebhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, evamadhomukhaM tAvanneyaM yAvat sanatkumArAdanantarAgatAH siddhAH savayeyaguNAH, tata IzAnadevIbhyo'nantarAgatAH siddhAH SCSRCULARLASS Jain International For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- saGkhyeyaguNAH, tato'pi saudharmadevIbhyo'nantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi IzAnadevebhyo'pyanantarA- paramparagirIyA gatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi saudharmadevebhyo'pyanantarAgatAH siddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca-"naraga-2 siddhakevalaM nandIvRttiH cautthApuDhavI tacA docA tarU puDhavi AU / bhavaNavaidevi devA evaM vaNajoisANaMpi // 1 // maNuI maNussa // 126 // nArayapaDhamA taha tirikkhiNIyatiriyA ya / devA aNuttarAI savevi saNaMkumAraMtA // 2 // IsANadevi sohammadevi IsA-18 zaNadeva sohammA / sabevi jahAkamaso aNaMtarAyAu saMkhaguNA // 3 // gataM gatidvAraM, samprati vedadvAraM-atra sarvastokA napuMsakasiddhAH, tebhyaH strIsiddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi puruSasiddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca-"thovA napuMsa itthI saMkhA saMkhaguNA to purisaa|" tIrthadvAre-sarvastokAH tIrthakarIsiddhAH tataH tIrthakarItIrthe pratyekabuddha- 20 siddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi tIrthakarItIrthe'tIrthakarIsiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi tIrthakarItIrthe evAtIrtha-18 &karasiddhAH saGkhayeyaguNAH tebhyaH tIrthakarasiddhA anantaguNAH tebhyo'pi tIrthakaratIrthe pratyekavuddhasiddhAH saGkhyeya-15 guNAH tebhyo'pi tIrthakaratIrtha eva sAdhvIsiddhAH saGkhayeyaguNAH tebhyo'pi tIrthakaratIrtha evAtIrthakarasiddhAH ||23 | // 126 // 1 narakacaturthIpRthivyAH tRtIyAyA dvitIyAyAH taroH pRthvyA abhyH| bhavanapatidevI devebhyaH evaM vyantarajyotiSkebhyaH // 1 // mAnuSImanujaprathamanarakebhyaH tathA tiravIbhyastiryagbhyazca / devA anuttarAdyAH sarve'pi sanatkumArAntAH // 2 // IzAnadevI saudharmadevIzAnasaudharmadevAH / sarve'pi yathAkarma anantarAgatAH saMkhyeyaguNAH // 3 // 2 stokA napuMsakAH striyaH saMkhyaguNAH saMkhyaguNAstataH purussaaH| For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM0 saGkhyeyaguNAH, liGgadvAre-gRhiliGgasiddhAH sarvastokAH tebhyo'pyanyaliGgasiddhA asaGkhyeyaguNAH tebhyo'pi khaliGgasiddhA asatoyaguNAH, uktaM ca - "gihi annasaliMgehiM siddhA thovA dube asaMkhaguNA" cAritradvAre - sarva stokAzche| dopasthApana parihAravizuddhikasUkSma samparAya yathAkhyAta cAritrasiddhAH tebhyaH sAmAyikacchedopasthApana parihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAta cAritrasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi chedopasthApana sUkSmasamparAyayathAkhyAta cAritrasiddhA asa yeyaguNAH, sAmAyikarahitaM ca chedopasthApanaM bhagnacAritrasyAvagantavyaM, tebhyo'pi sAmAyikacchedopasthApana sUkSmasampa| rAyayathAkhyAtacAritrasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi sAmAyika sUkSma samparAyayathAkhyAta cAritrasiddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca - "thovA parihAracaU paMcaga saMkhA asaMkha cheyatigaM / cheyaca ukkaM saMkhe sAmAiyatigaM ca saMkhaguNaM // 1 // " buddhadvAresarvastokAH svayambuddhasiddhAH, tebhyaH pratyekabuddhasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi buddhIbodhitasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi buddhabodhitasiddhAH saGkhyeyaguNAH, jJAnadvAre - matizrutamanaHparyAyajJAninaH siddhAH sarvalokAH tebhyo matizrutajJAnisiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi matizrutAvadhi manaH paryavajJAnisiddhA asalyaguNAH tebhyo'pi matizrutAvadhijJAni siddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca - "maNapajavanANatige duge cauke maNassa nAgassa / thovA saMkha asaMkhA ohitige huMti 11 1 gRhyanyakhaliGgaiH siddhAH khokAH dvaye asaMkhyagugAH / 2 stokAH parihAracatu ke pazca ke saMkhyagugAH asNkhgunnaashchednike| chedacatuSke saMkhyaguNAH sAmAyika trike ca saMkhyaguNAH // 1 // 3 manaHparyayajJAnatrike dvike catuSke mana:paryayajJAnasya / stokAH saMkhyaguNA asaMkhyagugAH avacitrike bhavanti saMkhyeyAH // 1 // Jain Educa national For Personal & Private Use Only siddhAnAma lpabahutvaM sU. 30 2 1ww.jainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- saMkhejA // 1 // " avagAhanAdvAre sarvastokA dvihastapramANajaghanyAvagAhanAsiddhAH tebhyo dhanuHpRthaktvAbhyadhikapaJcadhanuH- siddhAnAmamirIyA lpabahutvaM nandIvRttiH | zatapramANotkRSTAvagAhanAsiddhA asaGkhyeyaguNAH tato madhyamAvagAhanAsiddhA asaGkhyeyaguNAH, uktaM ca "ogAhaNA * jahannA thovA ukkosiyA asaMkhaguNA / tattovi asaMkhaguNA nAyacA majjhimAevi // 1 // ' atraiva siddhaprAbhRtaTIkA-3 // 127 // kAropadArzato vizeSa upadayate-sarvastokAH saptahastapramANAvagAhanAsiddhAH tebhyaH paJcadhanuHzatapramANAvagAhanAsiddhAH saGkhyeyaguNAH tato nyUnapaJcadhanuHzatapramANAvagAhanAsiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pi sAtirekasaptahastapramANAvagAhanAsiddhA vizeSAdhikAH, utkRSTadvAre-sarvastokAH apratipatitasiddhAH tebhyaH saGkhayeyakAlapratipatitasiddhA asaGkhye-12 yaguNAH tebhyo'pyasaGkhyeyakAlapratipatitasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyo'pyanantakAlapratipatitasiddhA asaGkhyeyaguNAH,8 uktaM ca-"appaDivAiyasiddhA saMkhAsaMkhAaNaMtakAlA ya / thova asaMkhejaguNA saMkhejaguNA asaMkheja (kha) guNA // 1 // " 18 antaradvAre-sarvastokAH SaNmAsAntarasiddhAH tata ekasamayAntarasiddhAH saGkhyeyaguNAH tato dvisamayAntarasiddhAH hU~ saGkhyeyaguNAH tato'pi trisamayAntarasiddhAH saGkhyeyaguNAH evaM tAvadvAcyaM yAvadyavamadhyaM, tataH saGkhyeyaguNahInAstAvadva-18 // 127 // saktavyA yAvadekasamayahInaSaNmAsAntarasiddhebhyaH SaNmAsAntarasiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, anusamayadvAre-savestokAH a-18 1 avagAhanAyAM jaghanyAyAM stokA utkRSTAyAM asaMkhyaguNAH / tato'pyasaMkhyaguNA jJAtavyA madhyamAyAmapi // 1 // 2 apratipatitasiddhAH sNkhyaasNkhyaanntkaalaac| stokA asaMkhyaguNAH saMkhyeya guNAH asaMkhyeyaguNAH // 1 // PRESCRMURDURRESTORE For Personal & Private Use Only wwhiyainelibrary.org Jain EducationN S Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |STa samayasiddhAH tataH saptasamayasiddhAH saGkhyeyaguNAH tebhyaH SaTsamayasiddhAH saGkhyeyaguNA evaM samayasamayahAnyA tAvadvAcyaM / yAvad dvisamayasiddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca - " aTThasamayaMmi thovA saMkhejaguNA u sattasamayA u / evaM paDihAyaMte jAva puNo donni samayA u // 1 // " atra 'aTThasamayaMmI 'tyAdI dvigusamAhAratvAdekavacanaM, gaNanAdvAre - sarvastokA aSTazata siddhAH tataH saptAdhikazatasiddhA anantaguNAH tebhyo'pi SaDadhikazatasiddhAH anantaguNAH tebhyaH paJcAdhikazatasiddhA anantaguNA evamekaikahAnyA anantaguNAH tAvadvAcyA yAvadekapaJcAzat siddhebhyaH paJcAzatsiddhA anantaguNAH, tataH tebhya ekonapaJcAzatsiddhA asaGkhyeyaguNAH tebhyo'pyaSTacatvAriMzat siddhA asaGkhyeyaguNAH, evamekaikaparihAnyA tAvadvAcyaM yAvatSaDviMzatisiddhebhyaH paJcaviMzatisiddhA asaGkhyeyaguNAH, tataH tebhyazcaturviMzatisiddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi trayoviMzatisiddhAH saGkhyeyaguNAH evamekai kahAnyA saGkhyeyaguNAH tAvadvAcyA yAvadvisiddhebhya ekaikasiddhAH saGkhyeyaguNAH, uktaM ca - "ahaMsayasiddha thovA sattahiyasayA anaMtaguNiyA ya / evaM parihAryate sayagAo jAva pannAsaM // 1 // tato paNNAsAo asaMkhaguNiyA u jAva paNavIsaM / paNavIsA AraMbhA saMkhaguNA hoMti egaM jA // 2 // " samprati asminnevAlpabahutvadvAre yo vizeSaH siddhaprAbhRte darzitaH sa vineyajanAnugrahAya darzyate tatra sarvastokA adho 1 aSTasamaye stokAH saMkhyeyaguNAstu saptasAmayikAstu evaM parihIyamANe yAvat punardvisAmayikAstu // 1 // 2 aSTazatasiddhAH stokAH saptAdhikazataM ana ntaguNAca / evaM parihIyamANe zatAdyAvat paJcAzat // 1 // tataH pazcAzataH asaMkhyaguNAstu yAvatpaJcaviMzatiH / paJcaviMzateH Arabhya saMkhyaguNAH bhavanti ekaM yAvat // 2 // Jain Educational For Personal & Private Use Only siddhAnAma lpabahutvaM sU. 30 5 10 11 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayamukhasiddhAH, te ca pUrvavairibhiH pAdenotpATya nIyamAnA adhomukhakAyotsargavyavasthitA vA veditavyAH, tebhya UsthitakA-HTRA siddhasannigirIyA 18yotsargasthitAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi utkaTikAsanasiddhAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi vIrAsanasiddhAH saGkhyeyaguNAH, karSaH ma.30 nandIvRttiH tebhyo'pi nyujAsanasiddhAH saGkhyeyaguNAH, nyuJjopaviSTA evAdhomukhA draSTavyAH, tebhyo'pi pArthasthitasiddhA sngkhye||128|| yaguNAH, tebhyo'pyuttAnasthitasiddhAH saGkhayeyaguNAH, tathA caitadeva pazcAnupUrtA'bhihitaM-"uttAnaga pAsillagga niujja21 vIrAsaNe ya ukkaDie / uddhaTriya omaMthiya saMkhejagaNeNa hINA u||1||" tadevamuktamalpabahattvadvAraM / samprati sarva-13 dvAragatAlpabahutvavizeSopadarzanAya sannikarSadvAramucyate-sannikarSo nAma saMyogaH,hakhadIrghayoriva, vivakSitaM kiJcitratItya || vivakSitasyAlpatayA bahutvena vA'vasthAnarUpaH sambandhaH, uktaM ca-"saMjoga sannigAso paDuca sambandha egaTThA" tatreyaMga nyAptiH-yatra yatrASTazatamupalabhyate tatra tatroparitanamaSTakarUpamaGkamapanIya zeSasya zatasya caturmiIgo hiyate, hRte ca bhAge labdhAH paJcaviMzatiH, tatra paJcaviMzatisaGkhayeyaprathamacaturthabhAge krameNa saGkhyeyaguNahAnirvatamyA, tadyathA-sarvaba-II hava ekaikasamayasiddhAH, tato vikadvikasiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, tebhyo'pi trikatrikasiddhAH saGkhaye gugahInAH, evaM tA-11 vadvAcyaM yAvatpaJcaviMzatisiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, uktaM ca-"paDhamo cautthabhAgo paNavIsA tattha saMkheja guNahANI 1 uttAnAH pArzvakA nyujA vIrAsanAzcotkaTikAH / UrdhvasthitA avAGmukhA saMkhyaguNena hInA eva // 1 // 2 saMyogaH sanikaH pratItya saMpanya ekArthAni / |3 prathamazcaturthabhAgaH paJcaviMzatiH, tatra saMkhyeyaguNahAnirdaSTavyA / For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daTThavatti" dvitIye punazcaturthabhAge krameNAsaveyaguNahAnirvaktavyA, tadyathA - paJcaviMzatisiddhebhyaH paDurviMzatisiddhAH asaGkhyeyaguNahInAH, evamekaikavRddhyA asaGkhyeyaguNahAniH tAvadvaktavyA yAvatpaJcAzat, taduktaM - "viMie cautthabhAge asaM khaguNahAni jAva pannAsaM"ti, tRtIyasmAccaturthabhAgAdArabhya sarvatrApi anantaguNahAnirvaktavyA, tadyathA - paJcAzatsadvebhya ekapaJcAzasiddhA anantaguNahInAH tebhyo'pi dvipaJcAzat siddhA anantaguNahInAH evamekaikavRddhyA anantaguNahAnistAvadvaktavyA yAvadazAdhikazata siddhA anantaguNahInAH, uktaM ca - "taIyapayaM AikAUNa cautthapayaM jAva asayaM tAva anaMtaguNahANI egavannAo AraMbha davA / " siddhaprAbhRtasUtre 'pyuktaM - "paDhame bhAge saMkhA viie asaMkha anaMta taiyAe / " tathA yatra yatra viMzatisiddhAH tatra tatrApi vyAptiriyamanusarttavyA, prathame caturthabhAge saguNahAniH dvitIye asaGkhyeyaguNahAniH tRtIye caturthe vA [cA]nantaguNahAniH, tadyathA - ekaikasiddhAH sarvavahavaH tebhyo'pi | dvikadvikasiddhAH saGkhyeyaguNahInAH evaM tAvadvAcyaM yAvatpaJca, tataH SaDAdisiddhA asalyeyaguNahInA yAvaddaza, tata ekAdazAdayaH sarve'pyanantaguNahInAH, eva madholokAdiSvapi viMzatipRthaktvasiddhau prathame caturthabhAge saGkhye gugahAniH, | dvitIyacaturthabhAge'saGkhyeyaguNahAniH, tRtIyasmAccaturthabhAgAdArabhya punaH sarvatrApyanantaguNahAniH yeSu tu harivarSAdiSu 1 dvitIye caturthabhAge'saMkhyaguNahAniH yAvat paJcAzaditi / 2 tRtIyamAdi kRtvA caturthapadaM yAvadaSTazataM tAvadanantaguNahAniH ekaracAzata Arabhya dayA / 3 prathame bhAge saMkhyA dvitIye'saMkhyA anantAH tRtIye / For Personal & Private Use Only siddhasanikarSaH sU. 30 10 11 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- sthAneSatkarSato daza daza sidhyanti tatraivaM vyAptiH-trikaM yAvatsaGkhyeyaguNahAniH, tatazcatuSke paJcake cAsaGkhyeyaguNa-siddhasannigirIyA hAniH, tataH paTAdArabhya sarvatrApi anantaguNahAniH, tadyathA-ekakasiddhAH sarvabahavaH, tato dvikadvikasiddhAH saGkhye karSaHsU.30 nandIvRttiH 18 yaguNahInAH, tebhyo'pi trikratrikasiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, tebhyo'pi catuzcatuHsiddhAH asaGkhyeyaguNahInAH, tebhyo'pi // 129 // paJcarasiddhA asaGkhyeyaguNahInAH, tataH SaDAdayaH sarve'pyanantaguNahInAH, yatra punaravagAhanAyavamadhyAdAvutkarSa-18|15 to'STau sidhyantaH prApyante tatraivaM vyAptiH-catuSkaM yAvatsaGkhyeyaguNahAniH, tataH paramanantaguNahAniH, tadyathA-eka5 kasiddhAH sarvabahavaH, tebhyo'pi dvikadvikasiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, tebhyo'pi trikatrikasiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, tebhyo'pi catuzcatuHsiddhAH saGkhyeyaguNahInAH, paraM paJcapaJcAdayo'nantaguNahInAH, atrAsaGkhaye yaguNahAnirna vidyate, yatra punarUrddhalokAdAvutkarSatazcatvAraH sidhyantaH prApyante tatra evaM vyAptiH-ekakasiddhAH sarvabahavaH, te'bhyo dvikadvikasiddhA asaGkhyeyaguNahInAH, tebhyo'pi trikatrikasiddhA anantaguNahInAH, tebhyo'pi catuzcatussiddhA anantaguNahInAH, atra saGkhyeyaguNahAnirna vidyate, taduktaM-"jattha cattAri siddhA diTThA tattha saMkhejaguNahANI natthi 'saMkhe-12 javivajjiya caukke' iti vacanA"diti / yatra punarlavaNAdau dvau dvAvutkarSataH sidhyantau dRSTau tatraivaM vyaaptiH-ekk-18|||129|| siddhAH sarvabahavaH, tato dvikadvikasiddhA anantaguNahInAH, taduktaM-"lavaNAdau do siddhA divA tattha ekagasiddhA, 1 yatra calAraH siddhA dRSTAstatra saMkhyeyaguNahAnirnAsti, sNkhyeyvivrjitaashctusske| 2 lavaNAdau dvau siddhau dRSTau tatraikakasiddhA bahavaH, dvikasiddhA anantaguNahInAH / For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain 1 bahugA, dugasiddhA anaMtaguNahINA / " tadevamiha sannikarSo dravyapramANe saprapaJcaM cintitaH, zeSeSu tu dvAreSu siddhaprAbhRtaTIkAto bhAvanIyaH, iha tu granthagauravabhayAnnocyate - siddhaprAbhRtasUtraM tadvRttiM copajIvya malayagiriH / siddhakharUpametaniravocacchiSyabuddhihitaH // 1 // samprati vizeSataraM jijJAsuranantarasiddhakharUpaM ziSyaH praznayannAha - se kiM taM aNaMtarasiddhakevalanANaM ?, aNaMtarasiddha kevalanANaM pannarasavihaM paNNattaM, taMjahA -titthasiddhA 1 atitthasiddhA 2 titthasiddhA 3 atitthayarasiddhA 4 sayaMbuddhasiddhA 5 patte - yabuddhasiddhA 6 buddhabohiya siddhA 7 itthiliMgasiddhA 8 purisaliMgasiddhA 9 napuMsagaliMgasiddhA 10 saliMgasiddhA 11 annaliMgasiddhA 12 gihiliMgasiddhA 13 egasiddhA 14 agasiddhA 15 settaM aNaMtarasiddha kevalanANaM / (sU. 31 ) atha kiM tadanantarasiddha kevalajJAnaM 1, sUrirAha - anantarasiddha kevalajJAnaM paJcadazavidhaM prajJaptaM, paJcadazavidhatA ca tasyAnantarasiddhAnAmanantarapAzcAtyabhavarUpopAdhibhedApekSayA paJcadazavidhatvAt, tato'nantarasiddhAnAmevAnantarabhavopAdhibhe|dataH paJcadazavidhatAM mukhyata Aha- ' tadyathetyupapradarzane 'titthasiddhA' ityAdi, tIrthate saMsArasAgaro'neneti tIrthayathAvasthitasakalajIvAjIvAdipadArthasArthaprarUpakaM paramagurupraNItaM pravacanaM taca nirAdhAraM na bhavatItikRtvA saGghaH nternational For Personal & Private Use Only anantara siddhabhedAH sU. 31 5 10 12 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayaprathamagaNadharo vA veditavyaM, uktaM ca-"titthaM bhaMte ! titthaM titthakare titthaM ?, goamA! arahA tAva niyamA titthaM-12 svayaMpratyekagirIyA kare, titthaM puNa cAuccaNNo samaNasaMgho paDhamagaNaharo vA" tasminnutpanne ye siddhAH te tIrthasiddhAH, tathA tIrthasyAbhAnandIvRttiHzavo'tIrtha, tIrthasyAbhAvazcAnutpAdo'pAntarAle vyavacchedo vA, tasmin ye siddhAH te'tIrthasiddhAH, tatra tIrthasyAnutpAde IPI. // 130 // siddhA marudevIprabhRtayaH, na hi marudevyAdisiddhigamanakAle tIrthamutpannamAsIt , tathA tIrthasya vyavacchedazcandraprabhakhA-13 misuvidhikhAmyapAntarAle, tatra ye jAtismaraNAdinA'pavargamavApya siddhAH te tIrthavyavacchedasiddhAH, tathA tIrthakarAH santo ye siddhAH te tIrthakarasiddhAH, anye sAmAnyakevalinaH, tathA khayambuddhAH santo ye siddhAH te khayambuddhasiddhAH, pratyekavuddhAH santo ye siddhAH te pratyekabuddhasiddhAH, atha khayambuddhapratyekabuddhAnAM kaH prativizeSaH ?, ucyate, bodhyu-za padhizrutaliGgakRto vizeSaH, tathAhi-khayambuddhA bAhyapratyayamantareNaiva budhyante, khayameva-bAhyapratyayamantareNaiva nijajA-180 tismaraNAdinA buddhAH svayambudvA iti vyutpatteH, te ca dvidhA-tIrthakarAH tIrthakaravyatiriktAzca, iha tIrthakaravyati-18 riktairadhikAraH, Aha ca cUrNiNakRt-"te duvihA-titthayarA titthayaravairittA vA, iha vairittehi ahigAro" iti / pratyekabuddhAstu bAhyapratyayamapekSya budhyante, pratyekaM-bAhyaM vRSabhAdikaM kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyeka- 23 1 tIrtha bhadanta ! tIrtha tIrthakarastIrtha ?, gautama ! arhan tAvat niyamAt tIrthakaraH, tIrtha punazcAturvarNaH zramaNasaGghaH prathamagaNadharo vaa| 2 te dvividhAHtIrthakarAH tIrthakaravyatirikA vA, iha vyatiriridhikAraH / For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura vuddhA iti vyutpatteH, tathA ca zrUyate-bAhyavRSabhAdipratyayasApekSA karakaNDAdInAM bodhiH, bodhipratyayamapekSya ca. svayaMpratyeka buddhAH santo niyamataH pratyekameva viharanti, na gacchavAsina iva saMhatAH, Aha ca cUNikRt-"patteyaM-bAhyaM vRSabhAdi-14 buddhAH kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekavuddhAH vahiHpratyayapratibuddhAnAM ca patteyaM niyamA vihAro jamhA tamhA ya te patteyabuddhA" iti, tathA khayambuddhAnAmupadhi dazavidha eva pAtrAdikaH, pratyekabuddhAnAM tu dvidhA-jaghanyata utkarSatazca, tatra jaghanyato dvividhaH utkarSato navavidhaH prAvaraNavarjaH, Aha ca cUrNiNakRt-"patteyabuddhANaM jahanneNaM duviho ukkoseNa navaviho niyamA pAuraNavajjo bhavai / " tathA khayambuddhAnAM pUrvAdhItaM zrutaM bhavati vA na vA, yadi bhavati tato liGga devatA vA prayacchati gurusannidhau vA gatvA pratipadyate, yadi caikAkI viharaNasamartha icchA ca tasya tathArUpA jAyate tata ekAkI viharatyanyathA gacchavAse'vatiSThate, aya pUrvAdhItaM zrutaM na bhavati tarhi niyamAdgurusaMnidhau gatvA liGgaM pratipadyate, gacchaM cAvazyaM na muJcati, uktaM ca cUNikRtA-(granthAgraM 4000) "puvAdhIta se suyaM havai vA 8 na vA, jaha se natthi to liMga niyamA gurusannihe paDivajai, gacche ya viharaitti, ahavA puvAdhItasuyasaMbhavo asthi to se liMga devayA payacchai gurusannidhe vA paDivajai, jai ya egavihAraviharaNajogo icchA ca se to eko ceva viharai, annahA gacche viharai"tti / pratyekabuddhAnAM tu pUrvAdhItaM zrutaM niyamato bhavati, taca jaghanyata ekAdazAGgAni 1 pratyeka niyamAdvihAro yasmAt tassAca te pratyekabuddhAH / 2 pratyekabuddhAnAM jaghanyena dvividha utkRSTena navavidhaH prAvaraNava niyamAt bhavati / 3 saMskRtasamaM / Jain E t ernational For Personal & Private Use Only I Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya utkarSataH kiJcinnyUnAni daza pUrvANi, tathA liGgaM tasmai devatA prayacchati, liGgarahito vA kadAcidbhavati, tathA cAha strImuktigirIyaH nandIvRtti hai cUrNiNakRt-"patteyabuddhANaM puvAdhItaM suyaM niyamA bhavai, jahanneNaM ekkArasa aMgA, ukkoseNaM bhinnadasapubI, liMgaM ca se 2 siddhi devayA payacchai liMgavajio vA bhavati, jato bhaNiyaM-'rUppaM patteyabuddhA' iti" tathA buddhAH-AcAryAstai|dhitAH | 15 // 13 // santo ye siddhAH te buddhabodhitasiddhA, ete ca sarve'pi kecit strIliGgasiddhAH, striyA liGgaM strIliGgaM, strItvasyopalakSaNamityarthaH, taca tridhA, tadyathA-vedaH zarIranivRttirnepathyaM ca, tatreha zarIranivRttyA prayojanaM, na vedanepathyAbhyAM, vede sati siddhatvAbhAt, nepathyasya cApramANatvAt , Aha ca cUrNiNakRt-"ithie liMga ithiliMgaM, itthie uvalakkhaNaMti vRttaM bhavati, taM ca tivihaM-veyo sarIranivattI nevatthaM ca, iha sarIranivattIe ahigAro, na veyanevatthehi"ti / tasmin strIliGge vartamAnAssanto ye siddhAH te strIliGgasiddhAH, etena yadAhurAzAmbarAH-na strINAM nirvANamiti,8/20 tadapAstaM draSTavyam , svInirvANasya sAkSAdanena sUtreNAbhidhAnAt , tatpratiSedhasya ca yuktyanupapannatvAt , tathAhi-muktipatho jJAnadarzanacAritrANi, "samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH" (tattvA0 a0 1 0 1) iti vacanAt , samyagdarzanAdIni ca puruSANAmiva strINAmapi avikalAni, tathAhi-dRzyante striyo'pi sakalamapi pravacanArthamabhirocayamAnAH jAnate ca SaDAvazyakakAlikokAlikAdibhedabhinnaM zrutaM paripAlayanti ca saptadazavidhamakalaI saMyama // 13 // dhArayanti ca devAsurANAmapi duddharaM brahmacarya tapyante ca tapAMsi mAsakSapaNAdIni, tataH kathamiva tAsAM na mokSa- 25 -SGRECRACREGARLICES For Personal & Private Use Only Jain EducatioNDIMional Grainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambhavaH 1, syAdetad-asti strINAM samyagdarzanaM jJAnaM ca na punazcAritraM, saMyamAbhAvAt, tathAhi-strINAmavazyaM trimuktivastraparibhogena bhavitavyam ; anyathA vivRtAGgayastAH tiryastriya iva puruSANAmabhibhavanIyA bhaveyuH, loke ca gopa- siddhiH jAyate, tato'vazyaM tAbhirvastraM paribhoktavyaM, vastraparibhoge ca saparigrahatA, saparigrahatve ca saMyamAbhAva iti, tadasamI-15) hai|ciinN, samyak siddhAntAparijJAnAt , parigraho hi paramArthato mUrchA'bhidhIyate, 'mucchA pariggaho vutto' iti vacanaprA-18 mANyAt , tathAhi-mUrchArahito bharatacakravartI sAntaHpuro'pyAdarzakagRhe'vatiSThamAno niSparigraho gIyate, anyathA hai 18| kevalotpAdAsambhavAt , apica-yadi mUrchAyA abhAve'pi vastrasaMsargamAnaM parigraho bhavet tato jinakalpaM prati-13 pannasya kasyacit sAdhostuSArakaNAnuSakte prapatati zIte kenApyaviSayopanipAtamadya zItamiti vibhAvya dhArthinA zi-13 rasi vastre parikSipte tasya saparigrahatA bhavet , na caitadiSTaM, tasmAnna saMsargamAtraM parigrahaH, kintu mUrchA, sA ca strINAM vastrAdiSu na vidyate, dharmopakaraNamAtratayA tasyopAdAnAt, na khalu tA vastramantareNAtmAnaM rakSitumIzate, nApi zIta kAlAdiSvarvAgadazAyAM khAdhyAyAdikaM kartuM, tato dIrghatarasaMyamaparipAlanAya yatanayA vastraM paribhuJjAnA na tAH pari-18 hai grahavatyaH, athocyeta-sambhavati nAma strINAmapi samyagdarzanAdikaM ratnatrayaM, paraM na tat sambhavamAtreNa muktipadaprAparka bhavati, kintu prakarSaprAptaM, anyathA dIkSAnantarameva sarveSAmapyavizeSeNa muktipadaprAptiprasakteH, samyagdarzanAdiratnatrayaprakarSazca strINAmasambhavI, tato na nirvANamiti, tadapyayuktam , strISu ratnatrayaprakarSAsambhavagrAhakasya pramANasyAbhAvAt, an Ed o na For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- girIyA // 132 // na khalu sakaladezakAlavyAtyA strIpu ratnatrayaprakarSAsambhavagrAhakaM pratyakSamanumAnaM vA pramANaM vijRmbhate, dezakAlavipra-1| trimuktikRSTatayA tatra pratyakSasyApravRtteH, tadapravRttI cAnumAnasyApyasambhavAt , nApi tAsu ratnatrayaprakarSAsambhavapratipAdakaH siddhiH ko'pyAgamo vidyate. pratyuta sambhavapratipAdakaH sthAne sthAne'sti, yathA idameva prastutaM sUtra, tato na tAsAM ratnatraya-18| prakarSAsambhavaH, atha manyethAH-khabhAvata evAtapeneva chAyA virudhyate strItvena ratnatrayaprakarSaH tatastadasambhavo'numI-|| yate, tadayuktaM, yuktivirodhAt, tathAhi-ratnatrayaprakarSaH sa ucyate yato'nantaraM muktipadaprAtiH, sa cAyogyavasthAcaramasamaye, ayogyAvasthA cAsmAdRzAmapratyakSA, tataH kathaM virodhagatiH ?, na hi adRSTena saha virodhaH pratipatuM zakyate, 12 mA prApat puruSeSvatiprasaGgaH, nanu jagati sarvotkRSTa padaprAptiH sarvotkRSTenAdhyavasAyenAvApyate, nAnyathA, etayomayorapyAvayorAgamaprAmANyavalataH siddhaM, sarvotkaSTe ca dve pade-sarvotkRSTaM duHkhasthAnaM sarvotkRSTaM sukhasthAnaM ca, tatra sarvotkRSTa-10 duHkhasthAnaM saptamanarakapRthivI, ataH paraM paramaduHkhasthAnasyAbhAvAt , sarvotkRSTasukhasthAnaM tu niHzreyasaM, tataH paramanya tya sukhasthAnasyAsambhavAt , tataH strINAM saptamanarakapRthivIgamanamAgame niSiddhaM, niSedhasya ca kAraNaM tadamanayogyatathAvidhasarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvaH, tataH saptamapRthivIgamananiSedhAdavasIyate-nAsti strINAM nirvANaM, nirvANahetoH18| // 132 // tathArUpasarvotkRSTamanovIryapariNAmasyAsambhavAt , tathA cAtra prayogaH-asambhavanirvANAH striyaH, saptamapRthivIgamanatvAbhAvAt , sammUchimAdivat , tadetadayuktaM, yato yadi nAma strINAM saptamanarakapRthivIgamanaM prati sarvotkRSTamanovIrya dain Education International For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNatyabhAvaH tata etAvatA kathamavasIyate ? niHzreyasamapi prati tAsAM sarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvo, na hi yo bhUmi- vimaktihaikarSaNAdikaM karma kartuM na zaknoti sa zAstrANyapyavagADhuM na zaknotIti pratyetuM zakyaM, pratyakSavirodhAt , atha sammUchimA-12 siddhiA diSUbhayamapi prati sarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvo dRSTaH tato'trApyavasIyate, nanu yadi tatra dRSTastarhi kathamatrAvasIyate?,na12 khalu bahirvyAptimAtreNa heturgamako bhavati, kintvantaptyA , antarvyAptizca prativandhavalena sidhyati, na cAtra pratibaMdho , vidyate, na khalu saptamapRthivIgamanaM nirvANagamanasya kAraNaM, nApyevamevAvinAbhAvaprativandhataH saptamapRthivIgamanAvinAbhAvi nirvANagamanaM, caramazarIriNAM saptamapRthivIgamanamantareNaiva nirvANagamanabhAvAt , na ca prativandhamantareNa ekasyAbhAve'nyasyAbhAvo, mA prApadyasya tasya vA kasyacidekasAbhAve sarvasyAbhAvaprasaGgaH, yadyevaM tarhi kathaM sammachimAdiSu || nirvANagamanAbhAva iti ?, ucyate, tathAbhavaskhAbhAvyAt , tathAhi-te sammUrchimAdayo bhavakhabhAvata eva na samya* gadarzanAdikaM yathAvat pratipattuM zaknuvanti, tato na teSAM nirvANasambhavaH, striyastu prAguktaprakAreNa yathAvatsamyagdarzanAdiratnatrayasampadyogyAH, tatastAsAM na nirvaannaabhaavH| apica-bhujaparisappo dvitIyAmeva pRthivIM yAvadgacchanti. na parataH, parapRthivIgamanahetutathArUpamanovIryapariNatyabhAvAt , tRtIyAM yAvat pakSiNaH, caturthI catuSpadAH, paJcamImaragAH atha ca sarve'pyUddhamutkarSataH sahasrAraM yAvadacchanti. tamAdhogativiSaye manovIyapariNativeSamyadarzanAdUrdhvagatAvapi tadvaiSamyaM, tathA ca sati siddhaM strIpuMsAmadhogativaiSamye'pi nirvANaM samamiti kRtaM prasaGgena, tathA pu~li For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 133 // KOROGOROSHOSSASSASSAG paramparazarIranivRttirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAste puMliGgasiddhAH, evaM napuMsakaliGgasiddhAH, tathA khaliGge-rajoharaNA-18 ke dirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAste khaliGgasiddhAH, tathA anyaliGge-parivrAjakAdisambandhini valkalakaSAyAdi-18 valasvarUpaM vastrAdirUpe dravyaliGge vyavasthitAH santo ye siddhAste'nyaliGgasiddhAH, gRhiliGge siddhA gRhiliGgasiddhA marudevIpra- ca sa. 22 bhRtayaH, tathA 'ekasiddhA' iti ekasmin 2 samaye ekakAH santo ye siddhAste ekasiddhAH, 'aNegasiddhA' iti ekasmin ||g gA.58 samaye aneke siddhAH anekasiddhAH, aneke caikasmin samaye sidhyanta utkarSato'STottarazatasaGkhyA veditvyaaH| Ahananu tIrthasiddhAtIrthasiddharUpabhedadvaye eva zeSabhedA antarbhavanti tatkimarthaM zeSabhedopAdAnamucyate?, satyam antarbha- 20 vanti paraM na tIrthasiddhAtIrthasiddhabhedadvayopAdAnamAtrAt zeSabhedaparijJAnaM bhavati, vizeSaparijJAnArtha caipa zAstrArambha-12 prayAsa iti zeSabhedopAdAnaM // __ se kiM taM paramparasiddhakevalanANaM ?, paraMparasiddhakevalanANaMaNegavihaM paNNattaM, taMjahA-apaDhama__ samayasiddhA dusamayasiddhA tisamayasiddhA causamayasiddhA jAva dasasamayasiddhA saMkhija samayasiddhA asaMkhijasamayasiddhA aNaMtasamayasiddhA, se taM paraMparasiddhakevalanANaM, setaM siddhakevalanANaM // taM samAsao cauvvihaM paNNattaM, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, // 133 // M Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalakharUpaM gA.58 tattha davvao NaM kevalanANI savvadavvAiM jANai pAsai, khittao NaM kevalanANI savvaM / khittaM jANai pAsai, kAlao NaM kevalanANI savvaM kAlaM jANai pAsai, bhAvao NaM kevalanANI savve bhAve jANai pAsai / aha savvadavvapariNAmabhAvavipaNattikAraNamaNaMtaM / sAsayamappaDivAI egavihaM kevalaM nANaM // 58 // (sU0 22) 'se kiM taM paramparasiddhakevalanANamityAdi, na prathamasamayasiddhA aprathamasamayasiddhAH, paramparasiddhavizeSaNaM, apra-2 thamasamayavartinaH siddhatvasamayAdvitIyasamayavartina ityarthaH, jyAdiSu tu dvitIyasamayasiddhAdaya ucyante, yadvA sAmAnyataH aprathamasamayasiddhA ityuktaM, tata etadeva vizeSeNa vyAcaSTe-dvisamayasiddhAH trisamayasiddhA ityAdi / 'setta'mi-* tyAdi nigamanaM, 'taM samAsato' ityAdi, tadidaM sAmAnyena kevalajJAnamabhigRhyate, 'samAsataH' saMkSepeNa caturvidhaM prajJaptaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato 'Na'miti vAkyAlaGkAre kevalajJAnI sarvadravyANi-dharmAstikAyAdIni sAkSAjAnAti pazyati, kSetrataH kevalajJAnI sarva kSetraM-lokAlokabhedabhinnaM jAnAti pazyati, iha yadyapi sarvadravyagrahaNenAkAzAstikAyo'pi gRhyate tathApi tasya kSetratvena rUDhatvAt bhedenopanyAsaH, kAlataH kevalajJAnI | sarva kAlam-atItAnAgatavartamAnabhedabhinnaM jAnAti pazyati, bhAvataH kevalajJAnI sarvAn jIvAjIvagatAn bhAvAngatikaSAyAgurulaghuprabhRtIna jAnAti pazyati // iha kevalajJAnakevaladarzanopayogacintAyAMkramopayogAdiviSayA sUrINA REASSSSSS www.jaineibrary.org dan Edu a For Personal & Private Use Only tional Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- manekadhA vipratipattiH, sA ca cUrNiNakRtA mUlaTIkAkRtA ca darzitA tato vayamapi saMkSepato vineyajanAnugrahAya tAM yugapadupayogirIyA pradarzayAmaH-'keI bhaNaMti jugavaM jANai pAsai ya kevalI niymaa| anne egaMtariyaM icchaMti suovaeseNaM // 1 // ganirAsa: nandIttiH || anne na ceva vIsu daMsaNamicchaMti jiNavariMdassa / jaMciya kevalanANaM taM ciya se daMsaNaM viti // 2 // ' vyaakhyaa||134|| MI'kecana' siddhasenAcAryAdayo 'bhaNaMti' bruvate, kimityAha-'yugapad' ekasmin kAle 'kevalI' kevalajJAnavAn naza tvanyazchadmastho jAnAti pazyati ca 'niyamAt' niyamena, anye punarAcAryA jinabhadragaNikSamAzramaNaprabhRtayaH 'icchaMti' 4 manyante, kimiti ?, Aha-ekAntaritaM kevalI jAnAti pazyati ceti, ekasmin samaye jAnAti ekasminsamaye || pazyatItyarthaH / kathametadicchantIti ?, ata Aha-zrutopadezena, AgamAnusAreNetyarthaH / 'anne' ityAdi, anye keci- 20 dRddhAcAryA na caiva jJAnAddarzanaM viSvak-pRthagicchanti jinavarendrasya, jinAH-upazAntarAgAdidoSasamUhAH teSAM varAHpradhAnA nirmUlata eva kSINasakalarAgAdidoSodbhavanibandhanamohanIyakANaH, kSINamohA ityarthaH, teSAmindro-bhagavAn 81 utpannakevalajJAnaH tasya,na tvanyasya, kintu yadeva kevalajJAnaM tadeva 'se' tasya kevalino darzanaM kSINasakalAvaraNasya dezajJAnAbhavAt kevaladarzanasyApyabhAvAt , tasyApi vastvekadezabhUtasAmAnyamAtragrAhitayA dezajJAnakalpatvAditi bhA-| // 134 // |vanA / tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamaM yugapadupayogavAdimataM pradazyate-'jaM kevalAI sAI apajjavasiyAI dovi bhnniyaaii| to biMti kei jugavaM jANai pAsai ya sabannU // 3 // ' vyAkhyA-'yat' yasmAt kAraNAt dve api dain Education International For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAnakevaladarzane samaye-siddhAnte sAdyaparyavasite bhaNite, tatobruvate kecana siddhasenAcAryAdayaH,kimityAha-'yuga- yugapadupayopad' ekasmin samaye kAle jAnAti pazyati ca sarvajJa iti / vipakSe bAdhAmAha-"iharA''InihaNattaM micchA''vara-1 nirAsaH Nakkhaotti va jiNassa / iyareyarAvaraNayA ahavA nikAraNAvaraNaM // 4 // " 'itarathA' yugapatkevalajJAnadarzanabhA-3 vAnabhyupagame 'AdinidhanatvaM' sAdisaparyavasitatvaM kevalajJAnakevaladarzanayoH prApnoti, tathAhi-utpattisamayabhA-1 vikevalajJAnopayogAnantarameva kevaladarzanopayogasamaye kevalajJAnAbhAvaH punastadanantaraM kevalajJAnopayogasamaye 5 kevaladarzanAbhAva iti dve api kevalajJAnakevaladarzane sAdisaparyavasite, tathA mithyA-alIkaH AvaraNakSayaH-11 kevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNakSayo jinasya prApnoti 1, na hyapanItAvaraNau dvau pradIpo krameNa prakAzyaM prakAzayataH, tadvat ihApi kevalajJAnadarzane yugapannirmUlato'panItakhakhAvaraNe tataH kathaM te krameNa khaprakAzyaM prakAzayataH1,8 krameNeti cedabhyupagamaH tarhi mithyA tadAvaraNakSaya iti 2, tathA itaretarAvaraNatA prApnoti, tathAhi-yadi khA-2 varaNe niHzeSataH kSINe'pi anyatarabhAve'nyatarabhAvo neSyate tarhi te eva parasparamAvaraNe jAte, tathA ca sati siddhAntapakSakSitiriti 3 // athavA niSkAraNAvaraNaM, yadi hi sAkalyena svAvaraNApagame'pyanyataropayogakAle'nyatarasya bhAvo neSyate tarhi tasyAnyatarasyAvaraNamakAraNameva jAtaM. kAraNasya karmalakSaNasya prAgeva sarvathApagamAt , tathA ca sati sadeva bhAvAbhAvaprasaGgaH, tathA coktaM-"nityaM sattvamasatvaM vA'hetoranyAnapekSaNAditi" 4|'th ya asavanuttaM asabada risatta For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya NappasaMgo ya / egaMtarovayoge jiNassa dosA bahuvihA ya // 5 // ' tathA ceti samuccaye, yadi krameNopayoga iSyate || yugapadupayo girIyA |ganirAsa: nandIvRttiH tarhi bhagavato'sarvajJatvamasarvadarzitvaprasaGgazca prApnoti, tathAhi-yadi krameNa kevalajJAnakevaladarzanopayogAbhyupagamastahi || na kadAcidapi bhagavAn sAmAnyavizeSAvekakAlaM jAnAti pazyati vA, tato'sarvajJatvAsarvadarzitvaprasaGgaH, pAkSika vA // 135 // sarvajJatvaM sarvadarzitvaM ca prasajyate, tathAhi-yadA sarvajJo na tadA sarvadarzI, darzanopayogAbhAvAt , yadA tu sarvadarzI na tadA sarvajJo, jJAnopayogAbhAvAditi 5 / evamekAntaropayoge'bhyupagamyamAne sati jinasya doSA bahuvidhAH prApnusAvanti / evaM pareNokte sati AgamavAdI jinabhadragaNikSamAzramaNa Aha-'bhaNNai bhinnamuhuttovaogakAle'vi to ti nANassa / micchA chAvaTThI sAgarovamAI khaovasame // 6 // ' yaduktam-itarathA AdinidhanatvaM prApnoti, tadasahamIcInaM, upayogamanapekSya labdhimAtrApekSayA kevalajJAnakevaladarzanayoH sAdyaparyavasitatvasyAbhidhAnAt, matyAdiSu / SaTSaSTisAgaropamANAmiva, yadapyuktaM-'mithyAvaraNakSaya' iti tatrApi bhaNyate, yadi sAdyaparyavasitaM kAlamupayogAbhAvata AvaraNakSayasya mithyAtvamApadyate 'to'tti tataH 'trijJAnino' matizrutAvadhijJAnavato bhinnamuhUrttalakSaNopayoga-1 // 135 // kAle'pi yo nAma matyAdInAM paTrapaSTisAgaropamANi yAvat kSayopazamaH sUtre'bhihitaH sa mithyA prApnoti, tAvantaM kAlaM matyAdInAmupayogAsambhavAt yugapadbhAvAsambhavAca, yApi itaretarAvaraNatA pUrvamAsaJjitA sA'pyasamIcInA, yato jIvasvAbhAvyAdeva matyAdInAmiva kevalajJAnakevaladarzanayoryugapadupayogAsambhavaH, tataH sA kathamupapadyate ?, mA SAMROSARDAS55 Jain Education For Personal & Private Use Only 7 alnelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 J prApadanyathA matyAdInAmapi parasparamAvaraNatvaprasaGgaH, yo'pi niSkAraNAvaraNadoSa udbhAvitaH so'pi jIvasvAbhAvyA| deva tathopayogapravRtterapAsto draSTavyaH, anyathA matyAdInAmapi prasajyeta teSAmapyutkarSataH SaTSaSTisAgaropamANi yA vat kSayopazamasyAbhidhAnAt tAvatkAlaM copayogAbhAvAditi / vAdimatamAzaGkya dUSayati- 'aha navi evaM to suNa jaheva khINaMtarAyao arihA / saMte'vi aMtarAyakkhayammi paMcappayAraMmi // 7 // sayayaM na dei lahai va bhuMjai uvabhuM jaI va saghaNNU / kajjuMmi dei lahai va bhuMjai va taheva ihaiMpi // 8 // ' 'apiH avadhAraNe, atha na evam uktena prakAreNa manyase kSAyopazamika kSAyikayordRSTAntadAntika bhAvAsambhavAt asambhavazca parasparavailakSaNyAt, tataH zRNu yathA kSayakAryamapi jJAnaM darzanaM cAvazyamanavarataM na pravarttate iti, yathaiva khalu kSINAntarAyako'rhan satyapyantarAyakSaye paJcaprakAre, ihAntarAyakarmaNo dAnAntarAyAdibhedena paJcaprakAratvAt tatkSayo'pi paJcaprakAraH uktaH, satataM na dadAti labhate vA bhuGkte upabhuGkte vA sarvajJaH, kintu kArye samutpanne sati dadAti labhate vA bhuGkte vA upalakSaNametat upabhuGkte vA, tathaiva 'ihApi kevalajJAnadarzanaviSaye satyapi tadAvaraNakSaye na yugapattadupayogasambhavaH, tathAjIvasvAbhAvyAditi / syAdetad, yadi paJcavidhAntarAyakSaye satyapi bhagavAn na satataM dAnAdikriyAsu pravarttate tataH kiM tatkSayasya phalamityata Aha - ' diMtassa labhaMtassa va bhuMjaMtassa va jiNassa esa guNo / khINaMtarAyayatte jaM se vigdhaM na saMbhavai // 9 // ' jinasya kSINasakalaghAtikarmaNaH kSINAntarAyatve satyeSa guNo jAyate, yaduta - 'se' tasya jinasya dadato labhamAnasya vA Jain Edu ernational For Personal & Private Use Only yugapadupayoganirAsa: 5 10 13 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayabhuJjAnasya vakArasyAnuktasamuccayArthatvAdupabhujJAnasya ca yadvighno na bhavati, prAkRtatvAca vighnazabdasya npuNsknirdeshH| yugapadupayogirIyA amumeva guNaM prakRte'pi yojayannAha-'uvauttarasemeva ya nANaMmi va daMsaNaMmi va jiNassa / khINAvaraNaguNo'yaM jaM| |ganirAsa: nandIvRttiH kasiNaM muNai pAsai vA // 10 // ' 'evameva' dAnAdikriyAsu pravRttasyeva jJAne darzane copayuktasya jinasya kevli||136no'yN kSINAvaraNatve sati guNo yat kRtsnaM lokAlokAtmakaM jagajAnAti pazyati vA, na tu jAnataH pazyato vA vighnaH sambhavatIti / vAdyAha-'pAsaMto'vi na jANai jANaM va na pAsaI jai jiNiMdo / evaM na kayA'yeso savaNNU sabada-12 risI ya // 11 // yadi pazyannapi bhagavAn na jAnAti, darzanakAle jJAnopayogAnabhyupagamAt , jAnan vA yadi na pazyati, jJAnopayogakAle darzanopayogAnabhyupagamAt , tata evaM sati na kadAcidapyasau sarvajJaH sarvadarzI ca prApnotIti / siddhAntavAdyAha-'jugavamayANaMto'vi hu cauhivi nANehi jaha va caunANI / bhannai taheva arihA savaNNU sabadarisI ya // 12 // ' yathA matyAdibhiH manaHparyAyAntaizcaturbhijJAnayugapadajAnannapi jIvasvAbhAvyAdeva yugapadupayo- 8 gAbhAvAt labdhyapekSayA catursAnI bhaNyate tathaivAhannapi bhagavAn yugapatkevalajJAnadarzanopayogAbhAve'pi niHzeSatadAvaraNakSayAt zaktyapekSayA sarvajJaH sarvadarzI cocyate ityadoSaH / punarapyatra vAdyAha-'tule ubhayAvaraNakkhayaMmi puvaM samu 8 // 136 // bhavo kassa / duvihuvayogAbhAve jiNassa jugavaMti coei // 13 // ' 'tulye' samAne, ekakAlamityarthaH, 'ubhyaavrnnkssye| kevalajJAnakevaladarzanAvaraNakSaye pUrva prathamaM 'samudbhavaH' utpAdaH kasya bhavet ?-kiM jJAnasya ? uta darzanasya ?, yadi jJAnasya SAUSASUSASTUSRISKIRIASIS For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugapadupayo sa kiMnibandhana iti vAcyaM, tadAvaraNakSayanivandhana iti cet , nanu sa darzane'pi tulya iti tasyApyudbhavaprasaGgaH, evaM darzanapakSe'pi vAcyaM, ataH prathamasamaye svAvaraNakSaye'pi anyatarasyAbhAve'pyantarasyApyabhAva eva viparyayo vA prA | ganirAsaH motIti yugapadvividhopayogAbhAvAbhyupagame jinasya vAdI codayatIti / atra siddhAntavAdyAha-'bhannai na esa niyamo jugavuppanneNa jugavameveha / hoyavaM uvayogeNa ettha suNa tAva diTuMtaM // 14 // ' 'bhaNyate' atrottaraM dIyate, na ess| niyamo yaduta zaktyapekSayA yugapadutpannenApi jJAnena yugapadeveha upayogena-upayogarUpatayA'pi bhavitavyamiti / kuta iti cet, tathAdarzanAt , Aha ca-'ettha suNa tAva didrutaM' 'atra' asmin vicAraprakrame zRNu tAvat dRSTAnta / tameva darzayati-'jaha jugavuppattIe'vi sutte sammattamaisuyAINaM / natthi jugavovaogo savesu taheva kevaliNo // 15 // yathA samyaktvamatizrutAdInAm , AdizabdAdavadhijJAnaparigrahaH, yugapadutpattAvapi 'sUtre' Agame'bhihikAtAyAM na sarveSveva matyAdipu yugapadupayogo bhavati, "jugavaM do natthi uvaogA" iti vacanaprAmANyAt , tathaiva keva-1 lino'pi zaktyapekSayA yugapatkevalajJAnakevaladarzanotpattau api na dvayorapi yugapadupayogo bhavati / amumevArtha sUtreNa 8/10 saMvAdayannAha-'bhaNiyaM ciya paNNattIpaNNavaNAIsu jaha jiNo samayaM / jaM jANai navi pAsai taM aNurayaNappabhA INaM // 16 // ' bhaNitaM caitadanantaroditaM prajJaptau prajJApanAdiSu-yathA yaM samayaM kevalI jAnAti aNvAdikaM ratnaprabhAkAdikaM ca na tameva samayaM pazyatIti, "aNurayaNappabhAINaM' ityatra prAkRtatvAdvitIyAthai SaSThI, tataH krameNeva kevalajJA-15 Jain E t ernational For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadarza rAsa: zrImalaya- nakevaladarzanayorupayogo na yugapaditi sthitaM / sAmprataM ye kevalajJAnakevaladarzanAbhedavAdinastanmatamupanyaskhannAhagirIyA 'jaha kira khINAvaraNe desannANANa sambhavo na jiNe / ubhayAvaraNAtIte taha kevaladaMsaNassAvi // 17 // yathA 'kile'nandIvRttiH nAbhedanityAptoktau kSINAvaraNe bhagavati jine 'dezajJAnAnAM' matyAdInAM na sambhavaH tathA 'ubhayAvaraNAtIte' kevalajJAnakeva-12 // 137 // ladarzanAvaraNAtIte bhagavati kevaladarzanasyApi na smbhvH| kathamiti ceducyate-iha tAvad yugapadupayogadvayaM na jA-3 yate, sUtre tatra tatra pradeze niSedhAt , na caitadapi samIcInaM yattadAvaraNaM kSINaM tathApi tanna prAdurbhavati, Urddhamapi3 tadabhAvaprasaGgAt , tataH kevaladarzanAvaraNakSayAdupajAyamAnaM kevaladarzanaM sAmAnyamAtragrAhakaM kevalajJAna eva sarvAtmanA / sarvavastugrAhake'ntarbhavatIti tadevaikaM kevalajJAnaM cakAsti, na tataH pRthagbhUtaM kevaladarzanamiti / atra siddhAntavAdI 2 6 kevaladarzanasya svarUpataH pArthakyaM sisAdhayipuridamAha-'desannANovarame jaha kevalaNANasaMbhavo bhaNio / desaIsaNa-3 hai vigame taha kevaladasaNaM hoU // 18 // ' yathA bhagavati matyAdidezajJAnoparame kevalajJAnasambhavaH kharUpeNa bhaNitastvayA || tathA cakSurdarzanAdidezadarzanavigame sati kevaladarzanamapi tataH pRthak kharUpato bhavatu, nyAyasya samAnatvAt , anyathA hai| 4 pRthak tadAvaraNakalpanAnairarthakyApatteH / 'aha desanANadaMsaNavigame tava kevalaM mayaM nANaM / na mayaM kevldsnnmicchaa-18||137|| 6 mittaM naNu tavedaM // 19 // ' atha dezajJAnadarzanavigame tava kevalajJAnamevaikaM mataM, na mataM kevaladarzana miti, atrAha-nanu 25 hai tavedamicchAmAtram-abhiprAyamAtraM, na tvatra kAcanApi yuktiH, na cecchAmAtrato vastusiddhiH, sarvasya sarveSvartheSu Jain Education Bonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAsiddhiprasakteH, yadapyuktaM 'na caitadapi samIcInamityAdi' tadapi na samIcInaM, kSayopazamAvizeSe'pi matyAdInAmiva jJAnadarzajIvasvAbhAvyAdeva kevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNakSaye'pi satataM tayoraprAdurbhAvAvirodhAt , athocyeta "davato NaM nAmedani6 kevalanANI sabadavAiM jANai pAsaI" ityAdi sUtraM kevalajJAnakevaladarzanAbhedapratipAdanaparaM, kevalajJAnina eva sato : rAsaH jJAnadarzanayorabhedena viSayanirdezAt , sUtraM ca yuSmAkamapi pramANaM, tatkathamatra vipratipadyate iti ?, tatrAha-'bhannai jahohinANI jANai pAsai ya bhAsiyaM sutte / na ya nAma ohidaMsaNanANegattaM taha ihaMpi // 20 // ' 'bhaNyate' atro ttaraM dIyate-yathA avadhijJAnI jAnAti pazyati ceti sUtre bhASitaM, taduktaM-"davaoNaM ohinANI ukkoseNaM savAI hai rUvidavAiM jANai pAsaI" ityAdi, na ca tathA sUtre bhaNitamapi nAmAvadhijJAnAvadhidarzanayorekatvaM, tathA ihApi kevalajJAnakevaladarzanayorekatvaM sUtravazAdAsajyamAnaM na bhaviSyati, sUtrasya sAmAnyataH pravRtteH, api ca-jAnAti pazyati ceti dvAvapi zabdAvekArtho na bhavato, nApi tatra sUtre ekArthikavaktavyatAdhikAraH, kintu sAmAnyavizeSavi-11 payAdhigamAbhidhAnaparau / tatazca-'jaha pAsai taha pAsau pAsai jeNeha daMsaNaM taM se / jANai jeNaM arihA taM se hai nANaMti ghettavaM // 21 // ' 'yathA' yena prakAreNa jJAnAdabhedena bhedena vA pazyati tathA pazyatu, etAvattu vayaM brUmo-yena sA-15 mAnyAvagamAkAraNAhana pazyati tadarzana miti jJAtavyaM, yena punarvizeSAvagamarUpeNAkAreNa jAnAti tat 'se' tasyAhato jJAnamiti, na ca yugapadupayogadvayaM, anekazaH sUtre niSedhAt , tataH krameNa bhagavato jJAnaM darzanaM ceti / etadeva sUtreNa 13 dain Ed e mana For Personal & Private Use Only 13 www.janelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-18darzayati-"nANaMmi daMsaNaMmi va etto egayarayaMmi uvauttA / savassa kevalissA jugavaM do natthi uvaogA // 22 // " jJAnadarzagirIyA jJAne tathA darzane vAzabdo vikalpArthaH, anayorekakAlam ekatarasmin kasmiMzcidupayuktAH kevalino, na tu dvayoH, yataH nAbhedaninandIvRttiH rAsa: sarvasya kevalino yugapat dvAvupayogau na sta iti, tasmAdetatsUtrabalAdapi krameNa jJAnaM darzanaM ca siddhaM / api c||138|| 'uvaogo egayaro paNavIsaime sae siNAyassa / bhaNio viyaDatthociya chaTTaise visaseNaM // 23 // bhagavatyAM paJcaviMzatitame zate adhyayanAparaparyAye SaSThoddezake snAtakasya kevalino 'vizeSeNa vizeSataH ekatara upayogo bhaNitaH, tatkathamevamAgamArthamupalabhyAtmAnaM vipralambhemahi ? / sAmprataM siddhAntavAdyeva jinabhadragaNikSamAzramaNa Atmano'nuddhatatvamAgamabhaktiM ca parAM khyApayannAha-'kassa va nANumayamiNaM jiNassa jai hoja donni uvyogaa| nUNaM na hoMti jugavaM jao nisiddhA sue bahuso // 24 // ' nigadasiddhetyalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-athazabda ihopanyAsArthaH, pUrvamuddezasUtre manaHparyavajJAnAnantaraM kevalajJAnamuktaM tatsamprati tAtparyanirdezArthamupanyasyate ityarthaH, sarvANi ca tAni dravyANi ca sarvadravyANi-jIvAdilakSaNAni teSAM pariNAmAH-prayogavisrasobhayajanyA utpA&AdAdayaH paryAyAH sarvadravyapariNAmAsteSAM bhAvaH-sattA khalakSaNaM khaM khamasAdhAraNaM rUpaM tasya vizaSeNa jJApana vijJaptiH vijJAnaM vA vijJaptiH, pariccheda ityarthaH, tasyAH kAraNaM-hetuH sarvadravyapariNAmavijJaptikAraNaM, kevalajJAna Girls // 138 // miti sambadhyate, uktaM ca-"saMvadavANa paogavIsasAmIsayA jahAjogaM / pariNAmA pajAyA jammaviNAsAdao 1 sarvadravyANAM prayogavinasobhayajanya' yathAyomam / pariNAmAH paryAyA janmavinAzAdayo kSeyAH // 1 // RABHA Jain Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neo // 1 // tesiM bhAvo sattA salakkhaNaM vA visesao tassa / nANaM vinnattIe kAraNaM kevalaM nANaM // 2 // " taca| kevalasvarUpaM jJeyAnantatvAdanantaM, tathA zazvadbhavaM zAzvataM, sadopayogavaditi bhAvArthaH, tathA pratipatanazIlaM pratipAti na pratipAti | dezanAyA apratipAti, sadA'vasthAyItyarthaH, nanu yat zAzvataM tadapratipAyeva tataH kimanena vizeSaNena ?, tadayuktaM, samyaka- | vAgyogatvaM zabdArthAparijJAnAt , zAzvataM hi nAma anavarataM bhavaducyate, taca kiyatkAlamapi bhavati, yAvadbhavati tAvannirantaraM ca gA. 59-60 bhavanAt , tataH sakalakAlabhAvapratipattyarthamapratipAtivizeSaNopAdAnaM, tato'yaM tAtparyArthaH-anavarataM-sakalakAlaM bhavatIti, athavA ekapadavyabhicAre'pi vizeSaNavizeSyabhAvo bhavatIti jJApanArtha vizeSaNadvayopAdAnaM, tathAhizAzvatamapratipAtyeva, apratipAti tu zAzvatamazAzvataM ca bhavati. yathA apratipAtyavadhijJAnamiti / tathA ekavidhamekaprakAra, tadAvaraNakSayasyaikarUpatvAt , kevalaM ca tajjJAnaM ca (kevljnyaanN)|| iha tIrthakRt samupajAtakevalAlokastI khAbhAvyAdupakAyakRtopakArAnapekSaM sakalasattvAnugrahAya saviteva prakAzaM dezanAmAtanoti, tatrAvyutpannavineyAnAM keSAJcidevamAzaGkA bhaved (yat) bhagavato'pi tIrthakRtastAvadravyazrutaM dhvanirUpaM vartate, dravyazrutaM | ca bhAvazrutapUrvakaM, tato bhagavAnapi zrutajJAnIti, tatastadAzaGkApanodArthamAha kevalanANeNa'tthe nAuM je tattha pnnnnvnnjoge| te bhAsai titthayaro vaijoga suaM havai sesaM 1 teSAM bhAvaH sattA khalakSaNaM vA vizeSatastasya / jJAnaM vijJapteH kAraNaM kevalajJAnam // 1 // Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRtti: // 139 // // 60 // se taM kevalanANaM, se taM paJcakkhanANaM // ( sU0 23 ) iha tIrthakaraH kevalajJAmena 'sarve vAkyaM sAvadhAraNa' miti nyAyAt kevalajJAnenaiva na zrutajJAnena, tasya kSAyopa zamikatvAt, kevalinazca kSAyopazamikabhAvAtikramAt sarvakSaye dezazyAbhAvAditi bhAvaH arthAn-dharmAstikA - yAdIn abhilApyAnabhilApyAn 'jJAtvA' vinizcitya ye 'tatra' teSAmarthAnAmabhilApyAnabhilApyAnAM madhye prajJApanAyogyAH, abhilApyA ityarthaH, tAn bhASate netarAn tAnapi prajJApanAyogyAn bhASate, na sarvAn teSAmanantatvena sarveSAM bhASitumazakyatvAt, AyuSastu parimitatvAt, kintu ?, katipayAneva, anantabhAgamAtrAn, Aha ca bhASyakRt - "pannavaNijA bhAvA anaMtabhAgo tu aNabhilappANaM / pannavaNijANaM puNa anaMtabhAgo suyanibaddho // 1 // " tatra kevalajJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zabdarAziH procyamAnastasya bhagavato vAgyoga eva bhavati, na zrutaM, tasya bhASAparyAtyAdinAmakarmodayanibandhanatvAt zrutasya ca kSAyopazamikatvAt, sa ca vAgayogo bhavati, na zrutaM 'zeSam' apradhAnaM dravyazrutamityarthaH, zrotRRNAM bhAvazrutakAraNatayA dravyazrutaM vyavahiyate iti bhAvaH anye tvevaM paThanti - " vaijoga suyaM havai tesiM" tasyAyamarthaH teSAM zrotRRNAM bhAvazrutakAraNatvAt sa vAgayogaH zrutaM bhavati, zrutamiti vyavahiyate ityarthaH / 'setta' mityAdi nigamanaM, tadetatkevalajJAnaM, tadetatpratyakSaM / evaM pratyakSe pratipAdite sati parokSasya svarUpamanavagacchannAha ziSyaH - 1 prajJApanIyA bhAvA anantabhAgastu anbhilaapyaanaam| prajJApanIyAnAM punaranantabhAgaH zrutanibaddhaH // 1 // For Personal & Private Use Only dezanA vAmyogaH sU. 23 20 // 139 // 24 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se kiM taM parukkhanANaM ?, parukkhanANaM duvihaM pannattaM, taMjahA-AbhiNibohianANaparokkhaM ca matizrutasuanANaparokkhaM ca, jattha AbhiNibohiyanANaM tattha suyanANaM, jattha suanANaM tatthAbhiNi vyAptiH sU. 24 bohiyanANaM, do'vi eyAiM aNNamaNNamaNugayAiM, tahavi puNa ittha AyariA nANattaM papraNavayaMti-abhinibujjhaitti AbhiNibohianANaM suNeitti suaM, maipuvvaM jeNa suaM na maI suapugviA (sU0 24) _ 'se kiM tamityAdi, atha kiM tatparokSaM ?, sUrirAha-parokSaM dvividhaM prajJasaM, tadyathA-AbhinivodhikajJAnaparokSaM ca 4 zrutajJAnaparokSaM ca, cazabdo khagatAnekabhedasUcako parasparasahabhAvasUcako ca, parasparasahabhAvamevAnayordarzayati-jatthetyAdi, 'yatra' puruSe AminibodhikaM jJAnaM tatraiva zrutajJAnamapi, tathA yatra zrutajJAnaM tatraivAbhinibodhikajJAnaM / AhayatrAbhinibodhikajJAnaM tatra zrutajJAnamityukte yatra zrutajJAnaM tatrAbhinibodhikajJAnamiti gamyata eva tataH kimanenokteneti ?, ucyate, niyamato na gamyate, tato niyamAvadhAraNArthametaducyate ityadoSaH, niyamAvadhAraNameva spaSTayati-dve apyete-Abhinibodhikazrute anyo'nyAnugate-parasparapratibaddhe, syAdetad-anayoryadi parasparamanugamastarhi a-10 bheda eva prAmoti kathaM bhedena vyavahAraH?, tata Aha-taha'vI'tyAdi, 'tathApi' parasparamanugame'pi punaratra-AbhinibodhikazrutayorAcAryAH-pUrvasUrayo nAnAtvaM-bhedaM prarUpayanti, kathamiti ceducyate-lakSaNabhedAt , dRSTazca parasparamanu Bain Educ a tional For Personal & Private Use Only new.janelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya. gatayorapi lakSaNabhedAjhedo, yathaikAkAzasthayodharmAstikAyAdharmAstikAyayoH, tathAhi-dharmAdharmAstikAyau parasparaM / ekendrigirIyA lolIbhAvenaikasminnAkAzadeze vyavasthitau, tathApi yo gatipariNAmapariNatayorjIvapudgalayorgatyupaSTambhaheturjalamiva ma-3 ye'pizrutaM nandIvRttiH tsyasya sa khalu dharmAstikAyo yaH punaH sthitipariNAmapariNatayorjIvapudgalayoreva sthityupaSTambhahetuH kSitiriva jhapasya hai // 14 // sa khalu adharmAstikAya iti lakSaNabhedAr3hedo bhavati, evamAbhinivodhikazrutayorapi lakSaNabhedA do veditavyaH, lakSaNabhedameva darzayati-'abhinivujjhaItyAdi, abhimukhaM-yogyadeze vyavasthitaM niyatamarthamindriyamanodvAreNa budhyateparicchinatti AtmA yena pariNAmavizeSeNa sa pariNAmavizeSo jJAnAparaparyAya AbhinibodhikaM, tathA zRNoti vA-131 cyavAcakabhAvapurassaraM zravaNaviSayena zabdena saha saMspRSTamartha paricchinattyAtmA yena pariNAmavizeSeNa sa pariNAma-15/20 vizeSaH zrutaM / nanu yadyevaMlakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAn bhASAlabdhimAn vA tasyaiva zrutamupapadyate na || |zeSasyaikendriyasya, tathAhi-yaH zrotrendriyalabdhimAn bhavati sa vivakSitaM zabdaM zrutvA tena zabdena vAcyamarthaM prati-121 pattumISTe na zeSaH, zeSasya tathArUpazaktyabhAvAt , yo'pi ca bhASAlabdhimAn bhavati so'pi dvIndriyAdiH prAyaH kha-IRL. TrAcetasi kimapi vikalpya tadabhidhAnAnumAnataH zabdamudvirati nAnyathA, tatastasyApi zrutaM sambhAvyate, yastvekendriyaH // 140 // sa na tAvat zrotrendriyalabdhimAn nApi bhApAlabdhimAn tataH kathaM tasya zrutasambhavaH?, atha ca pravacane tasyApi zrutamupavarNyate, tatkathaM prAktanaM zrutalakSaNaM samIcInamiti ?, naiSa doSo, yata iha tAvadekendriyANAmAhArAdisaMjJA vidyate dan Education International For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARKARARUSSAIRAALAX tathA sUtre'nekazo'bhidhAnAt , saMjJA cAbhilASa ucyate, yata uktamAvazyakaTIkAyAm-'AhArasaMjJA-AhArAmilApaH ekendrikSudvedanIyaprabhavaH khalvAtmapariNAmavizeSaH' iti, abhilASazca mamaivaMrUpaM vastu puSTikAri tadyadIdamavApyate tataH sa- yepizrutaM mIcInaM bhavatItyevaM zabdArthollekhAnuviddhaH khapuSTinimittabhUtapratiniyatavastuprAtyadhyavasAyaH, sa ca zrutameva, tasya zabdApArthaparyAlocanAtmakatvAt , zabdArthaparyAlocanAtmakatvaM ca mamaivaMrUpaM vastu puSTikAri tadyadIdamavApyate ityevamAdInAM zabdAnAmantarjalpAkArarUpANAmapi vivakSitArthavAcakatayA pravarttamAnatvAt , zrutasya caivalakSaNatvAt , uktaM ca| "indiyamaNonimittaM jaM vinnANaM suyAnusAreNaM / niyaatthottisamatthaM taM bhAvasuyaM maI sesaM // 1 // " 'suyANusAreNaM'ti zabdArthaparyAlocanAnusAreNa, zabdArthaparyAlocanaM ca nAma vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMspRSTasyArthasya prati-12 pattiH, kevalamekendriyANAmavyaktameva, kiMca-nApyanirvacanIyaM tathArUpakSayopazamabhAvato vAcyavAcakabhAvapurassa-1 zrIkAreNa zabdasaMspRSTArthagrahaNamavaseyam , anyathA''hArAdisaMjJA'nupapatteH, yadapyucyate yadyevaMlakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAn bhASAlabdhimAn vA tasyaiva zrutamupapadyate na zeSasyaikendriyasyeti, tadapyasamIkSitArthAbhidhAnaM,8|10 samyaka pravacanArthAparijJAnAt , tathAhi-bakulAdInAM sparzanendriyAtiriktadravyendriyalabdhivikalatve'pi teSAM kimapi sUkSmaM bhAvendriyapaJcakavijJAnamabhyupagamyate, 'paMciMdio'vi baulo' ityAdibhASyakAravacanaprAmANyAt , tathA bhASA 1 indriyamanonimittaM yadvijJAnaM zrutAnusAreNa / nijakAryoMktisamartha tad bhAvazrutaM matiH zeSam // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 14 // SAUCASUSUS30434343 zrotrendriyalabdhivikalatve'pi teSAM kimapi sUkSmaM zrutaM bhaviSyati, anyathA''hArAdisaMjJA'nupapatteH, Aha ca bhASya- matizrutakRt-"jaha suhumaM bhAviMdiyanANaM dabiMdiyAvarohe'vi / taha davayAbhAve bhAvasuyaM patthivAINaM // 1 // " tataH yorbhadaH prAktanameva zrutalakSaNaM samIcInaM, nAnyaditi sthitaM / tadevaM lakSaNabhedAbhredamabhidhAya samprati prakArAntareNa bhedamabhi- 15 dhitsurAha-'maiputra'mityAdi, 'pR pAlanapUraNayo' rityasya dhAtoH pUryate prApyate pAlyate ca yena kArya tatpUrva, auNAdiko vapratyayaH, kAraNamityarthaH, matiH pUrvaM yasya tanmatipUrvaM zrutaM-zrutajJAnaM, tathAhi-matyA pUryate prApyate zrutaM, na khalu matipATavavibhavamantareNa zrutavibhavamuttarottaramAsAdayati jantuH, tathA'darzanAt, yaca yadutkarSApakarSavazAdutkarSApakarSa-2 bhAk tattasya kAraNaM, yathA ghaTasya mRtpiNDaH, matyutkarSApakarSavazAca zrutasyotkarSApakoM, tataH kAraNaM matiH zrutajJA-21 nasya, tathA pAlyate-avasthitiM prApyate matyA zrutaM, zrutasya hi dalaM matiyathA ghaTasa mRt, tathAhi-zruteSvapi bahuSu | 20 grantheSu yadviSayaM smaraNamIhApohAdi vA adhikataraM pravartate sa granthaH sphuTataraH pratibhAti, na zeSAH, etaca pratiprANi svasaMvedanapramANasiddhaM, tato yathotpanno'pi ghaTo mRdabhAve na bhavati tathAkhabhAvAyAM ca mRdi tiSThanyAmavatiyate iti sA tasya kAraNam , evaM zrutasyApi matiH kAraNaM, tato yuktamuktaM matipUrva zrutamiti / matipUrvakatA c||||14|| zrutasyopayogApekSayA draSTavyA na tu labdhyapekSayA, labdheH samakAlatayA bhavanAt, etacca prAgevoktaM, na matiH zrutapU-124 1 yathA sUkSmaM bhAvandriya vijJAnaM dravyendriyAvarodhe'pi / tathA dravyazrutAbhAve bhAvazrutaM pRthivyAdInAm // 1 // Jain EducatioJIWALonal For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikA, tathAnubhavAbhAvAt , tato mahAn matizrutayorbhedaH / itazca bhedo bhedabhedAt , tathAhi-caturdA vyaJjanAvagrahaH, po-18 matizrutaDhA'rthAvagrahaH0 avagrahehApAyadhAraNAbhedAdaSTAviMzatividhamAbhinivodhikajJAnam aGgAnaGgapraviSTAdibhedabhinnaM ca zrutajJA-6 yormeMdara nmiti| tathA indriyavibhAgatazca bhedaH,tatpratipAdikA ceyaM pUrvAntargatA gAthA-"soiMdiyaovaladdhI hoi suyaM sesayaM tu mainANaM / mottUNaM davasuyaM akkharalaMbho ya sesesu // 1 // " asyA vyAkhyA-zrotrendriyeNopalabdhiH zrotrendriyopala-31 bdhirbhavati zrutaM, 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiSTitazvAvadhAraNavidhiH' tata evamihAvadhAraNaM draSTavyaM zrutaM zrotrendriyeNo- 5 palabdhireva, na tu zrotrendriyeNopalabdhiH zratameva, kasmAditi cet, ucyate. iha zrotrendriyopalabdhirapi yA zruta 8/sAriNI saiva zrutamucyate, yA punaravagrahahApAyarUpA sA matiH, tato yadi zrotrendriyeNopalabdhiH zrutamevetyucyate tarhi materapi zrutatvamApadyate taccAyuktam ataH zrotrendriyeNopalabdhireva zrutamityavadhAraNIyaM, Aha ca bhASyakRt-"soiMdiyo valaddhI ceva suyaM na u taI suyaM ceva / soiMdiovaladdhIvi kAi jamhA maInANaM // 1 // " tathA 'sesayaM tu mainA. bANamiti zeSaM yat cakSurAdIndriyopalabdhirUpaM vijJAnaM tat matijJAnaM bhavatIti sambadhyate, tuzabdo'nuktasamuccayArthaH, tata AstAM zeSaM vijJAnaM zrotrendriyeNopalabdhirapi kAcidavagrahahApAyarUpA matijJAnamiti samucinoti, uktaM ca"tu samuccayavayaNAo kAI soiMdiovaladdhI'vi / mai evaM sai souggahAdayo hoti maibheyA // 1 // " tadevaM sarvasyAH 1 zrotrendriyopalabdhireva zrutaM na tu sakA zrutameva / zrotrendriyopalabdhirapi kAcit yasmAt gatijJAnam // 1 // 2 tu samuccayavacanalAt kAcit zrotrendriyopa| labdhirapi / matiH evaM sati zrotrendriyAvagrahAdayo bhavanti mtibhedaaH||1|| Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya zeSendriyopalabdherutsargeNa matijJAnatve prApte satyapavAdamAha-'mottUNaM davasuyaM' muktvA dravyazruSa, kimuktaM bhavati?- zrutalakSaNam girIyA muktvA pustakapatrakAdinyastAkSararUpadravyazrutaviSayAM zabdArthaparyAlocanAtmikAM zeSendriyopalabdhiM, tasyAH zrutajJAnanandIvRttiH OMrUpatvAt , yaca dravyazrutavyatirekeNAnyo'pi zeSendriyeSvakSaralAbhaH zabdArthaparyAlocanAtmakaH so'pi zrutaM. na tu kev||142|| lo'kSaralAbhaH, kevalo bakSaralAbho matAvapIhAdirUpAyAM bhavati, na ca sA zrutajJAnaM / atrAha-nanu yadi zeSendri yeSvakSaralAbhaH zrutaM tarhi yadadhAvaraNamuktaM-zrotrendriyeNopalabdhireva zrutamiti tadvighaTate, zeSendriyopalabdherapi samprati I lazrutatvena pratipannatvAt , naipa doSaH, yataH zependriyAkSaralAbhaH sa iha gRhyate yaH zabdArthaparyAlocanAtmakaH, zabdAvArthaparyAlocanAnusArI cAkSaralAbhaH zrotrendriyopalaMbdhikalpa iti na kazcidoSaH / itazca matizrutayorbhedo-valkasamaMga matijJAnaM, kAraNatvAt , zumbasamaM zrutajJAnaM, tatkAryatvAt , tato yathA valkazumbayorbhedastathA matizrutayorapi bhedo-matijJAnamanakSaraM sAkSaraM ca, tathAhi-avagrahajJAnamanakSaraM, tasyAnirdezyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatayA nirvika-181 lpakatvAd , IhAdijJAnaM sAkSaraM, tasya parAmarzAdirUpatayA'vazyaM vArupitatvAt , zrutajJAnaM punaH sAkSarameva, akSara-18 mantareNa zabdArthaparyAlocanasyAnupapatteH / itazca matizrutayobhado-mUkakalpaM matijJAnaM, khamAtrapratyAyanaphalatvAt , amU // 142 // kakalpaM zrutajJAnaM, svaparapratyAyakatvAt , tathA cAmUneva bhedahetUn bhASyakRt saMgRhItavAn-"lakkhaNabheyA heUphala1 lakSaNabhedAt hetuphalabhAvAt bheda indriyavibhAgAt / valkazumbAkSarAnakSaramketarabhedAt bhedo matizrutayoH // 1 // Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNama bhAvA bheyiNdiyvibhaagaa| vAgakkharamUyeyarabheyA bheo maisuyANaM // 1 // " yathA ca matizrutayoH kAryakAraNabhA- vAt mitho bhedaH tathA samyagdarzanamithyAdarzanaparigrahabhedAt kharUpato'pi tayoH pratyekaM bhedaH, tathA cAha avisesiA maI mainANaM ca maiannANaM ca, visesiA sammadihissa maI mainANaM micchadiTissa maI maiannANaM, avisesiaM suyaM suyanANaM ca suyaannANaM ca, visesiaM suyaM sammadiTissa suyaM suanANaM, micchaddiTThissa suaM suyaannANaM / (sU. 25) khAminA avizeSitA-khAmivizeSaparigrahamantareNa vivakSyamANA matirmatijJAnaM matyajJAnaM cocyate, sAmAnyenobha-15 yatrApi matizabdapravRtteH, vizeSitA-khAminA vizeSyamANA samyagdRSTermatirmatijJAnamucyate, tasyA yathAvasthitArtha-18 grAhakatvAt , mithyAdRSTermatirmatyajJAnaM, tasya ekAntAvalambitayA yathAvasthitArthagrahaNAbhAvAt , evaM zrutasUtramapi vyAkhyeyaM / Aha-mithyAdRSTerapi matizrute samyagdRSTeriva tadAvaraNakSayopazamasamudbhave samyagadRSTeriva ca pRthubunodarAdyAkAraM ghaTAdikaM ca saMvidAte tatkathaM mithyAdRSTerajJAne ?, ucyate, sadasadvivekaparijJAnAbhAvAt , tathAhi-mithyAdRSTiH sarvamapyekAntapurasparaM pratipadyate, na bhagavaduktasyAdvAdanItyA, tato ghaTa evAyamiti yadA brUte tadA tasmin ghaTe ghaTaparyAyavyatirekeNa zeSAn sattvajJeyatvaprameyatvAdIn sato'pi dharmAnapalapati, anyathA ghaTa evAyamityekAntenAvadhAraNAnupapatteH, ghaTaH sanneveti ca bruvANaH pararUpeNa nAstitvasyAnabhyupagamAt pararUpatAmasatImapi tatra pratipadyate, For Personal & Private Use Only Lww.jainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tataH santamasantaM pratipadyate asantaM ca santamiti sadasadvizeSaparijJAnAbhAvAdajJAne mithyaadRssttermtishrute| itazca te mi- samyagmigirIyA dhyAdRSTerajJAne, bhavahetutvAt , tathAhi-mithyAdRSTInAM matizrute pazuvadhamaithunAdInAM dharmasAdhakatvena paricchedake, dhyAdRzonandASTAttAtato diirghtrsNsaarpthprvrtinii| tathA yadRcchopalambhAdunmattakavikalpavat , yathA jJAnAjJAne sU. 25 // 14 // lakSyaiva yathAkathaJcit pravarttante, yadyapi ca te kvacidyathAvasthitavastusaMvAdinastathA'pi samyagyathAvasthitavastutattvaparyAlo-21 canAviraheNa pravarttamAnatvAt paramArthato'pAramArthikAH, tathA mithyAdRSTInAM matizrute yathAvasthitaM vastvavicAryaiva pravate, tato yadyapi ca te kacidraso'yaM sparzo'yamityAdyavadhAraNAdhyavasAyAbhAve saMvAdinI tathApi na te khAdvAdamudrAparibhAvanAtastathApravRtte, kintu yathAkathaJcid, ataste ajJAne / tathA jJAnaphalAbhAvAt , jJAnasya hi phalaM heyasya 20 hai hAniH upAdeyasya copAdAnaM, na ca saMsArAtparaM kiJciddheyamasti, na ca mokSAtparaM kiJcidupAdeyaM, tato bhavamokSAvekAzAntena heyopAdeyau, bhavamokSayozca hAnyupAdAne sarvasaGgaviraterbhavataH, tataH sA'vazyaM tattvavedinA kartavyA, saiva ca para mArthato jJAnasya phalaM, tathA cAha bhagavAnumAkhAtivAcakaH-"jJAnasya phalaM virati"riti, sA ca mithyAdRSTena vidyate | hA iti jJAnaphalAbhAvAdajJAne mithyAdRSTematizrute, tathA cAmUnevAjJAnatve hetUn bhASyakRdapi ptthti-"sysyvise-18||143|| saNAo bhvheujhicchiovlNbhaao| nANaphalAbhAvAo micchaddihissa annANaM // 1 // " iha matipUrva zrutami 24 1 sadasadvizeSAbhAvAt bhAvahetuto yadRcchopalambhAt / jJAnaphalAbhAvAt mithyAdRSTerajJAnam // 1 // Jain Education intonal For Personal & Private Use Only MONainelibrary.org Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azrutani |tyuktaM, tato matijJAnamevAdhikRtya ziSyaH praznayati se kiM taM AbhiNibohianANaM ?, AbhiNibohiyanANaM duvihaM pannattaM, taMjahA-suyanissiyaM zritebuddhica assuyanissioM ca // se kiM taM asuanissiaM?, asuanissiaM cauvihaM pannattaM, catuSkam gA. 61 taMjahA-uppattiA 1 veNaiA 2 kammayA 3 pariNAmiA 4 / buddhI cauvvihA vuttA, paMcamA sU. 26 novalabbhai // 61 // (sU0 26) 'se kiM tamityAdi, atha kiM tadAbhinivodhikajJAnaM ?, sUrirAha-AbhinivodhikajJAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-3 zrutanizritaM ca azrutanizritaM ca,tatra zAstraparikarmitamaterutpAdakAle zAstrArthaparyAlocanamanapekSyaiva yadupajAyate matijJAnaM tat zrutanizritam-avagrahAdi, yatpumaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazamabhAvata evameva yathAvasthitavastusaMsparzi matijJAnamupajAyate tat azrutanizritamotpattikyAdi, tathA cAha bhASyakRta-"puvaM suaparikammiyamaissa jaM saMpayaM suyAIyaM / tannissiyamiyaraM puNa aNissiyaM maicaukkaM taM // 1 // " Aha-autpattikyAdikamapyavagrahAdirUpameva tatko'nayorvizeSaH?, ucyate, avagrahAdirUpameva, paraM zAstrAnusAramantareNotpadyate iti bhedenopa-14 nyastaM // tatrAlpataravaktavyatvAt prathamamazrutanizritamatijJAnapratipAdanAyAha-se kiM tamityAdi, atha kiM tat azruta1 pUrva zrutaparikarmitamateryatsAmprataM zrutAtItam / tat nizritamitaratpunaranizritaM maticatuSkaM tat // 1 // Jan Ed m ational For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA // 144 // nizritaM ?, sUrirAha-azrutanizritaM caturvidhaM prajJaptaM, tadyathA-'uppattiA'gAhA, utpattireva na zAstrAbhyAsakarmapari- autpattikI zIlanAdikaM prayojanaM-kAraNaM yasyAH sA autpattikI, 'tadasya prayojana'mitIkan , nanu sarvasyA buddheH kAraNaM kSAyo-2 buddhistapazamaH tatkathamucyate-utpattireva prayojanamasyA iti ?, ucyate, kSayopazamaH sarvabuddhisAdhAraNaH, tato nAsau bhedena | dRSTAntAH pratipratinibandhanaM bhavati, atha ca vujhyantarAbhedena pratipattyartha vyapadezAntaraM kartumArabdhaM, tatra vyapadezAntaranimi-14 tamatra na kimapi vinayAdikaM vidyate, kevalamevameva tathotpattiriti saiva sAkSAnirdiSTA / tathA vinayo-guruzuzrUSA sa] prayojanamasyA iti vainyikii| tathA anAcAryakaM karma sAcAryakaM zilpaM, athavA kAdAcitkaM zilpaM sarvakAlikaM karma, karmaNo jAtA karmajA / tathA pari-samantAnamanaM pariNAmaH-sudIrghakAlapUrvAparaparyAlocanajanya Atmano dharmavizeSaH || &sa prayojanamasyAH sA pAriNAmikI / budhyate'nayeti buddhiH, sA caturvidhA uktA tIrthakaragaNadharaiH, kimiti ?, yasmAt 2 paJcamI kevalinA'pi nopalabhyate, sarvasyApyazrutanizritamativizeSasyautpattikyAdivadbhicataSTaya evAntarbhAvAta // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAtprathamamautpattikyA lakSaNamAhapuvvaM adittumssuamveiytkkhnnvisuddhghiatthaa| avvAhayaphalajogA buddhI uppattiA nAma // 144 // // 62 // bharahasila 1 paNiya 2 rukkhe 3 khuDDaga 4 paDa 5saraDa 6 kAya 7 uccAre 8 / gaya 9 ghayaNa 10 gola 11 khaMbhe 12 khuDDaga 13maggitthi 14pai 15 putte 16 // 63 // bharaha 1 sila 2 For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miMDha 3 kukuDa 4 vAlua 5 hatthI 6 agaDa 7 vaNasaMDe 8 / pAyasa 9 aiA 10 patte 11 khA- autpattikI DahilA 12 paMca piaro a 13 // 64 // mahusittha 17 mudi 18 aMke 19 nANae 20 bhikkhu buddhi dRSTAntA 21 ceDaganihANe 22 / sikkhA ya 23 atthasatthe 24 icchA ya mahaM 25 sayasahasse 26 // 65 // AsAmarthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni ca kathAnakAni vistarato'bhidhIyamAnAni granthagauravamApAdayanti tataH saMkSepeNocyante-ujjayanI nAma purI, tasyAH samIpavartI kazcinnaTAnAmeko grAmaH, tatra ca grAme bharato nAma naTaH, tasya bhAyo parAsurabhUt , tanayazcAsya rohikAbhidho'dyApyalpavayAH, tataH satvarameva khasya svatanayasya ca zu rANAyAnyA samAninye vadhUH, sA ca rohakasya samyag na vartate, tato rohakeNa sA pratyapAdi-mAtarna me tvaM samyag 5 varttase tato jJAsyasIti, tataH sA seyemaah-re rohaka ! kiM kariSyasi ?, rohako'pyAha-tatkariSyAmi yena tvaM mama pAdayorAgatya lagiSyasIti, tataH sA tamavajJAya tRSNImatiSThata , rohako'pi tatkAlAdArabhya gADhasaJjAtAbhi-| nivezo'nyadA nizi sahasA pitaramevamabhANIta-bho bhoH pitarepa palAyamAno goho yAti, tata evaM bAlakavacaH zrutvA piturAzaGkA samudapAdi-nUna vinaSTA me maheleti, tata evamAzaGkAvazAttasyAmanurAgaH zithilIbabhUva, tato na tAM samyaka saMbhASate, nApi vizeSatastasye puSpatAmbUlAdikaM prayacchati. darataH punarapAstaM zayanAdi, tataH sA cintayAmAsa-nUnamidaM bAlakaviceSTitam , anyathA kathamakANDa evaiSa doSAbhAve parAakho jAtaH?, tato bAlakamevamavA-11 ternational - For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAntA zrImalaya dIt-vatsa ! rohaka kimidaM tvayA ceSTitaM ?, tava pitA me samprati dUraM parAGmukhIbhUtaH, rohaka Aha-kimiti : autpattikI girIyA nandIvRttiH tarhi na samyag me varttase ?, tayoktam-ata UrdU samyag varttivye, tato bAlaka Aha-bhavyaM, tarhi mA khedaM kArSIH buddhi tathA kariSye yathA me pitA tathaiva tvayi varttate iti, tataH sA tatkAlAdArabhya samyagvartituM pravRttA, rohko'py||145|| hai nyadA nizi nizAkaraprakAzitAyAM prAktanakadAzaGkApanodAya bAlabhAvaM prakaTayan nijacchAyAmaGgulyagreNa darzayan pitara-1 mevAha-bhoH pitareSa goho yAti goho yAtIti, tata evamukte sa pitA parapuruSapravezAbhimAnato niSpratyAkAraM 8 kRpANamudgIrya prAdhAvat , re kathaya kutra yAtIti ?, tataH sa rohako bAlako bAlakrIDAM prakaTayannamulyagreNa nija-18 cchAyAM darzayati-pitareSa goho yAtIti, tataH sa pitA brIDitvA pratyAvRtya cintayati smaca khacetasi-prAktano'pi 20 puruSo nUnamevaMvidha evAsIditi dhigmayA bAlakavacanAdalIkaM saMbhAvya vipriyametAvantaM kAlaM kRtamasyAM bhAryAyA miti pazcAttApAdgADhataramasyAmanurakto babhUva, so'pi rohako mayA vipriyaM kRtamAste'(mastya)syA iti kadAcideSA mAM 6 vipAdinA mArayiSyatIti vicintya sadaiva pitrA saha bhuGkte na kadAcidapi kevalaH, anyadA pitrA sahojayinI puriim-8||145|| gamat , dRSTA ca tena tridazapurIvojayinI, savismayacetasA ca sakalA'pi yathAvatparibhAvitA, tataH pitraiva saha nagaryA | niryAtumArebhe, pitA ca kimapi me vismatamiti rohasiprAnadItaTe'vasthApya tadAnayanAya bhayo'pi nagarI prAvikSata, rohako'pi ca tatra simAbhidhasindhusaikate bAlacApalavazAt saprAkArAM paripUrNAmapi purI sikatAbhirAlikhat, Jain Educatiohe For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 itazca rAjA azvavAhanikAyAmazvaM vAhayan kathaJcidekAkIbhUtastena pathA samAgantuM prAvarttata, taM ca khalikhitanagarI- A autpattikI lamadhyena samAgacchantaM rohako'vAdIt-bho rAjaputra ! mA'nena pathA samAgamaH, tenoktaM-kimiti ?, rohaka Aha-kiMIRIT tvaM rAjakulamidaM na pazyasi ?, sa rAjA kautukavazAt sakalAmapi nagarI tadAlikhitAmavaikSata, papraccha ca taM bA-14 lakaM-re anyadA tvayA nagarI dRSTA''sIna vA ?, rohaka Aha-naiva kadAcit, kevalamahamadyaiva khagrAmAdihAgataH, sAtatazcintayAmAsa rAjA-aho bAlakasya prajJAtizaya iti, tataH pRSTo rohako-vatsa! kiM te nAma va vA grAma iti ?, | tenoktaM-rohaka iti me nAma, pratyAsanne ca puro grAme vasAmIti, atrAntare samAgato rohakasya pitA calitau ca 6 | svagrAma prati dvAvapi, rAjA ca svasthAnamagamat , cintayati sma ca-mamaikonAni matriNAM paJca zatAni vidyante, ta dyadi sakalamatrimaNDalamUrdhAbhiSikto mahAprajJA'tizAyI paramo mantrI sampadyate tato me rAjyaM sukhenaidhate, buddhibalo|peto hi rAjA prAyaH zeSavalairalpabalo'pi na parAjayasthAnaM bhavati parAMzca rAjJo lIlayA vijayate, evaM ca cintayitvA || katipayadinAnantaraM rohakabuddhiparIkSAnimittaM sAmAnyato grAmapradhAnapuruSAnuddizyaivamAdiSTavAn-yathA yuSmadrAmasya 8 bahiratIva mahatI zilA vartate tAmanutpATya rAjayogyamaNDapAcchAdanaM kuruta, tata evamAdiSTe sakalo'pi grAmo rAjAdezaM kartumazakyaM paribhAvayannAkulIbhUtamAnaso bahiH sabhAyAmakatra militavAn , pRcchati sma parasparaM-kimidAnI karttavyaM?, duSTo rAjAdezo'smAkamApatito, rAjAdezAkaraNe ca mahAnanarthopanipAtaH, evaM ca cintayA vyAkulIbhU dain Educa t ional For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA tAnAM teSAM madhyandinamAgataM, rohakazca pitaramantareNa na bhute, pitA ca grAmamelApake milito vartate, tataH sa tyattikI kSudhA pIDitaH pituH samIpe samAgatya rodituM prAvarttata-pIDito'hamatIva kSudhA, tataH samAgaccha gRhe bhojanAyeti, buddhinandIvRttiH bharataH prAha-vatsa ! sukhito'si tvaM, na kimapi grAmakaSTaM jAnAsi, sa prAha-pitaH ! kiM kiM taditi ?, tato bharato dRSTAntAH // 146 // rAjAdezaM savistaramacIkathat , tato nijabuddhiprAgalbhyavazAt jhaTiti kAryasya sAdhyatAM paribhAvya tenoktaM-mA''ku-13 lIbhavata yUyaM, khanata zilAyA rAjJocitamaNDapaniSpAdanAyAdhastAt stambhAMzca yathAsthAnaM nivezayata bhittIzcopalepa-15 nAdinA prakAreNAtIva ramaNIyAHpraguNIkuruta, tata evamukta sarvairapi grAmapradhAnapuruSairbhavyamiti pratipannaM, gataH sarvo'pi grAmalokaH svakhagRhe bhojanAya, bhuktvA ca samAgataH zilApradeze, prArabdhaM tatra karma, katipayadinaizca niSpAditaH paripUrNo maNDapaH, kRtA ca zilA tasyAcchAdanaM, niveditaM ca rAjJe rAjaniyuktaiH puruSaiH-deva! niSpAdito grAmeNa devAdezaH, rAjA prAha-kathamiti ?, tataste sarvamapi maNDapaniSpAdanaprakAraM kathayAmAsuH, rAjA papraccha-kasyeyaM buddhiH?, te'vAdiSuH-deva ! bharataputrasya rohakasya, eSA rohakasyotpattikI buddhiH / evaM sarveSvapi saMvidhAnakeSu yojanIyaM, rAjA rohakabuddhiparIkSArtha meNDhakamekaM preSitavAn , evaM yAvatpalapramANaH samprati vartate pakSAtikrame'pi // 146 // etAvatpalapramANa eva samarpaNIyo, na nyUno nApyadhika iti, tata evaM rAjAdeze samAgate sati saryo'pi grAmo vyAku-13/25 lIbhUtacetA bahiH sabhAyAmekatra militavAn , sagauravamAkArito rohakaH, AbhASitazca grAmapradhAnaH puruSaH-vatsa ! w tatAmayArAjArAhAra m Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcInamapi duSTarAjAdezasindhuM tvayaiva nijabuddhisetubandhena samuttAritaH sarvo'pi grAmaH, tataH sampratyapi praguNIkuru | buddhinijabuddhisetubandhaM yenAsyApi duSTarAjAdezasindhoH pAramadhigacchAma iti, tata uvAca rohako-vRkaM pratyAsannaM dhRtvA dRSTAntAra meNDhakamenaM yavasadAnena puSTIkuruta, yavasaM hi bhakSayaneSa na durbalo bhaviSyati, vRkaM ca dRSTvA na balavRddhimApsyatIti, tataste tathaiva kRtavantaH, pakSAtikame ca taM rAjJaH samarpayAmAsuH, tolane ca sa tAvatpalapramANa eva jaatH| tato bhUyo'pi katipayadinAnantaraM rAjJA kurkuTaH preSitaH, eSa dvitIyaM kurkuTaM vinA yodhitavya iti, evaM samprApte rAjAdeze ||5 militaH sarvo'pi grAmo bahiH sabhAyAm AkArito rohakaH kathitazca tasya rAjAdezaH, tato rohakeNAdarzako mahA-1 pramANa AnAyito nisRSTazca bhUtyA samyak , tato dhRtaH puro rAjakurkuTasya, tataH sa rAjakurkuTaH pratibimbamAtmIyamAdarza / dRSTvA matpratipakSo'yamaparaH kukuTa iti matvA sAhakAraM yoddhaM pravRtto. jaDacetaso hi prAyastiyaJco bhavanti. evaM cApa kurkuTamantareNa yodhite rAjakurkuTe vismitaH sarvo'pi grAmalokaH, sampAdito rAjAdezaH, niveditaM ca rAjJo nijpurussaiH|| 18 tato bhUyo'pi katipayadivasAtikrame rAjA nijAdezaM preSitavAn-puSmadrAmasya sarvataH samIpe atIva ramaNIyA vAlukA vidyante, tataH sthUlA vAlukAmayAH katipaye davarakAH kRtvA zIghraM preSaNIyA iti, evaM rAjAdeze samAgate militH| sarvo'pi bahiH sabhAyAM grAmaH pRSTazca rohakaH, tato rohakeNa pratyuttaramadAyi-naTA vayaM; tato nRttameva vayaM kartuM jAnImo na davarakAdi, rAjAdezazcAvazya karttavyaH, tato bRhadrAjakulamiti cirantanA api katicidvAlukAmayA davarakA 13 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- hai bhaviSyantIti tanmadhyAdekaH kazcit praticchandabhUtaH preSaNIyo yena tadanusAreNa vayamapi vAlukAmayAn davarakAn kurma otpattikI girIyA iti, tato niveditametadrAjJe niyuktapuruSaiH, rAjA ca niruttarIkRtastUSNImAste / tataH punarapi katicidinAnantaraM buddhinandIvRttiH jAtA jIrNahastI rogagrasto mumUrSume rAjA preSito, yathA'yaM hastI mRta iti na nivedanIyo, atha ca pratidivasamasya vArtA // 147 // kathanIyA. akathane mahAna grAmasya daNDaH, evaM ca rAjAdeze samAgate tathaiva militaH sarvo'pi bahiH sabhAyAM grAmaH, hai pRSTazca rohakaH, tato rohakeNoktaM-dIyatAmasmai yavasaH pazcAd yadbhaviSyati tatkariSyAmi, tato rohakAdezena datto |yavasastasmai, rAtrau ca sa hastI paJcatvamupAgamat , tato rohakavacanato grAmeNa gatvA rAjJe niveditaM-deva! adya hastI na nipIdati nottiSThati na kavalaM gRhNAti nApi nIhAraM karoti nApyucchAsanizvAsau vidadhAti, kiM bahunA ?, deva ! kAmapi sacetanaceSTAM na karoti, tato rAjJA bhaNitaM-ki re mRto hastI ?, tato grAma Aha-deva ! devapAdA evaM |bruvate, na vayamiti, tata evamukte rAjA maunamAdhAya sthitaH, Agato grAmalokaH svagrAme / tato bhUyo'pi katipaya-13 dinAtikrame rAjA samAdiSTavAn-asti yauSmAkINe grAme sukhAdujalasampUrNaH kUpaH, sa iha satvaraM preSitavyaH, tt14|| evamAdiSTo grAmo rohakaM pRSTavAn , rohakazcovAca-eSa grAmayakaH kUpo, grAmeyakazca khabhAvAdbhIrarbhavati na ca sajA-|| tIyamantareNa vizvAsamupagacchati, tato nAgarikaH kazcidekaH kRpaHpreSyatAM yena tatraiSa vizvasya tena saha samAgacchatIti, evaM niruttarIkRtya mutkalitA rAjaniyuktAH puruSAH, taizca rAjJo niveditaM, rAjA khacetasi rohakasya buddhyatizayaM pa HI|25 For Personal & Private Use Only wwwjanelbrary.org Jain Education Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ribhAvya maunamavalambya sthitaH / tato bhUyo'pi katipayavAsarAtikrame'bhihitavAn-vanakhaNDo grAmasya pUrvasyAM dizi autpattikI vartamAnaH pazcimAyAM dizi kartavya iti, asminnapi rAjAdeze samAgate grAmo rohakabuddhimupajIvya vanakhaNDasya pU vanakhaNDakhapU dRSTAntAH syAM dizi vyavatiSThata, tato jAto grAmasya pazcimAyAM dizi vanakhaNDaH, niveditaM rAjJo rAjaniyuktaiH puruSaiH / tataH punarapi kAlAntare rAjA AdiSTavAn-vahnisamparkamantareNa pAyasaM vaktavyamiti, tatrApi sarvo grAma ekatra militvA / rohakamapRcchat , rohakazcoktavAn tandulAnatIva jalena bhinnAn kRtvA dinakarakaranikarasantaptakarIpapalAlAdInAmU-25 maNi tandulapayobhRtA sthAlI nivezyatAM yena paramAnaM sampadyate, tathaiva kRtaM, jAtaM paramAnaM, niveditaM rAjJo, vismitaM tasya cetaH / tato rAjJA rohakasya buddhyatizayamavagamya tadAkAraNAya samAdiSTaM-yena bAlakena mamAdezAH sarve'pi prAyaH svabuddhivazAt sampAditAH tena cAvazyamAgantavyaM, paraM na zuklapakSe nApi kRSNapakSe na rAtrau na divA na chAyAyAM nApyAtapena nAkAzena nApi pAdAbhyAm na pathA nApyutpathena na khAtena nAstrAtena, tata evamAdiSTe sa rohakaH kaNThasnAnaM haiM kRtvA gantrIcakrasya madhyabhUmibhAgena UraNamArUDho dhRtacAlanIrUpAtapatraH sandhyAsamaye'mAvAsyApratipatsaGgame narendra pArzvamagamat , sa ca 'riktahasto na pazyeca, rAjAnaM devatAM guru'miti lokazrutiM paribhAvya pRthivIpiNDamekamAdAya gataH, praNato rAjA, muktazca tatpurataH pRthivIpiNDaH, tataH sa pRSTo rAjJA rohakaH-re rohaka! kimetat ?, rohako'vA-12 dAdIt-deva ! devapAdAH pRthivIpatayastato mayA pRthivI samAnItA, zrutvA cedaM prathamadarzane maGgalavacastutoSa rAjA, mu dain Education International For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 148 // kalitaH zeSo grAmalokaH, rohakaH punarAtmapArzve zAyitaH, gate ca yAminyAH prathamayAme rohakaH zabdito rAjJA-re autpattikI jAgarSi kiMvA svapiSi ?, sa prAha-deva ! jAgarmi, re tarhi kiM cintayasi ?, sa prAha-deva! azvatthapatrANAMki daNDo buddhimahAn uta zikheti ?, tata evamukte rAjA saMzayamApanno vadati-sAdhu cintitaM, ko'tra nirNayaH ?, tato rAjA tameva | dRSTAntA pRSTavAn re kathaya ko'tra nirNaya iti ?, tenoktaM-deva ! yAvadadyApi zikhAgrabhAgo na zoSamupayAti tAvadve api same, tato rAjJA pArthavartI lokaH pRSTaH, tena ca sarveNApyavigAnataH pratipannaM / tataH bhUyo'pi rohakaH suptavAn , punarapi dvi-18 tIye yAme'pagate rAjJA zabditaH pRSTazca-kire jAgarSi kiMvA khapiSi?, sa prAha-deva! jAgarmima, re kiM cintayasi?, deva ! chAgikAyA udare kathaM bhramyuttIrNA iva vartulagulikA jAyante ?, tata evamukte rAjA saMzayApanastameva pRSTavAnkathaya re rohaka! kathamiti ?, sa prAha-deva ! saMvartakAbhidhavAtavizeSAt / tataH punarapi rohakaH sudhApa, tRtIye ca rajanyA yAme'pagate bhUyo'pi rAjJA zabditaH-kiM re jAgarSi kiM vA khapipi ?, so'vAdIt-deva! jAgarmi, kiM re | cintayasi ?, deva ! pADahilAjIvasya yAvanmAnaM zarIraM tAvanmAnaM pucchamuta nyUnAdhikamiti ?, tata evamukte rAjA nirNayaM kartumazaktastamevApRcchat-ko'tra nirNayaH ?, so'vAdId-deva ! samamiti / tato rohakaH suptaH, prAbhAti ke // 15 // ca maGgalapaTahanisvane sarvatra prasaramadhirohati rAjA prabodhamupajagAma, zabditavAMzca rohakaM, sa ca nidrAbharamupArUDho na prativAcaM dattavAn , tato rAjA lIlAkambikayA manAk taM spRSTavAn , tataH so'pagatanidro jAtaH, pRSTazca kiM re | For Personal & Private Use Only .jainelibrary.org Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khapiSi, sa prAha-deva ! jAgarmi, kiMre tarhi kurvastiSThasi ?, deva! cintayan , kiM cintayasi ?, deva! etaci-4 autpattikI ntayAmi-katibhirjAto deva iti, tata evamukte rAjA satrIDaM manAk tRSNImatiSThat , tataH kSaNAnantaraM pRSTavAn-kathaya re buddhikatibhirahaM jAta iti ?, sa prAha-deva! paJcabhiH, rAjA bhUyo'pi pRSTavAn-kena keneti ?, rohaka Aha-deva ! ekena / |dRSTAntA Nana, vaizravaNasyeva bhavato dAnazaktidarzanAt , dvitIyena cANDAlena, vairisamUhaM prati cANDAlasyeva kopadarzanAt, tRtIyena rajakena, yato rajaka iva vastraM paraM niSpIDya tasya sarvasvamupaharan dRzyate, caturthena vRzcikena, yanmAmapi bAlakaM nidrAbharasuptaM lIlAkambikAgreNa vRzcika iva nirdayaM tudasi. paJcamena nijapitrA, yena yathAvasthitaM nyAyaM samyak paripAlayasi, evamukte rAjA tUSNImAsthAya prAbhAtikaM kRtyamakArSIt , jananI ca namaskRtyaikAnte pRSTavAn-kathaya mAtaH! katibhirahaM jAta iti ?, sA prAha-vatsa! kimetat praSTavyaM?, nijapitrA tvaM jAtaH, tato rAjA rohakoktaM kathitavAn , vadati ca-mAtaH! sa rohakaH prAyo'lIkabuddhina bhavati tataH kathaya samyak tattvamiti, tata evamatisindhe kate sati sA kathayAmAsa-yadA tvadarbhAdhAnamAsIta tadA'haM bahirudyAne vaizravaNaprajanAya gatavatI, vezravaNa c| yakSamatizAyirUpaM dRSTvA hastasaMsparzana saJjAtamanmathonmAdA bhogAya taM spRhitavatI, apAntarAle ca samAgacchantI ca-17 NDAlayavAnamekamatirUpamapazyaM, tatastamapi bhogAya spayAmi sma. taso'ktine bhAge samAgacchantI tathaiva ca rajakaM 4] dRSTvA'bhilaSitavatI, tato gRhamAgatA satI tathAvidhotsavavazAdRzcikaM kaNikkAmayaM bhakSaNAya haste nyastavatI, tatasta For Personal & Private Use Only Jan Education International Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRtti // 149 // RECORRECENESS saMsparzato jAtakAmodrekA tamapi bhogAyAzaMsitavatI, tata evaM yadi spRhAmAtreNa te'pi pitaraH sambhavanti tanna autpattikI jAne, paramArthataH punareka eva te pitA sakalajagatprasiddha iti, tata evamukte rAjA jananIM praNamya rohakabuddhivi buddhismitacetAH khAvAsaprAsAdamagamat , rohakaM ca sarveSAM matriNAM mUrddhAbhiSiktaM matriNamakApIt 1 // tadevaM 'bharahasileti' dRSTAntAH vyAkhyAtaM / samprati paNiyaMti vyAkhyAyate-dvau puruSo-eko grAmeyako'paro nAgarikaH, tatra grAmeyakaH khagrAmAccibhaTikA Anayan pratolIdvAre varttate, taM prati nAgarikaH prAha-yotAH sarvA api tava cirbhaTikA bhakSayAmi tataH kiM me prayacchasIti?, grAmeyakaH prAha-yo'nena pratolIdvAreNa modako na yAti taM prayacchAmi, tato baddhaM dvAbhyAmapi paNitaM, kRtAH sAkSiNo janAH, tato nAgarikeNa tAH sarvA api ciTikA manAk 2 bhakSayitvA muktAH, uktaM ca grAmeyakaM prati-bhakSitAH sarvA api tvadIyAzciTikAH, tataH prayaccha me yathApratijJAtaM modakamiti, grAmeyaka Aha-na me ciTikA bhakSitAH, tataH kathaM te prayacchAmi modakamiti 1. nAgarikaH prAha-bhakSitA mayA sarvA api tava ciTikAH, yadi na pratyeSi tarhi pratyayamutpAdayAmi te, tenoktam-utpAdaya pratyayaM, tato dvAbhyAmapi vi-IX paNivIthyAM vistAritA vikrayAya cirbhaTikAH, samAgato lokaH krayAya, tAzca cirbhaTikA nirIkSya loko vakti-nanu | // 14 bhakSitAstvadIyAH sarvA api ciTikAstakathaM vayaM gRhImaH, evaM ca lokenokte sAkSiNAM grAmeyakasya dapAdi, kSubhito grAmeyakaH-hA kathaM nu nAma mayA tAvatpramANo modako dAtavyaH?, tataH sa bhayena kampamAno vina For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi zayanamro rUpakamekaM prayacchati, nAgariko necchati, tato dve rUpake dAtuM pravRttaH tathApi necchati, evaM yAvat zatamapi autpatti kI ||rUpakANAM necchati, tatastena grAmeyakeNa cintitaM, hastI hastinA preryate, tato dhUrta epa nAgariko vacanena mAM chalita-131 |dRSTAntAH vAn nAparanAgarikadhUrtamantareNa pazcAtkartuM zakyate, ityanena saha katipayadinAni vyavasthAM kRtvA nAgarikadhUrtAnava-| lagAmi, tathaiva kRtavAn , dattA caikena nAgarikadhUrtena tasmai buddhiH, tatastadbuddhivalenApUpikApaNe modakamekamAdAya hai| pratidvandvinaM dhUrtamAkAritavAn , sAkSiNazca sarve'pyAkAritAH, tatastena sarvasAkSisamakSamindrakIlake modako'sthApyata, bhaNitazca modako-yAhi 2 modaka!, sa na prayAti, tatastena sAkSiNo'dhikRtyoktaM-mayaivaM yuSmatsamakSaM prati-13 jJAtaM-yadyahaM jito bhaviSyAmi tarhi sa modako mayA dAtavyo yaH pratolIdvAreNa na nirgacchati, eSo'pi na yAti, tadasmAdahaM mutkala iti, etacca sAkSibhiranyaizca pArthavarttibhirnAgarikaiH pratipannamiti pratijitaH pratidvaMdvI dhUrtaH dhUtakAraH, nAgarikadhUrtasyotpattikI buddhiH 2 / 'rukkhe tti' vRkSodAharaNaM, tadbhAvanA-kacitpathikAnAM sahakAraphalAnyAdAtuM pravRttAnAmantarAyaM markaTakA vidadhate, tataH pathikAH khabuddhivazAdvastutattvaM paryAlocya markaTAnAM sammukhaM loSTakAn pre-18/10 daSayAmAsuH, tato roSAbaddhacetaso markaTAH pathikAnAM sammukhaM sahakAraphalAni pracikSipuH, pathikAnAmautpattikI buddhiH 3 / tathA 'khuDuga'tti aGgulIyakAbharaNaM, tadudAharaNabhAvanA-rAjagRhaM nagaraM, tatra ripusamUhavijetA rAjA prasena-2 |jit, bhUyAMsastasya sUnavaH, teSAM ca sarveSAmapi madhye zreNiko rAjJA nRpalakSaNasampannaH svacetasi paribhAvitaH, ata For Personal & Private Use Only Jan Education International Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya eva ca tasmai na kiJcidapi dadAti, nApi vacasA'pi saMspRzati, mA zeSaireSa parAsurvidhIyeteti buddhyA, sa ca kiJci- autpattikI girIyA dapyalabhamAno manyubharavazAt prasthito dezAntaraM jagAma, krameNa bennAta nagaraM, tatra ca kSINavibhavasya zreSThino vipaNau buddhijandIvRttiH samupaviSTaH, tena ca zreSThinA tasyAmeva rAtrI spane ratnAkaro nijaduhitaraM pariNayan dRSTa AsIt , tasya ca zreNikapu dRSTAntAH // 150 // DaNyaprabhAvatastasmin divase cirasaMcitaprabhUtakrayANakavikrayeNa mahAn lAbhaH samudapAdi, mlecchahastAcAnANi ma hAratnAni khalpamUlyena samapadyanta, tataH so'cintayat-asya mahAtmano mama samIpamupaviSTasya puNyaprabhAva eSa yat mayA mahatI vibhUtiretAvatI samAsAditA, AkRti ca tasyAtIva sumanoharAmavalokya khacetasi kalpayAmAsa-sa epa ratnAkaro yo mayA rAtrau khapne dRSTaH, tatastena kRtakarAjalIsampuTena vinayapurassaramAbhApitaH zreNikaH-kasya yUyaM prAMghUrNakAH ?, zreNika uvAca-bhavatAmiti, tataH sa evaMbhUtavacanazravaNato dhArAhatakadambapuSpamiva pulakitasamastatanuyaSTiH sabahumAnaM svagRhaM nItavAn zreNikaM bhojanAdikaM ca sakalamapyAtmano'dhikataraM sampAdayAmAsa, puNyaprabhAva ca tasya pratidivasamAtmano dhanalAbhavRddhisambhavenAsAdhAraNamabhisamIkSamANaH katipayadinAtikrame tasmai svaduhitaraM na-10 ndAnAmAnaM (mI) dattavAn, zreNiko'pi tayA saha purandara iva paulomyA manmathamanorathAnApUrayan paJcavidhabhogalAlaso // 15 // babhUva, katipayavAsarAtikrame ca nandAyA garbhAdhAnaM babhUva, itazca prasenajit vAntasamayaM vibhAvya zreNikasya paramparayA vArtAmadhigamya tadAkAraNAya satvaramuSTravAhanAn puruSAn preSayAmAsa, te ca samAgatya zreNikaM vijJaptava For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to-deva ! zIghraM samAgamyatAM, devaH satvaramAkArayati, tato nandAmApannasatvAmApRcchaya 'amhe rAyagihi paMDarakuDA autpattigovAlA jai amhehi kajaM to ejaha'tti etadvAkyaM kvacillikhitvA zreNiko rAjagRhaM prati calitavAn , nandAyAzca |kyAM mudridevalokacyutamahAnubhAvagarbhasattvaprabhAvataH evaM dauhRdamudapAdi-yadahaM yadi pravarakuaramadhirUDhA nikhilajanebhyo dha- kAyAmabhaya kathA nadAnapurassaramabhayadAnaM karomIti, pitA ca taditthambhUtaM dauhRdamutpannaM jJAtvA rAjAnaM vijJapya pUritavAn , kAlakra-2 kAmeNa ca pravRtte prasavasamaye prAtarAditya bimbamiva daza dizaH prakAzayannajAyata paramasUnuH, tasya ca dohRdAnusAreNAbhaya 5 iti nAma cakre, so'pi cAbhayakumAro nandanavanAntargatakalpapAdapa iva tatra sukhena parivarddhate, zAstragrahaNAdikamapi4 yathAkAlaM kRtavAn / anyadA ca khamAtaraM papraccha-mAtaH! kathaM me pitA'bhUditi ?, tataH sA kathayAmAsa mUlata Azarabhya sarva yathAvasthitaM vRttAttaM, darzayAmAsa ca likhitAnyakSarANi, tato mAtRvacanatAtparyAvagamato likhitAkSarArthA-1 vagamatazca jJAtamabhayakumAreNa-yathA me pitA rAjagRhe rAjA vartate iti, evaM ca jJAtvA mAtaramabhANIt-najAmo rAja-31 gRhe sArthana saha vayamiti, sA pratyavAdIta-vatsa! yadbhaNasi tatkaromIti, tato'bhayakumAraH khamAtrA saha sArthenara samaM calitaH, prApto rAjagRhasya bahiHpradeza, tato'bhayakumAraH tatra mAtaraM vimucya kiM vattete samprati pure ? kathaM vA rAjA darzanIya ? iti vicintya rAjagRhapuraM praviSTaH, tatra ca purapraveza eva nirjalakUpataTe samantato lokaH samudAyenAva-2 18 tiSThate, pRSTaM cAbhayakumAreNa-kimityeSa lokamelApakaH?, tato lokenok-kUpasya madhye rAjJo'GgulyAbharaNamAste,8 For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya tatadyo nAma taTe sthitaH svahastena gRhNAti tasmai rAjA mahatIM vRttiM prayacchatIti, tata evaM zrute pRSTAH pratyAsannavarttino autpattigirIyA rAjaniyuktAH puruSAH, tairapyevameva kathitaM, tato'bhayakumAreNoktam-ahaM taTe sthito grahISyAmi, rAjaniyuktaiH purupairuktaM kyAM mudrinandIvRttiH kAyAmabhayagRhANa tvaM, yatpratijJAtaM rAjJA tadavazyaM kariSyate, tato'bhayakumAreNa paribhAvitamaGgulyAbharaNaM dRSTyA samyak, tata kathA // 15 // ArdragomayenAhataM, saMlamaM tattatra, tatastasmin zuSka muktaM kUpAntarAt pAnIyaM, bhRto jalena, paripUrNaH sa kUpaH, tarati copari sAGgulyAbharaNaH zuSkagomayaH, tatastaTasthena satA gRhItamaGgulyAbharaNamabhayakumAreNa, kRtazcAnandakolAhalo lo-15 kena, niveditaM rAjJo rAjaniyuktaiH puruSaiH, AkArito'bhayakumAro rAjJA, gato rAjJaH samIpaM, mumoca purato'GgulyAbharaNaM. praSTazca rAjJA-vatsa! ko'si tvaM, abhayakumAreNoktaM-deva! yuSmadapatraM, rAjA prAha-kathaM?, tataHprAktanaM vRttAntaM kathitavAn , tato jagAma mahApramodaM rAjA, cakArotsaGge'bhayakumAraM, cumbitavAn sasnehaM zirasi, pRSTazca zreNikenA-19 bhayakumAro-vatsa ! ka te mAtA varttate ?, tenoktaM-deva! bahiHpradeze, tatorAjA saparicchadastasyAH sammukhamupAgamat , 11 abhayakumArazcAne samAgatya kathayAmAsa sarva nandAyAH, tataH sA''tmAnaM maNDayituM pravRttA, niSiddhA caabhykumaarenn-19||151|| |mAtarna kalpate kulastrINAM nijapativirahitAnAM nijapatidarzanamantareNa bhUSaNaM kartumiti, samAgato rAjA, papAta | 21 rAjJaH pAdayoH nandA, sanmAnitA ca bhUSaNAdipradAnenAtIva rAjJA, sasnehaM pravezitA mahAvibhUtyA nagaraM saputrA, sthApi-12/25 tazcAbhayakumAro'mAtyapade / abhayakumArasyotpattikI buddhiH| tathA 'paDa'tti paTodAharaNaM, tadbhAvanA-dvau purupo, eka SACROSASSASALARIS3 ww.jainelibrary.org For Personal & Private Use Only JainEducation international Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAcchAdanapaTaH sautrikaH aparasyorNAmayaH, tau ca saha gatyA yugapat khAtuM pravRttau, tatrorNAmayapaTakhAmI khapaTaM vi-1 autpattimucya dvitIyasya satkaM sautrikaM paTaM gRhItvA gantuM prasthito, dvitIyo yAcate khapaTaM, sa na prayacchati, tato rAjakule 81 kyAMpaTa saraTakAkavyavahAro jAtaH, tataH kAraNikaiyorapi zirasI kaGkatikayA'valekhite, tato'valekhane kRte urNAmayapaTakhAminaH kathA | zirasi urNAvayavA nirjagmuH, tato jJAtaM-nUnameSa na sautrikapaTasya khAmIti nigRhItaH, parasya samarpitaH sautrikA paTaH / kAraNikAnAmautpattikI buddhiH 5 / 'saraDa'tti saraTodAharaNaM, tadbhAvanA-kasyacitpuruSasya purISamutsRjataH saraTo 25 gudasyAdhastAdvilaM pravizan pucchena gudaM spRSTavAn , tatastasyaivamajAyata zaGkA-nUnamudare me saraTaH praviSTaH, tato gRhaM gato | [6] mahatImadhRtiM kurvannatIva durbalo babhUva, vaidyaM ca prapaccha, vaidyazca jJAtavAn , asambhavametat, kevalamasya kathaJcidAzaGkA samudapAdi, tataH so'vAdIt-yadi me zataM rUpakANAM prayacchasi tato'haM tvAM nirAkulIkaromi, tena pratipannaM, tato vaidyo virecakauSadhaM tasya pradAya lAkSArasakharaNTitaM saraTaM ghaTe prakSipya tasmin ghaTe purIpotsarga kAritavAn, tato ? darzito vaidyena tasya purISakharaNTito ghaTe saraTo, vyapagatA tasya zaGkA, jAto blisstthshriirH| vaidyasyautpattikI buddhiH 6 / 10 'kAya'tti kAkodAharaNaM, tadbhAvanA-benAtaTapure kenApi saugatena ko'pi zvetapaTakSullakaH pRSTo-bhoH kSullaka ! sa-18 vajJAH kila tavArhantaH tatputrakAca yUyaM tat kathaya-kiyanto'tra pure vasanti vAyasAH?, tataH kSullakazcintayA HOSTESSAGEISTOSESSIES JainE For Personal & Private Use Only n ternational Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA zrImalaya mAsa-zaTho'yaM pratizaThAcaraNena nirloThanIyaH, tataH khabuddhivazAdidaM paThitavAn-"saddhi kAgasahassA iha (yaM) binAyaDe autpattigirIyA parivasaMti / jai UNagA pavasiyA abbhahiyA pAhuNA aayaa||1||" tataHsa bhikSuHpratyuttaraM dAtumazaknuvan lakuTA- kyAmucAranandIvRttiHhataziraska iva ziraH kaNDayan maunamAdhAya gtH| kSullakasyautpattikI buddhiH| athavA aparo vAyasaraSTAntaH ko'pi 1152 // kSulakaH kenApi bhAgavatena duSTabuddhA pRSTo-bhoH kSullaka! kimeSa kAko viSThAmitastato vikSipati ?, kSulako'pi tasya duSTabuddhitAmavagamya tanmarmAvit pratyuttaraM dattavAn-yuSmasiddhAnte jale sthale ca sarvatra vyApI viSNurabhyupagamyate, tato || yauSmAkINaM siddhAntamupazrutya eSo'pi vAyaso'cintayat-kimasmin purISe samasti viSNuH kiM vA neti ?, tataH sa e-10 vamukto bANAhatamarmapradeza iva ghUrNitacetaso maunamavalambya ruSA dhUmAyamAno gataH / kSulakasyautpattikI buddhiH 7 / 'uccAre'tti uccArodAharaNaM, tadbhAvanA-kvacit puriko'pi dhigjAtIyaH, tasya bhAryA'bhinavayauvanodbhedaramaNIyA locanayugalabakrimAvalokanamahAbhallInipAtatADitasakalakAmikuraGgahRdayA prabalakAmonmattamAnasA, so'nyadA dhirajAtI yastayA bhAryayA saha dezAntaraM gantuM pravRttaH, apAntarAle ca dhUrtaH ko'pi pathiko militaH, sA ca dhirajAtIyabhAryA tasmin rati baddhavatI, tato dhUrtaH prAha-madIyA epA bhAryA, dhigjAtIyaHprAha-madIyeti. tato rAjakale vyavahAro jAtaH, // 152 // 24 kAraNikaiyorapi pRthak 2 hyastanadine bhukta AhAraH pRSTo, dhigUjAtIyenoktaM-mayA hyastanadine tilamodakA bhakSitA SASSASARASWERS 1 SaSTiH kAkasahasrANi iha betrAtaTe parivasanti / yadhUnAH proSitA abhyadhikAH prAghUrNakA AyAtAH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madbhAryayA ca dhUrttenAnyatkimapyuktaM, tato dattaM tasyAH kAraNikairvirekauSadhaM, jAto vireko, dRSTAH purISAntargatAstilAH, dattA sA dhigjAtIyAya, nirdhATito dhUrttaH / kAraNikAnAmautpattikI buddhiH 8 / 'gaya'tti gajodAharaNaM, tadbhAvanAvasantapure nagare ko'pi rAjA buddhyatizayasampannaM matriNamekamanveSamANaJcatuSpathe hastinamAlAnastambhe bandhayitvA ghopaNAmacIkarat-yo'muM hastinaM tolayati tasmai rAjA mahatIM vRttiM prayacchatIti, imAM ca ghoSaNAM zrutvA kazcidekaH pumAn taM hastinaM mahAsarasi nAvamArohayAmAsa, asmiMzvArUDhe yAvatpramANA naurjale nimagnA tAvatpramANAM rekhAmadAt, tataH samuttArito hastI taTe, prakSiptA gaNDazailakalpA nAvi grAvANaH, te ca tAvatprakSiptA yAvadrekhAM maryAdI - kRtya jale nimagnA nauH, tatastolitAH sarve te pASANAH, kRtamekatra palapramANaM niveditaM ca rAjJe deva! etAvatpalapramANo hastI varttate, tatastutoSa rAjA, kRto mantrimaNDalamUrddhAbhiSiktaH paramamantrI / tasyotpattikI buddhiH 9 / 'ghayaNatti' bhANDaH, tadudAharaNaM-viTo nAma ko'pi puruSo rAjJaH pratyAsannavarttI, taM prati rAjA nijadevIM prazaMsati - aho nirAmayA me devI yA na kadAcidapi vAtanisarga vidadhAti, viTaH prAha - deva ! na bhavatIdaM jAtucit, rAjA'vAdItkathaM 1, viTa Aha-deva ! dhUrttA devI, tato yadA sugandhIni puSpANi cUrNayitvA vAsAn samarpayati nAsikAgre tadA jJAtavyaM - vAtaM vimuJcatIti, tato'nyadA rAjJA tathaiva paribhAvitaM samyagavagate ca hasitaM, tato devI hasananimittakathanAya nirbandhaM kRtavatI, tato rAjA'ti nirvandhe kRte pUrvavRttAntamacIkathat, tatacukopa devI tasmai viTAya, AjJato Jain Edulernational For Personal & Private Use Only autpaci kyAMgaja ghRtana dRSTAntau 5 10 13 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 153 // dezatyAgena, tenApi jajJe - nUnamakathayat pUrvavRttAntaM devo devyAH, tena me cukopa devI, tato mahAntamupAnahAM bharamAdAya gato devIsakAzaM, vijJapayAmAsa devIM-devi ! yAmo dezAntarANi, devI upAnahAM bharaM pArzve sthitaM dRSTvA pRSTavatI-re kimeSa upAnahAmbharaH 1, soDavAdIt - devi ! yAvanti dezAntarANyetAvatIbhirupAnadbhirgantuM zakSyAmi tAvatsu devyAH | kIrttirvistAraNIyA, tata evamukte mA me sarvatrApakIrtirjAyeteti paribhAvya devI balAttaM dhArayAmAsa / viTasyautpattikI buddhiH 10 | 'golo' tti golakodAharaNaM, tadbhAvanA- lAkSAgolakaH kasyApi bAlakasya kathamapi nAsikAmadhye praviSTaH, tatastanmAtApitarAvatIvAta babhUvatuH, darzito bAlakaH suvarNakArasya, tena suvarNakAreNa prataptAgrabhAgayA lohazalA - kayA zanaiH zanairyalato lAkSAgolako manAk pratApya sarvo'pi samAkRSTaH / suvarNakArasyautpattikI buddhiH 11 / 'khaMbha' - tti stambhodAharaNaM, tadbhAvanA - rAjA mantriNamekaM gaveSayan mahAvistIrNataTAkamadhye stambhamekaM nikSepayAmAsa tata evaM ghoSaNAM kAritavAnnyo nAma taTe sthito'muM stambhaM davarakeNa banAti tasmai rAjA zatasahasraM prayacchatIti, tata evaM ghoSaNAM zrutvA ko'pi pumAn ekasmin taTapradeze kIlakaM bhUmau nikSipya davarakeNa baddhA tena davarakeNa saha sarvatastaTe paribhraman madhyasthitaM taM stambhaM baddhavAn, lokena ca buddhyatizayasampannatayA prazaMsito, niveditazca rAjJo rAjaniyuktaiH puruSaiH, tutoSa rAjA, tatastaM matriNamakArSIt / tasya puruSasyautpattikI buddhiH 12 / 'khullaka' tti thulakodAharaNaM, tadbhAvanA - kasmiMzcitpure kAcit parivrAjikA, sA yo yatkaroti tadahaM kuzalakarmA sarva karomIti rAjJaH samakSaM pratijJAM For Personal & Private Use Only autpattikyAM gola stambha kSullaka dRSTAntAH 20 // 153 // 25 26 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sports ASTROSKURSUS kRtavatI, rAjA ca tatpratijJAsUcakaM paTahamudghoSayAmAsa, tatra ca ko'pi kSullako bhikSArthamaTan paTahazabdaM zrutavAn , autpattizrutazca pratijJArthaH, tato dhRtavAn paTahaM, pratipanno rAjasamakSaM vyavahAro, gato rAjakulaM kSullakaH, tatastaM laghu dRSTvA sA kyAMmArgastrI dRSTAntaH paritrAjikA''tmIyaM mukhaM vikRtyAvajJayA'bhidhatte-kathaya kuto milAmi ?, tata evamukta kSullakaH khaM meNDUM darzita-121 vAn , tato hasitaM sarvairapi janaiH, udghaSTaM ca-jitA jitA parivrAjikA, tasyA evaM kartumazakyatvAt , tataH kSullakaH kAyikyA padmamAlikhitavAn , sA kartuM na zaknoti, tato jitA pritraajikaa| kSullakasyotpattikI buddhiH13 / 'magga'tti / 8|mArgodAharaNaM, tadbhAvanA-ko'pi puruSo nijabhAryA gRhItvA vAhanena nAmAntaraM vrajati, apAntarAle ca kvacit pradeze || |zarIracintAnimittaM taddhAryA vAhanAduttIrNavatI, tasyAM ca zarIracintAnimittaM kiyadbhUbhAgaM gatAyAM tatpradezavartinI kAcidvayantarI puruSasya rUpasaubhAgyAdikamavalokya kAmAnurAgatastadrUpeNAgasa vAhanaM vilanA, sA ca tadbhAryA zarIra-12 cintAM vidhAya yAvadvAhanasamIpamAgacchati tAvadanyAM striyamAtmasamAnarUpAM vAhanamadhirUDhAM pazyati,sA ca vyantarI " 6 puruSaM pratyAha-eSA kAcidvayantarI madIyaM rUpamAracayya tava sakAzamabhilapati tataH kheTaya 2 satvaraM saurabheyAviti,610 tataH sa puruSastathaiva kRtavAn , sA cAraTantI pazcAlamA samAgacchati, puruSo'pi tAmAraTantIM dRSTvA mUDhacetA mandaM mandaM / kheTayAmAsa, tataH prAvarttata tayostaddhAryAvyantorniSThurabhASaNAdikaH parasparaM kalahaH, grAme ca prApte jAtastayo rAjakule vyavahAraH, puruSazca nirNayamakurvannudAsIno vartate, tataH kAraNikaiH puruSo dUre vyavasthApito, bhaNite ca te dve api ca 13 lain I n ternational For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 15 // striyau-yuvayormadhye yA kAcidamuM prathamaM hastena saMspRkSyati tasyAH patireSa na zeSAyAH, tato vyantarI hastaM dUrataH prasAryA autpatti prathamaM spRSTavatI, tato jJAtaM kAraNikaireSA vyantarIti, tato nirdhATitA, dvitIyA ca samarpitA khapateH / kAraNi kyAMnikuJja kAnAmautpattikI buddhiH 14 / 'ityi'tti ruyudAharaNaM, tadbhAvanA-mUladevapuNDarIko saha panthAnaM gacchataH, itazca ko'pi bIdRSTAntaH sabhAryAkaH puruSastenaiva pathA gantuM prAvata, puNDarIkazca dUrasthitastadbhAryAgatamatizAyirUpaM dRSTvA sAmilASo jAtaH, kathitaM ca tena mUladevasya-yadImAM me sampAdayasi tadahaM jIvAmi, nAnyatheti, tato mUladevo'vAdI-mA AturIbhUH, ahaM te niyamataH sampAdayiSyAmi, tatastau dvAvapyalakSitau satvaraM dUrato gatau, tato mUladevaH puNDarIkamekasthin vana nikuJja saMsthApya pathi Urddhasthito varttate, tataH pazcAdAyAtaH sabhAkaH sa puruSo bhaNito mUladevena-mo mahApuruSa! mahelAyA mamAsmin vananikuJja prasavo vartate, tataH kSaNamAtraM nijamahelAM visarjaya, visarjitA tena, gatA sA puNDarIkapAca, tataH kSaNamAtraM sthitvA samAgatA-'AgaMtUNa ya tatto paDayaM ghetUNa mUladevassa / dhuttI bhagai hasantI piyaM khu bhe dArao jaao||1||' dvayorapi tayorautpattikI buddhiH 15 / 'pai'tti patidRSTAntaH, tadbhAvanA-dvayodhAtrorekA bhAryA, loke ca mahatkautukam-aho dvayorapyeSA samAnarAgeti, etaca zrutiparamparayA rAjJA'pi zrutaM, paraM visya- 15 // yamupAgato rAjA, matrI brUte-deva ! na bhavati kadAcidapyetad , avazyaM vizeSaH ko'pi bhaviSyati, rAjJoktaM-kathameta aura- 25 1Agatya ca tataH paTaM gRhIkhA mUla devasya / dhUrtA bhaNati hasantI priyaM bhavatAM dArako jAtaH // 1 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davaseyaM ?, mantrI brate-deva! acirAdeva yathA jJAsyate tathA yatiSyate, tato matriNA tasyAH striyA lekhaHpreSito autpattiyathA-tau dvAvapi nijapatI grAmadvaye preSaNIyo-ekaH pUrvasyAM dizi vivakSite grAme'paro'parasyAM dizi, tasminneva kyAM samadine dvAbhyAmapi khagRhe samAgantavyaM, tatastayA yo mandavallabhaH sa pUrvasyAM dizi preSito'paro'parasyAM dizi, pUrvasyAM ca patiputradizi yogatastasya gacchata Agacchatazca saMmukhaH sUryo, yaH punaraparasyAM gatastasya gacchata Agacchatazca pRSThataH, evaM kRte ca | dRSTAntau matriNA jJAtam-ayaM mandavallabhaH aparo'tyantavallabhaH, tato niveditaM ca rAje, rAjJA ca na pratipannaM, yato'vazyamekaH pUrvasyAM dizi preSaNIyo'paro'parasyAM dizi, tataH kathameSa vizeSo gamyate ?. tataH punarapi matriNA lekhapradAnena sA| maheloktA-dvAvapi nijapatI tayoreva grAmayoH samakaM preSaNIyo. tayA ca to tathaiva preSitI, matriNA ca dvau puruSo tasyAH samIpe samakaM tayoH zarIrApATavanivedako preSitau, dvAbhyAmapi ca sA samakamAkAritA,tato yo mandavallabhazarI-15 rApATavanivedakaH puruSastaM pratyAha-sadaiva mandazarIro dvitIyo'tyAtarazca vartate tatastaM pratyahaM gamiSyAmi, tathaiva kRtaM, tato niveditaMrAjJo matriNA, pratipannaM rAjJA ttheti| matriNaH autpattikI buddhiH 16 / 'putta'tti putradRSTAntaH,tadbhAvanA-ko'pi|10 vaNik , tasya dve panyo, ekasyAH putro'parA vandhyA,paraM sA'pi taM putraM samyak pAlayati, tataH sa putro vizeSa na jAnIteyathA iyaM me jananI iyaM neti, so'pi vaNik sabhAryAputro dezAntaraM gato, gatamAtra eva parAsurabhUt , tato dvayorapi tayoH kalahojjAyata, ekA bhaNati-mamaiSa putrastato'haM gRhakhAminI, dvitIyA brUte-kA tvaM ?, mameSa putraH tato'hameva 13 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- gRhakhAminIti, evaM ca tayoH parasparaM kalahe jAte rAjakule vyavahAro babhUva, tato'mAtyaH pratipAdayAmAsa nijapura- autpattigirIyAhUpAn-bhoH pUrva dravyaM samastaM vibhajata, vibhajya tato dArakaM karapatreNa kuruta dvau bhAgau, kRtvA caikaM khaNDamekasyai kyArohakanandIvRttiH hai samarpayata dvitIyaM dvitIyasyai, tata etadamAtyavAkyaM zirasi mahAjvAlAsahasrAvalIDhavajropanipAtakalpaM putra kathAmadhu sitthaMca // 155 // mAtA zrutvA sotkampahRdayA hRdayAntaHpraviSTatiryakzalyeva saduHkhaM vaktuM pravRttA-hA khAmin ! mahAmAtya ! na mamaipa putro, na me kiJcidarthena prayojanaM, etasyA eva putro bhavatu gRhakhAminI ca, ahaM punaramuM putraM dUrasthitApi paragRheSu dAridyamapi kurvatI jIvantaM drakSyAmi, tAvatA ca kRtakRtyamAtmAnaM prapatsye, putreNa vinA punaradhunApi samasto'pi me || jIvaloko'stamupayAti, itarA ca na kimapi vakti, tato'mAtyena tAM saduHkhAM paribhAvyoktam-tasyAH putro nAsyA iti, saiva sarvakhakhAminI kRtA, dvitIyA tu nirdhATitA / amAtyasyautpattikI buddhiH 17 / 'bharahasilameMDhe' tyAdikA ca gAthA rohakasaMvidhAnasUcikA, sA ca prAguktakathAnakAnusAreNa khayameva vyaakhyeyaa| madhuyuktaM sitthaM-madhusitthaM, tad-18 hai dRSTAntabhAvanA-kazcitkaulikastasya bhAryA khairiNI, sA cAnyadA kenApi puruSeNa saha kasmiMzcitpradeze jAlimadhye maithuna sevitavatI, maithunasthitayA ca tayA upari bhrAmaraM samutpannaM dRSTaM, kSaNamAtrAnantaraM ca samAgatA gRhe, dvitIye ca divase // 155 // khabhartI madanaM krINaMstayA nivArito-mA krINIhi madanaM, ahaM te bhrAmaramutpannaM darzayiSyAmi, tataH sa krayAdvinivRtto, 25 digatau ca tau dvAvapi tAM jAliM,na pazyati sA kathamapi kaulikI bhrAmaraM, tato yena saMsthAnena maithunaM sevitavatI tenaiva GRUSSISESEISES Main Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAnena sthitA, tato dRSTavatI bhrAmaraM darzayAmAsa ca kaulikAya, kauliko'pi tathArUpaM saMsthAnamavalokya jJAtavAn- nUnameSA duzcAriNIti / kaulikasyotpattikI buddhiH 18 / 'muhiya'tti mudrikodAharaNaM, tadbhAvanA-kasmiMzcitpure ko'pi purodhAH sarvatra khyAtasatyavRttiH - yathA parakIyAnnikSepAnAdAyAdAya prabhUtakAlAtikrame'pi tathAsthitAneva samarpayatIti etacca jJAtvA ko'pi dramakaH tasmai svanikSepaM samarpya dezAntaramagamat prabhUtakAlAtikrame ca bhUyo'pi tatrAgato yAcate ca khaM nikSepaM purodhasaM, purodhAzca mUlata evApalapati - kastvaM kIdRzo vA tava nikSepa iti ?, tataH sarako varAkaH svaM nikSepamalabhamAnaH zUnyacitto babhUva, anyadA ca tenAmAtyo gacchan dRSTo yAcitazca dehi me | purohita ! suvarNasahasrapramANaM nikSepamiti, tata etadAkarNya amAtyastadviSayakRpAparItacetA babhUva, tato gatvA niveditaM rAjJaH kAritazca darzanaM dramako, rAjJApi bhaNitaH purodhAH - dehi tasmai dramakAya khaM nikSepamiti, purohito'vA| dIt - deva ! na kimapi tasyAhaM gRhNAmi, tato rAjA maunamadhAt, purodhasi ca khagRhaM gate rAjA vijane taM dramakamAkArya pRSTavAn re ! kathaya satyamiti, tatastena sarve divasamuhUrttasthAnapArzvavarttimAnuSAdikaM kathitaM tato'nyadA rAjA purodhasA samaM rantuM prAvarttata, parasparaM nAmamudrA ca saJcAritA, tato rAjA yathA purodhA na vetti tathA kasyApi mAnuSasya haste nAmamudrAM samarpya taM prati vabhANa - re ! purodhaso gRhaM gatvA tadbhAryAmevaM brUhi yathA'haM purodhasA preSitaH, | iyaM ca nAmamudrA'bhijJAnaM, tasmin dine tasyAM velAyAM yaH suvarNasahasranavalako dramakasatkastvatsamakSamamukapradeze mu For Personal & Private Use Only autpatti kyAM mudrA kathA 13 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- to'sti jhaTiti me samarpaya, tena puruSeNa tathaiva kRtaM, sApi ca purodhaso bhAryA nAmamudrAM dRSTvA'bhijJAnamilanatazca-18| autpattigirIyA | satyameSa purodhasA preSita iti pratipannavatI, tataH samarpayAmAsa taM dramakanikSepaM, tena ca puruSeNAnIya rAjJaH samarpito, kyAmaka nandIvRttiH nANaka 14 rAjJA cAnyeSAM bahUnAM navalakAnAM madhye sa dramakanavalakaH prakSiptaH, AkArito dramakaH, pArthe copavezitaH purodhAH, dRSTAntoM // 156 // haidramako'pi tamAtmIyaM navalakaM dRSTvA pramuditahRdayo vikasitalocano'pagatacittazUnyatAbhAvaH saharSA rAjAnaM vijJapa-18 vRttaH-deva! devapAdAnAM purata evamAkAromadIyo navalakaH, tato rAjA taM tasmai samarpayAmAsa, purodhasazca jihvA-lA cchedamacIkarat / rAjJa autpattikI buddhiH 19 // aMketti aGkadRSTAntabhAvanA, ko'pi kasyApi pArzve rUpakasahasranavalaka nikSiptavAn , tena ca nikSepagrAhiNA taM navalakamadhaHpradeze chittvA kUTarUpakANAM sahasreNa sa bhRtaH, tathaiva ca sIvitaH, 20 tataH kAlAntare tasya pAzcAnnikSapakhAminA khanikSepA gRhItaH, paribhAvitaH, sarve tastathaiva dRzyate mudrAdikaM, tata ughA-dUdha TitA mudrA yAvat rUpakAn paribhAvayati tAvatsarvAnapi kUTAn pazyati, tato jAto rAjakule tayorvyavahAraH, pRSTaH kAraNikanikSepakhAmI-bhoH! katisaGkhyAstava navalake rUpakA AsIran ?, sa prAha-sahasraM, tato gaNayitvA rUpakANAM // 156 // sahasraM tena bhRtaH sa navalakaH, sa ca paripUrNa bhRtaH, kevalaM yAvanmAtramadhastAcchinnastAvannyUna ityupari sIvituM na zakyate, tato jJAtaM kAraNikaiH nUnamasyApahRtA rUpakAH,tato dApito rUpakasahasramitaro navalakakhAminaH / kAraNikAmAnAmautpattikI buddhiH20||'naannN'ti ko'pi kasyApi pArthe suvarNapaNabhRtaM navalakaM nikSiptavAna, tato gato dezAntara, 25 For Personal & Private Use Only JainEducationPhon Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhUte ca kAle'tikrAnte nikSepagrAhI tasmAnnavalakAt jAtyasuvarNamayAn paNAn gRhItvA hInavarNakasuvarNapaNAn tAva-15 tsaGkhyAkAn tatra prakSiptavAn , tathaiva ca sa navalakastena sIvitaH, katipayadinAnantaraM sa navalakakhAmI dezAntarAdA autpatti kyAM bhikSu gataH, taM ca navalakaM tasya pArthe yAcitavAn , so'pi navalakaM samarpayAmAsa, paribhAvitaM tena mudrAdikaM, tathaiva dRSTa, sthAnikA tato mudrAM sphoTayitvA yAvatpaNAn paribhAvayati tAvaddhInavarNakasuvarNamayAn pazyati, tato babhUva rAjakule vyavahAraH, pRSTaH kAraNikaiH-kaH kAlaH AsIta ? yatra tvayA navalako mukta iti, navalakakhAmI Aha-amuka iti, tataH kAraNikerakta-sa cirantanakAlo'dhunAtanakAlakRtAzca dRzyante'mI paNAH, tato mithyAbhASI nUnamepa nikSepagrAhIti daNDito, dApitazcetarasya tAvataH pnnaaniti|kaarnnikaanaamautpttikii buddhiH21|| bhikkhu'tti bhikSUdAharaNaM, tadbhAvanAko'pi kasyApi bhikSoH pArthe suvarNasahasra nikSiptavAn , kAlAntare ca yAcate, sa ca bhikSurna prayacchati, kevalamadya || kalye vA dadAmIti pratArayati, tatastena chutakArA avalagitAH,tatastaiHpratipannaM-nizcitaM tava dApayiSyAmaH, tato dyUta-18 kArA raktapaTaveSaNa suvaNNakhuTTikA gRhItvA bhikSasakAzaM gatA vadanti ca-vayaM caityavandanAya dezAntara yiyAsavo yUyaM ca paramasatyatApAtramata etAH suvarNakhoTikA yaSmatyArtha sthAsyanti, etAvati cavisare pUrvasaGketitaH sa puruSa Agato, lAyAcate sma ca-bhikSo ! samarpaya madIyAM sthApanikAmiti, tato bhikSuNA'bhinavamucyamAnasuvaNekhuTTikAlampaTatayA 31 samarpitA tasya sthApanikA tasmai mA etAsAmahamanAbhAgI jAyeyetibuddhyA, te'pi ca dyUtakArAH kimapi miSAntaraM dain Education International For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B zrImalaya-18 kRtvA khasuvarNakhuTTikA gRhItvA gtaaH| dyUtakArANAmautpattikI buddhiH 22 // 'ceDaganihANa'nti ceTakA-bAlakA ni- autpattigirIyA dhAnaM-pratItaM, dRSTAntabhAvanA-dvau puruSau parasparaM pratipannasakhibhAvI, anyadA kvacitpradeze tAbhyAM nidhAnamupalebhe, tata kyAMceTaka nandIvRttiH nidhAnaM eko mAyAvI brUte-zvastanadivase zubhe nakSatre gRhISyAmo, dvitIyena ca saralamanaskatayA tathaiva pratipannaM, tatastena maa-hai| // 157 // yAvinA tasmin pradeze rAtrAvAgatya nidhAnaM hRtvA tatrAGgArakAH prakSiptAH, tato dvitIye dine tau dvAvapi saha bhUtvA / gato, dRSTavantau tatrAGgArakAn , tato mAyAvI sAyayA sorastADamAkrandituM prAvarttata, vadati ca-hA hInapuNyA vayaM devena cakSuSI dattvA'smAkaM samutpATite yannidhAnamupadizyAGgArakA darzitAH, punaH punazca dvitIyasya mukhamavalokate, tato dvitIyena jajJe-nUnamanena hRtaM nidhAnamiti, tatastenApyAkArasaMvaraNaM kRtvA tasyAnuzAsanArthamUce- 20 mA vayasya ! khedaM kArSIH, na khalu khedaH punarnidhAnapratyAgamanahetuH, tato gatau dvAvapi khaM khaM gRhaM, tato dvitIyena tasya 2 hai mAyAvino lepyamayI sajIveva pratimA kAritA, dvau ca gRhItI markaTako, pratimAyAzcotsaGge haste zirasi cAnyatra ca yathAyogaM tayormarkaTayoryogyaM bhakSyaM muktavAn , tau ca markaTau kSudhApIDitau tatrAgatya pratimAyA utsaGgAdau bhakSya bhakSitavantau, evaM ca pratidinaM karaNe tayostAdRzyeva zailI samajani, tato'nyadA kimapi parvAdhikRtya mAyAvino dvA-1 // 157 // vipi putrau bhojanAya nimatritau, samAgatau ca bhojanavelAyAM tadgRhe, bhojitau ca to tena mahAgauraveNa, bhojanAnantaraM 25 |ca tau mahatA sukhenAnyatra saGgopito, tataH stokadinAvasAne mAyAvI khaputrasArAkaraNAya tadgRhamAgataH, tato dvitI-81 AARISSAARASOAK For Personal & Private Use Only Ho Jain EducatioIH Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yastaM prati brUte-mitra ! tau tava putrau markaTAvabhUtAM, tataH sakhedaM vismitacetA gRhamadhyaM prAvizat , tato lepyamayI AtpattipratimAmatsArya tatsthAne samupavezito, muktau svasthAnAt markaTako, tau ca kilakilAyamAnau tasyotsaGge zirasi || kyAM dhanuskandhe haste cAgatya vilagnau, tato mitramavAdIt-bho ! vayasya ! tAvetau tava putrau, tathA ca pazya tava snehamAtmIyaM vAcAya darzayataH, tataH sa mAyAvI prAha-vayasya ! kiM mAnuSAvakasmAt markaTau bhavataH ?, vayasya Aha-bhavataH karmaprAti-14 kUlyavazAt , tathAhi-kiM suvarNamaGgArIbhavati ?, paramAvayoH karmaprAtikUlyAdetadapi jAtaM, tathA tava putrAvapi 5 markaTAvabhUtAmiti, tato mAyAvI cintayAmAsa-nUnamahaM jJAto'nena, yadhucaiH zabdaM kariSye tato'haM rAjagAyo bhavi-|| pyAmi, putrau cAnyathA me na bhavataH, tatastena sarvaM yathAvasthitaM tasmai niveditaM, dattazca bhAgaH, itareNa ca samarpitau |8| putrau / tasyotpattikI buddhiH 23 / 'sikkha'tti zikSA-dhanurvedaH, taduhAraNabhAvanA-ko'pi pumAn atIva dhanurvedakuzalaH, sa paribhraman ekatrezvaraputrAn zikSayituM prAvartata, tebhyazcezvaraputrebhyaH prabhUtaM dravyaM prAptavAn , tataH pitrAdayasteSAM ci-12 ntayAmAsuH-prabhUtametasmai kumArA dattavantaH, tato yadA'sau yAsyati tadainaM mArayitvA sarva grahISyAmaH, etaca katha| mapi tena jJAtaM, tataH khabandhUnAM prAmAntaravAsinAM kathamapi jJApitaM bhaNitaM ca yathAhamamukasyAM rAtrau nadyAM gomayapiNDAn prakSepsyAmi bhavadbhiste grAhyA iti, tatastaistathaiva pratipannaM, tato dravyeNa saMvalitA gomayapiNDAstena kRtAH, Atapena ca zoSitAH, tata IzvaraputrAnityuvAca-yathaiSo'smAkaM vidhiH-vivakSitatithiparvaNi snAnamantrapurassaraM goma 12 Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only W w.jainelibrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ autpattikyAM nIti zrImalaya- girIyA nandIvRttiH // 158 // zAstraM yapiNDA nadyA prakSipyante iti, tairapi yathA guravo vyAcakSate tatheti pratipannaM, tato vivakSitarAtrau tairIzvaraputraiH samaM snAnamantrapurassaraM te sarve'pi gomayapiNDA nadyAM prakSiptAH, tataH samAgato gRhaM, te'pi gomayapiNDA nItA bandhubhiH khagrAme,tataH katipayadinAtikrame tAnIzvaraputrAn teSAM ca pitrAdIn pratyekaM mutkalApyAtmAnaM ca vastramAtrapadarigrahopetaM darzayan sarvajanasamakSaM svagrAma jagAma, pitrAdibhizca paribhAvito nAsya pArzve kimapyastIti na maaritH| tasyotpattikI buddhiH 24 / 'atthasatthe'tti arthazAstram-arthaviSayaM nItizAstra, dRSTAntabhAvanA-ko'pi vaNika, tasya dve patyA. ekasyAH putro'parA vandhyA, paraM sA'pi putraM samyak pAlayati, tataH putro vizeSa nAvabudhyate-yatheyaM me jananI neyamiti, so'pi vaNik sabhAryAputro dezAntaramagamat yatra sumatikhAminastIrthakRto janmabhUmiH, tatra ca gatamAtra eva divaM gataH, sapatnayozca parasparaM kalaho'bhUt , ekA brUte-mamaiSa putrastato'haM gRhakhAminI, dvitIyA brUte-ahamiti, tato rAjakule vyavahAro jAtaH, tathApi na nilati, etacca bhagavati tIrthakare sumatikhAmini garbhasthe tajananyA maGgalAdevyA jajJe, ata AgArite dve api sapanyo, tato devyA pratipAditaM-katipayadinAnantaraM me putro bhaviSyati', sa| ca vRddhimadhirUDho'ssAzokapAdapasyAdhastAdupaviSTo yuSmAkaM vyavahAraM chetsyati,tata etAvantaM kAlaM yAvadavizeSeNa khA- datAM pivatAmiti, tato na yasyAH putraH sA'cintayat-labdhastAvadetApAna kAlaH, pazcAt kimapi yadbhaviSyati tanna jAnImaH, tato hRSTabadanayA tayA pratipanna, tato devyA jajJe-naiSA putrasya mAteti nirbhasitA, dvitIyA ca gRhakhA // 15 // For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ minI kRtA / devyA autpattikI buddhiH 25 / 'icchA ya maha' tti kAcit strI, tasyA bhattI paJcatvamadhigataH, sA ca vRddhiprayuktaM dravyaM lokebhyo na labhate, tataH patimitraM bhaNitavatI - mama dApaya lokebhyo dhanarmiti, tatastenoka-yadi mama bhAgaM prayacchasi tato'nayoktaM yadicchasi tanmahyaM dadyA iti, tatastena lokebhyaH sarva dravyamudrAhita, tasyai stokaM prayacchati sA necchati, tato jAto rAjakule vyavahAraH, tataH kAraNikairyadudvAhitaM dravyaM tatsarvamAnAyitaM kRtau dvau bhAgau, eko mahAn dvitIyo'lpa iti, tataH pRSTaH kAraNikaiH sa puruSaH - kaM bhAgaM tvamicchasi ?, sa prAha - mahAntaM iti, tataH kAraNikairakSarArtho vicArito yadicchasi tanmayaM dadyA iti, tvamicchasi mahAntaM bhAgaM tato mahAn bhA~ga etasyAH, dvitIyastu taveti / kAraNikAnAmautpattikI buddhiH 26 / 'sayasahasse' tti ko'pi paritrAjakaH, tasya rUpyamayaM mahApramANaM bhAjanaM khorayasaMjJaM, sa ca yadekavAraM zRNoti tatsarvaM tathaivAvadhArayati, tataH sa nijaprajJAgarvamudvahan sarvasamakSaM pratijJAM kRtavAn- yo nAma mAmapUrvaM zrAvayati tasmai dadAmIdaM bhAjanamiti, na ca ko'pyapUrvaM zrAvayituM zaknoti sa hi yatkimapi zRNoti tatsarvamaskhalitaM tathaivAnuvadati, vadate ca-agre'pIdaM mayA zrutaM kathamanyathA'hamaskhalitaM bhaNAmIti, tatsarvatra khyAtimagamat, tataH kenApi siddhaputrakeNa jJAtatatpratijJena taM pratyuktam - ahamapUrva zrAvayiSyAmi, tato milito bhUyAn loko rAjasamakSaM vyavahAro babhUva tataH siddhaputro'pAThIta - "tujjha piyA maha piuNo dhArei 1 tava pitA mama piturdhArayati anUnaM zatasahasram / yadi zrutapUrvaM dadAtu atha na zrutaM khorakaM dadAtu // 1 // For Personal & Private Use Only autpatcikyAmicchA mamazata sahasraM ca 5 10 12 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya 18| aNUNagaM sayasahassaM / jai suyapuvaM dijau aha na suyaM khorayaM desu // 1 // " jitaH parivrAjakaH / siddhaputrasyautpa-12 vainayikIgirIyA ttikI buddhiH 27 // tadevamuktA buddhirautpattikI, samprati vainayikyA lakSaNaM pratipAdayati kharUpam nandItiH // 159 // bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiapeAlA / ubho logaphalavaI viNayasamutthA havai buddhI // 66 // nimitte 1 atthasatthe a 2 lehe 3 gaNie a 4 kUva 5 asse a6| gaddabha 7 lakakhaNa 8 gaMThI 9 agae 10 rahie a 11 gaNiyA y|12 // 67 // sIA sADI dIiMca taNaM avasavvayaM ca kuMcassa 13 / nivvodae a 14 goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo 15 // 6 // ihAtiguruH kArya durnivahatvAdbhara iva bharastannistaraNe samarthA bharanistaraNasamarthA trayo vargAstrivargAH-lokarUDhyA | dharmArthakAmAstadarjanopAyapratipAdakaM yatsUtraM yazca tadarthastau trivargasUtrArthoM tayorgRhItaM 'peyAlaM' pramANaM sAro 20 vA yayA sA tathAvidhA, atrAha-nanvazrutanizritA buddhayo vaktumabhipretAH, tato yadyasyAstrivargasUtrArthagRhItasAratvaM tato'zrutanizritatvaM nopapadyate, na hi zrutAbhyAsamantareNa trivargasUtrArthagRhItasAratvaM saMbhavati, atrocyate, iha prAyovRttimAzrityAzrutanizritatvamuktaM, tataH khalpazrutabhAve'pi na kshciddopH| tathA 'ubhayalokaphalavatI' aihike AmuSmike |ca loke phaladAyinI vinayasamutthA buddhirbhavati / sampratyasyA eva vineyajanAnugrahArthamudAharaNaiH kharUpaM darzayati Jain Education For Personal & Private Use Only nelbaryong Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMI gAthAdvayArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni ca granthagauravabhayAtsaMkSepeNocyante-tatra 'nimitte' iti, kvacitpure vainayikyAM ko'pi siddhaputrakaH, tasya dvau ziSyau nimittazAstramadhItavantau, eko bahumAnapurassaraM gurovinayaparAyaNo yatki-IRTER nimitta dRSTAntaH mapi gururupadizati tatsarvaM tathetipratipadya svacetasi nirantaraM vimRzati, vimRzatazca yatra kApi sandeha upajAyate / tatra bhUyo'pi vinayena gurupAdamUlamAgatya pRcchati, evaM nirantaraM vimarzapUrva zAstrArtha tasya cintayataH prajJA prakarSamupa-28 jagAma, dvitIyastvetadbhuNavikalaH, to cAnyadA gurunirdezAt kvacitpratyAsanne grAme gantuM pravRttI, pathi ca kAnicit ||5 mahAnti padAni tAvadarzatAM, tatra vimRzyakAriNA pRSTaM-bhoH kasyAmUni padAni ?, tenoktaM-kimatra praSTavyaM hastiBAno'mUni padAni ?, tato vimRzyakArI prAha-maivaM bhASiSThAH, hastinyA amUni padAni, sA ca hastinI vAmena ca-II kSupA kANA, tAM cAdhirUDhA gacchati kAcidrAjJI, sA ca sabhartRkA gurvI ca prajane kalyA, adya zrI vA prasaviSyati, putrazca tasyA bhaviSyati, tata evamukte so'vimRzyakArI brUte-kathametadavasIyate ?, vimRzyakArI prAha-'jJAnaM pratya-181 yasAra'mityagre pratyayato vyaktaM bhaviSyati, tataH prAptau tau vivakSitaM grAma, dRSTA cAvAsitA tasya grAmasya bahiHpradeze mahAsarastaTe rAjJI, paribhAvitA ca hastinI vAmena cakSuSA kANA (granthAgraM-5000) atrAntare ca kAciddAsa-18 ceDI mahattamaM pratyAha-vIpyase rAjJaH putralAbheneti, tataH zabdito vimRzyakAriNA dvitIyaH-paribhAvaya dAsaceDI-||12 . 3ROSASUSASISAUG an Education interna For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 160 // vacanamiti, tenoktaM - paribhAvitaM mayA sarve, nAnyathA tava jJAnamiti, tatastau hastapAdAn prakSAlya tasmin mahAsa| rastaTe nyagrodhataroradho vizrAmAya sthitI, dRSTau ca kayAcicchironyastajalabhRtaghaTikayA vRddhastriyA, paribhAvitA ca tayorAkRtiH, tatazcintayAmAsa - nUnametau vidvAMsau, tataH pRcchAmi dezAntaragatanijaputrAgamanamiti, pRSTaM tathA, praznasamakAlameva ca ziraso nipatya bhUmau ghaTaH zatakhaNDazo bhagnaH, tato jhaTityevAvimRzyakAriNA proce - gataste putro ghaTa iva vyApattimiti, vimRzyakArI brUte sma - mA vayasyaivaM vAdIH, putro'syA gRhe samAgato varttate, yAhi mAta - vRddhe ! stri ! khaputramukhamavalokaya, tata evamuktA sA pratyujjIvitevAzIrvAdazatAni vimRzyakAriNaH prayuAnA svagRhaM jagAma, dRSTazcoddhUlitajaGghaH svaputro gRhamAgataH, tataH praNatA svaputreNa sA cAzIrvAdaM nijaputrAya prAyukta, kathayA| mAsa ca naimittikavRttAntaM, tataH putramApRcchaya vastrayugalaM rUpakAMzca katipayAnAdAya vimRzyakAriNaH samarpayAmAsa, avisRzyakArI ca khedamAvahan khacetasi acintayat- nUnamahaM guruNA na samyak paripAThitaH kathamanyathA'haM na jAnAmi ? eSa jAnAtIti, guruprayojanaM kRtvA samAgatau dvau guroH pArzve, tatra vimRzyakArI darzanamAtra eva ziro namayitvA kRtAJjalipuTaH sabahumAnamAnandAzruplAvitalocano guroH pAdAvantarA ziraH prakSipya praNipapAta, dvitIyo'pi ca zailastambha iva manAgapyanamitagAtrayaSTirmAtsaryavahnisamparkato dhUmAyamAno'vatiSThate, tato gurustaM pratyAha - re kimiti pAdayorna patasi ?, sa prAha-ya eva samyak pAThitaH sa eva patiSyati, nAhamiti, gururAha For Personal & Private Use Only vainayikyAM nimitta dRSTAntaH 20 // 160 // 25 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM tvaM na samyak pAThitaH ?, tataH sa prAcInaM vRttAntaM sakalamacIkathat , yAvadetasya jJAnaM sarva satyaM na kalpakAlimameti, tato guruNA vimRzyakArI pRSTaH-kathaya vatsa ! kathaM tvayedaM jJAtamiti ?, tataH sa prAha-mayA yuSma- pigaNitpAdAdezena vimarzaH kartumArabdho-yathaitAni hastirUpasya padAni supratItAnyeva, vizeSacintAyAM tu kiM hastina tAni uta hastinyAH ?, tatra kAyikIM dRSTvA hastinyA iti nizcitaM, dakSiNena ca pArthe vRttisamArUDhavallIvitAna AlunavizIrNo hastinIkRto dRSTo na vAmapAyeM tato nizcikye-nUnaM vAmena cakSuSA kANeti, tathA nAnya evaMvi-1 dhaparikaropeto hastinyAmadhirUDho gantumarhati tato'vazyaM rAjakIyaM kimapi mAnuSa yAtIti nizcitaM, taca mAnuSaM / kacitpradeze hastinyA uttIrya zarIracintAM kRtavat , kAyikI dRSTvA rAjIti nizcitaM, vRkSAvalamaraktavastradazAlezadarza-10 nAt sabhartRkA, bhUmau hastaM nivezyotthAnAkAradarzanAdgu:, dakSiNacaraNanissahamocananivezadarzanAtprajane kalyeti / vRddhakhiyAH praznAnantaraM ghaTanipAte caivaM vimarzaH kRto-yatheSa ghaTo yata utpannastatraiva militastathA putro'pIti / tata evamukte guruNA sa vimRzyakArI cakSuSA sAnandamIkSitaH prazaMsitazca, dvitIyaM pratyuvAca-tava dopo yanna vimarza ||10 karoSi, na mama, vayaM hi zAstrArthamAtropadeze'dhikRtAH vimarza tu yUyamiti / vimRzyakAriNo vainayikI buddhiH 1 / 'a-18 tthasatthe'tti arthazAstre kalpako mantrI dRSTAnto, 'dahikuMDaga ucchukalAvao ya' iti saMvidhAnake, 'leha'tti lipipari-18 jJAnaM, 'gaNie'tti gaNitaparijJAnaM, ete ca dveapi vainayikyau baddhI 2-3-4|'kR'tti khAtaparijJAnakuzalena kenApyuktaM Jain A mational For Personal & Private Use Only Gllww.jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- yathaitahare jalamiti, tatastAvatpramANaM khAtaM paraM notpannaM jalaM, tataste khAtaparijJAnaniSNAtAya nivedayAmAsuH-notpannaM ja- kUpAgirIyA || lamiti, tatastenoktaM-pANiprahAreNa pArthAnyAhata, AhatAni taiH, tataH pANiprahArasamakAlameva samucchalitaM tatra zvamadanandIvRttiH dRSTAntAH jalaM, khAtaparijJAnakuzalasya puMso vainayikI buddhiH 5 / 'asse tti bahavo'zvavaNijo dvAravatI jagmuH, tatra sarve kumArAH // 16 // sthUlAn bRhatazcAzvAn gRhNanti, vAsudevena punaryo laghIyAn durbalo lakSaNasampannaH sa gRhItaH, sa ca kAryanirvAhI prabhatAzcAvahazca jaatH| vAsudevasya vainayikI buddhiH| gahame tti ko'pi rAjA prathamayauvanikAmadhirUDhastaruNimAna-12 meva ramaNIyaM sarvakAryakSamaM ca manyamAnastaruNAneva nijakaTake dhAritavAna, vRddhAMstu sarvAnapi niSedhayAmAsa, so'nyadA kaTakena gacchannapAntarAle'TavyAM patitavAn , tatra ca samasto'pi janastRSA pIDyate, tataH kiMkartavyatAmUDhacetA||20 [ vRddhapuruSazemuSIpotamantareNAyamApatsamudrastarItuM zakyate, tato gaveSayantu devapAdAH kApi | vRddhamiti, tato rAjJA sarvasminnapi kaTake paTaha udghoSitaH, tatra caikena pitRbhaktena pracchanno nijapitA samAnIto hai varttate, tatastenoktaM mama pitA vRddho'stIti, tato nIto rAjJaH pArthe, rAjJA ca sagauravaM pRSTaH-kathaya mahApuruSa! kathaM mI me kaTake pAnIyaM bhaviSyati ?, tenoktaM deva ! rAsabhAH khairaM mucyantAM, yatra te bhuvaM jivanti tatra paaniiymtiprtyaa-1||161|| sannamavagantavyaM, tathaiva kAritaM rAjJA, samutpAditaM pAnIyaM, khasthIvabhUva ca samastaM kaTakamiti / sthavirasya vainayikI buddhiH, 7 / 'lakkhaNa'tti pArasIkaH ko'pyazvakhAmI kasyApyazvarakSakasya kAlaniyamanaM kRtvA azvarakSaNamUlyaM dvAvazcI MOSSESSMESSAGRESS Jain Educatalahitional For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipannavAn , so'pi cAzvakhAmino duhitrA samaM vartate, tataH sA tena pRSTA-kAvazvau bhavyAviti ?, tayoktam-amI salakSaNA pAmazvAnAM vizvastAnAM madhye yau pASANabhRtakutapAnAM vRkSazikharAnmuktAnAmapi zabdamAkarNya no trasyatastau bhavyau, zvagranthidR0 6 tena tathaivaitau parIkSito, tato vetanapradAnakAle so'bhidhatte-mahyamamukamamukaM vA'yaM dehi, azvakhAmI prAha-sarvAhainapyanyAn azvAn gRhANa, kimetAbhyAM taveti ?, sa necchati, tato'zvakhAminA svabhAryAyai nyavedi, bhaNitaM ca-gRha-15 jAmAtA kriyatAmeSa iti, anyathA pradhAnAvazvAveSa gRhItvA yAsyati, sA naicchat , tato'zvakhAmI prAha-lakSaNa yuktenAzvenAnye'pi bahavo'zvAH sampadyante kuTumbaM ca parivarddhate, lakSaNayuktau cemAvazvau, tasmAskriyatAmetaditi, tataH tApratipannaM tayA, dattA tasmai svadahitA, kRto gRhajAmAteti / azvasvAmino vainayikIbuddhiH 8 / 'gaMThiti pATalipure ngre| muruNDo rAjA, tatra pararASTrarAjena trINi kautukanimittaM preSitAni, tadyathA-'mUDhaM sUtraM samA yaSTiralakSitadvAraH samu drako jatunA gholitaH' tAni ca muruNDena rAjJA sarveSAmapyAtmapuruSANAM darzitAni, paraM kenApi na jJAtAni, tata A-12 6kAritAH pA liptAcAryAH, pRSTaM rAjJA-bhagavan ! yUyaM jAnIta ?, sUraya uktavanto-bAda, tataH sUtramuSNodake kSiptam , 10 la uSNodakasamparkAca vilInaM madanamiti labdhaH sUtrasvAntaH, yaSTirapi pAnIye kSiptA, tato gurubhAgo mUlamiti jJAtaM, samudke'pyuSNodake kSipte jatu sarva galitamiti dvAraM pragaTaM babhUva, tato rAjA sUrIn pratyavAdIt-bhagavan ! yUyamapi 8 durvijJeyaM kimapi kautukaM kuruta yena tatra preSayAmi, tataH sUribhistumbakamekasmin pradeze khaNDamekamapahAya ratnAnAM bhRtaM, 13 JainE Dinternational For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- girIyA nandIvRttiH // 16 // tatastathA tatkhaNDaM sIvitaM yathA na kenApi lakSyate, bhaNitAzca pararASTrarAjakIyAH puruSAH-etadabhaGktvA ito agadarathikaratnAni gRhItavyAni, na zaktaM tairevaM kartuM / pAdaliptasUrINAM vainayikI buddhiH 9 / 'agae'tti kvacitpure ko'pi rAjA, ga dRSTAntI sa ca paracakreNa sarvato rokhumArabdhaH, tatastena rAjJA sarvANyapi pAnIyAni vinAzayitavyAnIti viSakaraH sarvatra pA-13 titaH, tata ko'pi kiyadvipamAnayati, tatraiko vaidyo yavamAnaM viSamAnIya rAjJaH samarpitavAn-deva ! gRhANa viSamiti, rAjA ca stokaM.viSaM dRSTvA cukopa tasmai, vaidyo vijJapayAmAsa-deva ! sahasravedhIdaM viSaM tasmAdaprasAdaM mA kArSIH, rAjA'vAdIt-kathametadavaseyaM, sa uvAca-deva ! AnAyyatAM ko'pi jIrNo hastI, AnAyito rAjJA hastI, tato vaidyana tasya hastinaH pucchadeze vAlakamekamutpATya tadIyaranne viSaM saJcAritaM, vipaM ca prasaramAdadAnaM yatra yatra prasarati tattasarva vipannaM kurvat dRzyate, vaidyazca rAjAnamabhidhatte-deva! sarvo'pyeSa hastI viSamayo jAtaH, yo'pyenaM bhakSayati | so'pi viSamayo bhavati, evametadvipaM sahasravedhi, tato rAjA hastihAnidanacetAstaM pratyavAca-asti ko'pi hstinH| pratikAravidhiH?, so'vAdIta-bADhamasti, tatastasminneva vAlarandhre'gadaH pradattaH, tataH sarvo'pi jhaTityeva prshaanto| / / 162 // vipavikAraH, praguNIbabhUva hastI, tutoSa rAjA tasmai vaidyAya / vaidyasya vainayikI buddhiH 10 / 'rahie gaNiyA yatti sthUla-18 | bhadrakathAnake rathikasya yat sahakAraphalalumbitroTanaM yacca gaNikAyAH sarpaparAzerupari narttanaM te dve api vainayikIbuddhi- 25 phale 11-12 / 'sIye'tyAdi, kvacitpure ko'pi rAjA, tatputrAH kenAdhyAcAryeNa zikSayitumArabdhAH, te ca tasmai AcAryAya Jain Education For Personal & Private Use Only Marainelibrary.org Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prabhUtaM dravyaM dattavantaH, rAjA ca dravyalobhI taM mArayitumicchati, taizca putraiH kathaJcidetad jJAtvA cintitam - asmAkameSa vidyAdAyI paramArthapitA, tataH kathamapyenamApado nistArayAmaH, tato yadA bhojanAya samAgataH snAnazATikAM yAcate tadA te kumArAH zuSkAmapi zATIM vadanti - "aho sIyA sADI" dvArasammukhaM ca tRNaM kRtvA vadanti - aho dIrgha tRNaM, pUrva ca krauJcakena sadaiva pradakSiNIkriyate, samprati tu sa tasyApasavyaM bhramitaH, tata AcAryeNa jJAtaM - sarva mama virakta, kevalamete kumArA mama bhaktivazAt jJApayanti, tato yathA na lakSyate tathA palAyayAmAsa kumArANAmAcAryasya ca vainayikI buddhiH 13 / 'nivodaNaM' ti kA'pi vaNigbhAryA ciraM proSite bharttari dAsyA nijasadbhAvaM nivedayati - Anaya kamapi puruSamiti, tatastayA samAnIto, nakhaprakSAlanAdikaM ca sarvaM tasya kAritaM, rAtrau ca tau dvAvapi sambhogAya dvitIya bhUmikAmArUDhI, meghazca vRSTiM kartumArabdhavAn, tatastena tRSApIDitena puruSeNa nItrodakaM pItaM, tadapi ca tvagvipabhujaGgasaMspRSTamiti tatpAnena paJcatvamupagataH, tatastayA vaNigbhAryayA nizApazcimayAma eva zUnyadevakulikAyAM mocitaH prabhAte ca dRSTo dANDapAzikaiH, paribhAvitaM sadyaH tattasya nakhAdikarmma, tataH pRSTAH sarve'pi nApitAH - kenedaM bhoH kRtamasya nakhAdikaM kamrmeti ?, tata ekena nApitenokaM mayA kRtamamukAbhidhavaNigbhAryAdAsaceTyAdezena, tataH sA pRSTA - sApi ca pUrva na kathitavatI, tato hanyamAnA yathAvasthitaM kathayAmAsa, dANDapAzikAnAM vainayikI buddhiH 14 / 'goNe ghoDagapaDaNaM ca rukkhAo' ko'pyakRtapuNyo yadyatkaroti tatsarva mApade prabhavati, tato'nyadA iternational For Personal & Private Use Only vainayikIbuddhyudAharaNAni 10 13 17 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 163 // mitraM balIvardI yAcitvA halaM vAhayati, anyadA ca vikAlavelAyAM tAvAnIya vATake kSiptau sa ca vayasyo bhojanaM kurvannAste, tataH sa tasya pArzve na gataH kevalaM tenApi tau dRSTyA'valokitAviti sa svagRhaM gataH, 'cavalIvada vATakAnniHsRtyAnyatra gatau, tato'pyapahRtau taskaraiH, sa ca balIvardavAmI tamakRtapuNyaM varAkaM valivada yAcate, sa ca dAtuM na zaknoti, tato nIyate tena rAjakulaM, pathi ca gacchatastasya ko'pyazvArUDhaH puruSaH sammukhamAgacchati, sa cAvena pAtitaH, azvazca palAyamAno varttate, tatastenoktam - AhanyatAmeSa daNDenAzva iti tena cAkRtapuNyena so'vo marmaNyAhataH, tato mRtyumupAgamat, tatastenApi puruSeNa sa varAko gRhItaH, te ca yAvannagaramAyAtAstAvatkaraNamutthitamitikRtvA te nagaravahiSpradeze evoSitAH, tatra ca bahavo naTAH suptA varttante sa cAkRtapuNyo'cintayat - yathA nAsmAdApatsamudrAt me nistAro'stIti vRkSe galapAzenAtmAnaM baddhA mriyeyeti tena tathaiva kartumArabdhaM paraM jIrNadaNDavatrakhaNDena gale pAzo baddhaH, tacca daNDIvasrakhaNDamatidurbalamiti truTitaM tataH sa varAko'dhastAtsuptanaTamahattarasyopari papAta, so'pi ca naTamahattarastadbhArAkrAntagalapradezaH paJcatvamagamat tato naTairapi sa pratigRhItaH gatAH prAtaH sarve'pi rAjakulaM kathitaH sarvairapi svaH svaH vyatikaraH, tataH kumArAmAtyena sa varAkaH pRSTaH, so'pi dInava - dano'vAdId - deva ! yadete bruvate tatsarvaM satyamiti, tataH tasyopari saJjAtakRpaH kumArAmAtyo'vAdIt - epa valIvadauM tubhyaM dAsyati, tava punarakSiNI utpAdayiSyati, eSa hi tadaivAnRNo babhUva yadA tvayA cakSurbhyAmavalokitau balI Jain Educational For Personal & Private Use Only vainayikI buddhudAharaNAni 20 // 163 // 25 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vada, yadi punastvayA cakSurbhyAM nAvalokitau balIvardI syAtAM tadaiSo'pi svagRhaM na yAyAt, na hi yo yasmai yasya samarpaNAyAgataH sa tasyAnivedane samarpaNIyamevameva muktvA svagRhaM yAti tathA dvitIyo'zvakhAmI zabditaH, eSo'thaM tubhyaM dAsyati, tava punareSa jihvAM chetsyati, yadA hi tvadIyajihvayoktam enamathaM daNDena tADayeti tadA'nena daNDenAhato'zvo, nAnyathA, tata eSa daNDenA''hantA daNDyate tava na punarjihveti ko'yaM nItipathaH ?, tathA naTAn pratyAha- asya pArzve na kimapyasti tataH kiM dApayAmaH ?, etAvatpunaH kArayAmaH - eSo'dhastAt sthAsyati, tvadIyaH punaH ko'pi pradhAno yathaiSa vRkSe galapAzenAtmAnaM baddhA muktavAn tathA''tmAnaM muJcatviti, tataH sarvairapi muktaH, kumArAmAtyasya vainayikI buddhiH 15 / uktA vainayikI buddhi:, karmmajAyA buddherlakSaNamAha uvaogaTTisArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukAraphalavaI kammasamutthA havai buddhI // 67 // heraNNie 1 karisae 2 kolia 3 Dove a 4 mutti 5 ghaya 6 pavae 7 / tunnAe 8 vaha 9 pUyai 10 ghaDa 11 cittakAre a 12 // 68 // 'ubaoge' tyAdi, upayojanamupayogo - vivakSitakarmmaNi manaso'bhinivezaH sAraH - tasyaiva vivakSitaH paramArthaH, upayogena dRSTaH sAro yayA sA upayogadRSTasArA, abhinivezopalabdhakarmmaparamArthA ityarthaH, tathA karmaNi prasaGgaH -abhyAsaH parigholanaM - vicArastAbhyAM vizAlA-vistAramupagatA karmmaprasaGgaparigholanavizAlA, tathA sAdhu kRtaM - suSThu kR Jain Edual ternational For Personal & Private Use Only karmajA - buhyadA haraNAni gA. 67-8 5 10 13 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayatamiti vidvadbhiH prazaMsA sAdhukAraH tena yuktaM phalaM sAdhukAraphalaM tadvatI, sAdhukArapurassaraM vetanAdilAbharUpaM tasyAH karmajAgirIyA phalamityarthaH, sA tathA karmasamutthA buddhirbhavati / asyA api vineyajanAnugrahArthamudAharaNaiH kharUpaM darzayati-'hera-1 buAdAnandIvRttiH iNie' ityAdau SaSThyarthe saptamI, tato'yamoM-hairaNyake-hairaNyakasya karmajA buddhiH, evaM sarvatrApi yojanA kAryA, haraNAni gA.67-8 // 164 // hairaNyako hi khavijJAnaprakarSaprApto'ndhakAre'pi hastasparzavizeSeNa rUpakaM yathAvasthitaM parIkSate / 'karisaga'tti atro-3 dAharaNaM-ko'pi taskaro rAtrau vaNijo gRhe padmAkAraM khAtaM khAtavAn , tataH prAtaralakSitastasminneva gRhe samAgatya janebhyaH prazaMsAmAkarNayati, tatraikaH karSako'bravIt-kiM nAma zikSitasya duSkaratvaM ?, yadyena sadaivAbhyastaM karma sa tatprakarSaprAptaM karoti, nAtra vismayaH, tataH sa taskara etadvAkyamamarpavaizvAnarasandhukSaNasamamAkarNya jajyAla kopena, tataH 20 pRSTavAn kamapi puruSa-ko'yaM kasya vA satka iti?, jJAtvA ca tamanyadA kSurikAmAkRSya gataH kSetre tasya pArthe, re! |mArayAmi tvAM samprati, tenoktaM-kimiti ?, so'bravIt-tvayA tadAnIM na mama khAtaM prazaMsitamitikRtvA, so'tralavIt-satyametat , yo yasmin karmaNi sadaivAbhyAsaparaH sa tadviSaye prakarSavAn bhavati, tatrAhameva dRSTAntaH, tathAhi amUn mudgAn hastagatAn yadi bhaNasi tarhi sarvAnapyadhomukhAn pAtayAmi yadvA UrddhamukhAn athavA paarthsthitaa-8||164|| |niti, tataH so'dhikataraM vismitacetAH prAha-pAtaya sarvAnapyadhomukhAniti, vistArito bhUmau paTaH pAtitAH |sarve'pyadhomukhA mudgAH, jAto mahAn vismayazcaurasya, prazaMsitaM bhUyo bhUyastasya kauzalamaho vijJAnamaho vijJAnamiti, 25 For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *%* vadati cauro - yadi nAdhomukhAH pAtitA abhaviSyan tato niyamAt tvAmahamamArayiSyamiti, karSakasya caurasya ca karmmajA buddhiH / 'koliya'tti kaulikaH- tantuvAyaH, sa muSTyA tantUnAdAya jAnAti - etAvadbhiH kaNDakai paTo bhavi - Syati / 'Doe'tti dava varddhakirjAnAti - etAvadatra mAsyatIti / 'mutti'ti maNikAro mauktikamAkAze prakSipya zUkaravAlaM tathA dhArayati yathA patito mauktikasya randhre sa pravizatIti / 'ghaya'tti ghRtavikrayI sa vijJAnaprakarSaprApto yadi rocate tarhi zakaTe sthito'dhastAt kuNDikAnAle'pi ghRtaM prakSipati / 'pavaya'tti lavakaH, sa cAkAzasthitAni karaNAni karoti / 'tuNNAga'tti sIvanakarmma karttA, sa ca khavijJAnaprakarSaprAptastathA sIvati yathA prAyo yatkenApi na lakSyate / 'vaDai' ti varddhakiH, sa ca khavijJAnaprakarSaprApto'mitvApi devakularathAdInAM pramANaM jAnAti / 'pUyai' ti ApUpikaH, sa cAmitvApyapUpAnAM dalasya mAnaM jAnAti / 'ghaData ghaTakAraH svavijJAnaprakarSaprAptaH prathamata eva | pramANayuktAM mRdaM gRhNAti / 'cittakAre' tti citrakAraH, sa ca rUpakabhUmikAmamitvA'pi rUpakapramANaM jAnAti tAvanmAtraM vA varNa kuJcikAyAM gRhNAti yAvanmAtreNa prayojanamiti // uktA karmajA buddhiH, samprati pAriNAmikyA lakSaNamAhaaNumANahe udiTTaMtasAhiA vayavivAgapariNAmA / hianisse asaphalavaI buddhI pariNAmiA nAma // 71 // abhae 1 siTTi 2 kumAre 3 devI 4 udiodae havai rAyA 5 / sAhU ya naMdiseNe 6 dhaNadatte 7 sAvaga 8 amace 9 // 72 // khamae 10 amacca putte 11 cANake 12 Jain Educnternational For Personal & Private Use Only pAriNAmikyudAharaNAni gA. 71-4 5 10 13 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 165 // thUlabhade a 13 | nAsika suMdarinaMde 14 vaire 15 pariNAmabuddhIM // 73 // calaNA16 AmaMDe 17 maNI a 18 sappe a 19 khaggi 20 thUbhiMde 21 / pariNAmiyabuddhIe evamAI udAharaNA // 74 // se taM asuanissiyaM // 'aNumANe 'tyAdi, liGgAliGgini jJAnamanumAnaM taca svArthAnumAnamiha draSTavyaM, anyathA hetugrahaNasya nairarthakyApatteH, anumAnapratipAdakaM vaco hetuH parArthAnumAnamityarthaH, athavA jJApakamanumAnaM, kArakaM hetuH, dRSTAntaH pratItaH, AhaanumAnagrahaNena dRSTAntasya gatatvAdalamasyopanyAsena, ucyate, anumAnasya kvacidRSTAntamantareNAnyathAnupapattigrAhakapramANabalena pravRtteH, yathA sAtmakaM jIvaccharIraM, prANAdimattvAnyathAnupapatteH na ca dRSTAnto'numAnasyAGga, yata uktam"anyathA'nupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ?" tataH pRthag dRSTAntasyopAdAnaM, tatra sAdhyasyopamAbhUto dRSTAntaH, tathA coktam - " yaH sAdhyasyopamAbhUtaH, [sa] dRSTAnta iti kathyate / " anumAnahetudRSTAntaiH sAdhyamartha sAdhayatIti a|numAnahetudRSTAntasAdhikA, tathA kAlakRto dehAvasthAvizeSo vayastadvipAke pariNAmaH - puSTatA yasyAH sA vayovipAkapariNAmA, tathA hitam -- abhyudayo niHzreyasaM - mokSastAbhyAM phalavatI, te dve api tasyAH phale ityarthaH, buddhiH pariNAmikI nAma / asyA api ziSyagaNahitAyodAharaNaiH kharUpaM prakaTayati- 'abhaye ' ityAdigAthAtrayaM, asyArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni ca kathAnakAni prAyo'tIva gurUNi prasiddhAni ca tato granthAntarebhyo'vaseyAni, iha tvakSa Jain Educationonal For Personal & Private Use Only pAriNAmi kyudAharaNAni gA. 71-4 20 // 165 // 25 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rayojanAmAtrameva kevalaM kariSyate / tatra 'abhaya'tti abhayakumArasya yacaNDapradyotAdvaracatuSTayamArgaNaM yacaNDapradyotaM pAriNAmidAbavA nagaramadhyenAraTantaM nItavAnityAdi sA pAriNAmikI buddhiH / 'seTi'tti kASThazreSTI, tasya yatsvabhAryAduzcarita-18 kyudA haraNAni mavalokya pravrajyApratipattikaraNaM, yaca putre rAjyamanuzAsati varSAcaturmAsakAnantaraM vihArakramaM kurvataH putrasamakSaM |gA.71-4 dhirajAtIyairupasthApitAyA yakSarikAyA ApannasattvAyAstvadIyo'yaM garbhastvaM ca grAmAntaraM prati calitaH tataH kathamahaM bhaviSyAmIti vadanyAH pravacanApayazonivAraNAya yadi madIyo garbhastato yonervinirgacchatu no cedudaraM bhittvA , vinirgacchatviti yat zApapradAnaM, sA pariNAmikI buddhiH / 'kumAre'tti modakapriyasya kumArasya prathame vayasi vartamAnasya kadAcidguNanyAM gatasya pramadAdibhiH saha yathecchaM modakAn bhakSitavato'jIrNarogaprAdurbhAvAdatipUtigandhi | vAtakAyamutsRjato yA udgatA cintA, yathA aho! tAdRzAnyapi manoharANi kaNikkAdIni dravyANi zarIrasamparkavazAtpUtigandhAni jAtAni, tasmAd dhigidamazuci zarIraM, dhigmoho, yadetasyApi zarIrasya kRte jantuH pApAnyArabhate, ityAdirUpA sA pAriNAmikI buddhiH, tata Ujhe tasya zubhazubhatarAdhyavasAyabhAvato'ntarmuhUrtena kevalajJAnotpattiH / |'devitti devyAH puSpavatyabhidhAnAyAHpravrajyAM paripAlya devatvenotpannAyA yatpuSpacUlAbhidhAnAyAH khaputryAH khagne narakadevalokapragaTanena prabodhakaraNaM sA pAriNAmikI buddhiH| 'udiodae'tti uditodayasa rAjJaH zrIkAntApateH purimatAlapure rAjyamanuzAsataH zrIkAntAnimittaM vANArasIvAstavyena dharmarucinA rAjJA sarvabalena samAgatya niruddhasya | m Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 166 // prabhUtajanaparikSayabhayena yadvaizravaNamupavAsaM kRtvA samAhUya sanagarasyAtmano'nyatra saGkrAmaNaM sA pAriNAmikI buddhiH| pAriNAmi'sAhU ya naMdiseNe'tti sAdhoH zreNikaputrasya nandiSeNasya skhaziSyasya vratamujjhitukAmasya sthirIkaraNAya bhagavarddhamAna kyudAkhAmivandananimittacalitamuktAbharaNazvetAmbaraparidhAnarUparAmaNIyakavinirjitAmarasundarIkakhAntaHpuradarzanaM kRtaM sA | haraNAni | gA. 71-4 pAriNAmikI buddhiH, sa hi nandiSeNasya tAdRzamantaHpuraM nandiSeNaparityaktaM dRSTvA dRDhataraM saMyame sthirIbabhUva / 'dhaNa-16 datte'tti dhanadattasya susamAyA nijaputryAH cilAtIputreNa mAritAyAH kAlamapekSya yatpalalabhakSaNaM sA pAriNAmikI buddhiH / 'sAvagotti ko'pi zrAvakaH pratyAkhyAtaparastrIsambhogaH kadAcinijajAyAsakhImavalokya tatrAtIvAdhyupapannaH, taM ca tAdRzaM dRSTvA tadbhAryA'cintayat-nUnameSa yadi kathamapyetasminnadhyavasAye vartamAno mriyate tarhi narakagatiM tiryaggatiM vA yAti tasmAtkaromi kazcidupAyamiti, tata evaM cintayitvA svapatimabhANIta-mA tvamAturIbhUH, | ahaM te tAM vikAlavelAyAM sampAdayiSyAmi, tena pratipannaM, tato vikAlavelAyAmIpadandhakAre jagati prasarati khasakhyA vastrAbharaNAni paridhAya sA svasakhIrUpeNa rahasi tamupAsRpat, sa ca seyaM madbhAryAsakhItyavagamya tAM pari // 166 // muktavAn , paribhoge kRte cApagatakAmAdhyavasAyo'smaraca prAggRhItaM vrataM, tato vratabhaGgo me samudapAdIti khedaM kartuM pravRttaH, tatastadbhAryA tasmai yathAvasthitaM nivedayAmAsa, tato manAka khasthIvabhUva, gurupAdamUlaM ca gatvA duSTamanaHsaGkalpanimittatratabhaGgavizuddhyarthe prAyazcittaM pratipannavAn , zrAvikAyAH pAriNAmikI buddhiH| 'amace'tti varadhanuHpitura For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriNAmikyudAharaNAni gA.71-4 ASRASH mAtyasya brahmadattakumAravinirgamanAya yat suraGgAkhAnanaM, sA pAriNAmikI buddhiH| 'khamae'tti kSapakasya kopavazena mRtvA sappatvenotpannasya tato'pi mRtvA jAtarAjaputrasya pravrajyApratipattI caturaH kSapakAn paryupAsInasya yadbhojanavelAyAM taiH kSapakaiH pAtre niSThyUtanikSepe'pi kSamAkaraNamAtmanindanaM kSapakaguNaprazaMsA sA pAriNAmikI buddhiH / 'amacaputte'tti amAtyaputrasya varadhanurnAmno brahmadattakumAraviSaye dIrghapRSThasvarUpajJApanAdiSu teSu 2 prayojaneSu pAriNAmikI buddhiH| 'cANake'tti cANAkyasya candraguptasya rAjyamanuzAsato bhANDAgAre niSThite sati yadekadivasajAtAzvAdiyAcanaM sA pAriNAmikI buddhiH| 'thalabhahe'tti sthalabhadrakhAminaH pitarimArita nandenAmAtyapadaparipAlanAya prAdhyemAnasyApi yatpravrajyApratipattikaraNaM sApAriNAmikI buddhiH|naasiksNdrinNde'tti nAsikyapure sundarIbhartRnandasya bhrAtrA sAdhanA yanmeruzirasi nayanaM yaca devamaithanakaM darzitaM sA pAriNAmikI bddhiH| 'vahara'tti vajrakhAmino bAlabhAve'pi vartamAnasya mAtaramavagaNayya saGghabahumAnakaraNaM sA pAriNAmikI bddhiH| 'calaNAhaNa'ti ko'pi rAjA taruNevyudvAhyate-yathA deva! taruNA eva pArthe priyantAM. kiM sthaviraiH balipalitavizobhitazarIraiH?, tato rAjA tAn prati parIkSAnimittaM brUte-yo mAM zirasi pAdena tADayati tasya ko daNDa iti ?, te prAhuH-tilamAtrANi khaNDAni sa vikRtya mAryate iti, tataH sthavirAn papraccha. te'vocata-deva! paribhAvya kathayAmaH, tatastairakAnte gatvA cintitaM-ko nAma hRdayavallabhAM devImatiricyAnyo devaM zirasiM tADayitumISTe, hRdayavallabhA ca vizeSataH sanmAnanIyeti, REE For Personal & Private Use Only LAnternational Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhImalaya-18 tataste samAgatya rAjAnaM vijJapayAmAsuH-deva! sa vizeSataH satkAraNIya iti, tato rAjA paritoSamupAga-3 pariNAmigirIyA tastAn prazaMsitavAna-ko nAma vRddhAn vihAyAnya evaMvidhabuddhibhAg bhavati, tataH sadaiva sthavirAn pArthe kyudAnandIvRttiH haraNAni dhArayAmAsa na taruNAniti, rAjJaH sthavirANAM ca pAriNAmikI buddhiH / 'AmaMDe'tti kRtrimamAmalakamiti, gA.71-4 // 167 // kaThinatvAdakAlatvAca kenApi yathAvasthitaM jJAtaM tasya pAriNAmikI buddhiH / 'maNi'tti ko'pi so vRkSamAruhya sadaiva pakSiNAmaNDAni bhakSayati, anyadA ca sa vRkSasthito nipatitaH, maNizca tasya tatraiva kvacit pradeze sthitaH, tasya ca vRkSasyAdhastAt kUpo'sti, uparisthitamaNiprabhAcchuritaM ca sakalamapi kUpodakaM raktIbhUtamupalakSyate, kRpAdAkRSTaM ca khAbhAvikaM dRzyate, etacca bAlakena kenApi nijapituH sthavirasya niveditaM, so'pi tatra samAgatya samyakparibhAvya maNiM gRhItavAna. tasya pAriNAmikI buddhiH / 'sappe'tti sarpasya caNDakauzikasya bhagavantaM daprati yA cintA'bhUta-iMgayaM mahAtmetyAdikA sA pAriNAmikI buddhiH / 'khagga'tti ko'pi zrAvakaH prathamayauvanamada-14 mohitamanA dharmamakRtvA paJcatvamupAgataH khaDgaH samutpannaH, yasya gacchato dvayorapi pArthayozcarmANi lambante sa jIva vizeSaH khaDgaH, sa cATavyAM catuSpathe janaM mArayitvA khAdati, anyadA ca tena pathA gacchataH sAdhUn dRSTavAn , sa caa-12||167|| krimitaM na zaknoti, tatastasya jAtismaraNaM bhaktapratyAkhyAnaM devalokagamanaM, tasya pAriNAmikI buddhiH| 'thUbha'(bhiMde)tti 425 vizAlAyAM puri kUlavAlakena vizAlAbhaGgAya yanmunisuvratakhAmipAdukAstUpotkhAtanaM sA tasya pAriNAmikI buddhiH| RECEROSAMROSECORRORESEX For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Ed pAriNAmikyA buddherevamAdInyudAharaNAti / 'setta' mityAdi, tadetadazrutanizritam // se kiM taM suanissiaM ?, 2 cauvvihaM paNNattaM, taMjahA - uggaha 1 IhA 2 avAo 3 dhAraNA 4 ( sU0 27 ) 'se kiM tamityAdi, atha kiM tacchrutanizritaM matijJAnaM ?, gururAha - zrutanizritaM matijJAnaM caturvidhaM prajJasaM, tadyathA - avagraha IhA apAyo dhAraNA ca tatra avagrahaNamavagrahaH - anirdezyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNamityarthaH, yadAha cUrNikRt - "sAmannassa rUvAdivisesaNarahiyassa anisassa avaggahaNamavaggaha" iti / tathA Ihana - mIhA, sadbhUtArthaparyAlocanarUpA ceSTA ityarthaH kimuktaM bhavati -- avagrahAduttarakAlamavAyAtpUrva sadbhUtArtha| vizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSaparityAgAbhimukhaH prAyo'tra madhuratvAdayaH zaGkhAdizabdadharmmA dRzyaMte na kharakarkazaniSThuratAdayaH zArGgAdizabdadharmmA ityevaMrUpo mativizeSa IhA, Aha ca bhASyakRt - "bhUyAbhUyavisesAdANaccAyAbhimuhamIhA" tathA tasyaivAvagRhItasyehitasyArthasya nirNayarUpo'dhyavasAyo'vAyaH zAGkha evAyaM zArGga evA (va vA ) yamityAdirUpo'vadhAraNAtmaka pratyayo'vAya ityarthaH, tasyaivArthasya nirNItasya dharaNaM dhAraNA, sA ca tridhA - avicyutirvAsanA smRtizca tatra tadupayogAdavicyavanamavicyutiH, sA cAntarmuhUrttapramANA, tatastayA''hito yaH saMskAraH sa vAsanA, sA ca saGkhyeyamasaGkhyeyaM vA kAlaM yAvadbhavati, tataH kAlAntare kutazci ternational For Personal & Private Use Only zrutanicitamatibhedAH sU. 27 5 10 | 13 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagrahamedau zrImalaya- tAdRzArthadarzanAdikAraNAt saMskArasya prabodhe yajjJAnamudayate-tadevedaM yat mayA prAgupalabdhamityAdirUpaM sA hai girIyA smRtiH, uktaM ca-"tadanaMtaraM tadatthAvicavaNaM jo u vAsaNAjogo / kAlaMtareNa jaM puNa aNusaraNaM dhAraNA sA u nandIvRttiH // 1 // " etAzcAvicyutivAsanAsmRtayo dhAraNAlakSaNasAmAnyAnvarthayogAddhAraNAzabdavAcyAH // // 16 // 18 se kiM taM uggahe ?, uggahe duvihe paNNatte, taMjahA-atthuggahe a vaMjaNuggahe a| ( sU. 28) se kiM tamityAdi, atha ko'yamavagrahaH?, sUrirAha-avagraho dvividhaHprajJaptaH, tadyathA-arthAvagrahazca vyaJjanAvagrahazca, tatra aryate ityarthaH arthasyAvagrahaNaM arthAvagrahaH-sakalarUpAdivizeSanirapekSAnirdezyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNamekasAmayikamityarthaH / tathA vyajyate anenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM, tacopakaraNendriyasya zrotrAdeH zabdAdipariNatadravyANAM ca parasparaM sambandhaH, sambandhe hi sati so'rthaH zabdAdirUpaH zrotrAdIndriyeNa vyaJjayituM zakyate, nAnyathA, tataH sambandho vyaJjanaM, tathA cAha bhASya kRt-"jijai jeNa'ttho ghaDoba dIveNa vaMjaNaM taM ca / uvagarANadiyasahAipariNayanvasaMbaMdho // 1 // " vyaJjanena-sambandhenAvagrahaNaM-sambadhyamAnasya zabdAdirUpasyArthasyAvyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, athavA vyajyante iti vyaJjanAni, 'kRddhahula'miti vacanAt karmaNyanad, vyaJjanAnAM zandAdirUpatayA pariNatAnAM dravyANAmupakaraNendriyasamprAptAnAmavagrahaH-avyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, 1 tadanantaraM tadarthAvicyavanaM yastu vAsanAyogaH / kAlAntare yatpunaranusmaraNaM dhAraNA sA tu // 1 // 2 vyajyate yenArthoM ghaTa iva dIpena vyAnaM tacca / upakaraNendriyazabdAdipariNatadravyasaMbandhaH // 1 // SASURALA // 168 // dain Education Tatematonal For Personal & Private Use Only wwwsainelibrary.org Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaanaM-upakaraNendriyaM tena khasambaddhasyArthasya-zabdAderavagrahaNam-avyaktarUpaH vyaJjanAvaparicchedo vyaJjanAvagrahaH, iyamatra bhAvanA-upakaraNendriyazabdAdipariNatadravyasambandhe prathamasamayAdArabhyArthAvagrahAt / grahejJAnaM suptamattamUchitAdipuruSANAmiva zabdAdidravyasambandhamAtraviSayA kAcidavyaktA jJAnamAtrA sA vyaanAvagrahaH, 18sa cAntarmuhUrttapramANaH / atrAha-nanu vyaJjanAvagrahavelAyAM na kimapi saMvedanaM saMvedyate, tatkathamasau jJAnarUpo gIyate ?, ucyate, avyaktatvAnna saMvedyate, tato na kazciddoSaH,tathAhi-yadi prathamasamaye'pi zabdAdipariNatadravyairupakaraNendriyasya | sampRktau kAcidapi na jJAnamAtrA bhavet tato dvitIye'pi samaye na bhavet , vizeSAbhAvAt , evaM yAvaccaramasamaye'pi, atha ca caramasamaye jJAnamarthAvagraharUpaM jAyamAnamupalabhyate, tataH prAgapi kvApi kiyatI jJAnamAtrA draSTavyA, athax manyethAH-mA bhUtprathamasamayAdiSu zabdAdipariNatadravyasambandhe'pi kAcidapi jJAnamAtrA, zabdAdipariNatadravyANAM teSu samayeSu stokatvAt , caramasamaye tu bhaviSyati, zabdAdirUpapariNatadravyasamUhasya tadAnIM bhUyaso bhAvAt , tadayuktaM, yato yadi prathamasamayAdiSu zabdAdidravyANAM stokatvAta sampRktAvavyaktA'pi kAcidapi jJAnamAtrA na samullaset tahiM prabhUtasamudAyasamparke'pi na bhavet , na khalu sikatAkaNeSu pratyekamasati tailaleze samudAye'pi taile samudbhavadupalabhyate, asti ca caramasamaye prabhUtazabdAdidravyasampatto jAnaM tataH prAktaneSvapi samayeSu stokastokatarairapi zabdAdipariNatadravyaiH sambandhe kAcidavyaktA jJAnamAtrA'bhyupagantavyA, anyathA caramasamaye'pi jJAnAnupapatteH, tathA cokta dain E t ernational For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- "jaM sabahA na vIsuM savesuvi taM na reNutelaMva / patteyamaNicchaMto kahamicchasi samudaye nANaM ? // 1 // " tataH vyaJjanAvagirIyA || sthitametat-vyaJjanAvagraho jJAnarUpaH, kevalaM teSu jJAnamavyaktameva boddhavyaM / cazabdau svagatAnekabhedasUcakI, te ca grahacatuSkam nandIvRttiH 18 khagatA anekabhedA agre svayameva sUtrakRtA varNayiSyante, Aha-prathamaM vyaanAvagraho bhavati tato'rthAvagrahaH, tataH sU029 // 169 // haiM kasmAdiha prathamamarthAvagraha upanyastaH?, ucyate, spaSTatayopalabhyamAnatvAt , tathAhi-arthAvagrahaH spaSTarUpatayA sarvai-11 rapi jantubhiH saMvedyate, zIghrataragamanAdau sakRtsatvaramupalambhe mayA kizcidU dRSTaM paraM na paribhAvitaM samyagiti vyavahAradarzanAt , api ca-arthAvagrahaH sarvendriyamanobhAvI vyaJjanAvagrahastu neti prathamamarthAvagraha uktaH // samprati tu vyaJjanAvagrahAdUrddhamarthAvagraha iti kramamAzritya prathamaM vyajanAvagrahakharUpaM pratipipAdayiSuH ziSyaM praznaM kArayati| se kiM taM vaMjaNuggahe?, vaMjaNuggahe cauvvihe paNNatte, taMjahA-soiMdiavaMjaNuggahe ghANiMdiyavaM-18 jaNuggahe jibhidiyavaMjaNuggahe phAsiMdiavajaNuggahe / se taM vaMjaNuggahe ( sU. 29) 81 se kiM tamityAdi,atha ko'yaM vyaJjanAvagrahaH?, AcArya Aha-vyaanAvagrahazcaturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-'zrotrendri-za // 169 // yavyaJjanAvagraha' ityAdi, atrAha-satsu paJcakhindriyeSu SaSThe ca manasi kasmAdayaM caturvidho vyAvayete ?, ucyate, iha vyaJjanamupakaraNendriyasya zabdAdidravyANAM ca parasparaM sambandha ucyate, sambandhazcatuNAmeva zrotrendriyAdInAM, na nayanamana| 1 yat sarvathA na viSvaka sarveSvapi tat na reNutailavat / pratyekamanicchan kathamicchasi samudAye jhAnam ? // 1 // Jain Education A nal For Personal & Private Use Only Aldainelibrary.org Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RISUS dUsoH , tayoraprApyakAritvAt , Aha-kathamaprApyakAritvaM tayoravasIyate ?, ucyate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , cakSuSaHprA tathAhi-yadi prAptamartha camano vA gRhNIyAt tarhi yathA sparzanendriyaM srakcandanAdikaM aGgArAdikaM ca prAptamartha pari-18| pyakAricchindattatkRtAnugrahopaghAtabhAga bhavati tathA cakSurmanasI api bhavetAM, vizeSAbhAvAt , na ca bhavataH, tasmAdaprApyakA-181 tvam riNI te, nanu dRzyete eva cakSuSo'pi viSayakRtAnugrahopaghAtau, tathAhi-ghanapaTalavinirmukte nabhasi sarvato nibiDa-121 jaraThimopetaM karaprasaramabhisarpayantamaMzumAlinamanavaratamavalokamAnasya bhavati cakSuSo vighAtaH, zazAGkakarakadambakaM / hai| yadivA taraGgamAlopazobhitaM jalaM tarumaNDalaM ca zAvalaM nirantaraM nirIkSamANasya cAnugrahaH, tadetadaparibhAvitabhASitaM, yato na amaH-sarvathA viSayakRtAnugrahopaghAtI na bhavataH, kintvetAvadeva vadAmo-yadA viSayaM viSayatayA cakSaravalambate tadA tatkRtAvanugrahopaghAtI tasya na bhavata iti tadaprApyakAri, zeSakAlaM tu prAptenopaghAtakenopaghAto bhavipyati anugrAhakeNa cAnugrahaH, tatrAMzumAlino razmayaH sarvatrApi prasaramupadadhAnA yadAuMzumAlinaH sammukhamIkSate tadA|8 te cakSurdezamapi prApnuvanti, tatazcakSuHsamprAptAste sparzanendriyamiva cakSurupananti, zItAMzarazmayazca khabhAvata eva zIta-1 latvAdanugrAhakAH, tataste cakSuHsamprAptAH santaste sparzanendriyamiva cakSuranugRhNanti, taraGgamAlAsaGghalajalAvalokane ca | jalakaNasampRktasamIrAvayavasaMsparzato'nugraho bhavati, zAvalatarumaNDalAvalokane'pi zAvalatarucchAyAsamparkazItI-11 bhUtasamIraNasaMsparzAt , zeSakAlaM tu jalAvalokane'nugrahAbhimAna upaghAtAbhAvAdavaseyaH, bhavati copaghAtAbhAve'nugrahA-18| 13 SUISSES JainEdINKinternational . For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 170 // bhimAno yathA'tisUkSmAkSaranirIkSaNAdvinivRttya yathAsukhaM nIlIraktavastrAdyavalokane, itthaM caitadaGgIkarttavyaM, anyathA | samAne samparke yathA sUryamIkSamANasya sUryeNopaghAto bhavati tathA hutavahajalazUlAdyA lokane dAhakledapATanAdayo'pi kasmAnna bhavantIti ? / apica-yadi cakSuH prApyakAri tarhi svadezagatarajomalAJjanazilAkAdikaM kiM na pazyati ?, tasmAdaprApyakAryeva cakSuH / nanu yadi cakSuraprApyakAri tarhi manovatkasmAdavizeSeNa sarvAnapi dUravyavahitAdInarthAn na gRhNAti ?, yadi hi prApte paricchindyAttarhi yadevAnAvRtamadUradezaM vA tadeva gRhNIyAt nAvRtaM dUradezaM vA, tatra cakSurazmInAM gamanAsambhavaH samparkabhAvAt tato yujyate cakSuSo grahaNAgrahaNe, nAnyathA, tathA coktam - " prApyakAri re cakSuH, upalabdhyanupalabdhyoranAvaraNetarApekSaNAt adUretarApekSaNAca, yadi" hi cakSuraprApyakAri bhavettadA''varaNabhAvAdanupalabdhiH anyathopalabdhiriti na syAt, na hi tadAvaraNamupaghAtakaraNasamartha, prApyakAritve tu mUrttadravyapratidhAtAdupapattimAn vyAghAto'tidUre ca gamanAbhAvAditi, prayogathAtra-na cakSuSo viSayaparimANaM, aprApyakAritvAt, manovat, tadetadayuktataraM, dRSTAntasya sAdhyavikalatvAt, na khalu mano'pyazepAn viSayAn gRhAti, tasyApi sUkSmeSvAgamagamyAdiSvartheSu mohadarzanAt tasmAd yathA mano'prApyakAryapi khAvaraNakSayopazamasApekSatvAt niyataviSayaM tathA cakSurapi khAvaraNakSayopazama sApekSatvAdaprApyakAryapi yogyadezAvasthitaniyataviSayamiti na vyavahitAnAmupalambhaprasaGgo nApi dUradezasthitAnAbhiti / api ca- dRSTamaprApyakAritve'pi tathAkhabhAvavizeSAdyo gyadezApekSaNaM yathA'yaskAntasya, For Personal & Private Use Only cakSuSaH prApyakAri lam 20 // 170 // 25 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na khalvayaskAnto'yaso'prApyakarSaNe pravarttamAnaH sarvasyApyayaso jagadvartina AkarSako bhavati, kintu pratiniyatasyaiva, (yattu)zaGkarakhAmI prAha-"ayaskAnto'piprApyakArI,ayaskAntacchAyANubhiH saha samAkRSyamANavastunaH sambandhamA- pyakArivAt , kevalaM te chAyANavaH sUkSmatvAnnopalabhyante" iti, tadetadunmattapralapitaM, tadbrAhakapramANAbhAvAt , na hi tatra | tvam chAyANusambhavagrAhakaM pramANamasti, na cApramANakaM pratipattuM zaknumaH, athAsti grAhakaM pramANamanumAnaM, iha yadAkarSaNaM / tatsaMsargapUrvakaM, yathA'yogolakasya sandaMzena, AkarSaNaM cAyaso'yaskAntena, tatra sAkSAdayaskAnte saMsargaH pratyakSavA-|| dhita ityarthAt chAyANubhiH saha draSTavya iti, tadapi bAlizajalpitaM, hetoranaikAntikatvAt , matreNa vyabhicArAt , tathAhi-matraH smaryamANo'pi vivakSitaM vastvAkarSati, na ca tatra ko'pi saMsarga iti, apica-yathA chAyANavaH prAptamayaH samAkarSanti tathA kASThAdikamapi prApta kasmAnAkarSanti ?. zaktipratiniyamAditi cet nanu sa zaktipratiniyamo'prAptAvapi tulya eveti vyartha chAyANaparikalpanaM / anyastvAha-asti cakSuSaH prApyakAritva vyavAhatAthAna bdhiranumAnaM pramANaM, tadayuktaM, atrApi hetoranaikAntikatvAt , kAcAbhrapaTalasphaTikairantA cakSIthAH-nAyanA razmayo nirgatya tamartha gRhNanti, nAyanAzca razmayastaijasatvAnna tejodravyaiH pratiskhalyante, tato na kazci-1 doSaH, tadapi na manorama, mahAjvAlAdau skhalanopalabdheH, tasmAdaprApyakAri cakSuriti sthita // evaM manaso'prApyakA-| ritvaM bhAvanIyaM, tatrApi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAda, anyathA toyAdicintAyAmanugraho'gnizastrAdicintAyAM Jan Ed m atonal For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya copaghAto bhavet , nanu dRzyate manaso'pi harSAdibhiranugrahaH, zarIropacayadarzanAt , tathAhi-harSaprakarSavazAnmanaso'pi manasoAgirIyA | puSTatA bhavati, tadvazAca khazarIrasyopacayaH, tathopaghAto'pi zokAdibhidRzyate, zarIradaurbalyoraHkSatAdidarzanAta, atizo- pyakAritA nandIvRttiH kakaraNato hi manaso vighAtaH sambhavati, tatastadvazAccharIradaurbalyamaticintAvazAya hRdroga iti, tadetadatIvAsambaddhaM, // 17 // yata iha manasoprApyakAritvaM sAdhyamAnaM varttate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , na ceha viSayakRtAnugrahopaghAtau / tvayA manaso dazyete, tatkathaM vyabhicAraH ?, manastu khayaM pudgalamayatvAccharIrasyAnugrahopaghAtI kariSyati, yatheSTAni-18 STarUpa AhAraH, tathAhi-iSTarUpa AhAraH paribhujyamAnaH zarIrasya popamAdhatte, aniSTarUpastUpasaGghAta(stUpaghAta), tathA mano'pyaniSTapudgalopacitamatizokAdicintAnibandhanaM zarIrasya hAnimAdadhAti,iSTapadgalopacitaM ca haryAdikAraNaM pudhi uktaM ca-'iTAniTTAhAra'bbhavahAre hoMti puttttihaanniio| jaha taha maNaso tAo puggalaguNautti ko doso ? // 1 // " tasmAt mano'pi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAdaprApyakArIti sthitaM // iha sugatamatAnusAriNaH zrotramapyaprApyakAri zrotraM mano'prApyakArI"ti,tadayuktaM, ihAprApyakAri tatpratipattuM zakyate yasya viSa // 171 // yakRtAnugrahopaghAtAbhAvo, yathA cakSurmanasoH, zrotrasya ca zabdakRta upaghAto dRzyate, sadyojAtavAlakasya samIpe ma-12 hAprayatnatADitajhallarIjhAtkArazravaNato yadvA vidyatprapAte tatpratyAsannadezavartinAM nirghoSazravaNato badhirIbhAvadarzanAt , SANSLAMSALMA5%2560564 1 iSTAniSTAhArAbhyavahAre bhavataH puSTihAnI / yathA tathA manasaste pudgalaguNatvAditi ko doSaH // 1 // For Personal & Private Use Only Jain Education nelibrary.org Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaparamANavo hi utpattidezAdArabhya sarvato jalataraGganyAyena prasaramabhigRhAnAH zrotrendriyadezamAgacchanti, tataH sambha- zrotrasyaprAvityupaghAtaH, nanu yadi zrotrendriyaM dezaM prAptameva zabdaM gRhNAti nAprAptaM tarhi yathA gandhAdau gRhyamANe na tatra dUrAsa-18| ptikAritA nAditayA bhedapratItirevaM zabde'pi na syAt , prApto hi viSayaH paricchidyamAnaH sarvo'pi sannihita eva, tatkathaM tatra dUrAsannAdibhedapratItirbhavitumarhati ?, atha ca pratIyate zabdo dUrAsannAditayA, tathA ca loke vaktAraH zrUyante-ka-za 8 syApi dUre zabda iti, anyacca-yadi prAptaH zabdo gRhyate zrotrendriyeNa tarhi cANDAlokto'pi zabdaH zrotriyeNa zrotre-18 ndriyasaMspRSTo gRhyate iti zrotrendriyasya cANDAlasparzadopaprasaGgaH, tanna zreyaH zrotrendriyasya prApyakAritvaM, tadetadatimahA-14 mohasya malImasabhASitaM, ta (ya)to yadyapi zabdaH prAso gRhyate zrotrendriyeNa tathApi yata utthitaH zabdastasya durAsannatve || zabde'pi khabhAvavaicitryasambhavAharAsannAdibhedapratItirbhavati,tathAhi-dUrAdAgataH zabdaH kSINazaktikatvAtkhinna upala-II kSyite aspaSTarUpovA, tato loko vadati-dUre zabdaH zrUyate, asya ca vAkyasyAyaM bhAvArtho-dUrAdAgataH zabdaH zrUyate / | iti, syAdetad-evamatiprasaGgaH prApnoti, tathAhi-etadapi vaktuM zakyate-dUre rUpamupalabhyate, kimuktaM bhavati?-dUrAgataM ||10 | rUpamupalabhyate iti, tatazcakSurapi prApyakAri prApnoti, na ceSyate, tasmAnnaitatsamIcInamiti, tadayuktaM, yata iha cakSuSo | rUpakRtAvanugrahopaghAtau nopalabhyete, zrotrendriyasya tu zabdakRta upaghAto'sti, etacca prAgevoktaM, tato nAtiprasaGgApAdanamupapattimat , anyacca-pratyAsanno'pi janaH pavanasya pratikUlamavatiSThamAnaH zabdaM na zRNoti, pavanavama'ni tu *** * JainEMOHinternational For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya vartamAno dUradezasthito'pi zRNoti, tathA ca loke vaktAro-na vayaM pratyAsannA api tvadIyaM vacaH zRNumaH, pavanasya zrotasyaprA. girIyA pratikUlamavasthAnAt , yadi punaraprAptameva zabdaM rUpamiva janAH pramiNuyuH tarhi vAtasya pratikUlamapyavatiSThamAnA rUpa-2 ptikAritA nandIvRttiH miva zabdaM pramiNuyuH, na ca pramiNvanti, tasmAtprAptA eva zabdaparamANavaH zrotrendriyeNa gRhyante iti avazyamabhyupaga-1 // 172 // mantavyaM, tathA ca sati pavanasya pratikUlamavaSThimAnAnAM zrotrendriyaM na zabdaparamANavo vaipulyena prApnuvanti, teSAmanyathA vAtena nIyamAnatvAt , tato na te zRNvantIti na kAcitkSitiH, yadapi coktaM-'cANDAlasparzadoSaH prApnotI'ti, | tadapi cetanAvikalapuruSabhASitamivAsamIcInaM, sparzAsparzavyavasthAyA loke kAlpanikatvAt , tathAhi-na sparzavya|vasthA loke pAramArthikI, tathAhi-yAmeva bhuvamagre cANDAlaH spRzan prayAti tAmeva pRSThataH zrotriyo'pi, tathA yAmeva nAvamArohati sma cANDAlastAmevArohati zrotriyo'pi. tathA sa eva mArutazcANDAlamapi spRSTvA zrotriyamapi | |spRzati, na ca tatra loke sparzadoSavyavasthA, tathA zabdapudgalasparza'pi na bhavatIti na kazcidoSaH, api ca-yathA ketakIdalanicayaM zatapatrAdipuSpanicayaM vA zirasi nivadhya vapuSi vA mRgamadacandanAghavalepanamAracayya vipaNivIyAmAgatya // 172 // cANDAlo'vatiSThate tadA tadgataketakIdalAdigandhapudgalAH zrotriyAdinAsikAkhapi pravizanti, tatastatrApi cANDAla-18 sparzadoSaHprApnotIti tahoSabhayAnnAsikendriyamaprApyakAri pratipattavyaM, na caitadbhavato'pyAgame pratipAdyate, tato bAlizajalpitametaditi kRtaM prasaGgena / kecitpunaH zrotrendriyasya prApyakAritvamabhyupagacchantaH zabdasyAmbaraguNatvaM pratipa dain Education al onal For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadyante, tadayuktaM, AkAzaguNatAyAM zabdasyAmUrttatvaprasakteH, yo hi yadguNaH sa tatsamAnadhoM, yathA jJAnamAtmanaH, tathA-1 zabdasya hi-amUrta AtmA,tatastadguNo jJAnamapyamUrtameva, evaM zabdo'pi yadyAkAzaguNastAkAzasyAmUrttatvAcchabdasyApi tadguNa-1815 dravyatvam tvenAmUrtatA bhavet , na cAsau yuktisaGgatA, tallakSaNAyogAt , mUrttiviraho hyamUrtatAyA lakSaNaM, na ca zabdAnAM mUrtivirahaH, sparzavattvAt , tathAhi-sparzavantaH zabdAH, tatsampAdupaghAtadarzanAloSTavat , na cAyamasiddho hetuH, yato dRzyate / sadyojAtabAlakAnAM kaNNadezAbhyarNIkRtagADhAsphAlitajhalarIjhAtkArazravaNataH zravaNasphoTo, na cetyamupapAtakRttvama| sparzavattve sambhavati, yathA vihAyasaH, tato vipakSe gamanAsambhavAnnAnaikAntiko'pi, atazca sparzavantaH zabdAH, tairabhighAte girigahvarabhittyAdiSu zabdotthAnAloSTavat , ayamapi heturubhayorapi siddhaH, tathAhi-zrUyante tIghraprayatnocAritazabdAbhighAte girigahvarAdiSu pratizabdAH pratidika, tataH sparzavattvAnmUrtI eva zabdAH, 'rUpasparzAdisannivezo || mUrti'riti vacanaprAmANyAt , tataH kathamivAkAzaguNatvaM zabdAnAmupapattimat ? / api ca-tadAkAzamekamane vA?,13 yadyekaM tarhi yojanalakSAdapi zrUyate, AkAzasyaikatvena zabdasya ca tadguNatayA dUrAsannAdibhedAbhAvAt , athAnekamevaM sati vadanadeza eva sa vidyate iti kathaM bhinnadezavartibhiH zrotRbhiH zrUyate ?, vadanadezAkAzaguNatayA tasya zrotRgatazrotre-| ndriyAkAzasambandhAbhAvAt , atha ca zrotrendriyAkAzasambandhatayA tacchravaNamabhyupagamyate, tannAkAzaguNatvAbhyupagamaH zabdasya zreyAn , nanvAkAzaguNatvamantareNa zabdasyAvasthAnameva nopapadyate, avazyaM hi padArthena sthitimatA For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 173 // " bhavitavyaM, tatra rUparasasparzagandhAnAM pRthivyAdimahAbhUtacatuSTayamAzrayaH zabdasya tvAkAzamiti, tadayuktam, evaM sati pRthivyAdInAmapyAkAzaguNatvaprasakteH teSAmapyAkAzAzritatvAt na khalvAkAzamantareNa pRthi - vyAdInAmapyanyadAzrayaH, aguNatvAtpRthivyAdInAmAkAzaguNatvamanupapannamiti cet, na, AkAzAzritatvena bhavannItyA balAdapi tadguNatvaprasakteH, atha nAzrayaNamAtraM tadguNatvanibandhanaM kintu samavAyaH, sa cAsti zabdasyAkAze na tu pRthivyAdInAmiti, nanu ko'yaM samavAyo nAma ?, ekatra lolIbhAvenAvasthAnaM yathA pRthivyAdirUpAdyo - riti cet, na tarhi zabdasyAkAzaguNatvamAkAzena sahaikatra lolIbhAvena tasyApratipatteH, athA''kAze upalabhyamAnatvAttadguNatA zabdasya tulakAderapi tarhyAkAze upalabhyamAnatvAttadguNatvaM prApnoti, atha tulakAdeH paramArthataH pRthi vyAdisthAnamAkAze tUpalambho vAyunA saJcAryamANatvAt, yadyevaM tarhi zabdasyApi na paramArthataH sthAnamAkAzaM kintu zrotrAdi, yatpunarAkAze'vasthAnamupalabhyate tadvAyunA saJcAryamANatvAdavaseyaM, tathAhi yato yato vAyuH saJcarati tatastataH zabdo'pi gacchati, vAtapratikUlazabdasyAzravaNAt uktaM ca- "yathA ca preryate tulamAkAze mAtarizvanA / tathA zabdo'pi kiM vAyoH, pratIpaM ko'pi zabdavit // 1 // " tannAkAzaguNaH zabdaH, kintu pudgalamaya iti sthitam / se kiM taM atyuggahe?, atyuggahe chavvihe paNNatte, taMjahA- soiMdia atyuggahe cakkhiMdiaatyuggahe ghANidia atthuggahe jibhidiaatyuggahe phAsiMdia atyuggahe noiMdiaatthuggahe / (sU0 30) For Personal & Private Use Only zabdasya dravyatvam 20 1120311 25 " Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain B atha katividho'yamarthAvagrahaH ?, sUrirAha - arthAvagrahaH SaDvidhaH prajJaptaH, tadyathA-'zrotrendriyArthAvagrahaH' ityAdi, zrotrendri yArthAvagrahaH, (zrotrendriyeNa vyaJjanAvagrahottarakAlamekasAmayika manirdezya sAmAnyarUpArthAvagrahaNaM zrotrendriyArthAvagrahaH, evaM prANajihvAsparzanendriyArthAvagraheSvapi vAcyaM, cakSurmanasostu vyaJjanAvagraho na bhavati, tatastayoH prathamameva svarUpadravyaguNakriyAvikalpanAtItamanirdezyaM sAmAnya mAtra rUpArthAvagrahaNamarthAvagraho'vaseyaH / tatra 'noIdiyaatthAvaggaho' tti noindriyaM manaH, tacca dvidhA- dravyarUpaM bhAvarUpaM ca tatra manaHparyApsinAmakarmodayato yat manaHprAyogyavargaNAdalikamAdAya | manastvena pariNamitaM tadravyarUpaM manaH, tathA cAha cUrNiNakRt - "maNapajjattinAmakammodayao tajjogge maNodave ghettuM maNatteNa pariNAmiyA davA davamaNo bhaNNai / " tathA dravyamano'vaSTambhena jIvasya yo mananapariNAmaH sa bhAvamanaH, tathA cAha cUrNikAra eva - "jIvo puNa maNaNapariNAmakiriyApanno bhAvamano, kiM bhaNiyaM hoi ? - maNadavAlaMvaNo jIvassa maNaNavAvAro bhAvamaNo bhaNNai" tatreha bhAvamanasA prayojanaM tadbrahaNe hyavazyaM dravyamanaso'pi grahaNaM bhavati, dravyamano'ntareNa bhAvamanaso'sambhavAt bhAvamano vinApi ca dravyamano bhavati, yathA bhavasthakevalinaH, tata ucyate - bhAvamanaseha prayojanaM, tatra noindriyeNa - bhAva manasA'rthAvagraho dravyendriyavyApAra nirapekSo ghaTAdyarthakharUpaparibhAvanAbhimukhaH prathama| mekasAmayiko rUpAdyarthAkArAdivizeSacintA vikalo' nirdezya sAmAnyamAtra cintAtmako bodho noindriyArthAvagrahaH // tassa NaM ime egaTThaA nANAghosA nAnAvaMjaNA paMca nAmadhijjA bhavaMti, taMjahA - oge pahaNayA AInternational For Personal & Private Use Only arthAvagrahaspoDAvaM sU. 30 5 13 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- uvadhAraNayA savaNayA avalaMbaNayA mehA / settaM uggahe ( sU0 31) avagrahaikAgirIyA 'tasya' sAmAnyenAvagrahasya 'Na'miti vAkyAlaGkAre 'amUni vakSyamANAni ekArthikAni 'nAnAghosANi'tti ghoSAH rthikAni nandIvRttiH sU031 udAttAdayaH kharavizeSAH, Aha ca cUrNikRt-"ghosA udAttAdao saravisesA" nAnA ghoSA yeSAM tAni nAnAghoSANi, // 174 // tathA nAnA vyaanAni-kAdIni yeSAM tAni nAnAvyaJjanAni, paJca nAmAnyeva nAmadheyAni bhavanti, 'tadyatheti teSAmevopadarzane, 'ogiNhaNayA' ityAdi, yadA punaravagrahavizeSAnapekSyAmUni paJcApi nAmadheyAni cinyante tadA paraspara bhinnAthoni veditavyAni, tathAhi-ihAvagrahastridhA, tadyathA-vyaJjanAvagrahaH sAmAnyArthAvagraho vizeSasAmAnyAthovanakAhazca, tatra vizeSasAmAnyArthAvagraha aupacArikaH,sa cAnantaramevAgre darzayiSyate, tatra 'ogiNhaNaya'tti avagRhyate'neneti / avagrahaNaM, karaNe'nad, vyaJjanAvagrahaprathamasamayapraviSTazabdAdipudgalAdAnapariNAmaH, tadbhAvo'vagrahaNatA / tathA 'uvadhA-18 raNayatti dhAyata'naneti dhAraNaM, upa-sAmIpyena dhAraNaM upadhAraNaM-vyaJjanAvagrahe'pi dvitIyAdisamayeSu pratisamayamapUvopUrvazabdAdipudgalAdAnapurassaraM prAktanaprAktanasamayagRhItazabdAdipudaladhAraNapariNAmaH tadbhAva upadhAraNatA,tathA 'savaNaya // 174 // tti zrUyate'neneti zravaNam-ekasAmayikaHsAmAnyArthAvagraharUpo bodhapariNAmaH tadbhAvaH zravaNatA, tathA 'avalaMbaNaya'tti lAavalambyate iti avalambanaM, 'kRddhahula'miti vacanAkarmaNyanada, vizeSasAmAnyArthAvagrahaH, kathaM vizeSasAmAnyAvi-18 graho'valambanamiti ? cet , ucyate,-iha zabdo'yamityapi jJAnaM vizeSAvagamanarUpatvAdavAyajJAnaM, tathAhi-zabdo'yaM / dain Education Internal anal For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAzabdo - rUpAdiH iti zabdasvarUpAvadhAraNaM vizeSAvagamaH, tato'smAt yatpUrvamanirdezyasAmAnyamAtragrahaNamekasAmayikaM sa pAramArthikArthAvagrahaH, tata Urddha tu yatkimidamiti vimarzanaM sA IhA, tadanantaraM tu yacchandasvarUpAvadhAraNaM zabdo'yamiti tadavAyajJAnaM, tatrApi yadA uttaradharmmajijJAsA bhavati - kimayaM zabdaH zAGkhaH kiM vA zArGgaH ? iti tadA pAzcAtyaM zabda iti jJAnaM vizeSAvagamApekSayA sAmAnyamAtrAlambanamityavagraha ityupacaryate, sa ca paramArthataH sAmAnyavizeSarUpArthAlambana iti vizeSasAmAnyArthAvagraha ityucyate, idameva ca zabda iti jJAnamavalambya kimayaM zAGkha: ? kiM vA zArGgaH ? iti jJAnamudayate, tato vizeSasAmAnyArthAvagraho'valambana ityuktaH, tato'valambanasya bhAvo'valambanatA, tato'pyUrddha kimayaM zAGkhaH ? kiM vA zArGga itIhitvA yacchAGkha eva zArGga eva veti jJAnaM tadavAyajJAnaM, tadapi ca kimayaM zAGkho'pi zabdaH mandraH kiM vA tAra ? ityuttaravizeSajijJAsAyAM pAzcAtyaM pAzcAtyamavAyajJAnamuttarottara vizeSAvagamApekSayA sAmAnyArthAvalambanamityavagraha ityupacaryate, kiM mandraH ? kiM vA tAraH ? itIha mandra evAyaM tAra evAyamityavAyaH, evamuttarottaravizeSajijJAsAyAM pAzcAtyaM pAzcAtyamavAyajJAnamuttarottara vizeSAvagamApekSayA sAmAnyArthAvalambanamityavagraha ityupacaryate, yadA uttaradharmajijJAsA na bhavati tadA tadatyaM vizeSajJAnamavAyajJAnameva, nAvagraha ityupaca yete, upacAranibandhanAbhAvAt, uttaravizeSAkAGkSAyA apagamAt tatastadanantaramavicyutirUpA dhAraNA pravarttate, vAsanAsmRtI tu sarveSvapi vizeSAvagameSu draSTavye, tathA cAha pravacanopaniSadvedI bhagavAn jinabhadragaNikSamAzramaNaH - Jain Educational For Personal & Private Use Only avagrahaikAkA sU. 31 5 13 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAni sU. 32 zrImalaya P"sAmannamettagahaNaM nicchayao samayamoggaho paDhamo / tatto'NaMtaramIhiyavatthuvisesassa jo'vAo // 1 // so puNa-15 haikAthagirIyA | nandIvRttiH rIhAvAyAvikkhAo uggahatti uvayario / esa visesAvekkhA sAmannaM geNhae jeNa // 2 // tatto'NaMtaramIhA to| avAo ya tabisesassa / iha sAmanavisesA'vekkhA jAvaMtimo bheo // 3 // sabatyehAvAyA nicchayao mottumaaisaa||175|| | mannaM / saMvavahAratthaM puNa savatthAvaggaho'vAo // 4 // taratamajogAbhAve'vAo ciya dhAraNA tadaMtaMmi / savattha vAsaNA puNa bhaNiyA kAlaMtarasaI ya // 5||"tti, tathA 'meha'tti medhA prathamaM vizeSasAmAnyArthAvagrahamatiricyottaraH | sarvo'pi vizeSasAmAnyArthAvagrahaH // tadevamuktAni paJcApi nAmadheyAni bhinnArthAni, yatra tu vyaJjanAvagraho na ghaTate tatrAcaM bhedadvayaM na draSTavyaM, 'settaM uggaho'tti nigamanam / | se kiM taM IhA ?, 2 chavvihA paNNattA, taMjahA-soiMdiaIhA cakkhidiyaIhA ghANidiaIhA ji-2 bhidiaIhA phAsiMdiaIhA noiMdiaIhA, tIse NaM ime egaThuiA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmadhijjA bhavaMti, taMjahA-AbhogaNayA maggaNayA gavesaNayA ciMtA vimaMsA, se taM iihaa|| (sU. 32) 23 // 175 // 1 sAmAnyamAtragrahaNaM nizcayataH samayamavagrahaH prathamaH / tato'nantaramIhitavastuvizeSasya yo'paayH||1|| sa punarIhApAyApekSayA'vagraha iti upacaritaH / eSa vizeSApekSayA sAmAnyaM gRhNAti yena // 2 // tato'nantaramIhA tato'pAyazca tadvizeSasya / iha sAmAnyavizeSApekSA yAvadantimo bhedaH // 3 // sarvatrehApAyau nizcayato mukvA''disAmAnyam / saMvyavahArArtha punaH srvtraavgrho'paayH||4|| tAratamyayogAbhAve'pAya eva dhAraNA tdnte| sarvatra vAsanA punarbhaNitA kAlAntarasmRtizca // 5 // HARGA PROGRAM AKARSASRASHARE Jain Educatio ww.janelibrary.org For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai atha keyamIhA ?, IhA SaDvidhA prajJatA, tadyathA-zrotrendriyehA ityAdi, tatra zrotrendriyeNehA zrotrendriyehA, zrotrendri-- IhAyA bheyArthAvagrahamadhikRtya yA pravRttA IhA sA zrotrendriyehA ityarthaH, evaM zeSA api saadhniiyaaH| 'tIse NamityAdi sugama, dAekArthaH kAni ca navaraM sAmAnyata ekArthikAni, vizeSacintAyAM punarbhinnArthAni, tatra 'AbhogaNaya'tti Abhogyate'neneti AbhoganaM-II.33 arthAvagrahasamanantarameva sadbhUtArthavizeSAbhimukhamAlocanaM tasya bhAva AbhoganatA, tathA mAryate'neneti maargnnN-sdbh:| hatArthavizeSAbhimukhameva tadUrddhamanvayavyatirekadharmAnveSaNaM tadbhAvo mArgaNatA, tathA-gaveSyate'neneti gaveSaNaM-tata UrdU 8|5 sadbhUtArthavizeSAbhimukhameva vyatirekadharmatyAgato'nvayadharmAdhyAsAlocanaM tadbhAvo gaveSaNatA, tato muhurmuhuH kSayopazamavizeSataH svadharmAnugatasadbhUtArthavizeSacintanaM cintA, tata UbhukSayopazamavizeSAtspaSTataraM sadbhUtArthavizeSAbhimukhameva vyatirekadharmaparityAgato'nvayadharmAparityAgato'nvayadharmavimarzanaM vimarzaH / 'se taM Ihe'ti nigamanam / se kiM taM avAe ?, avAe chavihe paNNatte, taMjahA-soiMdiaavAe cakkhidiaavAe ghANidiaavAe jibhidiaavAe phAsiMdiaavAe noiMdiaavAe / tassa NaM ime egaTTiA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmadhijjA bhavanti, taMjahA-AuTTaNayA paJcAuTTaNayA avAe buddhI viSaNANe, se taM avAe // (sU. 33) dalin Edu c ation For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA apAyakArthikAni sU. 34 nandIvRttiH // 176 // | atra zrotrendriyeNAvAyaH zrotrendriyAvAyaH, zrotrendriyanimittamarthAvagrahamadhikRtya yaH pravRto'pAyaH sa zrotrendri- yApAya ityarthaH, evaM zeSA api bhaavniiyaaH| 'tassa NamityAdi prAgvat , atrApi sAmAnyata ekArthikAni, vizeSacintAyAM punarnAnAni, tatra Avartate-IhAto nivRtyApAyabhAvaM pratyabhimukho varttate yena bodhapariNAmena sa AvartanastadbhAva AvartanatA, tathA AvartanaM prati ye gatA arthavizeSepUttarottareSu vivakSitA apAyapratyAsannatarA bodhavizeSAste pratyAvarttanAH tadbhAvaH pratyAvartanatA, tathA apAyo-nizcayaH sarvathA IhAbhAvAdvinivRttasyAvadhAraNA-abadhAritamarthamavagacchato yo bodhavizeSaH so'pAya ityarthaH, tatastamevAvadhAritamartha kSayopazamavizeSAsthiratayA punaH, punaH spaSTataramavabudhyamAnasya yA bodhapariNatiH sA vuddhiH, tathA viziSTaM jJAnaM vijJAnaM-kSayopazamavizeSAdevAvadhAritArthaviSaya eva tIvrataradhAraNAheturbodhavizeSaH, 'settaM avAe' iti nigamanam / se kiM taM dhAraNA ?, dhAraNA chavvihA paNNattA, taMjahA-soiMdiadhAraNA cakkhidiadhAraNA ghANidiadhAraNA jibhidiadhAraNA phAsiMdiadhAraNA noiNdiadhaarnnaa| tIse NaM ime egadviA nANAghosA nANAvaMjaNA paMca nAmadhijjA bhavaMti, taMjahA-dhAraNA sAdhAraNA ThavaNA paiTTA koTe, se taM dhAraNA // (sU. 34) // 176 // 24 For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'se kiM tamityAdi sugamaM yAvaddhAraNA ityAdi, atrApi sAmAnyata ekArthAni vizeSArthacintAyAM punarbhinnArthAni, dhAraNaikAtatrApAyAnantaramavagatasvArthasyAvicyutyA'ntarmuhUrttakAlaM yAvaddharaNaM dhAraNA, tatastamevArthamupayogAt cyutaM jaghanyato-18rthikAni antarmuhUrtAdutkarSato'saGkhyeyakAlAt parato yatsmaraNaM sA dhAraNA, tathA sthApanaM sthApanA, apAyAvadhAritasyArthasya 3 | avagrahAdi kAlamAnaMca di sthApanaM, vAsanetyarthaH, anye tu dhAraNAsthApanayoyatyAsena kharUpamAcakSate, tathA pratiSThApanaM pratiSThA-apAyAvadhAritasyaivArthasya hRdi prabhedena pratiSThApanamityarthaH, koSTha iva koSThaH avinaSTasUtrArthadhAraNamityarthaH / 'settaM dhAraNA' seyaM / dhAraNA // samprati avagrahAdeH kAlapramANapratipAdanArthamAha uggahe ikkasamaie, aMtomuhattiA IhA,aMtomuhuttie avAe, dhAraNA saMkheja vA kAlaM asaMkhenaM vA kAlaM // (sU. 35) // evaM aTThAvIsaivihassa AbhiNivohianANassa vaMjaNuggahassa parUvaNaM karissAmi paDibohagadiTuMteNa mallagadiTuMteNa yAse kiM taM paDivohagadiTuMtaNaM?,paDibohagadiTuMteNaM se jahAnAmae kei purise kaMci purisaM suttaM paDibohijjA amugA amugatti, tattha coage pannavagaM evaM vayAsI-kiM egasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti dusamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti jAva dasasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti saMkhijasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH pratiyodhakadRSTAntomallakadRSTAntazca sU. 36 // 177 // asaMkhijasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti?, evaM vadaMtaM coagaM paNNavae evaM vayAsI-no egasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti no dusamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti jAva no dasasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti no saMkhijasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti asaMkhijasamayapaviTThA puggalA gahaNamAgacchaMti, se taM paDibohagadiTuMtaNaM / se kiM taM mallagadi,teNaM?, mallagadiTuMteNaM se jahAnAmae kei purise AvAgasIsAo mallagaM gahAya tatthegaM udagabiMduM pakkhevijA, se naTTe, aNNe'vi pakkhitte se'vi nahe, evaM pakkhippamANesu pakkhippamANesu hohI se udagabiMdU je NaM taM mallagaM rAvehiitti, hohI se udagabiMdU je NaM taMsi mallagaMsi ThAhiti, hohI se udagabiMdU je NaM taM mallagaM bharihiti, hohI se udagabiMdU je NaM taM mallagaM pavAhehiti, evAmeva pakkhippamANehiM pakkhippamANehiM aNaMtehiM puggalehiM jAhe taM vaMjaNaM pUriaM hoi tAhe huMti karei, no ceva NaM jANai kevi esa sadAi ?, tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa saddAi, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, taoNaMdhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkhijaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kaalN| se jahAnAmae kei purise // 177 // 24 in Education Inter ne For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibodhaka dRSTAnto mallaka dRSTAntava sU. 36 SARALA avvattaM sadaM suNijjA teNaM sahotti uggahie, no ceva NaM jANai ke vesa saddAi, tao Iha pavisai, tao jANai-amuge esa sadde, tao NaM avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkheja vA kAlaM asaMkhenaM vA kAlaM / se jahAnAmae keI purise avvattaM rUvaM pAsijjA, teNaM rUvatti uggahie no ceva NaM jANai ke vesa rUvatti, tao IhaM pavisai, tao jANai-amuge esa rUvetti, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, tao NaM dhArei saMkhenaM vA kAlaM asaMkhijaM vA kaalN| se jahAnAmae keI purise avvattaM gaMdhaM agghAijA, teNaM gaMdhatti uggahie, no ceva NaM jANai ke vesa gaMdhetti, tao IhaM pavisai, tao jANai amuge esa gaMdhe, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, taoNaM dhArei saMkheja vA kAlaM asaMkhejaM vA kAlaM / se jahAnAmae keI purise avvattaM rasaM AsAijA,teNaM rasoti uggahie,no ceva NaMjANai ke vesa rasetti,taoIhaM pavisai, tao jANai-amuge esa rase,tao avAyaM pavisai,tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavi ASRAKASH dan hematoma For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 178 // sai, sai, tao NaM dhArei saMkhijjaM vA kAlaM asaMkhiMjaM vA kAlaM / se jahAnAmae keI purise avvattaM phAsaM paDiveijjA, teNaM phAsetti uggahie, no ceva NaM jANai ke vesa phAsaotti, tao IhaM pavitao jANai - amuge esa phAse, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM visa, tao NaMdhAre saMkhejjaM vA kAlaM asaMkhejaM vA kAlaM / se jahAnAmae keI purise avvattaM sumiNaM pAsijjA, teNaM sumiNotti uggahie, no ceva NaM jANai ke vesa sumiNetti, tao IhaM visa, tao jAi amuge esa sumiNe, tao avAyaM pavisai, tao se uvagayaM havai, tao dhAraNaM pavisai, tao dhArei saMkhejjaM vA kAlaM asaMkhejjaM vA kAlaM / se taM malla gaditeNaM // (sU. 36) avagrahaH-arthAvagraha ekasAmayikaH, AntarmuhUrttikI IhA, AntarmuhUrtiko'vAyaH, dhAraNA saGkhyeyaM vA kAlamasaGkhyeyaM vA, tatra saGkhye varSAyuSAM saGkhye yakAlamasaGkhye yavarSAyuSA masaGkhyeyaM kAlaM, sA ca dhAraNA saGkhyeyama saGkhyeyaM vA kAlaM yAvadvAsanArUpA draSTavyA, avicyutismRtyorajaghanyotkarSeNAntarmuhUrtta pramANatvAt, yata uktaM bhASyakRtA - " atthoggaho jahannaM samao sesoggahAdao viisuN| aMtomuhuttamegaM tu vAsaNA dhAraNaM motuM // 1 // " evaM 'aTThAvIse tyAdi, 'evam' uktena prakAreNASTAviMza 1 arthAvagraho jaghanyataH samayaH zeSA avagrahAdayo viSvak / antarmuhUrtamekameva vAsanAM dhAraNAM muktvA // 1 // For Personal & Private Use Only pratibodhaka dRSTAnto mallaka dRSTAntazva sU. 36 20 // 178 // 22 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tividhasya, kathamaSTAviMzatividhateti, ucyate, caturkI vyaJjanAvagrahaH poDhA arthAvagrahaH SoDhA IhA SaDiyo'pAyaH SoDhA pratibodhakadhAraNA ityaSTAviMzatividhatA, evamaSTAviMzatividhasyAbhinivodhikajJAnasya sambandhI yo vyaJjanAvagrahaH tasya spaSTatara-18 dRSTAnto mallakakharUpapratijJApanAya prarUpaNAM krissyaami| kathaM ? ityAha-pratibodhakadRSTAntena mallakadRSTAntena ca, tatra prativodhayatIti dRSTAntazca pratibodhakaH-suptasyotthApakaH sa eva dRSTAntaH pratibodhakadRSTAntastena, malakaM-zarAvaM tadeva dRSTAnto mallakadRSTAntastena sU. 36 ca, atha keyaM pratibodhakadRSTAntena?, vyaJjanAvagrahasya prarUpaNeti zeSaH, AcArya Aha-pratibodhakadRSTAnteneyaM vyaJjanAva-205 hai grahaprarUpaNA, sa yathAnAmako-yathAsambhavanAmadheyakaH ko'pi puruSaH, atra sarvatrApyekAro mAgadhikabhASAlakSaNAnu-16 |saraNAt , taca prAgevAnekaza uktaM, kaJcidanirdiSTanAmAnaM yathAsambhavanAmakaM puruSa suptaM santaM pratibodhayet , kathamisAha-'amuka amuka' iti, atra evamukte sa 'codako' jJAnAvaraNakarmodayataH kathitamapi sUtrArthamanavagacchan praznaM codayatIti codakaH, yathAvasthitaM sUtrArtha prajJApayatIti prajJApako-guruH.taM 'evaM' vakSyamANena prakAreNAvAdIt ,bhUtakAlanirdezo'nAdimAnAgama iti khyApanArtho, vadanaprakArameva darzayati-kimekasamayapraviSTAH pudgalA grahaNamAgacchanti ?grAhyatAmupagacchanti, kiM vA dvisamayapraviSTAH? ityAdi sugama, evaM vadantaM codakaM prajJApakaH (evaM-vakSyamANena prakAreNa) 'avAdIt' uktavAn-'no ekasamayapraviSTA' ityAdi, prakaTArtha yAvanno saGkhyeyasamayapraviSTAH pudgalA grahaNamAgacchanti, navaramayaM pratiSedhaH sphuTapratibhAsarUpArthAvagrahalakSaNavijJAnagrAhyatAmadhikRtya veditavyo, yAvatA punaH prathamasama Jain E YELmational For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSS mallaka zrImalaya yAdapyArabhya kiJcitkiJcidavyaktaM grahaNamAgacchantIti pratipattavyaM ? 'jaM vaMjaNoggahaNamiti bhaNiyaM vinANaM avatta'- pratidhodhakagirIyA miti vacanapramANyAt , 'asaMkheje'tyAdi, Adita Arabhya pratisamayapravezanenAsaGkhyeyAn samayAn yAvat ye praviSTA-15 dRSTAntonandIvRttiH |ste'saGkhyeyasamayapraviSTAH pudgalA grahaNamAgacchanti-arthAvagraharUpavijJAnagrAhyatAmupapadyante, asaGkhyeyasamayapraviSTeSu teSu dRSTAntazca // 179 // caramasamaye praviSTAH pudgalA arthAvagrahavijJAnamupajanayantItyarthaH, arthAvagrahavijJAnAca prAk sarvo'pi vyaJjanAvagrahaH, sU. 36 18 eSA pratibodhakadRSTAntena vyaJjanAvagrahasya prarUpaNA / vyaJjanAvagrahasya ca kAlo jaghanyata AvalikA'saGye utkarSataH saGkhyeyAvalikAH, tA api saGkhyayA AvalikA AnapAnapRthaktvakAlamAnA veditavyAH, yata uktam|"vaMjaNavaggahakAlo AvaliyAsaMkhabhAgatulo u / thovA ukkosA puNa ANApANUpuhuttaMti // 1 // " 'setta'mityAdi 20 nigamanaM, seyaM pratibodhakadRSTAntena vyaJjanAvagrahasya prarUpaNA / ST se kiM tamityAdi, atha keyaM mallakadRSTAntena vyaJjanAvagrahasya prarUpaNA ?, so'nirdiSTakharUpo yathAnAmakaH kazci-2 tpuruSaH 'ApAkazirasaH' ApAkaH pratItaH tasya ziraso mallaka-zarAvaM gRhItvA, idaM hi kila rUkSaM bhavati tto'sso-18||179|| pAdAnaM, tatra mallake ekamudakavindu prakSipet sa naSTaH, tatraiva tadbhAvapariNatimApanna ityarthaH, tato dvitIyaM prakSipetso'pi 24 1 yadyAnAvagrahaNamiti bhaNitaM vijJAnamavyakaM. 2 vyajanAvagrahakAla AvalikAsaMkhyabhAgatulya eva / stokAt uskRSTAtpunarAnaprANapRthaktvamiti // 1 // For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain 1 vinaSTaH, evaM prakSipyamANeSu 2 bhaviSyati sa udaka vinduryastanmallakaM 'rAvehii' iti dezyo'yaM zabdaH, ArdratAM neSyati, zeSaM sugamaM 'yAvadeva 'mityAdi, evameva udakavindubhiriva nirantaraM prakSipyamANaiH prakSipyamANairanantaiH zabdarUpatA pariNataiH pulairyadA tadvayaJjanaM pUritaM bhavati tadA huGkAraM muJcati tadA tAnpudgalAna nirddizyarUpatayA paricchinattIti bhAvArthaH / | atra vyaJjanazabdenopakaraNendriyaM zabdAdipariNataM vA dravyaM tayoH sambandho vA gRhyate, tena na kazcidvirodhaH, Aha cabhASyakRt -" toeNa malagaMpiva vaMjaNamApUriyaMti jaM bhaNiyaM / taM davarmiMdiyaM vA tassaMbaMdho va na viroho // 1 // tatra yadA vyaJjanaM upakaraNendriyamadhikriyate tadA pUritamiti ko'rthaH ? - paripUrNa bhRtaM vyAptamityarthaH, yadA vyaJjanaM dravyamabhigRhyate tadA pUritamiti - prabhUtIkRtaM khapramANamAnItaM khavyaktau samarthIkRtamityarthaH yadA tu vyaJjanaM dvayorapi sambandho gRhyate tadA pUritamiti kimuktaM bhavati ? - tAvat sambandho'bhUt yAvati sati te zabdAdipudgalA grahaNamAgacchanti, Aha cUrNikRt -" yadA puggaladavA vaMjaNaM tayA pUriyaMti - pabhUyA te puggaladavA jAyA - khaM pramANamAnItAH savisayapaDivohasamatthA jAyA" "ityAdi, jayA uvagarAdiyaM vaMjaNaM tayA pUriyaMti kahaM ?, ucyate, jAhe tehiM poggalehiM taM dabiMdiyaM AvRtaM bhariyaM vApitaM tathA pUriyaMti bhaNNai, jayA ubhayasaMbaMdho vaMjaNaM tathA pUriyaMti kahaM ?, ucyate, darghidiyassa poggalA aMgIbhAvamAgatA, poggallA dabiMdiye abhiSiktA ityarthaH, tadA pUriyaMti bhannai" iti, evaM ca yadA pUritaM bhavati vyaJjanaM tadA huM iti karoti - arthAvagraharUpeNa jJAnena tamartha gRhNAti, kiM ca ?, nAmajAtyAdika CA international For Personal & Private Use Only pratibodhakadRSTAnto mallakadRSTAntazca sU. 36 5. 13 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH // 18 // lpanArahitaM, tathA cAha-'no ceva NaM jANai ke vesa saddAItti na punarevaM jAnAti ka eSa zabdAdirartha iti, kharUpadra- pratibodhakavyaguNakriyAvizeSakalpanArahitamanirdezyaM sAmAnyamAnaM gRhNAtItyarthaH, evaMrUpasAmAnyamAtragrahaNakAraNatvAdarthAvagra- dRSTAntohassa, etasmAca pUrvaH sarvo'pi vyaJjanAvagrahaH, eSA mallakadRSTAntena vyaJjanAvagrahasya prarUpaNA, huMkArakaraNaM cArthAvagraha-15 mallaka dRSTAntazca balapravartitaM, tata IhAM pravizati-kimidaM kimidamiti vimarza kartumArabhate, 'tataH' IhAnantaraM kSayopazamavizeSabhAvAt 8 sU. 36 jAnAti-amuka epa zabdAdiriti, 'tataH' evaMrUpe jJAnapariNAme prAdurbhavati sati so'pAyaM pravizati, tato'pAyA-1 nantaramantarmuhUrttakAlaM yAvadupagataM bhavati-sAmIpyenAtmani zabdAdijJAnaM pariNataM bhavati, avicyutirantarmuhUrttakAlaM yAvatpravartate ityarthaH, tato dhAraNAM pravizati, sA ca dhAraNA vAsanArUpA draSTavyA, yata Aha-tatto Na'mityAdi, dhAraNAyAM pravezAt 'Na'miti vAkyAlaGkAre saGghayeyaM vA asaGkhyeyaM vA kAlaM hRdi dhArayati, tatra saGkhyeyavarSA saGkhyeyakAlaM, asaGkhyeyavarSAyuSastvasaGkhayeyaM kAlam / atrAha-suptamaGgIkRtya pUrvoktaH prakAraH sarvo'pi ghaTate, jAnatastu zabdazravaNasamanantaramevAvagrahehAvyatirekeNAvAyajJAnamupajAyate, tathApratiprANi saMvedanAt , tanniSedhArthamAha-se A eon jahAnAmae' ityAdi, sa yathAnAmakaH kazcijAgradapi puruSo'vyaktaM zabdaM zRNuyAt , avyaktameva prathamaM zabdaM zRNoti, 81 avyaktaM nAma anirdezyakharUpaM nAmajAtyAdikalpanArahitaM, anenAvagrahamAha, arthAvagrahazca zrotrendriyasya sambandhI | vyaanAvagrahamantareNa na bhavati tato vyaJjanAvagraho'pyukto veditavyaH, atrAha-nanvevaM kramona ko'pyupalabhyate, dain Education International For Personal & Private Use Only mimi.jainelibrary.org Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintu prathamata eva zabdApAyajJAnamupajAyate, sUtre'pi cAvyaktamiti zabdavizeSaNaM kRtaM, tato'yamoM vyAkhyeyaH-2 pratibodhaka* avyaktam-anavadhAritazAGkhazA divizeSaM zabdaM zRNuyAditi, idaM ca vyAkhyAnamuttarasUtramapi saMvAdayati-'teNa TAnto sadotti uggahie' tena-pramAtrA zabda ityavagRhItaM, 'no ceva NaM jANai ke vesa saddAI' na punarevaM jAnAti-kaH malakaeSa zabdaH zAGkhaH zAGga iti vA ?, zabda ityatrAdizabdAdrasAdiSvapyayameva nyAya iti jJApayati, tata IhAM pravizati dRSTAnnazca ityAdi sarva sambaddhameva, tadetadayuktaM, samyag vastutattvAparijJAnAt , iha hi yatkimapi vastu nizcIyate tatsavamIhA- sU. 36 pUrvakam , anIhitasya samyaga nizcitatvAyogAta , na khalu prathamAkSisannipAte satyadhUmadarzane'pi yAvat kimayaM dhUmaH? kiMvA masakavartiriti vimRzya dhUmagatakaNThakSaNanakAlIkaraNasoSmatAdidharmadarzanAt samyagdhUmatvena na vinizcinoti hAtAvat sa dhUmo nizcito bhavati, anivartitazaGkatayA tasya samyanizcitatvAyogAt , tasmAdayazyaM yo vastuvizeSani-11 cayaH sa IhApUrvakaH, zabdo'yamiti ca nizcayo vastuvizeSanizcayo, rUpAdivyavacchedAt , tato'vazyamitaH pUrvamIhayA 31 bhavitavyaM, ihA ca prathamataH sAmAnyarUpeNAvagRhIte bhavati, nAnavagRhIte, na khalu sarvathA nirAlambanamIhanaM kApi 10 bhavadupalabhyate, na cAnupalabhyamAnaM pratipattuM zaknumaH, sarvasyA api prekSAvatAM pratipatteH pramANamUlatvAd , anyathA | |prekSAvattAkSitiprasakteH, tasmAdIhAyAH prAgavagraho'pi niyamApratipattavyaH, amumevArtha bhASyakAro'pi draDhayati-"Ihi-181 1 Ihyate nAgRhItaM jJAyate nAnIhitaM na cAjJAtam / dhAryate tadvastu tena kramo'vagrahAdikaH // 1 // + Join Education International For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA | jai nAgahiyaM najai nAnIhiyaM na yAnAyaM / dhArijai taM vatthu teNa kamo uggahAIo // 1 // " avagrahazca zabdo-1 pratibodhaka dRSTAntonandIvRtti yamiti jJAnAtpUrva pravarttamAno'nirdezyasAmAnyamAtragrahaNarUpa evopapadyate, nAnyaH, ata evoktaM sUtrakRtA-'avyaktaM | |zabdaM zRNuyAdi'ti, sa hi paramArthataH zabda eva, tataH prajJApakastaM zabdamanUdya tadvizeSaNamAcaSTe-avyaktamiti, taM dRSTAntazca // 18 // zabdamavyaktaM zRNoti, kimuktaM bhavati ?-zabdavyaktyApi vyaktaM na zRNoti, kintu sAmAnyamAtramanirdezyaM gRhNAtI-18| sU. 36 tyarthaH, yadapi coktaM-tena pramAtrA zabda ityavagRhItamiti, tatra zabda iti pratipAdayati prajJApakaH sUtrakAro, na punaH tena pramAtrA zabda iti avagRhyate, zabda iti jJAnasyApAyarUpatvAt , tathAhi-zabdo'yamiti, kimuktaM bhavati?-na zabdAbhAvo, na ca rUpAdiH, kintu zabda evAyamiti, tato vizeSanizcayarUpatvAdayamavagamo'pAyarUpa | hai eva, nAvagraharUpaH, atha ca avagrahapratipAdanArthamidamucyamAnaM vartate tataH zabda iti prajJApakaH sUtrakAro vadati, na 81 punastena pramAtrA zabda ityavagRhyate iti sthitaM, tathA cAha sUtrakRt-'no ceva Na' mityAdi, na punarevaM jAnAti-ka eSa zabdAdirartha iti, zabdAdirUpatayA tamarthaM na jAnAtIti bhAvArthaH, aniddezyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatvAdarthA-12 vagrahasya, arthAvagrahazca zrotrendriyaghANendriyAdInAM vyaJjanAvagrahapUrvaka iti pUrva vyaJjanAvagraho'pi draSTavyaH, tadevaM srv-18|||181|| trApyavagrahehApUrvamavAyajJAnamupajAyate, kevalamabhyAsadazAmApanasya zIghraM zIghrataramavagrahAdayaH pravartante iti kAlasau-181 myAtte spaSTaM na saMvedyante iti sthitaM / tata IhAM pravizati, iha kecidIhAM saMzayamAnaM manyante, tadayuktaM, saMzayo hi 25 SALESALMALAM dain Education International For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAjJAnamiti, jJAnAMzarUpA cehA, tataH sA kathamajJAnarUpA bhavitumarhati ?, navIhApi kimayaM zAGkhaH kiMvA prati bo dRSTAntozAraiH ? ityevaMrUpatayA pravartate, saMzayo'pi caivameva, tataH ko'nayoH prativizeSaH?, ucyate, iha yat jJAnaM zAGkhazA-131 mallakadivizeSAnanekAnAlamvate na cAsadbhUtaM vizeSamapAsituM zaknoti, kintu sarvAtmanA zayAnamiva vartate-kuNThIbhUtaM dRSTanatazca pratiSThatItyarthaH, tadasadbhUtavizeSAparyudAsaparikuNThitaM saMzayajJAnamucyate, yatpunaH sadbhUtArthavizeSaviSaye hetUpapattivyApAra- sU. 36 tayA sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukhamasadbhUtavizeSatyAgAbhimukhaM ca tadIhA, Aha ca bhASyakRt-"jamaNegatthAlaM- 5 vaNamapajjudAsaparikuMThiyaM cittaM / sayaiva sabappaNao taM saMsayarUvamannANaM // 1 // jaM puNa sayatthaheUvavattivAvArata-18 |pparamamohaM / bhUyAbhUyavisesAdANacAyAbhimuhamIhA // 2 // " iha yadi vastu subodhaM bhavati viziSTazca matijJAnAvaraNakSayopazamo vartate tato'ntarmuhUrttakAlena niyamAttadvastu nizcinoti, yadi punarvastu durbodhaM na ca tathAvidho viziSTo matijJAnAvaraNakSayopazamastata IhopayogAdacyutaH punarapyantarmuhUrttakAlamIhate, evamIhopayogAvicchedena prabhUtAnyanta| muhUrttAni yAvadIhate, tata IhAnantaraM jAnAti-amuka eSo'rthaH zabda iti, idaM ca jJAnamavAyarUpaM, tato'smin jJAne haiN| prAdurbhavati 'Na'miti vAkyAlaGkAre'pAyaM pravizati, tataH 'se' tasya upagatam-avicyutyA sAmIpyenAtmani pariNataM . SARSES 1 yadanekArthAlambanamapayudAsaparikuNThitaM cittam / zeta iva sarvAtmanA tat saMzayarUpamajJAnam // 1 // yatpunaH sadarthahetUpapattivyApAratatparamamogham / bhUtAbhUtavizeSAdAnatyAgAbhimukhamIhA // 2 // Jain USC rational For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girIyA zrImalaya-12 bhavati tato dhAraNAM-vAsanArUpA pravizati, saGkhyeyamasaGkhyeyaM vA kAlam / evam' anena kramaprakAreNa etena pUrvadarzite- pratibodhaka nAbhilApena zeSeSvapi cakSurAdiSvindriyeSu avagrahAdayo vAcyAH, navaraM abhilApaviSaye 'avattaM sadaM suNejA' ityasya || dRSTAntonandIvRttiH sthAne 'avattaM rUvaM pAsejjA' iti vaktavyaM, upalakSaNametat tena sarvatrApi zabdasthAne rUpamiti vaktavyaM, tadyathA-'teNaM mllk||182|| rUvitti uggahie no ceva NaM jANai kevesa rUvitti?, tato IhaM pavisai, tato jANai amuge esa rUvetti, tato |PANE dRSTAntazca avAyaM pavisaI' ityAdi tadavasthameva, navaramiha vyaJjanAvagraho na vyAkhyeyaH, aprApyakAritvAcakSuSaH, ghANendriyAdiSu | tu vyAkhyeyaH, evaM tu ghANendriyaviSaye-'avattaM gaMdhaM agghAijA' ityAdi vaktavyaM, jidvendriyaviSaye 'avattaM rasaM AsA ijA' ityAdi, sparzanendriyaviSaye 'avattaM phAsaM paDisaMveijjA' ityAdi, yathA ca zabda iti nizcite taduttarakAlamutta-2 baradharmajijJAsAyAM kiM zAGkhaH? kiM vA zArGgaH? ityevaMrUpA IhA pravartate tathA rUpamiti nizcite taduttarakAlamuttaradharmaji-27 jJAsAyAM sthANuH kiMvA puruSaH? ityAdirUpA (sA)pravartate, evaM ghrANendriyAdiSvapi samAnagandhAdIni vastuniI sambanAni veditavyAni, Aha ca bhASyakRt-"sesesuvi rUvAisu visaesuM hoMti ruuvlkkhaaii| pAyaM paccAsannattaNe vatthUNi // 1 // thANupurisAi kuTTappalAdi saMbhiyakarilamasAi / sappuppalanAlAi va samANarUvAI visayAI // 2 // "||22 1 zeSeSvapi rUpAdiSu viSayeSu bhavanti rUpalakSyANi / prAyaH pratyAsannatayA IhAyA vastUni // 1 // sthAgupuruSAdi kuSTotpalAdi saMbhRtakari mAMsAdi / sarpotpala // 182 // | nAlAdi ca samAnarUpA viSayAH // 2 // Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'se jahAnAmae' ityAdi, sa yathAnAmakaH ko'pi puruSo'vyaktaM svapnaM pratisaMvedayet, avyaktaM nAma sakalavizeSavikalamani|rdezyamitiyAvat svapnamiti prajJApakaH sUtrakAro vadati, sa tu pratipattA svapnAdivyaktivikalaM kiJcidanirdezyameva tadAnIM gRhNAti tathA'nena pratipatrA 'suviNotti uggahie'tti khanamiti avagRhItaM, atrApi svapna iti prajJApako vadati, sa tu pratipattA azeSavizeSaviyuktamevAvagRhItavAn, tathA cAha-na punarevaM jAnAti - ka eSa khapna iti ?, svapna ityapi tamartha na jAnAtIti bhAvaH, tata ihAM pravizatItyAdi prAgvat, evaM svapnamadhikRtya noindriyasyArthAvagrahAdayaH pratipAditAH / anena collekhenAnyatrApi viSaye veditavyAH, tadevaM malakadRSTAntena vyaJjanAvagrahaprarUpaNAM kurvatA prasaGgato'STAviMzatisaGkhyA api matijJAnasya bhedAH saprapaJcamuktAH, samprati mallakadRSTAntamupasaMharati- 'settaM malla gadiTTheteNaM' evaM mallakadRSTAntena vyaJjanAvagrahasya prarUpaNA / ete cAvagrahAdayo'STAviMzatibhedAH pratyekaM bahvAdibhiH setaraiH sarvasaGkhyayA dvAdazasaGkhye meMderbhidyamAnA yadA vivakSyante tadA patriMzadadhikaM bhedAnAM zatatrayaM bhavati, tatra bahvAdayaH zabdamadhikRtya bhAvyante - zaGkhapaTahAdinAnAzabdasamUhaM pRthagekaikaM yadA'vagRhNAti tathA vahvavagrahaH, yadA tvekameva kaJcicchandamavagRhAti tadA'bahnavagrahaH, tathA zaGkhapaTahAdinAnAzabdasamUhamadhye ekaikaM zabdamanekaiH paryAyaH snigdhagAmbhIryAdibhirviziSTaM yathAvasthitaM yadA'vagRhNAti tadA sa bahuvidhAvagrahaH, yadA tvekamanekaM vA zabdamekaparyAyaviziSTamavagRhNAti tadA so'bahuvidhAvagrahaH, yadA tu aci| reNa jAnAti tadA sa kSiprAvagrahaH, yadA tu cireNa tadA'kSiprAvagrahaH, tameva zabdaM svarUpeNa yadA jAnAti na liGgapa Jain Educnternational For Personal & Private Use Only pratibodhakadRSTAnto. mallakadRSTAntazca sU. 36 5 10 13 W Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya pratibodhakalarigrahAta tadA'nizritAvagrahaH, liGgaparigraheNa tvavagacchato nizritAvagrahaH, athavA paradharmairvimizritaM yadrahaNaM tanmizri-18 dRSTAntogirIyA nandIvRttiH tAvagrahaH, yatpunaH paradharmeramizritasya grahaNaM tadamizritAvagrahaH, tathA nizcitamavagRhNato nizcitAvagrahaH, sandigdhamava- mallaka gRhNataH sandigdhAvagrahaH, sarvadaiva bahvAdirUpeNAvagRhNato dhruvAvagrahaH, kadAcideva punarbahvAdirUpeNAvagRhRto'dhruvAvagrahaH, dRSTAntazca // 183 // eSa ca bahubahuvidhAdirUpo'vagraho vizeSasAmAnyAvagraharUpo draSTavyaH, naizcayikasyAvagrahasya sakalavizeSanirapekSAnirdezyasAmAnyamAtragrAhiNa ekasAmayikasya bahuvidhAdivizeSagrAhakatvAsambhavAta , bahAdInAmanantaroktaM vyAkhyAna bhASyakAro'pi pramANayati-"nANAsaddasamUha bahuvihaM suNei bhinnajAtIyaM / bahuvihamaNegabhUyaM ekekaM niddhamahurAi // 1 // [khippamacireNa taM ciya sarUvao jamanissiyamaliMgaM / nicchiyamasaMsayaM jaM dhuvamacaMtaM na u kayAi // 2 // etto ciya paDivakkhaM sAhejA nissie viseso'yaM / paradhammahiM vimissaM missiyamavimissiyaM iyaraM // 3 // " yadA punarAlo-15 kasya mandamandataramandatamaspaSTaspaSTataraspaSTatamatvAdibhedato viSayasyAlpatvamahattvasannikarSAdibhedataH kSayopazamasya ca tAratamyabhedato bhidyamAnaM matijJAnaM cinyate tadA tadanantabhedaM pratipattavyam // samprati punadravyAdibhedatazcatuH-1 prakAratAmAha taM samAsao cauvvihaM paNNattaM, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, tattha davvao NaM AbhiNivohianANI AeseNaM savvAiM davvAiM jANai na pAsai, khettao NaM AbhiNi AMGAROGRESSESACRE5%25A | // 183 // dain Education International For Personal & Private Use Only TAmainelibrary.org Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mateviSayo- bhedAHkAla: spRSTatAdi bohianANI AeseNaM savvaM khettaM jANai na pAsai, kAlao NaM AbhiNibohianANI AeseNaM savvakAlaM jANai na pAsai, bhAvao NaM AbhiNibohianANI AeseNaM sabve bhAve jANai na pAsai / uggaha IhA'vAo ya dhAraNA eva huMti cttaari| AbhiNibohiyanANassa bheyavatthU samAseNaM // 75 // atthANaM uggahaNami uggaho taha viAlaNe iihaa| vavasAyaMmi avAo dharaNaM puNa dhAraNaM viti // 76 // uggaha ikaM samayaM IhAvAyA muhuttamaddhaM tu / kAlamasaMkhaM saMkhaM ca dhAraNA hoi nAyavvA // 77 // puDhe suNei sadaM rUvaM puNa pAsaI apuDhe tu / gaMdhaM rasaMca phAsaM ca baddhapuDhe viyAgare // 70 // bhAsAsamaseDhIo sadaM jaM suNai mIsiyaM suNai / vIseDhI puNa sadaM suNei niyamA parAghAe // 79 // IhA apoha vImaMsA, maggaNA ya gavesaNA / sannA saI maI pannA, savvaM AbhiNibohiaM // 80 // setaM AbhiNibohianANaparokkhaM, [ se taM mainANaM ] // (sU0 37) 1 atthANaM uggaNaM ca uggahaM taha viyAlaNaM ihaM / vavasAyaM ca avArya dharaNaM puNa dhAraNa biMti // 1 // iti pAThAntarApekSigI mUlavyAkhyA'tra / Jain N ational For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya II 'taM samAsao' ityAdi, 'tat' matijJAnaM 'samAsataH' sajhepeNa caturvidhaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca,BImateviSayogirIyA tatra dravyato 'Na'miti vAkyAlaGkAre, AbhinivodhikajJAnI 'AdeseNaM'ti Adeza:-prakAraH, sa ca dvidhA-sAmAnyarUpo medAHkAlaH nandIvRttiH vizeSarUpazca, tatreha sAmAnyarUpo grAhyaH, tata Adezena-dravyajAtirUpasAmAnyAdezena sarvavyANi-dharmAstikAyAdIni spRSTatAdi ||184aajaanaati kiJcidvizeSato'pi, yathA dharmAstikAyo dharmAstikAyasya pradezaH, tathA dharmAstikAyo gatyupaSTambhahetura mUrto lokAkAzapramANa ityAdi, na pazyati-sarvAtmanA dharmAstikAyAdInna pazyati, ghaTAdIMstu yogyadezAvasthitAn pazyatyapi, athavA Adeza iti-sUtrAdezastasmAtsUtrAdezAtsarvadravyANi-dharmAstikAyAdIni jAnAti, na tu sAkSAt hai sarvANi pazyati, nanu yatsUtrAdezato jJAnamupajAyate tacchutajJAnaM bhavati tasya zabdArthaparijJAnarUpatvAdatha ca matijJAnamabhidhIyamAnaM vartate tatkathamAdezaH iti sUtrAdezo vyAkhyAtaH?, tadayuktaM, samyag vastutattvAparijJAnAt , iha hi zrutabhAvitamateH zrutopalabdheSvapi artheSu sUtrAnusAramantareNa ye'vagrahahApAyAdayobuddhivizeSAH prAduSSyanti te matijJAnameva, na zrutajJAnaM, sUtrAnusAranirapekSatvAt , Aha ca bhASyakRt-"Adesotti va suttaM suovaladdhesu tassa mainANaM / pasarai tabbhAvaNayA viNAvi suttANusAreNaM // 1 // " evaM kSetrAdiSvapi vAcyaM, navaraM tAn sarvathA na pazyati, tatra kSetra lokAlokAtmakaM, kAlaH sarvAddhArUpo'tItAnAgatavartamAnarUpo vA, bhAvAzca paJcasaGkhyA audayikAdayaH, tathA cAha1 Adeza iti vA sUtraM zrutopalabdheSu tasya matijJAnam / prasarati tadbhAvanayA vinA'pi sUtrAnusAreNa // 1 // 20 // 184 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyakRt-"Aesotti pagAro oghAeseNa sabadavAiM / dhammatthikAiAI jANai na u sababhAveNaM // 1 // khettaMmateviSayolokAlokaM kAlaM sabaddhamahava tivihaM vA / paMcodaiyAIe bhAve jaM neyamevaiyaM // 2 // " samprati saGgrahagAyAM pratipA- medAkAlaH 4 dayati-'uggahoM' ityAdi, avagrahaH-prAgnirUpitazabdArthastathA IhA apAyazca, cazabdaH pRthagavagrahAdikharUpasvAtatrya | spRSTatAdi pradarzanArthaH, avagrahAdayaH parasparaM paryAyA na bhavantIti bhAvArthaH, athavA cazabdaH samuccaye, tasya ca vyavahitaH prayogo dhAraNA cetyevaM draSTavyaH, evakAraH kramapradarzanArthaH, 'evam' etena krameNa 'samAsena'sopeNa catvAri Abhinibodhika-181 || jJAnasya bhidyante iti bhedA vikalpA aMzA ityarthaH ta eva vastUni bhavanti, tathAhi-nAnavagRhItamIyate nAnIhitaM | nizcIyate nAnizcitaM dhAryate iti / idAnImeteSAmavagrahAdInAM kharUpaM pratipipAdayiSurAha-'atthANa'mityAdi, arthAnAM-rUpAdInAmavagrahaNaM cazabdo'vagrahaNasya avyaktatvasAmAnyamAtrasAmAnyavizeSaviSayatvApekSayA khagatabhedabAhulya|sUcakaH,avagrahaM bruvate iti yogaH, 'tathe tyAnantarye vicAraNaM-paryAlocanamarthAnAmiti vartate IhAM truvate, tathA vivi-18 dho'vasAyo vyavasAyo-nirNayastaM cArthAnAmiti vartate apAyaM truvate iti saMsargaH, dharaNaM punararthAnAmavicyutismRtivAsanArUpAM dhAraNAM bruvate tIrthakaragaNadharAH, anena khamanISikAvyadAsamAha / anye tvevaM paThanti-"atthANaM uggaha 25A4%25EARRIGARH 1Adeza iti prakAraH oSAdezena sarvavyANi / dharmAstikAyikAdIni jAnAti na tu sarvabhAvena ||1||kssetrN lokAlokaM kAlaM sarvAddhAmathavA trividhaM vaa| paJcaudayikAdikAn bhAvAn yat jJeyametAvat // 2 // lain L a boral For Personal & Private Use Only - Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- mi uggahoM" ityAdi, tatraivaM vyAkhyAnam-arthAnAmavagrahaNe satyavagraho nAma mativizeSo bhavatItyevaM truvate, evamI- mateviSayogirIyA nandIvRttiH Tra hAdiSvapi yojanA kAryA, bhAvArthaH prAgvadeva / idAnImabhihitakharUpANAmavagrahAdInAM kAlapramANamabhidhitsurAha- bhedAHkAlaH spRSTatAdi 'uggaho' ityAdi, avagrahaH-arthAvagraho naizcayika ekasamayaM yAvadbhavati, samayaH paramanikRSTaH kAlavibhAgaH, sa ca // 185 // pravacanapratipAditAdutpalapatrazatavyatibhedodAharaNAta jaratpadRzATikApATanadRSTAntAcAvaseyaH, vyaJjanAvagrahavizeSasAmA nyArthAvagraho tu pRthak 2 antarmuhUrttapramANau jJAtavyau, IhA cApAyazca IhApAyau muhUrtAthai jJAtavyau, muhUrto ghaTikAda-18 |yprmaannH kAlavizeSaH tasyArddha muhUrtAI, tuzabdo vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi-vyavahArApekSayA etanmuhUrtArddhamityu-16 cyate, paramArthataH punarantarmuhUrtamavaseyaM, anye punarevaM paThanti-"muhUmaMtaM tu tatra makAro'lAkSaNikaH, tata evaM draSTa-181 vyaM-muhUrttAntaH-muhUrttasyAntaH-madhyaM muhUrttAntaH, antarmuhUrttamityarthaH, iha 'pAre madhye'gre'ntaH SaSThyA ve'ti vikalpenAntaHzabdasya prAga nipAto bhavati, tataH sUtre'ntaHzabdasya prAgnipAto na vihitaH, tathA dhAraNA kAlamasaGkhyaM-palyopamAdi-13/20 lakSaNaM saGkhyeyaM ca-varSAdirUpaM yAvadbhavati jJAtavyA, dhAraNA ceha vAsanArUpA draSTavyA, avicyutismRtI tu pratyekamantarmuhUsartapramANe veditavye // tadevamavagrahAdInAM svarUpamabhidhAya zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatAM pratipipAdayiSurAha-'puDhe suNeI' ityAdi, iha zrotrendriyeNa zabdaM zRNoti spRSTaM-spRSTamAtraM, spRSTaM nAma AliGgitaM yathA tanau reNusaGghAtaH, atha kathaM // 18 // spRSTamAtrameva zabdaM zRNoti ?, ucyate, iha zeSendriyagaNApekSayA zrotrendriyamatizayena paTu, tathA gandhAdidravyApekSayA Jain Education For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdadravyANi sUkSmANi prabhUtAni bhAvukAni ca, ata eva sarvatastadindriyaM prApnuvanti, tatastAni spRSTamAtrANyapi mateviSayozrotrendriyeNa grahItuM zakyante, rUpaM punaH pazyati aspRSTameva, turevakArArthaH, aprApyakAritvAcakSuSaH,tathA gandhaM rasaM ca sparzAibhedAHkAlaH ca, cazabdau samuccayAoM, baddhaspRSTaM prANAdibhirindriyairvinizcinotIti vyAgRNIyAt , iha baddhaspRSTamiti spRSTabaddhamiti 81 spRSTatAdi hai vijJeyaM, prAkRtazailyA cAnyathA sUtre upanyAsaH, tatra spRSTamityAtmanA''liGgitaM bar3ha-toyavadAtmapradezairAtmIkRtaM Ali-hai jitAnantaramAtmapradezairAgRhItamityarthaH / iha zabdamutkarSato dvAdazayojanebhya AgataM zRNoti, na paratA, zeSANi tu 18|gandhAdidravyANi pratyeka navabhyo 2 yojanebhya AgatAni prANAdibhirindriyaihNAti jIvo, na parataH, parataH samAga-18 tAnAM dravyANAM mandapariNAmatayA indriyagrAhyatvAsambhavAt , jaghanyatastu zabdAdidravyANi aGgulAsaGkhyeyabhAgAdA-dU gatAni, cakSuSastu jaghanyato yogyo viSayo'GgulasaGkhyeyabhAgavartI veditavyaH, utkarSatastvAtmAGgulena sAtireko yoja-| nalakSaH, etadapi cAbhAsuradravyamadhikRtyocyate, bhAsuraM tu dravyamekaviMzatiyojanalakSebhyo'pi parataH pazyaMti, yathA / 6 puSkaravaradvIpArddha mAnuSottaranagapratyAsannavarttinaH karkasaMkrAntau sUryabimba, tathA coktam- "lakkhehiM egavIsAe sAti-18/10 regehiM pukkharaddhaMmi / udae pecchaMti narA sUraM ukkosae divase // 1 // " atrAha-nanu spRSTaM zRNoti zabdamityuktaM, tatra zabdaprayogotsRSTAnyeva kevalAni zabdadravyANi zRNoti utAnyAnyeva tadbhAvitAni AhozcinmizrANIti ?, ucyate, 1 lakSeSvekaviMzatau sAtirekeSu puSkarAdhe / udaye prekSante narAH sUryamutkRSTe divase / (karkasaMkrAntyA divase) // 1 // KASAMACARA Jain Education memational For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 186 // na tAvatkevalAni, yato vAsakAni zabdadravyANi zabdayogyAni ca dravyANi sakalalokavyApIni tato'vazyaM tadvA mateviSayo medAHkAla: sitAni zRNoti mizrANi vA, na kevalAnyevotsRSTAni, tathA cAha-bhAsAsame'tyAdi, bhASyata iti bhASA-vAk spRSTatAdi zabdarUpatayA utsRjyamAnA dravyasantatiH sA ca vaNNotmikA bherImAGkArAdirUpA vA draSTavyA, tasyAH samAH zreNayaH, zreNayo nAma kSetrapradezapatayo'bhidhIyante, tAzca sarvasyaiva bhASamANasya SaTsu dikSu vidyante yAsUtsRSTA satI bhApA 8 prathamasamaya eva lokAntamanudhAvati, bhASAsamazreNayaH, samazreNigrahaNaM vizreNivyavacchedArtha, bhASAsamazreNIH itogataH prApto bhASAsamazreNItaH, bhASAsamazreNivyavasthita ityarthaH, yaM zabdaM puruSAdisambandhinaM bheryAdisambandhinaM vA zRNoti yattadornityAbhisambandhAttaM mizraM zRNoti, utsRSTazabdadravyabhAvitApAntarAlasthadravyamizraMzRNotIti bhaavaarthH||| vIseDhI'tyAdi, atreta iti vartate, tato'yamarthaH-vizreNiM punaritaH-prApto, vizreNivyavasthitaH punarityarthaH, athavA ||20 vizreNisthito vizreNirityucyate, zabdaM zRNoti niyamAtparAghAte sati, nAnyathA, kimuktaM bhavati ?-utsRSTazabdadravya-18 zabdA (zabdadravyA) bhighAtena yAni vAsitAni zabdadravyANi tAnyeva kevalAni zRNoti, na kadAcidapi utsRSTAni, kuta iti ced, ucyate, teSAmanuzreNigamanAtpratighAtAbhAvAca / samprati vineyajanasukhapratipattaye matijJAnasya paryAyaza-181 // 186 // dAnabhidhitsurAha-Ihe'tyAdi, ete IhAdayaH zabdAH sarve'pi paramArthato mativAcakAH paryAyazabdAH, paraM vineyajanabuddhiprakAzanAya kiJcidbhedAd bhedo'mISAM pradarzyate-IhanamIhA-sadarthaparyAlocanaM, apohanamapohaH nizcaya ityarthaH, vimarzanaM 25 For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimarzaH-apAyAdAgIhAyAH pariNAmavizeSaH,mArgaNaM mArgaNA-anvayadharmAnveSaNaM,caH samuccaye,gaveSaNaM gaveSaNA-vyati-2 zrutajJAnarekadharmAlocanaM, tathA saMjJAnaM saMjJA-vyaJjanAvagrahottarakAlabhAvI mativizeSa ityarthaH, tathA smaraNaM smRtiH-pUrvAnubhUsAla-20 / medAH . mbanaHpratyayavizeSaH,mananaM matiH-kathaJcidarthaparicchittAvapisUkSmadharmAlocanarUpAbuddhiH,prajJApanaM prajJA-viziSTakSayopaza- sU.38 majanyA prabhUtavastugatayathAvasthitadharmAlocanarUpA saMvit, sarvamidamAbhinibodhikaM matijJAnamityarthaH, setta'mityAdi, tadetadAbhinibodhikajJAnaM // sAmprataM prAgupanyastasakalacaraNakaraNakriyAdhArazrutajJAnavarUpajijJAsayA ziSyaH prAyati se kiM taM suyanANaparokkhaM ?, suyanANaparokkhaM coisavihaM pannattaM, taMjahA-akkharasuyaM 1 aNakkharasuyaM 2 saNNisuaM 3 asaNNisuaM4 sammasuaM 5 micchasuaM 6 sAiaM 7 annaa| iaM 8 sapajjavasiaM 9 apajavasiaM 10 gamiaM 11 agamiaM 12 aMgapaviTuM 13 aNaMgapa| viTuM 14 / (sU. 38) atha kiM tacchutajJAnaM ?, AcArya Aha-zrutajJAnaM caturdazavidhaM prajJasaM, tadyathA-akSarazrutamanakSarazrutaM saMjJizrutama-2 saMjJizrutaM samyakazrutaM mithyAzrutaM sAdi anAdi saparyavasitamaparyavasitaM gamikamagamikamaGgapraviSTamanaGgapraviSTaM ca / nanu akSarazrutAnakSarazrutarUpa eva bhedadvaye zeSabhedA antarbhavanti takimarthaM teSAM bhedopanyAsaH, ucyate, ihAvyutpannamatInA vizeSAvagamasampAdanAya mahAtmanAM zAstrArambhaprayAso, na cAkSarazrutAnakSarazrutarUpabhedadvayopanyAsamAtrAdavyutpa Ru Jain M u nterational For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % akSarAnakSarazrutaM sU. 39 zrImala girIyA nandIvRttiH // 187 // +MRCASEARC5 namatayaH zeSabhedAnavagantumIzate, tato'vyutpannamativineyajanAnugrahAya zeSabhedopanyAsa iti // sAmpratamupanyatAnAM bhedAnAM kharUpamanavagacchan AyaM bhedamadhikRtya ziSyaH praznaM karoti se kiM taM akkharasuaM?, akkharasuaMtivihaM pannattaM, taMjahA-sannakkharaM vaMjaNakkharaM laddhiakkharaM, se kiM taM sannakravaraM ?, 2 akkharassa saMThANAgiI, settaM sannakkharaM |se kiM taM vaMjaNakkharaM?, vaMjaNakkharaM akkharassa vaMjaNAbhilAvo, se taM vaMjaNakkharaM / se kiM taM laddhiakkharaM ?, laddhiakkharaM akkharaladdhiyassa laddhiakkharaM samuppajai, taMjahA-soiMdialaddhiakkharaM cakkhiM. diyaladdhiakkharaM ghANidiyaladdhiakkharaM rasaNiMdiyaladdhiakkharaM phAsiMdiyaladdhiakkharaM noiMdiyaladdhiakkharaM, se taM laddhiakkharaM, se taM akkhrsuaN||se kiM taMaNakkharasuaM?, aNakkharasuaM aNegavihaM paNNattaM, taMjahA-UsasiaM nIsasi nicchuLe khAsiaM ca chIaM ca / nisiMghiamaNusAraM aNakkharaM cheliAIaM // 81 // se taM aNakkharasuaM ( sU0 39) atha kiM tadakSarazrutaM ?, sUrirAha-akSarazrutaM trividhaM prajJataM, tadyathA-sajJAkSaraM vyaanAkSaraM labdhyakSaraM ca, tatra 'kSara saJcalane' na kSarati-na calatItyakSaraM-jJAnaM, taddhi jIvakhAbhAvyAdanupayoge'pi tattvato na pracyavate, yadyapi ca sarva // 187 // 25 For Personal & Private Use Only Jain Education Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamavizeSeNAkSaraM prApnoti tathA'pIha zrutajJAnasya prastAvAdakSaraM zrutajJAnameva draSTavyaM, na zeSaM, itthambhUtabhAvAkSarakA-18 akSarAraNaM vA'kArAdi varNajAtaM tatastadapyupacArAdakSaramucyate, tatazcAkSaraM ca tacchutaM ca-zrutajJAnaM ca akSarazrutaM, bhAvazrutami nakSarazrutaM |sU.39 / tyarthaH, tacca labdhyakSaraM veditavyaM, tathA'kSarAtmakam-akArAdivaNAtmakaM zrutamakSarazrutaM dravyazrutamityarthaH, tatha sajJAkSaraM vyajanAkSaraM ca draSTavyaM, atha kiM tatsamjJAkSaraM ?, akSarasyAkArAdeH saMsthAnAkRtiH-saMsthAnAkAraH, tathAhi-samjJA-1 yate'nayeti sajJA-nAma tannivandhanaM-tatkAraNamakSaraM saMjJAkSaraM, saMjJAyAzca nibandhanamAkRtivizeSaH, AkRtivizeSa eva nAmaH karaNAyavaharaNAca, tato'kSarasya paTTikAdau saMsthApitasya saMsthAnAkRtiH saMjJAkSaramucyate, taca mAjhyAdilipibhedato'nekaprakAraM, tatra nAgarI lipimadhikRtya kiJcitpradazyate-madhye sphATitacullIsannivezasadRzo rekhAsannivezo NakAro | vakrIbhUtazcapucchasannivezasadRzo DhakAra ityAdi, 'se tta'mityAdi, tadetat saMjJAkSaraM / atha kiM tadyAnAkSaraM ?, AcArya 6 Aha-vyaJjanAkSaramakSarasya vyaanAbhilApA, tathAhi-vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM-bhASyamANamakAhai rAdikaM varNajAtaM, tasya vivakSitArthAbhivyajakatvAt , vyaJjanaM ca tadakSaraM ca vyaJjanAkSaraM, tato yuktamukta-vyaanAkSara makSarasya vyaanAbhilApaH, akSarasyAkArAdervarNajAtasya vyaanena-atra bhAve anaT vyaJjakatvenAbhilApaH-uccAraNaM, arthavyajakatvenocAryamANamakArAdi vrnnjaatmityrthH| se kiM tamityAdi, atha kiM talabdhyakSaraM?, labdhiH-upayogaH, sa ceha prastAvAt zabdArthaparyAlocanAnusArI gRhyate, labdhirUpamakSaraM labdhyakSaraM, bhAvazrutamityarthaH, 'akkharaladdhiya Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only IR w w.jainelibrary.org Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 188 // Jain Education sse' tyAdi, akSare - akSarasyoccAraNe'vagame vA labdhiryasya so'kSaralabdhikaH tasya, akArAdyakSarAnuviddhazrutalabdhisamanvi tasyetyarthaH, labdhyakSaraM bhAvazrutaM samutpadyate, zabdAdigrahaNasamanantaramindriyamanonimittaM zabdArtha paryAlocanAnusAri zAGkho'yamityAdyakSarAnuviddhaM jJAnamupajAyate ityarthaH, nanvidaM labdhyakSaraM saJjJinAmeva puruSAdInAmupapadyate nAsaJjJinAmekendriyAdInAM teSAmakArAdInAM varNAnAmavagame uccAraNe vA labdhyasambhavAt, na hi teSAM paropadezazravaNaM sambhavati |yenAkArAdivarNAnAmavagamAdi bhavet, athacaikendriyAdInAmapi labdhyakSaramiSyate, tathAhi - pArthivAdInAmapi bhAvazrutamupavarNyate- 'davasuyAbhAvaMmivi bhAvasurya patthivAINa' miti vacanaprAmANyAd, bhAvazrutaM ca zabdArtha paryAlocanAnusAri vijJAnaM, zabdArtha paryAlocanaM cAkSaramantareNa na bhavatIti, satyametat, kintu yadyapi teSAmekendriyAdInAM paropadezazravaNAsambhavastathApi teSAM tathAvidhakSayopazamabhAvataH kazcidavyakto'kSaralAbho bhavati yadvazAdakSarAnuSaktaM zrutajJAnamupajAyate, itthaM caitadaGgIkarttavyaM, tathAhi - teSAmapyAhArAdyabhilApa upajAyate, abhilApazca prArthanA, sA ca yadIdamahaM prApnomi tato bhavyaM bhavatItyAdyakSarAnuvidvaiva, tatasteSAmapi kAcidavyaktAkSaralabdhiravazyaM pratipattavyA, tatasteSAmapi labdhyakSaraM sambhavatIti na kazciddoSaH / tathA labdhyakSaraM poDhA, tadyathA - 'zrotrendriyalabdhyakSara 'mityAdi, iha yacchrotrendriyeNa zabdazravaNe sati zAGkho'yamityAdyakSarAnuviddhaM zabdArtha paryAlocanAnusAri vijJAnaM tacchrotrendriyalabdhyakSara, 1 dravyazrutAbhAve'pi bhAvazrutaM pArthivAdInAm // Meatonal For Personal & Private Use Only akSarA nakSarazrutaM sU. 39 20 // 188 // 25 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasya zrotrendriyanimittatvAt, yatpunazcakSuSA AmraphalAdyupalabhyAmraphalamityAdyakSarAnuviddhaM zabdArthaparyAlocanAtmaka akSarAvijJAnaM tacakSurindriyalabdhyakSaraM, evaM zeSendriyalabdhyakSaramapi bhAvanIyaM, 'setta'mityAdi, tadetat labdhyakSaraM, tadetada- nakSarazrutaM |kSarazrutaM / atha kiM tadanakSarazrutaM ?-anakSarAtmakaM zrutamanakSarazrutaM, AcArya Aha-anakSarazrutamanekavidham-anekaprakAra sU.39 prajJaptaM, tadyathA-'Usasiya'mityAdi, ucchrasanamucchasitaM, bhAve niSThApratyayaH, tathA niHzvasanaM niHzvasitaM niSThIvanaM / niSThatyUtaM kAsanaM kAsitaM, cazabdaH samuccayArthaH, kSavaNaM zrutaM, eSo'pi cazabdaH samuccayArthaH paramasya vyavahitaH prayogaH, B5 seMTitAdikaM cetyevaM draSTavyaH, tathA nissiMghanaM nissicitaM, anukhAravadanukhAraM, sAnukhAramityarthaH, tathA seMTitAdikaM | cAnakSarazrutaM, iha ucchasitAdi dravyazrutaM draSTavyaM,dhvanimAtratvAdbhAvazrutasya kAraNatvAtkAryatvAca, tathAhi-yadA'bhisandhipUrvakaM sa vizeSataramucchrasitAdi kasyApi puMsaH kasyacidarthasya jJasaye prayuGkte tadA taducchasitAdi prayoktu vazrutasya phalaM zrotuzca bhAvazrutasya kAraNaM bhavati tato dravyazrutamityucyate, atha bravIthAH-evaM tarhi karAdiceSTAyA api dravyazrutatvaprasaGgaH, sA'pi hi buddhipUrvikA kriyamANA tatkanu vazrutasya phalaM draSTuzca bhAvazrutasya kAraNamiti, neSa doSaH,||10 zrutamityanvarthAzrayaNAt , tathAhi-yacchUyate tacchutamityucyate, na ca karAdiceSTA zrUyate, tato na tatra dravyazrutatvaprasaGgaH, ucchasitAdikaM tu zrUyate anakSarAtmakaM ca tatastadanakSarazrutamityuktaM, 'setta'mityAdi, tadetadanakSarazrutaM // se kiM taM saNNisuaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-kAliovaeseNaM heUvaeseNaM didivAova dain Educ a tional For Personal & Private Use Only O ww.jainelibrary.org Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 189 // eseNaM, se kiM taM kAliovaeseNaM ?, kAliovaeseNaM jassa NaM atthi IhA avoho maggaNA veNA ciMtA vImaMsA se NaM saNNIti labbhai, jassa NaM natthi IhA avoho maggaNA gavesaNA ciMtA vImaMsA se NaM asannIti labbhai, se taM kAliovaeseNaM / se kiM taM heUnaeseNaM ?, jassa NaM asthi abhisaMdhAraNapuvviA karaNasattI se NaM saNNIti labbhai, jassa NaM natthi abhisaMdhAraNapuvviA karaNasattI se NaM asaNNItti labbhai, se taM heUvaeseNaM / se kiM taM diTTivAo seNaM?, diTTivAovaeseNaM sarpiNasuassa khaovasameNaM saNNI labbhai, asaNNisuassa khaovasameNaM asaNNI labbhai, se taM diTTivAovaeseNaM, se taM sapiNasuaM setaM asaviNasuaM / ( sU0 40 ) 'se kiM ta' mityAdi, atha kiM tatsaMjJizrutaM?, saMjJAnaM saMjJA sA'syAstIti saMjJI tasya zrutaM saMjJizrutaM, AcArya Aha--- saMjJizrutaM trividhaM prajJasaM, saMjJinastribhedatvAt, tadeva tribhedatvaM saMjJino darzayati, tadyathA - kAlikyupadezena 1 hetUpadezena 2 dRSTivAdopadezena 3, tatra kAlikyupadezenetyatrAdipadalopAddIrghakAlikyupadezeneti draSTavyaM / 'se kiMta' mityAdi, atha ko'yaM kAlikyupadezena saMjJI ?, iha dIrghakAlikIsaMjJA kAlikIti vyapadizyate, AdipadalopAda, upadezanamupa Jain Education anal For Personal & Private Use Only saMjJAsaMjJizrutaM sU. 40 20 // 189 // 25. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU.40 dezaH-kathanamityarthaH dIrghakAlikyA upadezaH dIrghakAlikyupadezastena, AcArya Aha-kAlikyupadezena saMjJI sa ucyate hai saMjJAsaMjJiyasya prANino'sti-vidyate IhA-sadarthaparyAlocanamapoho-nizcayo mArgaNA-anvayadharmAnveSaNarUpA gaveSaNA-vyatire-IPI zrutaM kadharmakharUpaparyAlocanaM cintA-kathamidaM bhUtaM kathaM cedaM samprati karttavyaM kathaM caitadbhaviSyatIti paryAlocanaM, vimarzanaM 8 vimarzaH-idamitthameva ghaTate itthaM vA tadbhUtamitthameva vA tadbhAvIti yathAvasthitavastukharUpanirNayaH, sa prANI 'Na'miti hai| vAkyAlaGkAre saMjJIti labhyate, sa ca garbhavyutkrAntikapuruSAdiropapAtikazca devAdimanaHparyApsiyukto vijJeyaH, tasyaiva 5 | trikAlaviSayacintAvimarzAdisambhavAd , Aha ca bhASyakRt-"iha dIhakAligI kAligitti sannA jayA sudiihNpi| # saMbharai bhUyamessaM ciMtei ya kiha Nu kAya? // 1 // kAliyasannitti tao jassa maI so ya to maNojogge / khaM-18 dhe'Nate ghettuM mannai talladdhisaMpatto // 2 // " epa ca prAyaH sarvamapyarthaM sphuTarUpamupalabhate, tathAhi-yathA cakSuSmAna pradIpAdiprakAzena sphuTamarthamupalabhate tathaiSo'pi manolabdhisampanno manodravyAvaSTambhasamutthavimarzavazataH pUrvAparAnusa-11 ndhAnena yathAvasthitaM sphuTamarthamupalabhate, yasya punarnAsti IhA apoho mArgaNA gaveSaNA cintA vimarzaH so'saMjJIti | labhyate, sa ca sammUchimapaJcendriyavikalendriyAdivijJeyaH,sa hi khalpakhalpataramanolabdhisampannatvAdasphuTamasphuTataramathai * 16 dIrghakAlikI kAlikIti saMjJA yayA suvIryamapi / sarati bhUtameSyaM cintayati ca kathaM nu kartavyam // 1 // kAlikasaMjJIti sako yasya matiH sa ca tato manoyogyAn / skandhAnanantAn gRhIlA manyate tjbdhisNpnnH||1|| For Personal & Private Use Only Al Jain Echternational Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 190 // jAnAti, tathAhi-saMjJipaJcendriyApekSayA sammUchimapaJcendriyo'sphuTamartha jAnAti, tato'pyasphuTaM caturindriyaH, ta- vyasana to'pyasphuTataraM trIndriyaH, tato'pyasphuTatamaM dvIndriyaH, tato'pyasphuTatamamekendriyaH, tasya prAyo manodravyAsambhavAt ,IT"zruta kevalamavyaktameva kiJcidatIvAlpataraM mano draSTavyaM,yadvazAdAhArAdisaMjJA avyaktarUpAH prAduSpanti, 'setta'mityAdi, so'yaM / sU. 40 kAlikyupadezena sNjnyii| 'se kiM ta'mityAdi, atha ko'yaM hetUpadezena saMjJI?, hetuH kAraNaM nimittamityanAnta upadezanamupadezaH hetorupadezanaM hetUpadezastena, kimuktaM bhavati ?-ko'yaM saMjJitvanivandhanahetumupalabhya kAlikyupadezenA-2 saMkSyapi saMjJIti vyavahriyate ?,AcArya Aha-hetUpadezena saMjJA yasya prANino'sti-vidyate'bhisandhAraNam-avyaktena | vyaktena vA vijJAnenAlocanaM tatpUrvikA-tatkAraNikA 'karaNazaktiH' karaNaM kriyA tasyAM zaktiH-pravRttiH sa prANI BI'Na'miti vAkyAlaGkAre hetUpadezena saMjJIti bhaNyate, etaduktaM bhavati-yo buddhipUrvakaM khadehaparipAlanArthamiSTeSvAhArAdiSu / vastuSu pravartate aniSTebhyazca nivartate sa hetUpadezena saMjJI, sa ca dvIndriyAdirapi veditavyaH, tathAhi-iSTAniSTaviSaya-18 pravRttinivRttisaJcintanaM na manovyApAramantareNa sambhavati, manasA paryAlocanaM saMjJA. sA ca dvIndriyAderapi vidyata, | // 19 // tasyApi pratiniyateSTAniSTaviSayapravRttinivRttidarzanAt, tato dvIndriyAdirapi hetUpadezena saMjJI labhyate, navaramasya ci-| tanaM prAyo vartamAnakAlaviSayaM na bhUtabhaviSyadviSayamiti na kAlikyupadezena saMjJI labhyate, yasya punarnAstyabhisandhAraNApUrvikA karaNazaktiH sa prANI 'Na'miti vAkyAlaGkAre hetupadezenApyasaMjJI labhyate. sa ca pRthivyAdirekendriyo vedi 24 For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjhyasaMji lA zrutaM tavyaH, tasyAbhisandhipUrvakamiSTAniSTapravRttinivRttyasambhavAt , yA api cAhArAdisaMjJAH pRthivyAdInA vartante tA apya- tyantamavyaktarUpA iti tadapekSayApi na teSAM saMjJitvavyapadezaH, uktaM ca bhASyakRtA-"je puNa saMciMteuM iTANiTesu visayavatthUsuM / vattaMti niyattaMti ya sadehaparipAlaNAheuM // 1 // pAeNa saMpai ciya kAlaMmi na yAidIhakAlaNNU / te heuvAyasaNNI niciTThA hoMti assaNNI // 2 // " anyatrApi hetUpadezena saMjJitvamAzriyoktaM-'kRmikITapataGgAdyAH samanaskAH jnggmaashcturbhedaaH| amanaskAH paJcavidhAH pRthivIkAyAdayo jiivaaH||1||''sett'mityaadi, so'yaM hetUpadezena sNjnyii| 'se kiM tamityAdi, atha ko'yaM dRSTivAdopadezena saMjI?, dRSTiH darzana-samyaktvAdi vadanaM vAdaH dRSTInAM vAdo dRSTivAdastadupadezena, tadapekSayetyarthaH, AcArya Aha-dRSTivAdopadezena saMjJizrutasya kSayopazamena saMjJI labhyate, saMjJAnaM saMjJA-samyagjJAnaM tadasyAstIti[sa] saMjI-samyagdRSTistasya yacchrutaM tatsaMjJizrutaM, samyakzrutamiti bhAvArthaH, tasya kSayopazamena-tadAvArakasya karmaNaH kSayopazamabhAvena saMjJI labhyate, kimuktaM bhavati?-samyagUyaSTiH kSAyopakSamikajJAnayukto dRSTivAdopadezena saMjJI bhavati, sa ca yathAzakti rAgAdinigrahaparo veditavyaH, sa hi samyagdRSTiH samyagjJAnI vA yo rAgAdIn nigRhNAti, anyathA hitAhitapravRttinivRttyabhAvataH samyagdRSTitvAdyayogAt , uktaM ca-"tajjJAna / 1 ye punaH saMcinya iSTAniSTeSu viSayavastuSu / vartante nivartante ca khadehaparipAlanAhetoH // 1 // prAyeNa sAMprata eva kAle na cAtidIrghakAlajJAH / te hetubAdasaMkSinaH niSeThA bhavantyasaMjJinaH // 3 // dan Edd a tona For Personal & Private Use Only HILww.jainelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 19 // POSTURAS SUSISTORES meva na bhavati yasminnadite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum ? // 1 // "H samyaka anyastu mithyASTirasaMjJI, tathA cAha-'asaMjJizrutasya' mithyAzrutasya kSayopazamanAsaMjIti labhyate, 'setta'mityAdi mithyAzruta nigamanaM, so'yaM dRSTivAdopadezena saMjJI / tadevaM saMjJinastribhedatvAt zrutamapi tadupAdhibhedAt trividhamupanyastaM / atrAha-II nanu prathamaM hetUpadezena saMjJI vaktuM yujyate, hetUpadezenAlpamanolabdhisampannasyApi dvIndriyAdeH saMjJitvenAbhyupagatatvAt 15 tassa cAvizuddhataratvAt , tataH kAlikyupadezena hetUpadezasaMjJApekSayA kAlikyupadezena saMjJino manaHparyAptiyuktatayA / hai vizuddhatvAt , tatkimarthamutkramopanyAsaH?, ucyate, iha sarvatra sUtre yatra kvacit saMjJI asaMjJI vA parigRhyate tatra sarva-181 trApi prAyaH kAlikyupadezena gRhyate na hetUpadezena nApi dRSTivAdopadezena, tata etatsampratyayArtha prathamaM kAlikyupa-13 |dezena saMjJino grahaNaM, uktaM ca-"saMnnitti asannitti ya sabasue kAliovaeseNaM / pAyaM saMvavahAro kIrai teNAio sa kao // 1 // " tato'nantaramapradhAnatvAddhetUpadezena saMjJino grahaNaMtataH sarvapradhAnatvAdante dRSTivAdopadezeneti / 'setta'mityAdi, tadetatsaMjJizrutam , asaMjJizrutamapi pratipakSAbhidhAnAdeva pratipAditaM, tata Aha-'settaM asnnisury'| tadetadasaMjJizrutaM // // 19 // | se kiM taM sammasuaM?, jaM imaM arahaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNanANadasaNadharehiM telukkanirikkhi- P23 1 saMjJIti asajhIti ca sarvazrute kAlikyupadezena / prAyaH saMvyavahAraH kriyate tenAdau sa kRtaH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiapUehiM tI paDuppaNNamaNAgayajANaehiM savvaSNUhiM savvadarisIhiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMja- AyAro 1 sUyagaDo 2 ThANaM 3 samavAo 4 vivAhapaNNattI 5 nAyAdhammakahAo 6 uvAsagadasAo 7 aMtagaDadasAo 8 aNuttarovavAiyadasAo 9 paNhAvAgaraNAI 10 vivAgasuaM 11 diTTivAo 12, icceaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM coisapuvvissa sammasuaM abhiNNadasa puvvissa sammasuaM, teNa paraM bhiNNesu bhayaNA, se taM sammasu / (sU. 41 ) 'se kiM tamityAdi, atha kiM tatsamyakzrutaM ?, AcArya Aha - samyakazrutaM yadidamarhadbhiH - azokAdyaSTamahAprAtihAryarUpAM pUjAmarhantItyarhantaH - tIrthakarAstairarhadbhiH, te cArhantaH kaizcicchuddhadravyAstikanayamatAnusAribhiranAdisiddhA eva muktAtmAno'bhyupagamyante, tathA ca te paThanti - "jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvarya caiva dharmazva, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // " ityAdi, evaMrUpAzcApi te bahava iSyante sthApanAdidvAreNa ca viziSTAM pUjAmarhanti tatosinto'pyucyante tatastadvayavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-'bhagavadbhiH ' bhagaH samatraizvaryAdirUpaH, uktaM ca- "aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // " bhago vidyate yeSAM te bhagavantaH tairbhagavadbhiH, | ihAnAdisiddhAnAM rUpamAtramapi nopapadyate kiM punaH samayaM rUpam, azarIratvAt, zarIrasya ca rAgAdikAryatayA teSAM For Personal & Private Use Only samyakmithyAzrutaM sU. 41 12 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girIyA zrImalaya- rAgAdirahitAnAmasambhavAt ,tato bhagavadbhirityanena paraparikalpitAnAdisiddhArhadvayavacchedamAha, atha manyethAH-anAdi- samyak zuddhA apyarhanto yadA khecchayA samagrarUpAdiguNopetaM zarIramAracayanti tadA te'pi bhagavanto bhavanti tataH kathaM teSAM mithyAzrutaM landIvRttiH vyudAsa ityAzaGkApanodArthaM bhUyo'pi vizeSaNAntaramAha-'utpannajJAnadarzanadharaiH' utpannaM jJAnaM-kevalajJAnaM darzanaM kevala-15 sU. 41 ||192 // || darzanaM dharantIti utpannajJAnadarzanadharAH, lihAdibhya'ityac pratyayaH,na ca ye'nAdivizuddhAste utpannajJAnadarzanadharA bhavanti 'jJAnamapratighaM yasye' tyAdivacanavirodhAt , tata utpannajJAnadarzanadharairiti vizeSaNena teSAM vyavacchedo bhavati [granthAna 6000], nanu yadyevaM tarhi utpannajJAnadarzanadharityetAvadevAstAmalaM bhagavadbhiritivizeSaNopAdAnena, tadayuktam, utpanna jJAnadarzanadharA hi sAmAnyakevalino'pi bhavanti naca tepAmavazyaM samagrarUpAdisambhavaH tatastatkalpAnahato mA jJAsipuramI dAvineyajanA iti samagrarUpAdiguNapratipattyarthaM bhagavadbhiriti vizeSaNopAdAnaM, tadevaM zuddhadravyAstikanayamatAnusArikalpi-18 tamuktavyavacchedaH kRtaH, samprati paryAyAstikanayamatAnusAriparikalpitamuktavyavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-trailokya|nirIkSitamahitapUjitaiH' trayo lokAH trilokAH-bhavanapativyantaravidyAdharajyotiSkavaimAnikAH trilokA eva trailokyaM, 2 bheSajAditvAt khArthe dhyaN pratyayaH, nirIkSitAzca te mahitAzca te pUjitAzca te nirIkSitamahitapUjitAH, trailokyena ni-18|192|| rIkSitamahitaprajitAH trailokyanirIkSitamahitapUjitAH, tatra nirIkSitAH-manorathaparamparAsampattisambhavavinizcayasamutthasammadavikAzilocanairAlokitA mahitA-yathAvasthitAnanyasAdhAraNagaNotkIrtanalakSaNena bhAvastavenArcitAH pUjitA: dain Education International For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96SASSASSASAR ra sugandhipuSpaprakaraprakSepAdinA dravyastavena, tatra sugatA api paryAyAstikanayamatAnusAribhitrailokyanirIkSitamahitapU-12 samyak jitA iSyante, tathA cAha svayambhUH-"devAgamanabhoyAna cAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante, nAtastvamasi no || zrutAdhi mahAn // 1 // " iti, tatastadvayavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-'atItapratyutpannAnAgatajJaiH' na cAtItAnAgatajJAH sugatAH kAra: sambhavanti, teSAmekAntakSaNikatvAbhyupagamena sarvathA'tItAnAgatayorasattvAd , asatAM ca grahaNAsambhavAdityatra bahu vaktavyaM tacca prAyaH prAgevoktamanyatra(ca) dharmasaGgrahaNITIkAdAviti nocyate, iha vyavahAranayamatAnusAribhiH kaizcidRSa- 5 yo'pyatItapratyutpannAnAgatajJA iSyante, tathA ca tadvanthaH-"RSayaH saMyatAtmAnaH, phalamUlAnilAzanAH / tapasaiva prapazyanti, trailokyaM sacarAcaram // 1 // atItAnAgatAn bhAvAn , vartamAnAMzca bhArata! / jJAnAlokena pazyanti, tyaktasaGgA jitendriyAH // 2 // " ityAdi, tatastadvayavacchedArthamAha-sarvajJaH sarvadarzibhiH' te. tu RSayaH sarvajJAH sarvadarzinazca na bhavanti, tatasteSAM vyudAsaH / tadevaM dravyAstikaparyAyAstikanayamatavyavacchedaphalatayA vizeSaNasAphalyamuktaM, vicinayamatAbhijJena tu anyathApi vizeSaNasAphalyaM vAcyaM, na kazcidvirodhaH, praNItam-arthakathanadvAreNa prarUpitaM, kiM ta- 10 dityAha-'dvAdazAGgaM' zrutarUpasya paramapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdazAGgAni-AcArAGgAdIni yasmin tat dvAdazAGgaM gaNipiDagaM'ti gaNo-gaccho guNagaNo vA'syAstIti gaNI-AcAryastasya piTakamiva piTakaM, sarvakhamityarthaH, gaNi For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhyaka zrImalayagirIyA | nandIvRttiH // 193 // zrutAdhikAraH piTakaM, athavA gaNizabdaH paricchedavacano'(pya)sti, tathA coktam-"AyAraMmi ahIe jaM nAo hoi samaNadhammo TU u / tamhA AyAradharo bhannai paDhamaM gaNiTThANaM // 1 // " tatazca gaNInAM piTakaM gaNipiTakaM paricchedasamUha ityarthaH, tadyathA-'AyAro' ityAdi pAThasiddhaM yAvat dRSTivAdaH, anaGgapraviSTamapyAvazyakAdi tattvato'hatpraNItatvAtparamArthato dvAdazAGgAtiriktArthAbhAvAca dvAdazAGgagrahaNena gRhItaM draSTavyaM, idaM ca dvAdazAGgAdi sarvameva dravyAstikanayamatApekSayA | tadabhidheyapaJcAstikAyabhAvavannityaM khAmyasambandhacintAyAM ca kharUpeNa cintyamAnaM samyakazrutaM svAmisambandhacintAyAM tu samyagdRSTeH samyakzrutaM mithyAdRSTermithyAzrutaM, etadeva zrutaM parimANato vyaktaM darzayati ityetad dvAdazAGgaM gaNipi-1 TakaM yazcaturdazapUrvI tasya sakalamapi sAmAyikAdi bindusAraparyavasAnaM niyamAt samyakzrutaM, tato'dhomukhaparihAnyA niyamataH sarvaM samyakzrutaM tAvadvaktavyaM yAvadabhinnadazapUrviNaH-sampUrNadazapUrvadharasya, sampUrNadazapUrvadharatvAdikaM hi ni-18 yamataH samyagdRSTereva, na mithyAdRSTeH, tathAsvAbhAvyAt , tathAhi-yathA abhavyo granthidezamupAgato'pi tathAkhabhAvatvAt na granthibhedamAdhAtumalam , evaM mithyAdRSTirapi zrutamavagAhamAnaHprakarSato'pi tAvadavagAhate yAvatkiJcinyUnAni daza pUrvANi bhavanti, paripUrNAni tu tAni nAvagATuM zaknoti, tathAkhabhAvatvAditi, 'teNa paraM bhannai bhayaNA' atra 'teNe'ti 'vyatyayo'pyAsAmiti prAkRtalakSaNavazAtpaJcamyarthe tRtIyA, tato'yamarthaH-tataH sampUrNadazapUrvadharatvAt / 1AcAre'dhIte yajjJAto bhavati zramaNadharmalu / tasmAdAcAradharo bhaNyate prathamaM gaNi sthAnam // 1 // // 193 // 28 Jain Educatio i onal For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain B pazcAnupUrvyA paraM-bhinneSu dazasu pUrveSu bhajanA - vikalpanA, kadAcit samyak zrutaM kadAcinmithyA zrutamityarthaH, iyamatra bhAvanA- samyagdRSTeH prazamAdiguNagaNopetasya samyakzrutaM yathAvasthitArthatayA tasya samyak pariNamanAt, mithyAdRTestu midhyAzrutaM viparItArthatayA tasya pariNamanAt, 'setta' mityAdi, tadetatsamyak zrutam / se kiM taM micchAsu ?, 2 jaM imaM aNNANiehiM micchAdiTTiehiM sacchaMdabuddhimaivigappiaM, taM jahA - bhArahaM rAmAyaNaM bhImAsurukkhaM koDilayaM sagaDabhadiAo khoDa ( ghoDaga ) muhaM kappAsiaM nAgasuhumaM kaNagasattarI vaisesiaM buddhavayaNaM terAsiaM kAbiliaM logAyayaM sahitaMtaM mADharaM purANaM vAgaraNaM bhAgavaM pAyaMjalI pussadevayaM lehaM gaNiaM - sauNaruaM nADayAI, ahavA bAvantari kalAo cattAri a veA saMgovaMgA, eAI micchadiTTissa micchattapariggahiAI micchA, eyAI caiva sammadiTThissa sammattapariggahiAI sammasuaM, ahavA micchadisiviyAI ceva sammasuaM, kamhA ?, sammatta he uttaNao, jamhA te micchadiTTiA tehiM ceva samaehiM coiA samANA kei sapakkhadiTTIo cayaMti se taM micchAaM ( sU042) 'se kiM ta'mityAdi, atha kiM tanmithyAzrutaM ?, AcArya Aha - mizyAzrutaM yadidamajJAnikaiH, tatra yathA'lpadhanA International For Personal & Private Use Only mithyAzrutAdhikAraH sU. 42 10 12 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA loke'dhanA ucyante evaM samyagdRSTayo'pyalpajJAnabhAvAdajJAnikA ucyante tata Aha-mithyAdRSTibhiH, kivi0?-'kha-mithyAzru cchandabuddhimativikalpitaM' tatrAvagrahahetu buddhiH, apAyadhAraNe matiH, svacchandena-svAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItAna- tAdhikAra nandIvRttiH sU.42 sAramantareNetyarthaH,buddhimatibhyAM vikalpitaM khacchandabuddhimativikalpitaM, khabuddhikalpanAzilpanirmitamityarthaH, tdythaa||194|| | 'bhAratamityAdi yAvacattAri yA saMgovaMgA' bhAratAdayazca granthA loke prasiddhAstato lokata eva teSAM kharUpamavagantavyaM, te ca svarUpato yathAvasthitavastvabhidhAnavikalatayA mithyAzrutamavaseyAH, ete'pi ca svAmisambandhacintAyAM bhAjyAH,tathA cAha-'eyAI'ityAdi, etAni-bhAratAdIni zAstrANi mithyAdRSTamithyAtvaparigRhItAni bhavanti tato viparItAbhinivezavRddhihetutvAnmithyAzrutaM, etAnyeva ca bhAratAdIni zAstrANi samyagdRSTeH samyaktvaparigRhItAni bhavanti, samyaktvena-yathAvasthitA'sAratAparibhAvanarUpeNa parigRhItAni, tasya samyakazrutaM, tadgatAsAratAdarzanena sthiratarasamyaktvapariNAmahetutvAt , 'ahave'tyAdi, athavA mithyAdRSTerapi sataH kasyacidetAni bhAratAdIni zAstrANi samyakzrutaM, ziSya Aha-kasmAta ?, AcArya Aha-samyaktvahetutvAt , samyaktvahetatvameva bhAvayati-yasmAtte mithyAdRSTayaH taireva samayaiH-siddhAntairvedAdibhiH pUrvAparavirodhena-yathA rAgAdiparItaH puruSastAvannAtIndriyamarthamavabudhyate rAgAdiparI-|| kA tatvAd asmAdRzavada , vedeSu cAtIndriyAH prAyo'rthA vyAvaya'nte atIndriyArthadarzI ca vItarAgaH sarvajJo nAbhyupagamyate tataH kathaM vedArthapratItirityevamAdilakSaNena noditAH santaH kecana vivekinaH satyA(tyakyA)daya iva svapakSadRSTIH-khadarza // 19 // diparA- 25 For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdisaparya vasitAbadhikAra nAni tyajanti, bhagavacchAsanaM pratipadyante ityarthaH, tata evaM samyaktvahetutvAdvedAdInyapi zAstrANi keSAJcinmidhyAhaSTInAmapi samyakazrutaM / 'setta'mityAdi, tadetanmithyAzrutaM // se kiM taM sAiaM sapajjavasiaM aNAiaM apajavasiaM.ca?, icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM vucchittinayaTTayAe sAiaM sapajavasiaM, avucchittinayaTTayAe aNAiaM apajjavasiaM, taM samAsao cauvvihaM paNNattaM, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, tattha davao NaM sammasuaM egaM purisaM paDucca sAiaM sapajjavasiaM, bahave purise ya paDucca aNAiyaM apajjavasiaM, khettao NaM paMca bharahAiM paMceravayAiM paDucca sAiaM sapajavasiaM, paMca mahAvidehAI paDucca aNAiyaM apajjavasiaM, kAlao NaM ussappiNiM osappiNiM ca paDucca sAiaM sapajavasiaM, noussappiNiM noosappiNiM ca paDucca aNAiyaM apajjavasiaM, bhAvao NaM je jayA jiNapannattA bhAvA AghavijaMti paNNavijaMti parUvijaMti daMsirjati nidaMsirjati uvadaMsijjati tayA(te) bhAve paDucca sAiaM sapajavasiaM, khAovasamiaM puNa bhAvaM paDucca aNAiaM apajavasi / ahavA bhavasiddhiyassa suyaM sAiyaM sapajavasiaM ca, abhavasiddhiyasta suyaM aNA dain Education International For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- iyaM apajjavasiyaM(ca), savvAgAsapaesaggaM savvAgAsapaesehiM aNaMtaguNiaM pajjavakkharaM nippha sAdisaparyagirIyA | vasitAdyajai, savvajIvANaMpi a NaM akkharassa aNaMtabhAgo niccugghADio, jai puNa so'vi AvarijA -nandIvRttiH dhikAra: teNaM jIvo ajIvattaM pAvijA,-'suGavi mehasamudae hoi pabhA caMdasUrANaM' / se taM sAiaM sU. 43 // 195 // sapajjavasiaM, settaM aNAiyaM apajavasiaM (sU. 43) atha kiM tatsAdisaparyavasitamanAdi aparyavasitaM ca ?, tatra sahAdinA vartate iti sAdi, tathA paryavasAnaM paryavasitaM, tabhAve ktapratyayaH,saha paryavasitena varttate iti saparyavasitaM,AdirahitamanAdi, na paryavasitamaparyavasitaM, AcArya AhU-18 ityetahAdazAGgaM gaNipiTakaM 'vocchittinayaTyAe' ityAdi, vyavacchittipratipAdanaparo nayo vyavacchittinayaH, payoyAstikanaya ityarthaH, tasyArtho vyavacchittinayArthaH, paryAya ityarthaH, tasya bhAvo vyavacchittinayArthatA tayA, paryAyApekSaye- 20 tythe|, kimityAha-sAdisaparyavasitaM nArakAdibhavapariNatyapekSayA jIva iva, 'avacchittinayaTThayAe tti avyavacchittipratipAdanaparo nayo'vyavacchittinayastasyArtho'vyavacchittinayArtho, dravyamityarthaH, tadbhAvastattA tayA, dravyApekSayA / ityarthaH, kimityAha-anAdiaparyavasitaM trikAlAvasthAyitvAjIvavad , adhikRtamevArtha dravyakSetrAdicatuSTayamadhikRtya || // 195 / / pratipAdayati-tat' zrutajJAnaM 'samAsataH' saMkSepeNa caturvidhaM prajJataM, tadyathA-dravyataH kSetra dravyato 'Na'miti vAkyAlaGkAre samyakzrutamekaM puruSaM pratItya sAdisaparyavasitaM, kathamiti cet ? ucyate, samya-1|25 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain 1 ktvAvAsau tataH prathamapAThato vA sAdi punarmithyAtvaprAptau sati vA samyaktve pramAdabhAvato mahAglAnatvabhAvato vA suralokagamanasambhavato vA vismRtimupAgate kevalajJAnotpattibhAvato vA sarvathA vipranaSTe saparyavasitaM bahUn puruSAn kAlatrayavarttinaH punaH pratItyA nAdyaparyavasitaM santAnena pravRttatvAt kAlavat, tathA kSetrato 'Na'miti vAkyAlaGkAre paJca bharatAni paJcaivatAni pratItya sAdisaparyavasAnaM kathaM ?, ucyate, teSu kSetreSvavasarpiNyAM supamaduSpamAparyavasAne utsarpiNyAM tu duSpamasuSamAbhArambhe tIrthakaradharmmasaGghAnAM prathamatayotpatteH sAdi, ekAntaduSpamAdau ca kAle tadabhAvAt saparyavasitaM tathA mahA videhAn pratItyAnAdyaparyavasitaM tatra pravAhApekSayA tIrthakArAdInAmanyavacchedAt, tathA kAlato 'Na' miti vAkyAlaGkAre, avasarpiNImutsarpiNIM ca pratItya sAdisaparyavasitaM tathAhi -- avasarpiNyAM tisRSveva samAsu suSamaduSSamA duSpamasuSamAduSpamArUpAsUtsarpiNyAM tu dvayoH samayoH duSpamasuSamA suSamaduSpamArUpayobhavati, na parataH, tataH sAdisaparyavasitaM atra cotsarpiNyava sarpiNI kharUpajJApanArthe kAlacakraM viMzatisAgaropamako| TAkoTIpramANaM vineyajanAnugrahArthe yathA mUlavRttikRtA darzitaM tathA vayamapi darzayAmaH - "caMttAri sAgarovamakoDikoDIu saMtaIe u / egaMtasussamA khalu jiNehi~ sahi~ niddiTThA // 1 // tIe purisANamAU tinni ya paliyAI taha pamANaM ca / tinneva gAupAI AieN bhAMti samayannU // 2 // uvabhogaparIbhogA jammaMtarasukayavIyajAyA u / 1 catasraH sAgaropamakoTIkovyaH saMsatyA tu / ekAntasuSamA khala jinaiH sarvairnirdiSTA // 1 // tasyAM puruSANAmAyustrINi ca palyopamAni tathA pramANaM ca / zrINyeva gabyUtAni Adau bhaNanti samayAH // 2 // upabhogaparIbhogA janmAntarasukRta bIjajAtAstu / nternational For Personal & Private Use Only sAdisapartha| vasitAdyadhikAraH sU. 43 10 12 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA jandIvRttiH // 196 // kappatarusamUhAo hoMti kilesaM viNA tesi // 3 // te puNa dasappayArA kappatarU samaNasamayakeUhiM / dhIrehiMsAdisaparyavinihiTTA maNorahApUragA ee||4|| mattaMgayA ya bhiMgA tuDiaMgA dIva joi cittaGgA / cittarasA maNiyaMgA gehA vasitAba dhikAra | gArA aNiya(gi)NA ya // 5 // mattaMgaesu majaM suhapejaM bhAyaNANi bhiMgesu / tuDiyaMgesu ya saMgayatuDiyANi bahuppagA sU. 43 rANi // 6 // dIvasihA joisanAmayA ya niccaM karaMti ujoyaM / cittaMgesu ya malaM cittarasA bhoyaNaTThAe // 7 // maNiyaMgesu ya bhUsaNavarANi bhavaNANi bhavaNarukkhesuM / AiNNe(aNigiNe)su ya icchiyavasthANi bahuppagArANi | // 8 // eesu ya annesu ya naranArigaNANa tANamuvabhogA / bhaviyapuNabbhavarahiyA iya savaNNU jiNA viti // 9 // to tiNNi sAgarovamakoDAkoDIu vIyarAgehiM / susamatti samakkhAyA pavAharUveNa dhIrehiM // 10 // tIe purisANamAuM donni upaliyAI taha pamANaM ca / do ceva gAuyAI AIe~ bhaNaMti samayannU // 11 // uvabhogaparIbhogA tesipi ya 20 // 196 // 1kalpatarusamUhAt bhavanti klezaM vinA teSAm // 3 // te punardazaprakArAH kalpataravaH zramaNasamaya ketumiH / dhIravinirdiSTA manorathAparakA ete // 4 // NDI mattAGgadAzca bhRGgAtraTitAnA dIpajyotizcitrAGgAH / citrarasA maNyAH gRhAkArA anannAzca // 5 // mattAGgadeSu bhayaM sukhapeyaM bhAjanAni bhRzeSu / truTitAneSu ca saMgatatruTitAni bahuprakArANi // 6 // dIpazikhA jyotirnAmakAzca nityaM kurvantyudyotam / citrAneSu ca mAlyaM citrarasA bhojanArthAya // 7 // maNyaneSu ca bhUSaNavarANi || bhavanAni bhavanakSeSu / AkIrNeSu cepsitAni ca (prArthitAni) vastrANi bahuprakArANi // 8 // eteSu cAnyeSu ca naranArIgaNAnAM teSAmupabhogAH / bhAvipunarbhavarahitA iti | | sarvajJA jinA yuvate // 9 // tatastinaH sAgaropamakoTIkoTImAnA vItarAgaiH / suSameti samAkhyAtA pravAharUpega dhIraiH // 10 // tasyA puruSANAmAyuH dve tu palyopame tathA pramANa ca / dve eva gamyUte bhAdau bhaNanti samayajJAH // 11 // upabhogaparibhogAsteSAmapi ca dain Education International For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.kpppaayvehito| hoti kileseNa viNA pAyaM puNNANubhAvaNaM // 12 // to susamadussamAe pavAharUveNa koddikoddiio| sAdisapayeayarANa donni siTThA jiNehi~ jiyarAgadosehiM // 13 // tIe purisANamAuM ega paliaMtahA pamANaM ca / egaM ca vasitAbagAuyaM tIeN AIe bhaNaMti samayannU // 14 // uvabhogaparIbhogA tesipi ya kappapAyavahito / hoti kileseNa* dhikAraH ma. 43 viNA navaraM puNNANubhAveNaM // 15 // sUsamadusamAvasese paDhamajiNo dhammanAyago bhayavaM / uppaNNo suhapuNNo sippakalAdaMsao usabho // 1 // to dusamasUsamUNA vAyAlIsAi varisasahasehiM / sAgarakoDAkoDI emeva jiNehi~||5 paNNattA // 17 // tIe purisANamAuM puvapamANeNa taha pamANaM ca / dhaNusaMkhA niddiDaM visesa suttAo nAyacaM // 18 // | uvabhogaparIbhogA pavarosahimAiehiM vineyA / jiNacakkivAsudevA satve'vi imAi bolINA // 19 // igavIsasahassAI vAsANaM dUsamA imIe u| jIviyamANuvabhogAiyAI dIsaMti hAyaMti // 20 // etto ya kiliTThayarA jIya - 1kalpapAdapebhyaH / bhavanti klezena vinA prAyaH puNyAnubhAvena // 12 // tadA suSamaduSSamAyAM pravAharUpeNa koTI koTyau / atarayojhai ziSTe jinairjitarAgadveSaH // 13 // | tasyAM puruSANAmAyurekaM palyopamaM tathA pramANaM ca / ekaM ca gavyUtaM tasyAM puruSANAM Adau bhaNanti samayajJAH // 14 // upabhogaparIbhogAsteSAmapi ca kalpapAdapabhyaH / / bhavanti klezena vinA navaraM puNyAnubhAvena // 15 // suSamaduSamAvazeSe prathamajino dharmanAyako bhagavAn / utpannaH pUrNa zubhaH zilpakalAdarzako vRSabhaH // 16 // tataH duSSamasuSamA UnA dvicatvAriMzatA varSasahanaiH / sAgaropamakoTIkoTI evameva jinaiH prajJaptA // 17 // tasyAM puruSANAmAyuH pUrvapramANena tathA pramANa c| dhanuHsaMkhyayA nirdiSTaM vizeSaH sUtrAt jJAtavyaH // 18 // upabhogaparIbhogAH pravarauSadhyAdibhirvijJeyAH / jinacakivAsudevAH sarve'pyasyAM vyatikAntAH // 19 // ekaviMzatiH sahasrANi varSANAM duSamA'syAM tu / jIvitamAnopabhogAdikAni dRzyante hIyamAnAni // 20 // atazca kliSTatarA jIvita - For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya pamANAiehiM nidditttthaa| aidUsamatti ghorA vAsasahassAi igavIsA // 21 // osappiNIe eso kAlavibhAgo sAdisaparya: girIyA hai jiNehi niddiTo / eso ciya paDilomaM vinneossappiNIe'vi // 22 // eyaM tu kAlacakaM sissajaNANuggahadvi(ha)yA || vasitAdhanandIvRttiH maNizaM / saMkheveNa mahattho visesa suttAo nAyavo // 23 // " "nousappiNI'tyAdi, notsarpiNImavasarpiNI pratI-18 dhikAra sU.43 // 197 // ityAnAdyaparyavasitaM, mahAvideheSu hi notsapiNyavasarpiNIrUpaH kAlaH, tatra ca sadaivAvasthitaM samyakazrutamityanAthapa hAyavasitaM, tathA bhAvato 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'ye' ityanirdiSTa nirdeze ye kecana yadA pUrvAhlAdau jinaH prajJaptA jina-8 prajJaptA bhAvAH-padArthAH 'ApavijaMti'tti prAkRtatvAdAkhyAyante, sAmAnyarUpatayA vizeSarUpatayA vA kathyante ityarthaH, prajJApyante nAmAdibhedapradarzanenAkhyAyante,teSAM nAmAdInAM bhedAH pradarzyante ityarthaH, prarUpyante nAmAdibhedakharUpakathanena 6 prakhyAyante nAmAdInAM bhedAnAM svarUpamAkhyAyate iti bhAvArthaH, yathA-"paMjAyANabhidheyaM Thiyamannatthe tadatthanira vekkhaM / jAicchiyaM ca nAma jAva davaM ca pAeNaM ||1||jN paNa tadatthasannaM tadabhippAraNa tArisAgAraM / kIrai va nirAgAraM ittaramiyaraM ca sA ThavaNA // 2 // " ityAdi, tathA dayante-upamAnamAtropadarzanena prakaTIkriyante, yathA 1 pramANAdikanirdiSTA / atiduSSameti (mA'ti) ghorA varSasahasrANi ekaviMzatiH // 21 // avasarpiNyAmeSa kAla vibhAgo jinanirdiSTaH / eSa evaM pratilomo vijJeya // 197 // utsarpiNyAmapi // 22 // etattu kAlacakra ziSyajanAnugrahArthAya bhaNitam / saMkSepeNa mahAthoM vizeSaH sUtrAt jJAtavyaH // 23 // 2 paryAyAnamidherya sthitamanyAya tadarthanirapekSam / yAdRcchikaM ca nAma yAvadravyaM ca prAyeNa // 1 // yatpunastadarthazUnyaM tadabhiprAyeNa tAzAkAram / kiyate vA nirAkAramitvaramitaraca sA| sthApanA // 2 // Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PROCESS sU. 43 gauriva gavaya ityAdi, tathA nidazyate-hetudRSTAntopadarzanena spaSTatarIkriyante, upadaryante-upanayanigamanAbhyAM niH-12 sAdisaparya zaGkha ziSyabuddhau sthApyante, athavA upadazyante-sakalanayAbhiprAyAvatAraNataH paTuprajJaziSyabuddhiSu vyavasthApyante, tAn vasitAdya || bhAvAn 'tadA'tasmin kAle tathA''khyAyamAnAn pratItya sAdisaparyavasitaM, etaduktaM bhavati-tasmin kAle taM tadA dhikAra prajJApakopayogaM kharavizeSa prayatnavizeSamAsanavizeSamaNavinyAsAdikaM ca pratItya sAdisaparyavasitam , upayogAdeH prati kAlaM anyathA'nyathA bhavanAt , uktaM ca-"uvayogasarapayattA AsaNabheyAiyAya paisamayaM / bhiNNA paNNavagassA sAi8 yasapajaMtayaM tamhA // 1 // " kSAyopazamikabhAvaM punaH pratItyAnAdyaparyavasitaM, pravAharUpeNa kSAyopazamikabhAvasthAnA dyaparyavasitatvAta , athavA'tra caturbhaGgikA, tadyathA-sAdisaparyavasitaM 1 sAdyaparyavasita 2 manAdisaparyavasita 3-14 manAdyaparyavasitaM ca 4, tatra prathamabhaGgapradarzanAyAha-'athave'tyAdi, athaveti prakArAntaropadarzane bhavasiddhiko-bhavyastasya | samyakzrutaM sAdi(sa)paryavasitaM, samyaktvalAbhe prathamatayA bhAvAt bhUyo mithyAtvaprAptau kevalotpattau vA vinAzAt , 6/dvitIyastu bhaGgaH zUnyo, na hi samyakzrutaM mithyAzrutaM vA sAdi bhUtvA'paryavasita sambhavati, mithyAtvaprAptau kevalo-132 hai tpattau vA'vazyaM samyakzrutasya vinAzAt , mithyAzrutasyApi ca sAderavazyaM kAlAntare samyaktvAvAsAvabhAvAditi, hai tRtIyabhaGgakastu mithyAzrutApekSayA veditavyaH, tathAhi-bhavyasthAnAdimithyAdRSTemithyAzrutamanAdi samyaktvAvAptau ca / | tadapayAtIti saparyavasitaM, caturthabhakaM punarupadarzayati-'abhave'tyAdi, abhavasiddhikaH-abhavyastasya zrutaM mithyAzruta-18|13 OSSASSASSASS For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-18 manAdyaparyavasitaM, tasya sadaiva samyaktvAdiguNahInatvAt , eSA caturbhaGgikA yathA zrutasyoktA tathA materapi draSTavyA, sAdisaparyagirIyA 2 matizrutayoranyo'nyAnugatatvAt , kevalamiha zrutasya prakrAntatvAtsAkSAttasyaiva darzitA, atrAha-nanu tRtIyabhaGge caturtha vasitAdyanandIvRttiH dhikAra: bhaGge vA zrutasthAnAdibhAva uktaH, sa ca jaghanya uta madhyama AhozvidutkRSTaH 1, ucyate, jaghanyo madhyamo vA na tUtkRSTo, sU. 43 // 198 // yatastasyedaM mAna-'savAgAse'tyAdi, sarvaM ca tadAkAzaM ca-sarvAkAzaM, lokAlokAkAzamityarthaH, tasya pradezAH-nirvibhAgA 8 bhAgAH sarvA''kAzapradezAsteSAmagraM-pramANaM sarvAkAzapradezAgraM tatsarvAkAzapradezairanantaguNitam-anantazo guNitamekaikasminnAkAzapradeze'nantAgurulaghuparyAyabhAvAt paryAyAgrAkSaraM niSpadyate-paryAyaparimANAkSaraM niSpadyate, iyamatra bhAvanA-sarvA-2 kAzapradezaparimANaM sarvAkAzapradezairanantazo guNitaM yAvatparimANaM bhavati tAvatpramANaM sarvAkAzaparyAyANAmagraM bhavati,ekaikasminnAkAzapradeze yAvanto'gurulaghuparyAyAste sarve'pi ekatra piNDitA etAvanto bhavantItyarthaH, etAvatpramANaM cAkSara | bhavati,iha stokatvAddharmAstikAyAdayaHsAkSAtsUtre noktAH, paramArthatastu te'pi gRhItA draSTavyAH,tato'yamarthaH-sarvadravyapradezAgraM sarvadravyapradezairanantazo guNitaM yAvatparimANaM bhavati tAvatpramANaM-sarvadravyaparyAyaparimANaM, etAvatparimANaM cAkSaraM | P een bhavati, tadapi cAkSaraM dvidhA-jJAnamakArAdivarNajAtaM ca, ubhayatrApi akSarazabdapravRtte rUDhatvAt , dvividhamapi ceha | hai gRhyate, virodhAbhAvAt , nanu jJAnaM sarvadravyaparyAyaparimANaM sambhavatu, yato jJAnamihAvizeSoktau sarvadravyaparyAyaparimA- 25 paNatulyatA'bhidhAnAt prakramAdvA kevalajJAnaM grahISyate, tacca sarvadravyaparyAyaparimANaM ghaTata eva, tathAhi-yAvanto | For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagati rUpidravyANAM ye gurulaghuparyAyA ye ca rUpidravyANAmarUpidravyANAM vA'gurulaghuparyAyAstAn sarvAnapi sAkSAtka ratalakalitamuktAphalamiva kevalAlokena pratikSaNamavalokate bhagavAn, na ca yena khabhAvenaikaM paryAyaM paricchinatti tenaiva svabhAvena paryAyAntaramapi tayoH paryAyayorekatvaprasakteH, tathAhi -- ghaTaparyAyaparicchedanakhabhAvaM yajjJAnaM tadyadA paTaparyAyaM paricchettumalaM tadA paTaparyAyasyApi ghaTaparyAyarUpatA''pattiH, anyathA tasya tatparicchedakatvAnupapatteH, tathArUpakhabhAvAbhAvAt, tato yAvantaH paricchedyAH paryAyAstAvantaH paricchedakAstasya kevalajJAnasya svabhAvA veditavyAH khabhAvAzca paryAyAstataH paryAyAnadhikRtya sarvadravyaparyAyaparimANaM kevalajJAnamupapadyate, yadakArAdikaM varNajAtaM tatkathaM sarvadravyaparyAyaparimANaM bhavitumarhati ?, tatparyAya rAzeH sarvadravya paryAyANAmanantatame bhAge varttamAnatvAt, tadayuktaM, akArAderapi | svaparaparyAya bhedabhinnatayA sarvadravyaparyAyaparimANatulyatvAd, Aha ca bhASyakRt - 'ekeka makkharaM puNa saparapajjAyabhayeo bhinnaM / taM saGghadavapajjAyarAsimANaM muNeyacvaM // 1 // " atha kathaM khaparaparyAyApekSayA sarvadravyaparyAyarAzitulyatA ?, ucyate, iha a a a ityudAtto 'nudAttaH kharitazca, punarapyekaiko dvidhA - sAnunAsiko niranunAsikazcetyakArasya SaD bhedAH, tAMzca SaD bhedAnakAraH kevalo labhate, evaM kakAreNApi saMyukto labhate paD bhedAnevaM khakAreNa evaM yAvaddhakAreNa, evame| kaikakevalavyaJjanasaMyoge yathA SaT 2 bhedAn labhate tathA sajAtIyavijAtIyavyaJjanadvika saMyoge'pi, evaM kharAntarasaMyu 1 ekaikamakSaraM punaH khaparaparyAya medato bhinnam / tat sarvedravyapayayarAzimAnaM jJAtavyam // 1 // For Personal & Private Use Only khapUraparyAyAH 5 12 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tatattayaanasahito'pyanekAn bhedAn labhate, apica-ekaiko'pyudAttAdiko bhedaH kharavizeSAdanekabhedo bhavati, 8 girIyA | vAcyabhedAdapi samAnavarNazreNIkasyApi zabdasya bhedo jAyate, tathAhi-na yenaiva svabhAvena karazabdaH hastamAcaSTe / paryAyAH nandIvRttiH tenaiva khabhAvena kiraNamapi, kintu svabhAvabhedena, tathA'kAro'pi tena tena kakArAdinA saMyujyamAnastaM tamathe // 199 // bhinnakhabhAvo veditavyaH, te ca khabhAvA anantA jJAtavyAH, vAcyasthAnantatvAt , ete ca sarve'pyakArasya khaparyAyAH, zeSAstu sarve'pi ghaTAdiparyAyA AkArAdiparyAyAzca paraparyAyAH, te ca vaparyAyebhyo'nantaguNAH, te'pi cAkArasya sambandhino draSTavyAH, Aha-ye svaparyAyAste tasya sambandhino bhavantu, ye tu paraparyAyAste vibhinnavastvAzrayatvAt kathaM tasya sambandhino vyapadizyante ?, ucyate, iha dvidhA sambandhaH-astitvena nAstitvena ca, tatrAstitvena sambandhaH khaparyAyairyathA ghaTasya rUpAdibhiH, nAstitvena sambandhaH paraparyAyaiH teSAM tatrAsambhavAt , yathA ghaTAvasthAyAM mRdaH piNDAkAreNa paryAyeNa, yata eva ca te tasya na santIti nAstitvasambandhena sambaddhAH ata eva ca te paraparyAyA iti vyapadizyante, anyathA teSAmapi tatrAstitvasaMbhavAt khaparyAyA eva te bhaveyaH. nana ye yatra na vidyante te kathaM tasyeti vyapadizyante ?, na khalu dhanaM daridrasya na vidyate iti tattasya sambandhi vyapadeSTaM zakyaM, mA prApata lokavyavahArAtikramaH, tadetat hamahAmohamUDhamanaskatAsUcakaM, yato yadi nAma te nAstitvasambandhamadhikRtya tasyeti na vyapadizyante tarhi sAmAnyato || // 199 // na santIti prApta, tathA ca svarUpeNApi na bhaveyuH, na caitaiSTamiSTaM vA, tasmAdavazyaM te nAstitvasambandhamaGgIkRtya taspeti vyapadezyAH, dhanamapi ca nAstitvasambandhamadhikRtya daridrasyeti vyapadizyata eva, tathA ca loke vaktAro-dhana For Personal & Private Use Only JainEducationinentational Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ payAyAH masya daridrasya na vidyate iti, yadapi coktaM-'na tattasyeti vyapadeSTuM zakya'miti, tatrApi tadastitvena tasyeti vyapadeSTuM nA zakyaM, na punarnAstitvenApi, tato na kazcillaukikavyavahArAtikramaH, nanu nAstitvamabhAvaH abhAvazca tuccharUpaH tuccha-13 tvena ca saha kathaM sambandhaH?, tucchasya sakalazaktivikalatayA sambandhazakterapyabhAvAt , . anyacca-yadi paraparyAyANAM tatra nAstitvaM tarhi nAstitvena saha sambandho bhavatu, paraparyAyaistu saha kathaM?, na khalu ghaTaH paTAbhAvena sambaddhaH paTenApi saha sambaddho bhavitumarhati, tathApratIterabhAvAt , tadetadasamIcInaM, samyakvastutattvAparijJAnAta , tathAhinAstitvaM nAma tena tena rUpeNAbhavanamiSyate. taca tena tena rUpeNAbhavanaM vastuno dharmaH, tato naikAntena tattuccharUpamiti na tena saha sambandhAbhAvaH, tadapi ca tena tena rUpeNAbhavanaM taM taM paryAyamapekSya bhavati, nAnyathA, tathAhi-yo yo ghaTAdigataH paryAyastena tena rUpeNa mayA na bhavitavyamiti sAmarthyAttaM taM paryAyamapekSate iti supratItametat , tata-1 hai stena tena paryAyeNAbhavanasya taM taM paryAyamapekSya sambhavAtte'pi paraparyAyAstasyopayogina iti tasyeti vyapadizyante,8 evaMrUpAyAM ca vivakSAyAM paTo'pi ghaTasya sambandhI bhavatyeva, paTamapekSya ghaTe paTarUpeNAbhavanasya bhAvAta, tathA ca 10 laukikA api ghaTapaTAdIn parasparamitaretarAbhAvamadhikRtya sambaddhAn vyavaharantItyavigItametat , itazca te paraparyA: 6 yAstasyeti vyapadizyante-khaparyAyavizeSaNatvena teSAmupayogAt , iha ye yasya khaparyAyavizeSaNatvenopayujyante te tasya pa-11 dayA yathA ghaTasya rUpAdayaH paryAyAH parasparavizeSakAH, upayujyante cAkArasya paryAyANAM vizeSakatayA ghaTAdiparyAyAH, 13 RECESSAGRAMMAR dain E t ernational For Personal & Private Use Only Di Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaparapayAyAH zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 20 // tAnantareNa teSAM khaparyAyavyapadezAsambhavAt , tathAhi-yadi te paraparyAyA na bhaveyustabakArasya svaparyAyAH svaparyAyA ityevaM na vyapadizyeran , parApekSayA khavyapadezasya bhAvAt , tataH svaparyAyavyapadezakAraNatayA te'pi paraparyAyAH tasyopayogina hai| iti tasyeti vyapadizyante, apica-sarva vastu pratiniyatakhabhAvaM, sA ca pratiniyatakhabhAvatA pratiyogyabhAvAtmakatopanivandhanA, tato yAvanna pratiyogivijJAnaM bhavati tAvannAdhikRtaM vastu tadabhAvAtmakaM tattvato jJAtuM zakyate, tathA ca sati ghaTAdiparyAyANAmapi akArasya pratiyogitvAttadaparijJAne nAkAro yAthAtmyenAvagantuM zakyate iti ghaTAdiparyAyA api akArasya paryAyAH, tathA cAtra prayogaH-yadanupalabdhau yasyAnupalabdhiH sa tasya sambandhI, yathA ghaTasya rUpAdayaH, ghaTAdiparyAyAnupalabdhau cAkArasya na yAthAtmyenopalabdhiriti te tasya sambandhinaH, na cAyamasiddho hetuH , ghaTAdiparyAyarUpapratiyogyaparijJAne tadabhAvAtmakasyAkArasya tattvato jJAtatvAyogAditi, Aha ca bhA-3 pyakRt-"jesu anAesu tao na najae najae ya nAesuM / kaha tassa te na dhammA?, ghaDassa rUvAidhammaca // 1 // "|| tasmAd ghaTAdiparyAyA api akArasya sambandhina iti khaparaparyAyApekSayA'kAraH sarvadravyaparyAyaparimANaH, evamAkA- I R rAdayo'pi varNAH sarve pratyekaM sarvadravyaparyAyaparimANA veditavyAH evaM ghaTAdikamapi pratyekaM sarva vastujAtaM paribhA-18 vanIyaM, nyAyasya samAnatvAt , na caitadanA, yata uktamAcArAGge-"je egaM jANai se sarva jANai, je sarva jANai ASRALASASHA 1yeSvajJAteSu sa ko na jJAyate jJAyate ca jJAteSu / kathaM tasya te na dharmAH ghaTasya rUpAdidharmA iva // 1 // For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se evaM jANai" asthAyamarthaH - ya ekaM vastupalabhate sarva paryAyaiH sa niyamAtsarvamupalabhate, sarvopalabdhimantareNa vivakSitasyaikasya khaparaparyAyabhedabhinnatayA sarvAtmanA'vagantumazakyatvAt, yazca sarve sarvAtmanA sAkSAdupalabhate sa ekaM khaparaparyAyabhedabhinnaM jAnAti, tathA'nyatrApyuktam - "eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH sarve bhAvAH sarvathA tena dRSTAH / sarve bhAvAH sarvathA yena dRSTA, eko bhAvaH sarvathA tena dRSTaH // 1 // " tadevamakArAdikamapi varNajAtaM kevalajJAnamiva sarvadravyaparyAyaparimANamiti na kazcidvirodhaH / apica - kevalajJAnamapi khaparaparyAya bhedabhinnaM, yatastadAtmakhabhAvarUpaM na ghaTAdivastukhabhAvAtmakaM tato ye ghaTAdikhaparyAyAste tasya paraparyAyAH ye tu paricchedakatvasvabhAvAste, khaparyAyA paraparyAyAH api ca pUrvotayuktestasya sambandhina iti khaparaparyAyabhedabhinnaM, tathA cAha bhASyakRt - " vatthusahAvaM pai taMpi saparapajjAyabhedabhinnaM tu / taM jeNa jIyabhAvo bhinnA ya tao ghaDAIyA // 1 // " tataH paryAyaparimANacintAyAM paramArthato na kazcidakArAdizruta| kevalajJAnayorvizeSaH, ayaM tu vizeSaH - kevalajJAnaM khaparyAyairapi sarvadravyaparyAyaparimANatulyamakArAdikaM tu khaparaparyAyaireva, tathAhi - akArasya svaparyAyAH sarvadravyaparyAyANAmanantatamabhAgakalpAH, paraparyAyAstu khaparyAyarUpAnantatamabhAgonAH sarvadravya paryAyAH, tataH khaparaparyAyaireva sarvadravyaparyAyaparimANamakArAdikaM bhavati, Aha ca bhASyakRt -- "sa 1 vastusvabhAvaM prati tadapi khaparaparyAyabhedabhinnaM tu / tat yena jIvabhAvaH bhinnAzca tato ghaTAdikAH // 1 // khaparapayayaistu tattulyaM kevalenaiva // 1 // For Personal & Private Use Only 2 khaparyAyaistu kevalena tulyaM na bhavati na paraiH / khapara paryAyAH 3 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 201 // pajAehi u kevaleNa tulaM na hoi na parehiM / sayaparapajAehiM tu taM tulaM kevaleNeva // 1 // " yathA cAkArAdikaM sarvadravyaparyAyaparimANaM tathA matyAdInyapi jJAnAni draSTavyAni, nyAyasya samAnatvAt iha yadyapi sarva jJAnamavizeSeNAkSaramucyate sarvadravyapayayaparimANaM ca bhavati tathApi zrutAdhikArAdihAkSara zrutajJAnamavaseyaM zrutajJAnaM ca matijJAnAvinAbhUtaM tato matijJAnamapi, tadevaM yataH zrutajJAnamakArAdikaM cotkarSataH sarvadravyaparyAyaparimANaM tacca sarvotkRSTazrutakevalino dvAdazAGgavidaH saGgacchate, na zeSasya, tato'nAdibhAvaH zrutasya jantUnAM jaghanyo madhyamo vA draSTavyo, na tutkRSTa iti sthitam / apara Aha- nanvanAdibhAva eva zrutasya kathamupapadyate ?, yAvatA yadA prabalazrutajJAnAvaraNastyAnarddhinidrArUpadarzanAvaraNAdayaH sambhavanti tadA sambhAvyate sAkalyena zrutasyAvaraNaM, yathA'vadhyAdijJAnasya, tato'vadhyAdijJAnamivAdimadeva yujyate zrutamapi nAnAdimaditi kathaM tRtIya caturthabhaGgasambhavaH ?, tata Aha- 'saGghajIvANaMpi' sarvajIvAnAmapi Namiti vAkyAlaGkAre akSarasya zrutajJAnasya [zrutasaMlulita kevalasyeti tu bhASyakRt ] zrutajJAnaM ca matijJAnAvi nAbhAvi tato matijJAnasyAvi anantabhAgo 'nityodghATitaH' sarvadevAnAvRtaH so'pi ca- anantatamo bhAgo'nekavidhaH, tatra sarvajaghanyazcaitanyamAtraM, tatpunaH sarvotkRSTazrutAvaraNastyAnarddhinidro dayabhAve'pi nAtriyate, tathAjIvakhAbhAvyAt, tathA cAha - 'jai puNa' ityAdi, yadi punaH so'pi anantatamo bhAga Atriyate tena tarhi jIvo'jIvatvaM prApnuyAt, jIvo hi nAma caitanyalakSatato yadi prabalazrutAvaraNastyAnarddhinidrodayabhAve caitanyamAtramadhyAtriyeta tarhi jIvasya svasvabhAvaparityAgAdajIvataiva 1 zrutaM khaparyAyaiH anantabhAge ityadhyAhArthaM / Jain Education Themational For Personal & Private Use Only akSarAnanta bhAgasya nityodghATatA 15 20 // 201 // 24 Jainelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampanIpota, na caitadRSTamiSTaM vA, sarvasya sarvathA khabhAvAtiraskArAd, atraiva dRSTAntamAha-'suTuvI'tyAdi, suSvapi meghasa- Avazyaka6 mudaye bhavati prabhA candrasUryayoH, iyamatra bhAvanA-yathA nibiDaniviDatarameghapaTalairAcchAditayorapi sUryAcandramasoneM-18| kAlikohai| kAntena tatprabhAnAzaH sampadyate,sarvasya sarvathA khabhAvApanayanasya kartumazakyatvAt , evamanantAnantairapi jJAnadarzanAvaraNa- tkAli. kAni karmaparamANubhirekaikasyAtmapradezasyA''veSTitapariveSTitasyApi naikAntena caitanyamAtrasyA[pya] bhAvo bhavati, tato yatsarvajaghanyaM tanmatizrutAtmakamataH siddho'kSarasthAnantatamo bhAgo nityodghATitaH, tathA ca sati matijJAnasya zrutajJAnasya cAnAdibhAvaH pratipadyamAno na virudhyate iti sthitaM / 'setta'mityAdi, tadetat sAdi saparyavasitamanAdyaparyavasitaM ca // se kiM taM gamiaM?, 2 didivAo, agamiaMkAliaM suaM, settaM gamizra, settaM agmiaN| ahavA taM samAsao duvihaM paNNattaM, taMjahA-aMgapaviTuMaMgavAhiraM c| se kiM taM aMgabAhiraM?, aMgabAhiraM duvihaM paNNattaM, taMjahA-AvassayaM ca AvassayavairittaM ca / sekiMtaM AvassayaM?, AvassayaM chavihaM paNNattaM, taMjahA-sAmAiaM cauvIsatthavo vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAussaggo paJcakkhANaM, settaM aavssyN| se kiM taM AvassayavairittaM?,AvassayavairittaM duvihaM papaNataM, taMjahA-kAliaM ca ukkaaliaNc| se kiM taM ukAliaM?, ukkAliaM aNegavihaM papaNataM, taMjahA-dasaveAliaM Jainmauninternational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 202 // Jain Education metallonal kappiAkappiaM cullakappasuaM mahAkappasuaM uvavAiaM rAyapaseNiaM jIvAbhigamo paNNavaNA mahApaNavaNA pamAyappamAyaM naMdI aNuogadArAI deviMdatthao taMdulaveAliaM caMdAvijjhayaM sUrapaNNattI porisimaMDalaM maMDalapaveso vijAcaraNaviNicchao gaNivijjA jhANavibhattI maravibhattI AyavisohI vIyarAgasuaM saMlehaNAsuaM vihArakappo caraNavihI AurapaccakkhANaM mahApaccakkhANaM evamAi, se taM ukkAliaM / se kiM taM kAliaM ?, kAliaM aNegavihaM papaNasaM, taMjahA - uttarajjhayaNAI dasAo kappo vavahAro nisIhaM mahAnisIhaM isibhAsiAI jaMbUdIvapannattI dIvasAgarapannattI caMdapannattI khuDDiA vimANapavibhattI mahalliA vimANapavibhattI aMgacUliA vaggacUliA vivAhacUliA aruNovavAe varuNovavAe garulovavAe dharaNovavAe vesamaNovavAe velaMdharovavAe deviMdovavAe uTTANasue samuTTANasue nAgapariAvaNiAo nirayAvaliyAo kapiAo kappaviisaAo puSphiAo puSkacUliAo vaNhIdasAo, evamAiyAiM caurApannagasahassA bhagavao arahao usahasAmissa Aititthayarasta tahA saMkhijAI panna For Personal & Private Use Only Avazyaka kAliko kAli ' kA ni // 20 // 23 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAliko Avazyaka tkAli kAni gasahassAI majjhimagANaM jiNavarANaM codasapainnagasahassANi bhagavao vaddhamANasAmissa, ahavA jassa jattiA sIsA uppattiAe veNaiAe kammiyAe pAriNAmiAe cauvihAe buddhIe uvaveA tassa tattiAiM paiNNagasahassAiM, patteabuddhAvi tattiA ceva, settaM kAliaM, settaM Avassayavairittai, se taM aNaMgapaviTuM / ( sU0 44) atha kiM tadgamikaM 1, ihAdimadhyAvasAneSu kiJcidvizeSato bhUyo bhUyastasyaiva sUtrasyocAraNaM gamaH, tatrAdau-"suyaM / me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu" ityAdi, evaM madhyAvasAnayorapi yathAsambhavaM draSTavyaM, gamA asya vidyante iti gamika, 'ato'nekakharA'diti matvarthIya ikapratyayaH. uktaM ca coM-"AI majjhe'vasANe vA kiMcivisesajuttaM dugAisayaggaso tameva paDhijamANaM gamiyaM bhannaI"tti, tacca gamikaM prAyo dRSTivAdaH, tathA cAha-'gamiyaM diTrIvAo,' tadviparItamagamikaM, tacca prAya AcArAdi kAlikazratama. asadRzapAThAtmakatvAt, tathA cAha-'agamiyaM kAliyasuyaM seva'mityAdi,tadetadgamikamagamikaM c| 'taM samAsao' ityAdi, tadgramikamagamikaM ca, athavA tat-sAmAnyataH zrutamarhadupadezAnusAri samAsataH-saGkepeNa dvividhaM prajJapta, tadyathA-aGgapraviSTamaGgabAhyaM ca, atrAha-nanu pUrvameva catu AdI madhye'trasAne vA kiJcidvizeSayukaM dhAdizatAprazaH tadeva pamyamAnaM gamika bhaNyate // dan E m ational For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandAtta: 29 mAmalA zrImalaya 6 IzabhedoddezAdhikAre'GgapraviSTamaGgabAhyaM cetyupanyasta, tatkimarthaM bhUyastatsamAsata ityAdyupanyAsena tadeva nyasyate iti AvazyakagirIyA nandIvRttiH hai ucyate, iha sarva eva zrutabhedA aGgAnaGgapraviSTarUpe bhedadvaya evAntarbhavanti, tata etadarthakhyApanArtha bhUyo'pyuddezenA-1 kAliko bhidhAnaM, athavA'GgAnaGgapraviSTamahaMdupadezAnusAri tataH prAdhAnyakhyApanArthaM bhUyo'pi tasyoddezenAbhidhAnamityadoSaHkAla // 203 // tatrAGgapraviSTamiti-iha puruSasya dvAdazAGgAni bhavanti, tadyathA-dvau pAdau dve jar3e dve uruNI dve gAtrAH dvau bAhU grIvA PM zirazca, evaM zrutarUpasyApi paramapuruSasyA''cArAdIni dvAdazAGgAni krameNa veditavyAni, tathA coktaM "pAyadurga ja-18 | ghorU gAyadgaddhaM tu do ya bAhU ya / gIvA siraM ca puriso bArasa aGgo suyavisiTTho // 1 // " zrutapuruSasyAGgeSu praviSTamaGga-181 hai| viSTam-aGgabhAvena vyavasthitamityarthaH, yatpunaretasyaiva dvAdazAGgAtmakasya zrutapuruSasya vyatirekeNa sthitamaGgavAhyatvena -18 vasthitaM tadanaGgapraviSTaM, athavA yadgaNadharadevakRtaM tadaGgapraviSTaM mUlabhUtamityarthaH, gaNadharadevA hi mUlabhUtamAcArAdikaM zrutamuparacayanti, teSAmeva sarvotkRSTazrutalabdhisampannatayA tadracayitumIzatvAt ,na zeSANAM, tataH tatkRtaM sUtraM mUlabhUtamityA- 2 praviSTamucyate, yatpunaH zeSaiH zrutasthaviraistadekadezamupajIvya viracitaM tadanaGgapraviSTaM, athavA yatsarvadaiva niyatamAcArAdikA hA zrutaM tadaGgapraviSTaM, tathAhi-AcArAdikaM zrutaM sarveSu kSetreSu sarvakAlaM cArthe kramaM cAdhikRtyaivameva vyavasthitaM tatasta-13 daGgapraviSTamucyate, aGgapraviSTamaGgabhUtaM mUlabhUtamityarthaH, zeSaM tu yacchrutaM tadaniyatamatastadanaGgapraviSTamucyate, uktaM ca 23. CCCCCCCESS ni For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PI"gaNaharakayamaGgakayaM jaM kaya therehi~ bAhiraM taM tu / niyayaM va'GgapaviThaM aNiyayasuya bAhiraM bhaNiyaM // 1 // " tatrAlpa-2 AvazyakavaktavyatvAtprathamamaGgabAhyamadhikRtya praznasUtramAha-se kiM ta'mityAdi, atha kiM tadaGgavAhyaM 1, sUrirAha-aGgabAyaM zrutaM | kAliko kAlidvividhaM prajJasaM, tadyathA-AvazyakaM cAvazyakavyatiriktaM ca, tatrAvazyaM karma AvazyakaM, avazyakarttavyakriyA'nuSThAnami-181 kAni tyarthaH, athavA guNAnAmabhividhinA vazyamAtmAnaM karotItyAvazyakam-avazyakarttavyasAmAyikAdikriyAnuSThAnaM ttpr-hai| pratipAdakaM zrutamapi AvazyakaM, cazabdaH khagatAnekabhedasUcakaH / 'se kiM ta'mityAdi, atha kiM tadAvazyaka ?, sUri-125 rAha-AvazyakaM SaDvidhaM prajJaptaM, tadyathA-'sAmAyika mityAdi, nigadasiddhaM, 'setta'mityAdi tadetadAvazyakaM / 'se kiM tamityAdi, atha kiM tadAvazyakavyatiriktaM?, AcArya Aha-AvazyakavyatiriktaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-kAzAlikamutkAlikaM ca, tatra yaddivasanizAprathamapazcimapauruSIdvaya eva paThyate tatkAlikaM, kAlena nivRttaM kAlikamiti-IN vyutpatteH, yatpunaH kAlavelAvarja paThyate tadutkAlikaM, Aha ca cUrNiNakRt-"tattha kAliyaM jaM diNarAI[e]Na paDhama-13 caramaporisIsu paDhijaI / jaM puNa kAlavelAvajaM paDhijai taM ukkAliyaM"ti, tatrAlpavaktavyatvAtprathamamutkAlikamadhi-18/10 kRtya praznasUtramAha-se kiM ta'mityAdi, atha kiM tadutkAlikaM zrutaM ?, sUrirAha-utkAlikaM zrutamanekavidhaM prajJapta, tadyathA-dazavakAlika tacca supratItaM, tathA kalpAkalpapratipAdakamadhyayanaM kalpAkalpaM, tathA kalpanaM kalpa:-stha-| 1 gRNadharakRtamajhIkRtaM yatkRtaM sthavirairbAhyaM tattu / niyataM vAGgapraviSTamaniyatazrutaM bAhyaM bhaNitam // 1 // 5-5 Jain C ontematonal For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aavshykkaalikoskaali| kAni zrImalaya- virAdikalpaH tatpratipAdaka zrutaM kalpazrutaM, tatpunardvibhedaM, tadyathA-'culakappasuyaM mahAkappasurya' ekamalpagranthamalpAthai girIyA ca dvitIyaM mahAgranthaM mahAthai ca, zeSA granthavizeSAH prAyaH supratItAH, tathApi lezato'prasiddhAn vyAkhyAsyAmaH, tatra nandIvRttiH 'paNNavaNa'tti jIvAdInAM padArthAnAM prajJApanaM prajJApanA, saiva bRhattarA mahAprajJApanA, tathA prmaadaaprmaadkhruupbhedphl||204|| vipAkapratipAdakamadhyayanaM pramAdApramAdaM, tatra pramAdakharUpamevaM-pracurakarmendhanaprabhavanirantarAvidhyAtazArIramAnasAneka duHkhahutavahajvAlAkalApaparItamazeSameva saMsAravAsagRhaM pazyaMstanmadhyavartyapi sati ca tannirgamanopAye vItarAgapraNItadharmacintAmaNau yato vicitrakarmodayasAcivyajanitAt pariNAmavizeSAdapazyanniva tadbhayamavigaNayya viziSTaparalokakriyAvimukha evAste jIvaH sa khalu pramAdaH, tasya ca pramAdasya ye hetavo madyAdayaste'pi pramAdAstakAraNatvAt , uktaM ca-"majaM visaya kasAyA nidA vigahA ya paMcamI bhnniyaa| ee paMca pamAyA jIvaM pADaMti saMsAre // 1 // " etasya ca paJcaprakArasthApi pramAdasya phalaM dAruNo vipAkaH, uktaM ca-"zreyo viSamupabhoktaM kSamaM bhaveta krIDituM hutA zena / saMsArabandhanagatenaM tu pramAdaHkSamaH kattuMm // 1 // asyAmeva hi jAto naramapahanyAdvipaM hutAzo vaa| AsevitaH & pramAdo hanyAjanmAntarazatAni // 2 // yanna prayAnti puruSAH kharga yaca prayAnti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH pramAda iti nizcitamidaM me // 3 // saMsArabandhanagato jAtijarAvyAdhimaraNaduHkhAH / yanodvijate sattvaH so'pya // 24 // 24 1 madha viSayAH kaSAyAH nidrA vikathA ca paJcamI bhaNitA / ete paJca pramAdA jIvaM pAtayanti saMsAre // 1 // For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAdhika parAdhaH pramAdasya // 4 // AjJApyate yadavazastulyodarapANipAdavadanena / karma ca karoti bahuvidhametadapi phalaM pramA- utkAlidasya // 5 // iha hi pramattamanasaH sonmAdamadanibhRtendriyAzcapalAH / yatkRtyaM tadakRtvA satatamakAryeSvabhipatanti // 6 // teSAmabhipatitAnAmuddhAntAnAM pramattahRdayAnAm / varddhanta eva doSA vanatarava ivAmbusekena // 7 // dRSTvA'pyAlokaM naiva vizra-13 B/mbhitavyaM, tIraM nItApi bhrAmyati vAyunA nauH / labdhvA vairAgyaM bhraSTayogaH pramAdAdbhUyo bhUyaH saMsRtau bambhramIti // 8 // evaM pratipakSadvAreNApramAdasyApi kharUpAdayo vAcyAH, 'nandI'yAdi sugama, 'sUriyapannatti'tti sUryacaryAprajJapanaM yasyAM / granthapaddhatI sA sUryaprajJaptiH, tathA 'pauruSImaNDala'miti puruSaH-zaGkaH puruSazarIraM vA tasmAnniSpannA pauruSI 'tata Agata'| ityaNa, Aha ca cUrNikRt-'purisotti saMkU purisasarIraM vA, tatra purisAo nipphanA porisI' iti, iyamatra bhAvanAsarvasyApi vastuno yadA svapramANacchAyA jAyate tadA pauruSI bhavati, etaca pauruSIpramANamuttarAyaNasthAnte dakSiNAyanasyAdau caikaM dinaM bhavati, tataH paramagulasyASTAvaikaSaSTibhAgA dakSiNAyane varddhante uttarA maNDale 2 anyA'nyA paurupI yatrAdhyayane vyAvaya'te tadadhyayanaM pauruSImaNDalaM. tathA yatrAdhyayane candrasya sUryasya ca dakSiNeSu uttareSu ca maNDaleSu saJcarato yathA maNDalAt maNDale pravezo bhavati tathA vyAvarNyate tadadhyayanaM maNDalapravezaH, tathA 'vidyAcaraNavinizcaya' iti, vidyeti-jJAnaM, tacca samyagdarzanasahitamavagantavyaM, anyathA jJAnatvAyogAt, caraNaM-cAritrameteSAM phalavinizcayapratipAdako grantho vidyAcaraNavinizcayaH, tathA 'gaNivije ti sabAlavRddho gaccho / 13 Jan B erational For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 205 // gaNaH so'syAstIti gaNI - AcAryastasya vidyA - jJAnaM gaNividyA, sA ceha jyotiSkanimittAdiparijJAnarUpA vedi - tavyA, jyotiSkanimittAdikaM samyak parijJAya pratrAjana sAmAyikAropaNopasthApanazrutoddezAnujJAgaNAropaNAdizAnujJAvihAra kramAdiSu prayojaneSUpasthiteSu prazaste tithikaraNamuhUrttanakSatrayoge yat yatra karttavyaM bhavati tattatra sUriNA karttavyaM, tathA cenna karoti tarhi mahAn doSaH uktaM ca - " joisanimittanANaM gaNiNo paJcAvaNAikajesuM / uvajujara tihikaraNAijANaNaTunnA doso // 1 // " tato yAni sAmAyikAdIni prayojanAni yatra tithikaraNAdau karttavyAni bhavanti tAni tatra yasyAM granthapaddhatau vyAvarNyante sA gaNividyA, tathA 'dhyAnavibhakti' riti dhyAnAni - ArttadhyAnAdIni teSAM vibhajanaM vibhaktiryasyAM granthapaddhatI sA dhyAnavibhaktiH, tathA maraNAni - prANatyAgalakSaNAni, tAni ca dvidhA - prazastAnyaprazastAni ca teSAM vibhajanaM pArthakyena kharUpaprakaTanaM yasyAM granthapaddhatau sA maraNavibhaktiH, tathA''tmano - jIvasyAlocanaprAyazcittapratipattipravRttiprakAreNa vizuddhiH - karmavigamalakSaNA pratipAdyate yasyAM granthapaddhatau sA''tmavizuddhiH, tathA 'vItarAgazruta' miti sarAgavyapohena vItarAgasvarUpaM pratipAdyate yatrAdhyayane tadvIta - rAgazrutaM, tathA 'saMlekhanA zruta' miti dravyabhAvasaMlekhanA yatra zrute pratipAdyate tatsaMlekhanAzrutaM, tatrotsargata iyaM dravyasaM 1 jyotiSanimittajJAnaM gaNinaH prayAjanAdikAryeSu / upayujyate tithikaraNAdijJAnArthamanyathA doSaH // 1 // For Personal & Private Use Only utkAli kAdhi0 20 // 205 // 24 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAdhika lekhanA-"cattAri vicittAI vigaInijjahiyAI cattAri / saMvacchare u donni u egaMtariyaM ca AyAmaM ||1||naaivi- utkAligiTTho ya tavo chammAse parimiyaM ca AyAmaM / annevi ya chammAse hoi vigiTuM tavokammaM // 2 // vAsaM ca koDisahiyaM AyAmaM kaDe aannupubiie| girikaMdaraMmi gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei ||3||"bhaavsNlekhnaa tu krodhAdikaSAyapratipakSAbhyAsaH, tathA 'vihArakalpa'iti viharaNaM vihAraH tasya kalpo-vyavasthA sthavirakalpAdirUpA yatra varNyate granthe sa vihArakalpaH, tathA ('caraNavidhi'riti) caraNaM-cAritraM tasya vidhiyaMtra vayate sa caraNavidhiH, tathA 'AturapratyAkhyAna'miti, AturaHcikitsAkriyAvyapetastasya pratyAkhyAnaM yatrAdhyayane vidhipUrvakamupavayete tadAturapratyAkhyAnaM, vidhizcAturasya pratyAkhyAnadAnaviSaye cUrNikRtaivamupadarzitaH- "gilANaM kiriyAtIyaM gIyatthA paJcakkhAveMti diNe 2 davahAsaM kareMtA aMte ya saba-12 dabadAyaNAe bhattaveraggaM jaNaittA bhatte vitiNhassa bhavacarimapaJcakkhANaM kAraveMti"tti |tthaa ('mahApratyAkhyAna miti)| mahatpratyAkhyAnaM yatra varNyate tanmahApratyAkhyAnaM, iha cUrNiNakAreNa kRtA bhAvanA dayate-therakappaNa jiNakappeNa vA viharittA aMte therakappiyA bArasa vAse saMlehaNaM karettA jiNakappiyA puNa vihAreNeva saMlIDhA tahAvi jahAjuttaM saMlehaNaM 1 catvAri vicitrANi vikRtiniyUDhAni catvAri / saMvatsarau tu dvau tu ekAntaritaM cAcAmAmlam // 1 // nAti vikRSTaM ca tapaH SaNmAsAn parimitaM cAcAmAmlam / anyAnapi SaNmAsAn bhavati vikRSTaM tapaHkarma // 2 // varSa ca koTIsahitAni AcAmAmlAni kRtvA''nupUrvyA / girikandarAM tu galA pAdapopagamanamatha karoti // 2 // 2 glAnaM kiyAtItaM gItArthAH pratyAkhyApayanti dine dine dravyahrAsa kArayanto'nte ca sarvadravyadarzanena bhaktavairAgyaM janayitvA bhakte vitRSNasya bhavacaramapralAkhyAnaM kArayantIti / 3 sthavirakalpena jinakalpena vA vihRtyAnte sthavirakalpikA dvAdaza varSANi saMlekhanAM kRlA jinakalpikAH punarvihAreNaiva saMlikhitA Jain E AU Leatonal For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkAlikAdhika zrImalaya karettA nivAghAyaM saceTThA ceva bhavacarimaM paJcakkhaMti, evaM savittharaM jatthajjhayaNe vaNijai tamajjhayaNaM mahApaJcakkhANaM" girIyA bRhaTTIkAsatkametat] -'evaM tAvadamUnyadhyayanAni-etAnyadhyayanAnijahAbhihANatthANi bhaNiyANi' 'setta'mityAdi, nandIvRttiH nigamanaM, tadetadutkAlikamupalakSaNaM caitaditi, uktamutkAlikaM / 'se kiM tamityAdi, atha kiM tatkAlikaM ?, kaalik||206|| manekavidhaM prajJaptaM, tadyathetyAdi, 'uttarAdhyayanAni' savAyepi cAdhyayanAnipradhAnAnyeva tathA'pyamanyeva rUDhyottarAdhyayanazabdavAcyatvena prasiddhAni, 'dasAo' ityAdi prAyo nigadasiddhaM, 'nizItha miti nizIthavannizIthaM, idaM pratItameva, tasmA-18 15 tparaM yadanthArthAbhyAM mahattaraM tanmahAnizIthaM, tathA AvalikApraviSTAnAmitareSAM vA vimAnAnAM pravibhaktiH-pravibhajanaM yasyAM granthapaddhatau sA vimAnapravibhaktiH, sA caikA stokagranthArthA dvitIyA mahAgranthArthA, tatrA''dyA kSullikA | vimAnapravibhaktiH dvitIyA mahAvimAnapravibhaktiH, tathA 'aGgacUlike'ti aGgasya-AcArAdezcalikA'GgacUlikA, cUlikA nAma uktAnuktArthasaGgrahAtmikA granthapaddhatiH, tathA 'vargacUlike'ti vargaH-adhyayanAnAM samUho yathA'ntakRdda-150 zAkhaSTau vargA ityAdi teSAM cUlikA, tathA vyAkhyA-bhagavatI tasyAzcUlikA vyAkhyAcUlikA, tathA 'aruNopapAta' 20 hai iti, aruNo nAma devaH tadvaktavyatApratipAdako yo granthaH parAvartyamAnazca tadupapAtahetuH so'ruNopapAtaH, tathA // 206 // cAtra cUrNikAro bhAvanAmakArSIt-'jAhe tamajjhayaNaM uvautte samANe aNagAre pariyaTTei tAhe se aruNadeve samaya-13 stathApi yathAyoga saMlekhanAM kRtvA nirmANAta saceSTA eva bhavacaramaM pratyAkhyAnti, evaM savistaraM yatrAdhya yane vardhate tadadhyayanaM mahApratyAkhyAnam / SASARAS dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & nibaddhattaNao caliyAsaNasaMbhamubhaMtaloyaNe pauttAvahI viyANiyaTe pahaDhe calacavalakuMDaladhare dighAe juIe divAe|2| utkAlivibhUIe divAe gaIe jeNAmeva se bhayavaM samaNe NiggaMthe ajjhayaNaM pariyaTTemANe acchai teNAmeva uvAgacchai, uvAgacchittA 8 kAdhika bhattibharoNayavayaNe vimukkavarakusumagaMdhavAse ovayai, ovaittA tAhe se samaNassa purao ThicA aMtaDhie(rikukhaTie) kayaMjalI uvautte saMvegavisujjhamANajjhavasANe taM ajjhayaNaM suNamANe ciThThai, saMmatte ajjhayaNe bhaNai-bhayavaM! susajjhAiyaM 2 varaM varehitti, tAhe se ihaloyanippivAse samatiNamuttAhalaleDukaMcaNe siddhivararamaNipaDibaddhanibbharANurAge 5 samaNe paDibhaNai-na me NaM bho ! vareNaM aTThotti, tato se aruNe deve ahigayarajAyasaMvege payAhiNaM karetA vaMdai namasai8 vaMdittA namasittA paDigacchai" evaM garuDopapAtAdiSvapi bhAvanA kAryA, tathA 'utthAnazruta'miti utthAnam-udasanaM taddhetuH zrutamutthAnazrutaM, tacca zRGganAdita kArye upayujyate, atra cUrNiNakArakRtA bhAvanA-"sajjegassa kulassa vA gAmassa vA nagarassa vA rAyahANIe vA samaNe kayasaMkappe Asurutte caMDakie appasane appasannalese visamAsuhAsaNatthe uvautte samANe uTThANasuyajjhayaNaM pariyaTTei, taM ca eka do vA tiNNi vA vAre, tAhe se kule vA gAme 8|10 vA jAva rAyahANI vA ohayamaNasaMkappe vilavaMte duyaM 2 pahAvete udvei-uccasatitti bhaNiyaM hoi"tti, tathA 'samu-| tthAnazruta'miti samupasthAna-bhUyastatraiva vAsanaM taddhetuH zrutaM samupasthAnazrutaM, vakAralopAca sUtre samuThThANasuyaMti pAThaH, tasya ceyaM bhAvanA-"tao samatte kaje tasseva kulassa vA jAva rAyahANIe vA se ceva samaNe kayasaMkappe tuTTe pasanne For Personal & Private Use Only dain Education International NI Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 207 // pasannalese samasuhAsaNatthe uvautte samANe samudvANasuyajjhayaNaM pariyahei, taM ca ekaM do tinni vA vAre, tAhe se kule vA gAme vA jAva rAyahANI vA pahaTThacitte pasatthaM maMgalaM kalayalaM kuNamANe maMdAe gaIe salaliyaM Agacchai samuvaTThie-AvAsaittivRttaM bhavai, sammaM u (mu) vANasuyaMti vattave vakAralovAo samudvANasuyaMti bhaNiyaM, tahA jai appaNAvi puvvuTThiyaM gAmAi bhavai tahAvi jai se samaNe evaMkayaMsaMkappe ajjhayaNaM pariyai tao puNaravi AvAsei" tathA 'nAgapariyAvaNiya'tti nAgAH - nAgakumArAsteSAM parijJA yasyAM granthapaddhatau bhavati sA nAgaparijJA, tasyAzceyaM cUrpiNakRtopadarzitA bhAvanA - " jAhe taM ajjhayaNaM samaNe niggaMthe pariyaTThei tAhe akayasaMkappassavi te nAgakumArA tatthatthA ceva taM samaNaM pariyANaMti-vaMdaMti narmasaMti bahumANaM ca kareMti, siMganAditakajjesu ya varadA bhavaMti" tathA "nirayAva liyAo' tti yatrAvalikApraviSTA itare ca narakAvAsAH prasaGgatastadgAminazca narAstiryaJco vA varNyante tA nirayAvalikAH, ekasminnapi granthe vAcye bahuvacanaM zabdazaktikhAbhAnyAt, yathA paJcAlA ityAdau, tathA 'kalpikA' iti yAH saudharmAdikalpagatavaktavyatAgocarA granthapaddhatayastAH kalpikAH, evaM kalpAvartasikA draSTavyAH, navaraM tAsAmiyaM cUrNikRtopadarzitA bhAvanA - 'sohammIsANakappesu jANi kappavimANANi tANi kappavarDisatANi jAsu vaNNijjaM ti temu kappavarDisaesu vimANesu devI jA jeNa tavoviseseNa uvavaNNA eyaMpi vaNNijai tAo kappavArDisiyAo bucaMti' tathA 'puSpitA' iti yAsu granthapaddhatiSu gRhavAsamutkalana parityAgena prANinaH saMyamabhAvapuSpitAH sukhitA uSitA bhUyaH For Personal & Private Use Only utkAlikAdhi0 20 // 207 // 25 Www.jainelibrary.org Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamabhAvaparityAgato duHkhAdyavAptimukulanena mukulitAH punastatparityAgena puSpitAH pratipAdyante tAH puSpitA u-18 utkAlidUcyante, adhikRtArthavizeSapratipAdikAH puSpacUDAH, tathA 'vRSNidazA' iti 'nAmnyuttarapadasya ve'ti lakSaNavazAdAdipa-18 kAdhika dasyAndhakazabdarUpasya lopaH, tato'yaM paripUrNaH zabdaH-andhakavRSNidazA iti, ayaM cAnvarthaH-andhakavRSNinarAdhisApakule ye jAtAste'pi andhakavRSNayaH teSAM dazAH-avasthAzcaritagatisiddhigamanalakSaNA yAsu granthapaddhatiSu varNyante tA| |andhakavRSNidazAH, athavA'ndhavRSNivaktavyatApratipAdikA dazA-adhyayanAni andhakavRSNidazAH, Aha ca cUrNiNakRt "andhakavaNhiNo je kule aMdhagasaddalovAo vaNhiNo bhaNiyA tesiM cariyaM gatI sijjhaNA ya jattha bhaNiyA tA va[NhidasAo, dasatti avatthA ajjhayaNAvA" iti / evamAiyA' ityAdi, kiyanti nAmagrAhamAkhyAtuM zakyante prakIrNakAni ?, tata evamAdIni caturazItiH prakIrNakasahasrANi bhagavato'haMtaH zrIRSabhakhAminastIrthakRtaH, tathA saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi madhyamAnAmajitAdInAM jinavarendrANAM tIrthakarANAm , etAni ca yasya yAvanti bhavanti tasya tA-18 hai vanti prathamAnuyogato veditavyAni, tathA caturdaza prakIrNakasahasrANi bhagavato'hato varddhamAnakhAminaH, iyamatra bhAva- 10 nA-iha bhagavata RSabhakhAminazcaturazItisahasrasaGkhyAH zramaNA AsIran , tataH prakIrNakarUpANi cAdhyayanAni kA-| likotkAlikabhedabhinnAni sarvasaGkhyayA caturazItisahasrasaGkhyAnyabhavan , kathamiti cet ?, ucyate, iha yadbhagavadaha-11 dupadiSTaM zrutamanusRtya bhagavantaH zramaNA viracayanti tatsarva prakIrNakamucyate, athavA zrutamanusarato yadAtmano vacana an El SONhternational For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 208 // kauzalena dharmadezanAdiSu granthapaddhatirUpatayA bhASante tadapi sarva prakIrNakaM, bhagavata RSabhakhAmina utkRSTA zramaNa| sampadA AsIt caturazItisahasrapramANA, tato ghaTante prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturazItisahasrasaGkhyAni, evaM madhyamatIrthakRtAmapi saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi bhAvanIyAni, bhagavatastu varddhamAnakhAminazcaturddaza zramaNasahasrANi tena prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturddaza sahasrANi, atra dve mate- eke sUrayaH prajJApayanti-idaM kila caturazItisahasrAdikaM RSabhAdInAM tIrthakRtAM zramaNaparimANaM pradhAnasUtraviracanasamarthAn zramaNAnadhikRtya veditavyaM, itarathA punaH sAmAnya zramaNAH prabhUtatarA api tasmin 2 RSabhAdikAle AsIran, apare punarevaM prajJApayanti - RSabhAditIrthakRtAM jIvatAmidaM caturazItisahasrAdikaM zramaNaparimANaM pravAhataH punarekaikasmin tIrthe bhUyAMsaH zramaNA veditavyAH, tatra ye pradhAnasUtravira - canazaktisamanvitAH suprasiddhataddhanthA atatkAlikA api tIrthe varttamAnAstatrAdhikRtA draSTavyAH, etadeva matAntaramupadarzayannAha - ' athave 'tyAdi, athaveti prakArAntaropadarzane, yasya RSabhAdestIrthakRto yAvantaH ziSyAstIrthe autpattikyA vainayikyA karmmajayA pAriNAmikyA caturvidhayA buddhyA upetAH samanvitA AsIran tasya - RSabhAdestAvanti prakIrNaka sahasrANyabhavan, pratyekabuddhA api tAvanta eva, atraike vyAcakSate -iha ekaikasya tIrthakRtastIrthe'parimANAni prakIrNakAni bhavanti, prakIrNakakAriNAmaparimANatvAt, kevalamiha pratyekabuddharacitAnyeva prakIrNakAni draSTavyAni, prakIrNakaparimANena pratyekabuddhaparimANapratipAdanAt syAdetat-pratyekabuddhAnAM ziSyabhAvo virudhyate, For Personal & Private Use Only utkAlikAdhi0 20 // 208 // 25 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STAni 5 tadetadasamIcInaM, yataH pravrAjakAcAryamevAdhikRtya ziSyabhAvo niSidhyate, na tu tIrthakaropadiSTazAsanapratipannatvenApi, 3 aGgApravitato na kazcidoSaH, tathA ca teSAM granthaH-"iha titthe aparimANA painnagA, painnagasAmiaparimANataNao, kiMtu iha sutte patteyabuddhapaNIyaM painnagaM bhANiyacaM, kamhA?, jamhA paiNNagaparimANeNa ceva patteyabuddhaparimANaM kIrai, (iti) bhaNiyaM 'patteyabuddhAvi tattiyA ceva'tti, coyaga Aha-naNu patteyabuddhA sissabhAvo ya virujjhae' Ayario Aha-|| titthayarapaNIyasAsaNapaDivannattaNao tassIsA havaMtI"ti, anye punarevamAhaH-sAmAnyena prakIrNakaistulyatvAt pratyekabuddhAnAmatrAbhidhAnaM, na tu niyogataH pratyekabuddharacitAnyeva prakIrNakAnIti, 'setta'mityAdi, tadetatkAlikaM, tadetadAvazyakavyatiriktaM, tadetadanaGgapraviSTamiti / se kiM taM aMgapaviTuM?, aMgapaviTTha duvAlasavihaM paNNattaM, taMjahA-AyAro 1 sUyagaDo 2 ThANaM 3 samavAo 4 vivAhapannattI 5nAyAdhammakahAo 6 uvAsagadasAo7 aMtagaDadasAo8aNutarovavAiadasAo 9 paNhAvAgaraNAI 10 vivAgasuaM 11 didivAo 12 (sU045) se kiM taM AyAre?, AyAre NaM samaNANaM niggaMthANaM AyAragoaraviNayaveNaiyasikkhAbhAsAabhAsAcaraNakaraNajAyAmAyAvittIo AghavijaMti, se samAsao paMcavihe paNNatte, taMjahA-nANAyAre dan B e rational For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya girIyA nandIvRttiH // 209 // nAdhika sU.46 dasaNAyAre carittAyAre tavAyAre vIriyAAre, AyAre NaM parittA vAyaNA saMkhejA aNuoga- AcArAdArA saMkhijA veDhA saMkhejA silogA saMkhijAo nijuttIo saMkhijAo paDivattIo, se NaM aMgaThyAe paDhame aMge, do suakkhaMdhA, paNuvIsaM ajjhayaNA, paMcAsII uddesaNakAlA, paMcAsII samuddesaNakAlA, aTThArasa payasahassANi payaggeNaM, saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapaNNattA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijaMti daMsirjati nidaMsirjati uvadaMsijaMti, se evaM AyA se evaM nAyA evaM viNNAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai, se taM AyAre // (sU0 46) atha kiM tadaGgapraviSTaM ?, sUrirAha-aGgapraviSTaM dvAdazavidhaM prajJaptaM, tadyathA-'AcAraH sUtrakRta'mityAdi, atha kiM 2 tadAcAra iti ?, athavA ko'yamAcAraH ?, AcArya Aha-AyAreNa mityAdi, AcaraNamAcAraH Acaryate iti / yA AcAraH, pUrvapuruSAcarito jJAnAdyAsevanavidhirityarthaH, tatpratipAdako grantho'pyAcAra evocyate, anenAcAreNa // 209 // karaNabhUtena athavA AcAre AdhArabhUte 'Na'miti vAkyAlakAre zramaNAnAM-prAganirUpitazabdArthAnAM vAhyAbhyantara-18 grantharahitAnAm , Aha-zramaNA nimranthA eva bhavanti tatkimarthaM nirgranthAnAmiti vizeSaNaM?, ucyate, zAkyAdi- 24 hai Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavacchedArtha, zAkyAdayo'pi hi loke zramaNA vyapadizyante, taduktam-"niggaMtha sakka tAvasa geruya AjIva paMcahA 2 AcArA||samaNA" iti, teSAmAcAro vyAkhyAyate, tatrA''cAro-jJAnAcArAdyanekabhedabhinno gocaro-bhikSAgrahaNavidhilakSaNaH | gAdhika vinayo-jJAnAdivinayaH vainayikaM-vinayaphalaM karmakSayAdi zikSA-grahaNazikSA AsevanazikSA ca, vineyazikSeti cUrNiNa sU.46 kRt , tatra vineyAH-ziSyAH, tathA bhASA-satyA'satyAmRSA ca abhApA-mRpA satyAmRSA ca, caraNaM-vratAdi, karaNaMpiNDavizuyAdi, uktaM ca-"vaya (5) samaNadhamma (10) saMjama (17) veyAvacaM(10)ca baMbhaguttIo (9) / nANAitiyaM / 6(3) tava (12) kohaniggahAI (4) caraNameyaM // 1 // piMDavisohI (4) samiI (5) bhAvaNa (12) paDimA (12) ya iMdi-18 yaniroho (5) / paDilehaNa (25) guttIo (3) abhiggahA (4) ceva karaNaM tu||2||" 'jAyAmAyAvittIutti yAtrA-saMyamayAtrA mAtrA-tadarthameva parimitAhAragrahaNaM vRttiH-vividhairabhigrahavizeSairvarttanaM, AcArazca gocarazce' tyAdindvaH, AcA-12 ragocaravinayavainayikazikSAbhASA'bhASAcaraNakaraNayAtrAmAtrAvRttayaH AkhyAyante, iha yatra kvacidanyataropAdAne'ntarga-18 tArthAbhidhAnaM tatsarvaM tatprAdhAnyakhyApanArthamavaseyaM, 'se samAsao' ityAdi, sa AcAraH 'samAsataH' sajhepataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathA-'jJAnAcAra' ityAdi, tatra jJAnAcAraH-'kAle viNae bahumANuvahANe taha aniNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae aTThaviho naannmaayaaro||1||" darzanAcAra:-"nissaMkiya nikaMkhiya nivitigicchA amuuddhditttthiiy| 1 nirgranthAH zAkyAH tApasA gairukA AjIvikAH paJcadhA zramaNAH / For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 210 // ubavUha thirIkaraNe vacchala pabhAvaNe aTTha // 1 // " prabhAvakAzca tIrthasyAmI draSTavyAH - 16 'aIsesa iDDiyAyariya vAI dhammakahi khavaga nemittI / vijA rAyAgaNasaMmayA ya titthaM pabhAvaMti // 1 // ' cAritrAcAraH - 'paNihANajogajutto paMcahiM samiIhi~ tihi u guttIhiM / esa caritAyAro aTThaviho hoi nAyavo // 1 // ' tapaAcAraH - ' vArasavihaMmivi tave abhitaravAhire jiNuvaiTThe / agilAeN aNAjIvI nAyavo so tavAyAro // 1 // ' vIryAcAraH - ' aNi hiavalavi rio parakamai jo jahuttamAutto / juMjai ya jahAthAmaM nAyavo vIriyAyAro // 1 // ' ' AyAre Na' mityAdi, AcAre 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'parittA' parimitA taM taM prajJApakaM pAThakaM cAdhikRtyAdyantopalabdhiH athavA utsarpiNImavasapiNIM vA pratItya parItA vA draSTavyA, kA'sAvityAha- ' vAcanA' vAcanA nAma sUtrasyArthasya vA pradAnaM, yadi punaH sAmAnyataH pravAhamadhikRtya cintyate tadA'nantA, tathA cAha cUrNiNakRt - " suttassa atthassa vA payANaM vAyaNA, sA parittA, aNaMtA na bhavati, AIaMtovalaMbhaNao, ahavA ussappiNIosappiNIkAlaM paDuca parittA, tIyANAgayasabaddhaM ca paDuca aNaMtA" iti, tathA saGghayeyAnyanuyogadvArANi - upakramAdIni tAni vadhyayanamadhyayanaM prati pravarttante, adhyayanAni ca saGkhyeyAnItikRtvA, tathA saGkhyeyA veDhA, veDho nAma chandovizeSaH, tathA saGkhyeyAH zlokAHsupratItAH, tathA soyA niryuktayaH, tathA satyeyAH pratipattayaH, pratipattayo nAma dravyAdipadArthAbhyupagamAH pratimAdyabhigrahavizeSA vA, tAH sUtranibaddhAH saGkhyeyAH, Aha ca cUrNiNakRt - "davAipayatthagbhuvagamA paDimAdabhiggahavi For Personal & Private Use Only AcArA GgAdhi0 sU. 46 15 20 // 210 // 25 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sesA vA paDivattIo suttapaDibaddhA saMkhejja"tti, 'se Na'mityAdi, sa AcAro 'Na' miti vAkyAlaGkAre aGgArthatayA - aGgArthatvena, arthagrahaNaM paralokacintAyAM sUtrAdarthasya garIyastvakhyApanArtha, athavA sUtrArthobhayarUpa AcAra iti khyApanArtha, prathamamaGgam, ekArAntatA sarvatra mAgadhabhASAlakSaNAnusaraNAdveditavyA sthApanAmadhikRtya prathamamaGgamityarthaH, tathA dvau zrutaskandhau - adhyayana samudAyarUpau, paJcaviMzatiradhyayanAni, tadyathA - "satyaparinnA ( 1 ) logavijao ( 2 ) sIosaNija ( 3 ) saMmattaM (4) / AvaMti (5) dhuya (6) vimoho (7) mahAparino (8) vahANa suyaM ( 9 ) // 1 // etAni navAdhyayanAni prathamazrutaskandhe, "piMDesaNa (1) seji (2) riyA (3) bhAsajAyA (4) ya vattha (5) pAesA (6) / uggahapaDimA (7) sattasattikkayA (14) ya bhAvaNa (15) vimuttI (16) // 1 // ' atra 'sejiriya'tti zayyA'dhyayanamIryA'dhyayanaM ca 'vatthapAesa' tti vastraiSaNAdhyayanaM pAtraipaNAdhyayanaM ca, amUni SoDazAdhyayanAni dvitIyazrutaskandhe, evametAni | nizIthavarjAni paJcaviMzatiradhyayanAni bhavanti, tathA paJcAzItiruddezana kAlAH, kathamiti cet ?, ucyate, ihAGgasya zrutaskandhasyAdhyayanasyoddeza kasya caika evodezanakAlaH, evaM zastraparijJAyAM saptoddezanakAlAH lokavijaye pad zItoSNIyAdhyayane catvAraH samyaktvAdhyayane catvAraH lokasArAdhyayane SaT dhutAdhyayane paJca vimohAdhyayane'STau mahAparijJAyAM sapta upadhAnazrute catvAraH piNDaiSaNAyAmekAdaza zayyaiSaNAdhyayane trayaH IryAdhyayane trayaH bhASAdhyayane dvau vastraipaNAdhyayane dvau pAtraiSaNAdhyayane dvau avagrahapratimAdhyayane dvau sapta saptakikA'dhyayaneSu bhAvanAyAmeko vimuktAvekazca, For Personal & Private Use Only AcArAGgAdhikAraH sU. 46 10 13 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- evamete sarve'pi piNDitAH pazcAzItirbhavanti, atra saGgrahagAthA-"satta (1) ya cha 2 thau (3) cauro (4) ya cha (5) | AcArAgirIyA paMca (6) aTeva(7) satta (8) cauro (9) ya / ekkAra (10) ttiya (11) tiya (12) do (13) tiya do (14-15-16) GgAdhikAraH nandIvRttiH sU.46 6 satte(23)ko(ka) (24) ekko (25) ya // 1 // " evaM samuddezanakAlA api paJcAzItirbhAvanIyAH, tathA padAgreNa-padapa-15 // 21 // rimAnASTAdaza padasahasrANi, iha yatrArthopalabdhistatpadaM, atra para Aha-yadA''cAre dvau zrutaskandhau paJcaviMzati zaradhyayanAni padAgreNa cASTAdaza padasahasrANi tarhi yad bhaNitaM-"navabaMbhacaremaio aTThArasapayasahassio veo" iti hai tadvirudhyate. atra hi navabrahmacaryAdhyayanamAtra vATa cayodhyayanamAtra evASTAdazapadasahasrapramANa AcAra uktaH, asmiMstvadhyayane zrutaskandhadvayAtmakaH paJcaviMzatyadhyayanarUpo'STAdazapadasahasrapramANa iti, tataH kathaM na parasparavirodhaH 1, tadayuktaM, abhiprAyApahairijJAnAt, iha dvau zrutaskandhau paJcaviMzatiradhyayanAni etatsamagrasyAcArasya parimANamuktaM,aSTAdazaH padasahasrANi punaH prathamazrutaskandhasya navabrahmacaryAdhyayanasya, vicitrArthanibaddhAni hi sUtrANi bhavanti, ata eva caiSAM samyagAvagamo 8|gurUpadezato bhavati, nAnyathA, tathA cAha cUrNikRt-"do suyakhaMdhA paNavIsaM ajjhayaNANi evaM Ayaraggasahiyassa| AyArassa pamANaM bhaNiyaM,aTThArasapayasahassA puNa paDhamasuyakkhaMghassa navavaMbhaceramaiyassa pamANaM, vicittaatthanibaddhANi // 21 // *ya suttANi gurUvaesao siM atyo jANiyavo"tti / tathA saGkhyeyAni akSarANi, padAnAM saGkhyeyatvAt , tathA 'aNaMtA 25 gamA' iti iha gamAH-arthagamA gRhyante, arthagamA nAma arthaparicchedAH, te cAnantAH, ekasmAdeva sUtrAdatizAyi-IA CRECOMMUGAL Jain Education For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matimedhAdiguNAnAM tattaddharmaviziSTAnantadharmAtmakavastupratipattibhAvAt , etaca TIkAkRto vyAkhyAnaM, cUrNikRt / AcArAhai punarAha-abhidhAnAbhidheyavazato gamA bhavanti, te cAnantAH, anena ca prakAreNa te veditavyAH, tadyathA-'suyaM me 8 gAdhikAra sU. 46 AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya'miti, idaM ca sudharmakhAmI jambUkhAminaM pratyAha, tatrAyamarthaH-zrutaM mayA he Ayu-| man ! tena-bhagavatA varddhamAnakhAminA evamAkhyAtaM, athavA zrutaM mayA 'AyuSmadante' AyuSmato-bhagavato varddhamAnakhAmino'nte-samIpe 'Na'miti vAkyAlaGkAre, tathA ca bhagavatA evamAkhyAtaM, athavA zrutaM mayA''yuSmatA, athavA zrutaM mayA bhagavatpAdAravindayugalamAmRzatA, athavA zrutaM mayA gurukulavAsamAvasatA, athavA zrutaM mayA he AyuSman ! hoteNaM'ti prathamArthe tRtIyA tadbhagavatA evamAkhyAtaM, athavA zrutaM mayA''yuSman ! 'teNaM'ti tadA bhagavatA evamAkhyAtaM, 18 athavA zrutaM mayA he AyuSman ! te NaM'ti SaDjIvanikAyaviSaye tatra vA vivakSite samavasaraNe sthitena bhagavatA eva-12 mAkhyAtaM, athavA zrutaM mama he AyuSman ! varttate, yatastena bhagavatA evamAkhyAtaM, evamAdayastaM tamarthamadhikRtya gamA 8 bhavanti, abhidhAnavazataH punarevaM gamAH-"suyaM me AusaM AusaM suyaM me me suyaM Ausa"mityevamarthabhedena tathA 2 padAnAM saMyojanato'bhidhAnagamA bhavanti, evamAdayaH kila gamAH anantA bhavanti, tathA anantAH paryAyAH, te ca svapa-11 harabhedabhinnA akSarArthagocarA veditavyAH, tathA parItAH-parimitAstrasA-dvIndriyAdayaH, anantAH sthAvarAH-vanaspatikA yAdayaH, 'sAsayakaDanibaddhanikAiya'tti zAzvatA-dharmAstikAyAdayaH kRtAH-prayogavilasAjanyA ghaTasandhyAbharAgAdayaH, PORANGEROUSURGES Jain Edu ational For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RES zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 212 // BOSLUSASUTUSEGA SEOSESS ete sarve'pi trasAdayo nibaddhAH-sUtre kharUpataH uktA nikAcitAH-niyuktisaGgrahaNihetUdAharaNAdibhiranekadhA vyavasthA sUtrakRtApitA jinaprajJaptA bhAvAH-padArthAH AkhyAyante-sAmAnyarUpatayA vizeSarUpatayA vA kathyante prajJApyante-nAmAdibhe- gAdhikAraH dopanyAsena prarUpyante-nAmAdInAmeva bhedAnAM saprapaJcakharUpakathanena pRthara vibhaktAH khyApyante pradazyate-upamApradarza- sU. 47 nena yathA gauriva gavaya ityAdi nidarzyante-hetudRSTAntopadarzanena upadaya'nte-nigamanena ziSyabuddhau niHzaGkaM vyavasthApyante / sAmpratamAcArAGgagrahaNe phalaM pratipAdayati-se evamityAdi, 'sa' iti AcArAGgagrAhako'bhisambadhyate, evamAtmA-evaMrUpo bhavati, ayamatra bhAvaH-asminnAcArAGge bhAvataH samyagadhIte sati taduktakriyAnuSThAnaparipAla kSAnmUrta ivA''cAro bhavatIti, Aha ca TIkAkRta-"taduktakriyApariNAmAvyatirekAtsa evAcAro bhavatItyarthaH" iP iti, tadevaM kriyAmadhikRtyoktaM, samprati jJAnamadhikRtyAha-evaM nAya'tti yathA''cArAGge nibaddhA bhAvAstathA teSAM 8 |bhAvAnAM jJAtA bhavati, tathA 'evaM vinAya'tti yathA niyuktisaGgrahaNihetUdAharaNAdibhirvividhaM prarUpitAstathA vividha | jJAtA bhavati, evaM caraNakaraNaprarUpaNA''cAre AkhyAyate, 'settaM AyAre' tti so'ymaacaarH| se kiM taM sUagaDe?,sUagaDe NaM loe sUijjai aloe sUijjai loAloe sUijjai jIvA sUijjanti // 12 // ajIvA sUijjati jIvAjIvA sUijjati sasamae sUijjai parasamae sUijai sasamayaparasamae sUijjai, 18|25 sUagaDeNaM asIassa kiriyAvAisayassa caurAsIie akiriAvAINaM sattaTTIe aNNANi ACOCACOCKS For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrakRtAgAdhikAra avAINaM battIsAe veNaiavAINaM tiNhaM tesaTTANaM pAsaMDiasayANaM vUhaM kiccA sasamae ThAvijai, sUagaDe NaM parittA vAyaNA saMkhijA aNuogadArA saMkhejjA veDhA saMkhejjA silogA saMkhijjAo nijuttIosaMkhijjAo paDivattIo, se NaM aMgaTTayAe biie aMge do suakkhaMdhA tevIsaM ajjhayaNA tittIsaM uddesaNakAlA tittIsaM samuddesaNakAlA chattIsaM payasahassANi payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA bhAvA ApavijaMti parUvijaMti desijati nidaMsijaMti uvadaMsijaMti, se evaM AyA se evaM nAyA se evaM viNNAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai, settaM sUagaDe 2 (sU047) 'se kiM ta'mityAdi, atha kiM tatsUtrakRtaM ?, 'sUca paizUnye' sUcanAtsUtraM nipAtanAdUpaniSpattiH, bhAvapradhAnazcAyaM sUtrazabdaH, tato'yamartha 'yamarthaH-sUtreNa kRtaM, sUtrarUpatayA kRtamityarthaH, yadyapi ca sarvamaGgaM sUtrarUpatayA kRtaM tathApi rUDhivazAdetadeva sUtrakRtamucyate, na zeSamaGgaM, AcArya Aha-sUtrakRtena athavA sUtrakRte 'Na'miti vAkyAlaGkAre lokaH sUcyate ityAdi nigadasiddhaM yAvata 'asIyassa kiriyAvAisayasse tyAdi, azItyadhikatya kriyAvAdizatasya catura Jain Ed i nternational For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASH zrImalaya- zIterakriyAvAdinAM saptaSaSTerajJAnikAnAM dvAtriMzato vainayikAnAM sarvasaGkhyayA vANAM triSaSTyathikAnAM pAkhaNDiza-1|kriyAvAdyagirIyA | tAnAM 'vyUha' pratikSepaM kRtvA svasamayaH sthApyate / tatra na kartAramantareNa kriyA puNyavandhAdilakSaNA sambhavati tatA dhikAra: nandIvRtti evaM parijJAya tAM kriyAm-AtmasamavAyinI vadanti tacchIlAzca ye te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastitvapratipa-18 15 // 213 // tilakSaNenAmunopAyenAzItyadhikazatasaGkhyA vijJeyAH, jIvAjIvAzrayabandhasaMvaranirjarApuNyApuNyamokSarUpAn naya pa-11 hai dArthAn paripATyA padikAdau viracayya jIvapadArthasyAdhaH khaparabhedAvupanyasanIyau, tayoradho nityAnityabhedI, tayo-18 zarapyadhaH kAlezvarAtmaniyatikhabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punazcaivaM vikalpAH karttavyAH, tadyathA-asti jIvaH svato hai| nityaH kAlata ityeko vikalpaH, asya ca vikalpasthAyamarthaH-vidyate khalvayamAtmA svena rUpeNa nityazca kAlataH kAla-12 vAdino mate, kAlavAdinazca nAma te mantavyA ye kAlakRtameva sarvaM jagat manyante, tathA ca te AhuH-na kAlama-13/20 ntareNa campakAzokasahakArAdivanaspatikusumodgamaphalabandhAdayo himakaNAnuSaktazItaprapAtanakSatragarbhAdhAnavarSAdayo vA RtuvibhAgasampAditA bAlakumArayauvanavalipalitAgamAdayo vA'vasthAvizeSA ghaTante, pratiniyatakAlavibhAga eva hai| | teSAmupalabhyamAnatvAt , anyathA sarvamavyavasthayA bhavet , na caitad dRSTamiSTaM vA, apica-mudgapaktirapi na kAlama-ORE // 213 // ntareNa loke bhavantI dRzyate, kintu kAlakrameNa, anyathA sthAlIndhanAdisAmagrIsamparkasambhave prathamasamaye'pi tasyA bhAvaprasaGgo, na ca bhavati, tasmAdyadyatkRtakaM tatsarvaM kAlakRtamiti, tathA coktam-"na kAlavyatirekeNa, garbhavAlazu ARAMANG 25 dan Education The For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAdikam / yatkiJcijAyate loke, tadasau kAraNaM kila // 1 // kiJca kAlAite naiva, mudvapaktirapIkSyate / sthAlyA- kriyAvAdadisannidhAne'pi, tataH kAlAdasau matA // 2 // kAlAbhAve ca garbhAdi, sadhaiM syaadvyvsthyaa| pareSTahetusadbhAvamAtrAdeva dhikAraH dAtadudbhavAt // 3 // kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharati prajAH / kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi duratikramaH || P // 4 // " atra 'pareSTahetusadbhAvamAtrAditi parAbhimatavanitApuruSasaMyogAdimAtrarUpahetusadbhAvamAtrAdeva 'tadudbhavAditi / garbhAzudbhavaprasaGgAditi, tathA kAlaH pacati-paripAkaM nayati pariNatiM nayati 'bhUtAni' pRthivyAdIni, tathA kAlaH saMharati prajAH-pUrvepayaryAyAt pracyAvya paryAyAntareNa prajAlokAn sthApayati, tathA kAlaH supteSu janeSu jAgarti,4 kAla eva taM taM suptaM janamApado rakSatIti bhAvaH, tasmAd hiH-sphuTaM duratikramaH apAkartumazakyaH kAla iti / uktainaiva prakAreNa dvitIyo'pi vikalpo vaktavyo, navaraM kAlavAdina iti vaktavye IzvaravAdina iti vaktavyaM, tadyathA-asti X 18|jIvaH khato nitya IzvarataH, IzvaravAdinazca sarvaM jagadIzvarakRtaM manyante, IzvaraM ca sahasiddhajJAnavairAgyadhammaizcaryarUpacatu tuSTayaM prANinAM svargApavargayoH prerakamiti, taduktam- "jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jgtpteH| aizvarya caiva dharmazca,18|10 I sahasiddhaM catuSTayam // 1 // anyo(jJo) janturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchetsvarga yA zvabhrameva vA // 2 // " ityAdi, evaM tRtIyo vikalpa AtmavAdimAM, AtmavAdino nAma 'puruSa evedaM sarva'mityAdi pratipannAH / caturtho vikalpo niyativAdinAM, te hyevamAhuH-niyati ma tattvAntaramasti yazAdete bhAvAH sarve'pi niyatenaiya AMRODAMACSCGMARCHES Jain Edt d e rational For Personal & Private Use Only * Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIbRttiH // 214 // rUpeNa prAdurbhAvamaznuvate, nAnyathA, tathAhi-yadyadA yato bhavati tattadA tata eva niyatenaiva rUpeNa bhavadupalabhyate, a-15 kriyAvAyanyathA kAryakAraNabhAvavyavasthA pratiniyatarUpavyavasthA ca na bhavet , niyAmakAbhAvAt , tata eva kAryanayatyataH pratI-|| dhikAra yamAnAmimAM niyatiM ko nAma pramANakuzalo bAdhituM kSamate?, mA prApadanyatrApi pramANapathavyAghAtaprasaGgaH, tathA coktam-"niyatenaiva rUpeNa, sarve bhAvA bhavanti yat / tato niyatijA hyete, ttsvruupaanuvedhtH||1|| yadyadaiva yato yAvattattadaiva ttstthaa| niyataM jAyate nyAyAt (nAnyAt ),ka enAM bAdhituMkSamaH? // 2 // " paJcamo vikalpaH svabhAvavAdinAM, te hi khabhAvavAdina evamAhuH-iha sarve bhAvAH khabhAvavazAdupajAyante, tathAhi-mRdaH kumbho bhavati na paTAdi, tantubhyo'pi paTa upajAyate na kumbhAdi, etaca pratiniyatabhavanaM na tathAsvabhAvatAmantareNa ghaTAkoTIsaNTaGkamATIkate, tasmAt sakalamidaM khabhAvakRtamavaseyaM, apica-AstAmanyat kAryajAtaM iha mudpaktirapi na khabhAvamantareNa bhavi6|tumarhati, tathAhi-sthAlIndhanakAlAdisAmagrIsambhave'pi na kATukamudgAnAM paktirupalabhyate, tasmAdyadyadbhAve bhavati / yadabhAve ca na bhavati tattadanvayavyatirekAnuvidhAyi tatkRtamiti khabhAvakatA mudgapaktirapyeSTavyA, tataH sakalamevedaM | vastujAtaM khabhAvahetukamavaseyamiti / tata evaM khata iti padena labdhAH pakSa vikalpAH , evaM parata ityanenApi paca l-18||21|| bhyante, parata iti-parebhyovyAvRttena rUpeNa vidyate khalvayamAtmetyarthaH, evaM nityatvAparityAgena daza vikalpA labdhAH, evamanityapadenApi daza, sarve militA viMzatiH, ete ca jIvapadArthena labdhAH, evamajIvAdiSvaSTasu padArtheSu pratyeka For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viMzatitriMzatirvikalpA labhyante, tato viMzatirnavaguNitAH zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAM bhvti|| tathA na kasyacina-- kriyAvAbatikSaNamanavasthitasya padArthasya kriyA sambhavati utpattyanantarameva vinAzAdityevaM ye vadanti te'kriyAvAdinaH, tathA dhikAra: |cAhuH eke-"kSaNikAH sarvasaMskArA, asthirANAM kutaH kriyA ? / bhUtiyaiSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate // 1 // "| ete cAtmAdinAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItisaGkhyA draSTavyAH,puNyApuNyavarjitazeSajIvAjIvAdipadArtha-12 saptakanyAsastathaiva ca jIvAdisaptakasyAdhaH pratyekaM khaparavikalpopAdAnaM, asattvAdAtmano nityAnityavikalpo na staH, kAlAdInAM ca paJcAnAmadhastAtSaSThI yadRcchA nyasyate. iha yahacchAvAdinaH sarve'pyakriyAvAdinaH eva, na kecidapi kriyAvAdinaH, tataH prAk yadRcchA nopanyastA, tata evaM vikalpAbhilApaH-nAsti jIvaH svataH kAlata iti ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAparyantaiH, sarve militAH Sar3a vikalpAH, amISAM ca vikalpAnAmatheH prAgvadbhA|vanIyaH, navaraM yadRcchAta iti yadRcchAvAdinAM mate. atha ke te yahacchAvAdinaH?, ucyate, iha ye bhAvAnAM santAnApeikSayA na pratiniyataM kAryakAraNabhAvamicchanti kinta yadRcchayA te yahacchAvAdinaH, tathA ca te evamAhu:-"na hai khalu pratiniyato vastUnAM kAryakAraNabhAvaH, tathApramANenAgrahaNAt , tathAhi-zAlUkAdapi jAyate zAlUko goma-12 yAdapi jAyate zAlakaH vaDherapi vahnirupajAyate araNikASThAdapi dhUmAdapi jAyate dhUmo'mIndhanasampAdapi jAyate | kandAdapi jAyate kadalI bIjAdapi vaTAdayo bIjAdapajAyante zAkhaikadezAdapi, tato na pratiniyataH kvacidapi ARREARS dain E t ernational For Personal & Private Use Only w w.jainelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrImalaya-18|kAryakAraNabhAva iti yahacchAtaH kvacitkiJcidbhavatIti pratipattavyaM, na khalvanyathA vastusadbhAva pazyanto'nyathA''tmAnaM 15 akriyAgirIyA prekSAvantaH pariklezayantIti, yathA ca khataH SaDvikalpA labdhAH tathA nAsti parataH kAlata ityevamapi paDikalpA la-14 jJAnavAdyanandIvRttiH dhikAra bhyante, sarve'pi militA dvAdaza vikalpA jIvapade labdhAH, evamajIvAdiSu Sasu padArtheSu pratyekaM dvAdaza 2 vikalpA // 215 // 18 labhyante, tato dvAdazabhiH sapta guNitAzcaturazItirbhavanti akriyAvAdinAM vikalpAH // tathA kutsitaM jJAnamajJAnaM tade-12 pAmastIti ajJAnikAH, 'ato'nekakharA diti matvarthIya ikapratyayaH, athavAjJAnena carantIti ajJAnikAH-asaJcihaintyakRtabandhavaiphalyAdipratipattilakSaNAH, tathAhi te evamAhuH-na jJAnaM zreyaH,tasmin sati parasparaM vivAdayogatazcittaPIkAluSyAdibhAvato dIrghatarasaMsArapravRtteH, tathAhi-kenacitpuruSeNAnyathA dezite sati vastuni vivakSito jJAnI jJAna- 20 garvAdhmAtamAnasastasyopari kaluSacittastena saha vivAdamArabhate, vivAde ca kriyamANe tIvratIvrataracittakAluSyabhAva(sta)-15 hai to'haGkAraH tatazca prabhUtatarAzubhakarmavandhasambhavaH, tasmAca dIrghataraH saMsAraH, tathA coktam- "anneNa annahA desi yami bhAvaMmi nANagaveNaM / kuNai vivAyaM kalusiyacitto tatto ya se baMdho // 1 // " yadA punarna jJAnamAzrIyate tadA // 21 // nAhaGkArasambhavo nApi parasyopari cittakAluSyabhAvaH tato na karmabandhasambhavaH, apica-saJcintya kriyate karmabandhaH, sa dAruNavipAkaH, ata eva cAvazyaMvedyaH, tasya tIvrAdhyavasAyato niSpannatvAt , yastu manovyApAramantareNa 25 kAyavAkarmavRttimAtrato vidhIyate na tatra manaso'bhinivezastato nAsAvavazyaMvedyo, nApi tasya dAruNo vipAkaH, keva-1 Jain Allainelibrary.org For Personal & Private Use Only due Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lamatizuSkasudhApaGkadhavalitabhittigatarajomala iva sa karmasaGgaH khata eva zubhAdhyavasAyapavanavikSobhito'payAti, ma- akriyA'nasobhinivezAbhAvazvAjJAnAbhyupagame samupajAyate, jJAne satyabhinivezasambhavAt , tasmAdajJAnameva mumukSuNA mukti- jJAnavAdyapathapravRttenAbhyupagantavyaM na jJAnamiti, anyaca-bhavedyukto jJAnasyAbhyupagamo yadi jJAnasya nizcayaH ka pAryeta yA-18 cakAra vatA sa eva na pAryate, tathAhi-sarve'pi darzaninaH parasparaM bhinnameva jJAnaM pratipannAH tato na nizcayaH kartuM zakyatekimidaM jJAnaM samyag nedamiti ?, uktaM ca-"saMve ya miho bhinnaM nANaM iha nANiNo jao biti / tIrai na tao kAuM viNicchao evameyaMti // 1 // " athocyeta-iha yatsakalavastuskhomasAkSAtkAribhagavadupadezAdupajAyate jJAna || hai| tatsamyag netarat , asarvajJamUlatvAditi, satyametat, kintu sa eva sakalavastustomasAkSAtkArIti kathaM jJAyate ?, tadvAhakapramANAbhAvAt ,apica-sugatAdayo'pi saugatAdibhiH sakalavastustomasAkSAtkAriNa iSyante, tatkiM sugatAdiH | sakalavastustomasAkSAtkArIti pratipadyatAmasmAbhiH kiMvA bhagavadvarddhamAnakhAmIti tadavastha eva nizcayAbhAvaH?, syAde-181 tat-kimatra saMzayena ?, yasya pAdAravindayugalaM praNiNaMsavo divaukasaH parasparamahamahamikayA viziSTaviziSTataravibhUti- 10 dhutiparikalitAH zatasahasrasaGkhyena vimAnanivahena sakalamapi nabhomaNDalamAcchAdayanto mahImavatIrya pUjAdikamAtanvanti sma sa bhagavAn varddhamAnakhAmI sarvajJo na zeSAH sugatAdayaH, manuSyA hi mUDhamanaskA api sambhAvyante na deva 1 sarve ca mitho minnaM jJAna miha jJAnino yato bruvate / zakyate na tataH kartuM vinizcaya evametaditi // 1 // dain S m ational For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DEPOS zrImalaya- tato yadi zeSA api sugatAdayaH sarvajJA abhaviSyan tarhi teSAmapi devAH pUjAmakariSyan na ca kRtavantastasmAnna te ajJAnavAyagirIyA | PM sarvajJAH, tadetatvadarzanAnurAgataralitamanaskatAsUcakaM, yato varddhamAnakhAmino divaH samAgatya devAstathA pUjAM kRtavanta | dhikAra: nandIvRttiH isetadapi kathamavasIyate?, bhagavatazcirAtItatvenedAnIM tadbhAvagrAhakapramANAbhAvAt , sampradAyAdavasIyate iti cet // 216 // nanu so'pi sampradAyo na dhUrtapuruSapravarttitaH kintu satyapuruSapravartita eveti kathamavagantavyaM ?, tadvAhakapramANAbhAvAt , dina cApramANakaM vayaM pratipattuM kSamAH, mA prApadaprekSAvattAprasaGgaH, anyacca-mAyAvinaH khayamasarvajJA api jagati svastha hai| sarvajJabhAvaM pracikaTayiSavastathAvidhendrajAlavazAdarzayanti devAnitastataH saJcarataH khasya ca pUjAdikaM kurvataH, tato devA-12 gamadarzanAdapi kathaM tasya sarvajJatvanizcayaH, tathA cAha bhAvaka eva stutikAraH samantabhadraH-'devAgamanabhoyAna-18 cAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante, nAtastvamasi no mahAn // 1 // " bhavatu vA varddhamAnakhAmI sarvajJaH ta-18/20 thApi tatsatko'yamAcArAdika upadezo na punaH kenApi dhUrtena svayaM viracayya pravartita iti kathamavaseyaM ?, atIsandriyatvenaitadviSaye pramANAbhAvAt , athavA bhavatveSo'pi nizcayo yathA'yamAcArAdika upadezo varddhamAnakhAmina iti, tathApi tasyopadezasyAyamartho nAnya iti na zakyaH pratyetuM, nAnArthA hi zabdA loke pravartante, tathAdarzanAt , ta-16 // 216 // to'nyathA'pyarthasambhAvanAyAM kathaM vivakSitArthaniyamanizcayaH?, atha manyethAstadAtve tata eva sarvajJAt sAkSAcchva-11 Nato gautamAderarthaniyamanizcayo'bhUt tata AcAryaparamparayedAnImapi bhavatIti, tadapyayuktaM, yato nAma gAtamAdirapi ISSA SASA Jain Education For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chadmasthaH, chadmasthasya ca paracetovRttirapratyakSA, tasyA atIndriyatvenaitadviSaye cakSurAdIndriyapratyakSa pravRtterabhAvAt, apratyakSAyAM ca sarvajJasya vivakSAyAM kathamidaM jJAyate - epa sarvajJasyAbhiprAyo'nena cAbhiprAyeNa zabdaH prayukto nAbhiprAyAntareNa 1, tata evaM samyakparijJAnAbhAvAt yAmeva varNAvalImuktavAn bhagavAn tAmeva kevala pRSThato lagno gautamAdira bhibhASate, na punaH paramArthatastasyopadezasyArthamavabudhyate, yathA''ryadezotpanno tasyAnuvAdako'parijJAtazabdArtho mlecchaH, uktaM ca - "milakkhU amilakkhussa, jahA vRttANubhAsae / na heuM se viyANAi, bhAsiyaM ta'NubhAsa // 1 // evamannANiyA nANaM, vayaMtA bhAsiyaM sayaM / nicchayatthaM na yANanti, milakkhuva abohie // 2 // " tadevaM dIrghatarasaMsA - |rakAraNatvAt samyagnizcayAbhAvAcca na jJAnaM zreyaH, kintvajJAnameveti sthitaM, te cAjJAnikAH saptaSaSTisaGkhyA amunopAyena pratipattavyAH, iha jIvAjIvAdIn nava padArthAn kacitpaTTikAdau vyavasthApya paryante utpattiH sthApyate, teSAM ca | jIvAjIvAdInAM navAnAM padArthAnAM pratyekamadhaH sapta sattvAdayo nyasyante, tadyathA-- sattvamasattvaM sadasatyamavAcyatvaM sadavAcyatvamasadavAcyatvaM sadasadavAcyatvaM ceti / tatra sattvaM kharUpeNa vidyamAnatvaM, asattvaM pararUpeNAvidyamAnatvaM sadasattvaM | kharUpapararUpAbhyAM vidyamAnAvidyamAnatvaM, tatra yadyapi sarva vastu kharUpapararUpAbhyAM sarvadaiva svabhAvata eva sadasat ta 1 mleccho'mlecchasya yathA uktamevAnubhASate / na hetuM tasya vijAnAti, bhASitaM khanubhASate // 1 // evamajJAnikA jJAnaM vadantaH bhASitaM svakam (bhASante vayaM ) / nizvayArthaM na jAnanti mlecchA iva abodhikAH // 2 // Jain Edternational For Personal & Private Use Only ajJAnavAdyadhikAraH Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhImalaya- thApi kvacit kiJcitkadAcidudbhUtaM pramAtrA vivakSyate tata evaM trayo vikalpA bhavanti, tathA tadeva sattvamasattvaM ca yadA ajJAnavAdyagirIyA rAyA yugapadekena zabdena vaktumiSyate tadA tadvAcakaH zabdaH ko'pi na vidyate iti avAcyatvaM, ete catvAro'pi vikalpAH dhikAraH nandIvRttiH sakalAdezA iti gIyante, sakalavastuviSayatvAt , yadA tveko bhAgaH sannaparazcAvAcyo yugapadvivakSyate tadA sadavAcyatvaM, // 217 // yadA tveko bhAgo'sannaparazcAvAcyastadA'sadavAcyatvaM, yadA tveko bhAgaH sanaparazvAsana paratarazcAvAcyastadA sadasadavA-18|15 cyatvamiti, na caitebhyaH saptavikalpebhyo'nyo vikalpaH sambhavati, sarvasyaiteSveva madhye'ntarbhAvAt , tatassapta vikalpA upanyastAH, sapta vikalpA navabhirguNitA jAtAstriSaSTiH, utpattezcatvAra evA''dyA vikalpAH, tadyathA-sattvamasattvaM se 8 sadasattvamavAcyatvaM ceti, ete catvAro'pi vikalpAstriSaSTimadhye prakSipyante tataH saptaSaSTirbhavati, tatra ko jAnAti jIvaH sannityeko vikalpaH, na kazcidapi jAnAti, tadvAhakapramANAbhAvAditi bhAvaH, jJAtena vA kiM tena prayojanaM?, jJAnasyAbhinivezahetutayA loke pratipanthitvAt , evamasadAdayo'pi vikalpA bhAvanIyAH, utpattirapi kiM sato'sataH sadasato'vAcyasya veti ko jAnAti ?, jJAtena vA kiM?, na kiJcidapi prayojanamiti // tathA vinayena carantIti [vainayikAH, ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstrA vinayapratipattilakSaNA veditavyAH, te ca dvAtriMzatsaGkhyA amunopAyena draSTa-18 vyAH-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRrUpeSvaSTasu sthAneSu kAyena vAcA manasA dAnena dezakAlopapannena vi-14 nayaH kArya iti catvAraH kAyAdayaH sthApyante, catvArazcASTabhirguNitA jAtA dvAtriMzat // eteSAM ca trayANAM triSaSTya 21 dain Education international For Personal &Private Use Only T ww.jainelibrary.org Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhikAnAM pAkhaNDikazatAnAM pratikSepaH sUtrakRtAGge zeSeSu ca prakaraNeSu pUrNacAryairanekadhA yuktibhiH kRtastato vayamapi ajJAnavAdyasthAnAzUnyAthai pUrvAcAryakRtaM teSAM pratikSepaM sakSepato darzayAmaH-tatra ye kAlavAdinaH sarva kAlakRtaM manyante tAnha dhikAraH prati bramaH-kAlo nAma kimekakhabhAvo nityo vyApI? kiMvA samayAdirUpatayA pariNAmI?. tatra yadyAdyaH pakSaH / tadayuktaM, tathAbhUtakAlagrAhakapramANAbhAvAt , na khalu tathAbhUtaM kAlaM pratyakSeNopalabhAmahe, nApyanumAnena, tadavinA-12 ||bhAviliGgAbhAvAt , atha kathaM tadavinAbhAviliGgAbhAyo ? yAvatA dRzyate bharatarAmAdiSu pUrvAparavyavahAraH, sa ca na 81 vastukharUpamAtranimitto, vartamAne ca kAle vastukharUpasya vidyamAnatayA tathAvyavahArapravRttiprasakteH, tato yannimitto'yaM 6 bharatarAmAdiSu pUrvAparavyavahAraH sa kAla iti, tathAhi-pUrvakAlayogI pUrvo bharatacakravartI aparakAlayogI cAparorAmA|diriti, nanu yadi bharatarAmAdiSu pUrvAparakAlayogataH pUrvAparavyavahArastarhi kAlasyaiva kathaM svayaM pUrvAparavyavahAraH, tadanyakAlayogAditi cet , na, tatrApi sa eva prasaGga ityanavasthA, atha mA bhUdeSa doSa iti tasya khayameva pUrvatvamaparatvaM 31 hai ceSyate nAnyakAlayogAditi, tathA coktam-"pUrvakAlAdiyogI yaH, sa pUrvAdyapadezabhAk / pUrvAparatvaM tasyApi, kharUpAdeva hU. 10 PInaanytH||1||" tadapyAkaNThapItAsavapralApadezIyaM, yata ekAntenaiko vyApI nityaH kAlo'bhyupagamyate, tataH kathaM tasya pUrvAditvasambhavaH?, atha sahacArisamparkavaMzAdekasyApi tathAtvakalpanA, tathAhi-sahacAriNo bharatAdayaH pUrvAH apare ca rAmAdayo'parAstatastatsamparkavazAtkAlasyApi pUrvAparavyapadezaH, bhavati ca sahacAriNo vyapadezo yathA maJcAH SAUSAHAHARASHURIERX Jain E linternational For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriimlyaa| kozantIti, tadetadapi bAlizajalpitam , itaretarAzrayadoSaprasaGgAt , tathAhi-sahacAriNAM bharatAdInAM pUrvAditvaM kA-18ajJAnavAdyagirIyA | lagatapUrvAditvayogAt kAlasya ca pUrvAditvaM sahacAribharatAdigatapUrvAditvayogataH, tata ekAsiddhAvanyatarasyApyasiddhiH, dhikAra, nandIvRttiH uktaM ca-"ekatvavyApitAyAM hi, pUrvAditvaM kathaM bhavet , / sahacArivazAttaccedanyo'nyAzrayatA''gamaH // 1 // sahacA-2 // 218 // riNAM hi pUrvatvaM, pUrvakAlasamAgamAt / kAlasya pUrvAditvaM ca, sahacAryaviyogataH // 2 // " prAgasiddhAvekasya kathamanya sya siddhiriti tannAyaM pakSaH zreyAn , atha dvitIyaH pakSaH, so'pyayukto, yataH samayAdirUpe pariNAmini kAle'vizi-181 Te'pi phalavaicitryamupalabhyate, tathAhi-samakAlamArabhyamANA'pi mudgapaktiravikalA kasyacid dRzyate aparasya tu hai| kAlAntare'pi na, tathA samakAlamekasminneva rAjani sevyamAne sevakasyaikasya phalamacirAd bhavati aparasya tu kAlAntare-12/20 'pi na, tathA samakAlamapi kriyamANe kRSyAdikarmaNyekasya paripUrNA dhAnyasampadupajAyate anyasya tu khaNDasphuTitA navA kiJcidapi, tato yadi kAla eva kevalaH kAraNaM bhavet tarhi sarveSAmapi samameva mudpatyAdi phalaM bhavet na hU~ ca bhavati tasmAnna kAlamAtrakRtaM vizvavaicitryaM, kintu kAlAdisAmagrIsApekSaM tattatkarmanibandhanamiti sthitaM // yadapi / 8 // cezvaravAdino bruvate-'IzvarakRtaM jagaditi tadapyasamIcInaM, IzvaragrAhakapramANAbhAvAt, athAsti tadrAhakaM pramANa-12 manumAnaM, tathAhi-yasthitvA sthitvA'bhimataphalasampAdanAya pravarttate taduddhimatkAraNAdhiSThitaM, yathA vAsyAdi dvaidhI-18|25 karaNAdau, pravartate ca sthitvA sthitvA sakalamapi vizvaM khaphalasAdhanAyeti, na khalu vAsyAdayaH khayameva pravartante, teSAmace-18 For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanatvAt , khabhAvata eva cetpravarttante tarhi sadaiva teSAM pravarttanaM bhavet, na ca bhavati, tasmAdavazyaM sthitvA khitvA ajJAnavAyapravarttane kenacitprekSAvatA pravartakena bhavitavyaM, sakalasyApi ca jagataH sthitvA 2 phalaM sAdhayataH pravartaka Izvara evo- | dhikAra: papadyate, nAnya itIzvarasiddhiH, tathA'paramanumAnaM-yatpArimaNDalyAdilakSaNasannivezavizeSabhAk tacetanAvatkRtaM, yathA hai ghaTAdi, pArimaNDalyAdilakSaNasannivezavizeSabhAk ca bhUbhUdharAdikamiti, tadetadayuktaM, siddhasAdhanena pakSasya prasiddha sambandhatvAt , tathAhi-sakalamapIdaM vizvavaicitryaM vayaM karmanibandhanamicchAmo, yato'mI vaitADhyahimavadAdayaH parvatA 815 bharatairAvatavidehAntaradvIpAdIni kSetrANi tathA tathA prANinAM sukhaduHkhAdihetutayA yatpariNamante tatra tathApariNamane tattannivAsinAmeva teSAM jantUnAM karma kAraNamavaseyaM, nAnyat , tathA ca dRzyate eva puNyavati rAjyamanuzAsati bhUpatI . tatkarmaprabhAvataH subhikSAdayaH pravarttamAnAH, karma ca jIvAzritaM, jIvAzca buddhimantazcetanAvattvAt , tato buddhimatkAraNAdhiSThitatve cetanAvatkRtatve ca sAdhyamAne siddhasAdhanaM, atha buddhimAn cetanAvAn vA viziSTa evezvaraH kazcitsAdhyate / tena na siddhasAdhanaM, tarhi dRSTAntasya sAdhyavikalatA, vAsyAdau ca ghaTAdau cezvarasyAdhiSThAyakatvena kAraNatvena vA bhyamAnatvAd, vAddhekikumbhakArAdInAmeva tatrAnvayato vyatirekato vA vyApriyamANAnAM nizcI-12 yamAnatvAt , atha vArddhakyAdayo'pi IzvarapreritA eva tatra 2 karmaNi pravartante na khataH tato na dRSTAntasya sAdhyavikalatA, / nanvevaM tarhi Izvaro'pyanyenezvareNa preritaH svakarmaNi pravarttate,na khato,vizeSAbhAvAt ,so'pyanyenezvareNa prerita iti vikAla 3 Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- sandhyAyAM tamaHsantatirivASTaparyantA dhyAndhyamApAdayantI prasaratyanavasthA, atha manyethA vArddhakyAdiko jantuHsarvo'pi 8 ajJAnavAdyagirIyA / kharUpeNAjJastataH sa prerita eva svakarmaNi pravartate bhagavAstvIzvaraH sakalapadArthajJAtA tato nAsau khakarmaNyanyaM sva-11 dhikAra: nandIvRttiH prerakamapekSate tena nAnavasthA, tadapyasat , itaretarAzrayadoSaprasaGgAt , tathAhi-sakalapadArthayathA'vasthitakharUpajJA-12 // 219 // tRtve siddhe satyamyApreritatvasiddhiH anyApreritatvasiddhau ca sakalajagatkaraNataH sarvajJatvasiddhirityekAsiddhAvanyatarasyA pyasiddhiH, apica-yaghasau sarvajJo vItarAgazca tatkimarthamanyaM janamasadvyabahAre pravarttayati ?, madhyasthA hi vive-18 |kinaH sadvyavahAra eva pravarttayanti, nAsadvyavahAre, sa tu viparyayamapi karoti, tataH kathamasau sarvajJo vItarAgo vA?, ayodhyeta-sadvyavahAraviSayameva bhagavAnupadezaM dadAti tena sarvajJo vItarAgazca, yastvadharmakArI janasamUhataM20 |phalamasadamubhAvayati yena sa tasmAdadharmAd vyAvartate, tad ucitaphaladAyitvAdvivekavAneva bhagavAniti na kazciddoSaH,181 tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, yataH pApe'pi prathamaM sa eva pravarttayati nAnyo, na ca svayaM pravartate, tasyAjJatvena pApe dharme || vA svayaMpravRtterayogAt, tataH pUrva pApe pravalaM satphalamanubhAvya pazcAddharme pravarttayatIti keyamIzvarasya prekSApUrvakA-1 ||ritA ?, atha pASe'pi prathamaM prapatayati tatkarmAdhiSThita eva, tathAhi-tadeva tena jantunA kRtaM karma yadazAtpApa || // 21 // | eva pravartate, Izvaro'pi ca bhagavAn sarpajastathArUpaM tatkarma sAkSAt jJAtvA taM pApa eva pravartayati, tatra ucitaphalase dAyitvAnnAprekSApUrvakArIti, nanu tadapi karma tenaiva kAritaM, tatastadapi kasmAtprathamaM kArayatIti sa evAprekSApUrva-18 RIGRESS For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAritAprasaGgaH, athAdharmamasau na kArayati, kintu khata evAsau adharmamAcarati, adharmakAriNaM tu taM tatphalamasadanu-12 ajJAnavAya18| bhAvayati, tadanyezvarayat , tathAhi-tadanye IzvarA rAjAdayo nAdharme janaM pravartavanti adharmaphalaM tu preSyAdikamanubhAvaya-18| dhikAraH 1nti tahagavAnIzvaro'pi, tadapyayuktaM, anye hi IzvarA na pApapratiSedhaM kArayitumIzAH, na hi nAma rAjAno'pi ugra-18 zAsanAH pApe manovAkkAyanimitte (pravRtta) sarvathA pratiSedhayituMprabhaviSNavaH, sa tu bhagavAn dharmAdharmavidhipratiSedhavidhApanasamartha iSyate tataH kathaM pApe pravRttaM na pratiSedhavati ?, apratiSedhatazca paramArthataH sa eva kArayati, tatphalazca (sva) pazcAdanubhAvanAditi tadaSastha eva doSaH, aba pApe pravartamAna pratiSedhayitumazakta iSyate tarhi naivocakairidamabhidhA-13 tavyaM sarvamIzvareNa kRtamiti, apica-yaghasI khayamadharma karoti tathA dharmamapi kariSyati phalaM ca sapameva bhokSyate tataH kimIzvarakalpanayA vidheyamiti ?, uktaM ca-"khazaktyA'nyevarAH pApapratiSedhaM na kurvate / sa tvatyanta4 mazaktebhyo, vyAvRttamatiriSyate // 1 // avApyazaka ecAsau, tathA sati parisphuTam / nezvareNa kRtaM sarpamiti varU-101 vyamuccakaiH // 2 // pApavassvarthakAritvAddharmAdirapi kiM tataH" / iti, atha pravIthAH-khayamasau dhamAdhammauM karoti, 10 tatphalaM tvIzvara eva bhojavati, tasya dharmAdharmaphalabhome svayamakatvAditi, tadapvasat , yato vo nAma khayaM dharmA dharmoM vidhAtumalaM sa kathaM tatphalaM svayameva na bhoktumIzaH?, na hi paktumodanaM samartho na bhoktumiti loke pratItaM, 8 athavA bhavatvetadapi tathA'pyasau dharmaphalamunmattadevAganAsaMspAdirUpamanubhASayatu, taspeSTatvAt, adharmaphalaM tu naraka- 13 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- prapAtAdirUpaM kasmAdanubhAvayati ?, na hi madhyasthabhAvamavalambamAnAH paramakaruNAparitacetasaH prekSAvanto nirarthaka para- ajJAnavAdyagirIyA pIDAhetI karmaNi pravartante, krIDArthA bhagavatastathA pravRttiriti cet, yadyevaM tarhi kathamasau prekSAvAn ?, tasya hi dhikAraH nandIvRttiH pravarttane krIDAmAtrameva phalaM, te punaH prANinaH sthAne 2 prANairviyujyante, uktaM ca-"krIDArthA tasya vRttizcet , prekSA-13 // 220 // pUrvakriyA kutaH / ekasya kSaNikA tRptiranyaHprANairvimucyate // 1 // " apica-krIDA loke sarAgasyopalabhyate | bhagavAMzca vItarAgaH tataH kathaM tasya krIDA saGgatimaGgati ?, atha so'pi sarAga iSyate tarhi zeSajanturivAvItarAgatvAt na sarvajJo nApi sarvasya kartetyApatitaM, atha rAgAdiyuto'pi sarvajJaH sarvasya kartA ca bhavati tathAkhabhAvatvAt tato na kazcidoSo, na hi khabhAve paryanuyogo ghaTanAmupapadyate, uktaM ca-"idamevaM na vetyetatkasya paryanuyo-13 jyatAm ? / agnidahati nAkAzaM, ko'tra paryanuyujyatAm ? // 1 // " tadetadasamyak , yataH pratyakSatastathArUpasvabhA. |ve'vagate yadi paryanuyogo vidhIyate tatredamuttaraM vijRmbhate-yathA khabhAve paryanuyogo na bhavatIti, yathA pratyakSeNopa labhyamAne vaherdAcaM dahato dAhakatvarUpe khabhAve, tathAhi-yadi tatra ko'pi paryanuyogamAdhatte-yathA kathameSa vahniirdAhakakhabhAyo jAto?, yadi vastutvena tarhi vyomApi kiM na dAhakakhabhA bhavati ?, vastutvAvizeSAditi, tatredamuttaraM // 220 // vidhIyate dAhakatvarUpoti svabhAvo vaH pratyakSataH evopalabhyate, tataH kathameSa paryanayogamarhati?.na hi rahe'napapatratA nAma, tathA coktam-"khabhAve'dhyakSataH siddhe, yadi pyenuyujyte| tatredamuttaraM vAcyaM, na dRSTe'nupapannatA // 1 // " For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Izvarastu sarvajagatkatRtvena sarvajJatvena ca nopalabdhaH, tatastatra tathAkhamAvatvakalpanA'vazyaM paryanuyogamAzrayate, yadi ajJAnavAdya6 punaradRSTe'pi tathAkhabhAvatA kalpanA paryanuyogAnAzrayA'bhyupagamyeta tarhi sarvo'pi vAdI taM taM pakSamAzrayan pareNa vi- dhikAraH hai kSobhitastatra tatra tathAkhabhAvatAkalpanena paraM niruttarIkRtya labdhajayapatAka eva bhavet , uktaM ca-"yatkiJcidAtmA|'bhimataM vidhAya, niruttarastatra kRtaH pareNa / vastukhabhAvairiti vAcyamitthaM, tadottaraM sthAdvijayI samastaH // 1 // " kiMca-sarvaM yadi jagadIzvarakRtaM manyate tarhi sarvANyapi zAstrANi sakaladarzanagatAni tena pravarttitAnIti prAsaM, tAni 8/5 dUca zAstrANi parasparaviruddhArthAni, tato'vazyaM kAnicit satyAni kAnicidasatyAni, tataH satyAsatyopadezadAnAt kathamasI pramANam ?, uktaM ca-"zAstrAntarANi sarvANi, ydiishvrviklptH| satyAnyopadezazca (sya)pramANaM dAnataH katham ? // 1 // " atha na sakalAni zAstrANIzvareNa kAritAni kintu satyAnyeva tato na kazciddopAvakAzaH, tarhi zAstrAntaravadeva nezvareNAnyadapi vyadhAyIti hatA tava pakSasiddhiriti / anyacca-yAdRgbhUtaM saMsthAnAdi buddhimtkaarnnhai| pUrvakatvenopalabdhaM tAdRgbhUtamevAnyatrApi buddhimantamAtmano hetumanumApayati, yathA jIrNadevakUlakUpAdigataM, na zeSa, na hi sandhyA'bhramarAgavalmIkAdigatasaMsthAnAdyAtmano buddhimantaM kartAramanumApayati, tathApratIterabhAvAta , tadgatasya saM-12 4 sthAnAderbuddhimatkAraNatvena nizcayAbhAvAt , tathA bhUbhUdharAdigatamapi saMsthAnAdikaM na buddhimatkAraNapUrvakatvena nizcita-15 miti kathaM tadvazAdbuddhimataH karturanumAnam ?,atha manyethAH tadapi saMsthAnAdi tAgabhUtameva saMsthAnAdizabdavAcyatvAt, dan mational For Personal & Private Use Only T Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-18na caivaM tatkarturbuddhimato'numAne kAzcidapi bAdhAmupalabhAmahe tataH sadhaiM susthamiti,tadayuktaM,zabdA hi rUDhivazAjAtya-18 ajJAnavAghagirIyA |ntare'pi pravartante, tataH zabdasAmyAdhadi tathArUpavastvanumAnasahi botvAvAgAdInAmapi viSANitA'numIyatAM, vize- dhikAraH nandIvRttiH |pAbhAvAt , aba tatra praskhakSeSa pAdhopalabhyate IzvarAnumAne tu na tato na kazcidoSa iti, khadetadatIya pramANamAryAna-10 // 221 // bhijJatAsUcakaM, yato batta eva satra pratyakSeNa pAdhopalambho'ta eva nAnyatrApi zabdasAmyAttathArUpavastvanumAnaM kartava pratyakSata eva zabdasAmyasya vastutathArUpeNa sahAvinAbhAvitvasvAbhAvAvagamAt, na ca bAdhakamatra nopalabhyate itye-15 vAnumAnaM pravartate, kintu vastusambandhabalA , tathA coktam-"na na bAdhyata ityevamanumAnaM pravartate / sambandhadarza-16 mAttasya, prabarsanamiheSyate // 1 // " iti, sa pa sambandhotra na vidyatte, tadrAhakatramANAbhAvAt , tato'naikAntikatA / 20 hetoH, itthaM caitadaGgIkartavyaM, anyathA yo yo mRdvikAraH sa sa kumbhakArakRto yathA ghaTAdiH, mRdvikArazcAyaM balmIkaH15 dAtasmAt kumbhakArakRta ityanumAnaM samIcInatAmAdhanIskandhate, vAdhakAdarzanAt , athAssi bAdhakamatrAdarzanaM, tathAhi-181 yadi tatra kumbhakAraH kartA bhavet tarhi kadAcidupalabhveta na copalabhyate tasyAdetadayuktamiti, tadetadIzvarAnumAne 18 // 221 // 'pi samAnaM, yadi hi sarvasyApi vastujAsasyezvaraH kartA tarhi kvacitkadAcidupalabhyeta na coSalabhyate tasmAttadapya1lIkamiti kRtaM prasaGgena // ye'pi cAtmavAdinaH 'puruSa evedaM sarvamiti pratipannAste'pi mahAmohamahoragagaralapUramU-18|25 chitamAnasA veditavyAH, tathAhi-yadi nAma puruSamAtrarUpamadvaitaM lattvaM tarhi yadetadupalabhyate sukhitvaduHkhitvAdi | SORGANG+ For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatsarvaM paramArthato'sat prApnoti, tatazcaiva sthite yadetaducyate-'pramANato'dhigamba saMsAranairguNyaM tadvimukhayA prajJayA | 18 taducchedAya pravRtti'rityAdi tadetadAkAzakusumasaurabhavarNanopamAnamavaseyaM, advaitarUpe hi tatve kuto narakAdibhavabhrama-1 dhikAraH NarUpaH saMsAro ? yannairguNyamavagamya taducchedAya pravRttirupapadyate, yadapyucyate-'puruSamAtramevAdvaitaM tattvaM, yattu saMsAranairguNyaM 3 bhAvabhedadarzanaM ca tatsarvadA sarveSAmaviNAmapratipattAvapi citre nimnonnatabhedadarzanamiva prAntamavaseyamiti, tadapyacAru, etadviSayavAstavapramANAbhAvAt , tathAhi-nAdvatAbhyupagame kiJcidadvaitagrAhakaM tataH pRthagbhUtaM pramANamasti, dvaitatvaprasakteH, 5 na ca pramANamantareNa niSpratipakSA tattvavyavasthA bhavati, mA prApatsarvasya sarveSTArthasiddhiprasaGgaH, tathA bhrAntirapi pra-18 mANabhUtAdvaitAd bhinnA'bhyupagantavyA, anyathA pramANabhUtamadvaitamapramANameva bhavet , tadavyatirekAt , tatkharUpavat , tathA ca kutastattvavyayasthA ?, bhinnAyAM ca bhrAntAvabhyupagamyamAnAyAM dvaitaM prasaktamityadvaitahAniH, apica-yadIdaM stambhA bhAkumbhAmbhoruhAdibhAvamedadarzanaM bhrAntamucyate tarhi niyamAttadapi kvacitsatyamavagantavyaM, abhrAntadarzanamantareNa bhrA-II 6nterayogAt , na khalu yena pUrvamAsIviSo na dRSTastassa rajjyAmAsIviSabhrAntirupajAyate, yaduktaM-"mAdRSTapUrvasarpasya,18|10 dArajyAM sarpamatiH kvacit / tataH pUrvAnusAritvAddhAntirabhrAntipUrSikA // 1 // " tata evamapyavyAhato bhedaH, anyacca-14] 'puruSAdvaitarUpaM tattvamavazyaM parasmai nivedanIyaM, nAtmane, Atmano vyAmohAbhAvAt , vimohazcedadvaitapratipattireva na hai| bhavet, athocyeta-yata eva vyAmohoData eva tannivRttyarthamAtmano'dvaitapratipattirAstheyA, tadayuktam , evaM satsadvaitaprati Jain Education inter n al For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 222 // pattyAdhAnenAtmano vyAmohe nivartyamAne'vazyaM pUrvarUpatyAgo'pararUpasya cAvyAmUDhatA lakSaNasyotpattiritya dvaitaM pratijJAhAniH parasmai ca pratipAdayanniyamataH paramabhyupagacchet paraM cAbhyupagacchan tasmai cAdvaitarUpaM tattvaM nivedayan pitA me kumArabrahmacArItyAdi vadanniva kathaM nonmattaH 1, khaparAbhyupagamenAdvaitavacaso vAdhanAditi yatkiJcidetat // yadapi ca | niyativAdina uktavanto-niyatirnAma tattvAntaramastIti, tadapi tADyamAnA'tijIrNaghaTa iva vicAratADanamasahamAnaM zatazo vizarArubhAvamAbhajate, tathAhi - tanniyatirUpaM nAma tattvAntaraM bhAvarUpaM vA syAdabhAvarUpaM vA ?, yadi bhAvarUpaM tarhi kimekarUpamanekarUpaM vA 1, yadyekarUpaM tatastadapi nityamanityaM vA ?, yadi nityaM kathaM bhAvAnAM hetuH 1, nityasya kAraNatvAyogAt, tathAhi - niyamAkAlamekarUpamupavarNyate, apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatayA nityatvasya vyAvarNanAt, tato yadi tena rUpeNa kAryANi janayati tarhi sarvadA tena rUpeNa janayet, vizeSAbhAvAt na ca sarvadA tena rUpeNa janayati, kvacitkadAcittasya bhAvasya darzanAt, avica -- yAni dvitIyAdiSu kSaNeSu karttavyAni kAryANi tAnyapi prathamasamaya evotpAdayet, tatkAraNasvabhAvasya tadAnImapi vidyamAnatvAt mA vA dvitIyAdiSvapi kSaNepu, vizeSAbhAvAt, vizeSe vA balAdanityatvaM, 'atAdavasthyamanityatAM brUma' iti vacanaprANyAt, athAviziSTamapi nityaM taM taM sahakAriNamapekSya kAryaM vidhatte, sahakAriNazca pratiniyata dezakAlabhAvinaH, tataH sahakAribhAvAbhAvAbhyAM kAryasya krama iti, tadapyasamIcInaM, yataH sahakAriNo'pi niyatisampAdyAH, niyatizca prathamakSaNe'pi ta For Personal & Private Use Only ajJAnavAdyadhikAraH 20 // 222 // 25 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNakhabhAvA, dvitIyAdiSu kSaNeSu tatkaraNasvabhAvatA'bhyupagame nityatvakSitiprasaGgAt , tataHprathame'pi kSaNe sarvasahakA- AjanavAdyazariNAM sambhavAt sakalakAryakaraNaprasaGgaH, apica-sahakAriSu satsu bhavati kAryaM tadabhAve ca na bhavati tataH sahakAriNAme- dhikAra: vAnvayavyatirekadarzanAt kAraNatA parikalpanIyA, na niyateH, tatra vyatirekAsambhavAt , uktaM ca-"hetutA'nvayapUrveNa,5 vyatirekeNa sidhyati / nityasyAvyatirekasya, kato hettvsmbhvH||1||" athaitahoSabhayAdanityamiti pakSAzrayaNaM tarhi tasya pratikSaNamanyAnyarUpatayA bhavanaM, tato bahutvabhAvAdekarUpamiti pratijJAvyAghAtaprasaGgaH, na ca kSaNakSayitve kAryakAraNabhAva iti prAgevopapAditam / anyacca-yadi niyatirekarUpA tatastannibandhananikhilakAryANAmekarUpatAprasaGgaH, na hi kAraNabhedamantareNa kAryasya bhedo bhavitumarhati, tasya nirhetukatvaprasakteH, athAnekarUpamiti pakSo, nanu sA'ne-13 karUpatA na tadanyanAnArUpavizeSaNamantareNopapadyate. na khalu UparetarAdidharAbhedamantareNa vihAyasaH patatAmambhasAmanekarUpatA bhavati, 'vizeSaNaM vinA yasmAnna tulyAnAM viziSTate ti vacanaprAmANyAt, tato'vazyaM tadanyAni nAnArUpANi vizeSaNAni niyaterbhedakAnyabhyupagantavyAni, teSAM ca nAnArUpANAM vizeSaNAnAM bhAvaH kiM tata eva niyatebha nyataH, yadi niyatestasyAH khata ekarUpatvAtkathaM tannibandhanAnAM vizeSaNAnAM nAnArUpatA?, atha vicitrakAryAnyathA'nupapattyA sA vicitrarUpA'bhyupagamyate, nanu sA vicitrarUpatA vizeSaNabAhulyasamparkamantareNa na ghaTAmazcati, tatastatrApi vizeSaNabAhulyamabhyupagantavyaM, teSAmapi vizeSaNAnAM bhAvaH kiM tata eva niyaterbhavedutAnyata ityAdi tadevAva-10 dan Ed e rational For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayanirIyA nandIvRttiH // 223 // rttate ityanavasthA, athAnyata iti pakSaH, tadapyayuktaM, niyativyatirekeNAnyasya hetutvenAnabhyupagamAditi yatkiJcidetat. kiMca - anekarUpamiti pakSAbhyupagame bhavataH pratipanthi vikalpayugalamupaDhaukate - taddhi mUrtta vA syAdamUrtta vA?, yadi mUrtta tarhi nAmAntareNa kammaiva pratipannaM yasmAttadapi karmma pudgalarUpatvAt mUrttamanekaM cAsmAkamabhipretaM bhavatA'pi ca niyatirUpaM tattvAntaramanekaM mUrtta cAbhyupagamyate ityAvayoravipratipattiH, athAmUrttamityabhyupagamastarhi na tatsukhaduHkhanibandhanam, amUrttatvAt, na khalvAkAzamamUrttamanugrahAyopaghAtAya vA jAyate, pudgalAnAmevAnugrahopaghAtavidhAna samartha - tvAt, "jamaNuggahovaghAyA jIvANaM puggalehiMto" iti vacanAt, atha manyethAH - dRSTamAkAzamapi dezabhedena sukha| duHkhanibandhanaM, tathAhi - marusthalIprabhRtiSu dezeSu duHkhaM zeSeSu tu sukhamiti, tadapyasat, tatrApi tadAkAzasthitAnA| meva pudgalAnAmanugrahopaghAtakAritvAt, tathAhi - marusthalIprAyAsu bhUmiSu jalavikalatayA na tathAvidhA dhAnyasampat vAlukAkulatayA cAdhvani prANinAM gamanAgamanavidhAvatizAyI pade 2 khedo nidAghe ca kharakiraNa tIvra karanikarasampakaito bhUyAn santApo jalAbhyavaharaNamapi svalpIyo mahAprayattasampAdyaM ceti mahattatra duHkhaM, zeSeSu tadviparyayAtsukha| miti tatrApi pudgalAnAmevAnugrahopaghAtakAritvaM nAkAzasyeti, athAbhAvarUpamiti pakSastadapyayuktaM, abhAvasya tuccharU| patayA sakalazaktyayogataH kAryakAritvAyogAt, nahi kaTakakuNDalAdyabhAvataH kaTakakuNDalAdyupajAyate, tathAdarzanAbhAvAt, anyathA tata eva kaTakakuNDalAdyutpattervizvasyAdaridratAprasaGgaH, nanviha ghaTAbhAvo mRtpiNDa evaM tasmAccopa For Personal & Private Use Only ajJAnavAdyadhikAraH 20 // 22 25 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAta, tathAhi-yadi bhAvaH kathamAyobhinnanimittatvAnna kazcidoSa iti, na sadasi virAjante ye 8 || jAyamAno dRzyate ghaTastataH kimihAyuktaM ?, na khalu mRtpiNDastuccharUpaH, kharUpabhAvAt , tataH kathamiva tasya hetutA ajJAnavAgha dhikAra nopapattimarhati ?, tadapyasamIcInaM, yato na ya eva mRtpiNDasya kharUpabhAvaH sa evAbhAvo bhavitumarhati, bhAvAbhAva-18 virodhAt , tathAhi-yadi bhAvaH kathamabhAvaH?, athAbhAvaH kathaM bhAva iti?, athocyeta-kharUpApekSayA bhAvarUpatA pararUpApekSayA cAbhAvarUpatA tato bhAvAbhAvayobhinnanimittatvAnna kazcidghoSa iti. nanvevaM mRtpiNDasya bhAvAbhAvAtmakatvAbhyupagame'nekAntAtmakatA svatatravirodhinI bhavataH prApnoti, evaM hi truvANA jainA eva sadasi virAjante ye 8 sarva vastu khaparabhAvAdinA'nekAntAtmakamabhimanyante na bhavAdRzA ekAntagrahagrastamanasaH, syAdetat-parikalpitastatra | pararUpAbhAvaH svarUpabhAvastu tAttvikaH tato nAnekAntAtmakatvaprasaGga iti, yadyevaM tarhi kathaM tato mRtpiNDAghaTabhAvaH, tatra paramArthato ghaTaprAgabhAvasyAbhAvAt , yadi punaH prAgabhAvAbhAve'pi tato ghaTo bhavet tarhi sUtrapiNDAderapikasmAnna bhavati ?, prAgabhAvAbhAvAvizeSAt , kathaM vA tato na kharaviSANamiti yatkiJcidetat , yadapyuktaM-yadyadA yato bhavati kAlAntare'pi tattadA tata eva niyatenaiva rUpeNa bhavadupalabhyate iti, tadapyayuktameva, kAraNasAmagrIzaktiniyamataH kAryasya tadA tata eva tenaiva rUpeNa bhAvasambhavAt , tato yaduktaM-'anyathA kAryakAraNabhAvavyavasthA pratiniyatarUpavyavasthA ca na bhavet , niyAmakAbhAvAditi, tadvahiH plavate, kAraNazaktirUpasya niyAmakasya bhAvAt , evaM ca kA-13 raNazaktinayatyataH kAryasya naiyatye kathaM prekSAvAn pramANapathakuzalaH pramANopapannayuktibAdhitAM niyatimaGgIkurute ?, mA BISSAUGX Jain EdLINPIL C lematonal For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya prApadaprekSAvattAprasaGgaH, etena yadAhuH svabhAvavAdinaH-'iha sarve bhAvAH khabhAvavazAdupajAyante' iti, tadapi pratikSi- vAya girIyA samavagantavyaM, uktarUpANAM prAyastatrApi samAnatvAt , tathAhi-khabhAvo bhAvarUpo vA syAdabhAvarUpA vA 1, bhAvarU dhikAraH nandIvRttiH po'pyekarUpo'nekarUpo vetyAdi sarva tadavasthamevAtrApi dUSaNajAlamupaDhaukate, apica-yaH kho bhAvaH khabhAvaH, A tmIyo bhAva ityarthaH, sa ca kAryagato vA hetubhavet kAraNagato vA ?, na tAvatkAryagato, yataH kArye pariniSpanne sati // 224 // sa kAryagataH khabhAvo bhaviSyati, nAniSpanne, niSpanne ca kArye kathaM sa tasya hetuH?, yo hi yasyAlandhalAbhasampAdanAya prabhavati sa tasya hetuH, kArya ca pariniSpannatayA labdhAtmalAbha, anyathA tasyaiva khabhAvasthAbhAvaprasaGgAt , tataH kathaM sa kAryasya heturbhavati?, kAraNagatastu khabhAvaH kAryasya heturasmAkamapi sammataH, sa ca pratikAraNaM vibhinnastena mRdaH kumbho bhavati na paTAdiH, mRdaH paTAdikaraNasvabhAvAbhAvAt, tantubhyo'pi paTa eva bhavati na ghaTAdiH, tantUnAM ghadoTAdikaraNe svabhAvAbhAvAt , tato yaducyate-mRdaH kumbho bhavati na paTAdirityAdi tatsarva kAraNagatasvabhAvAbhyupa game siddhasAdhyatAmadhyamadhyAsInamiti na no bAdhAmAdadhAti, yadapi coktam-'AstAmanyatkAryajAta'mityAdi, tadapi kAraNagatakhabhAvAGgIkAreNa samIcInamevAvaseyaM, tathAhi-te kakaTukamudgAH svakAraNavazatastathArUpA ev224|| jAtA ye sthAlIndhanakAlAdisAmagrIsamparke'pi na pAkamanuyate iti, khabhAvazca kAraNAdabhinna iti sarva sakAraNameveti sthitam , uktaM ca-"kAraNagao u heU keNa va nihotti niyayakajassana yaso tao vibhinno sakAraNaM 1 kAraNagatastu (khabhAvaH ) hetuH kena vA neSTa iti nijakakAryasya ! / na ca sa (khabhAvaH) tato vibhinnaH sakAraNameva sarva tataH // 1 // CREAC% CONCAVACAR 25 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savameva tao // 1 // " yadapi ca yadRcchAvAdinaH pralapanti-'na khalu pratiniyato vastUnAM kAryakAraNabhAva' ityAdi, ajJAnavAbatadapi ca kAryAkAryAdivivecanapaTIyaHzemuSIvikalatAsUcakamavagantavyaM, kAryakAraNabhAvasya pratiniyatatayA sambha dhikAra vAt , tathAhi-yaH zAlUkAdupajAyate zAlUkaH sa sadaiva zAlUkAdeva, na gomayAdapi, yo'pi ca gomayAdupajAyate zA-2 lUkaH (granthAyaM 7000) so'pi sadaiva gomayAdeva na zAlUkAdapi, na cAnayorekarUpatA, zaktivarNAdivaicitryataH parasparaM jAtyantaratvAt , yo'pi ca vaDherupajAyate vahniH so'pi sadaiva vahvereva nAraNikASThAdapi, yo'pi cAraNikASThAdupajAyate so'pi sarvadA'raNikASThAdeva na vaDherapi, yadapi coktaM-bIjAdapi jAyate kadalI'sAdi, tatrApi parasparaM vibhinnatvAt etadevottaram, apica-yA kandAdupajAyate kadalI sA'pi paramArthato bIjAdeva veditavyA, paramparayA bIjasyaiva kAraNatvAt , evaM vaTAdayo'pi zAkhaikadezAdapajAyamAnAH paramArthato bIjAdavagantavyAH, tathAhi-zAkhAtaH zAkhA prabhavati, na ca zAkhA zAkhAhetukA loke vyavahiyate, vaTabIjasyaiva sakalazAkhAdisamudAyarUpavaTahetutvena pra-11 siddhatvAt , evaM zAkhaikadezAdapi jAyamAno vaTaH paramArthato mUlavaTaprazAkhArUpa iti mUlavaTabIjahetuka eva so'pi 10 |veditavyaH, tasmAnna kvacidapi kAraNakAryavyabhicAraH, nipuNavicArapravINena ca pratipatrA bhavitavyaM, tato na kazciddoSaH, evaM ca yaducyate-'na khalvanyathA vastusadbhAvaM pazyanto'nyathA''tmAnaM prekSAvantaH pariklezayantI'ti, tadvAGmAtramiti sthitaM / ye'pi cAjJAnavAdino 'na jJAnaM zreyaH tasmina sati parasparaM vivAdayogatazcittakAluSyAdibhAvato dIrgha Jalt Education International For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tarasaMsArapravRtte rityAyuktavantaH te'pyajJAnamahAnidropaplutamanaskatayA yatkiJcidbhASitavanto veditavyAH, tathAhi-A-18 ajJAnavAdhagirIyA stAmanyad etAvadeva vayaM pRcchAmaH-jJAnaniSedhakaM jJAnaM vA syAdajJAnaM vA ?, tatra yadi jJAnaM tataH kathamabhASiSTa-ajJAna dhikAra nandIpatiH meva zreyo?, nanvevaM jJAnaM zreyastAmAcanIskandhate. tadantareNAjJAnasya pratiSThApayitumazakyatvAt , tathA ca prtijnyaavyaa||225|| ghAtaprasaGgaH, athAjJAnamiti pakSaH so'pyayuktaH, ajJAnasya jJAnaniSedhanasAmarthyAyogAt, na khalu ajJAnaM sAdhanAya hai bAdhanAya vA kasyApi prabhavati, ajJAnatvAdeva, tato'pratiSedhAdapi siddhaM jJAnaM zreyaH, Aha ca-"nANenisehaNa-hU~ heU nANaM iyaraM va hoja ? jai nANaM / abhuvagamammi tassA kahaM nu annANamo seyaM? // 1 // aha annANaM na tayaM / nANanisehaNasamatthamevaMpi / appaDisehAu ciya saMsiddhaM nANamevanti // 2 // " yadapyuktaM-'jJAne sati parasparaM vivA-1|20 6|dayogatazcittakAluSyAdibhAva' iti, tadapyaparibhAvitabhASitaM, iha hi jJAnI paramArthataH sa evocyate yo vivekapU-18 hai tAtmA jJAnagarvamAtmani sarvathA na vidhatte, yastu jJAnalavamAsAdyAkaNThapItAsava ivonmattaH sakalamapi jagattRRNAya |manyate sa paramArthenAjJAnI veditavyo, jJAnaphalAbhAvAt , jJAnaphalaM hi rAgAdidoSagaNanirAsaH, sa cenna bhavati tarhi na // 225 // | paramArthatastat jJAnaM, uktaM ca-"tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti raaggnnH| tamasaH kuto'sti zaktirdinakara-8/24 1jJAnaniSedhana hetunimitaradvA bhavet ! yadi jJAnam / abhyupagame tasya kathaM nvajJAnaM zreyaH? // 1 // athAjJAnaM na takat jJAnaniSedhanasamarthamevamapi / apratiSedhAdeva saMsiddhaM jJAnamevamiti // 2 // FERRORESARIES SAERSSOS For Personal & Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAnavAghadhikAraH kiraNAgrataH sthAtum ? // 1 // " tata itthambhUto jJAnI vivekapUtAtmA parahitakaraNakarasiko vAdamapi pareSAmupakArA mAdhatte, na yathAkathaJcit , tamapi ca vAdaM vAdinarapatiparIkSakeSu nipuNabuddhiSu madhyastheSu satsu vidhatte, nAnyeSu, hai tathA tIrthakaragaNadharairanujJAnAt , uktaM ca-"vAdo'vi vAinaravaiparicchagajaNesu niunnbuddhiisuN| majjhatthesu yU vihiNA ussaggeNaM annunnnnaao||1||" tata evaM sthite kathaM nu nAma cittakAluSyabhAvo? yadvazAt tIvratIvratarakarmabandhayogato dIrghadIrghatarasaMsArapravRttiH sambhavet, kevalaM vAdinarapatiparIkSakANAmajJAnApagamataH samyagjJAnonmIlanaM jAyate, da tathA ca mahadupakAri jJAnamiti tadeva shreyH| yatpunarucyate-'tIvrAdhyavasAyaniSpannaH karmabandho dAruNavipAko bha vatI'ti tadabhyupagamyate eva, na ca tIbro'dhyavasAyo jJAnanibandhanaH, ajJAnino'pi tasya darzanAt, kevalajJAne |sati yadi kathaJcitkarmadoSato'kArye'pi pravRttirupajAyate tathApi jJAnavazataH pratikSaNaM saMvegamAvato na tIvraH pariNAmo bhavati, tathAhi-yathA kazcitpuruSo rAjAdiduSTaniyogato viSamizramannaM jAnAno'pi bhayabhItamAnaso bhute tathA samyagjJAnyapi kathaJcitkarmadoSato'kAryamAcarannapi saMsAraduHkhabhayabhItamAnasaH samAcarati, na niHzaGka, saMsA rabhayabhItatA ca saMvega ucyate, tataH saMvegavazAna tIvraH pariNAmo bhavati, uktaM ca-"jANato savisaNNaM pavattasAmANo'vi bIhae jaha u / na u iyaro taha nANI pavattamANo'vi saMviggo ||1||jN saMvegapahANo acaMtasuho ya / 1 vAdo'pi vAdinarapatiparIkSakajaneSu nipuNabuddhiSu / madhyastheSu ca vidhinotsargeNa anujnyaatH||1|| 2 jAnAnaH saviSamannaM pravartamAno'pi vimeti yathA tu / 8na vitaraH tathA jJAnI pravarttamAno'pi saMvinaH // 1 // yat saMvegapradhAno'yantazubhazca bhavati pariNAmaH / pApanivRttizca parA nedamajJAninAmubhayam // 2 // For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 226 // Jain Education | hoi pariNAmo / pAvanivittIya parA neyaM aNNANiNo ubhayaM // 2 // tato yaduktam- 'ajJAnameva mumukSuNA muktipathapravRttenAbhyupagantavyaM, na jJAna' miti, tatteSAM mUDhamanaskatAsUcakamavagantavyaM, yadapyuktaM - ' bhavet yukto jJAnasyAbhyupagamo yadi jJAnasya nizcayaH karttuM pAryate' ityAdi, tadapi bAlizajalpitaM, yato yadyapi sarve'pi darzaninaH parasparaM bhinnameva jJAnaM pratipannAH tathApi yadvaco dRSTeSTabAdhitaM pUrvAparAvyAhataM ca tatsamyagrUpamavaseyaM tAdRgbhUtaM ca vaco bhagavatpraNItameveti tadeva pramANaM na zeSamiti, yadadhyuktaM - 'sugatAdayo'pi saugatAdibhiH sarvajJA iSyante' ityAdi, tadapyasat, dRSTeSTabAdhitavacanatayA gatAdInAma sarvajJatvAt yathA ca dRSTeSTabAdhitavacanatA sugatAdInAM tathA prAgeva sarvajJasiddhau lezato darzitA, tato bhagavAneva sarvajJaH, uktaM ca - "sarvaNNuvihANaMmivi diTThiTThAbAhiyAu vayaNAo / sabaNNU hoi jiNo sesA save asaNNU // 1 // etena yaduktaM- 'bhavatu vA varddhamAnakhAmI sarvajJastathApi tasya satko'yamAcArAdika upadeza iti kathaM pratIyate ?' iti, tadapi dUrApAstaM, anyasyetthambhUtadRSTeSTabAdhitavacanapravRtterasambhavAt yadapyuktaM - ' bhavatveSo'pi nizcayo yathA'yamAcArAdika upadezo varddhamAnakhAmina iti, tathApi tasyo - padezasyAyamartho nAnya iti na zakyaM pratyetu' mityAdi, tadapyayuktaM, bhagavAn hi vItarAgastato na vipratArayati, vipratAraNAheturAgAdidoSagaNAsambhavAt, tathA sarvajJatvena viparItaM samyag vA'rthamavabudhyamAnaM ziSyaM jAnAti tato 1 sarvajJavidhAne'pi dRSTeSTabAdhitAt vacanAt / sarvajJo bhavati jinaH zeSAH sarve asarvajJAH // 1 // onal For Personal & Private Use Only ajJAnavAdyadhikAraH 20 // 226 // 24 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi viparItamarthamavabudhyate zrotA tarhi nivArayet , na ca nivArayati, na ca vipratArayati, karoti ca dezanAM kRtaka- ajJAnavAdyayo'pi tIrthakaranAmakarmodayAt , tato jJAyate eSa evAsyopadezasArtha iti, uktaM ca-"nAe'vi taduvaese ese-14dhikAra: vattho mautti se evaM / najai pavattamANaM jaM na nivArei taha ceva // 1 // annaha ya pavattaM nivAraI na ya tao pavaMceI / jamhA sa vIyarAgo kahaNe puNa kAraNaM kammaM // 2 // " evaM ca bhagavadvivakSAyAH parokSatve'pi samyagupadezasyA-2 nizcaye jAte yaduktaM-'gautamAdirapi chadmastha' ityAdi, tadapyasAramavaseyaM, chadmasthasyApyuktaprakAreNa bhagavadupadezArtha-31 nizcayopapatteH, tathA citrArthA api zabdA bhagavataiva samayitAH, te ca prakaraNAdyanurodhena tattadarthapratipAdakAH prati-18 |pAditAstato na kazciddoSaH, tatrakaraNAdyanurodhena tattadarthanizcayopapatteH, bhagavatA'pi ca tathA tathA'rthAvagame pratiSedhAkaraNAditi, evaM ca tadAnIM gautamAdInAM samyagupadezArthasthAvagatAvAcAryaparamparAta idAnImapi tadarthAvagamo bhavati, na cAcAryaparamparA na pramANaM, aviparItArthavyAkhyAtRtvena tasyAH prAmANyasthApAkarttamazakyatvAt , apicabhavadarzanamapi kimAgamamUlamanAgamamUlaM vA?, yadyAgamamalaM tarhi kathamAcAryaparamparAmantareNa ?, AgamAthesAvaboddhumazakyatvAt , athAnAgamamUlaM tarhi na pramANaM, unmattakaviracitadarzanavat , atha yadyapi nAgamamUlaM tathApi yuktyupapanna 1jJAte'pi tadupadeze eSa evArtho mata iti tasyaivam / jJAyate pravartamAna yanna nivArayati tathaiva // 1 // anyathA ca prArtamAnaM nivArayet na ca tataH pravazcayate / 4aa yasmAt sa vItarAgaH kathane punaH kAraNaM karma // 2 // 2 saMketitAH / dal Educ a tional For Personal & Private Use Only miww.jainelibrary.org Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhImalaya mitikRtvA samAzrIyate, aho! durantaH khadarzanAnurAgo ya evamapi pUrvAparaviruddhaM bhASayati, athavA bhUSaNametada-18 ajJAnavAghagirIyA jJAnapakSAbhyupagamasya yaditthaM pUrvAparaviruddhArthabhASaNaM, kathaM pUrvAparaviruddhArthabhASiteti cet?, ucyate, yuktayo hi jJA- dhikAraH nandIvRttiH namUlA bhavatAM cAjJAnAbhyupagamaH tataH kathaM tAstatra ghaTante? iti pUrvAparaviruddhArthabhASiteti yatkiJcidetad / ye'pi ca / // 227|| vinayavAdino vinayapratipattilakSaNAste'pi mohAnmuktipathaparibhraSTAH veditavyAH, tathAhi-vinayo nAma muktyaGgaM yo 15 | muktipathAnukUlo na zeSaH, muktipathazca jJAnadarzanacAritrANi, samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' (ta0a01-sU01) hai itivacanAt , tato jJAnAdInAM jJAnAdyAdhArANAM ca bahuzrutAdipuruSANAM yo vinayo jJAnAdibahumAnapratipattilakSaNaH / Psa jJAnAdisampadRddhihetutvena paramparayA muktyaGgamupajAyate, yastu suranRpatyAdiSu vinayaH sa niyamAt saMsArahetuH, yataH | suranRpatyAdiSu vinayo vidhIyamAnaH suranRpatyAdibhAvaviSayaM bahumAnamApAdayati, anyathA vinayakaraNApravRtteH, surn-13|| patyAdibhAvazca bhogapradhAnaH, tadbahumAne ca bhogabahamAnameva kRtaM paramArthato bhavatIti dIrghasaMsArapathapravRttiH, ye'pi ca yativinayavAdinaste'pi yadi sAkSAdvinayameva kevalaM muktyaGgamicchanti tarhi te'pyasamIcInavAdino veditavyAH, // 227 // jJAnAdirahitasya kevalasya vinayasya sAkSAnmuktyaGgatvAbhAvAt, na khalu jJAnadarzanacAritrarahitAH kevalapAdapa-12] tanAdivinayamAtreNa muktimArgamaznuvate jantavaH, kintu jJAnAdisahitAH, tato jJAnAdikameva sAkSAnmuktyaGgaM na vinayaH, kathametadavasIyate?, iti ceducyate, iha mithyAtvAjJAnAviratipratyayaM karmajAlaM, karmajAlakSayAca mokSaH 24 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'muktiH karmakSayAdiSTe'tivacanaprAmANyAt, karmajAlakSayazca na nirmUlakAraNocchedamantareNa sarvathA sambhavati, tato ajJAnavAdyamithyAtvapratipakSaM samyagdarzanamajJAnapratipakSaM ca jJAnamaviratipratipakSaM ca cAritraM samyak sevyamAnaM yadA prakarSaprAptaM dhikAraH bhavati tadA sarvathA kAraNApagamato nirmUlakarmocchedo bhavatIti jJAnAdikaM sAkSAnmuktyaGgaM, na vinayamAtraM, kevalaM vinayo jJAnAdiSu vidhIyamAnaH paramparayA muktyaGgaM sAkSAttu jJAnAdiheturiti sarvakalyANabhAjanaM tatra 2 pradeze gI-II yate. yadi punaryativinayavAdino'pi jJAnAdivRddhihetutayA muktyaGga vinayamicchanti tadA te'pyasmatpathavartina eveti na kadA(kA)cidvipratipattiriti kRtaM prasaGgena, prakRtamanusandhIyate / 'sUyagaDassa NaM parittA' ityAdi sarva prAgvat , uddezAnAM ca parimANaM kRtvA uddezasamuddezakAlasaGkhyA bhAvanIyA, 'settaM sUyagaDe' tadetatsUtrakRtaM // se kiM taM ThANe ?, ThANe NaM jIvA ThAvijaMti ajIvA ThAvijaMti sasamae ThAvijai parasamae ThAvijjai sasamayaparasamae ThAvijai loe ThAvijjai aloe ThAvijjai loAloe ThAvijjai, ThANe NaM TaMkA kUDA selA sihariNo pabbhArA kuMDAI guhAo AgarA dahA naIo AghavijaMti, ThANe NaM parittA vAyaNA saMkhejA aNuogadArA saMkhejjA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejAo nijuttIo saMkhejjAo saMgahaNIo saMkhejAo paDivattIo, se NaM aMgaTTayAe taie For Personal & Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandISTattiH // 228 // aMge sukhaM dasa ajjhayaNA egavIsaM uddesaNakAlA ekavIsaM samuddesaNakAlA bAvattari payasahassA payaggeNaM saMkhejjA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA anaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA AghavijjaMti pannavijjaMti parUvinaMti daMsi - jaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijjaMti, se evaM AyA evaM nAyA evaM viSNAyA evaM caraNakaraNaparUvA Aghavijai, se taM ThANe 3 (sUtraM. 48 ) 'se kiM tamityAdi, atha kiM tatsthAnaM 1, tiSThanti pratipAdyatayA jIvAdayaH padArthA asminniti sthAnaM, tathA cAha sUriH - 'ThANe NamityAdi, sthAnena sthAne vA 'Na'miti vAkyAlaGkAre jIvAH sthApyante - yathA'vasthitasvarUpaprarUpaNayA vyavasthApyante, zeSaM prAyo nigadasiddhaM, navaraM 'TaMka'tti chinnataTaM TaGka, kUTAni parvatasyopari, yathA vaitADhya - syopari siddhAyatanakUTAdIni nava kUTAni, zailA himavadAdayaH, zikhariNaH- zikhareNa samanvitAH, te ca vaitADhyAdayaH, tathA yatkRTamupari kubjAgravat kubjaM tatprAgbhAraM yadvA yatparvatasyopari hastikumbhAkRti kubjaM vinirgataM tatprAgbhAraM | kuNDAni - gaGgAkuNDAdIni guhAH - timizraguhAdayaH AkarA :- rUpya suvarNAdyutpattisthAnAni hradA:- pauNDarIkAdayaH nadyo - gaGgAsindhyAdaya AkhyAyante, tathA sthAnenAthavA sthAne 'Na' mitivAkyAlaGkAre ekAdye kottarikayA vRddhyA daza For Personal & Private Use Only sthAnAGgAdhikAraH sU. 48 15 20 // 228 // 24 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyA kAra AGROADCARE sthAnakaM yAvadvivarddhitAnAM bhAvAnAM prarUpaNA AkhyAyate, kimuktaM bhavati ?-ekasaGkhyAyAM dvisaGkhyAyAM yAvaddazasaGkhyAyAM ye ye bhAvA yathA yathA'ntarbhavanti tathA tathA te te prarUpyante ityarthaH, yathA ege AyA' ityAdi, tathA 'jaM itthaM ca NaM loke 18 taM savaM TupaDoyAraM, taMjahA-'jIvA ceva ajIvA ceva' ityAdi, 'ThANassa NaM parittA vAyaNA' ityAdi, sarva prAgvat haiM paribhAvanIyaM, padaparimANaM ca pUrvasmAt pUrvasmAdaGgAduttarasminnuttarasminnajhe dviguNamavaseyaM, zeSaM pAThasiddhaM, yAvanigamanaM / / se kiM taM samavAe ?, samavAe NaM jIvA samAsijjati ajIvA samAsijati jIvAjIvA sa. mAsijaMti sasamae samAsijjai parasamae samAsijjai sasamayaparasamae samAsijai loe samAsijjai aloe samAsijjai loAloe samAsijjai, samavAe NaM egAiANaM eguttariANaM ThANasayavivaDiANaM bhAvANaM parUvaNA Aghavijai duvAlasavihassa ya gaNipiDagassa pallavagge samAsijjai, samavAyassa NaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhejjA veDhA saMkhejA silogA saMkhijjAo nijuttIo saMkhijjAo paDivattIo, se gaM aMgaTTayAe cautthe aMge ege suakhaMdhe ege ajjhayaNe ege uddesaNakAle ege samudesaNakAle erga coAle sayasahasse payaggeNaM saMkhejjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA E RACROCES dan Bandication International For Personal & Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUS samavAyAdhikAra: .sU. 49 vyAkhyAdhikAra: sU. 50 jJAtAdhi. sU. 51 zrImalaya. sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA AghavinaMti pannavijaMti parUvinaMti daMsirjati girIyA nandIvRttiH / nidaMsirjati uvadaMsijjaMti, se evaM AyA se evaM nAyA evaM viNNAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai, se taM samavAe 4 // (sU. 49) // 229 // 'se kiM tamityAdi, atha ko'yaM samavAyaH?, samyagavAyo-nizcayo jIvAdInAM padArthAnAM yasmAtsa samavAyaH, tathA cAha sUriH-'samavAe Na'mityAdi, samavAyena yadvA samavAye 'Na'miti vAkyAlaGkAre, jIvAH 'samAzrIyante'samitisamyag yathA'vasthitatayA AzrIyante-buyA svIkriyante, athavA jIvAH samasyante-kuprarUpaNAbhyaH samAkRSya samyaprarUpaNAyAM prakSipyante, zeSamAnigamanaM nigadasiddhaM, navaramekAdikAnAmekottarANAM zatasthAnakaM yAvadvivarddhitAnAM bhAvAnAM prarUpaNA AkhyAyate, ayamatra bhAvArtha:-ekasaGkhyAyAM dvisaddhyAyAM yAvacchatasaGkhyAyAM ye ye bhAvA yathA 2 yatra yatrAntarbhavanti te te tatra tatra tathA 2 prarUpyante, yathA 'ege AyA' ityAdi // se kiM taM vivAhe ?, vivAhe NaM jIvA viAhijaMti ajIvA viAhijaMti jIvAjIvA viAhijaMti sasamae viAhijati parasamae viAhijati sasamayaparasamae viAhijaMti loe viAhijati aloe viAhijjati loyAloe viAhijati, vivAhassa NaM parittA vAyaNA saMkhijA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijjAonijuttIosaMkhejAo HAME Jain Education a For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahaNIo saMkhijAo paDivattIo, se NaM aMgaTTayAe paMcame aMge ege suakkhaMdhe ege sAirege ajjhayaNasae dasa uddesagasahassAiM dasa samuddesagasahassAiM chattIsaM vAgaraNasahassAiM do lakkhA aTThAsI payasahassAiM payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA atAthAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijjaMti pannavijjaMti rUvinaMti daMsijaMti nidaMsijaMti uvadaMsijjaMti, se evaM AyA evaM nAyA evaM viSNAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai, se taM vivAhe 5 / (sU. 50) / se kiM taM nAyAdhammakahAo ?, nAyAdhammaka - hAsu NaM nAyANaM nagarAI ujjANAI ceiAI vaNasaMDAI samosaraNAI rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiyaparaloiyA iDivisesA bhogapariccAyA pavvajjAo pariAyA suapariggahA tavovahANAI saMlehaNAo bhattapaJcakkhANAI pAovagamaNAI devalogagamAI sukulapaccAyAIo puNabohilAbhA aMtakiriAo a AghavijaMti, dasa dhammakahANa vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paMcapaMcaakkhAi AsayAI egamegAe akkhAiAe paM For Personal & Private Use Only vyAkhyAdhikAraH sU. 50 jJAtAdhikA raH sU. 51 11 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya. girIyA vyAkhyA sarasa nandIvRttiH // 230 // ROGRAMMERELESEAR capaMcauvakkhAiAsayAI egamegAe uvakkhAiAe paMcapaMcaakkhAiuvakkhAiAsayAI evameva savvAvareNaM addhaTAoM kahANagakoDIo havaMtitti samakkhAyaM, nAyAdhammakahANaM parittA dhikAra: jJAtAdhivAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijA veDhA saMkhijA silogA saMkhijAo nijjuttIo kAra: saMkhijjAo saMgahaNIo saMkhejAo paDivattIo, se NaM aMgaTThayAe chaTTe aMge do suakkhaMdhA sU.50-51 egUNavIsaM ajjhayaNA egUNavIsaM uddesaNakAlA egUNavIsaM samuddesaNakAlA saMkhejjA payasahassA payaggeNaM saMkhejjA akkharA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA Aghavijanti pannavinaMti parUvijaMti daMsijati nidaMsijati uva. daMsijaMti, se evaM AyA evaM nAyA evaM viNNAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai, se taM nAyAdhammakahAo 6 / (sU. 51) atha keyaM vyAkhyA ?, vyAkhyAyante jIvAdayaH padArthA anayeti vyAkhyA, 'upasargAdAta' ityaGpratyayaH, tathA cAha | // 230 // sUriH-'vivAhe Na'mityAdi, vyAkhyAyAM jIvA vyAkhyAyante zeSamAnigamanaM pAThasiddhaM / 'se kiM ta'mityAdi, atha kAstA jJAtAdharmakathAH,jJAtAni-udAharaNAni tatpradhAnAdharmakathA jJAtAdharmakathAH, athavA jJAtAni-jAtAdhyayanAni 20 23 For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamazrutaskandhe dharmakathA dvitIyazrutaskandhe yAsu granthapaddhatiSu (tA) jJAtAdharmakathAH pRSodarAditvAtpUrvapadasya dIrghAntatA, sUrirAha - jJAtAdharmakathAsu 'Na' miti vAkyAlaGkAre jJAtAnAm - udAharaNabhUtAnAM nagarAdIni vyAkhyAyate tathA dhammakahANaM vaggA' ityAdi, iha prathamazrutaskandhe ekonaviMzatirjJAtAdhyayanAni jJAtAni - udAharaNAni tatpradhAnAni adhyayanAni dvitIyazrutaskandhe daza dharmakathAH dharmasya - ahiMsAdilakSaNasya pratipAdikAH kathA dharmakathAH, athavA dharmAdanapetA dharmyAH dharmyAzca tAH kathAzca dharmyakathAH, tatra prathame zrutaskandhe yAnyekonaviMzatirjJAtAdhyayanAni teSvAdimAni daza jJAtAni jJAtAnyeva na teSvAkhyAyikAdisambhavaH, zeSANi punaryAni nava jJAtAni teSvekaikasmin catvAriM| zAni paJca paJcAkhyAyikAzatAni 540 [ca] bhavanti 4860 ekaikasyAM cAkhyAyikAyAM paJca paJca upAkhyAyikAzatAni | 2430000 ekaikasyAM copAkhyAyikAyAM paJca paJca AkhyAyikopAkhyAyikAzatAni sarvasaGkhyayA 1215000000 ekaviMzaM koTizataM lakSAH paJcAzat, tata evaM kRte sati prastutasUtrasyAvatAraH, Aha ca TIkAkRt - " igavIsaM koDisayaM lakkhA | pannAsa caiva boddhavA / evaM kae samANe ahigayasuttassa patthAvo // 1 // " dvitIye zrutaskandhe dazadharmakathAnAM vargAH, vargaHsamUhaH, daza dharmmakathAsamudAyA ityarthaH, ta eva ca dazAdhyayanAni, ekaikasyAM dharmmakathAyAM samUharUpAyAmadhyayanapra| mANAyAM paJca paJcAkhyAyikAzatAni, ekaikasyAM cAkhyAyikAyAM paJca paJca upAkhyAyikAzatAni ekaikasyAM copAkhyAyikAryAM paJca paJca AkhyAyikopAkhyAyikAzatAni sarvasaGkhyayA paJcaviMzaM koTizataM, iha nava jJAtAdhyayanasambandhyAkhyAyi Jain Education international For Personal & Private Use Only vyAkhyAdhikAraH jJAtA dhikAra sU. 50-51 5 10 13 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- kAdisadRzA yA AkhyAyikAdayaH paJcAzallakSAdhikakaviMzakoTizatapramANAstA asmAtpaJcaviMzatikoTizatapramANAdrAzeH18 vyAkhyAgirIyA zodhyante, tataH zeSA apunaruktA arddhacaturthAH kathAnakakoTyo bhavanti, tathA cAha-evameva' uktaprakAreNaiva guNite dhikAraH / nandIvRttiH 18 zodhane ca kRte 'sapUrvAparaNa' pUrvazrutaskandhAparazrutaskandhakathAH samuditA apunaruktA adbhuTThAoNtti arddhacaturthAH kathAnaka-12 jJAtA dhikAraH // 23 // koTyo bhavantItyAkhyAtaM tIrthakaragaNadharaiH, Aha ca TIkAkRt-"paNavIsaM koDIsayaM ettha ya samalakkhaNAigA jmhaa| sU. 50-51 navanAyAsambaddhA akkhAiyamAiyA teNaM // 1 // tA sohijaMti phaDaM imAo rAsIu vegalANaM tu / puNaruttavajiyANaM pamANameyaM viniddiSTuM // 2 // " tathA 'nAyAdhammakahANaM parittA vAyaNA' ityAdi sarva prAgvadbhAvanIyaM yAvannigamanaM, navaraM saGkhyeyAni padasahasrANi padAgreNa-padaparimANena. tAni ca paJca lakSAH SaTsaptatiH sahasrAH, padamapi cAtraupasargika nepAtikaM nAmikamAkhyAtikaM mizraM ca veditavyaM, tathA cAha carNikRt-"payaggeNaMti uvasaggapayaM nivAya|payaM nAmiyapayaM akkhAiyapayaM missapayaM ca pae pae adhikicca paMca lakkhA chAvattarisahassA payaggeNaM bhavaMti" athaveha padaM sUtrAlApakarUpamupagRhyate, tatastathArUpapadApekSayA saGyeyAni padasahasrANi bhavanti, na lakSAH, Aha ca hai| cUrNikRt-"ahavA suttAlAvagapayaggeNaM saMkhejAiM payasahassAI bhavaMti" evamuttaratrApi bhAvanIyaM // 6 // // 23 // se kiM taM uvAsagadasAo ?; uvAsagadasAsu NaM samaNovAsayANaM nagarAI ujANAI ceiAI vaNasaMDAiM samosaraNAiM rAyANo ammApiyaro dhammAyariA dhammakahAo ihaloiaparalo OSTOSKORIS For Personal & Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vasA bhogaparicAyA pavvajjAo pariAgA suapariggahA tavovahANAIM sIlavvayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsapaDivajjaNayA paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaccakkhANAI pAovagamaNAI devalogagamaNAI sukulapaccAyAIo puNabohilAbhA aMtakiriAo a AghavijjaMti, uvAsagadasANaM parittA vAyaNA saMkhejA aNuogadArA saMkhejjA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejjAo nijjutsIo saMkhejAo saMgahaNIo saMkhejjAo paDivattIo, se NaM aMgayA sattame aMge ege akkhaMdhe dasa ajjhayaNA dasa uddesaNakAlA dasa samudde saNakAlA saMkhejjA payasahassA payaggeNaM saGkejA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajjatrA parittA tasA aint thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA AghavijjaMtti pannavijjaMti paruvijjaMti daMsijaMti nidaMsijaMti uvadaMsijjaMti, se evaM AyA evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNapaNa Aghavija, setaM uvAsagadasAo 7 // (sU. 52 ) 'se kiM tamityAdi, atha kastA upAsakadazAH ?, upAsakAH - zrAvakAH taddvatANuvrataguNatratAdikriyAkalApapratibaddhA dazA-adhyayanAni upAsakadazAH, tathA cAha sUriH - 'uvAsagadasAsu Na' mityAdi pAThasiddhaM yAvannigamanaM, navaraM Jain Educational For Personal & Private Use Only vyAkhyAdhikAraH jJAtA dhikAraH sU. 51-52 5 10 12 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OREGAOR zrImalaya. 6 saGkhyeyAni padasahasrANi padANeti ekAdaza lakSA dvipaJcAzatsahasrANi ityarthaH, dvitIyaM tu vyAkhyAnaM prAgiva bhaavniiyN| 8 upAsakagirIyA || se kiM taM aMtagaDadasAo ?, aMtagaDadasAsuNaM aMtagaDANaM nagarAI ujANAI ceiAI vaNasaM dazAdhi. nandIvRttiH antakaDAiM samosaraNAiM rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiaparaloiA iDDi- dazAdhi. // 232 // visesA bhogapariccAgA pavvajAo pariAgA suapariggahA tavovahANAI saMlehaNAo bhattapa sU. 52-53 cakkhANAiM pAovagamaNAI aMtakiriAo AghavijaMti, aMtagaDadasAsu NaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhejA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejAo nijjuttIo saMkhejAo saMgahaNIo saMkhejAo paDivattIo, se NaM aMgaTTayAe aTTame aMge egesuakhaMdhe aTTha vaggA aTTha uddesaNakAlA aTra samuddesaNakAlA saMkhejA payasahassA payaggeNaM saMkhejjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannajA bhAvA A // 232 // ghavinaMti pannavinaMti parUvijaMti daMsirjati nidaMsirjati uvadaMsijaMti, se evaM AyA evaM 23 nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai, se taM aMtagaDadasAo 8 // (sU. 53) A DASAX dain Education International For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 se kiM tamityAdi, atha kAstA antakRddazAH?, anto-vinAzastaM karmaNastatphalabhUtasya vA saMsArasya ye kRtavantaste-- upAsaka ntakRtaH-tIrthakarAdayaH tadvaktavyatApratibaddhA dazA-adhyayanAni antakRddazAH, tathA cAha sUriH-'aMtakaMDa(kRd )dazAsu'dizAdhi. 'Na'miti vAkyAlaGkAre, pAThasiddhaM yAvad 'antakiriyAo'tti bhavApekSayA antyAzca tAH kriyAzcAntyakriyAH zailezya-1 MINS antakRvasthAdikA gRhyante, zeSa prakaTArtha yAvad 'aTTa vagga'tti vargaH samUhaH, sa cAntakRtAmadhyayanAnAM vA veditavyaH, sarvANi sU. 5253 cAdhyayanAni vargavargAntargatAni yugapaduhizyante ata Aha-aSTAvuddezanakAlA aSTau samuddezanakAlAH, saGkhyeyAni hai padasahasrANi padAgreNa tAni ca kila trayoviMzatiH lakSAzcatvArazca sahasrAH, zepaM pAThasiddhaM yAvannigamanam // BI se kiM taM aNuttarovavAiadasAo ?, aNuttarovavAiadasAsu NaM aNuttarovavAiANaM nagarAI ujANAI ceiAI vaNasaMDAiM samosaraNAI rAyANo ammApiaro dhammAyariA dhammakahAo ihaloiaparaloiA iDDivisesA bhogapariccAgA pavajAo pariAgA suapariggahA tavovahANAI paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaJcakkhANAI pAovagamaNAI aNuttarokvAiyatte uvavattI sukulapaJcAyAIo puNabohilAbhA aMtakiriAo AghavijaMti, aNunarokvAiadasAsu NaM parittA vAyaNA saMkhejA aNuogadArA saMkhejA veDhA saMkhejA silogA saMkhejAo 4354 SAXHOURS - A54094 Jain International For Personal & Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNA. // 233 // zrImalaya nijuttIo saMkhejAo saMgahaNIo saMkhejAo paDivattIo, se NaM aMgaTTayAe navame aMge | anuttaropagirIyA pAtikA. nandIvRttiH ege suakkhaMdhe tinni vaggA tinni uddesaNakAlA tinni samuddesaNakAlA saMkhejAiM payasahassAI praznavyApayaggeNaM saMkhejjA akkharA aNaMtA gamA aNaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA ApavijaMti pannavijaMti parUvijaMti daMsijaMti nidaMsijaMti uvadaMsijaMti, se evaM AyA evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA AghavijaI, se taM aNuttarovavAiadasAo 9 // (sU. 54) se kiM tamityAdi, atha kAstA anuttaropapAtikadazAH?, na vidyate uttaraH-pradhAno yebhyaste'nuttarAH-sarvottamA ityarthaH, upapAtena nirvRttA aupapAtikA anuttarAzca te aupapAtikAzca anuttaraupapAtikAH, vijayAdyanuttaravimAnavA- 20 sina ityarthaH, tadvaktavyatApratibaddhA dazA anuttaropapAtikadazAH, tathA cAha sUriH-anuttarovavAiyadasA suNa mi // 23 // ityAdi pAThasiddhaM yAvannigamanaM, navaramadhyayanasamUho vargaH, varga 2 ca daza dazAdhyayanAni, vargazca yugapadevodizyate iti / traya eva uddezanakAlAstraya eva samuddezanakAlAH, saGkhyeyAni ca padasahasrANi-padasahasrASTAdhikaSaTcatvAriMzallakSapramANAni veditvyaani| dain Education International For Personal & Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuttaropapAtikApraznavyA karaNA. sU. 54-55 se kiMtaM paNhAvAgaraNAI?, paNhAvAgaraNesuNaM aTuttaraM pasiNasayaM adduttaraM apasiNasayaM aTThattaraMpasiNApasiNasayaM, taMjahA-aMguTapasiNAI bAhupasiNAI adAgapasiNAiMannevi vicittA vijAisayA nAgasuvaNNehiM saddhiM divyA saMvAyA AghavijaMti, paNhAvAgaraNANaM parittA vAyaNA saMkhejA aNuogadArA saMkhejA veDhA saMkhejA silogAsaMkhejAo nijuttIo saMkhejAo saMgahaNIo saMkhejAo paDivattIo,seNaM aMgaTTayAe dasame aMge ege suakkhaMdhepaNayAlIsaM ajjhayaNA paNayAlI saM uddesaNakAlA paNayAlIsaM samuddesaNakAlA saMkhejjAiM payasahassAiM payaggeNaM saMkhejA akkharA kA aNaMtA gamA aNaMtApajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayagaDanibaddhanikAiA jiNapannattA | bhAvA ApavijaMti pannavijaMti parUvijaMti daMsirjati nidaMsijati uvadaMsijaMti, se evaM AyA se evaM nAyAevaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijai, setaM paNhAvAgaraNAI 10 // (sU.55) 'se kiM tamityAdi, atha kAni praznavyAkaraNAni ?, praznaH-pratItaH tadviSayaM nirvacanaM-vyAkaraNaM, tAni ca bahUni tato bahuvacanaM, teSu praznavyAkaraNeSu aSTottaraM praznazataM-yA vidyA matrA vA vidhinA japyamAnAH pRSTA eva santaH zubhAzubhaM kathayanti te praznAH teSAmaSTottaraM zataM, yA punarvidyA matrA vA vidhinA japyamAnA apRSTA eva zubhAzubhaM kathayanti 10 = = = = For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECAU zrImalaya- girIyA nandIvRttiH // 234 // praznavyAkaraNA. vi| pAkazrutA. sU. 55.56 te'praznAH teSAmaSTottara zataM, tathA ye pRSTAH apRSTAzva kathayanti te praznApraznAH tepAmapyaSTottaraM zatamAkhyAyate, tathA'- nyepi ca vividhA vidyAtizayAH kathyante, tathA nAgakumAraiH suparNakumArairanyaizca bhavanapatibhiH saha sAdhUnAM divyAH saMvAdA-jalpavidhayaH kathyante, yathA bhavanti tathA kathyante ityarthaH, zepaM nigadasiddhaM, navaraM saGkhyeyAni padasahasrANi dvinavatirlakSAH SoDaza sahasrA ityarthaH / . se kiM taM vivAgasuaM ?, vivAgasue NaM sukaDadukkaDANaM kammANaM phalavivAge Apavijai, tattha NaM dasa duhavivAgA, dasa suhavivAgA, se kiM taM duhavivAgA ?, duhavivAgesu NaM duhavivAgANaM nagarAI ujANAI vaNasaMDAI ceiAI samosaraNAiM rAyANo ammApiarI dhammAariA dhammAkahAo ihaloiaparaloiA ivivisesA nirayagamaNAI saMsArabhavapavaMcA duhaparaMparAo dukulapaJcAyAIo dulahabohiattaMAghavijai se taM duhvivaagaa| se kiM taM suhavivAgA?, suhavivAgesu NaM suhavivAgANaM nagarAiM ujANAiM vaNasaMDAI ceiAI samosaraNAI rAyANo ammApiarodhammAyariA dhammakahAo ihaloiapAraloiAiDivisesA bhogaparicAgA pavvajjAo pariAgA suapariggahA tavovahANAI salehaNAo bhattapaJcakkhANAI pAovagamaNAI 20 // 234 S A Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devalogagamaNAI suhaparaMparAo sukulapaccAyAIo puNabohilAbhA aMtakiriAo AghavijaMti / vivAgasuyassa NaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhejA veDhA saMkhejjA - loga saMkhejAo nijuttIo saMkhijAo saMgahaNIo saMkhijAo paDivattIo, se NaM aMgagure ikArasame aMge do suakkhaMdhA vIsaM ajjhayaNA vIsaM uddesaNakAlA vIsaM samuddesaNakAlA saMkhijjAI payasahaslAI payaggeNaM saMkhejA akkharA anaMtA gamA anaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA AghavijaMti pannavijaMti parUvijjaMti daMsijjaMti nidaMsijaMti uvadaMsijaMti, se evaM AyA evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai, se taM vivAgasuyaM 11 (sU. 56 ) atha kiM tadvipAkazrutaM ?, vipacanaM vipAkaH zubhAzubhakarmapariNAma ityarthaH tatpratipAdakaM zrutaM vipAkazrutaM, zeSaM sarvamAnigamanaM pAThasiddhaM, navaraM saGkhyeyAni padasahasrANIti ekA koTI caturazItirlakSA dvAtriMzacca sahasrANi / se kiM taM diTTivAe ?, diTTivAe NaM savvabhAvaparUvaNA Aghavijjai, se samAsao paMcavihe pannatte, taMjahA - parikamme 1 suttAI 2 puvvagae 3 aNuoge 4 cUliA 5, se kiM taM parikamme ?, For Personal & Private Use Only vipAkazru. sU. 56 dRSTivAdeparikarmAdya dhikAraH sU. 57 10 12 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai dRSTivAde zrImalayagirIyA nandIvRttiH parikarmAdyadhikAraH // 235 // parikamme sattavihe pannatte, taMjahA-siddhaseNiAparikamme 1 maNussaseNiAparikamme 2 puTuseNiAparikamme 3 ogADhaseNiAparikamme 4 uvasaMpajjaNaseNiAparikamme 5 vippajahaNaseNi Aparikamme 6 cuAcuaseNiAparikamme 7, se kiM taM siddhaseNiAparikamme ?, 2 caudasavihe pannatte, taMjahA-mAugApayAI 1 egaTTiapayAiM 2 aTupayAiM 2 pADhoAmAsapayAiM 4 keubhUaM 5 rAsibaddhaM 6 egaguNaM 7 duguNaM 8 tiguNaM 9 keubhUaM 10 paDiggaho 11 saMsArapaDiggaho 12 naMdAvattaM 13 siddhAvattaM 14, se taM siddhaseNiAparikamme 1, se kiM taM maNussaseNiAparikamme?,maNussaseNiAparikamme caudasavihe pannatte, taMjahA-mAuyApayAI 1 egaTTiapayAiM 2 aTThApayAiM 3 pADhoAmAsapayAiM 4 keubhUaM 5 rAsibaddhaM 6 egaguNaM 7 duguNaM 8 tiguNaM 9 keubhUaM 10 paDiggaho 11 saMsArapaDiggaho 12 naMdAvattaM 13 maNussAvattaM 14, settaM maNussaseNiAparikamme 2, se kiM taM puTThaseNiAparikamme ?, puTThaseNiAparikamme ikkArasavihe pannatte, taMjahA-pADhoAmAsapayAI 1 keubhUyaM 2 rAsibaddhaM 3 egaguNaM 4 duguNaM 5 tiguNaM 6 ke ubhUyaM 7 paDiggaho 8 SAMSUCTURE // 235 // dain Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTivAdeparikarmAdyadhikAra saMsArapaDiggaho 9 naMdAvattaM 10 puTAvattaM 11, settaM puTuseNiAparikamme 3, se kiM taM ogADhaseNiAparikamme ?, ogADhaseNiAparikamme ikkArasavihe pannatte, taMjahA-pADhoAmAsapayAiM 1 keubhUaM 2 rAsibaddhaM 3 egaguNaM 4 duguNaM 5 tiguNaM 6 keubhUaM 7 paDiggaho 8 saMsArapaDiggaho 9 naMdAvattaM 10 ogADhAvattaM11, settaM ogADhaseNiyAparikamme 4, se kiM taM upasaMpajjaNaseNiAparikamme ?, 2 ikkArasavihe pannatte, taMjahA-pADhoAmAsapayAI 1 keubhUyaM 2 rAsIbaddhaM 3 egaguNaM 4 duguNaM 5 tiguNaM 6 keubhUaM 7 paDiggaho 8 saMsArapaDiggaho 9 naMdAvattaM 10 uvasaMpajaNAvattaM 11, setaM uvasaMpajaNaseNiAparikamme 5, se kiM taM vippajjahaNaseNiAparikamme ?, vippajahaNaseNiyAparikamme ekkArasavihe pannatte, taMjahA-pADhoAmAsapayAI 1 keubhUaM 2 rAsibaddhaM 3 egaguNaM 4 duguNaM 5 tiguNaM 6 keubhUaM 7 paDiggaho 8 saMsArapaDiggaho 9 naMdAvattaM 10 vippajahaNAvattaM 11, se taM vippajahaNaseNiAparikamme 6 / se kiM taM cuAcuaseNiAparikamme ?, cuaacuaseNiAparikamme ekkArasavihe pannatte, taM AAAAAAAOROSX in La For Personal & Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH 4 dRSTivAdeparikarmAdyadhikAraH // 236 // jahA-pADhoAmAsapayAiM 1 keumUaM 2 rAsibaddhaM 3 egaguNaM 4 duguNaM 5 tiguNaM 6 keubhUaM 7 paDiggaho 8 saMsArapaDiggaho 9 naMdAvattaM 10 cuAcuAvattaM 11, settaM cuAcuaseNiAparikamme 7, cha caukkanaiAI satta terAsiyAI, settaM parikamme / se kiM taM suttAiM ?, suttAI bAvIsaM pannattAI, taMjahA-ujjusuyaM 1 pariNayApariNayaM 2 vahubhaMgiaM3 vijayacariyaM 4 aNaMtaraM 5 paraMparaM 6 mAsANaM 7 saMjUhaM 8 saMbhiNNaM 9 AhavAyaM 10 sovatthiavattaM 11 naMdAvattaM 12 bahulaM 13 puTThApuDhe 14 viAvattaM 15 evaMbhUaM 16 duyAvattaM 17 vattamANappayaM 18 samabhirUDhaM 19 sabaobhadaM 20 passAsaM 21 duppaDiggahaM 22, icceiAiM bAvIsaM suttAiM chinnaccheanaiANi sasamayasuttaparivADIe, icceiAiM bAvIsaM suttAiM acchinnaccheanaiyANi AjIviasuttaparivADIe icceiAI bAvIsaM suttAiM tigaNaiyANi terAliasuttaparivADIe, icceiAI vAvIsaM suttAI caukkanaiANi sasamayasuttaparivADIe, evAmeva sapuvvAvareNaM aTThAsII suttAI bhavaMtIti makkhAyaM, se taM suttAI 2 / se kiM taM puvagae ?, 2 ca uddasavihe paNNatte, taMjahA // 236 // For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTivAde parikamodya |dhikAra: sU. 57 uppAyapuvvaM 1 aggANIyaM 2 vIriaM 3 atthinasthippavAyaM 4 nANappavAyaM 5 saccappavAyaM 6 AyappavAyaM 7 kammappavAyaM 8 paccakkhANappavAyaM (paJcakkhANaM) 9 vijANuppavAyaM 10 avaMjhaM 11 pANAU 12 kiriAvisAlaM 13 lokabiMdusAraM 14 / uppAyapuvassa NaM dasa vatthU cattAri cUliAvatthU pannattA, aggeNIyapuvassa NaM codasa vatthU duvAlasa cUliAvatthU paNNattA, vIriyapuvvassa NaM aTTha vatthU aTTha cUliAvatthU paNNattA, atthinasthippavAyapuvvassa NaM aTThArasa vatthU dasa cUliAvatthU paNNattA, nANappavAyapuvvassa NaM bArasa vatthU paNNattA, saccappavAyapuvvassa NaM doSiNa vatthU paNNattA, AyappavAyapuvassa NaM solasa vatthU paNNattA, kammappavAyapuvassa NaM tIsaM vatthU paNNattA, paJcakkhANapuvvassa NaM vIsaM vatthU pannattA, vijANuppavAyapuvassa NaM panarasa vatthU paNNattA, avaMjhapuvvassa NaM bArasa vatthU pannattA, pANAupuvassaNaM terasa vatthU paNNattA, kiriAvisAlapuvvassa NaM tIsaM vatthU paNNatA, lokabiMdusArapuvassa NaM paNuvIsa vatthU paNNattA-'dasa 1 codasa 2aTTha 3 []hAraseva 4 bArasa 5duve6a vtthuunni| solasa7 tIsA 8 Di Jain Edunia lernational For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 237 // Jain Education vIsA 9 pannarasa 10 aNupavAmi // 82 // bArasa ikkArasame bArasame teraseva vatthUNi / tIsA terasame codasame paNavIsAo // 83 // cattAri 1 duvAlasa 2 aTTha 3 ceva dasa 4 caiva culavatthUNi / AillANa cauNhaM sesANaM cUliA natthi // 84 // se taM puvvge| se kiM taM aNuoge ?, aNuoge duhe paNNatte, taMjahA- mUlapaDhamANuoge gaMDiANuoge ya, se kiM taM mUlapaDhamANuoge ?, mUla paDhamANuoge NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM pugvabhavA devagamaNAI AuM cavaNAI jammaNANi abhiseA rAyavarasirIo pavvajjAo tavA ya uggA kevalanANuppayAo titthapavattaNANi a sIsA gaNA gaMNaharA ajjapavattiNIo saMghassa cauvvihassa jaM ca parimANaM jiNamaNapajjavaohinANI sammattasuanANiNo a vAI aNuttaragaI a uttaraveuvviNo amuNiNo jatti siddhA siddhI ho jaha desio jacciraM ca kAlaM pAovagayA je jahiM jattiAI bhAI chettA aMtagaDe muNivaruttame tamaraoghaviSpamukke mukkhasuhamaNuttaraM ca patte evaa evamAbhAvA mUla paDhamANuoge kahiA, settaM mUlapaDhamANuoge / se kiM taM gaMDiA - 1 For Personal & Private Use Only dRSTivAde - parikarmAdya dhikAra: sU. 57 15 20 // 237|| 22 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTivAdeparikarmAvadhikAra AUGUSMASSAGAR Nuoge ?, 2 kulagaragaMDiAo titthayaragaMDiAo cakkavaTigaMDiAo dasAragaMDiAo valadevagaMDiAo vAsudevagaMDiAo gaNadharagaMDiAo bhaddabAhugaMDiAo tavokammagaMDiAo harivaMsagaMDiAo ussappiNIgaMDiAo osappiNIgaMDiAo cittaMtaragaMDiAo amaranaratirianirayagaigamaNavivihapariyaTTaNesu evamAiAo gaMDiAo AghavijaMti paNNavijaMti, se taM gaMDiANuoge, se taM aNuoge / se kiM taM cUliAo ?, cUliAo AillANaM cauNhaM puvvANaM cUliA, sesAI putvAiM acUliAI,se taM cUliAo 5|dittttivaayss NaM parittA vAyaNA saMkhejA aNuogadArA saMkhejA veDhA saMkhejjA silogA saMkhejAo paDivattIo saMkhijAo nijuttIo saMkhejjAo saMgahaNIo, se NaM aMgaTTayAe bArasame aMge ege suakkhaMdhe codasa puvAiM saMkhejjA vatthUsaMkhejA cUlavatthU saMkhejApAhuDA saMkhejA pAhuDapAhuDA saMkhejAopA. huDiAosaMkhejAo pAhuDapAhuDiAo saMkhejAiM payasahassAiM payaggeNaM saMkhejA akkharA aNaMtAgamA aNaMtA pajavA parittA tasA aNaMtA thAvarAsAsayakaDanibaddhanikAiA jiNapannattA bhAvA an emanal For Personal & Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girIyA zrImalaya- AghavijaMti paNNavijaMti parUvijaMti dasijaMti nidasijati uvadaMsirjati, se evaM AyA evaM dRSTivAdenAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijati, se taM diTrivAe 12 // (sU. 57) / parikarmAdyanandIvRttiH dhikAra 'se kiM ta'mityAdi, atha ko'yaM dRSTivAdaH 1, dRSTayo-darzanAni vadanaM vAdaH dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH, athavA patanaM / sU.57 // 238 // pAto dRSTInAM pAto yatra sa dRSTipAtaH, tathAhi-tatra sarvanayadRSTaya AkhyAyante, tathA cAha sUriH-'didvivAe Na'mityAdi, dRSTivAdena athavA dRSTipAtena yadvA dRSTivAde dRSTipAte 'Na'miti vAkyAlaGkAre sarvabhAvaprarUpaNA AkhyAyate, 'se samAsato paMcavihe pannatte' ityAdi, sarvamidaM prAyo vyavacchinnaM tathApi lezato yathA''gatasampradAyaM kiJcidyAkhyAyate, sa dRSTivAdo dRSTipAto vA samAsataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathA-parikarma 1 sUtrANi 2 pUrvagataM 3 anuyoga 4 thUlikA 15, tatra parikarma nAma yogyatApAdanaM taddhetuH zAstramapi parikarma, kimuktaM bhavati ?-sUtrAdipUrvagatAnuyogasUtrArthagrahaNa-13 hai yogyatAsampAdanasamarthAni parikarmANi, yathA gaNitazAstre saGkalanAdInyAyAni poDaza parikarmANi zeSagaNitasUtrArtha-18 grahaNe yogyatAsampAdanasamarthAni, tathAhi-yathA gaNitazAstre gaNitazAstragatAdyapoDazaparikarmagRhItasUtrArthaH san zeSaga-18 NitazAstragrahaNayogyo bhavati, nAnyathA, tathA gRhItavivakSitaparikarmasUtrArthaH san zeSasUtrAdirUpadRSTivAdazrutagraha-12 haNayogyo bhavati, netarathA, tathA coktaM cUNNA-"parikarmeti yogyatAkaraNaM, jaha gaNiyassa solasa parikammA, ta // 238 // ggahiyasuttattho sesagaNiyassa joggo bhavai, evaM gahiyaparikammasuttattho sesasuttAididvivAyassa joggo bhvi"tti| SUSANTACOUSTUS 20 24 * Jain Education A n al For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taca parikarma siddhazreNikAparikarmAdimUlabhedApekSAyA saptavivaM, mAtRkApadAdyuttarabhedApekSayA vyazItivighaM, taca.parikarmasamUlottarabhedaM sakalamapi sUtrato'rthatazca vyavacchinnaM, yathAgatasampradAyato vA vAcyaM, eteSAM ca siddha zreNikApa- sUtrANAmarikarmAdInAM saptAnAM parikarmaNAmAdyAni SaT parikarmANi khasamayavaktavyatAnugatAni, khasiddhAntaprakAzakAnItyarthaH, dhikAraH ye tu gozAlAvartitA AjIvikAH pApaMDinastanmatena cyutAcyutazreNikA SaTparikarmasahi tAni (tA.), saptApi parikarmANi prajJApyante, sampratyeSveva parikarmasu nayacintA, tatra nayAH sapta naigamAdayaH, naigamo'pi dvidhA-sAmAnyatagrAhI vizeSagrAhI ca, tatra yaH sAmAnyagrAhI sa saGgrahaM praviSTo yastu vizeSagrAhI sa vyavahAraM, Aha ca bhASyakRt "jo sAmannaggAhI sa negamo saMgahaM gao ahavA / iyaro kvahAramio jo teNa samANanideso // 1 // " zabdAdayazca trayo'pi nayA eka eva nayaH parikalpyate. tata evaM catvAra eva nayAH, etazcatarbhinayairAdyAni SaTra parikamoNi khasamayavaktavyatayA paricintyante, tathA cAha cUrNikRt-"iyANi parikamme nayaciMtA, negamo duviho-saMgahio asaMga-15 |hio ya, tattha saMgahio saMgahaM paviTTho asaMgahio vavahAraM, tamhA saMgaho vavahAro ujjusuo sadAiyA ya eko, evaM cauro nayA, eehiM carahiM naehi cha sasamahagA parikammA ciMtijaMti" tathA cAha sUtrakRt-'cha caukkanaiyAIti, AdhAni SaTU parikamANi caturnayikAni-caturnayopetAni, tathA ta eka gozAlapravartitA AjIvikAH pAkhaNDinastra-18| rAzikA ucyante, kasmAditi ceducyate , iha te sarva vastu yAtmakamicchanti, tadyathA-jIvo'jIvo jIvAjIvazca / OM Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 239 // lokA alokA lokAlokAzca, sadasatsadasat ,nayacintAyAmapi trividhaM nayamicchanti,tadyathA-dravyAstikaM paryAyAsti- parikarmakamubhayAstikaM ca, tatastribhI rAzibhizcarantIti trairAzikAH tanmatena saptApi parikarmANi ucyante, tathA cAha sUtrakRt-tU trAgAma'satta terAsiyA' iti, sapta parikarmANi trairAzikamatAnuyAyIni, etaduktaM bhavati-pUrva sUrayo nayacintAyAM trairAzi- dhikAraH kamatamavalambamAnAH saptApi parikarmANi trividhayApi nayacintayA cintayanti smeti, settaM parikamme' tdettprikrm| 'se kiM taM suttAI' atha kAni sUtrANi ?, pU(sa)rvasya pUrvagatasUtrArthasya sUcanAtsUtrANi, tathAhi-tAni sUtrANi sarvadra-81 vyANAM sarvaparyAyANAM sarvanayAnAM sarvabhaGgavikalpAnAM pradarzakAni, tathA coktaM cUrNikRtA-"tANiya suttAI sabadabANA savapajavANa savanayANa sababhaMgavikappANa ya padaMsagANi / sabassa puvagayassa suyassa atthassa ya sUyagatti sUyaNattAu(vA) suyA bhaNiyA jahAbhihANatthA" iti, AcArya Aha-sUtrANi dvAviMzatiH prajJaptAni, tadyathA 'RjusUtra'mityAdi, etAnyapi samprati sUtrato'rthatazca vyavacchinnAni yathAgatasampradAyato vA vAcyAni, etAni ca sUtrANi nayavibhAgato vibhajyamAnAni aSTAzItisaGgyAni bhavanti, kathamiti cet ? ata Aha-'icceiyAI bAvIsaM suttAI' ityAdi, iha yo nAma nayaH sUtraM chedena chinnamevAbhipreti na dvitIyena sUtreNa saha sambandhayati // 239 // / yathA 'dhammo maMgalamukiha'miti zlokaM, tathAhi-ayaM zlokaH chinnacchedanayamatena vyAkhyAyamAno na dvitIyAdIn / zlokAnapekSate nApi dvitIyAdayaH zlokA amuM, ayamatrAbhiprAyaH-tathA kathaJcanApyamuM zlokaM pUrvasUrayaH chinnacche Jain Education a l For Personal & Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ danayamatena vyAkhyAnti sma yathA na manAgapi dvitIyAdizlokAnAmapekSA bhavati, dvitIyAdInapi zlokAn parikarma tathA vyAkhyAnti sma yathA na teSAM prathamazlokasyApekSA, tathA sUtrANyapi yannayAbhiprAyeNa parasparaM nirape- sUtrANAma zikSANi vyAkhyAnti sma sa chinnacchedanayaH, chinno-dvidhAkRtaH pRthakkRtaH chedaH-paryanto yena sa chinnacchedaH pratyeka dhikAra vikalpitaparyanta ityarthaH, sa cAsau nayazca chinnacchedanaya()zca, ityetAni dvAviMzatiH sUtrANi khasamayasUtraparipATyA-11 khasamayavaktavyatAmadhikRtya sUtraparipATyAM vivakSitAyAM chinnachedanayikAni, atra 'ato'nekakharA'diti matvarthIya ikapratyayaH, tato'yamarthaH-chinnacchedanayavanti draSTavyAni, tathA 'icceiyAI' ityAdi, ityetAni dvAviMzatiH sUtrANi AjIvikasUtraparipATyA-gozAlapravartitAjIvikapAkhaNDimatena sUtraparipATyAM vivakSitAyAmacchinnacchedanayikAni, iyamatra bhAvanA-acchinnacchedanayo nAma yaH sUtrasUtrAntareNa sahAcchinnamarthataH sambaddhamabhipreti, yathA 'dhammo maMgalamukiTTa miti zlokaM,tathAhi-ayaM zloko'cchinnacchedanayamatena vyAkhyAyamAno dvitIyAdIn zlokAnapekSate dvitIyAdayo'pi zlokA enaM zlokaM,evametAnyapi dvAviMzatiHsUtrANi akSararacanAmadhikRtya parasparaM vibhaktAnyapi sthitAnyacchinnacchedanayama-8/10 tenArthasambandhamapekSya sApekSANi vartante, tadevaM nayAbhiprAyeNa parasparaM sUtrANAM sambandhAsaMvandhAvadhikRsya bhedo darzitaH, sampratsanyathA nayavibhAgamadhikRtya bhedaM darzayati-'icceiyAI' ityAdi, ityetAni dvAviMzatiH sUtrANi trairAzikasUtrapari-12 jApATyAM-trairAzikanayamatena sUtraparipATyAM vivakSitAyAM trikanayikAni, triketi prAkRtatvAt khArthe kA pratyayaH, ta- 13 dalin Edi t ional For Personal & Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 240 // to'yamarthaH - trinayikAni - trinayopetAni, kimuktaM bhavati ? - trairAzika matamavalambya dravyAstikAdinayatrikeNa cintyante iti, tathA ityetAni dvAviMzatiH sUtrANi khasamayasUtra paripATyAM-khasamayavaktavyatAmadhikRtya sUtraparipAThyAM vivakSitAyAM caturnayikAni-saGgrahavyavahAraRjusUtra zabda rUpanyacatuSTayopetAni saGgrahAdinaya catuSTayena cintyamte ityarthaH, evameva - uktenaiva prakAreNa 'pucAvareNaM' ti pUrvANi cAparANi ca pUrvAparaM samAhArapradhAno dvandvaH, pUrvAparasamudAya ityarthaH, tataH, etaduktaM bhavati - nayavibhAgato vibhinnAni pUrvANyaparANi ca sUtrANi samuditAni sarvasaGkhyayA'STAzItiH sUtrANi bhavanti catasRNAM dvAviMzatInAmaSTAzItimAnatvAt, ityAkhyAtaM tIrthakaragaNadharaiH, 'se taM suttAI' tAnyetAni sUtrANi 2 / 'se kiM tamityAdi, atha kiM tatpUrvagataM ?, iha tIrtha karastIrthapravarttanakAle gaNadharAn sakalazrutArthAvagAhanasamarthAnadhikRtya pUrva pUrvagataM sutrArtha bhASate, tatastAni pUrvINyucyante, gaNadharAH punaH sUtraracanAM vidadhataH AcArAdikrameNa vidadhati sthApayanti vA anye tu vyAcakSate - pUrva pUrvagatasUtrArthamarhan bhApate gaNadharA api pUrva pUrvagatasUtraM viracayanti pazcAdAcArAdikam, atra codaka Aha-nanvidaM pUrvAparaviruddhaM yasmAdAdau nirmuktAvuktaM- 'sadhesi AvAro paDhamo' ityAdi, satyamuktaM, kintu tatsthApanAmadhikRtyoktamakSararacanAmadhikRtya punaH pUrvaM pUrvANi kRtAni tato na kazcit pUrvAparavirodhaH, sUrirAha - 'putragayaM' ityAdi, pUrvagataM zrutaM caturdazavidhaM prajJataM, tadyathA - 'utpAdapUrva' mityAdi, tatra utpAdapratipAdakaM pUrvamutpAdapUrvaM, tathAhi tatra sarvadravyANAM sarvapayAryANAM cotpAdamadhikRya prarUpaNA kriyate, Aha cUrNikRt -"paDhamaM For Personal & Private Use Only sUtrapUrvaga tAdhikAra : 20 // 240 // 25 26 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catudeza pUrvA PuppAyapuvaM, tattha sabadavANaM pajavANa ya uppAyamaMgIkAuM paNNavaNA kayA" iti, tasya padaparimANamekA pdkottii| dvitIyamagrAyaNIyaM,agraM-parimANaM tasyAyanaM gamanaM paricchedanamityarthaH tasmai hitamagrAyaNIya, sarvadravyAdiparimANaparicche-1 dhikAra dakArIti bhAvArthaH, tathAhi-sarva[jIva]dravyANAM sarvaparyAyANAM sarvajIvavizeSANAM ca (tatra)parimANamupavayete, yata 2 uktaM cUrNikRtA-"biiyaM aggANIyaM, tattha sabadavANa pajavANa sabajIvANa ya aggaM-parimANaM vannijai"tti, agrAya-18 NIyaM tasya padaparimANaM SaNNavatiH padazatasahasrANi / tRtIyaM pUrva 'vIriyanti padaikadeze padasamudAyopacArAdvIryapravAI, tatra sakarmetarANAM jIvAnAmajIvAnAM ca vIrya pravadatIti vIryapravAdaM, 'karmaNo'Ni ti aNpratyayaH, tasya padaparimANaM hai hai| saptatiH padazatasahasrANi / caturthamastinAstipravAI, tatra yadvastu loke'sti dharmAstikAyAdi yaca nAsti kharazRGgAdi | tatpravadatItyastinAstipravAdaM, athavA sarva vastu kharUpeNAsti pararUpeNa nAstIti pravadatIti astinAstipravAdaM, tasya || padaparimANaM SaSTiH padazatasahasrANi / paJcamaM jJAnapravAdaM.jJAnaM-matijJAnAdibhedabhinnaM paJcaprakAraM tatsaprapaJcaM vadatIti jJAnapravAda, tasya padaparimANamekA padakoTI padenaikena nyanA / SaSThaM satyapravAdaM, satyaM-saMyamo vacanaM vA tatsatyaM saMyama vacanaM vA prakarSeNa saprapaJcaM vadatIti satyapravAda, tasya padaparimANamekA padakoTI SaDbhiH padairabhyadhikA / saptamaM pUrva-12 mAtmapravAdaM, AtmAnaM-jIvamanekadhA nayamatabhedena yatpravadati tadAtmapravAdaM, tasya padaparimANaM SaDviMzatiH pdkottyH|| aSTamaM karmapravAdaM, karma-jJAnAvaraNIyAdikamaSTaprakAraM tatprakarSaNa-prakRtisthityanubhAgapradezAdibhirbhedaiH saprapaJcaM vada- 13 dan mational For Personal & Private Use Only ___ Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- tIti karmapravAdaM, tasya padaparimANamekA padakoTI azItizca padasahasrANi / navamaM 'paJcakkhANa'ti atrApi padaikadeze 81 girIyA padasamudAyopacArAtpratyAkhyAnapravAdamiti draSTavyaM, pratyAkhyAnaM saprabhedaM yadvadati tatpratyAkhyAnapravAdaM, tasya padaparimANaM / dhikAra: caturazItiH padalakSANi / dazamaM vidyAnupravAda, vidyA-anekAtizayasampannA anupravadati-sAdhanAnukUlyena siddhiprakarSaNa // 24 // vadatIti vidyAnupravAdaM, tasya padaparimANamekA padakoTI daza ca pdlkssaaH| ekAdazamavandhyaM, vandhyaM nAma niSphalaM na vidyate vandhyaM yatra tadavandhyaM, kimuktaM bhavati?-yatra sarve'pi jJAnatapaHsaMyamAdayaH zubhaphalAH sarve ca pramAdAdayo'zubhaphalA yatra varNyante tadavandhyaM nAma, tasya padaparimANaM paDiMzatiH padakoTyaH / dvAdazaM prANAyuH, prANAH-paJcendriyANi trINi mAnasAdIni balAni ucchAsanizvAsau cAyuzca pratItaM, tato yatra prANA Ayuzca saprabhedamupavarNyante tadupacArataH prANAyu- 20 darityucyate, tasya padaparimANamekA padakoTI paTpaJcAzaca padalakSANi / trayodazaM kriyAvizAlaM, kriyAH-kAyikyAdayaH / hai saMyamakriyAzca tAbhiH prarUpyamANAbhirvizAlaM kriyAvizAlaM, tasya padaparimANaM nava koTayaH / caturdazaM lokavindusAraM, loke-jagati zrutaloke ca akSarasyopari binduriva sAraM-sarvottamaM sarvAkSarasannipAtalabdhihetutvAt lokabindusAraM, // 24 // | tasya padaparimANamarddhatrayodazakoTayaH / 'uppAyapuvassa Na'mityAdikaM kaNThyaM, navaraM vastu-granthavicchedavizeSaH tadeva | laghutaraM culakaM vastu, tAni cAdimeSveva caturpu, na zeSeSu, tathA cAha-'AilANa cauNhaM sesANaM culiyA Natthi',8/25 'settaM putvagae' tadetatpUrvagataM / 'se kiM tamityAdi, atha ko'yamanuyogaH?, anurUpo'nukulo vA yogo'nuyogaH For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtrasya svenAbhidheyena sArddhamanurUpaH sambandhaH, sa ca dvidhA - mUlaprathamAnuyogo gaNDikAnuyogazca, iha mUlaM- dharmapraNayanAttIrthakarAsteSAM prathamaH- samyaktvAvAptilakSaNapUrvabhavAdigocaro'nuyogo mUlaprathamAnuyogaH, ikSvAdInAM pUrvAparaparvaparicchinno madhyabhAgo gaNDikA gaNDikeva gaNDikA-ekArthAdhikArA granthapaddhatirityarthaH, tasyA anuyogo gaNDikAnuyogaH / ' se kiM tamityAdi, atha ko'yaM mUlaprathamAnuyogaH ?, AcArya Aha - mUlaprathamAnuyogena athavA mUlaprathamAnuyoge 'Na' miti vAkyAlaGkAre arhatAM bhagavatAM samyaktvabhavAdArabhya pUrvabhavA devalokagamanAni teSu pUrvabhaveSu devabhaveSu cAyurdevalokebhyazyavanaM tIrthakara bhavatvenotpAdastato janmAni tataH zailarAje surAsurairvidhIyamAnA abhiSekA ityAdi pAThasiddhaM yAvannigamanaM / 'se kiM tamityAdi, atha ko'yaM gaNDikAnuyogaH 1, sUrirAha - gaNDikAnuyogena athavA gaNDikAnuyoge 'Na' miti vAkyAlaGkAre, kulakaragaNDikAH, iha sarvatrApyapAntarAlavarttinyo bahvayaH pratiniyataikArthAdhikArarUpA gaNDikAstato bahuvacanaM, kulakarANAM gaNDikAH kulakaragaNDikAH, tatra kulakarANAM vimalavAhanAdInAM pUrvabhavajanmanAmAdIni saprapaJcamupavarNyante, evaM tIrthakara gaNDikAdiSvabhidhAnavazato bhAvanIyaM, 'jAva cittaMtaragaMDiAu'tti citrA - anekArthA antare - RSabhAjitatIrthakarApAntarAle gaNDikAH citrAntaragaNDikAH, etaduktaM | bhavati - RSabhAjitatIrthakarAntare RSabhavaMzasamudbhUtabhUpatInAM zeSagatigamanavyudAsena zivagatigamanAnuttaropapAtaprAptipratipAdikA gaNDikAzcitrAntaragaNDikAH, tAsAM ca prarUpaNA pUrvAcAryairevamakAri-iha subuddhinAmA sagaracakravarttino Jain Enternational For Personal & Private Use Only mUlaprathamAnugaNDikAnuyogaH 10 13 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- mahAmAtyo'STApadaparvate sagaracakravartisutebhya AdityayazaHprabhRtInA bhagavadRSabhavaMzajAnAM bhUpatInAmevaM saGkhyAmAkhyAtu-1 mUlaprathamAgirIyA mupakramate sma, Aha ca-"AicajasAINaM usamassa paraMparA naravaINaM / sagarasuyANa subuddhI iNamo saMkhaM prikhei||1||" nagaNDikA nandIvRttiH AdityayazaHprabhRtayo bhagavannAbheyavaMzajAstrikhaNDabharatArddhamanupAlya paryante pAramezvarIM dIkSAmabhigRhya tatprabhAvataH saka-18| nuyogaH // 242 // 18|lakarmakSayaM kRtvA caturdaza lakSA nirantaraM siddhimagaman , tata ekaH sarvArthasiddhau, tato bhUyo'pi caturdaza lakSA nirantaraM nirvANe, tato'pyekaH sarvArthasiddhe mahAvimAne, evaM caturdazalakSAntaritaH sarvArthasiddhAvekaikastAvadvaktavyo yAvatte'pye-18 kakA asaGkhyayA bhavanti, tato bhUyazcaturdaza lakSA narapatInAM nirantaraM nirvANe tato dvau sarvArthasiddhe, tataH punarapi catu-11 Iza lakSA nirantaraM nirvANe tato bhUyo'pi dvau sarvArthasiddhe, tataH punarapi caturdaza lakSA nirantaraM nirvANe tato bhUyo'pi 8/20 dvau sarvArthasiddhe, evaM caturdaza lakSA 2 lakSAntaritau dvau 2 sarvArthasiddhe tAvadvaktavyau yAvatte'pi dvika 2 saGkhyayA asaGgyeyA hai| bhavanti, evaM trika 2 saGkhyAdayo'pi pratyekamasaGkhyeyAstAvadvaktavyAH yAvannirantaraM caturdaza lakSA nirvANe tataH paJcA-1 zatsarvArthasiddhe tato bhUyo'pi caturdaza lakSA nirvANe tataH punarapi paJcAzatsarvArthasiddhe, evaM paJcAzatsaGkhyAkA api 2 lakSAntaritAstAvadvaktavyA yAvatte'pyasaGkhyayA bhavanti, uktaM ca-"coddasa lakkhA siddhA nivaINeko ya hoi sabaDhe / evekeke ThANe purisajugA hoMti'saMkhejA // 1 // puNaravi coddasa lakkhA siddhA nivaINa dovi sabaDhe / duga-1|25 ThANe'vi asaMkhA purisajugA hoMti nAyavA // 2 // jAva ya lakkhA coisa siddhA paNNAsa hoMti sabaDhe / pannAsahA dain Education International For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nevi u purisajugA hoti'saMkhejA // 3 // eguttarA u ThANA sabaDhe ceva jAva pannAsA / ekekaMtaraThANe purisajugA 8 gaNDikAnuhoti'saMkhejA // 4 // sthApanA / yoga: tato'nantaraM caturdaza lakSA narapatInAM nirantaraM sarvArthasiddhe ekaH siddhau, bhUyaH caturdaza lakSAH sarvArthe ekaH siddhau, 8 6 evaM caturdazacaturdazalakSAntarita ekaikaH siddhau tAvadvaktavyo yAvatte'pyekakA asaGkhyayA bhavanti, tato bhUyo'pi catu-| Iza lakSA narapatInAM nirantaraM sarvArthasiddhau, tato dvau nirvANe, tataH punarapi caturdaza lakSAH sarvArthasiddhe tato bhUyo'pi dvau nirvANe evaM caturdazalakSAntaritau 2 dvau 2 nirvANe tAvadvaktavyau yAvace'pi dvikasaGkhyayA asaGkhyayA bhavanti, evaM trika 2 saGkhyAdayo'pi yAvatpaJcAzatsaGkhyAzcaturdazacaturdazalakSAntaritAH siddhau pratyekamasaGkhyeyA vaktavyAH, uktaM ca "vivarIyaM sabaDhe coddasalakkhA u nivuo ego / sacceva ya parivADI pannAsA jAva siddhIe // 1 // " sthApanA // |14|14|14 14 14 14 141414|14|14| tataH paraM ve lakSe narapatInAM nirantaraM nirvANe, tato ve lakSe nirantaraM sarvArthasiddhau, tatastisro lakSA nirvANe, Jain For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga zrImalaya-18| tato bhUyo'pi tisro lakSAH sarvArthasiddhe, tatazcatasro lakSA nirvANe, tataH punarapi catasro lakSAH sarvArthasiddhe, evaM gaNDikAnugirIyA nandIvRttiH paJca paJca SaT 2 yAvadubhayatrApyasaGkhyeyA lakSA vaktavyAH, Aha ca-"teNa paraM dulakkhAI do do ThANA ya samaga vacaMti / sivagaisavaTehiM iNamo tesiM vihI hoi // 1 // do lakkhA siddhIe do lakkhA naravaINa sabaDhe / evaM // 24 // 18/tilakkha cau paMca jAva lakkhA asaMkhejA // 2 // " sthApanA // 2 3 4 5 6 72910 RI tataH paraM catasrazcitrAntaragaNDikAH, tadyathA-prathamA ekAdikA ekottarA, dvitIyA ekAdikA vyuttarA, tRtIyA ekA-12 |dikA tryuttarA, caturthI vyAdikA vyAdiviSamottarA, Aha ca-"sivagaisabahiM cittaMtaragaMDiyA tao curo| egA eguttariyA egAi biuttarA biiyA // 1 // egAitiuttarA egAi visamuttarA cautthI u|" prathamA bhAvyate-15 prathamamekaH siddhau tato dvau sarvArthasiddhe tatastrayaH siddhau tatazcatvAraH sarvArthe tataH paJca siddhau tataH SaT sarvArtha evame-18 // 24 // kottarayA vRddhyA zivagatau sarvArthe ca tAvadvaktavyAH yAvadubhayatrApyasaGkhyayA bhavanti, uktaM ca-"paDhamAe siddheko vAdonni u sabaDhasiddhami // 2 // tatto tinni nariMdA siddhA cattAri hoMti sabaDhe / iya jAva asaMkhejA sivagai-18 sabaTThasiddhehiM // 3 // " sthApanA // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNDikAnu 7/9/11 13 15, 17, 19 346810 12 14 16 18 20 yogaH 8] samprati dvitIyA bhAvyate, tataH UrddhamekaH siddhau trayaH sarvArtha tataH paJca siddhau sapta sarvArthe tato nava siddhau ekA-1 hai| daza sarvArthe tataH trayodaza siddhau paJcadaza sarvArtha evaM vyuttarayA vRddhyA zivagatau sarvArthe ca tAvadvaktavyo yAvadubhayatrA-14 pyasaGkhyayA bhavanti, uktaM ca-"tAhe diuttarAe siddheko tinni hoMti sabaDhe / evaM paMca ya satta ya jAva asaMkheja doNNivi ||1||"tti / sthApanA // |159 13 17 21125 |37 11 15 19 23 | 27 BI samprati tRtIyA bhAvyate, tataH paramekaH siddhau catvAraH sarvArthe, tataH sapta siddhau daza sarvArthe, tatastrayodaza siddhau / SoDaza sarvArthe, evaM vyuttarayA vRddhyA zivagatau sarvArthe ca krameNa tAvadavaseyaM yAvadubhayatrApyasalayeyA gatA bhavanti, uktaM, 1818 ca-"ega cau satta dasagaM jAva asaMkheja hoMti te dovi / sivagayasabaDhehiM tiuttarAe u nAyavA // 1 // " sthApanA // ' |13| 19 25 31/37 43 49 55] 4|10|16 22 28/34|4046 52 58 dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 244 // | samprati caturthI bhAvyate, sA ca vicitrA, tatastasyAH parijJAnArthamayamupAyaH pUrvAcAryaderzitaH, iha ekonatriMzatsa- gaNDaka yAstrikA UodhaHparipATyA paTTikAdau sthApyante, tatra prathame trike na kiJcidapi prakSipyate, dvitIye dvau prakSipyete yogA tRtIye paJca caturthe nava paJcame trayodaza SaSThe saptadaza saptame dvAviMzatiH aSTame SaT navame aSTau dazame dvAdaza ekAdaze | caturdaza dvAdaze'STAviMzatiH trayodaze SaDviMzatiH caturdaze paJcaviMzatiH paJcadaze ekAdaza SoDaze trayoviMzatiH saptadaze* saptacatvAriMzat aSTAdaze saptatiH ekonaviMze saptasaptatiH viMzatau ekaH ekaviMze dvau dvAviMze saptAzItiH trayoviMze hai| ekasaptatiH caturvize dviSaSTiH paJcaviMze ekonasaptatiH paDDize caturvizatiH saptaviMze SaTcatvAriMzat aSTAviMze zataM ekona-181 triMze SaDviMzatiH, uktaMca-"[tAhe] tiyagAivisamuttarAe auNatIsaM tu tiyaga ThAveuM / paDhame natthi u khevo sesesu1820 imo bhave khevo // 1 // duga paNa navagaM terasa satarasa duvIsaM ca chaca aTeva / bArasa caudasa taha aThThabIsa chavIsa paNavIsA // 2 // ekkArasa tevIsA sIyAlA satari sattahattariyA / iga duga sattAsII eguttarameva bAvaTThI // 3 // auNattari cauvIsA chAyAla sayaM taheva chabIsA / ee rAsikkhevA tigaaMtaMtA jahAkamaso // 4 // " eteSu ca rA 4 // etaSu carA-RL. ziSa prakSipleSu yadbhavati tAvantastAvantaH krameNa siddhau sarvArthe cetyevaMrUpeNa veditavyAH, tadyathA-trayaH siddhau paJca ziSa praziSa yavati tAvantatAvA tataH siddhAvaSTau dvAdaza sarvArtha tataH SoDaza siddhau sarvArtha viMzatiH tataH paJcaviMzatiH siddhI nava sarvArthe tata ekA siddhI paJcadaza sarvArtha tataH saptadaza siddhI ekatriMzatsavArtha tata ekonatriMzatsiddhau aSTAviMzatiH sArtha // 244 // For Personal & Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tataH siddhau caturddaza SaDiMzatiH sarvArthe tataH paJcAzatsiddhau trisaptatiH sarvArthe tato'zItiH siddhau catvAraH sarvArthe tataH paJca siddhau navatiH sarvArthe tatazcatuHsaptatirmuktau paJcaSaSTiH sarvArthasiddhe tataH siddhau dvisaptatiH saptaviMzatiH sarvArthe / ekonapaJcAzat muktau tryuttaraM zataM sarvArthe tata ekonatriMzatsiddhau, uktaM ca - " sivagai sabaTThehiM do do ThANa visamuttarA neyA / jAva uNatIsaThANe guNatIsaM puNa chavIsAe // 1 // " atra 'jAve' tyAdi yAvadekonatriMzattame sthAne trikarUpe SaDviMzatI prakSiptAyAmekonatriMzadbhavati, sthApanA ceyaM / 3 | 8 | 16 | 25 | 11 | 17 | 29 | 14 | 50 80 5 74 72 49 29 5 12 20 9 15 31 28 26 73 4 90 65 27 103 0 evaM vyAdiviSamottarA gaNDikA asaGkhyeyAstAvadvaktavyA yAvadajitasvAmipitA jitazatruH samutpannaH, navaraM pAzcAtyAyA~ 2 gaNDikAyAM yadantyamaGkasthAnaM taduttarasyAmAdimaM draSTavyaM tathA prathamAyAM gaNDikAyAmAdimamaGkasthAnaM siddhau dvitIyasyAM sarvArthe tRtIyasyAM siddhau caturthyAM sarvArthe, evamasaGkhye yAkhapi gaNDikAkhAdimAntyAnyaGkasthAnAni krameNaikAantaritAni zivagatau sarvArthe ca veditavyAni, etadeva digmAtrapradarzanato bhAvyate, tatra prathamAyAM gaNDikAyAmantyamaGkasthAnamekonatriMzattata ekonatriMzadvArAn sA ekonatriMzadvadhaH krameNa sthApyate, tatra prathame'Gke nAsti prakSepaH, dvitIyAdiSu cAheSu 'duga paNa navagaM terase' tyAdayaH krameNa prakSepaNIyA rAzayaH prakSipyante teSu prakSipteSu ca satsu yadyat krameNa For Personal & Private Use Only NDikAnu yogaH 10 13 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- bhavati tAvantastAvantaH krameNa siddhau sarvArtha ityevaM veditavyAH, tadyathA-ekonatriMzatsarvArtha siddhAvekatriMzattatazcatustriM-1|gaNDikAnu girIyA zatsarvArtha siddhAvaSTAtriMzattato dvicatvAriMzatsarvArtha SaTcatvAriMzatsiddhau tata ekapaJcAzatsarvArthe paJcatriMzatsiddhau saptatriM- yogaH nandIvRttiH zatsarvArtha siddhAvekacatvAriMzatricatvAriMzatsarvArthe saptapaJcAzatsiddhau tataH paJcapaJcAzatsarvArtha catuHpaJcAza siddhau catvA-2 // 245 // hAriMzatsarvArtha dvicatvAriMzatsiddhau sarvArthe SaTsaptatiH siddhau navanavatiH SaDuttarazataM sarvArtha triMzatsiddhau ekatriMzatsarvArthe 3 siddhau SoDazAdhikaM zataM sarvArthe zataM siddhAvekanavatiH sarvArtha'STAnavatiH tripaJcAzatsiddhau paJcasaptatiH sarvArthe siddhAvekonatriMzaM zataM paJcapaJcAzatsarvArthe, sthApanA / |29|34|42/51/3743155/4076/106 31 | 100/98 75 55 |31 38 46 35 41 57 54|42 99 30 116 91 53 129 . ___ eSA dvitIyA gaNDikA, asyAM ca gaNDikAyAmanyamaGkasthAnaM paJcapaJcAzat tatastRtIyasyAM gaNDikAyAmidamevAdi-18 samimakasthAna, tataH paJcapaJcAzadekonatriMzadvArAna sthApyate. tatra prathame' nAsti prakSepo, dvitIyAdiSu cAGkeSu krameNa | dvikapaJcanavatrayodazAdayaH pUrvoktarAzayaH krameNa prakSepaNIyAH prakSipyante, iha cAdimamaGkasthAnaM siddhau tatasteSu prakSepa-121 8 // 245 // NIyeSu rAziSu prakSipteSu satsu yat 2 krameNa bhavati tAvantastAvantaH prathamAdakAdArabhya siddhau sarvArtha ityevaM krameNa 8/25 veditavyAH, evamanyAkhapi gaDikAsUktaprakAreNa bhAvanIyaM, uktaM ca-"visamuttarA ya paDhamA evamasaMkhavisamuttarA dain Education international For Personal & Private Use Only S a nelibrary.org Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neyA / savatthavi aMtilaM annAe AimaM ThANaM // 1 // auNattIsaM vArA ThAveuM natthi paDhama ukkhevI / sese aDavIsAe savattha dugAi ukkhevo // 2 // sivagai paDhamAdIe vIAe taha ya hoi sabaTThe / iya egaMtariyAI sivagaisaThANAI // 3 // evamasaMkhejjAo cittaMtaragaMDiyA muNeyavA / jAva jiyasa turAyA ajiyajiNapiyA samuppaNNo // 4 // " tathA 'amare' - tyAdi, vividheSu parivarteSu bhavabhramaNeSu jantUnAmavagamyate amaranaratiryagnirayagatigamanaM, evamAdikA gaNDikA bahava AkhyAyante, 'settaM gaNDiyANujoge' so'yaM gaNDikAnuyogaH / ' se kiM tamityAdi, atha kAstAzcUlA::?, iha cUlA zikharamucyate, yathA merau cUlA, tatra cUlA iva cUlA dRSTivAde parikarmasUtrapUrvAnuyoge'nuktArthasaGgrahaparA granthapaddhatayaH, tathA cAha cUrNiNakRt - " diTTivAe jaM parikammasuttapuvANuyoge na bhaNiyaM taM cUlAsu bhaNiyaM "ti / atra sUrirAha-cUlA AdimAnAM caturNI pUrvANAM zeSANi pUrvANyacUlakAni, tA eva cUlA AdimAnAM caturNI pUrvANAM prAk pUrvavaktavyatAprastAve cUlAvastU nIti bhaNitAH, Aha ca cUrNiNakRt - "tA eva cUlA AilaputrANaM caunhaM culavatthUNi bhaNitA" etAzca sarvasyApi dRSTivAdasyopari kile sthApitAstathaiva ca paThyante tataH zrutaparvate cUlA iva rAjante iti cUlA ityuktAH, tathA coktaM cUrNiNakRtA - " saghuvariTThiyA paDhijaMti, ato tesu ya paJcayacUlA iva cUlA iti", tAsAM ca cUlAnAmiyaM saGkhyA - prathamapUrvasatkAzcatasraH dvitIyapUrvasatkA dvAdaza tRtIyapUrvasatkA aSTau caturthapUrvasatkA daza tathA ca pUrvamuktaM sUtre - " cattAri duvAlasa aTTha ceva dasa ceva calava 3 Jain Edemnational For Personal & Private Use Only gaNDikAyogaH 13 www.jainielibrary.org Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlA zrImalaya tthUNi / AilANa cauNhaM sesANaM cUliyA natthi // 1 // " sarvasaGkhyayA cUlikAzcatustriMzat , 'settaM cUliya'tti athaigirIyA tAlikAH / diTTivAyassa NamityAdi, pAThasiddhaM, navaraM 'saGgrejA vatthU'tti, saGkhyeyAni vastUni, tAni paJcaviMzatyuttare / dhikAra nandIvRtti ve zate, kathamiti cet , iha prathamapUrve daza vastUni dvitIye caturdaza tRtIye aSTau caturthe'STAdaza paJcame dvAdaza SaSThe dve // 246 // saptame SoDaza aSTame triMzat navame viMzatiH dazame paJcadaza ekAdaze dvAdaza dvAdaze trayodaza trayodaze triMzacatuIze pazca-18 hai viMzatiH, tathA sUtre prAk pUrvavaktavyatAyAmuktaM-"dasa coddasa aTThAraseva vArasa duve ya [mUla]vatthUNi / solasa tIsA vIsA panarasa aNuppavAyaMmi // 1 // bArasa ekArasame bArasame teraseva vatthUNi / tIsA puNa terasame coddasame paNNa-11 vIsA u // 1 // " sarvasaGkhyayA cAmUni dve zate paJcaviMzatyadhike, tathA saGkhyeyAni cUlAvastUni, tAni ca catustriMzatsa- 2 dayAkAni / sAmpratamoghato dvAdazAGgAbhidheyamupadarzayati iJceDami duvAlasaMge gaNipiDage aNaMtA bhAvA aNaMtA abhAvA aNaMtA heU aNaMtA aheU aNaMtA kAraNA aNatA akAraNA aNaMtA jIvA aNaMtA ajIvA aNaMtA bhavasiddhiyA aNaMtA abhava // 24 // siddhiA aNaMtA siddhA aNaMtA asiddhA paNNattA-'bhAvamabhAvA heUmaheu kAraNamakAraNe cev| jIvAjIvA bhaviamabhaviA siddhA asiddhA y||85||'icceiaNduvaalsNgN gaNipiDagaMtIe kAle RECORRRRRRY |25 For Personal & Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAjhyAArAdhanAvirAdha. nAphalaM | svarUpaM ca aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariahiMsu, icceiaMduvAlasaMgaM gaNi. piDagaM paDuppaNNakAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariahati, iccei duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariahissaMti / iccei duvAsaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA A- . NAe ArAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM vIIvaiMsu, icceiaM duvAlasaMga gaNipiDagaM paDuppaNNakAle parittA jIvA ANAe ArAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM vIIvayaMti, icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNatA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIIvaissaMti / icceiaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM na kayAi nAsI na kayAi na bhavai na kayAi na bhavissai bhuvi ca bhavai a bhavissai a dhuve niae sAsae akkhae avvae avaTTie nicce, se jahAnA mae paMcasthikAe na kayAi nAsI na kayAi natthi na kayAi na bhavissai bhuvi ca bhavai a bhavissai a dhuve niyae sAsae akkhae abae avaTTie nice, evAmeva duvAlasaMge For Personal & Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 247 // Jain Education fuse this area kayAi naMtthi na kayAi na bhavissai bhuviM ca bhavai a bhavissaia dhuve nia sAsa akkhae avvae avaTTie nice se samAsao cauvvihe paNNatte, taMjahA-da o khittao kAlao bhAvao, tattha davvao NaM suamANI uvause savvadavvAiM jANai parasai, khittaoM NaM suanANI uvautte savvaM khettaM jANai pAsai, kAlao NaM suanANI uvautte savrvvaM kAlaM jANai pAsai, bhAvao NaM suanANI uvautte savvai bhAve jANai pAsai ( sU. 58 ) 'ityetasmin dvAdazAGge gaNipiTakeM' etatpUrvavadeva vyAkhyeyaM, anantA bhAvA-jIvAdayaH padArthAH, prajJaptA iti yogaH, tathA anantA abhAvAH sarvabhAcAnAM pararUpeNAsattvAt ta evAnantA abhAvA draSTavyAH tathAhi --khaparasattAbhAvAbhAvAtmakaM: vastutattvaM yathA jIvo jIvAtmanA bhAvarUpo ajIvAtmanA cAbhyavarUpaH, anyathA'jIvatvaprasaGgAt, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthagauravabhayAditi, tathA'nantA 'hetavo' hinoti - gamayati jijJAsitadharmmaviziSTamarthamiti | hetuH, te cAnantAH, tathAhiM - vastuno'nantA dharmAste ca tatpratibaddhadharmaviziSTavastugamakAstato'nantA hetavo bhavanti, yathoktahetupratipakSabhUtA ahetavaH, te'pi anantAH, tathA anantAniH kAraNApi ghaTapaTAdInAM vivarttakAni mRtpiNDalantvA - dIni, ajantAnyakAraNAni sarveSAmapi kAraNAnAM kAryAntarANyadhikRtyakAraNatvAt tathA jIvAH prANinaH, ajIvana: For Personal & Private Use Only dvAdazAigyAArAdhanAvirAdhanAphalaM svarUpaM ca sU. 58 .20, // 247 // 23 ainelibrary.org Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramANughaNukAdayaH, bhavyA-anAdiSAriNAmikasiddhigamamayogyatAyuktAH, tadviparItA abhanyAH, siddhA apagalakarmama-- dvAdazAlakalaGkAH, asiddhAH saMsAriNaH, ete sarve'pyanantAH prajJaptAH, iha bhalyAbhavyAnAmAnanye'bhihite'piH yatpunarasiddhA gyAArAanantA ityabhihitaM tatsiddhebhyaH sNsaarinnaamnntgunntaakhyaapnaarth| samprati dvAdazAGgavirAdhanAphalaM traikcalikamupadarza-16dhanAvirAdhayatiH-'iccheiyamityAdi, ityetad dvAdazAGgaM gaNipiTakamatIte kAle'nantA jIvA AjJayA-yathoktAjJAparipAlanAs-IA nAphalaM. bhAvato virAdhya caturantaM saMsArakAntAraM-vividhazArIramAnasAnekaduHkhaviTapizatasahasradustaraM bhavagahanaM aNupariyaTisu svarUpaM ca Ta anuparAvRttavanta Asan , iha dvAdazAGgaM sUtrArthobhayabhedena trividhaM, dvAdazAGgameva cA''jJA, AjJApyate jantugaNo hitapravRttau kyA sA''jetivyutpatteH, tatazcAmA trividhA, tadyathA-sUtrAjJA arthAjJA ubhayAjJA ca, samprati asUpAmA-1 jJAnAM virAdhanAzcinyante-tatra yadA'bhinivezavazato'nyathA sUtraM paThati tadA sUtrAjJAvirAdhanA, sA ca yathA jamA: liprabhRtInAM, yadA tvabhinivezavazato'nyathA dvAdazAGgArthaH prarUpayati tadArthAjJAvirAdhanA, sA ca goThAmAhilAdI-18 da nAmakseyA, yadA punaraminivezavazataH zraddhAvihInatayA hAsyAdito kA dvAdazAGgasya sUtramarthaM ca brikuTTayati tadA 10 ujhyAjJAvirAdhanA, sA ca dIrghasaMsAriNAmabhavyAnAM cAnekeSAM vijJeyA; athavA paJcavidhAcAraparipAlanazIlasa paro pakArakaraNaikatatparakha gurohitopadezavacanaM AjJA, tAmanyathA samAcaran paramArthato dvAdazAGgaM virAdhayati, tathA cAha da cUrNikRt-'ahavA ANatti paJcavihAyArAyaraNasIlassa guruNoM hiyovaesavayaNaM ANA, tamannahA AyaraMteNa S ational For Personal & Private Use Only Niwww.jainelbrary.org Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya-18 gaNipiDagaM virAhiyaM bhavaitti" tadevamatIte kAle virAdhanAphalamupadarya samprati vartamAnakAle, darzayati-'icceiya-16 dvAdazAgirIyA nimityAdi, sugama, navaraM 'parittA' iti parimitA natvanantA asaGkhyeyA vA, vartamAnakAlacintAyAM virAdhakamanuSyANAM / gyAArAsaGkhyeyatvAt , 'aNupariyasRti'tti anuparAvartante-bhramantItyarthaH, bhaviSyati kAle virAdhanAmupadarzayati-'iceiya'-anAvirAdha nAphalaM // 248 // mityAdi, idamapi pAThasiddhaM, navaraM 'pariyaTTissaMti'tti anuparAvartiSyante-paryaTiSyantItyarthaH tadevaM virAdhanAphalaM | kAlikamupadarya sampratyArAdhanAphalaM traikAlikaM darzayati-'icceiya'mityAdi, sugama, navaraM 'vIivaiMsutti vyatikA- sU. 58 ntivantaH, saMsArakAntAramullaGghaya muktimavAptA ityarthaH, 'vIIvaissaMti'tti vyatikramiSyanti, etaca traikAlikaM virAdha nAphalamArAdhanaphalaM ca dvAdazAGgasya sadA'vasthAyitve sati yujyate, nAnyathA, tataH sadAvasthAyitvaM tasyAha-'icce| iyamityAdi, ityetadvAdazAGgaM gaNipiTakaM na kadAcinnAsIt , sadaivAsIditi bhAvaH, anAditvAt , tathA naI kadAcinna bhavati, sarvadaiva vartamAnakAlacintAyAM bhavatIti bhAvaH, sadaiva bhAvAt , tathA na kadAcinna bhaviSyati, kintu bhaviSyacintAyAM sadaiva bhaviSyatIti pratipattavyaM, aparyavasitatvAt , tadevaM kAlatrayacitantAyAM nAstitvapratiSedhaM vidhAya sampratyastitvaM pratipAdayati-'bhurvi ca' ityAdi, abhUt bhavati bhaviSyati ceti, evaM trikA-18| // 248 // lAvasthAyitvAt dhruvaM mervAdivat , dhruvatvAdeva sadaiva jIvAdiSu padArtheSu pratipAdakatvena niyataM paJcAstikAyeSu lokavacanavat, niyatatvAdeva ca zAzvataM-zazvadbhavanakhabhAvaM, zAzvatatvAdeva ca satatagaGgAsindhupravAhapravRttAvapi (padma) puNDarI SAISES OSASTOS For Personal & Private Use Only ww.jaineibrary.org/ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahada iva vAcanAdipradAne'pi akSayaM nAsya kSayo'stItyakSa yamakSayatvAdeva ca avyayaM mAnuSottarAdvahiH samudravat, avyayatvAdeva sadaiva pramANe'vasthitaM jambUdvIpAdivat, evaM ca sadA'vasthAnena cintyamAnaM nityamAkAzavat, sAmpratamatraiva dRSTAntamAha - ' se jahAnAmetyAdi, tadyathAnAma paJcAstikAyAH- dharmAstikAyAdayaH na kadAcinnAsannityAdi pUrvavat, 'evamevetyAdi nigamanaM nigadasiddhaM / 'se samAsao' ityAdi, tadvAdazAGgaM samAsatazcaturvidhaM prajJataM, tadyathA - dravyataH | kSetrataH kAlato bhAvatazca tatra dravyato 'Na' miti vAkyAlaGkAre zrutajJAnI upayuktaH sarvadravyANi jAnAti pazyati, tatrAha - nanu pazyatIti kathaM ?, na hi zrutajJAnI zrutajJAnajJeyAni sakalAni vastUni pazyati, naiSa doSaH, upamAyA atra vivakSitatvAt pazyatIva pazyati, tathAhi - mervAdIn padArthAnadRSTAnapyAcAryaH ziSyebhya Alikhya darzayati tatsteSAM zrotRRNAmevaM buddhirupajAyate bhagavAneSa gaNI sAkSAtpazyanniva vyAcaSTe iti, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyaM tato na kazciddoSaH, anye tu na pazyatIti paThanti, tatra codyasyAnavakAza eva, zrutajJAnI cehAbhinnadazapUrva dharAdizrutakevalI parigRhyate, tasyaiva niyamataH zrutajJAnavalena sarvadravyAdiparijJAnasambhavAt, tadAratastu ye zrutajJAninaste sarvadra| vyAdiparijJAne bhajanIyAH, kecitsarvadravyAdi jAnanti kecinneti bhAvaH, itthambhUtA ca bhajanA mativaicitryAdvedi - tavyA, Aha ca cUrNikRt - "Arao puNa je suyanANI te savadavanANapAsaNAsu bhaiyA, sA ya bhayaNA maivisesao jANiyavatti / " samprati saGgrahagAthAmAha - For Personal & Private Use Only dvAdazAyAArAdhanAvirAdhanAphalaM svarUpaM ca sU. 58 10 13 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 249 // akkhara sanI samma sAiaM khalu samajavasiaM ca / gamiaM aMgapaviTTaM sattavi eesapaDiva - kkhA // 86 // AgamasatthagggahaNaM jaMbuddhiguNehiM ahiM dihUM / viMti suanANalaMbhaM taM puNvavisArayA dhIrA // 87 // sussUsai 1 paDipucchai 2- suNei 3 giNhai a 4 Ihae yA'vi 5 / tatto apohae vA 6 dhArei 7 karei vA sammaM 8 // 88 // mUaM huMkAraM vA vADhakkAra paDipuccha, vImaMsA / tattate pasaMgapArAyaNaM ca pariNiTTa santamae // 89 // sutattho khalu paDhamoM bIo nijjutimasi bhaNio / taio ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 90 // se taM aMgapavi se taM suanANaM, se taM parokkhanANaM, se taM naMdI // ( naMdI ) samattA // ( sU0 59 ) 'akkharasannIM'tyAdi, gatArthA, navaraM saptApyete pakSAH sapratipakSAH, te caivam - akSarazrutamanakSarazrutamityAdi, idaM ca zrutajJAnaM sarvAtizayaratnakalpaM prAyo gurvadhInaM ca tato vineyajanAnugrahArthe yo yathA cAsya prabhastaM tathA darzayati- 'AgametyAdi, A-abhividhinA sakalazrutaviSayavyAptirUpeNa maryAdayA vA yathAvasthitaprarUpaNArUpayA gamyante-paricchidyante'rthA yena sa AgamaH, sa caivaM vyutpattyA avadhi kevalAdilakSaNo'pi bhavati tatastavavacchedArtha vizeSaNAntaramAha - 'zAstre 'ti ziSyate'neneti zAstramAgamarUpaM zAstramAgamazAstraM, AgamagrahaNena SaSTitantrAdikuzAstravyavacchedaH, For Personal & Private Use Only zrutabhedAH zrutalAbhaH buddhiguNo anuyogatha sU. 59 gA. 86-90 // 249 // 25 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * SCLASSASURES teSAM yathAvasthitArthaprakAzanAbhAvato'nAgamatvAd, AgamazAstrasya grahaNaM AgamazAstragrahaNaM yaH buddhiguNairvakSyamANaiH zrutabhedAH kAraNabhUtairaSTabhidRSTaM tadeva grahaNaM zrutajJAnasya lAbha truvate pUrveSu vizAradA-vipazcitaH dhIrAH-trataparipAlane sthirAH, zrutalAbha: kimuktaM bhavati ?-yadeva jinapraNItapravacanArthaparijJAnaM tadeva paramArthataH zrutajJAnaM, na zeSamiti // buddhiguNairaSTabhi- buddhiguNo anuyogazca rityuktaM, tatastAneva buddhiguNAnAha-'sussUsaI'tyAdi, pUrva tAvat zuzrUSate-vinayayukto guruvadanAravindAdvinirgaccha-18.59 dvacanaM zrotumicchati, yatra zaGkitaM bhavati tatra bhUyo'pi cinayanamratayA vacasA gurumanaH prahlAdayan pRcchati, pRSTe ca gA.86-90 sati yadguruH kathayati tatsamyak-vyAkSepaparihAreNa sAvadhAnaH zRNoti,zrutvA cArtharUpatayA gRhNAti, gRhItvA ca Ihatehai pUrvAparAvirodhena paryAlocayati, cazabdaH samuccayArthaH, apizabdAtpa(bdaH pAlocayan kiJcit khabuddhyA'pyutprekSate iti | sUcanArtha tataH paryAlocanA'nantaramapohate-evametat yadAdiSTamAcAryeNa nAnyathetyavadhArayati, tatastamartha nizcitaM khacetasi vismRtyabhAvArthaM samyag dhArayati, karoti ca samyag yathoktamanuSThAnaM, yathoktamanuSThAnamapi zrutajJAnaprAptihetuH tadAvaraNakSayopazamanimittatvAt / tadevaM guNA vyAkhyAtAH, samprati yacchuzrUSate ityuktaM tatra zravaNavidhimAha-mUya-18| mityAdi, mUkamiti prathamato mUkaM zRNuyAt , kimuktaM bhavati ?-prathamazravaNe saMyatagAtrastUSNImAsIta, tato dvitIye hai zravaNe huGkAraM dadyAt , vandanaM kuryAdityarthaH, tatastRtIye vADhaMkAraM kuryAt , bADhamevametannAnyatheti, tatazcaturthe zravaNe tu gRhItapUrvAparasUtrAbhiprAyo manAk pratipRcchAM kuryAt , kathametaditi?, paJcame mImAMsAM-pramANajijJAsAM kuryAditi |13 Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH Corn // 250 // bhAvaH, SaSThe zravaNe taduttarottaraguNaprasaGgaH pAragamanaM cAsya bhavati, tataH saptame zravaNe pariniSThA-guruvadanubhASate / evaM zrutabhedAH tAvacchravaNavidhiruktaH, samprati vyAkhyAnavidhimabhidhitsurAha-'suttattho' ityAdi, prathamAnuyogaH sUtrArthaH-sUtrArtha- zrutalAbhaH pratipAdanaparaH, khaluzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, tato'yamarthaH-guruNA prathamo'nuyogaH sUtrArthAbhidhAnalakSaNa | buddhiguNo eva karttavyaH, mA bhUt prAthamikavineyAnAM matimohaH, dvitIyo'nuyogaH sUtrasparzikaniyuktimizrito bhaNitastIrthakara-HI gaNadharaiH, sUtrasparzikaniyuktimizritaM dvitIyamanuyogaM gururvidadhyAdityAkhyAtaM tIrthakaragaNadharairiti bhAvaH, tRtIya- gA.86.90 zvAnuyogo niravazeSaH-prasaktAnuprasaktapratipAdanalakSaNa ityeSaH-uktalakSaNo vidhirbhavatyanuyoge-vyAkhyAyAm,Aha-pari-2 niSThA saptame ityuktaM, trayazcAnuyogaprakArAstadetatkatham ?, ucyate, trayANAmanuyogAnAmanyatamena kenacitprakAreNa 320 bhUyo 2 bhAvyamAnena sapta vArAH zravaNaM kAryate tato na kazciddoSaH, athavA kaJcinmandamativineyamadhikRtya taduktaM draSTavyaM, na punareSa eva sarvatra zravaNavidhiniyamaH, udghaTitajJavineyAnAM sakRcchravaNata evAzeSagrahaNadarzanAditi kRtaM prasaDrena, 'setta'mityAdi, tadetacchrutajJAnaM, tadetatparokSamiti // nandyadhyayanaM pUrva prakAzitaM yena viSamabhAvArtham / tasmai |zrIcUrNikRte namo'stu viduSe paropakRte // 1 // madhyesamastabhUpIThaM, yazo yasyAbhivarddhate / tasmai zrIharibhadrAya, namaSTI- 20 kAvidhAyine // 2 // vRttirvA cUrNiA ramyA'pi na mandamedhasAM yogyA / abhavadiha tena teSAmupakRtaye yatna eSa kRtH||3|| bahathemalpazabdaM nandyadhyayanaM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA siddhiM tenAzvatAM lokaH RROR jalt Education International For Personal & Private Use Only Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EL " // 4 // arhanto maGgalaM me syuH, siddhAzca mama maGgalam / sAdhavo maGgalaM samyag jaino dharmmazca maGgalam // 5 // " iti zrImalayagiriviracitA nandyadhyayanaTIkA samAptA // zrIrastu / ( granthAnaM 7732 ) iti sUripurandara zrImanmalayagiri - viracitA nandyadhyayanaTIkA parisamAptimagamat // [anujJAprarUpaNA] // se kiM taM aNunnA ?, aNunnA chavihA paNNattA, taMjahA - nAmANuNNA 1ThavaNAguNNA 2 davAguNNA 3 khittANuNNA 4 kAlANuNNA 5 bhAvANuNNA 6, se kiM taM nAmANunnA 1, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANaM vA ajIvANaM vA tadubhayassa vA tadubhayANaM vA aNuNNatti nAma kIraha se taM nAmANunnA, se kiM taM ThavaNANuNNA ?, ThavaNANuNNA jeNaM kaTukamme vA potthakamme vA lippakamme vA cittakamme vA gaMdhime vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADa vA ege vA aNege vA sambhAvaTuvaNAeM vA asambhAvaThavaNAe vA aNuSNatti ThevaNA Thavijjaha se taM ThavaNANuNNA, nAmaTavaNANaM ko paiviseso ?, nAmaM AvakahiaM ThavaNA ittariA vA hujA AvakahiA vA, se kiM taM daddANuNNA ?, 2 dubihA paNNattA, taMjahA- Agamao a noAgamao ya / se kiM taM Agamao davANuNNA ?, Agamao davANuNNA jassa NaM aNuNNatti payaM sikkhiaM TiaM jiaM miaM parijiaM nAmasamaM ghosasamaM ahINakkharaM aNacakkharaM avAiddhakkharaM akkhaliaM amiliaM aviccAmeliaM paDipunaM paDipuNNaghosaM kaMThoDaviSpamukkaM guruvAyaNovagayaM se NaM tattha vAaNAe pucchaNAe pariyaTTaNAe dhammakahAe no aNuppehAe, kamhA ?, 'aNuvaogo dava' mitikaTTu, For Personal & Private Use Only prazastiH anujJA ca 10 13 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 259 // negamassa ege aNuvautte Agamao ikkA davANunnA dunni aNuvauttA Agamao dunni datrANuNNAo tiNNi aNuvauttA | Agamao tiSNi davANuNNAo evaM jAvaiA aNuvauttA tAvaiAo davANuNNAo, evameva vavahArassavi, saMgahassa ego vA aNego vA aNuvautto vA aNuvauttA vA davANuNNA vA davANuNNAo vA sA egA davANuNNA, ujjusuassa ege aNuvautte Agamao egA datrANuNNA puhuttaM necchai, tinhaM sahanayANaM jANae aNuvautte avatthU, kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavai jai aNuvautte jANae na bhavai, se taM Agamao davANuSNA / se kiM taM noAgamao davANuNNA ?, noAgamao davANuNNA tivihA paNNattA, taMjahA - jANagasarIradavANunnA bhaviasarIradavANuNNA jANagasarIrabhaviasarIrakhairittA davANuNNA, se kiM taM jANagasarIradavANuNNA ?, jANagasarIradavANuSNA aNuNNantipayatthAhigArajANagassa NaM jaM sarIraM vavagayacuacAviacattadehaM jIvaviSpajaDhaM sijAgayaM vA saMdhAragayaM vA nisIhiAgayaM vA siddhisilAtalagayaM vA aho NaM imeNaM vA sarIrasamussaeNaM aNuNNattipayaM AghaviaM pannaviaM parUviaM daMsiaM nidaMsiaM uvadaMsiaM, jahA ko diTTaMto?, ayaM ghayakuMbhe AsI, ayaM mahukuMbhe AsI, se taM jANagasarIradavANuNNA, se kiM taM bhaviyasarIradavANuNNA ?, bhaviasarIradavANuNNA je jIve joNIjammaNanikkhate imeNaM ceva sarIrasamussaeNaM AdatteNaM jiNa diTTeNaM bhAveNaM aNuSNattipayaM siakAle sikkhissai na tAva sikkhai, jahA ko diTThato ?, ayaM ghayakuMbhe bhavissai ayaM mahukuMbhe bhavissara, settaM bhaviasarIradavANuNNA, se kiM taM jANagasarIrabhaviasarIravai For Personal & Private Use Only anujJA 15 20 // 251 // 25 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educat rittA davvANuNNA ?, jANagasarIra bhaviasarIravairittA davvANuNNA tivihA paNNattA, taMjA - loiA louttariA kuppAva (ya) NiyA ya, se kiM taM loiA davvANuNNA ?, loiA davvANuNNA tivihA paNNattA, taMjahA sacittA acittA mIsiA, se kiM taM sacittA ?, sacittA se jahAnAmae rAyA i vA jubarAyA i vA Isare i vA talavare i vA mArDabie i vA kocie i vA inbhe i vA seTThI i vA satyavAhe i vA seNAvaI i vA kassai kammi kAraNe tuTTe samANe AsaM vA hathi vA uTTaM vA goNaM vA kharaM vA ghoDayaM vA elayaM vA ayaM vA dAsaM vA dAsiM vA aNujANijA, settaM sacittA, se kiM taM acittA ?, acittA se jahAnAmae rAyA i vA jubarAyA i vA Isare i vA talavare i vA kohuMbie i vA mADaMbie i vA inbhe i vA satyavAhe i vA seTThI i vA seNAvaI i vA kassai kammi kAraNe tuDe samANe AsaNaM vA savaNaM vA chattaM vA cAmaraM vA paDagaM vA mauDaM vA hiraNaM vA suvaNNaM vA kaMsaM vA dUsaM vA maNimuttiasaMkhasilappavA| laratarayaNamAiaM saMtasArasAvaijjaM aNujANijjA, se taM acittA davvANuNNA, se kiM taM mIsiA davvANuNNA ?, mIsiA davvANuNNA se jahAnAmae rAyA i vA Isare i vA talavare i vA mArDabie i vA kohuMbie i vA inbhe i vA siTThI ivA seNAghaI i vA satthavAhe i vA kassara kammi kAraNe tuTThe samANe hatthi vA muhabhaMDagamaMDia AsaM vA ghAsagacAmaramaMDiaM sakaDaaMdAsaM vA dArsi vA savvAlaMkAravibhUsiaM aNujANijA, se taM mIsiA davANuNNA, se taM loiA davyANuNNA, se kiM taM kuppAva (ya) NiA davvANuNNA ?, kuppAva (ya) NiA davvANuNNA tivihA paNNattA, taMjahA ational For Personal & Private Use Only anujJA 13 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalayagirIyA nandIvRttiH // 252 // saMcittA acittA mIsiA, se kiM taM sacittA ?, sacittA se jahAnAmae Ayarie i vA uvajjhAe i vA kassai kammi kAraNe tuTThe samANe AsaM vA hatthi vA uTTaM vA goNaM vA kharaM vA ghoDaM vA ayaM vA elagaM vA dAsaM vA dAsiM vA aNujANijA, se taM saccittA kuppAva (ya) NiA davANuNNA / se kiM taM acittA ?, acittA se jahAnAmae Ayarie i vA uvajjhAe i vA kassai kammi kAraNe tuTThe samANe AsaNaM vA sayaNaM vA chattaM vA cAmaraM vA paTTaM vA mauDaM vA hiraNNaM vA suvaNNaM vA kaMsaM vA dUsaM vA maNimuttiasaMkhasilappavAlarattarayaNa mAiaM saMtasArasAvae aNujANijjA, se taM acittA kuppAva (ya) NiA davANuNNA / se kiM taM mIsiA davANuNNA ?, mI siA davANuNNA se jahAnAmae Ayarie ivA uvajjhAe i vA kassai kammi kAraNe tuTThe samANe hatthiM vA muhamaMDagamaMDiaM AsaM vA ghAsagacAmaramaMDiaM sakaDaaM dAsaM vA dAsiM vA savAlaMkAravibhUsiyaM aNujANijA, se taM mIsiA kuppA (ya) NiA davANuNNA, se taM kuppAva (ya) NiA davANuNNA / se kiM taM louttariA davANuNNA?, louttariA davANuNNA tivihA paNNattA, taMjahA - sacittA acittA mIsiA, se kiM taM sacittA ?, sacittA se jahAnAmae Ayarie i vA uvajjhAe i vA pavattae i vA there i vA gaNI |i vA gahaNare i vA gaNAvaccheyae i vA sIsassa vA sissiNIe i vA kammi kAraNe tuTThe samANe sIsaM vA sissiNIaM vA aNujANijjA, se taM sacittA, se kiM taM acittA?, acittA se jahAnAmae Ayarie i vA uvajjhAe i vA pavattae i vA there i vA gaNI i vA gaNadharei vA gaNAccheyae i vA sissassa vA sissiNIe vA kammi ya kAraNe tuTThe samANe For Personal & Private Use Only anujJA 15 // 252 // 25 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECACANCECRECORRECARE vatthaM vA pAyaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapucchaNaM vA aNujANijA, setaM acittA,se kiM taM mIsiA?, 2 se jahA anujJA nAmae Ayarie i vA uvajjhAe ivA pavattae i vA therei vA gaNI i vA gaNahare i vA gaNAvaccheyae i vA sissassa vA sissiNIe vA kammi ya kAraNe tuDhe sissaMvA sissiNIaM vA sabhaMDamattovagaraNaM aNujANijA se taM mIsiA, se taM louttariA, se taM jANagasarIrabhaviasarIravairitA davANanA, se taM noAgamao davANunA, se taM davANunA 3 se ki taM khittANuNNA?, khittANuNNA jaNaM jassa khittaM aNujANai jatti vA jammi vA khitte, se taM khittANuNNA 4 // se kiM taM kAlANuNNA?,kAlANuNNA jaNNaM jassa kAlaM aNujANai jatti vA kAlaM aNujANai jammi vA kAle aNujANai, taM0-tItaM vA paDuppaNNaM vA aNAgataM vA vasaMtaM vA hemaMtaM vA pAusaMvA avasthANahauM,setaM kAlANuNNA 5se ki taM bhAvANuNNA ?, bhAvANuNNA tivihA paNNattA, taMjahA-loiA kuppAvayaNiyA loguttariA, se kiM taM loiyA bhA-15 4 vANuNNA?,2se jahAnAmae rAyA ivA juvarAyA i vA jAva taTe samANe kassai kohAibhAvaM aNujANijA, se taM loiAra bhAvANuNNA,se kitaM kuppAvayaNiA bhAvANaNNA?.2 se jahAnAmae kei Ayarie vA jAva kassAva kAhAbhASa jaNujA. NijA,settaM kuppAvayaNiyA bhaavaannunnnnaa|se kiM taM logattariyA bhAvANaNNA?,2 se jAhAnAmae Ayarie vA jAva kamhi kAraNe tuTTe samANe kAlociyanANAiguNo jogiNo viNIyassa khamAipahANassa susIlassa sissassa AtAva visuddhaNaM bhAvaNaM AyAraM vA sUyagaDaM vA ThANaM vA samavAyaM vA vivAhapaNNatiM vA nAyAdhammakahaM vA uvAsagadasAo dain Education International For Personal & Private Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImalaya- divA aMtagaDadasAo vA aNuttarovavAiyadasAo vA paNhAvAgaraNaM vA vivAgasuyaM vA dihivAyaM vA savvadacvaguNapajavahiM 4 anujJA girIyA savANuogaM aNujANijA, se taM loguttariA bhAvANuNNA, se taM bhAvANuNNA 6 / 'kimaNuNNA kassa'NuNNA kenandIbRttiH vaikAlaM pavattiANuNNA / Aigara purimatAle pavattiyA usahaseNassa // 1 // aNuNNA 1 uNNamaNI 2 // 253 // namaNI 3 nAmaNI 4 ThavaNA 5 pabhAvo 6 pabhAvaNaM 7 payAro 8 / tadubhayahiya 9 majjAyA 10 nAo 11 maggo ya 12 kappo a 13 // 2 // saMgaha 14 saMvara 15 nijara 16 ThiikAraNa ceva 17 jIvabuDhipayaM 18 // paya 19 pavaraM / ceva 20 tahA vIsamaNuNNAi nAmAI // 3 // / aNuNNA naMdI samattA / [atha yogakriyAyAM bRhannandI]8|| nANaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-AbhiNibohiyanANaM 1 suyanANaM 2 ohinANaM 3 maNapajavanANaM 4 kevalanANaM || |5, tattha NaM cattAri nANAI ThappAI ThavaNijAI no udissirjati no samudissijaMti no aNuNNavijaMti, suyanA-18 |Nassa puNa uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo ya pavattai 4, jai suyanANassa uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai kiM aMgapaviThThassa uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai ? kiM aMgabAhirassa // 253 // uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai ?, go0! aMgapaviTThassavi uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 | aNuogo 4 pavattai aMgabAhirassavi uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuNogo 4 pavattai, imaM puNa paTThavaNaM ||25 paDucca aMgavAhirassa uddeso0 4, jai aMgavAhirassa uddeso jAva aNuogo pavattai kiM kAliyassa uddeso0 4, kiM Jain Education l i nal For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.oro Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkAliyassa uddeso 04, 1, go0 kAliyassavi uddeso 04 ukAliyassa (vi) uddeso 04, imaM puNa paTTavaNaM pahuca ukkAli yassa uddeso 0 4, jai ukkAliyassa uddeso 0 4 kiM Avassagassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo pavattai Avassagavairittassa0 41, go0 Avassagassavi uddeso 0 4 Avassagavairittassavi uddeso 0 4, jai Avassagassa uddeso kiM sAmAiyassa 1 cauvIsatthayassa 2 vaMdaNassa 3 paDikkamaNassa 4 kAussaggassa 5 paccakkhANassa 6 1 sadhesiM etesiM uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo pavattai 4 / jai Avassagavairittassa uddeso 0 4 kiM kAliyasuyassa uddeso 0 4 ukkAliyasuyassa uddeso0 41, kAliyassavi uddeso0 4 ukkA liyassavi uddeso0 4, jai | ukkAliyassa uddeso 04 kiM dasavekAliyassa 1 kappiyAkappiyassa 2 cullakappasuyassa 3 mahAkaSpasuyassa 4 uvavAiyasuyassa 5 rAyapaseNIsuyassa 6 jIvAbhigamassa 7 paNNavaNAe 8 mahApaNNavaNAe 9 pamAyappamAyassa 10 naMdIe 11 | aNuogadArANaM 12 deviMdathayassa 13 taMdulaveyAliyassa 14 caMdAvijjhayassa 15 sUrapaNNattIe 16 porasimaMDalassa 17 maMDalappavesassa 18 vijAcaraNaviNicchiyassa 19 gaNivijjAe 20 saMlehaNAsuyassa 21 vihArakappassa 22 vIyarAgasuyassa 23 jhANavibhattIe 24 maraNavibhattIe 25 maraNavisohIe 26 AyavibhattIe 27 AyavisohI928 caraNavisohIe 29 AurapacakkhANassa 30 mahApacakkhANassa 311, savesiM eesiM uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai / jai kAliyassa uddeso jAva aNuogo pavattai kiM uttarajjhayaNANaM 1 dasANaM 2 kappassa 3 vava For Personal & Private Use Only anujJA 10 13 www.jairelibrary.org Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 254 // zrImalayahArassa 4 nisIhassa 5 mahAnisIhassa 6 isibhA siyANaM 7 jaMbuddIvapaNNattIe 8 caMdapaNNattIe 9 dIvapaNNattIe 10 girIyA sAgarapaNNattIe (dIvasAgarapa 0 ) 11 khuDiyAvimANapavibhattIe 12 mahalliyAvimANapavibhattIe 13 aMgacUliyAe 14 nandIvRttiH 2 vaggacUliyAe 15 vivAhacUliyAe 16 aruNovavAe 17 varuNovavAe 18 garulovavAe 19 dharaNovavAe 20 vesamaNovavAra 21 velaMdharovavAyassa 22 deviMdovavAyassa 23 uThThANamuyassa 24 samuTThANasuyassa 25 nAgapariyAvaNiyANaM 26 nirayAvaliyANaM 27 kappiyANaM 28 kappavaDiMsiyANaM 29 puSphiyANaM 30 puSpacUliyANaM 31 [ vahiyANaM 32 ] vahidasANaM 33 AsIvisabhAvaNANaM 34 diTThivisabhAvaNANaM 35 cAraNabhA0 36 sumiNabhA0 (cAraNasumiNa ) 37 | mahAsumiNabhA0 38 teyagginisaggANaM 391, sabesiMpi eesiM uddeso jAva aNuogo 4 pavattai, jai aMgapaviTThassa uddeso jAva aNuogo 4 pavattai kiM AyArassa 1 suyagaDassa 2 ThANassa 3 samavAyasta 4 vivAhapaNNattI 5 nAyAdhammakahANaM 6 uvAsagadasANaM 7 aMtagaDadasANaM 8 aNuttarovavAiyadasANaM 9 paNhAvAgaraNANaM 10 vivAgasuyassa 11 diDivAyassa 121, savesiM eesiM uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai, imaM puNa paThavaNaM pahuca imassa sAhussa imAe sAhuNIe uddeso 1 samuddeso 2 aNuNNA 3 aNuogo 4 pavattai, khamAsamaNANaM hattheNaM sutteNaM attheNaM tadubhaeNaM uddesAmi samuddesAmi aNujANAmi // iti zrI yogananyanujJAsUtraM // tadevaM zrInandIsUtraM samAptam // For Personal & Private Use Only anujJA 15 20 // 254 // 25 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CooooooNO KOKOROKORONOKONIXINOKONO For Personal & Private Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||shriimnnndiisuutrN samAptam // For Personal & Private Use Only